‫حنفي عقيده ‪1........................................................

‬‬

‫دمطالبو لړليک‬

‫مقدمه ‪6.................................................................................................‬‬
‫لومړی فصل‬
‫د علم عقېدې اهميت او فضيلت‬
‫د علم عقيدې اهميت ‪8............................................................................. :‬‬
‫د علم عقيدې تعريف ‪9.............................................................................:‬‬
‫د علم عقيدې نور نمونه ‪10....................................................................... :‬‬
‫دويم فصل‬
‫داسالم پنځه بناوې‬
‫د اسالم معنی ‪11................................................................................... :‬‬
‫د اسالم پنځه ارکان (بناوې) ‪11................................................................. :‬‬
‫د توحيد تعريف ‪13................................................................................. :‬‬
‫د توحيد اهميت ‪13...................................................................................‬‬
‫عبادت څه وايي ‪15................................................................................ :‬‬
‫د عبادت اقسام ‪18.................................................................................. :‬‬
‫اعتقادي عبادت ‪19................................................................................. :‬‬
‫قولي عبادات ‪19.................................................................................... :‬‬
‫عملي عبادات ‪19................................................................................... :‬‬
‫د توحيد دوهم اهميت ‪20.......................................................................... :‬‬
‫د طاغوت معنی ‪20................................................................................ :‬‬
‫د توحيد دريم اهميت ‪21........................................................................... :‬‬
‫څلورم اهميت ‪21................................................................................... :‬‬
‫د توحيد فضيلت ‪24..................................................................................‬‬
‫‪ -۱‬ډاډ او خالصون ‪24............................................................................ :‬‬
‫‪ -۲‬توحيد د ګناهونو د بښنې سبب دی ‪24...................................................... :‬‬
‫‪ -۳‬هللا تعالی د دوزخ اور ورباندې حرام کړی دی ‪24...................................... :‬‬
‫‪ -۴‬د [ال اله اال هللا] کلمه د ځمکې او آسمانونو څخه درنده او وزمينه ده ‪26........... :‬‬
‫‪ -۵‬د کلمې په ويلو باندې د بري او لويې کاميابۍ (جنت) زېری ‪26...................... :‬‬
‫د توحيد ارکان ‪27.................................................................................. :‬‬
‫توحيد افغال يا الربوبية ‪29........................................................................ :‬‬
‫د ربوبيت خصلت ‪31.............................................................................. :‬‬
‫‪........................................................2‬حنفي عقيده‬

‫توحيد اسماء او صفات ‪34........................................................................ :‬‬

‫د صفاتو اقسام ‪35.................................................................................. :‬‬
‫فعلي صفات‪36...................................................................................... :‬‬
‫توحيد العبادة يا توحيد األلوهية ‪36.............................................................. :‬‬
‫د توحيد مرتبې ‪38..................................................................................:‬‬
‫درېيم فصل‬
‫د کلمې (ال اال اال هللا محمد رسول هللا) معنی او شرطونه‬
‫اول ‪ -‬د ال اله اال هللا معنی ‪39.................................................................... :‬‬
‫دوهم ‪ -‬د محمد رسول هللا معنی ‪41............................................................. :‬‬
‫د توحيد د کلمې شروطونه ‪45.....................................................................‬‬
‫اول شرط – علم ‪45................................................................................ :‬‬
‫دوهم شرط – يقين ‪46............................................................................. :‬‬
‫دريم شرط – اخالص ‪47......................................................................... :‬‬
‫څلورم شرط – محبت ‪47......................................................................... :‬‬
‫پنځم شرط – صدق ‪48............................................................................ :‬‬
‫شپږم شرط – انقياد ‪48............................................................................ :‬‬
‫اوم شرط – قبول ‪48............................................................................... :‬‬
‫آتم شرط – د باطل انکار ‪48..................................................................... :‬‬

‫څلورم فصل‬
‫دايمان ارکان‬
‫د ايمان تعريف ‪49................................................................................. :‬‬
‫د اسالم او ايمان تر مينځ څه فرق دی ؟ ‪51.....................................................‬‬
‫د ايمان ارکان ‪52................................................................................... :‬‬
‫اول – پر هللا سبحانه وتعالی ايمان ‪53.......................................................... :‬‬
‫دوهم – پر مالئکو ايمان ‪55......................................................................:‬‬
‫د هللا تعالی په کتابونو ايمان ‪58.................................................................. :‬‬
‫په قرآنکريم باندې ايمان ‪59...................................................................... :‬‬
‫په رسوالنو باندې ايمان ‪60.......................................................................:‬‬
‫د رسول او نبي تر مينځ فرق ‪61................................................................ :‬‬
‫د قيامت په ورځ ايمان ‪61........................................................................ :‬‬
‫په تقدير باندې ايمان لرلو مقصد ‪66............................................................ :‬‬
‫پنځم فصل‬
‫دآخر زمان په واقعاتو ايمان‬
 ‫حنفي عقيده ‪3........................................................‬‬

‫د حضرت مهدي په ظهور باندې ايمان ‪68.................................................... :‬‬

‫د عيسي عليه السالم ظهور ‪70.................................................................. :‬‬
‫د قيامت عالمې ‪74................................................................................. :‬‬
‫اشراط الساعة الصغری (د قيامت وړې عالمې) ‪75........................................ :‬‬
‫أشراط القيامة الکبری (د قيامت لويي عالمې) ‪76........................................... :‬‬
‫شپژم فصل‬
‫صحابه کرام رضي هللا عنهم اجمعين‬
‫شپږم فصل ‪78........................................................................................‬‬
‫صحابه کرام رضی هللا عنهم اجمعين ‪78........................................................‬‬
‫کرامت ‪79.............................................................................................‬‬
‫ولي څوک دی ؟ ‪80..................................................................................‬‬
‫ايمان او کبيره ګناهونه ‪81........................................................................ :‬‬
‫دخوارجو سره د امام ابو حنيفه رحمه هللا مناظره ‪82....................................... :‬‬
‫د ايمان زيادت او نقصان ‪84..................................................................... :‬‬
‫د ايمان د ضعف (کمزوری) او د زړه د کلکوالي اسباب او عالئم ‪89.....................‬‬
‫‪ -۱‬زيات وخت د ايماني ماحول نه لريوالی ‪89............................................... :‬‬
‫‪ -۲‬د صالحو او نيک عمله کسانو څخه لرېوالی ‪90......................................... :‬‬
‫‪ -۳‬د ديني علومو د زده کړې او مطالعې څخه لرېوالی ‪91................................ :‬‬
‫‪ -۴‬د ګناه او معصيت په ماحول کې اوسيدل ‪92.............................................. :‬‬
‫‪ –۵‬د دنيا په کارونو کې له حده زياته مشغولتيا ‪93.......................................... :‬‬
‫‪ -۶‬د مال‪ ،‬ښځو او اوالدونو په محبت کې مشغولتيا ‪95..................................... :‬‬
‫‪ –۷‬اوږدې هيلې او اميدونه ‪97.................................................................. :‬‬
‫‪ -۹‬په عباداتو کې سستي کول د ايمان د کمزورۍ سبب ګرځي ‪98....................... .‬‬
‫په موزو باندې مسحه کول ‪99................................................................... :‬‬
‫د پيريان پر وجود باندې ايمان ‪99...............................................................:‬‬
‫ايا جنيات د بل په صورت او شکل ليدل کيدای شي ؟‪101...................................‬‬
‫د انسان په بدن باندې د شيطان او جن تصرف ‪102......................................... :‬‬
‫د دين په ټولو اصولو او اوامرو باندې ايمان ‪104........................................... :‬‬
‫اووم فصل‬
‫دتوحيد او ايمان نواقض‬
‫د شرک تعريف ‪107...............................................................................:‬‬
‫شرک اکبر ‪108.................................................................................... :‬‬
‫شرک اصغر ‪111.................................................................................. :‬‬
‫د رياکارۍ ځنې نښی‪114........................................................................ :‬‬
‫د شرک څخه د ځان ساتنې اسباب ‪117..........................................................‬‬
‫‪........................................................4‬حنفي عقيده‬

‫په شرک کې د اخته کېدو اسباب ‪117.......................................................... :‬‬

‫آتم فصل‬
‫توسل‬
‫آتم فصل ‪122.........................................................................................‬‬
‫توسل ‪122.............................................................................................‬‬
‫د توسل تعريف‪122................................................................................ :‬‬
‫مشروع توسل‪122................................................................................ :‬‬
‫ممنوع توسل ‪129.................................................................................. :‬‬
‫ب)‪ :‬په ذات رسول هللا او انبياء توسل ‪131................................................... :‬‬
‫دتبرک تعريف ‪137................................................................................ :‬‬
‫د تبرک انواع ‪137................................................................................. :‬‬
‫د تبرک د مشروعيت دالئل ‪137................................................................ :‬‬
‫ممنوع (نا رواه) تبرک ‪141..................................................................... :‬‬
‫د غير هللا لپاره ذبحه ‪143...........................................................................‬‬
‫شرکي ذبحې هم څلور قسمه دي ‪144.......................................................... :‬‬
‫په ذبح کې د غير هللا لپاره حصه ورکول ‪148................................................ :‬‬
‫د غير هللا د پاره نذر ‪148...........................................................................‬‬
‫ولې د غير هللا لپاره نذر ؟ ‪148....................................................................‬‬
‫ندز څه ته وايي ‪148............................................................................... :‬‬
‫فرق په مابين د استعاذة او استعانه ‪150........................................................ :‬‬
‫اول – استعانه او د هغې اقسام ‪150............................................................ :‬‬
‫استعاذه (پناه وړل) او د هغې اقسام ‪153....................................................... :‬‬
‫نهم فصل ‪157.........................................................................................‬‬
‫نهم فصل‬
‫سحر او نظر حق دي‬
‫سحر او نظر حق دي ‪157..........................................................................‬‬
‫د سحر او نظر عالئم ‪158........................................................................ :‬‬
‫د ساحر او جادو ګر عالئم‪158.................................................................. :‬‬
‫د سحر او کوډو عالج‪159........................................................................ :‬‬
‫ساحر او کاهن ته ورتلل حرام دي ‪161........................................................ :‬‬
‫د کاهن د خبرو تصديق او منل کفر دی ‪161................................................. .‬‬
‫د سحر نظر او بال د دفع بال لپاره د ځينو شيانو کارول ‪162.............................. :‬‬
‫نفع او ضرر د هللا تعالی له جانبه دي ‪164......................................................‬‬
‫د کفارو په عقيدتي شعائرو کې شرکت کول ‪167..............................................‬‬
‫کريسماس ‪168..................................................................................... :‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪5........................................................‬‬

‫نوروز ‪169..........................................................................................:‬‬
‫د حرمت او عقيدتي خطر وجه څه ده ؟‪172....................................................‬‬
‫ډيوکراسي د ننی زماني بت ‪174..................................................................‬‬
‫د ډيوموکراسۍ اهداف ‪Error! Bookmark not defined. ..........................‬‬
‫‪ -۱‬ځمکنی قانون ‪176.............................................................................:‬‬
‫‪ -۲‬اختياري اخالق ‪177.......................................................................... :‬‬
‫‪ -۳‬انسان مقدس دی ‪177......................................................................... :‬‬
‫الف) د بيان آزادي ‪178........................................................................... :‬‬
‫ب)‪ :‬د دين آزادي ‪179............................................................................ :‬‬
‫ج) د اقتصاد او بازار آزادي ‪179............................................................... :‬‬
‫‪ -۵‬انتخابات ‪180................................................................................... :‬‬
‫لسم فصل‬
‫نفاق او منافقت‬
‫لسم فصل ‪181........................................................................................‬‬
‫نفاق او منافقت ‪181..................................................................................‬‬
‫لومړې‪ :‬نفاق اکبر(لوﺉ منافقت)‪181........................................................... :‬‬
‫دوهم‪ :‬نفاق اصغر (کوچنی منافقت)‪181....................................................... :‬‬
‫د منافقت عالئم ‪181............................................................................... :‬‬
‫د منافقينو عالئم ‪185.............................................................................. :‬‬
‫د منافقت څخه وېره ‪188..........................................................................:‬‬
‫يوولسم فصل‬
‫خالصه نواقض االسالم‬
‫يوولسم فصل ‪190....................................................................................‬‬
‫خالصه نواقض االسالم ‪190.......................................................................‬‬
‫د اسالم او ايمان د نواقضو (ماتوونکو) خالصه ‪190....................................... :‬‬
‫د لمانځه د تارک حکم‪204....................................................................... :‬‬
‫د تکفير په حکم کې احتياط‪204...................................................................‬‬
‫د کفر موانع ‪208.....................................................................................‬‬
‫دوهم ‪ -‬تأويل د شرعي احکامو‪210.............................................................:‬‬
‫دريم ‪ -‬اکراه او مجبوريت‪211.................................................................. :‬‬
‫توبه ‪213...............................................................................................‬‬
‫د توبې او استفار فضيلت ‪215.....................................................................‬‬
‫مأخذونه ‪217..........................................................................................‬‬
‫‪........................................................6‬حنفي عقيده‬

‫مقدمه‬
‫إن الحمد هلل‪ ,‬نحمده ونستعينه ونستغفره‪,‬‬
‫ونعوذ باهلل من شرور أنفسنا ومن سيئات‬
‫أعمالنا‪ ,‬من يهده هللا فال مضل له‪ ،‬ومن يضلل فال‬
‫هادي له‪ ،‬وأشهد أن ال إله إال هللا وحده ال شريك‬
‫ً عبده ورسوله‪ ،‬صلى هللا‬ ‫له‪ ،‬وأشهد أن محمدا‬
‫عليه وعلى آله وأصحابه ومن تبعهم بإحسان‬
‫ً‪ ..‬أما‬ ‫ً كثيرا‬ ‫َّ‬
‫وسلم تسليما‬ ‫إلى يوم الدين‬
‫بعد‪:‬‬
‫د شرک‪ ،‬نفاق‪ ،‬بدعت او خرافاتو څخه خالصه‬
‫عقيده د ټول دين بنسټ دی‪ ،‬که خدای مه کړه‬
‫په عقيده کې خلل او خرابي وي هيڅ نيک عمل د‬
‫قبول وړ نه دی‪.‬‬
‫په دې کتاب کې د توحيد ارکان‪ ،‬د اسالم او‬
‫ايمان ارکان او د ايمان ماتوونکي‪ ،‬شرک‪،‬‬
‫کفريات او نور ګمراه کوونکو عقائدو باندې‬
‫بحث شوی دی‪.‬‬
‫د اسالم او ايمان د ارکانو د زده کړې سره‬
‫سره د ايمان د ماتوونکو شيانو زده کړه واجب‬
‫ده‪ ،‬څو مسلمان بنده له هغو شيانو څخه چې‬
‫ايمان ته زيان رسوي او ايمان له مينځه وړي‬
‫په کلکه ډه ډه وکړي ‪.‬‬
‫ددې کتاب د ليکلو هدف څه دی ؟‬
‫‪ -۱‬د جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم متابعت‬
‫کول چې ترڅو خلکو ته صحيح عقيده وړاندې‬
‫شي او دا د شرعي علم بنسټ دی او د رسول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم په دغه قول کې شامل دی‬
‫چې فرمايي‪« :‬بلغوا عني ولو آية» (صحيح‬
‫البخاري) ‪ .‬ژباړه‪ :‬ورسوئ زما څخه (خلکو‬
‫ته دين) که څه هم يو آيت وي‪.‬‬
‫‪ -۲‬د اسالمي شريعت د نصوصو په رڼا کې د صحي‬
‫عقېدې زده کړه‪ ،‬دشرک‪ ،‬کفر‪ ،‬بدعت او ټولو‬
 ‫حنفي عقيده ‪7........................................................‬‬

‫خرافاتو پر وړاندې په دالئلو کلکه مبارزه‬

‫ده ‪.‬‬
‫‪ -۳‬زده کوونکي ته د باطل پر وړاندې د قوي‬
‫حجت او دليل ور زده کول ‪.‬‬
‫‪ -۴‬په عبادت کې د اخالص حرص او عبادات د‬
‫ريا‪ ،‬نفاق او بدعت څخه پاکول ‪.‬‬
‫‪ -۵‬خپل ځان او ټول مسلمانانو ته د هللا سبحانه‬
‫وتعالی رضا او جنت ته تشويق او دعذاب څخه‬
‫د نجات کوښښ او دټول بشريت لپاره دنجات‬
‫فکر او کوښښ کول ‪.‬‬
‫په آخر کې دا کتاب د توحيد او وحدانيت‬
‫پرستی ټاټوبي افغان ولس ته ډالی کيږي‪ ،‬هغه‬
‫ولس چې هيڅ کله يې کفر او طاغوت ته سر نه‬
‫دی ټيټ کړی او تل يې د طاغوت پر وړاندې‬
‫کلکه مبارزه کړې او کوي يې‪.‬‬
‫ټولو وروڼو او خويندو نه مو دا غوښتنه ده‬
‫چې دغه کتاب په ډير اهتمام او دقت سره‬
‫ولولئ او نورو وروڼو او خويندو ته يې ورسوئ‬
‫په خاصه توګه له علمي مراکزو څخه هيله کيږي‬
‫چې دغه کتاب پخپل درسي نصاب کې شامل کړي په‬
‫دې کتاب کې ټول ضروري عقائد دقرآن‪ ،‬سنتو او‬
‫د امت د اجماع او سواد اعظم (اهل سنت‬
‫والجماعت‪ ،‬مذهب ابی حنيفه رحمه هللا) موافق‬
‫ترتيب شوی دی ‪.‬‬
‫و ماتوفيقي اال باهلل عليه توکلت و اليه‬
‫انيب‬
‫حمد هللا شاکري‬
‫‪........................................................8‬حنفي عقيده‬

‫لومړی فصل‬
‫د عقېدې دعلم اهميت او فضيلت‬
‫د عقيدې دعلم اهميت ‪:‬‬
‫دعقيدې علم د ټولو شرعي علومو سردار او‬
‫اشرف علم دی‪ ،‬شرف يې معلوم دی چې دا علم په‬
‫خالق تبارک و تعالی پورې اړه لري او بل ځکه‬
‫اشرف د علومو دی چې د عقيدې او ايمان پرته‬
‫هيڅ عمل د قبول وړ نه دی‪ ،‬دا هغه علم دی چې‬
‫پر هر مکلف باندې لومړی او آخر واجب دی‪،‬‬
‫لومړی دا چې کله اسالم ته داخليږي نو هغه به‬
‫په توحيد د هللا سبحانه وتعالی او رسالت ايمان‬
‫راوړي [ال إله إال هللا‪ ،‬محمد رسول هللا] او چې کله وفات‬
‫کيږي د همدې کلمې تلقين به ورکول کيږي لکه‬
‫چې جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪:‬‬
‫«لقنوا موتاكم ال إله إال هللا» (رواه المسلم) ‪.‬‬
‫يعنې‪( :‬د ځنکندن پر مهال) خپلو مړو ته د ال‬
‫اله اال هللا تلقين ورکوئ‪.‬‬
‫جناب نبی اکرم صلی هللا عليه وسلم مونږ ته دا‬
‫زېری راکړئ چې چا ددغې کلمې د شرائطو موافق‬
‫ژوند تير کړ او آخري کلمه يې همدا وه نو‬
‫هغه به جنت ته داخل شي ‪.‬‬
‫«من كان آخر كالمه من الدنيا ال إله إال هللا‬
‫دخل الجنة» (رواه احمد و ابوداود) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬د چا چې له دنيا نه (د رخصت پر‬
‫مهال) آخري خبره ال اله اال هللا وي داخل به شي‬
‫جنت ته ‪.‬‬
‫وروڼو او خويندو! دا هغه علم دی چې ټولو‬
‫پيغمبرانو عليهم السالم د هغه طرف ته بلنه‬
‫کړې او خلک يې د هللا سبحانه وتعالی توحيد او‬
‫وحدانيت ته بللي دي او د طاغوت له پيروی‬
‫څخه يې منع کړي دي‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪9........................................................‬‬

‫نوحِي‬ ‫ال ُ‬
‫َِّ‬
‫ٍ إ‬‫َّسُول‬
‫ِن ر‬ ‫ِكَ م‬ ‫َب‬
‫ْل‬ ‫ِن ق‬ ‫َا م‬‫لن‬ ‫َر‬
‫ْسَْ‬ ‫ما أ‬ ‫ََ‬
‫[و‬
‫ِ] (األنبياء‪.)۲۵ :‬‬ ‫ُ‬‫ُ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِال أنا فاعبدون‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِله إ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫ِ أنه ال إ‬‫َ‬ ‫َِلي‬
‫ْه‬ ‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬او له تا نه وړاندې چې مونږ هر‬
‫پيغمبر ليږلی دی‪ ،‬نو هغه ته مو همدا وحی‬
‫کړې ده چې‪ :‬پرته له ما بل معبود نشته نو‬
‫يوازې زما عبادت وکړئ ‪.‬‬
‫ٍ‬
‫مة‬ ‫ُ‬
‫ِ أَّ‬‫ُل‬
‫ِي ك‬ ‫َا ف‬ ‫ْ‬
‫َثن‬ ‫د َ‬
‫بع‬ ‫َ‬
‫َلقْ‬‫َ‬‫هللا عز وجل فرمايي‪[ :‬و‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫ُوا الطاغوت] (النحل‪:‬‬ ‫َ‬
‫ْتن‬
‫ِب‬ ‫َاج‬‫اَّللَ و‬
‫دوا َّ‬ ‫ُُ‬
‫ْب‬‫ُع‬‫َنِ ا‬ ‫َّسُ ً‬
‫وال أ‬ ‫ر‬
‫‪. )۳۶‬‬
‫مونږ په هر امت کې د‬ ‫ً‬
‫ژباړه‪ :‬او يقينا‬
‫استاذی ليږلی دی چې‪ :‬د‬ ‫(همدې خبرې) لپاره‬
‫له طاغوت نه ځان وژغورئ‬ ‫يو هللا عبادت وکړئ او‬
‫‪.‬‬
‫جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په مکه‬
‫مکرمه کې ديارلس کاله خلک د توحيد عقيدې ته‬
‫بللي دي او د شرک او طاغوت له پيروی څخه يې‬
‫منع کړی دي ‪.‬‬
‫دا چې عقيده د ټولو شرعي علومو بنسټ دی‬
‫ځکه د صحي عقېدې پرته هيڅ عمل د قبول وړ نه‬
‫ده چې د عقېدې‬ ‫دی‪ ،‬نو مسلمان ته په کار‬
‫ضروري احکام په پوره دقت سره زده او په هغه‬
‫باندې عمل وکړي ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی ته دا سوال کوم چې ما او‬
‫زما ټول مسلمانان وروڼه او خويندې په خپل‬
‫فضل او کرم د اسالم په دين باندې ثابت‬
‫وګرځوي ‪.‬‬
‫د علم عقيدې تعريف ‪:‬‬
‫عقېده په لغت کې اعتقاد او باور ته وايي‬
‫او په اصطالح کې په ټولو مؤمن به شيانو‬
‫باندې د زړه په تصديق سره پرته له شک څخه‬
‫سره ايمان ته‬ ‫او د ژبې په اقرار کولو‬
‫عقيده وايي ‪.‬‬
‫‪........................................................10‬حنفي عقيده‬

‫علم عقيده دتوحيد‪ ،‬اسالم او ايمان له‬

‫ارکانو او د دغو ارکانو له ماتوونکو څخه‬
‫بحث کوي ‪.‬‬
‫د علم عقيدې نور نمونه ‪:‬‬
‫علم عقائد يا عقېدې ته «فقه أکبر» هم‬
‫وايي چې په دې باره کې امام ابی حنيفه رحمه‬
‫هللا د فقه اکبر په نوم کتاب ليکلی دی‪ ،‬او دا‬
‫کتاب په عقېده کې د تابعينو د دور لومړی‬
‫ليکل شوی کتاب دی ‪.‬‬
‫علم عقائد يا عقېده‪ ،‬د علم عقېده په نوم‬
‫ياديږي چې په دې باره کې حنفي عالم امام‬
‫طحاوي رحمه هللا د «العقيدة الطحاوية» په نوم‬
‫کتاب ليکلی دی ‪.‬‬
‫علم عقائد ته علم السنه هم وايي چې په دې‬
‫باره کې امام احمد رحمه هللا د «علم السنة »‬
‫په نوم کتاب ليکلی دی او همدارنګه دې علم‬
‫ته علم توحيد هم وايي چې په دې باره کې‬
‫امام ابن خزيمه رحمه هللا د «التوحيد» په نوم‬
‫کتاب ليکلی دی او همدارنګه دې علم ته علم‬
‫ايمان هم وايي چې په دې باره کې ابن ابی‬
‫شيبه او عبيد القاسمی بن سالم رحمه هللا د «علم‬
‫االيمان » په نوم کتاب ليکلی دی ‪.‬‬
‫او همدارنګه دا علم د علم شريعت او علم‬
‫اصول الدين په نوم هم ياديږي چې په دې باره‬
‫کې هم کتابونه ليکل شوی دي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪11........................................................‬‬

‫دوهم فصل‬
‫د اسالم پنځه بناوې‬
‫د اسالم معنی ‪:‬‬
‫اسالم په لغت کې د هللا تعالی اوامرو ته تسليم‬
‫او غاړه اېښودلو ته وايي‪ ،‬په اصطالح کې په‬
‫كلكه ګواهي كول چې د هللا تعالى څخه پرته بل‬
‫هيڅوك په حقه دعبادت اليق نشته‪ ،‬او محمد صلى‬
‫هللا علپه وسلم د هللا تعالى استاذی او پيغمبر دی‬
‫داسې ګواهي چي په زړه باور او تصديق او په‬
‫ژبه اقرار‪ ،‬او په اندامونو ددي ګواهي په‬
‫مقتضى عمل وكړي (صالح اعمال تر سره کړي)‪.‬‬
‫د اسالم پنځه ارکان (بناوې) ‪:‬‬
‫ن ال إله إال هللاُ‬ ‫َْ‬
‫ِ أ‬‫دة‬‫هاَ‬‫ْسٍ شََ‬‫َم‬‫لى خ‬ ‫ََ‬
‫ُ ع‬ ‫ِسْالَم‬
‫ِيَ اإل‬ ‫بن‬ ‫«ُ‬
‫ِيتاِ‬
‫ء‬ ‫َ‬ ‫َإ‬
‫ِ و‬ ‫َ‬
‫َّالة‬
‫ِ الص‬ ‫َ‬
‫ِقام‬ ‫َإ‬
‫ه و‬ ‫ُ‬
‫َسُولُ‬ ‫َر‬‫ه و‬ ‫ُْ‬
‫دُ‬‫َب‬ ‫دا ع‬ ‫ًَّ‬
‫َم‬ ‫َّ‬
‫َأن ُ‬
‫مح‬ ‫َ‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِ رمضان»‪[ .‬متفق عليه]‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِ وحجِ البيتِ وصوم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َّ‬
‫الزكاة‬
‫ژباړه‪« :‬د اسالم دين په پنځه بنسټونو‬
‫باندي جوړ او والړ دی‪:‬‬
‫لمړې‪ :‬ددې خبرې ګواهي کول چه د عبادت او‬
‫بندګۍ مستحق او اليق بل هيڅ څوک نشته‬
‫مګر يواځې هللا جل جالله دی‪ ،‬او محمد صلی هللا‬
‫عليه وسلم د هللا تعالی ريښتينی پيغمبر او‬
‫استاذی دی‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬په شپه او ورځ کښې پنځه وخته لمونځ‬
‫کول (پوره له ټولو حقوقو)‪.‬‬
‫دريم‪ :‬د خپل مال زکات ورکول‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د بيت هللا شريف حج کول‪.‬‬
‫پنځم‪ :‬د رمضان د مبارکی مياشتې روژه نيول‪.‬‬
‫نو په اسالم کښې لمړنی فرض دادی چه تر هر‬
‫څه د مخه د لمړني بنسټ معنی او احکام زده‬
‫کړل شي‪ ،‬ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم چه‬
‫کله معاذ بن جبل رضی هللا عنه يمن ته د يو‬
‫داعي‪ ،‬بلونکي او ښوونکي په صفت ليږلو نو‬
‫‪........................................................12‬حنفي عقيده‬

‫َابٍ‬ ‫َ ك‬
‫ِت‬ ‫هل‬‫َْ‬
‫ما أ‬‫ًْ‬‫َو‬
‫ِي ق‬ ‫ْت‬
‫َأ‬‫نكَ سَت‬ ‫َِّ‬
‫ورته يې وفرمايل‪« :‬إ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َاْ‬ ‫ْت‬‫َا جِئ‬
‫َ‬
‫ِله‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِلى أن يشهدوا أن ال إ‬‫ْ‬ ‫ْ إ‬ ‫هم‬‫ُُ‬‫دع‬ ‫ْ ف‬‫هم‬ ‫َُ‬ ‫إذ‬‫َِ‬‫ف‬
‫ُوا َلكَ‬ ‫َاع‬ ‫َ‬
‫ْ أط‬‫هم‬‫ن ُ‬‫إْ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫ِ‬‫هللا‬ ‫ُ‬
‫ل‬ ‫و‬‫ُ‬‫س‬ ‫َ‬
‫ر‬ ‫ا‬‫د‬‫ً‬‫َّ‬
‫م‬ ‫َ‬‫ح‬‫م‬‫ُ‬ ‫َّ‬
‫ن‬ ‫َ‬
‫أ‬ ‫َ‬
‫و‬ ‫ُ‪،‬‬‫َّ‬
‫اَّلل‬ ‫َّ‬
‫ال‬‫إ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َاتٍ‬ ‫َ‬
‫َلو‬ ‫َم‬
‫ْسَ ص‬ ‫ْ خ‬
‫ِم‬ ‫َ‬
‫َلي‬
‫ْه‬ ‫َضَ ع‬ ‫َ‬
‫د فر‬ ‫َ‬
‫اَّللَ قْ‬ ‫َّ‬
‫ْ أن َّ‬‫َ‬ ‫هم‬‫ُْ‬
‫ِر‬ ‫ْب‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِكَ فأخ‬ ‫َ‬
‫ِذل‬ ‫ب‬
‫ٍ… الحديث»‪[ .‬متفق عليه]‬ ‫ْلة‬‫َ‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫ٍ و‬ ‫ْم‬
‫يو‬‫ِ َ‬ ‫ُ‬
‫ِي كل‬ ‫ف‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا ته داسې خلکو ته ورتلونکی‬ ‫ً‬
‫يې چه هغوی اهل کتاب دي‪ ،‬نو لومړی يې بايد‬
‫ددې خبرې منلو ته راوبلې چه‪ :‬نشته وړ‪ ،‬اليق‬
‫او مستحق دعبادت او بندګۍ مګر يواځې يو هللا‬
‫جل جالله دی‪ ،‬او زه‪ -‬يعنی‪ :‬محمد صلی هللا عليه‬
‫وسلم – د هللا تعالی ريښتينی پيغمبر او استاذی‬
‫يم‪ ،‬که هغوي درسره دا خبره ومنله‪ ،‬نو بيا‬
‫ورته وښايه چه هللا جل جالله پر دوی په هره شپه‬
‫ورځ کښی پنځه لمونځونه فرض کړي دي ‪....‬‬
‫الحديث ‪.‬‬
‫زمونږ د بحث موضوع لومړی رکن دی (اسالمي‬
‫عقيده) چې توحيد او رسالت دی همدا موضوع تر‬
‫بحث الندې نيول شوې ده‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪13........................................................‬‬

‫توحيد‬
‫د توحيد تعريف ‪:‬‬
‫د توحيد لغت د «وحد‪ ،‬يوحد‪ ،‬توحيدا» له مصدر‬
‫څخه دی چې لغوي معنی يې افراد (يوازې) دی ‪.‬‬
‫د شريعت په اصطالح کې توحيد دهللا سبحانه‬
‫وتعالی افراد او يوازېوالی په هغه څه کې چې‬
‫رب تبارک و تعالی ته خاص دي‪ ،‬کوم چې رب‬
‫تبارک وتعالی ته خاص دي ربوبيت‪ ،‬الوهيت‪،‬‬
‫اسماء او صفات دي ‪.‬‬
‫په لنډ ډول ويالی شو‪ ،‬توحيد په لغت کې‬
‫افراد (يوازېوالی) او په اصطالح کې توحيد د‬
‫هللا تعالی افراد په افعالو‪ ،‬عبادت‪ ،‬اسماء او‬
‫صفاتو کې ‪.‬‬
‫چې د توحيد د ارکانو بيان به وروسته راشي ‪.‬‬
‫د توحيد اهميت‬
‫ً‬
‫لومړی ‪:‬اصال د انسانانو او جنياتو د پيدايښ‬
‫هدف دا دی چې يوازې هللا سبحانه وتعالی ته‬
‫عبادت وکړي او د هغه (جل جالله) سره هيڅ شی‬
‫شريک نه کړي ‪.‬‬
‫َّ‬
‫الجِن‬‫ْ‬ ‫ْت‬
‫ُ‬ ‫ََ‬
‫لق‬‫ما خ‬‫ََ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ِ] (الذاريات‪. )۵۶ :‬‬ ‫ُُ‬
‫دون‬‫ْب‬‫َع‬
‫لي‬ ‫َِّ‬
‫ال ِ‬ ‫ِنسَ إ‬‫َ ْ‬
‫اإل‬‫و‬
‫ژباړه‪ :‬او نه مو دي پيدا کړي پيريان او‬
‫انسانان مګر دا چې عبادت وکړي زما ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬حق هللا‬
‫علی العباد أن يعبدوه و ال يشر کوا به شيئا»‬
‫(متفق عليه)‬
‫ژباړه‪ :‬د هللا تعالی حق پر بنده ګانو دا دی‬
‫چې د هغه عبادت وکړي او له هغه سره څوک‬
‫شريک نه کړي‪.‬‬

‫د پورت آيت او حديث اهداف ‪:‬‬

‫‪ -۱‬يوازې د هللا سبحانه وتعالی د عبادت کولو‬
‫ُُ‬
‫دونِ] څخه مطلب خاص هللا‬ ‫َع‬
‫ْب‬ ‫ال ِ‬
‫لي‬ ‫َِّ‬
‫وجوب‪،‬د[إ‬
‫‪........................................................14‬حنفي عقيده‬

‫سبحانه وتعالی ته عبادت کول او په عبادت‬

‫کې د هغه سره د هيڅ شي شريک نه نيول‪ ،‬پس‬
‫عبادت همدې ته وايي چې خاص هللا تعالی لره‬
‫وي‪ ،‬که دغير هللا لپاره وي يا غيرهللا پکې شريک‬
‫وي هغه عبادت نه بلل کيږي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬دا چې هللا سبحانه وتعالی د مخلوق دخلقت او‬
‫عبادت څخه بالکل غني او بې پروا دی ځکه‬
‫هللا تعالی خالق دی او دوی مخلوق‪ ،‬او مخلوق‬
‫خپل خالق ته احتياج دی ‪.‬‬
‫چې د پورته آيت وروسته متصل داسې فرمايي‬
‫ُونِ]‬
‫ِم‬‫ْع‬
‫يط‬‫َن ُ‬
‫د أ‬ ‫ُر‬
‫ِيُ‬ ‫ََ‬
‫ما أ‬ ‫ْق‬
‫ٍ و‬ ‫ِز‬
‫ِن ر‬
‫هم م‬‫ُْ‬
‫ِن‬‫د م‬ ‫ُر‬
‫ِيُ‬ ‫‪َ[:‬‬
‫ما أ‬
‫(الذاريات‪.)۵۷ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬او اراده نه لرم زه له دوی څخه د‬
‫هيڅ رزق روزی (ما لره او ځانونو خپلو ته)‬
‫او اراده نه لرم زه ددې چې طعام راکړي ما‬
‫لره ‪.‬‬
‫ْ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫خلقكم‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ِي‬ ‫َّ‬
‫ُ الذ‬ ‫ُ‬
‫بكم‬ ‫ََّ‬
‫ر‬ ‫ُدوا‬‫ُ‬‫ْب‬
‫‪[:‬اع‬ ‫اوفرمايي‬
‫َ‬
‫َل‬‫َع‬
‫ِي ج‬ ‫ن * َّ‬
‫الذ‬ ‫ُوَ‬‫َّق‬
‫تت‬ ‫ْ َ‬ ‫ُم‬ ‫ََّ‬
‫لك‬ ‫ْ َلع‬‫ُم‬
‫ِك‬ ‫َب‬
‫ْل‬ ‫ِن ق‬ ‫َ م‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫َ َّ‬
‫و‬
‫َ‬
‫ِن‬‫ل م‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َأنزَ‬ ‫ء و‬ ‫َاً‬‫ِن‬‫ء ب‬ ‫َاَ‬‫َالسَّم‬‫َاشًا و‬ ‫ِر‬‫ْضَ ف‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫األر‬ ‫ُم‬
‫ُ‬ ‫َلك‬
‫ُم‬
‫ْ‬ ‫ًا َّلك‬‫ْق‬
‫ِز‬‫َاتِ ر‬ ‫َّم‬
‫َر‬ ‫َ الث‬ ‫ِن‬‫ِ م‬ ‫ِه‬
‫َ ب‬ ‫ْر‬
‫َج‬ ‫َ‬
‫َأخ‬‫ء ف‬ ‫ء َ‬
‫ماً‬ ‫َاِ‬‫السَّم‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫ال تجعلوا َّلل أندادا وأنتم تعلمون] (البقرة‪:‬‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِ‬‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ف‬
‫‪.)۲۲ ،۲۱‬‬
‫ژباړه‪ :‬عبادت وکړئ د هغه رب چې تاسې او‬
‫له تاسې څخه مخکې ټول خلک يې پيدا کړي دي‪،‬‬
‫تر څو تاسې پرهيزګاران شئ ‪.‬‬
‫هغه ذات چې ستاسو لپاره يې ځمکه وغوړوله‪،‬‬
‫آسمان يې چت جوړ کړ او له پاسه يې اوبه را‬
‫ښکته کړې‪ ،‬په اوبو سره يې ستاسې د خوراک‬
‫لپاره ډول ډول مېوې را وښکلې ‪ .‬نو بايد‬
‫تاسې هم له هللا پاک سره نور څيزونه برخه من‬
‫ونه ګرځوئ ‪.‬‬
‫نو هغه کسان چې د بتانو‪ ،‬احجارو (ډبرو) او‬
‫بشر عبادت کوي او دهغوی نه د خير او د ضرر‬
 ‫حنفي عقيده ‪15........................................................‬‬

‫د دفع کولو‪ ،‬د مشکل حل کولو‪ ،‬او د زړه‬

‫دسکون او اطمينان او نور څه اراده لري‬
‫هيڅکله به مطلب ته و نه رسيږي بلکي دا هر‬
‫څه هللا تبارک وتعالی لره دي (د مشکل حل‪ ،‬نفع‬
‫او ضرر ‪...‬او نور د هللا تعالی په واک کې دي)‬
‫‪.‬‬
‫‪ -۳‬لکه مخکې مو چې وويل د انس او جن عبادت‬
‫کولو ته هللا سبحانه وتعالی هيڅ اړتيا نلري‬
‫بلکي دا عبادت کول د هغوی د خپل ځان په ګټه‬
‫دی ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی د خپل را ليږلي اسالمي‬
‫شريعت په وسيله خلكو ته د هغي كارونو‬
‫الرښوونه كوي چې د دوي د دنيا او آخرت كټه‬
‫ورپكې وي‪ ،‬او دهغه كارونو نه ئي ډاروي او‬
‫ويروي چې ددوی دين او دنيا ته زيان رسوي‪.‬‬
‫عبادت څه وايي ‪:‬‬
‫عبادت خاص هللا تعالی ته په محبت او تعظيم سره‬
‫ټېټېدو او عاجزۍ ته عبادت وايي داسې چې د‬
‫(اسالمي شريعت) ټول اوامرو پر ځای کړي او له‬
‫ټولو منکراتو او منع کړ شويو شيانو څخه‬
‫پرهيز وکړي ‪.‬‬
‫‪........................................................16‬حنفي عقيده‬

‫يعنې‪ :‬عبادت به خاص هللا تعالی لره وي او په‬

‫هغه کې به هيڅ شرک نه وي ‪.‬‬
‫وګورﺉ! د جاهليت په دوره کې به مشرکانو د‬
‫هللا تعالی عبادت کولو او د هغه سره به يې د‬
‫بتانو عبادت هم کولو نو آيا دا عبادت د لغت‬
‫له مخې عبادت شو که نه ؟‬
‫هو د لغت له مخې هغوی عبادت کولو‪،‬‬
‫مشرکانو د بيت هللا شريف احترام ساتلو‪ ،‬نذرونه‬
‫يې کول ‪ .‬د بيت هللا شريف طواف يې کولو‪ ،‬حج يې‬
‫ادا کولو‪ ،‬د عاشوراء روژه يې نيوله‪ ،‬په هللا‬
‫تعالی يې سوګند کولو‪ ،‬دسختۍ پر مهال به يې‬
‫هللا ته پنا وړه او د آسانۍ او خوشحالۍ پر‬
‫مهال به يې خپلو بتانو ته پنا وړله مګر د‬
‫هغوی دغو ټولو عباداتو هغوی ته هيڅ ګټه ونه‬
‫رسوله ولی؟‬
‫ځواب‪ :‬د شرک په وجه ځکه چې د دوی عبادت‬
‫خاص د هللا تعالی لره نه وو بلکي په هغه کې‬
‫شرک وو‪ ،‬اوس تاسې ووايي چې توحيد څومره‬
‫اهميت لري ‪.‬‬
‫زمونږ څخه هللا سبحانه وتعالی خالص عبادت‬
‫غواړي نه مشرکانه ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و ما أمروا إالَّ‬
‫ليعبدوا هللا مخلصين له الدين حنفاء] (البينه ‪)۵‬‬
‫‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او هغوی ته پرته له دې هيڅ امر نه‬
‫وو شوی چې‪ :‬عبادت وکړئ د هللا داسې چې خالص او‬
‫سوچه کوونکی وي هللا لره (د شرک او نفاق څخه‬
‫پاک) په داسې حال کې چې را ګرځېدونکي وي د‬
‫باطل څخه حق ته ‪.‬‬
‫هر عبادت چې د اسالمي شريعت د حکم موافق‬
‫نه وي هغه مردود دی (د قبول وړ نه دی) ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬من عمل‬
‫ً ليس عليه أمرنا فهو رد» (المسلم) ‪.‬‬ ‫عمال‬
 ‫حنفي عقيده ‪17........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬که چا داسې عمل وکړ چې په هغه سره‬

‫مونږ امر نه وي کړي يعنی زمونږ په الره او‬
‫طريقه برابر نه وي نو هغه عمل يې مردود دی‬
‫نه قبليږي‪.‬‬
‫د عبادت د قبول دری شرطونه ‪:‬‬
‫د عبادت د قبول لپاره الندې دری شرطونه دي‬
‫که له دغو شرطونو څخه يو هم پکې نه وي مرود‬
‫دی ‪.‬‬
‫اول‪ -‬دا چې په عبادت کې به د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم متابعت وي ځکه چې هللا سبحانه‬
‫ذوُ‬
‫ه‬ ‫َخُُ‬ ‫ل ف‬‫َّسُوُ‬‫ُ الر‬ ‫ُم‬‫تاك‬‫ما آَ‬ ‫ََ‬‫وتعالی فرمايي ‪[:‬و‬
‫اَّللَ‬
‫ِن َّ‬ ‫َّ‬ ‫َاتقوا َّ‬
‫اَّللَ إ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫هوا و‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َانتُ‬ ‫ه ف‬ ‫ُْ‬‫َن‬
‫ْ ع‬‫ُم‬
‫هاك‬ ‫ما َ‬
‫نَ‬ ‫ََ‬
‫و‬
‫ِ] (الحشر‪. )۷ :‬‬ ‫َ‬
‫ِقاب‬ ‫ْ‬
‫ِيد الع‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫شد‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه څه چې رسول يې تاسې درکوئ‬
‫واخلئ او له هغه څه نه چې تاسې منع کوي ډډه‬
‫ً چې هللا‬ ‫وکړئ او له هللا څخه ووېرېږئ‪ ،‬يقينا‬
‫تعالی سخت عذاب ورکوونکی دی ‪.‬‬
‫دوهم ‪:‬دا چې په عبادت کې به اخالص وي يعنې‬
‫خاص د هللا تعالی لپاره به وي‪ ،‬منافقت او‬
‫ريا به پکې نه وي‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‬
‫َ َلُ‬
‫ه‬ ‫ِين‬‫ِص‬‫مخْل‬ ‫اَّللَ ُ‬
‫َّ‬ ‫دوا‬ ‫ُُ‬
‫ْب‬‫َع‬‫لي‬‫ِال ِ‬ ‫ُوا إ‬ ‫ِر‬‫ُم‬
‫ما أ‬ ‫ََ‬
‫‪[:‬و‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫يؤتوا الزكاة‬ ‫ُ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ُوا الصالة وُ‬ ‫ِيم‬‫يق‬ ‫َ‬
‫ء وُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُنفاَ‬ ‫َ‬
‫ِين ح‬ ‫الد‬
‫ِ] (سورة البينة‪ :‬اآلية ‪. )۵‬‬ ‫َيِم‬
‫َة‬ ‫ُ ْ‬
‫الق‬ ‫ِين‬‫ِكَ د‬‫َل‬‫َذ‬
‫و‬
‫ژباړه‪ :‬او هغوی ته پرته له دې هيڅ امر نه‬
‫وو شوی چې‪ :‬عبادت وکړئ دهللا داسې چې خالص‬
‫او سوچه کوونکی وي هللا لره (د شرک او نفاق‬
‫څخه پاک) په داسې حال کې چې را ګرځېدونکي‬
‫وي د باطل څخه حق ته او لمونځونه وکړي‪،‬‬
‫زکاتونه ورکړي او همدا محکم او مستقيم او‬
‫روغ دين دی ‪.‬‬
‫ِي]‬ ‫ِين‬ ‫ه د‬ ‫َ‬
‫ِصا لُ‬ ‫ً‬ ‫مخل‬‫ْ‬ ‫ُد ُ‬‫ُ‬ ‫ْب‬ ‫َ‬
‫اَّللَ أع‬
‫ِ َّ‬ ‫ُ‬
‫او فرمايي ‪[:‬قل‬
‫(سورة الزمر‪:‬اآلية ‪. )۱۴‬‬
‫‪........................................................18‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬ووايه (ای محمده!) چې يوازې هللا ته‬

‫عبادت کوم په داسې شان کوم چې دين مې هغه‬
‫ته سوچه کړی دی (د شرک څخه پاک) ‪.‬‬
‫دريم‪ :‬دا چې د صحيح اسالمي عقېدې پر بنسټ به‬
‫وي‪ ،‬ځکه چې دصحيح عقېدې او ايمان پرته‬
‫هيڅ عمل د قبول وړ نه دی‪ ،‬لقوله سبحانه‬
‫َى‬‫نث‬‫ُْ‬‫ْ أ‬‫َو‬‫ٍ أ‬ ‫َك‬
‫َر‬ ‫ْ ذ‬ ‫ِن‬‫ً م‬ ‫َ ص‬
‫َال‬
‫ِحا‬ ‫ِل‬ ‫ْ ع‬
‫َم‬ ‫من‬‫وتعالی ‪َ[:‬‬
‫ْ‬
‫هم‬ ‫َّ‬
‫ينُ‬ ‫َِ‬
‫ْز‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َلنج‬ ‫ً‬
‫َة و‬ ‫َ‬ ‫ً‬
‫َاة طيِب‬ ‫َي‬
‫ه ح‬ ‫َّ‬
‫َنُ‬ ‫ْيِي‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ٌ فلنح‬
‫ُ‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫َ ُ‬
‫مؤ‬ ‫هو‬‫َُ‬
‫و‬
‫ن] (سورة النحل‪:‬‬ ‫لوَ‬ ‫َُ‬
‫ْم‬‫يع‬ ‫َ ُ‬
‫انوا َ‬ ‫ما ك‬ ‫ْسَنِ َ‬ ‫َ‬
‫ِأح‬‫ْ ب‬
‫هم‬‫َُ‬
‫ْر‬‫َج‬
‫أ‬
‫اآلية‪. )۹۷‬‬
‫ژباړه‪ :‬هر چا چې ښه کار وکړ نر وي که‬
‫ً هغه ته به‬ ‫ښځه‪( ،‬خو چې) مسلمان وي‪ ،‬يقينا‬
‫پاک ژوند ورکړو او دوی ته به د دوی د ډيرو‬
‫ښو اعمالو بدله ورکوو‪.‬‬
‫په دې باره کې نور ډير آيتونه راغلي دي‬
‫چې د ايمان پرته هيڅ عمل د قبول وړ نه دی ‪.‬‬
‫َاُ‬
‫ه‬ ‫َْ‬
‫لن‬‫َع‬‫َج‬‫ٍ ف‬‫َل‬‫َم‬‫ْ ع‬‫ِن‬‫ِلوا م‬ ‫َمُ‬ ‫ما ع‬ ‫َِلى َ‬ ‫َا إ‬ ‫من‬ ‫َد‬
‫ِْ‬ ‫َق‬
‫[و‬
‫ً‬ ‫ُ‬
‫منثورا] (سورة الفرقان‪ :‬اآلية ‪. )۲۳‬‬ ‫ْ‬ ‫ء َ‬‫َاً‬ ‫َ‬
‫هب‬
‫ژباړه‪ :‬او مونږ به وګرځوو د هغوی ټولې‬
‫کړنې د دوړو په شان تيت تار په تار کړل شوې‬
‫‪.‬‬
‫ِي‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِين ليس لهم ف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِك الذ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫او فرمايي‪[ :‬أولئ‬
‫ٌ‬
‫ِل‬ ‫ََ‬
‫باط‬‫ها و‬ ‫ِيَ‬
‫ُوا ف‬ ‫َع‬
‫َن‬‫ما ص‬ ‫َ َ‬ ‫َب‬
‫ِط‬ ‫َح‬‫ُ و‬‫َّار‬
‫ِال الن‬ ‫ِ إ‬‫َة‬ ‫ْ‬
‫اآلخِر‬
‫ن] (سورة هود‪ :‬اآلية ‪. )۱۶‬‬ ‫لوَ‬‫َُ‬
‫ْم‬ ‫انوا َ‬
‫يع‬ ‫َ ُ‬‫ما ك‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬خو ددې خلکو لپاره په آخرت کې‬
‫پرته له اور نه بل هيڅ نشته ‪ .‬ددې ځای کړنې‬
‫يې بابېزه‪ ،‬او ټولې هلی ځلی يې خوشې والړې ‪.‬‬
‫د عبادت اقسام ‪:‬‬
‫عبادت معنی شامله ده ظاهري او باطني‬
‫اقوالو او افعالو لره‪ ،‬چې دهغه څخه ځنې‬
‫قولي او ځنې عملي او ځنې اعتقادي عبادات دي‬
‫‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪19........................................................‬‬

‫نو ويالی شو چې عبادت عبارت دی د زړه‪ ،‬ژبې‬

‫او اندامونو له کښت څخه چې دا ټول پکې شامل‬
‫دي ‪.‬‬
‫اعتقادي عبادت‪:‬‬
‫عبارت دی له اعتقاد په هللا تعالی چې رب او‬
‫پيدا کوونکی د هر شي دی‪ ،‬مالک د ټول عالم‬
‫دی‪ ،‬د هغه په واک کې خير او شر‪ ،‬نفع او ضرر‬
‫دی او په هر څه قادر او توانا دی‪ ،‬هيڅ شريک‬
‫او سيال نلري او معبود برحق دی ‪.‬‬
‫همدارنګه د هللا تعالی محبت‪ ،‬وېره‪ ،‬هيله او‬
‫اميد‪ ،‬خشوع‪ ،‬توکل‪ ،‬اخالص او نور ټول قلبي‬
‫(د زړه) عبادات دي چې په عقېده پورې اړه‬
‫لري‪.‬‬
‫قولي عبادات‪:‬‬
‫مثالً دشهادتينو ويل‪ ،‬دقرآن تالوت‪ ،‬دلمانځه‬
‫ويل‪ ،‬اذکار‪ ،‬دعاګانې‪ ،‬حمد او شکر او نور‬
‫قولي عبادات دي چې په ژبه پورې اړه لري‬
‫يعنې ژبه پکې برخه اخلي ‪.‬‬
‫عملي عبادات ‪:‬‬
‫لکه‪ :‬پنځه وخته لمونځ‪ ،‬زکات‪ ،‬روژه‪ ،‬حج‪،‬‬
‫جهاد او نور په جوارحو (اندامونو) پورې اړه‬
‫لري چې اندامونه پکې برخه اخلي ‪.‬‬
‫(اصول الدين عن ابی حنيفه ‪ /‬دوکتور محمد بن عبدالرحمن‬
‫الخميس ص ‪)۲۵۳‬‬
‫انسانان د عبادت له مخې په دريو ډلو ويشل‬
‫شوی دي ‪:‬‬
‫‪ -۱‬هغه ډله چې يوازې د هللا تعالی عبادت کوي‬
‫او له هغه سره هيڅ شی نه شريکوي‬
‫(مسلمانان) ‪.‬‬
‫‪........................................................20‬حنفي عقيده‬

‫‪ -۲‬هغه ډله چې هم د هللا تعالی عبادت کوي او‬

‫هم د نورو (مشرکين) ‪.‬‬
‫‪ -۳‬هغه ډله چې د غير هللا عبادت کوي (کفار) ‪.‬‬
‫د توحيد دوهم اهميت ‪:‬‬
‫د توحيد لومړی اهميت مو ولوستو چې‬
‫انسانان او پيريان د عبادت لپاره پيدا شوی‬
‫دي‪ ،‬بيا مو د ضرورت او وضاحت پر بنا د‬
‫عبادت معنی او شرطونه هم بيان کړل‪ ،‬اوس را‬
‫ځو د توحيد دوهم اهميت او ارزښت ته ‪:‬‬
‫دوهم اهميت – د ټولو پيغمبرانو عليهم السالم‬
‫بنسټيز هدف د توحيد لپاره دعوت او د طاغوت‬
‫څخه د خلکو منع کول وو ‪:‬‬
‫ُ‬
‫ِي كل‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬ولقد بعثنا ف‬
‫ُوت‬
‫َ‬ ‫ْ الط‬
‫َّاغ‬ ‫ُوا‬ ‫َن‬
‫ِب‬ ‫ْت‬ ‫َاج‬ ‫ْ اَّللَ و‬‫دوا‬ ‫ُُ‬
‫ْب‬‫َنِ اع‬ ‫َّسُوالً أ‬‫ٍ ر‬ ‫مة‬‫َُّ‬
‫أ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫َّاللة‬
‫ِ الض‬‫ْه‬ ‫َ‬
‫َلي‬‫ْ ع‬ ‫َّ‬
‫َقت‬ ‫ْ‬
‫من ح‬ ‫هم َّ‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬‫َم‬ ‫هَ‬
‫دى اَّللُ و‬ ‫من َ‬‫ْ‬ ‫هم َّ‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬ ‫فم‬‫َ‬
‫ُ‬‫َ‬
‫ِبة‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ض فانظروا كيف كان عاق‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِي األرِ‬ ‫ْ‬
‫ِيروا ف‬ ‫ُ‬ ‫َس‬‫ف‬
‫َ] (النحل‪.)۳۶ :‬‬ ‫ِين‬ ‫ِب‬‫َذ‬
‫ُك‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ژباړه‪ :‬او مونږ په هر امت کې د همدې خبرې‬
‫لپاره استازی ليږلی دی چې‪ :‬ای خلکو! د يوه‬
‫هللا اطاعت وکړئ او له طاغوت نه ځان وژغورئ‪،‬‬
‫خو ځنو ته هللا هدايت وکړ او ځنې د دوی هغه وو‬
‫چې ثابته شوه پرې ګمراهي (حق يې قبول نه‬
‫کړ)‪ ،‬نو وګرځئ تاسې په ځمکه کې او وګورئ‬
‫چې د هغو خلکو پايله څه شوه چې پيغمبران به‬
‫يې درواغجن ګڼل ‪.‬‬
‫د طاغوت معنی ‪:‬‬
‫امام نووي‪ ،‬ابو ليث او جمهور فقهاء وايي‬
‫چې‪( :‬الطاغوت کل ما عبد من دون هللا تعالی) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬د هللا تعالی پرته د بل شي عبادت او‬
‫بندګۍ ته طاغوت وايي ‪.‬‬
‫امام ابن قيم يې داسې تعريفوي ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪21........................................................‬‬

‫(الطاغوت كل ما تجاوز العبد به حده من‬

‫معبود‪ ،‬أو متبوع‪ ،‬أو مطاع)‬
‫يعنې‪ :‬ټول هغه شيان چې بنده د هللا تعالی‬
‫په عبادت کې د ټاکلې شريعي حد څخه تيری کوی‬
‫طاغوت بلل کيږي ‪.‬‬
‫ابن کثير يې داسې تعريفوي ‪:‬‬
‫(فمن ترك الشرع المحكم المنزل على محمد‬
‫بن عبد هللا خاتم األنبياء وتحاكم إلى غيره من‬
‫الشرائع المنسوخة كفر‪)..‬‬
‫يعنې‪ :‬چا چې هغه محکم شريعت چې محمد بن‬
‫عبدهللا چې خاتم دانبياؤ دی نازل شوی ترک کړ‬
‫او په بل څه يې چې د منسوخ شريعت څخه وو‬
‫حکم او فيصله وکړه (دا عمل) کفر دی ‪.‬‬
‫د توحيد دريم اهميت ‪:‬‬
‫توحيد د اسالم او ايمان رکن دی ‪.‬‬
‫َالَّ‬
‫بكَ أ‬ ‫َى ر‬
‫َُّ‬ ‫َض‬‫َق‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ً‬
‫ْسَانا ‪]....‬‬ ‫ِح‬ ‫دْ‬
‫ينِ إ‬ ‫لَ‬
‫َاِ‬ ‫َب ْ‬
‫ِالو‬ ‫ه و‬ ‫َِّ‬
‫ياُ‬ ‫ْ إ‬
‫ِالَّ إ‬ ‫دوا‬‫ُُ‬‫ْب‬
‫تع‬‫َ‬
‫(اسراء ‪. )۲۳‬‬
‫ژباړه‪ :‬او ستا رب پرېکړه کړې ده چې‪ :‬پرته‬
‫له هغه نه د بل هيچا عبادت مه کوئ او د پالر‬
‫او مور سره ښه چلن کوئ ‪.‬‬
‫څلورم اهميت ‪:‬‬
‫د توحيد پرته هيڅ عمل د قبول وړ نه دی‬
‫بلکي مردود او باطل دی ځکه د عمل صالح‬
‫لپاره ايمان شرط دی ‪.‬‬
‫ٌ‬
‫ِن‬‫ْم‬
‫مؤ‬‫َ ُ‬ ‫َُ‬
‫هو‬ ‫َى و‬‫نث‬‫ُْ‬
‫ْ أ‬ ‫َو‬‫ٍ أ‬ ‫َك‬
‫َر‬ ‫ْ ذ‬ ‫ً م‬
‫ِن‬ ‫ِحا‬‫َال‬‫َ ص‬ ‫َم‬
‫ِل‬ ‫ْ ع‬ ‫من‬‫[َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َُّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َُّ‬ ‫ُح‬ ‫ََ‬
‫ْسَنِ‬
‫ِأح‬ ‫ْ ب‬
‫هم‬‫َُ‬
‫ْر‬‫ْ أج‬‫هم‬ ‫ين‬‫َِ‬
‫ْز‬‫َلنج‬‫َة و‬‫َاة طيِب‬ ‫َي‬‫ه ح‬ ‫َن‬‫ْيِي‬ ‫لن‬ ‫ف‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ْملون] (سورة النحل‪ :‬اآلية‪. )۹۷‬‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ما كانوا يع‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬هر نارينه او ښځينه مؤمن چې نيک‬
‫کارونه وکړي نو مونږ به پاک ژوند ور په‬
‫برخه کړو او په آخرت کې به د دوی د نيکو‬
‫عملونو بدل هرو مرو ورکوو ‪.‬‬
‫‪........................................................22‬حنفي عقيده‬

‫د توحيد اهميت د شرح فقه اکبر مصنف شيخ‬

‫قاري مکي رحمه هللا په خبره باندې خالصه کوم چې‬
‫ليکي‪:‬‬
‫فالقرآن کله في التوحيد وحقوق أهله‬
‫وثنائهم‪ ،‬و في شأن ذم الشرک‪ ،‬عقوق أهله و‬
‫جزائهم‪ ،‬فالحمدهلل رب العالمين توحيد‪ ،‬الرحمن‬
‫الرحيم توحيد‪ ،‬مالک يوم الدين توحيد‪ ،‬اياک‬
‫نعبد و اياک نستعين توحيد‪ ،‬اهدنا الطراط‬
‫المستقيم توحيد متضمن لسؤال الهداية الی‬
‫طريق أهل التوحيد‪ ،‬صراط الذين أنعمت عليهم‬
‫غير المغضوب عليهم و ال الضالين‪ ،‬الذي‬
‫ً ‪.‬‬
‫ً و جهالً و افسادا‬
‫فارقوا التوحيد عنادا‬
‫و کذا السنة مبينة و مقررة دل عليه‬
‫القرآن‪ ،‬فلم يحوجنا ربنا سبحانه وتعالی الی‬
‫رأی فالن و ذوق فالن ووجد فالن في أصول ديننا‬
‫ُم‬
‫ْ‬ ‫ُ َلك‬ ‫َْ‬
‫لت‬‫ْم‬‫َك‬
‫َ أ‬
‫ْم‬ ‫‪ ،...‬بل قال هللا تعالی‪ :‬اْلي‬
‫َو‬
‫ُم‬
‫ْ ‪...‬‬ ‫َك‬
‫ِين‬
‫د‬
‫ژباړه‪ :‬پس قرآنکريم ټول په توحيد او د‬
‫اهل توحيد په حقونو او صفاتو (بحث کوي)‪ ،‬او‬
‫دشرک بدوالی او د اهل شرک نافرماني او جزا‬
‫[رب‬ ‫(بيانوي)‪ ،‬پس [الحمدهلل] توحيد دی‪،‬‬
‫العالمين] توحيد دی‪[ ،‬الرحمن الرحيم] توحيد‬
‫دی‪[ ،‬مالک يوم الدين] توحيد دی‪[ ،‬اياک نعبد‬
‫و اياک نستعين] توحيد دی‪[ ،‬اهدنا الطراط‬
‫المستقيم] توحيد دی چې سوال دی الرې د هدايت‬
‫او طريقې د اهل توحيد ته‪[ ،‬صراط الذين‬
‫أنعمت عليهم غير المغضوب عليهم و ال‬
‫الضالين]‪ ،‬پرته د هغه کسانو چې په توحيد د‬
‫عناد‪ ،‬جهل او فساد له مخې جال شوي دي ‪.‬‬
‫همدارنګه ښکاره او ټاکل شوي سنت چې دليل‬
‫دی په هغه باندې قرآن‪ ،‬پس مونږ هللا سبحانه‬
‫وتعالی د د دين په اصولو کې د فالني رأيې او‬
‫د فالني درک او ذوق او خوښې او د فالن په کار‬
 ‫حنفي عقيده ‪23........................................................‬‬

‫نه يو‬ ‫او الره اچولو او بنسټ ايښودلو ته‬

‫دی‪ ،‬هللا‬ ‫احتياج کړي‪ ،‬بلکي زمونږ دين کامل‬
‫ُم‬
‫ْ‬ ‫َك‬‫ِين‬
‫د‬ ‫ُم‬
‫ْ‬ ‫ُ َلك‬ ‫َْ‬
‫لت‬‫ْم‬‫َك‬
‫َ أ‬ ‫ْم‬ ‫تعالی فرمايي ‪[:‬اْلي‬
‫َو‬
‫ً‬
‫ِينا]‬ ‫د‬ ‫َ‬
‫ِسْالم‬
‫ُ اإل‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ُ لكم‬ ‫َض‬
‫ِيت‬ ‫َر‬‫ِي و‬‫َت‬
‫ْم‬ ‫ُم‬
‫ْ ن‬
‫ِع‬ ‫ْك‬
‫لي‬‫ََ‬
‫ُ ع‬
‫ْت‬‫َم‬
‫تم‬‫َْ‬
‫َأ‬‫و‬
‫(المائدة‪.)۳:‬‬
‫ژباړه‪ :‬نن ورځ ما ستاسې لپاره ستاسې دين‬
‫پوره کړ او پر تاسې مې خپل نعمت تمام کړ او‬
‫اسالم مې ستاسې لپاره دين غوره کړ ‪.‬‬
‫(شرح فقه اکبر‪ /‬شيخ علي قاري ص ‪. )۴۸‬‬
‫‪........................................................24‬حنفي عقيده‬

‫د توحيد فضيلت‬
‫‪ -۱‬ډاډ او خالصون ‪:‬‬
‫په توحيد باندې د ايمان لرونکو لپاره‬
‫ډاډ‪ ،‬امن او کاميابي ده ‪:‬‬
‫َلم‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫منوا و‬ ‫َ‬
‫ِين آَ‬ ‫َّ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬الذ‬
‫ُ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬‫َ‬‫ْ‬
‫ِكَ لهم األمن وهم‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ َ‬
‫ولئ‬ ‫ٍ أ‬ ‫لم‬‫ُْ‬
‫ِظ‬‫هم ب‬ ‫َ َ‬
‫انُ‬ ‫ِيم‬‫ِسُوا إ‬ ‫لب‬‫يْ‬‫َ‬
‫ن] (األنعام‪. )۸۲ :‬‬ ‫دوَ‬ ‫َُ‬
‫هت‬‫مْ‬‫ُّ‬
‫ژباړه‪ :‬هغه کسان چې ايمان راوړی او شرک‬
‫يې نه وي ورسره کډ کړی نو همدوی ډاډمن او‬
‫همدوی الر ميندونکي دي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬توحيد د ګناهونو د بښنې سبب دی ‪:‬‬
‫د انس رضی هللا عنه نه روايت دی چې رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم فرمايل‪« :‬قال هللا تعالى‪ :‬يا‬
‫ابن آدم‪ ،‬لو أتيتني بقراب األرض خطايا‪ ،‬ثم‬
‫ًا‪ ،‬ألتيتك بقرابها‬ ‫لقيتني ال تشرك بي شيئ‬
‫مغفرة» (رواه الترمذي باسناد حسن) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هللا تعالی فرمايلي‪ :‬ای د آدم بچيه!‬
‫که ته ما ته په داسې حالت کې راشي چې‬
‫ګناهونو دې د ځمکې په اندازه وي‪ ،‬بيا ستا‬
‫زما سره په داسې حال کې مالقات وشي چې زما‬
‫سره دې هيڅ شی نه وي شريک کړي نو زه به‬
‫تاته د قراب په مثل بښنه وکړم ‪.‬‬
‫هللا تعالی د توحيد په برکت ګناهونه بښي‪:‬‬
‫ِكَ‬ ‫َل‬ ‫دوَ‬
‫ن ذ‬ ‫ما ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ْف‬
‫ِر‬ ‫ََ‬
‫يغ‬ ‫ِ و‬‫ِه‬‫َ ب‬‫َك‬ ‫َن ُ‬
‫يشْر‬ ‫ُ أ‬‫ِر‬‫ْف‬‫يغ‬‫اَّللَ َال َ‬
‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫[إ‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫لمن يشاء] (النساء‪. )۴۸ :‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه هللا پاک يوازې شرک نه بښي او‬
‫له دې پرته چا ته يې چې خوښه شي هر څه بښي‬
‫‪.‬‬
‫‪ -۳‬هللا تعالی د دوزخ اور ورباندې حرام کړی دی ‪:‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬ما من‬
‫عبد قال‪ :‬ال إله إال هللا‪ ،‬ثم مات على ذلك‪ ،‬إال‬
‫دخل الجنة»‬
 ‫حنفي عقيده ‪25........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬کوم بنده چې ووايي‪ :‬الاله االهللا‪ ،‬بيا‬

‫مړ شي په همدې (کلمه توحيد)‪ ،‬داخل به شي‬
‫جنت ته ‪.‬‬
‫په دې حديث شريف کې دا بيان دی چې په‬
‫توحيد عقيده ولري ووايي‪( :‬ال إله إال هللا)‪ ،‬نو‬
‫دا توحيد شو او بيا د همدې توحيد په حالت‬
‫کې مړ شي چې د دين څخه ګرځېدلی نه وي نو‬
‫داخل به شي جنت ته ‪.‬‬
‫د داخليدو کيفيت دلته څه دی؟ آيا په پيل کې او که وروسته ؟‬
‫د اکادمي اسالمي د عقېدې استاذ دوکتور سهل‬
‫العتيبی يې داسې ځوابوي ‪:‬‬
‫کچېرې چا کامل توحيد اختيار کړی وي يعنې‬
‫او‬ ‫د الاله اال هللا دشروطو‪ ،‬ارکانو‪ ،‬لوازمو‬
‫غوښتنو موافق عمل يې کړی وي نو په اول کې‬
‫به جنت ته داخل شي ‪ .‬او داسې کس باندې د‬
‫دوزخ اور حرام دی‪،‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬فإن هللا‬
‫حرم على النار من قال ال إله إال هللا يبتغي‬
‫بذلك وجه هللا» (متفق عليه) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬چا چې د هللا تعالی د رضا لپاره کلمه‬
‫ال اله اال هللا ويلي وي په هغه باندې د دوزخ‬
‫اور حرام دی ‪.‬‬
‫مګر که چا کلمه ويلی وي مؤمن وي مګر دهغه‬
‫په شرطونو او غوښتنو يې صحي عمل نه وي کړی‪،‬‬
‫د ګناهونو مرتکب شوی وي او د ګناهونو څخه‬
‫يې توبه نه وې اېستلی‪ ،‬بد کارونه يې پر‬
‫نيکو کارونو درانه شوی وي نو هغه به د څه‬
‫مودې لپاره دوزخ ته ځي او بيا به د همدې‬
‫توحيد‪ ،‬ايمان او کلمې په برکت له دوزخ څخه‬
‫وځي که څه هم په زړه کې يوه زره ايمان وي ‪.‬‬
‫لقوله رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪« :‬أخرجوا‬
‫من النار من قال‪ :‬ال إله إال هللا‪ ،‬وفي قلبه‬
‫أدنى أدنى أدنى مثقال ذرة من إيمان»‬
‫‪........................................................26‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬د دوزخ څخه به خارج کړ شي هغه څوک‬

‫چې کلمه د ال اله اال هللا يې ويلي وي او په زړه‬
‫کې يې‪ ،‬ادنی (کم) ادنی ادنی په اندازه د‬
‫زرې ايمان وي ‪( .‬عقيده‪ -‬االکاديمة االسالمية) ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د [ال اله اال هللا] کلمه د ځمکې او آسمانونو څخه درنده او وزمينه ده ‪:‬‬
‫د توحيد کلمې ويل دومره ستره نيکي او‬
‫حسنه ده چې تر ځمکو او آسمانونه څخه وزمينه‬
‫ده ‪.‬‬
‫ابی سعيد الخدري رضی هللا عنه روايت کوي چې‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪:‬‬
‫«قال موسى ‪-‬عليه السالم‪ :-‬يا رب علمني‬
‫ًا أذكرك وأدعوك به‪ ،‬قال‪ :‬يا موسى‪ ،‬قل‪ :‬ال‬ ‫شيئ‬
‫إله إال هللا‪ ،‬قال‪ :‬يا رب‪ ،‬كل عبادك يقولون‬
‫هذا‪ ،‬قال‪ :‬يا موسى‪ ،‬لو أن السماوات السبع‪،‬‬
‫وعامرهن غيري‪ ،‬واألراضين السبع في كفة‪ ،‬وال‬
‫إله إال هللا في كفة مالت بهن ال إله إال هللا»‬
‫(الحاکم بالسناد صحيح) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬موسی عليه السالم ويل‪ :‬ای ربه! ما‬
‫ته داسې شی را وښيه چې ستا ورباندې يادوم‬
‫اوستا نه غوښتنه ورباندې کوم‪ ،‬هللا تعالی‬
‫وفرمايل‪ :‬ال اله اال هللا وايه‪ ،‬ويې ويل‪ :‬ای‬
‫ربه! ستا ټول بندګان دا وايي ‪ .‬و يې‬
‫فرمايل‪ :‬ای موسی! کچېرې اووه آسمانانو سره‬
‫له هر څه او اوه ځمکې په يوه پله کې کېښودل‬
‫شي او ال اله اال هللا پر بله پله کې کېښودل شی‬
‫کلمه د ال اله اال هللا به ورباندې درنه شي ‪.‬‬
‫‪ -۵‬د کلمې په ويلو باندې د بري او لويې کاميابۍ (جنت) زېری ‪:‬‬
‫ْ‬
‫ُوا‬ ‫َ ٱجتنب‬
‫َ‬‫َ‬ ‫ِين‬‫َٱَّلذ‬
‫قوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫ُ‬
‫هم‬ ‫َ‬
‫َّللِ لُ‬
‫ِلى ٱَّ‬ ‫َ‬‫ْ إ‬ ‫ناُ‬
‫بوا‬ ‫ََ‬‫َأ‬‫ها و‬ ‫دوَ‬ ‫ُُ‬
‫يعب‬ ‫َن َ‬ ‫َ أ‬ ‫ُوت‬‫َّغ‬
‫ٱلط‬
‫ِ] (الزمر‪. ﴾۱۷‬‬ ‫َ‬
‫ِباد‬ ‫ِرع‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُشرى فبش‬ ‫َ‬ ‫ٱلب‬
‫ژباړه‪( :‬او مؤمنان هغه کسان دي) چه ځان‬
‫ساتي له عبادت او بندګۍ دطاغوت څخه‪ ،‬او را‬
‫وګرځي په عبادت او بندګۍ خپلی کښې يواځې هللا‬
 ‫حنفي عقيده ‪27........................................................‬‬

‫تعالی ته‪ ،‬نو د همدوی لپاره زيرى دی‪ ،‬نو ای‬

‫پيغمبره زيرى ورکړه زما بندګانو ته‪.‬‬
‫ي‬ ‫ب‬
‫َِ ِ‬‫َّ‬
‫الن‬ ‫عن‬
‫ِ‬ ‫ُْ‬
‫ه‬‫َن‬ ‫َّابِ رضي َّ‬
‫اَّلل ع‬ ‫بنِ الخَط‬ ‫َر ْ‬ ‫ُم‬‫ْ ع‬ ‫عن‬
‫ِن أحٍ‬
‫د‬ ‫ْ‬ ‫ْ م‬ ‫ُ‬
‫ْكم‬‫ِن‬‫ل‪ « :‬ما م‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِ وسَلم قاَ‬ ‫ْه‬ ‫َ‬
‫َلي‬‫َلى هللاُ ع‬ ‫ص‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َّ قال‪ :‬أشهد‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ء ثم‬ ‫ُ‬
‫ُضوَ‬ ‫ِغ الو‬ ‫ُ‬ ‫ُسْب‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِغ أو في‬ ‫ُ‬ ‫ْل‬
‫ُب‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫يتوضأ في‬
‫ََّ‬
‫ن‬ ‫د أ‬ ‫َشْهُ‬‫ه‪ ،‬وأ‬ ‫ده ال شَريكَ لُ‬ ‫َْ‬ ‫ِالَّ َّ‬
‫اَّلل وح‬ ‫ِله إ‬ ‫ن ال إ‬ ‫َْ‬
‫أ‬
‫َّة‬
‫ِ‬ ‫ُ الجن‬ ‫بواب‬ ‫َ‬
‫ه أْ‬ ‫َ‬
‫َت لُ‬ ‫ِح‬‫ُت‬
‫ِالَّ ف‬ ‫ُ‬
‫َرسُوله‪ ،‬إ‬ ‫ه و‬‫دُ‬‫ُْ‬
‫دا عب‬ ‫ًَّ‬‫محم‬ ‫ُ‬
‫ء » رواه مسلم‪.‬‬ ‫ِها شاَ‬ ‫َ‬
‫ْ أي‬ ‫ِن‬‫ُ م‬
‫ُل‬ ‫دخ‬‫يْ‬ ‫ُ‬
‫َة َ‬ ‫َان‬
‫ِي‬ ‫َّ‬
‫الثم‬
‫ژباړه‪ :‬عمر بن الخطاب رضی هللا عنه روايت‬
‫کوي چې رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪ :‬د‬
‫تاسې څخه چې څوک اودس وکړي او د پوره آدابو‬
‫سره په ښه شان اودس وکړي بيا د اودس کولو‬
‫وروسته ووايي‪[ :‬اشهد ان ال اله اال هللا و اشهد‬
‫ان محمد عبده و رسوله]‪ ،‬نو د ده د پاره به‬
‫د جنت ټولې دروازې پرانستل شي هغه چې په‬
‫کومه دروازه جنت ته تلل غواړي جنت ته تالی‬
‫شي (روا المسلم) ‪.‬‬

‫د توحيد ارکان‪:‬‬
‫د توحيد په ارکانو کې د علماء کرامو‬
‫الندې اقوال دي ‪:‬‬

‫عالمه الغنيمي الميداني دمشقي په شرح‬

‫الطحاويه کې ليکلي ‪ :‬أن للتوحيد ثالثة‬
‫أنواع‪ ،‬وهي ‪:‬توحيد هللا في ذاته‪ ،‬توحيد هللا في‬
‫صفاته‪ ،‬توحيد هللا في أفعاله ‪.‬‬

‫عالمه قاري مکي مشهور په مال علي قاري په‬

‫شرح فقه اکبر کې ليکلي ‪:‬‬
‫‪........................................................28‬حنفي عقيده‬

‫فابتداء کالمه سبحانه وتعالی في الفاتحة‬

‫بالحمدهلل رب العالمين ‪ ،‬يشير الی تقدير‬
‫التوحيد الربوبيت المترتب عليه توحيد‬
‫األلوهية المقتضی من الخلق تحقيق‬
‫العبودية ‪ ،‬و هو ما يجب علی العبد أوالً‬
‫من معرفة هللا سبحانه وتعالی ‪ .‬و الحاصل‬
‫انه يلزم من توحيد العبودية توحيد‬
‫الربوبية دون العکس في قوله سبحانه‬
‫َاتِ‬‫َاو‬
‫َ السَّم‬
‫لق‬‫ََ‬
‫ْ خ‬
‫من‬ ‫َُ‬
‫هم َّ‬ ‫َْلت‬ ‫ََلئ‬
‫ِن سَأ‬ ‫وتعالی ‪ :‬و‬
‫اَّللُ (الزمر ‪. )۳۸:‬‬ ‫ُولن‬
‫َّ َّ‬ ‫ُ‬ ‫َق‬ ‫َاألَر‬
‫ْضَ َلي‬ ‫و‬
‫ِالَّ‬
‫ْ إ‬
‫هم‬ ‫ُُ‬
‫دُ‬ ‫ْب‬
‫نع‬‫ما َ‬
‫و قال هللا سبحانه وتعالی ‪َ :‬‬
‫َى (الزمر‪. ) ۳:‬‬ ‫ُْلف‬ ‫َِلى َّ‬
‫اَّللِ ز‬ ‫ب َ‬
‫ونا إ‬ ‫َر‬
‫ُِ‬ ‫ُق‬
‫لي‬‫ِ‬
‫فان القرآن ‪:‬‬

‫اما خبر عن هللا و أسمائه و صفاته و أفعاله‬

‫‪ ،‬فهو التوحيد العلمي الخبري ‪.‬‬

‫و التوحيد العلمي الخبري ‪ ،‬هو ما ثبت‬

‫بدليل قطعي ال شک به ‪ ،‬کأرکان االيمان و‬
‫االرکان االسالم و غيره ‪.‬‬
‫و اما دعوة الی عبادة وحده ال شريک له وخلع ما‬
‫يعبد من دونه ‪ ،‬فهو التوحيد االرادي الطلبي ‪.‬‬

‫او وروسته په حايشه ليکي ‪:‬‬

‫توحيد العبودية و توحيد الربوبية ‪ ،‬يعنې‬

‫جعل العبادة هلل تعالی ‪ ،‬و الربوبية من‬
 ‫حنفي عقيده ‪29........................................................‬‬

‫نسبة الخلق و الرزق و الحياء و االمانة‬

‫الی هللا تعالی ‪ .‬و الحق أن رب و اله يردان‬
‫بمعني واحى في كتاب هللا تعالي ‪.‬‬

‫او ځنو اهل علم د توحيد دری انواع بيان‬

‫کړي دي ‪ :‬توحيد الربوبية ‪ ،‬توحيد األسماء‬
‫و الصفات او توحيد االلوهية ‪.‬‬
‫چې د دواړو ډولو مقصد او مطلب يو دی ځکه‬
‫په الفاظو کې فرق دی خو په معنی فرق‬
‫نلري ‪.‬‬

‫توحيد افعال يا توحيد الربوبية ‪:‬‬

‫توحيد ربوبيت دا دی چې هللا سبحانه وتعالی‬
‫خپل رب (پالوونکی) وګڼې او د هغه (جل جالله)‬
‫سره هيڅ شی شريک نه کړي‪ ،‬يعنې دا عقيده لرل‬
‫چې هغه (جل جالله) د ټول مخلوق رب دی هيڅ‬
‫خالق‬ ‫جالله)‬ ‫(جل‬ ‫هغه‬ ‫نلري‪،‬‬ ‫شريک‬
‫(پيداکوونکی) دی هيڅ شريک نلري‪ ،‬هغه رازق‬
‫(روزې ورکوونکی) دی هيڅ شريک نلري‪ ،‬هغه‬
‫ژوندی کوونکی او مړ کوونکی دی هيڅ شريک‬
‫مدبر او اداره‬ ‫نلري‪ ،‬هغه د ټولې هستۍ ُ‬
‫کوونکی دی او هيڅ شريک نلري ‪.‬‬
‫جاء في اصول الدين ‪:‬‬
‫اإلقرار بالقلب واللسان بأن هللا رب كل شيء‬
‫ومليكه وما شاء كان وما لم يشأ لم يكن‪،‬‬
‫وأنه على كل شيء قدير‪ ،‬وأنه الخالق لكل‬
‫شيء‪ ،‬وأنه له األسماء الحسنى والصفات العلى‪،‬‬
‫وأنه اإلله الحق الذي ال يستحق العبادة سواه؛‬
‫فال رب غيره وال إله سواه وال شريك وال ند له‪،‬‬
‫ثم إفراده بالعبادة وذلك بصرف جميع أنواع‬
‫العبادة له وإخالص الدين له‪ .‬فهذا هو‬
‫التوحيد الذي جاءت به الرسل (اصول الدين عند ابی‬
‫‪........................................................30‬حنفي عقيده‬

‫االعتقاد‬ ‫–‬ ‫الخميس‬ ‫عبدالرحمن‬ ‫محمد‬ ‫دوکتور‬ ‫‪/‬‬ ‫هللا‬ ‫حنيفه رحمه‬
‫بااليمان) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬په زړه او ژبه اقرار کول په دې‬
‫باندې چې‪ :‬هللا د هر شي رب او پالونکی دی او‬
‫هر څه دده ملک دی څه چې وغواړي هغه کيږي او‬
‫څه چې نه غواړي هغه نه کيږي او هغه (جل‬
‫جالله) په هر څه باندې قادر دی او هغه د هر‬
‫څه پيدا کوونکی دی‪ ،‬ده لره نيک او کامل‬
‫اسماء او لوړ صفات دي‪ ،‬بل هيڅ د عبادت اليق‬
‫نشته مګر يوازې همدی معبود برحق دی‪ ،‬پس هيڅ‬
‫بل رب او پالونکی او معبود نشته مګر يوازې‬
‫هللا دی چې نه شريک لري او نه سيال او مثل‪،‬‬
‫بيا يوازې د هغه د پاره هر قسم خالص (دشرک‬
‫او نفاق څخه پاک) عبادت دی‪ ،‬پس دا همغه‬
‫توحيد دی چې ددې هدف د پاره رسوالن مبعوث‬
‫شوي دي ‪.‬‬
‫ځنې اهل علم توحيد ربوبيت ته توحيد افعال‬
‫هم وايي‪ ،‬يعنې د هللا سبحانه وتعالی د افعالو‬
‫توحيد لکه‪ :‬پيدا کول‪ ،‬روزې ورکول‪ ،‬مړه کول‪،‬‬
‫اداره کول ‪ ....‬او نور چې پخپلو ټولو افعال‬
‫کې يوازې دی او هيڅ شريک او مثل نلري ‪.‬‬
‫په لنډ ډول ويالی شو چې توحيد ربوبيت‬
‫منسوب دی رب لره‪ ،‬او رب خالق‪ ،‬پالوونکی او‬
‫څښتن ته وايي‪ ،‬پس بل بل خالق نشته مګر يو‬
‫هللا دی‪ ،‬بل مالک نشته مګر يو هللا دی‪ ،‬مدبر او‬
‫پالوونکی نشته مګر يو هللا دی ‪.‬‬
‫ِي‬ ‫اَّللُ َّ‬
‫الذ‬ ‫ُ َّ‬ ‫ُم‬
‫بك‬‫ََّ‬
‫ن ر‬‫َِّ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[ ::‬إ‬
‫يام] (األعراف‪)۵۴ :‬‬
‫َ‬
‫ِ أَّ‬‫َّة‬
‫ِت‬ ‫ِي س‬ ‫األَر‬
‫ْضَ ف‬ ‫َ ْ‬‫َاتِ و‬
‫َاو‬
‫َ السَّم‬
‫لق‬‫ََ‬
‫خ‬
‫‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا ستاسې رب هللا دی هغه ذات چې‬ ‫ً‬
‫آسمانونه او ځمکې يې په شپږو ورځو کې پيدا‬
‫کړل ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪31........................................................‬‬

‫ُْ‬
‫لكُ‬ ‫ْ‬
‫الم‬ ‫ْ َلُ‬
‫ه‬ ‫ُم‬
‫بك‬‫َُّ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ ر‬ ‫ُ‬‫ُم‬ ‫َِ‬
‫لك‬‫او فرمايي ‪[:‬ذ‬
‫ٍ]‬
‫ِير‬ ‫ْ‬
‫ِطم‬‫ِن ق‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِكون م‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِ ما يمل‬ ‫َ‬ ‫ِه‬ ‫ُ‬
‫ِن دون‬ ‫ُوَ‬
‫ن م‬ ‫دع‬ ‫َ َ‬
‫تْ‬ ‫ِين‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫و‬
‫(فاطر‪.)۱۳ :‬‬
‫دی ‪.‬‬ ‫رب‬ ‫ژژباړه‪ :‬نو همدغه هللا ستاسو‬
‫څه چې‬ ‫پاچاهي يوازې د همده ده ‪ .‬او کوم‬
‫د زړې‬ ‫تاسې يې پرته له ده نه رابولئ د خرما‬
‫‪.‬‬ ‫د نري پوستکي قدرې واک هم ورسره نشته‬
‫د ربوبيت خصلت ‪:‬‬
‫د توحيد ربوبيت خصلت دادی چې د مخلوقانو‬
‫په پيدا کولو‪ ،‬اداره کولو او ملکيت کې هيڅ‬
‫څوک تصرف نلري‪ ،‬نه مالئکه او نه هم پيغمبر‬
‫او نه بل څوک‪ ،‬نه څوک په ژونديو کې تصرف‬
‫لري او نه په مړو کې نه دطبيعت او فصل په‬
‫بدلولو کې او همدارنګه خسوف او کسوف هم د‬
‫هللا په اراده تر سره کيږي د هغه تړل په طبيعت‬
‫پورې شرک ربوبيت دی ‪.‬‬
‫ټول کارونه د هللا تعالی په اراده تر سره‬
‫کيږي ځکه هر کار چې د هر سبب له مخې تر سره‬
‫کيږي د هغه سبب هم د هللا تعالی په واک او‬
‫اختيار کې دی ځکه د هغه (جل جالله) مخلوق دی‬
‫د ورېځې د حرکت سبب باد دی‪ ،‬باد دهللا تعالی‬
‫په اراده او امر چليږي‪ ،‬د ورېدو سبب وريځ‬
‫ده وريځ د هللا تعالی په حکم چليږي‪ ،‬دځمکې د‬
‫شنه کيدو د پاره سبب باران دی‪ ،‬باران د هللا‬
‫تعالی په حکم اوريږي ‪.‬‬
‫ننی پر مختللی ټکنالوجي د هللا تعالی په‬
‫اراده کې شامله ده ځکه ددې ټکنالوجۍ کشف او‬
‫اختراع د انسان په وسيله تر سره شوي ده‪ ،‬او‬
‫هللا تعالی انسان ته ددې ټکنالوجي د کشف او‬
‫اختراع توان ورکړی دی ځکه د هغه په دماغ کې‬
‫يې په ميليونو حجرات ځای پر ځای کړي چې په‬
‫هغه کې دا توان شته ‪ .‬او دغه حجرات‪ ،‬عصبي‬
‫سيستم‪ ،‬او د وينې دوران او د زړه او دماغ‬
‫‪........................................................32‬حنفي عقيده‬

‫فعاليت ټول د هللا تعالی مخلوق دی او د هغه په‬

‫امر چليږي ‪.‬‬
‫د موجوده ټکنالوجۍ لپاره ټول اسباب هللا‬
‫سبحانه وتعالی اماده او تيار کړي دي ‪.‬‬
‫دا چې د اوبو پر سطحه سترې بېړۍ حرکت کوي‬
‫او نه ډوبيږي د اوبو پاسنۍ سطحې ته يې د‬
‫ماليکولونو د جمع کيدو خاصيت ورکړی دی‪ ،‬دا‬
‫خاصيت هللا تعالی ورکړی دی ‪.‬‬
‫دا چې الوتکي پر فضا کې ګرځي‪ ،‬فضا له هوا‬
‫او غازي ماليکولونو ډکه ده‪ ،‬دا خاصيت هللا‬
‫تعالی ورکړی دی‪ ،‬کوم چې غازاتو ته يې‬
‫دماليکولونو د تښتې او فرار خاصيت ورکړی دی‬
‫‪.‬‬
‫دا چې نن د مخابراتي سيستم لويه ټکنالوجي‬
‫وجود لري دا د هوا دماليکولونو د حرکت له‬
‫وجې مينځته راغلی ده‪ ،‬هوا او د هغه واړه‬
‫زرات او ماليکولونه د هغه سبحانه وتعالی په‬
‫امر چليږي ځکه چې دا يې ټول مخلوق دی ‪.‬‬
‫«سبحان هللا و بحمده سبحانه هللا العظيم»‬

‫د يو ملحد رسه د امام ابوحنيفه رحمه الله مناظره ‪:‬‬

‫دوکتور محمد عثمان الخميس په اصول الدين‬
‫عند ابی حنيفه کتاب کې دا مناظره نقلوي ‪:‬‬
‫امام ابی حنيفه رحمه هللا د يو ملحد سره چې‬
‫د هللا سبحانه وتعالی د خلقت څخه انکار کړی وو‬
‫او په ماده يې ايمان لرلو داسې مناظره کړې‬
‫ده‪:‬‬
‫ملحد د ابو حنيفه رحمه هللا څخه د هللا تعالی د‬
‫وجود او خلقت دليل وغوښتلو‪ ،‬ابو حنيفه ملحد‬
‫ته وويل‪ :‬مخکې له دې چې مسئلې ته ور داخل‬
‫شو ته ما ته ووايه چې ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪33........................................................‬‬

‫يو کښتۍ (چې د هغې تختې خود به خود له‬

‫ونو څخه جال کيږي او پخپله کښتۍ ورڅخه‬
‫جوړيږي او بيا خپله باريږي) په وسائلو بار‬
‫بېړۍ پرته د بېړۍ چلوونکی د درياب په سختو‬
‫کې حرکت کوي او په سمه توګه خپل‬ ‫موجونو‬
‫پخپله خالي کيږي او‬ ‫مقصد ته رسيږي (او‬
‫بيرته ځي) ‪.‬‬
‫د هللا تعالی د وجود منکر (ملحد) وويل‪ :‬داسې‬
‫کېدل نا ممکن دي او دا هيڅ عاقل نشي منالی‪،‬‬
‫ابوحنيفه وويل‪ :‬افسوس ستا په حال‪ ،‬ته چې دا‬
‫مني چې يو کوچنۍ کښتۍ د کښتۍ چلوونکې پرته‬
‫حرکت نشي کوالی نو څنګه به د ځمکې او‬
‫آسمانونو موجودات چې د حکمت څخه ډک دي پيدا‬
‫کوونکی او اداره کوونکی نلري؟ ايا ددې ستر‬
‫جهان موجوديت د هللا تعالی پرته څنګه ممکن وي‬
‫؟‬
‫ملحد سکوت او بې ځوابه شو‪ ،‬حق ته تسليم‬
‫شو او د امام په وسيله يې ايمان راوړ ‪.‬‬
‫شرح‬ ‫للمکي‪،‬‬ ‫حنيفه‬ ‫ابی‬ ‫مناقب‬ ‫حنيفه‪،‬‬ ‫(اصول الدين عند ابی‬
‫العقيده الطحاوية) ‪.‬‬

‫په مناقبو د ابو حنيفه رحمه هللا کې راغلي ‪:‬‬

‫د امام ابوحنيفه څخه چا پوښتنه وکړه چې د‬
‫هللا تعالی د پيدايښت دليل څه دی؟ وويل‪ :‬د هللا‬
‫تعالی د پيدايښت تر ټولو حيرانوونکی دليل‬
‫نطفه ده‪ ،‬د مور په رحم کې جنين چې هللا تعالی‬
‫د مور د خيټې په تياره کې او بيا د رحم په‬
‫پرته او تياره کې طفل پيدا کوي‪ ،‬ګورو چې‬
‫مور کله هلک‪ ،‬کله جينۍ‪ ،‬کله يو‪ ،‬کله دوه او‬
‫دری زيږوي‪ ،‬کله غواړي چې طفل وزيږوي مګر نه‬
‫پيدا کيږي او کله غواړي چې اوالد ونه زيږوي‬
‫نو زيږيږي‪ ،‬کله غواړي چې هلک دې وي خو جينۍ‬
‫شي او کله غواړي چې جينۍ شي خو هلک شي‪ ،‬نو‬
‫‪........................................................34‬حنفي عقيده‬

‫هللا تعالی د هغه د مور او پالر د غوښتنې خالف‬

‫پيدا کول کوي‪ ،‬نو هللا سبحانه وتعالی د ټول‬
‫مخلوق پيدا کوونکی دی (العقيان فی مناقب أبی حنيفه‬
‫النعمان)‬
‫توحيد اسماء او صفات ‪:‬‬
‫توحيد اسماء او صفات عبارت دی له هغو‬
‫اسماء او عالی صفاتو څخه چې په قرآن او‬
‫سنتو کې ثابت شوی وي لکه‪ :‬اسماء الحسنی او‬
‫صفات العلی ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ُوا‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِها وذر‬ ‫َ‬ ‫ه ب‬ ‫ُوُ‬ ‫َ‬
‫َى فادع‬
‫ْ‬ ‫ُسْن‬ ‫ْ‬
‫الح‬ ‫َاُ‬
‫ء‬ ‫األَسْم‬
‫ْ‬ ‫ََِّ‬
‫َّللِ‬‫[و‬
‫َ ُ‬
‫انوا‬ ‫ما ك‬ ‫ن َ‬ ‫َو‬
‫َْ‬ ‫ُج‬
‫ْز‬ ‫ِ سَي‬ ‫َائ‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِي أسْم‬ ‫ن ف‬ ‫دوَ‬‫لحُِ‬‫يْ‬
‫َ ُ‬ ‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬
‫َ‬
‫َلون] (األعراف‪):‬‬ ‫ُ‬ ‫ْم‬‫يع‬‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬او هللا پاک د غوره نمونو څښتن دی په‬
‫هغو سره يې ياد کړئ او د هغو خلکو څه پروا‬
‫مه ساتئ چې د هللا په نمونو کې کوږوالی کوي ‪.‬‬
‫ډير ژر به هغوی ته د خپلو کړنو جزاء ورکول‬
‫شي ‪.‬‬
‫الحسنی لغت د احسن څخه اخيستل شوی دی‬
‫يعنې ډير ښه‪ ،‬کامل او د هر ډول نقصان څخه‬
‫پاک نمونه ‪.‬‬
‫صفات د هللا تعالی لکه‪ :‬سميع (اورېدونکی)‪،‬‬
‫بصير (ليدونکی)‪ ،‬او هللا تعالی هيڅ مثل او‬
‫سيال نلري‪ ،‬لم يلد او لم يولد دی‪ ،‬ژوندی دی‬
‫‪.‬‬
‫َ‬
‫هو‬‫َُ‬
‫ء و‬ ‫َ‬
‫ِ شيٌْ‬‫ِه‬‫ْ‬
‫ِثل‬ ‫َ‬
‫ْسَ كم‬ ‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬لي‬
‫ُ] (الشورى‪.)۱۱:‬‬‫ِير‬‫َص‬ ‫ُ ْ‬
‫الب‬ ‫ِيع‬ ‫السَّم‬
‫ژباړه‪ :‬هغه ته ورته هيڅ شی نشته‪ .‬د هر څه‬
‫ښه اوريدونکی او ليدونکی دی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪35........................................................‬‬

‫ِْ‬
‫د‬‫يل‬ ‫[َلم‬
‫ْ َ‬ ‫(البقرة‪،)۲۵۵ :‬‬ ‫ٌ)‬‫ْم‬
‫نو‬ ‫ٌ و‬
‫ََال َ‬ ‫َة‬‫ِن‬
‫ه س‬ ‫ُُ‬
‫ذُ‬ ‫ْخ‬
‫تأ‬ ‫(َال َ‬
‫د] (اإلخالص‪.)۳ :‬‬ ‫ي َ‬
‫ولْ‬ ‫ْ ُ‬ ‫ََلم‬ ‫و‬
‫ژباړه‪ :‬نه يې پرماښۍ نيسي نه خوب‪ ،‬نه يې‬
‫څوک زيږولی او نه له چا څخه زيږېدلی دی ‪.‬‬
‫هغه (جل جالله) د هيڅ شي سره مشابحت او‬
‫ورته والی نه لري‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‬
‫ء] (الشورى‪.)11 :‬‬ ‫ِ شَيٌْ‬‫ِه‬‫ْل‬
‫ِث‬‫َم‬
‫ْسَ ك‬ ‫‪َ[:‬لي‬
‫که څوک هللا تعالی دکوم شي سره مشابه وګنې‬
‫نو د توحيد څخه منکر شو‪.‬‬
‫د هللا تعالی په اسماء او صفاتو کې د هر ډول الحاد څخه منع ‪:‬‬
‫َاُ‬
‫ء‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫ََِّ‬
‫َّللِ األسْم‬ ‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي‪[ :‬و‬
‫ِي‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َ يلحِدون ف‬ ‫ُ‬ ‫ِين‬ ‫ُوا َّ‬
‫الذ‬ ‫َر‬
‫َذ‬‫ها و‬ ‫َِ‬ ‫ه ب‬ ‫ُوُ‬‫دع‬‫َاْ‬‫َى ف‬ ‫ُسْن‬ ‫الح‬ ‫ْ‬
‫ن] (األعراف‪):‬‬‫َلوَ‬‫ُ‬‫ْم‬ ‫انوا َ‬
‫يع‬ ‫َ ُ‬‫ما ك‬ ‫ن َ‬ ‫َْ‬ ‫َ‬
‫ْزو‬ ‫ِ سَي‬
‫ُج‬ ‫ِه‬‫َائ‬ ‫َسْم‬ ‫أ‬
‫ژباړه‪ :‬او هللا پاک د غوره نمونو څښتن دی په‬
‫هغو سره يې ياد کړئ او د هغو خلکو څه پروا‬
‫مه ساتئ چې د هللا په نومونو کې کوږوالی کوي ‪.‬‬
‫ډير ژر به هغوی د خپلو کړنو جزاء ورکول شي‬
‫‪.‬‬
‫يعنې د هللا په اسماء او صفاتو کې به الحاد‬
‫(کږوالی) نه وي‪ ،‬چې دوه قسمه دی ‪.‬‬
‫تحريف ‪:‬د معنی تغير‬
‫تعطيل ‪:‬د معنی نفی او باطلول ‪.‬‬
‫‪........................................................36‬حنفي عقيده‬

‫د صفاتو اقسام ‪:‬‬

‫صفات په دوه قسمه دي‪ :‬صفاتي ذاتي او صفات‬
‫فعلي ‪.‬‬
‫صفات ذاتي ‪:‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫ذاتي صفات هغه دي چې ازال او ابدا ذات هللا‬
‫(سبحانه وتعالی) ته الزم دي په مشيئت‬
‫(ارادې) پورې تعلق نلري‪ ،‬لکه‪ :‬حيات‪ ،‬علم‪،‬‬
‫کالم‪ ،‬قدرت‪ ،‬سمع او بصر ‪.‬‬
‫فعلي صفات‪:‬‬
‫فعلي صفات د هللا تعالی په قدرت پورې تعلق‬
‫لري هر وخت يې چې اراده شي‪ ،‬لکه‪ :‬نزول‪،‬‬
‫ژوندي کول‪ ،‬مړه کول‪ ،‬روزې ورکول‪ ،‬پيدا کول‪،‬‬
‫(اصول الدين عند ابی حنيفه – فقه اکبر ص‬ ‫رضا او غضب ‪.‬‬
‫‪. )۳۰۱‬‬
‫توحيد العبودية يا توحيد األلوهية ‪:‬‬
‫په عبادت کې د هللا سبحانه وتعالی واحد ال‬
‫شريک باندې اعتقاد ته توحيد العبوديت‬
‫ياالوهيت يا د عبادت توحيد وايي لکه‪ :‬په‬
‫عبادت‪ ،‬خوف‪ ،‬رحمت‪ ،‬توکل‪ ،‬رغبت کې دهللا تعالی‬
‫واحد ال شريک ګڼل ‪.‬‬
‫(األلوهية) کلمه د اله څخه اخيستل شوې ده‪،‬‬
‫اله معبود بر حق ته وايي ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َاحٌِ‬
‫د ال‬ ‫ٌ و‬ ‫َ‬
‫ِله‬‫ْ إ‬‫ُم‬
‫هك‬ ‫َ‬
‫ِلُ‬‫َإ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫ُ] (البقرة‪.)۱۶۳ :‬‬ ‫ُ الر‬
‫َّحِيم‬ ‫َن‬
‫ْم‬‫َّح‬‫َ الر‬ ‫هو‬ ‫َِّ‬
‫ال ُ‬ ‫ه إ‬ ‫َِلَ‬
‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬همدا يو هللا دی ‪ .‬پرته له دی مهربان‬
‫او بښوونکي هللا څخه بل هيڅ الئق د عبادت‬
‫(معبود بر حق) نشته ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم معاذ بن جبل رضی‬
‫هللا عنه ته وويل ‪:‬‬
‫«إنك تأتي قوما من أهل الكتاب‪ ،‬فليكن أول‬
‫ما تدعوهم إليه‪ ،‬شهادة أن ال إله إال هللا» وفي‬
‫رواية للبخاري‪ « :‬أن يوحدوا هللا »‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪37........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬ته قوم د اهل کتاب ته ځې‪ ،‬پس هغوی‬

‫ته به لومړی د ال اله اال هللا د ګواهۍ بلنه‬
‫ورکړې‪ ،‬او د بخاري په روايت کې راځي « أن‬
‫يوحدوا هللا » (دا چې هغوی د هللا توحيد ته را‬
‫بولې) ‪.‬‬
‫پورته د توحيد دری ارکان بيان شول چې يو‬
‫د بل سره الزم او ملزوم دي‪ ،‬د قرآنکريم پيل‬
‫او پای په توحيد بناء شوی دی ‪.‬‬
‫َّللِ] چې په دې کې توحيد عبادت دی‬ ‫ُْ‬
‫د َِّ‬‫َم‬ ‫[ ْ‬
‫الح‬
‫َ] ‪..‬توحيد افعال يا توحيد‬ ‫َالم‬
‫ِين‬ ‫ْ‬
‫َبِ الع‬ ‫‪[....‬ر‬
‫ِ]‪ ..‬توحيد اسماء او‬ ‫َنِ الر‬
‫َّحِيم‬ ‫ْم‬‫َّح‬
‫ربوبيت [الر‬
‫صفات ‪.‬‬
‫َّاسِ]‪ ،‬په دې کې توحيد‬ ‫َبِ الن‬‫ِر‬‫ُ ب‬ ‫ُوذ‬‫َع‬
‫ْ أ‬ ‫ُل‬‫[ق‬
‫َّ‬
‫ِكِ الناسِ]‪..‬همدارنګه ربوبيت‪،‬‬ ‫مل‬‫ربوبيت دی [َ‬
‫َّاسِ]‪ ،‬توحيد عبادت دی ‪.‬‬ ‫ِ الن‬ ‫َِله‬
‫‪[...‬إ‬
‫‪........................................................38‬حنفي عقيده‬

‫د توحيد مرتبې‬
‫توحيد لره دری مرتبې دي ‪:‬‬
‫اوله مرتبه‪:‬‬
‫اصل توحيد‪ ،‬دا مرتبه د هر مسلمان وي‪ ،‬چې‬
‫داسالم او ايمان په ارکان اعتقاد لري دا‬
‫مرتبه د اصل توحيد مرتبه بلل کيږي ‪.‬‬
‫دوهمه مرتبه‪:‬‬
‫دا مرتبه د لومړۍ مرتبې څخه لوړه ده چې‬
‫مرتبه (المقتصدين) بلل کيږي‪ ،‬دا مرتبه د‬
‫کمال واجب درجه ده‪ ،‬يعنې‪ :‬دا چې ټول اوامر‬
‫پر ځای کوي او له ټولو محرماتو څخه پرهيز‬
‫کوي لکن مستحبات او نوافل نه کوي او هغه‬
‫سره د مکروهاتو او مشتبهاتو د ترک څه حرص‬
‫نه وي نو دا مرتبه د کمال او ايمان مرتبه‬
‫ده ‪.‬‬
‫دريمه مرتبه‪:‬‬
‫دا مرتبه د دوهمې څخه لوړه ده او دا درجه‬
‫د (المقربين السابقين) درجه ده‪ ،‬چې ټول‬
‫واجبات پر ځای کوي او له ټولو منکراتو او‬
‫محرماتو څخه پرهيز کوي او سره لدې نوافل او‬
‫مستحبات تر سره کوي له مشتبهاتو پرهيز کوي‬
‫دا درجه د کمال پر درجې باندې د کمال مستحب‬
‫درجې ته لوړوالی دی‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪39........................................................‬‬

‫دريم فصل‬
‫د کلمې (ال اال اال هللا محمد رسول هللا) معنی او شرطونه‬
‫پر مسلمانانو باندې واجب ده چې د توحيد‬
‫په حقيقت پوه شي کوم چې مخکې بيان شو‪،‬‬
‫دتوحيد او رسالت دکلمې په معنی‪ ،‬مقصد‪،‬‬
‫حقيقت او شرطونو پوه شي ځکه د کلمې يوازې‬
‫په ژبه ويل مقصد نه دي ‪.‬‬
‫اول ‪ -‬د ال اله اال هللا معنی ‪:‬‬
‫(ال اله)‪ :‬نشه معبود بر حق‪( ،‬اال هللا) مګر يو‬
‫هللا دی ‪.‬‬
‫يعنې د کلمې توحيد دوه ارکان شول ‪:‬‬
‫اول‪ :‬ال اله – نفی ده‪ ،‬يعنې د عبادت هيڅ الئق‬
‫نشته ‪.‬‬
‫دوهم‪:‬اال هللا – اثبات ‪ ،‬يعنې‪:‬مګر يوازې معبود‬
‫برحق او الئق د عبادت هللا پاک دی ‪.‬‬
‫د «إله» معنی معبود دی‪ ،‬نو ټول هغه‬
‫عبادتونه او بندګۍ چه د هللا تعالی پرته بل چا‬
‫ته کيږي هغه باطل عبادت دی‪ ،‬او هغه څوک چه‬
‫د هللا تعالی پرته د بل چا عبادت او بندګي کوي‬
‫هغه مشرک او کافر ګڼل کيږي‪ ،‬لکه چه هللا جل‬
‫َ الَ‬
‫َر‬‫ها آخ‬ ‫َِلً‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللِ إ‬ ‫ُ َ‬
‫مع‬ ‫دع‬‫يْ‬
‫من َ‬‫ََ‬‫جالله فرمايي‪[ ﴿ :‬و‬
‫ه الَ‬‫نُ‬‫َِّ‬
‫ِ إ‬ ‫َب‬
‫ِه‬ ‫د ر‬ ‫ِنَ‬ ‫ه ع‬ ‫َا حِسَاُ‬
‫بُ‬ ‫نم‬‫إَّ‬
‫َِ‬
‫ِ ف‬ ‫ِه‬‫ه ب‬ ‫ن َلُ‬ ‫هاَ‬ ‫َْ‬‫بر‬‫ُ‬
‫َ‬
‫ُون] (المؤمنون ‪. )۱۱۷‬‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ُ الكاف‬ ‫ْ‬ ‫ِح‬ ‫ْ‬
‫يفل‬ ‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه څوک چه د هللا جل جالله سره بل‬
‫معبود هم رابلي چه له ده سره هيڅ ډول دليل‬
‫ورباندې نشته‪ ،‬نو بې شکه دده حساب کتاب د‬
‫ً چې کافران بری نشي‬ ‫هللا تعالی سره دی‪ ،‬يقينا‬
‫تر السه کوالی‪.‬‬
‫‪........................................................40‬حنفي عقيده‬

‫د اسالم لومړی رکن په توحيد او رسالت باندې ايمان راوړل دي ‪:‬‬

‫ن ال إله إال هللاُ‬ ‫َْ‬‫ِ أ‬‫دة‬‫هاَ‬ ‫ْسٍ شََ‬ ‫َم‬‫لى خ‬ ‫ََ‬‫ُ ع‬ ‫ِسْالَم‬‫ِيَ اإل‬ ‫بن‬ ‫«ُ‬
‫َاِ‬
‫ء‬ ‫ِيت‬‫َإ‬‫ِ و‬ ‫َّالَة‬
‫ِ الص‬ ‫َام‬‫ِق‬‫َإ‬
‫ه و‬ ‫َسُ ُ‬
‫ولُ‬ ‫َر‬‫ه و‬‫دُ‬ ‫ُْ‬‫َب‬‫دا ع‬ ‫ًَّ‬
‫َم‬ ‫ن ُ‬
‫مح‬ ‫ََّ‬‫َأ‬‫و‬
‫َ‬
‫َان»‪[ .‬متفق عليه]‪.‬‬ ‫مض‬‫ََ‬ ‫ِ ر‬ ‫َو‬
‫ْم‬ ‫َص‬‫ْتِ و‬‫َي‬ ‫ْ‬
‫َجِ الب‬ ‫َح‬‫ِ و‬ ‫َ‬
‫الزكاة‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬د اسالم دين په پنځه بنسټونو باندي‬
‫جوړ او والړ دی‪ ،‬ددې خبرې ګواهي کول چه د‬
‫عبادت او بندګۍ مستحق او اليق بل هيڅ څوک‬
‫نشته مګر يواځی هللا جل جالله دی‪ ،‬او محمد صلی‬
‫هللا عليه وسلم د هللا تعالی ريښتينی پيغمبر او‬
‫استاذی دی‪ ،‬لمونځ ادا کول‪ ،‬زکات ورکول‪ ،‬د‬
‫بيت هللا شريف حج کول او د رمضان روژه نيول ‪.‬‬
‫نو په اسالم کښی لمړنې فرض دادی چه تر هر‬
‫څه د مخه د لمړني بنسټ معنی او احکام زده‬
‫کړل شي؛ ځکه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم چه‬
‫کله معاذ بن جبل رضی هللا عنه يمن ته د يو‬
‫داعي‪ ،‬بلونکي او ښوونکي په صفت ليږلو نو‬
‫َابٍ‬ ‫ِت‬‫َ ك‬‫هل‬‫َْ‬‫ما أ‬ ‫َو‬
‫ًْ‬ ‫ِي ق‬ ‫ْت‬
‫َأ‬‫نكَ سَت‬ ‫َِّ‬
‫ورته يي وفرمايل‪« :‬إ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َاْ‬ ‫َا جِئ‬
‫ْت‬
‫َ‬
‫ِله‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِلى أن يشهدوا أن ال إ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ إ‬ ‫هم‬‫ُُ‬‫دع‬ ‫ْ ف‬ ‫هم‬ ‫َُ‬ ‫إذ‬ ‫َِ‬‫ف‬
‫ُوا َلكَ‬ ‫َاع‬ ‫َ‬
‫ْ أط‬ ‫ن ُ‬
‫هم‬ ‫إْ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫ِ‬‫هللا‬ ‫ُ‬
‫ل‬ ‫و‬‫ُ‬‫س‬ ‫َ‬
‫ر‬ ‫ا‬‫د‬‫ً‬‫َّ‬
‫م‬ ‫َ‬
‫ح‬ ‫ُ‬
‫م‬ ‫َّ‬
‫ن‬ ‫َ‬
‫أ‬ ‫َ‬
‫و‬ ‫ُ‪،‬‬‫َّ‬
‫اَّلل‬ ‫َّ‬‫ال‬‫إ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َاتٍ‬ ‫َ‬
‫َلو‬‫ْسَ ص‬ ‫َم‬‫ْ خ‬ ‫ِم‬‫ْه‬ ‫َ‬
‫َلي‬‫َضَ ع‬ ‫َ‬
‫د فر‬ ‫َ‬
‫اَّللَ قْ‬ ‫َّ‬
‫ْ أن َّ‬‫َ‬ ‫هم‬‫ُْ‬ ‫ِر‬‫ْب‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِكَ فأخ‬ ‫ِذل‬‫َ‬ ‫ب‬
‫ٍ… الحديث»‪[ .‬متفق عليه]‬ ‫ْلة‬‫َ‬‫َلي‬‫َ‬‫ٍ و‬ ‫ْم‬‫يو‬‫ِ َ‬ ‫ُ‬
‫ِي كل‬ ‫ف‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه ته داسې خلکو ته ورتلونکې‬
‫يې چه هغوي اهل کتاب او کتابيان دي‪ ،‬نو‬
‫لومړې يي بايد ددي خبری منلو ته راوبلی چه‪:‬‬
‫نشته وړ‪ ،‬اليق او مستحق دعبادت او بندګۍ مګر‬
‫يواځی يو هللا جل جالله دی‪ ،‬او زه‪ -‬يعنی محمد‬
‫صلی هللا عليه وسلم – د هللا تعالی ريښتينې‬
‫پيغمبر او استاذې يم‪ ،‬که هغوي درسره دا‬
‫خبره ومنله‪ ،‬نو بيا ورته وښايه چه هللا جل‬
‫پر دوي په هره شپه ورځ کښی پنځه‬ ‫جالله‬
‫لمونځونه فرض کړي دي…» الحديث‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪41........................................................‬‬

‫لنډه دا چې‪:‬‬
‫َّ‬
‫د «ال إله إال هللا» معنی دا ده چه‪ :‬نشته‬ ‫–‬
‫معبود برحق مګر يو هللا تعالی دې‪.‬‬
‫توحيد تر هغه پوری نشي پلی کيدې چه تر‬ ‫–‬
‫څو له شرک څخه ځان ونه ژغورل شي‪.‬‬
‫زمونږ د پيدايش هدف‪ :‬يواځی د يو هللا‬ ‫–‬
‫َوال ورسره‬ ‫تعالی بندګي کول چه شريک او برخ‬
‫پکښی نه وي‪.‬‬
‫هغه څوک چه د هللا تعالی پرته د بل چا‬ ‫–‬
‫عبادت او بندګي وکړي هغه مشرک او کافر‬
‫ګڼل کيږي‪.‬‬
‫هر پيغمبر خپل قوم توحيد ته رابللی او‬ ‫–‬
‫له شرک څخه يي د ځان ساتلو امر ورته کړې‬
‫دی‪.‬‬
‫د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم اصلي دعوت‬ ‫–‬
‫او بلنه هم توحيد ته وه‪ ،‬او په شروع کښی‬
‫يي خپل قوم توحيد ته راوبللو‪ ،‬او د وخت‬
‫پاچاهانو ته يي هم ليکونه واستول چه هغوئ‬
‫ته يي پکښې د توحيد دعوت ورکړې وو‪ ،‬او‬
‫خپلو ملګرو ته يي هم امر کړى وو چه دهغوئ‬
‫ددعوت لمړى ټکې دی توحيد ته بلنه وي ځکه‬
‫د توحيد منل په اصل کې د ټول دين منل دي‪.‬‬
‫د هللا تعالی حق پر بندګانو هم همدا توحيد‬ ‫–‬
‫دې‪.‬‬
‫هغه څوک چه په ربوبيت او عبادت او‬ ‫–‬
‫بندګۍ کښی هللا تعالی يوازې ونه مني‪ ،‬نو هغه‬
‫مسلمان کيدې نشي‪ ،‬اګر که ځان ته مسلمان‬
‫(عقيدوي درسونه ‪ /‬ابو زکريا اسماعيل‬ ‫هم ووايي‪.‬‬
‫االفغاني)‬
‫دوهم ‪ -‬د محمد رسول هللا معنی ‪:‬‬
‫د محمد رسول هللا معنی دا ده چې رسول هللا صلی‬
‫هللا عليه وسلم د هللا تعالی رښتينی پيغمبر دی‪،‬‬
‫په رسالت باندې د ګواهي ورکولو غوښتنه داده‬
‫‪........................................................42‬حنفي عقيده‬

‫چې مسلمان به ايمان لري چې هللا تعالی خپل‬

‫پيغمبر محمد بن عبدهللا بن عبد المطلب صلی هللا‬
‫عليه وسلم ټولو پيريانو او انسانانو ته خپل‬
‫پيغمبر او استاذی استولی دی‪ ،‬تر څو دوی ته‬
‫امر وکړي چه يواځې د يو هللا تعالی عبادت او‬
‫بندګي وکړي‪ ،‬او د هغه ټولو شيانو له عبادت‬
‫او بندګۍ څخه ځان وژغوري چه له هللا تعالی څخه‬
‫پرته يي عبادت او بندګي کيږي‪ ،‬او هم دوی ته‬
‫د اسالم د مقدس دين احکام بيان کړي‪.‬‬
‫همدا راز دغه ګواهي ددې غوښتنه کوي چه‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم د هللا تعالی بنده او‬
‫پيغمبر دی‪ ،‬او هغه د عبادت او بندګۍ حق‬
‫نلري‪ ،‬او هيڅکله روا نه ده چه مونږ د هغه‬
‫په صفت او مدح کښی له حده تير شو‪ ،‬او د‬
‫ألوهيت په صفاتو يي وستايو‪ ،‬کوم چه د هللا (جل‬
‫جالله) صفات دي‪.‬‬
‫َ‬
‫ِع‬ ‫َّاسٍ رضی هللا عنهما أنه سَم‬ ‫ِ هللاِ بنِ عب‬ ‫عن عبد‬
‫َ الخطابِ رضی هللا عنه يقول وهو على‬
‫ُ‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫َر بن‬ ‫ُم‬
‫ع‬
‫عليه‬ ‫هللا‬ ‫صلی‬ ‫النبي‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ت‬ ‫سمع‬ ‫‪:‬‬‫ر‬
‫ِ‬ ‫ب‬‫ْ‬
‫ن‬ ‫ِ‬
‫م‬ ‫ال‬
‫َى‬ ‫َار‬ ‫َّص‬
‫ْ الن‬ ‫َت‬ ‫َط‬
‫ْر‬ ‫َا أ‬‫َم‬
‫ِي‪ ،‬ك‬ ‫ْر‬
‫ُون‬ ‫تط‬‫ل‪« :‬الَ ُ‬ ‫يقوُ‬ ‫وسلم‬
‫ُ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫إنما أنا عبده‪ ،‬فقولوا‪ :‬عبد َّ‬
‫اَّللِ‪،‬‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ مريم‪ ،‬فِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫بن‬‫اْ‬
‫ه»‪[ .‬رواه البخاري]‬ ‫َسُ ُ‬
‫ولُ‬ ‫َر‬
‫و‬
‫ژباړه‪ :‬عبدهللا بن عباس رضی هللا عنهما له عمر‬
‫بن خطاب رضی هللا عنه څخه اوريدلي دي چې په‬
‫منبر وو‪ ،‬او ويل يې چې ما له رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم څخه اوريدلي دي چه هغه ويل‪ :‬زما‬
‫په صفت او مدح کښی له حده مه تيريږئ لکه چه‬
‫نصاراو د عيسې عليه السالم په هکله د هغه په‬
‫مدح او صفت کښې له حده تير شوي وو‪ ،‬چه هغه‬
‫ته يي هللا‪ ،‬يا د هللا تعالی زوی‪ ،‬يا دريم له‬
‫دريو څخه ويلو‪ ،‬نو بې شکه زه د هللا تعالی‬
‫د َّ‬
‫اَّللِ‪،‬‬ ‫ُْ‬‫َب‬‫بنده يم‪ ،‬نو تاسو هم ووايي‪ :‬چه «ع‬
‫ه» يعنی د هللا تعالی بنده او پيغمبر‪.‬‬ ‫َسُ ُ‬
‫ولُ‬ ‫َر‬
‫و‬
 ‫حنفي عقيده ‪43........................................................‬‬

‫پر مونږ باندې د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬

‫دری بنسټيز حقوق دي‪:‬‬
‫‪ -۱‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم سره محبت‬
‫کول‪ ،‬بلکه پر مونږ واجب ده چه د رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم محبت د خپل ځان اهل او‬
‫اوالدونو له محبت نه مخکی او زيات وګڼو‪،‬‬
‫ځکه انس رضی هللا عنه له رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫څخه روايت کوي چې رسول هللا صلی هللا‬ ‫وسلم‬
‫عليه وسلم فرمايلي دي‪:‬‬
‫ْ‬
‫ِن‬ ‫ْه‬
‫ِ م‬ ‫َِلي‬
‫َّ إ‬ ‫َح‬
‫َب‬ ‫ن أ‬‫ُوَ‬‫َك‬
‫َّى أ‬ ‫ْ‪ ،‬ح‬
‫َت‬ ‫ُم‬ ‫دك‬ ‫َح‬
‫َُ‬ ‫ُ أ‬ ‫ِن‬‫ْم‬
‫يؤ‬‫«الَ ُ‬
‫َ‬
‫ِين»‪[ .‬متفق عليه]‪.‬‬ ‫َع‬
‫ْم‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫َالناسِ أج‬ ‫ِ و‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫َلد‬‫َو‬‫ِ و‬
‫ِه‬‫لد‬‫َاِ‬‫و‬
‫ژباړه‪ :‬يو له تاسو څخه مؤمن او مسلمان‬
‫کېدې نشي تر څو چه هغه ته زه له اوالدونو‬
‫پالر او ټولو خلکو څخه ډير محبوب نشم‪ ،‬يعنی‬
‫د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم محبت دې له ټولو‬
‫څخه مخکی او زيات وي‪.‬‬
‫‪ -۲‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د ټولو هغو‬
‫قولي‪ ،‬فعلي او تقريري سنتو چې په قبول‬
‫شوي سند سره ثابت وي منل يې پر مونږ واجب‬
‫دي ځکه چې د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم سنت‬
‫له ځانه نه وو بلکي د وحې پر بنا وو ‪.‬‬
‫ن‬
‫ِ‬ ‫َ‬‫ع‬ ‫ُ‬
‫ِق‬‫ْط‬ ‫ما َ‬
‫ين‬ ‫ََ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫َى] (النجم ‪.)۴-۳‬‬‫يوح‬ ‫َح‬
‫ْيٌ ُ‬ ‫ال و‬ ‫َِّ‬
‫َ إ‬ ‫ن ُ‬
‫هو‬ ‫ِْ‬
‫َى‪ ،‬إ‬ ‫هو‬ ‫ْ‬
‫الَ‬
‫ژباړه‪ :‬او خبرې نه کوي (محمد) له هوا‬
‫(خپلې) نه‪ ،‬نه دی دغه (قرآن) مګر وحی ده چې‬
‫ورته ليږل شوی ده‪.‬‬
‫تفسير انوار القرآن ددې آيتونو په تفسير‬
‫کې ليکي‪ :‬په حديث شريف له عبدهللا بن عمرو نه‬
‫روايت دى چې وايي‪ :‬ما به هر څه چې د رسول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم څخه اوريدل هغه مې يادول‬
‫او ساتل پس قريشو زه له دغه کار څخه منع‬
‫کړلم او ويې ويل‪ :‬ته هر څه چې د رسول هللا صلی‬
‫‪........................................................44‬حنفي عقيده‬

‫هللا عليه وسلم نه آورې هغه ليکې حال دا چې‬

‫هغه هم بشر دی او کله د غصې په وخت کې څه‬
‫وايي ‪ .‬همغه وو چې له ليکلو مې الس واخيست‬
‫او دغه موضوع مې له رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫سره شريکه کړه‪ :‬جناب رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم وفرمايل‪ « :‬اكتب‪ ،‬فوالذي نفسي بيده ما‬
‫خرج مني إال الحق» (فتح الباری او صحيح الجامع) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬وليکه ځکه قسم پر هغه ذات دی چې‬
‫زما روح د هغه په واک کې دی‪ ،‬زما د ژبې څخه‬
‫د حق څخه بغير څه نه دي وتلي ‪.‬همدارنګه‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ :‬زه بغير له‬
‫حق څخه بل څه نه وايم‪.‬‬
‫دغه مهال ځنو صحابه کرامو عرض وکړ يا‬
‫رسول هللا! تاسې کله مزاخ (ټوکې) هم کوې؟ و يې‬
‫فرمايل حتی که مزاخ (ټوکې) وکړم هم بغير له‬
‫حق څخه بل څه نه وايم‪.‬‬
‫‪ -۳‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم پيروي کول‪،‬‬
‫يعنی د هغه ټول امرونه پر ځان منل او پلي‬
‫کول‪ ،‬او ټول هغه څه چه رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫ورڅخه منع فرمايلی ده ځان ورڅخه‬ ‫وسلم‬
‫وژغوري‪.‬‬
‫َّسُوُ‬
‫ل‬ ‫ُ الر‬ ‫ُم‬‫تاك‬‫ما آَ‬ ‫ََ‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[:‬و‬
‫َ](حشر‬‫ُوا َّ‬
‫اَّلل‬ ‫َ َّ‬
‫اتق‬ ‫هوا و‬‫َُ‬‫َانت‬‫ه ف‬‫ُْ‬
‫َن‬ ‫ُم‬
‫ْ ع‬ ‫نَ‬
‫هاك‬ ‫ما َ‬
‫ََ‬
‫ه و‬ ‫َخُُ‬
‫ذوُ‬ ‫ف‬
‫‪)۷‬‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه څه چې رسول يې تاسې درکوئ‬
‫واخلئ او له هغه څه نه چې تاسې منع کوي ډډه‬
‫وکړئ او له هللا څخه ووېرېږئ‪.‬‬
‫د هللا تعالی رضا د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫متابعت او پيروي ده ‪:‬‬
‫ُ‬‫ُ‬
‫ْكم‬ ‫ْب‬
‫ِب‬ ‫ِي ُ‬
‫يح‬ ‫ُون‬
‫ِع‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُّون اَّللَ فاتب‬ ‫ْ ُ‬
‫تحِب‬ ‫ُم‬‫ُنت‬
‫ِن ك‬ ‫ْ إ‬‫ُل‬‫[ق‬
‫ُ](ال عمران ‪.)31‬‬
‫اَّلل‬
 ‫حنفي عقيده ‪45........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬ووايه (ای محمده)!‪ :‬کچيرې تاسې له‬

‫هللا سره محبت لرئ نو زما پيروي وکړئ چې هللا له‬
‫ستاسې سره محبت وکړي‪.‬‬
‫َ‬
‫ُوك‬‫ِم‬‫َك‬ ‫َّىَ ُ‬
‫يح‬ ‫َت‬‫ن ح‬‫ُوَ‬
‫ِن‬‫ْم‬
‫يؤ‬‫ِكَ الَ ُ‬
‫َب‬‫َر‬‫َالَ و‬
‫او فرمايي‪[ :‬ف‬
‫ًا‬‫َج‬
‫َر‬‫ْ ح‬‫ِم‬ ‫ُس‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِي أنف‬ ‫ْ‬
‫دوا ف‬ ‫يجُِ‬ ‫َّ الَ َ‬ ‫ُ‬
‫ْ ثم‬ ‫َُ‬
‫هم‬‫ْن‬‫بي‬‫َ َ‬
‫َر‬‫َا شَج‬‫ِيم‬
‫ف‬
‫ًا] (النسآء ‪: )۶۵‬‬ ‫ِيم‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ُوا تسْل‬ ‫ِم‬ ‫َ‬
‫يسل‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْت وُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َّا قضي‬‫ِم‬
‫م‬
‫ژباړه‪ :‬نو نه! (ای رسوله) ستا په رب قسم‬
‫دی چې دوی تر هغه پوره مؤمنان نشي کيدای څو‬
‫پورې چې تا ته په خپلو ټولو شخړو کې حکم‬
‫(فيصله کوونکی) کړي او بيا ستا د پريکړو په‬
‫اړه پخپلو ځانونو کې کوم خپګان و نه مومئ‬
‫او (دغه پريکړه) په ډيرې خوښۍ سره و مني ‪.‬‬
‫(عقيدوي درسونه‪/‬ابو زکريا اسماعيل األفغاني)‬
‫د کلمې شرطونه‬
‫لکه څنګه چې د لمانځه‪ ،‬زکات او حج او‬
‫نورو لپاره د صحت شرطونه دي چې پرته له هغه‬
‫شرطونو نه صحي کيږي همداسې د کلمې لپاره هم‬
‫شرطونه دي لکه‪ :‬علم‪ ،‬يقين‪ ،‬اخالص‪ ،‬صدق‪،‬‬
‫محبت‪ ،‬انقياد‪ ،‬قبول‪ ،‬دباطل او طاغوت نه منل‬
‫‪.‬‬

‫د توحيد د کلمې شروطونه‬

‫د توحيد د کلمې شروطونه‬

‫رد باطل‬ ‫قبول‬ ‫انقياد‬ ‫محبت‬ ‫صدق‬ ‫علم يقين اخالص‬

‫اول شرط – علم ‪:‬‬
‫دا چې د [ال اله اال هللا‪ ،‬محمد رسول هللا] په‬
‫معنی او مقصد به پوه وي‪ ،‬چې نشته بل اليق د‬
‫عبادت مګر يو هللا دی‪ ،‬يعنې عبادت يوازې او‬
‫يوازې هللا لره دی او محمد صلی هللا عليه وسلم د‬
‫هللا تعالی بنده او رسول دی ‪.‬‬
‫‪........................................................46‬حنفي عقيده‬

‫ال َّ‬
‫اَّللُ]‬
‫(محمد‪.)۱۹ :‬‬ ‫َِّ‬ ‫َِلَ‬
‫ه إ‬ ‫ه َال إ‬
‫نُ‬‫ََّ‬
‫ْ أ‬
‫لم‬‫َْ‬
‫َاع‬
‫[ف‬
‫ژباړه‪ :‬پوه شه چې پرته له يو هللا نه بل هيڅ‬
‫معبود نشته ‪.‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪« :‬‬
‫من مات وهو يعلم أن ال إله إال هللا دخل الجنة»‬
‫(رواه المسلم) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬څوک چې وفات شي او هغه کس په دې‬
‫باندې پوه وي چې نشته الئق د عبادت مګر هللا دی‬
‫داخل به شي جنت ته ‪.‬‬
‫مطلب دا چې ددې کلمې څخه مقصد او مطلب د‬
‫توحيد او رسالت ايمان دی‪ ،‬که څوک يې پرته‬
‫له ايمان څخه وايي په معنی او مقصد يې نه‬
‫پوهيږي هغه ته څه ګټه نلري‪ ،‬مثالً کوم کافر‬
‫دا کلمه وايي خو ايمان نه ورباندې لري بلکي‬
‫پر خپل کفر والړ وي هغه ته د کلمې ويل څه‬
‫ګټه نلري او نه هم پرته له ايمان څخه د‬
‫کلمې په يوازې الفاظو باندې مسلمان کيدای‬
‫شي ‪.‬‬
‫همدارنګه ځنې کفار چې په اسالمي هيوادونو‬
‫کې اوسيږي هغوی ځنې وخت اسالمي کلمات وايي‪،‬‬
‫لکه‪ :‬ما شاء هللا‪ ،‬ان شاء هللا‪ ،‬چې دا کلمات د‬
‫ايمان او يقين له مخې نه بلکي د عادت له‬
‫مخې وايي چې څه ګټه ورته نلري ‪.‬‬
‫دوهم شرط – يقين ‪:‬‬
‫يقين دا چې دغه کلمه به د کامل او پوره‬
‫يقين پر بنا وايي‪ ،‬د يقين ضد شک دی يعنې‪:‬‬
‫شک او ترديد به پکې نه کوي‪ ،‬لقوله سبحانه‬
‫ُوا ب َّ‬
‫ِاَّللِ‬ ‫َ آَ‬
‫من‬ ‫ِين‬ ‫ن َّ‬
‫الذ‬ ‫ُوَ‬
‫ِن‬‫ْم‬
‫ُؤ‬ ‫َا ْ‬
‫الم‬ ‫نم‬‫َِّ‬
‫وتعالی‪[ :‬إ‬
‫(الحجرات‪.)15 :‬‬ ‫بوا]‬ ‫َْ‬
‫تاُ‬ ‫ْ َ‬
‫ير‬ ‫َّ َلم‬
‫ثم‬‫ِ ُ‬
‫له‬‫َسُوِ‬
‫َر‬‫و‬
‫ژباړه‪ :‬حقيقي مؤمنان هغه کسان دي چې پر‬
‫هللا او د هغه په رسول يې ايمان راوړی بيا يې‬
‫هيڅ شک نه دی کړی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪47........................................................‬‬

‫او جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪:‬‬

‫« أشهد أن ال إله إال هللا‪ ،‬وأني رسول هللا‪ ،‬ال يلقى‬
‫هللا بهما عبد غير شاك فيهما إال دخل الجنة »‬
‫رواه مسلم‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬په دې ګواهي چې نشته اليق د عبادت‬
‫مګر يو هللا دی او زه (محمد) رسول د هللا دی‪ ،‬په‬
‫دې دواړو (توحيد او رسالت) کې چې بنده هيڅ‬
‫شک ونه کړي (پوره يقين ولري) داخل به شي‬
‫جنت ته ‪.‬‬
‫دريم شرط – اخالص ‪:‬‬
‫دا چې دا کلمه به يوازې د هللا سبحانه‬
‫وتعالی لپاره او د ثواب دحصول لپاره وايي‪،‬‬
‫د ريا‪ ،‬منافقت له مخې به نه وي ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ه‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين لُ‬ ‫ِص‬‫ْ‬
‫مخل‬ ‫اَّللَ ُ‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ُدوا‬ ‫َع‬
‫ْب‬ ‫ال ِ‬
‫لي‬ ‫َِّ‬
‫ُوا إ‬ ‫ِر‬‫ُم‬
‫ما أ‬ ‫ََ‬
‫[و‬
‫َ حنيفاء] (البينة‪.)۵ :‬‬ ‫ِين‬‫الد‬
‫ژباړه‪ :‬او هغوی ته پرته له دې هيڅ امر نه‬
‫وو شوی چې‪ :‬عبادت وکړئ دهللا داسې چې خالص او‬
‫سوچه کوونکی وي هللا لره (د شرک او نفاق څخه‬
‫پاک) په داسې حال کې چې را ګرځېدونکي وي د‬
‫باطل څخه حق ته‬
‫او نبي صلى هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬أسعد‬
‫الناس بشفاعتي يوم القيامة من قال ال إله إال‬
‫هللا خالصا من قلبه » (رواه البخاري)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د قيامت په ورځ به د خلکو څخه زما‬
‫د شفاعت زيات سعادت دهغه چا په برخه وي چې‬
‫چا دزړه په اخالص سره ويلي وي چې‪ :‬ال اله اال‬
‫هللا ‪.‬‬
‫څلورم شرط – محبت ‪:‬‬
‫واجب ده چې دا کلمه به د محبت له وجې‬
‫وايي چې ضد يې بغض او بد ګڼل دي ‪.‬‬
‫‪........................................................48‬حنفي عقيده‬

‫َّخُ‬
‫ِذ‬ ‫من َ‬
‫يت‬ ‫َ الن‬
‫َّاسِ َ‬ ‫ِن‬‫َم‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُبِ َّ‬
‫اَّللِ والذ‬ ‫َ‬
‫هم كح‬‫ْ‬ ‫ُّ َ‬
‫ونُ‬ ‫دا ُ‬
‫يحِب‬ ‫داً‬ ‫َنَ‬ ‫دونِ َّ‬
‫اَّللِ أ‬ ‫ِن ُ‬‫م‬
‫(البقرة‪.)۱۶۵ :‬‬ ‫ًّا َِّ‬
‫َّللِ]‬ ‫ُب‬ ‫د ح‬ ‫َ‬
‫ُوا أشَُّ‬
‫من‬‫آَ‬
‫ژباړه‪ :‬او ځينې خلک داسې هم شته چې د هللا‬
‫پرته نور شيان د هغه شريکان نيسي ‪ .‬له هغوی‬
‫سره دومره مينه کوي چې بايد يوازې له هللا سره‬
‫شوی وای او هغوی چې ايمان يې راوړی له هللا‬
‫سره کلکه مينه لري ‪.‬‬
‫پنځم شرط – صدق ‪:‬‬
‫دا کلمه به په صدق سره وايي چې دصدق ضد‬
‫درواغ دي‪ ،‬يعنې درواغ به يې نه ګڼي او‬
‫همدارنګه د منافقت له وجې به نه وي چې پر‬
‫ژبه يې وايي لکن په زړه کې د هغه څخه منکر‬
‫او کافر وي ‪.‬‬
‫شپږم شرط – انقياد ‪:‬‬
‫ددې کلمې شپږم شرط دادی چې د کلمې غوښتنو‬
‫ته به غاړه ږدې‪ ،‬داسالمي شريعت ټول اوامر او‬
‫نواهی ته به تسلميږي او هغه به مني انکار‬
‫به ورڅخه نه کوي‪ ،‬ځکه چې ايمان او عمل صالح‬
‫الزم او ملزوم دي‪.‬‬
‫اوم شرط – قبول ‪:‬‬
‫د کلمې اوم شرط قبول دی چې ضد يې رد او‬
‫انکار دی ‪.‬‬
‫آتم شرط – د باطل انکار ‪:‬‬
‫د کلمې آتم شرط دادی چې د طاغوت او باطل‬
‫څخه به انکار کوي‪ ،‬هيڅ باطله او طاغوتي‬
‫عقيده به نه اختياروي‪ ،‬داسالمي عقېده سره‬
‫باطله او طاغوتي عقيده بالکل نه جمع کيږي ‪.‬‬
‫(االکاديمة االسالمية – عقيده المستوي االول ‪ /‬دوکتور سهل‬
‫عتيبي) ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪49........................................................‬‬

‫څلورم فصل‬
‫د ايمان ارکان‬
‫د اسالم پنځه ارکان (کلمه شهادت‪ ،‬لمونځ‪،‬‬
‫زکات‪ ،‬روژه او حج) دي دا چې زمونږ بحث‬
‫عقيده ده لومړی رکن چې په توحيد او رسالت‬
‫باندې ايمان لرل دي تفصيلي بيان شو ‪.‬‬
‫اوس د ايمان ارکان بيانوو ‪:‬‬
‫د ايمان تعريف ‪:‬‬
‫ايمان په لغت کې تصديق او باور ته وايي‬
‫او دشريعت په اصطالح کې ايمان په زړه تصديق‬
‫او په ژبه اقرار کول دي په ټولو مؤمن به‬
‫شيانو ‪.‬‬
‫َنان‬‫(اإليمان إقرار باللسان وتصديق بالج‬
‫(فقه أکبر) واألعمال ليست داخلة فيه) ‪.‬‬
‫دا چې په ايمان کې ولې اعمال داخل نه دي‬
‫د امام ابی حنيفه رحمه هللا دالئل په الندې ډول‬
‫دي ‪:‬‬
‫أوال‪ :‬أنه في كثير من األوقات يرتفع العمل عن‬
‫المؤمن‪ ،‬وال يجوز أن يقال ارتفع عنه‬
‫اإليمان ‪.‬‬
‫ثانيا‪ :‬أن النبي صلى هللا عليه وسلم دعا الناس‬
‫إلى أن يشهدوا أن ال إله إال هللا واإلقرار بما‬
‫جاء به من هللا تعالى‪ ،‬وكان الداخل في اإلسالم‬
‫مؤمنا بريئا من الشرك ثم نزلت الفرائض‬
‫بعد ذلك على أهل التصديق‪.‬‬
‫ثالثا‪ :‬أن المضيِع للعمل ليس مضيِعا للتصديق؛‬
‫فلو كان المضيِع للعمل مضيعا للتصديق‪.‬‬
‫رابعا‪ :‬أن الهدى في التصديق ليس كالهدى في‬
‫األعمال‪ ،‬قال اإلمام أبوحنيفة‪" :‬إن الهدى‬
‫في التصديق باهلل ورسوله ليس كالهدى في ما‬
‫افترض من األعمال‪.‬‬
‫‪........................................................50‬حنفي عقيده‬

‫هذا ما استدل به اإلمام أبو حنيفة‪ .‬أما‬

‫أصحابه فاستدلوا بما هو آت‪:‬‬
‫أوال‪ :‬أن اإليمان في اللغة التصديق؛ وعمدتهم‬
‫ِنٍ َلن‬
‫َا}‬ ‫ْم‬‫ُؤ‬
‫ِم‬‫َ ب‬
‫نت‬‫َْ‬ ‫ََ‬
‫ما أ‬‫في ذلك قول هللا تعالى‪{ :‬و‬
‫"سورة يوسف‪ :‬اآلية‪."17‬‬
‫أهل‬ ‫قال النسفي‪" :‬اإليمان معروف أنه عند‬
‫اللسان التصديق ال غير"‪.‬‬
‫وحكى الباقالني اإلجماع عليه فقال‪" :‬فإن قال‬
‫وما الدليل على ما قلتم؟ قيل‪ :‬إجماع أهل‬
‫اللغة قاطبة على أن اإليمان في اللغة قبل‬
‫نزول القرآن وبعثة النبي صلى هللا عليه وسلم‬
‫هو التصديق"‬
‫ثانيا‪ :‬أن هللا فرق بين اإليمان والعمل في غير‬
‫ُوا‬
‫من‬‫َ آَ‬‫ِين‬ ‫َّ‬
‫{الذ‬ ‫موضع من كتابه قال تعالى‪:‬‬
‫َات‬
‫ِ} "سورة العصر‪ :‬اآلية‪."3‬‬ ‫لح‬‫َّاِ‬ ‫َمُ‬
‫ِلوا الص‬ ‫َع‬
‫و‬
‫(اصول الدين عند ابی حنيفه ‪ /‬دوکتور محمد عبدالرحمن الخميس‬
‫ص ‪. )۳۵۵‬‬
‫ژباړه‪:‬‬
‫اول‪ :‬په زياتو وختونو کې د مؤمن څخه عمل‬
‫پورته کيږي‪ ،‬خو دا جواز نلري چې ووايو د‬
‫هغه څخه ايمان پورته شوی دی ‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم خلک د‬
‫توحيد ګواهۍ (ال اله اال هللا) ته او اقرار په‬
‫هغه څه چې د هللا د طرفه راغلی وو دعوت کړل‪،‬‬
‫هغوی وو په اسالم کې ننوتي مؤمنان او پاک وو‬
‫له شرک څخه او بيا وروسته فرائض نازل شوي‪.‬‬
‫دريم‪ :‬ضايع کوونکي د عمل‪ ،‬ضايع کوونکی د‬
‫تصديق نه دی‪ ،‬کچېرې د عمل ضايع کېدې نو د‬
‫تصديق هم کېده ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪51........................................................‬‬

‫څلورم‪ :‬هدايت په تصديق کې دی نه په اعمالو‬

‫‪.‬‬
‫او صاحبان د ابی حنيفه رحمه هللا په الندې‬
‫دالئلو استدالل کوي ‪.‬‬
‫اول – ايمان په لغت کې تصديق ته وايي‪،‬‬
‫ِنٍ َلن‬
‫َا}(يوسف ‪)۱۷:‬‬ ‫ْم‬‫ُؤ‬
‫ِم‬‫َ ب‬
‫نت‬‫َْ‬ ‫ََ‬
‫ما أ‬‫لقوله تعالی‪{ :‬و‬
‫‪.‬‬
‫امام النسفي وايي‪ :‬ايمان د اهل لسان په‬
‫نزد تصديق ته وايي نه بل څه ته‪ ،‬همدارنګه‬
‫الباقالني وايي چې په دې باندې اجماع ده چې‬
‫ايمان تصديق ته وايي ‪.‬‬
‫دوهم – هللا سبحانه وتعالی د ايمان او عمل‬
‫صالح په مينځ کې فرق کړی چې فرمايي‪:‬‬
‫َاتِ} (العصر‪)۳:‬‬ ‫لح‬‫َّاِ‬
‫ِلوا الص‬ ‫َمُ‬ ‫ُوا و‬
‫َع‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫َّ‬
‫{الذ‬
‫د اسالم او ايمان تر مينځ څه فرق دی ؟‬
‫ُ هو‬ ‫ُ واإلسالم‬‫ُ والتصديق‬ ‫َ اإلقرار‬ ‫ن هو‬ ‫واإليماُ‬
‫ِ هللاِ تعالى ففي طريق‬
‫ِ‬ ‫ِر‬ ‫ُ‬
‫ُ واالنقياد ألوام‬ ‫التسليم‬
‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِ ولكن ال يكون‬ ‫َ‬
‫ِ فرق بين اإليمانِ واإلسالم‬ ‫ٌ‬ ‫اللغة‬
‫ٌ بال إيمانٍ‪ ،‬فهما‬ ‫ٍ‪ ،‬وال إسالم‬ ‫ٌ بال إسالم‬ ‫إيمان‬
‫ٌ على‬ ‫ٌ واقع‬ ‫ُ‬
‫َ البطنِ‪ .‬والدين اسم‬ ‫ِ مع‬ ‫كالظهر‬
‫ِها (فقه اکبر ‪ /‬ابی‬ ‫ُ‬
‫ِ كل‬ ‫ِ والشرائع‬ ‫اإليمانِ واإلسالم‬
‫حنيفه رحمه هللا) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬ايمان اقرار او تصديق ته وايي او‬
‫اسالم د هللا تعالی اوامرو ته غاړه ايښودلو او‬
‫تسليم ته وايي‪ ،‬د لغت له مخې په اسالم او‬
‫ايمان کې فرق دی لکن ايمان پرته له اسالم او‬
‫اسالم پرته له ايمان څخه نه صحي کيږي دا‬
‫دواړه داسې دي لکه‪ :‬خيټه او شا او د اسالم‬
‫دين شامل دی په اسالم او ايمان او ټول شريعت‬
‫سره ‪.‬‬
‫‪........................................................52‬حنفي عقيده‬

‫د ايمان ارکان ‪:‬‬

‫د ايمان ارکان ځينې اهل علم اوه بولي‬
‫لکه‪ :‬په هللا تعالی ايمان‪ ،‬په مالئکو ايمان‪ ،‬په‬
‫آسماني کتابونو ايمان‪ ،‬په رسوالنو ايمان‪ ،‬په‬
‫ورځ دآخرت ايمان‪ ،‬په قدر او شر ايمان او په‬
‫بيا ژوندې کيدو ايمان ‪.‬‬
‫او ځينې اهل علم يې شپږ بولې‪ :‬په هللا تعالی‬
‫ايمان‪ ،‬په مالئکو ايمان‪ ،‬په آسماني کتابونو‬
‫ايمان‪ ،‬په رسوالنو ايمان‪ ،‬په ورځ د آخرت‬
‫ايمان‪ ،‬په قدر او شر ايمان ‪.‬‬
‫د دواړو مقصد يو دی ځکه په ورځ آخرت‬
‫ايمان اصالً په بيا ژوندې کيدو همدارنګه‪:‬‬
‫ميزان‪ ،‬حساب‪ ،‬دوزخ او جنت باندې ايمان دی‬
‫چې په قرآني نص ثابت دي‪.‬‬
‫جبرئل عليه السالم رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫ته د اسالم او ايمان په اړه داسې تعليم‬
‫ورکړی دی ‪:‬‬
‫ً‬
‫اإلسالم أن تشهد أن ال إله إال هللا‪ ،‬وأن محمدا‬
‫رسول هللا ‪ -‬صلى هللا عليه وسلم ‪ ،‬وتقيم الصالة‪،‬‬
‫وتؤتي الزكاة‪ ،‬وتصوم رمضان‪ ،‬وتحج البيت إن‬
‫استطعت إليه سبيالً ‪ ،....‬قال‪ :‬فأخبرني عن‬
‫اإليمان؟ قال‪ :‬أن تؤمن باهلل‪ ،‬ومالئكته‪ ،‬وكتبه‪،‬‬
‫ورسله‪ ،‬واليوم اآلخر‪ ،‬وتؤمن بالقدر خيره‬
‫وشره(رواه مسلم) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬اسالم دا دی چې‪ :‬ګواهي ورکول په دې‬
‫چې نشته اليق د عبادت مګر هللا دی‪ ،‬او محمد د‬
‫هللا تعالی رسول دی‪ ،‬او لمونځ اداکول‪ ،‬او زکات‬
‫ورکول‪ ،‬او د رمضان روژه نيول او د حج ادا‬
‫کول څوک يې توان لري ‪.‬‬
‫ويې ويل ما خبر کړه له ايمان څخه ويې‬
‫ويل‪ :‬ايمان دا دی چې‪ :‬په هللا تعالی ايمان‪ ،‬په‬
‫مالئکو ايمان‪ ،‬په کتابونو ايمان‪ ،‬په رسوالنو‬
 ‫حنفي عقيده ‪53........................................................‬‬

‫ايمان‪ ،‬په ورځ د آخرت ايمان او په قدر او‬

‫شر (چې د هللا د جانبه دي) ايمان لرل دي ‪.‬‬
‫اول – پر هللا سبحانه وتعالی ايمان ‪:‬‬
‫د ايمان لومړی رکن د هللا سبحانه وتعالی په‬
‫وجود‪ ،‬ربوبيت‪ ،‬الوهيت‪ ،‬اسماء او صفاتو‬
‫باندې ايمان لرل دي چې تفصيل يې مخکې د‬
‫توحيد په کلمه کې بيان شو‪ ،‬په هللا سبحانه‬
‫وتعالی باندې د ايمان او اعتقاد لرلو خالصه‬
‫‪:‬‬
‫‪ -۱‬د هللا تعالی په وجود باندې ايمان‪ ،‬د هللا‬
‫سبحانه وتعالی په وجود د ايمان لرلو دليل‬
‫او ستره نښه دا ده چې هغه سبحانه وتعالی‬
‫ورځ په شپه او شپه په ورځ بدلوي‪ ،‬له‬
‫ژوندې څخه مړی او له مړي څخه ژوندی پيدا‬
‫کوي‪ ،‬نو ايا د هللا پرته بل څوک شته چې دا‬
‫کار تر سره کړي؟ نه‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ِي‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َّ‬
‫ُ النهار ف‬ ‫لج‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ِ وتوِ‬ ‫ََّ‬
‫هار‬ ‫ِي ْ‬
‫الن‬ ‫َ ف‬ ‫ْل‬ ‫َّ‬
‫اللي‬ ‫ُ‬
‫لج‬‫توِ‬ ‫[ُ‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫َ م‬ ‫َي‬
‫َّت‬ ‫ُ َ‬
‫الم‬ ‫تخْر‬
‫ِج‬ ‫َُ‬
‫َيِتِ و‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫ِن‬‫َيَّ م‬ ‫ُ ْ‬
‫الح‬ ‫ِج‬ ‫َُ‬
‫تخْر‬ ‫ِ و‬ ‫ْل‬ ‫َّ‬
‫اللي‬
‫ٍ] (آل عمران ‪)۲۷:‬‬ ‫ِ حِسَاب‬ ‫َي‬
‫ْر‬ ‫تشَاء ب‬
‫ِغ‬ ‫من َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُق‬‫ْز‬
‫تر‬‫ََ‬
‫َيِ و‬ ‫الح‬‫ْ‬
‫‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬ته شپه په ورځ کې ننه باسي (شپه‬
‫په ورځ بدلوې) او ته ژوندی له مړي را وباسې‬
‫او مړی له ژوندي او چې چا ته دې خوښه شي بې‬
‫حسابه رزق ورکوې ‪.‬‬
‫او د هللا تعالی په وجود باندې عقلي دليل مو‬
‫مخکې د ابی حنيفه رحمه هللا مناظره چې له يو‬
‫ملحد سره يې کړې وه بيان کړه ‪.‬‬
‫‪ -۲‬هللا تعالی يو دی په ذات او صفاتو کې شريک‬
‫نلري‪ ،‬رب‪ ،‬خالق او رازق د ټول عالم دی او‬
‫هيڅ شريک نلري ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫َاحٌِ‬
‫د ال‬ ‫ٌ و‬ ‫َ‬
‫ِله‬‫ْ إ‬ ‫ُ‬
‫هكم‬ ‫َ‬
‫ِلُ‬‫َإ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫ُ] (البقرة‪.)163 :‬‬ ‫ُ الر‬
‫َّحِيم‬ ‫َن‬ ‫َ الر‬
‫َّح‬
‫ْم‬ ‫هو‬ ‫َِّ‬
‫ال ُ‬ ‫َِلَ‬
‫ه إ‬ ‫إ‬
‫‪........................................................54‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬همدا يو هللا دی ‪ .‬پرته له دی مهربان‬

‫او بښوونکي هللا څخه بل هيڅ الئق د عبادت‬
‫(معبود بر حق) نشته‪.‬‬
‫دليل دا دی کچېرې العياذ باهلل دوه خدايان‬
‫وای نو د کائناتو په تنظيم کې به خامخا بې‬
‫نظمې راغلی وه ‪.‬‬
‫ٌ‬
‫هة‬‫لَ‬‫َا آِ‬ ‫ِم‬
‫ِيه‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْ كان ف‬ ‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬لو‬
‫َم‬
‫َّا‬ ‫ْشِ ع‬‫َر‬ ‫ْ‬
‫َبِ الع‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ ر‬ ‫َاَ‬
‫ن‬ ‫ْح‬‫َسُب‬
‫تا ف‬ ‫دَ‬ ‫اَّللُ َلف‬
‫َسََ‬ ‫ِالَّ َّ‬‫إ‬
‫ن] (االنبياء ‪. )۲۲‬‬ ‫ُوَ‬‫ِف‬ ‫َ‬
‫يص‬
‫ژباړه‪:‬کچېرې په ځمکه او آسمان کې پرته له‬
‫هللا نور خدايان وای نو د دواړو نظام به کډوډ‬
‫شوی وو د عرش څښتن له هغه څه نه پاک دی چې‬
‫مشرکان يې وايي ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د هللا سبحانه وتعالی سره هيڅ شی مشابه نه‬
‫دي نه په ذات او نه په صفاتو کې ‪:‬‬
‫ِ شَيٌْ‬
‫ء‬ ‫ْل‬
‫ِه‬ ‫ِث‬‫َم‬
‫ْسَ ك‬ ‫لقوله سبحانه وتعالی ‪َ[:‬لي‬
‫ُ] (الشوری ‪. )۱۱‬‬ ‫َص‬
‫ِير‬ ‫ُ ْ‬
‫الب‬ ‫ِيع‬ ‫َ السَّم‬ ‫هو‬‫َُ‬
‫و‬
‫ژباړه‪ :‬هغه ته ورته هيڅ نشته ‪ .‬د هر څه‬
‫ښه اورېدونکی او ښه ليدونکی دی ‪.‬‬
‫‪ -۴‬هللا سبحانه وتعالی معبود برحق دی (ال اله‬
‫اال هللا) چې تفصيل يې په توحيد الوهيت کې‬
‫بيان شو ‪.‬‬
‫‪ -۵‬هللا سبحانه وتعالی هميشه دی او هميشه به‬
‫وي‪ ،‬فنا کېدل نلري او تل تر تله ژوندی دی‬
‫‪.‬‬
‫َّ‬‫ِكٌ إ‬
‫ِال‬ ‫هال‬ ‫ء َ‬ ‫َ‬
‫ُّ شيٍْ‬ ‫ُ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬كل‬
‫ه] (القصص ‪. )۸۸:‬‬ ‫َْ‬
‫هُ‬ ‫َج‬
‫و‬
‫ژباړه‪:‬له هغه پرته هر شی هالکېدونکي دي ‪.‬‬
‫ُ] (الفرقان‪. )۵۸ :‬‬ ‫ُوت‬‫يم‬‫ِي ال َ‬ ‫َيِ َّ‬
‫الذ‬ ‫لى ْ‬
‫الح‬ ‫ََ‬‫ْ ع‬ ‫َّل‬
‫َك‬ ‫ََ‬
‫تو‬‫و‬
‫ژباړه‪ :‬او په هغه ژوندي ذات توکل وکړه چې‬
‫هيڅکله نه مري‬
‫‪ -۶‬هر څه چې په جهان او عالم کې تر سره‬
‫کيږي د هللا تعالی په اراده تر سره کيږي‪،‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪55........................................................‬‬

‫هغه جل جالله په هر څه قادر دی‪ ،‬د ټولو‬

‫شيانو مرګ او ژوند‪ ،‬عزت او ذلت د هغه (جل‬
‫جالله) په واک کې دي‪ ،‬ګټه رسول‪ ،‬دفع ضرر‪،‬‬
‫خير او شر ټول د هللا تعالی د طرفه دي ‪.‬‬
‫ء‬ ‫َ‬
‫ْ تشاُ‬
‫َ‬ ‫ُْ‬
‫لكَ َ‬
‫من‬ ‫ِي ْ‬
‫الم‬ ‫ْت‬
‫تؤ‬ ‫ُْ‬
‫لكِ ُ‬ ‫ِكَ ْ‬
‫الم‬ ‫مال‬ ‫َّ َ‬
‫هم‬ ‫َّ‬
‫اللُ‬ ‫ُل‬
‫ِ‬ ‫[ق‬
‫ْ‬
‫من‬‫ُّ َ‬
‫ِل‬
‫تذ‬‫َُ‬
‫ء و‬‫تشَاُ‬‫ْ َ‬
‫من‬‫ُّ َ‬
‫ِز‬ ‫َُ‬
‫تع‬‫ء و‬‫تشَاُ‬‫ْ َ‬
‫َّن‬
‫ِم‬ ‫ُْ‬
‫لكَ م‬ ‫الم‬‫ُ ْ‬ ‫ْز‬
‫ِع‬ ‫ََ‬
‫تن‬ ‫و‬
‫ٌ] (آل‬ ‫ِير‬ ‫َ‬
‫ء قد‬ ‫َ‬
‫ِ شيٍْ‬‫ُل‬‫َلى ك‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِنكَ ع‬‫ُ إ‬
‫ْر‬ ‫ْ‬
‫َ الخَي‬ ‫َد‬
‫ِك‬ ‫ِي‬
‫ء ب‬ ‫َ‬
‫تشاُ‬ ‫َ‬
‫عمران‪.)۲۶:‬‬
‫ژباړه‪( :‬ای محمده!) ووايه‪ :‬ای هللا! خاوند د‬
‫پاچاهۍ يې‪ ،‬ته پاچاهي هغه چا ته ورکوې چې‬
‫يې چي ستا‬ ‫ستا خوښه شي او چې له چا نه‬
‫خوښه شي ترې اخلې يې ‪ .‬چاته دې چې خوښه شي‬
‫عزت ورکوې او چې چا ته دې چې خوښه شي‬
‫ذليلوې يې ‪ .‬ستا په الس کې خير دی او ته په‬
‫هر شي قادر يې ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َالم‬
‫ِين]‬ ‫ْ‬
‫ُّ الع‬‫َب‬ ‫ء َّ‬
‫اَّللُ ر‬ ‫َ‬
‫يشاَ‬‫ن َ‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِال أْ‬
‫ن إ‬‫ءوَ‬
‫تشَاُ‬
‫ما َ‬
‫[وَ‬
‫(التكوير‪. )۲۹:‬‬
‫ژباړه‪ :‬او نه شئ قصد کولی تاسې (د سمې‬
‫الرې) مګر هغه چې اراده وفرمايي هللا چې‬
‫پالونکی د ټولو عالميانو دی ‪.‬‬
‫‪ -۷‬هللا تعالی په هر څه عالم دی د هغه څخه‬
‫هيڅ شی پټ نه دي ‪.‬‬
‫ِلٌ‬
‫ه‬ ‫َ‬ ‫ِْ‬
‫ض إ‬ ‫َ‬
‫ِي األر‬ ‫َ‬
‫ٌ وف‬ ‫َ‬
‫ِله‬ ‫َ‬
‫ِي السَّماء إ‬ ‫ِي ف‬ ‫الذ‬‫َ َّ‬ ‫هو‬‫َُ‬‫[و‬
‫ُ] (الزخرف ‪.)۸۴‬‬‫ِيم‬‫َل‬ ‫ُ ْ‬
‫الع‬ ‫ِيم‬ ‫َك‬ ‫َ ْ‬
‫الح‬ ‫هو‬‫َُ‬
‫و‬
‫ژباړه‪ :‬او همدغه يو هللا په آسمان کې معبود‬
‫دی او په ځمکه کې هم ‪ .‬دحکمت خاوند دی او‬
‫په هر څه پوه دی ‪.‬‬
‫دوهم – پر مالئکو ايمان ‪:‬‬
‫پر مالئکو باندې ايمان لرل د ايمان رکن دی‬
‫او د مالئکو د وجود څخه انکار کفر دی ‪.‬‬
‫َا‬ ‫ِم‬
‫ل ب‬ ‫َ الر‬
‫َّسُوُ‬ ‫من‬‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬آَ‬
‫ِاهللِ‬ ‫َ‬
‫من ب‬ ‫ُ‬
‫ُون كل آَ‬
‫ٌّ‬ ‫َ‬ ‫ِن‬‫ْم‬‫ُؤ‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫ِ و‬‫ِه‬‫َّب‬
‫ِن ر‬ ‫ِ م‬ ‫ْه‬‫َِلي‬
‫ل إ‬ ‫ُنز‬
‫َِ‬ ‫أ‬
‫ِ] (البقرة‪.)۲۸۵ :‬‬‫ِه‬‫ُ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ِ ورسل‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِ وكتب‬
‫ِه‬ ‫َ‬ ‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِكت‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ومآلئ‬
‫‪........................................................56‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬رسول او مؤمنانو په هغه څه ايمان‬

‫راوړی دی چې رسول ته نازل شوي دي ‪ .‬دوی‬
‫ټولو په هللا‪ ،‬او د هغه په مالئکو‪ ،‬او کتابونو‬
‫او رسوالنو ايمان راوړی دی ‪.‬‬
‫ِ‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِكت‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ًّا َِّللِ ومآلئ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ن عدو‬ ‫َاَ‬‫من ك‬‫وقال تعالى‪َ[:‬‬
‫َ]‬‫ِين‬ ‫َاف‬
‫ِر‬ ‫ٌّ لْ‬
‫ِلك‬ ‫َُ‬
‫دو‬‫ن هللاَ ع‬ ‫َِ‬
‫إَّ‬‫ل ف‬‫َاَ‬ ‫َم‬
‫ِيك‬ ‫َ و‬ ‫ْر‬
‫ِيل‬ ‫َجِب‬
‫ِ و‬
‫ِه‬ ‫َر‬
‫ُسُل‬ ‫و‬
‫(البقرة‪. )۹۸:‬‬
‫ژباړه‪ :‬او څوک چې وي دښمن د هللا او د هغه د‬
‫مالئکو او رسوالنو او (په خاصه توګه) د جبريل‬
‫ً هللا دښمن دی لپاره د‬ ‫او مکاييل پس يقينا‬
‫‪.‬‬ ‫کافرانو‪.‬‬
‫ْ ب‬
‫ِاهللِ‬ ‫ْف‬
‫ُر‬ ‫من َ‬
‫يك‬ ‫ََ‬‫او هللا تبارک وتعالی فرمايي ‪[:‬و‬
‫َّ‬
‫َل‬ ‫د ض‬‫َْ‬
‫َق‬‫ِ ف‬‫ِ اآلخِر‬ ‫َو‬
‫ْم‬ ‫َ ْ‬
‫الي‬‫ِ و‬ ‫َر‬
‫ُسُل‬
‫ِه‬ ‫ِ و‬ ‫ُب‬
‫ِه‬ ‫ُت‬
‫َك‬‫ِ و‬
‫ِه‬‫َت‬
‫ِك‬‫مالَئ‬
‫ََ‬
‫و‬
‫ً‬
‫ِيدا] (النساء‪.)۱۳۶:‬‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫ضالال بع‬‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬او هر څوک چې کافر شي پر هللا او د‬
‫هغه په مالئکو او د هغه په رسوالنو او په ورځ‬
‫ً ګمرا شوی په ګمراهۍ لرې‬ ‫د آخرت نو يقينا‬
‫سره (له حق) ‪.‬‬
‫مالئکې د هللا تعالی مخلوق دی چې له نور څخه‬
‫پيدا شوې دي‪ ،‬يو لحظه د هللا تعالی نا فرماني‬
‫نه کوي شپه او ورځ د هللا تعالی په عبادت او‬
‫فرمانبدراۍ کې مشغول دي‪ ،‬زوجيت پکې نشته نه‬
‫نر دي او نه ښځې‪ ،‬شمير يې ډير زيات دی چې‬
‫يوازې هللا تعالی پرې پوهيږي ‪.‬‬
‫مالئکې د هللا تعالی د حکم او ارادې پرته‬
‫هيچا ته د نفع او ضرر اجازه نلري په هغه‬
‫باندې توسل شرک دی ‪.‬‬
‫مالئکې خوړل او څښل نه کوي‪ ،‬نکاح نه کوي‬
‫او نه هم خوب کوي‪.‬‬
‫ابليس او جنيات د مالئکو له ډلې څخه نه دي‬
‫ځکه مالئکې له نور څخه پيدا دي او ابليس له‬
‫اور څخه پيدا شوی دی ‪.‬‬
‫مالئکې مؤمنان خوښوي او کافران نه خوښوي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪57........................................................‬‬

‫مالئکو ته هللا تعالی ددې قدرت ورکړی چې په‬

‫مختلفو شکلونو ځان بدل کړي ‪.‬‬
‫که څه هم د ټولو مالئکو کار او دنده د هللا‬
‫تعالی تسبيح او تهليل او د هغه د امر پر‬
‫ځای کول دي او د هرې يوې وظيفه معلومه ده‪،‬‬
‫د ځينو مالئکو وظيفې په الندې توګه دي ‪:‬‬
‫د جبرائيل عليه السالم وظيفه‪:‬‬
‫پيغمبرانو ته وحی راوړل‪ ،‬د هللا تعالی په‬
‫حکم د کافرانو په مقابل کې د مسلمانانو‬
‫مرسته کول‪ ،‬د هللا په حکم د نافرمانو بندګانو‬
‫باندې دعذاب راوړل ‪.‬‬
‫د مکائيل عليه السالم وظيفه ‪:‬‬
‫د هللا تعالی په حکم د مخلوقاتو د رزق او‬
‫روزې انتظام‪ ،‬د ورېځو‪ ،‬بارانونو‪ ،‬بحرونو او‬
‫سيندونو انتظام ‪.‬‬

‫د ملک الموت وظيفه‪:‬‬

‫د هللا تعالی په حکم د ساه لرونکو مخلوقاتو‬
‫څخه روح اخيستل ‪.‬‬
‫د اسرافيل عليه السالم وظيفه ‪:‬‬
‫د هللا تعالی په حکم د د قيامت د قيام پر‬
‫مهال د ټولو مخلوقاتو د فنا کولو او بيرته‬
‫ژوندې کولو لپاره د شپېلۍ پوکی کول ‪.‬‬
‫کرام الکاتبين ‪:‬‬
‫د خلکو ښه او بد عملونه ليکل ‪.‬‬
‫حفظه مالئکی‪:‬‬
‫د انسانانو ساتنه او څارنه ‪.‬‬
‫نکير او منکر ‪:‬‬
‫په قبر کې د مړو څخه د رب‪ ،‬دين‪ ،‬نبي‬
‫پوښتنه کوي ‪.‬‬
‫‪........................................................58‬حنفي عقيده‬

‫د هللا تعالی په کتابونو ايمان ‪:‬‬

‫هللا سبحانه و تعالی پر خپلو رسوالنو باندې د‬
‫بشر د هدايت او الرښوونې لپاره کتابونه نازل‬
‫کړي دي چې د هغو په وسيله خلک د هللا توحيد‬
‫ته بلل شوي‪ ،‬په نيکو کارونو ورته امر شوی‬
‫او له بدو کارونو څخه منع شوي وو ‪.‬‬
‫د هللا تعالی په کتابونو او صحيفو باندې‬
‫ايمان لرل د ايمان رکن دی‪ ،‬د هللا تعالی په‬
‫کتابونو باندې د ايمان لرلو مقصد دا دی چې‬
‫دغه کتابونه د هللا د طرفه نازل شوي‪ ،‬د هغه‬
‫(جل جالله) بال کيف کالم دی‪ ،‬په هغو ټولو کې‬
‫موجود اوامر او نواهي حق دي ‪.‬‬
‫او دا ايمان لرل چې مخکنې کتابونه د قرآن‬
‫په نزول سره منسخ شوي دي ‪.‬‬
‫لما‬ ‫َ‬ ‫ِقا ِ‬‫ً‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِ مصد‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِالحق‬ ‫َ ب‬ ‫َاب‬
‫ِت‬ ‫ْكَ ْ‬
‫الك‬ ‫َِلي‬‫َا إ‬ ‫َْلن‬‫َنز‬ ‫َأ‬‫[و‬
‫ُم‬ ‫ْك‬‫َاح‬
‫ِ ف‬ ‫ْه‬ ‫َ‬‫ًا ع‬
‫َلي‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫مَ‬
‫هي‬ ‫َابِ و‬
‫َُ‬ ‫ِت‬‫الك‬ ‫َ ْ‬ ‫ِن‬‫ِ م‬ ‫يه‬‫دْ‬‫يَ‬‫َ َ‬ ‫ْن‬‫بي‬ ‫َ‬
‫ُ] (سورة المائدة‪)۴۸ :‬‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫َا أنزل اَّلل‬ ‫ِم‬‫هم ب‬ ‫َ‬
‫ْنُ‬ ‫بي‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬مونږ تاته په حقه هغه کتاب نازل‬
‫کړی دی چې له تا وړاندې کتابونه رښتنې ګڼې‬
‫او ساتونکی يې دی پس حکم کوه په ما انزل هللا‬
‫‪.‬‬
‫د حکم څخه مطلب دادی چې د قرآن پرته په‬
‫هيڅ پخواني کتاب باندې عمل او حکم کول جايز‬
‫نه دي ‪.‬‬
‫او دا ايمان لرل چې قرآنکريم د تحريف نه‬
‫ُ‬
‫ْن‬ ‫نح‬‫نا َ‬ ‫َِّ‬
‫پاک دی‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬إ‬
‫ن] (الحجر‪.)۹:‬‬ ‫ُوَ‬ ‫َاف‬
‫ِظ‬ ‫ه َلح‬‫نا َلُ‬ ‫َِّ‬
‫َإ‬‫َ و‬ ‫ْر‬
‫ِك‬‫َا الذ‬ ‫َّْلن‬
‫نز‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬مونږ پخپله نازل کړی ذکر (قرآن)‬
‫او مونږ خامخا دهغه ساتونکی يو ‪.‬‬
‫آسماني کتابونه او صحيفې په الندې ډول دي ‪:‬‬
‫تورات په موسی عليه السالم نازل شوی ‪.‬‬
‫زبور په داود عليه السالم نازل شوی ‪.‬‬
‫انجيل په عيسی عليه السالم نازل شوی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪59........................................................‬‬

‫قرآن په محمد صلی هللا عليه وسلم نازل شوی ‪.‬‬

‫سل صحيفې دي ‪:‬‬
‫‪ ۱۰‬صحيفې په آدم عليه السالم نازلې شوې ‪.‬‬
‫‪ ۱۰‬صحيفې په ابراهيم عليه السالم نازلې‬
‫شوې ‪.‬‬
‫‪ ۵۰‬صحيفې په شيش عليه السالم نازلې شوې ‪.‬‬
‫‪ ۳۰‬صحيفې په ادريس عليه السالم نازلې شوې‬
‫دې ‪.‬‬

‫په قرآنکريم باندې ايمان ‪:‬‬

‫ً چې قرآنکريم د هللا تعالی کالم دی‪ ،‬د‬ ‫يقينا‬
‫هللا تعالی آخرنی کتاب دی د قرآن نه وروسته د‬
‫قيامت تر ورځې بل کتاب نه نازليږي او نه هم‬
‫بل پيغمبر راځي‪ ،‬د قرآن په نزول سره ټول‬
‫کتابونه منسوخ شوی دي ‪.‬‬
‫دا مقدس کتاب د هللا تعالی له طرفه د جبرئيل‬
‫په واسطه په حضرت محمد صلی هللا عليه وسلم‬
‫باندې په (‪ )۲۳‬کلونو کې نازل شوی دی چې‬
‫(‪ )۳۰‬سپارې او (‪ )۱۱۴‬سورتونه لري ‪.‬‬
‫مونږ په قرآن ايمان او باور لرو چې هللا‬
‫تعالی دغه کتاب د ټول بشريت د الرښوونې‬
‫لپاره نازل کړی دی‪ ،‬نړيوال کتاب دی په کوم‬
‫قوم او ژبې پورې خاص نه دی بلکي د ټول‬
‫بشريت لپاره الرښوونه کوي او غوښتنه ترې کوي‬
‫چې د هللا تعالی په توحيد باندې ايمان راوړئ‪،‬‬
‫د طاغوت څخه منع شئ تر څو په دنيا او آخرت‬
‫کې د سعادت او نيکمرغۍ ژوند مو په برخه شي‬
‫‪.‬‬
‫قرآنکريم د لوح محفوظ څخه ټول په يو ځل‬
‫په همغه ترتيب چې اوس موجود دی د جبرائيل‬
‫په واسطه د دنيا آسمان بيت العزت ته نازل‬
‫شوی او وروسته لږ لږ په (‪ )۲۳‬کلونو کې نازل‬
‫شوی دی ‪.‬‬
‫‪........................................................60‬حنفي عقيده‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم يو شمير صحابه ؤ‬

‫ته هدايت کاوه چې هغوی قرآن حفظ کړي او‬
‫ځينو ته يې دنده سپارلې وه چې قرآن وليکي ‪.‬‬
‫قرآنکريم څنګه چې هللا تعالی نازل کړی دی‬
‫جبرئيل عليه السالم به پيغمبر صلی هللا عليه‬
‫وسلم ته لوستلو او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫به په هماغه شان صحابه کرامو ته تعليم کړی‬
‫دی او پرته له تغير او تحريف څخه مونږ ته‬
‫رسيدلی دی او د تل لپاره به د تحريف څخه‬
‫پاک او منزه وي ‪.‬‬
‫په رسوالنو باندې ايمان ‪:‬‬
‫د هللا تعالی رسوالن د هللا تعالی استاذې دي چې‬
‫د هللا توحيد او عبادت ته بلوونکي او الرښوونکی‬
‫دي او د طاغوت او شر څخه منع کوونکي دي ‪.‬‬
‫په رسوالنو باندې ايمان لرل د ايمان څلورم‬
‫رکن او حتی د يو رسول څخه انکار کفر دی ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ن أن‬ ‫دوَ‬‫ِيُ‬ ‫ير‬‫َُ‬
‫ِ و‬ ‫ِه‬‫ُسُل‬‫َر‬ ‫ن ب َّ‬
‫ِاَّللِ و‬ ‫ُوَ‬‫ُر‬‫ْف‬‫يك‬ ‫َ َ‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫[إ‬
‫ض‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِبعٍ‬ ‫ِن ب‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِ ويقولون نؤم‬‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ِه‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ ورسل‬ ‫ُوا بين‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َر‬
‫ِق‬ ‫ُ‬
‫يف‬
‫ِيالً‬‫ِكَ سَب‬ ‫َ‬
‫َ ذل‬ ‫ْن‬ ‫ِذوا َ‬
‫بي‬ ‫َّخُ‬‫يت‬‫ن َ‬ ‫َ‬
‫ن أْ‬ ‫دوَ‬ ‫ِيُ‬ ‫ير‬‫َُ‬‫ض و‬ ‫َع‬
‫ٍْ‬ ‫ُ ب‬
‫ِب‬ ‫ُر‬‫ْف‬
‫نك‬‫ََ‬
‫و‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ِلكاف‬‫ْ‬ ‫دنا ل‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْتْ‬ ‫َ‬
‫َأع‬‫َقا و‬‫ً‬ ‫ُون ح‬‫َ‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ْ الكاف‬‫ْ‬ ‫هم‬‫ِكَ ُ‬ ‫َ‬
‫ْلئ‬ ‫ُ‬
‫أو‬
‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِ ولم‬ ‫ِه‬‫ُسُل‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِين آمنوا ب َّ‬
‫ِاَّللِ ور‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِينا والذ‬ ‫ً‬ ‫مه‬ ‫ً‬
‫ذابا ُ‬ ‫ََ‬
‫ع‬
‫ْ‬
‫ِم‬‫ِيه‬ ‫ْت‬
‫يؤ‬‫َ ُ‬ ‫ْف‬‫ِكَ سَو‬ ‫َْلئ‬ ‫ُ‬
‫ْ أو‬ ‫هم‬‫ُْ‬
‫ِن‬‫ٍ م‬ ‫َد‬ ‫َ‬
‫َ أح‬ ‫ْن‬‫بي‬‫ُوا َ‬ ‫َر‬
‫ِق‬ ‫ُ‬
‫يف‬
‫ِيما] (النساء‪.)150:‬‬‫ً‬ ‫َح‬ ‫ً‬
‫ُورا ر‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َكان َّ‬
‫اَّللُ غف‬ ‫َ‬ ‫ْ و‬‫هم‬‫َُ‬‫ُور‬ ‫ُ‬
‫أج‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا کوم کسان چې په هللا او د هغه‬ ‫ً‬
‫په رسوالنو کافران کيږي او غواړي چې د هللا او‬
‫د هغه د رسوالنو تر مينځ جالوالی راولي او‬
‫وايي چې مونږ په ځينو رسوالنو ايمان راوړو‬
‫او په ځينو يې نه راوړو او غواړي چې په دې‬
‫مينځ کې يوه ليار ونيسي ‪.‬‬
‫په رسوالنو باندې د ايمان مقصد دادی چې‬
‫هغوی د هللا تعالی د جانبه د بشريت د الرښوونې‬
‫لپاره را ليږل شوی دي‪ ،‬په هغوی باندې نازل‬
‫شوي حق دي‪ ،‬د هغوی شريعت حق دی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪61........................................................‬‬

‫پيغمبران عليه السالم د کبيره او صغيره‬

‫ګناهونو څخه پاک دي‪ ،‬ټول نارينه دي‪ ،‬ځينې‬
‫پر ځينو نورو افضل دي‪ ،‬د ټولو پيغمبرانو‬
‫افضل او آخرنی رسول محمد مصطفی صلی هللا عليه‬
‫وسلم دی ‪.‬‬
‫د رسول او نبي تر مينځ فرق ‪:‬‬
‫رسول هغه پيغمبر ته وايي چې نوی کتاب او‬
‫نوی شريعت د هللا تعالی د طرفه ورباندې نازل‬
‫شوی وي ‪.‬‬
‫نبي هغه پيغمبر دی چې د هللا تعالی د جانبه‬
‫د خلکو د الرښوونې لپاره مبعوث شوی وي دا چې‬
‫نوی کتاب او شريعت پرې نازل شوی وی او که‬
‫نه نبی بلل کيږي ‪.‬‬
‫د قيامت په ورځ ايمان ‪:‬‬
‫يوم القيامة ځکه ورته وايي چې په دې ورځ‬
‫ټول خلکو د حساب او جزاء لپاره را ټوليږي‬
‫او يوم اآلخر ځکه ورته وايي چې دا آخري ورځ‬
‫ده ‪.‬‬
‫د قيامت په ورځ ايمان لرل د ايمان پنځم‬
‫رکن دی‪ ،‬د قيامت په ورځ ايمان لرل شامل دي‪:‬‬
‫ايمان په بيا ژوندې کېدو‪ ،‬حساب‪ ،‬ميزان‪ ،‬جنت‬
‫او دوزخ باندې ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ِ‪ ،‬يجب‬ ‫د عليه‬ ‫ُ االعتقاُ‬ ‫ِ وما يصح‬ ‫ُ التوحيد‬ ‫أصل‬
‫ِ‪،‬‬‫ِه‬
‫ِ‪ ،‬وكتب‬ ‫ِه‬‫ِكت‬ ‫ُ‬
‫ن يقول‪ :‬ءامنت باهللِ‪ ،‬ومالئ‬ ‫َ‬ ‫أْ‬
‫ِ‬
‫ِه‬‫ِ وشر‬‫ِه‬‫ِ خير‬‫د الموتِ والقدر‬ ‫ِ‪ ،‬والبعثِ بعَ‬ ‫ِه‬‫ُسُل‬
‫ور‬
‫ِ‪،‬‬‫َ هللاِ تعالى‪ ،‬والحسابِ‪ ،‬والميزانِ‪ ،‬والجنة‬ ‫من‬
‫ُّ‬‫ُ‬
‫ٌ كلُ‬
‫ه‪( .‬فقه اکبر‪/‬ابی حنيفه) ‪.‬‬ ‫َ‬
‫ِ‪ ،‬وذلك حق‬ ‫والنار‬
‫ژباړه‪ :‬په ورځ د قيامت باندې دايمان‬
‫راوړلو مقصد دادی چې دقيامت د ورځې او د‬
‫هغې څخه وروسته راتلوونکو حاالتو په باره کې‬
‫چې مونږ ته قرآن او سنتو څه بيان کړي د هغو‬
‫ټولو منل دي ‪ .‬او دا عقېده لرل چې دا دنيا‬
‫‪........................................................62‬حنفي عقيده‬

‫فنا کېدونکي ده‪ ،‬او په بيا ژوندې کېدو‪،‬‬

‫حساب او جزا باندې عقېده لرل دي ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪:‬‬
‫َى‬‫َار‬‫َّص‬
‫َالن‬ ‫ْ‬
‫دوا و‬ ‫َ َ‬
‫هاُ‬ ‫ِين‬‫الذ‬ ‫ْ و‬
‫َ َّ‬ ‫ُوا‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫ن َّ‬
‫الذ‬ ‫َِّ‬
‫[إ‬
‫َ‬
‫ِل‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ وعم‬ ‫ِ اآلخِر‬ ‫ْم‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين من آمن ب َّ‬
‫ِاَّللِ واليو‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِئ‬‫َّاب‬‫َالص‬‫و‬
‫َالَ‬
‫ْ و‬‫ِم‬‫ْه‬‫لي‬‫ََ‬
‫ٌ ع‬ ‫َو‬
‫ْف‬ ‫َالَ خ‬
‫ْ و‬ ‫ِه‬
‫ِم‬ ‫َب‬‫د ر‬‫ِنَ‬‫ْ ع‬‫هم‬‫ُُ‬ ‫َ‬
‫ْ أج‬
‫ْر‬ ‫هم‬‫لُ‬‫ََ‬
‫ً ف‬ ‫ِحا‬‫َال‬‫ص‬
‫ن] (البقرة‪.)۶۲ :‬‬ ‫نوَ‬ ‫َُ‬
‫ْز‬‫يح‬‫ْ َ‬‫هم‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا هغه څوک چې مؤمنان دي که‬ ‫ً‬
‫يهوديان او نصارا او يا صابيان که هر چا پر‬
‫هللا او ورځ د آخرت ايمان راوړی وي او غوره‬
‫عمل يې کړی وي ‪ .‬نو د هللا تعالی په نزد ورته‬
‫اجر او ثواب دی ‪ .‬نه به پرې ډار وي او نه‬
‫غم ‪.‬‬
‫د قيامت په ورځ ايمان شامل دی په الندې‬
‫امرو باندې ‪:‬‬
‫‪ -۱‬په قبر کې د مالئکې په پوښتنه کولو او‬
‫همدارنګه د قبر په نعيم باندې لپاره د‬
‫اهل طاعت او عذاب لپاره اهل معصيت ‪.‬‬
‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫َض‬
‫ْر‬‫يع‬‫ُ ُ‬ ‫َّار‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬الن‬
‫ُ‬
‫دخِلوا‬ ‫َ‬
‫َة أْ‬ ‫ُ‬‫ُ السَّاع‬ ‫ُوم‬‫تق‬‫َ َ‬ ‫ْم‬
‫يو‬‫ََ‬
‫ًّا و‬‫ِي‬‫َش‬‫َع‬
‫ًّا و‬‫دو‬ ‫ُُ‬
‫ها غ‬ ‫َْ‬
‫لي‬‫ََ‬
‫ع‬
‫ِ] (غافر ‪.)۴۶‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِرعون أشد العذاب‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫آل ف‬‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬د دوزخ اور دی چې سهار او ماښام‬
‫هغوی ته ور وړاندول کيږي او چې کله د قيامت‬
‫ساعت راشي نو امر به وشي چې آل فرعون سخت‬
‫عذاب ته داخل کړئ‪.‬‬
‫د بخاري او مسلم په حديث شريف کې له ابن‬
‫عمر رضی هللا عنه نه روايت دی چه رسولهللا صلی‬
‫هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬إن أحدكم إذا مات عرض‬
‫عليه مقعده بالغداة والعشي‪ ،‬إن كان من أهل‬
‫الجنة فمن أهل الجنة وإن كان من أهل النار‬
‫فمن أهل النار‪ ،‬يقال له‪ :‬هذا مقعدك حتي‬
‫بعثك هللا إليه يوم القيامة » (رواه البخاري و مسلم)‬
‫‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪63........................................................‬‬

‫ژباړ‪ :‬کله چې يو د تاسې وفات شي هغه ته‬

‫به خپل ځای سبايي او بيګايي ورښودل کيږي‬
‫کچيرې د اهل جنت څخه وي هغه ته به د اهل‬
‫جنت ځای ور ښودل کيږي او که اهل دوزخ وي‬
‫هغه ته به د دوزخ ځای ور ښودل کيږي‪ ،‬او هغه‬
‫ته ويل کيږي دغه دی ځای ستا تر څو د قيامت‬
‫په ورځ هللا تعالی تا هغه ته وليږي‪.‬‬
‫‪ -۲‬په بيا ژوندي کېدو باندې ايمان‪ ،‬کله چې‬
‫دوهمه شپيلۍ ووهل شي نو خلک د هللا حضور ته‬
‫حاضر کړ شي ‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ن‪ -‬ثم‬ ‫ُوَ‬‫َيِت‬ ‫َ‬
‫ِكَ لم‬ ‫َ‬
‫د ذل‬ ‫َْ‬ ‫ْ َ‬
‫بع‬ ‫ُم‬
‫ِنك‬‫َّ‬‫َّ إ‬ ‫ُ‬
‫قال هللا تعالى[ثم‬
‫َثون] (المؤمنون‪.)۱۶-۱۵ :‬‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْع‬ ‫ُ‬
‫ِ تب‬ ‫َاَ‬
‫مة‬ ‫ِي‬ ‫َ ْ‬
‫الق‬ ‫ْم‬
‫يو‬‫ْ َ‬‫ُم‬
‫نك‬‫َِّ‬
‫إ‬
‫ً‬
‫ژباړه‪ :‬بيا تاسې له دې وروسته حتما مړه‬
‫کيدونکی ياست‪ ،‬او بيا به د قيامت په ورځ بې‬
‫له شکه ژوندي راپورته کړای شئ ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د قيامت په ورځ د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم په حوض کوثر باندې ايمان لرل ‪.‬‬
‫َ‬
‫ْناك‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ْطي‬ ‫َ‬
‫نا أع‬ ‫َِّ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪([ :‬إ‬
‫َ‪(]..‬الكوثر‪.)۱:‬‬ ‫َْ‬
‫ثر‬ ‫َو‬ ‫ْ‬
‫الك‬
‫‪ -۴‬د قيامت په ورځ په حساب او جزا باندې‬
‫ايمان لرل ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِن علينا حِسابهم]‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬
‫ِيابهم‪ -‬ثم إ‬‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َا إ‬ ‫ْن‬‫َِلي‬
‫ن إ‬‫َِّ‬
‫[إ‬
‫(سورة الغاشية‪. )۲۶-۲۵:‬‬
‫به مونږ ته راځئ‪،‬‬ ‫ً چې بيرته‬ ‫ژباړه‪ :‬يقينا‬
‫کار دی ‪.‬‬
‫بيا د دوی سره حساب زمونږ‬
‫لرل‪ ،‬داسې تله چې‬ ‫‪ -۵‬په ميزان باندې ايمان‬
‫بد اعمال تلې ‪.‬‬‫د ذرې په اندازه نيک او‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ فال‬‫مة‬‫َاَ‬
‫ِي‬ ‫ِ ْ‬
‫الق‬ ‫َو‬
‫ْم‬ ‫َ‬
‫ِسْط‬
‫ِ‬
‫لي‬ ‫َ ْ‬
‫الق‬ ‫َاز‬
‫ِين‬ ‫َو‬ ‫ُ ْ‬
‫الم‬ ‫َع‬ ‫ََ‬
‫نض‬‫[و‬
‫(األنبياء‪. )۴۷:‬‬ ‫ًا]‬ ‫ْسٌ شَي‬
‫ْئ‬ ‫نف‬‫ُ َ‬
‫لم‬‫َْ‬
‫تظ‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬مونږ به د قيامت په ورځ د انصاف‬
‫تلې کيږدو نو په هيچا به هيڅ ډول تيری ونه‬
‫شي ‪.‬‬
‫‪........................................................64‬حنفي عقيده‬

‫‪ -۶‬په پل صراط باندې ايمان لرل‪ ،‬کوم چې د‬

‫دوزخ د پاسه جنت ته تير شوی چې هر څوک به‬
‫د خپل نيک عمل په وسيله له هغه څخه تيږي‬
‫څوک د سترګو د رپ په شان‪ ،‬څوک د برق په‬
‫شان‪ ،‬څوک د باد په شان‪ ،‬څوک د آس د تګ په‬
‫شان ‪ ....‬تيريږي ‪.‬‬
‫‪ -۷‬په جنت او دوزخ ايمان لرل‪ ،‬چا چې ايمان‬
‫راوړی وي او ښه عملونه يې کړي وي هغه به‬
‫جنت ځي‪ ،‬او چا چې ايمان نه وي راوړی هغه‬
‫به هميشه په دوزخ کې وي ‪ .‬او د چا چې‬
‫ګناهونه پر نيکو کارونو درانه شوی وي هغو‬
‫به د څه وخت لپاره دوزخ ته ځي ‪.‬‬
‫ْ‬
‫لت‬ ‫َُ‬ ‫ثق‬‫ْ َ‬ ‫ما َ‬
‫من‬ ‫ََّ‬
‫َأ‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬ف‬
‫ْ‬ ‫َّ‬
‫من خفت‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ما َ‬ ‫َ‬
‫َأَّ‬‫ٍ *و‬ ‫َة‬
‫ِي‬‫َاض‬
‫ٍ ر‬‫ِيشَة‬‫ِي ع‬‫َ ف‬‫هو‬ ‫َُ‬
‫ه * ف‬ ‫ُُ‬‫ِين‬ ‫َاز‬
‫مو‬‫َ‬
‫ِيه *‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِية * وما أدراك ما ه‬‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِينه * فأمه هاو‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫مواز‬‫َ‬
‫َة] (القارعه) ‪.‬‬ ‫ٌ‬ ‫ِي‬‫َام‬ ‫ٌ ح‬‫نار‬‫َ‬
‫‪ -۸‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په شفاعت‬
‫باندې ايمان لرل چې هللا تعالی هغه ته د‬
‫شفاعت اجازه کړې ده او په ورځ د آخرت به‬
‫د خپل امت شفاعت کوي ‪.‬‬
‫نبي صلى هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬أسعد الناس‬
‫بشفاعتي يوم القيامة من قال ال إله إال هللا‬
‫خالصا من قلبه » (رواه البخاري)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د قيامت په ورځ به د خلکو څخه زما‬
‫د شفاعت زيات سعادت دهغه چا په برخه وي چې‬
‫چا د زړه په اخالص سره ويلي وي چې‪ :‬ال اله اال‬
‫‪.‬‬ ‫هللا‪.‬‬
‫په قضاء او قدر ايمان ‪:‬‬
‫قدر يا تقدير په دې معنی دی چې هللا (جل جال‬
‫له) په ټولو پيدا کړيو اشياؤ باندې د پيدا‬
‫کيدو مخکې عالم دی او هغه (جل جال له) له‬
‫ځانه سره ليکلي دي او هر څه چې مينځ ته‬
‫راځي هغه د هللا جل جال له په اراده باندې مينځ‬
 ‫حنفي عقيده ‪65........................................................‬‬

‫ته راځي او په تقدير باندې ايمان لرل د‬

‫ايمان يو رکن دی لکه څنګه چې جبريل عليه‬
‫السالم رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د ايمان په‬
‫باره کې تعليم ورکوي چې ايمان دا دی چې‪« :‬‬
‫ْم‬
‫ِ‬ ‫َو‬ ‫َ ْ‬
‫الي‬ ‫ِ و‬ ‫َر‬
‫ُسُل‬
‫ِه‬ ‫ِ و‬
‫ِه‬ ‫ُت‬
‫ُب‬ ‫َك‬
‫ِ و‬‫ِه‬‫َت‬
‫ِك‬‫مَالئ‬
‫ََ‬ ‫َ ب َّ‬
‫ِاَّللِ و‬ ‫ِن‬‫ْم‬
‫تؤ‬‫ن ُ‬‫َْ‬‫أ‬
‫ِ » (بخاري ‪ ۴۹۴۹-‬او‬ ‫َشَر‬
‫ِه‬ ‫ِ و‬ ‫ْر‬
‫ِه‬ ‫َي‬
‫ِ خ‬‫در‬ ‫ََ‬ ‫َ ب ْ‬
‫ِالق‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫تؤ‬‫َُ‬
‫ِ و‬ ‫ْ‬
‫اآلخِر‬
‫مسلم ‪)۲۶۴۹-‬‬
‫(ايمان عبارت دی له) په هللا جل جالله‪،‬‬
‫مالئکو‪ ،‬کتابونو‪ ،‬پيغمبرانو‪ ،‬ورځ د آخرت او‬
‫د ښه او بد په تقدير باندې ايمان لرل ‪.‬‬
‫د انسان عادت دا دی چې هر شی د خپل فکر‬
‫او پوهې له رويه څيړي‪ ،‬د هللا (جل جال له) قدرت‬
‫او د قدرت دومره لوړې نښانې دي چې د هغه‬
‫څيړل د انسان په عقل او پوهې سره ډير مشکل‬
‫دي ‪.‬‬
‫ځکه مونږ د سبا ورځې په راتلونکو حاالتو‬
‫باندې نه پوهيږو علم نه ورباندې لرو‪ ،‬خو هللا‬
‫(جل جال له) چې څه مخلوق پيدا کړی دی په ازل‬
‫کې په هغوی باندې پوره علم لري ‪.‬‬
‫مثالً يو کس ګناه کوي چې دا د هللا (جل جال‬
‫له) نافرماني کول دي هللا (جل جال له) ور باندې‬
‫ناراضه کيږي خو د خپل بنده په دغه حالت‬
‫باندې هم په ازل کې عالم دی چې زما بنده به‬
‫په فالني وخت کې دغه نافرماني کوي‪ ،‬او يو بل‬
‫کس ښه عمل کوي هللا (جل جال له) له هغه څخه‬
‫راضي کيږي او په ازل کې په هغه باندې علم‬
‫لري چې زما دغه بنده به په فالنې وخت کې دغه‬
‫ښه کار تر سره کوي ‪.‬‬
‫يعنې دمخلوق په ټولو حادثاتو باندې په‬
‫ازل کې هللا (جل جال له) عالم دی او په تقدير‬
‫کې يې شامل دي ‪.‬‬
‫هللا (جل جال له) د خپلو بندګانو په حاالتو‬
‫باندې علم لري او هغه يې په تقدير کې شامل‬
‫‪........................................................66‬حنفي عقيده‬

‫دي او انسان يې مختار کړی دی او هغه ته يې‬

‫دتصميم نيولو توان ورکړی دی او د هغه د‬
‫پاره يې وسائل آماده کړی دي تر څو دهدايت‬
‫الره اختيار کړي او که څوک وغواړي د هدايت‬
‫الره اختيار کړي هللا (جل جال له) به هغه ته‬
‫هدايت وکړي ‪:‬‬
‫ِ َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫هد‬ ‫ْ َ‬
‫يْ‬ ‫من‬‫ََ‬
‫ٍ * و‬
‫هاد‬‫ْ َ‬‫ِن‬
‫ه م‬ ‫َ‬
‫َا لُ‬ ‫َ‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللُ فم‬ ‫ْل‬
‫ِل‬ ‫ْ ُ‬
‫يض‬ ‫ََ‬
‫من‬ ‫[و‬
‫ٍ]‬ ‫َ‬
‫ِقام‬ ‫ْ‬
‫ِي انت‬‫ٍ ذ‬ ‫َز‬
‫ِيز‬ ‫ْسَ َّ‬
‫اَّللُ ب‬
‫ِع‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ٍ ألي‬‫ِل‬ ‫مض‬ ‫ْ‬
‫ِن ُ‬‫ه م‬ ‫َ‬
‫َا لُ‬ ‫َم‬
‫ف‬
‫(الزمر ‪. )۳۷-۳۶‬‬
‫ژباړه‪ :‬او هر څوک چې هللا ګمراه کړ بيا‬
‫هيڅوک ورته الر نشي ښودالی او چاته چې هللا‬
‫هدايت وکړي بيا يې هيڅوک بې الرې کوالی نشي ‪.‬‬
‫آيا هللا په هر څه برالسی او پوره انتقام‬
‫اخيستونکی نه دی؟‬
‫او هر چا چې د خير اداره وکړه هللا جل جال‬
‫له به د هغه مرسته وکړي او هغه الر به ور‬
‫ته آسانه کړي‪:‬‬
‫َ‬
‫دق‬ ‫ََّ‬
‫َص‬‫َى * و‬
‫اتق‬ ‫َى و‬
‫َ َّ‬ ‫ْط‬‫َع‬
‫ْ أ‬
‫من‬‫ما َ‬ ‫ََّ‬
‫َأ‬‫لقوله تعالی‪[ :‬ف‬
‫َى] (اليل ‪. )۷-۵‬‬
‫ُسْر‬ ‫ه لْ‬
‫ِلي‬ ‫ُُ‬
‫ِر‬ ‫ُي‬
‫َس‬ ‫َسَن‬‫َى * ف‬ ‫ُسْن‬ ‫ب ْ‬
‫ِالح‬
‫ژباړه‪ :‬چاچې ورکړه او پرهيزګاري وکړه‪ ،‬او‬
‫ښيګڼه يې رښيتنې کړه‪ ،‬نو ډير ژر به يې د‬
‫آسانی لپاره جوړ کړو ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬چا چې د هللا جل جال له په الر کې شتمني‬
‫ولګوله او د هللا له نافرمانۍ نه يې ډډه وکړه‬
‫او په ښه خبره يې تصديق وکړ‪ ،‬نو هغه ته به‬
‫دآسانې الرې آسانتيا ورکړو ‪.‬‬
‫په تقدير باندې ايمان لرلو مقصد ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د هللا تعالی په علم باندې ايمان لرل چې د‬
‫هغه علم پر ټولو کائناتو باندې احاطه کړې‬
‫ده او د هغه له علم څخه د ذرې قدرې شی هم‬
‫پټ نه دي ‪.‬‬
‫ْبِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ُ الغي‬ ‫َاِ‬
‫لم‬ ‫َ ع‬ ‫ِال ُ‬
‫هو‬ ‫ه إ‬ ‫َ‬
‫ِلَ‬‫ِي ال إ‬ ‫َّ‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللُ الذ‬ ‫هو‬‫[ُ‬
‫(الحشر‪.)۲۲:‬‬ ‫ِ]‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫َالشهادة‬ ‫و‬
 ‫حنفي عقيده ‪67........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬هللا هغه ذات دی چې پرته له هغه هيڅ‬

‫معبود نشته ‪ .‬په پټو او ښکاره پوه دی ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د هللا تعالی په اراده باندې ايمان‪ ،‬يعنې‬
‫هر څه چې تر سره کيږي هغه به د هللا تعالی‬
‫په اراده تر سره کيږي ځکه دا هر څه د هللا‬
‫تعالی مخلوق دی او ټول مخلوق د ده په واک‬
‫کې دی ‪.‬‬
‫ِين]‬‫َ‬ ‫َ‬
‫َالم‬ ‫ْ‬ ‫َب‬
‫ُّ الع‬ ‫ء َّ‬
‫اَّللُ ر‬ ‫َ‬
‫يشاَ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِال أن َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫تشاُ‬
‫ءون إ‬ ‫ما َ‬
‫ََ‬
‫[و‬
‫(التكوير ‪. )۲۹:‬‬
‫‪ -۳‬په دې باندې ايمان لرل چې هللا تعالی ټول‬
‫پيدا کړي شيان په لوح محفوظ کې ليکلي او‬
‫ثبت کړي دي ‪.‬‬
‫ِْ‬
‫ض‬ ‫َ‬
‫َاألر‬‫ء و‬‫َاِ‬
‫ِي السَّم‬ ‫ُ َ‬
‫ما ف‬ ‫َ‬
‫ْلم‬‫يع‬ ‫َن َّ‬
‫اَّللَ َ‬ ‫َّ‬‫ْ أ‬ ‫َْ‬
‫لم‬‫تع‬ ‫ََلم‬
‫ْ َ‬ ‫[أ‬
‫ٌ] (الحج‪)۷۰/‬‬
‫ِير‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِك على َّ‬
‫اَّللِ يس‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِن ذل‬ ‫َ‬
‫ِتابٍ إ‬ ‫ِي ك‬ ‫َ‬
‫ِك ف‬ ‫َ‬ ‫َِّ‬
‫ن ذل‬ ‫إ‬
‫‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او آيا ته په دې نه پوهيږي چې د‬
‫آسمان او ځمکې ټول څيزونه دهللا په علم کې دي؟‬
‫دا ټول هر څه په يو کتاب کې دي او دا کار‬
‫هللا پاک ته ډير آسان دی ‪.‬‬
‫ً‬
‫‪ -۴‬هر څه د هللا خلقت دی‪ ،‬مثال انسان چې هر کار‬
‫کوي د هللا تعالی دتقدير او ارادې پرته يې‬
‫نشي کوالی ځکه د انسان ټول بدن‪ ،‬د بدن‬
‫سيستم‪ ،‬فعاليت کول د هللا تعالی مخلوق دی ‪.‬‬
‫َُ‬
‫لون] (الصافات ‪. )۹۶:‬‬‫ْم‬ ‫ما َ‬
‫تع‬ ‫ََ‬ ‫ُم‬
‫ْ و‬ ‫َك‬
‫لق‬‫ََ‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللُ خ‬‫[و‬
‫ژباړه‪ :‬او هللا پيدا کړي يی تاسې او هغه چې‬
‫کوئ تاسې ‪.‬‬
‫‪........................................................68‬حنفي عقيده‬

‫پنځم فصل‬
‫د آخر زمان په واقعاتو ايمان‬
‫د حضرت مهدي په ظهور باندې ايمان ‪:‬‬
‫حضرت مهدي به په آخر زمان کې په داسې يوه‬
‫زمانه کې چې د خلکو تر مينځ به ډير اختالفات‬
‫وي او زلزلې به ډيرې وي پيدا (تولد) کيږي‬
‫او د نورو انسانانو په شان به دنيا ته راځي‬
‫نوم يې احمد يا محمد او د پالر نوم به يې‬
‫عبدهللا وي د بې بي فاطمه رضی هللا عنها له نسل‬
‫څخه به وي او د ده ظهور به ددين د قيام او‬
‫نصرت باعث وګرځي دی به اوه کاله حکومت وکړي‬
‫دځمکې له مخ څخه به ظلم او بې عدالتي له‬
‫مينځه يوسي‪ ،‬عدل به قايم کړي او په دې دوره‬
‫کې به بې انتها نعمتونه وي ځمکه به ښه‬
‫زرغونه او حاصل خيزه وي خلک به ډير مالونه‬
‫او نعمتونه الس ته راوړي‪.‬‬
‫له ابوسعيد خدري نه روايت دی چې پيغمبر‬
‫صلى هللا عليه وسلم فرمايلي ‪:‬‬
‫(يخرج في آخر أمتي المهدي‪ ،‬يسقيه هللا الغيث‬
‫ً وتکثر‬‫وتخرج األرض نباتها ويعطي المال صحاحا‬
‫ً أو ثمانيا)‬
‫ً‬ ‫الماشية‪ ،‬وتعظم األمة‪ ،‬يعيش سبعا‬
‫(مستدرک حاکم‪ ،۵۵۸-۵۵۷/۴-‬سلسلة الصحيحة)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬زما د امت په آخره زمانه کې به‬
‫مهدي ظهور وکړي هللا تعالی به هغه ته ډير‬
‫بارانونه او حاصل خيزه ځمکې وبخښي‪ ،‬مال به‬
‫زيات شي اهلي حيوانات به زيات شي او اسالمې‬
‫امت به لوی شي هغه به د ظهور څخه وروسته‬
‫اوه يا اته کاله ژوند وکړي ‪.‬‬
‫ابن کثير وايي‪ « :‬د هغه په زمانه کې به‬
‫کرهڼيز پيداوار او ميوه جات ډير شي‬
‫همدارنګه ډير مال‪ ،‬قوي پاچا‪ ،‬استوار دين‪،‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪69........................................................‬‬

‫ذليل دښمن او خير برکت به د هغه په زمانه‬

‫کې بر قرار وي » (النهاية ‪ /‬الفتن و المالحم ‪.)۳۱/۱-‬‬
‫همدارنګه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‬
‫‪:‬‬
‫«أبشرکم بالمهدي يبعث على اختالف من الناس‬
‫ً‬
‫و زالزل‪ ،‬فيمأل األرض قسطا وعدال کما ملئت جورا‬
‫ً يرضي عنه ساکن السماء وساکن األرض‬ ‫و ظلما‬
‫ً‬
‫يقسم المال صحاحا‪. » ...‬‬
‫ژباړه‪ :‬تاسې ته د مهدي د ظهور زيرې در‬
‫کوم په داسې زمانه کې چې خلک به په خپل‬
‫مينځ کې اختالفات لري او زلزلې به ډيرې‬
‫زياته وي په دغه وخت کې به دی ظهور کوي چې‬
‫د ځمکې څخه به ظلم ورک کړي او پر ځای به يې‬
‫عدل قائم کړي د ځمکې او آسمان اوسيدونکي به‬
‫دده دعملکرد نه راضې او خوښ وي او د خلکو‬
‫په مينځ کې به مالونه په ښه شان تقسيموي‪،‬‬
‫يو کس وويل د صحاحا معنی څه ده؟ رسول هللا صلی‬
‫هللا عليه وسلم وفرمايل‪« :‬عادالنه تقسيم » او‬
‫وروسته زياتوي‪ :‬غني او بې نيازه هللا تعالی به‬
‫دی په ټولنه کې پيدا کوي او هر لوری ته به‬
‫عدل خور شي تر دې چې يو کس به نارې وهي چې‬
‫څوک مال ته ضرورت لري پرته له يو کس څخه به‬
‫بل هيڅ څوک اواز نه کوي ‪ .‬مهدي به هغه کس‬
‫ته ووايي ځه ګدام واله ته ورشه او هغه ته‬
‫ووايه چې مهدي ويل چې ما ته مال را کړه ‪.‬‬
‫ګدام واله به ور ته ووايي‪ :‬هر څومره مال‬
‫چې غواړې هغه واخله او خپل کور ته يې يوسه‪،‬‬
‫هغه کس چې کله مال خپل کور ته ورسوي له خپل‬
‫ځان سره به وايي زه د محمد صلی هللا عليه وسلم‬
‫په امت کې له حريصو کسان څخه وم ‪ .‬ايا د‬
‫هغه فضل او احسان به زما د پاره کفايت و نه‬
‫کړي ‪..‬‬
‫‪........................................................70‬حنفي عقيده‬

‫راوي وايي‪ :‬هغه مال به دوباره واخلي‬

‫اوګډام واله ته به يې وړاندې کړي هغه به‬
‫ورته وايي ما چې څه بخشش کړ هغه واپس نه‬
‫اخلم ‪ .‬دا دوره به اوه يا اته يا نه کاله‬
‫ادامه لري او د هغه د دورې نه پس به بيا‬
‫سختي او تکليفونه پيل شي ‪.‬‬
‫{ مسند احمد (‪« )37/3‬مجمع الزوائد» (‪ )314 – 313/7‬او «عقيدة‬
‫أهل السنة واالثر في المهدي » (ص ‪ )177‬شيخ عبدالمحسن عباد }‪.‬‬
‫د حضرت مهدي له سترو نښانو څخه يوه نښانه‬
‫داده چې کله د دښمن لښکر د هغې د ماتي د‬
‫پاره د مکې په لورې روان شي‪ ،‬مګر کله چې‬
‫يوې هوارې دښتې او صحرا ته ورسيږي د لښکر‬
‫اوله حصه او آخره حصه به په ځمکه کې ډوب‬
‫شي‪ ،‬خلک چې کله ددې حادثې نه خبر شي نو‬
‫وروسته به پوه شي چې هغه حقيقي مهدي دي‪.‬‬
‫جناب نبی کريم صلی هللا عليه وسلم فرمايي‬
‫«فاذا كانوا ببيداء من االرض خسف بهم …»‬
‫(صحيح مسلم)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬تر هغه چې د ځمکې يوې بيديا ته‬
‫رسيږي او هلته دوبيږي‬
‫د عيسي عليه السالم ظهور ‪:‬‬
‫عيسی عليه سالم به د دجال د خروج نه‬
‫وروسته د هللا تعالی په حکم ځمکې ته را کوز شي‬
‫دغه وخت کې به ځمکه د دجال د فتنو او فساد‬
‫نه ډک وي د هغه نزول به د داسې خلکو په‬
‫مينځه کې وشي چې د دجال دمقابلې دپاره جمع‬
‫شوی وي او دوی به غواړي ددجال پر وړاندې‬
‫وجنګيږي ‪.‬‬
‫ابن کثير وايي ‪:‬‬
‫دا قول مشهور دی چې عيسی عليه السالم به د‬
‫دمشق په (البيضاء شرقي) مناره نازل شي په‬
‫ځنو کتابونو کې مې ليدلي دي چې د دمشق د‬
‫امويانو د جامع جومات په شرقي البيضاء نومي‬
 ‫حنفي عقيده ‪71........................................................‬‬

‫مناره به ښکته شي او دا وخت به د لمانځه د‬

‫ادا کولو وخت وي او د مسلمانان امام به ده‬
‫ته وايي چې د امامت د پاره مخکې شه عيسی‬
‫عليه السالم به ووايي‪ :‬تاسې مخکې شئ ځکه‬
‫تاسې ته قامت ويل شوی دی او په يوه بل‬
‫روايت کې راغلی دي چې په دې خاطر چې هللا‬
‫تعالی ته دغه امت محترم دی نو له تاسې څخه‬
‫امام ونيسئ (صحيح مسلم‪ ،‬و «النهاية الفتن و المالحم‪-‬‬
‫‪.)۱۴۵-۱۴۴/۱‬‬
‫د نواس بن سمعان په يوه اوږده حديث شريف‬
‫کې د عيسی عليه السالم نزول داسې بيان شوی‬
‫دی‪ « :‬هللا تعالی به په دغه وخت کې عيسی عليه‬
‫السالم مبعوث کړي‪ ،‬د هغوی نزول به د دمشق‬
‫شرقي سپينه مناره باندې وي د هغې په بدن‬
‫باندې به زيړه جامه وي هغه به د دوو فرښتو‬
‫په وزرونو باندې تکيه کړی وي‪ ،‬چې کله هغه‬
‫سر ښکته کړي نو د اوبو څاڅکې به د هغه د‬
‫ويښتو نه راتوئی شي او چې سر مبارک پورته‬
‫کړي نو د ملغلرو د رنګ په شان څاڅکې به د‬
‫هغه په تندې راتوئی شي‪ ،‬د هغه مبارک ساه چې‬
‫ً د مرګ پياله‬ ‫کوم کافر ته ورسي هغه به فورا‬
‫وڅکي د هغه د ساه مسافه به د هغه د نظر‬
‫لګيدو په اندازه وي (تر څومره ځای چې دهغه‬
‫نظر پريوځي تر همغه ځای به د هغه د ساه‬
‫تأثير وي) دغه وخت به حضرت مسيح هم د دجال‬
‫په تالش کې وي عيسی عليه السالم به دجال‬
‫تعقيب کړي او هغه به بيت المقدس ته نږدې‬
‫باب لد نومې ځای کې قتل کړي ‪( .‬رواه المسلم)‬
‫علماؤ په آخر زمان کې د عيسی عليه سالم د‬
‫نزول حکمت داسې بيانوي ‪:‬‬
‫اول‪ :‬د يهودو د درواغو ردول چې هغوی وايي‬
‫مونږ عيسی عليه السالم وژلې دی‪ ،‬پس هللا‬
‫تعالی به د دوی دروغ ښکاره کوي او عيسی‬
‫‪........................................................72‬حنفي عقيده‬

‫عليه السالم به د يهودو رئيس دجال او د‬

‫هغه پيروان په قتل رسوي ‪.‬‬
‫َا‬‫لن‬‫َْ‬‫َت‬‫نا ق‬ ‫َِّ‬
‫ْ إ‬ ‫ِم‬‫له‬‫ِْ‬‫َو‬‫َق‬
‫هللا تعالی فرمايي ‪[:‬و‬
‫ُ‬‫َ‬
‫ما قتلوُ‬
‫ه‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ل اَّللِ و‬ ‫َسُوَ‬‫َ ر‬ ‫يم‬‫َْ‬ ‫مر‬‫َ َ‬ ‫بن‬‫ِيسَى اْ‬ ‫َ ع‬ ‫ِيح‬ ‫َس‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ْ‬
‫ُوا‬ ‫لف‬‫ََ‬‫ْت‬‫َ اخ‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫َإ‬‫ْ و‬‫هم‬‫ه َلُ‬ ‫َِ‬‫ِن شُب‬ ‫ََلـك‬ ‫ه و‬‫ُوُ‬ ‫لب‬‫ََ‬‫ما ص‬ ‫ََ‬
‫و‬
‫َ‬
‫َاع‬ ‫ِب‬‫ِالَّ ات‬
‫ٍ إ‬ ‫ْ عْ‬
‫ِلم‬ ‫ِن‬‫ِ م‬ ‫ِه‬
‫هم ب‬ ‫ما َلُ‬ ‫ه َ‬ ‫ُْ‬ ‫ِي شَكٍ م‬
‫ِن‬ ‫ِ َلف‬ ‫ِيه‬‫ف‬
‫ًا] (النساء ‪ِ. )۱۵۷‬‬ ‫ِين‬ ‫يق‬ ‫ه َ‬‫َلوُ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ما قت‬ ‫ََ‬ ‫َّ‬
‫الظنِ و‬
‫ژباړه‪ :‬او د دوی ددې خبرې (له کبله) چې‬
‫مونږ بې له شکه د هللا رسول د مريم زوی عيسی‬
‫وژلی دی ‪ .‬په داسې حال کې چې دوی هغه نه دی‬
‫وژلی او نه يې هم په دار ځړولی دی‪ ،‬بلکي پر‬
‫ً‬
‫دوی (دغه پيښه) همشکله شوی وه ‪ .‬او يقينا‬
‫هغه کسان چې د هغه په اړه يې اختالف کړی دی‬
‫د هغه په اړوند شکمن دي چې په دې هکله د‬
‫ګمان له پيروی څخه نور هيڅ کوم علم نه لري‬
‫او په رښتيا چې دوی عيسی نه وو وژلی ‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬حضرت عيسی عليه سالم په انجيل کې د‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم د امت فضائل لوستي‬
‫ٌَّ‬
‫د‬ ‫َم‬‫مح‬‫وو لکه څنګه چې هللا تعالی فرمايي‪ُّ( :‬‬
‫َّار‬
‫ِ‬ ‫ُ‬
‫الكف‬‫لى ْ‬ ‫ََ‬‫ِداء ع‬ ‫َشَّ‬‫ه أ‬ ‫َُ‬ ‫مع‬‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫َّسُوُ‬
‫ل‬ ‫ر‬
‫ْالً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َّدا يبتغون فض‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫ُ‬ ‫ً‬ ‫َّ‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫رحماء بينهم تراهم ركعا سج‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ر‬ ‫َ‬
‫ث‬ ‫َ‬
‫أ‬ ‫ْ‬
‫ن‬ ‫ِ‬
‫م‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫ِ‬
‫ه‬ ‫ُو‬‫ج‬‫ُ‬
‫و‬ ‫ِي‬‫ْ ف‬‫هم‬‫َاُ‬ ‫ِيم‬ ‫انا س‬ ‫َ ً‬ ‫ْو‬‫ِض‬‫َر‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫ِن‬‫م‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ِي‬‫ْ ف‬ ‫ُ‬
‫مثلُ‬
‫هم‬ ‫َ‬ ‫ََ‬
‫ِ و‬ ‫َاة‬ ‫ْر‬ ‫َّ‬
‫ِي التو‬ ‫ْ ف‬ ‫هم‬ ‫ُ‬
‫مثلُ‬‫َ‬ ‫ِكَ َ‬ ‫َ‬
‫ِ ذل‬ ‫ُود‬‫السُّج‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫َ شطأه فآزره فاستغلظ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ٍ أخرج‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ كزرع‬ ‫ِنجِيل‬ ‫اإل‬
‫ُ‬
‫ِم‬‫ِه‬‫َ ب‬ ‫ِيظ‬ ‫َغ‬ ‫َ ِ‬
‫لي‬ ‫َّاع‬‫ُّر‬
‫ُ الز‬ ‫ْجِب‬ ‫يع‬‫ِ ُ‬ ‫ِه‬ ‫لى سُوق‬ ‫ََ‬‫َى ع‬ ‫َو‬‫َاسْت‬ ‫ف‬
‫ِلوا‬‫ُ‬ ‫َم‬‫َع‬‫ُوا و‬ ‫من‬ ‫ِين آَ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ الذ‬ ‫َّ‬ ‫ََ‬
‫د‬‫َع‬‫َ و‬ ‫َّار‬ ‫ُ‬
‫الكف‬‫ْ‬
‫ًا)‬ ‫ِيم‬ ‫َ‬
‫عظ‬ ‫ًا‬‫ْر‬ ‫َ‬
‫وأج‬ ‫َ‬ ‫ً‬‫َ‬
‫ِرة‬‫مغف‬‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫هم‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬ ‫َاتِ م‬ ‫لح‬‫َّاِ‬
‫الص‬
‫(الفتح‪. )۲۹:‬‬
‫ژباړه‪ :‬محمد دهللا رسول دی ‪ .‬او هغه کسان چې‬
‫له ده سره دي د کافرانو په مقابل کې سخت او‬
‫په خپلو کې خواخوږي دي‪ ،‬دوی به تل رکوع‬
‫کوونکي او سجده کوونکي وينې او دوی د هللا فضل‬
‫او خوښي غواړي ‪ .‬د دوی نښانې د دوی په‬
 ‫حنفي عقيده ‪73........................................................‬‬

‫مخونو کې د سجدې له کبله (ښکاره) دي دا د‬

‫دوی صفت په تورات کې دی او (دا) د دوی صفت‬
‫په انجيل کې‪ ،‬د دوی بيلګه داسې ورکړ شوی ده‬
‫لکه کښت چې لومړی تيغ را وټوکوي بيا هغې ته‬
‫ځواک او وده ورکړي او بيا کلک او پر خپل ډډ‬
‫باندې ټينګ شي (تر دې حده پورې چې) بزګر (د‬
‫خپلې ودې له کبله) په تعجب کې اچوي‪ ،‬څو چې‬
‫کافران د هغوی پر ځواکمنۍ او سمسورتيا له‬
‫قهره وسوځي‪ ،‬د دغې ډلې خلک چې ايمان يې‬
‫راوړی دی او ښې کړنې يې کړی دي هللا د دوی سره‬
‫د بخښنې او سترې بدلې ژمنه کړې ده ‪.‬‬
‫نو ځکه حضرت عيسی عليه السالم د هللا تعالی‬
‫په دربار کې دعا وکړه چې ما دمحمد صلی هللا‬
‫عليه وسلم په امت کې حساب کړه‪ ،‬مهربانه هللا‬
‫تعالی دده دعا قبوله کړه‪ ،‬او هغه يې دې ته‬
‫انتخاب کړ چې په آخر زمان کې د محمدي صلی‬
‫هللا عليه وسلم ددين د قيام او نصرت د پاره‬
‫ځمکې ته ښکته شي ددين نصرت وکړي او د اسالم‬
‫د دوښمنان پر وړاندې مبارزه وکړي ‪.‬‬
‫دريم‪ :‬د حضرت عيسی عليه السالم د نزول بله‬
‫وجه دا ده چې د هغه اجل نږدې شي او هغه‬
‫په ځمکه کې دفن شي ځکه داسې بايد ونشي چې‬
‫د خاورو مخلوق د خاورو د باندې بل چيرته‬
‫مړ شي‪ ،‬پس د هغه نزول د دجال له وتلو‬
‫وروسته دی تر څو هغه هالک کړي او وروسته‬
‫به وفات شي‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د عيسی عليه السالم د نزول خاصوالی‬
‫ددي د پاره دی چې پيغمبر صلی هللا عليه وسلم‬
‫فرمايي‪« :‬زه تر ټولو خلکو عيسی ته نږدې‬
‫يم زما او د هغه تر مينځ هيڅ کوم بل‬
‫پيغمبر وجود نه لري » (روا البخاري)‪.‬‬
‫عيسی عليه سالم زيری ورکړی وو چې زما‬
‫وروسته به بل پيغمبر مبعوث شي چې نوم به يې‬
‫‪........................................................74‬حنفي عقيده‬

‫هغه باندې تصديق او‬ ‫احمد وي او خلک يې په‬

‫لکه چې هللا جل جالله‬ ‫ايمان ته دعوت کړي وو‬
‫ُُ‬
‫ه‬‫ِي اسْم‬
‫ْد‬
‫بع‬‫ْ َ‬ ‫ِن‬ ‫ْت‬
‫ِي م‬ ‫َ‬
‫يأ‬ ‫َسُول‬
‫ٍ‬ ‫ِر‬‫ًا ب‬ ‫َش‬
‫ِر‬ ‫َُ‬
‫مب‬ ‫فرمايي‪[ :‬و‬
‫د] (صف‪.)۶ :‬‬ ‫َُ‬
‫ْم‬‫َح‬‫أ‬
‫ژباړ‪ :‬او زه زيری ورکونکی په هغه پيغمبر‬
‫يم چې وروسته له ما نه به راشي او نوم به‬
‫يي احمد وي ‪.‬‬
‫حضرت عيسی عليه السالم به د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم په شريعت باندې حکم کوي او هغه د‬
‫خپل نزول پر مهال له ځانه سره نوی دين نه‬
‫راوړي بلکي په اسالم به فيصلي کوي ځکه چې د‬
‫اسالم دين خاتم د اديانو دی او کامل وروستی‬
‫دين دی چې د قيامت تر ورځې به باقي وي نو‬
‫هغه وخت به حضرت عيسی عليه السالم يو حاکم‬
‫وي له حاکمانو د اسالمې امت څخه ځکه چې د‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم نه وروسته به بل‬
‫پيغمبر نه راځي ‪.‬‬
‫د عيسی عليه السالم دور زمان به هم د حضرت‬
‫مهدي په شان دامنيت‪ ،‬سالمت خوشحالۍ دور وي‬
‫بارانونه به زيات اوريږي آب سالي به وي‬
‫ځمکه به ښه حاصل خيزه وي خلک به مالداره‬
‫وي‪ ،‬کينه او حسد به نه وي ‪.‬‬
‫حضرت عيسی عليه السالم به اوه کاله يا په‬
‫بل روايت سره څلويښت کاله ژوند وکړي او‬
‫وروسته به د فاني نړۍ نه رخصت شي ‪.‬‬
‫د قيامت عالمې ‪:‬‬
‫د قيامت عالمې کومې چې د قيامت په نږېوالي‬
‫داللت کوي په دوو برخو ويشل شوی دي وړې عالمې‬
‫او د قيامت لويې عالمې او ددې نښانو په اړه‬
‫مونږ ته جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم خبر‬
‫راکړی او دا نښانې ټولې په صحيحو احاديثو‬
‫کې ثابتې شوی دي او دلته په لنډ ډول ځنې‬
‫نښانې ذکر کوو ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪75........................................................‬‬

‫اشراط الساعة الصغری (د قيامت وړې نښانې)‪:‬‬

‫‪ -۱‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم بعثت ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم رحلت ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د بيت المقدس فتح ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د مال زياتوالی او د خيرات او صدقاتو‬
‫کموالی ‪.‬‬
‫‪ -۵‬د فتنو ښکاره کيدل‪ ،‬د هغه څخه د هغه‬
‫فتنو ظهور کوم چې د اسالم په ابتداء کې وو‬
‫لکه‪ :‬د عثمان رضی هللا عنه شهادت‪ ،‬د جمل او‬
‫صفين جنګونه‪ ،‬د خوارجو ظهور ‪.‬‬
‫‪ -۶‬د پيغمبرۍ د مدعيانو ظهور لکه‪ :‬مسيلمة‬
‫الکذاب‪ ،‬األسود العنسی او نور ‪.‬‬
‫‪ -۷‬په حجاز کې د اور ښکاره کيدل‪ :‬علماء‬
‫کرام وايي‪ :‬دا اور په ‪ ۶۵۴‬هجری کې مينځته‬
‫راغلی وو او يو عظيم اور وو ‪.‬‬
‫‪ -۸‬د امانتونو ضايع‪ ،‬هغه دا چې د خلکو امور‬
‫به نا اهلو کسانو ته وسپارل شي چې هغوی‬
‫به د خپل رعيت د امانت او مسئوليت څخه‬
‫غافله او بې خبره او ضايع کونکي وي ‪.‬‬
‫‪ -۹‬د علم کموالی او د جهل او ناپوهۍ ښکاره‬
‫کيدل‪ ،‬د علم کموالی به د علماء په قبض‬
‫روح سره مينځته راشي ‪.‬‬
‫‪ -۱۰‬د زنا خپرېدل ‪:‬‬
‫‪ -۱۱‬د سود خپرېدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۲‬د ساز او موسيقۍ خپرېدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۳‬د شرابخورۍ زياتېدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۴‬وينځه به خپل مالک زيږوي‪ ،‬لکه په‬
‫صحيحين کې يې چې بيان شوی دی‪ ،‬په دې حديث‬
‫کې د علماؤ مختلف اقوال دي چې يو قول دا‬
‫دی چې د مور او پالر نافرمانۍ به زياتې شي‬
‫اوالد به د مور او پالر سره داسې سلوک کوي‬
‫لکه هغوی يې چې غالمان وي ‪.‬‬
‫‪ -۱۵‬د ناحقه قتلونو زياتېدل ‪.‬‬
‫‪........................................................76‬حنفي عقيده‬

‫‪ -۱۶‬د مسخې او خسف (غرقيدل او د شکل او‬

‫صورت بدلېدلو) ښکاره کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۷‬د لوچو‪ ،‬نيمه لوچو او بې حجابو ښځو‬
‫ښکاره کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۸‬د زلزلو زياتېدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۹‬د مؤمن د خوب رښتيا کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۲۰‬د درواغو ګواهي او شهادت زياتيدل او د‬
‫حق پټول ‪.‬‬
‫‪ -۲۱‬د ښځو زياتېدل ‪.‬‬
‫‪ -۲۲‬د کوچيانو ځايي کيدل (په آبادو ساحو کې‬
‫ژوند اختيارول) ‪.‬‬
‫‪ -۲۳‬د حيواناتو او جماداتو ګويا کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۲۴‬د قسطنطينه فتح کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۲۵‬د روميانو زيادت او د مسلمانانو پر‬
‫وړاندې جنګېدل ‪.‬‬
‫‪ -۲۶‬د فرات څخه د سرو زرو د غره ښکاره کيدل‬
‫علماء کرام وايي‪ :‬د سرو زرو څخه مطلب‬
‫نفت او پطرول دي چې د سرو زرو په څير به‬
‫با اهميته وي او د زرو په شان به له کان‬
‫څخه ايستل کيږي او په دې باندې به زيات‬
‫جنګونه وشي ‪.‬‬
‫أشراط القيامة الکبری (د قيامت لويي نښانې)‪:‬‬
‫د قيامت لويې نښانې د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم په حديث شريف کې کوم چې حذيفه بن أسد‬
‫رضی هللا عنه روايت کړی دی لس ښودل شوې دي چې‬
‫په الندې ډول دي ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د دجال ښکاره کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د عيسی عليه السالم نزول ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د ياجوج او ماجوج ښکاره کېدل ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د مغرب له طرف څخه د لمر راختل ‪.‬‬
‫‪ -۵‬د دابة (يو قسم څاروي) پيدا کېدل ‪.‬‬
‫‪ -۶‬په مغرب کې خسف‪.‬‬
‫‪ -۷‬په مشرق کې خسف‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪77........................................................‬‬

‫‪ -۸‬په جزيرة العرب کې خسف‪.‬‬

‫‪ -۹‬د دود پيدا کيدل ‪.‬‬
‫‪ -۱۰‬د اور پيدا کيدل چې خلک به د محشر‬
‫طرف سوق کوي ‪.‬‬
‫(کتاب اشراط الساعه للشيخ يوسف الوابل)‪.‬‬
‫و هللا سبحانه وتعالی اعلم‬
‫‪........................................................78‬حنفي عقيده‬

‫شپږم فصل‬
‫صحابه کرام رضی هللا عنهم اجمعين‬
‫صحابي هغه چا ته وايي چې د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم سره يې ليدل او مالقات شوي وي په‬
‫هغه يې ايمان راوړی وي او دايمان په حالت‬
‫کې وفات شوی وي ‪.‬‬
‫د صحابه کرامو په باره کې زمونږ عقيده‬
‫داده چې ټول صحابه کرام عادالن‪ ،‬متقيان وو ‪.‬‬
‫مونږ د ټولو صحابه کرامو احترام کوو او‬
‫دهغو سره مينه لرو ‪.‬‬
‫د صحابه کرامو سره مينه د ايمان او دين‬
‫نښه او د هغوی سره بغض او دښمني د بې دينی‬
‫نښه ده ځکه هللا تعالی له دوی څخه راضی او خوښ‬
‫دی ‪.‬‬
‫ر‬ ‫ا‬‫َ‬
‫ص‬ ‫ْ‬
‫ن‬‫األَ‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫و‬ ‫َ‬
‫ن‬ ‫ي‬‫ر‬ ‫اج‬ ‫َ‬
‫ه‬‫ُ‬
‫م‬ ‫ْ‬
‫ال‬ ‫َ‬
‫ن‬‫ِ‬‫م‬ ‫َ‬
‫ن‬‫و‬ ‫ُ‬
‫ل‬‫َّ‬
‫و‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫األ‬ ‫َ‬
‫ن‬ ‫و‬‫ُ‬
‫ِق‬‫ب‬ ‫ا‬‫َّ‬
‫الس‬ ‫َ‬
‫[و‬
‫ِ‬ ‫ِِ‬
‫ُوا‬ ‫َض‬‫َر‬‫ْ و‬ ‫ُْ‬
‫هم‬‫َن‬ ‫ِيَ َّ‬
‫اَّللُ ع‬ ‫َض‬‫ْسَانٍ ر‬
‫إح‬‫ِِ‬‫ْ ب‬ ‫ُوُ‬
‫هم‬ ‫َع‬ ‫ِين َّ‬
‫اتب‬ ‫َ‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫و‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬‫ْ‬
‫ْتها األنهار‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي تح‬ ‫ْر‬ ‫َ‬
‫َناتٍ تج‬‫َّ‬ ‫ْ ج‬ ‫هم‬ ‫َ‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ه وأعد لُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫عنُ‬‫َ‬
‫ُ]‬ ‫ِيم‬‫َظ‬ ‫ْ‬
‫الع‬ ‫ُ‬
‫ْز‬‫َو‬
‫الف‬ ‫ْ‬ ‫َل‬
‫ِكَ‬‫ً ذ‬ ‫بدا‬ ‫ََ‬‫ها أ‬ ‫ِيَ‬‫َ ف‬ ‫ِين‬
‫لد‬‫َاِ‬‫خ‬
‫(التوبة‪.)۱۰۰:‬‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه وړاندني اولني له مهاجرينو‬
‫نه او له انصارو نه او (نور) هغه کسان چې‬
‫متابعت کړی دی د دوی (سابقانو) په احسان او‬
‫نيکۍ سره هللا له دوی نه راضی دی او راضي شوی‬
‫دي دوی له هللا نه او هللا تيار کړي دي دوی ته‬
‫جنتونه چې بهيږي الندې د هغه ويالې او دوی‬
‫به هميشه په هغه کې وي او دا (رضا او نعمت)‬
‫بری دی ډير لوی ‪.‬‬
‫د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم نه وروسته په‬
‫خلکو کې افضل او بهتره ابوبکر صديق رضی هللا‬
‫عنه دی بيا عمر فاروق رضی هللا عنه بيا عثمان‬
‫رضی هللا عنه او بيا علي رضی هللا عنه دی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪79........................................................‬‬

‫ِ هللاِ صلى هللاُ تعالى عليه‬

‫ِ‬ ‫َّاس بعَ‬
‫د رسول‬ ‫َأفضل الن‬ ‫و‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ٍ الصديق رضيَ هللاُ عنه‪ ،‬ثم عمر بن‬ ‫َ‬
‫وسلم‪ :‬أبو بكر‬
‫ُ أبي‬ ‫ن ثم عليُّ بن‬‫ُ عفاَ‬ ‫َّ عثماُ‬
‫ن بن‬ ‫الخطابِ ثم‬
‫(فقه‬ ‫ِم أجمعين‬ ‫ُ‬
‫طالبٍ‪ ،‬رضوان هللاِ تعالى عليه‬
‫اکبر‪/‬ابی حنيفه) ‪.‬‬
‫کرامت‬
‫کرامت يوخارق العاده يا د انسان له‬
‫عاداتو خارج کار دی چې د يو پرهيزګاره شخص‬
‫چې په قرآن او سنتو پوره برابر وي صادر شي‬
‫‪.‬‬
‫کرامت د ولې په اختيار کې نه دي او نه‬
‫داسې دعوه کوالی شي چې زه داسې خارق العاده‬
‫کار کوالی شم (النبراس شرح العقايد ص ‪.)۵۵‬‬
‫ً ځان تقوی داره بولې‬ ‫او که څوک ظاهرا‬
‫ولې په اصل کې يو فاسق او فاجر وي کوم د‬
‫عادت خالف کار ورڅخه خارج شي نو هغه‬
‫ته کرامت نشو ويالې بلکي استدراج‪ ،‬جوګ او‬
‫طلسم به وي ‪.‬‬
‫شرح فقه اکبر ليکي ‪:‬‬
‫د انبياؤ عليه السالم معجزات او د اولياء‬
‫کرامات حق دي په قرآن او سنتو ثابت دي‪،‬‬
‫مخالفت کوونکي يې يوازې معتزله او اهل بدعت‬
‫دي او شيعه چې کوم دي هغوی کرامت يوازې د‬
‫دوی د امامانو لپاره خاص ګڼې او بس ‪.‬‬
‫کرامت يو خارق العاده کار دی چې د هللا‬
‫سبحانه وتعالی په حکم د نيک بنده څخه د هغه‬
‫د عزت او کرامت په خاطر صادريږي ‪.‬‬
‫لکه په قرآنکريم کې چې د بې بې مريم‬
‫کرامت ته داسې اشاره شوې ده‪:‬‬
‫ِيا‬ ‫َّ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫َل عليها زكر‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َا َ‬
‫دخ‬ ‫َُّ‬
‫لم‬ ‫يا ك‬ ‫َر‬
‫َِّ‬ ‫َك‬
‫ها ز‬ ‫ََّ‬
‫لَ‬ ‫َف‬‫َك‬
‫[و‬
‫نى َلكِ‬ ‫َ‬
‫ُ أَّ‬ ‫َْ‬
‫يم‬ ‫مر‬‫يا َ‬ ‫ل َ‬ ‫َاَ‬‫ً ق‬
‫ْقا‬ ‫ِز‬‫ها ر‬ ‫ِنَ‬
‫دَ‬ ‫د ع‬‫ََ‬
‫َج‬‫َ و‬
‫َاب‬ ‫ْر‬
‫ِح‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫يشاء‬ ‫َ‬ ‫من َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ُ‬
‫ْزق‬ ‫ير‬ ‫َّ‬
‫ِ اَّللِ إن اَّللَ َ‬ ‫ْ‬
‫ِن ع‬
‫ِند‬ ‫َ م‬ ‫ْ ُ‬
‫هو‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫هـذا قالت‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ٍ] (آل عمران ‪. )۳۷:‬‬ ‫َ‬
‫ِ حِساب‬‫ْر‬ ‫َ‬
‫ِغي‬‫ب‬
‫‪........................................................80‬حنفي عقيده‬

‫چې‬ ‫ژباړه‪ :‬او زکريا پالنه وکړه‪ .‬کله‬

‫يې‬ ‫زکريا د مريم خونې ته ورغی نو خوراک به‬
‫دا‬ ‫ورسره مينده کړ ورته ويې ويل‪ :‬ای مريم!‬
‫له‬ ‫خوراک له کومه شو؟ مريم وويل‪ :‬دا د هللا‬
‫شي‬ ‫لورې دی بې شکه چې د هللا پاک چا ته خوښه‬
‫نو بې حسابه رزق ورکوي ‪.‬‬
‫همدارنګه د حضرت عمر فاروق رضی هللا عنه څخه‬
‫روايت نقل شوی دی چې هغه د منبر څخه د خپل‬
‫ليږل شوې فوځ مشر ته نارې کړې‪ :‬يا سارية‬
‫الجبل الجبل ‪.‬‬
‫د ليږل شوي فوځ مشر ساريه ته يې حکم وکړ‬
‫چې غره ته پورته شي ځکه چې د غره د شاه څخه‬
‫دوښمن پرې را روان وو ‪.‬‬
‫شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علي قاري ص‪. )۲۳۷ -‬‬
‫همدارنګه قصه د دريو کسانو کوم چې په غار کې‬
‫بند وو او په خپلو نيکو اعمالو يې توسل وکړ او‬
‫هللا پخپل فضل نجات ورکړ دا قصه وروسته را روانه‬
‫ده ‪.‬‬
‫ولي څوک دی ؟‬
‫اولياء د ولي جمع ده او ولي دوست ته وايي‬
‫څوک چې د هللا تعالی (جل جالله) او د هغه د‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم سره مينه لري د هغه‬
‫په اوامرو عمل کوي هللا تعالی هم هغه دوست ګڼې‬
‫‪.‬‬
‫د اهل سنت و الجماعت څلورو واړو مذاهبو‬
‫دا عقيده ده چې ولی هر هغه مؤمن او مسلمان‬
‫دی چې تقوی ولري‪ ،‬د هللا تعالی د حدودو حفاظت‬
‫وکړي او درجه يې په تقوی او نيک عمل پورې‬
‫اړه لري‪.‬‬
‫ٌ‬
‫ْف‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َاء اَّللِ ال خو‬ ‫ِْ‬
‫لي‬ ‫َ‬
‫ِن أو‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫لقوله تعالی‪( :‬أال إ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِين آمنوا وكانوا‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ن‪ ،‬الذ‬ ‫نوَ‬‫َُ‬‫ْز‬ ‫ْ َ‬
‫يح‬ ‫َالَ ُ‬
‫هم‬ ‫ْ و‬ ‫ْه‬
‫ِم‬ ‫ََ‬
‫لي‬ ‫ع‬
‫ِي‬‫َف‬
‫َا و‬ ‫الدْ‬
‫ني‬ ‫ُّ‬ ‫َياة‬
‫ِ‬ ‫ِي ْ‬
‫الح‬ ‫َى ف‬ ‫ُشْر‬ ‫ُ ْ‬
‫الب‬ ‫ن‪َ ،‬لُ‬
‫هم‬ ‫ُوَ‬‫َّق‬
‫يت‬ ‫َ‬
 ‫حنفي عقيده ‪81........................................................‬‬

‫ُ‬
‫ْز‬ ‫َو‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫ِكَ ُ‬
‫هو‬ ‫َل‬‫َاتِ اَّللِ ذ‬
‫ِم‬‫َل‬‫لك‬‫َ ِ‬‫ِيل‬‫ْد‬‫تب‬‫ِ‪ ،‬الَ َ‬ ‫َة‬
‫اآلخِر‬
‫ُ‬
‫ِيم) يونس‪. )64-62/‬‬ ‫َظ‬ ‫ْ‬
‫الع‬
‫ژباړه‪ :‬واورئ! بې شکه چې څوک د هللا دوستان‬
‫وي پر هغوی کومه وېره او خواشېني نشته‪ ،‬هغه‬
‫کسان چې ايمان يې راوړی او تقوی يې غوره‬
‫کړې ده ‪.‬‬
‫د دمشق عالم ابن قيم رحمه هللا وايي‪ :‬څوک چې‬
‫د هللا او د هغه د رسول هللا قدر کوي د ده به هم‬
‫د هللا تعالی په دربار کې قدر وي د هللا (جل جال‬
‫له) او د هغه د پيغمبر صلی هللا عليه وسلم قدر‬
‫دادی چې د هغه د اوامرو ساتنه او قدر وشي ‪.‬‬
‫څوک چې د هللا تعالی د اوامرو قدر نه ساتي هغه‬
‫اصالً د هللا (جل جال له) قدر نه ساتي او هللا تعالی‬
‫هم د هغه قدر نه کوي ‪.‬‬
‫نو که څوک په دنيا او آخرت خپل قدر او‬
‫عزت غواړي تقوی دې اختيار کړي ‪.‬‬
‫ايمان او کبيره ګناهونه‬
‫زمونږ عقيده او مذهب دادی چې د کبيره‬
‫ګناه په ارتکاب سره تر هغه پورې سړی نه‬
‫کافر کيږي څو هغه حالل ونه ګڼې او يا هم د‬
‫شريعت د کوم حکم څخه انکار ونه کړي ‪.‬‬
‫کوم کس چې ګناه کوي خو هغه حالله نه ګنې‬
‫او له حرمت څخه يې منکر نه وي فاسق ورته‬
‫ويالی شو خو هغه ته کافر نشو ويالی ځکه د‬
‫کبيره ګناه په ارتکاب سړی نه کافر کيږي ‪.‬‬
‫ْ‬
‫ن كانت‬ ‫َ الذنوبِ وإْ‬ ‫ًا بذنبٍ من‬ ‫ُ مسلم‬ ‫وال نكفر‬
‫َ‬
‫ه اسم‬ ‫ُ‬
‫ها‪ ،‬وال نزيل عنُ‬ ‫َّ‬
‫ة إذا لم يستحِلَ‬ ‫كبيرً‬
‫ن يكوَ‬
‫ن‬ ‫ُ أْ‬ ‫ً‬
‫حقيقة‪ ،‬ويجوز‬ ‫ًا‬‫ِ مؤمن‬ ‫ِيه‬‫اإليمانِ ونسم‬
‫ٍ (فقه اکبر‪/‬ابی حنيفه رحمه هللا)‬‫َ كافر‬ ‫ًا غير‬ ‫ًا فاسق‬ ‫مؤمن‬
‫‪.‬‬
‫په دغه عقيده کې خوارج له اهل سنت و‬
‫جماعت څخه بيل شوی دي هغوی د کبيره ګناه‬
‫کوونکي ته کافر وايي ‪.‬‬
‫‪........................................................82‬حنفي عقيده‬

‫دخوارجو سره د امام ابو حنيفه رحمه هللا مناظره ‪:‬‬

‫کله چې خوارج پر کوفه مسلط شول‪ ،‬امام ابو‬
‫حنيفه ته يې وويل‪ :‬ای شيخ! له کفر څخه توبه‬
‫وباسه‪ ،‬ابو حنيفه وويل‪ :‬ما د هر ډول کفر‬
‫څخه هللا تعالی ته توبه کړې ده ‪ .‬بيا يې امام‬
‫خوشی کړ‪ ،‬کله چې هغوی الړل ځينو وويل‪ :‬دتوبې‬
‫څخه دهغه مطلب ستاسو عقائد دي‪ ،‬بيا يې هغه‬
‫را وغوښتو او د خوارجو امام هغه ته وويل‪:‬‬
‫ای شيخ! د کفر څخه توبه کولو مطلب دې زمونږ‬
‫عقائد دي؟ ابو حنيفه وويل‪ :‬آيا ته د ګمان‬
‫له مخې دا وايي او که د يقين له مخې؟ هغه‬
‫وويل‪ :‬د ګمان له مخې ‪.‬‬
‫يا‬ ‫ابو حنيفه وويل‪ :‬هللا تعالی فرمايي ‪َ[:‬‬
‫َّ‬
‫ِن‬‫َّنِ إ‬
‫َ الظ‬ ‫ًا م‬
‫ِن‬ ‫َث‬
‫ِير‬ ‫ُوا ک‬ ‫ِب‬ ‫َن‬ ‫ُوا اج‬
‫ْت‬ ‫من‬‫ََ‬‫َ آ‬ ‫ِين‬ ‫الذ‬‫ها َّ‬
‫يَ‬‫َُّ‬
‫أ‬
‫ِثم] (حجرات‪.)۱۲ :‬‬ ‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬
‫بعض الظنِ إ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬ای مؤمنانو! له ډيرو ګمانونو څخه‬
‫ً چې ځينې ګمان ګناه ده‬ ‫ځانونه وژغوری يقينا‬
‫‪.‬‬
‫کله چې خوارج خبر شول چې ابوحنيفه مرتکب‬
‫د ګناه کافر نه بولي‪ ،‬يو کس يې په نوم د‬
‫وفدی هغه ته د مناظرې لپاره وروليږه ‪.‬‬
‫وفدى ابو حنيفه رحمه هللا ته وويل‪ :‬د دوازې‬
‫په مخه کې دوې جنازې دي يو جنازه د داسې کس‬
‫ده چې ډير شراب به يې څښل او بله جنازه د‬
‫زنا کارې ښځې ده چې کله يې تولد کولو ځان‬
‫وژنه يې وکړه‪ ،‬ابوحنيفه هغه ته وويل‪ :‬دا‬
‫دوه کسان له کوم دين څخه دي؟ له يهوديت؟‬
‫ځواب يې ورکړ نه ‪ .‬له مسيحيت؟ ويې ويل نه‪،‬‬
‫له مجوسيت؟ ويې ويل نه‪ ،‬ابو حنيفه وويل‪ :‬نو‬
‫هغوی د کوم دين څخه دي؟ هغه وويل‪ :‬د هغه‬
‫دين څخه دي چې په (ال اله اال هللا محمد رسول‬
‫هللا) عقيده لري‪ ،‬ابوحنيفه وويل‪ :‬کلمه د ايمان‬
‫څومره حصه ده؟ آيا دريمه‪ ،‬څلورمه حصه که‬
 ‫حنفي عقيده ‪83........................................................‬‬

‫پنځمه؟ ويې ويل‪ :‬ايمان دريمه‪ ،‬څلورمه او‬

‫پنځمه نلري ‪.‬‬
‫امام ابو حنيفه رحمه هللا وويل‪ :‬نو کلمه د‬
‫ايمان څومره برخه ده؟ هغه وويل‪ :‬ټول ايمان‬
‫دی ‪.‬‬
‫امام ابوحنيفه ورته وويل‪ :‬نو ولی زما څخه‬
‫د هغو دوو کسانو په باب پوښتنه کوې چې ته‬
‫خپله اعتراف کوې چې هغوی مؤمنان دي ‪.‬‬
‫ويې ويل‪ :‬دا پرېږده آيا هغوی جنتيان دي‬
‫او که دوزخيان؟ ابوحنيفه وويل‪ :‬اوس دې چې‬
‫انکار وکړ نو زه د هغو په حق هغه څه وايم‬
‫څه چې ابراهيم عليه السالم د خپل قوم په‬
‫باره کې چې ګناه او جرم يې تر دغو دوو‬
‫کسانو ستر او لوی وو ويلي دي چې ‪:‬‬
‫ِی‬ ‫َ‬
‫ِعن‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َّاسِ فمن تب‬ ‫َ الن‬ ‫ِن‬ ‫ًا م‬‫ِير‬‫َث‬
‫َ ک‬ ‫لن‬‫لْ‬ ‫َض‬
‫َْ‬ ‫َّ أ‬ ‫نُ‬
‫هن‬ ‫َِّ‬
‫َبِ إ‬
‫[ر‬
‫ٌ]‬‫َحِيم‬
‫ٌ ر‬ ‫ُور‬ ‫َ‬
‫نکَ غف‬ ‫إَّ‬‫ِ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫ِی‬
‫ن‬ ‫ا‬‫َ‬
‫ص‬ ‫َ‬
‫ع‬ ‫ْ‬
‫ن‬ ‫َ‬
‫م‬‫َ‬
‫و‬ ‫ِی‬
‫ِن‬‫م‬ ‫ُ‬
‫ه‬‫ن‬‫إَّ‬
‫َِ‬
‫ف‬
‫(إبراهيم‪. )۳۶ :‬‬
‫ً دغو (بتانو)‬ ‫ژباړه‪ :‬ای زما ربه! يقينا‬
‫لغزولي او ګمراه کړي دي ډير له خلکو نو هر‬
‫ً هغه له‬ ‫چا چې متابعت کړی دی زما نو يقينا‬
‫ما (زما د ملت) څخه دي او هر چا چې‬
‫ً چې ته ښه‬ ‫نافرماني کړې ده زما نو يقينا‬
‫بښونکی او ډير مهربان يې ‪.‬‬
‫او د دغو دوو کسانو په باره کې هغه څه‬
‫وايم څه چې عيسی عليه السالم د خپل قوم په‬
‫هلکه چې د دغو دوو کسانو څخه يې ګناه لويه‬
‫وه ويلي وو ‪:‬‬
‫ْ‬
‫هم‬‫ْ َلُ‬ ‫ْف‬
‫ِر‬ ‫ن َ‬
‫تغ‬ ‫ِْ‬ ‫َإ‬‫دکَ و‬ ‫َاُ‬ ‫ْ ع‬
‫ِب‬ ‫هم‬‫نُ‬‫إَّ‬
‫ِ‬‫َ‬
‫ف‬ ‫ْ‬
‫م‬ ‫بُ‬
‫ه‬ ‫َذ‬
‫ِْ‬ ‫تع‬‫ن ُ‬ ‫ِْ‬
‫[إ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫إَّ‬
‫ُ] (المائده ‪. )۱۱۸:‬‬
‫ِيم‬‫َک‬‫ِيز الح‬ ‫َز‬‫َ الع‬ ‫نکَ أنت‬ ‫َِ‬‫ف‬
‫ژباړه‪( :‬ای هللا!) که عذاب ورکړی دوی ته‪ ،‬نو‬
‫ً دوی ستا بندګان دي او که بښنه وکړې‬ ‫يقينا‬
‫دوی ته نو يقينا ته هم دا ته يې ښه غالب او‬ ‫ً‬
‫حکمت واله ‪.‬‬
‫‪........................................................84‬حنفي عقيده‬

‫ابوحنيفه رحمه هللا وايي‪ :‬اسلحه يې وغورځوله‬

‫او ويې ويل‪ :‬په کوم دين چې زه وم له هغه‬
‫څخه بيزاره يم‪ ،‬او په هغه دين چې ته يې د‬
‫هللا تعالی بنده ګي کوم‪ ،‬تسليم شوم‪ ،‬هللا تعالی‬
‫پر تا فضل کړی‪ ،‬تا ته يې علم او حکمت درکړی‬
‫دی ‪(.‬مناقب أبی حنيفه‪ ،‬للمکی (‪.)۱۰۹ ،۱۰۸‬‬
‫د ايمان زيادت او نقصان‬
‫د امام ابو حنيفه رحمه هللا په نزد ايمان‬
‫زيادت او نقص نه مني دځمکې او آسمان د اهل‬
‫ايمان يو شان ثابت دی ځکه د نقصان تصور نه‬
‫کيږي مګر په زيادت د کفر سره او د زيادت‬
‫تصور نه کيږي مګر د کفر په نقصان سره نو‬
‫څنګه به جايز وي چې يو کس په يو وخت کې‬
‫مؤمن او کافر شي (فقه اکبر –اصول الدين عند ابی حنيفه‬
‫ص ‪. )۳۸۹‬‬
‫ِينِ‬ ‫َ الد‬ ‫ْ م‬
‫ِن‬ ‫ُم‬‫َ َلك‬
‫َع‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬شَر‬
‫ما‬ ‫ََ‬‫ْك و‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِلي‬‫ْنا إ‬ ‫َ‬ ‫ْح‬
‫َي‬ ‫َو‬‫ِي أ‬‫الذ‬ ‫ً و‬
‫َ َّ‬ ‫نوحا‬‫ِ ُ‬ ‫َّى ب‬
‫ِه‬ ‫َص‬
‫ما و‬ ‫َ‬
‫ِيموا‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِيسى أن أق‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ِيم وموسى وع‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِبراه‬‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫وصينا به إ‬‫َ‬ ‫ْ‬‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِ] (سورة الشورى) ‪.‬‬
‫ِيه‬‫ُوا ف‬ ‫َر‬
‫َّق‬ ‫َف‬
‫تت‬ ‫َ و‬
‫َال َ‬ ‫ِين‬‫الد‬
‫ژباړه ‪:‬او تاسې ته يې هغه دين درکړی دی‬
‫چې نوح ته يې پرې حکم کړی وو‪( ،‬ای محمده!)‬
‫اوس مې تاته وحی کړی ده او ابراهيم‪ ،‬موسی‬
‫او عيسی ته مې هم پرې امر کړی ؤ ‪ .‬او هغه‬
‫دا چې دين سم ودروئ او اختالف پکې مه کوئ ‪.‬‬
‫يعنې د مؤمن به شيان له مخې ايمان زيات‬
‫او کم نشي کېدای بلکي د يقين له مخې زيادت‬
‫او کموالی کوي ‪.‬‬
‫و جاء في الفقه األكبر قول اإلمام أبي‬
‫حنيفة‪" :‬وإيمان أهل السماء واألرض ال يزيد وال‬
‫من به‪ ،‬ويزيد وينقص من جهة‬ ‫ينقص من جهة المؤَ‬
‫اليقين والتصديق‪ ،‬والمؤمنون مستوون في‬
‫اإليمان والتوحيد‪ ،‬ومتفاضلون في األعمال (فقه اکبر‬
‫– اصول الدين ‪)۳۹۰/۱‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪85........................................................‬‬

‫لکه د ابراهيم عليه السالم قصه ‪:‬‬

‫ْيِـي‬ ‫ُ‬
‫ْف تح‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي كي‬ ‫ِن‬ ‫َ‬
‫ُ ربِ أر‬ ‫َ‬ ‫ِيم‬ ‫َاه‬ ‫بر‬ ‫ِْ‬‫ل إ‬ ‫َاَ‬‫ْ ق‬ ‫َإ‬
‫ِذ‬ ‫[و‬
‫َّ‬
‫ِن‬ ‫َئ‬‫ْم‬ ‫َط‬‫لي‬ ‫ِن ِ‬ ‫ََلـك‬ ‫لى و‬ ‫بَ‬‫ل َ‬ ‫َاَ‬‫ِن ق‬ ‫ْم‬‫تؤ‬‫ْ ُ‬ ‫ََلم‬ ‫َ‬
‫ل أو‬ ‫َاَ‬‫تى ق‬ ‫َْ‬
‫َو‬‫الم‬‫ْ‬
‫ُ‬
‫ْكَ ثم‬
‫َّ‬ ‫ِلي‬ ‫َ‬ ‫َّ إ‬ ‫هن‬‫ُْ‬‫ُر‬ ‫َ‬
‫ِ فص‬ ‫ْر‬ ‫َّ‬
‫ِن الطي‬ ‫َ‬ ‫َة م‬ ‫ً‬‫بع‬‫َْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ل فخُذ أر‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي قاَ‬ ‫ْ‬
‫َلب‬ ‫ق‬
‫َكَ‬ ‫ِين‬ ‫ْ‬
‫يأت‬ ‫هن َ‬ ‫َّ‬ ‫ُُ‬ ‫ْ‬
‫َّ ادع‬ ‫ُ‬
‫ءا ثم‬ ‫ْ‬
‫ُزً‬ ‫َّ‬
‫هن ج‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬‫ٍ م‬ ‫َل‬‫َب‬‫ِ ج‬ ‫ُ‬
‫َلى كل‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫َل ع‬ ‫ْع‬‫اج‬
‫ٌ] (البقره‪. )۲۶۰ :‬‬‫ِيم‬ ‫ٌ ح‬
‫َك‬ ‫ِيز‬ ‫َز‬‫ن اَّللَ ع‬ ‫ََّ‬
‫ْ أ‬‫لم‬‫َْ‬
‫َاع‬‫ًا و‬ ‫ْي‬‫سَع‬
‫ژباړه‪ :‬او (ای محمده!) هغه وخت ياد کړه‬
‫چې ابراهيم وويل‪ :‬ای زما ربه ماته وښيه چې‬
‫تاسې څنګه مړي ژوندي کوئ؟ هللا پاک وفرمايل‪:‬‬
‫آيا ستا ال باور نشته؟ ابراهيم وويل‪ :‬هو‬
‫باور مې پوره شته خو پوښتنه مې ددې لپاره‬
‫ده چې زړه مې مطمئن شي ‪ .‬هللا پاک وفرمايل‬
‫څلور مرغان ونيسه ځان ته يې را نږدې کړه‬
‫بيا د جال جال غرونو په څوکو د مرغانو جال‪ ،‬جال‬
‫برخې کېده ‪ .‬بيا ټول (بيل‪ ،‬بيل) راوبله‬
‫تاته به ټول مرغان په منډه راشي او پوه شه‬
‫چې هللا پاک په هر څه برالسی زوره ور او د پوره‬
‫حکمت واال دی ‪.‬‬
‫تُ‬
‫ه‬ ‫ياُ‬ ‫ْ آَ‬ ‫ِم‬‫ْه‬ ‫لي‬‫ََ‬
‫ْ ع‬ ‫َت‬‫ِي‬
‫تل‬ ‫َا ُ‬ ‫َإ‬
‫ِذ‬ ‫د دغه آيت شريف [و‬
‫ن] (سورة األنفال ‪:‬اآلية‪)2‬‬ ‫لوَ‬ ‫َُّ‬‫َك‬‫َو‬‫يت‬‫ْ َ‬ ‫ِه‬
‫ِم‬ ‫َب‬
‫لى ر‬ ‫ََ‬‫َع‬ ‫ً و‬ ‫َانا‬ ‫ِيم‬‫ْ إ‬‫هم‬‫تُ‬ ‫َاَ‬
‫دْ‬ ‫ز‬
‫‪.‬‬
‫ابن جوزي رحمه هللا پخپل تفسير کې ليکي ‪:‬‬
‫ً} ثالثة أقوال‪.‬‬‫وفي قوله‪{ :‬زادتهم إيمانا‬
‫ً‪ ،‬قاله ابن عباس‪ .‬والمعنى‪:‬‬ ‫أحدها‪ :‬تصديقا‬
‫أنهم كلما جاءهم شيء عن هللا آمنوا به‬
‫ً بزيادة اآليات‪.‬‬
‫فيزدادوا إيمانا‬
‫ً‪ ،‬قاله الضحاك‪.‬‬ ‫والثاني‪ :‬يقينا‬
‫والثالث‪ :‬خشية هللا‪ ،‬قاله الربيع بن أنس‪.‬‬
‫ً] کې دری اقوال‬ ‫يعنې‪ :‬په [زادتهم ايمانا‬
‫دي ‪:‬‬
‫اول‪ :‬د ايمان د زيادت څخه مقصد تصديق دی چې‬
‫دا قول د ابن عباس دی‪ ،‬يعنې کله چې د هللا‬
‫‪........................................................86‬حنفي عقيده‬

‫دوی‬ ‫د‬ ‫نازليږي‬ ‫آيتونه‬

‫تعالی د جانبه‬
‫ايمان زياتيږي ‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬يقين چې دا قول د ضحاک دی ‪.‬‬
‫دريم‪ :‬د هللا تعالی څخه وېره چې دا قول د‬
‫ربيعه بن انس دی ‪.‬‬
‫تفسير سيوطي ليکي ‪:‬‬
‫وأخرج ابن جرير وابن أبي حاتم عن ابن‬
‫ً} قال‪:‬‬ ‫عباس في قوله‪{ :‬زادتهم إيمانا‬
‫ً‪.‬‬
‫تصديقا‬
‫وأخرج ابن جرير وابن أبي حاتم وأبو الشيخ‬
‫ً}‬
‫عن الربيع بن أنس في قوله‪{ :‬زادتهم إيمانا‬
‫قال‪ :‬زادتهم خشية‪.‬‬
‫وأخرج ابن أبي حاتم وأبو الشيخ عن مجاهد‬
‫ِيمان يزيد‬ ‫ً} قال‪ :‬اإل‬ ‫في قوله‪{ :‬زادتهم إيمانا‬
‫وينقص‪ ،‬وهو قول وعمل‪.‬‬
‫وأخرج أبو الشيخ عن سفيان بن عيينة قال‪:‬‬
‫ِيمان ونقصانه قوله‪:‬‬ ‫نطق القرآن بزيادة اإل‬
‫ً} فهذه زيادة األيمان‪ ،‬وإذا‬ ‫{زادتهم إيمانا‬
‫غفلنا ونسينا وضيعنا فذلك نقصانه‪.‬‬
‫شرح فقه اکبر ليکي ‪:‬‬
‫د ايمان د زيادت او نقصان څخه د امام‬
‫ابوحنيفه رحمه هللا مقصد دادی چې ايمان د جناب‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په زمانه کې‬
‫زياتېدو ځکه په يو فرض پسې بل فرض نازلېدل‬
‫او دا قول په تأويل د روايت د ابن عباس رضی‬
‫هللا عنهما دی لکه څنګه چې په الکشاف له هغه‬
‫نه روايت شوی‪ :‬په رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫لومړی توحيد نازل شو‪ ،‬کله مو چې د هللا په‬
‫توحيد ايمان راوړ‪ ،‬د لمونځ‪ ،‬زکات‪ ،‬بيا حج‬
‫او بيا جهاد حکم نازل شو نو زياد مو شو‬
‫ايمان سره له ايمانه ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪87........................................................‬‬

‫د ابي حنيفه د خبرې حاصل دادی چې د رسول‬

‫هللا صلی هللا عليه وسلم د عصر وروسته د ايمان‬
‫زيادت او نقصان تصور نشي کيدای او دا زيادت‬
‫د وحی د نزول پر مهال وو (شرح فقه اکبر ‪ /‬القاري‬
‫مکي ص ‪،)۳۸۳‬‬
‫و هللا سبحانه وتعالی اعلم بالصواب‬
‫شرح فقه اکبر زياتوي ‪:‬‬
‫او ځينې محققين وايي‪ :‬لکه قاضی عز الدين‪:‬‬
‫تصديق زيادت او نقصان نه قبلوي بلکي قوت‬
‫او ضعف قبلوي‪ ،‬يعنې تفاوت او فرق د ايمان‬
‫په قوت او ضعف کې دی‪ ،‬د امت تصديق داسې نه‬
‫دی لکه د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم تصديق‪،‬‬
‫ََلـك‬
‫ِن‬ ‫لکه ابراهيم عليه السالم چې وايي [و‬
‫ِي] (البقرة ‪. )۲۶۰:‬‬
‫لب‬‫َْ‬
‫َّ ق‬
‫ِن‬ ‫ْم‬
‫َئ‬ ‫َط‬
‫لي‬‫ِ‬
‫کوم چې اختالف دی نو هغه په تفاوت د ايمان‬
‫کې دی چې هغه په سبب د کميت (ضعف او قوت)‬
‫ً د‬‫او هر چې زيادت او نقصان دی هغه اکثرا‬
‫عدد لپاره استعماليږي او دا مذهب د امام‬
‫الرازي او نورو دی او دغه اختالف لفظي دی‬
‫کوم چې د ايمان په تفسير کې دی (شرح فقه اکبر ‪/‬‬
‫قاري مکي ص ‪. )۳۸۵‬‬
‫همدارنګه قاري مکي په شرح فقه اکبر کې‬
‫ليکي ‪:‬‬
‫پوه شه چې دا مشهور حديث « ان االيمان قول‬
‫وعمل‪ ،‬ويزيد و ينقص‪ ،‬وااليمان ال يزيد و ال‬
‫ينقص »‬
‫غير صحيح دی فيروزآبادي په صراط المسقيم‬
‫کې او امام ذهبي په ميزان االعتدال کې غير‬
‫صحيح بللی دی او دا حديث چې ابن ماجه روايت‬
‫کړي « اليمان عقد بالقلب‪ ،‬و اقرار باللسان‪،‬‬
‫وعمل باألرکان » ابن جوزي د موضوعي حديث حکم‬
‫ورباندې کړی دی ‪.‬‬
‫‪........................................................88‬حنفي عقيده‬

‫او همدارنګه دا حديث چې ابو ليث سمرقندي‬

‫روايت کړی چې « جاء وفد ثقيف الی رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم فقالوا‪ :‬يا رسول هللا االيمان‬
‫يزيد وينقص؟ فقال عليه الصالة والسالم‪ :‬ال ‪»..‬‬
‫شارح عقيده الصحاويه وايي د خپل شيخ‬
‫عمادالدين بن کثير څخه مې ددې حديث په اړه‬
‫پوښتنه وکړه‪ ،‬ځواب يې را کړ چې ددې حديث‬
‫اسناد د ابی الليث نه تر ابی مطيع پورې‬
‫مجهول دي‪ ،‬او دغه حديث احمد‪ ،‬بخاري‪،‬‬
‫ابوداود‪ ،‬نسائي‪ ،‬دارقطني ابن حبان او نورو‬
‫رحمهم هللا تعالی ضعيف بللی دی او دوکتور محمد‬
‫بن عبدارحمن الخميش په اصول الدين عند ابی‬
‫حنيفه کې بې اصله بللی دی‪.‬‬
‫(شرح فقه اکبر ‪/‬القاري مکي ص ‪ ،۳۸۷‬أصول الدين عند اإلمام‬
‫أبي حنيفة ‪.)۴۱۳/۱‬‬
‫مګر د جمهورو (امام مالک‪ ،‬امام شافعي او‬
‫امام احمد رحمه هللا عليهم) په نزد په ايمان‬
‫کې زيادت او نقصان راځي ‪.‬‬
‫َ‬
‫ِنون‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ُؤم‬ ‫ْ‬
‫َا الم‬ ‫َّ‬
‫ِنم‬ ‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬إ‬
‫ْ‬‫َ‬
‫ِيت‬ ‫ُ‬
‫ِذا تل‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫لوبهم وإ‬‫ُ‬ ‫ُُ‬‫ْ ق‬
‫لت‬‫َجَِ‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللُ و‬ ‫ِر‬ ‫ُك‬ ‫َا ذ‬ ‫ِذ‬ ‫َ إ‬‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬
‫ْ‬
‫ِم‬‫ِه‬ ‫َب‬‫لى ر‬ ‫ََ‬
‫َع‬‫ً و‬ ‫َانا‬ ‫ْ إ‬
‫ِيم‬ ‫تُ‬
‫هم‬ ‫َاَ‬
‫دْ‬ ‫ه ز‬ ‫تُ‬ ‫ياُ‬ ‫ْ آَ‬ ‫ْه‬
‫ِم‬ ‫ََ‬
‫لي‬ ‫ع‬
‫َ‬ ‫ُ‬‫َّ‬
‫َكلون] (سورة األنفال ‪:‬اآلية‪. )2‬‬ ‫َ‬
‫يتو‬‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا مؤمنان هغه کسان دي چې کله‬ ‫ً‬
‫هللا جل جال له ياد کړ شي د دوی زړونه له (هللا)‬
‫څخه وېرېږي او کله چې د هللا جل جال له آيتونه‬
‫پرې ولوستل شي نو د دوی ايمان ال پياوړی کوي‬
‫او دوی پر خپل رب توکل کوي‪.‬‬
‫د امام مالک رحمه هللا څخه يو روايت داسې هم‬
‫نقل شوی دی چې ايمان زيادت کوي لکن د نقصان‬
‫په اړه يې توقف کړی دی‪ ،‬ځکه د نقصان دليل‬
‫په کتاب هللا کې نشته ‪.‬‬
‫عن اإلمام مالك رحمه هللا تعالى في مسألة‬
‫زيادة اإليمان ونقصانه روايتان‪ ،‬قال في‬
 ‫حنفي عقيده ‪89........................................................‬‬

‫إحداهما‪ :‬إن اإليمان يزيد أما النقصان فتوقف‬

‫فيه وطلب من السائل أن يكف عن السؤال عنه‪،‬‬
‫ألنه لم يجد عليه دليال من كتاب هللا‪ ،‬قال ابن‬
‫عبدالبر‪( :‬وقد روى ابن القاسم عن مالك أن‬
‫اإليمان يزيد‪ ،‬ووقف في نقصانه (التهميد ‪. )۲۵۲/۹‬‬
‫و هللا سبحانه وتعالی اعلم بالصواب‬
‫د ايمان د ضعف (کمزوری) او د زړه د کلکوالي اسباب او عالئم‬
‫د ايمان ضعف او د زړه کلکوالی زيات‬
‫علتونه لري چې ځنې يې په الندې ډول بيانيږي‬
‫‪:‬‬
‫‪ -۱‬زيات وخت د ايماني ماحول نه لريوالی ‪:‬‬
‫د ايماني ماحول څخه لريوالی د ايمان د‬
‫کمزورۍ سبب ګرځي هللا جل جال له فرمايي ‪:‬‬
‫ْ‬
‫هم‬‫بُ‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫َ قلوُ‬ ‫تخْشَع‬‫َن َ‬ ‫ُوا أ‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫ْنِ لَّ‬
‫ِلذ‬ ‫يأ‬‫ْ َ‬ ‫ََلم‬
‫[أ‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِ وال يکونوا کالذ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َق‬ ‫ْ‬
‫ِن الح‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫اَّللِ وما نزل م‬ ‫ِ َّ‬ ‫ْر‬
‫ِک‬ ‫ِ‬
‫لذ‬
‫َسَت‬
‫ْ‬ ‫َق‬‫د ف‬ ‫مُ‬‫َ‬‫ُ ْ‬
‫األَ‬ ‫ْه‬
‫ِم‬ ‫َ‬
‫َلي‬‫ل ع‬ ‫َاَ‬‫َط‬‫ُ ف‬ ‫ْل‬‫َب‬‫ِن ق‬ ‫َ م‬ ‫َاب‬‫ِت‬ ‫توا ْ‬
‫الک‬ ‫ُوُ‬
‫أ‬
‫ن] (حديد‪)۱۶ :‬‬ ‫ُوَ‬‫ِق‬‫َاس‬ ‫ْ ف‬‫هم‬‫ُْ‬‫ِن‬‫ٌ م‬‫ِير‬‫َث‬‫َک‬‫ْ و‬ ‫بُ‬
‫هم‬ ‫لوُ‬‫ُُ‬
‫ق‬
‫«آيا مؤمنانو ته هغه وخت نه دی را رسيدلی‬
‫چې د هللا ذکر او نازل شوي حق ته يې زړونه نرم‬
‫شي؟ او د هغو کسانو په شان نه شي چې وړاندې‬
‫کتاب ورکړ شوی وو خو چې اوږد وخت پرې تير‬
‫شو نو زړونه يې کلک ‪ .‬او ډير له دوی څخه‬
‫فاسقان دي »‪.‬‬
‫دا آيت شريف په ښه شان دې مطلب ته اشاره‬
‫کوي چې د ايماني ماحول څخه زيات وخت‬
‫لرېوالی په زړه کې د ايمان د ضعف سبب ګرځي‪،‬‬
‫د مثال په ډول يو کس چې زيات وخت له خپلو‬
‫ديني وروڼو او ملګرو لري وي ګواګې د ايماني‬
‫ماحول څخه چې ده د هغه تر سيورې الندې ژوند‬
‫کولو او د هغوی څخه يې د زړه قوت او ايماني‬
‫نور اخيست لرې دی ‪.‬‬
‫‪........................................................90‬حنفي عقيده‬

‫مؤمن يو خاص صفت لري هغه دا چې معموالً د‬

‫ځان د مشغولتيا پر ځای د نورو مسلمانانو‬
‫سره د ناستې او ملګرتيا تابيا لري ‪.‬‬
‫حسن بصری رحمه هللا وايي‪ :‬زمونږ په نزد‬
‫زمونږ وروڼه زمونږ د اهل او کور نه زيات‬
‫ارزښت او ګټه لري ځکه زمونږ اهل مونږ ته د‬
‫دنيا ياد کوي مګر زمونږ وروڼه مونږ د آخرت‬
‫طرف ته متوجه کوي ‪.‬‬
‫نو هر کله چې سړی د سفر يا کوم دنيوي‬
‫مصروفيت يا بل څه وجه زيات وخت د ايماني‬
‫ماحول څخه لري شي د هغه په زړه کې د همغه‬
‫شغل محبت ځای نيسي زړه يې کلک او تور ګرځي‬
‫او د هغه په زړه کې د ايمان نور کمزوری‬
‫ګرځي‪ ،‬دا حالت معموالً هغه وخت مينځ ته راځي‬
‫چې سړی په لرې سفر چيرته تللی وي‪ ،‬يا يې بل‬
‫ځای ته کوچ کړی وي او يا د دنيا په چارو کې‬
‫زيات مشغول شي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د صالحو او نيک عمله کسانو څخه لرېوالی ‪:‬‬
‫د نيکو او صالحو کسانو د ملګرتيا په وجه‬
‫صالح عمل او ايماني قوت الس ته راتلی شي او‬
‫د هغوی د عمل‪ ،‬اخالقو او ښو صفاتو څخه سړی‬
‫ګټه تر السه کوالی شي خو که کله سړی له دا‬
‫ډول نيکو او صالحو خلکو لرې شي په زړه کې د‬
‫سختی احساس کوي ‪.‬‬
‫صحابه کرامو دجناب رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم د وفات وروسته څو حالته احساس کړل چې‬
‫خپله يې هغوی داسې بيانوي ‪:‬‬
‫(زمونږ زړونه معيوب) هغوی داسې تنهايی او‬
‫وېرې وپوښل چې بيان يې ناممکن دی‪ ،‬هغوی‬
‫مربی‪ ،‬معلم او مشر له السه ورکړ او‬ ‫خپل‬
‫هغوی په داسې حالت کې وو لکه (بې چوپانه‬
‫رمه) په توره او باراني شپه کې ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪91........................................................‬‬

‫مګر رسول هللا صلی هللا عليه وسلم پر خپل ځای‬

‫داسې ملګري پرېښودل چې هر يوه يې د هغه صلی‬
‫هللا عليه وسلم پر ځای د ځای ناستې غوره لياقت‬
‫لرلو ‪ .‬نن هم مسلمانان تر بل هر وخت يو‬
‫داسې مشر او الرښود ته ضرورت لري چې د تقوی‪،‬‬
‫اخالقو او عدل نمونه وي تر څو ټول مسلمانان‬
‫پرې را ټول او نږدې شي ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی مؤمنانو ته حکم کوي چې د‬
‫نيکو او صالحو کسانو سره ملګرتيا غوره کړئ‪:‬‬
‫َ‬
‫مع‬‫ْ َ‬ ‫ُ ُ‬
‫ونوا‬ ‫ْ اَّللَ و‬
‫َك‬ ‫ُوا‬‫اتق‬‫ْ َّ‬‫ُوا‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫ها َّ‬
‫الذ‬ ‫يَ‬‫َُّ‬
‫يا أ‬ ‫[َ‬
‫ِين] (التوبه ‪)۱۱۹‬‬‫َ‬ ‫ِق‬‫َّاد‬
‫الص‬
‫ژباړه‪ :‬ای مؤمنان له هللا څخه وويريږئ او له‬
‫صالحانو خلکو سره ملګري شئ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د ديني علومو د زده کړې او مطالعې څخه لرېوالی ‪:‬‬
‫له نيکمرغه زيات اسالمي کتابونه وجود لري‬
‫چې د هغه په لوستلو د سړی ايمان قوي او د‬
‫ايمان ولولې يې په جوش راځي چې ددې ټولو‬
‫کتابونو په سر کې قران مجيد قرار لري هغه‬
‫کتاب چې پر لوستلو يې د مؤمن ايمان قوي‬
‫کيږي او پس له هغه څخه د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم د سنتو کتابونه او د هغه څخه وروسته د‬
‫فقهې او احکامو کتابونه او د امت د علماؤ د‬
‫پند او نصيحت کتابونه دي ‪.‬‬
‫د شرعي کتابونو په زده کړې او مطالعې سره‬
‫مؤمن د اسالمي شريعت له احکامو خبريږي‪ ،‬حرام‬
‫او حالل پېژني‪ ،‬د مؤمن او منافق صفات پيژنې‪،‬‬
‫د نفس‪ ،‬شيطان‪ ،‬مال او د اسالم د دوښمنانو‬
‫سره د دوستۍ خطرناک عواقب پيژنې‪ ،‬معامالت‪ ،‬د‬
‫ژوندانو په ټولو چارو کې د اسالمي شريعت‬
‫آداب او اخالق پيژنې چې ددې په پيژندلو‬
‫انسان خپل ځان ته متوجه کيږي او هر وخت د‬
‫خپل ځان د اصالح او هللا (جل جال له) د صحي رجوع‬
‫په فکر کې وي‪ ،‬چې هللا (جل جال له) هم داسې‬
‫‪........................................................92‬حنفي عقيده‬

‫بنده خوښوي کوم چې غواړي ځان په شرعي‬

‫مسائلو پوه کړي او په هغه باندې عمل وکړي ‪:‬‬
‫ِ‬
‫ِد‬
‫ير‬‫ْ ُ‬
‫من‬‫لقوله رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ‪َ«:‬‬
‫ِينِ‪» … ،‬‬ ‫ِي الد‬‫ه ف‬ ‫هُ‬ ‫َق‬
‫ِْ‬ ‫ًا ُ‬
‫يف‬ ‫َي‬
‫ْر‬ ‫ِ خ‬
‫ِه‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ ب‬
‫(البخاري‪. )۳۱۱۶:‬‬
‫يعنې‪ :‬چاته چه هللا تعالی د خير اراده‬
‫وکړي نو په دين کښي پوهه ور په برخه کړي ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د ګناه او معصيت په ماحول کې اوسيدل ‪:‬‬
‫دا چې اوس مهال د اکثرو ټولنو او ولسونو‬
‫ماحول د فتنو او ګناهونو څخه ډک دی هر طرف‬
‫ته د ګناهونو طوفان روان دی په علني ډول د‬
‫سود او قمار ګرم بازار‪ ،‬د رشوت او غصب چور‪،‬‬
‫موسيقي او فحشاء‪ ،‬هر لور ته بې شرمه‬
‫تصويرونه او بې شرمۍ طرف ته دعوت‪ ،‬بې‬
‫حجابي‪ ،‬د نارينه او ښځو تر مينځ اختالط او‬
‫ګډون‪ ،‬غيبت‪ ،‬بهتان او دروغ‪ ،‬د مال د‬
‫زياتولو سيالۍ او په هر مجلس کې د دنيا‬
‫خبرې او بحثونه چې د هللا (جل جال له) هيڅ ياد‬
‫پکې نه وي‪ ،‬تجارت‪ ،‬قدرت او منزلت‪ ،‬د کفارو‬
‫او فاسقانو دبدبې د هر مجلس د خبرو رأس‬
‫ګرځيدلی او د دين په اړه هيڅ بحث او احساس‬
‫نشته ‪.‬‬
‫دا مو د ټولنې حال دی د کور حال مو تر دې‬
‫هم بد دی د ښځو لخوا د نارينه د حقونو تر‬
‫پښو الندې کول او د نارينه لخوا د ښځو د‬
‫حقونو تر پښو الندې کول‪ ،‬د بې شرمه او فاحشو‬
‫فلمونو او سريالونو کتل‪ ،‬د نامحرمو ښځو او‬
‫نارينوو تر مينځ اختالط‪ ،‬د کفر او الحاد‬
‫تقليدونو د مسلمان کور پر سر اخيسی دی نن‬
‫ځنې مسلمانې کورنۍ په علني توګه د مشرکينو‪،‬‬
‫يهودو او نصاراوو د باطلو عقائدو او عاداتو‬
‫تقليد کوي او په هغه باندې افتخار کوي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪93........................................................‬‬

‫چې د ټولنې او کورنۍ د فسق او ګناهونو ډک‬

‫ماحول د ايمان د کمزورۍ سبب ګرځي ‪.‬‬
‫‪ –۵‬د دنيا په کارونو کې له حده زياته مشغولتيا ‪:‬‬
‫د ايمان د ضعف بل سبب دادی چې انسان‬
‫ددنيا په چارو کې ځان دومره مشغول کړي چې‬
‫بيا کار او شغل د ځان د پاره اصلی هدف ګڼې‬
‫او عبادت د هغه يو فرعي جز ګني ‪.‬‬
‫نن اکثره مسلمانان په همدې مرض اخته دي‪،‬‬
‫د مثال په توګه يو کس په کار مشغول دی ددې‬
‫کوښښ کوي خپل کار تمام کړي خير که لمونځ‬
‫آخر هم شي‪ ،‬چې په دې سره يې کار اصلي هدف و‬
‫ګرځولو او لمونځ يې د هغه فرع و ګڼلو ‪.‬‬
‫بلکي مؤمن بايد عبادت اصلي هدف و ګرځوي‪،‬‬
‫مثالً لمونځ د هللا (جل جال له) د جانبه په ټاکل‬
‫شويو وختونو کې يو فرضيه ده‪ ،‬ټول کارونه او‬
‫مشغولتياوې به د لمانځه تابع ګرځول کيږي‪،‬‬
‫نه دا چې لمونځ د نورو مشغولتياوو تابع جوړ‬
‫شي ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ :‬د دينار‬
‫بنده هالک شو د درهم بنده بدبخته شو (روايت‬
‫بخاری ‪.)۲۷۳۰-‬‬
‫دغه کس دوه تاوانونه وکړل عبادت يې صحي‬
‫ادا نه کړ او د ځان دپاره يې کارونه سخت‬
‫کړل ځکه په قدسي حديث شريف کې راغلی دي‪:‬‬
‫«يقول هللا تعالي‪ :‬يا بنيآدم! تفرغ لعبادتي‬
‫أمأل صدرك غنا وأسد فقرك وإن لم تفعل مألت‬
‫صدرك شغال ولم أسد فقرك« (مسند احمد او ابن ماجه) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬ای د آدم زويه!‬
‫ځان دې زما د عبادت د پاره فارغ کړه تر څو‬
‫ستا سينه له بې احتياجۍ‪ ،‬بې وسۍ او توان‬
‫څخه ډګه کړم او فقر محتاجي له تا نه لرې‬
‫کړم کچيرې داسې ونه کړې‪ ،‬ستا سينه به په‬
‫‪........................................................94‬حنفي عقيده‬

‫مشغوليتونو ډکه کړم او تا نه به فقر او‬

‫احتياج لرې نه کړم ‪.‬‬
‫همدارنګه په حديث شريف کې د آنحضرت صلی‬
‫هللا عليه وسلم څخه روايت دی‪« :‬من كانت الدنيا‬
‫همه‪ ،‬فرق هللا عليه أمره وجعل فقره بين عينيه‬
‫ولم يأته من الدنيا إال ما كتب له‪ ،‬ومن كانت‬
‫اآلخرة نيته جمع له أمره وجعل غناه في قلبه‬
‫وأتته الدنيا وهي راغمة‪( :‬ابن ماجه او سلسلة‬
‫الصحيحة)‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چې د دنيا په خيال او غم کې‬
‫وي‪ ،‬هللا جل جال له دده کار ده ته تيت کړي او‬
‫دده په سترګو کې به فقر ځای کړي او دی به‬
‫بل څه په الس را نه وړي مګر څه چې ده ته‬
‫ليکل شوی وي‪ ،‬او د هر چا چې نيت آخرت وي‪،‬‬
‫هللا جل جال له به د ده کار جوړ کړي او د هغه‬
‫زړه به غني وګرځوي او دنيا به د ده طرف ته‬
‫راځي)‪.‬‬
‫ښکاره ده چې نن خلک ددنيا په جمع کولو کې‬
‫څومره چاالک او سرګردانه دي چې هيڅ بس نه‬
‫لري په هر ډول چې کيږي بايد مالداره او‬
‫شتمن شي ‪.‬‬
‫چې د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ددې قول‬
‫مصداق ګرځي چې فرمايي‪ :‬هللا (جل جال له)‬
‫فرمايي‪ :‬مونږ مال او دارايي د لمونځ او‬
‫زکات د ادا‪ ،‬او قيام د پاره نازل کړل‪ ،‬که‬
‫انسان د مال او ثروت څخه يو ډکه دره هم‬
‫ولري‪ ،‬هغه ددې آرزو او هيله هم لري چې‬
‫دوهمه هم ولري او که د دوو درو لرونکی وي‬
‫ددې آرزو لري چې دريمه هم ولري‪ ،‬د انسان‬
‫خيټه پرته له خاورو په بل څه نه ډکيږي (د‬
‫انسان حرص او آرزو د مرګ پرته نه ختميږي)‬
‫پس هللا (جل جال له) د هر توبه کوونکی توبه‬
‫قبلوي (روايت احمد ‪ ،۲۱۹/۵:‬صحيح الجامع ‪.)۱۷۸۱:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪95........................................................‬‬

‫‪ -۶‬د مال‪ ،‬ښځو او اوالدونو په محبت کې مشغولتيا ‪:‬‬

‫د مال‪ ،‬ښځو او اوالدنو سره تر داسې حده‬
‫محبت او مشغولتيا چې د هللا (جل جال له) څخه د‬
‫غفلت سبب جوړ شي او د ديني اوامرو او‬
‫احکامو د نيمګړتيا سبب شي دا کار هم د‬
‫ايمان د کمزوری سبب ګرځي ‪.‬‬
‫َا‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ُوا أنم‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ْلم‬ ‫َاع‬‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ٌ] (انفال‪)۲۸ :‬‬ ‫َة‬
‫ْن‬ ‫ْ ف‬
‫ِت‬ ‫ُم‬‫دک‬ ‫َو‬
‫ْالَُ‬ ‫َأ‬ ‫ْ و‬‫ُم‬ ‫َ ُ‬
‫الک‬ ‫مو‬ ‫َْ‬
‫أ‬
‫يعنې‪ :‬او پوه شئ چې مالونه او اوالدونه مو‬
‫آزميښت دی (د تاسې د هالکت سبب ګرځي کچېرې د‬
‫هغه محبت ته د هللا او د هغه د رسول پر محبت‬
‫باندې ترجيح ورکړئ) ‪.‬‬
‫همدارنګه هللا (جل جال له) فرمايي ‪:‬‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َن‬ ‫َ ْ‬
‫الب‬ ‫ِسَاء و‬ ‫َ الن‬ ‫ِن‬ ‫َاتِ م‬ ‫ُّ الشََّ‬
‫هو‬ ‫ُب‬‫َّاسِ ح‬ ‫ِلن‬ ‫َ ل‬‫ِن‬‫ُي‬‫[ز‬
‫ِ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِ والخيل‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِضة‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِن الذهبِ والف‬ ‫َ‬ ‫ِ م‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِ المقنطرة‬‫ْ‬ ‫ِير‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫القناط‬ ‫َ ْ‬ ‫و‬
‫َاة‬
‫ِ‬ ‫َي‬ ‫ُ ْ‬
‫الح‬ ‫َاع‬ ‫ِکَ َ‬
‫مت‬ ‫َ‬
‫ْثِ ذل‬ ‫َر‬ ‫َ ْ‬
‫الح‬ ‫ِ و‬‫َام‬‫نع‬ ‫َ‬
‫َاألْ‬ ‫ِ و‬ ‫ََّ‬
‫مة‬ ‫ُسَو‬‫الم‬‫ْ‬
‫ِ] (آل عمران‪)۱۴ :‬‬ ‫َآب‬ ‫ُ ْ‬
‫الم‬ ‫ُسْن‬‫ه ح‬‫دُ‬‫ِنَ‬ ‫َاَّللُ ع‬
‫َا و‬ ‫ني‬‫الدْ‬
‫ُّ‬
‫ژباړه‪ :‬خلکو ته دشهوتونو مينه ښايسته شوی‬
‫ده چې له ښځو‪ ،‬ځامنو‪ ،‬د سرو او سپينو زرو‬
‫له ټولول شوو خزانو‪ ،‬په نښه کړ شويو آسونو‪،‬‬
‫څارويو او کښتونو څخه عبارت دي‪ ،‬دا څيزونه‬
‫د دنيوي ژوند ګټه ده او د ورتګ ښه ځای د هللا‬
‫تعالی سره شته ‪.‬‬
‫ددې آيت شريف مفهوم دادی چې که انسان د‬
‫هللا د محبت پر ځای دښځو‪ ،‬اوالد‪ ،‬مالونو او‬
‫کښتونو محبت ته ترجيح ورکړي او په هغه کې‬
‫داسې مشغول شي چې د هللا (جل جال له) څخه د‬
‫غفلت سبب شي نو دا محبت او مشغولتيا د بنده‬
‫د هالکت سبب جوړيږي ‪.‬‬
‫او که دښځو او اوالد سره محبت د شريعت په‬
‫اساس وي چې د هللا (جل جال له) د اطاعت څخه سړی‬
‫غافل نه کړي ښه او غوره کار دی ‪.‬‬
‫‪........................................................96‬حنفي عقيده‬

‫ډير خلک د ښځو او اوالد سره د زيات محبت‬

‫په وجه د هللا تعالی په اطاعت کې پاتې راغلي‬
‫او په ګناه کې اخته شوي دي‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي‪ :‬اوالد‬
‫(طبرانی‬ ‫د غم‪ ،‬وېرې‪ ،‬جهل او بخل سبب دی‬
‫‪ ،۲۴۱/۲۴:‬صحيح الجامع ‪. )۱۹۹۰:‬‬
‫د حديث تشريح‪ :‬دا چې اوالد د بخل سبب کيږي‬
‫دادی چې هر کله انسان د هللا تعالی په الر کې د‬
‫انفاق او صدقې قصد وکړي نو دغه وخت شيطان‬
‫انسان ته خپل اوالد ور يادوي نو انسان له‬
‫ځانه سره وايي له دې څخه مې خپل اوالد ښه حق‬
‫دار دی چې بايد هغوی ته مال او دارايي‬
‫پرېږدم نو انسان ددې ډول وسوسې څخه د هللا‬
‫تعالی په الر کې د انفاق څخه مخ اړوي بخل‬
‫اختياروي ‪.‬‬
‫او همدارنګه اوالد د ويرې سبب دی‪ ،‬کله چې‬
‫انسان د انفاق فی سبيل هللا قصد وکړي نو خپل‬
‫اوالد يې ور په ياد شي چې هغوی مال او ثروت‬
‫ته ضرورت لري داسې نه چې د لوږې سره مخ شي‪،‬‬
‫يا که د جهاد قصد وکړي شيطان هغه ته وسوسې‬
‫ور اچوي چې ته به ممکن په جهاد کې شهيد شي‬
‫او ستا اوالدونه به يتيمان او بې سرپرسته‬
‫پاتې شي نو دا هغه څه دي چې انسان د هغه په‬
‫وجه د زکات‪ ،‬صدقې او جهاد څخه مخ اړوي ‪.‬‬
‫اوالد د جهل او ناپوهۍ سبب دی‪ ،‬پالر د خپل‬
‫اهل عيال د ژوند د ضرورياتو په کوښښ کولو‬
‫کې دعلم د زده کړې‪ ،‬مطالعې او دينې مجلس‬
‫څخه پاتې کيږي ‪.‬‬
‫اوالد د غم او پريشانۍ سبب دی‪ ،‬کله چې‬
‫اوالدونه مريضان شي مور او پالر په غم اخته‬
‫کوي يا داسې څه غواړي چې د مور او پالر په‬
‫وس پوره نه وي مور او پالر په غم اخته کوي‬
 ‫حنفي عقيده ‪97........................................................‬‬

‫يا کله چې لوی شي او بيا د مور او پالر نا‬

‫فرماني وکړي مور او پالر په غم اخته کوي ‪.‬‬
‫دې خبرې ته مو پام وي چې د خپل اهل عيال‬
‫نفقه او تربيه يو ستر مسئوليت دی خو بايد د‬
‫اوالد پالنه او تربيت سړی دومره مشغول نه‬
‫کړي چې دګناه سبب شي او دانسان بايد دې ته‬
‫پام وي چې دا هر څه د هللا تعالی د جانبه‬
‫آزميښت دی‪ ،‬او انسان به هميشه کوښښ کوي چې‬
‫د اهل عيال د ژوند او ضرورياتو پوره کولو‬
‫په الر کې د اطاعت د ترک او ګناه سبب نه شي‬
‫‪.‬‬
‫او بل د مال فتنه ده چې رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم يې په اړه داسې فرمايلي دي‪ :‬د هر‬
‫امت د پاره فتنه وه (د آزميښت اسباب وو) او‬
‫زما د امت د پاره فتنه (د آزميښت اسباب)‬
‫مال دی ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي‪ :‬که‬
‫دوه وږې ليوان پر رمه کډ شي دومره زيان او‬
‫خرابي نه لري لکه پر مال باندې حرص کول چې‬
‫د دين د پاره زيان لري ‪( .‬ترمذی ‪ ،)۲۳۷۶:‬صحيح‬
‫الجامع ‪.)۵۶۲۰:‬‬
‫‪ –۷‬اوږدې هيلې او اميدونه ‪:‬‬
‫اوږدې هيلې او اميدونه چې زه به په دنيا‬
‫کې ډير وخت ژوندی وم او د مرګ څخه غفلت کول‬
‫هم دايمان دکمزوری سبب دی‪ ،‬هللا جل جالله‬
‫ُ‬
‫مل‬‫ُ األََ‬
‫ِم‬‫ِه‬
‫له‬‫يْ‬‫ْ و‬
‫َُ‬ ‫َّع‬
‫ُوا‬ ‫َت‬‫َم‬
‫يت‬ ‫ْ و‬
‫ََ‬ ‫لوا‬ ‫ْک‬
‫ُُ‬ ‫ْ َ‬
‫يأ‬ ‫هم‬‫ُْ‬‫َر‬‫فرمايي‪[ :‬ذ‬
‫ُون] (حجر‪.)۳ :‬‬‫َ‬ ‫لم‬‫َْ‬‫يع‬‫َ َ‬
‫ْف‬‫َسَو‬
‫ف‬
‫ژباړه‪ :‬پرېږده هغوی چې خوراک وکړي ګټې تر‬
‫السه او اوږدې هيلې يې ښه مصروف وساتي ډير‬
‫ژر به پوه شي ‪.‬‬
‫حضرت علی رضی هللا عنه وايي‪ :‬هغه شی چې زه‬
‫ستاسو په باره کې ور څخه وېره لرم د هوا او‬
‫هوس پيروي او اوږدې هيلې او آرزوګانې دي چې‬
‫‪........................................................98‬حنفي عقيده‬

‫انسان له حق څخه غافله او آخرت يې له ياد‬

‫څخه وځي‪ -‬فتح الباری ‪.)۲۳۶/۱۱:‬‬
‫په يوه روايت کې راځي‪ :‬څلور شيان د انسان‬
‫د بدبختی عالئم دي‪ :‬د سترګو وچوالی (هغه‬
‫سترګې چې د هللا د ويرې او د آخرت په ياد کې‬
‫هيڅ اوښکې نه تويوي)‪ ،‬د زړه سختوالی‪ ،‬اوږدې‬
‫هيلې او آرزوګانې‪ ،‬د مال دولت حرص ‪.‬‬
‫همدارنګه اوږدې هيلې او آرزوګانې د ښو‬
‫کارونو د تر سره کولو د ځنډ سبب کيږي او‬
‫انسان د توبې په ايستلو کې غافله کوي د مرګ‬
‫او آخرت څخه يې غافله کوي ‪.‬‬
‫‪ -۸‬زيات خوب‪ ،‬زيات خوراک اوڅښاک‪ ،‬زياته‬
‫جماع او زياتې خبرې‪ ،‬د زړه د سختوالی او‬
‫دايمان د کمزورۍ سبب کيږي‪ ،‬ډير خوراک انسان‬
‫درنوي د انسان د بدن دسستی سبب کيږي چې بيا‬
‫عبادت ورته سخت او ګران تماميږي‪ ،‬په دې اړه‬
‫علماء وايي‪ :‬څوک چې زيات خوراک کوي نو زيات‬
‫څښاک هم کوي د زيات خوراک او څښاک نتيجه‬
‫زيات خوب کول دي چې بالخره د عبادت څخه‬
‫محروم ګرځي ‪.‬‬
‫زياتې خبرې زړه کلکوي او زړه وژني‪ ،‬زيات‬
‫مجلسونه سړی د خپل ځان د فکر او محاسبې څخه‬
‫غافله کوي‪ ،‬زيات خندل په زړه کې د ايمان‬
‫روښنايي کمزورې کوي او زړه وژني ‪ .‬رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ :‬ډير مه خاندئ چې‬
‫ډير خندل زړه وژني (ابن ماجه ‪ ،۴۱۹۳:‬صحيح الجامع‬
‫‪. )۷۴۳۵:‬‬
‫‪ -۹‬په عباداتو کې سستي کول د ايمان د کمزورۍ سبب ګرځي ‪.‬‬
‫په عباداتو کې سستي کول دانسان دهالکت سبب‬
‫ګرځې لکه جومات ته نه تلل په کور کې لمونځ‬
‫کول‪ ،‬لمونځ په خپل وخت نه ادا کول بلکي د‬
‫هغه ځنډول‪ ،‬په تيزی سره لمونځ کول‪ ،‬د‬
‫قرآنکريم د تالوت او ذکر ترک کول او نور …‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪99........................................................‬‬

‫د ايمان د ضعف د اسبابو پای‬

‫په موزو باندې مسحه کول‬

‫زمونږ په نزد په موزو باندې مسحه‪ ،‬په‬
‫رمضان کې د تراويح لمونځ کول سنت مؤکد دي‪،‬‬
‫او په هر متقي او فاجر پسې اقتدا کول صحي‬
‫دي ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ٌ‬
‫والمسح على الخفينِ سنة‪ ،‬والتراويح في شهر‬
‫ِ‬ ‫ُ‬
‫ٍ من‬‫ٍ وفاجِر‬ ‫بر‬‫ِ َ‬ ‫َ كل‬ ‫َلف‬‫ة خ‬ ‫ٌ‪ .‬والصالُ‬ ‫ن سنة‬ ‫رمضاَ‬
‫ٌ‬ ‫َ‬
‫المؤمنين جائزة (فقه اکبر‪ /‬ابوحنيفه رحمه هللا) ‪.‬‬
‫د موزو د مسحې مسئله ځکه د عقائدو په‬
‫کتابونو کې ذکر شوی ده چې دا د اهل سنت و‬
‫الجماعت عملي نښه ده او په دې سره يې له له‬
‫نورو ډلو فرق کيږي او اهل سنت والجماعت په‬
‫دې باندې ايمان لري ‪.‬‬
‫دوکتور سهل العتبي په عقيده االکادمية‬
‫االسالمي کې ليکي ‪:‬‬
‫(ونرى المسح على الخفين‪ ،‬والصالة خلف‬
‫ً‪ ،‬فيذكرون‬ ‫ً كانوا أو فجارا‬ ‫األمراء‪ ،‬أبرارا‬
‫هذه الفروع الفقهية ألجل ذكر ما يميز أهل‬
‫السنة عن غيرهم‪ ،‬وإال فهذه الفروع األصل أنها‬
‫تبحث في كتب الفقه‪ ،‬وذكروها في كتب‬
‫العقائد؛ ألنها أصبحت صفات عملية تميز أهل‬
‫السنة عن غيرهم)‪.‬‬
‫د پيريان پر وجود باندې ايمان‬
‫جنيات يو موجود مخلوق دی چې له وجود څخه‬
‫انکار يې کفر دی ځکه چې د پيريانو يا‬
‫جنياتو د وجود څخه انکار له قرآن او سنتو‬
‫څخه انکار دی نو پدې بنا دجنياتو په وجود‬
‫ايمان يو له جملې دايمان په غيبو دی مونږ‬
‫هغه نه وينو د اثبات لپاره د هللا تعالی او‬
‫‪........................................................100‬حنفي عقيده‬

‫پيغمبر صلی هللا عليه وسلم په ريښتنو خبرو‬

‫باور لرو ‪.‬‬
‫هللا تعالی د ابليس او د هغه فوځ په باره کې‬
‫ُ ال‬‫ْث‬ ‫ْ ح‬
‫َي‬ ‫ِن‬
‫ه م‬ ‫ِ ُ‬
‫يلُ‬ ‫َب‬
‫َق‬‫َ و‬ ‫ْ ُ‬
‫هو‬ ‫ُم‬
‫َاك‬ ‫ه َ‬
‫ير‬ ‫َِّ‬
‫نُ‬ ‫فرمايي‪[ :‬إ‬
‫ْ](اعراف ‪.)۲۸:‬‬
‫هم‬‫نُ‬‫َْ‬
‫َو‬ ‫َ‬
‫تر‬
‫ژباړه‪ :‬هغه او دهغه ملګري تاسې له يو‬
‫داسې ځای څخه ويني چې تاسې يې له هغه ځای‬
‫څخه نشی ليدالی‪.‬‬
‫جنيات له اور څخه پيدا شوی دی چې ځنې يې‬
‫مسلمان او ځنې کافر دي ‪.‬‬
‫(الجن‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِطون]‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِنا القاس‬ ‫َّ‬ ‫َم‬
‫ن و‬‫ُوَ‬
‫ِم‬‫ُسْل‬ ‫َّا ْ‬
‫الم‬ ‫ِن‬
‫نا م‬‫ََّ‬
‫َأ‬‫[و‬
‫‪. )۱۴:‬‬
‫ژباړه‪ :‬ځنې د مونږ مسلمان دي او ځنې کافر‬
‫‪.‬‬
‫جنيات په عبادت مکلف دي رسول د ثقلين‬
‫حضرت محمد صلی هللا عليه وسلم د انس او جن د‬
‫پاره مبعوث شوی دی هغوی د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم په حضور کې حاضر شول او قرآنکريم‬
‫ته يې غوږ نيولی او په هغه يې ايمان راوړی‬
‫دی ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِليَّ‬‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي‪[ :‬قل أوحِيَ إ‬
‫َا‬ ‫ْن‬
‫ِع‬ ‫َِّ‬
‫نا سَم‬ ‫الوا إ‬ ‫َ ُ‬
‫َق‬ ‫َ ْ‬
‫الجِنِ ف‬ ‫ٌ م‬
‫ِن‬ ‫َر‬
‫نف‬‫َ َ‬
‫َع‬‫َم‬
‫ه اسْت‬ ‫ََّ‬
‫نُ‬ ‫أ‬
‫ْ‬
‫َلن‬ ‫َ‬‫ِ و‬ ‫ِه‬ ‫َّ‬
‫منا ب‬ ‫َ‬
‫ِ فآَ‬ ‫ْ‬
‫ُّشد‬
‫ِلى الر‬‫َ‬‫ِي إ‬ ‫هد‬ ‫ًا * َ‬
‫يْ‬ ‫َب‬‫َج‬ ‫ً‬
‫ْآنا ع‬ ‫قر‬‫ُ‬
‫ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِنا أحدا] (الجن ‪.)۲:‬‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِرب‬ ‫َ‬
‫ِك ب‬ ‫ْ‬
‫نشر‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬ووايه (ای پيغمبره!) ماته وحې‬
‫راليږل شوی ده چې د پيريانو يوې ډلې په غور‬
‫سره قرآن ته غوږ کېښود‪ ،‬بيا له بيرته‬
‫ستنيدو وروسته يې خپل قوم ته وويل‪ :‬مونږ‬
‫خورا يو عجيب قرآن اوريدلی دی چې د سمې الرې‬
‫لورې ته الرښونه کوي نو له دې کبله مونږ په‬
‫هغه ايمان راوړی اوس به مونږ هيچکله له خپل‬
‫پروردګار سره څوک شريک نه کړو ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪101........................................................‬‬

‫ايا جنيات د بل په صورت او شکل ليدل کيدای شي ؟‬

‫په سنتو کې دا په ثبوت رسيدلې ده چې‬
‫جنيات د انسان‪ ،‬حيوان او نورو په شکل کې‬
‫ظاهرېدالی شي ‪.‬‬
‫امام بخاري رحمه هللا د ابی هريرة رضی هللا عنه‬
‫څخه دا روايت نقل کړی دی چې ابی هريرة‬
‫ْظ‬
‫ِ‬ ‫ِحِف‬‫َ ب‬ ‫َسََّ‬
‫لم‬ ‫ِ و‬ ‫ْه‬‫لي‬‫ََ‬ ‫لى َّ‬
‫اَّللُ ع‬ ‫ََّ‬ ‫ل َّ‬
‫اَّللِ ص‬ ‫َسُوُ‬ ‫ِي ر‬ ‫لن‬ ‫ََّ‬
‫َك‬ ‫وايي‪ :‬و‬
‫ْ‬
‫ِن‬ ‫ْثو م‬ ‫ُ‬ ‫يح‬‫َل َ‬ ‫َ‬ ‫َع‬ ‫َ‬
‫ِي آتٍ فج‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫مضان‪ ،‬فأتان‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬‫ِ ر‬ ‫َاة‬ ‫َك‬ ‫ز‬
‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِلى رسول‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِ‪ ،‬فأخذته وقلت‪ :‬واَّللِ ألرفعنك إ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َّ‬
‫الطعام‬
‫ِ‬
‫َ ‪ .‬فشكا حاجة وعياال‬ ‫َسََّ‬
‫لم‬ ‫ِ و‬ ‫ْه‬‫لي‬ ‫ََ‬ ‫لى َّ‬
‫اَّللُ ع‬ ‫ََّ‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ ص‬
‫فرحمه أبو هريرة وتركه حتى تكرر هذا ثالث‬
‫َّكَ‬ ‫َن‬‫َع‬ ‫مرات وفي الثالثة قال أبو هريرة‪ :‬ألَر‬
‫ْف‬
‫ُ ال‬ ‫ُم‬‫ْع‬
‫تز‬ ‫نكَ َ‬‫ََّ‬
‫َّاتٍ أ‬ ‫مر‬‫ثالثِ َ‬ ‫ُ َ‬ ‫ذا آخِر‬ ‫هَ‬ ‫ََ‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫َسُول‬ ‫َِلى ر‬ ‫إ‬
‫ُكَ‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫ينفع‬ ‫َاتٍ َ‬ ‫ِم‬ ‫َ‬
‫ْكَ كل‬ ‫ِم‬‫َل‬ ‫ُ‬
‫ِي أع‬ ‫ْن‬‫دع‬ ‫َ‬
‫د‪ ،‬قال‪َ :‬‬ ‫َ‬ ‫ُوُ‬ ‫َ‬
‫َّ تع‬ ‫ُ‬
‫د ثم‬ ‫ُوُ‬ ‫تع‬ ‫َ‬
‫َِلى‬ ‫َ إ‬ ‫يت‬‫َْ‬ ‫َ‬
‫َا أو‬ ‫ِذ‬‫ل‪ :‬إ‬ ‫َاَ‬ ‫َ؟ ق‬ ‫هو‬‫ما ُ‬ ‫ُ‪َ :‬‬ ‫ُْ‬
‫لت‬ ‫ها‪ ،‬ق‬ ‫َِ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ ب‬
‫َ‬
‫هو‬ ‫ِال ُ‬ ‫ه إ‬ ‫َِلَ‬ ‫ِيِ ( َّ‬
‫اَّللُ ال إ‬ ‫ْس‬ ‫ُر‬ ‫ية ْ‬
‫الك‬ ‫َ‬ ‫َأ آَ‬ ‫ْ‬ ‫ْر‬ ‫َاق‬ ‫ِكَ ف‬ ‫َاش‬ ‫ِر‬ ‫ف‬
‫َ‬
‫يزال‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫إنكَ لن َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ية‪ ،‬فِ‬ ‫َ‬ ‫َ اآلَ‬ ‫ِم‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َتى تخت‬ ‫َّ‬ ‫ُ) ح‬ ‫ُّوم‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َيُّ القي‬ ‫الح‬‫ْ‬
‫َ‬
‫ِح‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫َتى تصب‬ ‫َّ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِظ‪ ،‬وال يقربنك شيطان ح‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َاف‬ ‫ِن َّ‬
‫اَّللِ ح‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ليك م‬‫ْ‬ ‫ََ‬‫ع‬
‫ل هللا صلى‬ ‫ه ‪ .‬وحين أصبح أخبرت رسوَ‬ ‫َ‬
‫ِيلُ‬ ‫ُ سَب‬ ‫ْت‬ ‫َّ‬
‫َخَلي‬ ‫ف‬
‫لى َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫ََّ‬
‫ِيُّ ص‬‫َّب‬
‫ل الن‬ ‫َاَ‬ ‫َق‬ ‫هللا عليه وسلم بما حصل ‪ .‬ف‬
‫ٌ ‪.‬‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫هو كذوب‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫د صدقك وُ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َْ‬‫ه ق‬ ‫نُ‬‫َِّ‬‫ما إ‬ ‫ََ‬‫َ‪ :‬أ‬ ‫لم‬ ‫َسََّ‬‫ِ و‬ ‫ْه‬‫لي‬ ‫ََ‬‫ع‬
‫ة؟‬ ‫ََ‬‫ير‬‫َْ‬
‫هر‬ ‫با ُ‬ ‫َ‬
‫يا أَ‬ ‫ٍ َ‬ ‫َال‬ ‫َ‬
‫ذ ثالثِ َلي‬ ‫ُْ‬‫من‬‫ُ ُ‬ ‫ِب‬‫تخَاط‬ ‫ْ ُ‬ ‫من‬ ‫ُ َ‬‫لم‬‫َْ‬‫تع‬ ‫أَ‬
‫َان)‪.‬‬ ‫ْط‬‫َ شَي‬ ‫َاك‬ ‫ل‪( :‬ذ‬ ‫َاَ‬ ‫ل‪ :‬ال ‪ .‬ق‬ ‫َاَ‬ ‫ق‬
‫ژباړه‪ :‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ما ته د‬
‫روژې د زکات د حفاظت اوساتنې دنده وسپارله‪،‬‬
‫يو کس راغی او خوراک په پټولو يې شروع‬
‫وکړه‪ ،‬هغه کس مې ونيولو او و مې ويل‪ :‬په هللا‬
‫سوګند تا به د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم حضور ته پيش کوم‪ ،‬هغې وويل‪ :‬زه ډير‬
‫احتياج او عيال داره يم او د هغوی نفقه زما‬
‫په غاړه ده ‪ .‬ابی هريرة وايي‪ :‬د چيغو او‬
‫فرياد وروسته مې خوشی کړ‪ ،‬او دا جريان دری‬
‫ځله تکرار شو او په دريم ځل ابی هريرة‬
‫‪........................................................102‬حنفي عقيده‬

‫وايي‪ :‬هغه مې بيا ونيولو او ومې ويل دا ځل‬

‫ً رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ته ور ولم‬
‫تا حتما‬
‫دا ستا دريم ځل دی چې وايي بيا نه راځم مګر‬
‫بيا راغلې‪ ،‬هغه وويل ما خوشی کړه زه به تا‬
‫ته داسې کلمات در وښيم چې هللا تعالی هغه تا‬
‫ته ګټور وګرځوي‪ ،‬ومې ويل‪ :‬هغه کليمات څه‬
‫دي؟ هغه وويل‪ :‬کچيرې د بيده کيدو په وخت کې‬
‫آيه کرسي ووايي ټوله شپه پرېښتې ستا حفاظت‬
‫کوي او تر سبا پورې به تا ته شيطان نه شي‬
‫در تالی ‪ .‬ما هغه خوشی کړ ‪ .‬سبا مې رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم دا جريان بيان کړ‪ ،‬رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم وفرمايل‪ :‬حال دا چې هغه يو‬
‫درواغن کس ؤ مګر دا يې تا ته رښتيا ويلي دي‬
‫‪ .‬بيا يې ما ته وويل‪ :‬ای ابوهريرة دا دری‬
‫ورځې ستا مخاطب څوک وو؟ عرض مې وکړ نه‬
‫پوهيږم ‪ .‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم و فرمايل‬
‫هغه شيطان وو ‪.‬‬
‫همدارنګه تفسير الطبري ليکي‪ :‬چې د بدر په‬
‫غزا کې شيطان د سراقة بن مالك بن جعشم په‬
‫صورت کې قريشو ته راغی او هغوی ته يې د‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د قتل خبر ورکړ‬
‫(تفسير الطبري ‪ – ۱۲۵۶۴‬ابن کثير فی البداية النهاية) ‪.‬‬

‫د انسان په بدن باندې د شيطان او جن تصرف‬

‫شرح فقه اکبر ليکي ‪:‬‬
‫زمونږ په نزد شياطين پر بني آدم باندې‬
‫تصرف کوي پر خالف د معتزله چې هغوی وايي‪ :‬دا‬
‫ممکن نه ده چې شيطان د په بني آدم تصرف‬
‫وکړي او هغه ته وسواس ور واچوي بلکي دا‬
‫وسواس خپله د انسان نفس دی‪ ،‬دا نظر مردود‬
‫َاُ‬
‫ن‬ ‫دی ځکه هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪[:‬الشَّي‬
‫ْط‬
‫(البقرة‪)۲۶۸ :‬‬ ‫ْشَاء]‬
‫َح‬ ‫ُم ب ْ‬
‫ِالف‬ ‫ُك‬‫مر‬‫ُْ‬
‫يأ‬‫ََ‬
‫َ و‬ ‫ْر‬
‫َق‬‫الف‬‫ُ ْ‬ ‫ُم‬‫دك‬‫ُِ‬
‫يع‬‫َ‬
‫‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪103........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬شيطان تاسې له فقر ډاروي او د‬

‫بديو په لور درته بلنه کوي‪.‬‬
‫ُم‬
‫ْ‬ ‫ن َلك‬‫َاَ‬
‫ْط‬‫ن الشَّي‬‫َِّ‬
‫او دا قول د هللا تعالی‪[ :‬إ‬
‫ونوا‬‫ُ ُ‬
‫َك‬ ‫ه ِ‬
‫لي‬ ‫بُ‬ ‫َْ‬
‫ُو حِز‬‫دع‬‫يْ‬
‫َا َ‬‫نم‬‫َِّ‬
‫ًّا إ‬
‫دو‬ ‫َُ‬‫ه ع‬ ‫اتخُ‬
‫ِذوُ‬ ‫َ َّ‬
‫ٌّ ف‬ ‫َُ‬
‫دو‬ ‫ع‬
‫ِ] (فاطر‪. )۶:‬‬‫ِير‬ ‫َابِ السَّع‬‫ْح‬ ‫َ‬
‫ِن أص‬‫ْ‬ ‫م‬
‫ً چې شيطان ستاسې دوښمن دی‪،‬‬ ‫ژباړه‪ :‬يقينا‬
‫نو دوښمن يې وګڼئ هغه خپل انډېواالن خپلې‬
‫الرې ته بولي چې ټول د بلېدونکی اور ته د‬
‫ورتلونکو څخه شي ‪.‬‬
‫او په دليل د قول د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم‪:‬‬
‫« ان الشيطان يجري من ابن آدم مری الدم »‬
‫(المسلم)‬
‫شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علي قاري ص ‪.)۳۸۰-۳۷۹‬‬
‫په انسان باندې د جن د حملې يا دخول په‬
‫اړه په فتاوي البلدالحرام کې داسې ليکل شوي‬
‫دي ‪:‬‬
‫ژباړه‪ :‬د شعبان په مياشت کې په کال د‬
‫‪ ۱۴۰۷‬د سعودي عربستان ځنو محلي رسنيو داسې‬
‫مقالې خپرې کړې چې په رياض کې په مسلمانه‬
‫ښځه باندې جن حمله کړې د هغه بدن کې داخل‬
‫شوی دی او وروسته دغه جن خپل اسالم د رياض‬
‫شيخ عبدهللا بن مشرف عمري ته اعالن کړی وو‪ ،‬زما‬
‫(شيخ ابن باز) په وړاندې هم خپل اسالم اعالن‬
‫کړی دی ‪.‬‬
‫وروسته له هغې چې شيخ عبدهللا په جن وهلې‬
‫ښځه باندې د قرآن څو آيتونه لوستلی او د جن‬
‫سره يې خبرې کړي وې هغه يې اسالم ته دعوت‬
‫کړی وو‪ ،‬هغه ته يې د ظلم ګناه بيان کړې ؤ‬
‫او د هغه څخه يې غوښتنه کړې وه چې د ښځې له‬
‫بدن څخه ووځي‪ ،‬جن د هغه دعوت قبول کړ او د‬
‫شيخ عبدهللا په وړاندې يې خپل اسالم اعالن کړ ‪.‬‬
‫‪........................................................104‬حنفي عقيده‬

‫وروسته شيخ عبدهللا او د ناروغه ښځې اوليأ‬

‫ما ته راغلل تر څو د جن اسالم راوړل واروم ‪.‬‬
‫ما د جن څخه د نومړې ښځې بدن د داخليدو د‬
‫اسبابو په اړه پوښتنه وکړه چې دليل يې څه‬
‫وو؟ هغه وويل‪ :‬جن د ښځې په ژبه خبرې کولې‬
‫مګر غږ يې د نر په شان وو او د هغه دليل يې‬
‫بيان کړ ‪ .‬وروسته جن په واضح ډول خپل اسالم‬
‫اعالن کړ او ويې ويل‪ :‬چې زه د هندوستان يم‬
‫بودايي مذهب وم ‪ .‬ما هغه ته نصيحت وکړ چې د‬
‫هللا تعالی تقوی اختيار کړه او ددې ښځې له بدن‬
‫څخه ووځه او له ظلم څخه الس واخله‪ ،‬هغه زما‬
‫نصيحت قبول کړ‪ ،‬هغه ته مې وويل چې خپل قوم‬
‫ته دې دعوت کوه‪ ،‬هغه هم وعده وکړه چې زه به‬
‫خپل قوم ته دعوت کوم او د ښځې له بدن څخه‬
‫خارج شو‪ ،‬او آخره خبره يې دا وه چې السالم‬
‫عليکم ‪.‬‬
‫وروسته ښځې په عادي خبرو پيل وکړ او روغه‬
‫جوړه شوه ‪.‬‬
‫المصروع –‬ ‫(فتاوي البلدالحرام مسألة دخول الجني في بدن‬
‫ص‪)۴‬‬
‫د دين په ټولو اصولو او اوامرو باندې ايمان‬
‫د اسالم پنځه بناوې مو بيان کړې چې عبارت‬
‫دي له‪ :‬کلمه شهادت‪ ،‬لمونځ‪ ،‬زکات‪ ،‬روژه او‬
‫حج ‪.‬‬
‫او د ايمان ارکانو مو هم بيان کړل چې‬
‫عبارت له‪ :‬ايمان پر هللا تعالی‪ ،‬ايمان پر‬
‫مالئکو‪ ،‬ايمان پر کتابونو‪ ،‬ايمان پر رسوالنو‪،‬‬
‫ايمان قدر او ايمان په ورځ د آخرت او په‬
‫بيا ژوندې کېدو ‪.‬‬
‫اوس سوال دا دی چې که څوک د اسالم پنځه‬
‫بناوي او د ايمان ارکان مني خو د شريعت د‬
‫نورو احکامو څخه لکه‪ :‬امر بالمعروف‪ ،‬نهی عن‬
‫منکر‪ ،‬جهاد‪ ،‬صله رحمۍ‪ ،‬او همدارنګه د اسالمي‬
 ‫حنفي عقيده ‪105........................................................‬‬

‫شريعت د حرام کړی شويو شيانو لکه‪ :‬شراب‪،‬‬

‫زنا‪ ،‬رشوت‪ ،‬سود او نور څخه انکار کوي ايا‬
‫دا کس مسلمان کيدای شي ؟‬
‫ځواب‪ :‬نه‬
‫ځکه دا اجمالي ايمان دی چې تر هر رکن‬
‫الندې ټول احکام او اوامر شامل دي‪ ،‬په هللا‬
‫تعالی‪ ،‬د هغه په رسول او په قرآن باندې د‬
‫ايمان لرلو مقصد دا دی چې د هللا تعالی او‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ټول اوامر به مني‪،‬‬
‫ټول قرآن به مني حتی د قرآن د يو آيت څخه‪،‬‬
‫يوې کلمې او يو حرف څخه انکار کفر دی ‪.‬‬
‫امر بالمعروف او نهی عن المنکر‪ ،‬جهاد او‬
‫نور په قرآن او سنتو ثابت دي منکر يې کافر‬
‫دی ‪.‬‬
‫د شرابو‪ ،‬زنا‪ ،‬سود‪ ،‬رشوت او نور حرمت په‬
‫قرآن او سنتو ثابت دي د حرمت څخه منکر يې‬
‫کافر دی ‪.‬‬
‫د دين په ټولو ارکانو د ايمان راوړلو کټې ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د اسالمي شريعت سيده الره د باطل او طاغوت‬
‫څخه نجات ‪.‬‬
‫‪ -۲‬هللا تعالی د مؤمنانو دفاع کوونکی دی ‪.‬‬
‫ُوا] (الحج‪)۳۸ :‬‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫ْ َّ‬
‫الذ‬ ‫َن‬‫ُ ع‬ ‫ِع‬‫داف‬ ‫يَ‬‫اَّللَ ُ‬
‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫[إ‬
‫ژباړه‪ :‬يقينا چې هللا تعالی تل ترتله له‬ ‫ً‬
‫مؤمنانو نه دفاع کوي ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د ګناهونو بښنه‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪:‬‬
‫ُوا‬ ‫من‬‫َآَ‬
‫َاتِ و‬ ‫لح‬‫َّاِ‬
‫ِلوا الص‬ ‫َمُ‬ ‫ُوا و‬
‫َع‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫الذ‬‫َ َّ‬‫[و‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫ْ كفر‬ ‫َ‬ ‫ِه‬
‫ِم‬ ‫َب‬
‫ِن ر‬‫ْ‬ ‫ُّ م‬
‫َق‬ ‫ْ‬
‫َ الح‬ ‫َُ‬
‫هو‬ ‫ٍ و‬ ‫َّد‬
‫َم‬ ‫َلى ُ‬
‫مح‬ ‫َ‬‫ِل ع‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫َا نز‬ ‫ِم‬
‫ب‬
‫ْ] (محمد‪.)۲:‬‬‫هم‬‫الُ‬‫ب َ‬‫َ َ‬‫لح‬ ‫َص‬
‫َْ‬ ‫َأ‬‫ْ و‬ ‫ِم‬‫ِه‬‫َات‬‫ْ سَيِئ‬ ‫هم‬ ‫ُْ‬‫َن‬
‫ع‬
‫ژباړه‪ :‬او کومو کسانو چې ايمان راوړی او‬
‫نيک عملونه يې کړي او هغه حق يې منلی چې‬
‫د رب له لورې په محمد نازل شوی‪ ،‬هللا يې‬
‫ټولې بدی ريژولې او د هغوی حال يې ښه کړی‬
‫دی ‪.‬‬
‫‪........................................................106‬حنفي عقيده‬

‫‪ -۴‬پورته والی او عزت‪ ،‬لقوله سبحانه‬

‫ُم‬
‫ْ‬ ‫ْك‬
‫ِن‬‫ُوا م‬ ‫َ آَ‬
‫من‬ ‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َع‬
‫ْ‬ ‫ْف‬
‫ير‬‫وتعالی‪َ[ :‬‬
‫َات‬
‫ٍ] (المجادلة‪.)۱۱ :‬‬ ‫َج‬ ‫َ َ‬
‫در‬ ‫ِلم‬‫العْ‬
‫توا ْ‬ ‫ُوُ‬
‫َ أ‬ ‫َاَّلذ‬
‫ِين‬ ‫و‬
‫ژباړه‪ :‬هغه کسان چې ايمان يې راوړی دی او‬
‫پوه ورکړ شوی ده هللا (جل جال له) يې درجې‬
‫لوړوي‪.‬‬
‫‪ -۵‬شجاعت‪ ،‬ځکه د مؤمن په زړه کې يوازې د‬
‫هللا تعالی وېره وي ‪.‬‬
‫‪ -۶‬اخالص د عمل‪ ،‬د خالص ايمان او عقېدې ثمره‬
‫دا ده چې هر عمل د شرک او بدعت څخه پاک‬
‫وي ‪.‬‬
‫‪ -۷‬نيک اخالق‪ ،‬ځکه ايمان نيکو اخالقو ته سړی‬
‫دعوتوي ‪.‬‬
‫‪ -۸‬د مشکالتو په تحمل کې مدد‪ ،‬ځکه ايمان سړي‬
‫ته د فواحش او بدو کارونو څخه د صبر درس‬
‫ورکوي‪ ،‬او انسان د مشکل پر وړاندې ښه صبر‬
‫کوالی شي ‪.‬‬
‫‪ -۹‬عزت نفس‪ ،‬ايمان سړی د ذليلو اعمالو څخه‬
‫ژغورې د ايمان په وجه د سړي عزت نفس او‬
‫عفت ساتل شوی وي ‪.‬‬
‫‪ -۱۰‬د بل د اسارت او غالمۍ نه نجات‪ ،‬ځکه په‬
‫اسالم کې د هر ډول طاغوت‪ ،‬فساد او ظلم پر‬
‫وړاندې جهاد دی چې د جهاد په وسيله د‬
‫مسلمانانو دين‪ ،‬عزت‪ ،‬او اسالمي سرحدات‬
‫ساتل کيږي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪107........................................................‬‬

‫اوم فصل‬
‫د توحيد او ايمان نواقض‬
‫د توحيد او ايمان ضد شرک او کفر دی ‪.‬‬
‫د شرک تعريف‪:‬‬
‫شرک د هللا تعالی سره په عبادت کې شريک‬
‫اختيارول هغه چې په هره طريقه وي او هر قسم‬
‫فعلي‪ ،‬قولي او قلبي عبادت کې وي شرک بلل‬
‫کيږي او يا غير هللا د هللا تعالی سره برابرول‬
‫کوم چې هللا تعالی پيدا کړي دي ‪.‬‬
‫د شرک په هکله هللا تعالی ډير ټينګار کړې دی‬
‫چه بنده ورڅخه ځان وژغوري‪ ،‬او کنه نو دغه‬
‫ګناه په دنيا کښی له توبی پرته د بخښنې هيڅ‬
‫الر نه لري‪ ،‬بلکه مشرک سړې که بی توبی مړ شي‬
‫نو ابدي او تل ترتله به د دوزخ په اور کښی‬
‫وي‪ ،‬له همدې کبله د قرآنکريم په زياتو‬
‫آياتونو کښی ورڅخه خپل بندګان ويرولي دي‪،‬‬
‫َّ‬
‫او ورڅخه يي منع فرمايلی ده‪ ،‬لکه چه هللا جل‬
‫جالله فرمايي‪:‬‬
‫ً‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِ شيئا] (النساء‪:‬‬ ‫ِه‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِكوا ب‬ ‫ْ اَّلل وال تشر‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫دوا‬‫ُُ‬
‫ْب‬‫َاع‬‫[و‬
‫‪.)۳۶‬‬
‫ژباړه‪ :‬عبادت او بندګي وکړئ يواځې د هللا‬
‫تعالی‪ ،‬او د هللا تعالی سره هيڅ شې شريک او‬
‫برخمن مه منئ‪.‬‬

‫شرک په دوه قسمه دی شرک اکبر او شرک اصغر‬

‫‪........................................................108‬حنفي عقيده‬

‫شرک اکبر ‪:‬‬

‫شرک اکبر (لوی شرک)‪ ،‬د هللا تعالی سره په‬
‫عبادت کې د غير هللا شريکولو ته شرک اکبر وايي‬
‫چې د توحيد او ايمان د بطالن سبب ګرځي او‬
‫مرتکب يې د اسالم له دائرې څخه خارجيږي ‪.‬‬
‫لکه‪ :‬د غير هللا عبادت‪ ،‬د غير هللا څخه غوښتنه‬
‫او دعا‪ ،‬د غير هللا لپاره ذبح‪ ،‬د غير هللا لپاره‬
‫نذر کول ‪.‬‬
‫د غير هللا مطلب دا دی چې د هللا تعالی پرته‬
‫هيڅ څوک د عبادت الئق نه دي ځکه د توحيد‬
‫کلمې (ال اله اال هللا) همدا مقصد دی چې پرته له‬
‫هللا تعالی څخه د هيچا هغه که پيغمبر وي‪ ،‬ولي‬
‫وي‪ ،‬مالئکه وي‪ ،‬کوم صالح کس وي او بل څوک او‬
‫بل شی وي عبادت کول يې شرک اکبر دی ‪.‬‬
‫دا عبادت که قولي وي فعلي وي شرک بلل‬
‫کيږي ‪.‬‬
‫چې مهم اقسام يې دا دي ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د غوښتنې‪ ،‬مدد او دعا شرک‪ ،‬لقوله سبحانه‬
‫ُا َّ‬
‫اَّللَ‬ ‫َو‬‫دع‬‫لكِ َ‬‫ُْ‬ ‫ِي ْ‬
‫الف‬ ‫ُوا ف‬ ‫َك‬
‫ِب‬ ‫َا ر‬ ‫َِ‬
‫إذ‬ ‫وتعالی‪[ :‬ف‬
‫ِذا‬ ‫َ‬ ‫َر‬
‫ِ إ‬ ‫ْ‬
‫ِلى الب‬ ‫َ‬‫ْ إ‬ ‫َّاُ‬
‫هم‬ ‫َ‬
‫َّا نج‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِين فلم‬‫َ‬ ‫ه الد‬ ‫َ َلُ‬ ‫ِين‬‫ِص‬‫مخْل‬
‫ُ‬
‫َ‬
‫ِكون] (سورة العنكبوت‪.)۶۵ :‬‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫يشر‬‫ْ ُ‬ ‫ُ‬
‫هم‬
‫ژباړه‪ :‬او کله چې مشرکان په کښتۍ کې‬
‫سپاره شي نو له هللا نه پداسې توګه غوښتنې کوي‬
‫چې د هغه سوچه دين يې خپل کړی وي‪ ،‬خو چې هللا‬
‫يې وچې ته وباسي بيا نو شريکان نيسي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د اطاعت او عبادت شرک‪ ،‬لقوله سبحانه‬
‫ً‬
‫بابا‬ ‫َر‬
‫َْ‬ ‫ْ أ‬ ‫هم‬ ‫َ َ‬
‫انُ‬ ‫هب‬ ‫َر‬
‫ُْ‬ ‫ْ و‬ ‫َُ‬
‫هم‬ ‫َار‬ ‫َح‬
‫ْب‬ ‫ذوا أ‬ ‫اتخَُ‬
‫وتعالی ‪َّ [:‬‬
‫ِال‬ ‫ُوا إ‬ ‫ِر‬ ‫ُ‬
‫ما أم‬ ‫ََ‬‫َ و‬ ‫َْ‬
‫يم‬ ‫َ َ‬
‫مر‬ ‫َ اْ‬
‫بن‬ ‫ِيح‬‫َس‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫دونِ َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫ْ ُ‬‫ِن‬‫م‬
‫َّا‬ ‫َم‬ ‫َ‬
‫َانُ‬
‫ه ع‬ ‫ْح‬‫َ سُب‬‫هو‬‫ِال ُ‬‫ه إ‬ ‫َ‬
‫ِلَ‬ ‫ً‬
‫َاحِدا ال إ‬ ‫ً‬
‫ِلها و‬ ‫َ‬ ‫دوا إ‬ ‫ُُ‬
‫ْب‬‫َع‬
‫لي‬‫ِ‬
‫ِكون] "سورة التوبة‪ :‬اآلية‪."31‬‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫يشر‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬هغوی خپل علماء او راهبان او د بی‬
‫بی مريمې ځوی عيسی له هللا نه پرته خپل‬
‫باداران نيولي وو ‪.‬په داسې حال کې چې هغوی‬
 ‫حنفي عقيده ‪109........................................................‬‬

‫ته پرته له دې چې د يو هللا عبادت وکړي د بل‬

‫څه امر نه ؤ شوی ‪ .‬د عبادت وړ يوازې همغه‬
‫يو ذات دی ‪ .‬هللا له هغه څه نه پاک دی چې هغوی‬
‫يې ورسره شريکوي ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د محبت پر ځای د اسالمي شعائرو سره بغض‬
‫اوکينه چې د محبت غير هللا شرک بلل کيږي‪،‬‬
‫َّخُ‬
‫ِذ‬ ‫يت‬‫ْ َ‬ ‫من‬ ‫َّاسِ َ‬‫َ الن‬ ‫ِن‬‫َم‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬
‫َالذ‬ ‫ُبِ َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫َ‬
‫ْ كح‬ ‫هم‬ ‫ُّ َ‬
‫ونُ‬ ‫يحِب‬‫ً ُ‬ ‫دادا‬ ‫نَ‬‫َْ‬ ‫دونِ َّ‬
‫اَّللِ أ‬ ‫ْ ُ‬ ‫ِن‬
‫م‬
‫ْ‬
‫ِذ‬ ‫ُوا إ‬ ‫لم‬ ‫ََ‬‫َ ظ‬ ‫ِين‬ ‫الذ‬‫َى َّ‬ ‫ير‬‫ْ َ‬ ‫ََلو‬ ‫ً َِّ‬
‫َّللِ و‬ ‫ُبا‬ ‫د ح‬ ‫َ‬
‫ُوا أشَُّ‬ ‫من‬‫آَ‬
‫ِيُ‬
‫د‬ ‫اَّللَ شَد‬
‫ن َّ‬ ‫ََّ‬
‫َأ‬‫ً و‬ ‫ِيعا‬‫َم‬ ‫ة َِّ‬
‫َّللِ ج‬ ‫ُو‬
‫ََّ‬ ‫الق‬‫ن ْ‬ ‫ََّ‬
‫َ أ‬ ‫ذاب‬ ‫ََ‬ ‫ن ْ‬
‫الع‬ ‫َْ‬
‫َو‬ ‫َ‬
‫ير‬
‫َذابِ] (سورة البقرة) ‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫الع‬
‫ژباړه ‪:‬او ځېنې خلک داسې هم شته چې د هللا‬
‫پرته نور شيان شريکان نيسي او مينه کوي د‬
‫هغوی سره‪ ،‬له هغوی سره دومره مينه کوي چې‬
‫بايد يوازې له هللا سره شوی وای او مؤمنان له‬
‫هللا سره کلکه مينه لري ‪.‬‬
‫د هللا تعالی پرته د بل چا عبادت کول او هللا‬
‫تعالی سره د بل چا برابرول په ربوبيت‪،‬‬
‫الوهيت او اسماء او صفاتو کې ستر ظلم دی ‪.‬‬
‫(لقمان‪.)۱۳:‬‬ ‫ٌ]‬ ‫ِيم‬‫َظ‬‫ٌ ع‬ ‫لم‬‫ُْ‬‫َ َلظ‬‫ْك‬
‫ِر‬ ‫ن الش‬‫َِّ‬
‫[إ‬
‫ترجمه‪ :‬بيشکه شرک ډير لوی ظلم دی‪.‬‬
‫او که څوک د شرک په حالت کې مړ شي توبه‬
‫ونباسي په هغه باندې جنت حرام دی ‪.‬‬
‫َ‬
‫َنة‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬
‫ِ الج‬ ‫ليه‬‫ََ‬‫َ اَّللُ ع‬‫َّم‬
‫َر‬ ‫د ح‬ ‫َْ‬ ‫َق‬ ‫ْ ب‬
‫ِاَّللِ ف‬ ‫ِك‬‫يشْر‬‫من ُ‬ ‫ه َ‬ ‫َِّ‬
‫نُ‬ ‫[إ‬
‫ٍ]‬ ‫َار‬ ‫َ‬
‫ْ أنص‬ ‫ِن‬‫َ م‬ ‫ِين‬‫لم‬‫َّاِ‬
‫ِلظ‬ ‫ما ل‬ ‫ََ‬
‫ُ و‬ ‫َّار‬‫ه الن‬ ‫َاُ‬‫ْو‬
‫مأ‬‫ََ‬
‫و‬
‫(المائدة‪.)۷۲:‬‬
‫ً شان دا دی چه هر چا شرک وکړ‬ ‫ترجمه‪ :‬يقينا‬
‫ً‬
‫او برخمن يي ومنلو د هللا تعالی سره‪ ،‬نو يقينا‬
‫حرام کړ هللا تعالی پر ده باندې جنت‪ ،‬او ځای د‬
‫بيرته ورتللو د ده اور دی او نشته ظالمانو‬
‫مشرکانو ته هيڅ مرسته کوونکی‪.‬‬
‫هللا تعالی د شرک څخه پرته ټول ګناهونه بښې‬
‫چا ته يې چې خوښه شي مګر شرک نه بښي ‪.‬‬
‫‪........................................................110‬حنفي عقيده‬

‫دوَ‬
‫ن‬ ‫ما ُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ِر‬‫ْف‬
‫يغ‬‫ََ‬‫ِ و‬ ‫َ ب‬
‫ِه‬ ‫َك‬‫يشْر‬‫َن ُ‬‫ُ أ‬ ‫ِر‬‫ْف‬‫يغ‬‫ن اَّللَ الَ َ‬ ‫َِّ‬
‫[إ‬
‫َالَالً‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِاَّللِ فقد ضل ض‬ ‫ِك ب‬‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫لمن يشاء ومن يشر‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِكَ ِ‬ ‫َل‬
‫ذ‬
‫دا] (النسآء‪.)۱۱۶:‬‬ ‫ِيً‬ ‫َ‬
‫بع‬
‫ترجمه‪ :‬بې شکه هللا جل جالله نه بښي دا کار‬
‫چه شريک وګڼل شي د هللا تعالی سره‪ ،‬او بښنه‬
‫کوي د هغه ګناه چه راښکته وي له شرک څخه‪،‬‬
‫او هغه چا چه شرک وکړ له هللا تعالی سره نو‬
‫ً ګمراه شو په ګمراهۍ لری سره له حق نه‬ ‫يقينا‬
‫‪.‬‬
‫په رښتيا هم چې شرک او د غير هللا عبادت کول‬
‫د بنده د پاره ډير ستر ظلم دی ځکه هللا تعالی‬
‫انسان پيدا کړی دی‪ ،‬هغه ته روزي ورکوي او د‬
‫هغه په ملک او هستۍ کې اوسيږي او د پيدايښت‬
‫مقصد يې دا دی چې يوازې د هللا تعالی عبادت‬
‫وکړي نه د مخلوق ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی د مشرکانو مثال بيانوي‬
‫چې ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫اَّللِ لن يخلقوا‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِن دونِ َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِين تدعون م‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِن الذ‬ ‫َّ‬‫[إ‬
‫ُ‬
‫باب‬ ‫ُّ‬
‫الذَ‬ ‫ُ‬
‫هم‬‫ُْ‬
‫لب‬‫يسُْ‬
‫ِن َ‬ ‫َإ‬
‫ه و‬ ‫ُوا َلُ‬ ‫َع‬‫َم‬‫ْت‬‫ِ اج‬ ‫ََلو‬‫با و‬ ‫باً‬‫َُ‬
‫ذ‬
‫ُ]‬ ‫ُ‬
‫َطلوب‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫َالم‬ ‫ُ و‬ ‫لب‬ ‫َّ‬
‫َ الطاِ‬ ‫ُف‬‫َع‬‫ه ض‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬‫ه م‬‫ِذوُ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫يسْتنق‬ ‫َّ‬
‫ْئا ال َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫شي‬
‫(الحج‪. )۷۳ :‬‬
‫ً کوم څيزونه چې تاسې يې پرته‬ ‫ژباړه ‪:‬يقينا‬
‫له هللا نه رابولئ‪ ،‬که ټول سره را ټول شي يو‬
‫مچ نشي پيدا کولی ‪ .‬بلکي که مچ له هغوی څخه‬
‫څه پورته کړي دوی يې خالصولی ترې نه شي ‪ .‬نو‬
‫غوښتونکی او هغه چې غوښتنه ترې کيږي دواړه‬
‫بې وسه دي ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬دا خو پرېږه چې يو مچ هم نشی‬
‫جوړوالی خو که د دوی د بتان څخه چې دوی يې‬
‫عبادت کوي کچېرې مچ څه شي وتښتوي دوی يې‬
‫نشي ورڅخه اخيستالی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪111........................................................‬‬

‫شرک اصغر ‪:‬‬

‫شرک اصغر (کوچنی شرک)‪ ،‬عبارت له هغه شرک‬
‫څخه دی چې د هللا تعالی په عبادت کې غير هللا‬
‫شريک کړي‪ ،‬يعنې عبادت په اصل کې هللا تعالی‬
‫لره وي مګر په هغه کې يو برخه او حصه د غير‬
‫هللا لپاره هم وي لکه‪ :‬ريا‪ ،‬په غير هللا باندې‬
‫قسم کول او نور ‪.‬‬
‫شرک اصغر کبيره ګناه ده لکن د توحيد او‬
‫ايمان باطل کوونکی نه دی‪.‬‬
‫مثال‪ :‬يو سړی د مخلوق او يا غير هللا د پاره‬
‫لمونځ کوي داسې چې اودس نه لري خو خلکو ته‬
‫ځان ښيې چې ما لمونځ وکړ دا سړی مسلمان نه‬
‫دی بلکي منافق دی او لمونځ يې اصالً د غير‬
‫هللا لپاره وو ‪.‬‬
‫بل کس مثالً د ماسپخين سنت لمونځ په ښه شان‬
‫ادا کوي‪ ،‬تر څو خلک ووايي چې دی ښه لمونځ‬
‫ادا کوي او د ده صفت وکړي ‪.‬‬
‫نو اوس په اول او دوهم عبادت کې څه فرق‬
‫دی ؟‬
‫ځواب ‪:‬‬
‫اول صورت د عبادت شرک وو‪ ،‬ځکه عبادت يې‬
‫کامالً د غير هللا لپاره وو او شرک اکبر دی ‪.‬‬
‫دوهم صورت په عبادت کې شرک څه ډول شرک‪ ،‬د‬
‫عبادت ښايسته کول په دې نيت چې خلک دده صفت‬
‫وکړي‪ ،‬په اصل کې عبادت د هللا لپاره وو خو په‬
‫هغه کې شرک کډ شو چې ريا ده او دا شرک اصغر‬
‫دی ‪.‬‬
‫مثال‪ :‬يو کس د کوډګر‪ ،‬کاهن او يا د قبر د‬
‫صاحب لپاره ذبح کوي په دې نيت چې زما حاجت‬
‫يې پوره کړ‪ ،‬او ما ته يې شفا را په برخه‬
‫کړه (العياذ باهلل) نو دا ذبح د غير هللا لپاره‬
‫شوه شرک اکبر دی ‪.‬‬
‫‪........................................................112‬حنفي عقيده‬

‫مګر يو بل کس د هللا تعالی لپاره ذبح کوي‬

‫مګر خلکو ته ځان ښيې تر څو هغوی يې صفت‬
‫وکړي نو دا ريا او شرک اصغر شو ‪.‬‬
‫د شرک څخه پرهيز او وېره کول ‪:‬‬
‫په هر مسلمان باندې واجبه ده چې د ټولو‬
‫ګناهونو څخه چې د هللا تعالی د غضب او نا خوښۍ‬
‫سبب ګرځي ځان وساتي او د ټولو منکراتو او‬
‫نفسي خواهشاتو پر وړاندې د خپل نفس سره‬
‫مجاهده وکړي‪.‬‬
‫په خاصه توګه دشرک څخه ځان ساتل او زيات‬
‫وېره او خطر احساسول پکار دي ځکه شرک د هللا‬
‫په حق کې ډير ستر ظلم دی‪ ،‬داسې ګناه ده چې‬
‫د توبې پرته نه بښل کيږي‪ ،‬داسې ګناه ده چې‬
‫ټول نيک او صالح اعمال بربادوي ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َّ‬
‫ن اَّلل ال يغفر‬ ‫َِّ‬
‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي‪[ :‬إ‬
‫ء]‬ ‫يشَاُ‬‫ْ َ‬‫َن‬
‫لم‬‫ِكَ ِ‬‫َل‬ ‫دوَ‬
‫ن ذ‬ ‫ما ُ‬
‫ُ َ‬ ‫ْف‬
‫ِر‬ ‫يغ‬‫ََ‬
‫ِ و‬ ‫ِه‬‫َ ب‬‫َك‬ ‫يشْر‬ ‫َْ‬
‫ن ُ‬‫أ‬
‫(النساء ‪. )۴۸‬‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه هللا پاک يوازې شرک نه بښي او‬
‫له دې پرته چا ته يې چې خوښه شي هر څه بښي‬
‫‪.‬‬
‫َّ‬ ‫ُ‬‫ْ‬‫َ‬
‫ِط عنهم ما‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫او فرمايي‪[ :‬ولو أشركوا لحب‬
‫ن] (االنعام ‪. )۸۸‬‬ ‫َُ‬
‫لوَ‬‫ْم‬ ‫ْ َ‬
‫يع‬ ‫َ ُ‬
‫انوا‬‫ك‬
‫ژباړ‪ :‬او که هغوی شرک کړی وای نو ټولې‬
‫کړنې به يې بابيزه شوی وای‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي ‪:‬من مات‬
‫ً دخل النار (البخاري) ‪.‬‬ ‫وهو يدعو من دون هللا ندا‬
‫يعنې‪ :‬څوک چې مړ شي او هغه د هللا تعالی‬
‫پرته بل څوک بللی وي (په عبادت کې يې شريک‬
‫نيولی وي)‪ ،‬داخل به شی اور ته ‪.‬‬
‫ابراهيم عليه السالم چې د مشرکانو ټول‬
‫بتان يې پر خپل الس نړولي ؤ له شرک څخه‬
‫وېرېدلی دی او داسې دعا يې کړې ده ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪113........................................................‬‬

‫ِيَّ‬ ‫بن‬‫ََ‬‫ِي و‬ ‫ْن‬‫ُب‬

‫ْن‬‫َاج‬ ‫ًا‪ ،‬و‬ ‫ِن‬ ‫د آم‬ ‫لَ‬‫ََ‬ ‫ذا ْ‬
‫الب‬ ‫هَ‬‫ْ َ‬ ‫َل‬‫ْع‬‫َبِ اج‬ ‫[ر‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫ِيرا م‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫ِنهن أضللن كث‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬‫َن نعبد األصنام * ربِ إ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫أ‬
‫نكَ‬ ‫إَّ‬
‫ِ‬‫َ‬
‫ف‬ ‫ِي‬
‫ن‬ ‫ا‬ ‫َ‬
‫ص‬ ‫َ‬
‫ع‬ ‫ْ‬
‫ن‬ ‫َ‬
‫م‬‫َ‬
‫و‬ ‫ِي‬ ‫ِن‬‫م‬ ‫ُ‬
‫ه‬ ‫َّ‬
‫ن‬ ‫إ‬
‫ِ‬‫َ‬
‫ف‬ ‫ِي‬
‫ن‬‫َ‬‫ع‬‫ب‬
‫ِ‬ ‫ت‬‫َ‬ ‫ن‬‫َ‬
‫م‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫اس‬
‫ِ‬ ‫َّ‬
‫الن‬
‫ٌ] (ابراهيم‪. )۳۶-۳۵:‬‬ ‫َّحِيم‬‫ٌ ر‬‫ُور‬ ‫َف‬‫غ‬
‫ژباړه‪( :‬وويل ابراهيم) ای زما ربه ! دغه‬
‫د مکې ښار د امن ځای وګرځوه او ما او زما‬
‫اوالده له دېنه وژغوره چې د بتانو عبادت‬
‫وکړو‪ ،‬ای زما ربه ! دغو بتانو ډير خلک الر‬
‫ورکې او ګمراه کړي دي ‪ .‬نو چاچې زما مننه‬
‫وکړه هغه زما د ډلې دي او چا چې زما نه سر‬
‫غړونه کړې ده نو ته ښه بښونکی او ډير‬
‫مهربان يې ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د شرک په باره کې‬
‫پخپلو امتيانو وېريدلی دی او فرمايي ‪«:‬أخوف‬
‫ما أخاف عليکم الشرک األصغر‪ ،‬فسئل عنه‪،‬‬
‫فقال‪ :‬الرياء» (الطبرانی ‪. )۲۵۳/۴‬‬
‫يعنې‪ :‬د څه په باره چې زه پر تاسې وېريږم‬
‫هغه شرک اصغر دی‪ ،‬په دې باره کې چا پوښتنه‬
‫وکړه‪ ،‬ويې فرمايل‪ :‬رياء ‪.‬‬
‫يعنې زه چې پر تاسې وېرېږم هغه شرک اصغر‬
‫(رياء) ده ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د شرک نه وروسته‬
‫د خپل امت په باره کې د دنيا سره د زيات‬
‫محبت په وجه وېرېدلی دی او داسې يې فرمايلي‬
‫دي ‪:‬‬
‫َ َّ‬
‫اَّللِ‬ ‫ِي و‬ ‫ِن‬‫َإ‬‫ْ‪ ،‬و‬ ‫ُ‬
‫ْكم‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫د ع‬ ‫ِيٌ‬ ‫َ‬
‫َأنا شه‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫َط لكم‬
‫ْ و‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬
‫ِي فر‬ ‫ِن‬ ‫«إ‬
‫َ‬
‫ِيح‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيت مفات‬ ‫ُ‬ ‫ْط‬ ‫ُ‬
‫ِي أع‬ ‫ِن‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي اآلن‪ ،‬وإ‬ ‫ْض‬‫َو‬‫ِلى ح‬ ‫َ‬‫ُ إ‬ ‫ُر‬ ‫نظ‬ ‫ألَْ‬
‫ما‬ ‫اَّللِ َ‬
‫َ َّ‬ ‫ِي و‬ ‫َإ‬
‫ِن‬ ‫ض‪ ،‬و‬ ‫ِْ‬ ‫َ‬
‫َ األر‬ ‫ِيح‬‫َات‬‫مف‬‫ْ َ‬ ‫َ‬
‫ض‪ ،‬أو‬ ‫ِْ‬ ‫َ‬
‫ِنِ األر‬ ‫َائ‬ ‫َز‬‫خ‬
‫ُ‬‫َاف‬ ‫َ‬
‫ْ أخ‬ ‫ِن‬ ‫َ‬
‫َلك‬‫ِي‪ ،‬و‬ ‫ْد‬
‫بع‬‫ُوا َ‬ ‫تشْر‬
‫ِك‬ ‫ن ُ‬ ‫َ‬
‫ْ أْ‬ ‫ُم‬ ‫َ‬
‫َلي‬
‫ْك‬ ‫ُ ع‬ ‫َاف‬ ‫أخ‬‫َ‬
‫ها»‪( .‬بخارى‪)۱۳۴۴:‬‬ ‫ِيَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْ أن تنافسُوا ف‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ْكم‬ ‫لي‬ ‫ََ‬‫ع‬
‫ژباړه‪ :‬زه به (د قيامت په ورځ) ستاسو نه‬
‫مخکې وم او پر تاسې به شاهد وم‪ ،‬په هللا تعالی‬
‫قسم چې همدا اوس خپل حوض (کوثر) وينم ‪.‬او د‬
‫‪........................................................114‬حنفي عقيده‬

‫ځمکې د ټولو خزانو کليانې ماته راکړ شوی‬

‫دي‪ ،‬زما وېره دا نه ده چې زما څخه به‬
‫وروسته تاسې ټول مشرکان شئ بلکي ددې څخه‬
‫وېرېږم چې تاسې به د مال په جمع کولو کې يو‬
‫د بل سره سيالي کوئ ‪.‬‬
‫د رياکارانو په اړه په قرآنکريم کې راغلي دي ‪:‬‬
‫َل‬
‫ِيالً]‬ ‫ِالَّ ق‬
‫ن اَّللَ إ‬‫ُوَ‬
‫ُر‬ ‫يْ‬
‫ذك‬ ‫َالَ َ‬
‫َّاسَ و‬ ‫ن الن‬ ‫ُوَ‬‫َآؤ‬ ‫ير‬ ‫[ُ‬
‫(النسآء ‪. )۱۴۲:‬‬
‫ژباړه‪ :‬دوی د خلکو پر وړاندې ځان ښوودنه‬
‫کوي او هللا نه يادوي خو ډير لږ ‪.‬‬
‫د ريا تعريف‪ :‬د ريا حاصل دا دی چې د يو عمل‬
‫څخه د خلکو په نظر کې د خپل ځان د لويوالی‬
‫د السته راوړلو لپاره يو ذريغه جوړه کړي‬
‫(تحفة العلماء ج ‪ ۲‬ص ‪. )۱۶۰‬‬
‫يا په بل عبارت خلکو ته خپل نيک اعمال‬
‫ښکاره کوي تر څو دی د خلکو په زړه کې محبوب‬
‫او عابد جوړ شي او خلک ده ته عابد او ښه‬
‫سړی ووايي او د ده صفت وکړي‪.‬‬

‫د رياکارۍ ځنې نښی‪:‬‬

‫‪ -۱‬منافق او دوه مخئ وي‪.‬‬
‫‪ -۲‬د خلکو په مخ کې به په ډيره توجه او‬
‫عاجزۍ عبادت کوي ‪.‬خو په تنهايی کې به بيا‬
‫په بل حال وي‪.‬‬
‫‪ -۳‬دا خوښوي چې خلک دی په ټولو کارونو کې‬
‫وستايي‪.‬‬
‫‪ -۴‬کله يې چې خلک کارونه ستايي نو د هغه په‬
‫اضافه کولو کې کوښښ کوي خو که مدح او صفت‬
‫يې ونشي هغه عمل کموي او يا يې بالکل‬
‫پرېږدي‪.‬‬
‫‪ -۵‬اهل د چل‪ ،‬فريب او دوکې ورکولو وي‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪115........................................................‬‬

‫‪ -۶‬پر نورو منت بار وي‪.‬‬

‫‪- ۷‬کوښښ کوي خپل نيک اعمال د خلکو په مخ کې‬
‫تر سره کړي‪.‬‬
‫‪- ۸‬سترګې يې نورو ته نيولې وي د مخلوق طمع‬
‫کوي او په خدای (جل جالله) توکل نه کوي‪.‬‬
‫ً هللا تعالی يادوي خو په زړه کې د هللا‬ ‫‪- ۹‬ظاهرا‬
‫تعالی ډير کم ذکر کوي‪.‬‬
‫‪ - ۱۰‬ځان غوښتونکی او کبرجن وي‪.‬‬
‫د ريا بدوالی په قرآن او حديثو کې‪:‬‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬
‫ها الذ‬ ‫يَ‬ ‫َ‬
‫يا أُّ‬ ‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪َ[:‬‬
‫ِي‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َنِ واألذى كالذ‬
‫َ‬ ‫ُم ب ْ‬
‫ِالم‬ ‫َات‬
‫ِك‬ ‫دق‬ ‫ْ ص‬
‫ََ‬ ‫ِلوا‬‫ْطُ‬‫تب‬‫ْ الَ ُ‬ ‫ُوا‬ ‫من‬‫آَ‬
‫ِ] (البقره‪.)۲۶۴:‬‬ ‫َّاس‬
‫ِئاء الن‬ ‫َ‬‫ه ر‬ ‫َ‬
‫مالُ‬ ‫ُ َ‬ ‫ِق‬‫ينف‬ ‫ُ‬
‫ژباړه‪:‬ای مؤمنانو! خپل خيرات په منت کولو‬
‫او آزار رسولو سره مه باطلوئ لکه هغه چا‬
‫غوندې چې خپله شتمني د خلکو د ښودنې لپاره‬
‫لګوي‪.‬‬
‫ن اَّللَ‬ ‫ُوَ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫او فرمايي ‪[:‬يرآؤون الناس وال يذكر‬
‫ً] (النساء ‪.)۱۴۲:‬‬ ‫ِيال‬‫َل‬‫ِالَّ ق‬
‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬دوی د خلکو پر وړاندې ځان ښوودنه‬
‫کوي او هللا نه يادوي خو ډير لږ ‪.‬‬
‫ابن عباس رضی هللا عنه روايت کوي چې رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬من سمع سمع هللا به‪.‬‬
‫ومن راءى راءى هللا به» (المسلم ‪. )۲۹۸۶:‬‬
‫ژباړه‪ :‬کوم کس چه څه عمل د شهرت د پاره‬
‫کوي هللا تعالی به هغه د قيامت په ورځ په‬
‫رسوائی سره مشهور کړي او څوک چه د رياکارۍ‬
‫او ښودنې د پاره عمل کوي هللا تعالی به هم هغه‬
‫ته د رياکارانو په شان بدله ورکړي ‪.‬‬
‫ابی هريرة رضی هللا عنه روايت کوي چې رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬قال هللا تبارك‬
‫وتعالى‪ :‬أنا أغنى الشركاء عن الشرك‪ .‬من عمل‬
‫‪........................................................116‬حنفي عقيده‬

‫(المسلم‬ ‫عمال أشرك فيه معي غيري‪ ،‬تركته وشركه»‬

‫‪.)۲۹۸۵:‬‬
‫ژباړه‪ :‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬چه زه د شرک‬
‫کونکی د شرک نه بې پروا يم‪ ،‬کوم څوک چه‬
‫داسې عمل وکړي چه په هغې کې زما نه بغير بل‬
‫څوک را سره شريک کړي‪ ،‬نو زه به هغه او دهغه‬
‫شريک دواړه سره پريږدم‪.‬‬
‫هغه څه چې ريا نه ده‪:‬‬
‫عن ابی ذر رضی هللا عنه‪ ،‬قيل لرسول هللا صلى‬
‫هللا عليه وسلم‪ «:‬أرأيت الرجل يعمل العمل من‬
‫الخير‪ ،‬ويحمده الناس عليه؟ قال “تلك عاجل‬
‫بشرى المؤمن» (المسلم ‪.)۲۶۴۲:‬‬
‫ژباړه‪ :‬د ابې ذر نه روايت دی چه له رسول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم نه پوښتنه وشوه چه د هغه‬
‫سړي په باره کې ستا نظر څه دی؟ چې څه نيک‬
‫کار وکړي او خلک د هغه صفت شروع کړي‪ ،‬نبی‬
‫صلی هللا عليه وسلم وفرمايل‪ :‬دا د مؤمن د پاره‬
‫عاجل انعام او زيرې دی ‪.‬‬
‫يعنی په دې سره د هغه د آخرت اجر نه‬
‫کميږي ځکه چه د ده نيت دا نه وو چې خلک د‬
‫ده صفت وکړي‪ ،‬علماؤ دا بيان هم کړی دی چه‬
‫که کوم د صالحيت يا مال واله کس ددې د پاره‬
‫څه عمل وکړي چې خپل ماتحت کسان يې هغه ښه‬
‫عمل ته تشويق او ترغيب شي نو دا هم ريا نه‬
‫ده‪.‬‬
‫ريا سخته خطرناکه ده خو د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم الرښونه په نظر کې ونيسئ‪:‬‬
‫ريا سخته خطرناکه ده او شرک شميرل کيږي‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪ «:‬الشرك‬
‫فيكم أخفى من دبيب النمل على الصفا أال أدلك‬
‫على شيء إذا فعلته أذهب هللا عنك صغار ذلك‬
‫وكباره؟ تقول‪ « :‬اللهم إني أعوذ بك أن أشرك‬
 ‫حنفي عقيده ‪117........................................................‬‬

‫(صحيح‬ ‫بك وأنا أعلم وأستغفرك لما ال أعلم »‬

‫الجامع ‪.)۲۸۷۶‬‬
‫ژباړه‪ :‬په تاسې کې شرک په يوه ډبره باندې‬
‫د مږې د پښو آواز نه هم پټ دی‪ ،‬آيا تاسې ته‬
‫د داسې شي الرښوونه ونه کړم چه که هغه عملي‬
‫کړئ هللا تعالی به تاسې د کوچنی او لويې ريا‬
‫نه لرې وساتي؟ دا دعا به وايئ‪« :‬اللهم إني‬
‫أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم وأستغفرك لما‬
‫ال أعلم»‬
‫يعنى‪ :‬ای هللا! زه پر تا پنا غواړمه له دې‬
‫نه چې ستا سره څوک شريک کړم او حال دا چې‬
‫زه ور باندې پوه وم او ستا نه بخښنه غواړم‬
‫په هغه چې زه ورباندې نه پوهيږم ‪.‬‬
‫پس مونږ بايد هره ورځ دا دعا ووايو‬
‫[اللهم إني أعوذ بك أن أشرك بك وأنا أعلم‬
‫وأستغفرك لما ال أعلم] تر څو هللا تعالی مونږ‬
‫ته له ريا څخه نجات راکړي‪.‬‬
‫د شرک څخه د ځان ساتنې اسباب‬
‫‪ -۱‬شرک پيژندل ‪.‬‬
‫شيخ علی قاري په شرح فقه اکبر کې ليکلي‬
‫دي د ايمان د ماتوونکو شيان پيژندل واجب دي‬
‫‪.‬‬
‫شيخ عبدالرحمن په فتح المجيد وايي ‪":‬فال‬
‫يأمن من الوقوع في الشرك إال من هو جاهل به"‬
‫يعنې‪ :‬څوک چې شرک ونه پيژني هغه په شرک‬
‫باندې د اخته کېدو نه په امن کېدای نشي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د شرک څخه د خلکو منع کول ‪.‬‬
‫ځکه علم پخپل ذات کې امانت دی چې نورو ته‬
‫به رسول کيږي او امر بالمعروف او نهی عن‬
‫المنکر ددې امت د علماؤ او ټولو مسلمانانو‬
‫مسئوليت دی ‪.‬‬
‫په شرک کې د اخته کېدو اسباب‬
‫اول‪ -‬د صالحانو په حق کې غلو ‪:‬‬
‫‪........................................................118‬حنفي عقيده‬

‫د صالحو کسانو په حق کې غلو‪ ،‬يعنې د حد‬

‫څخه تېرېدل داسې چې د شرعی خالف د هغه د حد‬
‫څخه زيات صفت‪ ،‬پاکې او تقدس کول ‪.‬‬
‫مونږ ته چې اسالمي شريعت د صالحو کسانو حد‬
‫را ښودلی دا دی چې‪ :‬د هغوی سره د هللا تعالی‬
‫پخاطر دوستي او محبت وساتو‪ ،‬د هغوی سره د‬
‫هللا تعالی پخاطر ملګري او په نيکو کارونو کې‬
‫د يو د بل مدد وکړو ‪.‬‬
‫ددې څخه عالوه د صالحو کسانو په حق کې غلو‬
‫کولو څخه اسالمي شريعت منع کړي يو ځکه د‬
‫پخوانيو امتونو د هالکت يوه وجه دا ؤ چې د‬
‫صالحو کسانو په باره کې يې غلو اختيار کړه‬
‫‪.‬‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫يا أْ‬ ‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪َ[:‬‬
‫ِتابِ‬ ‫هل الك‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِال الحق‬ ‫َّ‬‫َلى اَّللِ إ‬
‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ ُ‬
‫ولوا ع‬ ‫ََال َ‬
‫تق‬ ‫ْ و‬‫ُم‬
‫ِك‬‫ِين‬‫ِي د‬
‫لوا ف‬ ‫ُْ‬
‫تغ‬‫َال َ‬
‫ُُ‬
‫ه‬ ‫َت‬‫ِم‬‫َل‬
‫َك‬ ‫ل َّ‬
‫اَّللِ و‬ ‫َسُوُ‬
‫َ ر‬
‫يم‬‫َْ‬
‫مر‬‫ُ َ‬‫بن‬‫ِيسَى اْ‬ ‫ُ ع‬ ‫َس‬
‫ِيح‬ ‫َا ْ‬
‫الم‬ ‫نم‬‫َِّ‬
‫إ‬
‫ه]‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬‫ٌ م‬‫ُوح‬‫َر‬‫َ و‬
‫يم‬‫َْ‬
‫مر‬ ‫َ‬
‫ِلى َ‬‫ها إ‬ ‫َ‬
‫ألقاَ‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬ای اهل کتابو! پخپل دين کې له‬
‫پولو مه اوړئ او هللا ته پرته له حقو خبرو د‬
‫ً خبره همدا ده چې‬ ‫بل څه نسبت مه کوئ يقينا‬
‫مسيح عيسی د مريمې زوی او د هللا رسول دی هغه‬
‫کلمه يې ده چې مريمې ته يې ورکړې او د هللا له‬
‫لوري روح وو ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي ‪«:‬إياكم‬
‫والغلو‪ ،‬فإنما أهلك من كان قبلكم الغلو»‬
‫(رواه اإلمام أحمد والترمذي)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬پرهيز وکړئ تاسې له غلو‪ ،‬ځکه چې د‬
‫تاسې نه مخکې چې وو هغوی د دغه غلو په وجه‬
‫هالک شوی وو ‪.‬‬
‫په صحيح البخاري کې د ابن عباس رضی هللا‬
‫عنهما روايت نقل شوی دی چې‪ :‬هللا سبحانه‬
‫وتعالی فرمايلي‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪119........................................................‬‬

‫دا َ‬
‫وال‬ ‫ًَّ‬
‫ن و‬ ‫َُّ‬
‫ذر‬‫تَ‬ ‫ْ َ‬
‫وال َ‬ ‫ُم‬
‫َك‬ ‫لَ‬
‫هت‬ ‫َُّ‬
‫ن آِ‬ ‫ذر‬‫تَ‬‫الوا َال َ‬‫َ ُ‬‫َق‬
‫[و‬
‫ُّ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َاعا وال يغوث ويعوق ونسرا * وقد أضلوا‬
‫َ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫سُو‬
‫ًا] (نوح‪.)۲۴ ،۲۳ :‬‬ ‫َث‬
‫ِير‬ ‫ك‬
‫ژباړه ‪:‬او ويې ويل‪ :‬بايد خپل خدايان پرې‬
‫نږدئ‪ ،‬بايد ود‪ ،‬سواع‪ ،‬يغوث او يعوق او يسر‬
‫بتان پرې نږدئ ‪ .‬او په تحقيق چې ډير يې بې‬
‫الرې کړل ‪.‬‬
‫ابن عباس رضی هللا عنه چې د امت ستر عالم او‬
‫د قرآن ترجمان دی وايي‪ :‬ود‪ ،‬سواع‪ ،‬يغوث‪،‬‬
‫يعوق او نسرا د نوح عليه السالم د قوم صالح‬
‫کسان وو‪ ،‬چې هغوی د دغو کسانو په حق کې غلو‬
‫وکړه د شيطان د وسواسو په وجه يې د هغوی د‬
‫مجسمو او قبرونو لمانځنه او عبادت کولو ‪.‬‬
‫نو ځکه جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم خپل‬
‫امت ته وصيت کړی دی چې زما قبر د عبادت ځای‬
‫مه ګرځوئ او هللا تعالی ته يې داسې دعا کړې ده‬
‫‪:‬‬
‫ُ‬ ‫ً‬
‫«اللهم ال تجعل قبري وثنا يعبد»‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬ای هللا ! زما قبر بت او د عبادت‬
‫کولو ځای مه ګرځوه ‪.‬‬
‫او ددې عمل په وعيد کې فرمايي‪« :‬اشتد غضب‬
‫هللا على قوم اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد»‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬سخت شو ی عذاب د هللا تعالی په هغه‬
‫قوم باندې چې د انبياؤ قبرونه يې مسجد‬
‫ګرځولی دی ‪.‬‬
‫نن عصر کې هم د قبرونو عبادات او د‬
‫جاهليت د وخت شرکي اعمال رواج لري ‪.‬‬
‫د مثال په توګه‪ :‬ځينې چې کله ناوی کور ته‬
‫وړي لومړی يې د مزار د روضی څخه چاپيره‬
‫طواف ورکوي تر څو د دوی په ګمان مبارکه شي‪،‬‬
‫دا عمل که د تعظيم لپاره وي شرک دی ‪.‬‬
‫او ځينې کسان خپله ناوې د غزني په‬
‫زيارتونو ګرځوي او ناوې پخپل الس منجورانو‬
‫‪........................................................120‬حنفي عقيده‬

‫ته قلنګ ورکوي‪ ،‬او همدارنګه په ډيرو سيمو‬

‫کې د ناوې سورلی د ذبحه کړي چرک يا څاروي‬
‫په وينه رنګوي چې د دوی په اصطالح مبارک شي‪،‬‬
‫دا کار هيڅ اصل نلري تبرک غير مشروع دی چې‬
‫بيان يې وروسته را روان دی ‪.‬‬
‫دوهم ‪ -‬د شرکي خبرو او اقوالو څخه پرهيز ‪:‬‬
‫د شرک ځينې اقوال او خبرې په الندې ډول دي‬
‫‪:‬‬
‫‪ -۱‬د ډيرو قسمونو يادولو څخه پرهيز کول ‪.‬‬
‫‪ -۲‬زماني ته د ښکنځل کولو څخه پرهيز ‪:‬‬
‫د ابی هريرة رضی هللا عنه نه روايت دی چې‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪« :‬قال هللا ‪-‬‬
‫تعالى‪ -‬يؤذيني ابن آدم‪ ،‬يسب الدهر » (رواه‬
‫البخاري) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هللا تعالی فرمايي‪ :‬د آدم بچيه ما ته‬
‫ضرر رسوي هغه دا چې زمانې ته ښکنځل کوي ‪.‬‬
‫په نورو احاديثو کې باد او نور ياد شوي‬
‫دي يعنې‪ :‬ورځې‪ ،‬شپې‪ ،‬باد‪ ،‬باران او نورو ته‬
‫بد ويل اصالً هللا جل جال له ته بد ويل دي‬
‫(العياذ باهلل) ځکه چې دا هر څه د هغه (جل‬
‫جالله) په امر چليږي ‪.‬‬
‫‪ -۳‬السالم علی هللا ويل غلط دي ‪:‬‬
‫السالم علی هللا ويل غلط دي او ددې قول څخه‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم منع فرمايلي دي ده‬
‫‪.‬‬
‫فرمايي‪« :‬ال تقولوا‪ :‬السالم على هللا فإن هللا هو‬
‫السالم» (متفق عليه) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬تاسې مه واياست چې‪ :‬السالم علی هللا‬
‫ً چې هللا تعالی‬ ‫(سالمتيا د وي پر هللا) پس يقينا‬
‫السالم (سالم او سالمت دی) ‪.‬‬
‫‪ -۴‬داسې ويل چې ان شاء هللا‪ ،‬هللا به دې وبښي غلط دي ‪:‬‬
‫داسې ويل چې‪ :‬اللهم اغفرلي ان شئت او‬
‫ً ان شاء هللا‪ ،‬يا‬ ‫ځينې خلک وايي‪ :‬جزاک هللا خيرا‬
 ‫حنفي عقيده ‪121........................................................‬‬

‫داسې هللا به تا ته ان شآء هللا بښنه وکړي‪ ،‬داسې‬

‫ويل ځکه غلط دي چې هللا تعالی د بښنې او جزا‬
‫څخه عاجز نه دی او د خالص يقين سره ټکر دی‬
‫‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي ‪:‬‬
‫َّ اغفر لي إن شئت‪،‬‬ ‫َّ‬
‫اللهم‬ ‫‪« :‬ال يقل أحدكم‪:‬‬
‫َّ ارحمني إن شئت» (متفق عليه) ‪.‬‬ ‫َّ‬
‫اللهم‬
‫يعنې‪ :‬د تاسې څخه دې څوک نه وايي چې‪ :‬ای‬
‫هللا ما ته بښنه وکړه که د اراده او خوښه وي‪،‬‬
‫او په ما باندې رحم وکړه که دې اراده او‬
‫خوښه وي ‪.‬‬
‫‪ -۵‬ملک الملوک‪ ،‬قاضی القضاة‪ ،‬شاهنشاه نومونو څخه پرهيز ‪:‬‬
‫د ملک الملوک (د پاچاهانو پاچا) يا‬
‫شاهنشاه‪ ،‬قاضی القضاء (دقاضيانو قاضي)‪،‬‬
‫سلطان السالطين (د پاچاهانو سلطان) او داسې‬
‫نور نومونه ايښودل د مخلوق له شانه سره نه‬
‫لګي ځکه چې دا نمونه د هللا د ستر مقام لپاره‬
‫خاص دي ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪« : :‬إن‬
‫أخنع اسم عند هللا‪ ،‬رجل تسمى ملك األمالك»‬
‫ژباړه‪ :‬د هللا تعالی په نزد ذليل ترين نوم‬
‫هغه دی چې د يو سړي نوم ملک االمالک وي‬
‫(دپادشاهانو پادشاه) يا په دې نومول شوی وي‬
‫‪.‬‬
‫سفيان وايي‪" :‬مثل شاه شاه" يا شاهنشاه‬
‫يعنې يوازې ملک امالک ته خاص نه بلکي هر هغه‬
‫صفت چې هللا تعالی ته خاص وي د داسې نوم او‬
‫لقب ايښودل حرام دي په حديث شريف په دې‬
‫باره داسې وعيد ذکر شوی دی‪« :‬أغيظ رجل على‬
‫هللا يوم القيامة وأخبثه»(متفق عليه) ‪.‬‬
‫يعنې‪( :‬دغو لقب واله) سړي ته به هللا تعالی‬
‫د قيامت په ورځ په غضب وي او هغه به بد ګڼې‬
‫‪.‬‬
‫‪........................................................122‬حنفي عقيده‬

‫آتم فصل‬
‫توسل‬
‫د توسل تعريف‪:‬‬
‫توسل په لغت کې تقرب او نږېوالی ته وايي‬
‫او د شريعت په اصطالح کې د نيکو اعمالو په‬
‫وسيله هللا سبحانه وتعالی ته نږدې کېدو او‬
‫وسيله کولو ته توسل وايي ‪.‬‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬يا أيها الذ‬
‫ة‪]...‬‬ ‫ِيلَ‬
‫َس َ‬ ‫ِ ْ‬
‫الو‬ ‫ْ إ‬
‫َِليه‬ ‫ُوا‬
‫َغ‬ ‫ْ اَّللَ و‬
‫َاْ‬
‫بت‬ ‫ُوا‬ ‫ْ َّ‬
‫اتق‬ ‫ُوا‬ ‫آَ‬
‫من‬
‫(المائده ‪. )۳۵‬‬
‫ژباړه‪ :‬ای مؤمنانو! له هللا نه وډار شئ او د‬
‫هغه په لور وسيله ولټوئ (صالح اعمال) ‪.‬‬
‫د علماؤ په اتفاق د وسيلې نه مراد صالح‬
‫اعمال او ښه کارونه دي ‪.‬‬
‫توسل په مشروع او غير مشروع تقسيم شوی دی‬
‫‪.‬‬
‫مشروع توسل‪:‬‬
‫مشروع توسل هغه دی چې د هللا تعالی د محبت‬
‫او رضا د پاره د صالحو اعمالو په واسطه تر‬
‫سره شي چې الندې ډولونه لري‪:‬‬
‫اول‪:‬‬
‫توسل د هللا تعالی په اسماء او صفاتو‪ ،‬هللا‬
‫سبحانه وتعالی فرمايي ‪:‬‬
‫ُوا‬ ‫َ‬
‫َذر‬‫ها و‬‫َِ‬‫ه ب‬‫ُوُ‬‫دع‬ ‫َ‬
‫َى فاْ‬ ‫ُسْن‬ ‫ْ‬
‫الح‬ ‫َاُ‬
‫ء‬ ‫األَسْم‬
‫َّللِ ْ‬
‫ََِّ‬
‫[و‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْزون ما كانوا‬ ‫َ‬‫ْ‬‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ِ سيج‬ ‫ِه‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِي أسمائ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِين يلحِدون ف‬ ‫َ‬ ‫الذ‬‫َّ‬
‫ن] (األعراف‪):‬‬‫َلوَ‬ ‫ُ‬‫ْم‬‫يع‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬او هللا پاک د غوره نمونو څښتن دی په‬
‫هغو سره يې ياد کړئ او د هغو خلکو څه پروا‬
‫مه ساتئ چې د هللا په نمونو کې کوږوالی کوي ‪.‬‬
‫ډير ژر به هغوی ته د خپلو کړنو جزاء ورکول‬
‫شي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪123........................................................‬‬

‫لکه بنده په دعا کې وايي ای زما رحيمه‬

‫ربه ته په ما رحم وکړئ ای غفوره پروردګاره‬
‫ته ما ته عفوه وکړې او داسې نور‪.‬‬
‫قال أبوحنيفة رحمه هللا ‪(:‬ال ينبغي ألحد أن‬
‫يدعو هللا إال به والدعاء المأذون فيه المأمور‬
‫به ما استفيد من قوله تعالى " وهلل األسماء‬
‫الحسنى فادعوه بها وذروا الذين يلحدون في‬
‫أسمائه سيجزون ما كانوا يعملون)‪.‬‬
‫العقيدة‬ ‫(الدر المختار من حاشية رد المحتار‪ ،۳۹۶/۶ :‬شرح‬
‫الطحاوية ص‪ , ۲۳۴‬وشرح الفقه األكبر للقاري ص ‪.)۱۹۸‬‬
‫ابی حنيفه رحمه هللا وايي‪ :‬د هيڅ چا د پاره‬
‫نه ښايي (جايز نه ده) چې پرته له هللا تعالی‬
‫بل څوک وبولې مګر دا چې په دعا کې يوازې هللا‬
‫تعالی وبولې‪ ،‬په دليل د دغه آيت شريف‪ :‬وهلل‬
‫األسماء الحسنى فادعوه ‪.....‬‬
‫دوهم ‪:‬‬
‫هللا تعالی ته د ايمان او توحيد په وسيله‬
‫َا‬ ‫ََّ‬
‫بن‬ ‫توسل کول‪ ،‬هللا سبحانه وتعالی فرمايي‪[ :‬ر‬
‫َ‬
‫مع‬ ‫َا َ‬ ‫ُب‬
‫ْن‬ ‫َاك‬
‫ْت‬ ‫ل ف‬ ‫َا الر‬
‫َّسُوَ‬ ‫َع‬
‫ْن‬ ‫َ َّ‬
‫اتب‬ ‫ْ و‬ ‫َنز‬
‫ََلت‬ ‫َا أ‬
‫ِم‬‫َّا ب‬‫من‬ ‫آَ‬
‫َ‬
‫ِين] (آل عمران ‪. )۵۳‬‬‫ِد‬ ‫َّ‬
‫الشاه‬
‫ژباړه‪ :‬ای زمونږ ربه! مونږ ايمان راوړی‬
‫دی په هغه کتاب چې تا نازل کړی دی او پيروي‬
‫مو کړې ده د رسول ستا نو وليکه مونږ سره له‬
‫شاهدانو (زمونږ نمونه د منونکو په فهرست کې‬
‫وليکه) ‪.‬‬
‫دريم‪:‬‬
‫توسل کول په خپلو نيکو اعمالو لکه په‬
‫لمونځ‪ ،‬روژه‪ ،‬صدقه او د محرماتو نه ځان‬
‫ساتل ‪ .‬لکه په صحيحينو کې قصه د دريو نفرو‬
‫ذکر شوی ده چې دوی په يوه غار کې وو ډبره‬
‫را ولويده او د غار خوله يې بنده کړه نو‬
‫دوی هللا تعالی ته د خپلو نيکو اعمالو په‬
‫‪........................................................124‬حنفي عقيده‬

‫يادولو او توسل سره دعا وکړه او هللا تعالی‬

‫پخپل فضل د غار له خولی څخه ډبره لرې کړه‪.‬‬
‫د ديني فائدې لپاره د غو دريو کسانو قصه‬
‫را نقلوو ‪:‬‬
‫بنِ‬ ‫َ ْ‬ ‫َر‬ ‫ُم‬‫بنِ ع‬ ‫اَّللِ ْ‬
‫ِ َّ‬ ‫ْد‬‫َب‬‫َن ع‬ ‫ْم‬ ‫َّح‬
‫ْد الر‬ ‫َب‬‫وعن أبي ع‬
‫َ‬
‫ْت رسول هللا صلى‬ ‫ُ‬ ‫ِع‬‫َّابِ‪ ،‬رضي هللا عنهما قال‪ :‬سم‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫الخط‬
‫َاَ‬
‫ن‬ ‫ْ ك‬ ‫َّن‬
‫ِم‬‫ة نفر م‬ ‫ثُ‬‫ثالََ‬‫َ َ‬‫لق‬‫ََ‬‫انط‬‫ل« ‪ْ :‬‬ ‫ُوُ‬ ‫يق‬‫لم َ‬ ‫ِ وسََّ‬ ‫ْه‬‫لي‬‫ََ‬‫هللاُ ع‬
‫ه‪،‬‬ ‫لوُ‬ ‫َُ‬‫دخ‬ ‫ََ‬‫ٍ ف‬ ‫َار‬‫َِلى غ‬ ‫ُ إ‬ ‫ِيت‬ ‫المب‬ ‫ُ ْ‬ ‫هم‬‫َاُ‬ ‫َّى آو‬ ‫َت‬‫ْ ح‬ ‫ُم‬ ‫َْ‬
‫لك‬ ‫َب‬‫ق‬
‫َ‪،‬‬ ‫َ‬
‫ْ الغار‬ ‫ْ‬ ‫ْه‬
‫ِم‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫ْ ع‬ ‫دت‬ ‫َ‬
‫ِ فسََّ‬ ‫ْ‬
‫ِن الجبل‬ ‫َ‬ ‫ٌ م‬ ‫َخْرة‬ ‫ْ ص‬ ‫َت‬‫در‬‫ََ‬ ‫ْ‬
‫فانح‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِال أن‬ ‫َّ‬ ‫ِ إ‬ ‫َة‬ ‫ْ‬
‫َّخر‬‫ِن الص‬ ‫ْ‬ ‫ْ م‬ ‫ُ‬
‫ينجِيكم‬ ‫ْ‬ ‫ه ال ُ‬ ‫َّ‬
‫ِنُ‬ ‫الوا‪ :‬إ‬ ‫َ ُ‬‫َق‬‫ف‬
‫ُ‬
‫َالكم‪.‬‬ ‫ْم‬ ‫َ‬
‫ُوا هللا تعالى بصالح أع‬ ‫ْ‬
‫تدع‬ ‫َ‬
‫بوانِ شَي‬ ‫َ‬ ‫َاَ‬ ‫َّ‬
‫ْخَانِ‬ ‫لي أَ‬ ‫ن ِ‬ ‫َّ ك‬‫هم‬‫اللُ‬ ‫هم‪:‬‬ ‫ِنُ‬ ‫ٌ م‬ ‫قال رجل‬
‫َال ماالً‬ ‫هالً و‬ ‫َ‬
‫هما أْ‬ ‫ْلَ‬ ‫ُ قب‬ ‫ِق‬ ‫َ‬
‫ُ الَ أغب‬ ‫ْت‬‫ُن‬‫ِيران‪ ،‬وك‬ ‫َب‬‫ك‬
‫َتى‬‫َّ‬ ‫َا ح‬ ‫ْهم‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫ْ ع‬‫ِح‬ ‫ُ‬
‫ْ أر‬ ‫َ‬
‫ْما فلم‬ ‫ً‬ ‫يو‬‫ِ َ‬ ‫َّ‬
‫ُ الشجر‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫فنأى بي طلب‬ ‫َ‬
‫ِمين‪،‬‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْت لهما غبوقهما فوجدتهما نائ‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َلب‬‫َح‬‫ما ف‬ ‫ناَ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫هالً أو‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫َا أْ‬ ‫هم‬ ‫َ‬
‫ْلُ‬ ‫َ‬
‫َ قب‬ ‫ِق‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ن أغب‬ ‫َأْ‬‫َ‬ ‫َا و‬ ‫َ‬
‫ن أوقظهم‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫هت أْ‬ ‫َر‬
‫ِْ‬ ‫َك‬‫ف‬
‫ُ‬
‫ِر‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِى أنتظ‬ ‫َ‬ ‫يد‬‫َلى َ‬ ‫َ‬ ‫ُ ع‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َالقدح‬ ‫ْ‬ ‫و‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِثت‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ماال‪ ،‬فلب‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِبية يتضاغون‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيقاظهما حتى برق الفجر والص‬ ‫َ‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫است‬
‫ْ‬
‫ِن‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫د قدمى فاستيقظا فشربا غبوقهما ‪.‬اللهم إ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َْ‬‫ِن‬‫ع‬
‫ُ‬
‫ْن‬ ‫نح‬ ‫ما َ‬ ‫َّا َ‬ ‫َن‬‫ْ ع‬ ‫ِج‬‫َر‬‫َف‬ ‫ِكَ ف‬ ‫ْه‬‫َج‬‫ء و‬ ‫َاَ‬ ‫ِغ‬‫بت‬‫ِكَ اْ‬ ‫َ‬
‫ُ ذل‬ ‫ْ‬
‫َلت‬ ‫َع‬‫ُ ف‬‫ْت‬‫ُن‬‫ك‬
‫ً ال‬ ‫ْئا‬ ‫ْ شَي‬ ‫َت‬ ‫َر‬
‫َج‬ ‫ْ‬
‫فانف‬ ‫َة‪،‬‬ ‫َّخْر‬
‫ِ الص‬ ‫ِه‬‫هذ‬‫ْ َ‬ ‫ِن‬‫ِ م‬ ‫ِيه‬ ‫ف‬
‫ْ‬
‫ِنه‪.‬‬ ‫َ م‬ ‫ُوج‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ُون الخر‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫يسْتطيع‬ ‫َ‬
‫ْ‬
‫ٍ كانت‬ ‫بنة عم‬‫ُ‬‫َ‬ ‫ِيَ اْ‬ ‫ْ ل‬ ‫َ‬
‫ه كانت‬ ‫َّ‬
‫ِنُ‬ ‫َّ إ‬‫هم‬ ‫َّ‬
‫قال اآلخر ‪:‬اللُ‬
‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬
‫َِليَّ » وفي رواية‪ « :‬كنت أحِبها‬
‫ُ‬‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّاسِ إ‬ ‫َّ الن‬ ‫َب‬‫َح‬‫أ‬
‫لى‬ ‫ََ‬ ‫ها ع‬ ‫تَ‬‫دُ‬‫َْ‬‫َر‬
‫َأ‬‫ِسَاء‪ ،‬ف‬ ‫ل الن‬ ‫َاُ‬ ‫ِج‬‫ُّ الر‬ ‫يحب‬ ‫ما ُ‬ ‫َشد َ‬ ‫َأ‬‫ك‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫ٌ‬
‫ها سَنة م‬ ‫َ‬ ‫َِ‬‫ْ ب‬ ‫َّت‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َتى ألم‬ ‫َّ‬ ‫ِى ح‬ ‫ِن‬‫ْ م‬ ‫َت‬ ‫َ‬
‫متنع‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ها فاْ‬ ‫ْسَ‬‫نف‬‫َ‬
‫َار‬ ‫ِين‬ ‫ة د‬ ‫ِائَ‬
‫َم َ‬ ‫َ و‬ ‫ِشْرين‬ ‫ِا ع‬ ‫ُه‬‫ْت‬ ‫َي‬‫ْط‬ ‫َ‬
‫َأع‬ ‫ِى ف‬ ‫تن‬‫ءْ‬‫َاَ‬ ‫َج‬‫َ ف‬ ‫ِين‬ ‫ِن‬
‫الس‬
‫ٍ‬
‫َّى‬‫َت‬ ‫لت‪ ،‬ح‬ ‫ََ‬‫َع‬
‫ها فف‬ ‫َِ‬ ‫ْس‬‫نف‬‫َ َ‬ ‫ْن‬
‫بي‬ ‫ََ‬‫ِى و‬ ‫ْن‬‫بي‬ ‫ِىَ َ‬ ‫تخَل‬ ‫ن ُ‬ ‫َْ‬‫لى أ‬ ‫ََ‬‫ع‬
‫ُ‬
‫دت‬ ‫َْ‬ ‫َع‬ ‫َّا ق‬ ‫لم‬‫ََ‬
‫ها » وفي رواية‪« :‬ف‬ ‫َْ‬‫لي‬‫ََ‬‫ُ ع‬ ‫ْت‬
‫در‬‫ََ‬‫ِذا ق‬ ‫َ‬ ‫إ‬
‫ِالَّ‬
‫َ إ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ُضَّ الخاتم‬ ‫َ‬
‫ِ هللا وال تف‬ ‫اتق‬‫ها‪ ،‬قالت‪َّ :‬‬ ‫َ‬ ‫َْ‬‫ْلي‬ ‫ِج‬ ‫َ‬
‫ْن ر‬ ‫بي‬‫َ‬
‫ُّ الناسِ إ‬‫َّ‬ ‫َب‬ ‫َ‬ ‫َه‬ ‫ْ‬
‫َنَ‬ ‫َفت ع‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َر‬ ‫ْ‬ ‫َق‬‫ِح‬
‫ِليَّ‬ ‫ِىَ أح‬ ‫ها و‬ ‫ِه‪ ،‬فانص‬ ‫ب‬
‫ْت‬
‫ُ‬ ‫ُن‬ ‫ن ك‬ ‫ِْ‬‫َّ إ‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫اللُ‬ ‫ها‪،‬‬ ‫َُ‬‫َيت‬ ‫ْط‬‫َع‬ ‫الذي أ‬ ‫َ َّ‬ ‫هب‬ ‫َّ‬
‫الذَ‬ ‫ْت‬
‫ُ‬ ‫َترك‬ ‫و‬
 ‫حنفي عقيده ‪125........................................................‬‬

‫ُ‬
‫ْن‬‫نح‬‫ما َ‬ ‫َّا َ‬ ‫َن‬‫ْ ع‬ ‫ُج‬‫ْر‬‫ِكَ فاف‬ ‫ْه‬‫َج‬ ‫ء و‬ ‫َاَ‬ ‫ِغ‬
‫بت‬‫ِكَ اْ‬ ‫َل‬‫ُ ذ‬ ‫ْلت‬ ‫َع‬
‫ف‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِيعون‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫َتِ الصخرة غير أنهم ال يستط‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيه‪ ،‬فانفرج‬ ‫ف‬
‫َ‬
‫ِنها‪.‬‬‫ْ‬ ‫َ م‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫الخروج‬ ‫ْ‬
‫َاَ‬
‫ء‬ ‫ُجر‬‫ُ أ‬ ‫ْت‬ ‫ْج‬
‫َر‬ ‫َأ‬‫ِي اسْت‬ ‫ِن‬‫َّ إ‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫اللُ‬ ‫ِث‪:‬‬‫َّال‬
‫ل الث‬ ‫َاَ‬‫وق‬
‫َّ‬
‫َ الذي له‬‫َّ‬ ‫َك‬ ‫َ‬
‫ٍ تر‬ ‫َاحِد‬ ‫ٍ و‬ ‫َج‬
‫ُل‬ ‫َ ر‬ ‫ْر‬ ‫َ‬
‫ْ غي‬ ‫َُ‬
‫هم‬ ‫َ‬
‫ْ أج‬
‫ْر‬ ‫ُهم‬‫ْت‬‫َ‬
‫ْطي‬ ‫َع‬‫َأ‬
‫و‬
‫َّرت أجره حتى كثرت منه األموال‬ ‫وذهب فثم‬
‫ِي‪،‬‬ ‫َج‬
‫ْر‬ ‫َِليَّ أ‬
‫ِ إ‬ ‫َد‬
‫فجائنى بعد حين فقال يا عبد هللا أ‬
‫َر‬
‫ِ‬ ‫َق‬ ‫َ ْ‬
‫الب‬ ‫ِ و‬ ‫ِل‬ ‫َ اإل‬
‫ِب‬ ‫ِن‬‫ِك‪ :‬م‬ ‫ْر‬‫َج‬‫ْ أ‬ ‫َى من‬ ‫تر‬‫ما َ‬ ‫ُّ َ‬‫ُل‬‫لت‪ :‬ك‬ ‫ُْ‬‫َق‬
‫ف‬
‫هزيْ‬ ‫َ‬
‫اَّللِ ال تسْتْ‬
‫ْد َّ‬ ‫َ‬ ‫َب‬ ‫ِيق فقال‪ :‬يا ع‬ ‫َالر‬
‫َّق‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َالغنم و‬ ‫ْ‬ ‫و‬
‫َُ‬
‫ه‬ ‫ه فاسْتاق‬ ‫َُّ‬
‫لُ‬ ‫ه ك‬ ‫ذُ‬‫ََ‬‫َخ‬‫َأ‬‫هزيُ بك‪ ،‬ف‬ ‫َْ‬‫َسْت‬
‫لت‪ :‬الَ أ‬ ‫ُْ‬
‫َق‬‫بي‪ ،‬ف‬
‫ِكَ‬‫َل‬‫ُ ذ‬‫لت‬‫َْ‬‫َع‬‫ُ ف‬‫ْت‬‫ُن‬‫ن ك‬ ‫ِْ‬‫َّ إ‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫اللُ‬ ‫ْئا‪،‬‬ ‫ْه شَي‬‫ِن‬ ‫ْ م‬‫ُك‬‫ْر‬
‫يت‬‫ْ َ‬ ‫لم‬‫ََ‬
‫ف‬
‫َتِ‬‫َج‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِيه‪ ،‬فانفر‬ ‫ْن ف‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ما نح‬ ‫َنا َ‬‫َّ‬ ‫ْ ع‬ ‫ُج‬ ‫ْ‬
‫ِك فافر‬‫َ‬ ‫ْه‬‫َج‬‫ء و‬ ‫َ‬
‫بتغاَ‬ ‫اْ‬
‫َ‬
‫ُوا يمشون » متفق عليه‪.‬‬
‫ٌ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫الصخرة فخرج‬‫ْ‬ ‫َّ‬
‫له حضرت ابو عبد الرحمن عبدهللا بن عمر رضي‬
‫هللا عنه څخه روايت دي فرمايي‪:‬‬
‫له نبي صلي هللا عليه وسلم څخه مې واوريدل‬
‫چې ويې فرمايل‪ :‬د تاسې څخه مخکې دري کسه په‬
‫سفر روان شول او د شپې تيرولو لپاره يوه‬
‫غار ته ننوتل‪ ،‬ناګهان يوه لويه ډبره له غره‬
‫څخه را ورغړيده او د غار خوله يې بنده کړه‪،‬‬
‫دوي وويل چې هيڅ شي به تاسې ته نجات درنه‬
‫کړي مګر دا چې خپل نيک اعمال هللا جل جالله ته‬
‫واسطه کړو او مونږ ته نجات را کړي‪.‬‬
‫يوه له دوي څخه وويل‪ :‬يا هللا زما مور او‬
‫پالر ډير زاړه او نا توانه وو‪ ،‬ما به د دوي‬
‫نه تر مخه خپل اوالدونه نه مړول تر څو به مې‬
‫چې دوي نه وو ماړه کړي‪ ،‬يوه ورځ د ونې په‬
‫لټه کې لرې والړم کله چې بيرته را وګرځيدم‬
‫دوي ويده شوي وو ما چې کله د دوي برخه شيدې‬
‫راوړې ګورم چې دوي ويده دي نو ما دا ښه ونه‬
‫ګڼله چې دوي له خوبه راويښ کړم يا دا شيدې‬
‫په خپلو اوالدونو وچښم ما تر هغې صبر وکړ چې‬
‫‪........................................................126‬حنفي عقيده‬

‫دوي را ويښ شي تر دې چې سهار شو دا په داسې‬

‫حال کې چې بچيان مې د پښو سره له لوږې شور‬
‫او غوغا کوله‪ ،‬تر څو دوی له خوبه را پاڅيدل‬
‫او خپلې شيدې يې وڅښلې‪.‬‬
‫يا هللا که ما دا کار ستا د رضا لپاره کړی‬
‫وي مونږ ته د دغه مشکل (ډبرې مشکل) نه نجات‬
‫راکړه‪.‬‬
‫پس دا ډبره دومره لرې شوه چې له هغه وتلي‬
‫نه شوای‪.‬‬
‫بل ملګري وويل‪ :‬يا هللا! زما يوه د کاکا لور‬
‫وه چې په ټولو خلکو کې ماته محبوبه وه‪ ،‬بل‬
‫روايت کې راځي چې په هغه لوړه درجه چې‬
‫نارينه ښځې محبوبې لري هغه ما ته محبوبه‬
‫وه‪ ،‬ما غوښتل له هغه سره يوځايوالی وکړم‬
‫ولې هغه له دې منع وکړه‪ ،‬ترڅو داسې يو کال‬
‫راغی چې قحطي وه هغه ما ته راغله او يو سل‬
‫او شل ديناره مې په دې شرط ورکړل ترڅو له‬
‫ما سره يو ځايوالي وکړي هغې دا کار وکړ تر‬
‫څو چې ما پرې تسط پيدا کړ‪ ،‬هغې وويل‪ :‬له هللا‬
‫جل جالله څخه وويريږه او دغه مهر(کنايه د‬
‫بکارت له پردې څخه) بې له حق څخه يی مه لرې‬
‫کوه‪ ،‬زه په داسې حال کې چې دا ماته ډيره‬
‫محبوبه وه د دې څخه لرې شوم او هغه مال چې‬
‫ما ورکړی وو له هغې هم تيرشوم يا هللا (جل‬
‫جالله) که دا کار ما ستا د رضا لپاره کړي وي‬
‫مونږ ته له دې مشکل نه نجات راکړې‪ ،‬ډبره لږ‬
‫نوره هم لرې شوه خو دوي وتالي نه شوای‪.‬‬
‫دريم وويل‪ :‬يا هللا (جل جالله) ما سره‬
‫مزدوران وو او مزدوري مې يې هم ورکړه غير‬
‫له يوه کس چې خپله مزدوري يې زما سره‬
‫پريښوده او والړ‪ ،‬ما د هغه مزد په تجارت کې‬
‫ولګاوه چې هغه ډيره ګټه وکړه هغه پس له څه‬
 ‫حنفي عقيده ‪127........................................................‬‬

‫وخته راغی او ويې ويل‪ :‬اې د هللا بنده هغه زما‬

‫مزدوري راکړه ما ورته وويل‪ :‬دغه ټول‬
‫اوښان‪،‬غواګانې‪ ،‬پسونه او غالمان چې وينې د‬
‫تا دي‪ .‬ويې ويل‪ :‬اې دهللا بنده ما باندې مسخرې‬
‫مه کوه‪ .‬ما ورته وويل چې مسخرې نه کوم‪ ،‬دې‬
‫وخت کې هغه ټول دغه مالونه له ځان سره يوړل‬
‫او هيڅ شي يې باقي پرې نه ښودل‪ ،‬يا هللا (جل‬
‫جالله) که دا کار ما ستا د رضا لپاره کړي وي‬
‫مونږ ته له دې مشکل نه نجات راکړې‪ ،‬پس هغه‬
‫ډبره د غار له خولې څخه لرې شوه او دوی له‬
‫غار څخه بيرون را ووتل‪.‬‬
‫په دې حديث شريف کې څو ټکو ته اشاره شوې‪:‬‬
‫د سختۍ په وخت کې دعا کول‪.‬‬
‫توسل په نيکو اعمالو سره جواز لري‪.‬‬
‫د مور او پالر خدمت او احسان او د دوي برتري‬
‫په اوالد او اهل باندې‪.‬‬
‫عفت او پاکدامني او د نفسي خواهشاتو مخالفت‬
‫لوي فضيلت لري‪.‬‬
‫په معامالتو کې ځوانمردي او د امانت ادا کول‬
‫د لوي اجر او فضيلت خبره ده‪.‬‬
‫او د هللا (جل جالله) د او لياوو د کرامت‬
‫اثبات‪.‬‬
‫او دا چې د دې دريو ملګرو نيت خالص د هللا جل‬
‫جالله رضا وه او هللا جل جال له ته د دوي‬
‫اعمال قبول شوي و نو ځکه ورته هللا جل جالله‬
‫د دوي د نيکو اعمالو په وسيله ورته له دې‬
‫مشکل څخه نجات ورکړ‪.‬‬
‫هللا (جل جالله) د مونږ ته هم د نيکو اعمالو‬
‫توفيق او خالص نيت نصيب کړي‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د خپل فقر او بې چارګۍ او خسران په يادولو توسل کول ‪:‬‬
‫داسې چې بنده خپل رب (جل جالله) ته د خپل‬
‫فقر بې وسۍ او خسران په وسيله توسل کوي لکه‬
‫‪........................................................128‬حنفي عقيده‬

‫هللا تعالی دخپل نبی حضرت ايوب عليه السالم قصه‬

‫ِيَ‬ ‫ِي َ‬
‫مسَّن‬ ‫َن‬
‫ه أ‬ ‫ََّ‬
‫بُ‬ ‫دى ر‬ ‫ْ َ‬
‫ناَ‬ ‫َ إ‬
‫ِذ‬ ‫يوب‬ ‫َُّ‬
‫َأ‬‫داسې بيانوي ‪[:‬و‬
‫َ] (االنبياء ‪. )۸۳‬‬ ‫َّاحِم‬
‫ِين‬ ‫ُ الر‬ ‫ْح‬
‫َم‬ ‫َر‬
‫َ أ‬‫َنت‬‫َأ‬ ‫ُّر‬
‫ُّ و‬ ‫الض‬
‫ژباړه‪ :‬او ياد کړه (ای محمده!) قصه د‬
‫ً‬
‫ايوب کله يې چې غږ وکړ رب خپل ته چې يقينا‬
‫ما ته رسېدلی دی ضرر (رنځ او مرض په بدن‬
‫کې) او ته ډير مهربانه يې له ټولو مهربانه‬
‫کوونکو څخه ‪.‬‬
‫او د خپل خسران په يادولو توسل کول‪ ،‬لکه‬
‫د حضرت يونس عليه السالم حال چې هللا تعالی يې‬
‫ه‬ ‫َن الَّ إ‬
‫َِلَ‬ ‫َاتِ أ‬‫لم‬ ‫ُُّ‬
‫ِي الظ‬ ‫دى ف‬ ‫َاَ‬‫َن‬‫داسې بيانوي‪[ :‬ف‬
‫َ‬
‫ِين] (األنبياء‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬‫ِ‬
‫ِي كنت من الظالم‬‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ِن‬ ‫َ َ‬
‫انكَ إ‬ ‫ْح‬ ‫َنت‬
‫َ سُب‬ ‫ِالَّ أ‬
‫إ‬
‫‪. )۷۸‬‬
‫ژباړه‪ :‬پس غږ يې وکړ په تيارو کې (داسې)‬
‫چې نشته الئق د عبادت مګر ته يې پاکي تا لره‬
‫ً چې زه وم له ظلم کوونکو څخه ‪.‬‬‫ده‪ ،‬يقينا‬
‫پنځم‪:‬‬
‫د مسلمان او صالح کس په دعا توسل کول‪ ،‬او‬
‫د هغه څخه دعا غوښتل په شرط ددې چې ژوندی‬
‫وي‪ ،‬ځکه چې صحابه کرامو رضوان هللا عليهم له‬
‫نبی کريم صلی هللا عليه وسلم څخه د باران دعا‬
‫غوښتې وه‪.‬‬
‫د يو مسلمان دعا د بل مسلمان لپاره‬
‫قبليږي ‪.‬‬
‫د مسلم په حديث شريف راغلي دي‪( :‬دعوة‬
‫المسلم ألخيه‪ ،‬بظهر الغيب‪ ،‬مستجابة‪ .‬عند‬
‫رأسه ملك موكل‪ .‬كلما دعا ألخيه بخير‪ ،‬قال‬
‫الملك الموكل به‪ :‬آمين‪ .‬ولك بمثل)”‪( .‬رواه‬
‫المسلم) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د مسلمان سړی دعا دخپل مسلمان‬
‫ورور دپاره په غايب کې قبليږي‪ ،‬دهغه سره‬
‫يوه د موکل په نوم فرښته ده چې دهغه دنده‬
‫ده چې هر کله هغه خپل کوم ورور ته غايبانه‬
 ‫حنفي عقيده ‪129........................................................‬‬

‫ښه دعا کوي‪ ،‬نو هغه فرښته ورباندې آمين‬

‫وايي او وايې تا لره دې همدغسې خير درکړي‬
‫(ستا په حق دې هم د هغه په مثل وي کوم چې‬
‫مسلمان ورور ته دې وغوښتل) (رواه مسلم) ‪.‬‬
‫ممنوع توسل ‪:‬‬
‫هغه توسل دی چې په اړه يې د کتاب هللا او‬
‫صحيح سنتو دليل نه وي او په دين کې څه اصل‬
‫ونه لري او دا په دری ډوله دی ‪:‬‬
‫‪ -۱‬هللا تعالی ته توسل کول په ذات د يو شخص که‬
‫څه هم پيغمبر وي‪ ،‬صالح کس وي او يا بل‬
‫څوک وي چې دوه ډوله دی ‪:‬‬
‫الف)‪ :‬دا چې توسل کوونکی له هغه څخه دعا او‬
‫غوښتنه کوي‪ ،‬داسې دعا او غوښتنه چې هغه‬
‫يوازې هللا تعالی ته خاص وي او د هغه په‬
‫قدرت کې وي‪،‬دا توسل شرک اکبر دی‪ ،‬ځکه دعا‬
‫عبادت دی او عبادت يوازې هللا تعالی لره دی‬
‫د هللا تعالی پرته بل چا ته عبادت يا بل څوک‬
‫په عبادت کې شريک کول شرک دی‪ ،‬مشرکانو‬
‫بتان هللا تعالی ته واسطه کول او د هغه نه‬
‫به يې غوښتنې کولې ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ِن دونِ َّ‬
‫اَّللِ‬ ‫ْ‬ ‫ُ م‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬وال تدع‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫ًا م‬
‫ِذ‬‫نكَ إ‬‫إَّ‬‫َ‬
‫َ ِ‬
‫ف‬ ‫لت‬‫َْ‬
‫َع‬‫ن ف‬ ‫َِ‬
‫إْ‬‫َ ف‬ ‫ُر‬
‫ُّك‬ ‫يض‬ ‫ُكَ و‬
‫َال َ‬ ‫ْف‬
‫َع‬ ‫ين‬‫ما ال َ‬ ‫َ‬
‫َ‬
‫ِين] (يونس ‪.)۱۰۶:‬‬ ‫َّ‬
‫الظاِ‬
‫لم‬
‫ژباړه‪ :‬پرته له هللا تعالی د بل چا عبادت مه‬
‫کوه‪ ،‬هغه چې نشي رسوالی نفعه تا ته (بلنه د‬
‫هغه) او نه ضرر رسولی شي تاته (بلنه دهغه)‬
‫ً‬
‫يقينا‬ ‫نو که بالفرض د غيرهللا عبادت وکړې نو ً‬
‫ته به وې دغه وخت له ظالمانو نه ‪.‬‬
‫حال دا چې مونږ ته هللا سبحانه وتعالی ددې‬
‫حکم نه دی کړې چې تاسې ما ته صالحين واسطه‬
‫کړئ يا د انبياء څخه غوښتنې وکړئ چې زه يې‬
‫درته پوره کړم بلکي مونږ ته يې حکم کړی دی‬
‫چې‪:‬‬
‫‪........................................................130‬حنفي عقيده‬

‫ُجِيب‬
‫ُ‬ ‫ٌ أ‬ ‫ِيب‬ ‫َر‬
‫ِي ق‬ ‫إن‬‫َِ‬‫ِي ف‬ ‫َن‬
‫ِي ع‬ ‫َاد‬‫ِب‬‫ََلكَ ع‬ ‫َا سَأ‬ ‫ِذ‬‫َإ‬
‫[و‬
‫ِي‬‫ل‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫دعانِ فليستجِيبوا‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِذا‬ ‫ِ إ‬ ‫َّ‬
‫الداع‬ ‫ََ‬
‫ة‬‫ْو‬‫دع‬‫َ‬
‫ن] (البقرة‪.)۱۸۶:‬‬ ‫دوَ‬‫ْشُُ‬
‫ير‬‫ْ َ‬‫هم‬‫لُ‬‫ََّ‬
‫ِي َلع‬ ‫ْ ب‬ ‫ُوا‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫َْلي‬
‫ُؤ‬ ‫و‬
‫ژباړه‪ :‬او کله چې له تا څخه زما بندګان‬
‫ً زه (دوی ته) نژدې يم ‪.‬‬ ‫پوښتنه وکړي‪ ،‬يقينا‬
‫کله چې يو دعا کوونکی ما وبولي د هغه دعا‬
‫منم دوی دې (هم) زما بلنه ومني او پر ما دې‬
‫ايمان راوړي ښايي چې پر سمه الر ټينګ پاتې‬
‫شي ‪.‬‬
‫َجِب‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِي أسْت‬ ‫ُون‬‫دع‬‫ُ اْ‬ ‫ُم‬
‫بك‬‫َُّ‬
‫ل ر‬ ‫َ‬
‫َقاَ‬ ‫و قال هللا تعالى‪[ :‬و‬
‫ْ] (غافر‪.)۶۰:‬‬ ‫َلك‬
‫ُم‬
‫ژباړه‪ :‬د هللا (جل جالله) ارشاد دی‪ :‬له ما نه‬
‫وغواړئ څو ستاسې (غوښتنې) قبولې کړم ‪.‬‬
‫دوکتور محمد بن عبدالرحمن الخميس په اصول‬
‫الدين عند ابی حنيفه رحمه هللا ليکلي دي ‪:‬‬
‫(التوسل إلى هللا تعالى بذات وشخص المتوسل‬
‫به سواء كان النبي صلى هللا عليه وسلم أو‬
‫غيره)‪ .‬وهو نوعان‪:‬‬
‫أن يدعو المتوسَّل به‪:‬‬
‫ذلك بأن يدعوه‪ ،‬ويستغيث به‪ ،‬ويطلب منه ما‬
‫ال يقدر عليه إال هللا ولو يجعله واسطة فيما‬
‫يطلبه من هللا‪ .‬وهذا النوع من التوسل هو من‬
‫الشرك األكبر ألنه دعاء لغير هللا‪ ،‬والتجاء إليه‬
‫في المهمات وهو من صرف العبادة لغير هللا‪ ،‬كما‬
‫َ ال‬ ‫َر‬‫ً آخ‬ ‫َِلها‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللِ إ‬ ‫مع‬‫ُ َ‬ ‫يْ‬
‫دع‬ ‫ْ َ‬ ‫من‬ ‫ََ‬‫قال تعالى‪[ :‬و‬
‫ه ال‬ ‫َّ‬
‫ِنُ‬ ‫ِ إ‬ ‫َب‬
‫ِه‬ ‫د ر‬ ‫َْ‬‫ِن‬‫ه ع‬ ‫بُ‬‫َا حِسَاُ‬ ‫َّ‬
‫إنم‬ ‫َ‬
‫ِ فِ‬ ‫ِه‬‫ه ب‬ ‫ن َلُ‬‫هاَ‬ ‫َْ‬
‫بر‬‫ُ‬
‫ُون] (المؤمنون‪.)۱۱۷:‬‬ ‫َ‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ُ الكاف‬‫ْ‬ ‫ِح‬ ‫ْ‬
‫يفل‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬او څوک چې د هللا سره بل خدای چې هيڅ‬
‫دليل هم پرې نه لري راوبلي نو حساب يې له‬
‫رب سره دی بې شکه چې کافران بريمن کيدای‬
‫نشي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪131........................................................‬‬

‫دونِ‬ ‫ْ ُ‬ ‫ِن‬ ‫ُو م‬‫دع‬‫يْ‬‫ْ َ‬‫َّن‬

‫ِم‬ ‫ُّ م‬ ‫َض‬
‫َل‬ ‫ْ أ‬ ‫من‬‫ََ‬
‫وقال تعالى‪{ :‬و‬
‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِ وهم عن‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيامة‬ ‫ْ‬
‫ِ الق‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِلى يوم‬ ‫َ‬ ‫ُ َله إ‬
‫ُ‬ ‫َجِيب‬ ‫يسْت‬ ‫ْ ال َ‬ ‫من‬ ‫اَّللِ َ‬
‫َّ‬
‫ن} "سورة األحقاف‪ :‬اآلية ‪."5‬‬ ‫ِلوَ‬‫َافُ‬ ‫ْ غ‬ ‫ِم‬‫ِه‬‫َائ‬ ‫دع‬ ‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬او له هغه چا لوی ګمراه (بې الرې)‬
‫څوک دی چې له هللا نه پرته هغه څه بلي چې تر‬
‫قيامته به يې غوښتنه ونشي منالی؟ بلکي د‬
‫هغوی د هغوی له بلنې نه هيڅ خبر هم نه دي ‪.‬‬
‫فلم يأمرنا هللا أن نستغيث بالصالحين من‬
‫عباده أو ندعو أنبياءه حتى تستجاب لنا‬
‫َجِب‬
‫ْ‬ ‫َسْت‬
‫ِي أ‬ ‫ُون‬‫دع‬‫ُ اْ‬ ‫ُم‬ ‫بك‬‫َُّ‬
‫ل ر‬ ‫َاَ‬‫َق‬‫المسألة‪ ،‬بل قال‪[:‬و‬
‫َ‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫َدخلون‬ ‫ْ‬ ‫ِي سَي‬ ‫َ‬
‫َادت‬‫ِب‬‫َن ع‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ُون ع‬ ‫ِر‬‫ْب‬
‫َك‬‫يسْت‬‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫ن َّ‬
‫الذ‬ ‫َِّ‬
‫ْ إ‬ ‫ُم‬‫َلك‬
‫َ] (سورة غافر ‪.)۶۰:‬‬ ‫ِين‬ ‫داخِر‬ ‫َ َ‬ ‫َّم‬
‫هن‬‫ََ‬ ‫ج‬
‫ژباړه‪ :‬او ستاسې رب فرمايي‪ :‬ما وبولی (له‬
‫ما نه وغواړئ) زه به مو غوښتنې ومنم او هر‬
‫څوک چې زما له عبادت نه لويي کوي ډير ژر به‬
‫خوار او سپک دوزخ ته ننوځي ‪.‬‬
‫ب)‪ :‬په ذات رسول هللا او انبياء توسل ‪:‬‬
‫په دې باره کې زمونږ مذهب او د مذاهبو‬
‫راجح قول دادی چې منع دی ځکه د حضرت‬
‫عمرفاروق د خالفت په دور کې وچکالي وه صحابه‬
‫کرامو د جناب نبی کريم صلی هللا عليه وسلم په‬
‫قبر توسل ونه کړ بلکي د هغه په کاکا ابن‬
‫عباس رضی هللا عنه يې توسل وکړ او له هغه څخه‬
‫يې وغوښتل چې د باران د پاره دعا وکړي‪.‬‬
‫َ‬
‫َر‬‫ُم‬ ‫ْ‬
‫َن ع‬ ‫صحيح البخاري يې داسې بيان کوي‪ « :‬ع‬
‫ُ‬
‫َطوا‬ ‫َا قح‬
‫َ‬ ‫ِذ‬
‫ن إ‬ ‫َاَ‬‫َّابِ‪ :‬رضی هللا عنه‪ :‬أنه ك‬ ‫بنِ ْ‬
‫الخَط‬ ‫ْ‬
‫ِبِ رضی هللا عنه‪،‬‬ ‫َّل‬
‫ُط‬ ‫ْد ْ‬
‫ِالم‬ ‫َب‬
‫بنِ ع‬ ‫َّاسِ ْ‬ ‫َب‬‫ِالع‬‫َى ب ْ‬ ‫َسْق‬‫اسْت‬
‫َا‬‫ِيِن‬‫َب‬
‫ِن‬ ‫َِلي‬
‫ْكَ ب‬ ‫ُ إ‬ ‫َسَّل‬‫َو‬‫نت‬‫َّا َ‬ ‫ُن‬‫نا ك‬ ‫َِّ‬
‫َّ إ‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫اللُ‬ ‫ل‪:‬‬‫َاَ‬ ‫َق‬ ‫ف‬
‫َ‬
‫ِيِنا‬ ‫َ‬
‫ِ نب‬ ‫َم‬
‫ِع‬‫ْك ب‬‫َ‬ ‫ِلي‬‫َ‬ ‫ُ‬
‫َسَّل إ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِنا نتو‬ ‫َّ‬‫َإ‬‫ِين‪،‬ا و‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫فتسْق‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْقنا‪ ،‬قال‪ :‬فيسقون» (البخاري‪. )۱۰۱۰:‬‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َاس‬ ‫ف‬
‫ژباړه‪:‬عمر بن الخطاب رضی هللا عنه روايت‬
‫کوي‪ :‬کله به چې وچکالي کيده حضرت عمرفاروق‬
‫‪........................................................132‬حنفي عقيده‬

‫رضی هللا عنه به د ابن عباس د دعا په وسيله د‬

‫باران غوښتنه کوله او ويل به يې‪ :‬ای‬
‫پروردګاره! مونږ به مخکې ستا د پيغمبر صلی‬
‫هللا عليه وسلم په وسيله باران غوښتلو او تا‬
‫به باران کولو ‪ .‬اوس د پيغمبر صلی هللا عليه‬
‫وسلم په تره ابن عباس رضی هللا عنه توسل کوو‬
‫او ستا نه باران غواړو ‪.‬راوي وايي (د ابن‬
‫عباس په دعا سره به باران وريدلو) ‪.‬‬

‫آيا په ذات د جناب رسول هللا صلی هللا عليه وسلم باندې توسل کول جايز‬
‫دي ؟‬
‫په دې باره کې د امام ابوحنيفه او امام‬
‫ابو يوسف رحمهم هللا قول دا دی چې داسې توسل‬
‫منع دی ‪.‬‬
‫قال أبوحنيفة رحمه هللا «يكره أن يقول‬
‫الداعي أسألك بحق فالن أو بحق أنبيائك ورسلك‬
‫وبحق البيت الحرام والمشعر الحرام » (شرح‬
‫ص ‪.)۱۹۸‬‬ ‫العقيدة الطحاوية ص‪ , ۲۳۴‬وشرح الفقه األكبر للقاري‬
‫يعنې‪ :‬امام ابوحنيفه رحمه هللا وايي‪ :‬دا سې‬
‫ويل مکروه او بد دي چې دعا کوونکی وايي په‬
‫حق د فالني يا په حق د تا د انبياؤ او‬
‫رسوالنو او يا په حق دبيت الحرام او مشعر‬
‫الحرام ‪.‬‬
‫وقال أبو يوسف‪" :‬وأكره أن يقول بحق فالن‬
‫أو بحق أنبيائك ورسلك وبحق البيت الحرام‬
‫والمشعر الحرام"(شرح العقيدة الطحاوية ص ‪. )۲۳۴‬‬
‫يعې‪ :‬او امام يوسف وايی‪ :‬دا مکروه او بده‬
‫ده چې وايي‪ :‬چې په حق د فالن او په حق د نبی‬
‫ستا او رسول ستا او بيت الحرام او مشعر‬
‫الحرام ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪133........................................................‬‬

‫وقد قال فيه أبو حنيفة وأصحابه‪ :‬إنه ال‬

‫يجوز‪ ،‬ونهوا عنه‪ ،‬حيث قالوا‪ :‬ال يسأل بمخلوق‬
‫وال يقول أحد‪ :‬أسألك بحق أنبيائك‪.‬‬
‫قال في " تبيين الحقائق " للزيلعي الحنفي‬
‫َُالنٍ‪،‬‬
‫ِ ف‬ ‫َق‬‫ِح‬
‫ه ب‬ ‫َُ‬ ‫َك‬
‫ْر‬ ‫(‪ " :)۳۱/۶‬قال أبو يوسف‪ :‬أ‬
‫َ‬
‫ه ال‬ ‫َ‬
‫َّ‬
‫ِك " انتهى‪ ،‬ألنه " ِألنُ‬ ‫َر‬
‫ُسُل‬ ‫ِك و‬ ‫َائ‬
‫ِي‬ ‫َْ‬
‫نب‬‫ِ أ‬ ‫َق‬ ‫َب‬
‫ِح‬ ‫و‬
‫ه " ؛‬ ‫ْ‬
‫َّ شَأُ‬
‫نُ‬ ‫َل‬‫الى ج‬‫َ َ‬
‫تع‬‫ََ‬
‫ه و‬ ‫َ َ‬
‫انُ‬‫ْح‬‫اَّللِ سُب‬
‫لى َّ‬ ‫ََ‬
‫ٍ ع‬ ‫َد‬‫َ‬
‫َّ ِألح‬
‫َق‬ ‫ح‬
‫كما قال الكاساني في " بدائع الصنائع " (‪. )۱۲۶/۵‬‬

‫و جاء في الموسوعة الفقهية ‪:‬‬

‫َق‬
‫ِ‬ ‫ِح‬
‫ِ ‪ :‬ب‬ ‫ِل‬‫َائ‬ ‫ِ ْ‬
‫الق‬ ‫َو‬
‫ْل‬ ‫ِ ق‬ ‫ْل‬ ‫ِم‬
‫ِث‬ ‫ُ ب‬ ‫َّو‬
‫َسُّل‬ ‫ما الت‬ ‫ََّ‬
‫أ‬
‫ْتِ‬‫َي‬ ‫ْ‬
‫ِ الب‬ ‫َق‬
‫ِح‬‫ْ ب‬ ‫َ‬
‫ِك ‪ ،‬أو‬ ‫َائ‬‫لي‬‫ِْ‬ ‫َ‬
‫َأو‬ ‫ِك و‬‫َائ‬ ‫ِي‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫َأنب‬ ‫ِك و‬ ‫ُسُل‬‫ر‬
‫َ‬
‫ِلى‬‫د إ‬ ‫ٌَّ‬
‫َم‬ ‫َُ‬
‫مح‬ ‫َ و‬‫يوسُف‬ ‫بو ُ‬ ‫َ‬
‫َأُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيفة و‬ ‫َن‬
‫بو ح‬ ‫َ‬
‫َ أُ‬‫هب‬ ‫َ‬
‫د ذَ‬ ‫َ‬
‫فقْ‬‫َ‬
‫ْ‬‫َ‬
‫ِلخلق‬‫ْ‬‫َّ ل‬ ‫َق‬
‫ه ال ح‬ ‫َ‬
‫َّ‬
‫ِيُّ ‪ :‬ألنُ‬ ‫َ‬
‫ْكف‬‫َص‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ ‪ .‬قال الح‬ ‫ِه‬ ‫هت‬‫َاَ‬‫َر‬‫ك‬
‫ِ‬
‫َالى (‪۱۴‬موسوعة الفقهية‪.) ۱۶۰/‬‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َلى َّ‬
‫اَّللِ تع‬ ‫َ‬ ‫ع‬
‫ابن تيميه رحمه هللا وايي‪ :‬کچيرې څوک ووايي‬
‫زه تا ته ستا د نبی په روی سوال کوم او ددې‬
‫څخه يې داسې اراده او نيت وي چې‪ :‬زه تاته‬
‫سوال په روی د هغه ايمان چې ستا په نبی يې‬
‫لرم او په روی د محبت چې ستا د نبی سره يې‬
‫لرم او يا داسې نور‪ ،‬نو دا جايز او په دې‬
‫کې څه اختالف نشته نو که څوک دا اراده ولرې‬
‫څه باک نلري‪ ،‬او د سلفو د توسل همدا معنی‬
‫ده وروسته د هغه د وفات څخه لکه څنګه چې د‬
‫ځينو صحابه او تابعينو او امام احمد او‬
‫نورو څخه نقل شوی دی‪ ،‬نو دا حسن او په دې‬
‫مسئله کې څه اختالف نشته ‪ .‬مګر زمونږ په‬
‫زمانه کې ډير خلک ددې معنی او مقصد اراده‬
‫نلري ‪.‬‬
‫وقال شيخ اإلسالم ابن تيمية رحمه هللا " لو‬
‫قيل‪ :‬يحمل قول القائل أسألك بنبيك محمد على‬
‫أنه أراد‪ :‬أني أسألك بإيماني به وبمحبته‬
‫‪........................................................134‬حنفي عقيده‬

‫وأتوسل إليك بإيماني به ومحبته ونحو ذلك؟‬

‫وقد ذكرتم أن هذا جائز بال نزاع؟ قيل‪ :‬من‬
‫أراد هذا المعنى فهو مصيب في ذلك بال نزاع‪،‬‬
‫وإذا حمل على هذا المعنى كالم من توسل‬
‫بالنبي صلى هللا عليه وسلم بعد مماته من السلف‬
‫‪ -‬كما نقل عن بعض الصحابة والتابعين وعن‬
‫اإلمام أحمد وغيره ‪ -‬كان هذا حسنا ؛ وحينئذ‪:‬‬
‫‪.‬‬ ‫نزاع‬ ‫المسألة‬ ‫في‬ ‫يكون‬ ‫فال‬
‫ولكن كثير من العوام يطلقون هذا اللفظ‪ ،‬وال‬
‫يريدون هذا المعنى ؛ فهؤالء الذين أنكر‬
‫عليهم من أنكر ‪.‬‬
‫وهذا كما أن الصحابة كانوا يريدون‬
‫بالتوسل به‪ :‬التوسل بدعائه وشفاعته‪ ،‬وهذا‬
‫جائز بال نزاع ؛ ثم إن أكثر الناس في زماننا‬
‫ال يريدون هذا المعنى بهذا اللفظ " انتهى من "‬
‫قاعدة جليلة " (ص‪.)۱۱۹‬‬
‫همدارنګه موسوعة الفهية ليکي ‪:‬‬
‫ُ‬
‫َّة‬
‫ِي‬‫لك‬‫َاِ‬
‫الم‬‫ْ‬ ‫(‬ ‫ء‬ ‫ََ‬
‫هاِ‬ ‫ُق‬ ‫ْ‬
‫الف‬ ‫ُ‬
‫هور‬‫ُْ‬‫ُم‬
‫ج‬ ‫َ‬
‫هب‬‫ََ‬ ‫ذ‬
‫ُ‬
‫هب‬ ‫ْ‬
‫َذَ‬ ‫ْ‬
‫َ الم‬ ‫َُ‬
‫هو‬ ‫ِ و‬ ‫َّة‬
‫ِي‬ ‫َ‬
‫َنف‬ ‫ْ‬
‫ُو الح‬ ‫َ‬‫َ‬
‫متأخِر‬‫َُ‬ ‫ُ‬
‫َّة و‬ ‫ِع‬
‫ِي‬ ‫َّ‬
‫َالشاف‬ ‫و‬
‫َ‬
‫ِن‬‫ِ م‬ ‫ْع‬‫َّ‬
‫هذا النو‬ ‫َ‬ ‫ِ َ‬‫َاز‬ ‫َو‬
‫ِلى ج‬‫َ‬‫ِ ) إ‬ ‫َ‬
‫ِلة‬ ‫َ‬
‫َناب‬ ‫ْ‬
‫ِند الح‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ع‬
‫ْه‬
‫ِ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ِيِ صلى َّ‬
‫اَّللُ علي‬ ‫َّ‬
‫ِ النب‬ ‫َ‬
‫َياة‬‫ِي ح‬ ‫ء ف‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِ سواٌ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫التوسُّل‬
‫ِ(موسوعة الفقهية ‪. )۱۶۰/۱۴‬‬‫ِه‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ أو بعد وفات‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫لم‬ ‫َسََّ‬‫و‬
‫کومو فقهاؤ کرام چې د توسل اجازه‬
‫ورکړې ده هغه په ايمان او تصديق ‪ ،‬محبت‬
‫‪ ،‬شفاعت د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم دی ‪.‬‬
‫مګر په دې مسئله باندې عامو خلکو‬
‫پوهول مشکل دي ځکه چې اکثرو عامو خلکو‬
‫ً په‬
‫مقصد ايمان او محبت نه وي بلکي مستقيما‬
‫ذات د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم باندې توسل‬
‫کوي چې ددې څه ثبوت نشته ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪135........................................................‬‬

‫داسې توسل کول چې پيغمبر يا ولی يا کوم‬

‫پير حاضر ناظر ګڼي چې فالنئ ولي‪ ،‬يا پيره را‬
‫ورسيږه په دې نيت چې هغه ما ته رارسيږي‬
‫يعنی زما سره مدد کوي حرام دی (فتاوي دارالعلوم‬
‫ديوبند ج ‪ ۲‬ص ‪. )۱۵۳‬‬
‫ځکه مونږ او تاسې په هر لمانځه کې دا‬
‫ُ] ‪،‬يعنې‪:‬‬ ‫ِين‬‫َع‬ ‫َ َ‬
‫نسْت‬ ‫َِّ‬
‫ياك‬ ‫ُُ‬
‫د وإ‬‫ْب‬ ‫َ َ‬
‫نع‬ ‫ياك‬‫َِّ‬
‫وايو چې [إ‬
‫خاص تاته عبادت كوو او خاص له تا څخه مدد‬
‫غواړو ‪.‬‬

‫پس د امام ابی حنيفه ‪ ،‬امام ابو يوسف او‬

‫امام محمد رحمهم هللا په قول زمونږ عمل دی ځکه‬
‫د خالصې عقېدې تقاضا همدا ده او بل ددې کار‬
‫اجازت سد الذرائع ( د حرامو طرف ته د بلنې) سبب‬
‫ګرځي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬هللا تعالی ته توسل کول په حق د فالنې ‪:‬‬
‫هللا تعالی ته توسل کول په حق د فالن يا په‬
‫روی د فالني‪ ،‬چې وايي ای هللا ما په حق د فالني‬
‫وبښه او ما ته د فالني په روی دا شی راکړه‬
‫او داسې نور دا ډول توسل په دين کې اصل‬
‫نلري‪ ،‬امام ابوحنيفه رحمه هللا ددې ډول توسل‬
‫څخه منع فرمايلي ده او وايي ‪:‬‬
‫دا چې يو مسلمان په دعا کې وايي‪ :‬اللم‬
‫انی اسألک بحق فالن عليک او بجاهه عندک ان‬
‫تغفرلي ‪.‬‬
‫(ای هللا زه د تانه سوال کوم په حق د فالن او‬
‫يا په روی د فالن هغه تاته پيش کوم چې ما‬
‫وبښي ‪.‬‬
‫امام ابوحنيفه رحمه هللا وايي‪ :‬دا سې ويل بد‬
‫دي چې دعا کوونکی وايي په حق د فالني يا په‬
‫حق د تا د انبياؤ او رسوالنو او يا په حق‬
‫بيت الحرام او مشعر الحرام ‪.‬‬
‫‪........................................................136‬حنفي عقيده‬

‫همدارنګه امام ابو حنيفه د ابو يوسف په‬

‫نقل روايت سره وايي ‪.‬‬
‫د هيچا د پاره نه ښايي چې د هللا پرته د بل‬
‫چا څخه څه وغواړي (يا په غوښتلو کې څوک‬
‫واسطه کړي)‪ ،‬او دا بده چې ووايي‪ :‬په عزت د‬
‫عرش ستا ‪.‬‬
‫او امام يوسف وايی‪ :‬دا بده ده چې وايي‪:‬‬
‫چې په حق د فالن او په حق د نبی ستا او رسول‬
‫ستا او بيت الحرام او مشعر الحرام ‪.‬‬
‫جاء في اصول الدين عند ابی حنيفه ‪:‬‬
‫التوسل إلى هللا تعالى بحق فالن أو جاهه ونحو‬
‫هذا‪ :‬منع اإلمام أبوحنيفة رحمه هللا تعالى هذا‬
‫التوسل‪ ،‬وصفته أن يقول المسلم في دعائه‪:‬‬
‫"اللهم إني أسألك بحق فالن عليك أو بجاهه‬
‫عندك أن تغفر لي"‪.‬‬
‫قال أبو حنيفة‪" :‬يكره أن يقول الداعي‬
‫أسألك بحق فالن أو بحق أنبيائك ورسلك وبحق‬
‫(العقيدة‬ ‫البيت الحرام والمشعر الحرام"‪.‬‬
‫الطحاوية ص ‪۲۳۴‬؛ وشرح الفقه األكبر للقاري ص ‪.)۱۹۸‬‬
‫وقال بشير بن الوليد‪ :‬حدثنا أبو يوسف‬
‫قال‪ :‬قال أبو حنيفة‪" :‬ال ينبغي ألحد أن يدعو‬
‫هللا إال به‪ ،‬وأكره أن يقول‪ :‬بمعاقد العز من‬
‫عرشك‪.‬‬
‫وقال أبو يوسف‪" :‬وأكره أن يقول بحق فالن‬
‫أو بحق أنبيائك ورسلك وبحق البيت الحرام‬
‫والمشعر الحرام (شرح عقيدة الطحاوية ‪. )۲۳۴‬‬
‫عبدالرحمن‬ ‫محمد‬ ‫دوکتور‬ ‫‪/‬‬ ‫حنيفه‬ ‫ابی‬ ‫عند‬ ‫الدين‬ ‫(اصول‬
‫الخميس)‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪137........................................................‬‬

‫تربک‬
‫دتبرک تعريف ‪:‬‬
‫تبرک د برکت له کلمې څخه اخيستل شوی چې‬
‫زيادت او کثرت او طلب د خير ته وايي ‪.‬‬
‫چا به چې نوی واده وکړ رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم به هغه ته د مبارکۍ داسې الفاظ ويل‪:‬‬
‫«بارك هللا لكما‪ ،‬وبارك عليكما‪ ،‬وجمع بينكما‬
‫في خير»‪.‬‬
‫د تبرک انواع ‪:‬‬
‫تبرک په مشروع (روا) او غير مشروع‬
‫(نارو) ويشل شوی دی ‪.‬‬
‫اول‪ -‬تبرک مشروع ‪:‬‬
‫د قرآن او سنتو د نصوصو څخه دا څرګنديږي‬
‫چې تبرک او برکت د هللا تعالی د جانبه دی‪،‬‬
‫مسلمان لره ښايي چې دا عقيده ولري چې برکت‬
‫د هللا تعالی د طرفه دی او د هغه (جل جالله) په‬
‫واک کې دی او د مخلوق له جانبه نه دی ‪.‬‬
‫داسې ويل غلط دي چې څوک وايي‪ :‬ته دې‬
‫برکتي شي‪ ،‬ستا اوالد دې برکتې شي‪ ،‬بلکي داسې‬
‫به وايي‪ :‬هللا تعالی دې ستا او ستا اوالد برکتي‬
‫وګرځوي يا داسې‪ :‬هللا دې ستا او ستا اوالد‬
‫مبارک کړي ‪.‬‬
‫د تبرک د مشروعيت دالئل ‪:‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی ځنې شيان مبارک ګرځولی‬
‫دي‪.‬‬
‫‪........................................................138‬حنفي عقيده‬

‫قرآنکريم‬ ‫کتاب‬
‫لکه د هغه (جل جالله)‬
‫ٌ] (األنعام‪.)۹۲ :‬‬‫َك‬
‫َار‬‫مب‬ ‫َاُ‬
‫ه ُ‬ ‫َْلن‬‫َنز‬ ‫َاب‬
‫ٌ أ‬ ‫ِت‬
‫‪[:‬ك‬
‫ژباړه‪(:‬او دا قرآن) کتاب مونږ نازل کړی‬
‫دی مبارک (له برکت نه ډک) ‪.‬‬
‫بيت هللا شريف او د قدر شپه‪ ،‬لقوله سبحانه‬
‫ََّ‬
‫ة‬ ‫َك‬
‫ِب‬‫ِي ب‬ ‫َّاسِ َلَّ‬
‫لذ‬ ‫ِلن‬‫َ ل‬‫ِع‬‫ُض‬‫ْتٍ و‬
‫بي‬‫ل َ‬ ‫َو‬
‫ََّ‬ ‫ن أ‬‫َِّ‬
‫وتعالی ‪[:‬إ‬
‫ًا] (آل عمران‪. )۹۶ :‬‬ ‫َك‬‫َار‬ ‫ُ‬
‫مب‬
‫ژباړه‪:‬هغه لومړنې خونه چې د خلکو لپاره‬
‫ټاکل شوی ده په مکه کې ده‪ ،‬هغه مبارکه (د‬
‫برکت نه ډکه ده) ‪.‬‬
‫ٍ] (الدخان‪.)۳ :‬‬ ‫َ‬
‫َكة‬ ‫َار‬
‫مب‬‫ٍ ُّ‬ ‫َ‬
‫ْلة‬ ‫َ‬
‫ِي لي‬ ‫ه ف‬‫َاُ‬ ‫َنز‬
‫َْلن‬ ‫نا أ‬‫َِّ‬
‫[إ‬
‫ژباړه‪ :‬مونږ قرآن په يوه مبارکه شپه کې‬
‫نازل کړی ‪.‬‬
‫پس برکت ټول د هللا تعالی د جانبه دی او د هللا‬
‫فضل او کرم دی هغه چې څنګه وغواړي هسې کوالی‬
‫شي دا چې ځېنې شيان يې برکتي ګرځولی دا يې‬
‫فضل او کرم دی ‪.‬‬
‫په ځينو شيانو کې چې برکت دی هغه د قرآن‬
‫او سنتو په نصوصو باندې ثابت دی لکه‪ :‬باران‬
‫برکت دی‪ ،‬د زم زم اوبه برکت دی ‪.‬‬
‫پوښتنه‪ :‬دا چې هللا (جل جال له) ځېنې شيان په‬
‫برکت سره خاص کړي دي نو په هغه کې څه ډول‬
‫تبرک او برکت دی ؟‬
‫ځواب‪ :‬په دغو شيانو کې تبرک فرق کوي په‬
‫ځينو کې معنوي او په ځينو کې ذاتي تبرک دی‬
‫‪.‬‬
‫مثال ‪..‬‬
‫‪ -۱‬بيت الحرام‪ :‬په مسجد الحرام کې معنوي برکت‬
‫دی‪ ،‬يعنې برکت ددې جانبه دی چې په هغه کې‬
‫يو لمونځ کول د يو لکو لمونځونو ثواب‬
‫لري‪ ،‬نو دغه د ثواب زيادت يې برکت دی او‬
‫همدارنګه د طواف فضيلت يې برکت دی‪ ،‬نو په‬
 ‫حنفي عقيده ‪139........................................................‬‬

‫مسجد الحرام کې چې کوم برکت دی هغه معنوي‬

‫برکت دی‪ ،‬ذاتي برکت نه دی‪ ،‬دا چې خلک د‬
‫هغه ديوالونه‪ ،‬غولی او نور مسحه کوي په‬
‫هغه‬ ‫او‬ ‫موښي‬ ‫دستمالونه‬ ‫باندې‬ ‫هغه‬
‫دستمالونه بيا برکتي ګڼې په هغه کې هيڅ‬
‫برکت نشته بلکي برکت په عبادت کې دی ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د زم زم اوبه‪ :‬د زم زم په اوبو کې ذاتي برکت‬
‫دی چې د هغه څښل دي‪ ،‬طعام دی او د مرضونو‬
‫شفا ده ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪« :‬إنها‬
‫مباركة إنها طعام طعم» (رواه المسلم) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د زم زم اوبه مبارکې دي او دا‬
‫اوبه خوندوره غذا او خوراک دی ‪.‬‬
‫او په بل روايت کې راځي‪ « :‬وشفاء سقم»‬
‫(او مرض لپاره شفاء ده) ‪.‬‬
‫مګر د زم زم په اوبو کې معنوي برکت نشته‬
‫‪.‬‬
‫‪ -۳‬حجرة اسود‪ :‬په حجرة اسود کې معنوي برکت دی‬
‫ځکه د هغه په مسحه کولو سره د ګناهونو‬
‫بښنه کيږي لکه په حديث شريف چې راغلي دي‪:‬‬
‫«إن مسح الحجر األسود والركن اليماني‬
‫يحطان الخطايا حطا» (رواه أحمد و صحيح الجامع)‬
‫‪ -۴‬ليلة القدر (د قدر شپه)‪ :‬په ليلة القدر کې معنوي‬
‫برکت دی چې په دغه شپه عبادت کول د زرو‬
‫مياشتو د عبادت برابر ثواب لري ‪.‬‬
‫‪ -۵‬اشخاص‪ :‬هللا تعالی په ځينو اشخاصو کې برکت‬
‫اچولی او هغوی يې مبارک ګرځولي دي په‬
‫اشخاصو کې څه قسم برکت دی ؟‬
‫په اشخاصو کې معنوي برکت دی‪ ،‬مسلمان‬
‫مبارک دی ځکه د هغه دعا کول بل مسلمان ته‪،‬‬
‫د هغه نصيحت‪ ،‬امر بالمعروف او نهی عن‬
‫المنکر او علم يې‪ ،‬د خير په کار کې مرسته‬
‫‪........................................................140‬حنفي عقيده‬

‫کول يې د بل مسلمان لپاره منفعت دی چې دا‬

‫منفعت معنوي برکت دی ‪.‬‬
‫يعنې په ټولو صالحو مسلمانانو کې معنوي‬
‫برکت دی نه ذاتي چې دا برکت د نصيحت‪ ،‬دعا‪،‬‬
‫علم ‪ ...‬له وجې دی ‪.‬‬
‫او دا برکت د اسالم او ايمان له وجې دی‪ ،‬د‬
‫هللا تعالی او د هغه د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫د متابعت له وجې دی ‪.‬‬
‫پس ويالی شو چې مشروع تبرک په دری قسمه دی ‪:‬‬
‫تبرک ديني‪ ،‬تبرک دنيوي او تبرک ديني او‬
‫دنيوي ‪.‬‬
‫مثالً ‪:‬‬
‫قرآنکريم کې ديني او دنيوي برکت دی ‪.‬‬
‫ديني برکت يې تالوت دی چې د هر حرف په‬
‫تالوت سره لس نيکۍ دي‪ ،‬په هغه باندې عمل کول‬
‫او بل کس ته هديه کول دي ‪.‬‬
‫دنيوي برکت يې شفاء ده‪ ،‬علوم دی لکه‪ :‬علم‬
‫طب‪ ،‬علم فلق چې عامو انسانانو حتی کافران‬
‫ته يې ګټه رسيدلی ده ځکه د قرآنکريم څخه يې‬
‫علمي انکشافات کړي دي‪.‬‬
‫مګر په قرآنکريم کې ذاتي برکت نشته لکه‪:‬‬
‫د زم زم په اوبو کې چې وو‪.‬‬
‫يعنې د قرآن برکت د هغه تالوت‪ ،‬په هغه‬
‫باندې عمل کول دي ‪.‬‬
‫خو دا يې برکت نه دی چې قرآن ته څو غالفه‬
‫وکړه په هغه کې يې تاو کړه او د کور په کوم‬
‫ديوال کې يې کيږده او بيا وايه چې زه په‬
‫کور کې قرآن لرم ‪.... .‬‬
‫د قرآن اصلي مقصد په هغه باندې عمل کول‬
‫دي‪ ،‬د قرآن تالوت او د هغه احترام کول فضيلت‬
‫دی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪141........................................................‬‬

‫ممنوع (نا روا) تبرک ‪:‬‬

‫ناروا تبرک هغه تبرک دی چې په اسالمي‬
‫شريعت کې هيڅ اصل نلري‪ ،‬د داسې شي څخه د‬
‫خير غوښتل او هغه خير او برکت ګڼل چې په‬
‫اسالمي شريعت کې اصل ونه لري‪ ،‬اسالمي شريعت‬
‫منع کړي دي ‪.‬‬
‫لکه‪ :‬د يوې خاصې چينې مبارک ګڼل او په‬
‫هغه کې د خلکو لمبل چې ددې چينې اوبه‬
‫مبارکې دي او شفا ورکوونکي دي ‪.‬‬
‫د ځينو قبرونو د خارو او کاڼو مبارک ګڼل‪،‬‬
‫د قبر د خاورو خوړل چې هغه د فالني فالني مرض‬
‫درملنه ده ‪.‬‬
‫د خاصې ونې‪ ،‬نبات‪ ،‬غره او نور مبارک ګڼل‬
‫او داسې نور ‪.‬‬
‫دا هر څه د جاهليت د زمانې ميراث دی کوم‬
‫چې مشرکانو به تر سره کول‪ ،‬پخپلو السونو جوړ‬
‫کړې بتان‪ ،‬او ځنې کاڼې او ونې به يې مبارک‬
‫بلل‪ ،‬ځينو قبرونو ته به يې سجدې کولې او د‬
‫هغوی څخه به يې د خير تمه او عقيده لرله ‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪:‬‬
‫َ‬‫َ‬
‫ِثة‬ ‫َّ‬
‫َّى * ومناة الثال‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ُز‬ ‫َ ْ‬
‫الع‬ ‫َ و‬ ‫َّ‬
‫الالت‬ ‫ُم‬
‫ُ‬ ‫يت‬‫َْ‬
‫َأ‬‫َر‬‫َف‬ ‫[أ‬
‫ًا‬
‫ِذ‬ ‫َى * تْ‬
‫ِلكَ إ‬ ‫األُنث‬
‫ه ْ‬ ‫ََلُ‬
‫ُ و‬‫َر‬ ‫َّ‬
‫الذك‬ ‫ُم‬
‫ُ‬ ‫ََلك‬
‫َى * أ‬ ‫ْر‬‫األُخ‬
‫ْ‬
‫ِيزى] (النجم‪.)۲۲ -۱۹ :‬‬‫َ‬ ‫َة ض‬‫ٌ‬ ‫ِسْم‬‫ق‬
‫ژباړه‪ :‬آيا تاسې د الت او عزا په هکله فکر‬
‫کړی دی؟ او هم د هغه دريم منات نومې په‬
‫هکله‪ ،‬آيا ستاسې ځامن د هللا لورګاڼې دي؟ دا‬
‫خورا کوږ او بې انصافه ويش دی ‪.‬‬
‫الالت‪ :‬يو قسم کاڼی وو‪ ،‬مناة هم يو قسم‬ ‫َّ‬
‫کاڼې وو او العزی يو ونه وه ‪.‬‬
‫ايا مشرکان په دې عقيده وو چې الت‪ ،‬منات‬
‫او عزی هللا دی ؟‬
‫ځواب‪ :‬نه‪ ،‬لکن هغوی په دې وجه د هغو‬
‫عبادت کولو چې په هغه کې نفع او برکت دی ‪.‬‬
‫‪........................................................142‬حنفي عقيده‬

‫مشرکانو په اول کې ځينې شيان او خپل مړه‬

‫شوی صالح کسان مبارک ګڼل او وروسته وروسته‬
‫يې د هغوی عبادت هغوی ته سجده کول او د‬
‫هغوی بلل پيل کړل ‪.‬‬
‫ترمذي او مسند احمد د صحابه کرامو واقعه‬
‫نقل کوي چې‪ :‬مونږ (صحابه) د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم سره حنين ته الړو‪ ،‬د مشرکينو د‬
‫دور په باره کې مو خبرې وکړې‪ ،‬چې د مشرکينو‬
‫لپاره يو ونه وه چې هغوی به مبارکه بلله په‬
‫هغه کې به يې خپلې وسلې ځړولې او دغه ونه‬
‫(ذات انواط) نومېده مونږ په هغه باندې تير‬
‫شو‪ ،‬نو مونږ رسول هللا ته وويل‪ :‬زمونږ د پاره‬
‫هم (ذات انواط) وټاکه لکه څنګه چې د‬
‫مشرکانو د پاره وه‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫وفرمايل‪« :‬هللا أكبر! إنها السنن‪ ،‬قلت والذي‬
‫نفسي بيده‪ ،‬كما قالت بنو إسرائيل لموسى‬
‫ْم‬
‫ٌ‬ ‫َو‬
‫ْ ق‬‫ُم‬
‫نك‬‫َِّ‬ ‫َاَ‬
‫ل إ‬ ‫ٌ ق‬‫هة‬‫لَ‬
‫ْ آِ‬ ‫َا َلُ‬
‫هم‬ ‫َم‬
‫ها ك‬ ‫َِلً‬
‫َا إ‬‫َل َّلن‬
‫ْع‬‫[اج‬
‫هلون] (األعراف‪ ،)۱۳۸ :‬لتركبن سنن من كان‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َْ‬
‫تج‬‫َ‬
‫قبلكم» (الترمذي ‪ ۲۱۸۰‬و قال حسن صحيح و احمد ‪. )۲۱۳۹۰‬‬
‫ژباړه‪ :‬هللا اکبر (د تعجب لپاره دی‪ ،‬يعنې هللا‬
‫لوی دی او د هر قسم شرک څخه پاک او منزه‬
‫دی)‪ ،‬دا د هغوی طريقه ده د (مشرکينو)‪ ،‬قسم‬
‫مې دې په هغه ذات وي چې زما نفس يې په واک‬
‫کې دی تاسې ما ته داسې څه وايئ لکه بنی‬
‫اسرائيلو چې موسی ويل [مونږ ته هم د دغو‬
‫خلکو پشان خدای وټاکه‪ ،‬موسی وويل‪ :‬رښتيا هم‬
‫چې تاسې ناپوهه قوم يئ]‪ ،‬نو تاسې د مخکې‬
‫خلکو (مشرکينو) طرېقې عملي کول غواړئ ‪.‬‬
‫دا حديث شريف د اسالمي امت د پاره لوی او‬
‫ستر درس دی‪ ،‬چې داسې شي مبارک ګنل چې د هغه‬
‫په شريعت کې ثبوت نه وي لکه مخکې مو چې‬
‫بيان کړل‪ ،‬د مشرکينو او جاهليت ميراث وي او‬
 ‫حنفي عقيده ‪143........................................................‬‬

‫د هغه څخه د خير او منفعت‪ ،‬دفع ضرر اراده‬

‫لري مطلق حرام او دا عمل شرک دی ‪.‬‬
‫نور په همدې حديث شريف باندې بسوالی کوم‬
‫‪.‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی دې مونږ د هر ډول شرک‪،‬‬
‫بدعت او خرافاتو څخه چې د اسالمي شريعت خالف‬
‫وي و ساتي ‪.‬‬
‫(عقيده المستوي االول – االکاديمية االسالمية – دوکتور سهل‬
‫العتيبي)‬
‫د غير هللا لپاره ذبحه‬
‫د غير هللا د پاره ذبح کول شرک دی ځکه د‬
‫حيوان ذبحه کول عبادت دی او د غير هللا لپاره‬
‫ذبح کول د غير هللا عبادت کول دي چې دا عمل‬
‫شرک دی ‪.‬‬
‫َُ‬
‫نسُك‬
‫ِي‬ ‫ِي و‬‫ََالت‬ ‫َِّ‬
‫ن ص‬ ‫ْ إ‬‫ُل‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬ق‬
‫ِيكَ َلُ‬
‫ه‬ ‫َ * َال شَر‬ ‫ِين‬
‫الم‬‫َ َ‬ ‫َبِ ْ‬
‫الع‬ ‫ِي َِّ‬
‫َّللِ ر‬ ‫َات‬
‫مم‬‫ََ‬‫َايَ و‬ ‫ْي‬ ‫مح‬‫ََ‬
‫و‬
‫َ‬
‫ِين] (األنعام‪،۱۶۲ :‬‬ ‫ُسْل‬
‫ِم‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫َّ‬ ‫َ‬
‫ْت وأنا أول الم‬ ‫َ‬‫َ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ِر‬ ‫ُ‬
‫ِك أم‬ ‫َ‬ ‫ِذل‬‫َ‬ ‫َ‬
‫وب‬
‫‪)۱۶۳‬‬
‫ژباړه ‪:‬ووايه (ای محمده!) چې زما لمونځ‬
‫زما قرباني زما ژوند او زما مرګ يوازې د‬
‫هغه هللا لپاره دی چې رب د عالميانو دی ‪ .‬شريک‬
‫نلري يو دی په همدې کار ما ته امر شوی دی‬
‫او له هر چا زه لومړی سر ټيټوونکی يم ‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬لعن هللا‬
‫من ذبح لغير هللا» (رواه مسلم والنسائي وأحمد)‪.‬‬
‫‪........................................................144‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬د هللا تعالی لعنت دی پر هغه چا څوک‬

‫چې د غير هللا د پاره ذبحه کوي ‪.‬‬
‫ذبح په اصل کې په څلور قسمه ده ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د هللا سبحانه وتعالی د تقرب لپاره د پاک‬
‫حيوان ذبحه کول لکه‪ :‬د لوی اختر قرباني‪،‬‬
‫د حج قرباني‪ ،‬د فقراء او مساکينو لپاره‬
‫صدقه کول چې دا ډولونه د هللا تعالی عبادت‬
‫دی ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د مېلمنو لپاره د څاروي ذبحه کول او‬
‫همدارنګه د واده د ولېمې او د عقيقې‬
‫لپاره د حيوان ذبح چې حکم يې مستحب او‬
‫سنت دی چې دا هم عبادت دی‪.‬‬
‫‪ -۳‬د څاروي ذبح کول د هغه د غوښو خرڅول د‬
‫تجارت په نيت لکه قصابي او نور ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د مخلوق د تقرب او نږدېوالی لپاره ذبحه‬
‫کول چې دا شرک اکبر دی ځکه ذبحه عبادت دی‬
‫د هللا تعالی پرته بل چاته ذبحه کول شرک دی‬
‫او د داسې څاروي غوښه مرداره ده ‪.‬‬
‫(موقع الدرر السنية‪ ،‬موسوعة القعيدية – الذبح لغير هللا)‬
‫شرکي ذبحې هم څلور قسمه دي‬
‫اول قسم ‪:‬‬
‫دا چې د غير هللا لپاره ذبح کوي‪ ،‬او په هغه‬
‫باندې د غير هللا نوم اخلي لکه د کوم ولي‪،‬‬
‫ساحر‪ ،‬کاهن او نورو‪ ،‬نو بې شکه چې دا ذبح‬
‫شرک اکبر دی ځکه د هللا تعالی پرته د بل چا‬
‫عبادت شو ‪.‬‬
‫دوهم قسم‪:‬‬
‫دا چې په اصل کې د غير هللا لپاره ذبح کوي‬
‫مګر په هغه باندې د هللا نوم اخلي دا هم شرک‬
‫دی‪ ،‬داسې چې د ساحر او کاهن په خبره خاص‬
‫څاروی يا مرغه په خاص رنګ او خاصو صفاتو او‬
‫خاص ځای کې ذبح کړي که څه هم په هغه باندې‬
‫د هللا تعالی نوم واخلي او د قبلې په طرف يې‬
 ‫حنفي عقيده ‪145........................................................‬‬

‫ذبح کړي دا هم شرک دی‪ ،‬دا همغه د جاهليت د‬

‫زمانې د بتانو عبادت او تعظيم ته ورته د‬
‫غير هللا عبادت دی چې هغوی به د خپلو بتانو‬
‫لپاره ذبحې کولې ‪.‬‬
‫دريم قسم‪:‬‬
‫دا چې د غير هللا لپاره ذبح وکړي په هغه‬
‫باندې د هللا د نوم سره د غير هللا نوم هم واخلي‬
‫لکه د ولي يا ساحر او کاهن نو دا هم شرک شو‬
‫‪.‬‬
‫څلورم قسم ‪:‬‬
‫دا چې ذبح د هللا لپاره کوي مګر په هغه‬
‫باندې د غير هللا نوم اخلي کچېرې د تعظيم‬
‫لپاره وي شرک اکبر دی نو دا ذبح د غير هللا‬
‫َّ‬
‫ِل‬ ‫ُه‬‫ما أ‬ ‫ََ‬ ‫لپاره شوه‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬و‬
‫ِ] (البقره ‪. )۱۷۳:‬‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّلل‬ ‫َي‬
‫ْر‬ ‫ِ ِ‬
‫لغ‬ ‫ِه‬
‫ب‬
‫ژباړه‪ :‬او هر هغه حالل کړی شوی چې د هللا‬
‫تعالی د (نوم) پرته په بل نوم ذبحه شي ‪.‬‬
‫چې دا ډول ذبحه په دوه ډوله ده ‪:‬‬
‫الف)‪ :‬که د غير هللا تقريب (نږدېوالی) او‬
‫تعظيم (احترام) يې مقصد وي شرک اکبر دی ‪.‬‬
‫ب)‪ :‬کچېرې د رئيس‪ ،‬پير‪ ،‬او بل کس د خوشحاله‬
‫کولو او احترام لپاره د هغه په پښو کې‬
‫ذبح وشي‪ ،‬وينې و بهول شي او څاروی همالته‬
‫پرېښودل شي او د هغه څخه استفاده ونشي دا‬
‫عمل شرک شو او که د مېلمستيا او طعام په‬
‫نيت وي او د هغه نه د طعام استفاده وشي‬
‫باک نلري ‪.‬‬
‫جاء في حايشه ابن عابدين ‪:‬‬
‫َاِ‬
‫ء‬ ‫َم‬‫ُظ‬
‫الع‬‫َ ْ‬ ‫ِن‬ ‫ِ م‬ ‫ْو‬
‫ِه‬ ‫ََ‬
‫نح‬‫ِ و‬ ‫ِير‬‫ِ األَم‬ ‫دوم‬‫ُُ‬
‫ِق‬‫َ ل‬ ‫بح‬ ‫ََ‬
‫ْ ذ‬ ‫َلو‬
‫َ َّ‬
‫اَّللِ‬ ‫د اسْم‬ ‫ْر‬
‫ََ‬ ‫َ‬
‫ْ أف‬ ‫ََلو‬‫ه‪ ،‬و‬‫ُُ‬
‫َت‬ ‫ِيح‬‫َب‬‫ْ ذ‬ ‫مت‬‫َُ‬
‫َر‬‫ه) ح‬ ‫ًا َلُ‬ ‫ِيم‬‫ْظ‬‫تع‬‫(َ‬
‫ََلو‬
‫ْ‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللِ ‪ .‬و‬ ‫ْر‬ ‫َي‬‫لغ‬‫ها ِ‬ ‫َ ب‬
‫َِ‬ ‫هل‬‫ََّ‬
‫ه أ‬ ‫نُ‬ ‫ِ ؛ ألََّ‬ ‫ْر‬‫ِك‬‫ِالذ‬ ‫الى ب‬ ‫َ َ‬ ‫َ‬
‫تع‬
‫ِيل‬
‫ِ‬ ‫ة ْ‬
‫الخَل‬ ‫َُّ‬
‫ه سُن‬ ‫نُ‬‫َ‬
‫ه ألَّ‬
‫ُُ‬‫َت‬
‫ِيح‬ ‫َب‬‫ْ ذ‬ ‫ُم‬ ‫ْر‬‫تح‬‫ْ َ‬‫ْفِ َلم‬ ‫َّي‬
‫ِلض‬‫َ ل‬ ‫بح‬‫ََ‬
‫ذ‬
‫‪........................................................146‬حنفي عقيده‬

‫ِ َّ‬
‫اَّللِ‬ ‫ْع‬‫ِشَر‬
‫ٌ ل‬ ‫ِيم‬ ‫ْظ‬‫تع‬‫ْفِ َ‬
‫َّي‬
‫ُ الض‬ ‫ْر‬
‫َام‬ ‫َإ‬
‫ِك‬ ‫ُ‪ ،‬و‬ ‫ِ السََّالم‬ ‫ْه‬
‫لي‬‫ََ‬‫ع‬
‫ْ‬
‫ِ أو‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيمة‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِلول‬‫َ ل‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِك ما لو ذبح‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِثل ذل‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫تعالى‪ ،‬وم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْع‬
‫ِ‪.‬‬ ‫َي‬ ‫لْ‬
‫ِلب‬
‫ََ‬
‫د‬ ‫َص‬‫ن ق‬ ‫ِْ‬
‫ُ‪ :‬إ‬ ‫ُم‬‫ْر‬‫يح‬‫ما َ‬ ‫ُّ و‬
‫ََ‬ ‫يحِل‬‫ما َ‬ ‫َ َ‬‫ْن‬ ‫بي‬‫ُ َ‬ ‫َر‬
‫ْق‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫و‬
‫َام‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫ِكر‬‫د اإل‬‫ُْ‬ ‫َ‬
‫َقص‬ ‫ُ‪ ،‬و‬ ‫ُم‬
‫ْر‬ ‫بحِ َ‬
‫يح‬ ‫َّ‬
‫د الذْ‬ ‫َْ‬‫ِن‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللِ ع‬ ‫ْر‬ ‫َ‬
‫َ غي‬ ‫ِيم‬‫ْظ‬‫تع‬‫َ‬
‫ُ (حاشيه ابن عابدين ‪. )۱۹۶/۵‬‬ ‫ُم‬ ‫ْر‬‫يح‬ ‫ه ال َ‬ ‫ُُ‬‫ْو‬
‫نح‬‫ََ‬‫و‬
‫کچېرې د امير يا نورو مشرانو مخې ته يا‬
‫پښو کې ذبح وشي د هغه د تعظيم او احترام په‬
‫نيت که څه د هللا نوم ورباندې ياد شوی وي دا‬
‫ذبحه مرداره ده ځکه د غير هللا په نوم ذبحه‬
‫شوی‪ ،‬مګر که د مېلمه لپاره وي باک نلري ځکه‬
‫دا ابراهيمي سنت دي‪ ،‬او د مېلمه اکرام او‬
‫عزت د شعائرهللا عزت دی او په مثال ددې د‬
‫ولېمې او يا بيع او قصابی ذبحه ‪.‬‬
‫ددې ذبحې په حاللوالی او حراموالی کې دا‬
‫فرق دی چې کچېرې په ذبح کې تعظيم د غير هللا‬
‫وي حرام او قصد يې مېلمستيا وي نه حراميږي‬
‫(حايشه ابن عابدين) ‪.‬‬
‫د مطلب خالصه دا چې ذبح کول او په شرعي‬
‫طريقه د حيوان د وېنې بهول عبادت دی‪ ،‬ذبح‬
‫به يوازې هللا تعالی لره وي او د هغه (جل‬
‫جالله) نوم به ورباندې اخيستل کيږي ‪.‬‬
‫کچېرې ذبح په هر بل مقصد تر سره شي يا د‬
‫هللا تعالی پرته بل نوم ورباندې واخيستل شي يا‬
‫د هللا تعالی د نوم سره بل نوم واخيستل شي دا‬
‫عبادت نه بلکي شرک دی ‪.‬‬

‫جاء في الموسوعة الفقهية ‪:‬‬

‫ال يجوز الذبح باسم رسول اَّلل‪ ،‬وال باسم اَّلل‬
‫ٍ رسول اَّلل ‪ -‬بالجر ‪ -‬حيث يجب تجريد اسم‬ ‫ومحمد‬
‫اَّلل سبحانه وتعالى عن اسم غيره في هذا‬
‫ِ}‬ ‫ِه‬ ‫ْر‬
‫ِ اَّللِ ب‬ ‫َي‬
‫لغ‬‫َّ ِ‬
‫ِل‬ ‫ُه‬ ‫ََ‬
‫ما أ‬‫الموطن لقوله تعالى‪{ :‬و‬
‫د رضي هللا عنه‪:‬‬ ‫اآلية‪ ،‬وقول عبد اَّلل بن مسعوٍ‬
 ‫حنفي عقيده ‪147........................................................‬‬

‫جردوا التسمية عند الذبح‪ ،‬وألن هذا إشراك‬

‫اسم اَّلل عز شأنه واسم غيره‪( .‬الموسوعة الفقهية) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په نوم‬
‫ذبح کول حرام دي او د هللا او محمد رسول هللا په‬
‫نوم ذبحه کول حرام دي‪ ،‬ذبح به يوازې د هللا‬
‫تعالی په نوم وي نه دا چې د هللا د نوم سره‬
‫ما‬ ‫ََ‬
‫غير هللا ذکر شي‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪{ :‬و‬
‫ِ} ‪ ،‬او قول د عبدهللا بن مسعود‬ ‫ِه‬ ‫ْر‬
‫ِ اَّللِ ب‬ ‫َي‬ ‫لغ‬ ‫َّ ِ‬
‫ِل‬‫ُه‬
‫أ‬
‫رضی هللا عنه‪ :‬په ذبحه کې د هللا د نوم سره د غير‬
‫هللا د نوم پيوسته کول شرک دی ځکه دا د هللا عز و‬
‫شانه د اسم سره د بل اسم شريکول دي ‪.‬‬
‫د غير هللا د ذبحې کولو ډير صورتونه دي ‪:‬‬
‫لکه ساحر او کاهن چې د مريض څخه په خاصو‬
‫صفاتو څاروی يا کوم مرغه غواړي چې په فالني‬
‫رنګ‪ ،‬فالني صفت او د فالني ځای څاروی به وي‬
‫که څه هم په هغه باندې د هللا نوم واخيستل شي‬
‫دا ذبح د غير هللا لپاره شو ‪.‬‬
‫او ځنې کسان ذبح کوي او د څاوري وينې د‬
‫کور په دروازه او موټر باندې تويوي ترڅو‬
‫مبارک وګرځي‪ ،‬دا ټول دجاهليت د دور شرکي‬
‫اعمال دي ‪.‬‬
‫مشرکينو به د پيريانو د نږدېوالی لپاره‬
‫داسې کول تر څو هغوی ته ضرر ونه رسوي ‪.‬‬
‫مګر که د مېلمستيا لپاره وي باک نلري بيا‬
‫په دې منع کې نه راځي‪ ،‬منع دا ده چې د هغه‬
‫وينه په خاص ځای کې تويوي لکه د کور په‬
‫دروازه‪ ،‬د ناوې په موټر وغيره د تبرک لپاره‬
‫دا کار حرام د جاهليت د زمانې ميراث دی ‪.‬‬
‫د غير هللا لپاره ذبح مرداره ده ‪:‬‬
‫هر قسم ذبح چې د هللا تعالی پرته په هر نامه‬
‫او مقصد ذبح شوی وي هغه مرداره ده او خوړل‬
‫يې حرام دي [بدائع الصنائع‪ ،‬للكاساني (‪ ،)۷۵/۵‬وحاشية ابن‬
‫عابدين (‪. ])۴۲۸/۹‬‬
‫‪........................................................148‬حنفي عقيده‬

‫َّا َلم‬
‫ْ‬ ‫ِم‬‫لوا م‬ ‫ْك‬
‫ُُ‬ ‫َال َ‬
‫تأ‬ ‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ْه‬
‫ِ] (األنعام‪. )۱۲۱ :‬‬ ‫ََ‬
‫لي‬ ‫ُ َّ‬
‫اَّللِ ع‬ ‫ِ اسْم‬ ‫َر‬‫ذك‬‫يْ‬
‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه څه مه خورئ په کوم باندې‬
‫چې د هللا تعالی نوم نه وي ياد شوی ‪.‬‬
‫په ذبح کې د غير هللا لپاره حصه ورکول‪:‬‬
‫کچېرې څوک اصالً د هللا تعالی لپاره ذبح کوي د‬
‫هللا نوم ورباندې يادوي مګر مطلب يې دا وي چې‬
‫خلک يې صفت وکړي نو دا شرک اصغر (رياء) شو‪،‬‬
‫او د ريا څخه ځان ساتل پکار دي چې تفصيل يې‬
‫مخکې تير شو ‪.‬‬
‫د غير هللا د پاره نذر‬
‫ولې د غير هللا لپاره نذر ؟‬
‫ځکه نذر عبادت دی‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ه‬ ‫ن شَر‬
‫ُُّ‬ ‫َاَ‬‫ما ك‬ ‫ًْ‬
‫يو‬‫ن َ‬ ‫ُوَ‬
‫َيخَاف‬ ‫ِ و‬ ‫ذر‬‫َّْ‬
‫ِالن‬ ‫ن ب‬ ‫ُوَ‬ ‫يوف‬ ‫[ُ‬
‫ًا] (اإلنسان‪)۷ :‬‬ ‫ِير‬ ‫َط‬‫مسْت‬
‫ُ‬
‫ژباړه‪( :‬د هللا تعالی نيک بنده ګان هغه دي)‬
‫چې په نذرونو وفا کوي (نذرونه پوره کوي) او‬
‫له هغې ورځې څخه ډاريږي چې شر به يې په هر‬
‫لور خور وي ‪.‬‬
‫ِن‬‫تم م‬‫ُْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْ نذر‬ ‫َ‬
‫ٍ أو‬ ‫َ‬
‫َقة‬ ‫َّ‬
‫ِن نف‬‫ُم م‬‫َقت‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫ما أنف‬ ‫ََ‬
‫وقوله‪[ :‬و‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫نْ‬
‫َّ‬
‫ٍ]‬‫َار‬‫ِن أنص‬‫ْ‬ ‫ِين م‬ ‫لم‬‫ِلظاِ‬‫ما ل‬ ‫ََ‬‫ه و‬ ‫ُُ‬
‫ْلم‬‫يع‬ ‫اَّللَ َ‬
‫ن َّ‬ ‫َِ‬
‫إَّ‬ ‫ٍ ف‬ ‫ذر‬
‫(البقرة‪.)۲۷۰ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬تاسې چې هر څيز خيرات کړئ او يا‬
‫مو نذر منلی نو بې شکه چې هللا پاک ته معلوم‬
‫دی او د ظالمانو هيڅ مالتړ نشته ‪.‬‬
‫ندز څه ته وايي ‪:‬‬
‫نذر داسې عبادت دی چې بنده يې پر خپل ځان‬
‫واجب ګرځوي بلکي د هللا تعالی د طرف څخه نه وي‬
‫ورباندې واجب شوی ‪.‬‬
‫مثالً يو کس وايي‪ :‬که زه د مرض څخه روغ شوم‬
‫دومره صدقه ورکوم‪ ،‬يا دومره ورځې روژه نيسم‬
‫‪...‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪149........................................................‬‬

‫نذر د مباح عمل د پاره مباح مګر په هغه‬

‫باندې وفا کول واجب دی او د حرام کار سره‬
‫نذر منل حرام دي او د غير هللا لپاره نذر منل‬
‫شرک دی ‪.‬‬
‫والنذر عبادة من العبادات‪ ،‬ال يجوز أن‬
‫يصرف لغير هللا تعالى‪ ،‬فمن نذر لمخلوق كأن‬
‫ً‪ ،‬أو لقبر‬ ‫يقول‪ :‬لفالن علي نذر أن أصوم يوما‬
‫فالن علي أن أتصدق بكذا‪ ،‬أو إن شفي مريضي أو‬
‫جاء غائبي للشيخ فالن علي أن أتصدق بكذا‪ ،‬أو‬
‫لقبره علي أن أتصدق بكذا‪ ،‬فقد أجمع أهل‬
‫العلم على أن نذره محرم وباطل‪ ،‬وعلى أن من‬
‫فعل ذلك قد أشرك باهلل تعالى الشرك األكبر‬
‫المخرج من الملة‪ ،‬ألنه صرف عبادة النذر لغير‬
‫هللا‪ ،‬وألنه يعتقد أن الميت ينفع ويضر من دون‬
‫هللا‪ ،‬وهذا كله شرك (درالمحتار مع حاشيه ابن عابدين‬
‫‪ ،۱۹۷-۱۹۶/۵‬البحر رائق ‪ ،۳۲۰/۲‬مجموع الفتاوی ‪.)۲۸۶/۱‬‬
‫ژباړه‪ :‬نذر د عباداتو څخه يو عبادت دی‪،‬‬
‫رواه نه ده چې هغه د غير هللا د پاره وشي‪ ،‬پس‬
‫که چا نذر وکړ د مخلوق لپاره داسې چې‬
‫ووايي‪ :‬د فالني لخوا په ما نذر دی چې يو ورځ‬
‫به روژه نيسم‪ ،‬او د فالني قبر لپاره چې دا‬
‫رنګه صدقه به کوم‪ ،‬او کچېرې زما مرض ښه شي‬
‫او زما مسافر راشي نو زه به د فالني شيخ يا‬
‫پير لپاره دا رنګه صدقه کوم‪ ،‬او د قبر‬
‫لپاره چې دا رنګه صدقه به کوم‪ ،‬پس په يقين‬
‫سره اجماع د علماؤ ده چې دا ډول نذر حرام‬
‫او باطل دی‪ ،‬او چا چې دغه کار وکړ هغه د هللا‬
‫تعالی سره شرک اکبر چې د ملت اسالم څخه د‬
‫وتلو سبب دی اختيار کړ‪ ،‬ځکه هغه د نذر‬
‫عبادت د غير هللا لپاره کړی‪ ،‬او ځکه چې هغه‬
‫عقېده لري چې مړی نفع رسوي او ضرر دفع کوي‬
‫پرته له هللا تعالی څخه‪ ،‬او دا ټول شرک دی ‪.‬‬
‫همدارنګه ابن عابدين وايي ‪:‬‬
‫‪........................................................150‬حنفي عقيده‬

‫واعلم أن النذر الذي يقع لألموات من أكثر‬

‫العوام وما يؤخذ من الدراهم والشموع والزيت‬
‫ً‬
‫ونحوها إلى ضرائح األولياء الكرام تقربا‬
‫إليهم فهو باإلجماع باطل وحرام‪ .‬قوله باطل‬
‫وحرام لوجوه ‪:‬منها أنه نذر لمخلوق‪ ،‬والنذر‬
‫للمخلوق ال يجوز؛ ألنه عبادة‪ ،‬والعبادة ال‬
‫تكون لمخلوق‪ ،‬ومنها أن المنذور له ميت‪،‬‬
‫والميت ال يملك‪ ،‬ومنها أنه ظن أن الميت‬
‫يتصرف في األمور دون هللا تعالى‪ ،‬واعتقاده ذلك‬
‫كفر )حاشيه ابن عابدين ‪. )۴۳۹/۴‬‬
‫ژباړه‪ :‬او پوه شه چې د مړو لپاره نذر‬
‫اکثره عوام تر سره کوي چې پيسې‪ ،‬شمع‪ ،‬غوړي‬
‫او نور اخلي او هغه د اولياء کرامو د نږدې‬
‫والی لپاره د هغوی په قبرونو ږدې دا په‬
‫اجماع سره حرام او باطل عمل دی ‪.‬‬
‫باطل او حرام په دې وجه دی چې دا نذر د‬
‫مخلوق لپاره دی او د مخلوق لپاره نذر کول‬
‫حرام دي‪ ،‬ځکه نذر عبادت دی او عبادت د‬
‫مخلوق لپاره نه وي‪ ،‬دا چې مقصد يې مړی وي‬
‫نو مړی هيڅ واک نلري (د نفعې او دفع ضرر‬
‫هيڅ واک نلري) او که څوک په دې عقېده وي چې‬
‫مړی د هللا تعالی پرته متصرف دی نو دا عقېده‬
‫لرل کفر دی (ابن عابدين) ‪.‬‬
‫ال حول وال قوة الی باهلل علی العظيم‬

‫االستعاذة بغير هللا (غير هللا ته پنا وړل)‬

‫فرق په مابين د استعاذة او استعانه‬
‫اول – استعانه او د هغې اقسام ‪:‬‬
‫استعانه مدد غوښتلو ته وايي چې الندې‬
‫اقسام لري ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د هللا سبحانه وتعالی څخه مدد غوښتل چې‬
‫بنده د خپل رب سبحانه وتعالی څخه په خشوع‬
 ‫حنفي عقيده ‪151........................................................‬‬

‫او خضوع سره مدد غواړي او دا مدد غوښتل‬

‫َ‬ ‫َِّ‬
‫ياك‬ ‫عبادت دی‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬إ‬
‫ُ] (خاص تاته عبادت کوو‬ ‫ِين‬‫َع‬ ‫َ َ‬
‫نسْت‬ ‫َِّ‬
‫ياك‬ ‫د وإ‬‫ُُ‬
‫ْب‬ ‫َ‬
‫نع‬
‫او خاص له تا څخه مرسته غواړو)‪ ،‬او دا‬
‫عبادت صرف هللا تعالی لره دی ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د هللا سبحانه وتعالی د مخلوق سره مشروع‬
‫مدد کول يا د هغوی نه مدد غوښتل لکه‪ :‬د‬
‫خپل مسلمان ورور سره د خير‪ ،‬مشروع او‬
‫مباح کار کې مدد کول او يا د هغه څخه د‬
‫خير او مشروع کار کې مدد غوښتل کوم چې د‬
‫بنده پر وس پوره وي چې دا کار موجب د خير‬
‫سبحانه‬ ‫لقوله‬ ‫دی‪،‬‬ ‫ثواب‬ ‫او‬
‫ْو‬
‫َى]‬ ‫َّق‬
‫َالت‬
‫و‬ ‫ر‬
‫ِ‬‫ِ‬‫ب‬ ‫ْ‬
‫ال‬ ‫ى‬ ‫َ‬
‫ل‬‫َ‬
‫ع‬ ‫وا‬ ‫ُ‬
‫ن‬‫َ‬
‫و‬ ‫ا‬‫َ‬
‫ع‬ ‫َ‬
‫ت‬‫َ‬
‫و‬ ‫‪[:‬‬ ‫وتعالی‬
‫(المائده) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬په نيکی او پرهيزکاری کې يو له‬
‫بله مرسته وکړئ ‪.‬‬
‫د ابی هريرة رضی هللا عنه نه روايت دی چې‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي‪« :‬من نفس‬
‫عن مؤمن كربة من كرب الدنيا‪ ،‬نفس هللا عنه‬
‫كربة من كرب يوم القيامة ‪.‬ومن يسر على معسر‪،‬‬
‫يسر هللا عليه في الدنيا واآلخرة‪ .‬ومن ستر‬
‫مسلما‪ ،‬ستره هللا في الدنيا واآلخرة‪ .‬وهللا في عون‬
‫العبد ما كان العبد في عون أخيه‪ .‬ومن سلك‬
‫طريقا يلتمس فيه علما‪ ،‬سهل هللا له به طريقا‬
‫إلى الجنة‪ .‬وما اجتمع قوم في بيت من بيوت‬
‫هللا‪ ،‬يتلون كتاب هللا‪ ،‬ويتدارسونه بينهم‪ ،‬إال‬
‫نزلت عليهم السكينة‪ ،‬وغشيتهم الرحمة وحفتهم‬
‫المالئكة‪ ،‬وذكرهم هللا فيمن عنده‪ .‬ومن بطأ به‬
‫عمله‪ ،‬لم يسرع به نسبه » (المسلم ‪.)۲۶۹۹‬‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چې په دنيا کې د يو مسلمان نه‬
‫پريشاني لرې کړي هللا تعالی به د قيامت په ورځ‬
‫د هغه نه پريشاني او تکليف لرې کړي‪ ،‬څوک چې‬
‫اړو اوتنګ السو سره کومک وکړي هللا تعالی به په‬
‫‪........................................................152‬حنفي عقيده‬

‫دنيا اوآخرت دواړو کې د ده سره آساني وکړي‪،‬‬

‫او څوک چه د مسلمان عيب پټ کړي هللا تعالی به‬
‫په دنيا او آخرت دواړو کې د ده په عيبونو‬
‫پرده واچوي‪ ،‬هللا تعالی د خپل بنده تر هغه‬
‫وخته امداد اومرسته کوي تر څو چه بنده سره‬
‫د مسلمان ورور مرسته کوي‪.‬‬
‫مګر د شر او ګناه په کار کې يو د بل سره‬
‫مدد کول حرام دي‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ِ] (المائده) ‪.‬‬ ‫َان‬
‫دو‬‫ُْ‬ ‫َ ْ‬
‫الع‬ ‫ِ و‬ ‫ْ‬
‫اإلثم‬ ‫ََ‬
‫لى‬ ‫نوا ع‬‫َُ‬
‫َاو‬ ‫َال َ‬
‫تع‬ ‫[و‬
‫ژباړه‪ :‬او (هيڅکله) د ګناه او نافرمانۍ‬
‫په کار کې يو له بله مرسته مه کوئ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د حاضر مخلوق سره په داسې کار کې مرسته‬
‫کول کوم چې د انسان په وس پوره نه وي‬
‫باطل او لغو دی لکه‪ :‬د يو شي پورته کول‬
‫چې زيات ثقيل وي او پورته کول يې د انسان‬
‫له وس څخه بهر وي ‪.‬‬
‫‪ -۴‬د نيکو اعمالو په وسيله د هللا تعالی څخه‬
‫يا‬‫مدد غوښتل‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪َ[ :‬‬
‫َ‬ ‫َالص‬
‫َّالة‬
‫ِ‬ ‫ْر‬
‫ِ و‬ ‫َّب‬
‫ِالص‬‫ْ ب‬‫ُوا‬‫ِين‬ ‫ْ اسْت‬
‫َع‬ ‫ُوا‬
‫من‬‫َ آَ‬‫ِين‬ ‫ها َّ‬
‫الذ‬ ‫َُّ‬
‫يَ‬ ‫أ‬
‫َ‬
‫ِين] (البقرة‪.)۱۵۳:‬‬‫ِر‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِن اَّللَ مع الصاب‬ ‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬ای مؤمنانو! په صبر او لمانځه سره‬
‫کومک وغواړئ بې شکه چې هللا پاک د صبر‬
‫کوونکو سره دی ‪.‬‬
‫‪ -۵‬د مړو څخه مدد غوښتل او همدارنګه د‬
‫غايب ژوندې څخه مدد غوښتل شرک دی ولي شرک‬
‫دی ؟‬
‫ځواب‪ :‬ځکه چې د مړي څخه مدد غوښتل دا‬
‫معنی لري چې هغه العياذ باهلل حاضر او ناظر‬
‫دی او د دعا کوونکي غږ اورې چې دا هيڅ اصل‬
‫نلري او شرکي عقيده ده او دا هماغه د‬
‫جاهليت د وخت د بتانو عبادت ته ورته شرکي‬
‫عبادت دی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪153........................................................‬‬

‫همدارنګه دژوندې غايب کس څخه مدد غوښتل‬

‫چې مدد غوښتونکی په يو ښار کې وي او شيخ يا‬
‫پير يا ولی يا بل کس پر بل ښار کې وي او د‬
‫ده مدد او کومک ته هيڅ الس رسی نلري نو د‬
‫دغه غايب کس څخه مدد غوښتل دوې معناوې لري‬
‫‪.‬‬
‫الف)‪ :‬هغه کس العياذ باهلل متصرف ګڼې چې دا‬
‫عقيده لرل شرک دی ‪.‬‬
‫ب)‪ :‬هغه کس د واليت څښتن ګڼې چې واليت د ولي‬
‫په اختيار کې نه وي او نه هم په غيبو‬
‫پوهيږي چې د ده په احوالو پوه شي چې دا‬
‫ډول اعتقاد لرل شرک دی ‪.‬‬
‫استعاذه (پناه وړل) ‪:‬‬
‫استعاذه پناه غوښتلو ته وايی چې الندې‬
‫اقسام لري ‪:‬‬
‫‪ -۱‬د هر قسم شر او آفت او همدارنګه د شيطان‬
‫د وسواسو څخه پر هللا سبحانه وتعالی پناه‬
‫ُ‬
‫ُوذ‬‫َع‬
‫ْ أ‬ ‫ُل‬
‫غوښتل‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬ق‬
‫َ‪. ]...‬‬ ‫ََ‬
‫لق‬‫ما خ‬ ‫ِن شَر‬
‫ِ َ‬ ‫ِ‪ ،‬م‬‫لق‬‫ََ‬ ‫َبِ ْ‬
‫الف‬ ‫ِر‬ ‫ب‬
‫ژباړه‪( :‬ووايه ای محمده!) زه د تيارو‬
‫څيروونکی سهار په رب پناه غواړم‪ ،‬د هغه د‬
‫ټولو پيدا کړو څيزونو له شر څخه ‪.‬‬
‫َ‬
‫ِن‬‫َّكَ م‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ينزغن‬ ‫ما َ‬ ‫َإ‬
‫َِّ‬ ‫او هللا تعالی فرمايي‪[ :‬و‬
‫ِ] (األعراف‪.)200 :‬‬ ‫َعْ‬
‫ِذ ب َّ‬
‫ِاَّلل‬ ‫َاسْت‬
‫ٌ ف‬‫ْغ‬‫نز‬‫َانِ َ‬ ‫ْط‬‫الشَّي‬
‫ژباړه‪ :‬او که د شيطان له لورې کومه وسوسه‬
‫درته را وړاندې شوه نو له هللا پاک نه پرې پنا‬
‫وغواړه ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د هللا سبحانه وتعالی په عظمت او کلمات د‬
‫هر شر څخه پر هللا تعالی پناه غوښتل‪ ،‬لقوله‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪« :‬من نزل منزالً‬
‫فقال‪ :‬أعوذ بكلمات هللا التامات من شر ما‬
‫خلق‪ ،‬لم يضره شيء حتى يرتحل من منزله‬
‫ذلك» رواه مسلم‪.‬‬
‫‪........................................................154‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬څوک چې پخپل کور کې واړوي داسې به‬

‫وايي‪ :‬پناه غواړم د هللا تعالی په تامهء‬
‫کلماتو له هغه شر څخه چې پيدا شوی دی‪ ،‬هغه‬
‫ته به څه شی ضرر ونه رسوي تر څو د هغه کور‬
‫څخه کډه وکړي ‪.‬‬
‫‪ -۳‬ژونديو ته پناه وړل چې هغوی د پناه‬
‫اخيستلو توان ولري داسې جايز دي لکه د‬
‫ژونديو څخه مرسته غوښتل لکه‪ :‬هللا سبحانه‬
‫وتعالی چې په قصه د موسی عليه السالم کې‬
‫ََ‬
‫لى‬‫ِ ع‬ ‫ِه‬‫َت‬
‫ِيع‬
‫ِن ش‬ ‫ِي م‬ ‫َّ‬
‫الذ‬ ‫ه‬ ‫َ َ‬
‫اثُ‬ ‫َاسْت‬
‫َغ‬ ‫فرمايي‪[ :‬ف‬
‫ِ‪]..‬‬‫ْه‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫موسَى فقضى ع‬ ‫ه ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َكزُ‬ ‫َ‬
‫ِ فو‬‫ِه‬ ‫ُ‬‫ْ ع‬
‫َدو‬ ‫ِن‬
‫ِي م‬ ‫َّ‬
‫الذ‬
‫(القصص ‪. )۱۵:‬‬
‫ژباړه‪ :‬په هغه چا چې له دښمنانو څخه يې‬
‫وو د کومک غوښتنه وکړه‪ ،‬موسی دښمن يو سوک‬
‫وواهه او د هغه کار يې پوره کړ ‪.‬‬
‫‪ -۴‬په پيريانو او يا مړو او غائبو باندې‬
‫پناه غوښتل شرک اکبر دی او ددې عنوان‬
‫اصلی مقصد همدا قسم استعاذه ده ‪.‬‬
‫د جاهليت په زمانه کې به انسانانو‬
‫پيريانانو ته پناه وړله چې قرآنکريم يې‬
‫داسې حکايت کوي ‪:‬‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫َال‬
‫ٍ م‬ ‫ِج‬‫ِر‬
‫ن ب‬‫ُوَ‬
‫ُوذ‬
‫يع‬‫ِنسِ َ‬‫َ ْ‬
‫اإل‬ ‫ٌ م‬
‫ِن‬ ‫َال‬‫ِج‬ ‫َاَ‬
‫ن ر‬ ‫ه ك‬ ‫ََّ‬
‫نُ‬ ‫َأ‬‫[و‬
‫ً‬
‫هقا] (الجن‪.)6 :‬‬‫ََ‬
‫ْ ر‬
‫هم‬‫دوُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫الجِنِ فزاُ‬
‫ژباړه‪ :‬او د انسانانو ډيرو سړيو د‬
‫پيريانو له ډيرو سړيو څخه پناه غوښتله نو‬
‫په دې کار يې د پيريانو غرور‪ ،‬ظلم او ګناه‬
‫الپسې زياته کړه ‪.‬‬
‫پيريانو ته پناه وړل‪ ،‬همدارنګه غايب پير‬
‫او مړي ته د شر او ضرر څخه پناه وړل داسې‬
‫چې ای پيره! تا ته د دې شر څخه پناه وړم ته‬
‫زما د مدد لپاره را ورسيږه او د هغه متصرف‬
‫ګڼل او همدارنګه په کوم مړي باندې پناه‬
 ‫حنفي عقيده ‪155........................................................‬‬

‫غوښتل او د هغه نه د شر او ضرر د دفعې‬

‫لپاره مدد غوښتل شرک اکبر دی ‪.‬‬
‫د غائب پير‪ ،‬شيخ او بل کس نه مدد غوښتل‬
‫او هغه ته خيالي پناه وړل د هغه د متصرف‬
‫ګنلو په مقصد دي او همدارنګه د مړو څخه‬
‫سوال او مدد غوښتل د غير هللا څخه مدد او غير‬
‫هللا ته پناه وړل دي چې نه هغوی د چا غوښتنې‬
‫اورې او که يې واوري هم د چا غوښتنې پوره‬
‫کوالی نشي ‪.‬‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬
‫ُوا الذ‬ ‫ِ اْ‬
‫دع‬ ‫ُ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬قل‬
‫َ‬
‫َال‬
‫ْ و‬ ‫ُ‬
‫َنكم‬‫ْ‬ ‫ِ ع‬ ‫ُّ‬
‫َ الضر‬ ‫َشْف‬‫ن ك‬‫ُوَ‬ ‫ْل‬
‫ِك‬ ‫ََال َ‬
‫يم‬ ‫ِ ف‬‫ِه‬‫دون‬‫ْ ُ‬ ‫ْ م‬
‫ِن‬ ‫ُم‬
‫ْت‬‫َم‬‫َع‬
‫ز‬
‫ً‬
‫ِيال] (اسراء ‪. )۵۶‬‬ ‫ْ‬
‫تحو‬‫َ‬
‫ژباړه‪( :‬ووايه ای محمده!) چې هغه خدايان‬
‫مو رابولئ چې تاسې د هللا نه پرته پرې د خدای‬
‫ګمان کوئ له هغوی سره واک نشته چې تاسې نه‬
‫سختي او ضرر لرې‪ ،‬او يا يې مخه پر بل لور‬
‫واړوي ‪.‬‬
‫ْ‬
‫ِن‬‫او د مړو د عبادت په باره کې فرمايي‪[ :‬إ‬
‫ما‬‫ُوا َ‬ ‫ِع‬‫ْ سَم‬ ‫ََلو‬
‫ْ و‬ ‫ُم‬
‫ءك‬‫َاَ‬‫دع‬‫ُوا ُ‬ ‫َع‬
‫يسْم‬‫ْ َال َ‬ ‫ُوُ‬
‫هم‬ ‫دع‬ ‫َ‬
‫تْ‬
‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِكم‬ ‫ْك‬
‫ِر‬ ‫ُون ب‬
‫ِش‬ ‫َ‬ ‫ُر‬ ‫ْ‬
‫يكف‬‫ِ َ‬ ‫َاَ‬
‫مة‬ ‫ِي‬ ‫ْ‬
‫َ الق‬ ‫ْم‬
‫يو‬ ‫ََ‬
‫ْ و‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫بوا لكم‬ ‫َاُ‬ ‫َ‬
‫اسْتج‬
‫‪( ]...‬فاطر‪.)۱۴ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬که تاسې را وبولئ نو ستاسې بلنه‬
‫نه اوري‪ ،‬او که وايې وري هم نو ستاسې‬
‫غوښتنې نشي پوره کوالی ‪ .‬او د قيامت په ورځ‬
‫به ستاسې له شريک نيولو څخه انکار هم وکړي‬
‫‪.‬‬
‫شيخ فخر الدين حنفي په رساله کې ليکي ‪:‬‬
‫"ومن ظن أن الميت يتصرف في األمور دون هللا‪،‬‬
‫واعتقد بذلك كفر‪ .‬كذا في "البحر الرائق"‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬او که څوک دا ګمان کوي چې مړي د‬
‫هللا تعالی نه ماسوا متصرف د امرو دی او په دې‬
‫باندې يې عقېده وي نو دا کفر دی او‬
‫‪........................................................156‬حنفي عقيده‬

‫همدارنګه دا قول يې په بحر الرائق هم ذکر‬

‫کړی دی ‪.‬‬
‫او قاضي حميد الدين ناکوري هندي په توشيح‬
‫األنبياء‬ ‫يدعون‬ ‫الذين‬ ‫‪:‬منهم‬ ‫ليکي‬ ‫کې‬
‫واألولياء عند الحوائج والمصائب باعتقاد أن‬
‫أرواحهم حاضرة تسمع النداء وتعلم الحوائج‪،‬‬
‫وذلك شرك قبيح وجهل صريح‪ ،‬قال هللا تعالى (ومن‬
‫أضل ممن يدعوا من دون هللا من ال يستجيب له إلى‬
‫يوم القيامة‪ ،‬وهم عن دعائهم غافلون)(سورة‬
‫األحقاف‪ :‬اآليه ‪. )۵‬‬
‫ژباړه‪ :‬ځينې د دوی داسې کسان دي چې‬
‫انبياء‪ ،‬اولياء په وخت د مشکل او سختی کې‬
‫غواړي (د هغوی نه مدد غواړي) په دې عقيده‬
‫چې هغوی حاضر او ناظر دي او غږ اوري او په‬
‫حوائجو (ضرورياتو او مشکالتو) پوهيږي‪ ،‬دا‬
‫ډير بد شرک دی او ښکاره جهل دی‪ ،‬هللا سبحانه‬
‫وتعالی فرمايي ‪(:‬او څوک دي ډير ګمراه له‬
‫هغه چا چې بولي بې له هللا څخه هغه چې نشي‬
‫قبلولی هغه لره تر ورځې د قيامته پورې او‬
‫دغه له دعا او بلنې د دوی بې خبره دي) ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪157........................................................‬‬

‫نهم فصل‬
‫سحر او نظر حق دي‬
‫د اهل سنت و الجماعت په نزد د معتزله پر‬
‫خالف سحر او نظر دواړه حق دي ‪.‬‬
‫په دليل د قول د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫چې فرمايي‪« :‬العين حق» (رواه احمد و شيخان) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬د سترګو نظر حق دی ‪.‬‬
‫او فرمايي‪« :‬ان العين لتدخل الرجل القبر‪،‬‬
‫و الجمل القدر » (ابوداود او ابن ماجه) ‪.‬‬
‫ً د سترګو نظر سړی قبر ته‬ ‫يعنې‪ :‬او يقينا‬
‫رسوي او اوښ قدر ته ‪.‬‬
‫ً سحر حق‬‫او فرمايي‪« :‬ان السحر حق » (يقينا‬
‫دی) ‪.‬‬
‫په دليل د دغه قول د هللا تعالی چې فرمايي‪:‬‬
‫و ما انزل علی الملکين (البقرة ‪ ،)۱۰۲‬و قوله‬
‫تعالی‪ :‬و من شر النفثت فی العقد (الفلق) ‪.‬‬
‫(شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علي قاري ص ‪. )۴۰۸‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی په خپل کتاب قرآنکريم کې‬
‫د سحر په اړه داسې ارشاد فرمائي ‪:‬‬
‫ْ‬
‫ملكِ‬ ‫َلى ُ‬ ‫َ‬‫ُ ع‬ ‫ِين‬ ‫َاط‬‫ْ الشَّي‬ ‫لوا‬‫ُْ‬‫تت‬‫ما َ‬ ‫ْ َ‬ ‫ُوا‬ ‫َع‬ ‫َ َّ‬
‫اتب‬ ‫[و‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫ْ‬‫َّ‬
‫ِن الشياط‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْمان وما كفر سليمان ولـك‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سَُ‬
‫لي‬
‫َ‬
‫َلى‬‫ل ع‬ ‫َِ‬ ‫ُ‬
‫ما أنز‬ ‫ََ‬‫َ و‬ ‫ْر‬‫ِح‬‫َّاسَ الس‬ ‫ن الن‬ ‫ُوَ‬‫ِم‬‫َل‬
‫يع‬‫ُوا ُ‬‫ْ‬ ‫َف‬
‫َر‬ ‫ك‬
‫ْ‬
‫ِن‬‫َانِ م‬‫ِم‬‫َل‬ ‫ما ُ‬
‫يع‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫ُوت و‬ ‫مار‬ ‫ََ‬ ‫َ‬
‫ُوت و‬ ‫هار‬‫ِل َ‬‫َ‬ ‫َاب‬‫ِب‬ ‫َ‬
‫َلكي‬
‫ْنِ ب‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ْ‬ ‫ُ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِتنة فال تكفر] (البقره‬‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِنما نحن ف‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ٍ حتى يقوال إ‬ ‫َ‬ ‫َح‬
‫َد‬ ‫أ‬
‫‪.)۱۰۲‬‬
‫ژباړه‪ :‬او د هغه څه متابعت يې پيل کړ چې‬
‫شيطانانو به د سليمان عليه السالم د پاچاهی‬
‫(په زمانه کې) لوستل‪ ،‬دا په داسې حال کې چې‬
‫سليمان د کفر الره نه وه غوره کړی‪ ،‬بلکې په‬
‫خپله دا شيطانان کافران شوی وو‪ ،‬خلکو ته يې‬
‫جادو اوهغه څه ورښودل چې د بابل په دوو‬
‫مالئکو هاروت او ماروت نازل شوی وو‪( ،‬دی‬
‫‪........................................................158‬حنفي عقيده‬

‫مالئکو) به هيچا ته څه تعليم نه ورکاوو مګر‬

‫دا چې ورته ويل به يې مونږ (خو د يوه)‬
‫امتحان (لپاره راغلي) يو‪ ،‬نو ته مه کافر‬
‫کيږه ‪.‬‬
‫هاروت او ماروت د بابل په دروازه کې دوې‬
‫مالئکې وې چې هللا سبحانه وتعالی د انسانانو د‬
‫وې هغوی به خلکو‬ ‫راليږلې‬ ‫لپاره‬ ‫امتحان‬
‫ته ويل مونږ خو د امتحان (لپاره راغلی) يو‪،‬‬
‫نو تاسی مه کافر کيږئ ‪ .‬او هغوی خلکو ته د‬
‫سحر خطرناکې پايلې بيانولې ‪.‬‬
‫د سحر او نظر عالئم ‪:‬‬
‫ً‬
‫د سحر‪ ،‬نظر او پيرياني کس عاليم تقريبا‬
‫مشابه دي خو د سحر او جادو څو عالئم په الندې‬
‫ډول دي‪:‬‬
‫‪ - ۱‬کور ته د ننوتلو په وخت کې سخت په‬
‫تنګتوب‪.‬‬
‫‪ - ۲‬پرته له کوم سبب څخه ژړا او يا خندا‪.‬‬
‫‪- ۳‬د ذکر او عبادت څخه کرکه کول‪.‬‬
‫‪ - ۴‬قولنج او د خېټي هميشنۍ درد‪.‬‬
‫‪ - ٥‬بغير له کوم سبب څخه د ميړه يا د ښځې‬
‫څخه شديده کرکه کول‪.‬‬
‫‪- ٦‬د سحر له آيتونو څخه متأثير کيدل‪.‬‬
‫د ساحر او جادو ګر عالئم‪:‬‬
‫‪ - ۱‬ساحر اوکاهن د مريض او د مريض د مور د‬
‫نوم پوښتنه کوي‪.‬‬
‫‪ - ۲‬د مريض څخه ځينی نښې نښانې غواړي لکه‬
‫خولۍ‪ ،‬ږومنځ او داسې نور‪.‬‬
‫‪ - ۳‬د يو حيوان په خاصو صفاتو ذبحه کول‬
‫غواړي او د حيوان د ځنو برخو ګډول له‬
‫وينی سره‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪159........................................................‬‬

‫‪ - ۴‬په بی مفهومه خبرو او نيمګړيو تورو به‬

‫خبرې کوي‪.‬‬
‫‪ - ۵‬يو شی به مريض ته ورکوي چه په ځمکه کې‬
‫يې خښ يا يې د کور په کوم ځای کې پټ کړي‬
‫‪.‬‬
‫‪ - ۶‬د خاصو وسايلو په وسيله د مريض له‬
‫احوالو ځان خبرول‪.‬‬
‫‪ - ۷‬د فسق عاليم‪ ،‬په نومړي کس کې به د فسق‬
‫عاليم څرګند معلوميږی تقوی به له سره نلري‬
‫(من موقع االسالم سوال جواب)‬ ‫يو فاسق انسان به وي‪.‬‬
‫د سحر او کوډو عالج‪:‬‬
‫د کوډو او سحر عالج په ساحر او کوډګر باندې‬
‫حرام دی ځکه د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم څخه‬
‫چا پوښتنه وکړه چې د سحر عالج په سحر باندې‬
‫جايز دی‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ور ته‬
‫ِ » (رواه أبو داود ‪-‬‬ ‫َان‬‫ْط‬‫ِ الشَّي‬
‫َل‬ ‫ْ ع‬
‫َم‬ ‫ِن‬‫َ م‬
‫هو‬‫وفرمايل «ُ‬
‫‪. )۳۸۶۸‬‬
‫يعنې‪ :‬دا د شيطان عمل دی (داسې کول جايز‬
‫نه دي)‪.‬‬
‫بلکي د سحر عالج به په قرآنکريم او شرعي‬
‫اذکارو سره کيږي‪.‬‬
‫علماء کرامو د قرانکريم الندې آيتونه‬
‫ښودلې دي چې هغه به په مريض باندې دم او يا‬
‫په ابو باندې دم کړ شي او هغه اوبه به مريض‬
‫ته ورڅښل کيږي‪.‬‬
‫‪ - ۱‬د فاتحه د سورت لوستل‪.‬‬
‫‪- ۲‬آية الکرسي لوستل‪.‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِن كنت‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪ - ۳‬د اعراف د سورة دغه آيتونه [قال إ‬
‫َ‬
‫ِين *‬ ‫َ الص‬
‫َّاد‬
‫ِق‬ ‫ِن‬‫َ م‬‫ُنت‬‫ِن ك‬‫ها إ‬ ‫َِ‬‫ْتِ ب‬‫َأ‬
‫ٍ ف‬ ‫ِآَ‬
‫ية‬ ‫َ ب‬ ‫ْت‬
‫جِئ‬
‫َ‬ ‫َ‬
‫َنزع‬‫َ‬‫ٌ * و‬ ‫ِين‬
‫مب‬‫ٌ ُّ‬‫َان‬‫ْب‬ ‫ُ‬
‫ِيَ ثع‬‫إذا ه‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫ُ‬
‫ه‬ ‫ا‬‫َ‬
‫ص‬ ‫َ‬
‫ع‬ ‫ى‬ ‫َ‬
‫ق‬ ‫ْ‬
‫ل‬‫َ‬
‫َأ‬‫ف‬
‫ِ‬
‫َألُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين * قال الم‬ ‫َ‬ ‫ِر‬ ‫َّ‬
‫ِلناظ‬ ‫َاء ل‬ ‫ْض‬‫بي‬‫ِيَ َ‬
‫إذا ه‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ه فِ‬ ‫دُ‬‫يَ‬
‫َ‬
‫ُ‬
‫ِيد‬ ‫ُ‬ ‫ٌ‬
‫ِيم * ير‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِن هـذا لساحِر عل‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬‫ْ‬‫َ‬
‫ِرعون إ‬‫ْ‬ ‫ِ ف‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِن قوم‬ ‫م‬
‫‪........................................................160‬حنفي عقيده‬

‫ْ‬
‫الوا‬‫َ ُ‬‫ن * ق‬ ‫ُوَ‬ ‫مر‬‫ُْ‬‫تأ‬‫َا َ‬ ‫َاذ‬ ‫َم‬‫ْ ف‬ ‫ُم‬‫ِك‬‫ْض‬‫َر‬
‫ْ أ‬ ‫ِن‬‫ُم م‬ ‫َك‬‫ِج‬‫يخْر‬‫َن ُ‬ ‫أ‬
‫َ‬
‫ِين *‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ِنِ حاش‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِي المدآئ‬ ‫ِل ف‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫أرجِه وأخاه وأرس‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َْ‬
‫ن‬ ‫َو‬
‫ْع‬‫ِر‬‫ة ف‬ ‫َُ‬
‫َر‬‫َاء السَّح‬ ‫َج‬‫ٍ * و‬ ‫ِيم‬‫َل‬‫ٍ ع‬‫ِ سَاحِر‬ ‫ُل‬‫ِك‬‫َ ب‬ ‫توك‬ ‫ُْ‬‫يأ‬‫َ‬
‫َ‬
‫ِين *‬ ‫لب‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ْن الغاِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِن كنا نح‬ ‫ُ‬ ‫ًا إ‬ ‫ْر‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِن لنا ألج‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬
‫قالوا إ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِين * قالوا يا‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِن المقرب‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬
‫َم وإنكم لم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫نع‬‫ل َ‬ ‫َاَ‬‫ق‬
‫ُ‬
‫ْن‬‫نح‬‫ن َ‬ ‫ُوَ‬ ‫نك‬ ‫َ‬
‫ما أن َّ‬ ‫َإ‬
‫َِّ‬ ‫ِيَ و‬ ‫لق‬‫تْ‬ ‫َ‬
‫ما أن ُ‬ ‫َِّ‬‫موسَى إ‬ ‫ُ‬
‫ْ‬
‫ُوا‬‫َر‬‫ْا سَح‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫َّا ألقو‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ْا فلم‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين * قال ألقو‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ُلق‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ِيم‬
‫ٍ‬ ‫َظ‬‫ٍ ع‬ ‫ْر‬‫ِح‬ ‫َاءوا ب‬
‫ِس‬ ‫َج‬‫ْ و‬ ‫هم‬‫ُوُ‬ ‫َْ‬
‫هب‬ ‫َ‬
‫َاسْتر‬ ‫َّ‬
‫ُن الناسِ و‬ ‫َ‬ ‫ْي‬‫َع‬
‫أ‬
‫ِي‬‫ه‬ ‫ا‬ ‫َ‬
‫ذ‬ ‫إ‬ ‫َ‬
‫ف‬ ‫َ‬‫ك‬ ‫ا‬‫َ‬‫ص‬‫َ‬
‫ع‬ ‫ق‬ ‫ْ‬
‫ل‬‫َ‬
‫أ‬ ‫ْ‬
‫ن‬‫َ‬‫أ‬ ‫ى‬‫َ‬
‫وس‬ ‫ُ‬
‫م‬ ‫ى‬‫ل‬‫َ‬‫إ‬ ‫ا‬‫َ‬‫ن‬ ‫ْ‬
‫ي‬ ‫َ‬
‫ح‬ ‫ْ‬
‫و‬‫َ‬‫أ‬‫َ‬
‫و‬ ‫*‬
‫َ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫ما‬‫َ َ‬ ‫َ‬
‫بطل‬ ‫ََ‬‫ُّ و‬ ‫َق‬ ‫ْ‬
‫َ الح‬ ‫َ‬
‫َقع‬ ‫َ‬
‫ِكون * فو‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫يأف‬ ‫ما َ‬ ‫ُ َ‬ ‫َ‬
‫تلقف‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫ْ‬
‫ُوا‬‫لب‬‫ََ‬‫َانق‬ ‫ِكَ و‬ ‫َال‬ ‫ْ ُ‬
‫هن‬ ‫ُوا‬ ‫ِب‬‫ُل‬ ‫َغ‬‫ن * ف‬ ‫لوَ‬ ‫َُ‬‫ْم‬‫يع‬‫ْ َ‬ ‫انوا‬‫َ ُ‬‫ك‬
‫ْ‬
‫الوا‬‫َ ُ‬‫َ * ق‬ ‫ِين‬ ‫ة سَاجِد‬ ‫َُ‬ ‫َر‬‫ِيَ السَّح‬ ‫ُ‬
‫َأْلق‬ ‫َ * و‬ ‫ِين‬ ‫ِر‬‫َاغ‬‫ص‬
‫ن]‬‫ُوَ‬‫هار‬ ‫ََ‬
‫موسَى و‬ ‫َبِ ُ‬ ‫َ * ر‬ ‫ِين‬ ‫َ َ‬
‫الم‬ ‫ِبِ ْ‬
‫الع‬ ‫ِر‬‫َّا ب‬ ‫من‬‫آَ‬
‫(اعراف ‪. )۱۲۲-۱۰۶‬‬
‫ُْ‬
‫ن‬ ‫َو‬‫ْع‬‫ِر‬‫ل ف‬ ‫َاَ‬ ‫َق‬
‫‪ - ۴‬د يونس د سورت دغه آيتونه‪[ :‬و‬
‫َُ‬
‫ة‬ ‫َر‬‫َاء السَّح‬ ‫َّا ج‬ ‫لم‬‫ََ‬‫ٍ * ف‬ ‫ِيم‬ ‫َل‬
‫ٍ ع‬ ‫ِ سَاحِر‬ ‫ُل‬‫ِك‬‫ِي ب‬ ‫ُون‬ ‫ْ‬
‫ائت‬
‫َّا‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ملقون * فلم‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُم ُّ‬ ‫َ‬
‫ما أنت‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫موسَى ألقوا َ‬ ‫هم ُّ‬ ‫َ‬
‫ل لُ‬ ‫َاَ‬ ‫ق‬
‫ِن اَّللَ‬ ‫َّ‬‫ُ إ‬ ‫ْر‬
‫ِح‬‫ِ الس‬ ‫ِه‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ما جِئتم ب‬ ‫موسَى َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ألقوا قال ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ُّ‬
‫يحِق‬ ‫َُ‬‫َ * و‬ ‫ِين‬‫ِد‬ ‫ْس‬
‫ُف‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫َل‬‫َم‬‫ُ ع‬ ‫ْل‬
‫ِح‬ ‫يص‬‫ن اَّللَ الَ ُ‬‫َِّ‬
‫ه إ‬ ‫ْطُ‬
‫ِلُ‬ ‫ُب‬‫سَي‬
‫ن] (يونس‬ ‫موَ‬ ‫ُِ‬‫ْر‬‫ُج‬ ‫ْ‬
‫ه الم‬ ‫َِ‬‫َر‬‫ْ ك‬ ‫َ‬
‫َلو‬ ‫ِ و‬ ‫ِه‬‫َات‬‫ِم‬ ‫َل‬ ‫َّ ب‬
‫ِك‬ ‫َق‬ ‫ْ‬
‫اَّللُ الح‬
‫‪. )۸۲-۷۹‬‬
‫ْ‬
‫ْدكم‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُوا كي‬ ‫ْم‬
‫ِع‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫‪ - ۵‬د طه د سورت دغه آيتونه [فأج‬
‫لى *‬ ‫َْ‬‫َع‬‫منِ اسْت‬ ‫َ َ‬ ‫ْم‬‫َو‬ ‫َ ْ‬
‫الي‬ ‫لح‬‫َْ‬‫َف‬
‫د أ‬ ‫َْ‬ ‫ًّا و‬
‫َق‬ ‫َف‬‫ُوا ص‬ ‫ائت‬‫َّ ْ‬ ‫ثم‬‫ُ‬
‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫نك‬‫َن َّ‬ ‫ما أ‬ ‫َإ‬
‫َِّ‬ ‫ِيَ و‬ ‫لق‬‫تْ‬‫َن ُ‬ ‫ما أ‬ ‫موسَى إ‬
‫َِّ‬ ‫يا ُ‬ ‫الوا َ‬ ‫َ ُ‬ ‫ق‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫إذا حِبالهم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َّ‬ ‫َ‬
‫أول من ألقى * قال بل ألقوا فِ‬
‫َى *‬ ‫تسْع‬‫ها َ‬ ‫نَ‬‫ََّ‬
‫ْ أ‬ ‫ِم‬‫ِه‬‫ْر‬‫ِح‬‫ِن س‬ ‫ِ م‬ ‫ْه‬‫َِلي‬
‫ُ إ‬ ‫يخَي‬
‫َّل‬ ‫ْ ُ‬ ‫هم‬‫ُُّ‬
‫ِي‬‫ِص‬‫َع‬‫و‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫موسَى * قلنا ال تخف‬
‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ً‬
‫َة ُّ‬ ‫ِ خِيف‬ ‫ْس‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِي نف‬ ‫َسَ ف‬ ‫ْج‬ ‫َ‬
‫فأو‬ ‫َ‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِك تلقف‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِين‬ ‫َ‬
‫ِي يم‬ ‫ِ ما ف‬‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ْلى * وألق‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫نك أنت األع‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َِّ‬
‫إ‬
‫ُ‬
‫ِح‬ ‫ْل‬‫يف‬‫َالَ ُ‬‫ٍ و‬ ‫د سَاحِر‬ ‫ُْ‬‫َي‬
‫ُوا ك‬ ‫َع‬
‫َن‬‫َا ص‬ ‫نم‬ ‫َِّ‬‫ُوا إ‬ ‫َع‬‫َن‬‫ما ص‬ ‫َ‬
‫تى] (طه ‪. )۶۹-۶۵:‬‬
‫َ‬
‫ُ أَ‬ ‫ْث‬
‫َي‬‫ُ ح‬ ‫السَّاحِر‬
‫‪ - ۶‬سوره اخالص (قل هو هللا) او معوذتين (قل‬
‫اعوذ برب الفلق او قل اعوذ برب الناس‬
‫سورتونه تر آخره لوستل) دری ځله لوستل‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪161........................................................‬‬

‫خپله مريض يې هم پر خپل ځان دم کوالی شي‪ ،‬او‬

‫که يو صالح عالم ته ورشي ډير به ښه وي‪،‬‬
‫لکن ددې آيتونو په تالوت کې اخالص او يقين‬
‫ضرور دی ‪.‬‬
‫ساحر او کاهن ته ورتلل حرام دي ‪:‬‬
‫ساحرو کوډګرو کاهينانو‪،‬پال بينو اوغيب‬
‫ً حرام دی‪.‬‬ ‫ويونکو ته ورتګ شرعا‬
‫په دې باره کې په سنتو کې سخت وعيدونه‬
‫ذکر شوی دي‪ ،‬رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬
‫َن شَ ٍ‬
‫ئ‬ ‫ألُ‬
‫ه ع‬ ‫ً ف‬
‫َسَ َ‬ ‫َا‬ ‫َر‬
‫َّاف‬ ‫من أَ‬
‫تي ع‬ ‫فرمايلي دي‪َ :‬‬
‫ً‬
‫يوما (رواه‬ ‫َ‬
‫ِين َ‬ ‫ٌ‬
‫َالة أرَ‬
‫بع‬ ‫ه ص‬ ‫َ‬
‫َل لُ‬ ‫تقب‬ ‫َ ُ‬ ‫ه لم‬ ‫َُ‬‫دق‬ ‫َص‬
‫ََّ‬ ‫ف‬
‫المسلم) ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬څوک چې عرافی (هغه کس چې غال شوی‬
‫مال معلوموي او يا د غيبو دعوی کوي) ته‬
‫ورشي او د يو شي په اړه له هغه څخه پوښتنه‬
‫وکړي او هغه رښتيا و بولي د څلويښتو ورځو‬
‫لمونځ نه قبليږي ‪.‬‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫او همدارنګه فرمايي‪« :‬من أتي كاهنا فصدقه‬
‫لي‬ ‫ََّ‬
‫ٍ ص‬ ‫َّد‬
‫َم‬‫مح‬‫لي ُ‬ ‫ََ‬‫ل ع‬‫ََ‬
‫َا أنز‬ ‫َر بم‬ ‫َد كف‬ ‫َق‬‫ل ف‬ ‫ُوُ‬ ‫يق‬‫َا َ‬ ‫بم‬
‫َلم» (رواه احمد) ‪.‬‬ ‫َّ‬‫َ س‬ ‫ِ و‬ ‫َليه‬‫َ‬‫هللا ع‬
‫ژباړه‪ :‬هر څوک چه فالګير (هغه کس چه دعلم‬
‫غيب دعوا کوي) ته ورشي او د هغه خبرې رښتيا‬
‫وګڼې داکس په هغه څه کافر شو کوم چه په‬
‫محمد صلی هللا عليه وسلم نازل شوي ‪.‬‬
‫د کاهن د خبرو تصديق او منل کفر دی‪:‬‬
‫مال علي قاري په شرح فقه اکبر کې ليکي ‪:‬‬
‫و منها‪ :‬ان تصديق الکاهن و المنجم بما‬
‫يخبر من الغيب کفر‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪:‬‬
‫ِالَّ‬
‫َ إ‬ ‫َي‬
‫ْب‬ ‫ض ْ‬
‫الغ‬ ‫َاألَر‬
‫ِْ‬ ‫َاتِ و‬
‫َاو‬‫ِي السَّم‬ ‫من ف‬‫ُ َ‬ ‫لم‬‫َْ‬ ‫يع‬‫ُل الَّ َ‬ ‫[ق‬
‫ُ ‪( ]..‬النمل ‪. )۶۵:‬‬ ‫َّ‬
‫اَّلل‬
‫َ‬
‫من أتي‬ ‫و لقوله رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪َ« :‬‬
‫لي‬ ‫ََ‬‫ل ع‬ ‫ََ‬‫َا أنز‬ ‫َر بم‬ ‫َد كف‬‫َق‬
‫ل ف‬ ‫ُوُ‬ ‫َا َ‬
‫يق‬ ‫ه بم‬‫ََ‬‫دق‬ ‫َص‬
‫ََّ‬ ‫ً ف‬ ‫َا‬‫ِن‬
‫كاه‬
‫َّ‬
‫َ سَلم»‬ ‫ِ و‬ ‫َ‬
‫َليه‬‫َلي هللا ع‬‫َّ‬‫ٍ ص‬ ‫َّد‬
‫َم‬ ‫مح‬ ‫ُ‬
‫‪........................................................162‬حنفي عقيده‬

‫(شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علی قاري ص ‪. )۴۱۶‬‬

‫د سحر نظر او بال د دفع لپاره د ځينو شيانو کارول ‪:‬‬
‫په غاړه کې شنو مريو‪ ،‬صدف اچول‪ ،‬د ليوه‬
‫غاښ‪ ،‬بدراو او سپينلې دودول او نور د سحر‬
‫او د سترګو د نظر لپاره کارول هيڅ شرعي اصل‬
‫نلري‪ ،‬هيڅ رقيه جواز نلري مګر دا چې رقيه‬
‫شرعي له قرآن او سنتو څخه وي ‪.‬‬
‫د دغو شيانو د کارولو حکم په الندې توګه‬
‫دی ‪:‬‬
‫اول حکم‪ :‬څوک چې په دې عقيده وي چې دا شيان‬
‫مؤثر بذات دي‪ ،‬ګټه رسوي او ضرر دفع کوي‬
‫دا عمل شرک دی ‪.‬‬
‫دوهم حکم‪ :‬که څوک په دې عقيده وي چې دا هغه‬
‫اسباب دي چې هللا تعالی ددې په وجه بالء دفع‬
‫کوي شرک اصغر او ګناه ده ځکه چې دا خبره‬
‫په اسالمي شريعت کې هيڅ اصل نلري او دا‬
‫ذريعه شوه شرک لره‪.‬‬
‫د سحر او نظر عالج به په شرعي رقيه (دم)‬
‫تر سره کيږي نه په شنو مريو‪ ،‬شنو جنډو‪،‬‬
‫بدراو او سپنلې باندې ځکه چې داسې کول هيڅ‬
‫شرعي اصل نلري او نه هم په طبي لحاظ څه اثر‬
‫لري لکه درمل ‪.‬‬
‫دريم حکم‪ :‬او که څوک د نفع او د ضرر د دفع‬
‫عقيده ونلري خو دا کارونه د تشبه او زينت‬
‫لپاره کوي لکه په الس يا غاړه کې د ځنځير‬
‫اچول او داسې نور‪ ،‬نو دا کار په منع شوې‬
‫تشبه کې راځي ‪.‬‬
‫شرعي دالئل ‪:‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي ‪«:‬ومن‬
‫تعلق ودعة فال ودع هللا له » (رواه احمد) ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬که چا و ځړولو صدف (د بالء او نظر‬
‫دفع لپاره)‪ ،‬نو هللا به د هغه څخه سکون او‬
 ‫حنفي عقيده ‪163........................................................‬‬

‫اطمينان واخلي (د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‬

‫بد دعايي ده) ‪.‬‬
‫عن عمران بن حصين‪ :‬أن رسول هللا ‪ -‬صلى هللا‬
‫ْر‪،‬‬ ‫عليه وسلم ‪ -‬رأى رجالً في يده حلقة من ص‬
‫ُف‬
‫ِنة‪ .‬فقال‪:‬‬ ‫ِن الواه‬ ‫فقال‪" :‬ما هذه؟ "قال‪ :‬م‬
‫هنا‪ ،‬فإنك لو مت‬ ‫ً‬ ‫"انزعها فإنها ال تزيدك إال وْ‬
‫ً(رواه أحمد‪ ،‬ابن ماجه و ابن‬
‫وهي عليك ما أفلحت أبدا‬
‫حبان)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د عمران بن حصين نه روايت دی چې‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم يو کس وليد چې حلقه‬
‫يې په الس کې وه (داسې حلقه چې په يوه شي‬
‫احاطه شوې وه)‪ ،‬ويې فرمايل‪ :‬دا څه دی؟ هغه‬
‫وويل‪ :‬واهنه مرض دی (د الس د مفصل‬
‫روماتيزم)‪ ،‬ويې فرمايل‪ :‬دا لرې کړه ځکه دا‬
‫نه زياتوي مګر ضعف او مرض‪ ،‬پس کچېرې ته مړ‬
‫شي او دا دې په الس وي نو هيڅکله به کامياب‬
‫نشي ‪.‬‬
‫روى ابن أبي حاتم عن حذيفة بن اليمان رضي‬
‫هللا عنه‪ ،‬أنه رأى رجال في يده خيط من الحمى‪،‬‬
‫يعني وضع هذا الخيط يزعم أنه ينفع في دفع‬
‫الحمى أو رفعها‪ ،‬وهو المرض المعروف‪ ،‬فقطعه‬
‫حذيفة‪ ،‬وهذا بحسب الحال‪ ،‬أن اإلنسان ينكر‬
‫المنكر بيده إذا كان له الصالحية (المخلص في‬
‫کتاب شرح التوحيد) ‪.‬‬
‫ابن ابی حاتم له حذيفه بن يمان رضی هللا عنه‬
‫نه روايت کوي چې‪ :‬هغه يو سړی وليد چې په الس‬
‫کې يې د يو مرض د دفع لپاره بند او حلقه‬
‫وه‪ ،‬چې هغه کس په دې نظر وو چې دا ددې مرض‬
‫دفع کوونکی دی‪ ،‬نو حذيفه رضی هللا عنه هغه‬
‫ورباندې قطع کړ‪ ،‬دا په دې وجه چې څوک په‬
‫منکر باندې د منع کولو توان ولري نو هغه دې‬
‫په الس سره منع کړي (االکاديمية االسالمية – دوکتور سهل‬
‫العتيبي) ‪.‬‬
‫‪........................................................164‬حنفي عقيده‬

‫په همدې نبوي صلی هللا عليه وسلم ارشاداتو‬

‫باندې اکتفاء کوو ‪:‬‬
‫هللا سبحانه وتعالی دې مونږ د هر ډول پټ او‬
‫ښکار شرک‪ ،‬بدعت او خرافاتو څخه وساتي ‪.‬‬
‫نفع او ضرر د هللا تعالی له جانبه دی‬
‫نفع او ضرر‪ ،‬خير او شر د هللا تعالی د جانبه‬
‫دي او د ايمان رکن دی چې مخکې د ايمان په‬
‫ارکانو کې بيان شول دلته د نن عصر په يوه‬
‫ګمراه کوونکي فتنه بحث کوو چې هغه يو‬
‫درواغجن وصيت دی ‪.‬‬
‫د شيخ احمد يا کوم بل نوم باندې درواجن‬
‫وصيت چې دغه څو کاله د خلکو په مينځ کې‬
‫وصيت پانې کارته پورته کيږي‪ ،‬په پښتو‪ ،‬دري‬
‫انګليسي او نورو ژبو ليکل شوي وي چې د متن‬
‫په يوه برخه کې يې داسې ليکلي دي ‪:‬‬
‫ً د مدينې د شيخ احمد لخوا د‬ ‫[دا خبر راسا‬
‫جمعې په ورځ را استول شوی دی‪ ،‬شيخ د قرآن د‬
‫تالوت وروسته بيده او په خوب کې حضرت محمد‬
‫صلی هللا عليه وسلم ويني چې ده ته مخامخ والړ‬
‫دی او ورته وايي‪ :‬چې په دې يوه هفته کې‬
‫‪ ۷۰۰۰‬خلک مړه شول مګر د دوی څخه يو هم‬
‫رښتينی مسلمان نه ؤ‪ ،‬هيڅ يو يې د هللا د‬
‫غوښتنې موافق عمل نه ؤ تر سره کړی ‪.‬‬
‫هغه همدارنګه وويل‪ :‬اوس بد وخت دی د‬
‫نجونو بې حجابې‪ ،‬زکات نه ورکول‪ ،‬لمونځ نه‬
‫کول وروسته د درواغو ډراميې ليک څه نوره‬
‫ادامه مومې او په آخر کې د نوموړی خبر د‬
‫قبول او رد رسولو او نه رسولو په اړه د ګټي‬
‫او ضرر خبردارئ ورکوي او پای مومی ‪.‬‬
‫اګر چه دا خبر يا ليک ځوابول هم نه ارزي‬
‫ځکه چې دې ته اهميت ورکول هللا تعالی مه کړه د‬
‫مسلمانانو په سادګۍ او بې علمۍ داللت کوي خو‬
‫بيا هم يو مسئوليت يې بولو چې دغه فاسد‬
 ‫حنفي عقيده ‪165........................................................‬‬

‫عقايد د اسالمې ارشاداتو په رڼا کې ځواب کړو‬

‫او په آينده کې کوم څوک دې ته ورته‬
‫درواغجنو او ګمراه کوونکو خبرو ته اهميت‬
‫ورنه کړي ‪.‬‬
‫ددې ليک او يا وصيت رد ‪:‬‬
‫‪ -۱‬خوب ليدل که رښتيا هم وي د پيغمبر څخه‬
‫پرته که هر چا ليدلی وي کوم شرعی دليل‬
‫نشي کيدای‪ ،‬په مسائلو کې پر خوب باندې‬
‫اعتماد رواه نه دی خوبونو ته څه اعتبار‬
‫دی اول خو د خوب حجت او دليل کېدل‬
‫غيرثابت دي بيا دهغه صحيح تعبير په فکر‬
‫کې را تلل ضروري نه دي (فتاوی ابوالمختار ج ‪۱‬ص‬
‫‪ ،۱۴۴‬افاضات ج ‪ ۹‬ص ‪. )۲۰۸-۲۱۰‬‬
‫خوب د اوامرو په شناخت باندې دليل نشي‬
‫کيدای ځکه خوب کله سم او کله خطا وي نو د‬
‫خوب شرعي اصل او دليل کيدل يو خيال او ګمان‬
‫دی (فتاوی البلدالحرام – مکه مکرمه ‪.)۴۴۳-۴۴۰/۱‬‬
‫‪ -۲‬په غيبو يواځې هللا تعالی پوهيږي نفع او‬
‫ضرر رسول يواځې د ستر څښتن تعالی (جل‬
‫جالله) کار دی او بس لقوله سبحانه تعالی‬
‫ما شَاء‬ ‫ِالَّ َ‬
‫ًّا إ‬ ‫َالَ ض‬
‫َر‬ ‫ًا و‬ ‫ْع‬
‫نف‬‫ِي َ‬‫ْس‬‫َف‬‫لن‬‫ِكُ ِ‬
‫مل‬‫َْ‬
‫ُل الَّ أ‬‫‪:‬ق‬
‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِن الخير‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫اَّللُ ولو كنت أعلم الغيب الستكثرت م‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِ‬
‫ٌ‬
‫ِير‬ ‫ََ‬
‫بش‬‫ٌ و‬ ‫ِير‬ ‫نذ‬ ‫ْ إ‬
‫ِالَّ َ‬ ‫نا‬‫ََ‬
‫ن أ‬ ‫ِْ‬‫ء إ‬‫ِيَ السُّوُ‬ ‫ما َ‬
‫مسَّن‬ ‫ََ‬‫و‬
‫ُ‬
‫ِنون (االعراف‪. )۱۸۸ :‬‬ ‫ْ‬
‫يؤم‬ ‫ٍ ُ‬
‫ْم‬ ‫َ‬
‫ِقو‬‫ل‬
‫ژباړه‪ :‬ووايه (ای محمده ! دوی ته) چه زه‬
‫ځان ته د نفع او ضرر رسولو واک نه لرم مګر‬
‫هغه څه چې اراده وفرمائې هللا‪ ،‬او که زه‬
‫پوهيدلی په غيب باندې نو خامخا حاصل کړی به‬
‫مې وای ډير له خير (نفعی) او نه به ؤ‬
‫رسيدلی ماته کوم ضرر او زيان‪ ،‬نه يم زه مګر‬
‫او‬ ‫سره)‬ ‫جحيم‬ ‫په‬ ‫(دکفارو‬ ‫ويروونکی‬
‫زيری ورکوونکی (په نعيم سره) قوم د مؤمنانو‬
‫ته ‪.‬‬
‫‪........................................................166‬حنفي عقيده‬

‫تشريح‪ :‬محمد رسول هللا صلی هللا عليه وسلم د هللا‬

‫سبحانه وتعالی نازولی خاتم االنبياء او د‬
‫ټول عالم لپاره را استول شوی پيغمبر هم ځان‬
‫ته د ضرر او نفعې واک نه لري مګر د هللا په‬
‫اراده او همدارنګه په غيبو نه پوهيږي مګر د‬
‫وحی په وسيله ‪.‬‬
‫نو د سيد د ليک په رسولو او نه رسولو کې‬
‫به څنګه نفع او ضرر وي ؟‬
‫دا يوه ګمراه کوونکی عقيده ده چې د قرآن‬
‫او سنتو خالف ده ‪.‬‬
‫ً يو چا دا کار په دې موخه کړی‬ ‫‪ -۳‬که غالبا‬
‫(امر په‬ ‫وي چې خلک به پدې سره وويروم‬
‫نيکی او منعه له بدو کارو) يې هدف وي نو‬
‫دعوت خو بايد دقرآن اوسنتو دارشاداتو په‬
‫رڼا کې وشي نه د درواغ جوړول له الرې‪،‬‬
‫درواغ ويل خو کبيره ګناه ده ‪.‬‬
‫آيا ته د قرآن د هغه وعيدونو څخه خبر نه‬
‫يې؟ چې د زکات نه ورکونکو او لمونځ نه‬
‫کوونکو په باره کې بيان شوي دي ‪.‬‬
‫َ‬
‫هب‬ ‫َّ‬
‫الذَ‬ ‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫ْن‬
‫ِز‬ ‫َ َ‬
‫يك‬ ‫ِين‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫قوله تعالی‪ .… :‬و‬
‫هم‬ ‫ُْ‬
‫ِر‬‫َش‬ ‫َ‬
‫ِ اَّللِ فب‬ ‫ِي سَب‬
‫ِيل‬ ‫ها ف‬ ‫ُ َ‬
‫ونَ‬ ‫ِق‬‫ينف‬‫َالَ ُ‬
‫ة و‬ ‫ََّ‬
‫ِض‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫و‬
‫ِيم‬
‫ٍ (التوبه ‪.)۳۴‬‬
‫َ‬
‫ِعذابٍ أل‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ب‬
‫ژباړه‪ :‬اوهغه کسان چه خزانه کوي سره زر‬
‫او سپين زر (مال او دولت) او نه لګوی هغه‬
‫په الره د هللا کښی (زکات نه ورکوي) نو زېری‬
‫ورکړه دوی ته په عذاب دردناک سره ‪.‬‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫َ‬
‫ْ نكُ م‬ ‫الوا َلم‬ ‫َ ُ‬
‫َ * ق‬ ‫َر‬‫ِي سَق‬ ‫ْ ف‬ ‫َك‬
‫ُم‬ ‫لك‬‫ما سََ‬ ‫َ‬
‫ِي(المدثر‪.)۴۳-۴۲:‬‬‫ُصل‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ژباړه‪ :‬تاسې څه شي دوزخ ته بوتلی‪ ،‬هغوی‬
‫به ووايي مونږ له لمونځ کونکو څخه نه ؤ‪.‬‬
‫د قرآن او سنتو په موجوديت کې د سيد خوب‬
‫ته څه ضرورت ليدل کيږي ؟‬
 ‫حنفي عقيده ‪167........................................................‬‬

‫پدی باور او د هغه په رسولو تأکيد څه‬

‫معنی لري؟‬
‫َّ‬
‫ِل‬ ‫ُض‬
‫لي‬ ‫ًِ‬
‫با ِ‬ ‫َذ‬ ‫لى َّ‬
‫اَّللِ ك‬ ‫ََ‬ ‫َر‬
‫َى ع‬ ‫ْت‬‫َّنِ اف‬
‫ِم‬‫ُ م‬‫لم‬ ‫َظ‬
‫َْ‬ ‫ْ أ‬
‫َن‬‫َم‬
‫[ف‬
‫َ‬
‫ْم‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِي القو‬ ‫يْ‬
‫هد‬ ‫َ‬
‫اَّللَ ال َ‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ِن‬‫ٍ إ‬ ‫ْ‬
‫ِلم‬ ‫ِ ع‬ ‫ْر‬ ‫َ‬
‫ِغي‬‫َّاسَ ب‬
‫الن‬
‫َ‬
‫ِين] (األنعام ‪. )۱۴۴:‬‬‫لم‬ ‫َّ‬
‫الظاِ‬
‫ژباړه‪ :‬نو څوك دي ډير ظالم (نشته لوى‬
‫ظالم) له هغه چا څخه چې پر هللا باندې درواغ‬
‫تړي ددې لپاره چې خلک بې له علمه ګمراه‬
‫كړي‪ ،‬بيشكه هللا هدايت نه كوي ظالم قوم ته ‪.‬‬
‫‪ -۴‬يو ډله ده په نوم د کراميه دا ډله عقيده‬
‫لري چې د شريعت په اوامرو کې د ترغيب او‬
‫ترهيب لپاره دوراغ احاديث او خبرې جوړول‬
‫جايز دي زه فکر کوم دا وصيت ليکونکی به‬
‫دهمدې ډلې څخه وي‪ ،‬نو مسلمانان بايد‬
‫بېدار وي‪ ،‬هر څوک چې په درواغ احاديث‬
‫جوړوي او هغه نورو خلکو ته رسوي دوزخي دی‬
‫‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪( :‬من کذب‬
‫ً فليبواء مقعده من النار) (البخاري ‪)۱۲۲۹‬‬ ‫متعمدا‬
‫‪.‬‬
‫ً رسول هللا صلی هللا عليه‬ ‫يعنې‪ :‬څوک چې قصدا‬
‫وسلم ته درواغ احاديث منسوبوي هغوی اصالً ځان‬
‫ته په دوزخ کې ځای برابروي‪.‬‬

‫د کفارو په عقيدتي شعائرو کې شرکت کول‬

‫د اوس عصر يو بله فتنه دا ده چې مسلمانان‬
‫د کفارو په اخترونو او مذهبي شعائرو کې‬
‫‪........................................................168‬حنفي عقيده‬

‫کډون کوي چې دا يو خطرناک عمل د ايمان د‬

‫زوال سبب جوړيږي چې ځېنې يې په الندې ډول دي‬
‫‪:‬‬
‫کريسماس ‪:‬‬
‫د کفارو د اخترونو څخه يو هم د نصاراؤ‬
‫اختر دی چې ميالد عيسی يا کريسماس بلل کيږي‪،‬‬
‫د ‪ Christmas‬کلمه له دوو برخو تشکيل شوې ده‬
‫‪ Christ‬په معنې د (المخلص) چې د مسيح لقب دی‬
‫او دوهمه برخه يې ‪ mas‬ده چې د فرعوني کلمې‬
‫نه اخيستل شوې ده چې معنې يې ميالد دی‪،‬‬
‫کريسماس په معنې د ميالد مسيح چې دغه ميالد د‬
‫نصاراؤ مذهبي اختر او د خوښۍ ورځ بلل کيږي‬
‫په دغو ورځو کې د خپلو پوچو او باطلو‬
‫اعتقادات اظهار او خوښي ښکاره کوي او هغه‬
‫لمانځي ‪.‬‬
‫نو آيا کوم مسلمان به د هغوی دغه اختر‬
‫لمانځنې ته تيار وي په داسې شان چې هغوی‬
‫عقيده لري چې په دغه ورځ باندې العياذ باهلل‬
‫د هللا زوی پيدا شوی دی حال دا چې مونږ‬
‫مسلمانان په دې باندې کلکه عقيده لرو چې‪:‬‬
‫ً أحد) ‪.‬‬ ‫(لم يلد ولم يولد * ولم يكن له كفوا‬
‫نصارا خو په تثليث باندې عقيده لري‪ ،‬پر‬
‫هللا تعالی باندې عقيده لرل او د هغه سره شريک‬
‫نيول عيسی (زوی) اوروح القدوس (جبريل) له‬
‫هغه سره شريکوي (العياذ باهلل) (الموسوعة الميسر ص‬
‫‪.)۵۰۳‬‬
‫او د ميالد په اختر کې هغوی د همدغه عقيدې‬
‫لمانځنه او اظهار کوي ‪.‬‬
‫نو آيا کوم مسلمان به د هغوی دغه لمانځنې‬
‫ته تيار شي ؟‬
‫حال دا چې مونږ په دې باندې ايمان لرو چې‬
‫حضرت عيسی عليه السالم د هللا تعالی پيغمبر ؤ ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪169........................................................‬‬

‫يا‬‫قرآنکريم د هغوی ګمراهې داسې بيانوي‪َ( :‬‬

‫َ‬
‫َلى‬‫ْ ع‬ ‫ُ ُ‬
‫ولوا‬ ‫َالَ َ‬
‫تق‬ ‫ْ و‬‫ُم‬‫ِك‬
‫ِين‬ ‫ْ ف‬
‫ِي د‬ ‫لوا‬‫ُْ‬
‫تغ‬‫َابِ الَ َ‬‫ِت‬ ‫َ ْ‬
‫الك‬ ‫هل‬‫َْ‬ ‫أ‬
‫ُ‬
‫َسُول‬
‫َ ر‬‫يم‬‫َْ‬
‫مر‬‫ُ َ‬ ‫ِيسَى اْ‬
‫بن‬ ‫ُ ع‬ ‫َس‬
‫ِيح‬ ‫َا ْ‬
‫الم‬ ‫َِّ‬
‫نم‬ ‫ِ إ‬ ‫َق‬ ‫ِالَّ ْ‬
‫الح‬ ‫اَّللِ إ‬
‫ْ‬
‫ُوا‬ ‫َآم‬
‫ِن‬ ‫ه ف‬‫ُْ‬‫ِن‬
‫ٌ م‬‫ُوح‬ ‫َر‬
‫َ و‬‫يم‬‫َْ‬ ‫َِلى َ‬
‫مر‬ ‫ها إ‬‫َاَ‬‫َْلق‬‫ه أ‬‫ُُ‬‫َت‬
‫ِم‬‫َل‬
‫َك‬‫اَّللِ و‬
‫ْ‬
‫هوا …) (النسآء‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِ وال تقولوا ثالثة انتُ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُسُل‬
‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِاَّللِ ور‬ ‫ب‬
‫‪. )۱۷۱‬‬
‫ژباړه‪ :‬ای اهل کتاب! پخپل دين کې افراط‬
‫مه کوئ او هللا ته له حق ويلو پرته بل هيڅ‬
‫ً چه عيسی زوی د‬ ‫خبره مه منسوبه وئ يقينا‬
‫مريمی له دې پرته چې د هللا رسول او فرمان ؤو‬
‫نور څه نه ؤ چې هللا مريمی ته وليږو چې د هللا له‬
‫لوري يو روح ؤ چه د مريم په رحم کې يې د‬
‫ماشوم بڼه غوره کړه ‪ .‬نو تاسې په هللا او ټولو‬
‫پيغمبرانو ايمان راوړئ او مه وايئ چه خدای‬
‫دری دي منعه شئ (له دې باطلو عقائدو) ‪.‬‬
‫نوروز ‪:‬‬
‫نوروز او نوبهار په اصل کې د زردشت او‬
‫ً ‪ ۵۸۳‬ميالدي کال‬ ‫اور پرستو اختر دی چې تقريبا‬
‫نه وړاندې پيل شوی دی دا اختر به د‬
‫اورپرستو لخوا د خپل عبادت د نوی ورځې د‬
‫پيل د احترام په خاطر لمانځل کېده ‪.‬‬
‫ددې اختر د لمانځلو او تعظيم په باره کې‬
‫حنفي فقهاؤ داسې فتاوې ورکړي دي ‪:‬‬
‫(و من اهدی بيضة الی المجوس يوم النوروز‪،‬‬
‫کفر‪ ،‬ای ألنه اعانة علی کفره و اغوائه‪ ،‬أو‬
‫تشبه بهم في اهدائه) ‪.‬‬
‫و في الفتاوي الصغری‪ :‬من اشتری يوم‬
‫ً ولم يکن يشتريه قبل ذلک‪ ،‬أراد‬ ‫النوروز شيئا‬
‫به تعظيم النوروز‪ ،‬کفر‪ ،‬ای ألنه عظم عيد‬
‫الکفر‪( .‬شرح فقه اکبر ‪ /‬لمال علي قاري ص ‪. )۴۹۹‬‬
‫ژباړه‪ :‬که څوک د نوروز په ورځ اور پرستو‬
‫ته هګۍ هديه کړي‪ ،‬کافر شو‪ ،‬ځکه هغه د کفر‬
‫‪........................................................170‬حنفي عقيده‬

‫اعانت او مدد وکړ او د هغوی سره يې د سوغات‬

‫په ورکولو کې تشبه وکړه ‪.‬‬
‫او په فتاوی صغری کې دي‪ :‬که څوک د نوروز‬
‫په ورځ څه شی (د نوروز د تعظيم په نيت)‬
‫واخلي چې په نورو ورځو کې يې نه اخلي او‬
‫مطلب يې د نوروز تعظيم وي‪ ،‬کفر دی‪ ،‬ځکه دا‬
‫د کفارو ستر اختر دی ‪.‬‬
‫همدارنګه مالعلي قاري ليکي‪ :‬و سأل المعلم‬
‫النيروزيه و لم يعطه المسئول عنه‪ ،‬يخشي على‬
‫المعلم الكفر‪ ،‬و لو اعطي المسئول عنه‪ ،‬يخشي‬
‫عليه الكفر‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬که معلم له زده کوونکو څخه د‬
‫نوروزي سوغات وغواړي‪ ،‬او زده کوونکی هغه شی‬
‫ورته ورنکړي‪ ،‬نو په معلم د کفر ويره ده او‬
‫که زده کوونکی يې خبره ومني او هغه ورته‬
‫ورکړي نو پر هغه هم د کفر ډار شتون لري‪..‬‬
‫همدارنګه قاضي خان په خپله فتاوي کې ليکي‬
‫‪:‬رجل اشترى يوم النيروز شيئا لم يشتره في‬
‫غير ذلك اليوم‪ :‬إن أراد به تعظيم ذلك اليوم‬
‫كما يعظمه الكفرة يكون كفرا ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬که يو کس څه شی د نوروز په ورځ‬
‫واخلي او هغه شی د نوروز پرته په نورو ورځو‬
‫کې نه اخلي او که نيت يې ددې ورځې تعظيم او‬
‫احترام وي لکه څنګه چې کفار د هغه تعظيم‬
‫کوي نو دا عمل کفر دی ‪.‬‬
‫مسلمانانو وروڼو او خويندو!‬
‫د کفارو په اخترونو کې حضور او ګډون کول‬
‫په اتفاق د امت حرام او ستر عقيدوي خطر دي‬
‫‪:‬‬
‫کفايت المفتي د کفارو په اخترونو کې د‬
‫ګډون کولو حرمت بيان کړی دی او بيا يې په‬
‫همدې مطلب کې الندې حديث شريف نقل کړی دی ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪171........................................................‬‬

‫عن عبدهللا بن مسعود رضی هللا عنه قال‪ :‬سمعت‬

‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم يقول‪ :‬من کثر سواد‬
‫قوم فهو منهم و من رضی عمل قوم کان شريکا‬
‫لمن عمله (المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية‬
‫‪.‬‬ ‫‪)۲۴/۲‬‬
‫يعنې‪ :‬څوک چې د کوم قوم ډله زياته‬
‫کړي نو د هغوی له ډلې دی‪ ،‬او څوک چې د يو‬
‫قوم په عمل باندې راضي شي دی د هغه قوم په‬
‫عمل کې شريک شميرل کيږي ‪( .‬کفايت المفتي ج ‪ ۹‬ص ‪)۳۱‬‬
‫د حضرت عمر رضی هللا عنه په شرايطو کې چې‬
‫ټول صحابه ورسره متفق ؤ راغلي دي چې اهل‬
‫ذمه به په دار االسالم کې خپل اخترونه نه‬
‫ښکاروي او د هغه لمانځنه به نه کوي‪ ،‬نو چې‬
‫د کافر د پاره په دار االسالم کې د کفري‬
‫شعائرو او عقائدو لمانځل او ښکاره کول د‬
‫مسلمانانو د پاره خطر وي‪ ،‬مسلمانه! ته چې د‬
‫کفر په پوچو او باطلو عقيدوي لمانځنو او‬
‫شعائرو ورګډيږي آيا ستا دين ته به خطر نه‬
‫وي؟ (الفقه اإلسالمي – التشبه المنهي عنه ص‪. )۵۳۳‬‬
‫او عبدهللا بن عمرو رضی هللا عنه قول دا دی چې‬
‫‪ :‬څوک تر مرګ پورې د مجوسيانو په اختر‬
‫(نوروز‪ ،‬مهرجان) کې ګډون کوي او د هغوی سره‬
‫مشابهت کوي نو هغه به هم د قيامت په ورځ د‬
‫همدغو کفارو سره حشر کيږي (السنن الكبرى‪.)۴۳۲/۹ :‬‬
‫وفي "الموسوعة الفقهية" (‪ :)۷/۱۲‬التشبه‬
‫بالكفار في أعيادهم‪ :‬ال يجوز التشبه بالكفار‬
‫في أعيادهم ‪ ,‬لما ورد في الحديث‪( :‬من تشبه‬
‫بقوم فهو منهم) ‪ ,‬ومعنى ذلك تنفير المسلمين‬
‫عن موافقة الكفار في كل ما اختصوا به‪...‬‬
‫ژباړه‪ :‬موسوعة فقهيه کې د کفارو سره د‬
‫تشبه په باره کې راغلي‪ :‬د کفارو سره د هغوی‬
‫د اخترونو په لمانځلو کې تشبه کول حرام دي‪،‬‬
‫په دليل ددې چې په حديث کې راغلي‪« :‬من تشبه‬
‫‪........................................................172‬حنفي عقيده‬

‫د کوم قوم سره‬ ‫بقوم فهو منهم » (څوک چې‬

‫وشميرل شي)‪ ،‬او‬ ‫تشبه کوي د همغه قوم څخه به‬
‫به په ټولو هغو‬ ‫ددې معنی دا ده چې مسلمانان‬
‫خاص وي تنفر او‬ ‫امرو کې چې هغوی (کفارو) ته‬
‫کرکه کوي ‪.‬‬
‫د حرمت او عقيدتي خطر وجه څه ده ؟‬
‫د آدم عليه السالم د وخت څخه او بيا د‬
‫اسالم د مقدس دين د ظهور څخه تر نن پورې‬
‫انسانان په دوو جال ملتونو تقسيم شوي دي‪ ،‬د‬
‫کفر ملت او د اسالم ملت‪ ،‬دا دواړه ملتونه يو‬
‫د بل مخالف ملتونه دي او هيڅکله يو پر بل‬
‫کې نه شي ور ګډېدالی او هر ملت په خپل مينځ‬
‫کې دوستان او ملګري دي لکن مخالف ملت ته په‬
‫دښمني کې يو الس دي ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫هوَ‬
‫د‬ ‫َُ‬ ‫ِذوا ْ‬
‫الي‬ ‫َّخُ‬
‫تت‬‫ُوا ال َ‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬ ‫ها‬‫يَ‬‫َُّ‬
‫يا أ‬ ‫َ‬
‫ْ‬
‫من‬‫ََ‬‫ض و‬ ‫ٍْ‬
‫بع‬‫ء َ‬ ‫َاُ‬ ‫ِْ‬
‫لي‬ ‫َ‬
‫ْ أو‬ ‫هم‬‫ُُ‬
‫ْض‬‫بع‬ ‫ء َ‬ ‫َاَ‬ ‫ِْ‬
‫لي‬ ‫َ‬
‫َى أو‬ ‫َار‬ ‫َّ‬
‫َالنص‬ ‫و‬
‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِي القوم‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫اَّللَ ال يهد‬
‫ِن َّ‬ ‫َّ‬ ‫ْ‬
‫ِنهم إ‬‫ُ‬‫ْ‬ ‫ُ‬
‫إنه م‬‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِنكم فِ‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫يتولهم م‬‫َّ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ‪[ .‬المائدة‪]51:‬‬ ‫ِين‬ ‫لم‬‫َّاِ‬‫الظ‬
‫يعنې‪ :‬ای مؤمنانو‪ ،‬يهوديان او نصرانيان‬
‫دوستان مه نيسئ دوی په خپلو منځو کې سره‬
‫ملګري دي او که له تاسې څخه څوک هغوی خپل‬
‫ملګري ونيسي نو بيا هغه هم په همغوی کې‬
‫شميرل کيږي‪ ،‬پدې کې شک نشته چې هللا ظالمان له‬
‫خپلې الرښوني بې برخې کړي دي ‪.‬‬
‫ْ‬
‫هم‬‫ُُ‬‫ْض‬ ‫ُ َ‬
‫بع‬ ‫َات‬‫ِن‬‫ْم‬
‫ُؤ‬ ‫ْ‬
‫َالم‬ ‫ن و‬ ‫ُوَ‬‫ِن‬‫ْم‬
‫ُؤ‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫او فرمايي‪ :‬و‬
‫َنِ‬‫ْن ع‬ ‫َ‬‫هو‬ ‫ْ‬
‫ينَ‬‫ََ‬
‫ُوفِ و‬ ‫ْر‬‫َع‬ ‫ْ‬
‫ِالم‬ ‫ُون ب‬‫َ‬ ‫مر‬‫ُْ‬
‫يأ‬ ‫ض َ‬ ‫ٍْ‬ ‫َاء َ‬
‫بع‬ ‫لي‬ ‫ِْ‬‫َو‬‫أ‬
‫ِ …‪(.‬التوبه ‪)۷۱‬‬ ‫َر‬‫ُنك‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ژباړه‪ :‬او مؤمنان سړي او مؤمنانې ښځې‬
‫ځينې د ځينو نورو دوستان دي امر کوي په‬
‫نيکی او له بدليو نه خلک منع کوي ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪173........................................................‬‬

‫نو څنګه کيدای چې مسلمان د کفارو په‬

‫شعائرو‪ ،‬اخترونو‪ ،‬عقيدتي خوښۍ کې ګډون وکړي‬
‫؟‬
‫حال دا چې په دې لمانځنه او ګډون کې الندې‬
‫قبيح اعمال موجود دي‪:‬‬
‫‪ -۱‬د کافرانو صف او ډله زياتول ‪.‬‬
‫‪ -۲‬د اسالم او مسلمانانو پر وړاندې درېدل‬
‫ځکه چې کفر د اسالم پر وړاندې يو ملت دی ‪.‬‬
‫‪ -۳‬د هغوی په دغه کفري عقائدو او شعائرو‬
‫باندې رضا کيدل ‪.‬‬
‫مسلمانانو وروڼو او خوندو !‬
‫اصالً هيڅ مسلمان دا کار نه کوي مګر ځنې يې‬
‫چې کوي د هغه وجه جهل دی‪ ،‬هغوی نه پوهيږي ‪.‬‬
‫ټولو مسلمانانو وروڼو او خويندو ته مو دا‬
‫نصيحت دی که په داخل کې ياست يا په بهرنيو‬
‫هيوادونو کې استوګن ياست خپل ځانونه‪ ،‬خپل‬
‫ملګري او خپلوان او خپل اوالدونه دغو مسائلو‬
‫او عقيدتې خطراتو ته متوجه کړئ تر څو کوم‬
‫مسلمان په دغه خطرناکو کفري شعائرو کې ګډون‬
‫ونه کړي ‪.‬‬
‫هللا تعالی د مسلمان صفت داسې بيانوي ‪:‬‬
‫و‬
‫ِ‬ ‫ْ‬
‫غ‬ ‫َّ‬
‫ِالل‬
‫ب‬ ‫ُّوا‬
‫مر‬ ‫َا َ‬ ‫َإ‬
‫ِذ‬ ‫َ و‬‫ُّور‬
‫ن الز‬ ‫دوَ‬ ‫هُ‬ ‫َ َال َ‬
‫يشَْ‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫َ َّ‬
‫﴿و‬
‫ما﴾[فرقان ‪]72‬‬ ‫َاً‬‫ِر‬‫ُّوا ك‬ ‫َ‬
‫مر‬
‫ژباړه‪ :‬د هللا تعالی بندګان هغه کسان دي چې‬
‫په زور (نا مناسبو او منحرفو) مجالسو کې نه‬
‫حاضريږي او کله چې ناګهانه د اهل باطل په‬
‫پوچو خبرو ور برابر شي په شريفانه ډول له‬
‫هغه څخه مخ اړوي او تيريږي‪.‬‬
‫د کفارو د اخترونو تيار کړي خوراکونو خوړل حرام دي‪:‬‬
‫فتاوي اللجنة الدائمة ليکي ‪:‬‬
‫ال يجوز للمسلم أن يأكل مما يصنعه اليهود‬
‫أو النصارى أو المشركون من األطعمة ألعيادهم‪،‬‬
‫ً للمسلم أن يقبل منهم هدية من‬ ‫وال يجوز أيضا‬
‫‪........................................................174‬حنفي عقيده‬

‫أجل عيدهم‪ ،‬لما في ذلك من تكريمهم والتعاون‬

‫معهم في إظهار شعائرهم وترويج بدعهم‬
‫ومشاركتهم السرور أيام أعيادهم ‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د مسلمان د پاره جايز نه دي چې د‬
‫يهودو‪ ،‬نصارا او مشرکينو د اخترونو تيار‬
‫کړي خوراک وخوري‪ ،‬او همدارنګه مسلمان ته‬
‫جايز نه ده چې د هغوی د اخترونو هديه او‬
‫سوغاتونه قبول کړي‪ ،‬ځکه په دې کې د هغوی‬
‫اکرام او احترام او مدد کول دي او د هغوی د‬
‫شعائرو ښکاره کول او د بدعت رواجول او د‬
‫هغوی په اخترونو او خوشحالی کې شرکت کول دي‬
‫‪.‬‬
‫و ما توفيقي اال باهلل عليه توکلت و اليه‬
‫انيب‬

‫ډيوکراسي د ننی زماني بت‬

‫تعريف‪ :‬د ډيموکراسۍ (‪ )Democratie‬لغت التيني‬
‫دی‪ ،‬چې له دو برخو جوړه شوي ده (‪ )Demos‬په‬
‫منعی د خلکو او (‪ )Cratie‬په معنی د حکومت چې‬
‫پوره معنی يې د خلکو حکومت يا د خلکو لپاره‬
‫حکومت ده‪.‬‬
‫په اصطالح کې ډيموکراسي هغه حکومت دی چې‬
‫قانون يې وضعي او ساختګي‪ ،‬نفسي خواهشات‪،‬‬
‫هوا‪ ،‬هوس او منکرات يې بې قيده او بې واکه‬
‫آزادي‪ ،‬فحشاء او اختالط يې مساوات‪ ،‬سود‪،‬‬
‫قمار‪ ،‬احتکار او تجارتي انحصار يې اقتصاد‬
‫دی ‪.‬‬
‫ډيموکراسي ځکه د نن زمانې بت دی چې په دې‬
‫سيستم کې د هللا سبحانه وتعالی پرته او د هغه‬
‫(جل جالله) د راليږلي اسالمي شريعت پرته د‬
 ‫حنفي عقيده ‪175........................................................‬‬

‫بشر ساختګي حکم او قانون چلوي چې دا په دين‬

‫کې يو معاصر شرک دی ‪.‬‬
‫موسوعة االديان و المذاهب المعاصره ليکي‪:‬‬
‫په دې کې شک نشته چې ديموکراسي د نوي او‬
‫عصري شرک څخه په عبادت او شريعت کې يو شرک‬
‫بلل کيږي‪ ،‬د شريعت او قانون حق يوازې هللا‬
‫تعالی لره دی او دا صفت د هللا تعالی دی‪ ،‬بشر‬
‫ته ددې حق او صفت ورکول شرک دی ‪.‬‬
‫ِ‬
‫ِه‬ ‫دون‬ ‫ْ ُ‬ ‫ِن‬‫ن م‬ ‫دوَ‬‫ُُ‬‫ْب‬
‫تع‬‫ما َ‬ ‫هللا جل جال له فرمايي‪َ[ :‬‬
‫ل َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ما أنزَ‬ ‫ْ َ‬ ‫ُم‬
‫ُك‬‫باؤ‬ ‫َ‬
‫َآَ‬ ‫ْ و‬ ‫ُم‬
‫نت‬‫َْ‬
‫ها أ‬ ‫ُم‬
‫ُوَ‬ ‫ء سَم‬
‫َّي‬
‫ْت‬ ‫َاً‬‫َسْم‬‫ال أ‬ ‫َِّ‬
‫إ‬
‫ُدوا‬ ‫ُ‬‫ْب‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫َ أال تع‬‫َ‬ ‫مر‬ ‫َ‬
‫َّللِ أَ‬ ‫َّ‬
‫ِال َِّ‬‫ُ إ‬ ‫ْ‬
‫ُكم‬ ‫ْ‬
‫ِنِ الح‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِن سُلطانٍ إ‬ ‫ْ‬ ‫ها م‬ ‫َِ‬‫ب‬
‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫ِن أكثر الناسِ ال‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِين القيِم ولك‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِك الد‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِياه ذل‬ ‫َّ‬‫ِال إ‬ ‫َّ‬‫إ‬
‫ْم‬
‫ُ‬ ‫ُك‬
‫الح‬‫ِنِ ْ‬ ‫ن] (يوسف‪ ،)۴۰ /‬ويقول تعالى‪[ :‬إ‬ ‫ُوَ‬‫لم‬ ‫َْ‬
‫يع‬‫َ‬
‫(األنعام‪. )۵۷ /‬‬ ‫َّللِ]‬ ‫َّ‬
‫ِال َِّ‬ ‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬هغه څيزونه چې تاسې د هللا پرته‬
‫عبادت کوئ هسې نومونه دي چې تاسې او ستاسې‬
‫پلرونو ايښي دي‪ ،‬هللا پاک پرې کوم دليل نه دی‬
‫نازل کړی‪ ،‬واکمنې او حکم چلول يوازې د يو‬
‫هللا دی ‪ .‬هغه امر کړی دی چې پرته له هغه نه د‬
‫بل هيچا عبادت بايد و نه کړئ او همدا سم او‬
‫روغ دين دی خو ډير خلک نه پوهيږي ‪.‬‬
‫او فرمايي‪ :‬پرې کړې يوازې د هللا تعالی په‬
‫واک کې دي ‪.‬‬
‫يعنې‪ :‬هغه يوازې هللا دی چې د انسانانو په‬
‫مفاسدو او مصالحو‪ ،‬خير او شر پوهيږي او د‬
‫قانون جوړلو پوره صالحيت لري ځکه چې انسان‬
‫يې خپل پيدا کړی مخلوق دی ‪.‬‬
‫وقد جاء في ” موسوعة األديان والمذاهب‬
‫المعاصرة ” (‪“ :)۱۰۶۷ ،۱۰۶۶ / ۲‬وال شك في أن‬
‫النظم الديمقراطية أحد صور الشرك الحديثة‪،‬‬
‫في الطاعة‪ ،‬واالنقياد‪ ،‬أو في التشريع‪ ،‬حيث‬
‫تلغى سيادة الخالق سبحانه وتعالى‪ ،‬وحقه في‬ ‫ُ‬
‫حقوق‬ ‫من‬ ‫وتجعلها‬ ‫المطلق‪،‬‬ ‫التشريع‬
‫‪........................................................176‬حنفي عقيده‬

‫ْ‬
‫ِن‬ ‫ن م‬ ‫دوَ‬ ‫ُُ‬‫ْب‬
‫تع‬ ‫ما َ‬ ‫المخلوقين‪ ،‬وهللا تعالى يقول‪َ( :‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ْ وآباؤكم ما‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُم‬
‫نت‬‫َْ‬
‫ها أ‬ ‫ُوَ‬‫ُم‬
‫ْت‬ ‫ء سَم‬
‫َّي‬ ‫َاً‬‫َسْم‬‫ال أ‬ ‫َِّ‬
‫ِ إ‬‫ِه‬‫دون‬‫ُ‬
‫َ‬
‫َ أَّال‬ ‫مر‬‫َ‬
‫َّللِ أَ‬ ‫َِّ‬
‫ال َِّ‬‫ُ إ‬ ‫ْم‬
‫ُك‬ ‫ِنِ ْ‬
‫الح‬ ‫َانٍ إ‬‫لط‬‫ْ سُْ‬
‫ِن‬‫ها م‬ ‫َِ‬ ‫ل َّ‬
‫اَّللُ ب‬ ‫ََ‬‫نز‬‫َ‬
‫أْ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِن أكثر‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫َلك‬ ‫ُ و‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِين القيِم‬ ‫ِكَ الد‬ ‫َ‬
‫ه ذل‬ ‫ياُ‬ ‫َِّ‬
‫ِال إ‬ ‫َّ‬‫دوا إ‬ ‫ُُ‬‫ْب‬
‫تع‬‫َ‬
‫ِنِ‬ ‫ن) يوسف‪ ،40 /‬ويقول تعالى‪( :‬إ‬ ‫ُوَ‬‫لم‬ ‫َْ‬
‫يع‬ ‫َّاسِ َال َ‬ ‫الن‬
‫ِ) األنعام‪ ″57 /‬انتهى‬ ‫ال َِّ‬
‫َّلل‬ ‫َِّ‬
‫ُ إ‬‫ْم‬
‫ُك‬ ‫ْ‬
‫الح‬

‫‪ -۱‬ځمکنی قانون ‪:‬‬

‫د ديموکراسی بنسټ دی چې قانون به ځمکنی‬
‫وي او هيڅ آسماني قانون د قبول وړ نه دی‪،‬‬
‫حال دا چې د انسان په مفاسدو او مصالحو‪،‬‬
‫خير او شر يوازې هللا تعالی پوهيږي او هغه (جل‬
‫جالله) د انسان د پاره اسالمي قانون او شريعت‬
‫نازل کړی بل هيڅوک ددې حق نلري‪ ،‬لقوله‬
‫(األنعام‪)۵۷ /‬‬ ‫َِّ‬
‫ال َِّ‬
‫َّللِ]‬ ‫ْم‬
‫ُ إ‬ ‫ُك‬ ‫ِنِ ْ‬
‫الح‬ ‫سبحانه وتعالی‪[ :‬إ‬
‫‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪177........................................................‬‬

‫ژباړه‪ :‬پرې کړې يوازې د هللا تعالی په واک‬

‫کې دي ‪.‬‬
‫او هغه کسان چې د اسالمي شريعت څخه پرته د‬
‫بل قانون تحکيم غواړي‪ ،‬هغه خوښوي او د‬
‫اسالمي شريعت په نسبت ترجيح ورکوي په هغوی‬
‫باندې يې داسې حکم کړی دی ‪:‬‬
‫ُ‬
‫هم‬‫ِكَ ُ‬ ‫َ‬
‫ْلـئ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ل اَّللُ فأو‬ ‫َنز‬
‫ََ‬ ‫َا أ‬‫ِم‬‫ُم ب‬ ‫ْك‬ ‫ْ َ‬
‫يح‬ ‫من َّلم‬‫ََ‬
‫[و‬
‫ُون] (المائه‪.)۴۴:‬‬‫َ‬ ‫َاف‬
‫ِر‬ ‫ْ‬
‫الك‬
‫ژباړه‪ :‬او هر څوک چې د هللا په نازل شوی وحی‬
‫پريکړې نه کوي نو همغوی کافران دي ‪.‬‬
‫‪ -۲‬اختياري اخالق ‪:‬‬
‫په ديموکراسۍ کې ثابت او مطلق اخالق وجود‬
‫نلري بلکي اختياري دي چې د خلکو د رأيو او‬
‫پارلمان لخوا ټاکل کيږي‪ ،‬مثالً که پارلمان‬
‫شراب حرام وګرځوي‪ ،‬حرام دي‪ ،‬حتی که خلک د‬
‫همجنس بازی او لواطت مشروعيت او آزادي‬
‫وغواړي نو آزاد او مشروع به وي لکه‪ :‬تير‬
‫کال چې د امريکا پارلمان د لواطت يا همجنس‬
‫بازۍ قانون تصويب کړ ‪.‬‬
‫مګر په اسالمي شريعت کې هيڅ څوک دا حق‬
‫نلري چې حالل حرام او حرام حالل کړي که چا دا‬
‫کار وکړ هغه په اسالمي شريعت باندې کافر او‬
‫مرتد شو دا تفصيل د کتاب په آخر را روان دی‬
‫‪.‬‬
‫‪ -۳‬انسان مقدس دی ‪:‬‬
‫د انسان مقدس ګڼل دا معنی ده چې هر څه‬
‫غواړي او کوي يې اختيار لري ځکه مقدس دی‪،‬‬
‫خپله قانون ټاکي‪ ،‬دا که په اسالمي مقدسان‪،‬‬
‫پيغمبر‪ ،‬قرآن‪ ،‬آسماني کتابونو او نورو‬
‫مسخرې کوي کوالی شي ځکه انسان مقدس دی او‬
‫شريعت او اسالمي مقدسات هيڅ تقدس نلري‬
‫(العياذ باهلل)‪.‬‬
‫او دا يو واضح او ښکاره شرک دی ‪.‬‬
‫‪........................................................178‬حنفي عقيده‬

‫‪ -۴‬آزادي ‪:‬‬
‫الف) د بيان آزادي ‪:‬‬
‫د اسالم په مقدس دين کې د بيان داسې آزادې‬
‫ده چې هغه د خير او مصلحت لپاره وي نه د شر‬
‫لپاره‪ ،‬نه د چا د سپکاوي لپاره د مثال په‬
‫ډول ابوبکر صديق رضی هللا عنه د خالفت په دوره‬
‫کې خپل رعيت ته وايي که زه د تاسې شکاياتو‬
‫ته غوږ ونه نيسم نو په ما کې خير نشته او‬
‫که تاسې ماته خپل غيبونه را په ګوته نه‬
‫کړئ نو بيا پر تاسې کې خير نشته ‪.‬‬
‫همدارګه د اسالم دوهم خليفه حضرت عمر‬
‫فاروق رضی هللا عنه يوه ورځ پر منبر د وعظ‬
‫لپاره پورته شو يو کس را والړ شو او ورته‬
‫ويې ويل‪ :‬تر هغه د دعوت او تبليغ حق نلرې‬
‫تر څو چې زما پوښتنې ته ځواب ونه‬
‫وايې اميرالمؤمنين ورته وايي څه پوښتنه ده؟‬
‫ووايه‪ ،‬هغه کس ورته وايي‪ :‬پوښتنه دا ده‬
‫چې د ټولو لنګونه يوشان ؤ (د غنيمت په پيسو‬
‫رخت اخيستل شوی ؤ چې ټولو ته مساوي ويشل‬
‫شوی ؤ) ولی ستا لنګ اوږد دی ؟‬
‫اميرالمؤمنين ورته وايي ډير ښه دا ځکه‬
‫اوږد دی چې زما قد څه لوړ ؤ هغه لنګ نه‬
‫رسيدلو د خپل زوی لنګ مې ورسره يوځای کړی‬
‫دی ‪.‬پوښتنه کونکی وويل اوس پوه شم تبليغ‬
‫پيل کړه ‪.‬‬
‫د بيان آزادی خو دې ته وايې چې په هغی کې‬
‫خير او مصليحت وي ‪.‬‬
‫ولې په اسالم کې د بيان دا ډول آزادۍ ته‬
‫اجازه نشته چې په هغې کې د دين‪ ،‬قوم او شخص‬
‫سپکاوي وي لکه د ننۍ ديموکراسۍ د بيان‬
‫آزادي‪ ،‬چې دين‪ ،‬پيغمبر‪ ،‬مقدساتو‪ ،‬قوم او‬
 ‫حنفي عقيده ‪179........................................................‬‬

‫شخص ته سپکاوی يې د بيان د آزادی قانون دی‬

‫‪.‬‬
‫ب)‪ :‬د دين آزادي ‪:‬‬
‫په ديموکراسۍ کې د دين آزادي ده‪ ،‬يعنې هر‬
‫څوک اختيار لري‪ ،‬چې هر کوم دين اختياروي‪،‬‬
‫نو کوالی شي‪ ،‬خو دا هسې يو خيال دی ځکه دوی‬
‫پخپل قانون کې هيڅ آسماني دين نه مني‪،‬‬
‫ديموکراسي نور د ټولو باطلو اديان سره څه‬
‫سازش کوالی شي خو د اسالم او مسلمانو سره هيڅ‬
‫سازش نشي کوالی ځکه هغه هيڅ آسماني دين نه‬
‫مني‪ ،‬ديموکراسي په اصل کې د اسالم د له‬
‫مينځه وړلو يو کفري طاغوتي حرکت دی چې‬
‫غواړي له دې الري حاکميت تر السه کړي اسالم له‬
‫سياست څخه ورک کړي او پر ځای يې وضعي قانون‬
‫حاکم کړي مسلمانان جوماتونو ته حصار کړي‪،‬‬
‫داسې چې د منبر صالحيت او د بيان واک هم د‬
‫دوی وي‪ ،‬او بالخره په دې طريقه هغه مسلمانان‬
‫چې د اسالمي شريعت تحکيم غواړي له مينځه‬
‫يوسي‪ ،‬او غواړي په دې غوړ او درواغجن شعار‬
‫باندې ضعيف االيمانه‪ ،‬جاهل او بې احساسه‬
‫رښتينو‬ ‫نورو‬ ‫د‬ ‫او‬ ‫وغولوي‬ ‫مسلمانان‬
‫مسلمانانو پر ضد يې وکاروي تر څو هغوی‬
‫(کفارو) ته د حکومت کول او اسالم او‬
‫مسلمانانو له مينځه وړل آسانه شي (العياذ‬
‫باهلل)‬
‫ج) د اقتصاد او بازار آزادي ‪:‬‬
‫په ديموکراسۍ کې د بازار کامله آزادی ده‪،‬‬
‫حالل او حرام هر څه پکې چليږي ‪.‬‬
‫مګر په اسالمي شريعت کې د اقصاد له‬
‫بنسټونو څخه دا دي چې‪ :‬سود‪ ،‬قمار‪ ،‬احتکار‪،‬‬
‫شراب‪ ،‬د خوګ غوښه‪ ،‬حرام آالت او وسائل‪ ،‬ظلم‪،‬‬
‫چل او فريب ټول حرام دي ‪.‬‬
‫‪........................................................180‬حنفي عقيده‬

‫او هغه کسان چې دغه بنسټونه په نظر کې نه‬

‫نيسی هغوی د هللا او هغه د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم پر وړاندې د جنګ اعالن کړی دی ‪:‬‬

‫ن آَ َم ُنوا اتَّقُوا اللهَ َو َذ ُروا َما بَ ِق َ‬

‫ي ِم َ‬
‫ن ال ِّربَا ِإنْ كُ ْن ُت ْم‬ ‫[ يَا أَيُّ َها الَّ ِذي َ‬
‫سولِ ِه ] ( البقرة)‬ ‫ن الل ِه َو َر ُ‬‫ب ِم َ‬ ‫ي * َفإِنْ ل َْم تَ ْف َعلُوا َفأْ َذنُوا ِب َ‬
‫ح ْر ٍ‬ ‫ُم ْؤ ِم ِن َ‬

‫ژباړه ‪ :‬ای مؤمنانو ! له الله (جل جال له )نه ووېرېږئ ‪ ،‬که په رښتيا‬
‫مؤمنان ياست کوم سود مو چې پر خلکو پاتې دی هغه پرېږدئ ‪ ،‬نو که‬
‫(دا کار ) مو و نه کړ (سود خوړل مو پرې نه ښودل ) د الله تعالی او د‬
‫هغه د رسول الله صلی الله عليه وسلم له خوا جګړې ته چمتو شئ‪.‬‬

‫‪ -۵‬انتخابات ‪:‬‬
‫په ديموکراسی کې د مشر ټاکل د عامو خلکو‬
‫په رأيو تر سره کيږي داسې چې د مصلح او‬
‫مفسد‪ ،‬عالم او جاهل‪ ،‬تقوی دار او فاسق‪،‬‬
‫کافر او مسلمان به په رأيو کې سره مساوي وي‬
‫‪.‬‬
‫مګر په اسالم کې امير د علماؤ او متخصصينو‬
‫د اهل الحل و العقد شوری‪ ،‬يا د ولی العهد د‬
‫ټاکلو له الرې او يا د فاسق او فاجر نظام‬
‫نسکورول او د هغه پر ځای د اسالمي حکومت‬
‫برقرارول د غلبې ليارې ټاکل کيږي‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪181........................................................‬‬

‫لسم فصل‬
‫نفاق او منافقت‬
‫منافقت ديته وايي چه د بنده ښکاره او‬
‫ظاهر له زړه او باطن څخه مخالف او بل شان‬
‫وي‪ ،‬او منافقت بيا په دوه ډوله دې‪ :‬يو يي‬
‫(نفاق اکبر) يعنې لوئ منافقت چه بنده له‬
‫اسالم څخه وباسي‪ ،‬او بل يې (نفاق اصغر)‬
‫کوچنی منافقت دی چه بنده له اسالم څخه نه‬
‫وباسي‪ ،‬او همدې ته عملي نفاق هم ويل کيږي‪.‬‬
‫لومړې‪ :‬نفاق اکبر(لوﺉ منافقت)‪:‬‬
‫او هغه دا چه څوک په ښکاره د اسالم اقرار‬
‫کوي‪ ،‬او په زړه کښی کافر او د ايمان او‬
‫اسالم له منلو څخه منکر وي‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬نفاق اصغر (کوچنی منافقت)‪:‬‬
‫او هغه دا چه په يو بنده کښې د منافقت‬
‫ځينی عادتونه موجود وي‪ ،‬هغه عادتونه چه هغه‬
‫پخپله بالذات بنده له دين څخه نه وباسي‪،‬‬
‫لکه په عادي او عامو خبرو کښې دروغ ويل‪ ،‬له‬
‫وعدې او لوظ څخه مخالفت کول‪ ،‬په امانت کې‬
‫خيانت کول‪ ،‬د جنګ او شخړې په وخت کې ښکنځل‬
‫کول‪ ،‬د معاهدې په وخت کښی خيانت کول…‬
‫اوداسې نور‪.‬‬
‫نو دې عادتونو ته په اسالمي شريعت کښی‬
‫نفاق ويل شوې دی ځکه دلته هم د بل چا‬
‫تيرايستل دي او دبنده ظاهر له باطن څخه‬
‫مخالف دی‪.‬‬
‫د منافقت عالئم‬
‫ً‬
‫اول‪ :‬په ما انزل هللا کې شک کول او ظاهرا ځان‬
‫ْذُ‬
‫ِنكَ‬ ‫َأ‬ ‫َا َ‬
‫يسْت‬ ‫َِّ‬
‫نم‬ ‫َّ وجل‬
‫َّ‪[:‬إ‬ ‫مسلمان ګڼل‪ :‬قال هللا عز‬
‫ْ‬
‫بت‬‫تاَ‬‫َْ‬
‫َار‬‫ِ و‬ ‫ْ‬
‫ِ اآلخِر‬ ‫َو‬
‫ْم‬ ‫ْ‬
‫َالي‬ ‫ن ب َّ‬
‫ِاَّللِ و‬ ‫ُوَ‬ ‫ِن‬‫ْم‬
‫يؤ‬‫َ َال ُ‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫َّ‬
‫ن] (التوبه‪. )۴۵ :‬‬ ‫دوَ‬
‫دُ‬ ‫َر‬
‫ََّ‬ ‫ْ َ‬
‫يت‬ ‫ِم‬ ‫ِه‬ ‫يب‬‫َْ‬
‫ِي ر‬ ‫ْ ف‬ ‫َُ‬
‫هم‬ ‫ْ ف‬‫هم‬ ‫بُ‬
‫لوُ‬ ‫ُُ‬‫ق‬
‫‪........................................................182‬حنفي عقيده‬

‫ژباړه‪ :‬يوازې هغه کسان له تا څخه اجازه‬

‫غواړي چې پر هللا او ورځ د آخرت ايمان نه لري‬
‫د دوی زړونه شکمن دي نو دوی پخپل شک کې‬
‫سرګردان دي‪.‬‬
‫دوهم‪ :‬د هللا او د رسول هللا د حکم بد ګڼل او د‬
‫َِلى‬
‫َ إ‬ ‫ْ َ‬
‫تر‬ ‫ََلم‬
‫هغه مخالفت کول‪ :‬قال تعالى ‪[:‬أ‬
‫ْكَ‬ ‫َ‬
‫ِلي‬ ‫َ‬
‫ِل إ‬ ‫ْ‬‫ُ‬
‫َا أنز‬ ‫ِم‬‫ُوا ب‬ ‫من‬ ‫ْ آَ‬ ‫هم‬‫نُ‬‫ََّ‬
‫ن أ‬ ‫ُوَ‬ ‫ُم‬‫ْع‬ ‫َ َ‬
‫يز‬ ‫ِين‬ ‫الذ‬‫َّ‬
‫َِلى‬
‫ُوا إ‬ ‫َم‬‫َاك‬‫َح‬
‫يت‬‫ن َ‬ ‫َ‬
‫ن أْ‬ ‫دوَ‬ ‫ِيُ‬ ‫ير‬‫ِكَ ُ‬‫ْل‬‫َب‬‫ْ ق‬ ‫ِن‬‫ل م‬‫َِ‬‫نز‬‫ُ‬
‫ما أْ‬ ‫ََ‬‫و‬
‫ِيُ‬
‫د‬ ‫ير‬‫َُ‬
‫ِ و‬ ‫ِه‬‫ُوا ب‬ ‫ْف‬
‫ُر‬ ‫يك‬‫ن َ‬ ‫َ‬
‫ُوا أْ‬ ‫ِر‬ ‫ُ‬
‫د أم‬ ‫َ‬
‫َقْ‬ ‫ُ‬
‫الطاغوتِ و‬ ‫َّ‬
‫ْ‬
‫هم‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيل لُ‬ ‫ِذا ق‬‫َ‬ ‫َإ‬ ‫ً‬
‫ِيدا*و‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫ْ ضالال َ‬
‫بع‬ ‫َ‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫ِلُ‬ ‫يض‬ ‫َن ُ‬‫ْ‬ ‫ن أ‬‫َاُ‬‫ْط‬‫الشَّي‬
‫َ‬
‫يت‬ ‫َ‬
‫َأْ‬‫ِ ر‬ ‫َِلى الر‬
‫َّسُول‬ ‫َإ‬ ‫ل َّ‬
‫اَّللُ و‬ ‫ََ‬‫نز‬ ‫َ‬
‫ما أْ‬ ‫َِلى َ‬ ‫ْا إ‬ ‫الو‬‫َ َ‬ ‫تع‬‫َ‬
‫دا] (النسآء‪.)۶۱:‬‬ ‫دوً‬‫ُُ‬ ‫ْكَ ص‬ ‫َن‬‫ن ع‬‫دوَ‬ ‫ُُّ‬
‫يص‬‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫َاف‬
‫ِق‬ ‫ُن‬‫الم‬‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬آيا هغو کسانو ته دې نه کتلي چې‬
‫ګمان کوي چې دوی پر هغه څه چې پر تا او تر‬
‫تا پخوا کسانو باندې نازل شوي دي ايمان‬
‫لري؟ حال چې غواړي (خپلې پرېکړو او فيصلو)‬
‫واک شيطان ته وسپاري په داسې حال کې چې حکم‬
‫ور ته شوی دی چې د شيطان له پيروۍ څخه ډډه‬
‫وکړئ شيطان غواړي چې ډير زيات يي بې الرې‬
‫کړي ‪.‬او کله چې دوی ته وويل شي چي د هللا نازل‬
‫شوي کالم او رسول ته راشئ نو ته وينې چې‬
‫منافقان له تا څخه مخونه اړوي ‪.‬‬
‫دريم‪ :‬د اسالم او مسلمانانو په ظهور او‬
‫کاميابۍ خفه کيدل او مسلمانانو ته د‬
‫مصيبت په رسيدلو خوشحاله کيدل‪ ،‬قال‬
‫ْكَ‬‫ِب‬
‫تص‬‫ن ُ‬ ‫ِْ‬‫َإ‬
‫ْ و‬ ‫ُْ‬
‫هم‬ ‫تسُؤ‬‫ٌ َ‬ ‫َة‬ ‫َسَن‬‫ْكَ ح‬ ‫ِب‬‫تص‬ ‫ن ُ‬ ‫ِْ‬‫تعالى ‪[:‬إ‬
‫ُ‬
‫ْل‬ ‫َ‬
‫ِن قب‬‫ْ‬ ‫َنا م‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َذنا أْ‬
‫مر‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫د أخ‬ ‫َ‬
‫يقولوا قْ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ٌ َ‬ ‫َة‬‫ِيب‬ ‫مص‬‫ُ‬
‫ُون] (التوبه ‪. )۵۰:‬‬ ‫َ‬ ‫ِح‬ ‫َ‬
‫ْ فر‬ ‫هم‬ ‫َ‬
‫ْا وُ‬ ‫َّ‬
‫َ‬
‫ويتولو‬‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬که تا ته کومه ښيګنه ورسيږي‪ ،‬نو‬
‫دوی ځوريږي او که تا ته کوم مصيبت ورسيږي‬
‫وايي‪ ،‬مونږ خپل مصلحت ال له پخوا په پام کې‬
‫نيولی وو او په خوښۍ سره بيرته ستنيږي‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪183........................................................‬‬

‫يُ‬
‫ة‬ ‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪« :‬آَ‬
‫ِ»‪.‬‬‫َار‬
‫نص‬‫ْضُ األَْ‬
‫بغ‬ ‫َاق‬
‫ِ ُ‬ ‫ِف‬ ‫يُ‬
‫ة الن‬ ‫َآَ‬
‫ِ و‬ ‫ُّ األَنص‬
‫َار‬ ‫ُب‬ ‫َانِ ح‬
‫اإليم‬
‫[متفق عليه]‬
‫ژباړه‪ :‬د ايمان نښه د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم له انصارو سره محبت او مينه کول دي‪،‬‬
‫او د نفاق او منافقت نښه له دغه انصاروسره‬
‫کينه او بغض کول دي ‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬د مسلمانانو په مينځ کې فتنه او‬
‫تفرقې جوړول او د مسلمانانو په نفاق او‬
‫ُوا‬ ‫َج‬‫َر‬
‫ْ خ‬ ‫تفرقو خوشحاله کېدل‪ ،‬قال تعالى ‪َ[:‬لو‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ُوا خِاللكم‬ ‫َع‬
‫ْض‬ ‫ََألَو‬
‫اال و‬‫َ ً‬ ‫َب‬‫ال خ‬‫َِّ‬
‫ْ إ‬ ‫ُم‬‫دوك‬‫َاُ‬‫ما ز‬ ‫ْ َ‬‫ُم‬‫ِيك‬‫ف‬
‫ْ و َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َ‬ ‫هم‬ ‫َ‬
‫ُون لُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ْ سماع‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِيكم‬ ‫َ‬
‫ِتنة وف‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ْ‬
‫ُ الف‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ْغونكم‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫يب‬
‫َ] (التوبه‪. )۴۷:‬‬ ‫ِين‬‫لم‬‫َّاِ‬
‫ِالظ‬ ‫ٌ ب‬
‫ِيم‬ ‫َل‬
‫ع‬
‫ژباړه‪ :‬که له تاسې سره وتلي وای نو پرته‬
‫له ورانکاری څخه به يې بل څه نه وو کړي او‬
‫ستاسې په مينځ کې به يې د فتنو او فساد د‬
‫راپورته کولو لپاره ځغلنده قدمونه اخيستي‬
‫وو ‪.‬په داسې حال کې چې ستاسې په مينځ کې د‬
‫هغوی لپاره غوږونه هم زښت ډير دي او هللا پاک‬
‫تيري کوونکي ډير ښه پيژني ‪.‬‬
‫پنځم‪ :‬د اسالم د دښمنانو سره محبت کول د‬
‫هغوی د نظرياتو او قوانينو ستايل او‬
‫نشرول او د اسالم مخالفت‪ ،‬قال هللا تعالى ‪:‬‬
‫َ َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َض‬
‫ِب‬ ‫ما غ‬ ‫ًْ‬‫َو‬‫ْا ق‬ ‫ََّلو‬
‫تو‬‫َ َ‬‫ِين‬ ‫َِلى َّ‬
‫الذ‬ ‫َ إ‬ ‫تر‬‫ْ َ‬‫ََلم‬‫[أ‬
‫َلى‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِفون ع‬ ‫ُ‬ ‫ْل‬
‫يح‬ ‫ََ‬‫ْ و‬ ‫هم‬ ‫ْ‬
‫ِنُ‬ ‫َال م‬‫َ‬‫ْ و‬ ‫ُ‬
‫ِنكم‬‫ْ‬ ‫ْ م‬ ‫ما ُ‬
‫هم‬ ‫ْ َ‬ ‫ْه‬
‫ِم‬ ‫لي‬‫ََ‬
‫ع‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫ِ وهم يعلمون] (المجادله ‪. )۱۴:‬‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ِب‬‫َ‬
‫الكذ‬‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬آيا ته هغو خلکو ته نه ګورې چې له‬
‫هغه قوم سره دوستي کوي چې غضب پرې شوی دی؟‬
‫هغوی نه ستاسې دي او نه (هم) د يهودو‪ ،‬په‬
‫درواغو سوګندونه خوري او هغوی پوهيږي‪.‬‬
‫شپږم‪ :‬د مسلمانانو په عبادت او قربانيو‬
‫ملنډې وهل او د هغوی عيب بيانول‪ ،‬قال هللا‬
‫َ‬
‫ِن‬ ‫م‬ ‫َ‬
‫ِين‬ ‫ِع‬‫َّو‬
‫ُط‬ ‫ْ‬
‫الم‬ ‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫ِز‬ ‫يْ‬
‫لم‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين‬ ‫تعالى ‪َّ [:‬‬
‫الذ‬
‫‪........................................................184‬حنفي عقيده‬

‫َِّ‬
‫ال‬‫ن إ‬ ‫دوَ‬‫يجُِ‬‫َ َال َ‬ ‫ِين‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫َاتِ و‬ ‫دق‬‫ََّ‬
‫ِي الص‬ ‫َ ف‬ ‫ِين‬‫ِن‬‫ْم‬‫ُؤ‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫ْ‬
‫هم‬ ‫ََلُ‬‫ْ و‬ ‫هم‬‫ُْ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ م‬
‫ِن‬ ‫َ‬
‫ْ سَخِر‬ ‫هم‬‫ُْ‬
‫ِن‬‫ن م‬ ‫ُوَ‬ ‫َي‬
‫َسْخَر‬ ‫ْ ف‬ ‫هم‬ ‫هَ‬
‫دُ‬ ‫ُْ‬
‫ج‬
‫ٌ] (التوبه‪. )۷۹:‬‬ ‫ِيم‬ ‫َ‬
‫ٌ أل‬ ‫ذاب‬‫ََ‬
‫ع‬
‫ژباړه‪ :‬هغه (منافقان) چې په خپله خوښه‬
‫ډير مال خيراتوونکو او د خپلې کمې وسې‬
‫وړاندې کوونکو مؤمنانو باندې مسخري او‬
‫ملنډې وهي هللا پاک به يې د مسخرو سزا ورکړي‬
‫او دوی لره دردناک عذاب دی ‪.‬‬
‫اووم‪ :‬د مؤمنانو د دعا څخه مخ اړول له جهته‬
‫َ‬
‫ِيل‬ ‫َا ق‬ ‫َإ‬
‫ِذ‬ ‫د کبر او شک کولو‪ :‬قال هللا تعالى‪[:‬و‬
‫ْا‬ ‫َّو‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ لو‬ ‫َسُوُ‬
‫ل‬ ‫ْ ر‬ ‫ُم‬‫ْ َلك‬ ‫ْف‬
‫ِر‬ ‫َغ‬
‫يسْت‬‫ْا َ‬ ‫َ َ‬
‫الو‬ ‫ْ َ‬
‫تع‬ ‫هم‬‫َلُ‬
‫ن]‬ ‫ُوَ‬ ‫ْب‬
‫ِر‬ ‫َك‬
‫مسْت‬‫ْ ُ‬ ‫هم‬ ‫َُ‬
‫ن و‬ ‫دوَ‬‫ُُّ‬
‫يص‬‫ْ َ‬ ‫هم‬‫َُ‬
‫يت‬ ‫َ‬
‫َأْ‬ ‫َر‬
‫ْ و‬ ‫هم‬‫ءوسَُ‬‫ُُ‬
‫ر‬
‫(المنافقون ‪. )۵:‬‬
‫ژباړه‪ :‬او کله چې دوی ته وويل شي‪ :‬راشئ‬
‫چې د هللا رسول تاسې ته بخښنه وغواړي‪ ،‬خپل‬
‫سرونه ښوروي او دوی به وويني چې په تکبر‬
‫سره (له دغې بلنې نه) مخ اړوي‪.‬‬
‫آتم‪ :‬په لمانځه کې سستي کول‪ :‬قال هللا تعالى ‪:‬‬
‫ْ‬
‫هم‬ ‫ُُ‬‫ِع‬‫َاد‬‫َ خ‬ ‫َُ‬
‫هو‬ ‫اَّللَ و‬
‫َّ‬ ‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫ِع‬ ‫يخَاد‬ ‫َ ُ‬ ‫ِين‬‫ِق‬‫َاف‬ ‫ُن‬ ‫ْ‬
‫الم‬ ‫َِّ‬
‫ن‬ ‫[إ‬
‫َ‬
‫ءون‬ ‫َاُ‬‫ير‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫موا كسَالى ُ‬ ‫َ‬
‫ِ قاُ‬ ‫َ‬
‫َّالة‬
‫ِلى الص‬ ‫َ‬ ‫موا إ‬ ‫َ‬
‫ِذا قاُ‬ ‫َ‬ ‫َإ‬
‫و‬
‫ِيال] (النسآء ‪. )۱۴۲:‬‬‫ً‬ ‫َ‬
‫ِال قل‬ ‫َّ‬ ‫َ‬‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫الناس وال يذكرون اَّلل إ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه منافقان (فکر کوي چې دوی)‬
‫هللا تيرباسي‪ ،‬حال دا چې هللا دوی ته د دوی د تېر‬
‫ايستلو (سزا) ورکوي ‪ .‬او کله چې دوی لمانځه‬
‫ته پاڅيږي بې له رغبته پاڅيږي دوی د خلکو‬
‫په وړاندې ځان ښودنه کوي او هللا نه يادوي خو‬
‫لږ‪.‬‬
‫نهم‪ :‬د هللا رسول او مؤمنانو ته آزار رسول‪:‬‬
‫ِيَّ‬ ‫َّب‬
‫ن الن‬ ‫ُوَ‬ ‫ْذ‬
‫يؤ‬‫َ ُ‬ ‫ِين‬ ‫الذ‬‫ُ َّ‬ ‫هم‬‫ُْ‬‫ِن‬‫َم‬‫قال هللا تعالى ‪[:‬و‬
‫ُ ب َّ‬
‫ِاَّللِ‬ ‫ِن‬‫ْم‬
‫يؤ‬‫ْ ُ‬ ‫ٍ َلك‬
‫ُم‬ ‫ْر‬‫َي‬‫ن خ‬ ‫ُ‬
‫ْ أذُ‬‫ُ‬ ‫ُل‬‫ٌ ق‬ ‫ُن‬‫ُذ‬
‫َ أ‬ ‫هو‬‫ن ُ‬‫ولوَ‬‫ُ ُ‬‫يق‬ ‫ََ‬
‫و‬
‫ْ‬ ‫ُ‬
‫ِنكم‬ ‫ْ‬ ‫منوا م‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِين آَ‬ ‫َّ‬
‫ِلذ‬ ‫َة ل‬ ‫ٌ‬ ‫ْم‬‫َح‬‫َر‬ ‫َ‬
‫ِين و‬ ‫ِن‬ ‫ْ‬
‫ُؤم‬ ‫ْ‬
‫ِلم‬ ‫ِن ل‬‫ُ‬ ‫ْ‬
‫يؤم‬ ‫َُ‬
‫و‬
‫ِيم]‬‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫اَّللِ لهم عذاب أل‬‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِين يؤذون رسول‬‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫والذ‬ ‫َ‬
 ‫حنفي عقيده ‪185........................................................‬‬

‫َ‬
‫ِين‬ ‫َ َّ‬
‫الذ‬ ‫[سورة التوبة]‪ .‬وقال هللا تعالى‪[ :‬و‬
‫ما‬‫َ‬ ‫ْر‬
‫ِ‬ ‫َي‬
‫ِغ‬‫َاتِ ب‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫ُؤ‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫و‬ ‫َ‬ ‫ِن‬
‫ِين‬ ‫ْم‬
‫ُؤ‬ ‫ْ‬
‫الم‬ ‫ُوَ‬
‫ن‬ ‫ْذ‬ ‫ُ‬
‫يؤ‬
‫ًا]‬‫ِين‬ ‫ًا ُ‬
‫مب‬ ‫ْ‬‫َإ‬
‫ِثم‬ ‫َ ً‬
‫انا و‬ ‫هت‬‫بْ‬ ‫َُ‬
‫لوا ُ‬‫َم‬‫ْت‬
‫ِ اح‬‫َد‬‫َق‬ ‫َسَب‬
‫ُوا ف‬ ‫ْت‬‫اك‬
‫(االحزاب‪.)۵۸:‬‬
‫ژباړه‪ :‬او له دوی (منافقانو) څخه داسې‬
‫کسان دي چې نبي ته آزار رسوي او وايي‪ ،‬هغه‬
‫ټول غوږ غوږ دي (د هر چا خبره اوري) ووايه‪:‬‬
‫هغه ستاسې د خير د خبرو اوريدونکی دی‪ ،‬هغه‬
‫پر هللا ايمان او پر مؤمنانو باور لري او‬
‫ستاسې د هغو کسانو لپاره چې ايمان لري رحمت‬
‫دی ‪ .‬او هغه کسان چې د هللا رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم ته آزار رسوي‪ ،‬دوی لره دردناک عذاب‬
‫دی ‪.‬‬
‫او فرمايي‪ :‬او هغه کسان چې مؤمنانو او‬
‫مؤمنو ښځو ته بې له څه آزار رسوي (او هغوی‬
‫ته ستونزې جوړوي)‪ ،‬بې شکه چې دوی غټ تور او‬
‫ښکاره ګناه پر غاړه اخلي ‪.‬‬

‫په پيل کې مو وويل چې نفاق په دوه قسمه دي ‪:‬‬

‫اول قسم‪ :‬اعتقادي نفاق‪ ،‬او دا نفاق اکبر نفاق بلل‬
‫ً ځان‬ ‫کيږي چې په زړه کې کافر او ظاهرا‬
‫مسلمان بولي‪ ،‬ددې خاوند به په درک االسفل‬
‫ْك‬
‫ِ‬ ‫َّ‬
‫الدر‬ ‫َ ف‬
‫ِي‬ ‫ِين‬ ‫َاف‬
‫ِق‬ ‫ُن‬ ‫من النار کې وي‪ْ [ ،‬‬
‫الم‬
‫ِ] (النسآء ‪. )۱۴۵‬‬ ‫َّار‬‫َ الن‬ ‫ِن‬‫ِ م‬ ‫َل‬‫األَسْف‬
‫دوهم قسم عملي نفاق‪ :‬هغه نفاق دی چې د منافقينو‬
‫له اعمالو څخه کوم عمل په چا کې موجود وي‬
‫(په دې سره له اسالمه نه وځې مګر دا يو‬
‫وسيله ده د هغه طرف ته) ‪.‬‬
‫ددې قسم منافقينو عالئم‬
‫اول‪ :‬درواغ ويل‪ ،‬دوهم‪ :‬د وعدې مخالفت کول‪ ،‬دريم‪ :‬د امانت خيانت کول‬
‫‪.‬‬
‫‪........................................................186‬حنفي عقيده‬

‫په دليل د دغه حديث شريف‪«:‬آية المنافق‬

‫ثالث‪ :‬إذا حدث كذب‪ ،‬وإذا وعد أخلف‪ ،‬وإذا‬
‫اؤتمن خان» (البخاري ومسلم)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬د منافق دری نښې دي‪ :‬کله چې خبرې‬
‫کوي درواغ وايي‪ ،‬او کله چې وعده وکړي د هغه‬
‫مخالفت کوي او کله چې امانت ورته وسپارل شي‬
‫په هغه کې خيانت کوي ‪.‬‬
‫څلورم‪ :‬خيانت او غدر کول‪ ،‬پنځم‪ :‬په جنګ او خصومت کې ښګنځلې او‬
‫فحش ويل ‪:‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي ‪«:‬اربع من‬
‫كن فيه كان منافقا خالصا ومن كانت فيه خصلة‬
‫منهن كان فيه خصلة من النفاق حتى يدعها‪:‬‬
‫حدث كذب وإذا عاهد غدر‬ ‫إذا اؤتمن خان وإذا َّ‬
‫وإذا خاصم فجر» (متفق عليه)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬څلور خصلتونه چې په چا کې وي خالص‬
‫منافق دی او که د دغو خصلتونو څخه کوم يو‬
‫پکې وي نو په هغه کې به د نفاق خصلت وي‪:‬‬
‫کله چې امانت ورته وسپارل شي په هغه کې‬
‫خيانت کوي‪ ،‬او کله چې خبرې کوي درواغ وايي‪،‬‬
‫او کله چې وعده او تړون کوي په هغه غدر‬
‫کوي‪ ،‬او کله چې د چا سره شخړه وکړي ښګنځل‬
‫او فحش وايي ‪.‬‬
‫شپږم‪ :‬په عبادت کې سستي کول‪:‬‬
‫َ‬ ‫ُ‬
‫موا كسَالى]‬ ‫َ‬
‫ِ قاُ‬ ‫َ‬ ‫َِلى الص‬
‫َّالة‬ ‫موا إ‬ ‫َاُ‬‫َا ق‬ ‫ِذ‬‫َإ‬
‫[و‬
‫(النساء ‪.)142‬‬
‫ژباړه‪ :‬او کله چې دوی لمانځه ته پاڅيږي‬
‫بې له رغبته پاڅيږي‪.‬‬
‫اوم‪ :‬د خلکو په مخ کې عبادت کول‪ ،‬په عبادت کې ريا کول‪:‬‬
‫اَّللَ‬
‫ن َّ‬ ‫ُوَ‬
‫ُر‬ ‫يْ‬
‫ذك‬ ‫ََال َ‬
‫َّاسَ و‬
‫ن الن‬ ‫ءوَ‬ ‫َاُ‬ ‫ير‬ ‫لقوله تعالی‪ُ[:‬‬
‫َل ً‬
‫ِيال]‬ ‫ال ق‬ ‫َِّ‬
‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬دوی د خلکو په وړاندې ځان ښودنه‬
‫کوي او هللا نه يادوي خو لږ‪.‬‬
‫آتم‪ :‬د هللا تعالی ډير لږ ذکر او ياد ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪187........................................................‬‬

‫نهم‪ :‬د لمانځه له خپل وخت څخه تأخير او ځنډول ‪:‬‬

‫قال صلى هللا عليه وسلم‪“ :‬تلك صالة المنافق‪،‬‬
‫تلك صالة المنافق‪ ،‬تلك صالة المنافق‪ ،‬يرقب‬
‫الشمس حتى إذا كانت بين قرني شيطان قام‬
‫ً اليذكر فيها إال قليال” رواه مسلم‪.‬‬ ‫فنقر أربعا‬
‫يعنې‪ :‬دا د منافق لمونځ دی‪ ،‬دا د منافق‬
‫لمونځ دی‪ ،‬دا د منافق لمونځ دی چه سړی ناست‬
‫وي د لمر انتظار کوي تر څو ښه زيړ شي او د‬
‫شيطان د دوه ښکرو په مينځ کې راشي – نو‬
‫پاڅي څلور تونګې ووهي او په دې کې هللا ډير کم‬
‫ياد کړي ‪.‬‬

‫لسم‪ :‬په هيڅ قسم جهاد کې برخه نه اخيستل ‪:‬‬

‫او په صحيح مسلم شريف کښی د أبوهريره رضی‬
‫په حديث کښی رسول هللا صلی هللا عليه‬ ‫هللا عنه‬
‫ِ‬
‫ِه‬ ‫ْ‬
‫ِث ب‬‫َد‬
‫يح‬‫ْ ُ‬ ‫َ‬
‫َلم‬ ‫ُ‬
‫يغز و‬‫ْ‬ ‫ْ َ‬‫َلم‬‫َ‬‫َ و‬ ‫مات‬ ‫ْ‬
‫من َ‬ ‫وسلم فرمايي‪َ« :‬‬
‫ٍ» (رواه مسلم)‪.‬‬ ‫ِفاق‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِن ن‬ ‫ٍ م‬ ‫َ‬
‫ْبة‬‫لى شُع‬ ‫ََ‬‫َ ع‬‫مات‬‫ه َ‬ ‫ْسَُ‬ ‫َ‬
‫نف‬
‫ژباړه‪« :‬هغه مسلمان چه مړ شي‪ ،‬او هغه نه‬
‫غزا وکړي‪ ،‬او پخپل زړه کښی د غزا نيت تيارى‬
‫او مينه ونلري‪ ،‬نو دې هم د نفاق په يوه‬
‫څانګه کښی مري»‪.‬‬
‫حذيفه رضی هللا عنه فرمايي‪» :‬زړونه په څلور ډوله دي‪:‬‬
‫‪ -۱‬يو هغه زړه دې چه دوه مخی او دوه رنګه‬
‫يا کوږ وي‪ ،‬نو دا د منافق زړه دې‪.‬‬
‫‪ -۲‬بل هغه زړه دې چه له حق څخه په پردو کښی‬
‫وي‪ ،‬نو دا دکافر زړه دې‪.‬‬
‫‪ -۳‬بل هغه زړه دې چه صفا او پړقيدونکې وي‪،‬‬
‫لکه په ده کښی چه ډيوه وي چه رڼا کوي‪ ،‬نو‬
‫دا د مؤمن زړه دې‪.‬‬
‫‪ -۴‬بل هغه زړه دې چه په هغه کښی د نفاق‬
‫خصلتونه هم وي او ورسره ايمان هم وي‪ ،‬نو‬
‫ددې مثال داسی دې لکه په جسم کښی دانکۍ‬
‫‪........................................................188‬حنفي عقيده‬

‫(‪،‬چه هم پکښی وينه وي‪ ،‬او هم زوی‪ ،‬يايي‬

‫مثال داسی دې لکه هغه ونه چه کله ورته‬
‫ښايسته او ښی اوبه راځی او هغه پری‬
‫خړوبيږي‪ ،‬او کله ورته خرابی اوبه راځي او‬
‫پری خړوبيږي‪ ،‬نو هر کومی اوبه چه غالبه‬
‫شوی‪ ،‬نو خوند به يې هم د هغی وي [رواه ابن‬
‫أبي شيبة في المصنف وفي کتاب اإليمان‪ ،‬و سلسلة صحيحة]‪.‬‬
‫د منافقت څخه وېره ‪:‬‬
‫له همدې کبله د صحابه کرامو رضی هللا عنهم‬
‫اجمعين او دتابعينو رحمهم هللا په زړونو کښی‬
‫به سخته ويره وه چه هسی نه چه د منافقينو‬
‫اعمال ورڅخه صادر نشي‪.‬‬
‫امام بخاری رحمه هللا په صحيح بخاري کښی له‬
‫ْکَ رحمه هللا څخه نقل کوي چه هغه‬ ‫مَ‬
‫لي‬ ‫ابن ابي ُ‬
‫ويل‪« :‬د رسول هللا صلی هللا عليه وسلم له صحابه‬
‫کرامو رضی هللا عنهم څخه ديرش صحابه کرام ما‬
‫ليدلي دي چه دا ټول به په خپل ځان باندی له‬
‫نفاق څخه وېرېدل‪ ،‬په دوی کښی يوه هم نشو‬
‫ويلی چه دده ايمان د جبريل او ميکاييل‬
‫عليهما السالم له ايمان سره برابر دی‪ ،‬او د‬
‫هغه په شان دی»‪.‬‬
‫او له حسن بصري رحمه هللا څخه نقل دی چه هغه‬
‫به ويل‪« :‬له هللا تعالی څخه وېره نکوي مګر‬
‫مؤمن بنده يې کوي‪ ،‬او د هللا تعالی له عذابه‬
‫څخه نه په امن کيږي مګر منافق بنده»‪.‬‬
‫او زيد بن وهب رحمه هللا وايي‪ « :‬د صحابه‬
‫کرامو رضی هللا عنهم په زمانه کښې يو منافق‬
‫سړې مړ شو‪ ،‬نو حذيفه رضی هللا عنه پرې د جنازې‬
‫لمونځ ونکړ‪ ،‬نو عمر بن الخطاب رضی هللا‬
‫عنه ورته وويل‪ :‬دا هم له منافقانو څخه دې؟‬
‫هغه ورته وويل‪ :‬هو‪ ،‬بيا عمر رضی هللا عنه ورته‬
‫وويل‪ :‬ستا دې په هللا تعالی قسم وي چه زه هم‬
‫له منافقانو څخه يم؟ هغه ورته وويل‪ :‬نه‪ ،‬خو‬
 ‫حنفي عقيده ‪189........................................................‬‬

‫له تا څخه وروسته به د هيچا دغسې سوال ته‬

‫جواب ونه وايم»‪.‬‬
‫يادونه‪ :‬حذيفه رضی هللا عنه د رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم رازدار صحابي وو چې هغه ته يې د‬
‫منافقانو ليست سپارلی وو ‪.‬‬
‫‪........................................................190‬حنفي عقيده‬

‫يوولسم فصل‬
‫خالصه نواقض االسالم‬
‫د اسالم او ايمان د نواقضو (ماتوونکو) خالصه ‪:‬‬
‫زمونږ ډير مسلمانان د اوداسه‪ ،‬لمانځه او‬
‫روژې ماتوونکي پيژنې‪ ،‬خو افسوس چې د دين د‬
‫بنسټ (ايمان) ماتوونکي نه پيژني‪ ،‬ډير کسان‬
‫داسې فکر کوي چې يو ځل سړی مؤمن او مسلمان‬
‫شي وروسته نه کافر کيږي‪ ،‬او داسې فکر کوي‬
‫چې ايمان داسې يو کاڼی دی چې کله يې په زړه‬
‫کې ځای ونيو بيا که سړی هر قسم طاغوتي‬
‫عقيده او اعمال تر سره کړي نه کافر کيږي‪،‬‬
‫او ځينې داسې ګمان کوي چې مونږ د پلرونو‬
‫څخه مسلمان يو او اسالم مو ميراثي دين دی دا‬
‫که هر ډول طاغوتي او کفري عقائد او اعمال‬
‫تر سره هم کړو نو زمونږ ارتداد به ناشونی‬
‫وي ‪.‬‬
‫د مکفراتو (ايمان ماتوونکو څيزونو) پيژندل واجب دي ‪:‬‬
‫شرح فقه اکبر ليکي ‪:‬‬
‫ً عند‬ ‫ثم اعلم أن من أراد ان يکون مسلما‬
‫جميع طوائف االسالم‪ ،‬فعليه أن يتوب من جميع‬
‫االثام صغيرها و کبيرها سواء ما يتعلق‬
‫باألعمال الظاهرة أو األحوال من الوقوع فی‬
‫االرتداد‪ ،‬و نعوذ باهلل من ذلک‪ ،‬فانه مبطل‬
‫لألعمال وسوء خاتمة المآل‪ ،‬وان قدر هللا عليه و‬
‫صدر عنه ما يوجب الرة فيتوب عنها و يجدد‬
‫الشهادة لترجع له السعادة ‪.‬‬
‫و ال يخفي ان هذاه الرواية مخالفة لظاهر‬
‫الدراية حيث ورد في حديث «ان هللا يقبل توبة‬
‫العبد مالم يغرغر] ‪ ،‬بل النص الصريح في‬
‫لوَ‬
‫ن‬ ‫َُ‬
‫ْم‬ ‫َ َ‬
‫يع‬ ‫ِين‬ ‫ة لَّ‬
‫ِلذ‬ ‫بُ‬ ‫َّو‬
‫َْ‬ ‫ْسَتِ الت‬ ‫ََلي‬
‫قوله سبحانه‪[ :‬و‬
‫ِي‬
‫ِن‬‫ل إ‬‫َاَ‬‫ُ ق‬‫ْت‬‫َو‬ ‫ُ ْ‬
‫الم‬ ‫هم‬ ‫ََ‬
‫دُ‬ ‫َ‬
‫َ أح‬ ‫َر‬
‫َض‬‫َا ح‬ ‫َّى إ‬
‫ِذ‬ ‫َت‬‫َاتِ ح‬ ‫السَّيِئ‬
 ‫حنفي عقيده ‪191........................................................‬‬

‫ِكَ‬ ‫َْلـئ‬‫ُو‬ ‫ٌ أ‬‫َّار‬‫ُف‬‫ْ ك‬ ‫َُ‬

‫هم‬ ‫ن و‬ ‫توَ‬ ‫ُوُ‬‫يم‬‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫َالَ َّ‬
‫الذ‬ ‫ن و‬ ‫ُ اآلَ‬ ‫ْت‬ ‫ُ‬
‫تب‬
‫ًا] (النسآء ‪. )۱۸:‬‬ ‫ِيم‬ ‫َ‬
‫با أل‬ ‫ذاً‬‫ََ‬ ‫ْ ع‬‫هم‬‫نا َلُ‬ ‫دَ‬
‫َْ‬‫ْت‬ ‫َ‬
‫أع‬
‫فيجب علی کل أحد معرفة الکفريات أقوي من‬
‫معرفة االعتقادات‪ ،‬فان الثاني يکفي فيها‬
‫االيمان االجمالي ‪ ،....‬و لذا قيل‪ :‬الدخول في‬
‫االسالم سهل في تحصيل المرام‪ ،‬اما الثبات علی‬
‫األحکام فصعب علی جميع األنام‪ ،‬ويشير اليه‬
‫َّ‬
‫ثم‬ ‫اَّللُ ُ‬
‫َا َّ‬ ‫بن‬‫َُّ‬
‫الوا ر‬ ‫َ ُ‬ ‫َ ق‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫قوله تعالی ‪[:‬إ‬
‫َالَ‬ ‫ُوا و‬ ‫تخَاف‬ ‫َ‬
‫ة أالَّ َ‬‫َُ‬‫ِك‬‫َالَئ‬ ‫ُ ْ‬
‫الم‬ ‫ِم‬‫ْه‬‫لي‬‫ََ‬
‫ل ع‬ ‫َُّ‬
‫َز‬ ‫َن‬ ‫موا َ‬
‫تت‬ ‫َاُ‬‫َق‬‫اسْت‬
‫ن]‬ ‫دوَ‬‫َُ‬‫توع‬ ‫ْ ُ‬ ‫ُم‬‫ُنت‬‫ِي ك‬ ‫َّ‬
‫ِ الت‬ ‫َّة‬
‫َن‬ ‫ْ‬
‫ِالج‬ ‫ُوا ب‬ ‫ِر‬‫بش‬ ‫َ‬
‫َأْ‬‫ْزنوا و‬‫ُ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫تح‬
‫(فصلت ‪ ،]۳۰:‬وقد قالوا‪ :‬االستقامة خير من ألف‬
‫کرامة ‪.‬‬
‫د متن ترجمه‪ :‬بيا پوه شه چې که څوک اراده لري‬
‫چې د اسالم په ټولو برخو کامل مسلمان وي نو‬
‫هغه ته پکار ده چې د ټولو صغيره او کبيره‬
‫ګناهونو هغه که په اقوالو‪ ،‬ښکاره اعمالو او‬
‫يا باطنو اخالقو پورې اړه لري کوم چې د‬
‫ارتداد سبب ګرځي توبه وباسي‪ ،‬او مونږ پناه‬
‫غواړو پر هللا تعالی له هغو څخه ‪.‬‬
‫ځکه چې دا اعمال د ايمان باطل کوونکي او‬
‫د بدې خاتمې سبب ګرځي‪ ،‬خدای مه کړه که څوک‬
‫په دغو شيان مبتدا شوی وي په هغه باندې‬
‫واجب ده چې توبه وباسي او تجديد د شهادتينو‬
‫وکړي تر څو د نيکمرغۍ طرفه ته الړ شي ‪.‬‬
‫او دا دې پټه نه وي چې دا حديث « ان هللا‬
‫يقبل توبة العبد مالم يغرغر» له يوې خوا د‬
‫اکثرو محدثينو په نزد ضعيف او له بلې خوا د‬
‫ْسَتِ‬ ‫ََلي‬‫قرآن د دغه نص سره مخالف دی چې‪[:‬و‬
‫َر‬
‫َ‬ ‫َا ح‬
‫َض‬ ‫َّى إ‬
‫ِذ‬ ‫َاتِ ح‬
‫َت‬ ‫ن السَّيِئ‬ ‫لوَ‬‫َُ‬‫ْم‬‫يع‬‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫ة لَّ‬
‫ِلذ‬ ‫بُ‬ ‫َّو‬
‫َْ‬ ‫الت‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬
‫َالَ الذ‬ ‫َ‬
‫ُ اآلن و‬ ‫ْت‬‫تب‬ ‫ِي ُ‬ ‫ِن‬‫ل إ‬ ‫َ‬
‫ُ قاَ‬ ‫َو‬
‫ْت‬ ‫ْ‬
‫ُ الم‬ ‫هم‬‫دُ‬‫ََ‬‫َح‬
‫أ‬
‫با‬ ‫َ‬
‫َذاً‬ ‫ْ ع‬ ‫هم‬ ‫َ‬
‫ْتدنا لُ‬‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِك أع‬ ‫َ‬ ‫ْلـئ‬‫َ‬ ‫ُ‬
‫ٌ أو‬ ‫َّ‬
‫ْ كفار‬ ‫ُ‬ ‫َُ‬
‫هم‬ ‫َ‬
‫ُوتون و‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫يم‬
‫ًا](خو د هغو کسانو توبه نشته چې د مرګ‬ ‫ِيم‬ ‫َل‬
‫أ‬
‫‪........................................................192‬حنفي عقيده‬

‫تر غر‪ ،‬غرو بد کارونه کوي او چې مرګ وويني‬

‫وايي اوس مې په رښتيا توبه ده او د هغوی‬
‫توبه هم نشته چې په کفر مړه کيږي ‪ ،‬د دوی‬
‫لپاره مونږ دردناک عذاب تيار کړی دی) ‪.‬‬
‫نو په توبه کولو کې بيړه پکار ده ‪.‬‬
‫پس په هر يو باندې د مکفريات (د ايمان‬
‫ماتوونکو) پيژندل په کلکه واجب دي‪ ،‬هر چې‬
‫دوهم دي د(ايمان ارکان) په هغه باندې‬
‫اجمالي ايمان کفايت کوي‪ ،‬او ځکه ويل شوي‪:‬‬
‫په اسالم کې داخلېدل او مقصد او مرام ته‬
‫رسيدل آسان دي مګر په ټولو احکام باندې‬
‫ثابت پاتې کېدل مشکل دي‪ ،‬چې دې مطلب ته د‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬ ‫َِّ‬
‫ن‬ ‫هللا تعالی دغه قول اشاره کوي‪[ :‬إ‬
‫ُ‬
‫ِم‬ ‫َ‬
‫َلي‬
‫ْه‬ ‫َزل ع‬
‫ُ‬ ‫َّ‬ ‫َن‬
‫تت‬‫موا َ‬ ‫َاُ‬
‫َق‬‫َّ اسْت‬
‫ثم‬‫اَّللُ ُ‬
‫َّ‬ ‫َا‬‫بن‬‫َُّ‬
‫الوا ر‬ ‫َ ُ‬‫ق‬
‫ُ‬
‫ِروا‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ْزنوا وأبش‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِكة أال تخافوا وال تح‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫المالئ‬
‫ً چې چا‬ ‫ن] (يقينا‬ ‫دوَ‬‫َُ‬
‫توع‬‫ْ ُ‬‫ُم‬‫ُنت‬‫ِي ك‬ ‫ِ َّ‬
‫الت‬ ‫َّة‬
‫َن‬ ‫ب ْ‬
‫ِالج‬
‫ويلي دي چې هللا زمونږ رب دی او بيا په همدې‬
‫خبرې ټينګ والړ وي نو مالئکې به پرې نازليږي‬
‫او ورته وايې به چې مه ورېږئ او مه غم کوئ‬
‫او د هغه جنت زېری واخلئ چې له تاسې سره يې‬
‫وعده کيدله)‪.‬‬
‫د پورته آيت کريمه د بيان وروسته وايي‪:‬‬

‫زرو‬ ‫تر‬ ‫کېدل‬ ‫پاتې‬ ‫ثابت‬ ‫په دين باندې‬

‫کراماتو غوره دی ‪.‬‬
‫(شرح فقه اکبر ‪ /‬لقاري المکي ص ‪)۴۴۴‬‬
‫وروڼو او خويندو! نو څرګنده شوه چې داسې نه ده‬
‫بلکي اسالم ماتوونکي لري‪ ،‬ځينې په اقوال‪،‬‬
‫ځېنې په اعمالو او ځېنې په اعتقاداتو پورې‬
‫اړه لري‪ ،‬خدای مه کړه که سړی يې تر سره کړي‬
‫له اسالم څخه وځي نو ځکه د دغو شيان پيژندل‬
‫پر مونږ باندې واجب دي چې ځينې يې په مختصر‬
‫ډول بيانيږي ‪:‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪193........................................................‬‬

‫‪ -۱‬د هللا سبحانه تعالی سره په توحيد عبادت‬

‫او ربوبيت کې د څه شي شريک کول او يا د‬
‫هللا تعالی د ثابتو اسماء او صفاتو څخه څوک‬
‫منکر شي يا هللا تعالی ته څوک د اوالد نسبت‬
‫وکړي ځکه هللا جل جالله (لم يلد و لم يولد)‬
‫ذات دی او يا څوک د مخلوق په دوام او بقا‬
‫عقيده ولري ځکه آيت شريف دی چې [کل شی ٍ‬
‫ء‬
‫هالک اال وجهه] نو دا کس د اسالم څخه وتلی‬
‫مرتد دی‪ ،‬د توحيد او د توحيد ضد چې شرک‬
‫دی بيان يې مخکې په تفصيل ذکر شو ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ ب َّ‬
‫ِاَّللِ‪ ،‬أو‬ ‫َشْر‬
‫َك‬ ‫ْ أ‬ ‫من‬‫ن َ‬‫ََّ‬
‫لى أ‬ ‫ََ‬‫ء ع‬ ‫هاُ‬‫ََ‬‫ُق‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫َق‬ ‫َّ‬
‫اتف‬
‫َ‬
‫َت‬‫ثب‬ ‫َ‬
‫ْ أْ‬ ‫َ‬
‫ِ‪ ،‬أو‬ ‫َات‬
‫ِه‬ ‫ِف‬‫ْ ص‬‫ِن‬‫ة م‬‫ًَ‬
‫ِت‬‫ثاب‬‫ة َ‬‫ًَ‬
‫ِف‬‫َى ص‬ ‫ْ َ‬
‫نف‬ ‫َ‬
‫ه‪ ،‬أو‬ ‫دُ‬ ‫ََ‬
‫َح‬‫ج‬
‫ٌ‬
‫ِر‬‫َاف‬
‫د ك‬ ‫َْ‬
‫تٌّ‬‫مر‬‫َ ُ‬‫هو‬‫َُ‬
‫د ف‬ ‫َ‬
‫َلَ‬ ‫ْ‬ ‫َِّ‬
‫َّللِ الو‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِ‪ ،‬أو‬ ‫ِه‬ ‫َ‬
‫بقائ‬ ‫ْ َ‬ ‫َ‬
‫ِ أو‬ ‫َ‬
‫َالم‬ ‫ْ‬
‫ِ الع‬ ‫َ‬
‫ِدم‬‫ِق‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫من قال ب‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِك َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫َكذل‬ ‫و‬
‫ٍ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِيلهم قوله تعالى‪ { :‬كل شيْء‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫ُ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫ِك‪ .‬ودل‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي ذل‬ ‫شَكَّ ف‬
‫ه } ‪.‬‬ ‫َْ‬
‫هُ‬‫َج‬ ‫ِكٌ إ‬
‫ِال و‬ ‫هال‬ ‫َ‬
‫(برنامج موسوعة الفقهية ج ‪ ،۱۸۴/۲۲‬حاشيه ابن عابدين ‪)۲۲۳/۴‬‬
‫‪.‬‬
‫يحکم بتکفير من انکر صفات هللا تعالی‬
‫الثابة‪ ،‬او نسب النقص الی هللا تعالی‪ ،‬الغياذ‬
‫باهلل (شرح فقه اکبر ‪ /‬القاري مکي ص ‪)۵۲۸‬‬
‫‪ -۲‬دا چې څوک د شريعت هغه احکام چې په‬
‫تواتر حرام وي حالل وګڼې لکه‪ :‬زنا‪ ،‬لواطت‪،‬‬
‫شراب‪ ،‬سود‪ ،‬ظلم‪ ،‬او نور يا د شريعت حالل‬
‫څوک حرام وګڼې لکه‪ :‬نکاح‪ ،‬اسالمي تجارت او‬
‫نور مرتد دی‪.‬‬
‫من انکر حرمة الحرام المجتمع علی حرمته‬
‫أو شک فيها‪ ،‬ای يسوي األمر فيها کالخمر‪،‬‬
‫والزنا واللواط و الربا‪ ،‬او زعم ان الصغائر‬
‫او الکبائر حالل‪ ،‬کفر (شرح فقه اکبر – مال علي قاري ص‬
‫‪.)۵۰۳‬‬
‫همدارنګه د اصلي احکامو الندې د فرعي‬
‫احکامو همدا حکم دی لکه‪ :‬د حيض په وخت کې‬
‫‪........................................................194‬حنفي عقيده‬

‫جماع کول‪ ،‬د ښځې سره د شاه په طرف کې جماع‬

‫کول چې په سنتو ثابته ده حالل ګڼل يې کفر دی‬
‫‪.‬‬
‫استحالل الجماع في الحيض‪ ،‬کفر ‪ .‬وقيل‪:‬‬
‫استحالل الجماع في االستبراء‪ ،‬ای من غير حيلة‬
‫اسقاط‪ ،‬بدعة و ضالل و کفر‪ ،‬أی ألنه حرام بال‬
‫خالف‪ ،‬اال أنه ثبتت حرمته بالسنة (شرح فقه اکبر‬
‫مال علي القاري ص ‪. )۴۸۵‬‬
‫‪ -۳‬د اسالمي شريعت د کوم حکم څخه چې په‬
‫اجماع ثابت وي انکار کول لکه‪ :‬لمونځ‪،‬‬
‫زکات‪ ،‬روژه‪ ،‬حج‪ ،‬جهاد ‪...‬‬
‫ځکه د شريعت د هر هغه حکم څخه انکار کوم‬
‫چې په قرآن او صحيح سنتو ثابت وي اصالً د‬
‫قرآن او سنتو څخه انکار دی او د قرآن او‬
‫سنتو څخه انکار د اسالم او ايمان له ارکانو‬
‫څخه انکار دی کوم چې مخکې د شرعي نصوصو په‬
‫رڼا کې بيان شول ‪.‬‬
‫إنكار حكم مجمع عليه في اإلسالم‪ ،‬كإنكار‬
‫وجوب الصالة والصوم والزكاة والحج‪( ....‬فقه‬
‫االسالمي وادله – فتح القديد ‪. )۳۸۵/۴‬‬
‫يحکم بتکفير من انکر او استهزاء بحقائق‬
‫االسالم و ثوابته الثابتة بالدليل القطعي‪:‬‬
‫ً ومعنی‪ ،‬مثل‬ ‫مثل تواتر القرآن الکريم لفظا‬
‫ً‪ ،‬و انکار المتواتر منها‪،‬‬‫انکار السنة جميعا‬
‫انکار االجماع المتفق عليه بين العلماء‬
‫عامة‪ :‬مثل فرضية الصلوات الخمسة و مخاطبة‬
‫المکلفين بالزکاة و الصوم والحج‪ ،‬اذا وقع‬
‫ذالک عن علم و قصد و اختيار‪ ،‬العياذ باهلل‬
‫(شرح فقه اکبر ‪ /‬القاري المکي ص ‪. )۵۲۸‬‬
‫‪ -۴‬دا چې څوک د قرآن څخه انکار وکړي يا د‬
‫قرآن د يو آيت يا يوې کليمې يا حتی يو‬
‫حرف څخه انکار وکړي‪ ،‬يا د قرآن په اعجاز‬
 ‫حنفي عقيده ‪195........................................................‬‬

‫کې شک وکړي (د هللا تعالی کالم يې ونه ګڼې) د‬

‫اسالم څخه وتلی مرتد دی‪.‬‬
‫ځکه د ټول او يا ځنې قرآن څخه انکار د‬
‫ايمان د يو رستر رکن څخه انکار دی (امنت‬
‫باهلل ومالئكته وكتبه ‪. )..‬‬
‫همدارنګه د قرآن تحريف ګڼل کفر دی‪ ،‬ځکه‬
‫قرآن د تحريف څخه محفوظ دی [انا انزلنا‬
‫الذکر و انا له لحافظين] ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫َلو‬‫ه‪ ،‬و‬ ‫َ‬
‫ْضُ‬‫بع‬‫ْ َ‬ ‫َ‬
‫ه أو‬ ‫لُ‬‫َُّ‬
‫ن ك‬ ‫ْآَ‬‫ُر‬ ‫د ْ‬
‫الق‬ ‫ََ‬ ‫ْ ج‬
‫َح‬ ‫ُ َ‬
‫من‬ ‫ْف‬
‫ُر‬ ‫يك‬‫ََ‬‫و‬
‫ْفٍ‬‫َر‬
‫ِ ح‬‫ْد‬ ‫َح‬ ‫ُ ب‬
‫ِج‬ ‫ْر‬ ‫ُف‬ ‫ُ ْ‬
‫الك‬ ‫ُل‬
‫ْص‬‫يح‬‫ْ َ‬
‫بل‬ ‫ْضُ‪َ :‬‬ ‫َع‬ ‫ل ْ‬
‫الب‬ ‫َاَ‬
‫َق‬‫ة ‪ .‬و‬ ‫ًَ‬‫ِم‬‫َل‬‫ك‬
‫ِ‬
‫ِه‬ ‫ُ‬
‫َاقض‬‫تن‬ ‫ِ َ‬ ‫ِقاد‬‫َ‬ ‫ْت‬ ‫ُ ب‬
‫ِاع‬ ‫ْر‬‫ُف‬ ‫ْ‬
‫ُ الك‬ ‫َ‬
‫يقع‬‫َا َ‬ ‫َم‬
‫ٍ‪ .‬ك‬ ‫َاحِد‬ ‫و‬
‫َ‬
‫َلى‬‫ِ ع‬ ‫َة‬ ‫ْ‬‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َالقدر‬ ‫ِ‪ ،‬و‬ ‫َاز‬‫ْج‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫َاخت‬
‫ِه‬ ‫ِِ‬
‫إع‬ ‫ِ الشكِ ب‬ ‫ِ‪ ،‬أو‬ ‫ِه‬‫ِالف‬ ‫و‬
‫ِ (برنامج الموسوعة الفهية ‪ ،۱۸۶/۲۲‬ابن عابدين ‪. )۲۲۳/۴‬‬ ‫ِه‬ ‫ْ‬
‫ِثل‬ ‫م‬
‫ً قرآن په کثيف ځای کې‬ ‫‪ -۵‬دا چې څوک قصدا‬
‫ً و غورځوي يا حديث‬ ‫وغورځوي يا تفسير قصدا‬
‫نو دا عمل د نه منلو او انکار معنی لري‬
‫سړی په دې عمل له اسالم څخه وځي‪.‬‬
‫فعل بعض أفعال الكفار‪ :‬كإلقاء مصحف في‬
‫ً‪ ،‬وكذلك إلقاء كتب التفسير‬ ‫قاذورة متعمدا‬
‫والحديث‪( ...‬فقه االسالمي وادله – حد الردة‪ ،‬فتح القدير‬
‫‪. )۳۸۵/۴‬‬
‫ِي‬‫ِ ف‬ ‫ُ‬
‫َفِ كل‬
‫ِه‬ ‫ْح‬
‫ُص‬ ‫ْ‬
‫ء الم‬ ‫َ‬
‫ِلقاَ‬‫ْ‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫َلى أن إ‬ ‫َ‬ ‫ء ع‬ ‫هاُ‬ ‫َ‬‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َ الفقَ‬ ‫َق‬ ‫َّ‬
‫اتف‬
‫ٌ‬‫َاف‬‫ِخْف‬
‫ِكَ اسْت‬ ‫َل‬‫َ ذ‬ ‫ْل‬
‫ِع‬‫ن ف‬ ‫َ‬
‫ة ؛ ألَّ‬ ‫دَ‬‫َِّ‬
‫ُ الر‬ ‫يوجِب‬‫ٍ ُ‬‫ِر‬ ‫َذ‬
‫ٍ ق‬ ‫َل‬‫مح‬‫َ‬
‫ِيق‬‫ْد‬‫َّص‬
‫ِ الت‬ ‫دم‬‫ََ‬‫ة ع‬ ‫َُ‬‫مار‬ ‫َ‬
‫َ أَ‬ ‫هو‬‫َُ‬‫َالى‪ ،‬ف‬ ‫َ‬ ‫اَّللِ َ‬
‫تع‬ ‫َّ‬ ‫َالم‬‫ِك‬‫ب‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫(موسوعة الفقهية جز ‪ ،۲۲‬ابن عابدين ‪. )۲۲۲/۴‬‬
‫منکر‬ ‫‪ -۶‬دا چې څوک د هللا تعالی د وجود څخه‬
‫وسلم‬ ‫شي‪ ،‬د مالئکو‪ ،‬د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫نورو‬ ‫او نورو پيغمبرانو د رسالت څخه او د‬
‫اسالم‬ ‫آسماني کتابونو څخه انکار وکړي د‬
‫څخه وتلی مرتد دی ‪.‬‬
‫ځکه چې دا د ايمان ارکان دي کوم چې بيان‬
‫يې مخکې تير شو ‪.‬‬
‫‪........................................................196‬حنفي عقيده‬

‫ِ‬
‫ِه‬ ‫َّب‬
‫ِن ر‬ ‫ِ م‬ ‫َِلي‬
‫ْه‬ ‫ل إ‬ ‫َِ‬‫ُنز‬‫َا أ‬ ‫ِم‬
‫ل ب‬ ‫َّسُوُ‬‫َ الر‬ ‫[آَ‬
‫من‬
‫ِ]‬ ‫ِه‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِ ورسل‬ ‫َ‬ ‫ِه‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬‫َ‬
‫ِ وكتب‬ ‫ِه‬‫َ‬
‫ِكت‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِاَّللِ ومآلئ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ٌّ‬ ‫ُ‬
‫ِنون كل آمن ب‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ُؤم‬ ‫َ ْ‬
‫الم‬ ‫و‬
‫(البقره‪. )۲۸۵:‬‬
‫ژباړه‪ :‬رسول او مؤمنانو په هغه څه ايمان‬
‫راوړی دی چې رسول ته نازل شوي دي ‪ .‬دوی‬
‫ټولو په هللا‪ ،‬او د هغه په مالئکو‪ ،‬او کتابونو‬
‫او رسوالنو ايمان راوړی دی‪.‬‬
‫‪ -۷‬دا چې څوک په هللا سبحانه وتعالی‪ ،‬رسول هللا‬
‫صلی هللا عليه وسلم او نورو انبياؤ عليهم‬
‫السالم او اسالمي شريعت باندې انتقاد وکړي‬
‫(چې العياذ باهلل دا دين او شريعت کامل نه‬
‫دی)‪ ،‬يا ښکنځل او بد رد ووايي او يا‬
‫اهانت‪ ،‬ټوکې او مسخرې ورباندې وکړي دا کس‬
‫مرتد دی ‪.‬‬
‫ْ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِن سألتهم‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬ولئ‬
‫ِ‬
‫ِه‬ ‫يات‬ ‫َآَ‬ ‫ِاَّللِ و‬‫َب‬
‫ْ أ‬ ‫ُل‬‫ُ ق‬‫َب‬ ‫نْ‬
‫لع‬ ‫ََ‬‫نخُوضُ و‬ ‫َّا َ‬
‫ُن‬‫َا ك‬ ‫َِّ‬
‫نم‬ ‫َّ إ‬ ‫ُ ُ‬
‫ولن‬ ‫َلي‬
‫َق‬
‫تم‬ ‫ُْ‬
‫َر‬ ‫َف‬‫د ك‬ ‫َْ‬‫ْ ق‬ ‫ُوا‬‫ذر‬‫َِ‬‫ْت‬
‫تع‬ ‫ن‪ ،‬الَ َ‬ ‫ُوَ‬ ‫ِؤ‬
‫هز‬‫َْ‬ ‫ْ َ‬
‫تسْت‬ ‫ُم‬‫ُنت‬ ‫ِ ك‬ ‫َسُوِ‬
‫له‬ ‫َر‬‫و‬
‫ِكم] (التوبه‪.)۶۵-۶۴ :‬‬ ‫ْ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِيمان‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫بعد إ‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬او قسم دی که پوښتنه وکړې له دوی‬
‫څخه چې تاسې ولې استهزا کوئ نو دوی به وايي‬
‫ً مونږ خو لوبې او ټوکې کولې‪ ،‬ووايه‬ ‫چه يقينا‬
‫(ای محمده! دوی ته چه) آيا پر هللا او د هللا په‬
‫آيتونو او د هللا په رسوالنو باندې مو استهزا‬
‫او مسخرې کولې‪ ،‬عذرونه مه کوئ تاسې (مونږ‬
‫ً کافران شوې يئ تاسې‬ ‫ته په دروغو سره) يقينا‬
‫وروسته له ايمان راوړلو‪.‬‬
‫‪ -۸‬همداسې د اسالم په هر حکم باندې استهزاء‬
‫او مسخري کول کفر دی ‪.‬‬
‫ِ‪،‬‬ ‫ِسْالم‬‫ِاإل‬‫ء ب‬ ‫َ‬
‫هزاِ‬‫ِْ‬‫ِي االسْت‬ ‫ِيحٍ ف‬ ‫َر‬‫ٍ ص‬‫ْل‬‫ِع‬
‫ِف‬‫تى ب‬ ‫ََ‬
‫ْ أ‬ ‫من‬‫ََ‬
‫و‬
‫ْله‬ ‫َ‬
‫ْ قو‬ ‫هم‬ ‫ُ‬
‫ِيلُ‬ ‫َ‬
‫َدل‬ ‫ُ‬
‫َّة‪ ،‬و‬ ‫ِي‬ ‫َ‬
‫َنف‬ ‫ْ‬
‫هذا الح‬ ‫َ‬‫َِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫َ ‪ .‬قال ب‬ ‫َد كفر‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َق‬‫ف‬
‫َا ‪]...‬‬ ‫نم‬‫َِّ‬
‫َّ إ‬ ‫ُ ُ‬
‫ولن‬ ‫َق‬‫ْ َلي‬‫هم‬ ‫َ‬
‫ْ سَأْلت‬
‫َُ‬ ‫ََلئ‬
‫ِن‬ ‫الى‪ { :‬و‬ ‫َ َ‬
‫تع‬‫َ‬
‫(موسوعة الفقهية جز ‪ ۲۲‬ص ‪ ،۱۸۷-۱۸۴‬ابن عابدين ‪. )۲۲۲/۴‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪197........................................................‬‬

‫‪ -۹‬همدارنګه رسول هللا صلی هللا عليه وسلم ته‬

‫ښکنځل او بد رد ويل‪ ،‬د هغه په شان او‬
‫سنتو انتقاد کول کفر دی‪ ،‬همدارنګه د نورو‬
‫ټولو پيغمبرانو همدا حکم دی ‪.‬‬
‫َ‬
‫هو‬‫ُّ ُ‬ ‫َسلم‪ :‬السَّب‬
‫َ‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫ِ و‬‫ْه‬ ‫ََ‬
‫لي‬ ‫لى َّ‬
‫اَّللُ ع‬ ‫ََّ‬
‫ِ ص‬ ‫َّسُول‬ ‫ُ سَبِ الر‬ ‫ْم‬‫ُك‬ ‫ح‬
‫َ‬
‫هو‬‫َُ‬ ‫ُ‪ ،‬و‬ ‫َاف‬ ‫ِخْف‬‫َاالسْت‬ ‫د و‬ ‫َاُ‬‫ِق‬ ‫ْ‬
‫االنت‬ ‫ِ‬
‫ِه‬ ‫د ب‬ ‫َُ‬‫ْص‬‫يق‬ ‫ِي ُ‬ ‫ُ َّ‬
‫الذ‬ ‫َالم‬‫الك‬‫ْ‬
‫ِالفِ‬ ‫ْت‬
‫َلى اخ‬ ‫َ‬ ‫َّاسِ‪ ،‬ع‬ ‫ِ الن‬ ‫ُقول‬ ‫ُ‬ ‫ِي ع‬ ‫ُّ ف‬ ‫ه السَّب‬ ‫ُْ‬‫ِن‬‫ُ م‬‫هم‬‫َْ‬‫يف‬‫ما ُ‬ ‫َ‬
‫ْتد ب‬
‫ِال‬ ‫ٌّ‬ ‫َ‬‫مر‬‫ه ُ‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ِيحِ‪ ،‬أنُ‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬
‫َالتقب‬ ‫ْنِ و‬ ‫َّ‬
‫ْ‪ ،‬كاللع‬‫َ‬ ‫ِم‬‫ِه‬ ‫َ‬
‫ِقادات‬ ‫َ‬ ‫ْت‬‫اع‬
‫ٍ (برنامج الموسوعة الفهية ‪ ،۱۸۶/۲۲‬ابن عابدين ‪.)۲۲۳/۴‬‬ ‫خِالف‬
‫ْ‪،‬‬‫ِم‬ ‫ِه‬‫َّت‬
‫ُو‬‫نب‬‫لى ُ‬ ‫ََ‬‫ٍ ع‬ ‫َاق‬ ‫ِف‬‫ُّ ات‬ ‫َل‬‫مح‬‫ْ َ‬ ‫هم‬‫ْ ُ‬ ‫من‬‫ء َ‬ ‫َاِ‬ ‫ِي‬ ‫َ األَْ‬
‫نب‬ ‫ِن‬ ‫م‬
‫َ‬ ‫َّ‬
‫َسَلم‬ ‫ِ و‬ ‫ْه‬ ‫َ‬
‫َلي‬ ‫َلى َّ‬
‫اَّللُ ع‬ ‫َّ‬‫َّنا ص‬‫َ‬ ‫ِي‬ ‫َ‬
‫َّ نب‬ ‫َا سَب‬ ‫َّ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ْ فكأنم‬ ‫َ‬ ‫هم‬ ‫َن سَب‬
‫َُّ‬ ‫ْ‬ ‫َم‬ ‫ف‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ‬‫ُ‬
‫ٍ بنبوته‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِيٍ مقطوع‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫وسابه كافر‪ ،‬فكذا كل نب‬ ‫َ‬ ‫ٌ‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ء (الموسوعة الفقهية)‬ ‫هاُ‬ ‫ََ‬‫ُق‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫َق‬‫اتف‬‫ِكَ َّ‬ ‫َل‬ ‫لى ذ‬ ‫ََ‬‫َع‬ ‫و‬
‫‪.‬‬
‫‪ -۱۰‬د نبوت او پيغمبرۍ دعوا کول د علماؤ په‬
‫اجماع باندی کفر شميرل کيږي او دا دعوی‬
‫چې د قرآن په شان بل کتاب راوړلی شي او‬
‫داسې نور ‪.‬‬
‫ن‬ ‫َّ‬
‫ِم‬ ‫م‬ ‫ُ‬
‫م‬ ‫َ‬
‫ظل‬ ‫َ‬
‫أ‬ ‫ن‬ ‫َ‬
‫م‬‫َ‬
‫و‬ ‫‪[:‬‬ ‫وتعالی‬ ‫سبحانه‬ ‫لقوله‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫يوح‬ ‫ََلم ُ‬ ‫َِليَّ و‬ ‫ل أوحِيَ إ‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫با أو قاَ‬ ‫َ‬ ‫ًِ‬‫َذ‬ ‫َ‬
‫َلى ٱَّ‬
‫َّللِ ك‬ ‫َى ع‬ ‫َر‬ ‫ٱفت‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ما أنزل‬ ‫ِثل َ‬ ‫َ‬ ‫ل م‬ ‫ُِ‬ ‫ُ‬
‫من قال سَأنز‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ََ‬‫ِ شيء و‬ ‫َ‬ ‫َِليه‬ ‫إ‬
‫ُ](األنعام‪)۹۳ :‬‬ ‫ٱَّ‬
‫َّلل‬
‫ژباړه‪ :‬او څوک دې ډير لوئ ظالم له هغه چا‬
‫چې جوړ کړي په هللا تعالی باندی دروغ‪ ،‬او يا‬
‫ووايي‪ :‬چه ما ته هم وحی شوې ده‪ ،‬حال دا چه‬
‫د هيڅ شي وحی ورته نه وي شوې‪ ،‬او هغه څوک‬
‫چه ووايي‪ :‬ژر دی چه زه به نازل کړم يو کتاب‬
‫په شان د هغه کتاب چه هللا تعالی راليږلې دې‪.‬‬
‫همدارنګه که څوک د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم د عامه رسالت څخه انکار وکړي او داسې‬
‫ادعا وکړي چې هغه فقط د عربو لپاره مبعوث‬
‫‪........................................................198‬حنفي عقيده‬

‫شوی نه د ټول عالم يا د خاص وخت لپاره نه‬

‫تر قيامته نو داسې ادعا کول کفر دی ‪.‬‬
‫يحکم بکفر من انکر رسالة سيدنا محمد صلی‬
‫هللا عليه وسلم الی البشر کافة من ايامه و الی‬
‫ان يرث هللا االرض ومن عليها‪ ،‬و ادعي مثالً انه‬
‫صلی هللا عليه وسلم ارسل الی العرب خاصة (شرح‬
‫فقه اکبر ‪ /‬القاري مکي ص ‪. )۵۲۸‬‬
‫‪ -۱۱‬أم المؤمنين عائشه رضی هللا عنها ته ښکنځل‬
‫کول‪ ،‬او په هغه تهمت يي بدنامول چه هللا‬
‫سبحانه وتعالی ورڅخه په سورت نور کښی د‬
‫هغی براءت او پاکي بيان کړی ده‪ ،‬او يا هم‬
‫نورو امهات المؤمنين د رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم بيبيانو ته دغه شان نسبت کول‪ ،‬کفر‬
‫او د اسالم له مقدس دين څخه بيرون او وتلې‬
‫شميرل کيږي‪ ،‬ځکه د هغې پاکې په قرآن کې‬
‫بيان شوې چې دا انکار اصالً د قرآن څخه‬
‫انکار دی ‪.‬‬
‫ِيَ َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َض‬ ‫ة ر‬ ‫ِشََ‬‫َائ‬‫َ ع‬ ‫ذف‬‫ََ‬‫ْ ق‬ ‫من‬‫ن َ‬‫ََّ‬‫لى أ‬ ‫ََ‬‫ء ع‬ ‫هاُ‬‫ََ‬ ‫ُق‬ ‫َ ْ‬
‫الف‬ ‫َق‬‫اتف‬‫َّ‬
‫ها‪،‬‬ ‫َِ‬‫َق‬
‫ِح‬ ‫ل ب‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي نزَ‬ ‫َّ‬
‫ْآنِ الذ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫َ القر‬ ‫ِيح‬ ‫َر‬‫َ ص‬ ‫َّ‬
‫َذب‬ ‫د ك‬ ‫َ‬
‫َقْ‬ ‫ها‪ ،‬ف‬ ‫َْ‬ ‫َن‬
‫ع‬
‫َ‬
‫ْد‬ ‫بع‬‫ِفكِ َ‬‫ْ‬ ‫ِيثِ اإل‬ ‫َد‬‫ِي ح‬ ‫َالى ف‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ٌ‪ ،‬قال تع‬ ‫َ‬ ‫ِر‬ ‫َ‬
‫ِك كاف‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِذل‬ ‫َ ب‬ ‫هو‬ ‫َُ‬
‫و‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬
‫ِظكم اَّلل أن تعودوا‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫ُ‬‫َّ‬
‫أن برأها اَّلل منه‪ { :‬يع‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِكَ‬ ‫د لَ‬
‫ِذل‬ ‫َاَ‬ ‫ْ ع‬ ‫َم‬
‫َن‬ ‫َ }‪ ،‬ف‬ ‫ِين‬‫ِن‬‫ْم‬‫مؤ‬ ‫ْ ُ‬‫ُم‬‫ْت‬‫ُن‬‫ن ك‬ ‫ِْ‬‫دا إ‬ ‫بً‬‫ََ‬ ‫ِ أ‬ ‫ِه‬‫ْل‬‫ِث‬ ‫لم‬‫ِ‬
‫َاتِ‬ ‫ْج‬ ‫َ‬
‫ُ زو‬ ‫ِر‬‫ها سَائ‬ ‫َ‬
‫ِثلَ‬‫ْ‬ ‫ُ م‬ ‫َر‬‫ْتب‬‫َ‬ ‫ُ‬
‫هل تع‬ ‫ْ‬ ‫ََ‬
‫ِنٍ و‬ ‫ْ‬
‫ُؤم‬ ‫ِم‬‫ْسَ ب‬ ‫فلي‬‫َ‬‫َ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬
‫ِيَ اَّلل عنهن؟ قال‬‫َ‬ ‫ُ‬‫َّ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِ وسلم ورض‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫ُ‬
‫ِيِ صلى اَّلل عليه‬‫َّ‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫النب‬
‫ُ‬
‫بن‬ ‫ه اْ‬ ‫َُ‬ ‫َار‬ ‫ْت‬‫َاخ‬ ‫َّحِيحِ و‬ ‫ِي الص‬ ‫ة ف‬ ‫ِلُ‬
‫َابَ‬ ‫َن‬‫الح‬‫َ ْ‬‫ة و‬ ‫َُّ‬
‫ِي‬‫َف‬‫َن‬‫الح‬‫ْ‬
‫ِكَ‬ ‫َ‬
‫ِذل‬ ‫دل ل‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫َاسْتَ‬ ‫ِكَ‪ .‬و‬ ‫َ‬
‫ِي ذل‬ ‫ها ف‬ ‫ُ‬‫ْ‬
‫ِثلَ‬ ‫هن م‬ ‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ِنُ‬‫َّة‪ :‬إ‬ ‫َ‬ ‫ِي‬‫ْم‬ ‫تي‬‫َ‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫ِيث‬‫ِلخَب‬‫لْ‬ ‫َات‬
‫ُ‬ ‫ِيث‬ ‫ْ‬
‫الخَب‬ ‫{‬ ‫الى‪:‬‬‫َ َ‬ ‫تع‬‫َ‬ ‫ِ‬
‫له‬‫ِْ‬‫َو‬ ‫ِق‬
‫ب‬
‫َ‬
‫ِين‬ ‫َّيِب‬
‫ِلط‬ ‫ل‬ ‫ُ‬
‫َات‬ ‫َّيِب‬
‫َالط‬ ‫و‬ ‫َ‬
‫ِيثاتِ‬ ‫ْ‬
‫ِلخَب‬ ‫ل‬ ‫ِيثوَ‬
‫ن‬ ‫ُ‬ ‫الخَب‬‫َ ْ‬‫و‬
‫ُوُلوَ‬
‫ن‬ ‫يق‬ ‫َّا َ‬ ‫ِم‬‫ن م‬ ‫ءوَ‬ ‫َر‬
‫َُّ‬ ‫مب‬‫ِكَ ُ‬‫ولئ‬‫ُ َ‬ ‫َاتِ أ‬ ‫َّيِب‬
‫ِلط‬ ‫ن ل‬ ‫ُوَ‬ ‫َّيِب‬
‫َالط‬ ‫و‬
‫ِيم } (الموسوعة الفهية ‪ ،۱۸۷/۲۲‬ابن‬ ‫ٌ‬ ‫َ‬
‫ِزق كر‬‫ٌ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِرة ور‬‫ٌ‬ ‫َ‬ ‫َلهم مغف‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬
‫عابدين ‪. )۲۳۷/۴‬‬
‫ژباړه‪ :‬ناپاکه ښځې د نا پاکو نارينه‬
‫لپاره دي او ناپاک نارينه د ناپاکو ښځو‬
 ‫حنفي عقيده ‪199........................................................‬‬

‫لپاره دي او پاکې ښځې د پاکو سړيو لپاره دي‬

‫او پاک سړي د پاکو ښځو لپاره دي ‪ .‬د دوی‬
‫لمن له هغو خبرو پاکه ده چې منافقان يې په‬
‫درواغو جوړوي ‪.‬‬
‫‪ -۱۲‬دا چې څوک د اسالمي شريعت پر ځای د غير‬
‫شرعي او کفري يا وضعي قانون حکم جايز‬
‫وګڼې او يا کفري او وضعې قانون ته ترجيح‬
‫ورکړي چې دا قانون (العياذ باهلل) نسبت‬
‫اسالمي شريعت ته ښه دی او د کفر په قانون‬
‫خوښ وي نو دا عمل کفر دی ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِينِ ما لم‬ ‫َ‬
‫ُوا لهم من الد‬
‫ِ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َاء شَر‬
‫َع‬ ‫َك‬‫ْ شُر‬ ‫هم‬‫ْ َلُ‬‫َم‬
‫[أ‬
‫َّ‬
‫ِن‬ ‫َإ‬
‫ْ و‬ ‫َُ‬
‫هم‬‫ْن‬‫بي‬ ‫ُض‬
‫ِيَ َ‬ ‫ِ َلق‬
‫ْل‬‫َص‬ ‫ة ْ‬
‫الف‬ ‫َُ‬
‫ِم‬‫َل‬ ‫ََلو‬
‫ْالَ ك‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللُ و‬ ‫ِه‬‫َن ب‬‫ْذ‬ ‫َ‬
‫يأ‬
‫ٌ] (الشوری ‪. )۲۱:‬‬ ‫ِيم‬ ‫َ‬
‫ٌ أل‬ ‫َ‬
‫َذاب‬ ‫ْ ع‬‫هم‬ ‫َ‬
‫ِين لُ‬‫َ‬ ‫لم‬ ‫َّ‬
‫الظاِ‬
‫ژباړه‪ :‬آيا دي دوی لره شريکان چې هغه دين‬
‫يې ورته وړاندې کړي چې هللا يې اجازه نه ده‬
‫کړې؟ که خبره له پخوا څخه نه وای فيصله شوې‬
‫نو هرو مرو به د هغوی په مينځ کې پرېکړه‬
‫ً چې د ظالمانو لپاره‬ ‫شوې وای ‪ .‬او يقينا‬
‫دردناک عذاب دی ‪.‬‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِك هم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِما أنزل اَّللُ فأولـئ‬ ‫َ‬ ‫ُم ب‬ ‫ْك‬ ‫ْ َ‬
‫يح‬ ‫من َّلم‬ ‫ََ‬
‫[و‬
‫ن] (المائه‪.)۴۴:‬‬ ‫ُوَ‬ ‫َاف‬
‫ِر‬ ‫الك‬‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬او هر څوک چې د هللا په نازل شوی وحی‬
‫پريکړې نه کوي نو همغوی کافران دي ‪.‬‬
‫او دا چې وضعې قانون غوره وګڼې ‪:‬‬
‫َ‬
‫ِن اَّللِ‬ ‫ُ‬
‫ْسَن م‬‫َح‬‫ْ أ‬ ‫ََ‬
‫من‬ ‫ن و‬ ‫ُوَ‬‫ْغ‬
‫يب‬‫ِ َ‬ ‫َّة‬
‫ِي‬ ‫َاه‬
‫ِل‬ ‫َ ْ‬
‫الج‬ ‫ْم‬ ‫َح‬
‫ُك‬ ‫َف‬
‫[أ‬
‫َ‬
‫ِنون] (المائده‪. )۵۰:‬‬ ‫ُ‬ ‫يوق‬‫ٍ ُ‬ ‫ْم‬ ‫َ‬
‫ِقو‬‫ًا ل‬‫ْم‬ ‫ُك‬
‫ح‬
‫ژباړه‪ :‬نو ايا دوی د جاهليت (د زماني)‬
‫حکم غواړي؟ د يقين کوونکو خلکو لپاره بل‬
‫څوک تر هللا جل جال له ښه حکم ورکوالی شي ؟‬
‫او يا دا چې وضعې قانون د شرعي قانون سره‬
‫مساوي وګنې دا هم شرک دی ‪:‬‬
‫‪........................................................200‬حنفي عقيده‬

‫ُوَ‬
‫ن]‬ ‫لم‬‫َْ‬
‫تع‬‫َ‬ ‫ُم‬
‫ْ‬ ‫َنت‬
‫َأ‬‫و‬ ‫ً‬ ‫َنَ‬
‫دادا‬ ‫أ‬ ‫َِّللِ‬ ‫ْ‬ ‫َُ‬
‫لوا‬‫ْع‬ ‫َ‬
‫تج‬ ‫َالَ‬
‫[ف‬
‫(البقرة‪.)۲۲ :‬‬
‫ژباړه‪ :‬مه ګرځوئ له هللا تعالی سره شريکان‬
‫حال دا چې تاسې پوهيږئ ‪.‬‬
‫د اسالم پر وړاندې بل هيڅ دين د قبول وړ‬
‫نه دی ‪.‬‬
‫(يحکم بکفر من زعم ان هللا تعالی يقبل مع‬
‫ً‪ ،‬ولو کان مما انزله هللا تعالی‬ ‫االسالم دينا‬
‫قبل‪ ،‬فان بعثة سيدنا محمد صلی هللا عليه‬
‫(شرح‬ ‫والسلم نسخت األديان و الشرائع السابق)‬
‫فقه اکبر‪ /‬القاري مکي ص ‪. )۵۲۸‬‬
‫دا چې د اسالم په نزول سره په پخوانيو‬
‫آسماني شرائعو باندې فيصله کول کفر دی‪ ،‬د‬
‫نن عصر کفري ديموکراسي او د انګليس آيين‬
‫چلول او هغه پر مسلمانو ولسونو باندې تپل‬
‫به څنګه کفر نه وي؟ او وګورئ چې دا څومره‬
‫عظيم ظلم دی ‪.‬‬
‫ځکه چې حاکم او قانون جوړونکی يوازې هللا‬
‫تعالی دی [ان الحکم اال هلل] ‪.‬‬
‫ً په اسالمي شريعت‬ ‫ً او عنادا‬ ‫او دا چې قصدا‬
‫فيصلې نه کوي بلکي د کفر او مخلوق په قانون‬
‫فيصلې کوي دا هم کفر دی ‪.‬‬
‫َا‬ ‫ِم‬ ‫ْ‬
‫منوا ب‬‫ُ‬ ‫ْ آَ‬‫هم‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ُون أنُ‬‫َ‬ ‫ُم‬‫ْع‬
‫يز‬‫َ َ‬‫ِين‬ ‫َِلى َّ‬
‫الذ‬ ‫َ إ‬‫تر‬ ‫ََلم‬
‫ْ َ‬ ‫[أ‬
‫َ‬
‫ِيدون أن‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ِك ير‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِن قبل‬ ‫ِل م‬‫َ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِليك وما أنز‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫ِل إ‬‫َ‬‫ُنز‬‫أ‬
‫ْ‬
‫ُوا‬ ‫ْف‬
‫ُر‬ ‫يك‬‫َن َ‬‫ْ أ‬ ‫ُوا‬‫ِر‬‫ُم‬
‫د أ‬ ‫َْ‬ ‫ُوتِ و‬
‫َق‬ ‫َِلى الط‬
‫َّاغ‬ ‫ْ إ‬‫ُوا‬‫َم‬
‫َاك‬‫َح‬
‫يت‬‫َ‬
‫دا]‬ ‫ِيً‬‫بع‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫َالال َ‬‫ْ ض‬ ‫هم‬ ‫َّ‬
‫ِلُ‬ ‫َ‬
‫ْطان أن ُ‬
‫يض‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫د الشي‬ ‫ِيُ‬ ‫َُ‬
‫ير‬ ‫ِ و‬‫ِه‬‫ب‬
‫(النسآء‪)۶۰:‬‬
‫ژباړه‪ :‬آيا هغو کسانو ته دې نه کتلي چې‬
‫ګمان کوي چې دوی پر هغه څه چې پر تا او تر‬
‫تا پخوا کسانو باندې نازل شوي دي ايمان‬
‫لري؟ حال چې غواړي (خپلې پرېکړو او فيصلو)‬
‫واک شيطان ته وسپاري په داسې حال کې چې حکم‬
‫ور ته شوی دی چې د شيطان له پيروۍ څخه ډډه‬
 ‫حنفي عقيده ‪201........................................................‬‬

‫وکړئ شيطان غواړي چې ډير زيات يي بې الرې‬

‫کړي ‪.‬‬
‫ً‬ ‫ً‬
‫أی اذا کان مستحسنا للکفر وراضيا به نفسه‬
‫ً (شرح‬
‫‪ ...‬من رضی بکفر نفسه کفر‪ ،‬أی اجماعا‬
‫فقه اکبر ‪ /‬مال علی قاري ص ‪. )۴۸۴‬‬
‫‪ -۱۳‬د کفارو مواالت (دوستي او ملګرتيا) د‬
‫اسالم او مسلمانانو پر خالف د اهل علم په‬
‫اتفاق سره کفر دی په هغه صورت کې چې د‬
‫کفارو په قانون او سلطه باندې خوښ او‬
‫راضي وي ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪:‬‬
‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫لياَ‬‫َ‬ ‫ِْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َاف‬ ‫ن ْ‬‫ُوَ‬ ‫ْم‬‫ُؤ‬ ‫ِ ْ‬‫َّخِذ‬ ‫ال َ‬
‫ِن دونِ‬ ‫ء م‬ ‫ِين أو‬ ‫ِر‬ ‫الك‬ ‫ِن‬ ‫الم‬ ‫يت‬
‫ِي شَيٍْ‬
‫ء {‬ ‫َ َّ‬
‫اَّللِ ف‬ ‫ِن‬‫ْسَ م‬
‫لي‬‫ََ‬ ‫َ‬
‫ْ ذل‬
‫ِكَ ف‬ ‫َل‬‫ْع‬
‫يف‬‫ْ َ‬
‫من‬ ‫َ و‬
‫ََ‬ ‫ِين‬‫ِن‬ ‫ْم‬
‫ُؤ‬ ‫ْ‬
‫الم‬
‫[آل عمران‪]28:‬‬
‫ژباړه‪( :‬مؤمنان) پرته له مؤمنانو څخه‬
‫کافران‪ ،‬دوستان او واکمنان نه نيسي او هر‬
‫څوک چې دا (کار) وکړي نو د هللا (له دوستۍ)‬
‫څخه (ورته) څه نشته (خپلې اړېکې يې له هللا‬
‫سره وشلولې)‪.‬‬
‫او بل ځای هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪:‬‬
‫هوَ‬
‫د‬ ‫َُ‬ ‫ِذوا ْ‬
‫الي‬ ‫َّخُ‬
‫تت‬ ‫ُوا ال َ‬ ‫من‬‫َ آَ‬ ‫ِين‬ ‫َّ‬
‫الذ‬ ‫يَ‬
‫ها‬ ‫َُّ‬
‫يا أ‬ ‫َ‬
‫ْ‬ ‫َ‬
‫ض ومن‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫لياء بعٍ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫لياء بعضهم أوِ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫َالنصارى أوِ‬
‫َ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬ ‫و‬
‫َ‬
‫ْم‬ ‫َ‬ ‫ِي ْ‬
‫القو‬ ‫هد‬ ‫اَّللَ ال َ‬
‫يْ‬ ‫ن َّ‬ ‫َِّ‬
‫ْ إ‬‫هم‬‫ُْ‬‫ِن‬
‫ه م‬ ‫نُ‬‫إَّ‬
‫ِ‬‫َ‬
‫ف‬ ‫ْ‬
‫م‬‫ُ‬‫ك‬‫ْ‬
‫ن‬‫ِ‬‫م‬ ‫ْ‬
‫م‬ ‫ُ‬
‫ه‬‫ل‬‫َّ‬‫َ‬
‫و‬ ‫َ‬
‫ت‬ ‫َ‬
‫ي‬
‫ِين) [المائدة‪]51:‬‬‫َ‬ ‫لم‬ ‫َّ‬
‫الظاِ‬
‫ای مؤمنانو‪ ،‬يهوديان او نصرانيان دوستان‬
‫مه نيسئ دوی په خپلو منځو کې سره ملګري دي‬
‫او که له تاسې څخه څوک هغوی خپل ملګري‬
‫ونيسي نو بيا هغه هم په همغوی کې شميرل‬
‫کيږي‪ ،‬پدې کې شک نشته چې هللا ظالمان له خپلې‬
‫الرښوني بې برخې کړي دي ‪.‬‬
‫تفسير الطبري ليکي ‪ ":‬ال تتخذوا أيها‬
‫ً توالونهم على‬ ‫ً وأنصارا‬ ‫َ ظهرا‬ ‫المؤمنون الكفار‬
‫ِهم‪ ،‬وتظاهرونهم على المسلمين من دون‬ ‫دين‬
‫‪........................................................202‬حنفي عقيده‬

‫ِن هللا في‬

‫من يفعل ذلك‪ ،‬فليس م‬ ‫المؤمنين‪ ،‬فإنه َ‬
‫شيء‪ ،‬يعني بذلك‪ :‬فقد برئ من هللا‪ ،‬وبرئ هللا منه‬
‫بارتداده عن دينه‪ ،‬ودخوله في الكفر‪".‬‬
‫يعنې ‪ :‬ای مؤمنانو کفار مه نيسئ په مدد‬
‫کولو او مالټر سره‪ ،‬داسې چې د هغوی مواالت‬
‫(دوستي او مدد) وکړئ او دا چې د هغوی دين‬
‫ظاهر او مسلط شي پر مسلمانانو پرته له‬
‫مؤمنانو‪ ،‬او هر څوک چې دا (کار) وکړي نو د‬
‫(له دوستۍ) څخه (ورته) څه نشته (خپلې‬ ‫هللا‬
‫اړېکې يې له هللا سره وشلولې)‪ .‬پس په تحقيق‬
‫هغه له هللا خپلې اړېکې پرې کړې او هللا تعالی له‬
‫هغه نه خپلې اړېکې وشلولې په سبب د ارتداد‬
‫او کفر سره‪.‬‬
‫ْ‬
‫من‬‫ََ‬
‫او سعدي رحمه هللا پخپل تفسير کې ليکي ‪[:‬و‬
‫ن] (الممتحنة‪:‬‬‫ُوَ‬
‫لم‬‫َّاِ‬
‫ُ الظ‬
‫هم‬‫ِكَ ُ‬ ‫ُ َ‬
‫ولئ‬ ‫َأ‬ ‫ُم‬
‫ْ ف‬ ‫ْك‬
‫ِن‬‫ْ م‬
‫هم‬ ‫َو‬
‫َلُ‬ ‫َ‬
‫يت‬
‫‪:)۹‬‬
‫" إن الظلم يكون بحسب التولي‪ ،‬فإن كان‬
‫ً عن اإلسالم‪.‬‬
‫ً مخرجا‬
‫ً كان ذلك كفرا‬
‫ً تاما‬
‫توليا‬
‫وقال" ‪:‬ألن التولي التام يوجب االنتقال إلى‬
‫دينهم‪ ،‬والتولي القليل يدعو إلى الكثير‪ ،‬ثم‬
‫د منهم‪".‬‬‫ً‪ ،‬حتى يكون العبُ‬
‫ً فشيئا‬
‫يتدرج شيئا‬
‫يعنې‪ :‬ظلم د کفر د مرستې‪ ،‬محبت او دوستي‬
‫په انډول دی‪ ،‬کچېرې دا مواالت (دوستي او‬
‫مدد) پوره او تام وي (چې په زړه کې د کفر‬
‫عقائد او پر مسلمانانو د کفر سلطه او قانون‬
‫خوښوي) دا کفر دی او وتل دي له اسالم څخه‪.‬‬
‫او وايي‪ :‬تام مواالت واجبوي ګرځيدل د هغوی‬
‫دين ته (کفر ته)‪ ،‬او لږ مواالت بلنه کوي‬
‫ډيرو ته‪ ،‬بيا ورو ورو پورته کيږ او بالخره‬
‫دا چې بنده د هغوی شي‪.‬‬
‫ً به نفسه‬ ‫ً للکفر وراضيا‬
‫أی اذا کان مستحسنا‬
‫ً‬
‫‪ ...‬من رضی بکفر نفسه کفر‪ ،‬أی اجماعا (شرح‬
‫فقه اکبر ‪ /‬مال علی قاري ص ‪. )۴۸۴‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪203........................................................‬‬

‫‪ -۱۴‬د علم غيب دعوی او همدارنګه د علم غيب‬

‫د خبرو تصديق کفر دی‪ ،‬دا که ساحر‪ ،‬کاهن‬
‫وي‪ ،‬نجومي وي او بل څوک وي ‪.‬‬
‫و منها‪ :‬ان تصديق الکاهن و المنجم بما‬
‫يخبر من الغيب کفر‪ ،‬لقوله سبحانه وتعالی‪:‬‬
‫ِالَّ‬
‫َ إ‬ ‫َي‬
‫ْب‬ ‫ض ْ‬
‫الغ‬ ‫َاألَر‬
‫ِْ‬ ‫َاتِ و‬
‫َاو‬
‫ِي السَّم‬ ‫من ف‬‫ُ َ‬‫لم‬ ‫َْ‬ ‫يع‬‫ُل الَّ َ‬ ‫[ق‬
‫ُ ‪( ]..‬النمل ‪. )۶۵:‬‬ ‫َّ‬
‫اَّلل‬
‫َ‬
‫من أتي‬ ‫و لقوله رسول هللا صلی هللا عليه وسلم‪َ« :‬‬
‫لي‬ ‫ََ‬ ‫ََ‬
‫ل ع‬‫َا أنز‬‫َر بم‬ ‫َد كف‬‫َق‬
‫ل ف‬ ‫ُوُ‬ ‫َا َ‬
‫يق‬ ‫ه بم‬‫ََ‬‫دق‬ ‫َص‬
‫ََّ‬ ‫ً ف‬ ‫َا‬‫ِن‬
‫كاه‬
‫َّ‬
‫َ سَلم»‬ ‫ِ و‬ ‫َ‬
‫َليه‬‫َلي هللا ع‬‫َّ‬‫ٍ ص‬ ‫َّد‬
‫َم‬ ‫مح‬ ‫ُ‬
‫(حاشيه ابن عابدين ‪ ،۲۴۲/۴‬شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علی قاري ص‬
‫‪. )۴۱۶‬‬
‫ابن عابدين د صاحب هدايه په حواله ليکي ‪:‬‬
‫هر چې علم نجوم دی پس هغه پخپل ذات کې ښه‬
‫دی بد نه دی کوم چې د حساب د قسم څخه وي او‬
‫دا حق دی لکه په قرآنکريم چې راغلي {الشمس‬
‫والقمر بحسبان} د نجوم کوم علم چې د ستورو‬
‫له حرکاتو او افالکو څخه بحث کوي کوم چې د‬
‫هللا تعالی په قضاء او قدرت سره حرکت کوي نو‬
‫دا جايز دی لکه طبيب چې د علم په ذريعه د‬
‫يو کس په جوړوالی او مرض باندې حکم کوي‪،‬‬
‫مګر که څوک د هللا تعالی په قضا عقيده ونلري‬
‫او پخپله د غيب دعوی کوي دا کفر دی (حاشيه ابن‬
‫عابدين ‪.)۲۴۳/۴‬‬
‫حکم د هغه چا چې مسلمان ته ووايي ای کافره !‬
‫په حديث شريف کې راغلي دي‪ :‬إذا كفر الرجل‬
‫أخاه‪ ،‬فقد باء بها أحدهما » (رواه مسلم)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هر چا چې خپل مسلمان ورور په کفر‬
‫ً يو د هغوی به په هغه‬ ‫باندې متهم کړ يقينا‬
‫باندې اخته کيږي او د هغه ګناه د هغوی نه د‬
‫يو کس په غاړه کيږي‪.‬‬
‫د جمهورو فقهاؤ قول دادی چې په پورته‬
‫حديث شريف کې د کفر کلمه حقيقي کفر نه دی‬
‫‪........................................................204‬حنفي عقيده‬

‫بلکي د جرم‪ ،‬ګناه او حرمت د وجې ده‪ ،‬خو‬

‫داسې ويل سخته ګناه ده (تحفة الفقهاء ‪. )۲۳۱/۲‬‬
‫د لمانځه د تارک حکم‪:‬‬
‫د فقهاء کرامو په دې باندې اتفاق دی که‬
‫څوک د انکار د وجې لمونځ‪ ،‬زکات‪ ،‬روژه او حج‬
‫ترک کړي مرتد دی‪ ،‬مګر که څوک يې د غفلت او‬
‫سستی له وجې ترک کړي په دې اړه دری اقوال‬
‫دي‪.‬‬
‫اول قول‪ :‬د احنافو په نزد څوک چې د سستی له‬
‫وجې لمونځ نه کوي کافر کيږي نه بلکي فاسق‬
‫دی هغه به تر هغه پورې بندي کيږي څو توبه‬
‫وباسي او لمونځ وکړي (ابن عابدين ‪. )۳۵۲ /۱‬‬
‫دوهم قول‪ :‬د امام احمد او ځينو شافعيه فقهاؤ‬
‫دی چې هغه به د ارتداد په سزا قتل کيږي‪.‬‬
‫دريم قول‪ :‬د امام مالک‪ ،‬امام شافعي او حنابله د‬
‫ځينو فقهاؤ دی چې هغه کافر کيږي نه خو‬
‫سزا يې قتل دی‪ ،‬مرتد نه دی لکن دا چې د‬
‫لمونځ ترک کول ستر جرم دی نو د هغه سزا‬
‫‪( .‬برنامج الموسوعة الفقهية (‪)۱۸۷/۲۲‬‬ ‫قتل دی‬
‫د تکفير په حکم کې احتياط‬
‫په يو کس باندې د کفر حکم کول سخته‬
‫خطرناکه او د احتياط څخه ډکه مسئله ده په‬
‫دې باره کې د اهل سنت و الجماعت مذهب وسط‬
‫دی چې وايي‪ :‬مونږ اهل قبله ته هيڅکله کافر‬
‫نشو ويالی او نه هم څوک په ګناهونو کافر ګڼو‬
‫بلکي د اهل سنت و الجماعت مذهب د کفر او‬
‫ارتداد ثابتولو لپاره شرايط وضع کړی دي‪،‬‬
‫مثالً که څوک حرام حالل وګڼي‪ ،‬د کوم مؤمن به‬
‫شي څخه انکار وکړي د هغه د کفر او ارتداد‬
‫ثابتولو لپاره پوره تحقيق پکار دی په هغه‬
‫څه کې چې کوم د کفر موانع بلل کيږي لکه‪:‬‬
‫جهل‪ ،‬اکراه‪ ،‬تأويل او نور ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪205........................................................‬‬

‫ځکه د تحقيق‪ ،‬حجت او دليل پرته په يو‬

‫مسلمان باندې د کافر حکم کول سخت سخرناک دي‬
‫‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمائلي دي‪ «:‬إذا‬
‫كفر الرجل أخاه‪ ،‬فقد باء بها أحدهما» (رواه‬
‫مسلم)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬هر چا چې خپل مسلمان ورو په کفر‬
‫ً يو د هغوی به په هغه‬ ‫باندې متهم کړ يقينا‬
‫باندې اخته کيږي او د هغه ګناه د هغوی نه د‬
‫يو کس په غاړه کيږي‪.‬‬
‫پورته چې مونږ د ارتداد کوم اسباب ولوستل‬
‫عمومي دي مګر په يو معين شخص د دغو اسبابو‬
‫حکم ثبوت‪ ،‬دليل او حجت غواړي ‪.‬‬
‫مثال ‪:‬‬
‫زمونږ عقيده ده چې که هر څوک د هللا تعالی‬
‫په عذاب ورکولو کې شک وکړي کافر دی مګر که‬
‫دا حکم يو معين شخص ته متوجه شي تحقيق او‬
‫حجت ته اړتيا لري د هغه شک خو به د جهل‪،‬‬
‫تأويل‪ ،‬اکراه او بل څه په وجه نه وي ‪.‬‬
‫حذيفه رضی هللا عنه له رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم څخه روايت نقل کړی دی چې فرمايي ‪:‬‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫الحياة‬ ‫َ ْ‬ ‫ِن‬‫يئسَ م‬ ‫َّا َ‬‫َم‬‫َل‬‫ُ‪ ،‬ف‬‫ْت‬‫َو‬ ‫ُ ْ‬
‫الم‬ ‫َه‬‫َر‬ ‫ُالً ح‬
‫َض‬ ‫َج‬‫َّ ر‬
‫ِن‬ ‫«إ‬
‫ًا‬ ‫َ‬
‫َطب‬‫ِي ح‬ ‫ُوا ل‬ ‫َع‬‫ْم‬‫َاج‬ ‫ُّ ف‬‫مت‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِذا أنا ُ‬ ‫َ‬ ‫ه‪ :‬إ‬ ‫َ‬
‫هلُ‬ ‫َْ‬
‫َى أ‬ ‫ْص‬‫َو‬‫أ‬
‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ِذا أكلت‬ ‫َ‬ ‫َتى إ‬‫َّ‬ ‫ًا‪ ،‬ح‬ ‫َ‬
‫ِ ن ار‬ ‫ِيه‬ ‫دوا ف‬ ‫ُِ‬
‫ْق‬ ‫َ‬
‫َأو‬ ‫ًا‪ ،‬و‬ ‫ِير‬ ‫كث‬‫َ‬
‫َ‬ ‫ُ‬‫ُ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫ِي فامتحِشت‪ ،‬فخذوها‪،‬‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِلى عظم‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِي‪ ،‬وخلصت إ‬ ‫َ‬ ‫َلحم‬
‫ْ‬
‫ِي‬‫ُ ف‬‫ُوه‬ ‫ْ‬
‫َاذر‬ ‫ًا ف‬ ‫َاح‬ ‫ما ر‬ ‫ًْ‬
‫يو‬‫ُوا َ‬ ‫ُر‬ ‫َّ ْ‬
‫انظ‬ ‫ُ‬
‫ها‪ ،‬ثم‬ ‫ُوَ‬‫َن‬‫ْح‬‫َاط‬ ‫ف‬
‫َ‬ ‫ْ‬
‫َلت‬ ‫َ‬
‫َ فع‬ ‫ه‪ِ :‬‬
‫لم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫اَّللُ‪ ،‬فقال لُ‬ ‫ُ َّ‬ ‫َه‬‫َع‬ ‫َ‬
‫َلوا‪ ،‬فج‬
‫َم‬ ‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ‪ ،‬ففع‬ ‫َم‬ ‫ْ‬
‫الي‬
‫ُ‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫اَّللُ له»‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِك‪ ،‬فغفر‬ ‫َ‬ ‫َ‬‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِن خشيت‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِك؟ قال‪ :‬م‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َل‬‫ذ‬
‫(بخارى‪)3452:‬‬
‫يو سړی د مرګ په حالت کې وو‪ ،‬کله چې د‬
‫خپل ژوند څخه نا هېلی شو خپلې کورنۍ ته يې‬
‫داسې وصيت وکړ‪ :‬کله چې زه مړ شوم‪ ،‬پر ما‬
‫باندې ډير خاشاک جمع کړئ او زما جسد ته‬
‫‪........................................................206‬حنفي عقيده‬

‫اور واچوئ داسې چې غوښې مې له مينځه الړې‬

‫شي او هډوکو ته ورسيږي او ما په پوره توګه‬
‫وسوځوي بيا مې هډوکي واخلئ او د ژرندې په‬
‫وسيله يې ميده کړئ بيا داسې يوې ورځې ته‬
‫انتظار شئ چې باد وي او هغه په درياب کې‬
‫تيت کړئ‪ ،‬هغوی همداسې وکړل‪ ،‬هللا تعالی هغه‬
‫جمع کړل او ورته يې وفرمايل‪ :‬ولی دې داسې‬
‫وکړل؟ ويې ويل د تا د وېرې له وجې او‬
‫بالخره هللا تعالی هغه وبښلو ‪.‬‬
‫نومړي سړي په آخرت او بيا ژوندې کېدو‬
‫ايمان لرلو مګر هغه په دې باره کې جاهل او‬
‫ناپوهه وو او داسې ګمان يې وکړ که دا کار‬
‫وکړم زما څخه به پوښتنه ونشي او ده دا کار‬
‫د هللا د وېرې په وجه کړی وو ‪.‬‬

‫د تکفير په حکم کې د احتياط کولو په باره کې د فقهاؤ اقوال ‪:‬‬

‫ابن عابدين رحمه هللا وايي‪ :‬د کفارو پنځه‬
‫اصناف دي‪ :‬هغه چې د هللا تعالی د خلقت څخه‬
‫منکر دي لکه دهرين‪ ،‬او هغه چې د هللا تعالی د‬
‫وحدانيت څخه منکر دي لکه‪ :‬مجوسيان او‬
‫مشرکين‪ ،‬او هغه چې په وحدانيت اعتقاد لري‬
‫مګر د رسوالنو څخه منکر دي لکه‪ :‬فالسفه‪ ،‬او‬
‫هغه چې د ټولو (د هللا تعالی د وجود او رسالت)‬
‫دواړو څخه منکر دي او هغه چې يوازې د رسول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم د رسالت څخه منکر دي‬
‫بيا وايي‪ :‬او پوه شه چې په مسلمان باندې‬
‫به د کفر حکم نه کوئ امکان لري د هغه د‬
‫خبرې اړخ په يو ښه اړخ پورې اړه ولري چې د‬
‫هغه په کفر کې اختالف وي ولو که په ضعيف‬
‫روايت هم وي (الدر مع ردالمحتار ‪. )۲۸۷/۳‬‬
‫همدارنګه ابن عابدين رحمه هللا وايي ‪:‬‬
‫يو مسلمان په بد کالمۍ او بد ګفتارۍ مه‬
‫کافر کوئ‪ ،‬ځکه امکان لري د هغه په خبره کې‬
 ‫حنفي عقيده ‪207........................................................‬‬

‫څه تأويل وي‪ ،‬داسې چې امکان لري دا تأويل د‬

‫هغه د بدو اخالقو او قبيح معامالتو نتيجه وي‬
‫او د اسالم پر بنا نه وي نو نه ښايي چې په‬
‫هغه باندې د کفر حکم وشي (درالمحتار ‪. )۲۱۹/۳‬‬
‫ً‬
‫صاحب د البحر الرائق وايي‪ :‬او يقينا ما‬
‫پخپل ځان باندې دا الزام کړې دی چې زه به‬
‫په هغه څه کې فتوی نه ورکوم د کوم شي په‬
‫کفر کې چې مشائخو اختالف کړی وي ‪.‬‬
‫قاضي خان پخپله فتاوی کې وايي‪ :‬کچېرې څوک‬
‫په غلطۍ سره د کفر کلمه له ژبې وباسي نه‬
‫کافر کيږي مګر دا چې په قصد سره وي ‪.‬‬
‫ابن حجر الهيثمي شافعي رحمه هللا وايي‪ :‬پر‬
‫چا باندې به تر هغه د کفر حکم نه کيږي تر‬
‫څو د هغه تفسير او تحقيق نه وي شوی‪ ،‬تر څو‬
‫د هغه نه پوښتنه وشی چې قصد او مطلب يې څه‬
‫وو‪ ،‬که يې قصد کفر وو‪ ،‬نو کفر به وي او که‬
‫بل څه وو نو نه کافر کيږي (الفتاوی الکبری ‪.)۲۳۹/۴‬‬
‫عالمه القاري د ابن حجر رحمه هللا نه نقل کوي‬
‫چې هغه وايي‪ :‬د اکثرو پخوانيو او معاصرو‬
‫علماء په نزد صحيح قول دا دی چې‪ :‬اهل بدعت‬
‫او اهل هوا نه کافر کيږي بلکي په صريح کفر‬
‫سره نه په الزام سره ‪( ...‬شرح المشکاة لعلي‬
‫القاري)‪.‬‬
‫عالمه القاري رحمه هللا وايي ‪:‬‬
‫کوم فرعي مسائل چې په هغو کې صحابه کرامو‬
‫رضوان هللا تعالی عليهم او أئمه کرامو اختالف‬
‫کړی ځکه چې د اختالفي مسائلو دالئل قطعي نه‬
‫بلکي ظني وي او ظني دالئل د صحيح او خطاء تر‬
‫مينځ څرخيږي ‪.‬‬
‫پس هيڅ څوک دې د کفر‪ ،‬ګمراهۍ او فسق حکم‬
‫نه لګوي‪ ،‬ځکه چې دا په فرعي مسائلو کې‬
‫اختالف دی نه په اصلي کې ‪.‬‬
‫‪........................................................208‬حنفي عقيده‬

‫پس مونږ هميشه دغه د هللا تعالی قول ذکر کوو‬

‫ُوا‬ ‫ْل‬
‫ِح‬ ‫َص‬
‫َأ‬‫ٌ ف‬‫ْو‬
‫َة‬ ‫ِخ‬‫ن إ‬‫ُوَ‬‫ِن‬‫ْم‬‫ُؤ‬ ‫َا ْ‬
‫الم‬ ‫َِّ‬
‫نم‬ ‫چې فرمايي ‪[:‬إ‬
‫ُوَ‬
‫ن] (الحجرات‬ ‫ْح‬
‫َم‬ ‫تر‬ ‫ُم‬
‫ْ ُ‬ ‫لك‬‫ََّ‬
‫اَّللَ َلع‬
‫ُوا َّ‬ ‫َ َّ‬
‫اتق‬ ‫ُم‬
‫ْ و‬ ‫َو‬
‫َْ‬
‫يك‬ ‫َخ‬
‫َ أ‬
‫ْن‬ ‫َ‬
‫بي‬
‫‪. )۱۰:‬‬
‫ً چې مؤمنان ټول په دين کې‬ ‫ژباړه ‪:‬يقينا‬
‫سره وروڼه دي نو پس صلح او جوښت کوئ تاسې‬
‫په مينځ د وروڼو خپلو کې او ويرېږئ له هللا‬
‫تعالی څخه ښايې چې پر تاسې رحم وشي ‪.‬‬
‫(شرح فقه اکبر لقاري المکي ص ‪)۵۳۴‬‬
‫د کفر موانع‬
‫مخکې مو وويل چې پر چا د دليل پرته د‬
‫کفر حکم کول سخت خطرناک دي ‪.‬‬
‫د دليل او حجت پرته نه د چا تکليف او‬
‫سزا شته او نه هم د کفر حکم لګول ‪.‬‬
‫َ‬ ‫ِب‬
‫ِين‬ ‫َذ‬
‫مع‬ ‫ُن‬
‫َّا ُ‬ ‫ََ‬
‫ما ك‬‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ً] (االسراء‪.)۱۵ :‬‬ ‫َ ر‬
‫َسُوال‬ ‫َث‬
‫ْع‬‫نب‬‫َّى َ‬‫َت‬
‫ح‬
‫ژباړه‪ :‬او نه يو مونږ عذاب ورکوونکي‬
‫(هيڅ طائفې ته) تر هغه پورې چې وليږو کوم‬
‫رسول ( چې الره د توحيد او شريعت ورته بيان‬
‫کړي) ‪.‬‬
‫د کفر د حکم موانع په الندې ډول دي‪:‬‬
‫اول جهل‪ :‬کيدای شي يو کس د هللا تعالی په حکمونو‬
‫پوه نه وي په يوه کفري ټولنه کې استوګن‬
‫وي يا د بې علمه او جاهلو خلکو په مينځ‬
‫اوسېدلی وي او داسې مسلمانان ډير شته چې‬
‫هغه د جهل او ناپوهۍ په ټولنو کې اوسيږي‬
‫نو په داسې کس باندې د مرتد حکم ډير سخت‬
‫وي بلکي پوره تحقيق غواړي‪.‬‬
‫مګر جهل هغه وخت عذر بلل کيږي چې د خپل‬
‫توان او وس موافق يې د جهل لرې کولو‪ ،‬علم‬
‫حاصلولو او يا د کوم عالم څخه پوښتنه کولو‬
‫ته هيڅ الس رسی نه وي شوی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪209........................................................‬‬

‫َِلَ‬
‫ه‬ ‫ه َالإ‬ ‫ََّ‬
‫نُ‬ ‫ْ أ‬ ‫َْ‬
‫لم‬ ‫َاع‬‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪[:‬ف‬
‫ِناتِ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِين والمؤم‬ ‫َ‬ ‫ْم‬
‫ِن‬ ‫ُؤ‬ ‫َلْ‬
‫ِلم‬ ‫ِكَ و‬
‫نب‬ ‫ْ لَ‬
‫ِذْ‬ ‫ِر‬‫ْف‬‫َغ‬
‫َاسْت‬ ‫ال َّ‬
‫اَّللُ و‬ ‫َِّ‬
‫إ‬
‫ْ])(محمد‪.)۱۹:‬‬ ‫ُم‬
‫َاك‬ ‫ْ‬
‫مثو‬‫ََ‬
‫ْ و‬‫ُم‬
‫َك‬ ‫ََّ‬
‫لب‬ ‫َق‬ ‫ُ ُ‬
‫مت‬ ‫َ‬
‫ْلم‬ ‫اَّللُ َ‬
‫يع‬ ‫َ َّ‬‫و‬
‫ژباړه‪ :‬نو (ای پيغمبره!) پوه شه چې نشته‬
‫هيڅ الئق د عبادت مګر يوازې هللا دی او مغفرت‬
‫بښنه غواړه د ګناه خپلې او د پاره د‬
‫مؤمنانو سړيو او مؤمنانو ښځو او هللا ته معلوم‬
‫دی ځای د ګرځېدو ستاسې او ځای د هستوګنې‬
‫ستاسې‪.‬‬
‫َ‬
‫هل‬ ‫َ‬ ‫ُ‬
‫َاسْألوا أْ‬‫َ‬ ‫او هللا سبحانه وتعالی فرمايي ‪[:‬ف‬
‫ن])االنبياء‪.)۷:‬‬‫ُوَ‬
‫لم‬‫َْ‬
‫تع‬‫ْ َال َ‬
‫ُم‬‫ْت‬‫ُن‬
‫ن ك‬‫ِْ‬
‫ِ إ‬‫ْر‬ ‫ِك‬
‫الذ‬
‫ژباړه‪ :‬پس پوښتنه وکړئ له خاوندانو د ذکر‬
‫(علماؤ) څخه کچېرې تاسې نه پوهيږئ ‪.‬‬
‫و قد صرح قاضي خان في فتاواه بان الخاطیء‬
‫ً لم يکون‬ ‫اذا جری علی لسانه کلمة الکفر خطا‬
‫ً‬
‫ً عند الکل‪ ،‬بخالف الهازل ان يکون قصدا‬ ‫کفرا‬
‫(شرح فقه اکبر للمکي ص ‪. )۴۴۶‬‬
‫او قاضي خان پخپله فتاوی کې دا نظر ورکړی‬
‫چې‪ :‬کچېرې غلطي کوونکی کله د خپلې ژبې څخه‬
‫په غلطی او خطاء سره د کفر کلمه ووايي نه‬
‫کافر کيږي په نزد د ټولو مګر دا چې په قصد‬
‫سره وي ‪.‬‬
‫مګر که څوک قصدا د کبر او عناد او د حق‬‫ً‬
‫ً ځان نه پوهوي‬ ‫څخه د مخ اړولو په مقصد قصدا‬
‫نو د داسې کس لپاره جهل او ناپوهي عذر نه‬
‫بلل کيږي ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ِن كل‬
‫ِ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬‫ُ‬
‫ْشر م‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬‫َ‬
‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬ويوم نح‬
‫َّى‬
‫َت‬‫ن *ح‬‫ُوَ‬
‫َع‬‫يوز‬‫ْ ُ‬‫هم‬‫َُ‬
‫َا ف‬ ‫ِن‬‫يات‬‫ََ‬
‫ِآ‬‫ُ ب‬ ‫َذ‬
‫ِب‬‫يك‬‫ْ ُ‬‫َّن‬
‫ِم‬ ‫ْج‬
‫ًا م‬ ‫َو‬‫ٍ ف‬
‫مة‬‫َُّ‬
‫أ‬
‫ُ‬ ‫ُ‬
‫ْ تحِيطوا‬ ‫َ‬
‫َلم‬‫ِي و‬ ‫يات‬ ‫َ‬
‫ِآَ‬‫ْ ب‬ ‫ُ‬
‫بتم‬ ‫َّ‬‫َ‬‫َ‬ ‫َ‬
‫ءوا قال أكذْ‬‫َ‬ ‫َاُ‬‫ِذا ج‬‫َ‬ ‫إ‬
‫َ‬ ‫ُ‬‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِلما أم ماذا كنتم تعملون] (النمل ‪.)۸۴-۸۳:‬‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِها ع‬ ‫ب‬
‫ژباړه ‪:‬او هغه ورځ را ياد کړه چې مونږ به‬
‫د هر امت هغه خلک چې زمونږ آيتونه يې درواغ‬
‫ګڼل ژوندي را پورته ‪ .‬او بيا به ټول سره يو‬
‫‪........................................................210‬حنفي عقيده‬

‫ځای تم شي ‪ .‬تر څو ټول راشي‪ ،‬نو رب به يې‬

‫ورته ووايي‪ :‬آيا تاسې زما آيتونه درواغ‬
‫ګنلې وو؟ په داسې حال کې چې هغه مو تر‬
‫بشبړې علمي څيړنې الندې نه وو راوستلي؟ او‬
‫آيا تاسې څه کړنه درلوده؟‬
‫َا َلم‬
‫ْ‬ ‫ِم‬
‫بوا ب‬ ‫ََّ‬
‫ذُ‬ ‫ْ ك‬‫بل‬‫او همدارنګه فرمايي ‪َ[:‬‬
‫َ‬
‫ذب‬‫ََّ‬
‫ِكَ ك‬‫ََ‬
‫ذل‬‫ه ك‬ ‫ِ ُ‬
‫يلُ‬ ‫ْو‬
‫تأ‬‫ْ َ‬
‫ِم‬ ‫ْت‬
‫ِه‬ ‫يأ‬ ‫ََلم‬
‫َّا َ‬ ‫ِ و‬ ‫ِه‬ ‫ِعْ‬
‫ِلم‬ ‫ُوا ب‬ ‫يحِيط‬ ‫ُ‬
‫ُ‬
‫َة‬‫ِب‬‫َاق‬ ‫َ‬
‫َ كان ع‬‫َ‬ ‫ْف‬ ‫َ‬
‫ْ كي‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ْ فانظر‬ ‫ِم‬‫ِه‬‫ْل‬ ‫َ‬
‫ِن قب‬ ‫ْ‬ ‫ِين م‬‫َ‬ ‫َّ‬
‫الذ‬
‫َ] (يونس‪.)۳۹‬‬ ‫ِين‬‫لم‬‫َّاِ‬‫الظ‬
‫ژباړه ‪:‬بلکي هغه څه يې درواغ وګڼل چې‬
‫پوهه يې نه ده ورته رسيدلې او نه يې تر‬
‫اوسه د هغه مفهوم په سترګو ليدلی دی ‪ .‬له‬
‫دوی نه وړاندې خلکو هم همدا وړ د درواغو‬
‫نسبتونه کړی وو نو وګوره چې بالخره د‬
‫ظالمانو پای څه شو؟‬
‫د ځينو فقهاء کرامو په نزد د هللا تعالی په‬
‫وجود او وحدانيت نه پوهېدل عذر نشي کيدای‬
‫ځکه دې مسئلې ته د هر انسان سالم فطرت ځواب‬
‫ويالی شي ځکه چې انسان په همدې فطرت باندې‬
‫پيدا شوی دی ‪.‬‬
‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬وإذ أخذ ربك من‬
‫بني آدم من ظهورهم ذريتهم وأشهدهم على‬
‫شهدنا‬ ‫بلى‬ ‫قالوا‬ ‫بربكم‬ ‫ألست‬ ‫أنفسهم‬
‫‪(]...‬اعراف ‪. )۱۷۷‬‬
‫ژباړه‪ :‬او کله چې ستا رب د آدم د اوالدې‬
‫له شاګانو څخه د هغوی ځوځات راويستلو او‬
‫بيا يې پخپلو ځانو شاهدان نيولي وو ‪ .‬چې‬
‫آيا زه ستاسې رب نه يم؟ ټولو ځواب ويلی وو‬
‫چې هو ته زمونږ رب يې په دې مو شاهدې ده ‪.‬‬
‫دوهم ‪ -‬تأويل د شرعي احکامو‪:‬‬
‫داسې چې يو کس شرعي احکام داسې تفسير او‬
‫معنی کړي چې مراد ترينه شرعه نه وي‪ ،‬پخپل‬
‫فهم کې خطا شي‪ ،‬ګمان کوي چې په حق دی مګر‬
 ‫حنفي عقيده ‪211........................................................‬‬

‫فهم او تأويل يې د شريعت خالف وي‪ ،‬لکه مرجئة‬

‫ډله‪ ،‬معتزله ډله او خوارج‪.‬‬
‫مګر هغه تأويل چې د شرعي احکام د تفسير‬
‫له مخې نه بلکي د خپلې رايې او هوا له مخې‬
‫وي د قبول وړ نه دی ‪.‬‬
‫دريم ‪ -‬اکراه او مجبوريت‪:‬‬
‫داسې چې پر کوم کس باندې ظالم مسلط شي او‬
‫د عذاب څخه د خالصون په نيت په ژبه باندې څه‬
‫د کفر کلمات ووايي مګر زړه يې په ايمان‬
‫مطمئن وي‪.‬‬
‫ُُ‬
‫ه‬ ‫َْ‬
‫لب‬‫َق‬‫ه و‬‫ْر‬
‫َِ‬ ‫ُك‬
‫ْ أ‬
‫من‬ ‫َِّ‬
‫ال َ‬‫لقوله سبحانه وتعالی‪[ :‬إ‬
‫َان‬
‫ِ] (النحل‪. )۱۰۶:‬‬ ‫ٌّ ب ْ‬
‫ِاإليم‬ ‫َئ‬
‫ِن‬ ‫ْم‬‫مط‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬مګر که په زوره کفر ته مجبور او‬
‫زړه يې په ايمان مطمئن وو نو بيا خير ‪.‬‬
‫او رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايلي دي‪:‬‬
‫“رفع عن أمتي الخطأ والنسيان وما استكرهوا‬
‫عليه “(رواه ابن ماجة والبيهقي) ‪.‬‬
‫يعنې زما د امت خطاء‪ ،‬هيره او اجبار نه‬
‫ليکل کيږي‪ ،‬يعنې څوک چې د خطاء‪ ،‬هيرې او‬
‫ً په هغه نه نيول‬ ‫اجبار له مخې څه وکړي شرعا‬
‫کيږي ‪.‬‬
‫ابن ابی شيبه له حسن څخه او عبدالرزاق‬
‫پخپل تفسير کې له معمر څخه نقل کوي چې ‪:‬‬
‫مسيلمه کذاب دوه کسان ونيول د هغوی څخه‬
‫يې يو کس ته وويل‪ :‬د محمد رسول هللا صلی هللا‬
‫عليه وسلم په باره کې څه وايې؟ هغه وويل‪:‬‬
‫محمد د هللا تعالی رسول دی ‪ .‬ويې ويل زما په‬
‫باره کې څه وايې؟ ويې ويل ته هم رسول يې ‪.‬‬
‫هغه کس يې خوشی کړ ‪ .‬بل ته يې وويل‪ :‬د محمد‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم په باره کې څه‬
‫وايې؟ هغه وويل‪ :‬محمد د هللا تعالی رسول دی ‪.‬‬
‫ويې ويل زما په باره کې څه وايې؟ هغه وويل‬
‫‪........................................................212‬حنفي عقيده‬

‫کوڼ يم ‪ .‬دری ځلې يې دا سوال تکرار کړ هغه‬

‫همدا ځواب ورکړ ‪ .‬مسيلمه هغه په قتل ورسولو‬
‫‪.‬‬
‫د دې دواړو کسانو خبر رسول هللا صلی هللا عليه‬
‫وسلم ته ورسيد‪ ،‬ويې فرمايل‪ :‬اول کس د هللا‬
‫تعالی له رخصت او اجازې څخه استفاده کړې او‬
‫دوهم کس حق ښکاره کړی دی او پر حق يې عمل‬
‫کړی دی ‪.‬‬

‫د اکراه او مجبوريت لپاره الندې شرطونه دي ‪:‬‬

‫مکره د هغه دفع کولو څخه عاجز وي‬ ‫‪ -۱‬دا چې ُ‬
‫و لو که فرار او تيښته هم وي ‪.‬‬
‫مکره غالب ګمان وي چې کچېرې‬ ‫‪ -۲‬دا چې د ُ‬
‫داسې ووايم نو زه به نجات تر السه کړم ‪.‬‬
‫‪ -۳‬فقط دومره ويل ورته جايز دي چې بالء‬
‫ورباندې دفع شي ‪.‬‬
‫‪ -۴‬کله چې زور ورنه لرې شو نو اسالم به‬
‫څرګندوي ‪.‬‬
‫‪ -۵‬داسې زور او عذاب چې هغه يې توان او‬
‫طاقت نلري لکه د کوم اندام پرې کول او يا‬
‫ډير سخت وهل‪.‬‬
‫څلورم ‪ -‬خطاء‪:‬‬
‫ً په بې فکری سره د کفر‬ ‫داسې چې يو کس سهوا‬
‫کلمات ووايي ‪.‬‬
‫َ‬
‫ُناح‬
‫ٌ‬ ‫ْ ج‬‫ُ‬
‫ْكم‬ ‫َ‬
‫َلي‬
‫ْسَ ع‬ ‫َ‬
‫َلي‬‫لقوله سبحانه وتعالی ‪[:‬و‬
‫ِ] (االحزاب‪. )۵:‬‬ ‫ِه‬ ‫ْ ب‬ ‫ُْ‬
‫تم‬ ‫َأ‬
‫ْط‬‫َخ‬‫َا أ‬ ‫ِيم‬‫ف‬
‫په پورته څلورو واړو حاالتو کې سړی معذور‬
‫بلل کيږي او په هغه باندې څوک د کفر ټاپه‬
‫نشي لګوالی ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪213........................................................‬‬

‫توبه‬
‫د توحيد او ايمان بيان وشو‪ ،‬د شرک بيان‬
‫وشو چې شرک د هللا تعالی په حق کې ستر ظلم دی‬
‫ځکه چې انسان هللا تعالی پيدا کړی هغه روزي‬
‫ورکوي او د هغه په هستۍ کې اوسيږي بيا چې د‬
‫هغه (جل جالله) سره بل څوک شريک نيسي په‬
‫رښتيا چې ستر ظلم دی‪ ،‬همدارنګه کفر چې د هللا‬
‫تعالی د وجود او سترې هستۍ څخه انکار دی‬
‫ستر ظلم او بغاوت دی او همداسې ټول ګناهونه‬
‫د هللا سبحانه وتعالی د مهربانه او مينه ناک‬
‫دربار څخه لوی بغاوت دی ‪.‬‬
‫سره د دغو ظلمونو او بغاوتونو مهربان‬
‫څښتن (جل جالله) ټولو بنده ګانو ته د توبې‬
‫او رجوع کولو الره پرانستې ده او خپلو ياغي‬
‫بندګانو ته په ډيره مهربانۍ سره ارشاد کوي‬
‫چې ‪:‬‬
‫ْ الَ‬ ‫ِه‬
‫ِم‬ ‫ُس‬ ‫َ‬
‫َلى أنف‬ ‫َ‬‫َفوا ع‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫ِين أسْر‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ِيَ الذ‬ ‫َاد‬‫ِب‬
‫يا ع‬ ‫[َ‬
‫ِيعا‬‫ً‬ ‫َم‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ُّ‬
‫ِر الذنوب ج‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫اَّللَ يغف‬
‫ِن َّ‬ ‫َّ‬ ‫ِ َّ‬
‫اَّللِ إ‬ ‫َ‬
‫ْمة‬ ‫َّ‬
‫ِن رح‬ ‫ُ‬
‫َطوا م‬‫ْن‬‫تق‬‫َ‬
‫ُ] (الزمر ‪.)۵۳‬‬ ‫َّحِيم‬
‫ُ الر‬ ‫ُور‬‫َف‬ ‫َ ْ‬
‫الغ‬ ‫ه ُ‬
‫هو‬ ‫نُ‬‫َِّ‬
‫إ‬
‫ژباړه‪ :‬ای زما بنده ګانو! کومو کسانو‬
‫چه پر خپلو ځانونو تېری کړی دی د هللا له رحمت‬
‫ًا هللا ټولی ګناوی بښي‬ ‫څخه مه ناهيلې کيږی يقين‬
‫هغه خو بښونکی اومهربان دی‪.‬‬
‫ً] څخه مطلب د کفر او شرک‬ ‫د [الذنوب جميعا‬
‫په شمول ټول ګناهونه دي‪ ،‬ابن کثير رحمه هللا‬
‫ليکي‪ :‬هذه اآلية الكريمة دعوة لجميع العصاة‬
‫من الكفرة وغيرهم إلى التوبة واإلنابة‪،‬‬
‫وإخبار بأن هللا يغفر الذنوب جميعا لمن تاب‬
‫منها ورجع عنها‪ ،‬وإن كانت مهما كانت وإن‬
‫كثرت وكانت مثل زبد البحر‪ .‬وال يصح حمل هذه‬
‫اآلية على غير توبة؛ ألن الشرك ال يغفر لمن لم‬
‫يتب منه (تفسير ابن کثير‪ ،‬سورة الزمر) ‪.‬‬
‫‪........................................................214‬حنفي عقيده‬

‫په دې باره کې نور آيتونه هم راغلي دي‬

‫چې ځېنې په الندې ډول دي ‪:‬‬
‫َ‬
‫مع‬ ‫ن َ‬ ‫ُوَ‬ ‫دع‬‫يْ‬‫َ ال َ‬ ‫ِين‬‫الذ‬‫َ َّ‬
‫قوله سبحانه وتعالی‪ :‬و‬
‫َ َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َّم‬
‫َر‬ ‫ِي ح‬ ‫َّ‬
‫ْسَ الت‬ ‫َّف‬
‫ن الن‬ ‫لوَ‬‫ُُ‬‫ْت‬ ‫َال َ‬
‫يق‬ ‫َ و‬‫َر‬‫ءاخ‬‫ها َ‬ ‫َِلً‬ ‫َّ‬
‫اَّللِ إ‬
‫ما‪،‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِك يلق أثاً‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫ِ وال يزنون ومن يفعل ذل‬ ‫ُ‬‫ْ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َق‬ ‫ْ‬
‫ِالح‬ ‫ِال ب‬ ‫إ‬
‫ِ‬
‫ِيه‬ ‫د ف‬ ‫لْ‬ ‫يخُْ‬
‫ََ‬‫ِ و‬ ‫مة‬‫َاَ‬ ‫ِي‬ ‫َ ْ‬
‫الق‬ ‫ْم‬‫يو‬‫ُ َ‬ ‫ذاب‬ ‫ََ‬ ‫ه ْ‬
‫الع‬ ‫ْ َلُ‬ ‫َاع‬
‫َف‬ ‫يض‬ ‫ُ‬
‫هانا (الفرقان ‪)69-68‬‬‫ً‬ ‫مَ‬ ‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬او هغه خلك چې نه بولي له هللا پرته‬
‫بل معبود او څوک نه وژني هغه چې حرام کړی‬
‫هللا مګر په حق سره‪ ،‬او نه کوي زنا او څوک چې‬
‫دا کار وکړي نو هغه ښکيل شو په ګناه کې دوه‬
‫چنده به وي هغه لره عذاب په ورځ د قيامت او‬
‫پروت به وي په هغه عذاب کې سپک شوی ‪.‬‬
‫او د دغو سترو جرمونو د بيان وروسته‬
‫ًا‬ ‫لح‬‫َاِ‬‫َالً ص‬ ‫َم‬‫َ ع‬ ‫ِل‬‫َم‬ ‫َ و‬
‫َع‬ ‫َآَ‬
‫من‬ ‫َ و‬ ‫تاب‬‫من َ‬ ‫ِالَّ َ‬
‫فرمايي‪ :‬إ‬
‫َّ‬
‫اَّللُ‬ ‫َاَ‬
‫ن‬ ‫َك‬‫َاتٍ و‬ ‫َسَن‬‫ْ ح‬ ‫ِم‬‫ِه‬ ‫َ‬
‫اَّللُ سَيِئات‬
‫َّ‬ ‫ُِ‬
‫ل‬‫َد‬‫يب‬‫ِكَ ُ‬ ‫ُو‬
‫َْلئ‬ ‫َأ‬ ‫ف‬
‫ًا (الفرقان ‪.)70-68‬‬ ‫َّحِيم‬
‫ًا ر‬ ‫غفور‬‫ُ‬ ‫َ‬
‫ژباړه‪ :‬مګر هغه کسان چې توبه ايستلې وي‬
‫او ايمان يي راوړی وي او ښه عمل يي کړی وي‬
‫د دغسې خلکو بدي به هللا (جل جال له) په ښو‬
‫واړوي او هللا (جل جال له) بخښونکی او مهربان‬
‫دی ‪.‬‬
‫او همدارنګه فرمايي ‪:‬‬
‫َّ‬
‫ِن النار‬
‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ِ م‬ ‫َ‬‫ْ‬
‫ِ األسفل‬ ‫ْ‬ ‫َّ‬
‫ِي الدرك‬ ‫َ ف‬ ‫ِين‬‫ِق‬‫َاف‬‫ُن‬ ‫َّ ْ‬
‫الم‬ ‫ِن‬‫[إ‬
‫بوا] (النساء‪:‬‬ ‫تاُ‬ ‫َ َ‬ ‫ِين‬ ‫ِال َّ‬
‫الذ‬ ‫ًا إ‬ ‫ِير‬ ‫نص‬‫ْ َ‬‫هم‬‫د َلُ‬ ‫ْ َ‬
‫تجَِ‬ ‫ََلن‬ ‫و‬
‫‪.)۱۴۶ ،۱۴۵‬‬
‫ژباړه‪ :‬بې شکه چې منافقان د اور په ډير‬
‫ښکته پوړ کې دي او ته به هيڅکله د دوی‬
‫لپاره مرستندوی ونه مومې‪ ،‬مګر هغه کسان چې‬
‫توبه وباسي (له نفاقه) ‪.‬‬
‫د پورته آيتونو څخه څرګنده شوه چې هللا‬
‫سبحانه وتعالی پخپل فضل او مهربانۍ د کفر‬
 ‫حنفي عقيده ‪215........................................................‬‬

‫او شرک‪ ،‬او ټولو ګناهونو څخه د خپلو ياغي‬

‫بندګانو رجوع او توبه قبلوي ‪.‬‬
‫خو په توبه کې بېړه کول پکار دي ځکه د‬
‫مرګ نيټه نا معلومه ده ‪.‬‬
‫ُ‬
‫ْبة‬ ‫َ‬ ‫َّ‬
‫ْستِ التو‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬
‫هللا سبحانه وتعالی فرمايي‪[ :‬ولي‬
‫ُ‬
‫هم‬ ‫دُ‬‫ََ‬‫َح‬ ‫َ أ‬ ‫َر‬‫َض‬‫َا ح‬ ‫َّى إ‬
‫ِذ‬ ‫َت‬‫َاتِ ح‬ ‫ن السَّيِئ‬ ‫لوَ‬‫َُ‬
‫ْم‬ ‫َ َ‬
‫يع‬ ‫ِين‬ ‫ِلذ‬‫لَّ‬
‫ُ] (النسآء ‪. )۱۸:‬‬ ‫ْت‬‫َو‬ ‫الم‬ ‫ْ‬
‫ژباړه‪ :‬خو د هغو کسانو توبه نشته چې د‬
‫مرګ تر غر‪ ،‬غرو بد کارونه کوي او چې مرګ‬
‫وويني وايي اوس مې په رښتيا توبه ده او د‬
‫هغوی توبه هم نشته چې په کفر مړه کيږي ‪ .‬د‬
‫دوی لپاره مونږ دردناک عذاب تيار کړی دی ‪.‬‬
‫د توبې او استفار فضيلت‬
‫توبه د کاميابی سبب دی ‪:‬‬
‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫َّ‬‫َ‬
‫ِنون لعلكم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬ ‫ُّ‬
‫ِيعا أيها المؤم‬‫َ‬ ‫ً‬ ‫َم‬ ‫َِلى َّ‬
‫اَّللِ ج‬ ‫بوا إ‬ ‫توُ‬ ‫َُ‬‫و‬
‫ن (‪ 31‬النور)‬‫ُوَ‬ ‫ِح‬ ‫ْل‬ ‫تف‬‫ُ‬
‫مؤمنانو! تاسی ټول د خپلو ګناهونو نه هللا‬
‫تعالی ته توبه وباسې ددي دپاره چې کامياب‬
‫شئ‬
‫توبه د عذاب څخه د نجات سبب ګرځي ‪:‬‬
‫ْا‬ ‫َّ‬
‫َلو‬ ‫يتو‬‫َ‬ ‫ِن َ‬ ‫ْ‬ ‫َإ‬
‫ْ و‬ ‫هم‬ ‫َ‬
‫ًا لُ‬ ‫ْر‬‫َي‬
‫يكُ خ‬ ‫بوا َ‬ ‫ُوُ‬‫يت‬‫ن َ‬ ‫َِ‬
‫إْ‬ ‫ف‬
‫ِ‬ ‫َ‬‫ِ‬ ‫َ‬ ‫ْ‬ ‫َ‬
‫ِي الدنيا واآلخرة‬ ‫َ‬ ‫ْ‬‫ُّ‬ ‫ِيما ف‬ ‫ً‬ ‫َ‬ ‫ً‬ ‫َ‬
‫َذبهم اَّلل عذابا أل‬
‫َ‬ ‫ُ‬‫َّ‬ ‫ُ‬ ‫ُ‬ ‫ْ‬ ‫ِ‬ ‫يع‬‫ُ‬
‫ٍ [التوبة‪. ]74 :‬‬ ‫ِير‬ ‫َ‬
‫ََال نص‬‫ِيٍ و‬ ‫ْ و‬
‫َل‬ ‫ِن‬‫ض م‬ ‫ِْ‬ ‫َ‬‫ِي ْ‬
‫األر‬ ‫ْ ف‬ ‫َ‬
‫ما لُ‬
‫هم‬ ‫ََ‬‫و‬
‫ژباړه‪(:‬اوس) که دوی توبه وکړي‪ ،‬دا به دوی‬
‫ته ښه وي او که مخ واړوي هللا پاک به دوی په‬
‫دنيا او آخرت کې په دردناک عذاب سره وکړوي‬
‫او دوی ته به د ځمکې پر مخ نه کوم دوست وي‬
‫او نه هم مرستندوی ‪.‬‬
‫هللا تعالی د بنده په توبه خوشحاليږي ‪:‬‬
‫ِم‬
‫ِ‬ ‫ة أنسِ بنِ مالكٍ األنصاري – خاد‬ ‫وعن أبي حمزَ‬
‫ل هللا‬ ‫َسُوُ‬ ‫ل ر‬ ‫َاَ‬ ‫ل‪ :‬ق‬ ‫َاَ‬‫ِ هللا صلی هللا عليه وسلم ق‬ ‫رسول‬
‫ْ‬
‫ِن‬ ‫ِ م‬ ‫ده‬ ‫ِْ‬‫َب‬
‫ِ ع‬ ‫َْ‬
‫بة‬ ‫َو‬‫ِت‬
‫ُ ب‬ ‫َح‬‫ْر‬‫صلی هللا عليه وسلم‪ :‬هللُ أف‬
‫‪........................................................216‬حنفي عقيده‬

‫َالة‬
‫ٍ‬ ‫ض ف‬ ‫َّ‬
‫أضلُ‬
‫ه في أرٍ‬ ‫ِ وقد‬
‫ِيره‬
‫بع‬ ‫ََ‬
‫لى َ‬ ‫َط‬
‫َ ع‬ ‫ُم‬
‫ْ سَق‬ ‫َح‬
‫َد‬
‫ِك‬ ‫أ‬
‫(متفق عليه)‪.‬‬
‫ژباړه‪ :‬له ابي حمزه انس بن مالک انصاری رضی‬
‫هللا عنه خادم رسول هللا صلی هللا عليه وسلم نه‬
‫عليه‬ ‫هللا‬ ‫صلی‬ ‫هللا‬ ‫رسول‬ ‫چه‬ ‫دی‬ ‫روايت‬
‫وسلم فرمايلی ‪:‬‬
‫چه د يوه کس نه په يوه دښته يا صحرا کې‬
‫خپل اوښ ورک شوی وي او هغه پيدا شي نو دغه‬
‫کس به څومره خوشحاليږي – بس هللا تعالی ددی‬
‫نه هم زيات د خپل بنده په توبه ويستلو‬
‫خوشحاليږي ‪.‬‬
‫د استغفار نه مطلب مغفرت يعنې بخښنه غوښتل او په ګناه اعتراب کول دي‬
‫‪:‬‬
‫ٌ‬ ‫ُ‬ ‫َ‬
‫اَّللَ غفور‬
‫َّ‬ ‫َّ‬
‫ِن‬‫اَّللَ إ‬
‫َّ‬ ‫ُوا‬ ‫ِر‬ ‫ْ‬‫َ‬
‫َاسْتغف‬ ‫قوله تعالی‪ :‬و‬
‫ٌ (المزمل ‪)20‬‬ ‫َّحِيم‬
‫ر‬
‫څخه بخښنه وغواړئ‬ ‫ژباړه‪:‬له هللا جل جالله‬
‫ً هللا جل جال له بخښونکی او مهربان دی ‪.‬‬ ‫يقينا‬
‫استغفار د نعمتونو د زيادت سبب دی ‪:‬‬
‫ْه‬
‫ِ‬ ‫َِلي‬
‫بوا إ‬ ‫توُ‬‫َّ ُ‬ ‫ثم‬‫ْ ُ‬‫ُم‬‫بك‬ ‫ََّ‬
‫ُوا ر‬ ‫ِر‬‫ْف‬
‫َغ‬‫ِ اسْت‬ ‫ْم‬‫َو‬ ‫يا ق‬‫ََ‬
‫و‬
‫َِلى‬
‫ة إ‬ ‫ُو‬
‫ًَّ‬ ‫ْ ق‬ ‫ُم‬‫دك‬‫ِْ‬
‫يز‬‫ََ‬‫ًا و‬ ‫َار‬ ‫در‬‫ِْ‬
‫ْ م‬‫ُم‬‫ْك‬ ‫ََ‬
‫لي‬ ‫ء ع‬ ‫َاَ‬ ‫ِ السَّم‬ ‫ْس‬
‫ِل‬ ‫ير‬‫ُ‬
‫َ [هود‪. ]52 :‬‬ ‫ِين‬‫ِم‬‫ْر‬
‫مج‬ ‫ْ‬
‫ْا ُ‬ ‫َّ‬
‫َلو‬‫َو‬‫تت‬‫ْ والَ َ‬
‫ُم‬ ‫َّت‬
‫ِك‬ ‫قو‬‫ُ‬
‫ژباړه‪ :‬ای زما قومه! له خپل رب څخه بخښنه‬
‫وغواړئ بيا هغه ته ور وګرځئ (توبه وباسئ)‬
‫څو له آسمانه پر تاسې شېبې‪ ،‬شېبې باران را‬
‫کوز کړي او ستاسې پر زور (نور) ځواک هم‬
‫زيات شي او د ګنهکارانو په څير مخ مه اړوئ‬
‫‪.‬‬
‫رسول هللا صلی هللا عليه وسلم فرمايي‪ :‬و هللا انی‬
‫استغفرو هللا و اتوبو اليه فی اکثر من سبعين‬
‫مرة (البخاري) ‪.‬‬
 ‫حنفي عقيده ‪217........................................................‬‬

‫په هللا جل جال له قسم چې زه په ورځ کې له‬

‫اويا ځلو زيات د هللا جل جال له څخه مغفرت‬
‫غواړم او د هغه دربار کې توبه وباسم ‪.‬‬
‫عن ابن عباس رضی هللا عنهما قال‪ :‬قال رسول‬
‫هللا صلی هللا عليه وسلم ‪ :‬من لزم االستغفار جعل هللا‬
‫ً و من کل هم فرجاو رزقه‬ ‫له من کل ضيق مخرجا‬
‫من حيث ال يحسب (سنن ابی داؤد) ‪.‬‬
‫چا چې استغفار کول پر خپل ځان الزم وګرځول‬
‫نو هللا جل جال له به ده ته د هرې سختۍ څخه د‬
‫خالصون الره پيدا کوي او د هر درد او غم څخه‬
‫به يې خالصوي او د داسې طرف نه به رزق ورکوي‬
‫چې د ده ګمان هم نه وي ‪.‬‬
‫و باهلل توفيق وصلى هللا على خير خلقه محمد وآله وصحبه وسلم اجمعين‬
‫حمدهللا شاکري‬
‫علم شرعي ‪ :‬األکاديمية االسالمية‬
‫علم عصري ‪ :‬انجنيري ‪ ،‬کابل پوهنتون‬

‫مأخذونه‬
‫‪ .1‬قرآنکريم – ترجمه او تفاسير‬
‫‪ .2‬کتب احاديث‬
‫‪ .3‬فقه اکبر ‪ /‬امام ابي حنيفه‬
‫‪ .4‬شرح فقه اکبر ‪ /‬مال علي قاري‬
‫‪ .5‬عقيده الطحاوية ‪ /‬امام طحاوي‬
‫‪ .6‬عقيده ‪ /‬األکاديمية االسالمي – دوکتور‬
‫سهل عتيبي‬
‫‪ .7‬شرح الطحاوية ‪ /‬محمد بن أبی العز‬
‫حنفي‬
‫‪ .8‬موسوعة الفقهية ‪ /‬هيئت علماء االسالم‬
‫‪ .9‬فقه اسالمي وادله ‪ /‬دوکتور وهبة‬
‫زحيلي‬
‫‪........................................................218‬حنفي عقيده‬

‫‪/‬‬ ‫حنيفه‬‫‪ .10‬اصول الدين عند ابی‬

‫دوکتور محمد عثمان الخميس‬
‫‪ .11‬مناقب ابی حنيفه ‪ /‬للمکي‬
‫‪ .12‬نواقض االيمان ‪ /‬دوکتور محمد بن‬
‫عبد هللا بن علي الوهيبي‬
‫‪ .13‬حاشيه ابن عابدين ‪ /‬محمد أمين بن‬
‫عمر بن عبد العزيز عابدين‬
‫‪ .14‬بحر الرائق ‪ /‬ابن نجيم مصری‬
‫‪ .15‬بدائع الصنائع ‪ /‬للکاساني‬
‫‪ .16‬کفايت المفتي ‪ /‬کفايت هللا دهلوي‬
‫‪ .17‬فتاوي اللجنة الدائمة ‪ /‬علماء‬
‫کبار حرمين‬
‫‪ .18‬فتاوي البلد الحرام ‪ /‬علماء حرم‬
‫شريف‬
‫‪ .19‬تبين الحقائق ‪ /‬للزيلعی الحنفي‬
‫‪ .22‬مجموع الفتاوي ‪ /‬ابن تيمية‬