LEKSIONI 6

LLOGARITJA E RRJETEVE PER QENDRUES HMERI M EKANIKE.

&IV-1 Njohuri te pergjitheshme

Llogaritja e qendrueshmerise mekanike e rrjeteve behet vetem per

linjat ajrore. Me studimin e qendrueshmerise mekanike te linjave
ajrore, merret pjesa mekanike e linjave, e cila studjon qendrueshmerine
e percjellesave, te troseve, te izolatoreve dhe te shtyllave, per te
perballuar nderjet (sforcimet) mekanike qe shkaktohen nga pesha e
vete percjellesit, nga veprimi i eres, pesha e akullit ne percjelles etj.
Megjithese llogaritjet mekanike nuk kane te bejne me problemet
elektrike, njohja me to eshte e domosdoshme per i;do specialist
elektrik, si per ndertimin ashtu dhe per shfrytezimin e ketyre linjave.
Karakteristikat kryesore te linjave ajrore jane:
- Distanca horizontale midis dy shtyllave te linjes ajrore, qe quhet
kampate e linjes dhe shenohet me I (fig.IV-1/a).
- Distanca vertikale ndermjet drejtezes qe bashkon dy pikat e fiksimit
te percjellesit dhe pikes me te ulet te percjellesit nga toka, qe quhet
shigjete e perkuljes (frei;a) dhe shenohet me f (fig.IV- lib).
- Distanca vertikale ndermjet pikes me te ulet te percjellesit dhe
siperfaqes se tokes, qe quhet hapesire drite dhe shenohet me hd (fig.IV-
lie).
Ngarkesat mekanike te linjave ajrore varen . kryesisht nga kushtet
klimatike te zones ku ndertohet linja. Per kete qelli m, teritori i vendit
ndahet ne kater zona klimatike, qe karakterizohen nga ndryshimi i
trashesise se akullit qe formohet mbi percjelles.
- Ne zonen e pare klimatike hyjne ato vende apo rajone, ku akulli
1
mbi percjelles formon nje trashesi deri 5 mm.
- Ne zonen e dyte klimatike hyjne ato vende apo rajone, ku akulli
mbi percjelles formon nje trashesi deri 10 mm.
- Ne zonen e trete klimatike hyjne ato vende apo rajone, ku akulli
mbi percjelles formon nje trashesi deri 15 mm.
- Ne zonen e katert klimatike hyjne ato vende apo rajone, ku
akulli mbi percjelles formon nje trashesi deri 20 mm.

Ne percaktimin e zones kli matike, per linjat 220, I IO

dhe 35 kV merren kushtet me te veshtira te perballuara gjate
10 vi teve ndersa per linjat e tjera merren ato te perballuara
gjate 5 viteve.

c)

FIG.IV-I. K ARAKTERISTIKAT KRYESORE TE LINJAVE AJRORE

2
 &IV-2. Ngarkesat mekanike te percjellesave.

Percaktimi i shigjetes se perkuljes.

Llogaritja e seksionit te percjellesit lidhur me

qendrueshmerine mekanike, bazohet ne ngarkesat specifike,
pra ne nderjet per njesi te gjatesise te nje percjellesi me
seksion l mm2.
Nderjet qe veprojne mbi percjellesit e linjave ajrore jane:
- Nderjet nga pesha e vete percjellesit 0'1 ;
- Nderjet nga pesha e akullit ne te 0'2 dhe
- Nderjet per shkak te eres 0'3 .
Nderja nga pesha e vete percjellesit 0'1 dhe nderja nga
pesha e akullit ne te O' 2 kane drejtim vertikal ndersa nderja per
shkak te eres O'3 merret ajo maksimale qe arrihet per
drejtimin horizontal te eres dhe pingul me
percjellesit. Per llogaritje, shpejtesia maksimale e eres merret:
-30 m/sek per percjellesa te pa veshur me akull dhe
-15 m/sek per percjell esa te veshur me ak ull.
Nderja me e madhe e percjelle save (sforcimi me i madh)
arrihet kur ai eshte i veshur me akull dhe era fryn ne drejti mi n
perpendi kular me to. Ky

3
sforcim gjendet nga mbledhja vektoriale e dy nderjeve 0'"1 +
0'"2 me 0'"3 , pra nga sforcimi i shkaktuar nga pesha e
percjellesit me akull dhe nga presioni qe ushtron era (fg.IV-
2/B).
0 -----63
-.

A)
B)

FtG .IV-2. NDER.•ET E PERGJITHESHME TE PERCJELLESAVE TE LINJAVE AJRORE

A- NEM VEPRIMIN E PESHES SE PERCJELLESIT DHE ERES.

8- NEt-. VEPRIMIN E PESHES SE PERCJELLESIT, AKULLIT DHE ERES.

Nderja maksimale 1110

ks qe lejohet ne percjellesit e linjave
0'" ajrore
gjate veprimit (e ngarkesave mekanike , duhet te jete me e
vogel se rezistenca e kep11tjes se percjellesit Rkp dhe percaktohet
nga raporti:
Rkep

O'"maks =--

4
ku: Rk p eshte r zistenca e keputjes se materialit e cila per
percjellesa te ndryshem jepet ne tabelen IV-1 dhe n eshte
koeficienti i sigurise i cili eshte indryshem ne vartesi te
vendit ku kalon linja dhe merret:
a) Per zona te pabanuara dhe rruge jo kryesore:
n=2 per percjelles shume fijesh dhe n=2,5 per percjelles nje
fijesh.
b) Per zona te banuara dhe rruge kryesore:
n=3 per percjelles shume fijesh dhe n=3,75 per percjelles nje
fijesh.

Tabe/a JV-I. Vetitiljiziko-mekanike te'pe 'rcjelliisave te linjave ajrore

Lloi i materialit te percjellesit

Vetite Fiziko-mekallIBe c elik Alunin-
Baker Alunm
Nie fiiesh ShllllE fiiesh Celik
Rezistenca e keouties nl:! kP/mm2 39 15 44 65 25
Dendl:!sia l'/cm 3 8.9 2.7 7.85 7.85 3.47
Shigjetat e
perkuljes per kampata
dhe temperatura te
ndryshme , per
percjellesit me te
perdorshem prej
Pas percaktimit te nderjes
alumin 9eliku qe
maksimale te percjellesave,
perdoren me shume ne
sipas llogari tjeve nga mekanika
linjat elektrike ajrore
teo1ike, percaktohet shigjeta e
me ngarkese
perkuljes per kampata dhe
komunale apo
kushte te ndryshme klimatike.
industrialo- komunale ,
Shigjetat e perkuljes duhet j epen ne grafiket e
te llogmiten si per percakt imin figurave IV-3 deri IV-
e lartesise se shtyllave nga toka, 6.
ashtu dhe per te ndertuar lakoret e
monti mit te linjes.

5
 f(n)
f<l"I)
2.
1
20n

2. ;_ - · - 901'l
BOM
2.
900 ItOn -,-BO
IIOn 2.' 100M
. 110

SOo l.2

700
0.8

600

SOo
0.4

0
10 20 30 40 t<grade>

10 20 30 40 t<gro.de) -5

FIG.IV-5. LAKORET E MONTIMIT TE LINJAVE.ME PERCJELLESA

ACl6 ,

A) PER SHPEJTESI ERE 25M/SEK PER ZONEN E PARE KLIMATIKE

B) PER SHPEJTESI ERE .50M/SEK PER ZONEN E DYTE
KLIMATIKE

115
 f'(n)

... i
2. J 90M

l·- aon
2.
llOn

o.
----
2.

30

•) 8)

flG. IV-6. SHIGJETA E PERKULJES E PERCJELLESIT AC25,

PER SHPEJTESI ERE 25M/SEK PER ZONEN E PARE KLIHATIKE

B) per shpejtesi ere 30m/sek per zonen e dyte kulimatike

Per linjat e TU, per percjellesa bakri dhe alumini me

seksion deri 25 mm2, shigjeta e perkuljes per temperatuni te
ndryshme rezulton sipas tabeles IV-2.

115
 Tabela IV-2. Shigjeta e pilrkuljes pe"r linjat e TU
p f"r temperatura ti! 11dryshme te·mjedisit.

Shigjeta e perkuljes ne cm, per liitia me IJf rcjelles :

Kampata ne bakri, per temperature ne grade alumini, per temperature ne grade
metra celsius: celsius:
10 25 40 10 25 40
30 30 36 48 40 48 69
40 40 50 62 50 60 85
50 60 75 86 70 85 1 10

Ndertimi i linjave me shigjete te perkuljes mt: te vogel

se ato te percaktuara ne tabela dhe grafike, do shkaktoje nitjen
e nderjeve maksimale ne percjellesa mbi vlerat e Iejuara pra dhe
rrezikun e keputjes se tyre.

&IV-3. Permasat kryesore te linjave me tension deri lOkV.

Permasat kryesore te linjave me tension deri 10 kV jane:

Gjatesia e kampates, largesia ndermjet percjellesave,
lartesia e percjellesave nga siperfaqja e tokes dhe nga
objektet e ndryshme qe gjenden nen linje.
Gjatesia e kampates varet nga tensioni nominal i rrjetit,
materiali i shtylles, materiali dhe seksioni i percjellesave,
rajoni klimatik si dhe terreni ku kalon linja. Ne tabelen IV-
3 jepen kampatat maksimale te lejuara te linjave me shtylla
druri, betoni dhe hekuri te TU dhe te TM.

Tabela IV-3. Kampala/ maksimale 11diir111jet shtyllave ndf"rmjete "se

per li11jat ajrore deri 10 kV.

Vende te pa banuara me Vende te banuara me

SelGioni trashesi akulli ne mm trashesi akulli ne mm
 ne mm2
Lloi i
percjellesit 5 10 15 20 5 10 15 20
Per linia IC 'IM 6 deri 10 kV
lO 106 73 51 41
Baker 16 129 94 69 56 113 85 60 50
25 129 107 81 67 114 95 71 60
25 90 70 50 40
Alunin 35 108 85 60 45 98 74 53 44
50 108 92 69 55 98 81 61 50
16 114 75 52 42 114 75 52 42
Alumin -elik 25 114 85 62 50 114 85 62 50
35 114 85 62 50 114 85 62 50
Per linia IC TU 220/380V
Bakri dhe P r do
55 45 35 30 40 35 35 30
Alum ni seksion

116
 Largesia ndermjet percjellesave varet nga gjatesia e
kampates, nga tensioni i linjes dhe zona kli matike ku ndertohet
linja. Largesite mini male te lejuara ndermjet percjellesave per
kater zonat klimatike per linjat e TM, jepen ne tabelen IV-4
ndersa per linjat e TU, jepen ne tabelen IV-5.
Lartesia e percjellesave nga siperfaqja e tokes varet nga
popullimi i vendit ku ajo linje kalon dhe nga tensioni i saj.
Vlerat mini male te Iejuara te percjellesave nga siperfaqja e
tokes per vende dhe tensione te ndryshme jepen ne tabelen IV-
6.

Tabela IV-4. Largiisitii mi11imale til lej11ara 11dilrmjet pilrcjellilsave per lilljat ajrore til
TM me te11sio11 6 deri 10 kV.

Zona Per ka m pa ta ne metra

klima tike 50 75 100 125
I 80 80 80 90
II 80 J OO 1 25 1 50
Ill d h e !V J OO 1 25 150 J 75

Tabela IV-5. Largilsitil mi11imale te' lejuara 11de'rmjetpilrcjelle 'save per li11jat ajrore te'
TU me te1isio11 220/380V.

71m WimiikeIretra;OO;i Vt'Stjrjeli nenm

KanptalE
nEtra
dEri 10 I lOdcri al dEri 10 I lOderial
llirmia wrtikaenecrn: l..an!eiia horum.tae ne an
cbi 40 I ({) X> I 40
nn 30 40 I ({) I 40

Tabela IV-6. Lartesite' millimale 11ga toka te' li11jave ajrore ti/ TU dhe TM.

ll7
 Karakteri1.1ikat e vendit ku
kalon linja
v ende te ban uara
Vende me dendesi te vogel banimi
qe shkelen nga transporti
Lartesia mi nimalc ne metra c percjellesa ve nga
toka. ner li nia me tension:
deri lkV 1deri 20kV
6 7
6 6

Vende me dendesi te vogel bani mi

4 4,5
qe n uk shkelen nga transpo11i
Vende te pakal ueslune si shkrepa,
shkembenj, lumenj te pa 2 3
1 mP<h <i m Pt;
00 ..

ll7
 Ne vende te ba nuara hyjne teritoret e qyteteve, te
ndermarjeve, parqet , plazhet, banesat e fshatit anes rrugeve
automobilistike, portet, stacionet hekurudhore etj.
Ne vende me dendesi te vogel banimi hyjne vendet me
ndertime te ralla , kopshtet, vendet qe frekuentohen nga
njerezit, lagjet e fshatrave etj.
Largesia e li njave nga objektet qe ndodhen nen te, varet
nga lloji i objekteve. Largesite min imale te lejuara per
objekte te ndryshme jepen ne tabelen IV-7.

Tabela IV-7. lilrgifsiLif mi11i111ale ti!/ejuaro tif litijave ajrore nga objektet qi/ 11dodhe11 11i!ii tii*.

Lamesia mini m ale ne metra per tenion:

Emertimi i objektit nen linje
deri ne lkV 1deri 20kV
Rruge hekmudhore 7,5 7,5
Riuge autoroobilistike 7 7
Lumeni te lundrueshem 6 6
Linia te nderlidhies 1,25 2(4)

&IV-4. Percaktimi i seksionit te percjellesave

sipas qendrushmerise mekanike.

Sipas qendrueshmerise mekanike te percjellesave, ne li njat

ajrore te rrjeteve te jashtme dhe ne rrjetet e brendeshme,
rregullat e ndertimit te rrjeteve dhe te paisjeve elektrike nuk
lejojne perdorimin e percjellesave me seksione me te vegjel se
vlerat e dhena ne tabelat IV-8 dhe IV-9.

Tabela IV-8. Seksionet 111i11i111ale 11il 1111112 pi!"r qif1ulrueshmeri mekanike 1e·
percjelle "save te" li11jave ajrore.

Sekioni i percjellesit
Mbi 1kV

118
 Lloi i percjellesit Deri 1kV Vend 1 vend me dendes1 te vogel
banuar banimi
Percjelles ba kri 6 16 10
Percjel les al umi ni 16 35 25
Perejell es a lu mi n-cel iku 10 25 16
Perciel les celiku 25 25 25

• Viera ne kllapa eshte per linjat telefonike qe nuk kane mbrojtje nga mbitensionct
atmosferi ke.

119
 Tabela /V-9. Seksio11et 111i11i111ale 11i! 1111112, per qih1druesllmilri 111eka11ike te
piircjelliisave ti! veshur le·rrjeteve le·brfodiisllme.

Seksioni oer uerciellesa:

Emertimi i percjellesit dhe menyra e shtrirjes
Alumini Bakri
Per percjcllesa le vcshur le vendosur brenda
nuk lcjohcl 0,5
ndricuesave ne nde1tcsa
Per percjellesa le veshur te vendosur brenda
nuk lejohcl I
ndricuesave iashte ndertesavc
Percjcllesa kordon le vcndosur ne izolalore
2,5 I
rolike
Percjclles te vcndosw·ne tuba 2 ,5 I
Percjelles te vendosur mbi izolatore te fiksuar ne
4 2,5
I argesi de1i 6metra
Percjelles te vendosur mbi izolalore te fiksuar ne
10 4
largesi deri 12 metra
Percjelles te vcndosur mbi izolatore te fiksuar ne
16 6
largesi mbi 12 metra

&IV-5. Kontrolli i seksionit te percjellesave te zgjedhur per ngrohje

dhe humbje te lejuar te tensionit, per qendrueshmeri mekanike.

Per ndertimin e nje rrjeti fillimisht llogaritet seksioni i

percjellesit per ngrohje te lejuar dhe per humbje te Jejuar
tensioni. Ne baze te rezultateve te dala nga dy llogaritjet e
mesi perme zgjidhet percjellesi qe rezulton me seksion me te
madh i cili iploteson te dy kushtet.
Mbas percaktimit te seksionit te percjellesit te rrjetit qe
ploteson dy kushtet e mesiperme behet kontrolli i tij per
qendrushmeri mekanike sipas kerkesave te ketij kapitulli dhe
ne se seksioni i zgjedhur nga sa me siper i ploteson kerkesat e
qendrueshmerise mekanike; ai eshte seksioni i zgjedhur i
rrjetit qe do te ndertohet, perndryshe zgjidhet nje percjelles
me seksion me te madh i cili ploteson te tre kerkesat; pra te
ngrohjes se lejuar, te humbjes se lejuar te tension it dhe te
qendrueshmerise mekanike.
120
 &IV-6. Zgjedhja e shtyllave.

Shtyllat e linjave ajrore, llogariten per ngarkesat qe

veprojne ne to ne regjim normal dhe ne regji m avarie.
Gjatesia e shtyllave te linjave ajrore, percaktohet nga largesite
e elementeve te ve9anta si9 jane: hapesira e drites, shigjeta
maksimale e perkuljes, thellesia e futjes se shtylles ne toke

121
dhe largesia e vendosjes se izolatorit te poshtem nga maja e
shtylles (fig. IV-7).

FIG.IV-7. K ARAKTERISTIKAT E SHTYLLAVE

Hapesira e drites (hd) eshte largesia nga toka e pikes me

te ulet te percjellesit te poshtem, per shigjeten maksimale te
perkuljes se tij. Vlerat minimale te kesaj largesie per zona te
ndryshme, jepen ne tabelen IV-6. Shigjeta maksimale e
perkuljes arrihet per temperaturen me te larte te mjedisit ose
per rastin kur percjellesi eshte i mbuluar me akull, ne
temperaturen minus 50°.
Thellesia e futjes se shtylles ne toke (th) varet nga
gjatesia e saj dhe merret sa 1/6 e gjatesise se shtylles ndersa
largesia vertikale e izolatorit te poshtem nga maja e shtylles
varet nga tensioni i linjes dhe nga menyra e vendosjes se
percjellesave ne shtylle.
Atehere gjatesia e shtylles H gjendet:
H=th+hd+f±d *
Ne percaktimin e gjatesise se shtylles shtohet edhe reth 30
cm rezerve sigurie e cila parashikon rritjen e shigjetes se
perkuljes ne vite gjate shfrytezi mit.

120
 Kur gjatesia e llogaritur e shtylles eshte e ndermjetme ndaj
2 gjatesive standarte, per te ruajtur largesine minimale te
percjellesave nga toka, si gjatesi shtylle detyrimisht duhet te
merret shtylla standaite me gjatesi me te madhe.

• Ne kete formule shenja + merret kur izolatori i poshtem ndodhet nen majen e
shtylles, ndersa shenja - merret kur izolatori i poshtem ndodhet mbi majen e shtylles.

120
Ing. Boris CFARKU 2018

Kjo menyre e zgjedhjes se gjatesise se shtylles tTit shpenzimet e ndertimit te linjes prandaj gjate
projektimit te rrjeteve elektri ke, me perpara percaktohet gjatesia e shtylles sipas standartit te prodhimit dhe
pastaj percaktohet shigjeta maksi male e perkuljes dhe rjedhimisht dhe kampata e linjes. Ne rast se_terreni eshte
i tille qe ne disa vende nuk lejon vendosjen e shtyllave me kampatat e llogaritura si me siper, atehere ne keto
vende, zgjidhen kampata me te vogla duke zvogeluar gjatesite e shtyllave.

Pas percakti mit te gjatesise se shtylles dhe te thellesise se nguljes se saj ne toke, eshte e nevojshme te
percaktohet diametri i majes se shtylles mbasi qendrueshmeria e shtylles karakterizohet nga terheqja e lejuar
ne majen e saj.

Shtyllat e centrifuguara ne vartesi te gjatesise se tyre prodhohen me dimensione te ndryshme ne maje (p

sh. shtyllat 10 ml prodhohen me diameter qe varion nga 13 cm deri ne 20 cm) ku per seicilin ti p fabrika jep
ngarkesat mekanike te lejuara te shtylles..

Per nje gjatesi shtylle te dhene dhe thellesi te caktuar te futjes se saj

ne toke, ngarkesat mekanike maksimale qe veprojne ne shtylle jane: Presioni i eres mbi percjellesit per rastet
kur ata jane perpendikular me drejtimi n e eres dhe presioni i eres mbi shtylle.

Ne baze te llogaritjeve te tyre, llogaritjes se ngarkeses se pergjitheshme dhe krahasimit me ngarkesat e

lejuara te shtylles, nga projektuesi i linjes, behet dhe zgjedhja e tyre persa i perket diametrit ne maje.

Per linjat e TM, per shtylla ndermjetese druri, diametri i majes se shtyllave nuk duhet te jete me i vogel
se 15 cm ndersa per linjat e TU nuk duhet te jete me i vogel se 12 cm.

Shperndarje dhe Perdorimi i energjise elektrike I - Leksioni 4- 124/18