Vous êtes sur la page 1sur 379

Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
ΙΙΙΙΙΙΙΙΙΙ
| ΙΙΙ
Π -

-
Ι
Μ
Ι
ΗΗ
Ι

ΟΘΙΙ Ca de Αristoteleς
Αrisίόfeles ΑΙοηSΟ ΟrCΟ ήezdas Seijas y Τobar, Daniel Ηeinsius
Ω Ω

Οasimiro ΕΙό/82 Οanseco Charles BatieUχ, Αηfonio de San Cha

ΑΛΟ """""Ο κ.
%χα.γία /
-
"Ε"
. Ο Τ Ε
" .
Ά??Α.Ε.-
:
-
τ, π-τπΞΞ--
… * --
-
-
-
ν
".-
ι
-
-.."
\-

ιν
"*
Υ
γ
ι"
Ν.2.".
ι
ιν
ν--
-
Ν*,-
---
'ν"-
-
"---
-
και."-
- --Α-

μ"
\"
Κ. ) +2ο 3 4 δ, ο δ'
- Α2 4
<<.
42ss. Κι 3

fJ -ω.
Α
ή Ετ/τ. -.") +.
." --,

/
-.

" ,

--
-- - "
Ξ--------------- --- , --------
Ξ----------------- * Ε Ε "… "
Ξ-Ε ----------------------------------

; ) ! !

, Ι) 14
:4|ί ,Ι!

. . . . .
| |!
!
!! ! !! !

»
ΑΚΛy'7"ΟΤΕLΕ.Γ.ΟΤΑ
2/2 /γΖΩλτ/y? Ο/ΧΡ.
}}
ί;
...|ί
)

jl,
y ,
ΕΙ!
|
-----".
------


-
|| |

Άγαινακαι /8
----

ίl;kΙ,Ι,Ι;!;!;!;
|||

C.
υκλAονννιος
- - - - --

ί
ι
–=
τΕ=-
- Τ Τ Υ Τ Υ Τ Ε====Σ ==-
-τΕΞ
--Ε-
και , 0 8'
Η.ΑΡΟΕΤΙCΑ
Αι4
ΙΧ Ε ΑΗΑSΤΟΤΕΣ Ε3
ΙDΑDΑ Α ΝUΕSΤRΑ LΕΝCUΑ

Ο ΑS ΤΕΙ,Ι, ΑΝ Α.

ΡΟR D ΟΝΑL ΟΝS Ο ΟR DΟΝΕΖ


das Seijas y Τobar, Scήor de
San Payo.
ΑΝΑDΕSΕ ΝUΕVΑΜΕΝΤΕ

Ε L Τ Ε Χ Τ Ο G R. Ι Ε G Ο,
la version Latina y Νotas de Daniel Ηeinsio, y
las del Αbad Βatteux traducidas del Francéκαι
y se ha suplido y corregido la
traduccion Castellana
ΡΟ R.

ΕL LΙCao DΟΝ CΑSΙΜ Ικο FLΟ κ ΕΖ


Canscco, Catedratico de Lengua Griga an
ίο Reale Εstudio άe esta
Corte.
και

ΟΟΝ LΑS LΙCΕΝΟΙΑS ΝΕCΕSΑRΙΑS.


Υ-a="α"

Εη Μadrid : Ρor DoΝ ΑΝΤoΝτο DΕ SΑΝcΗΑ.


Αήo de τ778.
S, hallara an u Libreria, an la Αduana Vija,
Ρ R Ο Μ. Ο Ο Ο.

L, Ροésίa, como que cs suma


mente connatural al hombre, por
ser la expresion mas viva y agra
dable de las conmociones y afec
tos de su ánimo, se encuentra cger
cida y cultivada desde los tiempos
prιmιτιvos , pero aunque restan no
tables memorias de varios Poétas
insignes de las primeras edades, no
hallamos que en la larga serie de
siglos, hasta el tiempo de Αristote
les, hubiese habido en nacion al
guna quien scήaláse regias de arte
tan excelente, Εste sabio, que quan,
do mas Horecia la Grecia en scήala
dos Profesores en todas las artes y
ciencias naturales, llegό a compre
henderlas y aventajarse en ellas de
rmancra, que casi obscureciό a los
φ 2 de
2.
- Ρ R Ο Ι Ο G ο.
demás, y con sus copiosos escri
τos, dando nueva luz a quanto
trataba, vino a poner gloriosamen
te bajo de su nombre τoda la
Griega literatura, fue el primero,
que reflexionando filosoficamento
los principios y cfectos de la Poé
sίa, y observando con exacto jui
cio las varias obras de los ilustres
Ροέtas, gue ya habia producido
su Νacion, la diversa fortuna de
έstas en el delicado gusto de los
Αthenienses, y las Verdaderas cau
sas de la diferencia con que en
ellas se notaban algunas cosas co
mo defectos, y otras se celebra
ban por aciertos , establcciό y fijό
leyes y reglas para tales composi
ciones, y formό el arte Poética.
Dicese, que dedicό csta obra Αris
τoteles, como algunas otras, a la
instruccion del Grande Αlejandro,
CLl
Ρ R ο Ι ο σ ο.
cuya educacion le habia encomen
dado el Rey Filipo con los extraor
dinarios elogios, gue son bien sa
bidos.
De la excelencia de este libro
es bien convincente prueba, que
desde tiempo tan remoto siempre
lo han mirado y seguido las gen
tes cultas como guia segura para
acertar en las composiciones poé
ticas. Οuando mas fiorecia la lite
ratura de los Romanos, gueriendo
Ηoracio, uno de sus primeros sa
bios y mayores poétas, escribir un
Αrte Ροέtica, se redujo a hacer una
casi traduccion de la de Αristoteles,
y quando desde la mitad del sigίο
ΧV. vieron restablccerse las Βellas
Letras y el buen gusto de las cien
cias en Εuropa , τoda la fortuna a
que comenzό a subίr luego y ha
llegado la Poésίa, se atribuye jus
4 3 ta
ΙΡ Κ Ο Ι Ο G Ο. -

tamente al estudio, gue por enton


ces volviό a haccrse de este escrito
Αristotelico, gue olvidado por mu
chos siglos en medio de la ruina,
que generalmente habian padecido
en estas Νaciones las letras, lo tra
geron e hicieron conocer aquelios
doctos Griegos, que en aquel tiem
po arrojό la pérdida de Constanti
nopla a Italia, por dicha de la li
teratura Εuropéa.
Duelense los eruditos de que
no ha llegado entera esta obra a
nuestras manos, como parece por
el plan que de ella pone el Αu
τor al principio, donde ofrece tra
tar por menor de la Εpopeya, de
la Τragedia , de la Comedia y de
la composicion Dithyrambica , en
que se enticnden las canciones, sá
tyras y demás poésίas sucltas και sin
gue en lo quetenemos de csta Poé
\ ί1
ο Ρ Κ Ο Ι Ο G Ο,
tica se halle de todas estas partes
descmpcήada otra que la Τragedia,
con lo principal de la Εpopeya:
bien que ya en esto incluye la doc
trina mas importante de toda cl
aftC.

Comunicada muy presto des


de Ιtalia la noticia y estudio de
esta obra , se dedicaron varios
hombres doctos a ilustrarla con
nuevas traducciones, o con expli
caciones, ya en Latin, ya en sus
respectivos idiomas vulgares. Εn Εs.
paήa sobresale entre los qucalcanza
ron esta alabanza el Doctor Αlonso
Lopez Pinciano, gue en su Philoso
phia Αntigua Poëtica , publicada en
Μadrid aήo de Ι 596. desenvuelve
sabiamente la doctrina de Αristo
teles , explica con feliz novedad
muchos lugares obscuros, en que
comunmente han tropczado losin
4 4 tCΙ
Ρ R ο Ι ο G ο.
terpretes, y aun se extiende a tra
tar de aquellas especies de Poésία,
que nos faltan en el texto. Pero ni
estos doctos escritos, que mostra
ban al comun de la Νacion los pre
ceptos poéticos de Αristoteles y su
gran fundamento, ni el cficάz estί
mulo, que debia ser para seguir
los la gloria, que varios sabios Εs
paήoles del sigίο ΧVΙ. merecieron
y lograron en algunas especics de
la poèsίa, imitando con arreglo a
los mejores Poétas Griegos y Lati
nos , ni el haber sacado a luz Don
Αlonso Οrdoήez en elaήo de Ι 62 6.
esta traduccion literal de la Poética
Αristotelica, gue ahora vuclve a
publicarse, bastό para que los mu
chos ingenios schalados, que en el
siglo Ρasado Horecicron en Espa
ήa y cultivaron con prodigiosa fe,
cundidad la Poésίa, principalmente
la
Ρ Κ. Ο Ι. ο Ο Ο.

la Dramatica, quisiesen sugetarse


a las justas reglas de los antiguos,
y anteponer la apreciable aproba
cion de la gente de buen juicio
discernimiento a los aplausos
del vulgo, cuyo gusto con la
abundancia de malos libros de ro
mances y aventuras estaba perver
tido, y se pagaba solo de lo muy
sutil y maravilloso, aunque inveri
simily extravagante.
Εn nuestra edad , en que por
una como feliz revolucion del es
tado de las letras, parece que va a
quedar emendado y reducido al
mejor metodo y gusto el estudio de
los varios ramos de la literatura,
deberán los descosos del restablcci
miento de la Poësίa quedar muy
agradecidos al zelo del ilustrisimo
Μagistrado , que a cste fin ha dis
Ρucsto el importante γ oportuno
1ΥΥC
Ρ R ο Ι ο G ο.
medio, de que se hiciese esta re
impresion de la traduccion Caste
llana de la Poética de Αristoteles,
que no habiendose vuelto a impri
mir desde el citado aήo de Ι 62 6.
en que la sacό Οrdoήez, era ya
rarisima y apenas conocida, y que
se la acompaήáse con el texto Grie
go και con lo qual podrán los estu
diosos instruirse mejor y asegurar
se de su inteligencia y doctrina, y
aun se estimularán los aplicados a
cstudiarla en su original.
Ηabiendoseme encargado la
correccion y cuidado de esta cdi
cion, juzguέ necesario desde lue
go entrar en un exacto cotejo de
la version con cl texto, gue me
ha obligado a hacer en aquella no
pocas emiendas , las quales van
todas scήaladas, asί por guardar al
Αutor que se rcimprime la corres
pon
.. Ρ R ο π ρ σ ο.
pondiente fidelidad, como para
que los inteligentes tengan la sa
tisfaccion de observar por sί la ne
cesidad de las tales emiendas y mu
taciones. Consisten , pues, estas ya
en algunos lugares que Οrdoήcz se
dejό sin traduccion, donde la que
yo pongo va notada entre estas dos
scήales [...], ya en otros mas, en
que la version de Οrdoήez o es er
rada o no es puntual, y en estos la
que yo le substituyo va marcada
entre comas, de este modo "........"
Ρarcciόme superHua proligidad
conservar en estos ultimos casos la
version defectuosa de Οrdoήczade
más de la que pongo nueva , por
que esto, sin producir utilidad al
guna, habia de afear y sobrecar
gar mucho cl libro, en gue hacian
ya bastante aήadidura las Νotas del
Αbad Βatteux sobre esta Οbra, que
CΙ3.
Ρ R Ο Ι. Ο G Ο.
cra conveniente poner, y algunas.
otras, que me ha parecido au
ΙΥΥ CΠtaf.

Pero en prueba de la razon con


que me he determinado en los ta
les lugares a descchar la version de
Οrdonez, me suffira el Lector gue
ponga aqui uno u otro cgemplo,
para satisfaccion de algunos censu
radores nimios.
Εn el Cap. ΙΙΙ. n. 3. habla Αris,
toteles de los Ιnventores de la Τra
gedia y de la Comedia, y dice asi:
διο και αντιποιούνται της τε τραγωδίας και
της κωμωδίας οι Δωριείς της μεν κωμωδίας
οι Μεγαρείς , οί τε ενταύθα , ως επί της
παρ' αυτοίς δημοκρατίας γενομένης, και οι
έκ Σικελίας εκείθεν γαρ ήν Επίχαρμος
ο τσοιητής, πολλώ πρότερος ων Χιωνίδου
και Μάγνητος και της τραγωδίας ένιοι, &c.
Τraduce Οrdoήez pag. 7. lin. τ.
Φe donde nace tambien, 4ue lo, Do
rien
ΤΡ R Ο Ι Ο G Ο.
riense, σε atribuyen el poèma de la
Τragedia : y el de la Comedia los de
Μgara , asi lo, 4μe nacieron en ella
4κando su Republica se regia con ad
ministracion popular, como lo, 4ue υί
nieron de Sicilia, siendo asί 4κe de
allos /ue Εpicharmo, poèta mucho mas
antiguo que Chonides , ni Μagnete : y
tambien se atribuyen la Τragedia a sί
mismo unos 4ue, ζ7c, La traduccion
que yo substituyo cs : " Ρor esta
razon los Dorios se atribuyen la
invencion de la Comedia y de la
Τragedia : de la Comedia los de
Μegara, asi los naturales dandola
por nacida, quando entre ellos era
popular el gobierno, como tam
bien los de Sicilia, fundado, en ha
ber sido de allί el poéta Εpichar
mo, muy anterior a Chionides y
Μagnes : la Τragedia , algunos
que, δco, 22

Cap.
Ρ R ο Ι ο G ο.
Cap. ΧVΙΙΙ. n. 6. Αunque to
do este numero se ha traducido
de nuevo , pondré solo parte de él
por noser largo. DiccasiclFilόsofo:
ώσε τον τοιούτον τα τοιαύτα λέγειν ή τσράτ
τειν, η αναγκαίον ή εικός και τούτο με
τα τούτο γίνεσθαι , η αναγκαίον ή εικός:
esto es : " De suerte que sea o ne
cessario o verisimil, que tal per
sona hable u obre de este o de
aquel modo, y sea tambien o ne
cesario o verisimil que tal cosa su
ceda despues de tal. " Οrdoήez se
contentό con decir : ν hacer que
νιno, caso sucedan despues de otro, en
wna de esta maneras. Pag, 37.b. 1. 7.
desde el fin.
Cap. ΧΧVΙ. n. Ι. ως γαρ ουκ αισ
θανομένων, αν μή αυτό προσθή, πολλήν
κίνησιν κινούνται. Com0 aquello, , traduce
Οrdoήcz, pag. 76. b. 1. 3. 4ue sin
bacar gran moυimiento antes , no pue
- den
r Ρ Κ Ο Ι Ο Ο Ο.
den moυer a aquello , 4ue aun asi se
mucυcn poco, debiendo decir: "Co
mo si los oyentes no entendieran
lo que se hace a no egccutarse por
los actores muchos y acelerados
movimientos. "Εstos egemplos, con
otros infinitos que omito, y podrά
examinar el que tenga gusto y tiem
po para ello , acreditan bastante
bien, a mi ver, la necesidad de
las emiendas.
Εn el orden de los Capitulos
del texto Αristotelico hizo Daniel
Ηeinsio alguna novedad y transpo
sicion respecto de las ediciones ante
riores. Don Josef Antonio Gonzalez
de Salas en su Ilustracion al Libro de
"Ροέtica de Αristoteles , gue tambien
va a reimprimirse, adoptό el orden
Ηeinsiano, y por tanto nos ha
parecido seguirle aqui: y para jun
tar quanto Ρucde contribuir a la
per
Ρ Ε ο Lo G ο ..
perfecta inteligencia de nuestro Αu
τor, se ha aήadido al fin la tra
duccion Latina del citado Ηein
sio, con sus Νotas, y las Leccio
nes variantes de la edicion de
Duval.
Α continuacion de estas Οbras
se reimprimirán tambien las Τablas
"Ροέtica del Licenciado Francisco Casca S

les, consus Carta: Philologica.

ΑΡΙΣ -
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
Π ΕΡ Ι Π Ο Ι Η Τ Ι ΚΗΥΣ.

Ι. Α Ρ ο Ε Τ Ι ο Α
Γ Ε ΑRΙSΤΟΤΕLΕS.
ΕΝ GRΙΕGΟ Υ CΑSΤΕLLΑΝΟ,
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ
Π ΕΡ Ι Π Ο Ι Η Τ Ι Κ Η"Σ.

Κ Ε Φ. ά.

ΣΙ ΠΕ τσοιη]ικής αυτής τε και των ειδών


αυτής , ήν τινα δύναμιν έκασον έ
χει, ο πώς δεί συνίσαθαι τους μύθες, ει
μέλλοι καλώς εξειν ή τσοίησις έτι δε έκτσό
σων και τσοίων έσι μορίων ομοίως δε και
τσερί των άλλων όσα της αυτής εσι μεθόδg,
λέγωμεν , αρξάμενοι κατά φύσιν, πρώτον
από των τσρώτων.
2 Ε'τσοποιία δη ή ή της τραγωδίας ποί
ησις, έτι δε κομωδία και η διθυραμβοποιη
τικη , (τ) και της αυλή]ικής ή τσλείση και
κιθαρισικής , (2) τσάσαι τυγχάνεσιν Σσαι
μιμήσεις το σύνολον διαφέρεσι 3 αλλήλων
τρισίν ή ρδ τό γένει έτεροις μιμείαζ, η
τώ έτερα, η τό ετέρως, και μη τον αυτόν
τροπον.
Ω"σ-

(τ) Εl dithyrambo es imitacion , porque el poé


ta al componerle expresa , despues de lo verosimil, los
afectos, los raptos , el desvario, gue han de rey
nar en el dithyrambo. Lo mismo sucede en la au
letica , en la citharistica y en la orchestica , gue to
das son artes imitadoras. γν γν

(α) Pudicraaήadirse altexto και της Ορχησικής,


"
3

LΑ Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS.
Ο Α Ρ. Ι.

ΕΙ ΟUI trataré de la Poëtica, y de los


generos que hay de ella , quál
sea la fuerza de cada uno , y de qué ma
nera se han de formar las fabulas , para que
la poésίa sea qual conviene, y tambien de
quántasy guáles partes sea compuesta, y de
todas las demás cosas que pertenecen a esta ins
titucion , comenzando segun el orden natural,
primeramente por las cosas gue son primero.
2 La epopeya y la poésia de la tragedia,
la comedia y la composicion dithirambica:
y tambien la mayor parte de la que aco
modamos a las flautas y a las citharas, final
mente convienen en una cosa , gue es en ser
imitacion. Pero diferencianse entre sί portres
caminos : o pοrgue imitan con cosas de di
ferentes especies , o porque imitan diferentes
cosas, o porque imitan en diferentes modos
y no en uno mismo.
Α2 Ρor

como preparativo de lo que se dice despues al n. 3.


y cap. 2. ή. 2. Platόn define la danza o la orchestrca,
Μίμησις
Ιegib, VΙΙ.των λεγομένων σχήμασι γενομενη.
μ.
4 Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α
3 Ω"σπερ (3) γδ και χρώμασι και σχή
μασι πολλά μιμΞνται τινες απεικάζονΊες, οι
μεν διά τέχνης, οι δε διά συνηθείας , έτε
ροι δε, δι αμφοίν (4) Στω και εν ταις ειρημέ
ναις τέχναις, άπασαι μεν ανοίgνηαι την μί
μησιν εν ρυθμό και λόγω και αρμονία. Τέ
τοις 3 ή χωρίς, ή μεμιγμένοις οιον, αρμο
νία μεν και ρυθμό χρώμεναι μόνον, ήτε Αυ
ληΊική και η Κιθαρισική , κάνει τινες έτε
ραι Τυγχάνωσιν 2σαι τοιαύται, την δύναμιν,
οίον, ή των συρίγγων, αυτό δε τώ ρυθμό
μιμgνται χωρίς αρμονίας, οι των ορχησών και
2δ 2τοι διά Ίών σχημα]ιζομένων ρυθμών μί
μένται κ; ήθη και πάθη και, πράξεις η δε
έποποιία μόνον τοίς λόγοις ψιλοίς, η τοις
μετροις. και τέτοις είτε μιγνύσα μέή αλή
λων, είθ' ένί τινι γένει χρωμένη των μέτρων
τυγχάνεσα μέχρι του νύν. Χδεν γαρ αν
έχoιμεν ονομάσαι κοινόν τους ΣώφρονΘ. ή
zενάρχs μίμες, και τους Σωρατικές λό
γες (5) &δε εί τις δια τριμέτρων ή έλε,
γείων ή των άλλων τινών Ίών τοιχίτων τσοιoίτο
την μίμησιν. τσλίμ'' οι άνθρωποι γε συνά
πΊον,
(3) Vuelve a tomar Αristoteles el primer miem
bro de su division. .

(4) Εnlos ΜSS.dela Bibliot.del Rey de Franciasclce:


διά της φονης , el sentido pide δι' αμφοίν,
como han leido Ηeinsio y Μ. Dacier. Veanse lasnotas.
(ς) Εsto es , Filoιofico και la especie por el genero.
(a) ,, Εstos danzarines, dice Salas , significaban
9, vivisimamente las mas minimas circumstancias v pro
•, fundos conceptos , ayudandose solo de las diferen
ο cias del semblante y movimientos de los Ρics y de
ΙΟΕ Α R ΙΩΤΟΤΕΙ. Ε.Δ. 5
3 " Ρorgue asi como los pintores con los
colores y dibujos imitan y representan muchas
cosas, " unos por via de arte , otros por cos
tumbre, y otros por ambos caminos , asi
tambien acontece en las artes sobredichas,
pοrgue todas egercitan la imitacion con el
nίimero, con las palabras y con la harmonia,
con cada una de estas cosas aparte , o mez
clandolas, como es en los poèmas que se
acomodan a las flautas y a las citharas, que
estos usan la harmonia y " el rythmo o nί
mero solamente , " o si hay otros de esta ca
lidad, como son los que se acomodan a las
zampοήas. " Pero con elrythmo solo, sin har
monia , imitan los danzarines; (a) porque es
tos por nίimeros figurados representan las cos
tumbres , afcctos y acciones. " Pero la Εpope
ya usa solamente las palabras desnudas o los
versos, y los versos mezclados de diferentes
suertes, o de sola una manera : y esto se ha
observado hasta estostiempos. "Porque ningun
otro nombre tendriamos comun y generico para
nombrar los mimos de Sophron y de Χenar
co, los dialogos de Socrates, o aquellas imi
taciones que se escribiesen en versos iambi
cos , elegiacos, u otros semejantes. Αun
que los hombres, cσηfundiendola poèsίa con el
mctro " han llamado a unos poètas elegos y
Α3 2.

» las manos. " Ilustr. Poet. Secc, VΙΙΙ. Segun


esta doctrina , por numero, figurado , podriamos tra
ducir , paro, y movimiento, comparado : pero la primera
traducion es mas literal.
6 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α.
π7οντες τό μέήρω το τσοιείν, τους μεν ελε
γειοποιάς, τκαις δε εποποιούς ονομάζεσιν, &χ,
ώς τους κατά μίμησιν τσοιηΊας, αλλά κοινή
κατά το μέτρον προσαγορεύοντες και γάρ αν
ιατρικόν ή (*) μεσικόν τι διά των μέτρων όκ
φέρωσιν, καιτω καλείν ειώθασιν. (6) &δεν θ κοι
νόν έσιν ομήρω και Εμπεδοκλεί, πλην
το μέτρον . δι δ τον μεν τσοιητήν δίκαιον
καλείν ή 3 φυσιολόγον μάλλον ή τσοιητήν.
Ομοίως δε κάνει τις άπαντα τα μέ
τραμιγνύων τσoιoίτο την μίμησιν , καθάπερ
Χαιρήμων εποίησεν ιπποκένηαυρον, μικ7ην ρα
ψωδίαν εξ απάντων των μέτρων , Σκ ήδη
και ποιητήν προσαγορευτέον , περί μεν 2ν
τέτων διωρίκθω τούτον τον τρόπον. Εισί δε τι
νες αι τσάσι χρώνται τοις ειρημένοις λέγω
δε, οίον, ρυθμό και μέλει και μέτρω, ώ
σπερ ή τε των διθυραμβικών τσοίησις, και
ή των μίμων, και ήτε τραγωδία , και η
κωμωδία, διαφέρεσι δε, ότι αι μεν άμα
πάσιν, αι δε καηά μέρος ταύτας με 2ν
λέγω τας διαφοράς των τεχνών, ον άις τσοι
2νται την μίμησιν.
τ. - " - -- ,

μ" ', ",

(*) Ηeinsio, φυσικόν , ο ala Physica.


ΚΕΦ,

(6) Vä a responder Αristoteles a esta objecion.


(a).Ηe traducido este lugar arreglandome a la
correccion de Ηeinsio y Βatteux , que leen con in
terrogacion. Νuestro Τraductor leyό sin ella ; y aήa
..."
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ Ι Ε Δ. ν
a otros poétas exametros , no mirando en
esto a la imitacion , sino dandoles general
mente el nombre de poétas, segun la dife
rencia del verso. De manera, que si los tales
poétas han escrito en verso alguna cosa per
teneciente a la Μedicina o a la Μusica , por
esta misma razon gue habemos dicho han
usado de llamarlos poètas. Pero Ηomero y
Εmpedocles en ninguna cosa son parecidos,
sino en el verso , " por lo gual es justo llamar
a Ηomero poéta, y a Εmpedocles mas bien fi
losofo natural gue poéta. Αsi (a) tambiensi al
guno imitäse, mezclando todo genero de ver
sos, como Cheremon hizo en su Ηipocentau
ro (poéma mixto de toda casta de versos)
o merecerά por esto menos el nombre de poé
ta : " Υ en estas cosas baste esta determi
nacion. Ηay algunas especies de poèsίa , gue
usan en su imitacion todas las cosas que he
mos referido , conviene a saber, el nίimero,
la harmonia y el verso, como en la poèsίa de
los dithyrambicos, y en los mimos, y como
en la tragedia y en la comedia, las quales
todavia se diferencian en que la dithyrambica
y los mimos usan de todas estas cosas en un
mismo tiempo , pero la tragedia y la co
media usan de ellas distintamente. Εstas son
las diferencias de las artes , en las cosas con
gue se hace la imitacion.
Α4 CΑ
de coh algunos eruditos el adverbio de negar μή,
gue no se halla en los libros ni impresos ni ΜSS.
Vide Ηeins. Νot.
8 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α .

Κ Ε Φ. β'.

Ι "Πεί δε μιμgνται οι μιμέμενοι πράτ


7οντας, αναγκη δε τ8τες , η σπg,
δαίες ή φαυλες είναι (τα γδ ήθη χεδόν
αει τέτοις ακολgθεί μόνοις κακία 2δ και
αρετή τα ήθη διαφέρουσι τσαντες ) ήτοι
βελ7ίονας ή καθ' ημάς , η χείρονας , ή 3
7oικαιτες (1) ανάγκη μιμεία ζ, ώσπερ οι γρα,
Φεις. Πολύγνω7Θ μεν κρείτΊες , Παύσων
ε χείρες , Διονύσι(Θ δε ομοίες είκαζε.
( 2 Δήλον δε, ότι και των λεχθεισών ε
κάση μιμήσεων έξει ταύτας τας διαφοράς
και (2) έσιν έτερα τώ έτερα μιμησα
ετούτον τι τρόπον. κ) 2δ ον ορχήσει και αυ
λήσψ και κιθαρίσ4 έσι γενέβ% ταύτας τας
ανομοιότητας , και τσερί τες λόγες δε και
την ψιλομετρίαν οίον, "ομηρΘ μεν βελ
τίες , Κλεοφών- δε ομοίgς , Ηγήμων δε ο
ΘάσιΘ ο τάς τσαρωδίας τσοιήσας τυρώ
τΘ , και Νικόχαρις ο την Δηλιάδα , (3)
χείρες . ομοίως δε και τσερί τας διθυράμ
βους και τες νόμες , ώς Πέρσας , και Κύ
::. - κλω

(Ι) Βatteux aήade tambien τοιουτους , por


e! ΜS. 2 1 17. -

(2) Εnel ΜS.2ο4ο se lee έται, en lugar de έσιν.


(3), Ροéma sobre la poltroneria , parodia del asun
to y del nombre de la Iliada. Cartelvettro,
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ Ι Ε5, 9
C Α Ρ. ΙΙ.
ΤΙ ΑSporque los que imitan, imitan a
los que obran, y estos es forzoso
φue scan buenos o malos (porque casi siempre
en esto se hallan las costumbres , siendo asi
que cada uno es diferente en ellas, por elvicio
o por la virtud) siguese necesariamente, que
Ηan de imitar los mejores, o los semejantes ο
los peores, como tambien lo hacen los pinto
res , pοrgue Ρolignoto pintaba los mejores,
Ρauson los peores, y Dionysio los semejantes.
2 De donde parece manifiestamente, que
φualquiera de las imitaciones sobredichas ten
drά estas mismas diferencias, y serán diferen
tes la una de la otra, porque imitarán diferen
tes cosas de la manera referida, porque acon
tecen estas diferencias en la arte de los bayles
y en las flautas y citharas, y de la misma ma
nera en los (a) que imitan con palabras y
versos desnudos, como se puede ver en Ηo
mero, gue imita los mejores, y en Cleophon,
que imita semejantes, y en Ηegemon Τhasio,
que file el primero que compuso las Parodias,
y en Νicocharo, gue compuso la Deliade, que
cntrambos imitan los mas viles, y lo mismose
usό en la poèsia de los dithyrambicos y mi
mos, (b)como Τimothco y Philog-no, gue 11ΥΥ 1

(a) Βatteux traduce : en lo, dircurro, , ya ean en


proia o ya en τενιο. Veanse sus notas. -

(b), Εl traductor leyό Μίμους, Μimor, porΝόμους,


"Νomo. Veanse las notas de Βatteux.
ΙΟ Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
κλωπας, ΤιμόθεG, θ, Φιλόξενθ μιμήσας
το αν. (4) ον αυτή δε τη διαφορά, και
ή τραγωδία προς την κωμωδίαν δίεσηκεν,
ή μεν γδ χείρgς , ή 3 βελτίες μιμεία ζ βά
λεται , τών νύν.

Κ Ε Φ. γ'.

Ι Ε" δε τgτων τρίτη διαφορά , το.


ώς έκασα τgτων μιμήσαιτο αν
τις κ; 2δ εν τοις αυτοίς και τα αυτά
μιμείθαί έτιν, ότε μεν απαγγέλλοντα , ή
έτερόν τι γιγνόμενον, ώσπερ "ομηρG ποι
εί, ή ας τον αυτόν και μη με1αβάλλονΊα, ή
τσάντας ας τσράτηοντας και ενεργgντας τες
μιμ8μένες.
2 Εν τρισί δή ταύταις διαφοραίς ή
μίμησις έσιν, ώς είπομεν κατ' αρχάς, έν
οις τε , και ά, και ώς, ώσε τη μεν ο αυ
τός αν έίη μιμητης Ομήρω Σοφοκλής, μι
μgνται γδ άμφω σπgδαίες τη δε Αρκσο
φάνφ. πράτ7οντας οδ μιμένται και δρώντας
άμφω όθεν και δράματα καλεί θαί τινες
αυτά φασιν, ότι μιμzνται δρώντες,
3 Διό και ανήίποίgνται της τετραγω
δίας και της κωμωδίας οι Δωριείς της μεν
κωμωδίας, οι Μεγαρείς, (5) όι τε Ε α",
ν"

(4) Fn el mismo ΜS. se aήade τις despues de άν,


(;) Ηabia en Sicilia otra ciudad de Μegara , Co
lonia de la primera. "
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ Ι Ε Σ ΙΙ
imitaron los " Persas" y los Cyclopes : y esta
misma diferencia hay entre la tragedia y la
coκάdia ; " pοrgue έsta procura imitar los
pedies, y aquella hombres mejores gue los que
1os que ahora hay. "
Ο Α Ρ. ΙΙΙ.

Η ΑΥ tambien otra diferencia, la qτιal


consiste en el modo en guecada uno
face la imitacion , porque de unos mismos
pueden ser imitadas unas mismas cosas, pero
ae diferente manera : algunas veces haciendo
nosotros mismos la narracion , o vistiendonos
de la agena persona, como lo hace Ηomero, ο
Ηaciendo siempre la narracion, no mudando
nos en otra persona , o introduciendo otra a re
presentar con acciones y palabras.
2 Ρorgue, como digimos al principio, en
cstas tres cosas consiste la imitacion, gue son:
con gué: gué cosas: y en qué modo, se imi
ta. De adonde es, que segun alguna razon,
Sophocles no sea diferente de Ηomero en la
imitacion, porque el uno y el otro imitan los
mejores, y por otra tampoco es diferente de
Αristophanes, porque entrambos introducen
otros a representar con acciones y palabras:
por lo qual algunos llaman a esta especie de
poèsia drama , por la imitacion y actos de
1os representantes. -

3 " Ρor esta razon los Dorios se atribu


yen la invencion de la comedia y de la tra
ge
Ι2 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
θα, ως επί της τσαρ αυτοίς δημοκραήίας
γυομένης, και οι cκ Σικελίας 6κείθεν ρδ
ην ΕπίχαρμΘ, ο ποιητής, πολλώ πρότε
ΜάγνητΘ, και της τρα
φΘ. ών Χιωνίδs κ;
γωδίας (5) ένιοι των εν πελοποννησω , τσοι
έμενοι τα ονόματα, σημείον 2τοι μεν χάρ
κώμας τας περιοικιδας καλεί, φασιν Αθη 2

ναίοι δ δήμες ως κωμωδ&ς , εκ από τ8 κω


μαζαν λεχθέντας, αλλά τη κατά κωμας
πλάνη ατιμαζoμένες οκ τ8 άσεως και
το τσο είν αυτοί μεν δράν, αθεναίες 3 πράτ,
7ειν προσαγορεύειν, περί μεν Σν των διαφο
ρών, και πόσα, ο τίνες , της μιμήσεως, εί,
ρήθω ταύτα, - -

ΚΕΦ.

Ό3) Segun Αthcheo , tambien la tragedia se decia


comedia. Α una y otra se llamaban δράν : δράν
εs una palabra Dorica. Verdad es que κωμάζω
es Voz Αtica και Ρero la palabra comedia no viene de
aqui sino de κώμα , gue entre los Dorios significa
aldea , y corresponde al Δήμοι de los Αthenienses,
Αsi que todas las especies de dramas, inclusa la tra
Εedia : Sς debcn a la invencion de los Dorios, y no
a la de los Αthenienses, - - - .
D Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Εs. 15
gedia: de la comedia, los de Μegara , asi los
naturales dandola por nacida, quando entre
ellos era popular el gobierno, como tambien
1os de Sicilia, fundados en haber sido de alli el
poéta Εpicarmo, muy anterior a Chionides y
Μagnes : " la tragedia algunos que habitan en
εn el Peloponeso, y quieren que los voca
blos sean el juicio de este caso, porque dicen,
que entre ellos las aldcas se llaman romai, y
que los Αthenienses las llamaron demoi, co
mo que los comediantes no fuesen dichos asί
de romazein, gue significa andar comiendo y
folgandose, " sino de andar errantes por las
aldeas, despues de haber sido echados de las
ciudades con ignominia. "Υ demás de esto,
ellos nombran este verbo hacer con la palabra
dran, y los Αthenienses dicen, prattein. De
las diferencias de la imitacion, quantas, y de
qué naturalezason , baste lo que hemos dicho
Ηasta aqui.

ΟΑΡ.
14 Κ. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α

ΚΕ Φ. δ'.
Ι Ε δε γυήσαι μεν όλως την ποι
ητικήν αιτία, δύο τινές και αυται
φυσικαί το, τε γδ μιμείθαι , σύμφυτον
τοις ανθρώποις έκ τσαίδων έτι , και, τgτω
διαφέρεσι των άλλων ζώων, ότι μιμητικώτα
τόν έτι και τας μαθήσεις ποιείται διά μι
μήσεως τας αρώτας , και τό χαίρειν τοις
μιμήμασι τσάντας, σημείον δε τέτg το
συμβαίνον επί των έργων. α. γαρ αυτά λυ
πηρώς ορώμεν, τέτωντας εικόνας τας μά
λισα ηκριβωμενας, χαίρομεν θεωρgντες -
οίον θηρίων τε μορφάς των άγριωτάτων (Ι)
τέτε , ότι μανθά
και νεκρών. άιτιον δε και
ναν και μόνον τοις φιλοσόφοις ήδίσον, αλλά
και ηοις άλλοις, ομοίως αλλ' έπι βραχύ κοι
ναν2σιν αυτού, διά γαρ τούτο χαίρgσι τας
εικόνας ορώντες, ότι συμβαίνς θεωρgντας
μανθάνειν και συλλογίζεώθαι ,. τί έκασον
οίον, ότι 2τΘ εκείνΘ- έπει έαν μη τύχη
τσροεωρακως , ου διά μίμημα τσοιήσει την
ηδονήν , αλλά διά την απεργασίαν, ή την
χροιάν , η διά τοιαύτην τινά άλλην αι
τίαν.
Κα

(i) Βatteux lee ατιμωτάτων , como Victorio,


y por las mismas razones gue έ1 άτιμα ζώα,
τ'citiz τlle , abjecta. Αrist. 2. de Μorit, y τ. de Αή.
Γ Ε Α RΙSΤΟΤΕLΕS 15
Ο ΑΡ. ΙV.

Ι Εro de dos causas, y estas muy natu


rales, parece que tuviese origen la
poësia : una es la imitacion, que nace junta
mente con qualquier hombre desde niήo, y
por ella somos diferentes de los otros animales,
lo uno , porque somos aptisimos para imitar;
y lo otro, porque imitando adquirimos las pri
meras disciplinas , y porque todos recibimos
gusto en las imitaciones, de lo qual es argu
mento lo que cada dia sucede, porque las co
sas, que nosotros mismos πmirandolas recibimos
pena, guando miramos sus imagenes perfec
tamente imitadas de los artifices, nos causan su
mo placer Icomo es de ver en las pinturas de
las fieras mas horribles y cuerpos muertos Τ
y esto nace , de que el aprender es cosa dulcisi
ma, no solo para los filosofos, sino para todos
los otros hombres , aunque en esto Sean poco
parecidos. Υasi los que miran las imagenes
reciben contento, por aquel accidente que su
ccde de aprehender lo gue hay en ellas, mien
tras las consideran, y de sacar la conclusion de
lo que es cada una de aquellas cosas [por
egemplo, el que éste es aquelΙ porque
quando sucediese, que el que mira la ima
gen nunca hubiese visto lo que representa, no
recibiria placer por la imitacion, pero recibi
riale por el artificio, o por los colores , o por
otra causa semejante.
Sien
Ι6 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
2 Κατά φύσιν δε όντΘ ημίν του μι
μειώζ, και της αρμονίας και του ρυθμ2 (τα
2δ μέτρα ότι μόρμα των ρυθμών έσι φανε
ρόν) εξ αρχής οι πεφυκότες τσρος αυτά μά
λισα , κατά μικρον τσροάγοντες, έγέννησαν
ή ποίησιν εκ των αυτοχεδιασμάτων, διεσ
πάθη δε κατά τα οικεία ήθη η τσοίησις. Οι
μεν, γάρ σεμνότεροι τας καλάς έμιμέντο
2.

πράξεις , και τας των τοιέτων τύχας οι δε


ευτελέτεροι, τας των φαύλων, πρώτον ψό
γκαις τσoιxντες , ωσπερ ετεροι υμνες και εγ
κώμια.

3 Τών μεν 2ν προ ομήρg &δενός έχο


μεν ειπείν τοίgτον τσοίημα εικος δε είναι
τσολλούς, ατσο δε Ομήρs αρξαμένοις, έσιν
διον εκείνε ο Μαργείτης, (Ι) και τα τοιαύ
τα , ον οίς και το αρμότ7ον ιαμβείον ήλθε μέ,
τρςν, διό και ιαμβείον καλείται νύν, ότι εν
τώ μέτρω τέτω ιάμβιζον αλλήλες, και ε.
χενoντο των τσαλαιών , οι μεν ηρωϊκών , οι
δε ιαμβων τσοιήαί.

4 Ω"σπερ δε και τα σπgδαία μάλισα


τσοιηηης "ομηρ(Θυ ήν (μόνΘυ 2δ ουχ ότι
εύ, αλλ' ότι και μιμήσεις δραματικάς έ
ποίησεν ) ούτω και τα της κωμωδίας χή
μα

(ι) . Εstees eltitulo de un poéma , en gue Ηomero


8e divirtiό en pintar con ridiculcz un haragân.
ΙΟΕ ΑRΙSΤΟΤΕ Ι ΕΔ'. 17
2 Siendοnos, pues, cosa naturalisima la
imitacion y la harmonia y el rythmo (el
ser los versos parte del rythmo , es cosa ma
nifiesta) en los principios, los que por natu
raleza eran muy inclinados a estas cosas, es
tendiendolas poco a poco, dieron origen a la
poésίa con invenciones hechas al principio de
repente. Υ despuesse dividiό en muchos miem
brosconformeal natural de los gue de esto trata
ron, pοrgue los hombres de mas gravedad imi
taron las acciones virtuosas y los sucesos de los
Ηombres tales, y los mas livianos imitaron las
de los hombres malos , haciendo obras morda
ces, como los otros hacian hymnos y alabanzas
agenas. -

3 Αntes de Ηomero no se halla ningun


poèma tal, aungue es de creer gue hubiese
otros muchos compuestos. Υ comenzando del
mismo Ηomero, tenemos hoy suyo el Μargi
tes, y otros poèmas de su especie, en los qua
les se usa el verso iambo, como acomodado a
cllos, de donde procediό, que esta manera de
poèsίa se llamaba iambica, porque con este
verso se usaba el decirse mal, y motejarse unos
a otros. Υasi entre los poétas antiguos, unos
fueron llamados poètas heroicos y otros poè
tas iambicos. -

4 " Μas asi como Ηomero en los asuntoς


graves y heroicoses el mas excelente poèta, (y
lo es él solo , no solamente por haber escrito
bien, sino tambien por haber introducido las
imitaciones dramaticas)"de la misma manera,
pri
Υ8 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ματα πρώτΘ υπέδειξεν , ου ψόγον, αλλά.
ν

το γελοίον δραματοποιήσας, ο οδ Μαργείτης


ανάλογον έχει , ώσπερ Ιλιάς και Οδύοτεια
προς τας Εχεια, , ούτω και ούτΘ προς
τας κωμωδίας,
5 οι δ' έφ' εκατέραν την τσοίησιν ορ
μώντες κατά την οικείαν φύσιν, οι μεν αντί
των ιάμβων, κωμωδοποιοι έγένοντο , οι δε
αντί των επων, τραγωδιδάσκαλοι , διά το
μείζω και εντιμότερα τα χήματα είναι ταυ
τα εκείνων, το μεν ουν επισκοπείν, ει άρα
έχει ήδη η τραγωδία Τοις είδεσιν ικανώς,
ή ου, αυτό τε καθ' αυτό κρινόμενον, θ
προς τα θέατρα, άλΘ λόγΘυ.
6 Γενομένης ούν απ' αρχής αυτοχεδια
σικής, (3) και αυτή και η κωμωδία, η
μεν από των εξαρχόντων τον διθύραμβον,
ή δε από τών τα φαλλικά , ά έτι και νυν
εν πολλαίς των πόλεων διαμένει νομιζόμε
να, κατά μικρον ηυξήθη, τσροαγόντων όσον
εγένετο φανερόν αυτής, και τσολάς μετα
βολάς μεταβαλούσα η τραγωδία επαύσα
το , έπει έχε την έαυτής φύσιν καί τό , τε
των οποκριτών τσλήθΘυ έξ ένος εις δύο,
πρώτΘ ΑιχύλΘ ήγαγε, και τα τού χοι
ρού

(;) Βatteux Ice γενομένη, siguiendo e! ΜS.


2ττ7, y ambien αυτοσχεδιασική και αυτή και
η Κωμωδία,
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ Ι. Ε.Δ. Ι9
primero gue todos los demás mostrό qual de
bia ser la forma de la comedia, enscήando
φue en ella se debian representar cosas ridicu
las, y no los oprobios de los hombres; "por
φue su Μargites tiene la misma proporcion
con la comedia " que la Iliada y la Οdysea
con la tragedia.
5 Αplicandose, pues, los que escribian
mas a uno de estos generos de composturas que
alotro, segun al gue su naturaleza los hizo
mas inclinados, vinieron a ser unos poètas co
micos , en vez de poetas iambicos, y otros
poétas tragicos, en vez de poetas heloicos,
por ser estos generos de poemas de may or
grandeza y dignidad gue los de antes. Ρtro el
considerar si el poéma tragico tenga o no ten
ga su debida perfeccion, asi respecto de sί mis
mo, como respecto delteatro , cs otra razon de
considerar. -

6 Μas como al principio la tragedia y la η

comedia fuesen toscas y sin forma , habicndo


tenido origen, la una de los que comcnzaron
los dithyrambicos, y la otra de los que com
ponian los poémas fälicos, los guales aun
hoy se conservan por leyes en muchas ciuda
des, poco a poco fueron aumentandose hasta
cl estado que los hombres ven en ellas. Υla
tragedia , despues de haber variado en muchas
mudanzas , al fin se quietό consiguiendo el
εStado conveniente a su naturaleza. Εntonces
Εschilo le acrecentό el nίimero de los repre
κIltantes primero que otro , hasta dos , y dis
Β 2 mί
2Ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ρού ηλάτηωσε , και τον λόγον τσρωταγωνι
την παρασκεύασε τρεις δε και σκηνογρα
φίαν Σοφοκλής, έτι " ε το μέγεθΘ- άκ μι
κρών μύθων και λέξεως γελοίας, διά το
οκ σαήυρικού μεταβαλέιν, οψε απεσεμνώ
θη τό , τε μέτρον (4) άκ τε7eαμέτρs
ιαμβείον έγένεjo. Το μεν δ πρώτον τε:
τραμέτρω έχρώντο , δια το σατυρ/κην και
Ά είναι την ποίησιν, λέξεως δε
γυομένης, (5) αυτή η φύσις το οικείον μέ
τρον εύρε μάλισα γαρ λεκΊικόν των μέτρων
το ιαμβείόν έσι, σημείον δε τούτg, τσλείσα
2δ ιαμβεία λέγομεν εν τη διαλέκήω τη
προς αλλήλες εξάμετρα δε ολιγάκις , και
όκβαίνοντες της λεκτικής αρμονίας, έτι δε
επεισοδίων πλήθη, και τα (6) αλλά ώς έκασα
κοσμηθήναι λέγεται περί μεν 2ν τούτων
τοσαύτα έσω ημίν ειρημένα τσολύ γδ αν
ίσως έργον είη διεξιέναι καθ' έκασον.

ΚΕΦ.

(4) Εsto es, y el τerιo de tetrametro e bizo tambico,


ο trimetro. Εl trocheo, dice Αristoteles, es mas apropo
sito para danzar, gueningun otro pie, κορ ακικώτερος,
como se ve en el tetrametro, que es mas acomoda
do a los bayles gue ningun otro verso. Rhetor. ΙΙΙ.
cap. VΙΙΙ.
(;). Los dramas eran en su principio todo danzas
y cantico και pero como se comenzase a usar mas en lo
sucesίνο de los razonamientos que de los bayles, adop
taron entonces el verso iambico , gue es el mas pro
prio para el dialogo.
(6) Εsto cs, los Αctor. Veanse las notas.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ Ι Ε 5. 21
fminuyό las cosas que pertenecian al coro, e
hizo conocer el que representaba las primeras
partes ; y Sophocles despues Ilegό el nίimero
de los representantes a tres, y aήadiό el ador
no del teatro. Demás de esto, la tragedia de
pequeήa fäbula, que antes era, y de locucion
ridicula , vino a adquirir grandeza, y desccha
do de sί el modo satyrico, despues de un largo
tiempo finalmente recibiό en sί gravedad,
y en lugar del verso de ocho sylabas, se aco
modό al senario o iambo, gue antes de éste
usaban el verso de ocho pies, por ser poèsia
cntonces mas satyrica y acomodada a los bay
les. Υ la misma naturaleza ( ordenada ya la
locucion ) hallό el verso que le era proprio y
conveniente , porque de ser el verso iambo,
muy a proposito para los razonamientos de
unos hombres con otros, serά argumento el ver
φue en el hablar ordinario que tenemos entre
nosotros , se profieren muchos versoς iambos,
y rarisimamente exametros : y si se profieren
-algunos, es pasando el sonido del hablar or
dinario. Dicese tambien que fue acrecentada
con muchos episodios, y de todas las demás
cosas que le podian causar ornamento. Υ bas
te lo que de esto se ha dicho, gue acaso seria
demasiado trabajo el detenernos en cada cosa
particularmente.

Β3 ΟΑΡ.
22 Ι Α ΡΟ Ε ΤΙΟ Α
Αν
Κ Ε Φ. β.

Ε δε κωμωδία έσιν , ώσπερ είπομεν,


μίμησις φαυλοτέρων μεν, και μέν
τοι κατά πάσαν κακίαν, αλλά 7ου αισ
χρού (τ) έσι το γελοίον μόρμον, το γδ γε,
λοίον , έσιν αμάρτημά τι και αιχΘ ανώ.
δυνον, και ου φθαρτικόν (2) οίον, ευθύς
το γελοίον πρόσωπον αιχρόν τι και διετραμ
μένον άνώ οδύνης.
2 Αι μεν ουν της τραγωδίας μεταβά,
σεις, και δι ών έγένοντο , ου λελήθασιν ή
δε κωμωδία , διά το μη σπεδάζεξζ έξ
αρχής , έλαθεν, και γάρ χορόν κωμωδών ο.
ψέ ποτε ο άρχων (σ) έδωκεν , αλλ' εθελον
ται ήσαν ήδη δε χήμα]ά τινα αυτής έ
χούσης , οι λεγόμενοι αυτής τσοιηται μνημο,
νεύονται. (4) Τίς δε πρόσωπα απέδωκεν, ή
προλόγους, ή τσλήθη υποκριΊών, και όσα
τοιαύτα , ήγνόητα. Το δε μύθες ποιείν,
ΕπίχαρμΘ ο Φόρμις ήρξαν το μεν 2ν
εξ αρχής cκ Σικελίας ήλθε. Των δε Αθήνη,
σι Κράτης τσρώτΘ ήρξεν , αφέμενΘυ της
ιαμ
(Ι) Βatteux traduce : " sino de aquello gue cau
» sa afenta , y oοnstituvς lo ridiculo » como si es
tuviera escrito : όπερ εσί. Veanse sus notas.
(2) Ρor contraposicion a la tragedia , que causa lo
uno o lοotro οδυνηρά και φθαρτική.Cap. 14.n.2.
(3) Ηabia en Αthenas μή magistrado que reglaba
los espectaculos , y examinaba las tragedias , conce
DΕ Α RΙSΤΟΤΕ L Ε 5. 23
Ο ΑΡ. V.

Ι Α comedia, segun digimos , es una


imitacion de los peorcs , pero no en
el sumo grado de los vicios, aunque lo ridiculo
procede de lo torpe : porque lo ridiculo es una
falta y torpeza sin dolor, y sin gue deshaga la
naturaleza en que estά , como es un rostro feo
y torcido, gue sin dolor del que le tiene es ri
diculo.
2 De las mudanzas φue ha tenido la tra
gedia y de los autores de ella bastantemente
consta ; pero de la comedia cs al contrario,
porque desde los principios fueron ocultos, por
no haber ella tenido muchos aficionados. Por
que " el Αrchonte , " despues de gran tiem
po le concediό coro, el gual fue compues
to de los gue concurrian de su voluntad, mi se
cuentan poètas suyos, hasta gue vino ya a te
ner alguna forma : ni se sabe quien ordenáse
las personas, los prologos, o la muchedumbre
de los representantes, y otras cosas semejantes.
Μas a la composicion de la fäbula dieron prin
cipio Epicarmo y Phormio, donde se ve que
csto vino primero de Sicilia, y en Αthenas le
comenzό Crates , el gual, dejada la forma de
Β4 la
diendolas , si eran de su aprobacion , los coros publi
coς , de que habla aqui el filosoίo. Salas llustr. ΙΡοώt.
Secc. ΧΙΙ.
(4) Fabricio pone una lista en su Biblioteca gric
ga ΙΙ. 22ο
24 Ι Α Ρ Ο ΕΤ ΙΟΑ
ιαμβικής ιδέας, καθόλου ποιείν λόγες ή μύ
θgς.
3 Η μεν 2ν εποποιία τη τραγωδία μέ
χρι μόνε μέτρs με]ά λόγου μίμησις είναι
σπgδαίων ηκολούθησεν τό δε το μέτρον
απλούν έχειν, και απαγγελίαν είναι, ταύτη
διαφέρgσιν έτι δε τώ μήκει η μεν ότι μά
λιστα σειράται υπό μίαν τσερίοδον ηλίg έι
ναι, ή μικρόν εξαλάτΊειν ή δε εποποιία,
αόρκσΘ τω χρόνω, και τέτω διαφέρψ.
και τοι το τσρώτον ομοίως εν ταις τρα
γωδίας τούτο έποίgν, και εν τοις έπε
σι μέρη δε έσι τα μεν ταυτά , τα δε
ίδια της τραγωδίας, διόπερ όσις περί τρα,
γωδίας οίδε σπ8δαίας και φαύλης , οίδε
και τσερί έπών άμεν 2δ εποποιία έχψ,
υπάρχει τη τραγωδία α δε αυτή, και τσάν.
τα εν τη εποποιία, (5)

ΚΕΦ,

(;) Veanse los cap. ΧΧΙΙ. ΧΧΙΙΙ. y ΧΧV. ζ


- ΙD Ε Α R ΙSΤΟΤΕ L Ε.Δ. 25
la poèsia iambica, comenzό generalmente a
fingir fäbulas y razonamientos.
3 Εl poéma heroico, pues, conviene con
ε! trάgico [ en la versificacion y I cn que son
imitacion de los mejores, pero son diferentes
en que el poéma heroico usa de los versos des
ηudos (a) y de la narracion. Υ tambien son
diferentes en la grandeza: " porque la tragedia
procura lo mas que se puede estar bajo de un
periodo de Sol, o exceder poco, pero la epo
peya no tiene tiempo determinado. " La qual
1ibertad se usό tambien en los principios en las
rragedias, como en los poèmas heroicos. Las
partes de estos poèmas son algunas comunes a
entrambos, y partes proprias de la tragedia.
Ρor lo gual, quien sabe discernir entre la tra
gedia buena y la mala , podrά hacer lo mismo
en los poèmas heroicos, pοrgue todo lo gue
hay en el poèma heroico, lo hay en la trage
dia , pero en el Ροξma heroico no todo lo
que hay en la tragedia.

ΟΑΡ.

(a) Ε! griego dice: μέτρον άπλούν, τενιο imple,


Ομé entienda aqui Αristoteles por verso simple , lo ex
plica Salas , Ilustr. Poet. Secc. Ι.
26 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α

Κ Ε Φ. σ'.

Ι ΠΕ με δύν της έξαμέτρg μιμητι


κης, και τσερί κωμωοιας υστερον
ερζμεν "τσερί δε τραγωδίας λέγωμεν απο
λαβόνηες αυτής εκ των ειρημένων τον γι
νόμενον όρον της ουσίας,
2 . Εσιν 2ν τραγωδία μίμησις πράξεως
σπουδαίας και τελείας , μεγεθΘυ έχούσης,
ήδυσμένω λόγω, χωρίς εκάσs των ειδών εν
τοίς μορίοις δρών]ων, ο και διεπαγγελίας, αλ,
λά δι ελέg και φόβg τσεραίνεσα την των 7οι
καιτων τσαθημάτων κάθαρσιν.
3 . Λέγω δε ήδυσμένον μεν λόγον, (Ι)
τον έχονηα ρυθμόν και αρμονίαν και μέτρον,
το δε χωρις των ειδών, το διά μέτρων
ένια μόνον τσεραίνεώθαι , και τσάλιν έτερα
διά μέλες. -

4 Επει δε τσράτηοντες ποιζνται την μί


μησιν, τσρώτον μεν έξ ανάγκης αν είη τι
μόρκον τραγωδίας ο της όψεως κόσμΘ.,
είται μελοποιία και, λέξις, όν τέτοις 2δ ποι,
ούν) την μίμησιν. λέγω δε λέξιν μεν αυ
την την των μέτρων σύνθεσιν μελοποιίαν
δε, δ η δύναμιν φανεράν έχει τσάσαν. (2)
.. Επει

(!) De las pasiones, que ha de purgar la tragedia


habla Salas en la Ilustr. Poét. Secc. Ι. reduciendo toda
D Ε Α RΙSΤΟΤΕ LΕΔ. 27
Ο Α Ρ. VΙ.

Ι Ε la imitacion heroica y de la come


dia diremos despues, y ahora de la
tragedia , dando la difinicion de su naturaleza,
como nacida de las cosas que hemos dicho.
2 La tragedia es imitacion de accion ilus
tre, perfecta, que tenga grandeza, con hablar
suave distintamente en cada una de sus especies,
en las partes de los gue van representando,
conduciendo la expurgacion de losafectos, no
por narracion , sino por via de misericordia y
tCΥΥΟΥ.
3 Υo Ilamo hablar suave al que tiene
"rythmo," harmonia y" verso."Υ gue distin
tamente en cada una de sus especies entiendo el
conducirse alfin algunas cosas, solamente con
clverso, y otras por via de la musica.
4 Υporque es cierto que la imitacion to
da consiste en accion, es forzoso seήalar pri,
mero el aparato por parte de la tragedia , des
Ρues la musica y la locucion , pοrgue con estas
partes se hace la imitacion. Υo llamo locucion
a la misma compostura de los versos. Υ musica
llamo a aquella parte, cuya fuerza de todos
εs conocida.
Υ

la moderacion y enmienda de ellas al μιo y al cgemplo.


Veanse tambien las notas de Βatteux.
(2) Μελοποιία , Μelopeia , comporicion del canto,
τambien se toma por el mismo canto.
28 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
5 . Επει δε πράξεώς έσι μίμησις, πράτ7ε,
τα δε υπό τινων πρατηόντων, καις ανάγκη
τσοιές τινας είναι κατά τε το ήθG) και
την διάνοιαν ( διά γάρ τέτων και τας
τσράξές είναι φαμεν τσοιάς τινας ) τσέφυκεν
αίτια δύο των πράξεων είναι , διάνοια και
ήθΘ , και κατά ταύτας και τυγχάνεσι θ
αποΊυγχάνεσι τσάντες. (3) έτι δε της μεν
τσράξεως ο μύθΘ. μίμησις. λέγω γδ μύ
θαν τέτον, την σύνθεσιν των πραγμάτων (4)
τα δε ήθη, καθ' ά ποιές τινας είναι φαμεν
τ&ς τσράτΊοντας διάνοιαν δε ον όσοις λέ
γοντες αποδεικνύουσί τι , ή θ αποφαίνον") ι
γνώμην.
6 Ανάγκη 2ν τσάσης τραγωδίας μέρη ε
είναι έξ, καθ' ά τσοιά τις έσιν ή τραγω
δία. ταύτα δl εσιν , μύθΘυ, και ήθη, και
λέξις, και διάνοια , κ όψις , και μελοποιία,
οις μεν 5δ μιμούν), δύο μέρη έσιν ως δε
μιμούν), έν & δε μιμΞνται - τρία, και
παρά ταύτα &δέν, τέτοις μεν 2ν &κ ολί
γοι αυτών, ως ειπείν, κέχρηνται τοις είδε
σι και γάρ όψιν έχει τσάν, και ήθΘ.,
και μύθον, και λέξιν, και μέλΘυ , και
διάνοιαν ώσαύτως.
7 Μέγισον δε τούτων έσιν ή των πρα
γμάτων Cύσασις, ή γαρ τραγωδία μίμη
ΟΤις

(;) Vease el num. 7. - -

(4) Μ. Dacier traduce, dice Βatteux, la composi


είon de la cora". Πράγμα no significa cora simple
ΙΟΕ ΑΚ ΙΩΤΟ ΤΕΙ. Ε Δ. 29
5 Υ pοrgue este poéma es imitacion de ac.
cion, gue se pone enacto porlos que la represen.
tan, los qualesforzosamente han de ser de esta ο
deaquella calidad, Segun fuerenlas costumbres
y sentencias que representaren, siendo cierto,
que las acciones tienen su sér por las dos cosas
dichas. Αsi se sigue , gue las sentencias y las
«ostumbres sean dos causas de las acciones hu
manas, y segun ellas los hombres son felices ο
infelices. Demás de esto, la fabula es la imi
racion de la accion. Fabula Ilamo la misma
composicion de las cosas. Costumbres, lo que
da calidad a la persona gue representa. Senten
cia, todo aquello en que hablando se declara
alguna cosa, o se muestra lo que se siente.
6 Ρor lo qual es forzoso que las partes de
1a tragedia sean seis, segun las quales llama
mos buena o mala ; y estas son : la fäbula, las
costumbres, la locucion, las sentencias, el
aparato y la musica. De las quales, dos partes
son con las que se hace la imitacion, otra sirve
almodo de imitar, y las otras tres tocan a las
cosas que se imitan. Υ fuera de estas no hay
otra ninguna. Εstas partes , pues, usan los poé
tas en las tragedias , " pοrgue toda tragedia
consta de aparato, " de costumbres, de fabula,
de locucion , de musica y de sentencias.
7 Μas lo principal de estas partes es la
constitucion de las cosas que se tratan, porque
la

mente , sino coa becha , ο 4ue e ba de bacer , ο φue σε


Βace. Αgui se trata de la composicion de una accion.
3ο, ΙΑ p ο ΕΤ το Α
σίς έσιν ουκ ανθρώπων αλλά ασράξεων, και
βίε (5) και έυ αιμονίας , και κακοδαιμο
νίας, και γάρ ή ευδαιμονία όντσράξει έσι,
και το τέλΘυ πραξις τίς έσιν, ου τσοιό
της. (6) εισί δε κατά μεν τα ήθη ποιοί
τινες κατά δε τας πραξίς, ευδαίμονες, ή
τζναντίον, ουκ ούν όπως τα ήθη μιμήσων),
/ \ ν χ /

Άν , αλλά τα ήθη συμπεριλαμβά


νεσιν διά τάς τσράξεις, ώσε τα πράγματα
και ο μύθGυ τελΘ- της τραγωδίας, το
δε τελΘυ μέγισον ατσάντων έσιν άνευ μεν
2δ πράξεως , ουκ αν γένοιήo τραγωδία
άνευ δε ηθών , γένοιτ’ άν, αι δ των νέων
των πλείσων, αήθεις τραγωδία εισι, και
όλως ποιηται πολλοί τοιούτοι οίον και των
γραφέων Ζεύξις τσρος ΠολύγνωΊον τσέπoνθεν.
ο μεν 2δ ΠολύγνωτΘ αγαθών ήθογρά
φΘυ ή δε ΖεύξιδΘ γραφή ουδεν έχει
ήθΘυ, έτι εάν τις εφεξής θη ρήσεις ή
θικας, και λέξύς και διανοίας ευ πεποιημέ
νας, ου τσοιήσει δήν της τραγωδίας έργον,
αλλά τσολύ μάλλον η καταδεεσέροις τούτοις
κεχρημένη τραγωδία, έχουσα δε μύθον
και Cύτασιν πραγμάτων, προς δε τούτοις
τα μέγισα οίς ψυχαγωγεί η τραγωδία,
του μύθg μέρη έσιν, αίτε τσερμπέτεια και
αναγνωρίσφς, έτι σημείον ότι και οι έγχει
ρgντες ποιείν , πρότερον δύνανται τη λέξ! Ν

2ζαζί

(;) Εntiende elFilosofo la vida moral, la conduc


ta 2 as acciones de la vida.
(6) Vease la nota.
ΙDΕ Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5 στ
1a tragedia no imita los hombres, sino las ac
ciones y las vidas, y la felicidad y la infelici
dad, y la felicidad depende de la accion, y el
mismo fin es una cierta accion y no calidad.
Υasi por las costumbres se adquiere la cali
dad, y por las acciones la felicidad o infelici
dad, asi que no se hacen las acciones por cau
sa de imitar las costumbres, sino que las cos
tumbres se comprehenden mediantes las accio
nes. De donde es, que las acciones y la fäbu
la sean el fin de la tragedia, y el fin es la ma
yor cosa de todas, porque no podrά ser trage
dia sinacciones, y podrά serlo sin costumbres,
siendo cierto, gne faltan a la mayor parte de
las tragedias de los modernos. Υ en suma, se
hallan muchos poètas de esta manera, como
entre los pintores Ζeuxis fue diferente de Ρο
lignoto, porque Polignoto explicό las costum
bres bonisimamente en sus pinturas, y Ζeuxis
no mostrό ningunas en las suyas. Demás de
esto, si uno usáre continuamente en su trage
dia la expresion de las costumbres, buena lo
cucion y sentencias, no harά con todo eso el
verdadero oficio de la tragedia, sino que le
barά mejor si usäre de estas cosas mas modera
damente, y como en segundo lugar, habiendo
formado rectamente la fäbula y el contexto de
clla. Ultra de esto, las cosas que en la misma
tragedia son mas poderosas para atraer a sί el
cl ânimo de los mortales, son parte de la fäbu
la, como es la peripecia, gue es la mudanza
de las cosas en contrario succso, y el roconocί,
Πί 1c Il
32 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
και τοις ήθεσιν ακριβούν, ή τα τσράγμα.Τα
συνίσαθαι , οίον και οι πρώηοι ποιηται. χε
δόν άπανήες, αρχή με ούν και οιον ψυχή
ο μύθG της τραγωδίας δεύτερον δε τα
ήθη, παραπλήσιον δδ έσιν έπι Ίης γραφι
κής, ει γάρ τις όναλείψειε τοις καλλίσοις
φαρμάκοις χύδην, ουκ αν ομοίως ευφρά
ναεν', κ λύκογραφήσας εικόνα, έσι το μί,
μησις πράξεως, και δια ταύτην μάλισα
των τσρατΊόνΊων.
8 Τρίτον δε η διάνοια τέτο δε έτι το
λέγειν δύναθαι τα ονόνια και τα αρμότ
ηοήα, όπερ επί των λόγων της πολιτικής
και μηορικής έργον έτίν οι μεν και αρχαί:
οι τσολιΊικώς έπoίoυν λέγοντας οι δε νύν
ρητορικώς έτι δε ήθΘ μεν το τοίξτον και ο
δηλοί την προαίρεσιν οποία τις έτίν , (7)
εν οις ουκ έσι δήλον, ή προαιρείται , ή
φεύγ, ο λέγων, διόπερ Εκ έχεσιν ήθ9'
ένιοι των λόγων διάνοια δε εν οις Σποδεί:
κνύουσί τι ώς έτίν, ή ως ουκ έτίν, ή καθό
λκαι τι ΣποφαίνονΊαι.
Τέ

-(7) Βaacuziguierdo e! Μs, αττ7. Ιες : διόπερ


ΧΑ'

ουκ έχουσιν ήθος ένιοι των λόγων, εν οις ουκ


έσι δήλον ό, τι προαιρείται, ή φεύγει ο λέγων.
que puede traducirse : », y asi no tienen costum
2, bres aquellos razonamientos , en que no se per
2, Cibe , gué es lo gue quiere o no guiere el 9μς
» habla. -
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕΙ Ε5. 33
miento, y de esto es scήal, que los que escri
ben cosas de poésia, primero alcanzan la per
feccion de la locucion, y de introducir las cos
tumbres, que la composicion y constitucion
de las cosas, como se ve en casi todos los poè
tas antiguos, Εs, pues, la fäbula el princi io,
y comο el alma de la tragedia : y en el segun
do lugar son las costumbres , en lo qual tam
bien muestra ser semejante a la pintura : por
que si alguno pintáse una tabla en varias partes
con bellisimas colores puestas confusamente, no
deleytarά tanto como si pintáse solamente con
puras lineas imagenes y figuras en blanco : asi
que es imitacion de accion, y principalmento
de aquella, mediante la qual obran los repre
SCI]tantCS.

8 Εntercero lugar esla sentencia , la gual


no es otra cosa gue poder explicar las cosas que
hay en aquella causa, y que le convicnen , lo
qual en la prosa propriamente pertenece a la
facultad civil y a la rhetorica. Υes cierto gue
los poètas antiguos hicieron gue los que fin
gian hablasen en el modo gue los ciudadanos
thablan , pero los modernos hanse atenido al
modo de hablar rhetorico. Las costumbres es
aquello gue muestra qual sea la voluntad en
las cosas, que no parece bastantemente lo que
sigue o no sigue el que habla. De donde nace,
que en las palabras algunas veces no se hallan
costumbres. La sentencia se muestra adonde se
declara , como una cosa Sea o no sea , o don
de se dice alguna cosa en universal.
Ε1
34 Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α
ο Τέταρήoν δε, των μεν λόγων ή λέ
ξις, λέγω δε, ώσπερ πρότερον είρηται , λέξιν
είναι την διά της ονομασίας ερμηνείαν, δ και
επί των έμμέτρων, και επί των λόγων έχει
την αυτήν δύναμιν.
το Τών δε λοιπων πέντε, ή μελοποιία
μέγισον των ηδυσμάτων, ή δε όψις , ψυ
χαγωγικό μεν, ατεχνώταήoν δε, θ ήκι,
τα οικείον της ποιήικής ή γδ της τραγω:
δίας δύναμις, και άνού αγώνΘ- (8) και
υποκρηών έσιν. έτι δε κυριωτέρα σερί την
3περγασίαν των όψεων ή τg σκώοποιού τέ
χνη της των ποιητών έσι.
κ ε". ζ.
Ι ΜΕ δε τραγωδίας , oις με ώς
είδεσι δείχρήθαι, πρότερον είπo
μεν.Τκατά δε το ποσόν και εις α, διαιρεί,
τα κεχωρισμένα , τάδε έτί πρόλογΘ.,
επίσόδιον , έξοδΘ , χορμκον και τούτε,
το μεν πάροδΘ , το δε σάσιμον. κοινά
με 2ν απάντων ταύτα ίδια δε, τά από
της σκηνής, (Ι) και κόμμoι.
Εσι

(8) Ρuede observarse aqui , dice Βatteux και 9με


αγών significa necesariamento la representacion ,
maniobra de la fabula. Αγώνας appellaι τιμαία ε"-
minaque illa ιunrinum cum toto animo ty oorpore in per
τοna aliqua agenda , gertiburqμε Ριία, εκprimendi , occu
Ρati Jμηr. η

(ι) Εstas son partesde cantidad, y las otras de calidad,


ΙΟ Ε ΑRΙSΤΟΤΕ LΕS , 35
9 , Εl quarto lugar en este orden tiene la
1ocucion : entiendo, como dige al principio,
por la locucion la explicacion de los conceptos,
que se hace con las palabras, la qual tiene la
misma fuerza en los versos que en la prosa.
το Α las otras cinco partes de la tragedia
las vence la musica en la dulzura, y el aparato
en ser gratisimo y arrebatar los animos, pero
no es artificioso, ni parte propria de la poètica,
porque la tragedia tiene su fuerza sin los re
presentantes y sin el teatro. Αsi que la arte que
pertenece al aparato mas es del arguitecto,
que del Ρoëta.
Ο Α Ρ. VΙΙ.

Ι Ν quanto a las partes de la tragedia,


de las guales debemos usar como de
forma y calidad suya, ahora habemos tratado.
Ρerosegun la cantidad en gue separadamente
se divide, son estas : prologo, episodio, exito,
coro, y el coro se divide en mobil y esta
ble, y estas son partes comunes a todas las tra
gedias , " pero proprias de algunas los Commo,
ο lamentos del coro ayudado de los gue asis
tian en la escena " (a)
C 2 ΕΙ

(a) " Εsto es, de los personages , que representaban


la accion , y alternaban con el coro , cantando έste
su parte, v recitando aquellos la suya con voz do
lorosa. " Salas Ιlustr. Pott. Sccc. ΧΧΙΙ.
36 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
2 Έσι δε πρόλογΘ μεν, μέρθ' όλον
τραγωδίας το προ χορg παρόδs έπεισό
διον δε, μέρG) όλον τραγωδίας, το μετα
ξύ όλων χορικών μελών, έξοδΘ. δε, μέ
ρΘ όλον τραγωδίας μεθ' δ ουκ έτι χορού
μέλΘ.
3 Χορικκαι δε, ατάροδΘ μεν, ή πρώ
τη λέξις όλg χορg. Στάσιμον δε, μέλΘ,
χορού, το άνθύ αναπαίσου και τροχαίg. (2)
ΚόμμΘυ 3, θρήν(Θ, κοινός χορού και από
σκηνής, μέρη μεν Σν τραγωδίας, οίς μεν
δεί χρήθαι , πρότερον είρη): κατά δε το
τσοσον ο εις ά διαιρεί) κεχωρισμένα , ταύ,
τ' έστίν. Α'

Κ Ε Φ. ή.

Ι Δ Ιωρισμένων 3 τέτων, λέγωμεν


μέή ταύτα ποίαν τινα δει την
σύσασιν είναι των πραγμάτων, επειδή τg
το ο πρώτον και μέγισον της τραγωδίας
εσί.
2 Κεί) δl' ημίν την τραγωδίαν τελεί
ας και όλης τσράξεως είναι μίμησιν έχού
σης τι μέγεθG)- έσι οδ' όλον ή μηδεν έ
χον μέγεθΘ. -".

3 "ολον δέ έσι ήo έχoν αρχήν και μέ.


σον και τελευτην. Αρχή δέ έσιν, δαύτο
μεν εξ ανάγκης μή μετ' άλλο εσί μετ' οκ
είνο δl έτερον τσεφυκεν είναι ή γίνεθαι.
Τβ

(2) Ε! anapesto y trocheo son dos pies, cuyo mo


ΙD Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 37
2 Εl prologo es una parte entera de la tra
gedia antes de la entrada del coro, Εl episodio
cs tambien una parte entera de la tragedia,
puesta entre los cantos enteros de los coros.
Εxito es una parte entera de la tragedia, despucs
de la qual no se sigue ningun canto del coro.
3 La entrada del coro es la primera lo
cucion de todo el coro. La melodia estable del.
coro es lo que canta sin anapesto y sin trocheo,
κommo es un Ilanto universal del coro y de to.
dos los demás que estan en la escena. Digimos
de las partes de la tragedia, que se deben tener:
por forma suya, y despues de cada una de las
εn gue se divide , segun la discreta cantidad.
Ο Α Ρ. VΙΙΙ. ,
Ι Sto dicho, tratarémos quál deba ser
el contexto de las cosas, pοrgue esta
εs la primera y mas importante cosa gue en
la tragedia se halla. -

2 Ηemos presupuesto ηue la tragedia es


imitacion de una accion entera , perfecta, y
de un todo que tenga grandeza ; Ρorque hay
algunas cosas que son enteras, y cada una cs
un todo, pero no tiene grandeza. .
3 Τodo, es aquello gue tiene principio,
medio y fin. Principio se dice aquello, gue
no es necesariamente despues de otra cosa, sino
que despues de él se sigue otra gue sea o que se
C3 ha

vimiento es muy vivo y muy acelerado , initabile : al


contrario los espondcos : pondzoi tabiίει.
38 , Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
τελευτη δε τgναντίον, ο αυτό μετ' άλο
πέφυκεν είναι, ή εξ ανάγκης, η ως επιτα,
πολύ μή δε τgτο άλλο &δέν, μέσον δε,
και αυτό μετ' άλλο, και μετ' εκείνο έτερ%.
δεί άρα τους συνεσώτας ευ μύθgς , μήθ'
"πόθεν έτυχεν άρχεθαι , μήθ’ όπ" έτυχε
τελαυτάν,
ιδέαις. αλλά κεχρήθαι ταις ειρημέναις ν"

4 "Ετι θ έπει το καλόν, και ?ώον και


άπαν πράγμα δCυνέτηκεν έκ.τινων, ου μό,
νονταύτα 'τεταγμένα δεί έχειν, αλλά
και μέγεθ9, υπάρχαν μη τι τυχόν τα
28 καλών, εν μεγέθει ο τάξa έτί , διο
ούτε πάμμικρον άν τι γένοιτο καλόν ζώον
συγχείται οδ η θεωρία εγγύς τ% αναιώθή.
τg χρόνg γινομένη ούτε τσαμμέγεθ:ς ου
28 άμα η θεωρία γίνεται, αλλά οίχε) τοις
3εωρούσι το έν και το όλον εκ της θεω
Α . . . Εν 3 - Α. Α 5/' αν ",

ρίας διον, ει μυρίων (τ) σαδίων είη ζώον, όσε


δεί, καθάπερ επί των σωμάτων και.Α έπι
"ν Α' . . xy 2 Ψ Α" Α'

των ζώων έχύ με μέγεθΦ , τέτο 5 Ευ


σύνοπτον είναι έτω ο επί των μύθων
έχφν μεν μήκος , τ8το δι. έυμνημόνευτον
"- .

είναι.
αγώ
Α -

(τ) "Νuestro Τraductor no entendiό la diferencia


que hay entre μύρια y μυρία. Μυρία no deter
mina el nümero : asi que ha de traducirse , inna
ξ crablet leguar, " " . -
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕLΕS σο
fiaga. Υfin es aguello, que por naturaleza es
para ser despues de otra cosa, o forzosamente,
ο las mas de las veces, I despues del gual no
gueda otra cosa que se siga. Ι Μedio es lo que
cstά despues de una cosa , y antes de otra.
Digo , presupuestas estas cosas , gue las fäbu
las bien tegidas, no deben comenzarse teme
rariamente de adonde uno quicra, ni acabarlas
adonde le pareciere , sino gue deben usar en
εsto los terminos sobredichos.
4 Demás de esto, un animal, o gualquie
ra cosa hermosa , gue sea compuesta de diver
sas partes , no solamente debe tenerlas bien or
denadas y compuestas, sino tambien una con
gruente grandeza, porque la hermosura con
siste en la grandeza y en el orden. Ρor lo qual, .
asicomo no puede ser hermoso el animal que
fuere demasiado de pequeήo, pοrgue la vista
se confunde, haciendose casi en un tiempo in
sensible , tampoco por otra semejante razon no
podrά ser hermoso el que fuese demasiado de
grande , pοrgue no se puede juntamente com
prehender con la vista, antes aquel todo y aquel
uno huye y sale de entre las manos de la con
sideracion de los que le contemplan , como sί
μn animal tuviese una milla de largo, Por
lo gual se concluye, que asi como en todos los
cuerpos , y en los animales, debe haber una
grandeza, que sea capáz de poderse compre
hender con la vista, de la misma manera las
fabulas deben tener una grandeza tal, gue fa,
cilmente pueda abrazarse de la memoria.
Ο4 Μas
4ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
5 Του 3 μήκες όρ(Θ. , προς με τους
αγώνας (1) και την άνθησιν, ου της τέ
χνης εσίν ει δ έδει εκατόν τραγωδίας α
γωνίζεθαι , προς κλεψύδρας αν ήγωνίζον
το , ώσπερ ποτέ και άλλοτε φασίν (2)
τ Λ
ό ή καθ' αυτήν την φύσιν του ασράγμα
τΘ όρΘ , αει μεν ο μείζων , μέχρι του
σύνδηλΘ είναι , καλλίων έσι κατά το μέ
γεθΘ. ώς ή απλώς διωρίσαντας ειπείν, έν
όσω μεγέθει κατά το εικος, ή το αναγκαίον
εφεξής γιγνομένων, συμβαίνς εις έυτυχίαν
οκ δυσυχίας, ή έξι ευτυχίας εις δυσυχίαν
μεταβάλλψ , ικανός όρος έτί του μεγέ
θες.

ΚΕΦ,

(1) [προς με τους αγώνας και την αίσθεσιν]


" pudiera traducirse : por lo que "ace a la represen
racion y al guto de lo, orente : αίσθησις significa con
propriedad el placer que perciben lo, eipectadore, de la
representacion del drama ; y aunque literalmente sig
nifique entido , pero no expresa bien el de este lugar.
Αγών, jamás puede significar oyente, como quiere
nuestro traductor. " Εl Αbad Βatteux traduce , actore,
y erpectadorer, y advierte, gue Α'γώνας tiene eviden
temente el mismo sentido que αγωνίζεώθαι, y ήγω
νίζοντο en la misma frase, Αίθησις se ha traducido
Ρor, la palabra epectador , que comprehende la τita y
ε! οίdo , que son los dos sentidos que se ocupan en los
dramas.
(2) Jamás se ha practicado esto en la tragedia. Αsί
ΙD Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 41
5 Μas el termino de la grandeza, en
φuanto mira a los oyentes yal sentido, no
cs oficio del arte , porque quando fuese ne
cesario recitarse cien tragedias, podiah repre
sentarse todas en el espacio de tiempo del
relox de agua, como se dice haberse usado
antiguamente. Υ en quanto a la grandeza
que la fäbula ha de tener de su naturaleza,
aquella sera siempre mas hermosa, que mas
largamente se dilatäre hasta llegar a su so
lucion. Υ para scήalar absolutamente hasta
donde se deba estender el termino de la gran
deza conveniente de la fabula , digo, que es
aquel , donde procediendo las cosas sucesίva
mente por via de lo verisimily necesario, vie
ne a hacerse la mudanza de miseria en fclici
dad, o de felicidad en miseria.

CΑΡ.
que esta es una opinion vaga , a la gual ningun nuevo
dredito aήade Αristoteles. gui, non τidet banc exuberan
ίiam orationi, erre, dice Victorio.
" Del uso de la clepsydra o relox de agua en
1a tragedia habla Salas en la Ilustr. Poet. Secc. ΙΙ.
Προς κλεψύδρας αγωνίζεώθαι, ο προς ύδωρ
λέγειν se decia comunmente de los oradores , que
debian concluir sus discursos en cierto espacio de tiem
po limitado y preciso. "
42 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α

Κ Ε Φ. θ'.

Ι ΜΕ δl έσιν εις, Σχ ώσπερ


τινές oίoν), εάν τσερί ένα ή.
7υ"ολ

λά γδ και άπίρα τό γένς συμβαίνς έξ


δν ένίων &δέν έσιν έν, καιτω δε και πράξές
ενός πολλαί εισιν , εξ ών μία &δεμία γί
νεται πράξις, δι δ τσάντες εοίκασιν αμαρ
ηάνφ , όσο των ποιητών Ηρακληίδα, και
Θησηίδα, και τα τοιαύτα ποιήματα τσε
ποιήκασιν, οίονται 2δ έπει εις ην ο Ηρα
Ε,
2ζΦV»
ένα και τον μύθον είναι προσή

2 , ο δε "ομηρ(Θυ, ώσπερ και τα άλ


λα διαφέρ! , κ, τζτ' έoικε καλώς ιδειν,
ήτοι διά τεχνην η διά φύσιν. οδύσσειαν γδ
τσοιών, ουκ έποίησεν άπαντα όσα αυτώ συ
νέβη οίον πληγήναι μεν έν τό Παρνασώ,
μανήνα ή τσροσποιήσαθαι εν τώ αγερμό,
ών &δεν θατέρε γυομένg, αναγκαίον ήν, ή
εικός θατερον γυεθαι αλλ' ά περί μίαν
τσράξιν, οίαν λεγομεν την οδύρσειαν, συ
νέσησαν ομοίως δ θ την Ιλιάδα.

3 Χρή ούν καθάπερ εν ταις άλλαις μι.


μητικαίς ή μία μίμησις ενός έσιν, ούτω
και ή μύθον, έτσει πράξεως μίμησις έσι,
μιάς τε είναι, και ταύτης όλης , και τα
μέ
D Ε ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5, 43
Ο ΑΡ. Ι Χ.
Ι Νa se dice ser la fäbula, no de la
manera φue algunos piensan , por
que trate de uno solo , porque muchas cosas
de diferentes generos suelen suceder a uno , de
manera, que algunas de ellas nunca constitu
yen cosa que sea una ; y semejantemente se
dan muchas acciones de un solo hombre, de
las quales no resulta accion que se pueda de
ciruήa. Por lo qual parece que erraron todos
aquellos poètas que compusieron la Ηerculei
da, la Τheseida y otros semejantes poèmas,
pensando que como Ηercules fue uno solo,
asi era bien componer de él solo una fäbula.
2 Μas Ηomero, asi como en las demάς
cosas fue excelente, tambien enesto parece que
conociό lo mejor, fuese por arte o por natura
leza: porque en la Οdysea no finge todas las co
sas que sucedieron a Ulyses, comο el haber sido
berido en el monte Parnaso, y el haber fingido
ser loco en la junta de los capitanes, de las qua
les cosas " no era necesario o verosimil que ha
biendo sucedido la una de ellas , hubiera de su
ceder la otra" sino que puso todas las cosas que
pudiesen constituir una sola accion , la gual
llamamos Οdysea, y lo mismo hizo en la Iliada.
3 Conviene, pues, como es en las demás
artes de imitar, donde de una cosa se hace una
sola imitacion, que de la misma manera sea la
fäbula, gue habiendo de imitar una accion, de,
be imita una sola y cntera, y que sus partes
GS
44 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α ,
μέρη συνεσάναι των πραγμάτων 2τως, ώσe
μετατιθεμένg τινός μέρες , η αφαιρεμένε,
διαφερεθαι και κινείθαι το όλον. δ οδ τσρο
σον η μη προσον, μηδέν ποιεί επίδηλον , έδό ζ
μόριον τgτό έσι.

Κ Ε Φ. ί.

Ι Φ" ή άκ τών ειρημένων, και ότι


και το τά γινόμενα λέγειν, τούτο
τσοιητ8 έργον έσιν, αλλά οία αν γένοιτο, και
τα δυνατά κατά το εικος, ή το αναγκαίον ο
οδ ισορικός και ο ποιητής, ου τώ ή έμμετρά
λέγειν η άμετρα διαφέρουσιν είη οδάν τά
Ηροδότg εις μέτρα τιθένα, και «δεν ήττον
αν είη ισορία τις μετα μέτρg, ή άνευ μέ
τρων αλλά τούτω διαφερφ , τό ή μεν τα
γυόμενα λέγειν, τ ό οια αν γένοιτο. Διό
και φιλοσοφώτερον και σπουδαιότερον τσοί
ησις ίσορίας εσίν, ή μεν γαρ ποίησις μάλ
λον τα καθόλου, ή δι' ίσορία τα καθ' έ
κασον λέγει έτι δε καθόλου μεν, τό τσοίω
τα τσοί" άτ7α συμβαίνει λέγειν, ή τσράτηeιν
κατά το εικος , ή το αναγκαίον, ού σο
χάζεται η ποίησις ονόματα επιτιθεμένη τα
δ καθ' έκασον, τί Αλκιβιάδης έπραξεν , ή
τί έπαθεν, : :

2 Επι μεν ουν της κωμωδίας ήδη του


". - Το
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕΙ. Ε.Δ. 45
csten dependientes entre sί, y unidas unas con
otras; de manera, que qualquiera de ellas que
se quite o se mude de su lugar, haga variary
descomponer el todo : " porque lo que puede
estar o no estar en el todo, sin gue se conozca
y cche menos , no es parte del todo. "
Ο Α Ρ. Χ.
Η Υ7 De estas razones, parece que no es el
oficio del poéta el contar las cosas
como sucedieron , sino como debrian haber su
cedio" [y lo posible I segun lo verosimil ο
lo necesario. " Ρorgue no està la diferencia en
tre el poéta y el historiador, en gue eluno es
criba en verso y el otro en prosa , pues la his
toria de Ηerodoto facilmente se podria poner
en verso, y no por eso dejaria de ser historia,
como antes lo era sin el verso: pero diferencian
se, en que el uno escribe las cosas como han
sucedido, y el otro como debrian haber suce
dido. " Ρor cuya razon la poèsίa es mas filosofi
ca y mas instructiva que la historia , " porque
la poèsia trata las cosas mas en lo universal, y
la historia lastrata en particular. Ηablase uni
versalmente quando se dicen las cosas que con
venientemente suceden a unos y a otros, ο
que se obran en el modo gue es verisimil o ne
cesario, a lo qual mira la poèsίa quando im
Ρone los nombres proprios: y particularmente
se habla, quando se cuentan las cosas que Αl
cibiades hizo, o los trabajos gue leacontecieron.
2 Εn la comedia ya esto se ve claramente,
por
46 Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
το δηλον γέγονεν συσήσαντες γάρ τον μύ
θον διά των εικότων, ούτω τα τυχόντα
ονόματα επιτιθέασι , και ουχ ώσπερ οι
ιαμβοποιοί τσερί των καθ' έκασον ποιού
ΟΤΕ),

3 Επί 3 της τραγωδίας των γυομέ


νων ονομάτων αντέχονται, άιτιον δι' ότι τσι
θανόν έσι το δυνατόν, τα μεν ουν μη γυό
μενα , ούπω τσισέυομεν είναι δυνατά τα 3
γ%ιόμενα , φανερόν 'ότι δυνατά ου 2δ αν έ
γένετο ει ην αδύνατα, ου μην αλλά και εν
ταις τραγωδίας όνίας έν μεν ή δύω των
γνωρίμων εσιν ονομάτων, τα δε άλλα τσε
ποιημένα ον ονίας δε ουθέν οίον εν τω
ΑγάθωνΘ "Ανθφ ομοίως γαρ εν τούτω
τάτε τσράγματα και τα ονόματα τσε
ποίητα , και ουδέν ήτΊον ευφραίνει, ώσ'
ου τσάντως είναι ζητητέον Τών τσαραδε
δομένων μύθων, αερί ους αι τραγωδία
εισιν, αντέχεώθαι. και γαρ γελοιόν τούτο
ζητεί , έπει και τα γνώριμα ολίγοις γνώ
διμά έσιν , αλλ' όμως ευφραίνει τσάν
Τα!ς.

4 Δήλον ούν ακ τούτων ότι τον ποιη.


την μάλλον των μύθων είναι δεί τσοιη
την, ή των μέτρων, όσω τσοιητής κα
τα την μίμησίν έσι μιμείται δε τας
πράξεις, κάν άρα συμβή γενόμενα ποι
ξιy,
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ LΕS , 42
Ρorgue constituyendose en ella la fäbula por
via de lo verisimil , tambien se mezclan los
nombres a arbitrio del poèta, y no se fingen las
cosas particularcs, como las fingian los poètas
antiguos.
Ρero en la tragedia es usado el retener
1os nombres verdaderos: la causa de lo gual es
el persuadir, pοrgue aquello es creible que pue
de ser, y las cosas que aun no sabemos que
1nan succdido, apenas creemos gue puedan ha
Βer sido. Μas las que sucedieron, ninguno
«duda que puedan haber sido, porque sino pu
«Ηieran ser, sin duda que no hubieran sucedido.
Con todo esto se hallan algunas tragedias, que
no tienen mas gue un nombre o dos de los ver
daderos, y todos los otros son fingidos: y otras,
donde no hay ninguno verdadero, como la
tragedia de Αgaton, intitulada la Flor, en
la qual los nombres y las mismas cosas son fin
gidas, y no por eso deleyta menos. Por lo qual
πιο se ha de procurar que forzosamente las fά
bulas sabidas de donde se suelen componer tra
gedias, se traten puntualmente comο estan di
vulgadas, que esto seria cosa ridicula, porque
lo que en ellas es sabido, es sabido de pocos,
y deleytan y se hacen generalmente para todos.
4 Parece, pues, por lo referido, que cl
poèta lo es mas por la invencion de las fäbu
las, gue por la composicion de los versos,
porque trata siempre de la imitacion e imi
ta las acciones. Υsi bien el poéta trata al
gunas Veces en el poèma casos gue hayanacon
tC
48 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
είν, ουθεν ηττον τσοιητής έσι. των γαρ
γενομένων ένια ουδεν κωλύει τοιαύτα εί,
ναι , oία αν εικός γενέσθαι και διματά
γενέσθαι , καθ' δοκείνΘ αυτών αποιη
τής έσι.

5. Των 8 απλών μύθων και πράξεων,


αι επεισοδιώδεις εισι χείρχσαι, λέγω δι'-
έπεισοδιώδη μύθον , εν ώ τα επφσόδια
μετ’ άλληλα ουτ' εικος ούτ' ανάγκη είναι,
τοιαύται δε τσοι&νται, υπό μεν των φαύ
λων τσοιητών , δι αυτούς υπο δ των αγα
θών, διά τους υποκρκτάς, αγωνίσματα γαρ
τσοίgντες, και τσαρά την δύναμιν τσαρατεί
ναντες μύθον, πολλάκις διασρέφειν αναγ.
κάζον) το εφεξής,

6 Επει δε και μόνον τελέιας έσι τσρά


ξεως ή μίμησις , αλλά και φοβερών και έ
λεεινών. ταύτα δε γίνεται μάλισα τοιαύτα,
και μάλλον όταν γένη) παρά την δόξαν διάλ
ληλα. (Ι) το γαρ θαυμασον ούτως έξει
μάλλον, η ει από του αυτομάτε και της τύ
χης'

(") Βarcux traduce como si esuviera escrito:


ταύτα δε γίνεται τοιαύτα , όταν γένηται
διάλληλα, και μάλλον όταν γένηται
παρά την δ όξαν : y eite efέcto re produce quando lo,
πιαενοι macen uno de otro4 , y mayormente quando Juceden
fuera de toda epectacion : y έste , aήade Βatteux , es
ΙDΕ Α RΙSΤΟ ΤΕ L Ε S. 49
fecido, no por esto se debe dejar de llamar
poéta, porque ninguna cosa prohibe, que al
gunas que han succdido, hayan sucedido de la
manera gue es verisimil o posible haber sido,
segun los guales terminos , el poèta lo es de
fales cosas.
5 Demás de esto , entre las fäbulas y ac
ciones simples son malisimas las episodicas. Υo
1lamo fäbula episodica aquella en gue los epi
sodios estan entretegidos unos con otros, sin
observacion de lo que cs verisimil o necesario.
Υ estas las sacan asi los ruines poètas , por falta
suya, y los buenos por causa de los represen
tantes. Porque en aquellas sus competencias,
alargando muchas veces las fäbulas mas de lo
justo, son forzados a pervcrtir cl orden y cl
encadenamiento de ellas. ν

6 Μas porque la fäbula, no solo es imί


facion de accion perfecta, sino tambien de ca
sos miserables y terribles, estos serán mayor
mente tales, y se echarán mas de ver quando
suceden aquellos casos admirables fuera de to
da opinion , y se siguen unos de otros , por
que las cosas que suceden de esta manera, cau
san mayor maravilla, que si succdiesen por via
del caso o de la fortuna. Porque ciertamente se
ve en los casos fortuitos, gue aquellos causan
Π12. -

ενidentemente elsentido de Αristoteles,"Νuestro tra


ductor expresό bien este mismo sentido , sin alterar
ε! texto 2. v no ΡarcΩς ηςςς.saria la transposicion de
Υ Βaτιεμx. Εξ
5ο, , L Α Ρο ΕΤ το Α
χης έπει και των απο τύχης ταύτα θαυμα
σιώτατα δοκεί, όσα ώσπερ επίτηδες φαίνε.
τα γεγονένα (οιον, ο ανδριάς ο τού Μί
τυΘ εν "Αργε, απέκτεινε τον αίτιον του θα
νάτε τό Μίτυϊ, θεωρόντι έμπεσών.) έρικε
2δ τα τοιαύτα &κ εική γυέθαι, ώσε ανάγ
κη τους τοιώτες είναι καλίες μύθες.

Κ Ε Φ. ια'.

ΙΙ "Ισί δε των μύθων οι μεν απλοί,


οι 3 τσεπλεγμένοι και δαι τσρά
ξές ών μιμήσεις οι μύθοι εισιν , υπάρχεσιν
ευθύς 2σαι τοιαύτα.
2 Λέγω δε απλήν μεν πράξιν, ής γε
νομένης, ώσπερ ώρκσαι , συνεχούς και μιάς,
άνευ περιπετείας η αναγνωρισμό ή μετά
βασις γίνε). πεπλεγμένην δ, εξής μετά
αναγνωρισμΞ , ή τσεριπετείας, η αμφοίν , η
μετάβασίς έσι, ταύτα δ δει γρέθαι εξ αυ
της της συσάσεως του μύθου, ώσε οκ των
τσρογεγονημένων συμβαίνφν, η εξ αναγκης ή
κατά το εικος γίγνεθαι . ταύτα, διαφέρει
2δ πολύ γίνεθαι τάδε διά ταδε , ή με
τα τάδε.

ΚΕΦ.
D Ε Α RΙSΤΟΤΕ ΖΕΩ. 5τ
mayor maravilla , gue parece que suceden
aposta, como aconteciό en la estatua de Μicio,
en la ciudad de Αrgos, que matό al gue habia
sido causa de la muerte del mismo Μicio , ca
yendo sobre éla tiempo gue en el teatro la mi
raba , porque estas cosas son de tal manera, que
nos parece gue no succdieron acaso. Ρor lo
qual es forzoso que sean hermosisimas las fά
bulas de csta manera compuestas.
Ο Α Ρ. ΧΙ.

Ι ΡΕ de las fäbulas, unas son simples y


otras intrincadas, como tambien lo
son las acciones, de que son imitadoras, quo
se hallan de la una y de la otrasuerte.
2 Αccion simple Ilamo aquella, que sien
do una sola, y sucediendo continuamente , se
gun se ha dicho, se hace en ella el tránsito sin
la peripecia y sin el reconocimiento. Υllamo
intrincada aquella donde se hace el tránsito con
cl reconocimiento o con la peripecia, o con lo
ιuno y con lo otro. Las quales cosas deben se
guirse mediante la continuacion de la fäbula:
de manera, que por las cosas sucedidas antes,
sucedan ellas despues o verisimil o necesaria
mente : pοrgue hay grande diferencia en que
una cosa suceda despues de otra, o que proce
da de ella misma.

ΙD 2 CΑΡ.
52 Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
Κ Ε Φ. ιβ'.
ΣΙ Ε 3 περιπέτεια μεν ή εις το έ:
ναντίον των τσρατΊομένων μεταβο
λή , καθάπερ είρη). 3 τgτο ώσπερ λέγο
μεν κατά το εικος , η αναγκαίον, ώσπερ
έν τω οιδίποδι ελθών ώς ευφρανών ή οιδί
πεν , και απαλλάξων του τσρος την μητέ
eα φόβg , δελώσας όσις ήν , τζναντίον έ
ποίησε και έν τό Λυγκεί, ο μεν αγόμε
νΘ ώς αποθανκαιμενΘ , ο δε Δαναός ακο
λgθών ώς ατσoκτενών , τον μεν συνέβη ακ
των πεπραγμένων αποθανείν, τον δε σω
θήναι.

2 Αναγνώρισις δ' εσιν, ώσπερ και τζ,


νομα σημαίνει, εξ αγνοίας εις γνώσιν με
ταβολή , ή εις φιλίαν ή έχθραν των προς
ευτυχίαν ή δυσυχίαν ώρισμένων, καλλίση
3 αναγνώρισις , όταν άμα τσεριπέτεια γί
νονται, ώς έχει εν τω οιδίποδι.
Εισί μεν ουν και άλλα αναγνωρί
σεις, ο δ προς άψυχα , και τα τυχόν
τα έσιν ότε , ώσπερ είρηται, συμβαίνφ. και
ει τσέπραγέ τις ή μη τσέπραγεν, έσιν α
ναγνωρίσαι. αλλ' ή μάλισα του μύθg , και
ή μάλισα της πράξεως, η ειρημένη έτίν, ή
γαρ τοιαύτη αναγνώρισις , και τσεριπετεια,
ή έλεον έξ4 , ή φόβον οίων τσράξεων η τρα
γωδία μίμησις υπόκειται, έτι δ και το α
Τυ
Ρ Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 53
C Α Ρ. ΧΙΙ.

Ι Α peripecia, como se ha dicho, es


una mudanza de las cosas que han
sido, en contrario estado , y este succso, como
ya ensehamos, debe acontecer verisimil one
cesariamente , como en el Εdipo se ve, que el
que vino a confortarley a librarle del temor
que tenia, por ocasion de su madre, en ha
biendo mostrado guien cra, le causό contrariσ
efecto. Υ en el Linceo, donde es Ilevado aquel
a morir, y Danao, gue le sigue para matarle,
quando por las cosas pasadas sucediό lo contra
rio, que Danao muriesey el otro quedáse salvo.
2 Εl reconocimiento, como la misma voz
1o muestra, es una mudanza, de ignorancia a
conocimiento, o por amistad o enemistad de
aquellos que estan destinados a felicidad o in
felicidad en la tragedia. Βellisima serά aquella
donde a un mismo tiempo se le juntáse la pe
ripecia, como es en el Εdipo.
3 Ρero tambien hay reconocimiento de
otras maneras, porque lo hay de cosas inani
madas, y de otras qualesquiera, y se reconoce
si uno ha hecho una cosa o no la ha hecho:
pero el reconocimiento, gue es propio de la fá
bula, y gue mayormente pertenece ala accion,
cs el gue habemos dicho, porque tales recono
cimientos , y peripecias causan misericordia y /
temor, de las guales accioneshemos presupues
to ser imitadora la tragedia. Fuera de que de
D3 CS
54 Ζ.Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
τυχεϊν και το ευτυχεί επί των τοιέτων
συμβήσεται.
4 Επειδή η αναγνώρισις τινών εσιν
αναγνώρισις αναγνωρίσφς , αι μέν εισι θα
τέρε προς την έτερον μόνον, ότ’ αν ή δή
λΘ έτερΘ τίς έσιν οτε 3 αμφοτέρους
δει αναγνωρίσαι οίον, η μεν "Ιφιγένια τώ
"ορές ή ανεγνωρίώθη εκ της πέμψεως της επι
Ερλής εκείνω δ προς την Ιφιγένεια άλλης
έδει αναγνωρίσεως,

Κ Ε Φ. ιγ'.

r Ναγνώρισις δε τί μέ έσιν, είρηται


αρότερον. (1) είδη δε αναγνωρί,
σεως αρώτη μεν ή ατεχνοτάτη, και ή
πλείσοι χρώνται δι απορίαν, ή διά σημεί.
ων τούτων δε τα μεν σύμφυτα οιον λόγ
χη ήν φορούσι γηγυείς ή ασέρας , οίες όν
τό. Θυέση Καρκίν(Φυ τα ή επίκτητα και
τούτων, τα μεν εν τώ άμ" , οίον και
λα" τα 5 εκτός, τα περιδέραια και οιον
εν τη Τυροί διά της σκάφης, έτι δε και
τούτοις χρήθαι, η βέλτιον ή χείρον οίον,
οδιωτεύς δια της ουλής, άλλως ανεγνωρίώθη
υπο της τροφ3 , και άλλως υπο των συζω
τών.

(ε) Ε! Filosofo ha definido la agnicion o reconocί


miento en el Cap. ΧΙΙ. n. 2.
Ρ Ε ΑΚ ΥΩ ΤΟΤΕ Ι Ε.Δ. 55
*stos reconocimientos procede el ser felices ο
rmiserables.
4 Μas pοrgue el reconocimiento, dealgu
ηo es reconocimiento, unos son de uno solo
Ρara con otro , guando es manifiesto quien es
el uno de ellos , y otros suceden entre dos, re
conociendose entrambos , como le sucediό a
Ιfigenia, que fue reconocida de Οrestes por
medio de una carta que le escribiό, y para gue
clla le reconociese fue necesario otro reconoci
miento.
Ο Α Ρ. ΧΙΙΙ.

Τ Ιnalmente, qué cosa sea el reconoci


miento, ya lo digimos arriba, y aho
ra diremos de los generos que hay de él. Εl
primero, asi como es menos artificioso, asi es
usado de los mas , por el defecto de no saber:
facese por seήales: " y de estas unas son na
turales, " como es la lanza, que suelen tener
impresa en la carne los gue decienden de per
sonas nacidas de la tierra. Ο aquellas estrellas
de gue usό Carcino en la tragedia intitulada
Τhγεσtes , " y otras accidentales : parte de las
quales son impresas en el cuerpo, como las se
ήales de las heridas : y parte extrinsecas , co
πmo son las cadenas y los collares. Υ en la fά
bula Ilamada Tγro el caso de la cuna. Pucdese
usar de estos reconocimientos en mejor y en
Ρcor modo, como sucediό en Ulyses , gue por
lasehal de la herida fue reconocido del ama de
μna manera , y de los gue guardaban sus ga
D4 - ΙΩ4
56 ΖΑ Ρ Ο Ε Τ ΙCΑ .
τόν, εισί γαρ αι με πίσεως ένεκα άτεχνό
τεραι, και αι τοιαύται τσάσαι αι δε όκ τσερ"
πετείας , ώσπερ ή ον τοίς ΝίπΊροις , βελτίες.
2 Δεύτερα δε, αι πεποιημένα υπό τg
ποιητg , διό ουκ άτεχνοι (2) οίον, ορέτης
εν τη Ιφιγενεία ανεγνώρισε την αδελφήν,
αναγνωριθείς υπ' εκείνης, εκείνη μεν οδ'
διά της επιτολής, εκείνΘ 3 δια σημεί
ων. (3) Ταύτα 2ν αυτός λέγει ά βέλεται
ο ποιητής, αλλ' &χ ο μύθG) , δι δ έγ
γύς της ειρημένης αμαρτίας εσίν εξήν γδ αν
ένια και ενεγκέϊν (4) και εν τω Σοφοκλέ8ς
Τηρεί ή της κερκίδΘυ φωνή. (5)
3 Τρίτη 3 ή διά μνήμης, το αιώθέαθαι
τι ιδόντα , ώσπερ οι εν Κυπρίοις τοίς Δικαιο
γένες ιδων γδ την γραφήν, έκλαυσε και
ή εν Αλκινόg από λόγου ακούων γδ τ8 κι
θαρισού, και μνηθεις εδάκρυσεν, όθεν ανεγ ί;
νωρίώθη. ε

4 Τετάρτη 3 , ή οκ συλογισμ2 οίον έν ζ

Χοη

(2) "Μuchos interpretes apoyados en los ΜSS. leen


άτεχνοι, sin la negacion Αsihaleido tambien nues
tro traductor , pero elsentido pide se lea con ella , por
lo que se ha de traducir:y erto, no carecen , &c. Vease
la nota. " -

(3) Victorio deja aqui un blanco , y suprime


ιά σημείων ταύτα ούν. Εn loς ΜSS. de la Βiblio
teca del Rey de Francia se suprimen tambien estas pala
brass pero sin blanco : y en el seήalado con el n. 2ο4ο.
se suprime a αυτός.
(4) Νο ha habido agui otra cosa guc la exclama ή
DΕ Α R ΙΩΤΟΤΕ LΕS , 57
fiados de otra. Porque es cierto gue todos los
reconocimientos que de esta manera alcanzan
fé , carecen de artificio, y son mejores los gue
se hacen por via de la peripecia, " como es
cl reconocimiento de Ulyses en el baήo. "
2 Εl segundo modo de los reconocimien
tos , es guando son fingidos de los poétas, y
estos carecen de artificio, como es Οrestes en
la Ifigenia, gue reconociό la hermana, y fue
reconocido de ella. Εl la reconociό por medio
de una carta, y él fue reconocido de ella por
otros indicios, donde el poèta introdujo lo que
él quiso, mas no lo que pedia la misma fäbu
la. Υ asi estos no se apartan del error gue di
gimos , pero al fin se permite en esto inventar
algunas cosas, como en el Τorco de Sopho
cles la voz de la lanzadera.
- 3 Εl tercero modo de reconocimiento se
bace por via de la reminiscencia, guando mi
rando alguna cosa traemos otra a la memoria,
como es en la fäbula Cypria de Diceόgenes,
adonde aquel llorό mirando la imagen , y co
mo en el razonamiento de Αlcinoo, Ulyses
oyendo cantar al que taήia llora , y por esto
fue reconocido.
4 Εl guarto modo se hace por silogismo,

cion, que ha usado Polyides, Vease el num, 4. ν las


ΠΟtaS. ω υ

(;) " Εn el Τereo (dice Jos. Scaligero ) no tiene


duda, que se hacia la μεταμόρφωσις ο transfor
macion dξ, Procne ongolondrina, Para imitar la voz de
εSta avecilla se valieron de la lanzadera. "
58 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
Χοηφόροις , ότι όμοιός τις ελήλυθεν όμοιος
3 ουθεις άλλΘ ή ορέσης 2τΘ άρα ελή
λυθεν. (6) και η πολυϊδου του σοφισού πε
ρι της Ιφιγενείας ην εικός γδ την ορεσην
συλλογίζεώθαι , ότι ήτ' αδελφή έτύθη, και
αυτό συμβαίνς θύεθαι, και η έντώ του
Θεοδέκτου Τυδεί, ότι έλθών ως ευρήσων υιον,
αυτός απόλλυται και η ένταϊς Φινίδας.
ιδούσαι γδ τον τόπον, συνελογίσαντο την
ειμαρμένην, ότι εν τούτω είμαρτο αποθα
νεί αυταίς και γδ εξετεθησαν ένταύθα. (7)
5 Εσί δε τις και σύνθετΘ οκ σα
εαλογισμού του θεάτρs oίoν έν τό οδυσ
σε τό ψευδαγγέλω. ο μεν γαρ το τόξον
έφη γνώσεώθαι , ο ουχ έωράκει ο δ, ως δί
εκείνκαι αναγνωρίζντος, διά τέτg έποίησε
παραλογισμόν, τσασών 3 βελτίση αναγνώ
εκσις ή εξ αυτών των τσραγμάτων, της
εκπλήξεως γιγνομένης δι είκότων οίον ή εν
τό Σοφοκλέους οιδίποδι και τη Ιφιγενεία,
εικός γαρ βέλεώθαι επιθείναι γράμματα,
αι γαρ τοιαύται μόνα άνδύ των τσεποιη
μένων σημείων και τσεριδεραίων δευτέρα ό,
αι όκ συλλογισμ2.
1 ..
ΚΕΦ.

(6) Εn e! ΜS. 2ο4ο. se suprime la menor y la con,


clusion , gue efectivamente no se echan menos por e'
laconismo , que reyna en toda esta obra. . .
(7) Εs verisimil que el oräculo las hubiera predi
cho , gue moririan ellas en el lugar en que habian
sido expuestas. Se ignora el asunto de esta fabula.
τ' Ε Α R 75ΤΟΤΕΙ ΕΔ. 5ο
como " en las Coephoros, " que vinouno que
cra semejante a otro, y ninguno le era seme
jante sino Οrestes : luego Οrestes habia veni
do. Υcomo Polyides en su Ifigenia, verisimil
cs que Οrestes discurriese , φue habiendo sido
sacrificada su hermana, le hubiese de suceder
a él lo mismo. Υ como es en la fäbula de
Τheodecte, llamada Τhideo, adonde es muer
to aquel que viene a buscar a su hijo. Υcomo
cn la fäbula llamada Phenisas , donde ellas,
habiendo mirado el lugar, vieron que en él les
amenazaba el hado, porque les estaba pronos
ticado gue alli habian de morir, porque alli
habian sido otra vez expuestas a la muerte.
5 Ηay tambien demás de estosaquelmodo
de reconocimiento que se hace en el teatro,
por via de falso silogismo, como se ve en la
tragedia llamada Ulyses falso mensagero,
adonde hay uno, que dice estά para conocer un
arco, el qual él no habia visto, y los oyen
tes, como si el tal arco hubiese de ser recono
cido por él, hicieron la conclusion falsa. Εl
mejor reconocimiento de todos es el que na
ciendo de las cosas de la misma fäbula, con
mueve los animos a maravilla , por via de lo
verisimil, como aquel del Εdipo de Sopho
cles y el de la Ifigenia, por ser cosa verisimil,
que ella deseåse escribir algunas cartas : por
que solo los tales reconocimientos se hacen sin
scήales impresas o extrinsecas , como son las
cadenas , y en el segundo lugar son los recono,
εimientos gue se hacen por via del "Ε
"
6ο Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ

Κ Ε Φ. ιδ'.

Ι Δ ro μέ ούν του μύθου μέρη τσερί


ταύτ' έτί, τσεριπέτεια και αναγ
νώρισις.

α τρίτον δε πάθGυ, τέτων δε σεβά,


πέτεια με και αναγνώρισις είρηται... σά
θ@ δέ έσι πράξις φθαρτική η οδυνη
ρα, οίον, οί τε έν τό φανερό θάνατοι,
και αι περιωδυνία και τρώσεις, και όσα "Α

τοιαύτα. .

- . "Α.

3 Επειδή 3ν δει την σύνθεσιν είναι της


καλλίτης τραγωδίας, μη απλην, αλλά σε
πλεγμένην, και ταύτην φοβερών και ελεψών
είναι μιμητικήν (τούτο γαρ ίδιον της τοι
αύτης μιμήσεώς έσι ) πρώτον με δήλων,
ότι ούτε τους επιεικείς άνδρας δεί μεταβάλ
λοντας φαίνεθαι έξ ευτυχίας είς δυσυχίαν,
ου 2δ φοβερον, ουδέ ελεεινόν, τούτο , αλλά
μιαρόν έσιν ούτε τους μοχθηρες εξ ατυχίας
εις ευτυχίαν (άτραγωδότατον οδ τούτό έτι
Α' 2, φν Αν y/

πάντων, καιδεν γδ έχει δν δεί έτε 2δ Φι:


λάνθρωπον, ούτε έλείνον, ούτε φοβερόν έ,
σιν.) &δ' αυ τον Cφόδρα πονηρόν, εξέυτί,
χίας εις δυσυχίαν μεταπίπΊαν, το μεν κ. ζ
φιλάνθρωπον έχoι αν η τοιαύτη σύσασις,
αλλ' έτε έλεον έτε φόβον, ο μεν κό περί
Τoy
ΑΟ Ε.Α.Κ.ΙSΤΟΤΕ L Ε.Δ. 6Ι
Ο Α Ρ. ΧΙV.
Η ΟS son, pues, aqui las partes de la
- tragedia , el reconocimiento y la
έΡcrιpec12.
2 La tercera resta la perturbacion , por
gue de la peripecia y del reconocimiento digi
mos bastantemente, La perturbacion, pues , es
ιuna accion que mueve y causa dolor a nuestra
naturaleza, como son las muertes, y los tormen
tos, y las heridas, y las demás cosas de este
genero, guando se representan en pίiblico.
3 Pues porque la composicion de la belli
sima tragedia no ha de ser simple , sino com
puesta, e imitadora de cosas terribles y mise
rables, los quales afectoses ciertamente lo pro
prio de esta imitacion. Lo primero, manifies,
tamente se ve que de ninguna manera convie
ne introducir en la escena varones justos y bue
nos, hechos de felices infelices, porque tales
casos no tienen de miserable y terrible, antes
nos demuestran un hecho malvado e impίο. Υ
por la misma razon no se han de fingir hom
bres malos, pasados de adversa a feliz fortuna,
pοrgue entre todas es la cosa mas agena de la
tragedia, por no hallarse en ella ninguna de
las gue se procura que tenga, ni la humanidad,
digo, ni lo terrible o miserable. Νi tampoco
se han de introducir hombres muy malos, guς
pasen de feliz en adversa fortuna, porque la
tal compostura puede tener mucho de agrada
ble, pero no tiene nada de miserable o terrible,
porρ
62 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
τον ανάξιόν έσι δυσυχούντα, ο 3 περί τον
όμοιον έλεG μεν, περί την ανάξιον φόβΘ
5, τσερί τον όμοιον.
4 "Ωσε 8τε ελεψιόν, ξτε φοβερόν φαίνε
ται το συμβαίνον. ο μεταξύ άρα τgτων λοι
πός, έσι Ά το 2τΘ , ο μήτε αμετή δια
φέρων, και δικαιοσύνη, μήτε διά κακίαν
και μοχθηρίαν μεταβάλλων εις την δυσυ
χίαν, αλλά δι αμαρτίαν τινά των ον με
γάλη δόξη όντων και ευτυχία οιον , Οιδί.
πες και Θυέσης, και οι εκ των τοιούτων γε
νων επιφανείς άνδρες,
5 . Ανάγκη άρα τον καλώς έχοντα μύ
θον απλgν είναι μάλλον η διπλgν, (Ι) ώσ.
περ τινές φασι, και μεταβάλφ Σκ εις έυ
υχίαν όκ δυσυχίας , αλλά τουναντίον έξ
ευτυχίας εις δυσυχίαν, μή διά μοχθηρίαν,
αλλά δι αμαρτίαν μεγάλην, ή οίκαι είρη), ή
βελτίονΘ μάλλον η χείρον(Θ. σημείον δε
και το γιγνόμενον προ του με 2δ οι τσοιη.
ται τους τυχόντας μύθες απηρίθμgν νυν
β, περί ολίγας οικίας αι καλλισαι τραγω
ία συντίθενται είoν τσερί Αλκμαίωνα , και
Οιδίπεν, και ορέτην, και Μελέαγρον, και
Θυέσην, και Τήλεφον, και όσοις άλλοις συμ
βέβηκεν ή τσαθείν δεινά , ή τσοιήσαι, η μεν
ούν

(1) Simple es aquila opuesta a la doble , y no a la


impleκά. Εl entiende doble en su catastrophe , esto es,
Jείis para lo, bueno , infliz para lo, malot. Weansg cl
η. 5. V la Ilustr. Ροξt, ας Salas, Scc. ΙΙΙ.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕΙ. Ε Δ. 63
porque como la misericordia se excita de la ca
lamidad del que no la merece, asi el temor es
causado sobre el que nos es semejante , pues se
tiene compasion del no digno de mal y temor
por el semejante.
4 Ρor lo qual, como de estos casos no
proceda nada de misericordioso o de terrible,
resta que para la tragedia Sean lo mas a propo
sito los hombres que ticnen la mediania entre
los que hemos dicho; estos serán los que ni por
gran virtud nijusticia exceden a los demás, y
que ni por vicio ni por maldad, sino Ρor al
gun error humano cayeron en infelicidad, es
tando en grande estimacion y felicidad, de la
manera gue fueron Εdipo y Τhyestes, y otros
varones ilustres de semejante estado.
5 Εs necesario tambien que la fäbula que
ba de ser bella, sea simpley no "doble" como
algunos piensan, y que en ella no haya mu
danza de miseria a felicidad , sino al contrario,
de felicidad a miseria, no por maldad, "sino
poralgun grande error de un personage tal,
como el gue hemos referido, o mas antes me
jor que peor. " De lo qual serά indicio el uso
del presente tiempo, pοrgue antiguamente los
Ροétas hacian sus obras de gualesquier fäbulas
9ue les ofrecia la suerte, pero ahora las bellisi
mas tragedias componense sobre pocas familias,
como son la de Αlcmeon, Εdipo, Οrestes, Μe
leagro , Τhyestes, Τélepho, y de los de
más de esta suerte, a quien sucediό padecer u
Θbrar cosas terribles. Serά , pues, hermosisίina
la
64 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ούν κατά την τέχνην καλλίση τραγωδία,
ακ ταύτης της συσάσεως έσι.

6 Διο και οι Ευριπίδη εγκαλούντες το


αυτό αμαρτάνκσιν, ότι τούτο δρά εν ταις
τραγωδίας , και πολλαι αυτg εις δυσυ
χίαν τελώηωσι τούτο γάρ έσιν, ώσπερ εί,
ρηται , ορθόν. Cημείον δ. μέγισον έπι 2δ,
των σκηνών και των αγώνων τραγικώταται
αι τοιαύται φαίνονται , αν κατορθώσι και
ο Ευριπίδης , ει και τα άλλα μη ευ οικονο
μεί, αλλά τραγικώτατός γε των τσοιητών
φαίνεται,

7 Δευτέρα 3, η πρώτη λεγομένη υπό τι


νων έσι σύσασις, η διπλήν τε την σύσασιν
έχουσα, καθάπερ ή οδύασφα, και τελώτω
σα εξ έναντίας τοίς βελτίοσι και χείροσι.
δοκεί δε είναι πρώτη δια την των θεά
τρων αώθένψαν, ακολgθzσι 2δ οι τσοιηται και
τ' ευχήν τσοι&ντες, τοις θεαταίς, έσι 3 &χ'
αύτη από τραγωδίας ηδονή, αλλά μάλλον
της κωμωδίας οικεία, ακεί ρδ αν οι έχθισοι
ώσιν εν τω μύθω , οίον ορέσης και Αίγισ
θΘ , φίλοι γενόμενοι επι τελευτης έξερ
χονται , και αποθνήσκι έδεις υπ' ουδενός.
ΙΟ Ε.ΑΚ ΙSΤΟΤΕ Ι Ε Δ. 65
la tragedia gue constare de este genero de cont
poslclon.
6 Ρor lo qual ciertamente se engaήan en
esto mismo los que reprehenden a Εuripides,
de que lo procurό guardar en sus tragedias, y
que las mas de ellas se acaban en infelicidad,
lo qualsin duda , segun digimos , es conforme
al arte. Υ de esto serά grandisimo argumento,
que en los teatros y en los certamenes y compe
tencias poéticas , si estas fäbulas se representan
bien, parecen grandemente trάgicas, y el mis
mo Εuripides, si bien dispone malalgunas co
sas , en ésta se muestra mas trάgico que todos
los demás poètas.
7 Εn el segundo lugar se sigue la fäbula
compuesta , la gual algunos ponen en el pri
mero, del qualorden es la Οdysea, como ague
lla gue dά contrario succso a los buenos y a los
malos: y a ésta parece que dá la ventaja la
impericia de los teatros. Υ finalmente los poé
tas siguen este aplauso, componiendo al gusto
de los oyentes, Μas aquel placer no es proprio
de la tragedia , sino antes de la comedia, por
que en la tragedia formada de este modo, si se
introducen dos enemi gos, como Οrestes y Εgis
to, sί a la postre se reconcilian , partense ami
gos , y ninguno es muerto del otro.

Ε ΟΑΡ.
66 Ι Α Ρ ο Ε ΤΙcΑ
Κ Ε Φ. , ιε'.

Ι "ΣΤΙ μεν 2ν το φοβερόν και ελεει


νόν 6κ της όψεως γίνεώθαι. έτι δε
και εξ αυτής της συσάσεως των πραγμά
των , όπερ έσι πρότερον ο τσοιητού αμείνο
νΘυ δεί γαρ και άνού του οράν καιτω συ
νεσάνα, τον μύθον , ώσε τον ακούονται τα
πράγματα γινόμενα, και φρίτΊαν και έλε
είν cκ των συμβαινόντων άπερ αν ασάθοι
τις ακούων τον του ΟιδίποδΘ μύθον το
δε δια της όψεως τούτο τσαρασκώάζειν α
τεχνότερον, και χορηγίας δεόμενόν έσιν, οι
δε μη το φοβερόν διά της όψεως, αλλά
το τερατώδες μόνον τσαρασκώάζοντες, ου
δεν τραγωδία κοινωνούσιν, ου ρδ πάσαν δει
ζητεί ηδονήν από τραγωδίας, αλλά την
οικείαν, -

ί,
* ",

2 Επει δε την από ελέgς και φόβg διά,


μιμήσεως δεί ήδονην τσαρασκεύαζειν τον
τσοιητήν, φανερόν ώς τούτο έν τοίς τσράγ
μασιν έμπoιητέον, τσοία ούν δεινά, ή τσοία
οικτρά φαίνεται των συμπιπΊόντων , λάβω
μεν, αναγκη ), η φίλων είναι τσρος αλλή
λες τας τοιαύτας πραξεις , η έχθρών, ή
μηδετέρων, αν μεν ουν έχθρός εχθρόν αποκ
Τείνη , ουδέν έλεεινόν ούτε τσοιών, ούτε μελ
λων δείκνυσι , πλην κατ' αυτό το τσά
λ θΘυ,
Σ' D Ε ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5. 67
Ο Α Ρ. Χ V.

Ι ΑS lo terrible y miserable, como


procede lo uno del aparato del
teatro, y lo otro de la composicion de las cosas
de la fäbula, y este ultimo modo es el que tie
ne el primer lugar y es de mejores poètas, asί
conviene haber compuesto la fäbula de manera,
que aun guitado todo aquel espectäculo, guien
leyere aguellos acontecimientos , luego padez
ca terror y tenga misericordia, los qualus dos
afectos sentirά luego guien leyere la fάbula de
Εdipo. Υ el modo de mover, que pertenece
al teatro , tiene menos de artificio y necesidad
de mas costa. Υ aquellos que no muestran a
los oyentes cosas terribles , sino solo portento
sas, del todo son agenos de la tragedia, pοrgue
de ella no se ha de procurar delectacion de gual.
quiera suerte, sino la gue fuere propria suya.
2 Υ porque el poèta ha de procurar sacar
esta delectacion del terror y misericordia por
medio de la imitacion, bien se muestra que
cstas mismas cosas se han de ingerir en la pro
δria fäbula. Pero comencemos a decir quales
son las cosas que causan terror, y las que cau,
sarán misericordia. Forzoso es que estas accio
nes scan entre amigos, o entre enemigos, ο
entre otros gue no sean amigos ni enemigos. Υ
si un enemigo mata o procura matar al otro,
de minguna manera aquel caso tendrá de mise
rable , sino solo lo que causarà la misma con
Ε 2 si
68. Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
θΘ. &δ' αν μηδ' ετέρας έχοντες, όταν δε έν
ταϊς φιλίας έγγένηται τα πάθη οίον ει α
δελφος αδελφόν, ή υιός τσατέρα , ή μήτηρ
υόν , η υος μετέρα αποκτείνη , ή μέλλή,
τοιούτόν τι άλλο δρά, ταύτα ζητητέον,
τές με 2ν παρειλημμένες μύθους λύψ Εκ
έτι. λέγω 3 oίoν την Κλυταιμνήσραν απο
θανgσαν υπό τ8 ορέσε, και την Εβμφύ
λην υπό τg Αλκμαίων Θ.. αυτόν 3 ευρίσκειν
δεί, και τοις παραδεδομένοις χρήθαι κα
λώς, το 3 καλώς τί λέγομεν, είπομεν σα
φέσερον.
3 Έσι μεν γαρ ούτω γίνεώθαι την τσρά
ξιν, ώσπερ οι τσαλαιοί εποίgν, ειδότας και
γινώσκοντας καθάπερ ο Ευριπίδης έποίη
5, αποκτείνεσαν τες παίδας την Μή
θ4ζΦy,

4 "εσι 3 πράξαι μεν, αγνο&ντας δε


πράξα το δεινόν, είθ' ύτερον αναγνωρίσα!
την φιλίαν , ώσπερ ο Σοφοκλέ8ς Οιδίπες,
τζτο με 2ν έξω τg δράματΘ εν δί
αυτή τη τραγωδία, οίον ο Αλκμαίων ο
Ασυδάμαντος, ή ο ΤηλέγονΘ ο έν τό Τραυ
ματία οδυοσεί.

5 Έτι δε τρίτον παρά ταύτα τον μέλ,


λοντα ποιείν τι των ανηκέτων δι άγνοιαν,
αναγνώρισα πριν ποιήσαι και παρά ταύ"
τα ουκ έτι άλλως, η κο πραξα ανάγκη,
ή
το Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 69
sideracion de la muerte ; y lo mismo se segui
rά si este caso sucediere entre los gue no fue
sen amigos ni enemigos. Pero las perturbacio
nes se han de sacar de las cosas gue suceden en
tre los amigos, como si mataren o procuraren
matar un hermano a otro hermano, el hijo al
padre, la madre al hijo, el hijo a la madre, ο
si entre los tales se procura hacer cosa semejan
te. Υasi no es licito mudar las fäbulas que ya
estan recibidas , como es Clytemnestra, muer
ta por Οrestes, y Εriphile por Αlcmeon. Αntes
conviene al poéta hallar nuevas invenciones,
y usar bien de las recibidas. Υ diré con mas
claridad lo que entiendo por usar bien de ellas.
3 Pucdese hacer que suceda una cosa,
como hecha por quien sabe y Conoce lo que
bace en ello, lo gual usaron los poètas anti
guos, de la manera gue Εuripides introduce a
Μedea que mata a sus hijos. -

4 Υ puedese tambien hacer que se come


ta una crueldad por persona gue no sepa lo que
hace en ello, y despues del hecho reconozca
la amistad, comο el Εdipo de Sophocles , mas
cste caso fue fuera de la representacion : pero
cn la misma tragedia es comο el Αlcmeon de
Αstidamante, y Τelégono en el Ulyses herido.
5 Ηay tambien otro tercero modo de in
troducir estos casos , y es quando uno quiere
cometer alguna accion cruel con ignorancia, y
que antes del efecto conozca contra guien la
intentaba. Υ no hay otro modo fuera de los
τείcridos, pοrgue esforzoso que scan o nosean,
Ε3 y
7ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ή μή και ειδότας, ή μη ειδότας,
6 Τκαιτων 3 το μεν γινώσκοντα μελήσαι,
και μη τσράξαι , χείρμσον, τό, τε γάρ μια
ρόν έχψ., 3 ου τραγικόν (Ι) απαθές γαρ.
διόπερ ουδείς τσοιεί ομοίως, ει μη ολιγάκις
οίον , ον Αντιγόνη τον Κρέοντα ο Αίμων.
7 Το 2δ πράξαι δεύτερον, βέλτιον δε το
αγνο&ντα μεν τσράξαι , πράξαντα 3 αναγ
νωρίσαι, τό , τε 2δ μιαρόν ούτσρόσεσι , και
ή αναγνώρισις εκπληκτικόν.
"

8 Κράτισον 3, το τελευταίον, λέγω δε


οίον ον τό Κρεσφόντη ή Μερόπη μέλλει τον
υιον αποκτείνειν , αποκτείνφ 3 ου , αλλ' α
νεγνώρισε και εν τη "όχι"
η αδελφή
τον αδελφόν και εν τη Έλλη ο υος την
μητέρα εκδιδόναι μέλλων, ανεγνώρισεν, διά
τgτο , όπερ τσάλαι είρηται , και τσερί τσολλά
γένη αι τραγωδία εισί ζητάντες 2δ 2κ
από τέχνης , αλλ' από τύχης , εύρον το
τοίξτον, τσαρασκ6ύάζειν εν τοις μύθοις, α
ναγκάζονται 2ν επί ταύτας τας οικίας α
παντάν, όσαις τα τοιαύτα συμβέβηκε πάθη.

ΚΕΦ.

(!).Ηay en ξsta especie una mala voluntad, una


malignidad inutil y voluntaria. ζ
Το Ε Α R ΙΣΤΟΤΕ L Ε5. 7τ
y que habiendo de suceder, sean cometidos
de quien sepao no sepa lo gue hace en ello.
6 Εntre los quales casos es" el peor o me
nos trágico" el que se intenta por guien sabe
lo que en ello hace, y no llega a efectuarlo,
porque como por esto le falta la perturbacion,
no se vé en él nada trágico, sino solamente la
maldad. Ρor lo qual ningun poéta.introduce
casos de esta manera, sino es muy raras veces,
como en " la Αntigone" se introduce, que
Εmon quiere matar a Creonte. -

Cercano a éste es el caso en gue uno co,


mete la maldad, y sabe lo gue hace en ello.
Sino que es mucho mejor que sea cometido
por quien no sabe lo que en ello hace, y que
despues de hecho lo reconozca, porφue en tal
caso falta la maldad, y el reconocimiento que
tiene en sί estά lleno de terror.
8 Εl ultimo caso es el mejor de todos, co
mo es en la tragedia, intitulada Cresphonte,
donde Μérope habiendo de matar a su hijo no
le mata , sino que le reconoce. Υ en la Ιfi
genia la hermana al hermano, y en la Ηele,
ε! hijo gue estaba para entregar a su madre en
las manos de otro, la reconoce De aqui nace,
que las buenas tragedias se componen sobre po
casfamilias, porque los poétas procurando la
invencion, no del arte, sino acomodandola a
los succsos, han formado de esta manera las
fäbulas. Ρor lo qual son forzados a volver mu
chas veces a aquellas mismas familias en que
2contecieron semejantes casos.
Ε4 CΑΡ.
72 ΑΙ Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
Η

Κ Ε Φ. ισ".

Ι Ω" 3 δεί σoχάζεώθαι, και α δεί


ευλαβείωθαι συνισάντας τ8ς μυθες,
και τσόθεν έται το της τραγωδίας έργον,
έφεξής αν είη λεκτέον τους νυν ειρημένοις.
2 Δεί ή τες μύθες συνισάνα και τη λέ
ξ4 Cυναπεργάζεώθαι , ότι μάλισα τσρο όμ
μάτων τιθέμενον καιτω γαρ αν έναργέσατα
'ορών, ώσπερ τσαρ' αυτοις γιγνόμενΘ τοις
τσεατΊομένοις , ευρίσκοι τό πρέπον, και ή
κισα αν λανθάνοιτο τα υπεναντία, σημείον δε
τούτg ο επιτιμάται τό Καρκίνω. ο γαρ
Αμφιάρα(Θ εξ ιερ2 ανήει, δ μη ορώντα
τον θεατήν ελάνθανεν επί δε της σκηνής
εξέπεσε, δυ%εραινόντων τούτο των θεατών,
3 "Όσα δε δυνατόν, και τοις χήμασι
σύναπεργαζόμενον ποιείν πιθανώτατοι γαρ
από της αυτής φύσεως οι ον τοίς τσάθεσίν
εισι δι δ και χειμαίνει ο χειμαζόμεν(Θ.,
και χαλεπαίνει ο οργιζόμενΘ αληθινώτατα
δί ο ευφυές ή ποιητική εσινή μανικού τέ
των γαρ οι μεν εύπλασοι, οι 3 ακσατικοί
εισιν. ζ,
τές

(1) Ευφυής, el que ha nacido con talento,


είει τις υφεκίum , dice Ηoratio: Μανικός , cui men,
αιτήίον , el gue experimenta un furor divino. Υ Cice
τοη : Ροδtam natura ipιά ταiere , σ' menti, τiriύπι, εκci
rari, Ρro Αrch. Ροέt. -

«
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ Ι Ε 5. 73
Ο ΑΡ. ΧVΙ.
Η Υ aora conseqüentemente aήadiremos
a lo referido lo que deben seguir y
lo que deben " evitar" los que componen las
fäbulas : y tambien de gué lugares se debe sa
car el proprio oficio de la tragedia.
2 Demás de esto conviene gue el poèta en
el componer las fäbulas y figurarlas con la lo
cucion imagine tener las cosas delante de los
ojos , porque de esta manera, viendolas mani
fiestamente , como si las tuviese presentes,
quando se obran hallarά en ellas el decoro, y
no se le podrά esconder lo que tuviere contra
riedad. De esto serά argumento lo que se re
prehende a Carcino, pοrgue Αmphiarao ha
bia salido del templo, pero era incognito a
los oyentes, porque no lo habian visto, y asί
el pueblo se riό de él, indignandose todo el
auditorio por este caso.
3 Υ debe el poèta, en guanto pueda, fi
gurarse, y como conmoverse a las mismas for
mas que pretendiere expresar, siendo asi que
naturalmente mueven mas los hombres que pa
decen perturbaciones. De donde sucede, que
cl gue estά afligido mucve a los otros a aflic
cion, y el ayrado verdaderamente mueve a
enojo. Ρor lo gual la poesia es propria de los
hombres ingeniosos, o gue estén llenos de fu
ror divino : " y de estos los unos inventan con
facilidad, y los otros se remontan con exquisito
juicio."
ΙDe
74 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
4 Τές τε λόγες τους τσεποιημένες δεί
και αυτόν τσοι&ντα οκτίθεώθαι καθόλs , είθ'
ξτως επέσοδίgν και τσαρενείρειν λέγω δε
ξτως αν θεωρεί θα το καθόλs oίoν, της
"Ιφιγυείας, τυθείσης τινος κόρης , και αφανισ
θείσης αδήλως τοις θύσασιν, ιδρυνθείσης 3
εις άλλη χώραν, εν η νόμΘ ήν τ&ς ξενες
θύψ τη θεώ , ταύτην έχει την ιερωσύνην.
χρόνω δε ύσερον τό αδελφό συνέβη ελθείν
της ιερείας διά τί; (α) ότι ανέίλεν ο θεός
διά τινα αιτίαν, έξω του καθόλs , (3) έλ
θεί οκεί, και εφ' ό, τι δε έξω του μύ
θg. (4) έλθών 3 και ληφθείς, θύεώθαι μέλ
λων, ανεγνώρισεν είθ' ώς Ευριπίδης , είθ'
ώς Πολυϊδης έποίησε κατά το εικος ειπών,
ότι ουκ άρα μόνον την αδελφήν , αλλά και
αυτόν έδει τυθήναι και οντεύθεν η σωτηρία.
μετά ή ταύτα ήδη υποθέντα τα ονόματα
επεισοδίζν, όπως δε έται οικεία τα επεισό
δια σκοπείν οίον, εν τω ορέση ή μανία δί
ής ελήφθη, και η σωτερία διά της καθάρ
σ°έως.

ί ΚΕΦ.

(2) Ρor διά τι lee Βatteux το δε , conforme


al ΜS. 2ο4ο. -

(3) Εsto es , que entra en el hecho particular. La


empresa era el robar la estatua de Diana , y transpor
tarla a Αthenas.
(4) Οrestes se habia encargado de esta empresa,
para alcanzar la expiacion de su parricidio y verse li
bre de los tormentos , que le hacian padecer las furias:
lo que no es proprio del asunto de la Ifigenia en
Τauris.
D Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 75
4 Debe tambien el poéta formar universal
mente las fäbulas, y despues usar de los episo
dios, ingiriendolos y enriqueciendola con ellos.
Υ digo, gue lo universal se ha de considerar
como en este caso. Ifigenia, una cierta donce
lla puesta en el altar para ser sacrificada se des
parece (sin gue se sepa como) de los ojos de
los Sacerdotes, y es Ilevada a otra region, adon
de era ley gue a una Diosa le fuesen sacrifica
dos los forasteros, y a ella le fuese encargado
cste oficio. Despues corriendo el tiempo su,
cediό que aportό a aquella tierra un hermano
de esta Sacerdotisa, mas porque le sucediό,
gue Dios por alguna causa le impeliera a ve
mir a aquella tierra , es fuera del universal: y
clfin porque viniese tambien es fuera de la
fäbula. Υdespues que llegόy fue preso, " es
tando para ser sacrificado por su hermana , la
reconociό como dice Εuripides , o como con
mas verisimilitud dice Ρolyides, fue reconoci,
do por ella Οrestes, por haber exclamado:ίQuό
no rolo mi hermana ha sido sacrificada , ino
que γo lo he de ser tambien! " de donde vino a
procedersu libertad. Υ despues de esto, pues
tos luego los nombres, se han de comenzar
episodios , donde se debe advertir que sean sa
cados propriamente, como la locura en Οrcs
tes, por cuya ocasion fue preso, y el salvarse
por haberse purgado de ella.

ΟΑΡ.
76 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
5 Εν μεν 2ν τοίς δράμασι τα επίσό
δια Cύντομα , ή δ' εποποιία τέτοις μηκύ.
νεται, της 2δ. 'οδυοσείας μακρος (5) ο λόγΘ,
έσιν, αποδημgντός τινΘ έτη πολλά, και
παραφυλατήoμένg υπό του ΠοσειδώνΘυ, και
μόνε έντΘ. έτι δε των όκι έτως εχόν
των , ώσε τα χρήματα υπομνησήρων α
ναλίσκεθαι , και τον υιόν επιβελεύεθαι , αυ
τός αφικνείται χειμαώθεις , και αναγνωρίσας
τινας, αυτοίς επιθέμενΘ , αυτός μεν έσώ
θη, τ&ς δέχθρούς διέφθειρε το μεν 2ν ίδιον
τέτο, τα δε άλλα επίσόδια.

Κ. Ε. Φ. ιζ.

Ι Ε δε πάσης τραγωδίας, το μεν


δέσις, το δε λύσις, τα μεν έξω
θεν και ένια των έσωθεν πολλάκις ή δέσις
το δε λοιπόν, η λύσις. λεγω δε δέσιν μεν
είναι την απ' αρχής μέχρι τότε του μέ
ρες δέχατόν έτιν, εξ ου μεταβαίνς εις έυ
ήυχίαν λύσιν δε την από της αρχής της
μεταβάσεως μέχρι τέλsς ώσπερ οντό Λυγ
κεί του Θεοδέκτg, δέσις μεν, τά τε πε
πραγμένα, και ή του τσαιδίκαι λήψις λύ
σις δ, ή από της αιτιάσεως του θανάτg μέ
χρι του τέλες. -

Υβα

(;) Ε! traductor leyό con aigunos μικρός,


Ρequέήo , por μακρός largo,
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ L ΕΔ. 77
5 Εn lasfäbulas, pues, deben ser los epi
εodios breves, y al contrario el poéma heroico
se debe alargar con ellos, gue cierto la Οdy
sea es cosa breve considerada en su argumento.
Uno , gue habiendo peregrinado muchosaήos,
y que siendo perseguido de Νeptuno, y deto
dos desamparado, y las cosas de su casa en tal
estado, gue toda su hacienda se la habian gas
tado, y a su hijo le tenian fabricada traicion; 61
al fin, despues de haber pasado muchas fortu
mas en el mar, volviόa su casa, y reconocidos
los enemigos, les acometiό y destruyό, y él
quedό salvo. Εste es el proprio sugeto deaquel
Ροέma, y todo lo demás son episodios.
Ο Α Ρ. Χ VΙΙ.

Ι ΜΟda la tragedia consiste en dos partes,


una es la que sellama Νudo, y la
otra se llama Solucion. Las cosas que son fuera
de la tragedia, y parte de las que son en ella
misma, por la mayor parte se contienen debajo
de la parte del nudo, y todo el resto está debajo
de la parte de lasolucion. Υo llamo nudoaque
lla Ρarte, que desde elprincipio durahasta aquel
punto donde se hace la mudanza de fortuna a fe
licidad o a infelicidad. Υla solucion es aquella
Ρarte, que dura desde el principio de aquella
mudanza de fortuna hasta el fin de la fäbula, co
mo parece en el Linceo de Τheodecte, donde la
Ρrision del hijo y las demás cosas de antes van
debajo de la parte del nudo, y la acusacion de la
πmuerte, hasta cl fin de la fabula, está debajo de
la solucion. "- Οua
78 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
2 Τραγωδίας δε είδη εισι τέωταρα
τοσαύτα γδ και τα μέρη ελέχθη, η μεν σε
πλεγμένη , ης το όλον εσι τσεριπέτεια και
αναγνώρισις, ή δε, παθητική οίον, οίτε Αί
αντες, και οι Ιξίονες. (Ι) ή δε, ηθική' οίον,
αι Φθιώτιδες και ο Πηλεύς, (2) το δε τέταρ
τον, (3) οίον, αίτε Φόρκυδες και προμηθεύς,
και όσα έν άδη μάλισα με 2ν άπαντα
δεί πειράθαι έχειν, ει δεμή, τα μέγισα
και τσλείτα, άλλως τε και ως νυν συκοφαν
ήούσι τους τσοιητάς, γεγονότων 2δ καθ' έ
κασον μέρΘυ αγαθών ποιητών, εκάσου του
ιδίου αγαθού αξιoύσι τον ένα υπερβάλλειν.
3 Δίκαιον 3 και τραγωδίαν άλλην, ο
την αυτήν λέγειν ουδέν ίσως τώ μύθω, τούτο
ν Την « • .Υ. < > " Μ . .Λ
δε, ών ή αυτή πλοκή και λύσις. τσολλοι 3
τσλέξαντες εύ, λύgσι κακώς.
4 Δεί δε άμφω αεί κροτείώθαι, και μη
τσοιεί εποποιϊκόν Cύσημα τραγωδίας, επο
ποϊκόν δε λέγω, το τσολύμυθον οίον εί τις
τον της ΙλιάδΘυ όλον τσοιεί μύθον ακεί
μεν γδ διά το μήκΘ λαμβάνς τα μέρη το
τσρέ
(1) Αjaz se mataba a sί mismo. Ιxion estaba atado
a su rueda.
(2) Ρeleo, Principe virtuoso , y amigo de los
Dioses.
(;) Βatteux aήade ομαλόν, despues de τέταρτον,
siguiendo al ΜS 2 1 17. y dirá εntonces : Εl 4uarto ει
el imple.
ΙΟ Ε Α Κ ΙSΤΟ ΤΕ Ι Ε Δ. 79
2 Quatro generos hay de tragedias, y
otras tantas se dice que son sus partes. Εl uno
cs guando la tragedia es intrincada, que es la
que consta de la peripecia y del reconocimien
to. Εl otro es el afectuoso, como la tragedia
llamada los Αiates , y la que se intitula los
Ιriones. Εl tercero es el moral, como es la
Ρhitiotidas y el Ρaleo. Εl quarto, como la
Ρhortides y Prometro, y todas las demás que
tratan de los que son punidos en el infierno. De
todos estos generos deben procurar los Ρoëtas ser
abundantes, y si no de todos, al menos de los
principales, y de los mas gue puedan ; y ma
yormente en estos tiempos en que los hombres
son tan prontos en tachar los poètas. Pοrgue te
niendo conocimiento de los antiguos, y quc
cn cada una de estas especies hubo algunos que
fueron excelentes, quieren que cada poèta lo
sea en todas. .
3 Μas no debe la tragedia Ilamarse una
misma, o diferente de otra por la fäbula , sino
que esta diferencia se debe tomar del nudo y
de la solucion de ella : y cierto que algunos
poètas hay que hacen bien el nudo , pero suel,
tanle mal.
4 Conviene, pues, excitar el aplauso por
entrambos caminos: y principalmente debemos
guardarnos de fingir en la tragedia el contexto,
que es proprio de la epopeya, el qual digo que
cs el que contiene muchas fabulas: como si uno
quisiese exponer todo lo que contiene la Iliada
on unatragedia, porque en la Iliada, por la lar.
gue
8ο Ε Α Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α
πρέπον μέγεθG», έν δε τοίς δράμασι, τσο,
λύ τσαρά την υπόληψιν αποβαίνει σημείον
3, όσοι τσέρσιν Ιλίε όλην έποίησαν, και μη
κατά μέρG), ώσπερ Ευριπίδης Νιόβην (4)
ή Μήδειαν, και μη ώσπερ Άρ, ή οκ
πίπΊεσιν, ή κακώς αγωνίζονται έπει και
Αγάθων εξέπεσεν έν τέτω μόνω.
5 Εν δε ταις περιπιτείας και εν τοις ά
πλοίς τσράγμασι, σοχάζονται δν βούλονται
θαυμασώς, τραγικόν οδ' τούτο και φιλάν
θρωπον. έτι δ τέτο, όταν ο σοφός μεν, με
τα πονηρίας δε εξαπατηθή , ώσπερ Σισυ
φΘυ και ο ανδρείΘυ μεν, άδικΘυ 3 , ήτ
7ηθή. έτι δε τούτο εικος, ώσπερ Αγάθων λέ,
γει εικός γάρ γίνεώθαι τσολά , και τσαρά
το είκός.

6 . Και τον χορόν και ένα δεί υπολαβείν


των υποκριτών, και μόρκον είναι του όλs,
και Cυναγωνίζεώθα μή ώσπερ παρ' Ευεξ
πίδη, αλλ' ώσπερ παρά Σοφοκλέί τοις δε
λοιποις τα διδόμενα μάλλον του μύθg, η
άλλης τραγωδίας έτί, δι δ εμβόλιμα ά
δoυσι, πρώτg άρξαντΘ. Αγάθωνίου του
τοιέτε, και το τι διαφέρει, η εμβόλιμα
άδειν, ή όησιν εξ άλλg εις άλλο αρμότΊαν,
ή έπήσόδιον όλον ;
ΚΕΦ.

(4) Εstos dos poètas no habian tomado mas que una


parte de la historia de Νiobe y de Μedea: se les cί
ta como egemplo de lo gue debia hacersc,
ΙΟ Ε ΑΚ ΙSΤΟ ΤΕΙ ΕΔ. 81
gueza del poéma tienensus partes grandeza con
veniente , pero en las fäbulas seria causa gue
saliesen mas largas de lo que tal empresa re
quiere. Αrgumento de esto es, gue todos ague
llos gue han fingido en una fabula toda la
ruίna de Τroya, y no alguna parte sola de ella,
1o gual observό Εuripides en la Νiobe y en la
Μedea, y no Εschilo, estos, o causan irrision
consus poèmas, o compiten infelizmente, pues
por esto solo cayό Αgaton.
5 Αungue estos poètas en las peripecias
y en las acciones simples consiguen maravillo
samente clfin gue se han propuesto. Ρorgue
sugeto estrágico y muy humano guando gueda
engaήado un hombre sagáz y astuto, pero ma
lo, como fue Sίsifo : o guando gueda vencido
ιuno que es fuerte, pero injusto, porque este
caso tiene de verisimil en el modo que dice
Αgaton, que es serverisimil gue acontezcan a
veces muchas cosas que noson verisimiles.
6 "Υ se ha de reputar al coro por un solo
actor y parte del todo, "y que concurra con los
demás representantes, no comolo usa Εuripides,
sino como lo acostumbra Sophocles. Μas otros
poétas lo que conceden al coro, no parece que
sea mas de aquella tragedia que de otra : de
donde es, que usan cantar cosas agenas de la
materia. I habiendo sido Αgaton el primero
que diό principio a esto.] Υ siendo esto asί,
έen qué diremos gue es diferente el cantar cosas
de esta manera, del transportar una parte ente
ra de un poξma 2 otro, o un episodio Ε
ΑΡ.
82, Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α.
Φι

Κ Ε Φ. ιη'.
Ι ΕΡΙ" μεν ουν της των πραγμάτων
- Cυσάσεως , και τσοίους και τίνας
είναι δεί τους μύθες, είρηται ικανώς. Πε
ρι δε τα ήθη τέτΊαρά έσιν ων δει σoχά
εθα εν μέν και πρώτον, όπως χρησα ή.
φ θ ήθΘ. μεν , εάν ώσπερ ελέχθη, (i)
ποιή φανεράν ο λόγΘ., ή η πράξις προ
αίρεσίν τινα φαύλον μεν , έαν φαύλην χρη
σον δε, εάν χρησήν, έσι δε έν εκάσω γένς.
και οδ γυνή έσι χρηση και δούλΘ. καίτοι
γε ίσως Τούτων, το μεν χείρον, το δε ό
λως φαυλόν έσι.
2 Δεύτερον δ, τα αρμότ7οντα, έσι γαρ
ανδρείον μεν το ήθG) , αλλ' ουχ αρμότ
7ον γυναικι το ανδρείαν ή δεινήν είναι,
3 . Τρίτον δε, το όμοιον τούτο γαρ έτε
ρον του χρησον το ήθΘ και αρμότ7ον τσοι
ήσαι , ώσπερ είρηται.
4 Τέταρτον 3 , το ομαλόν καν γαρ
ανώμαλός τις ή, o την μίμησιν παρέχων
και τοιούτον ήθΦ υποτίθεις , όμως ομαλώς
ανώμαλον δει είναι,
5 Έσι δε παράδειγμα πονηρίας μεν
ήθες μη αναγκαίον οιον, ο Μενέλα(Φ έντώ
"Ο- ,
Υ

(ι) Cap, VΙ. 8,


D Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. 83

C Α Ρ. ΧVΙΙΙ. -
"

Ι Αsta aqui, pues, hemos dicho bas


tantemente [de la constitucion de la
accion , y I] guales deben ser las fabulas: Εn
guanto a las costumbres , guatro cosas son las
que se han de considerar. Una, y la principal
cs, que muestren bondad en sί. Ηabrά costum
bre en el hablar y en la accion, si, como se ha
dicho, hiciere manifiesta alguna eleccion o pro
posito. Serà la costumbre mala, si el proposi
to lo fuere, y buena , si fuere bueno. Υ esto
seve en qualquier genero de personas, porque
claro es, que la muger y el esclavo pueden ser
buenos , aunque el uno de los dos menos bue
no, y el otro del todo malo,
2 Εn el segundo lugar se sigue, que las
costumbressean convenientes, porque la forta
leza es costumbre , pero mostrarse fuerte o ter
rible no es conveniente a la muger.
3 Lotercero es, gue scan semejantes, y
csto no es lo mismo gue mostrar bondad en sί,
y ser convenientes las costumbres. -

4 Lo quarto es, que sean siempre iguales,


porφue aunque en la persona que se imita ha
ya desigualdad, y se presupσηga en ella esta
costumbre, con todo eso, debe ser igual y una
misma siempre esta desigualdad.
5 Seanos egemplo de costumbre mala sin
causa necesaria Μemejao, en la tragedia ihtitu
Ε2 la
84 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
"ορέση (α) του δε απρεπούς και μη, αρ
μότΊοντΘ , 'ό, τε θρήνΘ οδυοσέως εν τη
Σκύλλη , και η τής Μεναλίππης ρήσις του
δε ανωμάλε , ή εν Αυλίδι Ιφιγένια. ουδέν
γαρ έρικεν η ικετεύεσα τη υσέρα,

6 Χρή δε και εν τοις ήθεσιν, ώσπερ και


έν τή των τσραγμάτων Cυτάσα αει ζητέιν,
ή το αναγκαίον, ή το εικός, ώσε τον τοιούτον
τα τοιαύτα λέγειν ή πράτΊειν, η αναγκαίον
ή εικός και τούτο μετά τούτο γίνεώθαι, ή
αναγκαίον ή είκός.

7 Φανερον ουν ότι και τας λύσεις των


μύθων εξ αυτg δεί του μύθg συμβαίνφ,
και μή ώσπερ εν τη Μηδεία από μηχα
νής, και εν τη Ιλιάδι τα περί τον απόπλgν
αλλά μηχανή χρησέον επί τα έξω του δρά
ματΘ , ή όσα προ του γέγονεν, ά έχ
οιόντε άνθρωπον ειδέναι, ή όσα ύσερον, ά
δείται προαγορεύσεως και αγγελίας. άπαν
τα χαρ αποδίδομεν τοις θεοίς οράν, άλο
χον δε μηδέν είναι εν τοις πράγμασιν ει
δε, μή και έξω της τραγωδίας οιον, τα εν τω
οιδίποδι του Σοφοκλέες.

8 Επει δε μίμησίς έτιν ή τοαγωδία


ζελ

(2) Τragedia de Εuripides,


ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ L Ε5. 85
lada Orestes. Υ de costumbre indecora y no
conveniente elllanto de Ulyses en la Soila , y
cl" razonamiento" gue hace Μenalipe. Υ de
costumbre desigual, Ifigenia en la Αulide,
donde a la postre no conforma con los ruegos
del principio. -

6 "Conviene tambien, que asi en la ex


presion de las costumbres, como en la compo
sicion de la fäbula , se busque siempre por el
poéta o lo necesario o lo verisimil: de suerte
que sea o necesario o verisimil, que tal perso
na hable u obre de este o de aquel modo , y
sea tambien o necesario o verisimil que talcosa
suceda despues de tal. "
De donde es manifiesto, gue las solu
ciones de lasfäbulas han de pender de ellas mis
mas , y no por via de mäguinas artificiosas,
como en la Μedea y en la Iliada, quando los
Griegos quisieron volverse a sus casas con la
armada. Pero las máguinas se han de usar en
las cosas que sonfuera de la tragedia , o en to
das aquellas, que habiendo succdido antes, era
imposible gue hombre las supiese , o en todas
las que habiendo de suceder despues, tendrian
necesidad de ser adivinadas, o de que se diese
noticia de ellas. Siendo asi, gue alos Dioses se
atribuye la presencia de todas las cosas. Μas to
do lo que no fuere tan conforme a razon se ha
de quitar de las mismas acciones, y si no del
todo , a lo menos de la tragedia , como se ve
cn el Εdipo de Sophocles. -

8 Υ siendo asi, que la tragedia es imita


F3 cion
86 Ι Α Ρ Ο Ε Τ ΙCΑ . .
βελτιόνων, ημάς δεί μιμείρθαι τους αγα,
θους εικονογραφες και γαρ εκείνοι αποδιδόν
τες την οικείαν μορφήν , ομοίες ποιούντες,
καλλίgς γράφεσιν, ούτω και τον ποιητή,
μιμούμενον και οργίλες και βαθύμους, και
τάλλα τα τοιαύτα έχοντας επί των ηθών, έ;
πιεικείας ποιείν τσαράδφγμα, (3) ή σκλη
ρότητΘ δεί οίον τον Αχιλλέα Αγάθων,
και "ομηρΘ». -

9 Ταύτα δή δεί διατηρείν, και προς


τούτοις τας παρά τα εξ ανάγκης ακολ8
θούσας αιθήσεις τη ποιητική και χάρ
κατ' αυτάς έσιν αμαρτάνφν τσολάκις, είρη
τα δε περί αυτών εν τοις οκδεδομένοις λό
γοις ικανώς, -

Κ Ε Φ. ιθ'.

Ι ΕΡί μεν ούν τών άλλων ήδη είρηται.


Π λοιπόν δε τσερί λέξεως ή διανοίας
ειπείν, τα μεν ουν τσερί την διάνοιαν, όν
τοίς τσερί Ρητορικής κείθω, τέτο γδ ίδιον
μάλλον εκείνης της μεθόδg.
2 Έσι δε κατά την διάνοιαν ταύτα,
όσα υπό του λόγου δεί παρασκώαοθήναι,
μέρη 5 τέτων, το , τε αποδεικνύναι , και
- ν
Τρ

(3) La elipse frequentisima del adverbίο μάλλον,


rna" , contribuye no poco a la obscuridad de muchos
lugares. Ρor no haber recurrido a ella nuestro traduc
to errό el principio de este Ρasage, gue ofrccemos rec
tificado.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ Ι Ε Σ 8χ
cion de los mejores, serά cosa conveniente, que
no nos apartemos de las costumbres de los ex
celentes pintores de imagenes , porque asi co
mo ellos quando las pintan procuran acomodar
la idea gue de ellas tienen, haciendolas seme
jantes, vienen a sacarlas mas hermosas de lo
que son : asi el poéta de la misma manera, ha
viendo de imitar un airado o un hombre man
so , u otro de semejantes costumbres, " ha de
proponerse mas antes un modelo de apacibili
dad que de dureza , como Ηomero y Αgaton
nos representan a Αchiles."
Εstas son las cosas que se deben adver
tir, y tambien las que pertenecen a los senti
dos, que forzosamente siguen a la poèsia, por.
gue en ellas podremos ehgaήarnos muchas ve
ces. De la qual materia he tratado bastante
nιente en los escritos que he sacado a luz.
Ο Α Ρ. ΧΙΧ.
Ι ΟΆ a las demás partes bastante
mente se ha dicho. (a) Restanos
aora tratar de la locucion y delas
sentencias. De las sentencias hablamos en los
libros gue escribimos de la retorica, por ser asi,
gue eltratar de ellas cs mas proprio de aquella
1ΠSt1ttlC1011.
2 Εn las sentencias se contienen todas las
cosas que se han de preparar con el hablar. De
las guales, parte consiste en demostrar, cn con
F4 fu
(a) Cap, VΙ. n. 6.
,"

88 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
το λύψν, και το πάθη τσαρασκώάζειν' οιον
έλεον, ή φόβον, η οργήν, και όσα τοιαύ
τα , και έτι μεγεθG) , και σμικρότητα,
δήλον δε, ότι και εν τοις πράγμασιν από
των αυτών ειδών δεί χρήθαι , όταν η .έ.
λεεινά, ή δεινά, ή μεγάλα, η εικότα δέ%
τσαρασκώάζψ. •

Α"

3 πλην τοσούτον διαφέρψ, ότι τα μεν


δε φαίνεώθαι άν«ύ διδασκαλίας, τα δόν
τώ λόγω υπό του λέγοντΘ παρασκ6ύ
άζεώθαι , και παρά τον λόγον γίγνεώθαι.
τί γαρ αν είη του λέγοντος έργον, ει φα
νοιτο ήδέα και μη διά τον λόγον ;
4 Των 3 περί την λέξιν εν μέν έσιν εί
δΘ θεωρίας τα σχήματα της λέξεως , ά
έσιν ειδέναι της υποκριτικής , (Ι) και τg την
τοιαύτην έχοντΘ αρχιτεκτονικήν οίoν τί όν
7ολή , και τί ευχή, και διήγησις , και α
πόλη , και ερώτησις , και απόκρισις , και
εί τι άλλο τοίξτον. τσαρά ρδ την τέτων
γνώσιν , η άγνοιαν, «δεν εις την τσοιητικήν
επιτίμημα φέρεται , ό, τι και άξιον σπου
δης, τί οδάν τις υπολάβοι ημαρτηθαι ά
Πρωταγόρας επιτιμά και ότι εύχεθαι οιόμε
νΘ , έπιτάτηe ειπών - -

" Μήνιν άειδε θεά.


το γαρ κελεύσαί (φησι) ποιείν τι ή μη,
- Ε7Τί

(1) Vease a Quintiliano Ι. τα.


ΡΕ ΑΕ ΙΩΤΟΤΕ L Ε5. 89
futar y conmover los afectos, como es la mise
ricordia, el temory la ira, y otras semejantes
perturbaciones : y parte consiste en la ampli
ficacion y diminucion. Υes manifiesto guese
deben usar las mismas cosas, aun en las accio
nes, quando se hayan de preparar materias
dignas de compasion, o terribles, o admira
ples, o verisimiles.
3 Ρero con esta diferencia, gue las gue
tocan a las acciones, es necesario gue se mucs
tren sin ninguna ayuda de doctrina, y las gue
son de la locucionlas debe cl gue habla prepa
rar con las palabras, y aun hacer que por la
fuerza de ellas sucedan. Ρorgue, o guál seria el
oficio del gue habla, si las cosas se mostrasen
agradables, pero que no fuese por causa de las
palabras :
4 Οuanto a las palabras, se consideran las
figuras del proferirlas. Lo gual tocaal arte de
los representantes, y el gue en ella es superior,
como, gué cosa sea mandar, gué el ruego, y
qué la narracion , gué las amenazas, qué la
interrogacion, qué la respuesta, o qualquiera
otra cosa semejante. Pues es Ilano, que por sa
ber o no saber esto, no se hace a la poética car
go digno de consideracion. Pοrgue o guién ha
brάjamás gue tenga por error logue Ρrothago
ras pone portal : esto es, gue quando alguno
entendiendo que ruega, en lugar de esto man
dáse. De esta manera : -

Canta , ό Diosa , la ira.


Ρorgue el decir , que uno haga, o no haga una

9ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
εί
επίταξίς έσι, διό τσαρειώω ώς άλλης, και Είθι
& της τσοιητικής δν θεώρημα. -

Κ Ε Φ. κ'.

Ι Η"Σ 3 λέξεως απάσης ηάδ' έτί τα


μέρη σoιχείoν, συλλαβη , Cύνδεσ
μΘ , όνομα, βήμα, άρθρον, πΊώσις, λό
γΘυ.

2 Στοιχείον μεν 2ν έσι φωνή αδιαίρε


ρετΘυ και τσάσα ), αλλ' εξ ης τσέφυκε
συνετή γίνεθαι φωνή, και 2δ των θηρίων ει:
σίν αδιαίρετοι φωναι , ών ουδεμίαν λέγω σοι,
χείον. Ταύτης δε μέρη , τό, τε φωνήεν, και
το ημίφωνον και άφωνον. (1) έξι δε φωνήεν
μεν, άνgύ προσβολής έχον ακgσήνΕν
οίον , το α και ω. ημίφωνον δε, το μετά
προσβολής έχον φωνήν ακεσήν οίον, το σ, ο
το ρ άφωνοι δ, το μετά προσβολής, καθ'
αυτο μεν 2δεμίαν έχον φωνήν , μετά 3 των
εχόντων τινά φωνην γινόμενον ακουσόν οίον, το
γ, και το δ. ταύτα δε διαφέρψ αχήμασί
τε του σόματΘ , και τόποις, (2) και δα
σύτητι, και ψιλότητι, και μήκφ, και βρα,
χύτητι έτι 3 και οξύτητι , και βαρύτητι,
Χζαζί

(1) Εsto es , vocales, semivocales y mudas. Εsta


division es filosofica y completa. Vid. la Μisc. de las
Lenguas de Μ. el Ρresid. de Βrosses , tom. Ι. cap. 3.
(2) " Ηeinsio en las notas lee τύποις , cuya lec
cion es preciso adoptar , para gue corra sin tropiezo
Ρ Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5 οι
cosa , dice él, que es mandar. Dejese, pues,
esta consideracion, como si fuese de otra fa
cultad , y no propria de la poética.
ο Α Ρ ΧΧ.
1 ΤΥΕro las partes todas de la locucion son
estas : letra o elemento, silaba , con
juncion , nombre, verbo , articulo, caso y
ΟΥ2CΙΟ11.

2 Letra se llama una voz individua, no


qualquiera , sino aquella solamente, de la
qual por su naturaleza se puede formar voz in.
teligible , porque indivisiblesson las voces de
las fieras, y a ninguna de ellas llamamos le
tra. Εstas se llaman vocales, o semivocales, ο
mudas. Letra vocal es aquella , que sin juntar
se a otra letraninguna hace sonido guese pueda
οίr I como la a y la o. Τ Semivocal es la que
con juntarse a otras hace otro tal sonido, co
mo la 3 y la r. Μuda es aquella que no hace
tal sonido por sί misma , aungue se junte a
otra, sino es que sea de las gue le tienen, y
entonces sale de manera gue se oye, como la
g y la d, Son fuera de esto todas las letras di.
ferentes por sus mismas figuras, porlos lugares,
porla aspiracion, por la tenuidad, por la lar
gucza y por la brevedad, "por el accento
agu

εsta clausula y. haga algun sentido , gue sera este:


por la configuracione de la boca , por ru mirma fgu
ra" , por la arpiracion , θα.
92 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
και τό μέσω περί ων καθ' έκασον εν τοις
μετρικοίς τσροσήκό θεωρείν.
3 Συλλαβή δέ έσι φωνή άσημΘυ, Cυν
θετη έξαφώνg και φωνήν έχοντΘ., και γαρ
το γ ρ άν&ύ του α συλλαβη ούκ έσι, αλ
λά μετά του α' οίον, το γρα. (3) αλλά
και τέτων θεωρήσαι τας διαφοράς της με
τρικής έσι. -

4 ΣύνδεσμΘυ δέ έσι φωνή άσημΘυ, ή


ξτε κολέψ, ξτε τσοιεί φωνήν μίαν σημαντι
κήν , οκ τσλειόνων φωνών τσεφυκύαν Cυντί
θεώθαι , και επί των άκρων, και επί του
μέσg, ην μη αρμότΊη εν αρχή λόγου τι
θένα, καθ' αυτόν οίον, μεν, ήτοι , δή. ή,
Ν. 9, J / Υ "Ν "Ν

φωνή άσημΘ οκ τσλφόνων μεν φωνών μιάς,


σημαντικών δ τσοιείν τσεφυκία μίαν φω
νην. (4)
5 "Αρθρον δέ έσι φωνή άσημΘ , ή λό
γου αρχήν, ή τέλΘ. ν' δηλοί,
ή διορισμό,
οίον, το φημι, και το περι, και τα άλλα,
ή φωνή άσημΘ , ή καιτε κολύe , ΚΑΙτε τσοι
εί φωνήν μίαν σεμαντικήν, cκ πλειόνων φω
νών τσεφυκύαν (υντίθεώθαι, και επί των ά
κρων, και επί του μέσg. (5)
"ονο
(;) Define el Filosofo la silaba por contraposicion
a los elementos.
(4) Confunde Αristotelesla conjuncion con la pre
posicion , gue efectivamente solo se diferencian en
Ε. la preposicion tiene régimen, y la conjuncion no,
ice , que la conjuncion no cs significativa , porque
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕΙ. Ε.Δ.
ή agudo, por elgrave y por el medio. " La con
sideracion de todo lo qual es proprio del arte
versificatoria.
3 La silaba es voz no significativa, com
puesta de letras mudas, y de letras gue tengan
sonido, porque eneste compuesto.gr " no hay
3ilaba sinlaa, pero con ella la hay [ por egem
plogra ΙΙ " Pero el examinar estas diferenciaς
tambien es proprio del arte versificatoria.
4 La conjuncion es voz no significativa,
y que no impide, ni hace que alguna otra voz
signifique : y puede ser compuesta de muchas
voces, y es tambien colocada en el medio o en
el fin de la oracion, si por su naturaleza no le
conviene ser puestas al principio, como men,
εtoi, ae. Ο es voz no significativa , poderosa a
facer de muchas voces significativas una sola
significativa.
5 Εl articulo es voz no significativa, la
qual muestra el principio o el fin, o la separa
cion de la oracion, como diciendo to phemt, y
το peri , y otros. Ο es voz significativa, que
no impide, ni hace que otra alguna voz signi
fique, y que pueda ser compuesta de muchas
voces, y que se acomoda al medio yal fin de
la oracion.
ΕΙ

solo significa las relaciones de las ideas , y no las mis


mas ideas. θ

(;) Αristoteles entiende cl articulo prepositivo y


cl articulo relativo.
Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
6 "ονομα δέ έσι φωνή Cυνθετη , σημα"
Ίική άν&ύ χρόν", ής μέρΘ- 2δέν έσι καθ'
αυτό σημαντικόν εν γδ τοις διπλοίς και χρώ"
μεθα, ώς και αυτό καθ' αυτό σημαίνφ. οιον,
3 τό Θεοδώρω, το δώρον και σημαίνει -

7 Ρημα δε ί" Cυνθετη , σημαντική


μεία χρόνg, ής &δεν μέρ®, σημαίνει καθ'
αυτό, ώσπερ και επί των ονομάτων, και
προωτημαίν χρόνον το μεν οδ άνθρωπ'Θ.
ή λοκάν, και προωτημαίνο το πότε το ή
βαδίζ4 , ή βεβαδικε, προοσημαίνς, τό με
τον παρόντα χρόνον, το δε τον παρεληλυθότα,
8 ΠΊώσις δέ έσι ονόματΘ- ή ρήματΘ».
ή με το κατά τέτου, ή τέτω σημαίνεφα,
και όσα τοιαύτα ή δε το κατά το , έή.
ή πολλοίς οίον άνθρωποι , η άνθρωπGυ, ή δε
κατά τα υποκριτά, οίον κατ' έρώτησιν ή
επίταξιν. (6) το γαρ έβάδισεν , ή βάδιζε,
πηώσις ρήματΘ», κατά ταύτα τα είδη έτί.
9 ΛόγΘ θ φωνή συνθετη σημαντική, ής
ένια μέρη καθ' αυτά σημαίνς τι ου γαρ
άπας λόγΘ οκ ρημάτων και ονομάτων σύγ,
κειται οιον, ο τού ανθρώπου ορισμός αλ' όν
ζ) Ε

(6) Ηeinsio, dice Βatteux και suprime una linea 9"-


τε"agic de η δε κατά , hasta επίταξιν.
Εn el ΜS. 2 ττ7. se conserva. " Νosotros no adverti
mos esta supresion en la edicion, gue tenemos Ρί"-
Scnte : Leiden Ιβ Ι Ι. -
ΙΟ Ε Α R ΙΔ'ΤΟ ΤΕΙ. Ε.Δ. 95
6 Εl nombre es voz (a) significativa sin
tiempo, de la gual ninguna parte por sί essig
nificativa : porque en los nombres compuestos
se advierte que sus partes no significan nada de
por sί, como en este nombre Τheodoro, donde
csta parte doro, ninguna cosa significa.
7 Εl verbo es una voz compuesta , gue
significa con tiempo, del qual, como digimos
del nombre , ninguna parte de por sί separada
significa: pοrgue hombre, o blanco no signifi
can con tiempo, y anda, y anduτο con tiem
po significan : la una voz de presente y la otra
de preterito.
8 Los casos, unos pertenecen al nombre
y otros al verbo, y unos significan de este, ο
a είtt, o en otro modo semejante : y otros sig
nifican, mostrando el nίimero singular o el
plural, como decir al hombre, o lo, hombrry: y
otros pertenecen a los modos de las personas,
como elde interrogaro de mandar, porque de
cir, fuese, ο τεfe, y otros de este genero, son
casos del verbo.

9 La oracion es voz significativa compues


ta, de la qual algunas partes de por sί separa
Φassignifican aiguna cosa : ni todas las oracio
ηcsson compuestas de nombre y verbo, como
"definicion del hombre, porqüe puede haber
al

(α) Εl Griego dice voz compuesta συνθετη.


96 , Ι Α Ρ Ο Ε Τ ΙCΑ
δέχεται άνευ ρημάτων είναι λόγον, μέρ®,
έν τοι αεί τι σημαίνον έξι οίον έντώ,
βαδίζ4 Κλέων, ο Κλέων.

το .Είς δέ έσι λόγΘ. διχώς ή οδ και


εν σημαίνων, ή ο εκ πλ4όνων Cυνδέσμων,
οίον, η Ιλιάς μεν, Cυνδέσμω εις ο 5 τού
ανθρώπου, το εν σημαίνειν.

Κ Ε Φ. κα'.

ΤΙ ΟΕ". 3 είδη το μεν απλούν


απλgν θλέγω , ο μή εκ. σημαί;
νόντων ζύγκίται το δ , διπλών τέτου δε
το μεν εκ σημαίνοντΘ και ασήμου το δε,
εκ σημαινόντων Cύγκίται, είη δ' αν και τ8%
πλgν και τετραπλούν όνομα, οίον τα σολά
των Μεγαλιωτών "ΕρμοκαϊκόξανθΘ". "

2 "Απαν δε όνομά έσιν, ή κύριον, ή


γλώτΊα, ή μεταφορά, ή κόσμΘ , ή τσε.
ποιημένον, ή επεκτεταμένον, ή υφηρημένον, ή
εξηλλαγμένον.
- ,f

3 Λέγω δε κύριο μεν, ό χρώτα "


κασοι γλώτΊαν 3 , ό έτεροι. ώςτε
ρόν, ότι και γλώτηαν και κύριον είναι ου".
Ε
τον το αυτό, μή τοις αυτοίς δέ το γ"
6 και σί
ΙΟ Ε Α Κ 15ΤΟΤΕ Ι Ε Δ. 97
algunas oraciones sin verbo. Con todo eso ten
drán algunas partes significativas, como en esta
oracion: Cleon Camina: Cleon es significativa.
το Pero en dos maneras se dice, que la
oracion es una , el uno es, guando ella por sί
significa una cosa [sola] , y otro, guando
constando de muchas cosas, se hace una por
causa de las conjunciones, como la Iliada, gue
εs una sola oracion por medio de las conjuncio
nes. Pero la definicion del hombre serά una
oracion, Ρorgue significa una cosa sola.
Ο Α Ρ. ΧΧΙ.

Ι Ι. nombre se divide en simple, y en


compuesto. Simple cs el gue se com
pone de "partes" no significativas, y el com
puesto se divide en el que es compuesto de
nombres significativos y no significativos, y en
el que es compuesto de nombres significativos.
Demás de esto, cl nombre puede ser triplice y
quadruplice, de la manera gue hay muchos
cntre los Μegaliotos, como éste hermocaico
αanthos, que contiene el nombre de tres rios.
2 Ρero qualquier nombre, o es proprio, ο
forastero, o metafόrico, o adornado, o fingi
do, o alargado, o abreviado, o trocado.
3 Νοmbre proprio es el que es usado de
todos. Νοmbre forastero es el que usan otros.
Γe donde parece que un mismo nombre pue
de ser proprio y forastero , pero no para con
los de una misma tierra , como csta palabra

98 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α -

"σίγυνον" Κυπρίοις με κύριον, ημίν δε γλώτ


Τα.
4 Μεταφορά δέ έσιν, ονόματΘ αλοτρί
y ήN , / Α τ' *Ν ,

ου επιφορά , ή απο
3" »
γένες επί είδΘ , ή από
• ΣΣ * Υ. Α' ν 3/ Χ , σ'

είδους επί γένΘυ ή από είδους επί είδΘ.,


2Ν 9 / Α" -- 9 Λ

ή κατά το ανάλογον λέγω ό, από γένες


« χ, σ' φ'

μεν έπι είδΘυ οίον


" Νήυς δέ μοι ήδl έτηκε.
ί Αυ "Ν" Λ

το 2δ ορμέιν έσιν έσάναίτι, από είδους 3


επί γένΘυ,
Ο C ή δήμύρι Οδυατεύς εθλα έoργε.
το 2δ μύριον τσολύ έσιν , ώ νυν αντί του
πολλού κέχρηται απ' είδες δε επ' είδΘ,
οίον,
χαλκό από ψυχήν έρύσας. -
" - Τάμνεν ατφρέι χαλκό,
ένταύθα γάρ το μεν έρύσαι , ταμείν το 3
ταμείν, έρύσαι είρηκεν άμφω 2δ αφελεί τί
έσι. το ή ανάλογον λέγω , όταν ομοίως έ"
χη το δεύτερον προς το πρώτον, και το τέ
ταρτον τσρος το τρίτον, έρει γάρ αντί του
δ&υτέρου το τέταρτον, η αντί του τετάρτg
το δεύτερον, και ενίοτε προστιθέασιν ανθ'
ού λέγει προς ό έσι λέγω 3, οίον ομοίως
έχψ φιάλη προς Διόνυσον, και ασπις τσρος
"Αρην, έρει τοίνυν και την ασπίδα " φιάλην
"Αρεως , " και την φιάλην " ασπίδα Διονύσου."
έτι, ομοίως έχει εσπέρα προς ημέραν, και γή
eας προς βίον. έρει τοίνυν την εσπεραν, "γή,
ρας
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Εs. 99
σίgynon , gue es propria de los de Chipre, y
entre nosotros es forastera, venida de su len
gua.
4 La metäfora es imposicion de nombre
ageno. Υ hacese del genero a la especie, o de
la especie al genero, o de la especie a la espe
cie, por alguna proporcion gue corresponda.
Ηacese del genero a la especie, como decir:
" mi naτe separό aqui. Porque el estar la nave
εn el puerto o al ancla, es uno de los modos de
cstar parada."De la especie algenero, como de
cir: milhetho, grande ha obrado en el mundo Uίγ
sas : porque esta palabra mil, se entiende ser
usada por la palabra mucho. De la especie a la es
ρccie , de esta manera : αon al Crudo hierro le ar
rancό la τida. Υtambien: truncόle alalma αon
ε! desapiadado hierro. Porque en este lugar el
" arrancar" se toma por truncar, y el truncar
por " arrancar, y ambas voces significan igual
mente quitar. " Ρor via de proporcion se pone
el nombre, quando el segundo està con el pri
mero, comο el guarto con el tercero:porqueen
tal caso el quartose puede poner en vez del se
gundo, y el segundo en vez del guarto. Υ al
gunas veces se pone en lugar de aquello, cuya
cs la cosa , aquello a que se aplica , como por
cgemplo : De la misma manera es la taza para
Βaco, gue el escudo para Μarte, y asi se pue
de llamar la taza escudo de Βaco, y el escudo
taza de Μarte. Υtambien por haberse la tarde
con el dia de la manera que la vejez para con
la vida , Ρor cso se podrà llamar la tarde vejez
G2 ael
ΙΟ Ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ας ημέρας" και το γήρας, "έσπέραν βίου"
ή, ώσπερ Εμπεδοκλής , " δυσμάς βίου. " ονίοις
δι' ουκ έσιν όνομα κείμενον το ανάλογον,
αλλ' &δεν ήτΊον ομοίως λεχθήσεται οίον, το
τον καρπόν με αφιέναι , σπείρίν το δε την
φλόγα από Τού ηλίου , ανώνυμον αλ' ο;
μοίως έχει τούτο προς, το ηλιον, και το
σπείρειν προς τον καρπόν, διο είρηται,
Φ. C
σπείρων θεοκτίσαν φλόγα.
έσι δε τω τρόπω τέτω της μεταφοράς
χρήθαι και άλλως , προσαγορεύσαντα το
αλλότριον , απoφήσαι των οικείων τι oίoν, ει
την ασπίδα είπoι φιάλην μη "Αρεως, αλλά
οίνου. (1) -

5 πεποιημένον δέ εσιν δ όλως μή καλ4.


μενον υπό τινων , αυτός τίθεται ο ποιητής,
δοκεί γάρ ένια είναι τοιαύτα οίον, τα κέ
eατα "έρνύτας, " και τον ιερέα "αρητήeα. "
6 Επεκτεταμένον δέ έσιν, ή αφηρημένον,
τι χ Α' " φ'

τομεν, έαν φωνήεντι μακρoτέρω κεχρημένον,


r® 2 , ΥΝ ν Μ Ι ,ν , ή
Αν "
, Λ'

τg οικείg, η Cυλλαβή έμβεβλημένη",το δε, αν α


*Ν και "κ, ' Ν » χ,

φηρημένον ή τι, ή αυτέ, ή έμβεβλημένου επεκτε


Τα

(τ) Εste seria el lugi; proprio para poner las pala


bras de ornamento, Κόσμος. Εl ΜS. 2ο4ο. scήala
el blanco - textu, bίc deficit. Victorio pretende , gue la
palabra κόσμος significa aqui los epitetos, ormat epi
τbeton, dice Quintiliano. Αdornan los epitetos, con es
pecialidad en la poésia , en donde alguna vez no suelen
tcner otro oficio que el de adornar, candida nίκ , fir
τidu igni , humidam mare.
ΙΟΕ ΑΚ ΙSΤΟ ΤΕ Ι Ε Δ. ΙΟΙ
«iel dia, y la vejez tarde de la vida , o comσ
" Εmpedocles, " gue la llamό ocaso de la τida.
Υaunque a algunas cosas que tienen en sί pro
porcion no les està puesto nombre , con todo
eso, con esta regla se puede usar la metάfora,
como en este egemplo : Αl esparcir las semillas
llaman sembrar, y el esparcir el Sol sus rayos
carece de nombre , con todo eso por ser esta ac
cion proporcionadamente para con los rayos
del Sol, como es sembrar para con las semillas
echadas en la tierra, por eso se dice bien del
Sol : sembrador divino de la luz. Τodas estas
metάforas sc pueden usar de este modo, y tam
bien de otro, gue es quando pusieremos algun
nombre ageno, y le quitάremos alguna de sus
propriedades, como si uno quisiese nombrar la
taza, y la llamáse escudo, y no de Μarte, sino
de vino. (a) -

5 Νοmbre fingido es el que no siendo usa


do de nadie, el poéta le forma " y parece que
flay algunos de esta especie , como arnuta por
kerata, y arcter por icrcus"
6 Νοmbre acοrtado y nombre alargado,
el uno es donde se usa la vocal mas larga de
lo que le es proprio, o donde se aήade alguna
ά silaba. Εlacortado, al que se le quitäse alguna
Cosa propria , o quesele hubiese aήadido. Αlar,
G3 ga

(α) Βatteux por οίνου lee άοινον, y harά este


Sentido : gomo si uno llamáse al escudo taza , no de
4ItC και Sino taxa jin τino.
τοα Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
ταμένον μεν οίον, το τσόλεως , " ατόληΘ. "
και το πηλείδου, " Πηληϊάδεω." αφηρημένον
φ' Α" ν φ

δέ οίον , το " κρί, " και το "δώ " και,


&C
μία γίνεται αμφοτέρων όψ.
7 Εξηλλαγμένον δέ εσιν, όταν του όνο
Λ' Α' 2.- \ τι

μαζομένg, το μεν καταλείπή , το δε ποιή


οίον το,
" δεξιτερόν κατά μαζόν,
αντί του δεξιόν.
8 Έτι των ονομάτων τα μεν άρρενα , τα
3 θήλεα, τα δε μεταξύ, άρρενα μεν, ό
σα τελ6ύτά εις το ν και ρ , και όσα ακ
τέτων αφώνων ζύγκί), ταύτα δέ έσι δύο,
το ψ και ξ, θήλεα δε , όσα οκ των φω
νηέντων, είς τε τα αει μακρά οιον, εις η
και ω και των επεκτόνομένων εις α ώστε
ίσα Cυμβαίνς τσλήθς , εις όσα τα άρρενα
και τα θήλεα, το ρδ ψ και το ξ, αυτά
έσιν εις δε άφωνον &δέν όνομα τελώτά,
&δε εις φωνήεν βραχύ εις δε το ι τρία
μόνα, μέλι, κόμμί, πέπερι, εις δε του,
τσέντε το τσώύ, το νάπυ, το γόνυ , το δό
ρυ, το άσυ τα δε μεταξύ εις ταύτα, και
ν και σ. -

ΚΕΦ,
Γ Ε ΑRΙSΤΟΤΕ Ι ΕS ,τοσ
gado es comο este nombrepoleo, con a breve,
decirpolco con a larga : y en este pcleidou, po
ner paleadco. Αcortado es, como decircri y do,
en Iugar de estos, orithé, y doma [ ops oor
opsi,, (α) como se ve en el cgemplo griego]
7 Νοmbre trocado es donde queda una
parte y se aήade otra , como queriendo decir:
Εlpecho deracho, decir: Εlpecho mas derecho.
8 Demás de esto, los nombres son unos
masculinosy otros femeninos y otros medios.
Los masculinos son todos los gue se acaban en
n y r, y en las letras gue son compuestas de al
gunas letras mudas, las quales son dos , elpsί
y el 4si. Los nombres femeninos son todos los
que se acabanen las vocales, que siempre son
largas, como en la a larga y en la o grande,
y los queacaban en a larga. De donde sucede,
que en tantas letras acaban los nombres mascu
linos como los femeninos , porque la psi y la
4sino son diversas. Υ tambien sucede que nin
gun nombre fenece en letra muda , ni en letra
vocal gue sea breve : solos tres se hallan gue
acaban en i jota, melt, τomί, papert, y cincσ
en la ypsilon, como son poy, papy, gony, dory,
asty. Υlos nombres medios acaban en estas gue
se han referido, y en la n y en la 3, (b)
G4 ΟΑΡ.

(α) Ε! traductor proponia este egemplo : y tambien


donde de do ilaba re hace una , como donde en τez de ei,
σε pone i : pero le hemos omitido por no tener ninguna
Semeianza con el original , substituyendo en su lugar c!
gue y". Αristoteles.
(b) Vease la Νota,
εο4 L Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
κ Ε . κβ'.
Ι ΛΕ δε αρετή, σαφή και μη τα
πεινήν είναι σαφεσάτη μεν ουν έ
σιν ή εκ των κυρίων ονομάτων, αλλά τα
πεινή. τσαράδόγμα δε η ΚλεοφώντΘ σοίη
σις , και η Σθενέλg. σεμνή δε και έξαλ
λάτηgσα το ιδιωτικόν , ή τους ξενικοίς κε
χρημένη. Ξενικόν δ λέγω, γλώτΊαν , και
μεταφοράν, και επέκτασιν , και πάντο
σαρά το κύριον.
2 Αλλ' άν τις άμα άπανΊα τα τοι,
αυτα ποιήση , ή αίνιγμα έσαι , ή βαρβα
εκσμός, αν μεν ουν οκ με1αφορών, αίνιγ
μα εάν δε οκ γλωτΊών, και βαρβαρισ
μός. αινίγματΘ γάρ ιδέα αύτη έσι , το,
λέγονται τα υπάρχοντα, αδύνατα Cυνάψαι.
κατά μεν ουν την των ονομάτων Cύνθεσιν,
2.χ οιόν τε τούτο τσοιήσαι κατά δε την με
ταφoράν, ενδέχεται οίον,
" "Ανδρ' είδον τσυρί χαλκόν επ' ανέρχι κολλή
ΟΤα yΤαύ"

και τα τοιαύτα. 6κ 3 των γλωτΊών ο βαρ


βαρισμός δι δ ανακεκράθω πως τέτοις,
το μεν ούν μη ιδιωτικόν τσοιήσ4, μηδε τα
πεινόν, η γλώτ7α, και η μεταφορά, και
δ κόσμΦ., και τάλλα τα ειρημένα είδη το
δε κύριον, την Cαφήνψαν.
3 ουκ ελάχισον δε μέρ® Cυμβάλλον
τα!
"DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5, τog

C Α Ρ. ΧΧΙΙ.
Υ Α bondad de la locucion consiste en
que sea clara, pero que no sea baja.
La que constáre de nombres proprios serά cla
ra, mas serά baja. Sea egemplo la poésίa de
Cleophonte, y la de Stenelo. La locucion gue
usare nombres peregrinos tendrά grandeza y sale
fuera de lo plebeyo. Νοmbres peregrinos lla
mo la variedad de las lenguas, las metäforas,
las extensiones, y todo aguello gue estά alejad.σ
de lo proprio.
2 Μassi uno juntáse todos estos nombres,
ο harά enigma o barbarismo. Ηarά enigma, si
compone el hablar de metάforas : y harά barba
rismo, si le compone de varias lenguas. Por
queaquel hablartendrά forma enigmática, gue
fuere compuesto de cosas imposibles. La qual
forma no puede resultar de la imposion de los
nρmbres , pero resultará de metäforas, como
esta : γο τί un hombre que pegaba en hombre al
bronce con al fuego. Υ el barbarismo se compo
ne de la variedad de las lenguas: " por lo qual
se ha de usar con juicio de ellas. " La variedad
de las lenguas, pues, la metäfora, el nom
bre adornado, y otros nombres semejantes ha
cen la oracion grande , y la levantan del
modo plebeyo, y el nombre proprio la ha
ce clara.
3 Υtambien a la claridad de la locucion,
y
το6 Ι Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α.
ται εις το σαφές της λέξεως, και μη ιδιω
τικόν, αι επεκτάσεις και αποκοπα , και έ
ξαλλαγαί τών ονομάτων διά μεν γαρ το
άλλως έχειν, η ως το κύρκον τσαρά το ει
ωθος γιγνόμενον , το μη ιδιωτικόν τσοιήσει
διά δε το κοινωνείν του ειωθότΘ , το σα
φές έσαι, ώστε καικ ορθώς ψέγουσιν οι επι
τιμώντες τώ τοιέτω τρόπω της διαλέκτου,
και διακωμωδgντες τον ποιητήν οιον , Ευ
κλείδης ο αρχαίΘυ ως ράδιον τσοιείν, εί τις
ώσα εκτείνει η εξαλλάτηαν εφ' πόσον βέ
λεται, ιαμβοτσοιήσας (Ι) όν αυτή τη λέξa.
Οι 0y"

" ή τί Χάρην είδον Μαραθώνα δε βαδίζοντα.


και,
" Ουκ αν γεινάμενος τον εκείνου εξ έλλέβορον.
Το μεν ούν φαινέθαι τσως χρώμενον τέτω
Ο

τό τρόπω, γελοίον. τό δε μέτρον , κοινόν


απάντων έσι των μερών και γαρ μεταφο
eαίς και γλώττας, και τοις άλλοις είδεσι
χρωμενΘ απρετσώς , και επίτηδες επί τα
γελοία , το αυτό αν απεργάσατο, το δε
αρμόττον όσον διαφέρει επί των επών (2)
θεωρείωθω , όντιθεμένων των ονομάτων εις το
μέτρον και επί της γλώτΊης δ, και επί των
μεταφορών, και επί των άλλων ειδών με
Τα

- 9 y» Α'

(1) Ηeinsio en sus notas lee : άμφω ποιήσας.


Εsta correccion haseguido Βatteux, y conforme a ella
he traducido yo este lugar. Veanse las notas.
(ε) Αristoteles cita en primer lugar la epopeya,
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ Ι Ε 5 το7
y al levantarla del modo plebeyo aprovechan
no poco el alargary abreviar y mudar los nom
bres, siendo asi que por ser este modo de ha
blar fuera del uso comun, en quanto es dive
so de lo proprio hace el hablar levantado,
en guanto conviene con el uso comun de ha.
blar viene a tener la claridad. Ρor lo gual yer.
ran no poco los que reprehenden semejante ge
nero de locucion, y se atreven a acusar en es
to al poéta Ηomero. Lo gual hizo Εuclides el
antiguo, diciendo, gue cada uno podria fingir
facilmente su poéma , si le fuese licito el alar
gar [o mudar] los nombres de la manera que
le pareciese I habiendo έl hecho uno y otro
aun en la misma prosa. (a)] Μas el usar la me
diania es igualmente regla a todas las partes.
Ρorgue quien usäre la variedad de las lenguas
y demás cosas de este genero, no conveniente
o afectadamente , tambien formarά su locucion
ridicula. Υ guánto resplandezca la locucion en
los versos, considerase en gue si uno pusiese
los nombres con medida en la variedad de las
lenguas y en las metάforas, y en las demás co
S21S

porque esel genero de poema donde entran las mas de


estas locuciones inusitadas , como dice luego al n. 6.
Despues cita el verso iambico , en gue se usan menos,
( lo dice él mismo , ibid.) y en el que no obstante ha
cen grandisimo efecto.
(a) Οrdoήez no ha traducido los dos egemplos
Ε , ni yo los traduzco , portratarse en ellos de
licencias proprias de la lengua griega.
το8 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
τατιθείς αν τις τα κύρια ονόματα, κατί
δοι ότι αληθή λέγομεν οίον, το αυτο τσοιή
σαντΘ ιαμβείον Αιχύλου και Ευριπίδου, εν
δε μόνον όνομα μεταθέντΘ , αντί κυρίg
και ειωθότΘ , γλώτΊαν το μεν φαίνεται
καλον, το δl έυτελές. ΑιχύλΘ μεν γαρ
όν τώ Φιλοκτήτη έποιήσει,
" Φαγέδαινα, ή μoυ Cάρκας έθίει τσοδός.
ο δε αντί του εθίει, το " θοινάται "μετέθη
κε, και,
"Νύν δέ μ' έων ολίγΘυ τε και Στιδανός
και άκικυς ,
εί τις λέγει τα κύρια μετατιθείς
"Νύν δέ μ' έων μικρός τε και αόθενικός
και αειδής

θίαι ,

"Δίφρον αεικέλιον καταθείς , όλίγην τε τρά


πεζαν
"Δίφρον, μοχθηρόν καταθείς μικράντε τρά
7"βΔΥ α))).
Α ν

και το ,
" Ηϊόνες βοόωσιν,
" Ηϊόνες κράζεσιν.
2/ Υ 3

- 4 έτι δε Αρείφράδης της τραγωδούς


έκωμώδει, ότι α &δεις αν είπoι εν τη δια
λέκτω , τ8τοις χρώνται οιoν τo , " Δωμάτων 2,ν 32

α'70,
D Ε Α RΙSΤΟΤΕ L Ε5. το9
ειs de este genero y despues en su lugar pusie
re los nombres proprios, verά clara la verdad
de esta doctrina : como parece en el egemplo
de Εschilo y Εuripides en un mismo verso
iambo, que cada uno de ellos hizo, pοrgue
babiendoel uno usado un solo nombre de len
gua no vulgar en lugar de otro proprio , pa
τcciό tan hermoso, guanto el otro feo y bajo,
porque en el Philoctetes Eschilo hablό de esta
ΙhaΠCΥa :

Una " ultera " cruel oοme la Carne de mi pic.


Μas Εuripides, en lugar de rome, dijo: σε ali
menta de mi Carne. Υtambiena este proposito
aquello :
Μas aora que un prqutήo γpoco apto.
Sίuno quisiese poner nombres mas proprios, y
mudáse aguel poco apto de esta manera:
Μas aora que un fto τll γ prqucήo.
Υ lo otro que dice :
Εl carro indigno y la romida Corta.
Silo digese de esta manera :
Εl carro malo y la romida mala.
Υ tambien :
" Retumban las ribera.
Si se digese en lugar de esto :
" Gritan la ribrra. "

4 Fuera de esto Αriphrades reprehendia a


los poétas trägicos, porque en las tragedias
usaban modos no acostumbrados de los demás
εn la prosa , como decir, rasa de las , en lu
gar
Ι ΙΟ Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
άπο, " αλλά μή " Από δoμάτων ".και το,
"σεθεν" και το, " εγώ δένιν" και το, " Αχιλ
λέως τσέρκ, " αλλά μη "Περί Αχιλλέως, "
και όσα άλλα τοιαύτα. διά γάρ το μή είναι
εν τοις κυρίοις , τσοιεί το μη ιδιωτικόν εν
τη λέξει άπαντα τα τοιαύτα. oκείνΘ δε
τζτο ήγνόa.
2/ w Αν " . Αυ Σ - Ι. "ν . -2
5 "Εσι. δε μεγα μεν τώ εκασω των ει
ρημένων πρεπόντως χρήθαι, και διπλοίς
ονό,
μασι και γλώτΊαις, το δ μέγισον το με
ταφορικόν είναι μόνον γδ τgτο , ΚΑΙτε παρ'
άλλg έσι λαβείν, έυφυίας τε σημείόν έσι.
το γαρ ευ μέ1αφέρον, το όμοιον θεωρεί,
Ε9"ί.

6 Τών δε ονομάτων , τα μεν διπλά,


μάλισα αρμότ74 τοις διθυράμβοις αι δε
γλώτΊαι, τοις ηρωϊκοίς αι δε μεταφοραί,
τοις ιαμβείοις (3) και εν μέν τοις ηρωϊκοίς
άπαντα χρήσιμα τα ειρημένα ον δε τοις
ιαμβείοις, διά το ότι μάλισα λέξιν μιμείσ
θαι , ταύτα αρμότηe των ονομάτων, όσοις
και όν λόγοις τις χρήσεται, έσι δε τα τοι
αύτα, το κύριον και μεταφορά και κόσ
μΘ περί μεν 2ν τραγωδίας και της όν
τώ πράτΊαν μιμήσεως, έσω ημίν ικανά τα
ειρημενα.

ΚΕΦ.
(3) Εsto es, a las poξsias mordaces, a los dramas
satyricos , y otros del mismo genero.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ Ι Ε Δ. ΙΙΙ
gar de decir de la rasa. : y Αthila, de, por
decir, de Αεhile, , y otras cosas semejantes, no
sabiendo, que quando ellos evitan los nombres
proprios van huyendo del hablar plebeyo.
5 Pero en fin, importa mucho el usar lo
que es conveniente en qualquiera manera de
palabras , y de los nombres compuestos, y de
la variedad de las lenguas , y lo que es dificul
toso sobre todo lo demás, que esel usar bien
de las metäforas. Lo qual, como no se puede
aprender de otra parte, es llano gue es muestra
aeagudo ingenio , " porque eltrasladar las pa
labras con propriedad, no es otra cosa que pe
netrara fondo susemejanza. "
6 Los nombres compuestos quadran gran
demente a los dithirambicos, la variedad de .
las lenguas a los heroicos, y las metάforas a los
iambos, aunque todas estas cosas las usan mu
cho los heroicos : y a los versos lambos, por
que imitan los coloquios ordinarios, les estά
bien todos los nombres gue uno hablando bien
usaria en la prosa, y estos son los nombres pro
prios, los metafόricos y los adornados. [De
la tragedia, pues, y de la imitacion dramatica
Φe las acciones, basta lo que se ha dicho. Ι

ΟΑΡ.
iΙ Ι 2 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α

Κ Ε Φ. κγ'.
ΑΙ ΕΡι" δε της διηγηματικής και εν
μέτρω μιμητικής , ότι δείτες
μύθους καθάπερ εν ταις τραγωδίας (υνισά
ναι δραματικούς, και περί μίαν πράξιν ό
λην και τελείαν, έχεσαν αρχήν και μέσον
και τέλΘ , ίν', ώσπερ ζώον εν όλον , τσοιή
την οικείαν ηδονήν , δηλον και μη ομοίας
ισορίας (1) τάς Cυνήθεις είναι, έναίς ανάγ,
κη &χι μίας πράξεως ποιέιθαι δήλωσιν,
αλλ' ενός χρόνg , όσα ον τέτω Cυνέβη τσερί
ένα ή τσλείες, ών έκασον, ώς έτυχεν, έ
χε τσρος άλληλα, ώσπερ γάρ κατά τους
αυτ&ς χρόνες , ήτ'τον Σαλαμίνι έγένετο
ναυμαχία , και η εν Σικελία Καρχηδονίων
μάχη, και δεν προς το αυτο Cυντείνεσαι τέ
λΘυ (2) καιτω και εν τοις έφεξής χρόνος
ενίοτε γίνεται θάτερον μετά θατέρου, εξ ων.
έν &δεν γίνεται τέλΘυ. 3χεδόν δε οι πολ
λοι των ποιητών τgτο δρώσι.
2 Διο, ώσπερ είπομεν, ήδη και ταύτη
θεσπέσι(Θ- αν φανείη "ομηρG) παρά τας
άλλες , τώ μηδε τον πόλεμον καίπερ έ
χονται αρχήν και τέλΘ , επιχειρήσαι τσοιεί,
'όλον
(τ) Βatteux sigue la correccionde Μ.Dacier, y lee:
και μη ομοίας ίς ορίας τας συνθέσεις είναι,
Victorio lee : μηδημιάς ισορίας τα συνήθη.
(2) Ηerodoto lastrata en un mismo libro.
ΓΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS τα 3
Ο Α Ρ. ΧΧΙΙΙ.

Ι Εn guanto a la imitacion heroica,


que se hace por narracion en verso,
εs muy manifiesto que en ella se pueden dis
poner las fäbulas para poderse representar como
en la tragedia, y que deben tratar una accion
cntera y perfecta, gue tenga principio , medio
γfin , para que de ella , como de un animal
cntero nazca el placer que le es proprio. Υ que
no han deser semejantesa las historias acostum
bradas, las guales es necesario que den noticia,
no solo de una accion, sino de todaslas que en
un mismo tiempo suceden, no solamente acer
ca de uno solo, sino de muchos, de la manera
que cada una de estas cosas casualmente suce
den: pοrgue asicomo en un mismo tiempo fue
la guerra pοrmar cerca de Salaminia, y las de
los Cartagineses en Sicilia, las quales no atien
den a un mismo fin, de la misma manera en
los tiempos subseqίientes acontece algunas ve
ccs, gue un caso sucede consiguientemente a
otro, de los quales no es uno mismo el fin,
[ y esto mismo hacen casi los mas de los
Ροξtas. Ι.
2 De donde es, gue poresta causatambien
Ηomero, como ya digimos, se muestra divino
sobre todos los otros poètas, pοrgue no intenta
ttatat toda la guerra, aunguetuvicse principίο
Η y
Ι Ι4 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
όλον λίαν γδ αν μέγας , και 2κ ευσύνο
πτΘ έμελεν έσεώθαι ή το μεγέθει μετεκά
ζοντα καταπεπλεγμένον τη ποικιλία, νύν δι'
εν μέρG απολαβών, επήσοδίοις κέχρητα,
αυτών πολλοίς οίον, "νεών καταλόγω , " και
άλλοις επίσοδίοις, οίς διαλαμβάνς την ποίη
ΟΓίy»

3 . Οι οι άλλοι περί ένα ποιόσι , και


περι ένα χρόνο και μιαν πράξιν πολυμε
ρη οιον , o τα Κυπριακα τσοιήσας , και , την
μικράν Ιλιάδα. Τοιγαρoύν άκ μεν ΙλιάδΘ,
και Οδυασείας μία τραγωδία τσοιείται έ
κατέρας, ή δύο μόναι οκ δε Κυπρίων,
τσολαί και οκ της μικράς ΙλιάδΘυ πλέον
οκτώ οίον , "Όπλων κρίσις , Φιλοκτήτης , Νεο,
πτόλεμος , ΕυρύπυλΘ. , Πτωχεία , Λάκαι
ναι, Ιλίg Περσις , και Απόπλες , και Σί
νων, και Τρωάδες. -

Κ Ε Φ. κδ'.

ΕΙ Ε" δε τα είδη ταύτα δεί, έχειν την


εποποιΐαν τη τραγωδία η οδ α
πλην, ή τσεπλεγμένην, η ηθικήν, ή παθη
τικήν δεί είναι, και τα μέρη έξω μελο
ποιίας και όψεως ταυτά, και 2δ τσεριπε
τειών δεί και αναγνωρίσεων και παθηματων
έτι τας διανοίας και την λεξιν έχειν κα
λώς οις άπασιν "ομηρG) κέχρητα , και
πρώ
D Ε Α RΙSΤΟ ΤΕLΕ5 πτς
y fin, pareciendole gue saldria de demasiada
grandeza , y por esto dificultosa de poder scr
percibida: ο porque le pareciό que si la res
tringia a una moderada grandeza, no pareciese
el poéma Ileno de demasiada variedad. Μas ha
biendo tomado una parte solamente para con
tarla, interpone en ella muchos episodios, co
mo el catálogo de las naves, y otros; con los
φuales hace su poèma riguisimo.
ι 3 Los otros poétas tratan de un solo hom
bre, o de solo un tiempo , " ο de sola una ac
ι
μί,
cion compuesta de muchas partes, comο el gue
compuso las Cypriacas, y la pequcήaIliada. "
De la Iliada y la Οdysea , de cada una puede
ίf sacarse una tragedia, o a lo mas dos : " Pero
ί:
las Cypriacas muchas, y de la pequcήa Iliada
mas de ocho, " comoes el Juicio de las armas,
clPhiloctetes,Νeptolemo, Εuripilo, la Ρobreza,
"las Lacedemonias, " la destruicion de Τroya,
la vuelta de las Νaves , Simon y las Τroyanas.
Ο Α Ρ. ΧΧΙV.
ΙΙ Stambien forzoso gue el poéma heroi
co se divida en tantas especies como
3e divide la tragedia , y que sea simple o in
trincado, o moral, o afectuoso. Υ las parteς
del un poéma y del otro son las mismas, cx
cepto el aparato y la musica, pues ha de haber
εn el poema heroico peripecias y reconocimien
tos, los afectos, las sentencias y la buena locu
cion con gallardia. Τodas las quales partes usώ
antes que todos muy aventajadamente el poéta
- Η2 Ηo
1 Ιβ Σ. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
πρώτΘ ο ικανώς, ο γαρ και των ποιημάτων
εκάτερον (υνέσηκεν η μεν Ιλιας , απλgν ο
σαθητικόν ή 3 οδύασεια, πεπλεγμένον.
αναγνώρισις οδ διόλου και ηθική, προς 3
τέτοις λέξει και διανόια τσάντας υπερβέ.
βληκε, -

2 Διαφέρψ δε και κατά τε συσάσεως


το μήκΘυ ή εποποιία , και το μέτρον, του
μεν ουν μήκgς όρΘ ικανός ειρημέν(Θ.,
δύναθαι γάρ δεί Cυνοράώθαι την αρχήν και
το τέλΘυ, είη δι' αν τgτο, ει των μεν αρ
χαίων ελάτηες αι Cυσάσεις είεν, τσρός τε
το τσλήθΘυ των τραγωδιών των εις μίαν α
κρόασιν τιθεμένων τσαρήκoιεν.

3 "Εχει 3 ατρός το επεκτείνεθαι το μέ,


γεθΘυ , τσολύ τι ή εποποιία ίδιον, διά το
έν μεν τη τραγωδία μή ενδέχεθαι άμα
πρατΊόμενα πολλά μιμείθαι , αλλά το
επί της σκηνής και των υποκριτών . μέρΘ,
μόνον εν δε τη εποποία, διά το διήγησιν
είναι, έσι πολλά μέρη άμα ποιείν περαι
νόμενα , υφ' ων οικείων όντων, αύξεται ο του
τσοιήματΘ όγκΘυ, ώστε τούτ' έχει το α
γαθον εις μεγαλοπρέπ4αν , και το με
Ταβάλλειν τον ακέοντα , και επέσoδιoύν
ανομοίοις επεισοδίοις. το γαρ όμοιον τα
χυ πληρούν, εκπίπήειν ποιεί τας τραγω
δίας, Υ

Τρ
ΙΟ Ε ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5, τ7
Ηomero. Porque en el uno de sus poèmas, que
esla Iliada , es simple y afectuoso, y la Οdy
sea es intrincada, hallandose por toda ella el
ι reconocimiento y lo moral. Ultra de esto, en
la locucion y en las sentencias se aventaja a
todos los demás poétas.
2 Pero es diferente el contexto del poèma
beroico del trágico en la grandeza y en el ver
so. Del termino de su grandeza y quantidad
Hemos tratado bastantemente , sea de manera,
que su principio y fin pueda a un mismo tiem
po contemplarse. Lo qual serά si el contexto
fuere menor gue el de los antiguos, y si abra
Ζάre muchas tragedias unas despues de otras,
dispuestas para oirse de una vez sola. -

3 Finalmente al poéma heroico le es pro


prio el poder crecer mucho en grandeza , lo
qual no puede conseguir la tragedia, siendo asi
que ella no puede imitar de una vez mas accίο
nes que aquellas que salen al tablado, y que
losfarsantes representan. Αl contrario en el po8
ma heroico, comο el que es mera narracion, es
licito unir muchas partes de cosas que hayan
pasado. De donde es, que usando de ellas co
mo de suyas, viene a aumentarse el cuerpo del
mismo poéma. Ρor lo qual, como tiene esta
prerogativa , consigue una grande comodidad,
que es hacerse el poéma magnifico, y levanta
cl άnimo del oyente, y puede usar varios epi
sodios , porque la uniformidad de ellos, como
cosa que luegosuele traer consigo fastidio, "cs
causa de guescdcsprecien ysilvenlas
Η3
taseiφ'
118. ΖΑ Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
4 Το 3 μέτρον το ηρωϊκόν, από της
πείρας ήρμοσεν, ει γάρ τις εν άλλω τινί
μέτρω διηγηματικήν μίμησιν απoιoίτο, ή όν
πολλοίς, απρεπές αν φαίνοιτο, το γδ ηρωϊ
κόν, σασιμώτατον και ογκωδέσατον των μέ,
τρων εσί, διό και γλώτΊας και μεταφοράς
δέχεται μάλισα περιτΊη γάρ και η διη
γηματική μίμησις των άλλων, το δ ιαμβικόν
και τετράμετρον , κινητικά, το μεν , ορχησι
κόν το δε, πρακτικόν έτι δε ατοπώτερον
ει μιγνύοι τις αυτά, ώσπερ Χαιρήμων, διό
ουδείς μακράν Cύτασιν εν άλλω πεποίηκε,
ή τώ ηρώω, αλλ' ώσπερ είπομεν, αυτή η φύ
σις διδάσκει το αρμότηον αυτό διαιρείσθαι,
5 "ομηρΘ δε άλλα τε πολλά άξι(Θ,
επανειώθαι , και δη και ότι μόν(Θ των
τσοιητών, ουκ αγνοεί δ δει ποιείν αυτόν, αυ
τον γάρ δει τον ποιητήν ελάχισα λέγαν.
ου γάρ έσι κατά ταύτα μιμητής, οι μεν
ούν άλλοι, αυτοί με δι όλε αγωνίζονται,
κιμένται 5 ολίγα και ολιγάκις, ο 3 ολίγα
φροιμιασάμενΘ , ευθύς εισάγό άνδρα ή γυναί,
ήζίζ,
Γ Ε Α RΙSΤΟΤΕΙ ΕΔ το
. 4 Υ la experiencia misma mostrό, φue cl
verso exametro era conveniente a estos poémas,
pοrgue si alguno hiciese la imitacion narrativa
en otro genero de verso, o en versos de mu
chas suertes, haria parecer el poéma indecoro,
siendo asi que el verso heroico entre todos los
demás es el mas estable y el mas" elevado :"
de donde nace, que recibe principalmente la
variedad de las lenguas y las metάforas, por
que el mismo movimiento narrativo es exce
lente sobre todos los otros, y los versos iam
bos y teträmetros son moviles y aproposito,
estos para los bayles y danzas," y aquellos pa
ra laaccion de las cosas imitadas. " Υ fuera de
csto , lo que es mas desconveniente , si un poé
ta mezcláse todos estos generos de versos, co
mo hizo Cheremon. Ρor lo qual ninguno can
rará bien un contexto largo, si no fuere en ver
so exάmetro, gue, como digimos, la natura
Ιeza misma enseήa que cste verso es muy con
veniente a tales poèmas.
5 Υ Ηomero, como en otras muchas co
sas es digno de singular alabanza , asi tambien
1o es en gue él solo entre todos no ignora lo
que debe hacer el poéta, el qual conviene gue
diga pocas cosas en su propria persona, pοrgue
en estas no es imitador. Los otros poétas, ha
blando por todo el poéma ensus personas, vie
nen a imitar pocas cosas, y en pocos lugares.
Ηomero al contrario, luego que acaba su cor
to proémio , aora introduce a hablar un hom
bre , aora una muger, o introduce alguna cos
Η4 fllΙΥl
ΣΙ 2ο Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
κα, ή άλλο τι ήθΘ , ο «δεν άηθες , αλλ'
έχον ήθΘυ.

6 Δεί μεν 2ν εν ταις τραγωδίας ποιέν


το θαυμασόν. (1) μάλλον δ' ενδέχεται εν
τη εποποιία το ανάλογον διo Cυμβαίνι μά,
λισα το θαυμασον, διά το μη οράν εις
τον ασράτΊοντα, έπφτα τα περί την Έκτο,
ΡΘ δίωξιν επί σκηνής όντα, γελοία αν φα
νείη , οι μεν εσώτες και και διώκοντες, ο δε
ανανεύων έν 5 τοις έπεσι λανθάνει το 3 θαυ
μασον, ήδύ σημείον δέ πάντες οδ προστι.
θέντες, απαγγέλλεσιν ως χαελζόμενοι,

7 Δεδίδαχε 3 μάλισα "ομηρ® και τις


άλλες ψευδή λέγειν ως δεί έτι δε τέτο
ταρραλογισμός, οίονται "δ άνθρωποι, όταν
τεδ όντΘ ή γινομένg τoδι γίνεται, ει το
ύσερόν έσι, και το πρότερον είναι ή γίνεσ
θαι, τέτο δέ έσι ψεύδΘ. δι ο δή, αν το
πρώτον ψεύδΘ , άλλου δε τέτου όντG.,
ανάγκη είναι η γενέθαι η προώθειναι, δια ρό
το ειδέναι τούτο αληθές ον , τσαραλογίζε,
ται

92. Μαraoikio so tomaaguiporasombroso 3 hΟ ε5


pcrados
ΙΟΕ ΑΚ ΙΩΤΟΤΕ Ι ΕΔ. Ι2 Ι
tumbre. Υ ninguna cosa nos pone delante sin
<ostumbres , antes todo lo que finge estά siem
pre lleno de ellas.
6 Υ finalmente conviene hacer muestra
«de lo maravilloso en la tragedia, pero mas en
cl poèma heroico, conviene a saber lo mara
villoso que le corresponde en proporcion, por
que por cso a este poéma le conviene mas lo
maravilloso, porque en él de ninguna manera
vemos los representantes. Οue quien sacáse al
rablado los casos que sucedieron en la persecu
cion de Ηector, haria gue pareciesen ridicu
los, porque se verian unos estar quedos y sin
seguir, y Αchiles haciendoles scήas para gue
no siguiesen , lo qual en los versos no se mucs
tra. Υ gue lo maravilloso sea en sί agradable,
serά de ello argumento, gue los hombres quan
ao cuentan una cosa nueva siempre la van am
pliando, por parccerles que con esto agradan
a los oventes.
7 Ηomero enscήό bonisimamente a los
«iemás, como convenia decir y usar de lo que
es falso en el poèma, que es por via de falso sί
logismo. Porque como guando algunas cosas
son ο han sucedido , otras suceden necesaria
mente, si suceden las postreras, piensan los
Hombres que tambien las primeras son o se ha
cen. Pero esto es falso , porque puede ser sien
do de otra manera lo que habia de suceder pri
mero, y asi no es forzoso que sea lo que habia
de suceder despues Pero sabiendo nuestra al
rnascrcierto lo que habia de suceder a la Ρos
tΥC
ΣΙ 2 2 Χ. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
τα ημών ή ψυχή , και το πρώτο ώς όν.
προαιρείθαί τε αδύνατα και εικότα , μάλ
λον η δυνατά και, απίθανα.

8 Τάς τε λόγους (2) μή Cυνίσαθαι έκ


μερών, αλόγων, αλλά μόλισα μεν, μη εν
έχειν άλογον ει δε μη , έξω του μυθεύμα
τΘυ, ώσπερ οιδίπες το μή ειδέναι τσως ο
ΛαϊΘ απέθανεν, αλλά μη εν τώ δράματι,
ώσπερ εν Ηλέκτρα οι τα Πύθια (3) απαγ
γελλοντες ή έν Μυσοίς , ο άφωνΘ. (4) οκ
Τεγέας εις την Μυσίαν ήκων, ώςτε το λέ
γειν ότι ανήρητο αν ο μύθΘυ , γελοίον.
αρχής οδού δεί συνίσα θα τοιούτες αν δε
θη , και φαίνεται ευλογώτερον ,, ενδέχεσθαι
και άτοπον. έπει και τα εν οδυοσεία άλο
γα, τα περί την έκθεσιν , ως ουκ άν ήν α
νεκτά , δήλον αν γένοιτο, ει αυτά φαύλΘ,
ποιητής τσοιήσει, νύν δε τοις άλλοις αγαθοίς
ο τσοιητής εμφανίζει ήδύνων το άτοπον. τη
3 λεξε δεί διαπονεί εν τοις αργοίς μέρεσι,
και μήτε ηθικοίς , μήτε διανοητικούς, απο
κρυ

(2) Λόγους tiene aqui el mismo sentido que


ύθους : λόγους autem τίdetur bic appellate corpus
fabula, Victorio.
(3) Εstos juegos no se instituyeron hasta cinco aήos
despues de la muerte de Οrestes , y se dice no obstante
en la fäbula , gue Οrestes habia sido muerto en ellos,
cayendo de su carro.
(4) Νinguna idea se tiene de esta fäbula, Victorio.
supone , que este hombre no hablaba de micdo de ser
reconocido por sus palabras. -
ΙDΕ Α RΙSΤΟΤΕ Ι Ε 3. τα3
tre con falso discurso concluye, gue tambien
es cierto lo que habia de suceder primero. De
bese tambien en el poéma fingir antes las cosas
imposibles y verisimiles, que las posibles, que
no sean verisimiles.
8 Υ los razonamientos no se deben for
mar tales gue sean fuera de razon, antes no de
be haber en ellos cosa alguna gue no esté llena
de ella. Υsi no pudieren ser de otra manera,
a lo menos sean fuera de la fäbula , como serά
el egemplo Εdipo, en no haber sabido de gué
manera habia sido muerto Laio , pero no se
fman de introducir en los actos, como en la
Εlectra " los que refieren los juegos" Ρythios,
y como en la tragedia llamada Μisio", elnun
cio, gue sin hablar palabra fue desde Τegea
hasta Μisia. Υ decir, gue de otra manera se
τίa deshacer la fäbula , es cosa ridicula, por
que desde los principios no se deben constituir
las fäbulas de esta suerte. Pero si estuvicren ya
asi formadas, y tratadas con tal adorno que
parezca razonable el recibirlas , entonces ten
drά lugar Ι aun lo que sea absurdo. Ι. Ρorque
aunque en la Οdysea las cosas guesedicenacer
ca de la exposicion de Ulyses en la ribera del
mar, son fuera de razon, y no fueran tolera
bles a no ser fingidas portan excelente poèta.
Τodavia ilustrando el absurdo con discursos y
Ηermosos artificios le hace parecersuave. Οuan
do se tratan partes ociosas debe el poéta poner
mucho cuidado en el adorno de la locucion, pe.
το no en las partes que tuvicren en sί costum
bres
124 Ι Α ΡΟ Ε Τ ΙCΑ
κρύπης γδ τσάλιν ή λίαν λαμπρά λέξις τα
ήθη, και τας διανοίας,

Κ Ε Φ. κε'.

ΕΡΙ' 3 προβλημάτων και λύσεων , έκ


Λ 9 2 Ν -ν Φν
τσόσων τε και τσοίων αν ειδών είη , ώ
ε θεωρούσι γένοιτ' αν φανερόν.
Ι Επει γάρ έσι μιμητής ο ποιητής,
ώσπερ αν ή ζωγράφΘ. ή τις άλλΘυ ει
κονοποιός, ανάγκη μιμείθαι , τριών όντων
τον αριθμόν, έν τι αεί. ή οδοία ην, ή έ
σιν, ή οια φασι ο δοκεί, ή οία είναι δεί.
ταύτα δl εξαγγέλλεται λέξ4 , ή και γλώτ.
Ίαις και μεταφοραίς, και πολλά τσάθη
της λέξεώς έσι, δίδομεν γαρ ταύτα τοις
τσοιηταίς, προς δε τέτοις ουχ ή αυτή ορ
θότης έσι της τσολιτικής και της τσοιητικής,
ουδε άλλης τέχνης και ποιητικής αυτής δε
της τσοιηΊικής διτΊή η αμαρτία, η μεν γαρ
καθ' αυτήν, η δε κατά Cυμβεβηκός, η μεν
2δ τσροείλετο μιμήσαθαι αδυναμίαν (1) αυ
της, η αμαρτία ή δε το τσροελέθαι μη ορ
θώς, κατά συμβεβηκός αλλά τον ίππο άμφω
Ταυ

(ε) Αδυναμία, impotencia, defecto de capaci y


aad y de talento: esta recae sobre el autor. Αδυνατον,
imposibilidad 3 esta recae sobre el obgeto.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ Ι Εs τας
bres y sentencias. Porque la locucion muy lu
minosa sucle obscurecer las costumbres y las
sentencias.
Ο Α Ρ. ΧΧV.

Υ Οuanto a las dudas y soluciones, guán


tas sean y de gué generos, entenderáse
claramente por lo que ahora cerca de ello dis
curriremos. ",

τ Ρorque siendo el poéta imitador, de la


πmanera quelo es un pintoro un estatuario, for
zoso es que lo sea siempre de una de tres cosas,
conviene asaber: cόmo fueron o son las cosas,
ο como se dice o parece que sean, o como con
viene que sean. Τodas estas cosas se explican
con la locucion pura , y con la diversidad de
las lenguas y con las metάforas, y la locucion
tiene otras muchas alteraciones, que licenciosa
mente concedemos a los poétas. Υ tambien no
cs uno mismo el modo, demás de gue no es la
misma la rectitud de proceder de la poètica,
y de la facultad civil, o de otra qualquier
arte. (a) Pecase en la poètica de dos maneras,
ιuna que proceda de ella misma , y otra gue
procede por accidente : procede de ella misma
el error , guando el poéta se propone para imi
tar cosas que de susfuerzases imposibleser imi,
tadas. Υ procede accidentalmente guando se
propone una cosa gue por su naturaleza es im
posible , como decir , gue el caballo mueve a
- μn
(a) Veanse las notas.
126 Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙΟΑ
τα δεξιά προβεβληκότα, ή το καθ' εκάσην
τέχνην αμάρτημα , οίον, το κατά ιατρικήν,
ή άλλην τέχνην, ει αδύνατα τσετσόιηται,
ταύτ' ουν οποία αν ή, ου καθ' εαυτήν, ώσ
τε δει τα επιτιμήματα εν τοις προβλήμα
σιν οκ τέτων επισκοπgντα λύψv.

2 πρώτον μεν γαρ , αν τα προς αυτήν


την τέχνην αδύνατα τσεποίητα , (2) ημάρ
τητα, αλλ' ορθώς έχοι , ει τυγχάνοι του
τέλες του αυτής, το οδ τέλΘυ είρηται οιον,
ει έτως οκπληκτικώτερον, η αυτο, ή άλλο
τσοιεί μέρG.. τσαράδειγμα ή του Έκτορθ,
δίωξις (3), ει μέντοι το τέλΘ , ή μάλλον
ή ήτήoν όνεδέχετο υπάρχειν, και κατά την
περί τέτων τέχνην ημάρτητα καικ ορθώς, διί
2δ, ει όνδέχεται , όλως μηδαμή ήμαρτή
θαι.
3 Έτι τσοτέρων έσι το αμάρτημα, των
κατά την τέχνην, ή κατ' άλλο ζυμβεβη
κός; έλατΊον γαρ, ει μη ήδ4 ότι έλαφος
θήλεια κέρατα ουκ έχει, ή ει κακομιμήτως
έγραψε, -

4 προς δε τέτοις εάν επιτιμάται, ότι


ουκ

(2) Αristoteles volviendo a tomar los obgetos de


Cr1tica , Ε acaba de indicar, comienza por el ultimo.
(3) Ιliad. 22. ν. 2ος. Εste egemplo explica el pcη
samiento de Αristoteles. Αchiles corriendo con toda la
yelocidad posible no podia hacer una seήal con la ca
beza gue Ρudiese ser comprehendida de todo cl egercί
ΙDΕ ΑRΙSΤΟ ΤΕΙ ΕΔ. 127
un tiempo la mano y pie derecho. Ο guando
ιεyerra en cosas de otra qualquier arte, como
sila poésίa guisiese imitar cosas imposibles en
la medicina o en otra facultad. Los yerros,
pucs, de esta manera, qualesquiera que sean,
no son propriamente de la misma poética. Υ
ο:ί, quien considerάre lo que decimos , podrά
τosolver las objecciones que se pusieren a la
Ροβtica.
2 Diciendo lo primero, gue es cierto que
se yerra, si se fingen cosas imposibles en algu
naarte, pero gue debe ser admitido este yerro,
si mediante él se consigue elfin gue se procu
ra, que ya hemos dicho gual es. Poniendo
cgemplo, si de aquella manera gue se hizo el
fingimiento, el poéma o alguna parte suya tu
viere mas de admirable y espantoso, como la
persecucion de Ηector, Pero si elfin se puede
conseguir mejor o pcor de otra manera , obser
Vando la arte, cierto es gue este yerro se co
mete sin razon , pοrgue en ningun modo (si
εs posible) se debe cometer error.
3 Pero mas desconveniente es el yerro gue
ίο comete en lo que toca al arte, gue el qua
depende de algun accidente, porque mas livia,
Πoserά nosaber que la cierva no tiene cuernos,
gue si la imitáse mal.
4 Υsi acusaren al poèta, de que hadicho

"Siego Νo obstante cra necesario para la continua


"οι άel poema , gue Αchiles solo tuviese la gloria de
Πlataf a Ηector,
x 28 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
ευκ αληθή, αλλ' οία δεί οίον και Σοφο
κλής έφη, αυτός μεν οίες δεί ποιέν, Ευρι.
πίδης 3 οίοι εισι, δι δ ταυτή λυτέον,
5 Ει 3 μηδετέρως , ότι έτω φασίν οίον
τα τσερί θεών, ίσως γδ &τε βέλτιον καιτω
λέγειν, ΚΑΙτ' αληθή, αλλ' έτυχεν, (4) ώσ
περ Ξενοφάνης αλλ' ού φασι τάδε.
6 Ίσως 3 ου βέλτιον μεν, αλλ' έτως
είχεν, οίον τα περί των όπλων
66' έγχεα δέ σφιν -

" ορθ' έπι σαυρωτήρGλ.


έτω γάρ τότ' ενόμιζον , ώσπερ ο νυν Ιλ,
λυρκοί,

7 περί 3 του καλώς ή μή καλώς, ή εί


ρηταί τινι , ή τσέπρακται, ου μόνον σκεπ
Ίέον εις αυτό το τσεπραγμένον ή ειρημένον
βλέπονται, ει σπουδαίον ή φαύλον, αλλά
και εις τον τσράτΊοντα ή λέγοντα προς δν,
ή ότε, ή ότω, ή ού ένεκεν οίον, ή μείζο
νΘ αγαθ2 , ίνα γένηται η μείζον(Θ κα
κού, ίνα απογένηται.
Τα
Γ>

(4) Εsto es, sin conocer gue se habia de la divi,


nidad. Νosotros hablamos segun nuestras ideas. Si por
carualidad er τεκdad lo que decimρι, no lo podemo aber.
Ι.os versos de Χenofanes se hallan en Sext. Εmpirico,
Ρag. 28ο.
ΙΟ Ε ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε.Δ. ταρ
cosas que no son verdaderas, responda a esta
acusacion, gue las ha dicho de la manera gue
ellas debrian ser, como Sophocles dijo, gue él
fingia los hombres de la manera que debian ser,
y que Εuripides los fingia de la manera que
6f2.Π.

5 Υsi la objecion no se huviese de resol


ver porninguno de estos caminos, responde
ráse , que asi se dice haver sido aquellas cosas,
como sucede en las que de los Dioses se fingen.
Υ por dicha no se ha de decir, que de aquella
manera fueran en mejor modo, ni conforme a
la verdad, sino que fueron dichas asi acaso,
como sentia Χenophanes , pero no hablan asi
los demás hombres.
6 Puedese tambien responder, φue si bien
ao era lo mejor que aquellas cosas fuesen asi,
con todo eso eran de aquella manera antigua
mente, como aquello que se dice hablando de
las armas : astaban la lanza, hintadas dere
εhas en la tierra. Ρorgue asi era costumbre en
aquel tiempo, como tambien aora lo es en
Ilirico.
7 Μas para saber si uno hizo o dijo bien
ο malalguna cosa, no solo se debe considerar
si aquello gue se hace o se dice es loable, o es
malo, sino que se ha de mirar al que lo ha
ce o dice , o para con guien se dice o hace , ο
quándo, o para gué, o por qué causa , co
πmo decir : sίpor causa de mayor bien, para
9ue se haga : i por causa de mayor mal, para
9ue no se haga.
Ι Ηay
τσο , Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
ξ Τα δε προς την λέξιν, ούτως ορώντα,
δεί διαλύψ' οιον, γλώτΊ"
" ουρήας με πρώτον -
ίσως γαρ ου τες ημιόνες λέγει ,
Α Α ν /
αλλά τΣς
φύλακας, και τον Δόλωνα ,

"- είδΘ με έήν κακός,


και το σώμα ασύμμετροι, αλλά το πρόσω
2. » α ν Χ.

πο, αιχρίν το ρδ ευίδες, οι Κρήτες ευπρό


σωπον καλέσι (5) και το ,
" Ζωρότερον 3 κέραιρε ,
και το άκρατο , ως οινόφλυξιν , &λλά το
3ατηον, το δε κατά μεταφοράν είρηται'
οίον , -

« 'Αλλοι με ρά θεοί τε και ανέρες -


"Εύδον παννύχιοι, ."

*Ν ν
5ζαψί Τ0 και

* Ήτοι ότ' ες πεδίον το Τρόϊκόν α



θρήσειεν.
λίαζί »
" Αυλών συρίγγωνθ' ομαδόν.
το 2δ πάντες, αντί του Πολλοί κατά μετα
ταφοράν είρηται. το γάρ τσάν, τσολύ τι.
και το,
" oίη δl άμμορΘ», -
ΧΖά?-

" (;) Εntre los Cretenscς ευειδες significa brmoιο


de routro»
.

« »
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ L Ε5. 13τ
8 Ηay tambien algunas objeciones a quς
se puede responder, mirando a la misma locu
cion, como teniendo consideracion a la varie
dad de las lenguas en aquel verso de Ηomero :
" Ρrimeramente a lo, mulos. "
donde Ι acaso Ι la voz Urca, no significa mu
los, sino centinelas. Υcomo en otra parte di
ce hablando de Dolon : cra torpe de aspecto.
Νο pοrguefuese de mala persona , sino porque
cra feo de rostro, porque este vocablo Εucides
cntre los Cretenses, guiere decir hermoso de
rostro. Υ 1o otro que dice :
" Repartia el τino puro."
Donde Ζoroteron, que alli se pone, no signi
fica el τino [puro] de que los bebedores gus
tan, sino quese toma por el repartirlo freqίien
temente. Respondese tambien a las objeciones
por via de la metäfora :
Κa un alto sucήo tenia todo, lo, Diose, η
Caballero.
Υ tambien aguello :
Quando a los rampos de lo, Troyano, τοί
τιό μs lumbrε.

Υ lo otro gue dice :


La, τoces de la flauta y" chirimias."
Porgue aguella palabra todos, tomase por mu
chos metaforicamente, porque todo un mucho
cs. Υtambien aquello que de la misma mana
Ιή dice por metäfora :
" " La Ora rola εsenta. "
12 Ρor
132 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
κατά μεταφοράν το οδ γνωριμώτατον μό
νον κατά δε προσωδίαν, ώσπερ Ιππίας έ
λυεν ο ΘάσιΘ το,
" - Δίδομεν δέ οί. (6)
και ,
" - το μεν ου καταπύθεται όμβρω.
τα δε διαιρέσει οιον Εμπεδοκλής
" Αίψα δε θνητ' έφύοντο, τά πριν
μάθον αθάνατ' είναι ,
"Ζωρά τε , τα τσρίν άκρητα. (7)
τα 3 αμφιβολία,
" - Παρώχεκεν 3 τσλέων νύξ.
το γάρ Πλέων, απφίβολόν έσι (8) τα δε
2ζα)-

(4) Βatteux explica asi este lugar : Διδόμε,


aome lui, proma lui, pour δίδομεν nou lui domona
dadle , prometedle , por nosotros le damos. Νuestro
traductor quiere que la palabra oi.. sea la gue admite la
variedad del acento, y por consiguiente la diversidad
del sentido, pero entonces no le tiene este lugar.
(7) Βatteux lee κέκρατο , mixta unt. Αςuise tra
ta, dice, de la formacion del mundo : lo que era sim
le e immortal se hizo compuesto, y por lo mismo su
jeto a la muerte , gue no es otra cosa que una destruc
εion: la separacion de estas cosas se llama muerte tris
te. Εmpedocles, citado por Ρlutarco.
(8), La νοz pleon se refiere a la noche , la m4γι"
Ρarte de la noche, la do tercera, partει.
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟΤΕ ΖΕΔ. τσg
Ρorgue aguello que es muy conocido se dice
ser unico y solo. Υtambien se responde por
via delacento, como donde ΗipiasThasio dijo:
Νosotro, damos.

Αφuella (a) partecilla oi, gue es articulo, sί


sele dά el acento circumflejo significa el pro
nombre.
Υ como aguello :
Χά se (b) marchita menos por la, οndar.

ΙDonde la partecilla ou, gue alli se pone , es


negativa, y si se le dá elacento circumflejo con
la aspiracion , significa diferentemente. Res
pondese tambien por via de division y distin
cion de periodos, como en aquellos versos de
Εmpedocles:
" Υτίque al punto pasό a ser mortal lo
que ara inmortal , γ lo 4ue antos puro γ
simple se hizo mirto. "
Υ tambien por lo amfibolόgico, como :
Μucha noche σε pasada.
Ρorgue la voz plcon, que alli se pone , es am
Ι.3 fi

(α) " Νada se halla en el original, pero el traductor


se explicό asi para dar a conocer de algun modo los
egemplos griegos, que traducidos nada prueban de lo
gue pretende Αristoteles, por tratarse en ellos de la
escritura propria de la lengua griega. "
(b) **Ηabla el poéta de un tronco muy seco, y έιfe»
dice, no e pudrecon la aguar. Si se escribiese ούporου,
Scharia de un adverbio de negar un pronombre."
Α'

τσά , Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙσ Α , /ν - τ' ν -

κατά το έθG) της λέξεως οίον τον κεκβ%-


μένον οινόν φασιν είναι όθεν τσεποίητα'
" - Κνημις νεοτεύκτg καοσιτέροιο.
Κ Α" • "< V Α' - Α χ"

και Χαλκέας, τας τον σίδηρο εργαζομένες,


όθεν είρηται ο Γανυμήδης
"α: - - Ψ

-". " - Διί οινοχοεύειν,


ου τσινόντων οίνον, είη δl αν τgτό γε και κα
τα μεταφοράν.
9 Δεί 3 και όταν όνομά τι υπεναντίω
μά τι δοκεί σημαίνειν , επισκοπείν
ζ.-.. τσοσα
Λ -? "J κι -2

χώς αν σημήνετε τgτο έντώ ειρημένω' οίον,


(]
" - Τη ρ' έχετο χάλκεον έγχΦ , (9)
τώ ταυτη κωλυθήναι. το δ τσοσαχώς (το)
ενδέχεται ωδί τσως μάλισ’ άν τις υπολαβοι
κατά την κατ' αντικρύ ή ώς Γλαύκων λέ
γει, ότι ένιοι αλόγως τσρούπολαμβάνεσι , ο
αυτοί καταψηφισάμενοι Cυλλογίζονται - και
ώς ειρηκότες ότι δοκεί επίτιμώσιν , αν υτσε
«-
ναντίον ή τη αυτών οιήσει τέτο δε τσέπoνθε
-

ψ.
- "Ζ"αζ,

(9) La palabra έσχετο , dice Βatteux, es la gue


"nos ofrece en este lugar una contradiccion aparente:
" pero dice Αristoteles τη ο κατά την , puede ex
"plicarse en elsentido de κατ' αντικρύ : de manera,
gue sea elsentido: la lanza re parό enfrente de la plancha
de oro , in pentrarla ni cortarla. Ιliad. Υ 272.
(το) Βatteuxlce πολλαχώς, Ρor ποσαχώς.
ΙΟΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 135
4Μbolόgica. Ρor costumbre de la locucion, co
mo este nombre kachramenon, gue guiere decir
ηuzclado, y se pome por el vino. De la mane
ra que tambien en aquel verso :
Υfabricόle de hicrrola, grebas.
Γonde aquella palabra Chalkeas, gue aqui se
pone, y en otra parte significa los gue labran
clbronce : enesta parte se toma por losque la
bran el hierro. Ρor este camino tambien se di
ce, gue Ganimedes sirve al τino a Jupiter,
siendo asi , que los Dioses no beben vino,
" pero se puede permitir este modo de hablar
por la metäfora. "
9 Μas quando en un mismo nombre hay
contrariedad en la significacion, es de conside
raren guάntas maneras de significado variacer
ca del sugeto de que trata, como: " γ an asta
σε deluτο la lanza, por decir, gue la plancha
de oro la estorτό que penetráse: la voz έσχετο
puede tener muchos sentidos, pero aqui solo
significa , 4ue saparόanfrente de la plancha do
oro, in penetraria. "Υ en este modose pueden
considerar las palabras que tienen muchos sig
nificados , mayormente si uno usáse de cosas
queson opuestas derechamente. Demás decsto,
como dice Glauco, gue los calumniadores sin
causa dicen que algunas cosas son escritas fuera
de razon , y con este principio van discurrien
do y condenandolo que les parece: como si el
poèta hubiese dicho lo gue ellos juzgan, le re
Ρrehenden como en cosas contra su opinion, y
de este genero cslo que condenan en Ηomcro,
Ι4 ίΥΆι
136 . . Ι Α Ρ Ο Ε ΤΙCΑ
τα περί Ικάρμον, οίονται γαρ αυτον Λάκωνα
είναι άτοπον ουν, το μή έντυχεί τον Τη:
λέμαχον αυτό εις Λακεδαίμονα έλθόντα, το
δε ίσως έχει ώσπερ οι Κεφαλήνές φασι, παρ'
αυτών γάρ γήμα λέγουσι τον οδυονέα
και είναι Ικάδιον, αλλ' ουκ Ικάριον, δι α
μάρτημα 3 το πρόβλημα είκός έσιν.
το "ολως ή9 τοο α
αδύνα
υ, τον μενεν., ήή τσρο
ρις
την ποίησιν, ή τσρος το βέλτιον, ή τσρος
την δόξαν δεί ανάγειν. ατρός τε γάρ την
ποίησιν", αίρετώτερον πιθανόν αδύνατον, ή
απίθανον και δυνατόν τοιxτες (Ι 1) δ' είναι,
οίες Ζεύξις έγραφεν, αλλά και προς το
βέλτιον, το γαρ παράδειγμα δεί υπερέχαν
προς ά φασι τάλογα. ούτω τε και ότι τσο
τε καικ άλογόν έσιν είκός γαρ και παρά το
εικός γίνεώθαι. -

Ιτ Τα δ' υπεναντία ώς ειρημένα καιτω


σκοπείν, ώσπερ οι εν τοις λόγοις έλεγχοι,
ει το αυτό και προς το αυτό, και ώσαύ
Τως,

φ (ττ) Βatteux coloca este periodo despues de


υπερέχειν. Νosotros , dice , hemos traspuesto esta
frase, porque de ningun modo puede referirse a lo
imporible , antes bien conviene perfectamente a lo me
jor , οueera el obgeto de Ζeuxis : Praebere , inquit, εκ
isti, τirginibu, formotirtima , dum pingo id , φuod polli
είta rum τobii. Νequeenim putavit omnia , φua quererct
ad τηenutatem uno in corpore e reperire porte , ideo quod
nibil implici in genere omnibu, εχ partibu perfectum
natura εκpoliτit, Cic. de Ιnvent. ΙΙ.
DΕ ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5 τσ7
rratando de Ιcario, porque entienden que fue
Εspartano : y portanto les parece desconve.
niente, que yendo Τelemachoa Εsparta no fue
se a posar con él. Siendo por dicha esto, como
lo afirman los Cephalonios, gue Ulysesse casό
entre ellos, y gue el suegro se llamό Ιcadio y
no Icario. Υ de este error es vcrisimil que na
ciese esta objecion.
το Εn suma , guando se hubieren dicho
cosas imposibles, se han de salvar por razon de
la misma poésίa, o porque asi esten en mejor
modo, o por la fama que de ellas hay. Porque
en la poésia se debe antes escoger un imposible
creible , gue una cosa posible que no pueda
crcerse. Υ aunque es imposible ser tales, se de,
ben fingir los hombres, que se introducen en
la poèsίa , guales fueron los que pintaba Ζeu
xis, que se debe siempre inclinar a describirlos
mejores de lo gue son, pοrgue elegemplar de
be siempre ser aventajado. Υ a las objecίοήcs
que se les hacen por haber dicho cosas descon
venientes, deben responder los poètas, que a
veces las tales cosas no son desconvenientes,
porque es verisimil que sucedan algunas fuera
de lo que es verisimil.
Ι Ι Υ en guanto a las palabras que tie
nen contrariedad entre sί , se han de conside
rar de la manera que se consideran los elenchos
en la prosa, esto es, si lo que se ha dicho es lo
mismo uno que otro : si se ha dicho de una
nisma cosa, y de una misma manora, como
S1
τg8 . Ι. Α Ρ Ο Ε ΤΙβ Α
τως , ώστε και αυτόν ή προς & αυτός λέ
γει , η δαν φρόνιμος υπόθηται.
τα ορθή και επιτίμησις, και άλογίας και
μοχθηρίας , όταν μη ανάγκης έσης ,, μήθεν
χρήσηται τώ αλόγω, ώσπερ Ευριπίδης τό
Αίγειήτg (Ι2) τσονηρία, ώσπερ έν Ορέση του
Μενελάg.

13 Ταύτα μεν 2ν επιτιμήματα, εκ τσέ,


τε ειδών φέρoυσιν ή γαρ ώς αδύνατα , ή ως
άλογα, ή ως βλαβερά, ή ας υπεναντία, η
ώς παρά την ορθότητα την κατά τέχνην. αι
δε λύσεις εκ των ειρημένων αριθμών σκε
πτέα εισί δε δώδεκα.

Κ Ε Φ. κσ'.

Ι ΠΕ δε βελτίων ή έποποιητική
μίμησις, ή η τραγωδική, δια
πορήσειεν άντις. ει γάρ ή ήττον φορτική, (1)
βελτίων, τοιαύτη δε ή προς βελτίες θεα
τάς έσι, δήλον ότι η άπαντα μιμεμένη
φορ

(τα) Εν τώ Αιγεί, τή τε πονηρία , leo


Βatteux con Castelvetro, y asί leyό tambien nuestro
traductor ,, Νosotros , dice Βatteux , hemos seguido
» la correccion de Castelvetro, a la que el mismo sen
» tido nos habia conducido antes de consultatle.
(ι) Φορτικός, grosero. Αristoteles en el lib. 3.
cap. 6. de la Ρolitica contrapone el espectador merco
D Ε ΑRΙSΤΟΤΕ L Ε5. τσ9
si el que habla fuese uno mismo, o aquellos
con quien él habla, o si las cosas son las mis
mas, o lo que podria juzgar un hombre pru
dente.
τα Pero cierto es justa la acusacion que
se hace a los que introducen la desconvenien
cia o la maldad, no siendo forzados de ninguna
necesidad, como usό Εuripides la desconve
niencia en Εgisto, y la maldad en Μenelao en
la tragedia de Οrestes.
13 Αsi que todas estas objeciones proce
den de cinco causas , o de que son imposibles,
o de ser fuera de razon, o de ser nocivas, ο
contrarias, o pοrgue pasan las justas reglas del
arte poética : y las soluciones que se han de
considerar, segun los numeros referides, son
todas doce.

Ο Α Ρ. Χ Χ V Ι.

Ι ΑS podria dudarse, guάl imitacion


sea mas excelente, la del poéma
beroico o la del trágico. Υsi aquella es mas
excelente, gue es menos embarazosay necesita
de menos cosas para conseguir su fin, la qual
cierto es, la que pertenece a mas nobles oyen
ίCS,

nario e ignorante, φορτικός, al espectador honesto.


y el placer grosero ηδονή φορτική, y las danzas
groseras, κινήσεις φορτικότερα al placer delicado y
danzas honestas. Ibid. 4.
Ι4ο Α' 4.
Ι. Α
\ ?
Ρ Ο Ε Τ ΙΟ Α " Λ 4)Ν .. » Ψ,

φορτική. ώς 2δ 8κ αισθανομένων , αν μη
αυτό προσθή, (2) πολλή κίνησιν κινgνται'
οίον, οι φαύλοι αυληται κυλιόμενοι , αν δίσ.
κον δέή μιμείθα θέλκοντες τον κορυφαίον,
αν Σκύλλαν αυλώσιν ή μεν ουν τραγωδία,
τοιαύτη έτίν, ως και οι πρότερον τ&ς υσέ,
ρους αυτών ώοντο υποκριτάς, ως λίαν γάρ
υπερβάλλοντα πίθηκον ο Μυνίσκος τον Καλ.
λιππίδη εκάλ4 τοιαύτη δε δόξα και αέρι
Πινδάρου ήν ώς Ξτοι ούν έχεσι αρός αυ
τως, η όλη τέχνη προς την εποποιίαν έ.
χει, την μεν ούν περί τες θεατάς επιεικείς
σ' 5 Α 9 Υ Α' Αυ /

φασιν είναι , δί δ ουδεν δέονται των χημά


των την 3 τραγικήν, προς φαύλες ή ούν
φορτική, χείρων δηλον ότι αν είη.
-- ν. « σι . » φυ φν φ

2 πρώτον μεν ουν ου της ποιητικής ή


κατηγορία, αλλά της υποκριτικής, έπει έ
ν Αν Κ ρ

σι περιεργάζεώθαι τους σημείοις και ραψω


δούντα, όπερ έποίε: ΣωσίτρατΘ και διά
δοντα, όπερ έποία ΜνασίθεΘ. ΟπέντίΘ,
τ, λ 9 Α' και/

είτα ουδε κίνησις άπασα αποδοκιμασέα, "


περ
ρω

ω. Βεμcux ha Ιeido con Ηeinsίο αυτό προσθή


por αυτός.
ΙDΕ ΑRΙSΤΟΤΕ L ΕΔ. 141
fes , manifiesto es, que será mas embarazosa
imitacion la que pretende imitar todas cosas,
" como si los oyentes no entendieran lo que se
inace, a no egecutarse por los actores muchos
yacelerados movimientos. " Εn egemplo de lo
qual son los malos taήedores de flautas, que
quando han de imitar el juego del Disco, se
revuelven ellos mismos al derredor : y quando
cantando guieren hacer la representacion deSci
la , llevan tras sί al Ρrincipe del coro. La tra
gedia, pues , esuna imitacion tal, respeto del
poéma heroico, comο eran los representantes
excelentes en comparacion de los mas viles,
porque Μinisco llamaba Μona a Calipides,
pοrgue en las acciones era demasiado : y seme
jante opinion se tuvo de Pindaro. Αsi que la
proporclon que tenlan estos representantes unos
con otros , esa tiene toda la arte trägica con el
poëma heroico. Εl qual, de la manera gue di
cen ser mas conveniente a oyentes discretos, y
que no tienen necesidad del arte de los repre
sentantes para ser movidos , asi tambien afir
man, que el poéma trägico es conveniente a
oyentes rudos, y gue Ρor esta causa este Ροέ.
ma vlene a ser peor. -

2 Μas lo primero , esta acusacion no es


por el arte poética, sino por los representantes.
Ρorque de la misma manera pueden usar de ac
ciones demasiadas los que representan los poé,
mas heroicos, como lo hacia Sosistrato, y en
εl cantarlos Μnasitheo de Οpuncio. Demάς
de csto no todos los movimientos deben ser re
pro
Ι42 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
περ μηδl. όρχησις, αλλ' η φαύλων , όπερ
και Καλλιπίδη επετιμάτο, και νύν άλλοις,
φ φ Ρ Α" Αν Α" 2Α'

ώς ουκ έλ6ύθέρας γυναίκας μιμεμένων. έτι


ή τραγωδία και άνώ κινήσεως εποιείτο
και Υ'' ρ/ τ και «Μ, ν τι - 9

αυτής , ώσπερ ή εποποιία, διά γάρ του α


ναγινώσκειν φανερά οποία τίς έσι, ει ούν
Σ 2.Αν Α α" . . ν 9 9

έσι τάλλα κρείττων, τ8τό γε ουκ αναγ


καίον αυτή υπάρχειν.
2.
3 Έπειτα διότι πάντ' έχύ όσαπερ ή
•/. *Ν ν "Νν Α' 2Α, γν

έποποιία και γαρ τώ μέτρω έξεσι χρήθαι,


Κ (/ φ Α' Α < " Ν. "Ν

2ζαμί ΟΤι ου μικρόν μέρος την μεσικήν και την

όψιν έχύ , δι ής αι ήδοναι Cυνίσανται εναργέ,


σατα, είτα και το έναργές έχύ και εν τη αναγνω,
Α" Σ » Ν. w, Χ" ΧΑ" κι 2. Σ , 1

ρίσει, και επί των έργων, έτι τό εν ελαττονι


Α' ν Α' "ν Α' τ' W ν

μήκει το τέλΘ της μιμήσεως είναι το γαρ


αθροώτερον, ήδιον, η πολλώ κεκραμένον τώ
χρόνω, λέγω δ' οίον εί τις τον Οιδίπεν θείη
τον Σοφοκλέgς έν έπεσιν όσοις ή Ιλιάς, έτι
ήττον μία οποιαούν μίμησις ή των επο
ποποιών σημείον δέ οκ γαρ οποιασούν μι
μήσεως, πλείες τραγωδία γίνονται, ώστε
εάν μεν ένα μύθον ποιώσιν, ανάγκη η βρα".
χέα,
ΙΟ Ε Α RΙSΤΟ ΤΕ L Ε Δ. 145
probados, comono son todos los bayles, sino
los no convenientes : de los quales fue repre
bendido el mismo Calipides, y aora tambien
lo son algunos, como los que imitan en esto
a las mugeres deshonestas. Υ tambien la trage
dia se perfecciona y compone sin movimiento,
como el poéma heroico, pοrgue solo con leer.
la puede manifestar qual ella sea, y asisi en las
demás cosas es mas excelente ; la accion, digo,
que le cs lo menos necesario.
3 "Demás de esto, la tragedia contiene
todo lo gue hay en la epopeya , " pοrgue
puede usar del verso exametro, y tiene ademάς
la musica y el aparato, gue no se debe tener
por pequcήa parte : de las guales cosas na
ce manifiestamente el deleyte. Ultra de esto
4s eficacisima por los razonamientos, y por to
das las demás acciones, y en menos espacio
de tiempo, consigueel fin de la imitacion poë
tica, pοrgue causan mayor deleyte las cosas
τestringidas en mas breve termino, gue las es
parcidas en largo tiempo. Como seria, por
cgemplo, si alguno escribiese el Εdipo de So
phocles en tantos versos quantos contiene la
Ιliada. Fuera de que la imitacion heroica,
qualquieraque sea, no estan una como la imi
tacion trägica. Delo gualserά argumento, gue
de qualquier imitacion heroica se sacan muchaς
tragedias. De donde es, gue si los poètas he
rolcos qu1sleren en sus poemas componer una
sola fäbula , serά Ιorzoso que sea muy corta, y
quo
Ι44 Ι. Α Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α
χέα δεικνύμενον μύερον φαίνεώθαι ή ακολg
θούντα τό του μέτρs μήκει, υδαρή, εάν δε
πλείες, λέγω 3 οίον , εάν cκ τσλειόνων
τσράξεων ή Cυγκειμένη, ου μία ώσπερ ή
Ιλιάς έχει πολλά τοιαύτα μέρη, και η ο
δύασεια, ά και καθ' εαυτά έχει μέγεθος
καίτοι ταύτα τα τσοιήματα Cυνέσηκεν ώς
ενδέχεται άρισα, και ότι μάλισα μιάς
πράξεως μίμησίς έσιν, ει ούν τούτοις τι
ιαφέρει πάσι, και έτι τό της τέχνης έρ
γω ( δει γαρ ου την τυχούσαν ηδονήν τσοι
είν αυτά , αλλά την ειρημένην, ) (3) φανε
ρόν ότι κρείττων αν είη μάλλον του τέλες
τυγχάνεσα της εποποιίας, τσερί μεν ουν
τραγωδίας, και εποποιίας, και αυτών, και
των ειδών, και των μερών αυτών, και τσό
σα, και τι διαφέρει, και του εύ ή μη,
τίνες αιτία, και τσερί επιτιμήσεων και λύ
σεων, ειρήκθω τοσαύτα.

42 Εste placeres la cmocion moderada del terror


y de la piedad.

/
Τ Ε Λ Ο Σ.
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS. 145
que parezca la cola de un topo : y que si qui
sieren estenderse en ella , sea como un vino
2: flogisimo. Υsi quisieren hacer muchas fäbu
las, digo de muchas acciones, no serά una sola
ciertamente, como acontece en la Iliada y en
la Οdysea, gue la una y la otra contienen mu
chas partes, que tienen grandeza por sί mis
mas. Αunque estos poèmas son bien formados
quanto puede ser, y tambien imitan una ac
cion guanto se puede. Pues si la tragedia se
aventaja a todos los otros poèmas, no solo en
todas estas cosas, sino tambien en el artificio
( porque no ha de causar placer como quiera,
sino el gue habemos scήalado ) clara cosa es
que este poèma es mejor, y que consigue su
fin mas perfectamente que el heroico. Del poë.
ma trägico, pues , del heroico, de sus espe
cies, de sus partes , y quάntas son, y en qué
cosas se diferencian, y de las causas que los ha
cen buenos o malos, de las objecciones que to
can a la poética y de sus respuestas, bastante
rmente hemos dicho hasta agui.

Ε Ι Ν.
146
ιαψ"

Ν Ο ΤΑS
Α Ι. Α ΡΟΕΤΙCΑ
JD Ζ.Α. Ε.Ι.5Ζ'ΟΖ"ΆΆ. ΖS.

ΑΡ. Ι. Νum. 2. La Composicion dithy


-μ rambica. ] Εl dithyrambo era una poé
sia lyrica consagrada a Βaco, cuyo carάcter
particular cra el entusiasmo, y por esta ra
zon admitia las expresiones mas fuertes y mas
atrevidas, las figuras mas extraordinarias, el
desorden de pensamientos y de palabras, y
una versificaciοn libre y sin regla fija :
Seu per audaces nova dithyrambos
Verba devolvit, numerisque fertur
Lege solutis.

Αsi caracteriza Ηoracio los dithyrambos


de Pindaro. Νada diré sobre la etymologία
de esta Voz , pues acerca de ella solo se ha
llan congeturas inciertas.
Νum. 3. Υotro por ambos caminos. Τ
Εste lugar es uno de los mas dificiles de la
Ροética , asi por el texto, que varia en los
manuscritos, como por el sentido , gue sien
do poco claro por sί mismo , ha impedido
cl
ΔΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕLΕS , π47
el fijar el texto. Τrata aqui Αristoteles del
modo con que las diferentes artes que acaba
de nombrar combinan los medios, con que
egecutan sus imitaciones: las unas , dice , em
plean solo las palabras , otras el rythmo y el
canto, y finalmente otras emplean las tres
cosas juntamente : lo gue explica Αristoteles
con una comparacion tomada de la pintura.
Ρarecia natural que esta comparacion gyráse
sobre aquellos medios con que la pintura
cgecuta su imitacion , gue son el dibujo y
cl color : pero en este caso no pudiera de
cir Αristoteles, gue hay pintores que emplean
solo el dibujo, otros solo el color, y otros
lo uno y lo otro juntamente , pues no hay
pintura gue no comprehenda necesariamente
el dibujo y algun color. Εs necesario, pues,
que se haya referido aqui Αristoteles no a
los medios , sino a los modo con gue los
pintores usan de los medios. Lo que dice
cs, como los pintores egecutan sus imitacio
nes, unos por la costumbre sola de la ma
no, otros por ciertas prácticas o socorros del
arte, como son las reglas y el compas , &c.
y finalmente, otros uniendo la costumbre y el
arte : del mismo modo las artes de que habla
mos, emplean unas el rythmo solo, o las pala
Βras solas , otras el canto con el rythmo , &c.
Αsique no compara Αristoteles los mediος
con los medios, sino la combinacion de los
modos con la de los medios. -

Ιbid. Las arfrs , ηue ξgtrcitan la imita


Κ2 αion
148 Ν Ο Τ Α Δ'
εion ron al nίimcro, τοn la palabra, γ τοn la,
ήarmonia. Ι Las artes imitan con las palabra»,
quando presentan por medio del discurso las
cosas fingidas e imaginadas : imitan con el
canto o harmonia quando pintan los senti :
mientos y las pasiones por las entonaciones
sostenidas de la voz, pasando del grave al
agudo, y del agudo al grave : imitan con el
rythmo o nίimero quando expresan los mo
vimientos del alma por los del cuerpo, si
guiendo ciertos intervalos , o espacios syme
tricos scήalados con precision. Εstos tres me
dios, como que han sido hechos para andar
juntos, nunca tienen mayor gracia, ni ma
yor fuerza gue quando estan unidos Βasta
rά explicar aqui lo que es el rythmo en ge
neral. Εl rythmo en general es un espacio
terminado, hecho para guardar symetria con
otro espacio del mismo gt nero. La gota que
cae del tejado scήala el rythmo , el arroyo
que va precipitado no le scήala : Quod in
έγutis oadentibu, notara posumu , in amni
racipitante non possumus. Cic.
Εn el discurso el rythmo es un enlace
terminado de sylabas o de palabras, que tie.
ne symetria con otro enlace igual: lo que
se hace de dos maneras , o por el nίimero
de sylabas, como en nuestros versos France
ses, o por el de tiempos, como en el verso
latino, y alguna vez por uno y otro, como
en algunos versos latinos, en que se cuen
tan igualmcute las sylabas y los tiempos. Ες
ΠC
5οΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 149'
necesario no confundir aqui el rythmo con
cl metro, el rythmo no considera otra cosa
φue el espacio y la duracion , el metro mira
la manera , esto es, el orden de las breves y
largas , por las quales se llena este espacio:
asi el dactylo, el anapesto, el espondeo y
el doble pyrrichio tienen el mismo rythmo
( de quatro tiempos ) y son guatro metros
diferentes. Τodos los versos de Virgilio se pa
recen por el rythmo, pues todos tienen veinte
y quatro tiempos , pero son diferentes por el
metro : alterum ηuantitati, , dice Quintilia
no, alterum qualitati.
Εn la danza es el rythmo un encadena
miento de pasos y movimientos, que tienen
symetria entre sί por su forma, por su nί
nero y por su combinacion.
Εn el canto es el rythmo un encadena
miento de sonidos, que tienen symetria en
tre sί por su duracion , por su espacio, por
εus pausas , por sus repeticiones, &c.
Εl rythmo se denota igualmente en es
tos tres generos por la elevacion y golpe del
pie άρσις και θέσις , porque en estos tres go
neros el rythmo nunca es otra cosa que un
εσpacio terminado, y las palabras, el canto y
los movimientos, no son sino modificaciones
de este espacio. Como todos nucstros movi
mientos son rythmicos por naturaleza, no hay
medio de imitacion que haga mayor efecto
en nuestra alma gue el rythmo, al gual nos
dejamos Ilevar con mas facilidad : naturd,
Κ3 di
Ι5 ο Ν Ο Τ Α ΚΑΙ
dice Ciceron, ad numero, ducimur.
Ιbid. Pero con al rythmo solo sin har
monia. Ι La prueba de que el canto no ar
regla los bayles , es el que un mismo bayle
se egecuta con cantos diferentes, con tal gue
sea uno mismo cl rythmo.
Ιbid. Ρorque ningun otro nombre tencmo:
τοmun y generico (que el de epopeya ) &c. Π
La epopeya tomada en el sentido ordinario , es
imitacion de una arrion ilustre herha rn τεν
so por τia de narracion. Pero en un sentido
mas extenso gue el gue le da aqui Αristo
teles, es simplemente una imitation narra
tiva en velso o en prosa , y en este sentido
significa esta palabra todo discurso en que
Ιnay imitacion. Ρor consiguiente los dialogos
filosoficos, en que se introduce a Sόcrates, y
los Μimos de Χenarco y de Sophron , todas
las historias fingidas, como nuestras Νovelas
ο Ηistorias de Caballeria , son epopeya en es
te segundo Sentido, porque todo esto es imi
tacion narrativa : la misma palabra lo da a
entender Ποιέω facio, y έπος τgrbum.
Ιbid. Lo Μimos de Sophron. Τ Se daba
este nombre a una especie de poèsia licen
ciosa : Sormonis cujurlibet sine reτerentia cum
lascίτid imitatio. Diomed. 3. pag. 489. Scri,
bare si fas ost imitantes turpia Μimos. Οvid.
Τrist. 2. Εleg. Ι. 5 Ι5. Sophron vivia en tiem
po de Platon, y hacia éste tanto aprecio de los
Μimos de aquel, gue los leia continuamente
y los tenia de noche debajo de su cabccera.
Ιbid.
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS. 151
Ibid. Αunque los hombres oonfundiando
Ιa poèsia con el metro. Ι Εsta es una ob
jecion que se hace Αristoteles. Ηabiendo
dicho , que toda poésia era imitacion , y
que la misma epopeya no era otra cosa , se
objeta a sί mismo , gue en el lenguage co
πmun se llama poèsia todo lo gue estά escri
to en verso, gualquiera que sea su asunto,
ya sea de medicina o de physica : que a los
poëtas se les distinguia solo por la especie
de verso gue habian usado: que se les Ila
ma poëtas elegiacos , iambicos, liricos, &c.
del nombre de sus versos : luego no es la
imitacion la gue constituye el poèta , sino el
verso, y el verso solo. Respuesta. o Ηomero
y Εmpedocles son ambos igualmente poètas!
Νο : sin embargo que ambos han escrito en
versos exametros. Si el uno es poèta y el
otro physico mas bien que poèta , siguese
evidentemente, que no es el verso el que
hace al poèta, sino la materia, el fondo.
La especie de verso da el nombre al poé
ta. Respuesta. : Quál serά , pues, el nom
bre de aquel poéta que haya usado en su
poéma versos de todas especies, elegiacos,
lyricos, heroicos, &c: Ρorque éste no pue
de tener los nombres de todos estos versos:
luego es poco exacto en esta parte el len
guage vulgar, y yo he tenido razon para
apartarme de él, dando el nombre de epo
peya a toda imitacion hecha por via de nar
racion , sea en verso o en prosa.
Κ4 Ιbid.
152 - ΝΟ ΤΑ 5
Ιbid. Υlos (Νomos) usan de toda, ar.
fa, τosas. Τ Los Νomos eran unos canticos
en honor de los Dioses. Se les llamaba asi,
porque todos ellos tenian una cierta forma
y un cierto canto, gue les era proprio: este
era una ley νόμος. Ρlut. de Μus. Ο guizά,
como dice Αristoteles en sus Problemas, se
llamaban asi , pοrgue antes de la escritura
se ponian las leyes en musica ; de donde ha
provenido, gue los primeros cantos que su
cedieron a estos, aunque de otro genero re
tuvieron el mismo nombre. Secc. 19. Ρrob.
Ι8. Εstos poèmas eran bastante estendidos.
"Veanse las notas de Μr. Βurette. Μem. de
las Ιnsc, y buenas Letr tom. Χ. pag. 219.
S19'.

CΑΡ. ΙΙ. Νum. Ι. Υesto, as forzoso,


gue Jean buenos o malos , porque Casi siem
prc en astos se hallan la costumbres.Ι ο Cό
mo despues de un texto tan formal se ha
podido explicar la bondad de las κostumbres,
de que él ha hablado en el cap. ΧVΙΙΙ. donde
se ha hccho mencion de éste por la bondad
poètica : Εs evidente , gue se trata aqui de
la bondad que hace la virtud αρετή , gue cs
la opuesta a la improbidad y vicio κακία.
Νum. 2. Εn los discurso, , γa stan an,
τerso o an prosa.Ι Εn el cap. Ι. num. 3.
ha significado Αristoteles la prosa simple por
ψιλοί λόγοι. Lo mismo ha egecutado en la
Retorica lib. ΙΙΙ. 2. en contraposicional verso.
Αgui cl verso simple ψιλομετρία cs el opues

SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ5, τέσ
ίο al verso, gue estάacompaήado del canto
y del rythmo musical , porque efectivamen
te en Ηomero el verso no va acompaήado ni
de uno ni de otro.

Ιbid. Ηomero que imita lo, mejores. Π Ες


to es, los hace o representa mas grandes, mas
fuertes, y sobre todo mas virtuosos de lo
que son. Τodos los héroes de la Iliada son
buenos. Αmase a Αchiles, amase a Ηector:
y hasta Paris y Ηelena, sobre guienes debria
recaer el odio de esta guerra funesta, tienen
su bondad moral, pοrgue se juzgan y se
condenan a sί mismos, lo qual les hace en,
trar en la clase de hombres virtuosos. Εn el
cap. ΧVΙΙΙ. num. 5. aconseja Αristoteles el
acercar a la virtud los caractéres excesivos y
violentos , esto es , el suavizar y minorar los
defectos antes que exagerarlos.
Ιbid. Ρorque asta (la comedia) procura
imitar lo, pcores. Τ Como el obgeto de la
comedia es ridiculizar el vicio, carga y echa
sobre sus personages lo malo y lo vicioso:
al contrario la tragedia carga a los suyos de
lo bueno.

CΑΡ. ΙΙΙ. Νum. Ι. Ηay tambien otra


ferrera difèrencia , la qual Consiste en rl mo
do, ron que cada uno hace la imitacion. I La
poésia tiene dos modos para imitar, la nar
racion y el drama : aut agitur res in σιίri,
aut acta refertur.
Ρa
154 .ΝΟ ΤΑ 3
Ρasando un dia a vista de Sicilia
Daban al diestro viento alegres velas»
Υ del salado mar saltar hacian
Βlancas espumas con las naos herradas »
Οuando la airada Juno....................-
Εsta es la narracion , o lo epico y solo tiene
esta forma. Εl drama tiene tres grados de la
misma forma , el primer grado es este. ΑΙ
ver Juno la flota de los Τroyanos en alta mar,
se dijo a sί misma : Que seria alla τεncida y
forzada a dasistir de su τanganza. Οue un
Κey de los Troyanos la despreciaria impune
πmente , &c Los historiadores usan frequente
mente de esta forma, que es la que mas se
parece a la narracion para animary variatsu
estilo. Εl segundo grado se hace por la pro
sopopeya :
εSerà que de los hados resistida
De mi tan justo intento yo desista :
Υal Rey de los Τroyanos la venida
Α la famosa Italia no resista.

Se conoce la superioridad de este segundo


grado, pero esta es solo respecto al οίdo,
pues en lo demás esigual esta forma a la pri
mera. Εl poèta es el gue habla aqui en nom,
bre de Juno. o Οué seria si se viese hablar 2
la misma Juno y se oyese su propria voz!
Seria entonces el drama perfecto , o el tercer
grado, al qual nada se pucde aήadir, por
que entonces es una misma cosa la gue so
ha,
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ5. τ:5
hace y la gue se ve. Αsi gue hay tres mo
dos: la narracion pura, el drama puro, y la
narracion mezclada con el drama ; y de este
ultimo modo ha usado Ηomero. Vease el
cap. ΧΧV. num.5. Platόn explica de la misma
manera estos tres modos en su Republica,
tom. 3. pag. 392. edic. de Ηenrique Εstevan,
despues que toma los egemplos de la Iliada.
Νum. 2. Ρor la imitation γ acto, de loς
representante». Ι Si se leyese δρώντας , como
quieren algunos, era menester traducir : por
que se imita a lo, personages 4ue obran.
CΑΡ. ΙV. Νum. Ι. Αunque en asto stan
μοιο parecidos.Ι Βatteux traduce estas pa
labras : άλλ' επί βραχύ κοινωνούσιν αυτού de
εste modo : y para aprender no hay camino
ma, breτε, ni mas Compendioso, 4ue la ima
gen. Νο disimularé , dice , que Victorio,
Castelvetro, Duval, despues de Riccobono,
Ηeinsio, Goulston y Dacier las han inter
pretado de otra suerte. Pero en estas mate
rias de nada sirven las autoridades, quando
la evidencia estά contra ellas. La traduccion
literal es esta: ,, La causa (del placer, que
, produce la imitacion ) es que no solo los
» sabios, sino tambien los demás hombres,
» tienen muchisimo gusto en aprender; por
» la imitarion consiguen ellos esto en un ins
» tante, y esta es la causa del placer que se
, tiene al ver las imitaciones, porque en el
» instante mismo gue se ven se aprende , y
» se razona sobre cada obgeto : por egemplo,
9, 9
156 Ν' Ο Τ Α Δ'
,, el que aquel es fulano. Pero si succdiere
», el no tener visto de antemano el obgeto
,, imitado, entonces no proviene el placer de
,, la imitacion , sino del trabajo del arte, de
,, los colores, o de qualquiera otra cosa. "
Επί βραχύ significa an un momento, en un
instante, an menos de nada , βραχύ αντί
του ουδέν, dice Ηesychio : συμβαίνει θεωρούν
τας μανθάνειν, simul τident, simul discunt:
τer, y saber son una misma cosa. Reconoce
uno aquello que ha visto por mcdio de un
discurso, que es este : Εl obgeto que yo veo
pintado es de taly tal modo , es asi que el
obgeto real, que yo he visto, es lo mismo:
luego es el mismo obgeto , ούτος εκείνος. Εste
sentido es claro.
Νum. 3. Da donde procediό, φur esta ma
nera de poέta (la satyrica) se llama iam
bica. Τ Εn tiempo de Ηoracio tenia aun este
nombre : Οuem rriminosis , rumque τoles mo
dum pone, jambi,. Οd. Ι. 16 y In Celera, jam
ίο, misit furentem. Ibid. y en el arte poética,
Αrchilorum propio rabic, armaτit jambo.
Νum. 4. Ρor haber introducido (Ηome
ro) las imitacione, dramaticas. Τ Ρorque en
Ηomero casi siempre hablan los personages
del drama. Vease el cap. ΧΧΙΙΙ. num. 5.
Νum. 6. Υ Sophocles llegό al numero de
ίο representantes a tres. Τ Ηoracio dijo : neo
quarta loguipersona laborat. Un poéta no de
be esforzarse a introducir en el dialogo un
guarto personage Υen efecto no es necesa
ΥΙΟ
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 157
rio el introducir mas de tres actores, de los
quales, el uno emprenda algun hecho, elotro
se oponga, y el tercero ayude a la solucion.
Ρor lo demás, este no es un riguroso precep
to, y se debe entender con sus modifica
ciones.
Ιbid. Υal τεrso de ocho silaba, se acomo
dό al senario o iambo.] Εsto es, cί τgrso da te
rramctro pasό a ser trimctro, Αsi en la
versificacion griega , como en la latina, hay
dos especies de tetrametros y de trimetros, la
una trochaica, que tiene un trocheo en los
pies pares, y la otra iambica, que tiene un
iambo en estos mismos pies. Εs cosa sabida,
φue eliambo se compone de una breve y una
larga , y el trocheo por el contrario, de una
larga y otra breve. Εsta diferencia es la que
hace al verso trochaico el mas danzante y mas
saltador de todos los versos. Se compone de
seis , o de ocho pies. Pero comο estos pies no
son sino de tres tiempos, se hacen entrar dos
en una misma medida. Αsi el verso de ocho
pies , por constar de quatro dimensiones, se
llama tetrametro , y el de seis pies, por
componerse de tres , trimetro. Εl trimetro
iambico ha sucedido al tetrametro trochaico
en los dramas, pordue el dialogo es el que
και usa en lugar de las danzas, y aun de las
danzas satyricas, esto es, las mas vivas que
ba habido, y el dialogo no podia sufrir la
marcha acelerada del trocheo.
Ιbid. Αιrecentada on muchos episodio...]
Ρa
158 Ν Ο Τ Α Δ'
Ρara dar una idea justa de lo gue llama aqui
Αristoteles episodio es menester aήadir alguna
cosa a lo que él dice sobre el origen de la
tragedia.
La tragedia debe su origen a las fiestas
de Βaco , que se celebraban despues de las
vendimias. Ηacianse estas en los templos con
sacrificios, dithyrambos, danzas graves y ma
gestuosas, &c. Pero en las casas particulares,
en las plazas pίiblicas y en las calles eran es
tas diversiones mas desregladas, reduciendose
a gritos y voceria, carreras e injurias grose
ras y reciprocas, bufonerias y truhanadas. Con
cl tiempo se puso en ellas alguna forma, que
pasό a uso. Se distinguiό y caracterizό a las
danzas, llamandolas la Cordace, la Cyclope, &c.
Se mezclaron en ellas algunos dialogos gro
seros , o por mejor decir , invectivas dialo
gisticas , parecidas a los desafios o combates
de los pastores, con sola esta diferencia, que
cstas estaban escritas en estilo pastoril, y las
de las fiestas de Βaco en estilo mas libre y
mas licencioso.
La parte de estas fiestas que se celebra
ban en los templos era necesariamente triste,
porque consistia en coros, esto es, en cantos
graves y monόtonos. Se probό introducir en
estos coros un personage, que recitäse algun
becho ilustre de Βaco : lo que produjo un .
episodio , esto es, una parte estraήa en el
coro. Α este personage aήadiό Εschylo un
segundo, gue formáse un dialogo coa el pri ζ

ΙΩΩΘ
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 159
mero. Sophocles aήadiό a éste un tercero.
Τodo esto era necesario para componer y
facer una accion dramatica , un actor gue
bable , otro que responda, y un tercero, gue
decida en caso de division.
Se ve por lo expuesto, que el episodio
era en su origen una especie de dialogo in
serto en los coros religiosos, para darles al
guna variedad. Εl coro cantaba versos lyricos
en musica tambien lyrica, esto es elevada y
sostenida. Los que egecutaban el episodio can
taban tambien sus recitados , pero su canto
cra mas simple , mas bajoy mas parecido a
las inflexiones de la conversacion.
Εsta misma variedad que habia introdu
cido el episodio, fue causa de dividirle en
guatro partes, a las que necesariamente habia
de preceder una exposicion del asunto , que
por otro nombre se llama prologo: lo qual
formό cinco partes, gue despues se llamaron
actos, separadas por quatro coros o cantos
.
lyricos. Se pasό aun mas adelante, y se dila
taron los episodios, disminuyendo el coro a
proporcion. Εsta diminucion Ilegό al estremo
de que los coros que habian sido en su ori
gen el asunto principal de la tragedia, no
fuesen mas que una parte accesoria, y menos
principal , hasta gue finalmente se suprimie
ron del todo por los modernos.
Ρor lo que se ha dicho hasta aqui , se ve,
φue el episodio, quando se trata de la tragedia
de los antiguos , es expresamente lo que noso
tΣΟS
16ο Ν' Ο Τ Α S
tros Ilamamos el dia de hoy Αtto. Lo gue no
ba impedido que en todos los demás casos con
serváse esta palabra su significacion natural
de sainete , intermadio, trozo o parte paga
diza , 4ue no astd naturalmente unida oon
ε! todo, del 4ual partce 4ue βs alla parte.
La palabra episodiary episodico tienen con
poca diferencia este ultimo sentido : de la pri
mera usa Αristoteles en su Poëtica, para sig
nificar referir por menor , desenυolτer las par
tes de una accion ; y de la segunda, para
significar el defecto o la insuficiencia del en
lace o conexion de las partes de una accion,
como veremos despues.
CΑΡ. V. Νum. Ι. La romedia e, imί
tacion de los pcores, orc. Τ Distingue Αris
toteles dos maneras de vicios, unos, de que
no se averguenzan los que les tienen , co
mo la ambicion, la colera, la venganza, &c.
y otros que causan verguenza y afrenta , co
mo el amor en un viejo, la avaricia sordida,
las pretensiones desregladas. Υ estos ultimoς
vicios son los gue constituyen lo que se lla
ma ridiculo.
Νo es, pues, la comedia simplemente una
imitacion de la vida comun en las condicio,
nes privadas, ni de lo honesto y de lo de
cente en las costumbres de un simple ciuda
dano, ni de lo agradable y risible en las si
tuaciones y en los discursos, sino gue es una
imitacion de un τicio, a quien se puede ha
cer ridiculo. Εsto no cs decir que las pintu,
Ι43
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS. Ι61
ras de la vida comun, lo decoroso, lo agra
dable , lo risible no puedan ni deban entrar
εn la comedia : pero deben entrar en ella,
como accesorio, y envolverse en lo ridiculo,
φue es la forma caracteristica de la especie.
Ιa imitacion de la vida privada no es de
suyo alegre, ni risucήa ; y la comedia lo de
Βe ser : la del vicio, como vicio , es odiosa,
y supone una deformidad desagradable , de
1a gue nadie se rie. Εl placer y lo risible son
cosas alegres, pero no son del caso para cor
regir a nadie, por quanto no suponen nin
guna deformidad. Νo hablamos de aquellos
afectos pateticos , por ser proprios del ge
nero trάgico, Νο resta, pues , otra cosa gue
el vicio ridiculo, gue siendo opuesto a la
virtud, a las costumbres comunes, y al mo
do ordinario de bien vivir, puede divertir
Ρor lo estraήo y grutesco, instruir por el
egemplo, y corregir por la Vergίienza , gue
CΙl S1 CΠC1CΥΥ21.

Εntre todos los poètas comicos ninguno


fia concebido, ni ha egecutado mejor esta
idéa que Μoliere. Εn todas sus comedias ha
renido mucho cuidado de aplicar un vicio,
en que haya ridiculéz dominante , a un per
sonage principal, gue es el centro de la ac
cion, que da el alma y el color a todo lo
demás. Para scήalar con viveza el tal vicio,
1o exagera y lo sobrecarga, al modo que loς
Ψintores pintando al grutesco , para pintar
μnas nariccs grandes, las pintan aun mas Ε".
Θς
162 Ν Ο Τ Α Δ'
des, y para pintar unos ojos pequeήos los
pintan aun mas pegucήos. Τodavia hace mas:
pone elvicio en contraste con la virtud opues
ta, con lo justo, con lo honesto, con lo de
cente , gue atribuye a los personages sensa
tos, a los Philintos, a los Cleantes , a los
Clitandros, &c. Coloca lo sencillo, lo can
dido, lo afectuoso en los jovenes molestadoς
y atormentados por los vicios , o encuen
tros de los personages principales, gue tie
nen el poder y la autoridad, lo agradable
y lo risible en los criados y personas de su
clase, o en las situaciones comicas de los
personages graves , como la de Ηarpagon,
prestando a su hijo , o la de Τartuffo, abra
zando a Οronte en lugar de Εlmira. Εn fin,
quando pinta el vicio en toda su fealdad,
esto es, con sus colores proprios, o le aήa
de algun matiz, gue le hace ridiculo , ο
dispone la pintura de manera, que viene a
quedar tan ridiculo y cόmico, como odioso
abominable.
Νum. 2. Ρorque al Αrchonte despues d,
gran tiempo le concrdiό εί ρoro. Ι Los Αr
εhontes, Μagistrados de Αthenas, que go
bernaban la republica. Ηabia entre ellos uno,
que presidia a los espectάculos, que compra
ba las fäbulas de los autores, y las hacia re
presentar a expensas del gobierno, Los Μάr
πmoles de Αrondel colocan la primera come
dia representada en Αthenas en el aήo de
582. antes de J. C.
Ιbid.
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 263
Ιbid. Νi se sabe 4uién ordendre lo: pro.
logos.Ι Εsta palabra puede ayudar a fijar el
sentido de la voz πρωταγωνίσης , gue se ha
lla en el cap. precedente, num. 6. Se abe quien
εs cl intentor del prologo en la tragadia,
ptro no se sabe quin lo fue en la comedia.
Εl prologo o exposicion del asunto es de
la mayor importancia en un drama και porque
en el prologo se propone el asunto : en el
se indica el fin adonde se dirige la accion,
de él depende por consiguiente una par
te de la unidad , que consiste en la confor
midad o conveniencia sensible de todos los
medios, y de todos los movimientos a un
solo punto. -

Ιbid. Εpitharmo γ Ρhormio, Ι Αmbos Si


cilianos, vivian en el V. siglo antes de J.
C. Fueron los primeros que pusieron en la
comedia una accion, esto cs , una empresa,
que tenia principio , medio y fin. Αristote
les aήade, gue Crates, Αtheniense, fue el pri
mero que tratό esta accion en general , sin
nombrar personas particulares. Τres clases de
comedias se distinguen entre los antiguos : la
comedia antigua , que era una Sάtyra perso
nal, cuyo asunto era un suceso verdadero,
representado al pίiblico, con los nombres ver
daderos de aquellos a quienes habia aconte
cido , y esto es lo que llama Αristotelesforma
iambica : la media, que representaba sucesos
verdaderos con nombres fingidos : la nueτa,
que representaba hechos fingidos o generales,
Ι. 2 CΟΩ
164 Λ7 Ο Τ Α $
con nombres tambien fingidos. Crates file
cl primero que diό el cgemplo de esta ulti
ma especie de comedia.
CΑΡ. VΙ. Νum. 2. La tragedia e, una,
action 4ue Causa la purgacion de la, pasio,
ηes, no por narracion , sino por τia de mί
sericordia γ terror.] Εn todos tiempos ha
dado mucho que hacer a los interpretes el
sentido de este lugar, y no han podido com
prender, gué entiende aqui Αristoteles por
μurgar la pasiones , y menos gué entienda
porpurgar Gl terror γla Compasion, y pur
garlas por la tragedia, que antes bien las
excita. : Las purga acaso, o las sana excitan
do el amor, el odio y la tristeza : Ρor otra
parte, o a quién pudo ofrecerse el pensamien
to inhumano de querer curar los hombreς
de la compasion , gue es el refugio de los in
felices, y del terror, gue es la salvaguardia
de la virtud: Sin embargo, parece gue Αris
toteles lo dijo asί , y no se podrά sospechar
de él haber dicho a su siglo un absurdo pal
pable.
Corneille explica a su modo esta purga
cion. " La conmiseracion de una desgracia,
,, en gue vemos caer a nuestros semejantes,
,, nos conduce, dice él, altemor de un ca
,, so igual en nosotros , este temor al deseo
,, de evitarlo , y este deseo a purgar, mo
,, derar, rectificar, y aun desarraygar de no.
,, sotros la Ρasion que ahoga a vista nuestra
», on la desgracia a la, Personas gue nos cau
- 9, S211
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 165
», san lastima , por esta razon comun, bien
», gue natural e indubitable , se sigue , gue
», para evitar cl efecto es necesario quitar la
», causa. " ΙΙ. Dis. de la Τrag. Εsta idéa
de Corneille en sί es justa , y conviene muy \

bien a la tragedia. Pero no es esta la idéa de


Αristoteles , pues se explica él mismo con
bastante claridad en el lib. 8. de su Politica,
cap. 7. como haremos ver por esta nota,
gue excederά los limites ordinarios, no obs
tante que la abreviaremos lo mas gue se
pueda.
Τrata Αristoteles en este libro de la edu
εacion de los jovenes, y de las diferentes
artes , en que se les debe instruir, entre las
quales se da el principal lugar a la musica.
Αun a los niήos quiere él que se enseήe,
aun quando no sirviera de otra cosa, que
de entretenerles en una diversion bulli.iosa,
πλαταγήν, que los estorbáse el guebrar los
muebles de las casas , como decia Αrchy
ras, con otros juegos. Pero en una edad mas
abanzada, y en todo el curso de la vida,
tiene la musica , segun este Filόsofo, usos
πmuy importantes, entre los quales pone cl
«de la purgacion de las pasiones.
Αntes de citar el texto de Αristoteles, juz
gamos necesario sentar algunos principios y
determinar algunas nociones, gue le hagan
- mas inteligible y mas concluyente,
Τres cosas hay en el canto musical, las
Ρalabras, λόγοι; el canto, αρμονία; y el ryth
L3 ΙΥΠΟ
Ι66 Ν' Ο Τ Α 5'
πιο o la medida , ρυθμός. Los antiguos y los
modernos están conformes en este punto, y
nadie puede decir otra cosa.
Οuando las palabras , el canto y el ryth
mo están unidos, como lo estaban en la
tragedia griega και CS menester que estas tΥ€S

partes concurran en una misma expreslon, y


no produzcan sino un mismo efecto o sen
timiento en el alma de los oyentes. : Οué
se diria de una composicion musical, en don
de las palabras expresasen la alegria , el can
to la tristeza , y el rythmo alguna otra pa
sion 2
Siguese de aqui, gue todo lo que se ha
lle bien probado acerca de la expresion y
del efecto de una de estas tres partes, quan
do están unidas, se ha de entender igual
mente bien probado del efecto de las otras
dos , y consiguientemente , si se halla en
Αristoteles una explicacion clara y precisa del
modo con que el canto musical sostenido de
las palabras purga las pasiones, y entre otras
el terror y la compasion , se sabrά asimis
mo como las palabras, acompaήadas de la
musica, pueden tambien purgarlas , gue es
el obgeto de la question. -"

Εn tiempo de Αristoteles los Filόsofos di


vidian la musica, relativamente a los efectos
gue causa en el animo en tres especies, qιιe
son la musica moral, la musica activa, y la
musica antusiastica.
Ιa Ρrimera era un canto grave, de una
ΙΥlC
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ5: 167
melodia simple y unida, de un movimien
to moderado y uniforme, semejante a las
costumbres ήθικαι αρμονία. Ηθικόν τοιant
Grari, dice Ciceron , ad naturas o ad
more, accommodatum , rome, jucundum , ad
bencυolentiam Conciliamdam paratum Οrat.
Ι 28.
La segunda especie es activa , πρακτικαί
αρμονία. Εsta era un canto mas compuesto
que el canto moral , mas variado y mas
atrevido en sus entonaciones , mas vivo y
mas acelerado en su movimiento y en su
rythmo : era muy parecido a las pasiones.
Finalmente , la tercera especie es entu
siastica, que se apodera del alma, la arro,
bata, y la llena de cierta especie de borra
chera y de furor : Ετohe, recenti men tre
ρidat metu! La musica obra en el alma, ο
comunicandola un egercicio suave y unifor
me, o movimientos vivos y apasionados , ο
finalmente dandola golpes violentos, que la
turban y la sacan de su lugar. Ηay, pues,
tres especies de musica en guanto a sus efco,
tos. Εsta es la conclusion de Αristoteles.
Vengamos aora a los usos que se pue
de hacer de estas tres especies de musica. Αris
toteles cuenta hasta guatro. Se puede usar
de la musica para dar algun descanso al al
ma, despues de grandes fatigas, προς άνεσιν,
para ocuparla en ratos libres y desocupados,
προς διαγωγήν , para darla un caräcter con
veniente en la juventud , προς παιδείαν ; Υ
Ι. 4 ι
Ι68 Ν' Ο Τ Α S
finalmente para purgarla de las afecciones
que la molestan προς κάθαρσιν.
τ". Uso, para dar aigun descanso al al
ma. Εste no tiene necesidad de explicacion,
ni de pruebas, basta la experiencia. La mu
sica da mejor descanso al alma que la in
accion completa , pοrgue la ocupa dulce
mente sin fatigarla , y en la inaccion las
ideas que la molestaron volverian a ella, y
1a acabarian de apurar.
2" Uso, para ocupar al alma en el tiempo
ίibre γ ocioso. Un hombre de bien se ha de
ocupar, dice Αristoteles , y descansar como
bombre de bien. 45 Ι. Α. o Pues qué diver,
sion puede haber mas honesta, gue el entre
tenerse en proporciones y symetrias harmo,
nicas ! gue tienen tan grande analogia con
πuestra alma, que algunos Filόsofos digeron,
que nuestra alma misma era harmonia, ο
compuesta de harmonia.
3". Uso, para dar al alma un Caracter
τοnveniente , ήθος, Ηe aqui el razonamiento
de Αristoteles, y casi sus palabras. Se ha de,
monstrado, gue la musica obra en el alma,
luego ha de obrar en el alma de los jovo,
nes. Verdad es, que las afecciones que en.
gendra en ellos son facticias, pero estas afcc,
ciones facticias abren y preparan el camino
a las que son producidas por las realidades:
el amor del retrato dispone al amor de la
persona. εSe persuadirά alguno a que los com,
batcs de Polygnoto, y las pinturas libres do
Ρau
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕ$ 169
anson producirian los mismos efectos en el
alma de los jovencs : Εsta misma diferencia
se hallara en los cantos graves y en los afe
minados. Εstos son un instrumento de cor
πupcion , pero los cantos graves han de ser
ιun medio de educacion προς παιδείαν.
4" Uso, para purgar al alma : este es
ε! obgeto de nuestra nota. Pythagoras fue
cl primero que se valiό de esta voz de la
medicina. Ρorgue como la medicina purga
los cuerpos corrigiendo los excesos o cl vi
Cio de los humores, asi tambien la musica
purga el alma, corrigiendo o quitando, ya
scan los excesos o ya el vicio de las afec
ciones. Α este asunto cita Αristoteles los poé
tas , gue han dicho que Polyphemo en las
riberas de Sicilia, Οrphéo en la cumbre
del Rodope , Αchiles en sus naves mitiga
ban sus pesares con las dulces consonancias
de la lyra. Pero sin recurrir a la fäbula te
nemos el mismo efecto entre nosotros. o De
qué sirven en las poblaciones grandes los es
pectäculos de la poèsia y de la musica, si
no de dar algun descanso al hombre en sus
trabajos, de divertir al rico desocupado, ο
de distraer de sus disgustos al hombre acon
gojado ! Porque nosotros hemos perdido to
talmente de vista el tercer efecto, gue es el
de la educacion del alma : creemos, porno
Ιnaber reflexionado en ello, gue todas ias es
pecies de musica son poco mas o menos in.
aiferentes a la cducacion y a las costumbres.
Des
17ο Ν Ο Τ Α $
Despues de estos preliminares esperamos,
que la doctrina de Αristoteles sobre la pur
gacion de la compasion y del terror por medio
ae la tragedia, serά facil de entender en el
cap. 7. lib. 8. de su Politica. Εstas son
sus palabras : " Se trata aora de saber, si en
,, la educacion de la juventud se pueden in
,, troducir todas las especies de canto o de
,, rythmo , ο si es menester usar de elec
,, cion...... Como estamos persuadidos gue
,, esta materia estά suficientemente tratada por
,, los musicos del dia de hoy, y por algu
,, nos de nuestros Filόsofos , no nos metere
,, mos en la relacion por menor, gue se hala
,, en ellos, contentandonos con tocar suma
,, riamente los principales puntos. Εn primer
,, lugar aprobamos la division gue ellos han
,, dado de los cantos musicos en tres espe
,, cies, gue son los cantos morales, los can
,, tos activos y los cantos entusiasticos; cada
,, uno de los quales tiene su propria virtud,
,, y producen efectos diferentes. Diremos des
,, pues, gue la musica puede tener diversos
,, usos, que son formar el carάcter y las cos
», tumbres , purgar el alma (aqui solo toca
9, mos de paso el articulo de la purgacion,
», del que hablamos largamente en nuestros
,, libros de Poëtica; ) en tercer lugar sirve
,, la musica para ocupar el tiempo libre y
», ocioso , y finalmente para recrear el alma
9, y darla algun descanso, despues de la apli
•, cacion y conato en el trabajo. Εs , Ρugs,
» , CV1
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS τ7τ
», evidente, que produce la musica estos qua
•, tro efectos por las tres especies de cantos
», que acabamos de referir. Pero no es menester
,, usar de estos cantos de una misma manera.
,, Ρara formar cl animo es necesario usar de los
,, cantos mas morales, para los otros efectos
,, bastarά οίr egecutar a los inteligentes los
», trozos de musica activa o entusiastica. Por
», que los cantos gue hacen una impresion
», fuerte en algunas almas , obran tambien
,, en todas , aunque con menos vehemencia.
,, Νο hay diferencia sino en el grado , sea
», compasion, sea terror o entusiasmo. Ηay
», algunos que salem fuera de sί con la mis
,, ma impresion, gue apenas mueve a otros.
», Pero vemos que estos , oyendo algunos de
,, Ιos cantos graves y religiosos, que preparan
,, el alma para la celebracion de las cosas di
•, vinas, se aquietan poιo a poco , τomo 3 ί
,, hubicsan recibido una uerte de purgation
», γάa medicina. Lo mismo acontece necesa
,, riamente a los gue han nacido sensibles
9, al terror γ a la Conmiseration , tanto a los
», gue son muy sensibles, como a los gue
9, son menos. Εn todos se egecuta una espe
», cie de purgacion : y todos experimentan
,, tin alivio mezclado de placer. Lo mismo
,, sucede en los cantos morales ο Catharti
, , ιου, que producen en el corazon del hom
,, bre una alegria pura, y sin mezcla de do
,, Ior. " De aqui concluye Αristoteles en lo
restante de este capitulo , gue no se ha de
pcr
172 Ν Ο Τ Α $
permitir a la juventud otra musica que 12
αathartica o moral, y que se ha de dejar
la que contiene entonaciones fuertes y agu
das, y estά excesivamente cargada e ilumi
nada para los ignorantes y poco delicados,
φορτικοίς, los quales necesitan de emociones
fuertes y groseras, como ellos son. -

Siguese evidentemente de esta doctrina,


que la purgacion que obra la musica con
siste en moderar el exceso de los movimien
tos activos, y en aliviar la emocion, que
seria vivisima κουφίζεται : de manera gue esta
emocion esté acompaήada del placer, μεθ'
ηδονής , y este placer sea puro y sin mezcla
de dolor, χαράν αβλαβή. Αristoteles aήade,
φue esta purgacion tiene lugar en la com
pasion y en el terror. La purgacion del ter
ror y de la compasion por medio de la mu
sica, consiste en que la musica modere el
exceso de estas pasiones , o enmiende su es
pecie. Εsta purgacion se hace por la trage
dia del mismo modo que por la musica , y
asi la purgacion del terror y de la con
miseracion en la tragedia , consiste en qui
tara estas dos pasiones todo quanto pucden
tener de excesivo y de molesto.
ο Cόmo se obra esta purgacion en la tra
gedia : Ρor dos medios, de los quales era el
primero entre los antiguos la musica o el
canto, gue acompaήaba a la tragedia, y que
siendo dorico o moral debia, en el sentido
recibido en tiempo de Αristoteles, purgar el
téΥ
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 175
terror y la compasion. Εl segundo mcdio era
la imitacion, que segun Αristoteles (cap. πν.
Ι. ) y segun la verdad tiene esta propriedad
particular de hacer que amemos en la pintura,
1o que nos causaria horror en la realidad,
como acontece en la pintura de los cadave
res y fieras horribles. Αήade Αristoteles, gue
csta es la gracia de las artes : esta es tam
bien la de la tragedia. Si Phedra en su des
esperacion se diese realmente de puήaladas a
nuestros ojos , si Ηypolito fuese arrastrado
por sus caballos y despedazado entre las ro
cas , la conmiseracion y el terror gue ex
perimentariamos, llevados hasta el exceso,
y mezclados de horror, serian para nosotros
un tormento. La tragedia nos socorre
ampara presentandonos el terror y la lastima
que amamos, y apartando de nosotros este
grado excesίνο o esta mezcla de horror gue
aborrecemos. Αlivia la impresion, y la re
duce al grado y a la especie, en gue no es
πmas que un placer sin mezcla de dolor, χα
ραν αβλαβή , porque a pesar de la ilusion
del teatro en qualquiera grado que se su
ponga, el artificio penetra y nos consuela,
quando la imagen nos aflige , y nos confir
ma y da άnimo, guando la imagen nos
2SuSta.

Ρor este principio se ha prohibido a los


οétas de todas las naciones , en que se ha
lla bien establecida la humanidad y la cul
tura , ensangrenta cί teatro. Γcrque la ima
5SΠ.
176 Ν' Ο Τ Α $
Νum. 5. Las sentencia, γ la rostum
bre, son Causas de la, acciona, humanas. Ι
Las costumbres determinan la especic de la
accion, las sentencias el individuo. Μe ex
plicaré. Un aváro está determinado por su
caracter de aváro a obrar como avάro , pero
el estά determinado a obrar como aváro en
tal momento, en tal circumstancia y de tal
manera, en fuerza de su pensamiento actual.
Sin este pensamiento nada obraria, sin el ca
τάcter no obraria asi. Luego las sentencias y
las costumbres son las causas de la accion y
de la especie de la accion, y toda accion es
cl efecto de las sentencias y de las costum
bres.
Ιbid. Fibula lamo la misma romposicion
de las oosas. Τ Βatteux traduce : llamo fibu
Ιa la roordinacion de la partes , de que s:
αompone una accion poètica, Una accion po3
tica esaguella , cuyas partes están compues
tas y coordinadas entre sί del mejor modo
posible, sin mirar a la verdad de los hechos.
Εs un edificίο , en que entran igualmente lo
verdadero y lo falso, con tal que sean verisi
miles, Basta que se vean motivos razonables,
ιun plan natural, un designio seguido, cuya
egecucion comience, se adelante y se acabe
Ρor medios verisimiles. Τodos los Αpologos
de Εsopo son fäbulas en este sentido. Εl lobo
formό el designio de devorar el cordero : da
Ρie Ρara rehir y Ρretexta injurias , finalmente
Ιe arrebata y le devora.
Νum.
SΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕLΕS τ77
Νum. 6. La. parte de la tragedia son
stis.Τ De las quales dos son los medios de
imitacion , la locucion y al ranto (έste com
prehende la declamacion ) : una es el modo
de imitar, y esta es la representacion drama
tica : las otras tresson los obgetos que se imi
tan, las sentencias, la, Costumbre, γ la accion.
Νum. 7. La tragedia imita la, accίο
mes y la τida , la flicidad y la infalicidad.Ι
Εsto se debe explicar por la doctrina parti
cular de Αristoteles sobre la felicidad o el su
mo bien del hombre en esta vida. La felici
dad, dice él, es el bien supremo del hombre,
το τέλος : es asi que el bien supremo del hom
bre està en las acciones , πράξεις τινές και
ενέργεια το τέλος. Αc Μorib. Ι. 8. Lucgo
la felicidad, y por consiguiente la infelici
dad humana estά en las acciones, και γαρ
ευδαιμονία εν πράξει έσί. Εn dos palabras,
elfin o la felicidad del hombre estά en la
virtud : es asi que la virtud estά en la ac
cion ; luego el fin del hombre estά en la ac
cion. Ibid. 6.
Αristoteles dice una rierta accion πράξις
τις , πράξεις τινές, porque distingue dos es
pecies de acciones, mecanicas y morales, Αsi
la medicina tiene por fin la salud , la cien
cia militar la victoria , el arte de pintar la
φintura, &c. estos son los fines exteriores a
la accion. Νo es lo mismo en las acciones
morales, que son las operaciones del alma,
gue se inclina a la virtud, o se aparta y aleja
del
178 : ΝΟ ΤΑ 5
del vicio. Εstas tienen su fin en sί mismas:
y son para sί mismas su fin, De aqui es,
e en la conversacion familiar, ser feliz,
δbrar bien , τίτir bien , se toman entre los
Griegos por, εγιόnymos : , συνάδει δε τώ
λόγω και το ευζην και το ευπράττειν τον
ευδαίμονα. Ιbid. 8.
La vida feliz es la buena conducta : σχε
δόν γαρ ευζοία τις είρηται και ευπραξία,
Ιbid. Se debe traducir το τέλος πράξις τις
ες : el/in que se propone ε, la accion.
"Αristoteles aήade, y no qualidad, ου
ποιότης : Ρorgue el obgeto de la tragedia
no es el pintar la qualidad o los caractéres.
Υ la razon es, dice él, que en la tragedia
los caractéres son para la accion, y no la
accion para los caractéres.
CΑΡ. VΙΙ. Νum. 2. Εl prologo. Τ Εsto
corresponde entre los antiguos a nuestro pri
mer acto, donde se expone el asunto, y
se dan a coπocer los principales actores, sus
costumbres, sus pensamientos, sus intereses,
Veanse las notas sobre Despreaux , canto ΙΙΙ,
vers. 27. - -

Εl coro se componia, a lo menos, de


quince personas, hombres , mugeres, vic,
jos, &c. que representaban la asamblea, tes,
tigo de la accion que se hacia, siete de un
lado y siete del otro, y el corypheo o can,
tor principal, que se colocaban en el teatro
de diversas maneras, segun las circumstancia,
ο la necesidad.
ΕΙ
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ5. 179
Εl coro salia del teatro despues del pro
logo, y comenzaba la accion. Α] entrar can
taba algunos trozos lyricos , despues hacia
tres repeticiones diferentes, que servian de
intermedios a los actos o pisodio , y des
pues de la catastrofe se retiraba sin dilacion
detrás del teatro. -

Ρarodos era la primer salida o el pri


mer canto del coro. Stasimon era el canto
del coro inmoble en el teatro , rommoi eran
los gemidos y lamentaciones del coro quan
do sucedia la catastrofe. ι

Νum. 3. La melodia astable (stasimon)


del τoro, as lo que Canta in anapesto γ in
trocheo. Τ " Εstos dos pies, dice Μr. Dacier,
,, tienen principalmente lugar en el primer
,, canto del coro, y son muy raros en los
,, otros tres , en que el coro no se movia tan
,, to. " Νota Ιο. Vease a Salas Ιlustr. Poét.
Secc. Ι 2. . .

υ, CΑΡ. VΙΙΙ. Νum. 3. Τodo, ε, aquello


que tiene, Ά medio y/in. Ι " Εstos ter
,, minos, dice Corneille , son tan generales,
,, que al parecer nada significan , pero bien
,, entendidos excluyen las acciones momen
,, tâneas , que no tienen estas tres partes.
,, Τal puede ser la muerte de la hermana de
,, Ηoracio, gue se egecuta de improviso sin
,, preparacion alguna en los tres actos gue la
,, preceden. Υaseguro, gue si Cinna espe
,, ráse al quinto acto a conspirar contra Αu
,, gusto, y consumiera los otros quatroen
-- Μ2 », Ρίο
18ο Ν Ο Τ Α Δ'
,, protextaciones de amor a Εmilia, o en ze
,, los contra Μάximo : esta conspiracion ma
,, ravillosa causaria grandes revoluciones en
,, los animos de aquellos a quienes los qua
,, tro actos primeros hubieran hecho esperar
ν, οtra CΟSa.
,, Εs necesario, pues, que una accion,
,, para que sea de un justo tamaήo tenga
,, principio , medio y fin. Cinna conspira
,, contra Αugusto y comunica su conspira
,, cion con Εmilia , este es el principio. Μά
,, ximo procura advertir a Αugusto de ella,
,, este es el medio. Αugusto le perdoma, esta
,, es el fin. " Diso. Ι. pag. Ι4.
Εsto es guizά lo que constituye la di
ferencia que hay entre acto γ accion en el he
cho dramatico. Una accion dramatica tiene
en sί su principio , su medio y su fin. Un
acto no tiene en sί ni principio ni fin , ο
no tiene mas gue lo uno o lo otro , estά,
por decirlo asi, ingerido en otra accion , ο
- va a introducirse en ella. -

CΑΡ. ΙΧ. Νum. 2. Μa: Ηomero, ασέ


ιomo en la, demd, ρosas fuc arcelante.Ι ΕΙ
mismo Virgilio puede ser comprehendido en
csta decision. Εl asunto de su poéma no es
ιuna accion , sino una empresa : el estableci
niento de una nacion en un paίs estrange
ro, asunto mas vasto aίin, que ha sido el cer
- co de Τroya para Ηomero. Pero el poéta la
tino prefiriό en su poéma el interés nacional
a la regularidad del arte.
- CΑΡ.
ΔΟΒΚΕ ΑΚΙΩΤΟΤΕΙΕΔ. 181
CΑΡ. Χ. Νum. Ι. Εl contar la rosa,
9omo suctdicron, sino τomo debrian haber su.
τadido, y lo posible romo fuere necesario ο τε
risimil. Τ Βatteux por Contar las cosas , tra
duce, tratar lο τεrdadero. Εn estas dos pa,
labras lo τ'ardadero y lo posible, dice , com
prehende Αristoteles el universo poético, gue,
como se sabe, es mucho mas extenso, gue
el universo real. Lo verdadero es todo aque
llo que puede o ha podido ser. La Ηistoria
y la poèsia tienen un derecho igual a lover
dadero, pero la una para usar de lo verda
dero, como es, la otra para usar de ello,
como Ιe agrade. La historia nada puede aήa
dir ni quitar a loverdadero , es un testigo
φue depone. La poèsίa le guita y le aήade,
dispone de él como de cosa propria, y le
Ηermoséa segun sus idéas y sus caprichos.
ο Εn qué fuente ha de beber la poèsίa es
ros adornos : Εn lo posible , gue es el fondo
natural e imagotable de la ficcion : es decir,
φue si la poèsia tiene que tratar un hccho
verdadero, le darά , si lo juzga aproposito,
otras causas, otros efectos, otras circumstan
cias que las que tiene en la historia , pero
bajo dos condiciones, gue impone Αristote
les , gue estas causas, estos efectos, estas cir
cunstancias sean τ'erisimiles o necesarias : dos
palabras importantes, que comprehenden casi
τοdas las reglas de la poètica.
' ο Qué ehtiende Αristoteles por estas pa
labras : Corneille responderά por nosotros.
Μ3 «ε Υo
182 Ν Ο Τ Α Δ'
" Υo no creo, dice, gue me aparto del pen
,, samiento de Αristoteles, guando me atrevo
,, a decir para definir lo τarisimil, &c. 4ue
,, ε, una rosa manifiestamente posible an al
,, decoro, γ ηue no o ni manifiestamente τar
,, dadara nί manifiestamente falsa. " Cor
neille distingue despues loverisimil general,
gue es lo que debe hacer un Rey, un ambicίο,
so, un amante, &c. y particular, que es lo
gue ha de hacer Αlejandro, Cesar, Αlcibia
des, despues de conocido su caräcter. Αήa
de, que hay aun loverisimil ordinario, gue
sucede mas freqίientemente , o por lo menos
tan freqtientemente como su contrario , y el
artraordinario, gue sucede menos freqüente
mente que su contrario , pero gue tiene su
posibilidad bastante facil para no llegar a ser
milagroso. Τales son las definiciones que da
Corneille de loverisimil y de sus especies.
Vengamos a lo necesario.
" Lo necesario, dice, no es otra cosa gue
,, la la necesidad del poèta para arribar a su
,, fin, ο hacer que lleguen a él sus acto
,, res...... Un amante tiene el designio de
,, poseer a su dama ; un ambicioso de apode,
,, rarse de una corona, &c. Las cosas gue
,, tienen necesidad de hacer para llegar a
,, esto constituyen este necesario , que es me
,, nester preferir a lo τarisimil, o para ha
,, blar con mas propriedad , que es menester
,, aήadir a lo τ'arisimil en el enlace de las
acciones y de los mcdios. " Disc. Ι Ι.
Cor
ΔΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕΙΕs. 183
Corneille quiere decir sin duda, que lo ne.
cesario es aquello de que tiene necesidad la
accion misma, sea para comenzar, sea para
continuar, o sea para acabarse ; que esta es
una parte que precede, o que acompaήa , ο
que sigue necesarlamente a otra parte acor
dada, o gue no puede dejar de acordarse.
Αcordamos que Αchiles es violento e impe
tuoso , si él recibe una injuria, es necesario
que se enfurezca , y que intente vengarse.
Αristoteles en el cap. ΧVΙΙΙ. num. 6. " guie
,, re que el poéta a cada cosa y a cada pala
,, bra que escriba se pregunte a sί mismo,
,, si es necesario o si es por lo menos veri
,, simil que su actor diga o haga tal cosa. "
Εs, pues, lo necesario lo gue debe o ha
debido hacerse o decirse necesariamente da
do tal carάcter o tal posicion : como lo veri
simil lo que puede o ha podido hacerse ο
decirse verisimilmente asentada tal posicion.
Αsi en la poèsia hay la τerdad poètica ador
nada por la ficcion en contraposicion a la
τtrdad historica que nada debe adornar, ni
afear, y lo posible , esto es, la ficcion : pero
una ficcion arreglada por las idéas que tene
mos de lο τεrisimil, y alguna vez apoyada
sobre un fundamento acordado, del que se le
saca como una conseqίiencia necesaria.
Ιbid. La poèsia as mas filosofica e ins
tructiva que la historia. Τ La razon es, por
que la poèsia traza y delinea sus modelos tan
buenos como pueden ser, la historia los ofrece
Μ4 - CΟ
τ84 . . Ν ΟΤΑ 5
como son : Αchiles en Ηomero es valiente
φuanto puede ser, y Ulyses prudente : Εneas
en Virgilio es un héroe perfecto. La histo
ria les hubiera pintado de otra suerte, si les
hubiera pintado conforme a la verdad. : Οué
Ηistoria puede ser comparada con nuestro
Τelémaco , por la hermosura de los egem
plos y de las lecciones: Puede aήadirse, que
las lecciones de la poésίa son mas afectuosas
y mas penetrantes, porque se encaminan al
corazon por medio del placer : pracepti, in
ormat amicis.
Ιbid. Ο 4ue se obran an al modo que εις
τeri,imiί o neresario, a lo qual mira la poè,
σίa quando impone los nombre, proprios. Ι
Da la razon Αristoteles en el num. 3. por
que lo que ha sucedido es evidentemente
posible, y por consiguiente verisimil, y al
guna vez necesario respecto a lo gue ha pre
cedido.
Νum. 3. Υotras, donde no hay ninguno
τerdadero, Ι Ζayra y Αltira son dos egem
plos poderοsos entre los modernos.
Νum. 5. Εntre la fibulas son malist
mas las episodicas. Τ "Αristoteles reprehen.
,, de fuertemente , dice Corneille , los episo
,, dios sueltos, y dice, que los malos poétas
, los hacen por ignorancia, y los buenos en
,, favor de los comediantes, por darles em
,, pleo. La Ιnfanta del Cid es de este nίime
,, ro ; y se la podrά condenar o absolver, se
», gun cl ordcn gue se me guicra dar Ρor
9» ΠllCS
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS τ85
», nuestros modernos. " Disc. Ι. pag. 28.
Εn este mismo lugar distingue Corneille
dos especies de episodios : " unos, dice, gue
2, pueden ser compuestos de las acciones par
,, ticulares de los actores principales, cuya
2, accion principal podria no obstante omi
,, tirse , otros de los intereses de los segun
,, dos amantes, gue se introducen, y quese
,, llaman comunmente personages episodicos.
», Unos y otros deben tener su fundamento
, en el primer acto, y estar unidos a la
», accion principal, esto es, servirla de al
,, guna cosa : y particularmente estos perso
,, mages episodicos deben depender de tal
», suerte de los primeros, que un solo en
,, redo mezcle los unos con los otros. " Εs
inutil el advertir que Corneille no enscήa
aqui las reglas, sino las maήas del arte, quan
do se trata de cubrir los defectos sean del
poéta o del asunto que trata. Εl arte scrία
perfecto si una sola accion por sί misma, esto
cs , por sus desenredos, sin episodios ni adi
cion estraήa, llenáse completamente la me
dida. Τal es el Εdipo de Sophocles. Seria muy
dificil encontrar egemplos en los modernos,
pοrgue la supresion de los coros ha dejado
entre ellos un espacio muy largo gue llenar,
y muy dificultoso de conciliar con la unidad
exacta y rigurosa.
CΑΡ. ΧΙ. Νum. Ι. Las fibula, unas
son simples, otras intrincadas. Τ Despues
de haber hablado de las calidades de "
3l
Ι 86 Ν Ο Τ Α Δ'
fäbula o accion poética, distingue Αristote
les las especies de fibulas, que constituyen
tantas especies de tragedias, como se verά
en el cap. ΧVΙΙ. num. 2. Ηay quatro espe
cies de fabulas trägicas, imples, implcrd,
χρathttica y morales, Εn este capitulo no
nombra ni define Αristoteles esta ultima es
pecie , pcro se debe sobreentender por su
contraposicion a la especie pathetica, y se
face mencion de ella dos veces en los cap.
ΧVΙΙ, num. 2. y ΧΧΙΙΙ. num. Ι. como que
constituye la guarta especie.
Νum. 2. Llamo action intrincada aquella
donde se hace el transito Con al reconorimiento
ο κοn la periptcia, o con lo uno y con lo otro.]
Οuando hay reconocimiento, un mismo per
sonage sin set doble , hace dos papeles dife
rentes , el uno antes del reconocimiento y
otro despues. Αntes del reconocimiento Εdi
po es el Juez que busca al reo, y que quie
re castigarle. Despues que es reconocido, él
cs el reo y el castigado. De esta manera el
asunto se tnrada y se τιualτe a anredar en sί
πmismo. Lo mismo sucede quando hay pe
ripecia, Un mismo personage tiene dos esta
dos diferentes, de felicidad y de infelicidad.
Εs , pucs, accion implexa o compuesta aque
lla en que hay reconocimiento o peripecia,
ο uno y otro. La tragedia simple se explica
aqui por su oposicion a la tragedia im
plexa. "

CΑΡ. ΧΙΙ. Νum. Ι. La peripacia es


44/1ίζ
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕ$ 187
μna mudanza , ώης. Π Εsta palabra peripacia
viene del verbo πίπτω, ιαdo, y significa
acontecimiento repentino, accidenta, infortunio
impensado, gue muda de un golpe el estado
de un hombre y el semblante de todos sus
intereses. Lo que nunca se hace mas repen
tinamente que por el reconocimiento.
Ιbid. Υrn el Lincco. Τ Εste era el espo
so de Ηipermenestra , la unica de las cin
qüenta hijas de Danao, que conservό su es
poso. Danao estaba para matarla, una sedi
cion, al parecer, mudό el semblante de las
cosas : pereciό Danao, y se salvό Linceo.
CΑΡ. ΧΙΙΙ. Νum. Ι. Ρor la serial de la
herida.Ι Ulyses, en el lib. 19. de la Οdysea,
enseήa él mismo su cicatriz a los pastores,
para que le reconozcan, y para hacerles
creer que era el mismo, y no otro , πίσεως
ένεκα. Εn el lib. 2 Ι. fue percibida en el baήo
esta misma cicatriz contra su voluntad , por
Εuriclea, su ama de leche, que diό un grito
al verle. Εste segundo modo de usar de las
scήales de reconocimiento es mucho mas agu
do gue el otro. -

Νum. 2. Εl segundo modo de los recono


αimientos (no) carace de artificio. Ι. Αristo
teles en los libros Ι. y 2. de sti Retorica dis
tingue dos especies de pruebas: unas artifί
ίiale, y otras no artificiala , των πίσεων
αι μεν άτεχνοι εισι, αι δε έντεχνοι. Las no
artificiales son aquellas gue elorador no
inventa, como son las leyes, los titulos, los
Ju
Ι.88 ΝΟ Τ Α $
juramentos, los testigos, la tortura. Las ar
tificiales son aquellas gue son obra del in
genio y del arte del orador. Αsi tambien los
reconocimientos se hacen por pruebas y por
demonstraciones de que una persona es tal ο
tal : es necesario, pues, que haya reconoci
mientos artificiales y no artificiales. Εstos se
Ιhacen por seήales naturales, u otras, que se
parezcan a las leyes , a los titulos, a los
testigos, y gue elorador use de ellas co
mo son, sin aήadir nada de suyo. Las arti
/iciales son sacadas de las entraήas de las co
sas, er τisttribus rai. Ηay otros que tienen
un medio, ουκ άτεχνοι ; y estos son los re
conocimientos por pruebas exteriores, que el
poëta mismo ha fabricado, πεποιημένα υπό
του ποιητού , y esta es la segunda especie de
que se habla aqui. -

Ιbid. Ρtro al/in g permita en esto in


τentar alguna, το as. Τ Βatteux traduce : Εί
poèta pudo infrir alguna oosa de u asunto,
y Μ. Dacier (dice él) el poèta tenia la liber
#ad de hacer que Οresta, fuese reconocido por
Ιphigenia por madio de otra, qualesquiera
σcήales que le hubicsan agradado, γ 4ue hu
biera podido llevar Orestes. Lo que no me
permite adoptar este sentido es, que Αristo
teles condena este reconocimiento, como el
gue mas se acerca al de la primera especie;
y si se sigue elsentido de Μ. Dacier, vol
veria Αristoteles a probar del todo esta segun
da especie. Segun nuestra traduccion parece
ha
SΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕLΕS τ89
naber deseado Αristoteles, que el poéta lo hu.
biese hecho de modo que Iphigenia juzgáse
por alguna induccion sacada del mismo asun
to, que Οrestes era verdaderamente Οrestes,
ενεγκείν, ferre , infrre, Ηeinsio traduce:
Νonnulla anim possunt frri : ut cum in Τo
rto Sophoclis , radio τor tribuitur, Victorio:
Licchat enim quadam portari. Υ Castelve
rro: Ρercioche δ licito tramettare anchora ar
ίβ (0. 6. -

Νum. 3. Uίγse, ογcndo cantar al que ta


ήia llora, γ fuc reconocido. Ι. Εl taήedor de
la citara cantaba la guerra de Τroya y los
trabajos de Ulyses. Εste héroe no pudo con
tener las lagrimas , y por esto fue reconocido.
Νum. 4. Las Coephoros. I Fάbula de Εs.
chylo, Las Portadora de las ofrendas, Vea
εe la traduccion de Μ. le Franc y la de Μ.
du Τeil de la Αcad. de las Ιnscrip. y Βuenas
Ιetras. -

Ιbid. Κino uno que era emejante a otro.]


" Εlectra , hija de Αgamemnon , yendo con
sus damas al sepulcro de su padre con ofren
da para aplacar los Dioses , encontrό en el
camino una cabellera, y en su vista discur
riό asi : Αqui ha τεnido un hombre de Cabc
lo, Jamejantas a lo, mίο , ninguno tiene oa
bello, semejantas a lo, mios sino Orestes , lue
o al que ha τεnido es Οrestr.
Ιbid. Αdonde a muerto aquel que τiene a
buscar a su hijo. Ι Ρolynices, hijo de Εdi
po, no queriendo decir su nombre a Αdrasto,
Rey
19ο Ν Ο Τ Α Δ'
Κey de Αrgos, se contentό con expresarle, gue
era el hijo menor de un Rey, que yendo
a consultar al oráculo, para saber lo que ha
bia sucedido a su hijo, fue muerto en el
camino , de lo que infiriό Αdrasto, que el
gue hablaba era hijo de Εdipo.
Νum. 5. Como en la tragedia llamada
ζllyses , falso mensagero. I Ulyses en esta fά
bula se vendia por uno de sus compaήeros,
y en esta gualidad les aseguraba , gue Uly.
ses habia muerto, y que él mismo le habia
enterrado. Como nadie le conociese, para gue
le diesen credito decia, que si le presenta
sen el arco de Ulyses confundido con otros
arcos, le conoceria al punto. Ηizose asi, y
le reconociό, y la nueva de la muerte de
Ulyses fue creida por algunos instantes, pero
esto era creer muy de ligero al engaήo,
pοrgue el impostor podia estar instruido pot
otros de la forma particular del arco de
Ulyses. Α este falso reconocimiento seguia,
segun parece, otro verdadero, como en la
Μerope de Μ. Voltaire. Μerope creta, en
vista del casco de su hijo, que el que le
traia le habia asesinado, un falso raciocinio
la engaήa y la conduce a terminos de ma
tarle; pero al punto hace otro raciocinio mas
justo, que le salva. " -

CΑΡ. ΧΙV. Νum. 2. La perturbation


ε: ana accion φue mucυd y Causa dolor. Ι La
definicion que da el Filόsofo no deja duda
alguna sobre la significacion de esta palabra,
ν ? Τic
\
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS , τοτ
Τiene absolutamente el mismo sentido que
quando decimos : la Pasion de Jasu-Chriίο.
Significa muerte violenta, tormentos , en una
palabra , lo gue en estilo dramatico se llama
derramamiento de angre.
Νum. 3. Νi la humanidad. Τ Μ. Dacier
traduce en todas partes φιλάνθρωπον, por
lo que Causa placer , cuya traduccion es muy
vaga. Εl placer de que aqui se trata, es el
de un sentimiento producido por un egem
plo o una verdad util a la humanidad. Ηein
sio ha expresado este sentido con una peri
frasis : Quod homine, communi lege ac τlncu
ίο humanitatis moτεf , y esta es la idea
justa. -

Νum. 4. Resta , ηue para la tragedia


scan los mas aproposito lo, hombre, ηue tie
nen la mediania. Τ" Los que quieren , dice
,, Corneille , gue nuestros héroes no exce
,, dan una bondad mediana, se hallan muy
,, embarazados en la tragedia de Polieuctes,
3, cuya virtud llega a terminos de santidad,
,, sin mezcla alguna de flaqueza. " Disc. 2.
de la Τragedia. Νο lo estarian si juzgasen los
personages segun las relaciones, que tienen
entre sί en la accion teatral, y no segun
las que tienen con el oyente. Ρolieuctes era
culpable a los ojos de Felix y del Imperio
Romano , pοrgue despedazaba sus Dioses y
arruinaba sus templos, y esto bastaba para
inacer al perseguidor menos malo, y al per
seguido menos bueno en el teatro , por esta
ΥΩ
Ι92 Ν Ο Τ Α Δ'
razon su castigo no excita ni la indignacion
ni el horror. -

Ιbid. Εdipo caγό an inflicidad por error


fumano.Ι Εste asunto ha sido frequente
mente censurado a los antiguos, siguiendo
a Μ. Corneille , gue es de parecer, gue Εdi
po ninguna culpa habia comctido (ΙΙ. Disc, so
bre el poèma Dram. ) y sobre todo, siguien
do a Μ. de Fontenelle, que ha dicho, gue
Εdipo habia sido destruido por un rayo. De
aqui se concluye, que la infelicidad de
Εdipo no era ni trágica , ni moral. Νο po
demos dejar de examinar con alguna aten
cion esta critica , mayormente al ver que
Αristoteles ha propuesto el Εdipo de Sopho
cles por regla y modelo de las tragedias.
Una reflexion bien sencilla pudo inspirar
a lo menos alguna duda a nucstros censo
res. Τoda la Grecia ha derramado lagrimas
por Εdipo. Εl dia de hoy aün mueve a las
tima en nuestros teatros. o Pues qué, se en
gaήan todas las naciones en punto de senti
miento ! Εdipo no cometiό culpa alguna , es
tá bien : : Iphigenia la ha cometido : y no
obstante no lloramos por Iphigenia.
Εdipo es delingtiente e infeliz por fata
lidad , pero si esta fatalidad, en opinion de los
Griegos, comprehendia igualmente a todos
los hombres, cada oyente podia pomerse en
lugar de Εdipo, y llorar sobre sί como so
Βre él, que es lo que hace la compasion:
temblar por sί como por έl, gue cs lo gua
CΟΠS
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ3. 193
constituye cl terror. Εste asunto, pues , po,
dia ser trägico para los Griegos.
Εra tambien moral. Εn su mano estaba
cl evitar su delito y su infelicidad, aunque
predichas por el oráculo. Εsta era la creencia
comun de los Griegos. Laio habia creido,
que evitaria su destino haciendo morir a su
bijo. Εdipo creia evitar este desastre huyen
do de Corintho, en donde crcia gue estaban
su padre y su madre. : Αdvertido por el
orάculo, habia de tener por bastante el aban
donar a Corintho : : Νo habia de respetar la
vida de todo hombre desconocido en edad
de ser su padre : : Νo habia de temer el des
posarse con gualquiera muger en edad pro
porcionada para ser su madre ! Βien lejos de
csta precaucion tan natural, luego que aban
dona a Delphos, mata al primer viejo que
encuentra , gue era su padre Laio. Llega 2
Τhebas y triunfa de la Εsfinge. Οlvidado
de su victoria y de la corona que le ofrccen
se casa con una muger , que evidentemente
podia ser su madre, pucsto que lo era. Su
infelicidad era, pues, el fruto de su impru
dencia y de su colera , y podia servir de
egemplo para los Griegos.
Μas quando hubiera acontecido por ne
cesidad el crimen y la infelicidad de Εdipo,
ε guántos Filόsofos y Τeόlogos han admitido
csta necesidad sin renunciar a la libertad!
Ιos Εstoicos comparaban al hoimbre sujeto al
Βado, al Ρerro que estά atado a un ege, quφ
- ..." -" Ν quan
194 Ν Ο Τ Α Δ'
quando obcdece cs Ilevado, y arrastrado quan
do se resiste: y crcian no obstante la virtud.
Con mas razon podia el pueblo admitir es
tas contradicciones. : Quién en la infelicidad
no exclama : : Εste as mi hado ! ayta es mί
εstrella ! el oielo lo ha permitido ! Υ sin em
bargo se delibera, se sienten arrepentimien
tos y remordimientos , porque a pesar de las
preocupaciones del pueblo y sutilezas de la
metafisica , la opinion del corazon es la gue
siempre subsiste y reprueba todos los sofis
mas. Conocemos que las infelicidades huma
nas son hijas , por lo comun , de la impru
dencia y de las pasiones : que son siempre
alguna fragilidad, gue se ha podido escusar,
algun error, gue se ha podido evitar, al
guna fuerza , que se ha podido apartar , cier,
tas coyunturas, que se han podido preveer y
disponerse de otra suerte para ellas ; y el ul
timo resultado que se percibe en lo ίntimo
del corazon es, que si se hubiera de volver
a comenzar , seria uno , ο mas moderado ο
mas prudente. Εdipo percibia esta voz : 1ος
espectadores la percibian tambien como él
de la misma manera que él. Consistia, pues,
su infelicidad en la humanidad, y en la hu
manidad débile ignorante , este era, pues,
un asunto trägίco en el genero indicado por
Αristoteles.
Αristoteles junta a Τhyester con Εdipo,
" Εn Τhγcstes , dice Μ. Corneille, no pue
2, do descubrir csta bondad comun , ni esta
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕΩ το:
, culpa sin crimen, gue es causa de su info
,, licidad, porque éste es un incestuoso, que
,, abusa de la muger de su hermano. " Lα
historia es esta. Αtrco y Τhyestes, hijos de
Pelope, despues de la muerte de su padre,
pactaron gue reynarian en Αrgos alternativa
mente. Οuando llegό el turno a Τhyestes,
Αtrco, acostumbrado a reynar, no quiso ce
derle el lugar. Τhyestes , Ileno de colera,
ganό la muger de Αtreo, la robό, y para
poscer cl trono, que le era debido, robό al
mismo tiempo el carnero fatal, que era la
prenda del Imperio, y que traϊa un tuson
de oro. Εl crimen de Τhyestes era efecto de
la colera , y de una colera fundada en ra
zon , pero gueriendo vengarse, se excediό, se
gun el uso ordinario de las pasiones.
Νum. 5. La mudanza ha de ser de fili
ιidad a miseria. Τ Τoca aqui Αristoteles el
punto esencial de la tragedia , y que la ca
racteriza en su especie, La tragedia , dice,
se ha de acabar en infelicidad , sin la que
ni hay terror, ni lastima : sin estas dos co
sas nada hay de tragedia. Ηemos de tener
presente, que Αristoteles nos presenta la idéa
de la tragedia , tomada en su naturaleza esen
cial y en su perfeccion ideal. La tragedia
considerada bajo de este aspecto, es el retra
to de las infelicidades, que excitan a lastima
y terror: luego se ha de acabar en infelici
dad. -

ε Ρcro la catästrofe no puede ser doblε:


Ν2 είθι
τ96 Ν Ο Τ Α Δ'
ε terminarse en felicidad para los buenos y
εn infelicidad para los malos, como en Ηe
raclio y en Αthalia, &c : Sin duda gue pue
de ser asί ; y Αristoteles pone esta solucion
en segundo lugar. Pero guando se analiza
-lo trάgico de esta especie, se halla, que la
infelicidad de los malos es una suerte de
egecucion de justicia , gue no produce sino
un temor y una conmiseracion bastante dé
bil a los hombres de bien, y que la felici
dad de los buenos , gue produce la alegria,
es una solucion mas bien cόmica que trági
ca. De donde se infiere, que tomando las co
sas en rigor , esta catastrofe doble nada tie
-ne de trägica. La Verdadera tragedia es aque
lla que se termina en infelicidad de los que
son dignos de amor. In Comαdia , dice Ju
lio Escaligero, initia turbatiuscula , fines lae
ti. In tragedia principia stdatiora , critus
ήorribiles. Ροét. lib. Ι. 6.
Ιbid. La miseria scrd producida, no por
maldad, sino por algungrande error.Ι Εste
es el unico medio de excitar una lastima y un
terror profundo. Un crimen atrόz , un hor
ror y detestacion del malvado amotina , por
- decirlo asi , al oyente, y le asegura el άmi
mo del temor, pοrgue se juzga tan distante
de la infelicidad, como lo está del delito.
Ρero si en lugar de un crimen es un defecto
humano, si es elfuror momentáneo de una
pasion que sorprende ; la desgracia de un
contratiempo azaroso και la mccosidad de una
- obli
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕ5. τρ7
obligacion, que no se ha podido conciliar
con otra igual , si es una especie de fatali
dad, gue se considera anexa a la condicion
Ηumana, en una palabra , un crimen , al gual
todo hombre de bien se considera expuesto
como hombre , entonces teme por sί, dicien ί
dose , homo sum , y llora tiernamente por cl
que padece , o humani nihil a me alienum
puto, Pueden hacerse o formarse generos cer
canos a aquel, y tenemos egemplos de ellos
en nuestros mayores maestros. Se ha dado
el nombre de tragedia a los espectάculos he
roicos gue nada tienen, que conmueva el co,
razon, fuera de algunas escenas de situacion,
y que se terminan en felicidad. Se ha visto
cn otra parte a delinqίientes castigados , a
Ηombres absolutamente inocentes en la ma
yor infelicidad, y a otros extremamente ma
los en la mayor fortuna. Pero estas obras no
son perfectas en su genero. Lo que prueba
que Αristoteles nos ha dado una perfecta nor
πma e idéa de la tragedia es, φue despues
que hemos admirado al gran Corneille en
sus sublimes y pasmosas pinturas, nos vol
vemos con gusto a Racine, gue nos ha pare
cido la correccion de un hombre mayor que
έl, porque nos ha pintado las flaquezas y
las desdichas , pero no los delitos y maldades
de la humanidad. Αdmira menos, dice Fon
tcnelle, pero no mueτε mas.
Ιbid. Da la familias de Αlcmcon , Εdi
φο , Οrestes , Μileagro, Τhγcstas, Τhtlephon,
Ν.3 Jβ
198 Ν' Ο Τ Α $
σε componen la, tragedia. Τ Υa se sabe la
thistoria de Εdipo, de Οrestes y de Τhyestes,
diremos algo de Αlcmeon, de Μeleagro y
de Τélefo. Αlcmcon era hijo de Αmphiarao
y de Εrifyle. Αmphiarao, sabiendo lo gue
habia de suceder, y previendo que todos los
Ρrincipes que fuesen al sitio de Τhebas ha
bian de perecer en él, rehusaba ir, y aconse
jaba a los demás que no entrasen en esta li
ga. Εrifyle ganada por un collar , obligό
a su marido a que partiese allá , pero Αm
phiarao antes de su partida encomendό a su
hijo Αlcmeon que vengáse su muerte , y
πmatáse a su madre, como lo egecutό. Εsta
muerte de Εrifyle por Αlcmcon la han sa
cado al teatro los antiguos.
ΛΜeleagro era hijo de Αlthca y de Εneo,
Rey de Calydonia. Siete dias despues de su
nacimiento le fueron a visitar las Ρarcas, y
predigeron, gue no moriria hasta gue un ti
zόn , que a la sazόn estaba en el fuego, se
consumiese, el que al punto apagό la madre,
yguardό con gran cuidado en un cofre. Εn
biό Diana al paίs de Εneo un javali mons
truoso : Αtalanta fue la primera gue le hiriό:
Μcleagro le matό; pero descando que lle
váse todo el honor Αtalanta , de guien estaba
cnamorado, la presentό el cuero. Los herma
nos de Αlthea , tios de Μeleagro, guisieron
quitar el premio a esta Ρrincesa. Μeleagro,
arrebatado de la ira , los matό. Αlthea por
vengar la muerte de sus hcrmanos , hizo gue.
- - - - ΠlaΙ
5ΟΒRΕΑRΙΣΤΟΤΕLΕS αο9
mar este tizόn fatál, del qual estaba pendien
έe la vida de su hijo, y uno y otro fucron
consumidos a un mismo tiempo.
Τέlefo. Strabon dice, que Ηercules pa
sando por la Αrcadia se detuvo en Τegea en
casa de Αlvas, y gue violό a su hija Αu
gea, Sacerdotisa de Μinerva , de la que tu
bo un hijo. Εl padre habiendo descubierto el
delito de su hija, la encerrό en un cofre
con el hijo que ella habia tenido de Ηercu
les, y los arrojό en la mar. Εl cofre fue
conducido por las aguas hasta las riberas de
Μysia, en donde el Rey Τheutras se casό
con Αugea , y adoptό a su hijo. Αpolodoro
cuenta este hecho de otra suerte : pero ni
Αpolodoro ni Strabon nos dicen quales fueron
las infelicidades gue acontecieron a Αugea y
a su hijo, para gue llegasen a ser asunto de
tragedia.
Νum. 7. Los poèta, σίguan aste aplauso,
τomponiendo al gusto de lo, ογcntas.Ι ΕΙegem
plo se ve en la Iphigenia de Racine. ΕΙ
oyente francés no podia tolerar la idéa de
Ιphigenia sacrificada, y asi fue forzoso subs
tituirla , no una cierva , como en Εuripides,
sino otra Princesa, que fuese sacrificada en su
lugar, lo qual puso al poéta en el mayor
ahogo. Οueria que elbien cayese sobre Iphi
genia y sobre Εrifyle el mal. Νo obstante,
el bien trάgico es inseparable de la infelici
dad. : Οué de artificio no ha sido menester
para presentar esta mudanza al oyente!
- Ν4 ΟΑΡ.
266 Ά7 Ο Τ Α &
CΑΡ. ΧV. Νum. Ι. Ρorque de la trage
dia no re ha de procurar delactacion de qual
quiera suerte.] Αristoteles repite frequente
mente este principio, y con razon. La tra
gedia estά caracterizada por la accion que
imita, y la accion lo estά por la impresion
gue hace en los oyentes. Una accion heroica
produce la admiracion : una accion trägica
debe producir el terror y la compasion , no
lo uno o lo otro, sino ambas cosas junta
mente. La lastima sola, sentimiento dulce,
pero débil, aquietaria el alma : el terror solo,
sentimiento vivo y fuerte, la daria mas ter
ribles golpes. Τemplados el uno por el otro
producen una agitacion mezclada de dolor y
de deleyte , lo que consta por la experiencia,
y no tiene necesidad de prueba. Εsta es la
especie: siguese elgrado. Εste cs el punto
a que el arte debe alcanzar y tocarsin tras
pasar sus limites. Un simple sentimiento de
inguietud mezclado de alguna conmocion tier
na , no alcanza ni toca aguel punto : el hor
ror de un espectáculo atrόz traspasa sus limi
tes : louno no commueve lo bastante , lo
otro atormenta. Ηay, pues, un medio que
se conoce por los egemplos mejor que se
puede definir. Εntre los egemplos ninguno
hay mas sensible gue el de Οrosmano. Νο
es éste un espectάculo que inquieta y ate
moriza solo de paso, antes bien es una in
felicidad lastimosa, terrible , que se prepara
de cscona cn escena , gue se divisa en un

SΟΒRΕ ΑΚΙ,ΤΟΤΕΙ.ΕΩ. 2ο1
Ιejos obscuro, gue despues se descubre por
un instante de furor, y que llega al ultimo
punto por la desesperacion : esta es la espe
cie y el grado. Ηubiera citado a Polieuctes,
si en esta tragedia la conmiseracion no so
brepujáse al terror.
Νum. 2. La ignorancia de las persona,
εn Εdipo as fuera de la accion. Ι. Εdipo
babia dado la muerte a su padre , y casa
dose con su madre , sin conocerlos, pero es
tas dos acciones no son el asunto de la tra
gedia de Sόphocles. Εl asunto es, Εdipo con
τlencido por su propria informacion , γ Cas
tigado por sί mismo. Αsi la ignorancia de
Εdipo es fuera de la accion teatral.
Ιbid. Νο ε, licito mudar la fίbula, que
εstan γa recibidas. Τ " Εsta decision , dice
,, Corneille , mira solo el fondo esencial y
,, principal de la accion, no las circumstan
,, cias, las que freqüentemente ni aun la
,, historia misma seήala. Si se hiciera algu
,, na mudanza en el punto principal, esta fal
,, sificacion seria causa de no darse fé alguna
,, a lo restante. " Disc. ΙΙ. de la Τragedia,
Ρag. 53.
Ιbid. Clytemnestra muerta por Orestes. Τ
,, Υo no puedo disimular, dice, Μ. Cor
,, neille, un escrupulo que tengo sobre la
,, muerte de Clytemnestra, que Αristoteles
,, nos propone por egemplo de las acciones,
,, gue no deben mudarse, Convengo con él,
», en gue mucre a manos de su hijo Οres
», ίC55
2Ο 2 Ν' Ο Τ Α $
32 tes , pero no puedo sufrir en Sβphocles el

39 que este hijo la diese de puήaladas, con


3 2 άmimo deliberado, quando ella se arrodi

lla delanto de él, suplicandole la deje la


2 και

39 vida. Τampoco puedo perdonar a Εlectra,


3y que pasa por una virtuosa oprimida en
32 lo restante de la fäbula, la inhumanidad
y con que ella anima y empeha a su her
2 mano a este parricidio : un hijo es el gue
9 venga la muerte de su padre, pero esta
2 venganza recae sobre su madre. Seleuco y
9 Αntigono tenian derecho a hacer otro
9) tanto con Rodoguna , pero yo no me atre
39 νί a darles ni aun el mas minimo pensa
2 miento. Ρara rectificar este asunto a nues
9 και
tro modo, convendria gue Οrestes huble
9Σ ra tenido este designio solamente contra
2» Εgisto, gue alguna reliquia de afecto res,
2 petuoso a su madre le hubiese hecho re
9 mitir el castigo a los Dioses, que esta Rey
39 na se obstinase en la defensa de su adul
29 tero, y se pusiese entre él y su hijo tan
9 desgraciadamente , que recibiese ella el
9 golpe, que su hijo gueria descargar sobre
9 elasasino de su padre. Αsi muere ella a
29 manos de su hijo, como quiere Αristote
3y les, sin que la barbarie de su hijo nos cau
9 και se horror, como en Sόphocles, y sin que
9) su accion merezca las furias vengadoras
9 και que le atormenten , pues quedaria ino
9) cente. " Disc. 2.
Εsta ultima palabra de Corneille basta
pa
5ΟΒRΕ ΑRΚΤΟΤΕLΕS 2ο3
para justificar a los antiguos : era menester
gue Οrestes , segun la fäbula, fuese entrega
do a las furias vengadoras : pues esta era la
leccion que se daba a los parricidas. Εra,
pues, necesario gue Οrestes fuese verdadera
mente culpable. : Pero con quántas circuns
tancias no ha sido disminuido su delito : Cly
temnestra habia degollado a su esposo, pa
dre de Οrestes : Εgisto, su amante, habia
ιusurpado el trono de Αgamemnon , que per,
tenecia a Οrestes , estaba éste fugitivo , su
Ηermana Εlectra era horriblemente persegui
da : finalmente, el mismo Αpolo habia or
denado el parricidio, y protegia al gue le
babia cometido. Τodas estas idéas unidas y
mezcladas entre sί confusamente, disfrazaban
de algun modo lo culpable , y disminuian la
atrocidad de su delito , y la venganza gue las
furias tomaban de él, a pesar de la deidad
φue le protegia, restablecia la justicia y la
moral en sus derechos.
Νum. 6. Εntre lo, 4uale, onso, as (el
peor) el que se intenta γ no se llega α
εfictuar. Τ "Si esta condenacion no se mo
, dificăse, dice Corneille , se esteuderia de
,, masiado, y comprehenderia no solamente
2, al Cid, sino tambien a Cinna , Rodogu
,, na, Ηeraclio y Νicomedes. Diremos, pues,
,, gue no se debe estender mas allá de aque
,, llos gue conocen la persona que guieren
5, perder, y se retractan por una simple mu
2, danza de voluntad , sin algun acontecί
9, Πλ.1CΠ
2ο4 Ν Ο Τ Α 5
,, miento notable gue les obligue a esto, y
,, sin alguna falta de poder de parte suya.
,, Μas quando ellos hacen de su parte todo
,, guanto pueden, y son impedidos por al
,, gun poder superior, o por alguna mudan
,, za de fortuna, que los arruina o los redu
,, ce al poder de aquellos a quienes ellos
,, guerian perder, no tiene duda que esto
,, constituye una tragedia quizά mas subli
,, me que las tres que autoriza Αristoteles. "
Disc. Ι Ι.
Ηabria acaso un medio para conciliar a
Αristoteles con Corneille, y seria el distin,
guir lo trägico de la accion, y lo trάgico de
la situacion : este ultimo es lo trάgico del
Cid, de Cinna, de Rodoguna, de Ηeraclio,
de Joas, &c. Ρcro en Αristoteles se trata de
lo trägico de la accion. Εs , pues, evidente,
que aquel que emprende con conocimiento
y no acaba, por qualguiera causa gue esto
sea , no hace una accion trágica. Las fäbulas
que se citan, y que son obras maestras por
otros respectos , pecan a lo menos por este la
do., Cinna es un amante ciego, gue se pre
cipita en su delito a su pesar, y que tiene la
dicha de atascarse alli, por decirlo asi : el se
halla en las situaciones mas criticas. Εl oyen.
te experimenta las mas vivas inquietudes , pe
ro no experimenta ni lastima , ni terror, ni
por Αugusto ni por Cinna. Lo mismo acon
tece en el castigo de Αthalia, en el de Cleo
Ράtra , &c. y en la Rodoguna estά pasmado,
pe
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS αο5
pero sin llorar. Las verdaderas tragedias se
conocen por la emυcion que causan ; conoce
se a Εdipo, a Polieuctes , a Phedra y a Ζaira,
porque la emocion mace de su origen , esto
cs , del fondo de la accion.
Ιbid. Εn la Αntigone e introduce, quς
Εmon 4uiere matar a Creonte. Τ Αntigone
babiendo enterrado a su hermano Εdipo, no
obstante la prohibicion de Creonte, este Rey
la hizo enterrar viva en una tumba. Ηemon,
faijo de Creonte, enamorado de esta Ρrin
cesa, quiere morir con ella , e informado
Creonte de la desesperacion de su hijo, viene
a salvarle. Αl ver Ηemon a su padre con un
semblante furioso, tira de la espada para ma
tarle , evita el Rey el golpe por la huida, y
Ηemon se atraviesa con su espada , y cae a
los pies de su dama. Αgui solo hay una
simple mudanza de voluntad sin efecto.
Νum. 8. Ε! ultimo caso as el major de
τοdos.Ι Αristoteles no entiende , gue sta este
el mejor modo posible, sino el mejor de los
φuatro, gue se han indicado en este capitu
lo. Lo que basta para obviar la contradic
cion gue pudiera haber entre este lugar y
el del cap. ΧΙV. num. 3. donde enscήa Αris
roteles, gue una tragedia perfecta se ha de
acabar en infelicidad, y no en felicidad. Νο
sotros habemos dicho al major de los qua
tro, pοrgue Αristoteles propone efectivamen
te quatro modos , aungue a primera vista no
Βarece que propone mas gue tres. Ι". Εm
pren
2ο6 Ν Ο Τ Α Δ'
prender con conocimiento y no acabar : asi es
Cinna. 2". Εmprender con conocimiento y
acabar , como Μedéa. 3". Εmprender con
conocimiento, concluir, y reconocer despues
de haber concluido, como Οrosmano en la
Ζaira. 4'. Finalmente estar en el punto de
acabar por falta de conocimiento, y recono
cer antes de haber acabado, comο Μérope.
CΑΡ. ΧVΙ. Νum. 2. Ρorque Αmphia
rao habia salido del templo, pero no le ha
ίian τisto lo, ογcntas.Ι Εn el principio de la
tragedia se habia dicho, que Αmphiarao se
habia refugiado a un templo representado en
el teatro. Εn la continuacion de la fäbula se
presenta en el teatro Αmphiarao , sin que na
die le hubiese visto salir de este templo, ni
sabido por qué ni cόmo habia salido. Carci
no no habia observado este defecto palpable
de su tragedia, porque al componerla no se
habia puesto en el lugar del espectador.
Νum. 4. Debe cl poèta formar unίτer
σalmente las fabulas. ΤΝο quiere decir Αris
toteles, que desde el principio se ha de to.
mar una idéa general, para hacerla en lo
sucesίvo particular , aήadiendola nombres co
nocidos. Νο procede asi el entendimiento hu
mano. Un poéta trägico o epico comienza
siempre por la eleccion de un asunto circuns
tanciado : este serά por egemplo Iphigenia,
pronta a inmolar a su hermano Οrestes. Ρe
ro como es un poéta el que va a tratar de este
asunto, y gue en qualidad de poéta no estά
obli
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 2ο7
obligado a tratar las cosas sino de un modo
verisimil, despoja este asunto de sus circuns
tancias proprias , le guita los nombres y or
dena las Ρartes a su gusto, segun las reglas
del genero en que va a trabajar. Ηace aun
mas; cercena las circumstancias que le inco
modan, y aήade otras considerables de que
tiene necesidad , y quando ha formado un
todo completo, bien atado, bien acabado
bien redondeado, introduce los nombres
de la fäbula o de la historia : la Princesa
viene a ser Iphigenia , su hermano Οrestes;
finalmente pone en sus caractéres todas las
circumstancias gue suministra la fäbula y la
fistoria. Εsto es lo gue llama aqui Αristote
les episodiar, esto es, εσfender γ desenτοίτer
la oircumstancias.
Ιbid. Ε, fuera de la fabula, ΠΕl mis
mo Οrestes nos refiere en la tragedia de Εuri
pides, τκrs. 85. y sig. el obgeto de su viage a
Τauris, que era robar la estätua de Diana
para llevarla a Αthenas , y conseguir por este
medio, segun la promesa de Αpolo, el ser li
bertado de las furias que le atormentaban des
de su parricidio. Se ve gue en este asunto
el robo de la estátua as fuera de lo univer
sal , supuesto que este es el hccho particular,
que es el asunto de la fäbula , y que el mo
tivo de Οrestes en este robo es fuera del
asunto, ya se tome en lo general, o ya en
lo particular , pues el libertarse Οrestes de
las furias no es mas gue un motivo perso
nal,
2ο8 Ν Ο Τ Α Δ'
nal, que este héroe mira en sί mismo , y
la fäbula se acaba luego que la estátua de la
Diosa ha sido robada, y Οrestes e Iphige
πia se han huido de las manos de Τhoas.
Ιbid. La locura an Orestes, por cuya oca
σion fue preso, or.] Οrestes, arrebatado del
furor, deguella unas manadas de ganado. Los
pastores le prendieron, y le condugeron a
Ιphigenia , la qual habiendo reconocido a
su hermano, pretextό al Rey Τhoas la nece
sidad de expiar este furioso, y sumergirle
en las aguas del mar antes de inmolarle : esto
la diό οcasion de salvar a su hermano y huir
se con él.
Νum. 5. Είpoèma heroico se debt alargar
τοn los episodio5. Ι Εn la epopeya son mas
largos los episodios por dos razones: la pri
mera , porque los poèmas épicos son mas lar
gos, y pos consiguiente sus partes se pueden
tambien estender mas : la segunda, porque la
epopcya no se representa en el teatro , sino
que se lee , el lector estά mas tranquilo, y
cl espectador mas alborotado: una tragedia
se oye sin interrupcion , un poéma se lee
de muchas veces.
CΑΡ. ΧVΙΙ. Νum. Ι. Llamo Νudo a
aquella parte, 4ue desde el principio dura
ίiasta aqual punto donde e hate la mudanza
de la fortuna. Τ Εn toda accion dramatica
Inay un obstáculo que vencer con fuerza ο
con maήa , mas este obstáculo existe antes de
com.cnzar la accion , ni ésta empieza sino
VCΠ
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS αο9
venciendo las dificultades, pues este es su ob
geto. Εxiste , Ρucs , el enredo antes de la
accion. Εn los Ηoracios de Corneille el ob
geto y el cnredo de la accion esel libertar
3 Roma, gue estaba sitiada: pero este obge
to precede a la accion. Εn el curso de ella
se aήaden a este enredo principal otros en
redos subordinados. o Sise decidirά esta con
tienda por una batalla : Lo ha de ser por un
combate particular de tres contra tres. : Quié
nes serán estos tres ! Τres hermanos contra
tres hermanos , parientes entre sί, y aun cer
canos a contraher nuevos enlaces. : Εlegerci
to permitirά este combate : Lo permite. Εstos
son los tres enredos subordinados. o Οuál serά
cl éxito : La victoria de Roma. Εste es el
desenlace, La Αcademia Francesa, εn ru,
εriticas sobre al Cid , ha definido el nudo o
enredo de las fäbulas de teatro , μn accidenta
inopinado , 4ue defiene a! ourso de la αρcion
representada ; y la solucion, otro accidenta
improvito : 4ue facilita la gecurion.
Ιbid. Υla acusation de la muerte, hasta
ε! fin da la fibula , estd debajo de la το
ίuίion.Ι Αsi entiende este lugar Victorio:
ΙDissolutionem τero in aa fabula esse inquit,
omnem cam partem , 4ue a loco illo incipit,
ίn quo quidam reus agitur mortis , adis4uό
factae : nam αίτιασιν hoc τalere arbitror. Νa
da se sabe de esta fäbula de Τeodectes, para
que se pueda por ella hacerjuicio del modd
Con gue :ς hacς σsta solucion,
Ο Νum.
2 Ιο Ν Ο Τ Α Δ'
Νum. 2. Οuatro genero hay de trage
aias. 1 Μ. Dacier considera este lugar co
το el mas dificultoso de toda la Poética. ΕΙ
motivo de que le parezca tan dificil, es el
partido gue ha tomado de entender aqui por
μέρη las Ρartes de cantidad de la tragedia, y
por έιδη las partes de calidad, lo que efec
tivamente es poco inteligible. Porque, o gué
significa este discurso ! Una tragedia se com
pone de guatro partes , luego hay quatro es
pecies de tragedias...Αristoteles debiό decir y
dijo : hay quatro diferencias en las tragedias;
luego hay. guatro especics, de tragedias. Μέ.
ρος , significa alguna vez las Ρartes del ge
nero o de la especie. Εl mismo Αristoteles dice
esto ( Μethaph. 5. Ρag. 9oo. ) διο τα είδη,
του γένους φασίν είναι μορία; γ. en la pag.
894. το ποιον, se toma por la diferencia pro
pria de una especie διαφορά ουσίας. Νams
quamτi μέρη appellet, intelligit parta , 4ua
φcrius έίδη τοπdrentur. Victorio.
Εste lugar es relativo al cap. Χτ. y a!
principio del cap. vΙΙ. en que Αristoteles dis
tingue dos especies de partes en la tragedia:
unas de oalidad, gue constituyen el 4uale
ο la especie : otras de antidad, gue cons
tituyen el quantum o el totál, el individuo
de una fäbula , si se me permite explicar asi.
Μas, hay quatro clases de estas partes , gue
son constitutivas de la especic. Porque hay
en una tragedia reconocimiento o peripecia, ο
uno y otro, y entoncos la tragedia es impleza,
prΙ
ΔΟΒΚΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕΔ. 2 ΙΙ
primera especie : o no hay ni uno ni otro, y
εntonces cs imple, segunda especie , ο hay
muertes , tormentos crueles , en una palabra,
una pasion tomando esta voz en el sentido
que se ha dicho en el cap. Χτ. 7. y es pa.
thetica, tercera especie: o finalmente no hay
muertes ni derramamiento de sangre , sino
que todo se hace sin conmociones muy vio
lentas , y entonces es moral, quarta especie.
Εstas quatro especies, apuntadas en el cap.
ΧΙ. se expresan con distincion en el cap. Χx.
Ιbid. Υtoda, la, ηue tratan de los ηue
3on punidos an ios afiernos. Ι Εsto es , todas
las tragedias gue tienen por asunto las rela
ciones que se hacen de los infiernos, como
el castigo de Ιxion , de SίSypho, de Τan
falo, &c. Μ. Dac. " -

Ιbid. Dr todos esto, generos deben procu


rar lo, poèta, ar abundantas, Ι Una misma
tragedia no puede ser a un tiempo simple e
implexά , pathetica y moral en el mismo fon
do de la accion , pero lo puede ser en sus
diferentes actos. Puede ser simple y moral en
los primeros actos, pathetica e implexa en
los ultimos. Lo puede ser tambien en los
diferentes personages de una misma tragedia.
Ρolieuctes es una fάbula simple y moral en
Severo y en Felix , es pathetica e implexά
en Ρolieuctes y en Paulina. Finalmente, es
posible que Αristoteles hable aqui , no de la
τηisma naturaleza de las fabulas, sino del ta
iento de los Ροξtas, animandolos a gue tra
Ο 2 ba
2 Ι2, Ν Ο Τ Α Δ'
bajen en todos estos generos, y que procuren
el reunirlos, o por lo menos los mas princi
pales e importantes , porque los oyentes se
inan hccho muy delicados πλείσα και μέ
γισα : esta cs la interpretacion de Vic
torio.
Νum. 3. La tragtdia no dabe llamarse
τιna misma o difrente de otra por la fabula 1
"Sόphocles y Εuripides han tratado la muer
,, te de Clytemnestra , pero cada uno con un
,, enredo y una solucion del todo diferentes:
,, esta diferencia es la que hace que no sea
», una misma la fäbula , bien que sea el
,, asunto uno mismo del que han conserva
,, do la accion principal. " Corn. Disc. 2.
Νum. 4. Υ no Εschγlo. Τ Βatteux tradu
ce : o comο Εschγlo, y advierte : Και μη,
no es mas que una simple repeticion para
proponer un segundo egemplo, y no para
contraponer a los dos poètas. Parece, gue
Αristoteles atribuye la Νiobe a Εschylo , y
1a Μedéa a Εuripides : Εuripida, no ha to
mado mas que una parte de la historia de
Μadéa , γ Εschγlo una de la de Νiobe.
Νum. 5. Εstos poètas Consiguan mara
τillosamente al fin 4ue σε han propuerto.]
Ηeinsio ha alterado aqui el texto sin nece
sidad. Οuiere que se refiera a Αgathon, re
firiendose naturalmente a las dos especies de
tragedia simple y moral, gue no tienen re
conocimiento. Como en estas dos especies no
flay revolucion repentiua gue hicra al oyente
Ρor
3ΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕLΕS ατg
ρor medio de un pesar no esperado, los poé
tas usan con felicidad de una especie de
maravilla, esto es, de succsos, que aunque
naturales son extraordinarios , ηuae habent ad.
mirabilitatem. La derrota de los tres Curia
cios por solo uno de los tres Ηoracios, es
maravillosa en este genero, como tambien el
.
perdon de Cinna. Εstos generos de fäbulas,
no teniendo en su argumento cosa alguna
muy sobresaliente , necesitan realzarse con
esta especie de condimentos. Αlgunos edito
res leen θαυμασώς , en lugar de θαυμασώ.
CΑΡ. VΙΙΙ. Νum. Ι. Ηabra Costumbre
ίuena, oro. Τ Τrata aqui Αristoteles de una
bondad moral y no de una bondad poètica.
La bondad poètica es la conformidad del re
trato con su original. Satanás perdido en el
paraiso de Μilton tiene la bondad poética,
pero no se trata aqui de esta bondad. Αris
toteles se explica a sί mismo con mucha cla
ridad asi aqui, como en el cap. ΧΙ. num. Ι.
donde llama esta bondad αρετή, τίrtu, , y su
opuesto κακία , τitium. Αguί contrapone tam
bien a πονηρία (num. 5. ) gue significa mala
voluntad , maldad, accion reprensible.
La razon de esta bondad, que Αristoteles
exige en los principales personages de la tra
ύ
gedia , es el gue todo oyente que es mas bue
no gue malo, y que se cree aun mejor de lo
φue es, no puede interesarse de veras por
ιun malo que sea malo, no comο el oyente
ή
conoce que él lo puede scr, por flaqucza ο.
' s, Ο3 por
2 Ι4 Ν Ο Τ Α $ -

por gualquier enojo pasagero , gue supone


siempre algun fondo de bondad , sino por
naturaleza y por carάcter, κατ’ ήθος, Ρolieuc
res y Ζaira son fäbulas muy pateticas, solo
porque en ellas todos los Ρersonages son
buenos. -

Εsto no es decir que no pueda haber ca


ractéres malos y viciosos en las tragedias,
sino el gue estos han de estar en los perso
nages subalternos. Εnone , y no Phedra , es
la que se encarga de acusar a Ηypolito. La
virtud ha de estar en los primeros persona
ges , y los delitos (si los hay) en los segun
dos.
Lo contrario sucede en la comedia ; por
φue esta no es imitacion de lo mejor, como
la tragedia, sino que es imitacion de lo peor,
esto es , del vicio exagerado, Αsique en nin
guna parte ha dicho Αristoteles, gure las cos
tumbres de la comedia deban ser buenas.
Ιbid. Αunque el uno de los dos ( las mu
geres ) menos burno. Ι Αristoteles no habla
aqui de las mugeres en general, sino sola
mente de aquellas gue los poétas introducen
en el teatro, como Μedéa, Clytemnestra,
Εrifyle , Phedra , &c. Εn las costumbres
griegas la virtud de las mugeres consistia en
estar encerradas en su casa , y no darse a
conocer; por consiguiente no podian figurarse
en el teatro trägico, sino suponiendolas de
otras costumbres, que las de la moderacion y
de la honestidad convenicntos a su scχό.
Ιbid.
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS , 215
Ιbid. Υ ε! otro (los esclavos) del todo
"nalo, J Τratase tambien aqui de los criados
«le Comedia, gue siempre son engaήadores,
Βellacos , abatidos y viles, en una palabra,
πmalos : la virtud pareceria estar fuera de su
iugar si se halláse entre ellos, -

Νum. 5. Εgempio de costumbre mala


Μenelao.Ι Τenemos la fabula de Εuripides.
Μenelao esperanzό a su sobrino Οrestes, de
gue él haria los mayores esfuerzos para de
fenderle : luego le abandona vilmente, sin
fhaber sido obligado a ello por alguna nece
sidad. Αristoteles llama esta malignidad gra
έuita en el cap. ΧΧΙv,
Εn quanto a las lamentaciones de Ulyses
en la Scila , poéma satirico , se han de tener
por indignas de este héroe , que siempre ha
bia mostrado tanto άnimo y firmeza. Μena
lipe hablaba contra la Conveniencia o drroro,
r estenderse demasiado en los systemas
de los Filόsofos, y en particular en el de
Αnaxagoras : 1o gue no parece convenir a
ιuna πηuger en el teatro.
Νum. Ζ. La solutione, por τia de mά
guina, orc. Ι Εstas son las gue se hacen por
la intervencion de alguna deidad. Paris iba
a ser herido por Μenelao, y le arrebata Ve
nus en una nube. Εsta es la solucion por
mάguina. Si en Εuripides hubiese huido Μe
ι, déa por medio de su arte mágica , no huble
ν ra habido máguina , sino que ella hubiera
bastado por sί misma para aquella accion;
ν &.. . : Ο4 pe
216 Ν Ο Τ Α 3
pero huia en un carro, que el sol la habia
εnmbiado. Εn la pequeήa Iliada la solucion se
facia por la aparicion del alma de Αchiles,
que pedia se le sacrificáse a Polyxena. De
todo lo que dice Αristoteles es facil de perci
bir, φue no aprueba las soluciones por via de
mäguinas.
Νum. 8. Un aγrado o un manso. Τ Αchi
les en la Iliada es un egemplo de este pri
mer genero, y Paris lo es del segundo. Αris
toteles se contenta con citar el primero. Εste
Ηéroe es colerico, es violento, y no obs
tante en su riήa con Αgamemnon se contiene,
Despues de retirado a sus naves siempre es
bueno : se informa de lo que pasa , y se in
teresa : embia a Ρatroclo a rechazar a los Τro
yanos, le da sus proprias armas, y él mis
mo le arma para apresurar el socorro. Οb
servemos de paso, gue Ηoracio no ha expre
sado el Αchiles de Ηomero, ni ha guardado
el precepto de Αristoteles, quando dice de
Αchiles, que no reconocia ley alguna.
Jura neget sibi nata nihil non arroget armis

Υ pasemos al egemplo de timidéz o de


Haqueza. Paris se asustό al ver a Μenelao, y
se oculta en el batallόn que le sigue , pero
se anima de nuevo por los baldones de Ηec
tor, y vuelve al combate. Da frequentemen,
te en otros lances pruebas de un corazon es
forzado y valiente, La misma Ηelena gue es
la delingίiente, cs pintada cn toda la Iliada
CΟΪΑ
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕ3 217
«on colores mas interesantes que odiosos.
Νum. 9. Cosa, 4ue forzosamente siguan a
la poèria. Ι Conocemos estas cosas, y no
pueden ser otras gue los adornos del teatro,
los vestidos de los actores, los gestos, los to
nos de la voz , el canto y el acompaήamien
to de los instrumentos , en una palabra, to
do lo que hiere al οίdo y a la vista. Τodo es.
to ha de ser como las costumbres, y ha de
caminar como ellas a un mismo fin, y de la
misma manera natural y verisimilmente.
CΑΡ. ΧΙΧ. Νum. 3. Δί las cosas se mor
*rasan agradables, pero que nofuesepor causa
de la palabras. Ι Ρara comprender bien el
sentido de Αristoteles es necesario observar,
que desde el cap. vΙ. hasta este inclusivamen
te, se ha ocupado solamente el FiΙόsofo en
declarar la definicion de la tragedia que ha
bia dado al principio del mismo cap. vΙ. Ρe
ro en esta definicion habla de la locucion , y
dice, que en la tragedia ha de estár vestida
la locucion de todos los adornos poèticos y
πmusicales ήδυσμένω λόγω ; y para que na
die se equivoque, se explica a sί mismo en
estos terminos : Κo entiendo por discurso ador
ηado al que tiene al rythmo, el τgrso y el
αanto. Desde tan arriba ha sido menester to
mar el agua para explicar aqui el pensamien
to de Αristoteles. Αcaba de decir, que los
pensamientosson unos mismos en la oracion
y enla poèsίa , lo que no tiene necesidad de
prueba. Las palabras son tambien unas mis
Πλ4S
2 18 Ν Ο ΤΑ 5
ηas en una y en otra. : Εn gué consiste, pues,
su diferencia : Εn que en la oracion todo de
be parecer natural y sin ningun adorno del
arte , pero en el discurso trάgico se ha de en
contrar todo aquello que el arte puede aήa
dirle, esto es , el rythmo , el verso y el can
to. Ρorque o qué merito tendria un discurso
trάgico, si solo se halláse en él lo que pue
de haber en la oracion ! Διδασκαλία y πα
ρασκευή , gue tienen aqui con poca diferencia
un mismo sentido, significan los aparatos,
1os adornos , que pertenecen a la poésίa dra
πmatica : Διδάσκαλος , dice Ηesychio, πάς ο
ενεργών τι περί την δραματοποιαν, και των
κυκλίων χόρων παρασκευήν. Ηeinsio Μ. Da
cier, Corneille, y otros han entendido de la
oracion lo que Αristoteles dice de la trage
dia, y de la tragedia lo que dice de la ora
cion, interpretando todo este capitulo en un
sentido contrario.
Νum. 4. Οuanto a la, palabra, se τοn
sideran la figura, de Ά Νoso
tros traducimos la palabra σχήμα por gesto
ο βgura del cuerpo, Llamanse figura en el
estilo oratorio las diferentes formas, que se
pueden dar a los pensamientos, como la in.
terrogacion, las amenazas, la sίplica , &c.
Εn la declamacion estas figuras de sentencias
deben expresarse por los gestos , o figura,
del aucrpo, y por los tonos o figura de la
τoz. Se pregunta y se suplίca con otro to
no y con otro gesto que se manda y gue se
2lΠΩΘ
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕς. 2 το
amenaza. Pero como Αristoteles aήade, gue
esta parte pertenece al actor, y no al poé
ta, es evidente gue no habla aqui sino de las
figuras del gesto y de las del tono de la voz,
que dan sentidos diferentes a un mismo pen
samiento. Decir con un tono imperioso : Μu
σa , ιαnta la oolera de Αchile, , seria dar di
verso sentido al principio de la Iliada : de
be pronunciarse con un tono mas dulce , y
que se parezca al ruego.
CΑΡ. ΧΧΙ. Νum. 4. La metafora σε
ήace del genero a la ερccie, o de la aspecίς
algenero.] Εsto es, se expresa el genero para
dar a entender la especie , y la especie para
dar a entender el genero, una especie para
hacer entender otra especie. Los egemplos ex
plican el sentido de Αristoteles.
Νum. 8. Los masculino, on todos lo, ηue
σε acaban, oc.Ι Αristotelesquiere decir, gue
no hay nombre masculino gue no tenga al
guna de aquellas tres terminaciones, pero sin
excluir por esto los femeninos y neutros, que
las pueden tambientener. Los femeninos tie.
nen asimismo tres terminaciones, pues se aca
ban en las dos vocales largas, y en la a in
diferente, pero con exclusion de los mascu
linos y neutros, que nunca se acaban en estas
vocales, y sin renunciar a las otras termina
ciones en r y en , , gue los femeninos tienen
alguna vez, como μήτηρ y oδός. Los neutros
tienen las en i y u, y dividen con los otros
dos generos las en n y 3. Αsique este lu
gar
226 ΝΟ Τ Α Σ
gar tiene necesidad de modificaciolies. Veasa
la nota de Μ. Dacier.
CΑΡ. ΧΧΙΙ. Νum. Ι. La locution tendrά
randeza. Βatteux traduce , lorucion aleτada..
Ε entiendo, dice, mas cleταda, que el mis
mo discurso, si estuviera en prosa, de qual
guier genero que ésta sea. Pucde hacerse jui
cio del estilo dramatico por la decoracion de
la escena, y por los vestidos del teatro. Los.
personages están colocados y vestidos segun
su condicion y su estado, pero todo estά ador
nado y hermoscado.
Νum. 2. Υό τi an hombre, ώrc.] Ηe aqui
todo el enigma: Κο τί a un hombre que pe
gaba a otro hombre el bronce con el fuego,
γ le pegaba tan bien , que la angre circula
ba an el bronce Como an el hombre. Εsta es la
ventosa, gue por entonces era de bronce.
Νum. 3. Cada uno puede fingir facil
mente su poèma, i se le permitiese al alar
gar ( o mudar ) lo: nombre de la manera quo
le pareciese.Ι Τodos los interpretes convie
nen en gue este lugar es inexplicable. Ηemos
adoptado, a falta de otra mejor, la leccion
de Ηeinsio, que aήade ή έξαλλάττειν, des
pues de εκτείνειν, y lee άμφω en lugar de
ιαμβο.... Νο falta a esta correccion para ser
admitida con confianza , sino el hacer ver es
tas mudanzas y extensiones en los dos egem
plos citados, y hacer palpable su ridiculéz..
Pero se han leido estos egemplos con tanta
variedad, gue es imposible el establccer cosa
C1ΦΥ
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕS 2αι
cierta. Ηeinsio crce que estos no son versos,
sino prosa poètica, gue ha tomado Αristote
les de las obras de Εuclides, para hacerle un
argumento ad hominem. Τίι acusas a Ηome
ro de haber usado de asta licencias en sus
τersos, ηuando tiί mismo las has usado en
ίa prosa. Verdad es que λέξις significa fre
qüentemente la prosa. Dionysio Ηalicarnaséο
1a ha usado en este sentido por contraposicion
alverso : y el mismo Αristoteles habiendo di
cho en este capitulo, num. 6. gue el verso
iambico imitaba la prosa , ha explicado la
palabra prosa por λέξις. Ρor lo demás la
objecion de Εuclides es clara por sί misma,
como lo es tambien la respuesta de Αristote,
1es con independencia de los egemplos, lo
que nos puede servir de consuelo, ya que no
tenemos unos egemplos tales guales debian de
ser, tanto para apoyar la objecion, como pa
ra justificar la respuesta.
Νum. 4. Fuera de εsto, Αrifrades, orc, Ι
Αunque no tenemos los dialectos de los Grie
gos, ni la libertad de su lenguage, no por eso
aejamos de tener una lengua poética como
ellos. Εl genio y el gusto tienen los auxilios
necesarios para hallar las expresiones y mo
dos de decir que le convengan, Podemos
usar, Ι". de palabras antiguas, que el uso
no haya enteramente abolido: ogaήo, anta
ήo, agora , asaz , &c. 2' De synόnymos
menos conocidos, que los nombres vulgares:
ε! hijo de Ρaleo, por Achilas , la Reyna de
- Αniίύ
222 Ν Ο Τ Α $
Αmathonte, por Wanus, al scήor del trueno, ίος
πmortales, oro. 3'. De perifrases en lugar de
nombres simples, la bobada Celeste: la Εsposa
de Triton asparcia γa sus dorado, caballos,
Είbo dora las oumbre de lo, alto monter.
4" De metäforas, no de aguellas gue se han
becho comunes en la lengua, como la miria
de los ojos , τεrdad τicja , ampiήa alggre,
porque como son vulgares, ningun realce dan
a la locucion poética, sino de metάforas po,
co comunes , el paso de los aήo , la, argen
rada, olas , τerde esperanza. 5". De semi
metάforas, quando una palabra se toma en
un sentido medio proprio, y medio figura,
do, y gue tiene mezcla de falso y verdadero:
mi infalicidad ha pasado mas alla de lo 4ue
γο esperaba : Dios fiel an us amenazar,
6". De figuras de toda especie de palabras,
la metonymia, la synecdoche, el pleonasmo,
la elipsis y la silepsis. 7" De los epitetos
multiplicados, y por lo comun pintorescos;
Ιargas a peranzas , φdsto pensamientos , γ
ε! remo inutil fatigaba en τano el mar in
moble. 8". De construcciones desusadas e in
versiones contrarias a las de la prosa. 9° Cier
ta eleccion de sonidos, de palabras, de mo
«los de decir, de articulaciones, de conjuncio
nes y de finales. το° Cierto grado de fuer
za, de precision, de pureza , por el corte de
los obgetos, por la distribucion, la symetrία
y la variedad de los numeros, por el orden
y la graduacion de los pensamientos. Τodo
- GS
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕΔ. 223
εsto tenemos, yesto basta para dar a cono
cer el arte, el aparato, la fiesta, y elevarel
estilo poético sobre el prosaico. Εsto basta
tambien para tener una lengua poètica y
muy poética, lengua, gue de paso diremos
que nadie ha hablado mejor, ni mas correc
tamente gue Racine , cuyas tragedias son la
mas completa demonstracion de la doctrina de
Αristoteles.
CΑΡ. ΧΧΙΙΙ. Νum. 3. Las Cypria
ιas. Τ Ροέma epico, o mas bien encyclico,
cuyo asunto era , segun parece, las inflicί
dades del amor. La pequeήa Iliada era otro
poéma, que comprehendia toda la guerra de
Τrova. - -

CΑΡ. ΧΧΙV. Νum. 2. Si abrazdre (la


grandeza o cantidad de la epopeya) muchas
ίragedia, unas despues de otras , dispues
ras para oirse de una τez sola. Ι Si me
ditamos por un instante este lugar, hallaré
πmos la solucion de dos problemas literarios:
primero, guanta haya de ser la extension de
la epopeya : segundo, guantas tragedias se re
presentaban en un dia festivo en el teatro de
Αthenas.
Αristoteles halla las epopeyas de los an
tiguos un poco mas largas , y necesariamente
comprehende en estas la Iliada y la Οdysea.
Ι.a Iliada tiene cerca de Ι 5οοο. versos, y la
Οdysea casί Ι 2οοο. Ηaciendo las epopeyas
una quarta o tercera parte mas cortas que
la Οdysea , vendrian a tener de ocho a nueve
mil
224 Ν Ο Τ Α S
rmil versos con corta diferencia. Las trage
dias que se representaban en el teatro de
Αthenas no contenian entre todas mayor nί
mero de versos gue éste. Demos a cada tra
gedia 13οο, ο Ι4oo. versos, siguese que no
se podrian representar mas gue cinco o seis
tragedias cada dia ; y esto era bastante , ma
yormente en las tragedias gue se cantaban
desde el principio hasta el fin.
Νum. 3. Εn al poèma heroico , τomo cl 4ue
σs mera narration, as licito unir muthas
χpartes de του as , φue hayan pasado. Π Εsto
ηace de un principio, gue se funda en el uso
de emplear en la epopeya lo maraτilloso o
ε! ocorro de la divinidad. Εn toda religion
verdadera o falsa, se confiesa y reconoce gue
la divinidad influye en las cosas humanas,
Εl poèta ignora el modo con que se hace esto
en la accion que cuenta , pero la musa gue
ba invocado, y gue le inspira , lo sabe : Μu
sa miht Causa, memora. Sabe lo que ha pa
sado en el cielo y en los infiernos para el esta
blecimiento de Εneas en Ιtalia , y asi puede
poner al poèta en estado de pintar, no solo
los hechos y sus causas naturales, sino tam
bien las causas invisibles y sobrenaturales , se
gun la creencia o la opinion de los pueblos,
para quienes escribe el poéta. Ρor este medio
puede abrazar un poéma epico, no solamen
te los principios , los hechos, las costumbres
y Iός Εos de un pueblo, sino tambien todas
las idéas de cste pueblo en todos sus modos
Cl
5ΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕLΕ3. 225
τiviles y religiosos, verdaderos o fabulosos,
sanos o no sanos. Εl poéta es un retrato de
la nacion entera; lo gue ha hccho a los poé
mas de Ηomero y de Virgilio tan preciosos a
1os Griegos y Romanos : porque en estos poë
mas hallan todo quanto puede lisongearles,
interesarles e instruirles, y todo esto expre
ί,
sado en su propria lengua de un modo el
mas magnifico, el mas agradable y el mas
justo.
Νum. 7. Ρor τia de falso silogismo.ΤΕste
es el sofisma de falsa αonsequencia , Llamado
asi, porque se saca de una proposίcion una
consequencia, que se supone en la tal pro
posicion, y no lo estά. Ρara aclarar el texto
de Αristoteles, pondremos un egemplo : Cree
σε de un hombre 4ue asta anamorado γpalido,
4ue la palidéz ε, τonsequencia del amor , γ
σι no, encontramos αοn un hombre palido, Ja
εamo, por conclusion que estd anamorado. Pero
εsta Conseqüencia z, falsa , γ por la misma
razon c, falso 4ue la palidέz sta una ron
sequencia del amor : pero nosotros acamoς
σsta αonsequencia maquinalmente γ sin crd
men , porque hcmo, τίrto εnamorado, 4ue ar
raban palidos. Εste egemplo propone Ηein
sio. -

Νum. 8. Εdipo en no haber sabido, ώc. Τ


Εra imposible que Εdipo habiendo Ilegado a
Τhebas, desposadose con Iocasta, y viviendo
con ella por tiempo de veinte aήos , no hu
biese sabido las circumstancias de la muerto
Ρ do
226 Ν Ο Τ Α Δ'
de Laio. Pero esta ignorancia mal supuesta
es fuera de la fäbula.
Ιbid. Εntonce, tendraf hgar aun lo que
sea absurdo. Ι Ρor este principio escusa Cor
neille " las dos visitas que Rodrigo en el Cid
,, hace a su dama, y que ofenden su recato.
,, Εn rigor, dice él, ella habia de haber re
,, husado el hablarle, y encerrarse en su ga
,, vinete en lugar de escucharle, pero seame
,, permitido decir con uno de los mayores
,, ingenios de cste siglo , que su conτarsa
,, cion estd tan llena de burno, pensamientos,
,, que mucho, no han αonocido oste defacto, γ
,, lo, 4ue le han Conocido le han tolerado.
,, Αristoteles dice , 4ue hay faltas, ηue es ne
,, αρsario dejarla, an el poèma , φuando pue.
,, de esperarse 4ue scan bien recibidas , γ
,, 4ue as obligation del poèta on aste caso al
9, harmosaarla de modo, 4ue puedan des
,, lumbrar. Dejo al juicio de mis oyentes
s, si he cumplido tan bien esta obligacion,
,, gue pueda justificar por ella estas dos es
,, cenas. " Εrdmen del Cid. -

CΑΡ. ΧΧV. Νum. Ι. Νo es la mism


ίa rectitud de proceder de la poètica y de la
facultad Ά lugar parece que es res
puesta a Platόn , que habia comparado la
poξsia con la politica. La politica es mala y
viciosa quando no produce buenos efectos,
εs asi que la poèsίa por lo comun produce
malos efectos : luego la poèsίa por lo comun
εs mala, y Ρor consiguicnte debe Sςr dester
Χ3!-
ΔΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕΣ . 227
rada de todo buen gobierno. Responde Αriς.
toteles, que no se ha de comparar la poèsia
con la politica , porque todo lo que es malo
en la politica recae sobre ella misma , pero
no todo lo gue es malo en la poésia ha de
recaer sobre la poèsίa, La poésia esencial
mente no es otra cosa que una imitacion , y
asi no puede recaer sobre ella otra cosa, que
el haber imitado mal, La eleccion de los ob
getos no le toca en rigor, ni tampoco la ig
(norancia personal del poéta. Pucde hacerso
juicio de la poésia por la pintura, pues en
ésta hay dos clases de defectos : pintar mal
una cierva es un defecto contra el arte , un
defecto del pintor, como pintor : pintarla
bien, pero con cuernos , no teniendolos la
cierva , es defecto del mismo hombre, pero
no como pintor.
Ιbid, Quando al poèta se propone para
imitar τosas que de sus fuerzas no putden
Jrr imitadas. Τ Ηabla Αristoteles de lo gue
cs imposible al arte o en el arte, de que ha
bla la poèsia, y no a lapoèsia : αδύνατα προς
αυτήν την τέχνην και ο como dice algunas li
neas despues: κατά την περί τούτων τέχνην.
Εl egemplo que cita Αristoteles prueba este
mismo sentido. Εra imposible , Segun el arte
de la guerra, que Ηector perseguido por
Αchiles, cargado de una coraza , de un mor
rion y de un escudo, diese tres vueltas al re.
dor de una ciudad tan grande como Τroya,
ηύ que Αchiles corriendo detubicso con una
Ρ2 SG
228 Ν Ο Τ Α Δ'
seήal de la cabeza todo elegercito griego, gue
σstaba con las armas en las manos , y habia
de hacer necesariamente algun movimiento,
ya fuese para atacar 2 Ηector, o para dete
nerle. Pero de estas idéas , aunque del todo
imposibles segun el arte de la guerra, han
resultado en el poéma dos efectos considera
bles. Ι". La huida de un héroe como Ηector
delante de Αchiles eleva infinitamente la glo
ria de Αchiles. 2". Ρara poner en el ultimo
grado esta gloria era necesario gue Ηector
fuese muerto a manos de Αchiles , pues Ηec
tor solo era el asylo de Τroya , y asi a solo
Αchiles tocaba el abatirle a sus pics.
Νum. 5. έγχεα δέ σφιν. Ι Ιliad. Χ.
Σ 53. Ν

Νum. 7. ουρήας μέν. Τ Ιliad. Ι. 5ο.


Ιbid. είδος έήν κακός. Π Ιliad. Χ. 3ο6.
Ιbid. Ζωρότερον δε κέραρε. ] Iliad. ΙΧ.
2o3.
Ιbid. "Αλλοι μεν ρά θεοί.Ι Ιliad. ΙΙ. Ι.
Ρarece gue debiό citar Αristoteles un
verso donde se halláse πάντες, y no άλλοι,
Ρorgue mas abajo explica la voz πάντες por
πολλοί : pero puede decirse, que Αristoteles
traduce la idéa y no la palabra : άλλοι , esto
εs, πάντες άλλοι.
Ιbid. ήτοι ότ' ες πεδιόν. Ι Ιliad. Χ.
3 Ι.

Οuan
SΟΒRΕ ΑRΙSΤΟΤΕΙΕ5. 229
Οuando tendia la vista , esto es, quan
είο cotejaba con cl pensamiento.
Ιbid. Αυλών ένοπην. Π Ιliad. Χ. 13.
La τoz de las flautas , por al sonido.
Ιbid. oίη δ' άμμορος. Ι Ιliad. ΧVΙΙΙ.
489.
"ia. Δίδομεν δε οι. Τ Νo se halla esta
expresion en el discurso que dirige Jίipiter
al sucήo engaήador. Iliad. ΙΙ. Ι 2.
Ιbid. Το μεν ου καταπύθεται.1 Ιliad.
ΧΧΙΙΙ. 328.
Ιbid. πλέων νυξ. Τ Ιliad. Χ. 25 τ. Ρrac
έerit plurima nor, duabus partibus , tertia
adhuo par restat : y no , practerit nor plus
4uam duabus partibus. -

Νum. 12. Como usό Εuripida, la des


ronτεniencia en Εgisto (Εgeo ) ] Εgeo pasa
Ρor Corintho y se encuentra aqui por casua
1idad con Μedéa , entretienese con ella sin
tomar parte alguna en la accion, y despues
de haberla prometido su asylo en Αthenas,
continίia su ruta. Υa se ha dicho antes lo
que tαρa a Μenelao.
Νum. 13. Τoda la, objecciona, proce.
den de oinco rausas. Ι 1". Do la imposibili
dad , guando la cosa es imposible por su
naturaleza, o al arte particular de gue se
trata. 2". Dal desτrarίο , guando la cosa es
contraria a la razon o al sentido comun.
3". De la malignidad, quando la cosa per
judica a alguno sin provecho. 4 De la
αontradictioκ , guando lo que se dice des
Ρ.3 ίΥll
23ο - Ν Ο Τ Α 5'
truye lo gue se ha dicho , o al contrario.
5". y ultima : De la falta del arte , guan
do la egecucion no es como debia ser : esta
ultima comprehende todas las faltas del len
uage v de la expresion.
8 "Εί ΧΥla, Ε, son docc. Ι 1". Sί
cl poèta ha usado lo imposible , se respon
aerά, que de aqui han resultado muchos
primores, que compensan el defecto. 2". Si
Ηa tenido mala eleccion por ignorancia , ο
por otra causa, se responderά , gue esta fal
ta es del hombre , y no de la poèsia , y
gue la cosa estά perfectamente pintada. 3". Si
se han pintado las cosas de otra manera,
gue lo gue ellas son , se dirά , que las ha
pintado como debian ser. 4". Si no se han
pintado ni como son , ni como debian scr,
se responderά, que se han pintado como se
dice gue son, segun fama y comun opi
nion. 5". Si se han pintado de un modo
contrario a la fama y comun opinion , se
responderά , que se han pintado segun la
verdad del hecho. 6". Si se han pintado de
ιun modo poco conveniente , se dirά , que
las circumstancias del tiempo , dellugar, de
las personas, &c. Ιo requerian asi. Εstos son
los seis lugares comunes de donde se sacan
las soluciones de las cosas. Ηay otros seis
igualmente aprobados para las expresiones
Ι . Diciendo, gue es una palabra extraήa
γλώττα. 2". Ρor la metάfora. 3" Ρor el
tono de la voz o cl accnto. 4'. Ρor la pun
ίlla
- 5ΟΒRΕ ΑRΙΣΤΟΤΕLΕS 2.gr
tuacion. 5' Ρor el sentido doble de una
Ρalabra, lo que no es defecto del pensa
τηlento. 6' Ρor el enlace con las palabras
antecedentes o subsequentes. Τodo lo que
no se puede justificar por alguna de estas
razones es defectuoso , y se ha de abandonar
a la critica.
CΑΡ. ΧΧVΙ. Νum. τ. La φορgya ε,
ma, αοnveniente a ογrntes discretos. Τ Νos
face harmonia el οίr decir, gue la trage
dia es menos aproposito para las almas de
licadas y moderadas que la epopeya. Νο di
ce aqui esto Αristoteles, pero esta opinion
es muy conforme a lo que dice él mismo
en otra parte ( Politic. ντιπ. 7. ) Verdad
es que una tragedia es de mas gusto para
el pueblo que una epopeya, pοrgue necesi
*a el pueblo impresiones fuertes, y capaces
de commover a las almas groseras y poco
sensibles , y por esta razon las egecuciones de
justicia, que serian un tormento para las al
mas delicadas, son para el populacho una
diversion. Puede, pues, decirse con verdad,
φue la epopeya es mas conveniente a los άni
mos sabios, delicados , sensibles, y por con
siguiente honestos y moderados , y gue la
tragedia supone unos άnimos mas parecidos
a los del pueblo; o pero de esto se podrά in
ferir que la epopeya es superior a la tra
gedia !
Ιbid. Calipidas. Τ Αsi llamaban en Ro
ma al Εmperador Tiberio, pοrgue fingia
*----- Ρ4 CΙΥl
232 Ά7 Ο Τ Α Δ.
emprender un viage, y al punto se le veίς
volverse Ut τιulgo per jocum Callipide, το
raretur, 4uem oursitare, ac neo εμbiti quί
dem mensuram progredi, proτςrbio graco κo
ratum ειf. Suct. Τib. 38.

Ε Ι Ν.
233

Α RΙS Τ Ο Τ Ε Ι Ι S

ΙΟ Ε Ρ Ο ΕΤΙΟΑ
Ι. Ι Β Ε R.
ΙDΑΝΙΕL ΗΕΙΝSΙ US ΟRDΙΝΙ SUΟ
restituit, Latino vertit , Νotas
addidit.

Ο Α Ρ U Τ Ι.

1ί Ε ροέtica tum ipsa , tum formis il


lius, gua natura sit cujusque ac
ratio: tum guo pacto prout id requirit poé
sis, constituenda sint fabula : nec non e quot
guibusque ipsa constet partibus , deque cate
ris qua ad hanc spectant doctrinam , dica
mus , facto secundum naturam primum a pri
mis initio.
2 Εpica ergo & tragica poésis, tum co
moedia & dithyrambica, item gua tibiis utitur
ac cithara, omnes in universum sunt imitatio
nes. Differuntautem interse tribus. Αut quod
rebus genere diversis imitantur , aut quod
alia , aut quod aliter & non codem modo.
3 Οuemadmodum enim coloribus ac fi
guris multa imitantur homines, cum aliquid
εxprimere conantur , alii exarte, alii ex con
SllC
234 ΑRΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
suctudine, quidam etiam utrogue : ita in iis
quas diximus artibus, omnes aut rythmo aut
oratione imitantur, aut harmonia. Εt his gui
εiem , vel seorsim , vel commixtis. Ita , exem
pli gratia , harmonia & rythmo solum utun
tur tibiarum ars ac citharoedi: & si qua for
te alia ejusdem sunt natura : ut & fistularum.
Solo autem rythmo sine harmonia imitantur
τorum qui tripudiant (Ι) plerique. Ηi quippe
eo, guem gestibus efingunt, rythmo mores &
aftectus imitantur , & actiones. Εpica autem
vel sermonibus nudis, vel metris : ita ut ca
vel misceat, yel uno tantum genere utatur
usque ad tempus nostrum. Οuόd nisi ita ea
voce uteremur, nullum facile aliud verbum
afterre possemus, quod simul Sophronis, Χε
ήarchique mimos, & Socraticos includerct
sermones, & si quis alius trimetris , aut ele
gis, aut id genus aliis imitationem institue
ret. Caeterum vulgus, siquidem poètae munus
cum metris conjungit, alios elegiacos , alios
epicos vocat: (2) neque ab imitatione poètis,
sed simpliciter a metrigenere nomina imponit.
Quippe qui & eos qui de medicina (3) aut
natura scribunt aliquid, eo nomine vocare so
lent. Αtqui nihil Ηomero & Εmpedocli com
mune est, praeter metrum. Οuare alter poé
ta, alter vero physicus magis, quam poéta
appellari meretur. Rursus, si quis metra om
nia commisceat , atque ita imitetur, sicut
Chac
(Ι) Wide notar. (2) Κide notar. (3) Wide notar.
* ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 235
Chaeremo poéma , cui nomen indidit Cen
tauri, mixtum ex omni genere metrorum fe
cit, an poéta propterea non erit vocandus: (1)
Αtque hacc guidem hunc in modum explica
ta sint. Sunt vero & nonnulla qua omni
bus superioribus utuntur. Rythmo, inguam,
concentu & metro. Sicut dithyrambica, (2) no
mica, tragica poésis & comica. Differunt au
tem co, guod alia omnibus , alia singulis
utuntur. Ηas igitur dico esse artium diffe
rcntias , respectu eorum guibus imitantur.
Ο ΑΡ U Τ ΙΙ.

Ι Ο"Ε autem, eos gui agunt


1mitentur necesse est , qui 1m1
tantur, illos autem rursus , aut
Honestos esse necesse est , aut improbos (in
duobus enim fere hisce mores spectantur:
virtute enim & vitio omnium mores discer
nuntur) vel meliores quam nunc sunt, vel
deteriores , vel similes necesse est imitemur,
sicut pictores. Ita Polygnotus meliores, Pau
so deteriores , similes Dionysius exprimere
solebat.
2 Unde & in singulis imitandi quos di
ximus modis, has futuras esse apparet diffe
rentias. Νam & in tripudiandi arte, tibiae
que ac cithara ha esse possunt differentiac.
Εtiam in oratione & nudo metro. Sic Ηo
Ν ΙΥ1G

(t) Wide notat, (2) Wide notar.


236 Α Κ ΙΩΤΟΤ Ι Ι ΒΕΚ
merus meliores, Cleopho similes, Ηegemo
autem Τhasius, qui parodias primus fccit,
& qui Deliadem Νicochares, deteriores. Si
cut & dithyrambici poéta & qui nomos scrip
serunt. Ut, exempli gratia, Persas & Cyclo
pes Τimotheus imitari ac Philoxenus solet.
Εadem (1) inter tragoediam & comoediam est
difierentia. Αltera enim deteriores , altera mc
liores quam nunc sunt, imitari conatur.
Ο Α Ρ U Τ ΙΙΙ.

Ι Εrtia autem differentia est in modo,


quo nimirum singula horum imi
tari quis debet. Fieri enim potest, ut iisdem
imitetur & eadem aliquis, peculiari tamen
ratione: vel narrando per se aliquid, vel alie
nam induendo personam , ut Ηomerus solet,
vel ut semper idem sit, & se non mutet. Ρο
test etiam ita quis imitari , quasi omnia age
rent, & ipsi subirent , gui imitantur.
2 Ιn tribus autem hisce , ut & initio z
ηobis est dictum , omnis versatur imitatio;
guibus, inguam , gua , quomodo. Οuare
υnius quidem respectu, eodem modo cum
Ηomero imitatur Sophocles. Αmbo enim ho
nestos imitantur. Unius vero similiter cum
Αristophane. Αgendo enim ac agentes imi
tantur ambo. Unde dramata nonnulli dicta
ca volunt.
Ιdeo
(1) Wide nota,
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 237
Ιdeoque comoediam ac tragoediam sibi
vindicant Dores. Αc comoediam quidem Μe
garenses, tum gui hic sunt (quippe gui in
populari apud se statu inventam fuisse con
rendunt ) tum qui e Sicilia. Illinc enim
oriundus poèta Εpicharmus fuit, qui & Chio
nidem & Μagnetem multum actate antecessit.
Νon minus vero etiam tragocdiam quidam
in Peloponneso sibi vindicant : gui ex ipso no
mine hoc probare conantur. Illi quippe pa
gos a se κώμας vocari affirmant, sicut ab
Αtheniensibus δήμοι. Οuare comicos non από
του κωμάζ4 esse dictos, sed guod εν τάις
κώμαις , hός est , in pagis ignominiose aber
rarent. Οuin & facere a se δράν, ab Αthe
niensibus τσράττειν dici solere. De differentiis
crgo imitationis, guot sint & quales, hac
tenus sit dictum. -

Ο Α Ρ U Τ Ι V.

ΕΙ Οέticen autem dua produxisse pri


mum videntur causa , & ha qui
dem naturales. Νam & imitatio a teneris in
sita est hominibus ( & hoc ipso a reliquis
differt quod ad imitandum animal maxime
aptum est homo : sicut & primas ex imita
tione percipit disciplinas) & hoc guogue a
naturainest omnibus, imitatione delectari. Cui
τei argumento est, id quod in artificum ope
ή ribus evenire videmus. Οua enim alias etiam
inviti spectamus, corum imagines maxima
CllΠl
238 ΑRΙSΤΟ Τ Ι ΙΒ ΕΚ
cum cura expressas , cum voluptate infue
mur. Ut , exempli gratia: ferarum maxime
agrestium figuras, & mortuorum. Cujus qui
dem rei causa est , guod nimirum discere
aliquid non modo philosophis, verum juxta
omnibus sit jucundissimum, guamguam mi
nor breviorque ad hos perveniat voluptas.
Ιdeo enim ihtueri imagines solent libenter
mortales, quia contemplando discunt , &
quid singula sint secum ratiocinantur. Ut,
exempli gratia, hunc esse illum. Οuippe si
eum cujus imaginem videt aliquis , ante vi
derit nunquam , non ex imitatione, verum
aut ex arte ipsa , aut colore , aut alia qua
vis ex causa, percipiet voluptatem.
2 Cum autem naturalis imitatio sit no
bis, sicut harmonia & rythmus (metra enim
esse, particulas rythmorum manifestum est)
initio qui maxime natura ad ea facti erant,
progrediendo paulatim e rudimentis illis poé
ticen fecerunt. Ita secundum indolem cujus
que varias poésis induit formas, Νam qui
nati ad augustiora erant, pracclaras talium
quogue hominum imitabantur actiones , gui
vero ad humiliora , vilium & improborum.
Primo enim vituperia scripserunt, sicut hym
nos alii & encomia.
3 Αc eorum quidem , qui ante Ηome
rum floruerunt, nullum tale scriptum afterre
possemus, quamvis multos extitisse vero sit
simile. Sin ab eo incipiamus, facile id qui
dem crit, Τalis enim , exempligratia, Μar
gi
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 239
gites illius , 8 similia , guibus quod valde
conveniret iambicum mctrum est datum. Un
de & jambrion nunc vocatur: quod hoc car
minis genere sese mutuo convitiis proscindere
solerent. Unde & ex antiquis, alii poétarum
iheroicis, alii iambis sunt usi.
4 Οuemadmodum autem in gravioribus
Ροέta prastantissimus Ηomerus crat (solus,
cnim nomen meretur poetae, non propterea
guod bene scripsit tantum , sed & quia dra,
maticas introduxit imitationes) ita & pro
prias comoedia primus ostendit formas , non
opprobria quidem hominum aut. vituperia,
verum ridicula dramaticum in modum re
prasentans. Οuam enim Ilias & Οdyssea ad
tragoediam , eandem ad comocdiam propor
tionem habebat Μargites.
5 Αliorum ergo guisque cum pro natu
rae instinctu & indole hanc aut illam am
plecteretur poèsin nonnulli pro iambis comi
cam , alii pro epico carmine tragicam secu
ti sunt poésin, ut qua majores ac splendi
aiores dicendi formas admittat. Porro utrum
boc ipso tempore absoluta necne ipsius tra
goedia sint forma , tam ipsius guam thea
trorum respectu , hic locum non habet.
6 Cum ergo initio rudis & quasi ex
temporanea , tum ipsa csset , tum comoedia,
altera quidem ab iis qui dithyrambum ca
nebant , altera ab iis qui phallica, qua ad.
buc in multis cani urbibus solent, paula
tim incrementum coepit, dum ad eam, guam
Ιna
24ο ΑRΙSΤΟΤ. L ΙΒΕΚ
habere nunc constat, singuli perducerent
formam. Ιta post multas mutationes post
ψuam essentiam accepit suam, stetit tragoe
dia. Μox histriοnum numerum auxit ΑΕs
chylus (pro uno enim uti duobus coepit)
chorica contraxit, ac primarum partium ser
nonem introduxit. Τres vero & pingenda:
scena rationem Sophocles. Τandem etiam
justa illa magnitudo e parvis fabulis & ad ri
sum facto sermone , guia e satyrico muta
tionem hanc acceperat, ad splendorem suum
pervenit. Scd & metrum e tetrametro iambi
cum est factum. Ρrius enim tetrametro ute
bantur. Οuod satyrica sit ista & magis salta.
tionibus conveniat poésis. Post vero inven
tam dictionem ipsa natura proprium sibi me,
trum invenit. Μaxime enim sermoni ido
neum est lambicum. Cui rei argumento sit,
quod plurimos in mutuo ac familiari inter
nos sermone iambos loguamur. Ηexametra
autem raro, nec nisi cum usitatam loguendi
rationem excedimus. Ita & episodiorum mul
titudo & religua accesisse primum , mox etiam
exornata esse dicuntur. De his ergo hactenus
a nobis sit dictum. Νοn exigua enim opera
fortasse csset, singulatim percensero omnia.
C Α Ρ UΤ V.
Ι Οmoedia autem, sicut diximus, imi,
tatio est vilium & improborum,
non cujuslibct witiirespectu tamen, turpltudi
nis
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 24Ι
nis enim pars quzdam est risus. Οuippe ri4
diculuin , peccatum quoddam est & turpitu
do, gua nec dolorem adfert nec corruptio
nem. Sicut, ne longe abeamus, facies ridi
cula, distorta ac turpis sine dolore est.
ι 2 Αc tragoedia quidem mutationes, &
ζ a quibus sint factac, satis sunt plana. De
comoedia autem , quia minus in pretio fuit
primum, sciri id non potuit, Chorum enim
comicum sero magistratus dedit , cum ante
quisque privatim eo inclinaret Εx quo vero
partes accepitsuas , poeta qui tractarunt eam
commemorantur. Οuis vero larvas & prolo
gos & tot bistriones adhibuerit, & id genus
alia, ignoratur. Fabulas vero Εpicharmus &
Ρhormis primo fecerunt. Αc initium guidem
eius e Sicilia venit. Inter Αthenienses autem
Crates relicta priori illa iamborum forma,
sermones coepit texere & fabulas.
3 Εpica autem cum tragoedia convenit
Inactenus, guod cum metro ac sermone gra
vium ac honestorum sit imitatio. Οuatenus
vero simplici & uniformi utitur metro , &
ί narratione constat, differunt : ut & mola.
Αltera enim quantum fieri potest in unius
solis ambitu consistere, aut certe paulum
εχcedere, conatur. Αltera vero cum sit sine
definito tempore, etiam hoc differt ab illa.
Εt tamen similiter hoc olim in tragoediiς
ut nunc in epico negligebant carmine. Par
tes autem alia sunt cardem utriusque, alia,
vero propria tragocdiac. Οuare gui grandem
tΥ2l
24α ΑRΙSΤΟΤ. L ΙΒΕR
tragoediam ab humili norit distinguere , etiam
epicum poterit opus. Οua enim sunt in epi
co, etiam sunt in tragoedia : quac vero in
tragoedia , non omnia sunt in epico.
Ο Α Ρ U Τ V Ι. /

Ι C de imitatione guidem qua fit he


xametris, necnon de comoedia,
postea agemus : si Ρrius ex iis qua diximus
de ea, essentialem ejus definitionem college,
rimus.
2 Τragoedia ergo est seria , absoluta , &
qua justam magnitudinem habeat, actioni,
imitatio, sermone constans ad voluptatem
facto : ita ut singula genera in singulis par.
tibus habeant locum : utque non cnarrando,
sed per misericordiam & metum, inducat si
milium perturbationum expiationem.
3 Ρer sermonem autem factum ad vo
luptatem , eum intelligo, gui rythmo cons
τat, harmonia & numeris. Αddidi autem,
ita ut singula genera storsim , δcc. guia
nonnulla numeris solummodo, nonnulla vero
cantu perficiuntur.
4 Οuoniam vero agendo in ea imitan
rur, primo omnium necese erit, partem ali,
uam tragoedia esse ornatum externum: dein
Ε modulationem & dictionem. Ηis enim
in tragoedia imitamur. Dictionem jam dico
ipsam numerorum compositionem. Μodulatio
ήem vero , cujus vim satis omnos intelligunt,
Ωμο
"
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 243
5 Οuoniam vero actionis est imitatio,
agiturque ab agentibus quos oportettum mo
ribus, tum sententia tales esse (ex his enim
ipsis actiones tales talesque esse dicimus )
duae quogue actionum sunt causa , senten
tiae & mores : secundum qua duo omnes voti
compotes , aut contra evadunt. Αctionis au
tem imitatio ipsa fabula est, Fabulam autem
rerum constitutionem nunc voco. Μores ve
ro e quibus tales talesque esse dicimus, qui
agunt. Sententiam vero id , quo in dicendo
aliquid significamus, aut mentem nostram
.. declaramus.
6 Quare necesse est omnis tragoedia par
tes esse sex , qua ad qualitatem faciunt illius.
Ηae sunt autem, fabula , mores , ententia,
dictio, apparatu, arternus & modulatio. Οui
bus enim imitari solemus, dua sunt partcs:
rnodi imitationis, una : corum vero qua imi
tamur , tres. Practer has vero, omnino nulla.
Ηis ergo quasi speciebus (ut sic dicamus)
sunt usi non pauci. Οmnis tragoedia enim,
apparatum , moras , fabulam , dictionrm , mo
dulationem habet, & Jententiam.
7 Μaxima vero harum est rerum cons
titutio. Νοn enim hominum , verum actio
: num , & vitae, prosperaque atgue adversac
fortunac, imitatio est tragoedia. Ιpsa enim
felicitas in actione est: finisque ipse actio gua,
dam est, non qualitas. Respectu autem mo.
rum tales talesque homines dicuntur : respec
Ά tu vero actionum , fortunati aut contra. Νon
ν Ο2 βΙ
244 ΑΚ ΙSΤΟΤ. Ι. ΙΒΕR
εrgo ut exprimamus mores agimus, sed agen
do mores complectimur. Οuapropter res &
fabula, finis tragoedia dicunturesse. Οmnium
autem maximum est finis. Sine actionibuς
enim fieri tragoedia non posset : sine mori
bus vero posset. Pleracque enim recentiorum
tragoedia moribus carent, & simpliciter mul
ti tales sunt poéta. Plane ut inter pictores,
Ζeuxis a Polygnoto differebat. Polygnotus
enim mores hominum bonorum exprimebat:
contra Ζeuxidis pictura , moribus omnino
caret. Practerea, si quis ordine moratas nar
rationes, dictiones, sententiasque eleganter
factas collocet, nondum id quod est tragoe.
dia efficiet: quin contra, in qua illa paucio,
ra erunt , dummodo fabula rerumque cons
titutione non careat, multo magis erit tra
goedia. Ηis accedit , quod ea quibus maxi.
me oblectat tragoedia , partes sunt ipsius fa.
bula , guales videlicet mutationes in contra.
rium & agnitiones sunt. Probat praeterca
quod dicimus & illud, quod gui scribere poé,
ma aggrediuntur, prius dictione & moribu,
finem suum consequuntur, guam recte res
ipsas queant disponere. Οuales fere omnes
primi poéta olim erant. Praccipuum igitur
δt quasi anima tragoedia , est fabula. Proxi
mum vero mores. Ιdem quoque in pictura
evenire solet. Νam si quis coloribus licet
pulcherrimis, temere illinat imaginem , mi
nus delectabit, quam qui creta singula dis
tincte delineat, Praterea , fabula est imita,
tio
Το Ε Ρ Ο Ε Τ ΙC Α. ε45
tio actionis (1) & corum gui per hanc im
pr1m1s agunt.
8 Τertia vero est sententia, cujus offi
εium est, ea qua insunt rebus & conve
niunt, dicendo explicare posse. Οuod qui
aem in orationibus politica es opus aut rhe
torica, Αntiqui enim politice , guos intro
ducebant logui faciebant, nostri vero rheto
rice. Μores vero vocamus, qui voluntatem
". alicujus qualis sit, in iis de quibus non cons,
tat, utrum aliquid sequatur an fugiat qui lo
quitur , indicare solent. Ιdeogue non sem
per morata est oratio. Sententia autem est
in iis, in quibus aliquid esse aut non esse,
vel simpliciter aliquid, declarant homines.
9 Οuartum vero dictio est, in sermonc.
Dictionem autem , sicut antea ostendi, vo
co, interpretationem mentis, gua per appφl
*
lationes fit rerum : quod in versa aut prosa
oratione vim eandem habet. . .
το Reliquarum vero guinque partium
maxime oblectat modulatio. Αpparatus autem
animum oblectat quidem , minimum tamen
artis habet; minimeque est proprius poéti
ca. Τragoedia guippe natura & virtus, etiam
extra certamen , & sine histrionibus consistit.
Practerea in apparatu concinnando, potius
artificis qui eum conficit, guam poétarum in
dustria versatur.

Ο3 CΑ
(1) Κide notat.
246 ΑRΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
Ο Α Ρ U Τ VΙΙ.

Ι Υ μΝΤ partes quidem tragoediae, guibus


tanquam speciebus utendum est, ca
pite superiori diximus. Respectu vero quan
titatis, & in quas seorsim dividuntur, hac
sunt : prologus, pisodium , εαitus , choricum.
Ηujus autem altera pars parodus , alter sta
3imon vocatur. Εt ha quidem omnium com
munes. Propria vero, qua e scena adhiben
tur, & guas commos vocant.
2 Εst autem prologus , tota quac est ante
primum chori ingressum pars tragoediae. Εpi
sodium vero , tota, qua est inter choricos
cantus , pars tragoedia. Εxodus vero, tota,
post quam nullus chori cantus extat, pars
tragoedias.
5 Chori vero parodus, id quod primum
a toto dicitur choro. Stasimum vero, id quod
sine anapaesto & trocharo, carmen chori. Com
mus, communis chori & e scena guestus. Par
tes igitur quibus ut speciebus utendum est,
ante dicta sunt : respectu vero quantitatis , &
in quas scorsum dividuntur, quas jam recita
V1 ΠΩllSe

Ο Α Ρ U Τ VΙΙΙ.

Ι ΤΟΟstquam de his satis, porro ostenda


mus, qualem constitutionem rerum
csse oporteat. Siguidem & primum hoc &
maximum est in tragoedia.
Jam
Υ) Ε Ρ Ο Ε ΤΥΟ Α. 247
2 Jam autem semel constitutum esta no
Βis, tragoediam absolute integraque actionis
εsse imitationem , gua magnitudinem habeat
aliquam. Αliquid enim totum esse potest,
φuod non habeat magnitudinem tamen. Το
tum autem est, quod principium habet , me
«lium & finem.
3 Principium autcm est, id quod nece.
sario aliud non sequitur: aliud vero post id
ipsum esse aut fieri debet. Finis e contra,
ε qui post aliud necesario aut plerumque esso
potest: post quem vero aliud est nihil. Μe
dium autem , guod post aliud, & post quod
est aliud. Οuare etiam fabulas, gua guidem
bene sint constituta , neque incipere unde
1ubet, negue desinere ubi lubet oportet:
sed utendum est iis quas jam ante dixi par
tibus.
4 Praterca, quandoguidem omne pul
chrum , sive animal sive aliud guidvis, quod
ex aliis consistit, non modo apte hacc inter
se disposita habere debeat, sed & justa mag
nitudinis esse : pulchrum enim in magnitu
dine & ordine consistit : ideoque neque exi.
le nimis animal pulchrum esse queat: quia
contemplatio confunditur , utpote minimo &
vix momentaneo temporis spatio proxima;
neque immensum : non enim simul potest
contemplatio fieri , quia unum illud & to
tum contemplanti elabitur , quemadmodum
', si, dicis causa , stadia innumerabilia anima!
impleret. Ιdeo, inguam , sicuti in corpori
'
Ο4 bus
248 ΑR rSΤΟΤ Ι ΙΒΕΚ
Βus & animalibus magnitudo esse debet , sed
qua facile oculis comprehenditur : ita & in
fabulis adhibenda magnitudo est, sed guam
facile memoria complectatur.
5 Τerminus autem magnitudinis illius,
quae ex ipso certamine & sensu petitur, non
est artis (si enim centum exhibenda tragoe
dia essent, exhiberi possent ad aquam , sicut
factum aliquando volunt. ) Τerminus vero
qui ex ipsa petitur natura, semper guidem
maximus, donecapparet, magnitudine est pul
cherrimus. Εt ut simpliciter definiam, guod
dico: guanta magnitudine, vel secundum ve.
risimile vel secundum necessitatem , ordine
procedentibus actionis partibus, ex infelicita
te in felicitatem, vel e contra, ipsa actio mu
tari potest, sufficiens, atque aptus magnitu
dinis est terminus.

Ο Α Ρ U Τ Ι Χ.

Ι Ε autem una est, non ut quidam


volunt, si circa unum aliquem ver
setur, Μulta enim, imo infinita, illi uni (1)
εvenire possunt, e quibus aliquando nihil
confici potes simplex & unum. Οuemadmo
dum & unius multa sunt actiones, e guibus
nulla simplex & unica constitui potest actio.
Ιdeoque omnes poéta illi errare videntur,
gui Ηeracleϊda aut Τhescϊda , aut similia
poé
(t) Wide notar,
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟΑ. 249
poèmata fecerunt. Αrbitrantur enim , quia
unus aliquis est Ηercules, unam quoque &
simplicem esse fabulam, ipsius actionis.
2 Ηomerus vero, sicut in religuis ex.
cellit, ita & illud recte perspexisse videtur,
sive ex arte , sive e natura. Οuemadmodum
in Οdyssea non omnia commemorat, quac
illi evenerunt. Οuale est, quod in Parnasso
vulneratus fuit: & in congregatione princi
pum Graccorum , insaniam simulavit : quo
rum neutrum tale est, ut guia factum alte
rum est, alterum quogue necesse & verisi.
mile fuerit fieri: sed quac unica actione, gua
lis Οdyssea est & Ilias , constituerunt.
3 Οportet ergo, guemadmodum in aliis
quac imitantur artibus una imitatio unius
est , ita etiam fabulam , quoniam actionis
est imitatio, unius & totius esse: tum &
partes rerum ita inter sese coharere, ut trans
posita una aut sublata, totum quogue dis
solvatur & luxetur. Οuod enim ita abesse
aut adesse potest, ut neutrum sentiatur , id
ne quidem pars est totius.
Ο Α Ρ U Τ Χ.

Ι ΜΕ ergo est, ex iis guae


hactenus a nobis sunt dicta, poë
tae proprium non esse narrare res quemadmo
dum sunt gesta , verum quales esse oportet
aut fieri : sed & gua fieri possunt , prout
aut verisimile est fieri, aut necesse. Ηisto
ΙΙ
25ο Α Τ ΙSΤΟ Τ. Ι. ΙΒ ΕΚ
ricus quippe & poéta non quod alter nume.
ris adstricta , alter soluta scribat, inter se dif.
ferunt (possent enim, exempli gratia, scripta
Ηerodoti numeris comprehendi, neque mi
nus tamen historia esset cum numeris, quam
sine illis. ) Ηoc vero differunt : quod alter
qua facta sunt, alter gualia fieri oporteat
aut possint, commemorat. Ιdeogue magis
philosophica & gravis res est poésis, quam
Ηistoria. Poésis enim potius generalia , his
toria vero singularia refert. Generale voco,
ιut exempli gratia, gua a aquo dicenda aut
facienda sunt, sive verisimile spectes, sive
necessarium : quo respicere pcésis solet, cum
nomina imponit. Singulare vero, ut quid ip.
se Αlcibiades fecerit, aut passus fuerit.
2 Αc in comoedia quidem illud manifes.
te apparet, Postquam enim fabulam ita cons,
tituerunt comici , ut verisimilia omnia vi
deantur, tandem pro arbitrio gua volunt no
mina imponunt : non guemadmodum iam
bici scriptores, de singulis hominibus in poé,
matis suis loqui solent.
3 Ιn tragoedia autem vera & gua dan
tur retinentur nomina : cujus rei causa est,
quod credibile est id guod fieri potest. Οuippe
quae facta non sunt, nondum fieri posse cre
dimus. Οuae vero facta sunt , manifeste fieri
possunt. Νeque enim facta jam essent, si
fieri non possent. Sed & in tragoediis non
nullis unum atque alterum notum nomen ser.
Vatur, reliqua vero excogitantur : in non
nul
D Ε Ρ Ο Ε ΤΙCΑ. 25 Ι
ηullis etiam , nullum ; sicut in tragoedia Αga
thonis, cujus inscriptio erat Flos : in qua
nihilominus pariter res ipsae & nomina ex
cogitata sunt, & tamen acque delectant. Εx
quo sequitur, non usquequaque fabulis vul
gatis , in quibus tragoediae versantur , ad
ihaerendum esse. Ridiculum enim est, hoc
curare : guandoguidem & ea qua nota sunt,
paucis sunt nota, neque minus omnes de
lectant.
4 Ε quibus etiam hoc apparet, poètam
mag1s argumentorum , quam numerorum auc
torem esse debere : quia quatenus imitatur,
poéta est. Imitatur autem actiones. Οuare
quamquam eveniat, ut res factas ac veras
carmine describat, nihilominus est poèta. Si
quidem nihil obstat, quo minus res quae
dam , qua revera contigerunt, tales sint,
guales verisimile est , & fieri potest esse fac
tas : guatenus ille, ut poèta eas describit.
5 Ρorro inter fabulas & actiones, qua
simplices dicuntur , episodicae deterrimae sunt.
Fabulam episodicam dico , in qua episodia
negue vero similiter , neque necesario inter
se coharent. Τales autem fiunt ab ineptis
poëtis, vitio ipsorum : a pracstantibus autem,
propter histriones. Νam in ipsis commissio
nibus tragoediarum , dum plus αφuo fabu
lam producunt, sape numero seriem rerum
pervertere coguntur.
6 Εt guandoquidem non modo absolu
tas actionis, scd & corum qua terrorem ac
CΟΙΥl
252 Α Ρ Ι ΣΤΟ Τ Ι ΙΒ ΕΚ
commiserationem movere possunt, imitatio
cst tragoedia, (Ι) hac ipsa maxime admira
tionem movent, sed praccipue cum praeter
expectationem alterum alterius est causa. Ιta
enim magis admiranda videntur , quam sί
a fortuna aut casu. Siquidem & inter ea qua
fiunt a fortuna , ea maxime admiratione dig
na videntur, gua non absque causa fieri exis.
timantur. Οuemadmodum Μityis apud Αrgί.
vos statua eum spectantem lapsa interfecit,
a quo interfectus fuerat Μitys : quia talia
non temere fieri videntur. Itaque necesse est
ttiam tales pulchriores esse fabulas.
"

Ο Α Ρ U Τ ΧΙ.

Υ Unt autem fabula alia simplices , aliz


implexac. Νam & actiones , gua
rum imitationes sunt fabula , per se sunt
tales. -

2 Αctionem autem simplicem dico, cu


jus, cum continua & una sit, ut ante dic
tum est, sine agnitione fit transitio. Ιmple,
Χam vero, cujus cum mutatione in contra
rium , aut agnitione, aut etiam utraque, fit
transitio qua ex ipsa constitutione fabula
nasci oportet. Ita ut ex pracedentibus, vel
verisimiliter, vel necessario eveniant. Μul
tum enim interest, utrum illa aut illa prop
ter illa an post illa fiant.
CΑ.
(Ι) Wide notar.
ΣΟ Ε ΡΟ ΕΤΙΟΑ. 255

Ο Α Ρ U Τ ΧΙΙ.

Ι SΤ autem τσεριπέτεια , guam vocant,


sicut dictum est, in contrarium eo
rum gua aguntur mutatio. Ιdque , ut dice
bamus, vel vero similiter, vel necesario. Si
cut in ΟΕdipode , ille qui venerat ut ΟΕdi
podem oblectaret, eogue quem matris cau
sa susceperat metu liberaret, cum quis ille
csset indicasset , contrarium effecit. Εt in
Ιynceo, cum alter guasi moriturus, alter
vero, Danaus nimirum , guasi interfecturus
seguatur, ita tamen commutatur rerum facies,
μt hic quidem moriatur, ille vero servetur.
2 Αgnitio autem est, φuemadmodum &
nomen indicat, ex ignoratione in cognitio
nem mutatio : qua ad amicitiam aut simul
ratem inter eos tendit, gui vel ad felicitatem
vel infelicitatem ordinati ibi ac dispositi sunt.
Ρulcherrima autem est agnitio, qua peripe
tiam, sive aliquam in contrarium mutationem
3ccum habet conjunctam sicut in ΟΕdipode.
3 Sunt etiam alia agnitiones. Νam & in
rebus anima carentibus & guibuslibet, non
nunquam , ut jam dictum est, versatur:
ctiam aliquando, factum aliquid necne sit
ab aliquo, agnoscimus, Verum qua maxi
nne ad fabulam & actionem spectat, ea est
quam diximus. Τalis quippe agnitio & in
contrarium mutatio, aut commiserationem
rnovebit aut terrorem : qualium actionum
11111
254 Α RΙSΤΟΤ. Ι. ΙΒ Ε R
imitationem sibi propositam habet tragoe
dia. Practerea aut infelicitas aut felicitas e
talibus nascetur.
4 Quandoquidem autem agnitio aliquo
rum est agnitio, agnitiones alia sunt alte
rius ad alterum tantum : quando alter quis
sit alteri planum est: interdum vero mutua
est agnitio. Ut, exempli gratia, Iphigenia
ab Οreste agnoscitur e missione epistola:
Οresti vero alia agnitione opus est, ut Iphi
geniam agnoscat.
Ο Α Ρ U Τ ΧΙΙΙ.

Ι C agnitio guidem guid sit, supe


riori capite diximus. Species au
tem agnitionis ha sunt. Prima guidem , gua
minime artificiosa est, & qua plurimi utun
tur, dum aliam adferre non possunt , qua
fit per signa. Οuorum alia sunt adnata, qua
lis est hasta, quam gigantes solent gestare,
aut stella, guas adhibuit Τhyeste Carcinus.
Αlia adventitia, quorum rursus alia sunt in
corpore , ut cicatrices : alia extrinsecus assu
muntur, ut monilia. Αut guemadmodum in
Τyro ex alveolo nascitur agnitio. Ρossumus
autem his alias rectius , alias minus benc
uti. Οuemadmodum Ulysses ex cicatrice , ali
ter a nutrice , aliter a subulcis agnoscitur.
Sunt enim que fidei facienda causa praefe
runtur magis sine arte, & id genus alia fere
omnes, Quz vero e mutationibus in contra.
ΙΙΙΙΙΗ
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟΑ. 255
rium oriuntur, guemadmodum in Lavacro
Ulyssis, meliores.
2 Αltera species est earum qua ab ipso
fiunt poèta. Ιdeoque non sunt sine arte.
Οuemadmodum Orestes in Iphigenia, soro
rem agnoscit, agnitus vicissim ab illa. Ιlla
quippe ex epistola, ille autem ex signis. Οuan
doquidem hacc a poéta pro arbitrio, nρn pro
fabula necessitate dicuntnr. Οuare non lon
ge ab eo, de quo diximus, abest vitio.
Νonnulla enim possunt ferri : ut cum in
Τereo Sophoclis, radio vox tribuitur.
3 Τertia species est, qua fit per memo
riam : dum spectando aliquid, aliudad sen
εum revocamus. Sicutille in Cypriis Dicaco
genis, (1) αμi cum picturam vidisset , in fle
tum prorupit. Εtin Αlcinoi domo e sermone,
audiens enim citharoedum & recordatus, la
crymas effudit, unde agnitus est.
4 Οuarta est species, gua ex ratiocina
tione oritur. Οuale est illud Chloephoris.
Similis aliquis venit : similis autem nemo
ζ
guam Οrestes : ergo Οrestes venit, & illa
Ρolyida sophista de Iphigenia. Verisimile
enim est collegisse Οresten, quia soror im
molata erat, sibi guogue idem eventurum:
& illa in Τheodecta: Τydeo : quod cum ve
nisset filii inveniendi causa, periturus esset:
& in Ρhinidis. Cum enim locum vidissent,
fatum suum ex co colligcro cocperunt : ibi
πί,
(2) Vid, metar.
256 ΑRΙSΤΟΤ. Ι. ΙΒΕΚ
nimirum sibi mortis locum designatum esse,
ibi enim fuerant expositar.
5 Εst & alia species gua conficitur guasi
falsa ratiocinatione theatri : sicut in ea qua
Pseudangelus Ulysses inscribitur tragoedia.
Αlter enim arcum se dicebat cogniturum
csse , quem non viderat : alter quasi per ar.
cum futura esset agnitio ab co, hoc ipso,
in ratiocinatione fraudem committit. Οm
nium autem optima est agnitio, gua ex ip
sis nascitur rebus quoties admiratio & stupor
vero similiter nascitur. Οualis in Sophoclis
ΟΕdipode , item & Iphigenia. Sicuti vero si
mile est literas illam mittere voluisse. Τales
enim solae , sine signis a poéta effictis, proce.
dunt, (1) gualia vestes sunt & monilia.Secun.
da vero ab hissunt, qua ex ratiocinatione pro,
ccdunt.
Ο Α Ρ U Τ ΧΙV.

ΣΙ Uae igitur tragoedia partes in his


versantur , peripetia , seu mutatio
in contrarium , & agnitio.
2 Τertia est perturbatio. Αc de priori,
bus duabus illis jam diximus. Perturbatio au
tem estactio cum cruciatu animi & dolore con.
juncta : quemadmodum mortes qua palam exhi,
bentur, acres dolores, vulnera, &id genusalia.
3 Cum igitur perfecta tragoedia consti
tutionem non simplicem , sed implexam esse,
CaΙΙ1

(1) Κid nota,


ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α. 257
η
camque , corum qua sunt cum terrore &
miseratιone conjuncta , mutationem esse opor
teat (id enim talis imitationis est proprium)
primo manifestum est, neque probos & ho
nestos viros ex felicitate in adversam fortu
nam in scena detrudi oportere ( hoc enim
nec terrorem nec commiserationem movet:
sed nefarium est potius.) Ut nec improbum
ex adversa fortuna in secundam , nihil enim
minus convenit tragoedia : neque quicquam
habet quod oportet. Οuia, licet homines
communi quadam lege ac vinculo humani
tatis movet , non tamen aut comm1scratιο
nem aut terrorem movere potest talis cons
titutio. Αlterum enim , cum indignum infe
licem esse , alterum cum nobis similem vi
" demus, excitari solet. Commiseratio quidem
cum indignum , terror vero cum similem.
4 Οuare neque commiseratione dignum,
neque horribile videtur hoc cum evenit.
Ιdeoque restat qui in medio horum est duo
rum. Τalis autem erit, qui nec virtute ex
cellat nec justitia : neque ob improbitatem
subito infelix fiat, sed ob crimen & flagi
tium aliguod , si prasertim antea in summa
dignitate & felicitate constitutus fuerit. Οua
lis, exempli gratia , ΟΕdipus & Τhyestes: ac
si qui alii ex ejusmodi illustribus familiis
sunt oriundi. -

5 Οportet ergo fabulam bene constitu


tam , potius simplicem guam duplicem esse,
μt nonnulli dicunt : neque inίclicitatem ex
ΙR. in
258 ΑΚΙΩΤΟΤ. Ι. ΙΒΕR
infelicitate , sed e contra in infelicitatem ex fe
licitate mutari. Νon ob improbitatem , sed
ob flagitium aliquod insigne ; vel talis qua
lem jam descripsimus, vel melioris guam de,
terioris potius viri. Ιd ipsum hodierna con
suctudo confirmat. Οlim enim poéta argu
menta quavis tractabant : nunc vero circa
paucas familias versantur prastantissima tra
goedia. Ut, exempli gratia , Αlcmaconem,
ΟΕdipodem , Οrestem , Μcleagrum , Τhyes
ten, Τelephum , & si gui sunt alii, guibus
evenit, ut gravissima aut subίrent aut age
rent. Τragoediam ergo, gua pulcherrime ex
artis prascriptosit facta, ita constitutam esse
oportet.
6 Οuamobrem & illi, gui Εuripidem
accusant, guod hoc in tragoediis sequatur,
nultacque illius exitum infelicem sortiantur,
eadem peccant ratiοne. Ηoc enim ut jam
diximus , est rectum. Cujus rei argumentum
vel hoc maximum est. Οuippe in ipsa scena
& commissionibus maxime tragica tales vi
dentur, modo recte alias agantur. Εt Εuri
pides, licet alias in argumentis disponendis
ilon ubique sit felix, certe tragicus maxime
omnium videtur poétarum.
Αltera est, gua prima a nonnullis po
mitur , gua ex duplici fit constitutione , si
cut Οdyssea, quac contrarium probis impro
bisque dat exitum : videtur autem esse pri
ηna propter imbecillitatem judicii, gua est
ia spectatoribus Populum cnim tales se
-
quun
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΥΟ Α. 259
φuuntur : & e votospectatorum tragoediasstias
scribunt. Οua voluptas tamen e tragoedia
non est petenda, ut qua sίt comoediae pro
pria. Ιbi enim, quamvis inimicissimi intro
aucantur, quales sunt , exempli gratia, Οres
res & ΑΕgysthus : tandem posita simultate
& animis conjuncti egrediuntur , nequc ullus
interficitur ab ullo.

Ο Α Ρ U Τ Χ V.

Ι Οtest autem horribile illud & mise


rabile, de guo dicebamus, ex ipso
apparatu nasci, potest & ex ipsa rerum cons,
titutione , guod est potius & melioris poë
ta. Debet enim sine externo apparatu ita
constituta esse fabula , ut is qui audit ea qua
geruntur, horreat, & miseratione prosequa
tur res ipsas. Οuod eveniet ei gui CΕdipo
dis audit fabulam. Illud autem solo appa
ratu velle efficere, artis minus habet, & sinc
choragi opera & sumptu fieri non potest.
Οui vero nihil omnino horribile ex appa
ratu, sed potius portentosum aliquid quac
runt, nihil cum tragoedia commune habent.
Νeque enim omnis e tragoedia petenda est
voluptas, sed qua propria est illius.
2 Οuoniam autem eam quac ex misera
τione & horrore oritur voluptatem , imitatio
ne efficere poétam oportet, apparet illud in
ipsis actionibus & rebus inesse debere. Οuα
εrgo atrocia aut miseratione digna in actio
2. Α1 •
26ο ΑRΙΩΤΟΤ. Ι. ΙΒΕΚ
1nibus videantur, jam ostendamus. Νecesse
est autem aut amicorum , aut inimicorum
actiones esse hujusmodi. Si ergo inimicus
inimicum interficiat, nihil commiseratione
«dignum ibi est, sive id agit, sive est actu
rus, nisi quatenus facto ipso commovetur
animus : guemadmodum neque si id fiat ab
iis, qui non sunt amici neque iniunici inter
sese. Cum vero inter consanguineos talia eve
niunt, ut si fratrem frater, filius patrem , ma
ter filium , filius matrem interficiat aut in
terfecturus videatur , aut tale aliguid agat,
boc tragoedia conveniet. Εt recepta quidem
fabula non sunt mutanda : ( ut exempli gra
tia , cum Clytemnestra ab Οreste, Εriphyle
ab Αlcmacone interficitur ) aut enim ipsum
poétam invenire oportet, aut receptis recte
μti. Οuid sit autem rectum illud, manifes
tius monstremus.
3 Αut enim facinus fieri ita potest, ut
antiqui faciebant a scientibus & agnoscenti
bus guemadmodum apud Εuripidem liberos
interficit Μedea.
4 Fieri etiam ita potest, ut ignoran
tes quidem ipsum patrent facinus , deinde
vero agnoscant amicum : sicut apud Sopho.
clem ΟΕdipus. Εt illud guidem extra dra
ma. In tragoedia autem ipsa , sicut Αstyda
mantis Αlcmacon, aut Τelegonus in vulne
rato Ulysse.
5 Εst & tertius practer hos modus , ut
gui aliguid Ρer ignorationem cst facturus,
ag
Ο Ε Ρ Ο Ε Τ ΥΟ Α. κ61
agnoscat aliquem priusquam agit. Εt practer
fios quidem modos, alius omnino est nullus.
Νam aut fieri oportet, aut non , aut a scien
te, aut ab ignorante. .
6 Εx his autem ut qui agnoscit non per
ficiat, est turpissimus. Ηabet enim scelestum
φuid minimeque tragicum. Αbsque perturba
tione enim est. Οuare nemo poétarum hoc
utitur , nisi raro. Sicut in Αntigone cum
Creonte introducitur ΑΕmon.
7 Proximum huic erit, facinus patrare.
Μelius autem est, ut ignarus quis patret:
postguam autem patraverit, agnoscat. Νam
& scelestum illud non habet : & agnitio stu
porem excitat. -

8 Οptimus autem est postremus. Ut,


exempli gratia, in Cresphonte Μerope inter
fectura filium videtur : non interficit tamen,
sed agnoscit. In Iphigenia item , fratrem so
ror. Sicut & in Ηelle, filius cum matrem es
set traditurus, ipsam agnoscit. Ιdeoηue,
φuod jam ante dicebamus, non in multis fa,
miliis tragoedia versantur : nam cum argu
menta quarerent poètac, non ex arte, verum
a fortuna rationem invenerunt, gua efficerent
inoc ipsum in fabulis. Οuare necesse est, ut
eas guibus talia evenere familias sequantur.
262 ΑΚ ΥSΤΟ Τ. ΖΙΑ ΕΚ

Ο Α Ρ U Τ Χ VΙ.

Ι Ο" vero sequi in tragoedia fabula,


qua vitare oporteat, & guomo
do praccipue opus suum poétα
formare debeant, praceptis quibusdam dein
ceps ostendemus.
2 Ρrimo omnium ergo poέtam oportet,
ita contexere , & delineare ipsa dictione to
tam fabulam , ut eam sibi ante oculos ponat.
Ιta enim guasi qui intersunt iis guae agun
tur facilius decorum inveniet , & gua pug,
nant cum co, minime eum fugient. Εxem,
pli gratia, id quod Carcino objicitur : Αm
phiaraus enim e templo exibat , quod cum
non viderent spectatores, obscurum fuit.
Ιdeoque indignantibus ipsis excidit.
3 Sed & guantum fieri potest, ipsi ha
bitus in componendo addendi sunt; maxime
enim propter similitudinem ejusdem natura,
φui in perturbationibus sunt , persuadent.
Ιdeoςue fluctuantem spectatorem efficit, qui
fluctuat ; & gui irascitur iratum. Ιdcirco aut
ingeniosi est poética aut furiosi. Αlteri enim
ad fingendum sunt idonei, alteri facile ex
tra se rapiuntur.
4 Sed & totam orationem quam conscrip
sit poèta generaliter proponere ob oculos sibi
debet. Αtgue ita episodium addere & amplifi
cationes cum judicio intexere. Illud autem
generaliter videndum esse , hoc modo intel,
li
Τ) Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 263
ligo. Εxempli gratia, cum sacrificata esset
virgo quadam, cui nomen Iphigenia esset,
δg in alium terrarum orbem , in quo hos
pites mactare Deac mos esset , clam ipsis sa
crificantibus esset delata, ipsa hujus sacrificii
sacerdos est facta. Paulo post evenit, ut ip
sius sacerdotis eo se conferret frater. Οuare:
quia id futurum esse ob aliquam causam,
qua ad ipsius argumenti constitutionem non
spectaret, divino oraculo pracdictum erat. Sed
& cur venerit, extra fabulam est. Cum ve
nisset autem & captus esset , ac jam esset sa
crificandus, agnovit sororem ; sive ut Εuri
pides, sive ut Polyides ex vero simili fecit.
Αpud quem Οrestes ait, non solum sorori,
sed & sibi fatale fuisse , ut sacrificaretur.
Ηac occasio illi salutis fuit. Post hanc gene
ralem considerationem (1) imponenda sunt
nomina, & episodium est addendum. In pri
mis vero ut sint propria & conjuncta cum
actione episodia videndum est. Sicut in Οres
te insania qua corripitur, & salus ab expia
t1Οnc.

5 Οbservandum etiam est, in dramati


bus concisa esse episodia debere, cum contra
εpicί producendi poèmatis causa longiora ad
fibeant. Οuemadmodum Οdyssea longum
est subjectum. Ibi enim peregrinaturaliquis
annos aliguot, cui insidias Νeptunus struit,
8 solus jactatur. Cum interea domi illius res
Β. 4 . . . . ta
(1) Vide norar. . . . τι ".
264 Α RΙSΤΟΤ Ι ΥΒΕR
ita se haberent, ut proci uxoris guidem il
lius opes distraherent, filio autem insidiaren
tur, ipse tempestate jactatus, domum redit,
ubi nonnullos suorum agnoscere fingitur, re
liguos vero invadit : ita ut ipse quidem eva
dat, eos vero omnes prosternat. Ηoc quidem
proprium , reliqua autem sunt episodia.
Ο Α Ρ U Τ ΧVΙΙ.

Υ Μnis autem tragoedia dua sunt par


tes, quarum altera connexio, alte
ra solutio. Ηarum prior , partim ea gua sunt
extra actionem , partim quadam qua plerum
que in ipsa sunt complectitur. Ιd quod res
tat, ad solutionem spectat. Connexionem au
tem esse dico, guicquid a principio ad eam
deducitur partem , gua est ultima, in qua
commutatio ex infelicitate in felicitatem , vel
contra. Solutionem autem a mutationis prin
cipio usque ad finem. Ut , exempli gratia,
in Τheodectis Lynceo, ea qua praccedunt,
8 ipsa pueri captivitas, spectant ad connexio
nem : reliqua vero, a mortis accusatiοne us
gue ad finem sunt solutio. -

- 2 Τragoediarum autem species sunt qua


tuor (totidem enim partes quoque esse dixi
mus) est enim aut implexa, qua omnino
commutatione in contrarium & agnitione
constat Αut pathetica & perturbationum ple
na , ut exempli gratia , Αiaces & Ιxiones.
Αut morata, ut Phthiotidcs & Pclcus. Οuarta
VC
ι

ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΥΟ Α. 265 ,
vero species est (τ) fabulosa, ut Phorcydes,
Prometheus, & quacumque apud inferos ge
runtur. Danda ergo opera est, ut omnia ex
primamus, sin minus, potissima : praccipue
boc tempore , guo ad reprehendendos poé
tas proni sunt plerique. Νam cum in singu
lis generibus excellere poèta possint (2) id
in quo singuli excellunt, unum illum vo
lunt superare.
3 Τragoedia autem , vel eadem vel alia
dicenda est, non quod fabulam eandem trac
tet, sed cum eadem connexio & solutio est.
Μulti autem , gui bene connexuerunt, male
solvunt, Utriusque autem rationem summam
Ιnabere oportet.
4 Εst & illud inprimis cavendum , ne
talem in (3) tragoedia faciamus constitutio
nem , gualis esse in epico solet. Εpicam au
tem voco, gua e multis constat fabulis. Ut si
quis e toto Iliadis argumento unam faciat
tragoediam. Ibi enim , quia longum est poé
ma, singula. partes justam consequuntur mag
nitudinem. Drama autem longum praeter opί,
nionem evadit. Εxempli gratia, qui totam
Illii destructionem tractarunt poétae, non sin
gulas partes (sicut Νiobem & Μedeam Εu
ripides, non autem ut ΑΕschylus ) aut exci
Φunt aut non recte certant.
5 Siquidem & Αgatho hoc uno excidit
cum in constitutione utraque & implexa &
S11Υl

(1) Wide notar. (2) Wide notar. (3) Wide notat.


266 Α RΙSΤΟΤ. Ι ΥΒΕΚ
simplici mirabiliter scopum suum consequa
tur. (1) Ηoc enim tragicum est & commise
rationem movet. Fit autem ut cum astutus
aliquissed improbus , decipitur, ut Sisyphus.
Εt cum fortis, sed injustus, superatur. Εst
enim illud verisimile, ut Αgatho dicebat.
Verisimile enim est, multa practer verisimi
le evenire.
6 Sed & chorum unum aliguem e per
sonis esse existimare oportet , & totius partem
esse. Sed & actionem promovere, sicut apud
Sophoclem , non vero ut apud Εuripidem,
debet. Αpud reliquos vero gua choro man
dantur, non magis fabula illius sunt, quam
ad aliam pertinent tragoediam. Οuare & nunc
quadam canunt, qua inserta vocantur. Cu
jus primus auctor fuit Αgatho. Εt tamen
quid differt, canere illa inserta , aut sermo
nem longum alicujus persona , aut totum epi
sodium ad aliam transferre tragoediam :

ο Α Ρ υ Τ Χv ΙΙΙ.
Ι Ε rerum ergo constitutione, &qua.
les esse oporteat fabulas, satis est
dictum. In moribus autem quatuor sunt ob,
servanda. Unum & praccipuum est, ut sint
boni. Μοrata autem erit, si, guemadmo
dum dictum est, exprimat institutum ali
guod & propositum sermo & actio. Μale, sί
ΙΙ12

(r). Wide notar.


* Ο Ε Ρ Ο Ε Τ ΙΟ Α 26χ
πmalum, bene , si bonum. In unoquoque au
tem genere mores sunt boni. (Νam & uxor
est bona & servus, tametsi illac deteriores , hi
vero omnino mali sint. )
2 Secundum , ut convenientes tribuantur.
Sunt enim quidam fortis viri mores , cum
*amen foemina fortem csse & metuendam non
conveniat.
3 Τertium , ut similes: hoc diversum
enim est a bonis & convenientibus , ut dic
tΙΙΙΥl CSt.

4 Οuartum , ut sint aquales. Οuamvis


enim is, quem exprimimus sit inacgualis , &
nos mores nobis exprimendos suppeditet , non
minus tamen inacqualiter esse aqualem opor
tct.

5 Εst autem exemplum improbitatis non


necessaria in moribus , Μenelaus, exempli
gratia, in Οreste. Εorum autem qui non de
cent nec conveniunt, querela Ulyssis in Scil
la, & qua Μenalippe dicit. Inacqualium au
tem Iphigenia in Αulide : nulla enim ex par
te similis est cum supplicat posteriori.
6 Οportet autem , guemadmodum in
constitutione rerum , ita etiam in moribus res
picere ad id quod necessarium est & conve
niens. Ut ille aut ille talia dicat, aut faciat,
gualia necesse est, aut conveniens. Εt illud
aut illud post illud sequatur , guod necesse
est , aut conven1ens.
7 Unde etiam apparet, tragoediarum so
lutioncs cx ipsa fabula peti oportere : non1Ιλut
268 Α RΙSΤΟΤ. Ι Ι Β ΕΚ
in Μedea a machina , & gualia sunt illa in
Ιliade, cum Gracci parant decessum. Verum
in iis, qua sunt extra drama, machina uten
dum est, aut qua ante evenerunt aut postea.
Ιdeoque providenda & exponenda sunt. Diis
enim concedimus, ut omnia provideant. Ca
vendum autem est, ne quid sit practer ratio
nem in rebus nisi forte in ea parte, quae est
extra tragoediam , ponatur. Sicut illud in
ΟΕdipode Sophoclis.
8 Οuandoguidem autem meliorum imi,
tatio est tragoedia, bonos pictores imitari de
bemus, gui cum formam imaginibus dent
suam & similes efficiant, pulchriores tamen
Ρingunt. Ita & poéta, quoties iracundos seg
nes & guibus similibus sunt moribus imita
tur , aquitatis (1) potius quam asperitatis
proponere sibi exemplar debet. Οualem Αchi
lem Ηomerus & Αgathon fecerunt.
9 Ηac igitur servanda sunt : practerea vi
aendum , ut iis sensibus, quorum de poèsί
judicare proprium est, satisfaciamus. Siqui
dem multifariam eos possumus offendere, de
quibus in editis a nobis libris satis est dictum.

Ο Α Ρ U Τ ΧΙΧ.
Ι C de reliquis guidem jam a nobiς
est dictum : restat ut de dictione
ac sententia jam Ρorro agamus. Εt de hac
(ι) Wide notaι.
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α. 269
quidem, qua dicenda erant, satis sit in nos
tris de Rhetorica libris, explicata esse. Οuip
pe qua ibi potius locum habent. (1)
2 Sententia autem nomine ea comprehen
dimus, guaccumgue sermone astruere opor
tet. Ηorum autem partes sunt, demonstrare,
confutare, affectus movere ( misericordiam ni
πmirum, metum, iram , & id genus alia)
amplificare & minuere. Μanifestum autem
cst, etiam in dramatibus ea locum habere, in
simili genere. Cum nimirum miserabilia, aut
terribilia , aut magna, aut verisimilia efficien
da sunt.
3 Ηoc interest, guod in illis sine studio
intexere videri debent, in oratione vero nihil
refert, si oratoris excitata videantur esse dili
gentia , & in ipsa emineant oratione. Οuod
enim oratoris munus esset, si orationis (2)
forma etiam sine oratione apparet.
4 Ιnter religua autem qua sunt in dic
tione consideranda , etiam figura dictionis
sunt, quarum tamen proprie ad histrioniam
δt eos gui in apparatu versantur, spectat
cognitio. Ut guid mandatum, guid preces,
quid narratio, guid mina , quid interroga
tio & responsio, ac id genus alia. Propter
quorum ac cognitionem aut ignorantiam, vel
omnino nihil, vel nullius est momenti, quod
poétae objici solet. Οuis enim peccatum exis
timet , quod Ηomero Ρrotagoras objecit,
quod
(1) Ρide notaι. (2) Vide norar.
27ο , ΑΚΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
quod nimirum cum precari se Ρutct, imρε
ret potius , illis verbis :
Μήνιν άειδε θεά.
Μram ροncine Dίτια.

jubere enim , ait, ut vel fiat aliquid vel non


fiat , imperare est. Οuare omittatur sane ista,
μt alterius, non poètica artis consideratio.
Ο Α Ρ U Τ ΧΧ.

1 Ιctionis autem universa partes ha


- sunt : elementum , γllaba , τοnjunς
fio , momen , τarbum , Casus , oratio.
2 Αc elementum quidem , vox indivi
dua est : negue omnis tamen , sed e qua
qua intelligi gueat construi vox potest. Οιuip
pe & brutorum individua sunt voces, qua
rum nullam dicam elementum. Ηujus autem
partes sunt vocalis, semivocalis & muta. Ας
vocalis quidem , qua sine ictu aut percussio
ne vocem edit, guae audiri potest. Sicut α,
exempli gratia , & ω. Semivocalis autem,
gua cum ictu aut percussione , vocem ha
bet, qua audiri potest. Sicut δ& ρ. Μuta
vero, qua per se guidem vocem nullam ha
bet, sed cum aliis, gua vocem cdunt , au
diri potest. Sicut, exempli gratia, γ & δ.
Ηarc rursus differunt, habitu oris, forma , (1)
aspiratione, levigatione , productione & ab
bre
(Ι) Κide notaι.
\

ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 271
breviatione, tum quod acuta sunt , aut gra
via , aut media, de quibus singulis in me
tricis videndum est.
3 Syllaba autem vox est, qua nihil sig
nificat, composita e muta & qua vocem ha
bet. Οuippe, exempli gratia, γρsyllaba non
cst , sed sία addatur. Ut cum dico γρα , sed
Ιnorum considerare differentias , metrica ar
tis est.
4 Conjunctio autem vox est, nihil signi
ficans, gua neque (Ι) imminuit, neque con
ficit vocem unam significativam , gua ex plu
ribus vocibus componi potest. Vel, conjunc
tio est, qua in medio & fine ( nisi in princi
pio poni conveniat ) per se 85
collocatur.
Sicut, exempli gratia : μήν, ήτοι, δή. Vel
boc modo. Conjunctio est vox nihil signifi
cans, gua ex pluribus vocibus una, (3) &
guidem significativis, unam vocem signifi
cativam efficere potest.
: 5 Αrticulus autem, vox est non signifi
cans, qua principium orationis, aut finem,
aut distinctionem a cateris ostendit. Ut cum
dico, το φημι, το περι, & similia illis. Αut
vox non significans, qua negue diminuit, ne,
gue efficit vocem unam significativam, gua,
ex pluribus componi vocibus potest gua & in
primario locum & in medio habet.
6 Νomen autem vox est, gua componi
potest, significativa sine tempore : cujus par,
- nul
(1) "id notaι. (2) Ρide notaι. (3) Ρide notar.
272 ΑRΙSΤΟ Τ Ι ΙΒΕΚ
nulla aliquid per se significat. In (Ι) com
positis enim non utimur ita , ut aliquid per
se significet. Sicut in voce Τheodorus, vox
δώρον nihil significat.
7 Verbum est vox, gua componi po
test, significativa cum tempore, cujus nulla
pars per se significat, sicut & in nomine,
& adsignificat tempus. Ut, exempli gratia,
nomen homo, aut album, non adsignificat
quando. Αt vero , verbum incadit, vel in
του sit, etiam tempus, alterum quidem pra,
sens , alterum practeritum significat.
8 Casus autem est vel nominis vel verbi.
Αc illius quidem, vel aliquid alicujus esse
significat, aut alicui attribui ; & similia.
Vel unum ac plures distinguit. Sicut cum
dico homines , aut homo. Ηujus vero vis in
pronunciatione consistit, ut quac per interro
gationem aut mandatum dicuntur. Sic, exem
pli gratia, incessit aut intedo, casus verbi,
secundum has species , est.
9 Οratio est vox composita, significativa,
cujus quadam partes per se aliquid significant,
Νon enim omnis e nominibus ac verbis est
composita oratio. Sicut, exempli gratia , de
finitio hominis, quippe sine verbis oratio esse
potest. Partem autem semper qua aliquid
significet habebit. Sicut cum dico, incedit
Cleo, vox Cleo.
το Una autem esse oratio dicitur dupli
ci
(Ι) Κide notar,
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 273
εiter, vel qua unum aliquid significat, vel
quae ex pluribus conjunctionibus connectitur.
Οuemadmodum , exempli gratia , Ilias con
junctione est una : hominis vcro definitio,
ςuod unum significet.
Ο Α Ρ U Τ ΧΧΙ.

Ι Οminis autem species ha sunt. Αl


- terum simplex ( ita dico cujus par
tes nihil significant. ) Αlterum compositum.
Cujus alterum e significante aliguid & non
significante, alterum e significantibus constat,
Ρotest etiam esse e tribus aut guatuor com
positum nomen. Οualia multa sunt (1) Μe
galiotarum , ut Ηermocaicoranthus.
2 Οmne autem nomen est aut proprium,
2ut peregrinum , aut translatio, aut ornatus,
aut factum , aut longius productum , aut di
minutum , autimmutatum.
3 Proprium autem jam voco, guo sin
guli utuntur. Εx alia lingua, quo alii utun
tur. Unde apparet , idem & proprium & ex
alia lingua esse posse: sed non corumdem res
pectu. Vox, exempli gratia, σίγυνον , Cy
priis est propria, nostri autem respectu, ex
alia lingua petita.
4 Τranslatio autem, cum alienum no
πmen infertur. Α genere, inquam, ad speciem,
vel a specie ad genus ; vel a specie ad spo
* * * S ciem,
(τ) Wide notat. -
274 ΑRΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
ciem , vel secundum proportionem. Α generς
ad speciem dico, Ut, exempli gratia , in co,
Νήυς δέ μοι ήδ' έτηκε.
Stat naτi, miht nostra.
Ιn statione enim esse , aliquod stare est. Α
specie vero ad genus, ut in illo :
- "Η δή μύρι οδυοσεύς έθλά έoργε,
Vox enim μύριον, magnam copiam ibi de
notat, & pro multo ab co accipitur. Α specίς
ad speciem. Ut in illo:
Χαλκό από ψυχήν έρύσας.
ΑΕre illi τitam postquam haustrat.
δc in illo :

Τάμ' ατφρέι χαλκό.


ΙDurο dissccuit ferro.
Ηic enim haurire, pro ccare ; Jacare pro
ήaurire dixit, Αmbo enim significant, aufir
re aliquid. Secundum vero proportioneni di
co, cum codem modo so habet secundum ad
primum , quemadmodum quartum ad ter
tium. Poterit enim poni pro secundo quar
rum , vel pro quarto secundum. Interdum no
men addunt , (Ι) si modo habet , quo refer
tur. Ιd quod dico tale est, Similiter se ha
bet phiala ad Βacchum & clypeus ad Μar
tcm. Dicet ergo Ροέta , clypeum phialam
2lΙ-ε

(1) Ρide notar.


ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α. 275
Μartis , & phialam clypeum Βacchi. Rursus,
similiter se habet vespera ad diem , & senec
tus ad vitam. Dicet ergo vesperam , diei
senectutcm : & senectutem , vesperam vitae.
Αut, guemadmodum Εmpedocles, vitae oc
casum. Οuacdam vero nomine destituuntur,
in quo est proportio. Νeque minus tamen
codem modo dicemus. Ut, exempli gratia,
fruges jacere, serere dicimus. Solem vero cum
lumen jacere significare volumus , nomine
destituimur. Εt tamen hoc codem modo ad
solem se habet, quo serere ad fruges. Ιdeo
que dictum esta poèta :
- σπείρων θεοκτίσαν φλόγα.
- calicam flammam screns.
Ρossumus autem hoc translationis modo etiam
alia uti ratione. (Ι) Ut imposita voce alieno
alicui, tollamus id quod est proprium. Οuem
admodum si quis phialam clypeum dicat,
non Μartis, sed vini. -

και Factum autem voco , cum aliguod no


men , quo nemo est usus, ipse usurpet poéta.
Τalia enim esse nonnulla videntur. Ut cum
cornua έρνύτας , sacerdotem αρητήρα vocant.
6 Longius productum autem vel dimi
nutum est, alterum quidem quod vocali lon
giore constat, quam est propria , aut cui syl
laba inseritur. Illud vero, si ablatum sit
αliquid ab (2) eo. Εt productum quidem
S 2 lon
(2) Wide notat. (2) Κide notar.
276 ΑRΙSΤύ Τ Ι Ι ΒΕR
longius : ut, exempli gratia , pro zσόλεως πο
ληΘ : vel pro Πηλείδου Πεληϊάδεω. Dimi
mutum autem: ut , exempli gratia, κρί & δώ.
Εt inillo :

- μία γίνεται αμφοτέρων όψ.


Ιmmutatum autem est, cum in voce
usitata aliquid relinguit , aliquid fingit poèta.
Ut in illo :
Δεξιτερόν κατά μαζόν,
pro δεξιόν.
8 Rursus, nominum alia masculea , alia
foeminea, alia sunt media. Μasculea guidem
quac in ν &ρ desinunt, & (Ι) e mutis cons
tant , qua sunt dua, ψ & ξ. Foeminea ve
ro, qua e vocalibus , tum semper longis;
exempli gratia , η & ω; tum productis in α.
Itaque (2) paria non sunt numero, in gua.
πmasculea desinunt & foeminea , ψ enim &
ξ cadem sunt. In mutam autem nullum de
sinit nomen , neque in brevem vocalem. In
autem tria tantum , μέλι, κόμμι , πεπερι.
Ιn υ autem guingue , πωυ, νάπυ, γόνυ, δόρυ,
άσυ. Μedia autem in hac & ν & σ.

Ο Α Ρ U Τ ΧΧΙΙ.

Ι Ιctionis autem virtus hacc est: ut sit


perspicua & non humilis tamen.
Μaxime autem Ρerspicua est, qua & propriίς
CΟΠS

(2) Κid, noiaι. (2) Κide notat.


ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟΑ. 277
tοnstat nominibus verum humilis tamen.
Εxemplo sit Cleophontis & Stheneli poèsis.
Splendida autem & a vulgari dicendi ratio
ne recedens, guac peregrinis constat. Peregri
na autem voco, qua ex alia lingua sunt pe
tita, metaphoram & productionem : guidli
bet denique, prater proprium. ο

2 Si quis vero omnia hacc in poèsi adhi


beat, aut anigma fiet aut barbarismus. Sί
enim e solis metaphoris , anigma : sin e pe
regrinis , etiam barbarismus. ΑΕnigma enim
proprie fit, cum ea dicuntur, gua ab aliis
connecti non possunt. Ε (Ι) propriorum au
tem compositione nominum, fieri id non po
test, e metaphoris autem potest. Ut in illo,
exempli gratia : -

"Ανδρ' είδον τσυρί χαλκόν επ' ανέρι κολλή


αύyΤα).

Κir mc conspicientc , τίro as conjunrcrat


4gnt.
Εt similia. Εx iis autem, guac ex aliena lingua
sunt desumpta, barbarismus. Οuare judicio in
sermone spargenda sunt. Porro ne vulgaris
sit sermo aut humilis, facient ea quae e pere
grina petuntur lingua, metaphora, ornatus,
& guae jam a nobis dicta sunt catera. Pers
picuitatem autem dabit proprietas.
3 Νeque parum tamen, ut perspicua,
δc non tamen humilis sit dictio , extensiones,
- S3 di
(1) Wide notar.
278 Α RΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
diminutiones ac mutationes conferent nomi
num. Οuippe guatenus talis forma alia est
quam propria, & a consuctudine recedit , all
quid non vulgare dabit : guatenus vero ali
guid cum consuetudine commune habet,
perspicuitas seguetur. Οuare non recte hoc
vituperant, gui hunc sermonem reprehen
dunt, & Ηomerum perstringunt. Sicut an
tiguus Εuclides. Οuasi facile esset scribere
poema , modo concedatur extendere verba (Ι)
ac immutare, prout guis voluerit : cum ipse
utrumque in soluta fecerit oratione. Ut, cum
Inquit:
ή τί Χάρην είδον Μαραθώνα Βαδί
ζοντα.
Εt
ουκ αν γεινάμενος τον εκείνου εξελλέ
βορον.
Οuare si guis in soluta oratione nimis aper
te ea ratiοne utatur, ridiculus erit. Μedio
critas vero omnes istas (2) species admittit.
Νam qui & metaphoris , & e peregrina lin
gua vocibus desumptis , reliquisque id genus
immodice utatur, & qui dedita opera, ut
risum moveat, idem effecerit. Οuantum ve
ro sisuo loco adhibeantur in carminibus va
leant, si vocabula ipsa inseramos metro, po
terit videri. Οuippe & in ea , gua ex aliena
cst Ρetita lingua , tum metaphora aliisque,
- χ 51

(t) Wide notar. (2) Wide notat.


ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ ΥΟ Α. 279
εi quis id experiatur , & pro iis propria subs
tituat nomina , verum a me dici videbit. Ita
Cum , exempli gratia , eumdem iambum ΑΕs
εhylus ac Εuripides uno tantum nomine mu
tato, proprio nimirum & usitato in peregri
num , fecerint, alter eximius, alter vulga
ris videtur. ΑΕschylus enim Philoctete scrip
sit : -

Φαγέδαινα, ή μου (άρκας εθί4 ποδός,


Αlter vero, pro εθίρι, θοινάται reposuit &
pro illo:
Νύν δέ μ' έων ολίγΘ τε και Στιδανός
και άκικυς.
si quis propria reponat nomina , & dicat:
Νύν δέ μ' έων μικρός τε και άθενικός και
αειδής,
Εt pro illo:
Δίφρον αεικέλιον καταθείς, ολίγην τε τρά
πεζαν,
reponat
Δίφρον μοχθηρόν καταθείς μικρών τε τρά
πεζαν.
Εt pro illo :
Ηϊόνες βοόωσιν ,
τeponat
Ηϊόνες κράζεσιν.
4 Sed & tragicos poètas salse ridebat Αri
S4 phra
38ο ΑΚΙΩΤΟΤ. Ι. ΙΒΕ R
phrades, quod gua nemo in communi ora
tione diceret, iis utuntur. Οualia sunt, exem
Ρli gratia , δωμάτων απο , non απο δωμά
των Item , σέθεν, & εγώ δέ νιν. Εt illud:
Αχιλλέως τσέρι, non Περί Αχιλλέως. Εtsί
milia. Οuia enim non sunt inter propria,
ideo aliquid non vulgare in dictione omnia
id genus efficiunt. Οιιod quidem ignorabat
ille.
5 Μultum autem est singulis , de qui.
bus diximus, recti uti posse , cum compo
sitis vocibus, tum peregrinis. Οmnium ta,
men maximum est, recte uti metaphoris pos
se. Solum enim illud neque ab alio desumi
potest, & praeclara est indicium indolis. Rec,
te enim transferre, est id quod simile est,
recte intelligere.
6 Caterum composita quidem nomina
maxime dithyrambis, qua ex aliena lingua
sunt desumpta heroicis, metaphorac vero ma
xime conveniunt iambis. Εt in heroicis qui
«lem omnia usum habent, gua diximus. In
iambis autem, guia maxime vulgarem imi
tantur sermonem , ea nomina conveniunt,
guae locum in orationibus habent. Ηacc autem
sunt, proprium , metaphora , & ornatus. Αc
de tragoedia guidem, & gua in actione est
Είου.
1Cta.
, sufficiant qua hactenus sunt

ΟΑ
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ ΙΟ.Α. 28 Ι

Ο Α Ρ U Τ ΧΧΙΙΙ.

ΕΙ Ε ea autem, guae in narratiοne ver


satur, & in (Ι) hexametro locum
Ηabet imitatione, fabulam ipsam , sicut in
tragoediis, dramatice & in una actione & tota,
φuae principium medium habeat & finem,
csse constituendam , ut tanquam unum ani
mal totum propriam excitet voluptatem , ma
nifcstum est. Νeque historiis similem ejus(2)
constitutionem esse debere. In quibus non
necesse est unius actionis expositionem , sed
nnius temporis, proponi : & qua illo tem
φore aut circa unum evenerunt aut plures,
φuorum singula, ut evenit, inter se coharent.
Sicut enim tempore codem , ad Salaminem
marina , & Carthaginiensium in Sicilia pugna
est commissa, qua ad eundem plane non spec
tant finem : ita & in iis qua sese mutuo exci
piunt temporibus, aliud guogue nonnunquam
sequitur aliud, a quibus nullus, quisit unus
δt simplex, finis potestfieri. Αc plcrique cer
te poéta in eo crrant.
2 Ιdeoque, ut jam ante diximus, divinus
Imac in parte pra reliquis merito videri Ηo
merus potest. Οuod negue bellum , guamvis
& principium haberet & finem, totum des,
cribere fuit aggressus ( nimis enim longa &
quasi non sub uno aspectu futura ejus erat
112Κ

(1) Vide notat, (2) Wide notar.


282 Α RΙSΤΟ Τ. Ι. ΙΒ ΕΚ
narratio ) aut saltem justa magnitudinis se
riem ipsa varietate inter sese cohaerentem , sit
complexus. Contra vero, ita unam sibi par
tem delegit, ut quam plurimis eam exornarit
episodiis. Sicut, exempli gratia, navium ca
talogo, aliisque quibus poésin distinguit.
5 Αlii vero circa unum , aut hominem,
aut tempus versantur : aut unam , sed quae
partes habet plures, actionem. Sicut ille, qui
Cypriaca & parvam Iliada fecit. Itaque ex
utraque Iliade ac Οdyssea, una fieri tragoe
dia potest, aut ad summum , dua. Εx Cy
priacis autem multa , & e parva Iliade plu
res quam octo. Ut , exempli gratia, judi
cium armorum , Ρhiloctetes , Νeoptolemus,
Εurypylus, Μendicatio, Lacarnac, Ilii vasta
tio, Reditus classis, Sino , Τroades.
Ο Α Ρ U Τ ΧΧΙV.

Ι Εd & formas easdem habere epicam


cum tragoedia oportet. Νam aut
simplicem aut implexam , aut moratam , aut
affectibus ornatam esse oportet. Εt easdem,
excepta modulatione & apparatu , habet par
tes. Sed nec iis, quas περιπετείας , id est,
in Contrarium mutationt, vocant, negue agni
tionibus carere oportet, & perturbationes ad
ηittit. Εtiam sensibus & dictione recte ins
tructam esse oportet. Οuibus omnibus Ηo
minibus & primus, & guemadmodum opor
tet, est usus. Utrumgue enim ejus poèma,
1ta
1Ο Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟΑ. 283
ita ab eo est factum. Ilias enim simplicem
constitutionem habet, & affectuum plenam,
Οdyssea autem implexam. Ubique enim (Ι)
agnitio est, & est morata. Dictione pra
tcrea & sententiis omnes superavit.
2 Differt autem constitutionis magnitudi
ne epica scribendi ratio & metro. Αc mag
nitudinis quidem sufficit is, guem diximus,
modus. In conspectu enim principium esse
debet & finis. Οuod erit, siguidem minores
sint quam antiquorum , & tragoedias totidem
quot simul exhibentur , aquent constitu
tΙΟncS.
3 Cacterum ad producendum argumen
tum multa sibi propria epica poésis habet.
Οuia in tragoedia diversas imitari actiones
non licet. Verum eam qua in scena versa,
tur , & penes histriones est, partem tan
tum. In poèsi vero epica, quia locum ha
bet narratio, multa simul perfici possunt,
Ψua cum sint peculiaria, crescit poématis
Ιnoles. Ηoc itaque illi primo ad (2) mag
nificentiam , deinde ad tollendum auditoris
tadium , postremo etiam, ut diversis utatur
"pisodiis, conducit. Similitudo enim illa qua
ost in tragoediis, quia statim explet, efficit
Ψt Contemnantur.
. 4 Ηeroicum autem carmen ipsa conve
"ire docuit experientia. Si quis enim alio
"ιotro aut pluribus simul eam , qua narratio
ΠΦ

(ι) Wide notat, (!) νίde notat,


284 Α Ρ Ι ΣΤΟ Τ. Ι. ΙΒ Ε R
τιe constet, imitationem instituerit , guam
dedeceat, videbit. Οuippe heroicum & se
datum inter metra & elatum est maxime.
Ιdeoque & petita ex alia lingua & translata
maxime admittit vocabula. Praestantissima
enim inter alias ea qua narratione constat
imitatio. Iambicum autem & tetrametrum
magis ad movendum idonea. Αlterum salta,
tioni enim , alterum agendis rebus aptum.
Μulto vero etiam absurdius futurum est, si
quis metra, ut Charemon misceat. Οuarc
nemo longam constitutionem alio quam he
roo est complexus. Ipsa guippe , uti dixi
mus, natura dijudicadere docet.
5 Ηomerus vero cum in aliis multis
laudem meretur , tum vel maxime quod
qua sint (1) sua in poési partes, non ig
noret. Paucissima enim ipsum dicere poέ
tam oportet. Νοn enim in eo imitatio il
lius consistit, Αlii ergo a principio ad finem
sese 1psi 1mm1scent : pauca autem 1m1tantur
& raro. Ille contra pauca pracfatus, statim
virum introducit aliquem aut foeminam, aut
mores imitatur : neque quicquam sine mori
bus reprasentat, sed morata omnia.
6 Ιn tragoediis igitur maxime danda est
opera, ut excitetur admiratio. In epica au
tem magis proportionis habenda est ratio.
Unde maxime oritur admiratio. Οuia non
intuemur agentem. (2) Siquidem & illa
και quac
(ι) Vide notar. (2) Wide notar.
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 285
qua Ηomerus narrat, cum Αchilles Ηecto
rem insequitur, si in scena exhibeantur, ri
dicula esse videbuntur. Οuod nimirum alii
astant, negue una insequuntur, unus vero
illis annuit. Verum in epico id non ita ap
paret carmine. Ιd quod admirationem autem
movet, est jucundum. Οuod vel ex eo ma,
nifestum est. Οmnes enim gui aliquid nar
rant, addunt aliguid ut sint gratiores. .
7 Docuit autem etiam alios praccipue Ηo
merus , mendacia, ut oportet proferre. Οuac
est quadam in dicendo fallacia. (1) Εxisti
mant enim homines, cum illo aut illo
existente aut facto, illud fit, si posterius est,
etiam prius esse aut fieri. Ηoc vero falsum
est. Ρrius ergo falsum erit. Ηoc enim cum
sit aliud, non necesse est fieri hoc aut adesse.
Οuia enim hoc verum esse novit, etiam prius
esse verum male colligit animus noster. Sed
& potius quac fieri non possunt, sed tamen
sunt probabilia , eligere oportet , guam non
probabilia qua fieri possunt.
8 Οuin & hoc cavendum est, ne ex iis
quae ratiοne carent, constet oratio. Sed om
nino aut non ponendum id, guod ratione
caret, aut si fieri non potest, extra fabulam
ponendum. Sicut ΟΕdipus, quum ignorat
guomodo Laius obierit. Νοn autem in ipso
dramate : sicut in Εlectra is qui Pythia des
cribit. Vel in Μysis, mutus qui Τegea in
- Μy
(1) Wide notat,
286 ΑRΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
Μysiam pervenit. Οuod si quis dicat, alias
de fabula argumento factum esset, ridiculi
crimus , quia ab ipso cavere initio debemus,
ne tales fabulas constituamus. Sin vero ali
guid tale positum fuerit, & admitti posse vi
deatur, relinguendum , quamvis absurdum.
Νam & illa , gua in Οdyssea ratione desti,
tuuntur, de ejectione post naufragium Ulys
sis, satis apparet ferri non potuisse , si in
eptus poèta fecisset. Νunc aliis virtutibus
poèta illud absurdum tollit & jucundum ef.
ficit. In vacuis autem partibus maxime ela
borata dictione est utendum : non autem in
moratis, & qua sensibus abundant. Ipsos enim
mores sensusque nimis splendida rursus offus
care dictio solet.

Ο Α Ρ U Τ ΧΧV.

Ε objectionibus autem & solutionibus,


e quot & quibus nascantur modis, si
Ιnoc modo rem consideremus , apparebit.
Ι Οuandoquidem enim imitator est poέ
ta , sicut pictor, aut alius, qui imaginem
exprimit aliquam , necesse est ut e tribus his
ce (totidem numero sunt enim ) unum ali
quem semper sequatur modum. Vel quales
nimirum res olim erant, aut nunc sunt, vel
guales esse vulgo feruntur, aut videntur : vel
quales esse oportet. (1) Ηarc autem dictione
Vel
(1) Ρide notar.
Ρ Ε Ρ Ο Ε Τ ΙC Α. 287
vel propria, vel petitis e lingua aliena voci
bus , aut metaphoris enuntiantur. Sed &
multa vocum mutationes esse possunt. Ηacc
enim poétis concedimus. Practerea, politica:
ac poética artis non eadem est virtus : ne,
que alterius cum poetica artis. Ipsius autem
poética duplex est vitium. Αlterum per se,
alterum per accidens. Si enim (τ) imbecil
litate deceptus sua , imitationem instituit poë
ta , vitium est illius. Sin vero institutum
quidem bonum est, verum, exempli gratia,
equum utrumque simul crus dextrum attol,
lentem inducit , aut in singulis peccat arti
bus, ut in medicina , aut alia quavis, aut
si qualiacumque, qua fieri non possunt, ea
5cripsit, non per se jam pcccat. Οuare qua,
reprehendi in objectionibussolent, ex his pe,
fere ac solvere oportet.
2 Primo enim, si gua artis respectu fieri
non possunt , ea fecit, peccavit guidem: sed
tamen excusari potest , si hoc modo finem ar
tis conseguatur suac, Finem enim suum (2)
invenit. Ut si ita rem horrendam magis,
aut ipsam , aut aliquam ejus efficiat partem.
Εxemplo sit persecutio Ηectoris. Οuippe si
finem aut magis aut minus consequi aliter
potuisset, non recte contra artem, ad quam
inac spectant, peccavit. Οportet enim, si
9uidem id fieri potest , omnino non Ρcc
CaΥC.
υ, Sed
(1) Ρid, notat. (ι) Wide notar.
288 ΑΚ ΙSΤΟ Τ. Ι. ΙΒ Ε R
3 Sed & illud, utrumne in arte poèta
sit peccatum, an per aliud accidens , statim
est videndum. Μinus enim est, exempli gra,
ria, si cervum cornua habere ignorabat, guam
si in imitatione peccasset.
4 Practerea , si reprehendatur , quod non
vera scripserit, respondere poterit, se fecisse
quemadmodum esse oportebat. (Ι) Sicut So
phocles dicebat, se quales oportebat, Εuripi
aem guales essent, describere. Οuare hoc ita
est solvendum.
5 Οuod si neutro modo , quales esse di
cuntur. Sicut qua de Diis dicuntur. Forte
enim neque rectum est ita loqui ; neque vera
sunt , sed hacc omnia, ut Χenophanes vole
bat, (2) sunt incerta. ",

6 Ιnterdum etiam non quidem melius


est ita , sed tamen ita erat. Ut qua de aΙα
mis : -

- ιuspide nirae
Ιma hasta teterant, &c.
Ita enim solebant, sicut hodie Illyrii.
7 Cum videre autem volumus, rectene
aliguid an secus dictum sit, aut factum,
mon tantum id , guod factum estaut dictum,
rectumne sit an contra , considerare oportet,
sed & eum , gui dixit, aut fecit. Οuin &
crga quem & quando , & guo, & guare. Ut,
exempligfatia , aut majoris boni causa , ut "Ν

fiat, aut majoris mali, ne fiat. "

Εa
(t) Wide notar. (2) Wide notat. : ,
D Ε Ρ Ο Ε ΤΙCΑ. 289
8 Εa vero qua ad dictionem pertinent,
ita examinare & solvere oportet. Ut si pere
grina vox occurrat, quemadmodum in illo:
" Ουρήας μεν τσρώτον -
Forte enim non mulos sed custodes intelli
git. Εt cum de Dolone ,
" - είδΘ μεν έήν κακός,
Έorte non deformitatem corporis sed faciei
denotat. Vocem enim ευειδες, Cretenses ad
faciei venustatem referre solent. Εt cum

" Ζωρότερον 3 κέραιρε


dicit, non intelligit vinum merum , ut de
ebriosis, sed celerius. Illud vero per meta
phoram dictum est :
" "Αλλοι μεν ρά θεοί τε και ανέρες -
" Εύδον τσαννυχιοι.
Εt illud :

""Ήτοι ότ' ες τσεδίον το Τροϊκόν αθρήσφεν.


Εt : .
" Αυλών Cυρίγγωνθ' ομαδόν.
(1) Vox enim πάντες , pro voce πολλοί,
per metaphoram posita est. Οmn cnim , mul
έum est. Εt illud:
Τ - Οίη
(ι) Wide notal, - •
29ο Α RΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕΚ
οίη δ' άμμορΘ. -
(1) Δola autrm ast capers,
translate. Οuod enim notissimum est, est
quasi solum. Εtiam Ρer accentum : sicut Ηip
pias Τhasius illud solvebat:
"- Δίδομεν δέ οι.
Εt illud:
" - Το μεν ου καταπύθεται όμβρω.
Αlia distinctione. Ut cum Εmpedocles :
" Αίψα ή θνητ' έφύοντο, τα τσρίν μά
θον αθάνατ' είναι ,
"Ζωράτε, τα τσρίν άκρητα.
Αlia ambibologia :
" - Παρώχηκεν δε τσλέων νύξ.
Ιllud πλέων enim est ambiguum. Αliae con
suctudine sermonis. Ut cum (2) id quod fun
ditur , vinum esse dicimus. Unde illud sump
1llΠn CSt :

"-Κνημίς νεοτεύκτg καοσιτέροιο.


Εt cum Χαλκέας, id est, acrario , vocat,
fabros frrarios, Unde Ganymedes dicitur,
Δι: οινοχοεύειν, id est, Joτί τinum fundere:
κum Dii vinum non bibant. Οuod (3) & per
πmetaphoram excusari potest.
- Οpor
(ι) Ζidς motar. (ε) Ρide notat. (3) Ρide notar.
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 29Σ
9 Οportet etiam , cum vox aligua sub
contrarium quid significare videtur, conside
rare quot modis co in loco accipi possit,
Ut in co:

"- Τη β' έχετο χάλκεον έγχθν.


quia ibi sisteretur. Quot autem modis accipia
tur, ita potissimum videbimus , si contrariam
ejus vocem videamus. Sed & quod Glauco
dicebat : homines interdum opinionem ali
guam sine ratiοne ad autorem damno adfe
runt: atque ita (Ι) ipsi decepti, male ra
tiocinantur , sed & si (2) id non dicat guod
videtur ipsis accusant eum , guod hoc pugnet
cum opinione sua. Τalia sunt, gua de Ιcario
dicuntur. Laconem enim fuisse sibi persua
dent ipsi. Οuare absurdum esse dicunt, Τe
lemachum non accessisse illum , cum Laceda
monem venisset. Οuod fortasse se habet
quemadmodum Cephallenes dicunt. Ε sua
enim regione uxorem duxisse ajunt Ulyssem
ν & Ιcadium non Ιcarium esse. Propter itaque
errorem, verisimilis esse objectio videtur.
Ιo Ρorro simpliciter illud guod fieri non
potest , aut ad poèsin , aut ad id quod est
melius, aut ad opinionem referendum est, cum
.."
ν" excusatur. Respectu enim poéseos , pracferen
dum est id, guod, guamvis fieri non potest,
tamen est probabile, illi, guod quamvis fieri
Ρotest, tamen non est probabile, Scd ad id
Τ2 quod ,
(1) Ρide notaι. (2) Κido notaι.
292 ΑRΙSΤΟΤ. Ι. ΙΒ Ε R
quod est melius. Dici enim potest, (1) ta
les esse , quales Ζeuxis pingebat olim.
Εxemplar enim semper excellere oportet. 3)
8
0

Αd opinionem autem , gua vulgo feruntur.


Αd ea autem qua practer rationem esse di
cunt, tum codem modo responderi potest,
tum & illud nonnunquam , id quod dicitur,
practer rationem non esse. (4) Verisimile est
enim praeter verisimile aliquid fieri.
Ι Ι Εa autem gua (5) tanguam Subcon
traria dicta videntur, ita stint consideranda,
sicut in sermone confutationes. Αn idem,
& ad idem , & eodem modo (6) & ad gua.
dicit , & an guod sapiens aliquis existima
ΥCt.

12 Recte autem tum reprehenditur poë.


ta, & practer rationem improbegue dicitur fe
cisse , cum sine ulla necessitate aliquid, guod
est practer rationem ponit. Sicut Εuripides im
probitatem (7) ΑΕgisti,
13 Ηas reprehensiones igitur e quinque
sumunt formis. Νam vel ut qua fieri non
possunt, vel quae sunt practer rationem , vel
ιut noxia , aut subcontraria, vel ut quae cum
ipsa artis poètica pugnant natura. Solutio
nes autem e totidem guot jam dicta sunt
petantur. Sunt autcm (8) numero duode
Cim.

Σ
(1) Κide notar. (2) Wide norar. (3) Wide norar.
(4) Κi e noι ισ. (;) Wide notar. (6) Κide notar.
(7) Vide noiaι. (8) Ρide notaι.
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε ΤΙΟ Α. 193

Ο Α Ρ U Τ ΧΧVΙ.

ΤΙ Τra vero prastantior, epica an vero


tragica sit imitatio, dubitare ali
quis Ρossit. Οuippe si qua minus tadiosa
cst, melior est, talis autem est, gua ad spec
tatores dirigitur meliores, manifestum est,
cam qua omnia imitatur, magis esse tacdio
sam. Οuasi enim nihil sentirent spectatores
nisi hoc accederet, multos addunt motus. Si
cut inepti tibicines volutantur, si disci imi
tari jactum velint. Εt cum Scyllam tibia ex
primunt, coryphaum trahunt. Ita autem (1)
epica ad tragoediam se habet , guemadmo
dum antiguiores isti histriones, hos recen
tiores habere se ad sese , existimabant. Ita
quippe Callippidem , guod nimios adhiberet
gestus, simiam dicebat Μuniscus. Sed & talis
opinio, etiam de Pindaro erat. Sicut ergo hi
ad illos se habent, ita ars (2) reliqua ad
epicam se habet. Itaque alteram ad judices
non imperitos dirigi ajunt, ideoque gestibus
egere nullis : alteram , nimirum tragicam,
ad imperitos. Οuare quae maxime est tacdio
sa , eam guogue minus esse prastantem , vero
est simile. -

2 Sed ante omnia sciendum est, non ip


sius poética esse hanc accusationem , verum
bistrionica, Quandoguidem etiam rhapsodi ni
Τ3 mios
(1) Wide nota, (2) Vide notar.
το4 ΑRΙSΤΟΤ. Ι ΙΒΕR
rmios adhibere possunt gestus. Sicut Sosistra
tus solebat : & cum cantu perpetuo , sicut
Μnasitheus Οpuntius. Sed neque omnis re
prehendenda est gesticulatio. Siquidem nec
tripudatio, sed imperitorum. In guo Callip,
pides reprehendebatur, & nunc alii quasi
non liberales ac honestas imitentur matronas.
Αdde , guod & sine motu perficere opus
suum tragoedia sicut epica potest. Ε sola
enim lectione qualis sit apparere potest. Sί
crgo aliis prastat , hoc addesse illi non est
Ι1CCCSSC.

3 Deinde , guia omnia habet, gua epi


ca. Νam & metro in ea est locus. Νeque
parvus practerea illi cumulus ex musica &
apparatu accedit. Οuibus validissime concί,
liatur voluptas. Deinde & evidentius quid
in legendo habet, & in iis qua aguntur.
Ρracterea, quia in minori ambitu imitationis
illius est finis. Οuod enim confertum est,
magis est jucundum , guam quod multo
tempore est dilutum. Ut si quis ΟΕdipum
Sophoclis totidem guot constat Ilias versibus
describere velit. Practerea , minus unica ac
simplex est qualibet epicorum imitatio. Αr
gumento sit illud : quod e qualibet eorum
imitatione , plures fieri tragoedia possunt.
Οuare si unam repraesentent fabulam , necesse
est illam brevem fieri, & quasi cauda mino
rem : autsi cum ipso metro producatur, vino
similem diluto. Sin plures, ut exempli gra
tia, si e multis constet actionibus, non crit
S1ΙΙΙ"
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α. 295
simplex. Οuemadmodum multas ejusmodi
partes , gua per semet justa sunt magnitudi
mis, Ilias & Οdyssea habent intertextas. Εt
tamen illa ipsa poémata , quam fieri optime
potest, sunt constituta ; uniusque guam ma
xime actionis sunt imitatio. Si ergo & his
excellat omnibus, & practerea artificio ipso
( non enim quamvis, sed quam diximus vo
luptatem moveant oportet) manifestum pras
tantiorem esse, ut qua magis finem suum guam
epica assequatur. De tragoedia ergo & epica,
cum de ipsis, tum earum formis ac parti
bus, item quot sint, & quo pacto inter sese
differant, & qua causa sint cur benefiant vel
male: etiam hactenus
solutionibus de reprehensionibus,
sίt dictum. carumquoή

λίini, Libri de Ροξίd.


296

ΙΟΑΝΙΕΙ,ΙS ΗΕΙΝSΙΙ
ΙΝ ΑRΙSΤοΤΕLIs
ΙΟ Ε Ρ Ο Ε Τ Ι Ο Α L Ι Β R U Μ.

Ε Μ Ε Ν DΑ Τ Ι Ο ΝΕ S

Ε Τ Ν Ο Τ ΑΕ.

ΡΑα. 4. lin. Ι 2. οι των ορχησών] scribe,


οι τσολλοί των ορχησών.
Ιbid. lin. 16. &δεν οδ αν έχoιμεν ονομά
σαι κοινόν τους ΣώφρονΘ και Ξενάρχου μί
μες. Ι Αb omnibus vexatus est iste locus. Νe
mo tamen , guod sciamus , monuit scriben
dum ese, εδ εν γαρ αν έχoιμεν ονομάσαι ΧΖΟί"

νον τσρος τ8ς ΣώφρονΘ και Ξενάρχου μίμες.


Οstendit autem eruditissimus magister, Phi
losophum esse dominum verborum : id quod
etiam toties profitetur Plato. Νam ut aliguod
statuat corum genus , qua τό λόγω μόνον imi
tantur, εποποιίας vocem ejusque usum latius
extendit. Νοn sine veterum exemplo tamen.
Οui etiam τσερί των ψιλών λόγων , το έ
πΘυ vulgo usurpabant, Unde illa observatio
Grammaticorum : νεωτέρων δε ή του έπες
χρήσις επί των ποιητικώς μετρgντων. Item,
'ότι οι τσαλαιοί τά έξαμετρα και τσάνυ ήξίgν
έπη καλείθαι. Cave autom, cum cruditissi
ΙΊ11S
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. , 297
mis viris legas, 2δε είτις δια τριμέτρων, ή
έλεγείων μη τσoιoίτο την μίμησιν, guos de
cepit mira loguendi ratio : &δεν γδ αν έχοι
μεν ονομάσαι κοινόν τσρος τ8ς ΣωφρονΘ και
Ξενάρχs μίμες , &c. &δε εί τις τσοιoίτο την
μίμησιν. Ηρς est, 2δεν αν έχομεν κοινόν όνο
μάσαι προς τας Σωφρονg και Ξεναρχε μί
μες, και τες διά διαφόρων μέτρων την μί.
μησιν τσοι2ντας. Ut voce epopoeiac, non mo
do, gui soluto sermone , verum & gui me
tro, & guidem non uno, sed diversi generis
imitationem instituunt, includat. Sed & rec
tius , etiam superiora, hoc modo leges, ή 3
εποποιία μόνον τοίς λόγοις η ψιλοίς, ή εμ
μέτροις. Ut simplicius exprimatur, το , ώ
την μίμησιν τσοιείται. Ιta convenit cum su,
periore divisione , ότι άπασαι την μίμησιν
τσοίgνται ον ρυθμό και λόγω, και αρμονία,
Sic una quam adhibuit vox, primo soluti
ac vincti sermonis, deinde & metrorum diffe
rentias includet.
ag. 6. lin. 2. 2χ' ας τους κατά μίμη
σιν τσοιητάς , αλλά κοινή κατά το μέτρον τσρο,
σαγορεύοντες Ι scribe , καιχ' ώς κατά μίμησιν
τους τσοιητάς. Ut sensum efficias quem ex
pressimus.
Ibid. lin. 4. και 2δ αν ιατρικόν τι ή
μεσικόν διά των μέτρων έκφέρωσιν, έτω κα
λείν ειώθασιν Τ scribe , ιατρικόν ή φυσικόν.
Οuod est ad Εmpedoclem manifeste, de guo
mox agit, referendum.
Ιbid. lin. Ιο. Ομοίως δ κάν εί τις ά
7Τουy
298 ΗΕΙΝΔΙΙ ΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
πάντα τα μέτρα μιγνύων τσoιoίτο την μίμη
σιν, &c. Τ Τοrsit vehementer omnes iste lo
cus. Scribe fidenter : ομοίως 3 κάνει τις α
παντα τα μέτρα μιγνύων τσoιoίτο την μίμη
σιν, καθάπερ Χαιρήμων εποίησεν Κένταυρον
μικτήν ραψωδίαν εξ απάντων των μέτρων,
2κ ήδη και ποιητην προσαγορ60τέον , cum in
terrogandi nota. Vulgus , inquitPhilosophus,
non ex imitatione , sed e metro , poètarum
statuit differentiam. Ιta ut eum , qui res me,
dicas aut naturales carmine complectatur,
etiam pro ratiοne metri appellare non dubi
tent. Sicut, exempli gratia , Ηomerum &
Εmpedoclem : qui, sisolum excipias metrum,
nihil habent commune. Αdde, guod inter
dum possit fieri, ut a metro nomen impone
re non possis. Si nimirum vario utatur quis,
& omnia confundat. Ut, exempligratia, Cha
remon : gui hoc modo Centaurum suum (id
poémati erat nomen ) conscripsit, Αn ergo
inic, guia nec heroicus, nec elegiacus, nec
iambicus, dici poterit, aut poèta non dice
tur , aut carebit nomine : Οuare verum est,
poétas non τώ μέτρω, sed κατά την μίμησιν
aistingui.
Ιbid. lin. τ8. και ή των μίμων Τ Ρessi
me ex editione Βasiliensi in textum vox
postrema irrepsit. Jam enim eruditi, & cum
iis ratio obtinuit, legendum esse νόμων. Εt
infra iterum, cum de Τimotheo & Philoxeno
loguitur , τες νόμες, και τες διθυράμβες
conjunglt. -

Ιbid.
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. , 299
Ibid. lin. 2.Ι. ταύτας μεν 2ν λέγω τας
διαφοράς των τεχνών, εν αις ποιζνται την
μίμησιν. Τ Certum est his verbis concludi
differentiam , ώ μιμgνται , sive, qua sita
cst, oν τό ετέροις γένς μιμείθαι. Sed divi
nitate Αtticismi sape interpretes eludit Philo
sophus, cujus proprium est, & brevius cum
necesse est, & fusius logui. Νam gui cum
Αristotele faciat , malit, μίμησιν τσοιείώθαι,
quo jam toties est usus , quam μιμείώθαι:
contra , mira brevitate sermonem contraxit,
cum dixit: τας διαφοράς των τεχνών εν οίς
ποιζνται την μίμησιν, cum vellet: τας δια
φοράς των τεχνών κατά ταύτα , οίς την μί
μησιν τσοι2νται. Οuare falluntur , qui αίς le
gunt. Item, oν οίς , purus putus Αtticismus
«st, quo alibi in paucissimis versibus bis usus
cst Sophocles. Sic Εlectra:
άννιν κατέπεφνεν
αίχίσαις όν αικίας
Ipse Αristotel. mirum in modum delectatur.
Sic supra : ΚΑΙτω καν ταις ειρημέναις τέχνας
άπασαι μεν τσοι2νται την μίμησιν , ον ρυθ
μό, και λόγω , και αρμονία. Item , ει γάρ
τις ον άλλω τινι μέτρω διηγηματική μίμη
σιντσοιoίτο, η εν πολλοίς, Εt, διo &δεις μα
κράν σύσασιν έν άλλω τσεποίηκεν η τό ηρώω.
Ita infra de codem : oν οίς τε, και α , και
ώς. Νam in sacris ubi frequenter occurrit,
Ηebraeorum est, guibus Β praepositio instru
mentalem causam denotat. Νam cum simpli
Cl
3oo ΗΕΙΝΑΙΓΙΝΑRΙSΤ. ΙΙΒ.
citer, esse aliquid in subjecto denotant , "23 3
VΟCant.

Ρag, το lin. 2. εν αυτή ή τη διαφορά Ι


lege cum Ρetro Victorio: έντη αυτή δε δια
φορά.
Pag. 18. lin. 6. οι δε έφ' εκατέραν Ι
idem Victorius, quod non displicet, e libris
manu exaratis, ita hunc locum supplet, τσα
β%φανείσης δε της τραγωδίας και κωμωδίας,
οι έφ' έκατέραν, &c.
Ρag. 32. lin. 6. ει γάρ τις εναλείψειε
τοις καλλίσοις φαρμάκοις χύδην. Ι Ηarc om
nia convulsa & e loco suo in alienum sunt
translata, quod & alii cum viderent, reme
dium adferre sunt conati. Νeque tamen ulla
ratione id sunt consecuti, ut in toto nobis sa
tisfacerent. Νe dubita , guin totus locus ita sit
concipiendus: έτι εάν τις εφεξής θη ρήσεις
ήθικας και λέξεις, και διάνοιας ευ τσεποιη
μένας, ου τσοιήσ4 δήν της τραγωδίας έρ
γον, αλλά τσολύ μάλλον η καταδεεσεροις
τέτοις κεχρημένη τραγωδία, έχεσα 3 μύθον
και (ύτασιν πραγμάτων, προς δε τέτοις τα
μέγισα οίς ψυχαγωγεί η τραγωδία , του
μύθκαι μέρη έσιν, αί τε τσερμπέτφαι, και α
ναγνωρίσεις. Παραπλήσιον γάρ έσιν ώς και επί
της γραφικής. Ει γάρ τις εναλείψειε τοις
καλλίσοις φαρμάκοις χύδην, ουκ αν ομοίως
ευφράνειεν, και λευκογραφήσας εικόνα. Έτι
σημείον, ότι και οι έγχειρgντες τσοιείν , τσρό
τερον δύνανται τη λέξ4 και τοις ήθεσιν ακρι
όgν, ή τα πράγματα (υνίσαώαι οιον και
Οί
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. , σοτ
οι τσοιηται χεδόν άπαντες. Αρχή μεν ουν και
οίον ψυχή ο μύθΘυ της τ?ί. έσι τε
μίμησις τσράξεως, και διά ταύτης μάλισα
των πραττόντων, δεύτερον 3 τα ήθη, τρίτον
δε η διάνοια. De quo nihiljam est dubitan.
dum. Νeque est quod in hoc loco postmo
dum se aliquis excruciet. Οmnia enim eo
spectant, ut ostendat, primam in tragoedia
partem esse fabulam. Οuod postquam a simili
δtaliis ostendit argumentis, secundo mores,
tertio constituit sententiam. Μens est talis.
Νeque enim recuso, quin prolixiorum vicem
commentariorum , quos nοnnulli dederunt,
bic & alibisit interpretatio nostra. Praeterca,
si aliquis sermone morato dictionesque ponat
ac σεntentias , mondum , ηuod tragoedia est
μroprium, θficiet, Quin τεro potius , φuae
πminus hac adhibeat, fabulam τεro o τons
τitutionem habeat rrrum , magis erit tragoe
dia. Praeterca , ea quibu, marime tragoedia
dalactat, fabula sunt partes. Μutationes ni
πmirum fortuna , & agnitiones. Εodem enim
modo ut o in pingendi arte hic se re habet. Δί
εnim qui, pulaherrimo, confundat colores , non
ίta delectabit, ar i creta certam dalincet ima
ginem. Εtiam hoo argumento ast , 4uod poètae,
κum scribere conantur, prius dictionem recte
adhibere ac mores possunt, ηuam rg, ipsa,
τιt oportet constituert, Quod quidem illi, ευcnit
fero omnibus. Principium ergo ο 4uasi anί
rna tragαdiae est fabula. Εstque ea actionis
έmitatio o τorum 4uiper han maxime agunt.
Οuod
σοα ΗΕΙΝΔΙΤ ΙΝ ΑRΙSΤ. LΙΒ.
Οuod autem nihil mutaverim in contextu,
religionis nostra fuit. Consulat Lector eos,
qui immensas commentariorum moles dedc
ΥllΙlt.

Ρag. 34. lin. 14. Μέρη δε τραγωδίας , οίς


μεν ως "Ε, δείχρήθαι] Jam vero ad eum
ervenimus locum , in guo aut necesse est ali
quid nobis debeant eruditi, qui foedissimam
aliquot capitum hujus libri transpositionem,
sine guo inutilia prope omnia erant, gua di
vinitus a maximo virorum de tragoedia ejus
que partibus dicuntur, primi advertimus , aut
ut doctis rationibus , ea qua dicuntur, con
έutent. Οuare, ut, quod instituimus Lectori
probemus, totum ordinem excutiemus, quem
secuti sumus , & in ipso contextu expressimus.
Si quis tamen glandes post aristas malit, ini
tio libri etiam vulgarem proposuimus. Scd
jam de utroque agamus.

ΟR
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. σοσ
ή

ΟRDΟ ΑRΙSΤΟΤΕ L IS.


VΙ.

Αpit serto, post imitationem quam Ηo


αametram Philosophus τocat, de tra
και αdia agere incipit, cujus definitionem pro
ΑΡonit. Αo primo in ipsa definitione , φuae
αam quae obscuriora τidabantur , illustrat.
Secundo, er cadem parta, ηualitati, elicit:
guas primo αναλυτικώς moα συνθετικώς propo
πit. Illius methodi respectu, constitutio tra
και ακίiae, 4uam fabulam τocat, est postrema,
oum sit pracipua : hujus τεro prima. Ρar
τε, autem 4ualitati, hac sunt : fabula , mores,
sententiac , dictio, apparatus , modulatio.
Οuem deinde ordinem in aplicatione singulo
rum persequitur o scroat. δια autcm esse
μarte, tantum ncque plures , tribu, in imi
iatione difirentii, probat, φuas initio libelli
χρosucrat, oις, ώς , ά. Ρrima instrumentum
4uo imitamur significatur: to apparatum or
ηnodulationem refrt. Sccunda modus denota
iur, ε 4uo imitatio diversitatem sumit : το
sermo rgfirtur. Τartia Μateries , είτε sub
jectum danotatur : το fabula, more o stnitn
ria est refrrenda. Deinde ostendit, pracί
puam essepartem, fabulam , είτε psam oons
#itutionem ; 4uod graτissimi, rodem rapita ar
gumenti, probat : doneo concludat, pracipuam
έn tragαdia , ο 4uasi animam , τοnstitutio
416'77%
3ο4 ΑΗΕΙΝSΙΙ ΙΝ ΑΚΙ,Τ. ΙΙΒ.
nem asse. Sccundo locoponit more , ηuod quί
arm asse faciendum similitudine praciara or
tendit. Τertio sententiam , ouju obter occa
sione morum & sententia ostendit differentiam.
Οuarto loco ponit dictionem. Ρostremo parti,
bus minu, ε5 εntialibu locum suum simul trί.
Εuit. Ilia autrm unt modulatio or apparatus.
VΙΙ.

Capitc septimo, φuod transpositum arat a


ίibrario, ut postca ostendamus, definiti illus.
frandi oausa, parte, 4uantitati, ponit, sin:
quibus parte, superiore intelligί non poterant,
4ua sunt prologus , pisodium , εαodus , aho
νus. Cuju chori dua, partt, statuit , deind,
singula, obiter raponit, or codem capite ab
solvit. Νεque enim partes essentiales, de quί.
bus fust acturus rrat, o totam or ii, ετ
χρlicaturus tragαdia essentiam , absolvere po,
τarat , ο ρmacipue pracipuam , fabulan είτε
αonstitutionem : nisi prius episodium 4uid ει
σεt, 4uid chorus , 4uorum ape mentionem in
χρraceptis facit, φua da prima parte essentiali
εrant, obiter proposui, at. Ut cum doctt, 4ui,
sit Επίσοδοιώδης μύθΘ : quod profacto namo
intellerisset, nist 4ui, 4uid ε"εf Εpisodium,
jam ante didicisset.
VΙΙΙ.

Capit octaτο, μrimam εισιntia aggredi.


ή//"
ΙDΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ, 3ο5
rur partem : idque a definitionis fundamento.
ΙDictum anim rrat, integra or absolutae ac
1ionis imitationem asse tragαdiam Ηincpul
εharrima de justa actioni, magnitudine, σίτις
de periodo, oritur quastio. Νam oum aliquid
τotum asse possit, ine magnitudine (totum
anim ast, 4uod principium, medium ό, /inem
ίiabet) nihil autrm pulchrum it sine magni
iudine aliqua or ordinc , rur us magnitudine
κimia sensus difundantur, sicut paroitat,
πimia confunduntur, ιum τίr sentiant: necesse
εst terminum invenire ιonstitutioni, justae in
ίragαdia : 4uam or ipsa fabula o arte, non
εαtrinsccus petendam asse docet, o postremo
κoncludit: έν όσω μεγέθει , κατά το εικος ή
το αναγκαίον έφεξής γινομένων, Cυμβαίνει εις
ευτυχίαν οκ δυσυχίας, ή εξ ευτυχίας ες
δυσυχίαν μεταβάλλψ , ικανός όρΘ έσι του
μεγέθες,
ΙΧ.

Cum tragαdia autem ut absolutae, ita


alnius actioni, it imitatio : 4uod in definitio
ηe dictum crat, illud quogue arat τidendum,
4uae it una actio. Οua occasione arrorem εο
rum notat, 4ut unius actionem unam actionem
εσse aristimassent, cum ab uno o σοίiem mul
ra /iant, 4ua sunt multum inter se diversa,
ηeque ulla ooharent ratiοne. In hao parte ar
rasse eos notat, 4ui aut Herculis , aut Τhe
sti actionrs omne, trant τompίται ; 4uod aris
ίi
3οό ΑΗΕΙΝΔΙΙΙΝΑRΙSΤ. Ι.ΙΒ.
ίimarant unam asse unlu, actioncm. Μonrt
argo, sicut relique, qua imitantur artis,
μη αn imitantur : ita Constitutionem in dra
ηate, quandoquidem actioni, imitatio ast, ut
τotius, ita unius asse debtre : plura anim rro
ίβ ronjungί non posse. Εt quandoquidem , 4ucm.
admodum ine magnitudine, io ine ordin:
mihil pulchrum est: ita inter 363ε αοhaerere
τιnius actionis illius partes dabere: ut sublata
aut mutata una , totum trasferatur quoju.
o mutctur. Quia id, 4uod utrum adsit τι!
absit, animadverti non potest, par revera
τotius dioi non potest.
Χ.

Capitc sequenti, ut ostendat quam non it


cujusτis recte actionem constitutrg in drama.
#e, poèta, ab historici, distinguit: quod his
τorici, 4ua./iunt, poètae ut/ieri debent, om
πia describunt. Οuare magis rerium ac gra
τe poètae, 4uam historici munus και se, subjun.
it. Αlter enim equitur quod ast factum, alter
ίd quod τkrisimileast or/icripotest, considerat.
Sίηuidem in ingularibus historicus, in unίτer,
salibu, τιςrsatur poèta. Deinde parτam dif.
frantiam in constitutione comicorum ac tra
gicorum ostendit. Εt, ut melius intelligatur,
quantum intersit, ut quis recte Constitutionem
τοnstituat, negat poètam respectu numerorum,
scd ipsiu Constitutionis, dici poètam. Εt quan,
τίοquidem fabula ine pisodio nulla εst : piso
dium
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙΟΑ ΝΟΤΑΕ. σοχ
dium autcm aut recte, aut contra cum pre
ripua actione ιonnectitur , ostandit constitu
tionem cam absolutam asse, in qua rectc epί
sodium ροhartt : in 4ua τεro, contra , repre
ήendi, or ab illo τitio Επεισοδιώδη μύθον το
εari. Cujus τίtii occasionem tam in bonis,
quam in ineptis poètis ostendit. Εt cum in pos
ίrema definitioni parte, conditio illa ad dif.
Jarentiam fuerit posita : ut commiseratio o
rerror, non quidem e narratione, sed ar ipsa
fabula or actioni, Constitutiona nascatur, hano
postremam εjus partem aremplo αonfirmat.
Οuae quidem omnia ad actioni, Constitutionem,
sίτε τον μύθον , primam σssentiac partem , ma
nifèste pactant.
ΧΙ.

Capitc equenti illam essentia partem in


είpit dividere. Situt ergo actione, humanac, aut
sunt simplices & sui similas ad/inem usquepro
αadunt, aut mutationem aliquam illustrem ha
ΚΑΙent, ita fabula aut est simpler, aut implera.
Κursus , implerae parte tint duae : quarum
alteram τσεριπέτειαν, 4uae ast manifesta in
αontrarium mutatio : alteram αναγνώρισιν , sί.
τe agnitionem τocat. Hao , μt recte adhί
peantur, docet εα ipsi, rebu, nasci oporter,
ειf τ'el ntresario, τεί τεrisimilitar ετaniant.

V2 - CΑ
go8 ΗΕΙΝSΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
ΧΙΙ.

Capite duodcrimo , parta, constitutioni,


sive fabula implerae, peripatiam o agnitionem
εμponit. Εt prius , priorcm , φuam aremplis
ε tragαdii, illustrat. Deinde agnitionem dfί.
nit, o ut melius quae tragαdia it propria
ostendat, reliqua, ercludit. In fine oapiti,
duo agnitioni, modo, ponit.
ΧΙΙΙ,

Capite tertio o decimo (4uod mirere di


τιulsum ast, o post partem coundam essen
#ialem , ιum ad primam pactat , τιulgo ponί
#ur : est cnim decimum artum ) paries ag
nitionis, de qua ante git, caponuntur. Cuju,
έmitium ost : αναγνώρισις δ τί μέν έσιν είρηται
πρότερον είδη 3 αναγνωρίσεως, αρ. hoc est,
agnitio autem quid sit, supra diximus. Spe
cies autem illius , ha sunt. Ρonit autcm quin
μc: Ι. τας διά σημείων. ΙΙ. τάς πεποιημένας
ύπο του ποιητg. ΙΙΙ. τάς διά μνήμης. ΙV. τάς
διά Cυλλογισμ2. V. τας δια παραλογισμ2,
κίς 4uibu Jinguli, aιιurate.
ΧΙ V.

Capite equenti, 4uod est datimum & 4uar


fum , ante duodrcimum, postquam dua fabu
ίc impltra parta penitus absolvit , 4uarum
Αροε

-
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. 3ο9
posterior fuit agnitio, prior peripttia, tertiam
Άproponit , 4uae ast τσάθΘ , είτε parturbatio.
Cujus Capiti, initium ast : Δύο μεν 2ν του
μύθκαι μέρη τσερί ταύτ' έτί, τσεριπέτφα και α
ναγνώρισις, τρίτον 3 τσάθΘυ. Τκαιτων 3 , τσε
ριπέτφα και αναγνώρισις είρηται. Οuibu, τεrbi,
τpse transpositionem indicat. Νam τί ρrace
"
denti Capitc ( has distinctione, enim στquimur
αum τιulgo) de agnitione se egisse dicit, cur
nunc 4uinto post demum , de ca agit και D6/ini
#io του Ά εodem capita proponitur , reli
4ua misarrime transposita fucrunt : ut ne 4uί
dem cruditi σcίτκrint, de tertia o praecipua
fore fabula parte, duobus sequentibus aapitt
bus Αristotalem egisse, Cut cnim suboluit
de perturbatione ibi agi και Quamυί, anim ca
χput unum τiderent ευσε, in quo τσερί έλεεινg
και φοβερg, manifeste agerctur , 4uast in tc.
ηebri,, αonnarionem cum superiore Capite τί
dere non potuerunt. Κidebit autcm , 4ut oοnti
πuabit definitionem του πάθgς ιum σεquanti
bus , hoc modo. πάθΘ δέ έσι τσράξις φθαρ
τική η οδυνηρά, οίον όιτε ον τό φανερό θά
νατοι, 6 αι περιωδυνία και τρώσεις , 6 όσα
τοιαύτα. επ4δή 2ν δεί την Cύνθεσιν είναι της
καλλίσης τραγωδίας μη απλήν , αλλά τσε
πλεγμένην, ε ταύτην φοβερών και ελεεινών εί
ναι μιμητικήν, υι. Ρargit argo osfendere 4ua
ίi, fabula Constitutio (4uandoηuidem or ipsa
τοnstitutione, itut duae superiora, parte 2 fao
quoque ast pettnda) perturbationem adfrat;
4uod ast, inquit, futurum , i neo bonί τiri a
V3 fo
στο ΗΕΙΝΑπ ΙΝΑRΙSΤ ΙΙΒ.
filicitat: in adversam fortunam, neo improbί
εα infelicitate in secundam , neque τalde im,
probi o ftlicitate in adversam incidant : sed
ιum aliqui, εorum , 4ut in dignitate o scoun
da τersantur fortuna, τirtute tamen or jus
titia non nimium arcellit, non quidem ob im
robitatem , sed flagitium aliquod insigne, in
adversam incidit fortunam. Οuare deincap,
ostandit, non omnes admittara hoc fabula , εά
tantum paucas : in quibus terea reliquis
relictis, tragicipoèta τgrξarantur. Εtiam lau,
dem των παθών Εuripidi relinquit: quod mo,
τere perturbatione, in animo, sit tragαdia
proprium. Εt quandoquidem πάθΘ , μt τα
τοnstitutione, ita potissimum a mutationa fili,
ιitati, in adversam fortunam , aut e contra
nasoitur, alia4ue αonstitutione, implices, alia
sunt duplices , in quibus non modo in adver
am improlifortunam incidunt, scd o probί
funt falite», (sicut ΑΕgysthu, ο Clytemnestra
ηniseri, Oresta, ο Εlectra apua Sophoclem, fo
lice ) ostendit constitutionem talem simplicί
εsse postponendam certe in tragαdia.
ΧVΙ.

Cum superiori capite departurbation gis


3rt, o ad definitionem aam tragαdiae ο ισ.
sentiam partare ostendissat , pergit in hoc
αapite docere, a tragαdia actione dam , non
εα apparatu, ut putant imprritt, pttendam
ε". Ιd rhoragi anim non poèta ευει. Ηar
07
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. σττ
occasione docet, 4uales sint personae qua mo
τere olent τα τσαθη. Cum argo ii, ηut atro
αia inter σε τοnmittunt facinora , ait Philoso
phus , aut amict int, aut inimici, aut neu
rri, i inimicus inimicum interficiat, nullam
εommiserationem , nisi respectu facinoris, φuod
#umanum per se moτat animum , commoτιbit.
ζ/t nec neutro affactt modo siΕ Rtstat
ergo, ut id ab amici, .fiat & Consanguinci».
Οutmadmodum quum #7. fratrem, filius
ηuatrem , mater/ilium interficit , tun enim τε
ίiementλr εαcitantur τα τσάθη. Rurstis, 4uum
qui aliquem interficit, aut cum norit aut non
norit, ο 4ut non noτit, aut aum facinus Com
ηisit, pos it agnoscrre cum , ηurm Justulit,
autantrquam committat, o tendit, 4ui, εα:
εstis modi, marime arcitct το τσάθΘ». Ε φuo
rursus sequitur, Philosophum prius τσερί αναγ
νωρίσεως cgisse. Οuare doccret enim ηui, it usus
illius oν τώ πάθει , antcquam, ηuid illa asset,
docuisset" Ηartenus de parturbatione, ώ 4uo
χracto illa ad τον μύθον , 4uae tragαdia ast
χrar, prima , pectat.
Χ VΙΙ.

ΙDuobu, σεquentibus capitibu, absoίτit,


4ua dicenda τσερί του μύθg, prima tragαdiae
parte, restabant. Οuae rapita, diversa con
tinent pracepta. Οuod profirsus arat Philoso
φhu, in ipso capiti, initio. Ila enim scripserat:
ων 3 δείτοχάζεώθα Vέ α δεί ευλαβείθα (υ-
- Α

4 ψις αυν
στα ΗΕΙΝΩΠΙΝ ΑRΙSΤ ΙΙΒ.
νισάντας τες μύθους, ο πόθεν έται το της
τραγωδίας έργον, εφεξής αν είη λεκτέον τοις
νυν ειρημένοις. Οuae τιςrba nunc translata sunt
ad caput prius , 4uod departurbationibus agit.
Ιtaque των παθών definitionem 4uibusdam in
terpositi, aliis , ab ipsa doctrina & praeceptiς
των παθών diviserunt. Ηoc practerea ξffice,
runt, ne in ii, εápitibus, τσερί τσαθών agi,
doctt advertrrent. Falsum cnim Capiti, illius
argumentum αοntinebant, αμt prafira erant.
Νulla anim ibi praccepta περί της των μύθων
Cυσάσεως , nisi quatanu, ad fabulam partur
batione pectant , traduntur : ncφue πόθεν
έται το της τραγωδίας έργον, σcd πως δεί
το ελεεινόν κινείν 6 φοβερον δρώντας, Ut ο
αapitc sequenti. Οuare τεhementar crrarunt,
quί hac ipsa τκrba 4uasi argumentum posue
runt capiti, illius. Fumo, anim τ'endiderunt.
Νam cum Capite rquenti ita conjungcnda
εrant : ων 3 τοχάζεθα , κ ά δεί ευλαβείσ
θαι Cυνισάντας τους μύθες, 6 τσόθεν έσαι
το της τραγωδίας έργον, εφεξής αν είη λεκ
τέον τοις νύν ειρημένοις. Δεί ή τxς μύθες Cυ
νισάναι ο τη λέξει απεργάζεώθαι ότι μάλισα
τσρο ομμάτων τιθέμενον. Δί ηui, 4uarat, ηuid
duobus illi, ιαpitibus agatur, hoo 4uod τerba
ista promiitunt. Primo, ών δει σoχάζειθαι,
hoc est, 4ue equenda sint : ccundo α δεί
ευλαβείωθαι ,,4uae int figienda in Constituen
da fabula. Αtque adco , 4uae it fabula cons
fituendae methodus. Οuomodo nimirum totam
μrimum deducert & ania oculos pontrc fabu
lam

-
ΙDΕ ΡΟΕΤΙΟΑ ΝΌΤΑΕ. 313
1am debcat, ut facilius Connerionem εju, τί
acat, poèta. Οuomodo habitus ο 4uando sin
καιulorum intertarcra oportaat. Τum de piso.
aio, εjusqua cum fabula connerione. Ρostramo,
de epicorum ac tragicorum θpisodiorum discri
mine agit. Capite altero docet, dua, parte,
perspicuitati, causa esse Constituendas. Οua
rum alteram, ronntrionem , σίτια δέσιν, alte
ram , solutionem , είτε λύσιν , τocat. Cuju,
τιtriusque, ut rectt absolvantur, magna sit
#abenda ratio. Deinde quatuor tragαdiarum
formas esse doctt, ut 4uid it cquendum poέ
fae , magi, appartat. Εt 4uandoquidem non
modo in dramatibus , de quibus agit, τarum
atiam in pico opere , fabula ponenda it o re
rum Constitutio, utrius que difforentiam 03 fβ%-
dit , me qui, decipiatur. Ρostremo, 4uadam
de choro pracipit, 4uo pacto αoharere debcat
ιum fabula. Νεφue in toto oapite, ut hoc obi
ter ditamus ( non cnim diligenter omnia hio
proponenda sunt, ιum fantum ordinam consί.
deremus ) aliud, nisi ών σοχάζεώθαι και ά
δεί ευλαβεί θα Cυνισάντας τες μύθες, quic
quam invenie». Εthao omnia de prima parte
iragαdiae, σίτια του μύθg πέρι.
Ιta capita sequenti ine ulla confusione
ήam de secunda tragαdiaparte , 4uam posug
rat, agit , 4uae est το ήθΘ. δεήuentibus de
tartia ώ ηuarta , antentia o dictione. Ita
omnia ab Αristotale scripta fuere. Reliqua
εnim duac partes , non poèta sunt, 3rd theatri.
Κideanu jam ordinrm τιulgatum, idque
obί.
στ4 ΗΕΙΝSΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
obiter, Serto capite parte, φualitati, in tragα.
dia ponuntur, fabula , mores , ententia , dio
tio, apparatus o modulatio, Capite tptimo
de prima parte agere incipit, ambitum anim
abula o magnitudinem ponit. Οctaτο, μmam
εσse fabulam dabere, ο φuae it una , ostendi,
fur. Νono, rationem fabulae Constitutndaeper
stquitur : ouju argumentum και superioritus pa
tat. Dorimo, fabula in simplicem or impleram
dividitur : fabulae implerae dua parte pontψt
tur, peripatia o agnitio, Undecimo, peripo
ria , altera pars caponitur : altera , nimirum
agnitio, inchoatur. Duodccimo in principio de
duabu, partibus superioribu, gisse se testa
tur, Quod ast falsum. Dacimo enim or serto
de agnitione agit, ηuam jam inchoaφerat. Pro,
χρonit ergo in hoc capite tertiam fabula par.
tem , 4uae est perturbatio, ηuam etiam definit,
Ρost definitionem, ηuasi absolvissat aut sak
rem indicasset capite superiori parte, ηualita
fi , parte, 4uantitati, in tragαdia ostendit,
κum adhuc in prima parte qualitati, τεrso
tur, Capite decimo o tertio, ait, se generali
bus pracepti,, ηuid in fabula aut argumento
τitandum , ηuid sequendum sit, ostensurum
ε, ο ίd quod tamen decimo saptimo o decimo
ottaτο demum agit. Statim post hao τεrba,
tractat eam partem, cujus definitionem ιapita
superiori proposuerat. Perturbationem nimί.
rum , ηuoi propterca animadversum non fuiί.
Ιta proposuit parta, ηuantitatis , oum dein
αξp, Capitibus adhuc quinque, primam 4uali,
ί4
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. στ5
rati, arpositurus asset, 4uod omnino ast ftsti
τιum, Capite decimo &η φιuarto, de perturbatio
ne, ο 4uo pacto er constitutione rerum sίτε fa,
bula , arcitanda it, ostendit. Capite decimo
ο 4uinto agit de Μoribus : 4uae ast par, se
ιunda qualitati, in tragαdia , ιum tamen pri
mam nondum absolτisset. Capite decimo o
σcato, de agnitione agit , 4ua ad primam
qualitati, partem pectat: 4uam cum peript,
tia capite undcrimo conjunrcrat, o de qua
αapite duodecimo se cgisse dircrat. Αdde, quod
αapite dcrimo & 4uarto ostendat, quomodo er
agnitione movenda sint τα τσάθη : cum agnί.
τionem nondum exposuisset, Εjus ergo peries
nunc demum ostendit. Capite decimo saptimo
o octavo, adhuo de fabula, id ast, prima
4ualitati, parte, agit : o tamen secundam,
qui sunt mores, oapite decimo ο 4uinto absol,
τerat. Ita in sequentibus do antentia agit ό"
dictione, Gro.

Ρag.
3τ6 ΗΕΙΝΔΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
Αg. 42. lin. 2. τσολλά γαρ και άπίρα
τώ γένει Cυμβαίνς] Scribe, τώ γε ένι
Cυμβαίνει. Οptimo sensu. Οuod & postea vidi
aliis observatum. Νon, inquit, fabula de uno,
una estfabula : quia uni homini infinita evo,
nire possunt. Ut Ηerculi, ut Τhesco.
Ρag. 48. lin. 18. ταύτα γίνεται μάλισα
τοιαύτα Τ Scribe, θαυμασά γίνεται μάλισα
τα τοιαύτα. Τalia enim, inquit, maximam
excitare admirationem solent. Sequitur au
tem, το γαρ θαυμασον ούτως έξι μάλλον,
Ρag. 56. lin. Ι. εισί γαρ αι μεν τσίσεως
ένεκα ατεχνότερα , και αι τοιαύται τσάσαι
Εxpresssi latine trajectionem Philosopho fami
liarem , & gua mirum in modum Αττικώτα
τΘ autor delectatur. Ηoc enim vult, εισί γαρ
αι τσίσεως ένεκα και αι τοιαύται ατεχνότε
eαι. Ιta singulari ratione, hoc ipso scripto,
cum de mutatione constitutionis in tragoedia
agit, διό και οι Ευριπίδη εγκαλούντες, το αυ
το αμαρτάνεσιν , ότι τgτο δρά εν ταις τρα,
γωδίας. Voluit enim , διό και οι Ευριπίδη
έγκαλgντες, ότι τgτο δρά εν ταις τρeαγω
δίας, το αυτό αμαρτάνεσι. Οualia nonnul
la in Αristotelis scriptis ad Τheophrasti cha
racteres notavit magnus Casaubonus. Οua sint
cui lubet adeat. Οmnia tamen longe superat
Ιocus, qui est lib. de Gen. Αnimal. Ι. cap. 5.
μbiagit de testibus Philosophus. όσα δε μη
έχει, καθάπερ είρηται, διά το μη εύ, αλλά
το αναγκαίον μόνον, 2κ έχύ τούτο το μόριον.
Νihil
ΓΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. στα
Νihil extat, ut arbitror , in toto Αristotele
intricatius , & quod majores ludos dederit in
terpretibus. Ρlane enim alium ac diversum
sensum esse existimarunt. Disputatur eo in
loco a magno pracceptore , utrum necessarii
sint testes. Νegatur : quia si hoc esset, nul
lum animal carere iis posset. Jam autem ca
rent nonnulla. Sicut pisces, exempli gratia,
& serpentes. Concludit ergo , testes esse in
animalibus, non δια το αναγκαίον , sed διά
το βέλτιον, ut ipse loguitur, διά το εύ έχψ.
non propter necessarium usum , sed quia me
lius est, cos adesse. Οuacumque ergo, in
φuit, animalia testes non habent, quia non
cst melius adesse, omnino non habent, sed
necessariam partem. Ita vocat venosos poros,
gui proportione testibus, in iis, qui desti
tuuntur eis, respondent : per quos semen tran
sit. Ηarc effert hoc modo: Quacumque autcm
non habent, icut dictum ast, 4ula non meliu,
έ$ί , 3ed necessarium tantum , tam ρartrm
non habant : αλλά το αναγκαίον μόνον, 2κ έχψ
τούτο το μόριον , cum vellet dicere : Σκ έχφ
τούτο το μόριον, αλλά το αναγκαίον μόνον,
non habent tampartem , sad necessariam tan
fum. Cur ita locutus sit Αristoteles, nunquam
nos docebunt omnes illi , qui cum fastu soli
Philosophia scientiam sibi viήdicant, quac sub
illis magistris, cum amoenissime tradita ab
Αristotele esset, έβαρβαρώθη. Νunquam enim
intelligent, neminem mortalium tam studio
sum compositionis in oratione fuisse, quam
1
στ8 ΗΕΙΝΔΙΙ ΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
divinum hunc virum. Οui cum aures consu
leret suas, malebat obscure logui, quam non
illis satisfacere. Longe autem aliter illis acci
dit : όσα 3 μή έχς, καθάπερ είρηται, διά το
μη εύ, αλλά αναγκαίον μόνον, 2κ έχς τούτο
το μόριον, guam guod quivis maluisset : όσα
3 μή έχ!, καθάπερ είρηται , διά τομή εύ,
ουκ έχει τούτο το μόριον, αλλά το αναγκαίον
μόνον. Αpparet multo suaviorem esse compo
sitionem. Cujus cum aliquod vestigium in
suis scriptis barbari illi ostendent, libenter nos
illis in disciplinam dabimus. Sed hacc in tan
ta brevitate & festinatione, forte prolixius,
guam crat αquum. Caterum , maximi viro
rum amor nos transversos rapit: cujus scripta
nisia literato philosopho recenseantur ac emen
dentur, & impretationem impetrent, infinita
semper erunt, gua, guia nunquam bene in
telligentur, semper disputandi ansam praebe
bunt. Videat, gui volet, guomodo locum
vulgo rediderint interpretes. Οua sint autem
αι τσίσεως ένεκα αναγνωρίσεις , docent com
ΙmCΠtatΟfCS.

Ιbid. lin. Ι5. ώσπερ οι εν Κυπρίοις τοις


Δικαιογένους Π Scribe, ώσπερ ο εν Κυπρίοις Δι
καιoγένες. Οuod ipsum etiam in nostra inter
pretatione express1mus -

Ρag. 52. lin, 22. άνθύ των πεποιημένων


Cημείων και τσεριδεραίων] Scripsi, άναό των
τσεποιημένων Cημείων , οίον υφασμάτων και
περιδεραίων.
Ρag. 62. lin. 2.Ι. τους τυχόντας μυθες
απη
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. στο
απηρίθμgν Πscribendum existimo, quamvis
insolentiore voce, απερύθμεν. Utsit απορυ
θμείν, sicut alibi μεταρυθμείν, & similia,
αντί του μεταρυθμίζειν.
Ρag. 64. lin. 2 Ι. cκεί οδάν οι έχθισοι ώσιν
έν τό μυθωΙ Νe hic guidem nasum suum
consuluerunt doctissimi viri. Νam cum agit
postremo de fabula, cujus duplex est cons
titutio, guo hacc referes : Τalem esse certunι
est Sophoclis Εlectram. Constat enim e per
sonis ανομοίοις κατ' ήθΘυ, & diversum illis
tribuit exitum. Εlectra est των βελτιόνων : er
go primo est infelix, mox felix. Clytemnes
tra & ΑΕgisthus, των φαύλων : ergo primo fe
lices , mox sunt infelices. Νam qua Petrus
Victorius de duplici constitutione prolixe no
tat, non sunt mauci. Οuarit Philosophus, utra
sit pracstantior , talisne, an guae simplicem
constitutionem habet, & e felicitate in infe
1icitatem terminatur. Dupliciter respondet.
Ρosteriorem per se esse pracstantiorem : alteram,
populi respectu qui placido exitu magis delec
tatur. Sed an hoc requiritur, ut duo inimici
in ea repraesententur ! Μinime. Αn ut iterum
concilientur : minime gentium. Perfectum δι
πλής συσάσεως exemplum estin Οdyssea, ipso
divino magistroteste. Αnaliquidibitale: Νihil.
Αn in Sophoclis Εlectra: Νon. Νec enim Ulys
ses cum procis, neque Οrestes cum ΑΕgistho
conciliatur. Vides necolorem quidem esse, quo
conjungi cum superioribus hacc possint. Οuid
ergo: Νoli dubitare , mutilum esse locum &
de
σαο ΗΕΙΝΏΠΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
defectum. Deest tale aliguid, και εάν Cυμβή αυ
τ&ς συναπαλλαγήνα. Ηoc modo, ακολυθ2σι 2δ,
οι τσοιηται κατ' ευχήν ποιούντες τοις θεαταίς. 3
εάν Cυμβή αυτ&ς Cυναπαλλαγήνα έσι δε ουχί
αυτή από τραγωδίας ηδονή, αλλά μάλλον της
κωμωδίας οικεία. 6κεί γδάν οι έχθισoιώσιν εν τω
μύθω, οίον Ορέσης και ΑίγιώθΘ , φίλοι γενομέ,
νοι έπι τελευτης εξέρχονται, και αποθνήσκφ &δεις
υπ' ουδενός. Οui duplicem constitutionem fa
ciunt, aliquid populo tribuunt, & ut ipse ma,
gister loguitur, κατ' ευχήν ποι&σι τοις θεαταίς.
quiaaliter exitus est placidior & felix, utUlys
sis, ut Εlectra. Οui vero duos inter sese con
tendentes inducunt, gui mox conciliantur , &
placide sine noxa aut cade discedunt, multo
magis. Sicutin Αiace Sophoclis, Τeucer & Μe
nelaus ac Αgamemnon , qui mox interventu
Ulyssis conciliantur. Quanguam veniam mere
tur in isto dramate maximus scriptor, quia fit
extra την Cύσασιν, sive ipsam constitutionem
fabula , gua nihil estaliud, guam insania Αia,
cis & mors. Religua extendendi dramatis causa
a poèta sunt addita, ne in commissione defice,
ret, autaliastragoedias non aquaret. Ηoc ergo
populo placet, verum perperam, non enim tra
goedia propria est talis voluptas, sed comoe
dia, cujus propria est voluptas illa , inquit
magnus doctor.
Ρag. 74. lin. 18. Μετά δε ταύτα υποθέντα,
ήδη τα ονόματα] Scribe, μετά 3 ταύτα έπι
θέντα ήδη τα ονόματα.
Ρag, 78. lin. 6. το δε τέταρτον οίον, αί
Τέ
ΙDΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. σαι
τε Φόρκυδες, ο Προμηθεύς] Sςripsi, το δε τέ
ταρτον είδΘ», οίον αίτε Φόρκυδες,&c. Ηacenim
quarta tragoedia species, cum tota constitutio
8a personac, mere sunt fabulosac. Ut, si quίς
Centauros in scenam inducat, autPhorcydas, &
de talibus totum conficiatdrama, aut gua apud
inferos esse a poètis finguntur, repracsentet.
Ιbid. lin. 12. εκάσg του ιδίου αγαθούΙ
Scribe, εκάσg το ίδιον αγαθόν αξιoύσι τον ένα
υπερβάλλειν, guod&Victorio in mentem venit.
Ιbid. lin. 19. και μη ποιείν εποπoικόν Cύση
μα τραγωδίας] Ita edidi, cum pessime vul
go ederetur , τραγωδίαν.
Ρag.8ο. lin. 8. αν δ ταις περιπετείας, και όν
τοίς απλοίς πράγμασι σοχάζεται ών βούλεται
θαυμασώς] Ita edidi, cum vulgo σοχάζονται
& βούλονται legeretur, ut ad Αgathonem hoc
referatur.
Pag. 86. lin. 6. έπιεικείας τσοιείν τσαρά
δειγμα η σκληρότητΘ δεί] Ita sumo, quasi
dictum esset , επιεικείας μάλλον τσοιείν τσαρά
δειγμα η σκληρότητΘ δεί, guod imprimis
Αttica venustate viri, etiam in dicendo divini
& castigatissimisermonis, est dignissimum.
Ιbid. lin. 2.Ι. έτι δε κατά την διάνοιαν
ταύτα 1Scribe, έτι δ τα κατά την διάνοιαν, &ς.
ί
Ρag. 88. lin. 4. δήλον 3 , ότι και εν τοις
πράγμασιν] Μalui, ότι ο εν τοις δράμασιν. Εt
aeinde scribe, επί των αυτών ειδών δείχρήθαι.
Ιbid. lin. Ι 2. τί 2δ αν είη του λέγοντος
έργον, ει μη φαίνοιτο ήδέα, &c.] Scribe, η ιδέα.
guod & doctissimus Μadius jam ante vidit,
Frus
32α ΗΕΙΝSΙΙ ΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
Frustra enim esset orator, nisi in hoc omnestu
dium ponere illi liceret , ut eminerct forma,
quam exprιmit, orationis.
Ρag.9ο. lin. 19. και τόποις, και δασύτη
τι] Scribe, και τύποις, guod secutusfui.
Ρag. 92. lin. 9. ή ούτε κολoύς, ούτε τσοιεί
φωνήν μίαν Ι Ιta edidi e ΜSS. cum vulgo κω
λύψ legeretur.
Ιbid. lin. I 2. και επί των άκρων, και επί
του μέσg, ήν μη αρμόττη αν αρχή λόγου, τί
θεται καθ' αυτό] Ita edidi e libris ΜSS. Robor
tellifidem secutus, cum ante legeretur, τιθέναι
καθ' αυτό. Ηac enim si non vera ac genuina,
certe perspicua est lectio : non enim dico,
guam mihi probctur. -

Ibid. lin, 19. σημαντικών δε] Ita edidi


ex optimis libris, cum ante vitiosissime edere
tur, σημαντικήν δε ποιείν πεφυκία μίαν φωνήν.
Pag. 94. lin. 4. ώς αυτό καθ' αυτό σημαί.
ν!] Scripsi , ώς και αυτό καθ' αυτό σημαίνφ.
Verum aliquanto melius fortasse, quod olimin
libro meo annotaram , ον γάρ τοίς διπλοίς οίς
χρώμεθα, ουδέν αυτό καθ' αυτό σημαίνφ.
Ρag. 96. lin. 13. οιον τα πολλά των Με
γαλιωτών] Desperant de hoc loco omnes. Νe
Φue ego tentandum puto, i 4uid corrigarc επί
ηefas. Ηoc autem ab aliquo manu exarato co
aice forte expectandum fuerit.
Ρag. 98. lin:22. και ενίοτε τσροσιθέασιν ανθ'
ού λέγή προς ό έσι Τ Certum est, non esse lo
cum , gui magis fatigavit interpretes. Sensus
Ρhilosophicsttalis. In translationibus, inquit,
- - 6θ
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. , σασ
solet addi nonnunguam illudad guod aliquid
proportione refertur; sive, pro quo in transla
tione ponitur, nisi nomine destituatur. Εxem
pligratia, phiala est Βacchi, clypeus est Μar
tis : guia autem phiala se habet ad Βacchum,
sicut clypeus ad Μartem, transferemus phialam
ad Μartem, clypeum ad Βacchum: aut pρtius,
phialam pro clypeo, clypeum pro phiala po
nemus. Ηic est όνομα προς ό έσι, sive όνομα
ανάλογον , clypeus, gui est Μartis, & phiala,
quae est Βacchi. Ιdeogue utrinque procedit
translatio, Utraque enim voxανάλογΘ. datur.
Ιnterdum , inquit postea, deest alterum pro
portionis nomen , 8 tantum una ex parte fit
translatio. Sic agricola, cum fruges jacit, dici
tur spargere, sol autem, cum radios jacit aut
lumen, proprium guoid significetur non habe
mus nomen. Εrgo aliquid a frugibus transfer
tur ad solem, nihil a sole ad fruges potesttrans
ferri. Sicut id, quo utitur Βacchus, refertur ad
Μartem, id guo Μars utitur, refertur ad Βac,
chum. Οuare cum in eo se habeat secundum
ad primum, sicut quartum se habetad tertium,
8 guartum ponatur pro secundo , sicut Secun
dum ponitur pro quarto, hic, ut proportio
manet, ita tollitur translatio , non defectu rei
qua manet, verum vocis, qua non datur. Scri
be, και ενίοτε προσιθέασιν, αντούνομα έχει, προς
ό έσι. Μore Αristotelico: έλειπΊικώς και βραχυ
λόγως : & aliquantum inverso ordine , pro και
ενίοτε προσιθέασιν τούνoμα προς ό εσιν, αν έχύ.
Οuia suavior est compositio, de quo supra di
- Χ2 CC
σα4 . Η ΕΙΝΔΙΤ ΙΝ ΑRΙSΤ. LΙΒ.
cebamus. Ιdautem plane convenit cumeo guod
sequitur, ένίοις 3 ουκ έσιν όνομα κείμενον το α
νάλογον, αλλ' ομοίως, 8ζc. Εxemplum hoc sit,
uamvis valde festinemus, & guidem prius
prioris, guod est perfectum : dies, vita, se,
nectus, vesper, guatuor sunt nomlna, quorum
ratio & natura , si scorsim consideres, est di
versa. Ρroportio autem ea, qua inter se non
ν

conveniebant scorsim , inter se , dum alterum


altςri attribuit , conjungit hoc modo :
Diversa.
Γics, Vita,

C/) 2
Ε Ε.

Vespera. Senectus.
Diversa.

Γίcam enim vesperam esse sencctutem diei, &


scnectutem esse vesperam vita. Αlterum tale:
Γiversa.
Fruges. Sol.

ξ
4/?
Ε
ζ/2

Spargere. ! Αnonymum:
Diversa.
ΙDί
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. σας.
Γicam enim solem spargere lumen, quod est.
frugum , nihil autem dicam de frugibus, guod
cst solis. Νοn enim extat nomen. Εt tamen'
similia sunt sol, spargere
quemadmodum & guod dicere non possum,
& fruges. Σ

Pag. Ioo. lin. 12. οιον, ει την ασπίδα είπoι


φιάλην μή "Αρεως αλλά οίνg Ι Οmnino puto
1egendum, οίον ει ασπίδα είπoι την φιάλην μή
"Αρεως, αλλά οίνg. -

Ρag, το2. lin, τα, και όσα εκ τούτων α


φώνων Cύγκειται] Scribe, οκ του των αφώνων.
Νisi magis placeat , guod Μadius existimat:
και όσα εκ τέτων των αφώνων, &ς, Νegue.
clubίtandum est, quin hic quadam desint. :
Ιbid. lin. 16. ώς τε ίσα CυμβαίνφΙ Vi
εie doctissimum Μadium , gui emendat: ώσε
ευκ ίσα (υμβαίνς τσλήθ4 εις όσα τα άρρενα,
και τα θήλεα, το γαρ ψ και το ξ, και ν,
ρ, σ, ταυτά έσιν. Verum iterum monco, non.
εsse dubitandum quin nonnulla , & fortasse
compluscula, in toto hoc loco desint. . .
. Pag.το4. lin. 16. κατά μένουν την των ονος
μάτων Cύνθεσιν, ουχ οίόντε τούτο ποιήσαι Ι.
Scribe, quod nemo vidit, την των κυρίων ονο
μάτων Cύνθεσιν. Οpponit enim την των κυρίων,
ονομάτων Cύνθεσιν , και την οκ μεταφορών συγ.'
κφμένην, ex propriis nominibus & translatis
εompositam orationem. Sequitur enim , κατά
5 την μεταφοράν, ενδέχεται. . .
Ρag. 1ο6. lin. 14. ήτί Χάριν είδον] Τοtum
func locum conclamatum jam olim fuisse , fi
dem fecerint, gua ad fastidium usque a doc
- Χ3 - tis
«
σ26 ΗΕΙΝΩΙΙΙΝΑRΙSΤ ΙΙΒ.
tissimis viris stint notata. Οuorum nemσ est,
qui non potius conatum nobis suum, guaπι
successum probaverit, Αcutissimus doctor ubi
que Ηomero patrocinatur , qui cum vellet
έκβάλλεν των εν ήθς κατά την λέξιν, hoc
est, a vulgo in vocibus recedere, summo
judicio adhibίietat, τας των ονομάτων επεκ
τάσης και έξαλλαγάς extensiohes vocum ac
πηutationes. Οua res addit poètica orationi το
Cεμνόν, & singularem illam majestatem, guam
1ion sine stupore eruditiores in Ηomerica dic,
tione admirantur. Parum aqui judices dice
bant, nihil facilius esse, guam pedibus ins
truere versum , si utrunque liceret, & exten
dere pro libitu vocem , & mutare, Ιnter illos
είat Socraticus Εuclides, gui, guod in Ηome
rica poèsi reprehenderat, cum tamen minus
excusandum esset, in dialogis suis commise
rat. Νam & nonnunguam voces poètarum mo,
re extehdebat, ac κατακόρως &adtadium us
μe, utpote in soluta oratione, ad poéticum
Ε πmodum deflectebat. Εxempla hujus rei
duo adfort poξta. Αlterum ita estscribendum:
ήτοι Χάρη είδον Μαραθώναδε βαδίζοντα. Αl.
torum fortasse magis corrupte, miήus tamen
ίiam editur, hoc modo in manu exaratislo.
itur codicibus: Σκ άν γ' ερώμενΘ οκείνκαι έξ
Ε ctim interrogandi nota, ut si for
tasse, τον εκείνενούν εξελεβόριζες; Οua ver,
ba edialogis illius sine dubio , non , ut cru
ditissimi viri vitiosa decepti lectione existima.
runt, ο Ροέmate aliquo dosumpta sunt Quip
ΡC,
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙΟΑ ΝΌΤΑΕ. 3αχ
pe, qui ιαμβοποιήσας , in superioribus lege
rant. Οuare totum locum , prοut est scriben,
dus , apponemus : ώσε ουκ ορθώς ψέγκαισιν οι
επιτιμώντες τώ τοιέτω τρόπω της διαλέκτε,
θ διακωμωδgντες την τσοιητήν οίον , Ευκλεί
ης ο αρχαίΘ , ώς ράδιον ποιείν, εί τις δώ.
σ4 6κτείνειν και έξαλλάττειν, έφ' όσον βέλε
ται, άμφω ποιήσας εν αυτή λέξ4' οιον, ή
τοι Χάρην είδον Μαραθώναδε βαδίζοντα και
2κ αν γ' ερώμενΘ, τον εκείνg νάν εξελλιβό
ριζες; Ρeculiariter autem hoc in toto isto li
bello evenit, ut interdum una, interdum plu
res vocula exciderint. Οua ressub Αristotelica
dicendi brevitate nonnunquam.fallit, & acu
to etiam homini imponit, Ut hoc loco ista,
και έξαλλάττψν. Οuo posito, arcem erroris
expugnavimus, gui omnes lusit. Sequitur
enim , pro ιαμβοποιήσας, άμφω τσοιήσας esse
legendum. Νam quodoptimus Victorius, cum
versus non inveniat , ad mordacitatem hoc
trahat, non est tanti, ut vel occupare nos de
beat. Practerea, inter τ&ς ιαμβοποι2ς numerari
Εuclidem, nusquam invenimus. Οuamvis tra
goedias fecisse sciamus, cum non ignoremus,
guomodo ea voce Αristoteles utatur: gui, μt
plurimum comicisac tragicis τους ιαμβοποιες
opponit, uteccesupra: έπι μεν ουν της κωμω
δίας ήδη τούτο δηλον γέγονε. Cυσήσαντες οδ
τον μύθον διά των εικότων, έτω τα τυχόν
τα ονόματα επιτιθέασιν, και &χ ώσπερ οι
ιαμβοποιοί περί των καθ' έκασον ποι8σιν, έπι
3 της τραγωδίας, των γενομένων ονομάτων
4 αν
<
σ28 ΗΕΙΝ$mrΝΑRΚΤ. ΙΙΒ.
αντέχονται. Praterea , neque dictio, necstruc
tura, neque res conveniunt tragoedia, ut ex
tragoediis illius sumpta esse existimcmus. Νe
interea dicam , nemini de ratiοne versuum
constare. Verum enimvero, non potuit phi
losophus magis illustria adducere exempla,
φuibus probaret Εuclidem duo commisisse co
dem loco, qua in Ηomero reprehenderat. Pri
mo enim singula prope voces sunt εξελλαγ
μέα & poètica. Secundo επεκτάσεις mani
festa, Ut in voce Μαραθώναδε , & εξελλεβό
εχζες. Αdde, guod tota (ύνθεσις , quam Stoi
εί ζύνταξιν τών του λόγου μορίων dixerunt,
ita est poética, ut ignarus scriptor prope in
versum inciderit. Οuod , cum vehementer a
rhetoribus damnetur, interdum evenire ipsis
solet. Sicut Τullio & aliis. Νοn autem mirum
est, Αristotelem , qui ex omnibus Εuclidis
libris eligerct, gua vellet, talia invenisse
εxempla. Νam ad dictionem quod attinet,
fabuit hoc cum Platone & Χenophonte com
τηune : gui sape τσοιητικώτεροι sunt, ή κατά
την τσεζην λέξιν, quod jam ad tadium usque
Gracci notarunt. Τota autem reprehensionis
vis in co consistit, quod gua in poéta Εucli
des damnaret, ea ipse committeret ον αυτή τη
λέξa Ita nunc vocavit την πεζήν λέξιν, άuά,
res etiam glaucοmam oculis interpretum ob
jecit Ηalicarnasseus Dionysius : ών μεν 2ν σο
χαζονται πάντες οι σπουδή γράφοντες μέτρον
ή μέλος, ή την λεγομένην λέξιν, ταύτ' έσιν. Ubi,
η λεγομένη λέξις , discrte τω μέτρω και μέλ4
- ΟΡ
DΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. , σ29
opponitur. Ιta hic ab Αristotele est factum.
Εt infra , cum dicitur, το ιαμβείον μάλισα
την λέξιν μιμείθαι. Fieri autem potest, ut
posteriora ex Εuclidis Ερωτικό sint desumpta.
Ηacc mea est de toto hoc loco sententia. Si
guis melius conjexit, cum vatem perhibcbo
optimum.
Ρag. Ι Ι 2. lin. Ι. Περί 3 της διηγηματι
κής και εν μέτρω μιμητικής Τ Scribe, και εν
έξαμέτρω μιμητικής , guodΤest certissimum.
Supra: Περί μεν 2ν της έξαμέτρου μιμητικής,
vel, ut alii legunt, της ον έξαμέτρoις μιμη
τικής. Ρorro nihil majorem transpositionis quac
in libro isto crebra sunt, occasionem praebuit
& ansam , quam quod in distinctione capi
tum , ea quae coharebant, a se mutuo divul
sa sint, sicut hoc loco. Οua ita conjunxerim:
Περί μεν και, τραγωδίας και της εν, τό πράτ
τειν μιμησεως, εσω ημινικανα τα ειρημένα,
Περί 3 της διηγηματικής και ον έξαμέτρωμι
μητικής, ότι δεί τες μύθες καθάπερ εν ταις
τραγωδίας Cυνισάναι δραματικές , &c, Certe
& hoc caput alienum occupasse locum , vix
est ut dubitem. Οuomodo enim hactenus de
tragoedia egit: Profecto, τας λέξης και τα ονό
ματα , de quibus in superioribus, non scor
sim in tragoedia, verum simul & semel, prout
in diversis imitandi speciebus se habent, con
sideravit, Μeminerit vel illa lector, gua su
periori capite circa finem habebamus: των 3
ονομάτων τα με διπλά μάλισα αρμόττα
τοίς διθυράμβοις αι δε γλώττα τοις ηρωϊ
7ζ04%,
3σο ΗΕΙΝSΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
κοις, αι δε μεταφοραί τοις ιαμβείοις , & mul
ta talia. Ut cum Ηomeri versus , ΑΕschyli
item & Εuripidis simul consideravit ; & qua
tenus singula singulis conveniant, ostendit.
Ρag. Η 18. lin. 16. και δη και ότι μόν(Θυ των
ποιητών, 2κ αγνοεί δ δεί τσοιείν αυτόν. Ι Se
cutus sum hanc lectionem , gua & ferri po
test. Τamen nescio quomodo, magis arridet,
2κ αγνοεί δ δεί ειπείν αυτόν, & seguitur, αυ
τον οδ δει την ποιητήν ελάχισα λέγειν.
Ρag, 12ο. lin. 7. έπειτα τα τσερί την Έκ
τορΘ δίωξιν] Scribe, έπει τα περί την Έκτο
ρΘ δίωξιν.
Ιbid lin. π5. oίoνται γάρ άνθρωποι, όταν
τgδι όντΘ.] Τotus iste locus, mirum guan
tum negotii interpretibus quantum molestia.
exhibuerit. Ηoc inter cruditos constat, eam
intelligi fallaciam, gua τσαρά το επόμενον a
philosopho in Εlenchi, vocatur όταν, inquit
ibi, τgδι όντΘυ εξ ανάγκης το δι ή, και του
δί όντΘ οίονται και θάτερον εξ ανάγκης είναι,
Οuae verba cum hoc loco plane conveniunt.
Οuippe qua in reciprocatiome consequentia:
consistit, cum id non convertitur, guod con
verti posse putamus, Variam autcm e codi.
cibus manu exaratis lectionem attulit doctissi
mus Μadius, guem qui volet consulet. Frus
tra tamen , nisi fallor. Ut & cum προώθηναι,
pro τσροώθείναι, sola conjectura legendum exis
timat. Οuare, ne guid eruditos amplius ex
cruciet, totum locum ita emendent: oίoνται
2δ άνθρωποι , όταν τεδ όντΘ ή γινομένg
- Τρ
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙΟΑ ΝΟΤΑΞ. 23r.
τοδι γίνεται, ει το ύσερόν έσι, και το πρό
τερον είναι ή γίνεώθαι, τgτο δέ έσι ψεύδΘυ.
διο είη αν το πρώτον ψεύδΘ. άλλs οδ
τέτε όντΘ 2κ ανάγκη είναι, ή γενέθαι η προ
σείναι τ8το. Sensus est talis. Οui pallere ho
minem videt, judicat eum amare , guia pos
terius illud pallere sequitur illud prius quod
est amare, quia ergo posterius illud evenit,
ut palleat qui amat, judicant, prius adesse sem
per : & fieri, ut qui pallet, vice versa , amet.
Αut ubi pallor est, ibisit amor. Ηoc autem
falsum est, inquit. Itaque prius illud ibi fal
sum erit, amare eum semper , qui pallet.
Νam cum hoc sit aliud, negue recte conver
tatur, non necese est hoc esse aut fieri aut
adesse. Νοn enim qui pallet, necessario amat:
quia gui amat, is pallet. Sed, inquit, ani
mus noster, guia hoc verum esse novit, pal
Ιere nimirum eum qui amat, quod est pos
terius illud, quod amorem sequitur, etiam
prius semper verum esse male colligit: ut ni
mirum amet, qui pallet. Εadem ratiohe os
tendit Ηomerum παραλογίζειθαι, & venuste
imponere lectoribus.
Ρag. Ι 24. lin. ΙΙ. ταύτα 3 εξαγγέλλε-"
τα λέξ4 ή και γλώττας ] Scio quid velint"
interpretes. Εgo vero nullus dubito, scripsisse,
philosophum : ταύτα δι' εξαγγέλλεται κυρία
λέξει ή και γλώττας, Cum prasertim sapius
incuria librariorum interciderit in hoc libello
vox ista. Si supra, την ονομάτων Cύνθεσιν,
Ρro την των κυρίων ονομάτων Cύνθεσιν.
Ρag.
3σα ΗΕΙΝΑΙΙ ΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
Ιbid. lin. 18. ή μεν γαρ τσροείλετο μι
f
μήσαώθαι αδυναμίαν Scribe, κατ' αδυνα
μίαν. Caterum , non ut vulgo pessime editur,
sed utin manu exarato codice leguntur, quo
ιusi sunt viri docti, hacc edidi. Certe philo
sophus, αδυναμίαν in poéta gui imitatur,
το αδύνατον statuit in artibus, quas imitatur.
Νeque modo recte sentit, sed & accurate lo
guitur. Vide, gua περί αδυναμίας huc con
gessit doctissimus & ormatissimus vir Petrus
Victorius.
Ρag. 126. lin. το. το 2δ τέλΘυ είρηται.Τ
Scribe, το 2δ τέλΘυ εύρηται. Τοrguet se hic
graviter οptimus Victorius, tanquam in loco
ανιάτω , & qui nulla ope possit convalescere.
Ιta ut etiam aliquid deesse suspicetur. Νullus
enim, inguit, satis idoncushinc sensus colli
gltur.
Ρag. 128. lin. τ. οίον κ. Σοφοκλής έφη, αυ
τός μεν οίες δει ποιείν , Ευριπίδην δε οιοί
εισι.] Vellem qui prolixissimos & eruditissi
mos in libellum hunc commentarios scripse
runt, paulo diligentius hunc locum excutere
suarum partium putassent. Ρonitur ab acutis,
simo doctore novum problema, sive objectio,
scu tu reprehensionem malis; cujus hic jam se
quitur exemplum & solutio. Si verba sequi
mur, mens erit talis : Sophoclem accusabat
imperitus guidam, guod veritatem in imitan,
do sibi non proponeret : ille respondebat, se,
quales oporteretintroducere, Εuripidem qua
les essent. Οua solutio, si recto concipitur,
ΙΏΟΠ
ΙΟΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. 333
non tam solvitur problema, guam inane fuis
εe ostenditur. Οui enim , guales oportet, re
prasentat, finem consecutus est. Item, gui
ilon vere, quod in problemate erat, reprac
sentat, ne quidem ut oportet. Εt si , ιιt opor
tet, jam vere. Si quis autem dicat: Sopho
clem hoc voluisse, se meliores quam sunt nos
tro tempore, imitari: Εuripidem autem simi
les, quis discrimen unquam hoc statuit : Οm
nis enim tragoedia βελτίες βούλεται μιμείσ
θαι των νύν , id est, maliorc, 4uam Junt nunι,
ait ipse vir divinus : sicut comoedia χείρες,
χsive deteriores. Certe Αgamemnonem imitatur
Εuripides, sicut Sophocles. Εodem modo τη
προαιρέσει, guamvis κατ' αδυναμίαν inter
dum aliter Εuripides. Sic , exempli gratia, in
Ιphigenia in Αulide, multa heroi illi infra
dignitatem tribuuntur. Sicut alias, volente
ΙDeo, dicemus. Sed nihil hic de illis Αristo
teles. Τotus locus ita est legendus: Προς 3 τg
τοις εάν έπιτιμάται, ότι καικ αληθή, αλλ' οία
είναι δεί οιον και Σοφοκλής έφη , αυτός μεν οίας
δεί είναι ποιείν, Ευριπίδην δοίαι εισί, Εuripidem
μισόγυνον fuisse, certe in scena, nemo igno
rare potest, gui aut fabulas illius aut Αristo
phanis lepores legerit unguam. Οmnia enim
foeminarum crimina in apertum proferebat, &
plerungue introducebat pessimas. Ut Phadras
Μedeas, Clytemnestras, Ηermionas, alias.
Contra Sophocles, honestas fere aut graves.
Εί
Ut, Τecmessas, Εlectras, Αntigonas. Cum
και
autem vulgaris opinio sit, fwminas plcrumque
β'. 'Jβ
334 ΗΕΙΝΑΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
ιστο pejore : guidam Sophocli objiciebat,
quod in exprimendis foeminarum moribus, a
vero recederet, guod Εuripides observaret. Ille
eleganter de utroque respondit : ότι αυτός,
οίας δει είναι ποιεί, Ευριπίδης 3 οία εισί. Jam
aliud est, oίας δει είναι, guam οίες δεί. Αlte
rum enim ejus est qui imitatur , alterum vero
ad subjectum imitationis refertur.
Ιbid. lin. 6. αλλ' έτυχεν, ώσπερ Ξενο
φάνης αλλ' και φασι τάδε ΙSatis constat, al
terum αλλά a mala manu esse. Ηoc si ejicia
tur, in reliquo Victorio assentior, esse legen
dum : αλλ' έτυχεν, ώσπερ Ξενοφάνης, και σα,
φή τάδε. Ιpsos Χenophanis versus Victorius
adducit : gui sunt videndi , & confirmant lcc
tionem. -

Ρag. 13ο. lin. 2.Ι. το δ' Πάντες, αντί του


πιλλή Puer videt tale nihil in superioribus
fuisse. Εrgo certum est, locum Ηomericum
desiderari, in quo τσάντες sint οι τσολλοί. Ut,
exempli gratia, Iliados primo, Jupiter cum
ad ΑΕthiopas coclo relicto proficisci fingitur,
addit poèta :
Ν 2 τ/ r Τ"

- θεοί δl άμαι πάντες έποντο.


Ηic cavillator aliguis objicere poèta posset:
Si Dii omnes Jovem sunt secuti, ergo coelum
sine Diis fuit. Ηujus προβλήματΘ λύσιν
ηunc proponit magnus magister ; & ostendit:
ότι ου κυρμολογεί, αλλά μετήνεγκε ποιήσας,
ut alibi loguitur: id est, non propria voce,
sed translata μsum csse. Οmnes εhim, inguit,
SllΙnί
ε

ΡΕ ΡΟΕΤΙCΑΝΟΤΑΕ. 335
5unt multi, & causam addit: το γαρ πάντσο ι
λύ τι. Αliter Robortellus, cui hic guidem
nihil. credo.
Ιbid. 1. 24.όιη δl άμμορΘ.] Versus quem
ο
tangit notissimus Ιliad. Σ. de Ursa majore.
"Αρκτον θ', ήν ο άμαξαν επίκλησιν καλέgσιν,
"Ητ' αυτ8 σρέφεται, και τ' Ωρίωνα δοκεύφ.
3' 3 και, } και αν 2 "ν

Οίη δι' άμμορός έσι λοετρών Ωκεανοιο.


Μοnco autem semel, quod ad singula
φua ad Ηomeri locos notari poterant, ea pro
lixis aliorum commentariis petenda esse. Νος
damus ολίγοντε φίλοντε. Νe hoc guidem no
bis visum fuit, guaccumque hic ex poèta phi
losophus adducit, latine reddere, Cui enim
bono: Cum sint talia plerague ut in alia lin
gua locum non habeant , qua in graco &
propter gracca annotavit Αristoteles.
Ρag.132. 1. 4. δίδομεν δέοί] Dubium non
est , guin iste locus guem Ηomerica editiones
non agnoscunt, ac ne tempore quidem Αle
xandri habebant, in editione Αristotelis ακ
νάρθηκΘ , guam a se emendatam magno
Αlexandro dedit, extiterit. Οualia plura in
hoc libello ostenderim. Sic illud , quod su
pra habuimus: ή δήμύρι Οδυοσεύς εθλα
έδργε. Εt: Χαλκό από ψυχήν έρύσας. Εt :
Τάμνεν ατειρέι χαλκό. vel, τάμ' ατειρεί χαλ
κό. Ρrasertim ut ab Aristotele ibi usurpatum
notatur. Οuare semel monemus, ut se in ejus.
modi fatigare eruditi desinant. Εtiam hoc ex
Αlexandro discimus: Ηippiam istum Τha S1llΙΩ!

ε
336 ΗΕΙΝΩΠΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
sium ante Αristotelem nobilissimum illum σε.
ρί προβλημάτων και λύσεων locum tractasse.
Όua res non hic modo, sed in doctrina elen,
chorum , multum profuit philosopho.
Ρag. 134. lin. Ι7. και αυτοί καταψηφι
σάμενοι Ι Οpera pratium est videre, quam
rnisere hic hacreat optimus Victorius, Ricco
bonus & alii. Scribe κατασoφισάμενοι. Frustra
guogue est Robortellus, Confer versionem
nostram cum illorum. Νullo erit commenta
rio opus. -

Ιbid. lin. 18. και ως ειρηκότες ό, τι δοκεί,


επιτιμώσιν] Frustra hic quoque se torguent
Italorum doctissimi, gui in hoc libello aeta
tem cgerunt. Αc Victorii quidem optimi &
ornatιss1m1 scnls, cum prasertιm versionem
illius legimus , ex animo nos miseret. Αlios
miramur, qui cum neminem, ne in Italia gui.
aem orbis terrarum regina, & scientiarum
omnium matre, secum conferendum esse sibi
persuaderent, tamen toties scribunt, qua nec
ipsi intelligunt, cum praccipue verba Αristo.
telis latine reddunt : nedum isti Flandri & eo
rum vicini Βatavi ea capiant , guos Robortel
lus pingue guid sonare ait, cum latine lo
quuntur. Εt ut:
Κarvecum in patria crassoque sub air,
ΜαίO ,
in universum damnat. Οuare non mirum crit,
si quod illis evenit, quibus neque tempus de
fuit, ingenium vero etiam superfuit, ποs quo.
gue interdum labamur. Νοn enim mentien
dum
ΙDΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. 337
dum est, omnia hacc uno aut altero die no
Βis nata sunt , guo cum operis typographo
πum paria facere conati sumus. Sed ut viros
doctissimos absolvamus, legendum est: και ουκ
ειρηκότι ό, τι δοκεί, &c. Εt quia non dirit,
4uod ipsis τidatur , arousant rum , sί hoς
Αρtignct rum opinione ipsorum,
Ρag. 136. lin. Ι.5. τσρος ά φασι τάλογα
Scribe cum doctissimo Μadio: προς δόξαν 3,
φασί, τα άλογα δέ. Εst enim tertius της λύ
σεως των τσροβλημάτων modus, si ad opinio
nem referamus, id quod practer rationem a
poèta est scriptum. Αtque ea ratione excuse
mus. Εa autem sunt gua vulgo dicuntur aut
creduntur.
Ιbid. lin. 18. τα δε υπεναντία, ώς ειρη
μένα.Ι Viri cruditissimi fluctus in simpulo
εxcitant: & doctissimus Victorius multum se
rnacerat, ut nobis interpretetur, quid sitik.
lud ως ειρημένα. Scribendum , guo nihil sim
plicius pote, τα 3 ώς υπεναντία ειρημένα,
Μirum est non tandem assuevisse libelli hu
jus mendis, qui nunquam eum e manibus de
posuerunt. - -

Ibid. lin. 2o. και ωσαύτως ώσε και αυτόν Π


Ρuto geminatam esse vocem primam , qua
leviter postea immutata , sensum turbavit.
Ρossem alia ingeniose excogitare , sed nihil
gSt neCCSSe. -

Ρag. 138. lin. 5. ώσπερ Ευριπίδης του


Αίγειήτε πονηρία Ι Νon displicet, guod in
amarginς sui codicis invenisse Sς testatur Victo
Υ rius,
558 ΗΕΙΝSΙΙΙΝΑRΙSΤ. LΙΒ.
rius, Αιγίθου::: ut sit, του Αιγίωθε τσονηρία,
ώσπερ, &c. Οuamvis non succurrat, in quo
dramatc ista tractare potuerit Εuripides, cum
Stobacus ad LΧΧΧ. plus minus passim laudet,
qui in hac parte longe Αthenaum antecedit.
Ρoterat superioribus addidisse summus pra,
ceptor ex Αndromache Εuripidis exemplum.
ίJbi non dissimilem τσονηρίαν Μenelai exhibet,
donec a Peleo reprimitur : cum nihil esset ne,
cesse. Sed de his, volente Deo , multis : si
aliquando opus nostrum pertexamus : in quo
vitia omnia & virtutes Graccorum ac Latino.
rum tragicorum excutiemus, guod a Casare
Scaligero, viro incomparabili est practermis
SllΠΩ.

Ιbid. lin. Ι 2. αι δ λύσεις ακ των ειρημένων


&ριθμών σκεπτέα] Νemo, nisi me animusfal
lit, ita grace aut latine loguatur, nedum Αris,
toteles. Οuinque posueratmodos, e guibuspoé,
rarum ducerentur reprehensiones. Duodecim
postea ponet solutionum: id guod nondum
fecit. Εrgo , si Victorio & qui ubigue eum se.
guitur, Riccobono credimus, illos solutio
num modos , numeros vocat. Εt quidem,
anteguam numerum posuit. Νοndum enim
«lixerat, guot essent. Ηacc dubitatio notam il.
lam cruditissimo seni expressit, Αριθμ2ς το
κat illos : 4uia numerum tum 4ucm significaτίt
εonficiunt. Αtqui neque numerum significavit:
neque qua ad numerum rediguntur, ideo nu
merus vocantur. Αristoteles , exempli gratia,
sex extra dictionem statuit fallacias in Εlen
chis.
ΙDΕ ΡΟΕΤΙCΑ ΝΟΤΑΕ. 3σ9
chis. Αn propterea ego dicam , sex extra dic
tionem esse numeros: Νon morabimur lecto.
rem. Legendum est , αι δ λύσός οκ των ειρη
μένων (κεπτέα εισί δε αριθμό δώδεκα :
Pag. Ι4ο. 1. 5. η μεν Σν τραγωδία, τοιαύ
τη έσιν, ώς και οι τσρότερον Ι Νe dubita fuisse
scriptum : προς την εποποιίαν τοιαύτη εσί.
Ιbid. lin. Io. ώς 3τοι 2ν έχουσι προς
αυτές, η όλη τέχνη τσρος την εποποιίαν έχΦΙ
Scribe, η άλλη τέχνη. Νam sί ή όλη τέχνη,
ejus pars crit epopoeia, qua gehere est diver
sa : & hoc hic profitctur vir summus. Intelli
git autem dramaticen : cujus diversac rursus
sunt species : qua externo apparatu & histrio
nia fulciuntur, η άλλη, η λοιπή,
--
".
349

V Α R Ι ΑΕ

L Ε Ο Τ Ι Ο Ν Ε S.
Ο Α Ρ. Ι.

Αgina 2. lin. 13. μιμήσεις ] γρ. μί


μησις.
Ρag. 4. lin. Ι2, οι των ορχησών Ι οι πολλοί
των όρχησών. Ηeins.
lin. 22. τσοιoίτο Που τσοιoίτο , Victorius.
Ρag. 6. lin. ΙΙ. ποιοίτο] oυ πoιoίτο, Vic,
tΟΥ1llS. -

lin. I 2. Ιπποκένταυρον Π Κένταυρον, Victor.


lin. 19 των μίμων Ι των νόμων, Victor. &
Ηeins.
lin. 22. έναίς Ι εν οις, Victorius & Ηeins.
C Α Ρ. ΙΙ.

Ρag. 8. lin. 12. μιμήσασθαι Ι γρ. μιμείσ


9.
lin. ί, Δηλιάδα] Castelvetrus, quem sequi
tur Riccobonus Δειλιάδα, quasi από των
δειλιών, parum probabiliter. Du-Val.
Ρag, το. lin. 2. εν αυτή δε τη διαφορά]
Victor. , εν τη αυτή δε διαφ. al. ταυτή
δε τη δ.

CΑΡ.
ΕΕ ΟΤΙΟ ΝΕ Δ. 341

CΑΡ ΙΙΙ. -

Ρag. 12. lin. 4. Χιωνίδου Ι γρ. Χωννίδου , al.


Χοννίδου,

c Α Ρ ΙV.
Ρag. 16. lin. 9. τύχας Ι Ρlcrigue interpret.
Ηanc vocem tollunt. -

Ρag. 18. lin. 5. τας κωμωδίας Ι post ha:ς


verba inserit Victorius, παραφανείσης δε
της τραγωδίας και κωμωδίας , οι έφ'
έκ. &c.
Πin. Ι5. γενομένης oύν απ' αρχής αυτοσχε
ιασικής Ι γρ. γενομένη ο α. αρχ. αυτοσ
χεδιασικής,
Ο Α Ρ. V. ,

Φag. 24. lin. 7. η μεν ΙΙ ή με γαρ, Vicί


torius. .. " -

Ο ΑΡ. V Ι. ..

Γag, 26.lin, τ. της εξαμέτρου] γρ. της εν


έξαμέτροις.
1in. 8. επαγγελίας] γρ. απαγγελίας,
lin. Ι 2. μέτρον Π γρ. μέλος.
lin. 13. το διά μέτρων Πτώ δ. μ.
Ρag. 28. lin. Ιo. μύθον τούτον Ι Quidam μύ
θον τούτων τ. vel τούτο τ. 2.
Υ3 lin.
342 Ψ Α R Ι ΑΕ
lin. 22. αυτών ΙΙ Forte των ποιητών , Cas
telvetr.
lin. 23. και όψιν ] γρ. όψις.
lin. 24. και μύθον Π ο μύθος και λέξις, 3 μ.
και διάνοια Castelvetr.
Ρag. 3ο. lin. Ι. τσράξεων Ι γρ. πράξεως,
lin. 3. ή ευδαιμονία Ι Ρost hanc vocem inscrit
Castelvetr, η κακοδαιμονία.
lin. 7. μιμήσωνται ] γρ. μιμήσονται,
lin. ΙΙ. άνευ μεν Τγρ. έτι άνευ μεν,
lin. Ι.5. τοιούτοι ΤCastelvetr. τοιούτον, οίον,
non necessario.
Ρag. 34. lin. 6. των δε λοιπών πέντε Ι Οuί
dam των δε λοιπών πέμπτοι, μ.
Ο ΑΡ. VΙΙ.

Pag. 36. lin. ΙΙ. οίς μεν δεί] οίς με ώς είδε


σι , Victor.. ". . .
lin. Ι2, είρηται ] γρ. είπαμεν.
C Α Ρ. VΙΙΙ.

Pag. 4ο. lin. 3. έδει εκατον] έδει ένεκα του


...τ. Castely.
lin, 4 κλεψύδρας] γρ. κλεψώδραν. -

C Α Ρ Ι Χ.
Ρag. 42. iin. 3. τό γένει συμβ. Πτώ γένει
ενί συμβ. Vict. Castelv. & Ηeins.
lin, 19, αλλ' ά] γρ. αλλά ά.
- - Ν lia.
Ι. Ε Ο Τ ΥΟ ΝΕ 5. 343
lin. 2ο συνέσησαν ΙΙ γρ. συνέτησεν.
Ρag. 44. lin. 4. μηδέν ποιεί] γρ. μηδέν ποιείύ
επίδηλον ως ουδεμόριον του όλου έτίν.
Ο Α Ρ. Χ.

Ρag. 44. lin. 7. γινόμενα ΙΙ γρ. γενόμενα,


lin. Ι.4. τούτω διαφ.Ι γρ. τούτο διαφ.
Ρag. 46. lin. 3. επιτιθέασι] γρ. υποτιθέασι.
ι
lin. ΙΙ. ένίας] γρ. έν ενίαις :
ή" Pag. 48. Ιin. 6. απλών μύθων Ι Forte α
πλώς δε των μύθ. Castelvetr.
Iin. 18. ταύτα δε γίνεται J θαυματα γίνεται
μάλισα τοιαύτα. Ηeins. . . .

C Α Ρ. ΧΙΙ.

Pag.52, lin, 19 ώς έχει εν τω οδίτιδ. Π γρ.


οίον έχει εν τώ, &ς.
Ρag. 54. lin. 3. Επειδή Π Victor. έπει δη ή
αναγνώρισις τινών έσιν αναγνώρισις, αναγ
νώρισεις αι μέν εισι θατέρου προς τον έτερον
μόνον, 8tc. :

lin. 6. ότε ] γρ. όταν,


ο Α Ρ ΧΙΙΙ.
Pag. 56. lin. 8. διά σημείωνΙ γρ. διά λόγ
χΖής. - -

lin. Ι.4. το αισθέσθαι ΙΙ γρ. τό αισθέσθαι.


lin. 15. τοίς Δικαιογένους] γρ. τό Δικ.
Jin. Ι7, από λόγου] γρ. απολόγω. -
Υ4 lin.
3 Υ Α R Ι ΑΕ
lin. 18. ανεγνωρίσθη 1 γρ. ανεγνωρίσθησαν,
Ρag. 58. lin. Ι. Χοηφόροις ] γρ. Χλοηφόροις,
lin. 8. Φινίδας] γρ. Φοινίσιν , al. Φινίσιν.
lin. 12. σύνθετος Ι γρ. συνθέτη.
lin. 14. ο μεν Ι γρ. το μεν, & mox, το δε
C Α Ρ. ΧΙV.
Ρag. 62. lin. 4. & 5. φαίνεται Ι γρ. έται,
lin. 2ο. προ του Ι γρ. πρώτον,

c Α Ρ. Χv.
Ρag. 66. lin. Ι7. έλέους Π γρ. έλέου.
Ρag. 7ο. lin. 16. διά τούτο Ιδια γάρ τούτο,
Ο Α Ρ. ΧV Ι.

Ρag. 7α. lin. ΙΙ. έπιτιμάται Ι γρ. επιτί


μά τώ..
lin. 13. τον θεατήν Ι τον ποιητήν Dacierius.
lin. 14. δυσχεραινόντων Ι γρ. δυσχερανόντων,
Ρag. 74. lin. Ι. τούς τε λόγους τους τσεποιη]
γρ. τούτους τε λόγους και τους πεποιη.
Ρag. 76. lin. 8. & 9. αυτος Ι γρ. αυτος δε
αφ. ί - "»

.. . . Ο Α Ρ. ΧVΙΙ.
Pag 76. iin. 21. πεπραγμένα] γρ. προπει
πραγμένα.
Ρag.78. lin. 7. oίoν αί τε] γρ. δ οίον "Ε
Π.
- Ι ΕΟΤΙΟΝΕ.Δ. 345
Ιin. 8. άδη Ι γρ. άλλω.
lin, τα εκάτου του ίδιου αγαθού Π έκασον τον
ίδιον αγαθόν. Victor. & Ηeins.
lin, τ8, κροτείσθαι , ο μη &c. Π κροτεί θα
χρή δε, ώσατερ είρηται, πολλάκις μεμνησ
θαι , ο μη &c. Victor.
lin, 19 τραγωδίας Ι τραγωδίαν, Ηeins.
Fag; 8ο lin. 3. πέρσιν Ι γρ. πόρθησιν ex
glossa.
Εn. 9. τοχάζονται ών βούλονται Ι γρ. ού
βουλ. Ηeinius σοχάζεται ον βούλεται.
Εn, 2π: τα διδόμενα] Post διδόμενα inscrit
ου Ηeinsius.
lin. 25. βήσιν εξ άλλου εις άλλο αρμόττειν Π
γρ. ρησιν ή εξ άλλου εις άλλο αρμόττει. Ρost
άλλου, Φuidam legunt δράματος, guam
lectionem sequutus est Οrdonius, ut ex hu
-jus locί interpretatione patet. .

C Α Ρ. ΧVΙΙΙ.

Pag. 82. lin. 2. ποίους και τίνας] Victor.


τσοίους τινάς.
Ρ"g, 84 lin. 3. Μεναλίππης. Ι γρ. Μελα
νιππης.
lin. 22. τα έντώΙ το έντ. Victor.
C Α Ρ. ΧΙΧ.
Pag 88.lin.5, πράγμασιν Ι. γρ. δράμασιν,
& mox, έπι των αυτών ειδών, Ηeins. al
ιδών.
lin.
346 γ Α R Ι ΑΕ
lin. 13. ήδέα Ι ή ιδέα, Ηeins.
Ο Α Ρ. Χ.Χ.

Ρag. 92. lin. 5. άνευ του α &c. Π γρ. άνευ


του α συλλαβή , και μετα του ν α'
οιον, &c.
Ιin. 15. σημαντικών] γρ. σημαντικήν.
ibid. δε ποιείν Ι γρ. ή τσοιείν τσέφυκε.
Ρag. 94. lin. Ιo. τσροοσημαίνει Π σημαίνει,
Victor.
Πin. 17. υποκριτά] γρ. υποκριτικά.
Ρag. 96. lin. 3. βαδίζει Κλέων Ι γρ. βαδί
ζειν Κλέωνα.
i C Α Ρ. ΧΧΙ.

Ρag. 96. lin. 13. τετραπλούν Ι γρ. δ τε


τραπλ. και πολλαπλούν. . .
lin. Ι7. υφηρημένoν Π γρ. αφηρημένον,
Ρag. Ιοο. lin. 3. το ανάλογον Ι γρ. των
αναλ. - - - -

lin. 6. ανώνυμον J Fortasse ανάλογον.


fin. 18. έρνύτας]έρνύγας, Victor.
lin. 19. αφηρημένoν Ι γρ. υφηρημένον,
lin. 2ο, ή του οικείου Ι γρ. ή το οικείω,
C Α Ρ. ΧΧΙΙ. "

Ρag, το4. lin. 22. δι θ ανακεκράσθω ] Vic


tor, δεί άρα κεχρήσθαι πώς &c. al. ανα,
- ν
χ8
--

ΣΕ ΟΤΙΟ ΝΕ.Δ. 347


κέκραται, al. κεκράσθαι.
Ρag. Ιο6. lin. 13. Μαραθώνα ΙΙ γρ. Μαρα
θώναδε. - -

lin. 14. ουκ αν γενάμενος] γρ. ουκ άνερά


μενος των εκείνου εξελλέβορον. Castelvetr.
εξελέβορον, -

Ρagδε Ιμέγισον.
Ιο. lin. το, το δε μέγισον Ι γρ. πολύ ε--

lin. 22. χρήσεται Ι γρ. χρήσατο.


C Α Ρ. ΧΧΙΙΙ.

Ρag. Ιτα. lin. Io. όσα. ΙΙntellige και τό,


ante όσα.
Ρag. Ι Ι4. lin. Ιο. κυπριακά Ι. γρ. Κυ
πρικά. - Φ

liή. 16. Πτωχεία , Λάκαινα Ι Victor. τστω


χεία Λάκαινα,
Ο Α Ρ. ΧΧΙ V.

Ρag. ττ8. lin. 2. ήρμοσε Ι γρ. ήρμοκεν.


lin. 9. κινητικά Ι γρ. κίνησις. Forte κινητά , ait
* Victor.
lin. 14, αυτό Παυτή Victor.
Ρag. 12ο. lin , και ουδέν άηθες] και ουδέν
αήθη, αλλ' έχοντα ήθος, Victor. ...
lin. 5, ανάλογον Ι το άλογον δι δν σ. Victor.
& Dacier.
lin. 7. έπειτα Π έπει τα Victor. -
lin. 16. τουδιόντος ή, &c.] τουδί όντος τοδι
ή , ή γινομένου γίνητα , Victor. lin

ε
348 γΑ R Ι ΑΕ .
lin. 19. άλλου δε τούτου Ι γρ. αλλ' ουδε
πούτου. "-

Pag., τα 2. lin. 19. εμφανίζει Π αφανίζει,


Victor. -

ο Α Ρ. xxv.
Ρag. τα4. lin. 18. ή μεν γαρ Ιει μεν,
& ει δε, Victor. & αυτής.
Ρag. Ι 26. lin, 3. ει αδ. Π ή αδ. Victor.
lin. 13, ει μεν ΙΙ γρ. ή μέν τοι.
lin. 2.Ι. κακομιμητως Ι γρ. αμιμ.
Ρag Ι 28, lin. Ι. αλλ' οία δεί Ι αλλ' ίσως
εί, Victor.
Ρag. 134. lin. Ι7, καταψηφισάμενοι] κατα
σοφισάμενοι Ηeins.
Ρag. 136. lin. 6. δ αμάρτημα Ι γρ, δια
μάρτημα. - -

Ρag. Ι.38. lin. 3. αλογίας και μοχθηρίας ΙΙ γρ.


αλογία και μοχθηρία,
lin. 6. τό Αιγειήτου Ιτή Αιγίσθου , Vic
tΟΥ. - -

"lin. 8. ταύτα μεν ΙΙ γρ. τα μεν,


lin, 12. αι δε λύσεις &c. Π.Ιegendum est, αι
.. δε λυσεις εκ των ειρημένων σκεπτέα εισι
δε αριθμό δώδεκα , Ηeins.
C Α Ρ ΧΧVΙ.
Ρag. 138. lin. 15. τραγωδική] γρ. τρα,
γική. - -

Ρag. Ι4ο. lin. 2. κινούνται Π γρ. κινούντα.


---- lin.
Ι Ε ΟΤΙΟ ΝΕΔ. 349
lin. 8. Μυνίσκος] γρ. Μηνίσκος.
lin. 19. διάδοντα] γρ. διαδιδόντα.
Ρag. 142, lin. 2. άλλοις] γρ. άλλοι. Vide
Υictorium.
lin. Ι 2. την όψιν Ι γρ. τάς όψεις έχει : &
mox διής τας ήδονας επίσανται.
lin. Ι9. οποιαούν οποιαιούν, Victor.
lin. 22. βραχέα Ι γρ. βραχέως.
Pag. 144 lia. Ι. μύουρο Ι γρ. μείουρον.

Ε Ι Ν Ι S.
ν»
•,
** ξ

ι,
-*--
και
.
-"- 4.. "'--
"εε:
και
-τ".-
-" .-
""-Αν--
- Α.Α' ν"
,-
.r- -
ε-4.-.."γr -- Α
- " " ν->
".όΑ"- "Α
Α
----
-,
ν
-"
-
-".

- -...
8
»ν
ν.-
Ο
-Α.-
"-Ν. -1-
ν
-Α-
---
-.-
θι
.
ν
-
ν

*
"

"
-
&θ,
---
-
-"Α
» -Α
Ν
.---
\
--ν
ν
ι
-4,
-"ν--ν
ν.«"».
-
-
-
τ".-
-
*
",
-»-ν -"ι
«.
-- νι
-".
ιΦ,
-, --
Ν
θ -
ν.
ν
-- ιτι
κ
--ν -
Η χ-\
ν <-
ι
*ν-Ν ν".
\- "ν.-

-"

-
-
--
:
-»,
ν
-Α'-
-
--
---
ν
-
ν""

ν"
-» θ
*-
.

ν -ι
".»
:

-
".-
--Θ

-
»
-
-
-
-
«
-"
-, -.•
\
-
-"

».
*-
-
-
4 - - - ---"-

Vous aimerez peut-être aussi