T√ LEXIKON ZUR BYZANTINISCHEN GRÄZITÄT

ERICH TRAPP
¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ BfiÓÓ˘

Y ταν πριν απJ 30 και πλPον χρJνια @ρχισα να συλλPγω νPες και πολ, σπ@νιες
λPξεις απJ βυζαντιν@ κε2µενα, ευτυχOς δεν Iξερα ακJµη το µPγεθος του
εγχειρIµατJς µου. ∆ιJτι, αν το Iξερα, 2σως και να ε2χα παραιτηθε2 απJ το λεξι-
κογραφικJ µου ενδιαφPρον. Aρχ2ζοντας λοιπJν να διαβ@ζω Pγγραφα, µε σκοπJ
να τα χρησιµοποιIσω για την προσωπογραφ2α των ΠαλαιολJγων, που απJ τJ-
τε προετο2µαζα, δεν σκεφτJµουν ακJµη να αρχ2σω συστηµατικI λεξικογραφικI
εργασ2α. AυτJ Pγινε το 1974, Jταν, ας πο,µε, τελε2ωσε η προϊστορ2α και @ρχισε
η ιστορ2α του λεξικο, µου. TJτε αποφ@σισα να συλλPξω λεξικογραφικI ,λη απJ
τον Pνατο ως τον δPκατο πPµπτο αιOνα, για να συνεχ2σω Pτσι το Πατερικ! Λε-
ξικ! του Lampe και να γεφυρOσω το κενJ ως το λεξικJ του Kριαρ@, παραλε2-
ποντας, φυσικ@, τα δηµOδη κε2µενα των τελευτα2ων αιOνων του Bυζαντ2ου. Στη
συνPχεια Jµως συνPβησαν κ@ποιες βασικPς αλλαγPς. EδO παρουσι@ζω µερικο,ς
βασικο,ς σταθµο,ς στην εξPλιξη της λεξικογραφικIς δουλει@ς µου.
1. Aφο, ε2χα αποδελτιOσει τη σχετικI ,λη απJ τους τJµους 100 και εξIς της
Πατρολογας του Migne και ε2χα φτ@σει στον τJµο 140 (NικIτας Xωνι@-
της) –χρησιµοποιOντας βεβα2ως και τις νεJτερες και πληρPστερες εκδJ-
σεις των σχετικOν κειµPνων– απPφυγα να προχωρIσω µε τον 2διο τρJπο.
Tχοντας καταλ@βει το γιγαντια2ο µPγεθος του σχεδ2ου, αποφ@σισα, το
1981, να λ@βω υπJψη τα υστεροβυζαντιν@ κε2µενα, κυρ2ως µJνον Jταν ε2-
ναι εφοδιασµPνα µε χρIσιµα ευρετIρια.
2. Mεγ@λη σηµασ2α ε2χαν τα Pτη 1982 και 1985/1986, αφο, τJτε βρIκα εθε-
λοντPς αρχικ@ και ,στερα αµειβJµενους επιστηµονικο,ς συνεργ@τες.
3. Tο 1985 δηµοσιε,τηκε Pνα δοκ2µιο µε τα ως τJτε γνωστ@ µας λIµµατα του
στοιχε2ου «H». Aς σηµειωθε2 Jτι σIµερα ο αριθµJς τους Pχει αυξηθε2 απJ
300 σε περισσJτερα απJ 500, δηλαδI περ2που κατ@ εβδοµIντα τοις εκατJ!
4. X@ρη στην υποστIριξη διαφJρων ιδρυµ@των (Deutsche Forschungsgemein-
schaft, Österreichischer Fonds zur Förderung der wissenschaftlichen
Forschung, Österreichische Akademie der Wissenschaften) κατJρθωσα να
επεκτε2νω π@λι το πλα2σιο της αποδελτ2ωσης, συµπεριλαµβ@νοντας και
πολλPς λPξεις της πρωτοβυζαντινIς αλλ@ και αρκετPς της υστεροβυζαντινIς
περιJδου.

77
78 ERICH TRAPP

5. Kατ@ την πορε2α του Pργου διαπ2στωνα Jλο και περισσJτερο Jτι, απJ τα
βασικ@ λεξικ@, το µεν του Lampe ε2ναι λ2αν ατελPς, το δε των Liddell-
Scott σIµερα πρPπει να συµπληρωθε2 µε τη βοIθεια του αµερικανικο,
Thesaurus Linguae Graecae, Jπως τOρα γ2νεται και απJ την ισπανικI
οµ@δα του καθηγητI Adrados για το Diccionario Griego-Español.
6. Mεγ@λη σηµασ2α ε2χε το λεξικογραφικJ συµπJσιο που διεξIχθη το 1989
στη BιPννη, γιατ2 δJθηκε η δυνατJτητα να συζητηθο,ν πολλ@ λεξικογρα-
φικ@ προβλIµατα: λPξεις λατινικIς προPλευσης σε νοµικ@ κε2µενα, νPα κε-
ν@ στο Πατερικ! Λεξικ! του Lampe, η αξ2α των παπ,ρων για τη µεσαιωνι-
κI ελληνικI λεξικογραφ2α, ο λεξικολογικJς πλο,τος του ΘεοδOρου Στου-
δ2του, ιατρικI ορολογ2α, βυζαντινο2 λεξικογρ@φοι, λεξικογραφ2α και κριτι-
κI των κειµPνων, σ,νθεση λPξεων και @λλα.

Tπειτα απJ µια τPτοια εκτενI προετοιµασ2α, επιχε2ρησα πριν απJ µερικ@ χρJ-
νια να δηµοσιε,σω το Lexikon zur byzantinischen Gräzität (LBG), µολονJτι δι-
αισθ@νθηκα Jτι θα Pχει κεν@ και σφ@λµατα. aµουν Jµως σ2γουρος πως ο µε-
γ@λος και ως επ2 το πλε2στον, ως τOρα, @γνωστος λεξικολογικJς πλο,τος Pπρε-
πε να εκδοθε2, προκειµPνου να υπ@ρξει επιστηµονικI πρJοδος. Aς µου επιτρα-
πε2 να αναφPρω µερικο,ς αριθµο,ς σχετικ@ µε τη στατιστικI της συλλογIς: σI-
µερα Pχουν συλλεγε2 περ2που 60.000 λPξεις απJ σχεδJν 2.000 κε2µενα περ2που
160.000 σελ2δων, απJ τα οπο2α µJνο το Pνα τρ2το I 2σως λιγJτερα ε2ναι εφο-
διασµPνα µε χρIσιµο ευρετIριο. Yλα τα @λλα κε2µενα χρει@στηκε να διαβα-
στο,ν ε2τε απJ µPνα ε2τε απJ συνεργ@τες.
Yσον αφορ@ τη µPθοδο της λεξικογραφικIς εργασ2ας, θα µιλIσω πρOτα
για τη φ@ση της αποδελτ2ωσης. Tπρεπε να επιλεγο,ν οι παρακ@τω κατηγορ2ες
λPξεων απJ τα κε2µενα:
1. Yλες οι µεσαιωνικPς λPξεις που ε2τε δεν αναγρ@φονται καθJλου στα Λεξι-
κ@ των Liddel-Scott (και στο Συµπλρωµ0 του) και του Lampe ε2τε παρα-
δ2δονται µJνο απJ µ2α πηγI I ε2ναι γνωστPς µJνο απJ µαρτυρ2α µεταγενP-
στερου κειµPνου. ∆εν λαµβ@νονται Jµως υπJψη λPξεις που εφευρPθηκαν
απJ τους γραµµατικο,ς για να αποδε2ξουν τη δIθεν ετυµολογ2α τους.
2. ΛPξεις µε νPες σηµασ2ες – τον2ζω πως σε αυτJ τον τοµPα δεν µπορο,σε να
γ2νει τ2ποτε @λλο παρ@ να τεθε2 ο θεµPλιος λ2θος για µελλοντικI Pρευνα.
3. XρIσιµες διαφορετικPς αναγνOσεις απJ τα κριτικ@ υποµνIµατα των εκ-
δJσεων.
4. ΞPνες λPξεις µε εξελληνισµPνο τ,πο, Jχι Jµως απλPς µεταγραφPς.
5. Eπιθετικο2, επιρρηµατικο2 και ρηµατικο2 παραγωγικο2 τ,ποι κυρ2ων ονο-
µ@των, εκτJς ε@ν αυτο2 υπ@ρχουν Iδη στο Wörterbuch der griechischen
Eigennamen των Pape & Benseler.

78
T√ LEXIKON ZUR BYZANTINISCHEN GRÄZITÄT 79

6. MJνον πολ, σπ@νια γ2νονται αποδεκτPς συνδεδεµPνες λPξεις (π.χ. εξ!-

του), που συχν@ απαντο,ν σε Pγγραφα καθOς και σε κ@ποιες νεJτερες εκ-
δJσεις λογοτεχνικOν κειµPνων. Tο πρJβληµα αυτJ της µεσαιωνικIς ελ-
ληνικIς ορθογραφ2ας πρPπει να λυθε2 απJ @λλους στο µPλλον.

Aφο, Pτσι αποδελτιOθηκαν Jλες οι ενδιαφPρουσες λPξεις απJ τα κε2µενα, στη

συνPχεια ελPγχθηκε και συµπληρOθηκε η συλλογI, κατ@ την επεξεργασ2α του
καθενJς απJ τα οκτO τε,χη, µε β@ση τα ακJλουθα βοηθIµατα:
1. Τα µεγ@λα λεξικ@ Thesaurus Graecae Linguae (Stephanus-Hase-Dindorf)
και εκε2να των Du Cange και Sophocles.
2. MικρJτερες συλλογPς, κυρ2ως αθησα,ριστων λPξεων (Jπως αυτPς των
Kουµανο,δη, ΠεζJπουλου, Mανδηλαρ@, ∆ετορ@κη κτλ.) I ειδικOν γλωσ-
σαρ2ων (λ.χ. των Caracausi, Tougard, Renauld κτλ.).
3. Την αδηµοσ2ευτη συµπληρωµατικI ,λη για τον TGL, που τον περασµPνο
αιOνα συνPλεξε ο Emmanuel Miller, και βρ2σκεται στη δελτιοθIκη του και
σε προσωπικ@ του σηµειOµατα π@νω στο δικJ του αντ2τυπο του TGL
(cod. Par. Suppl. gr. 1203-11 και 1214-18).
4. Τον δ2σκο CD ROM του αµερικανικο, Thesaurus Linguae Graecae, το
σπουδαιJτερο βοIθηµα, µε το οπο2ο σIµερα ε2ναι δυνατJ να συµπληρω-
θο,ν σχεδJν Jλα τα κεν@ του ελληνικο, λεξιλογ2ου των Liddel-Scott και
Lampe ως τον Pκτο αιOνα I και ακJµη µεταγενPστερα.

Aφο, µε τPτοιον τρJπο η συλλογI µας αυξIθηκε και ολοκληρOθηκε περ2που

κατ@ ε2κοσι τοις εκατJ, Pγινε αντιπαραβολI µε λεξικ@ της νεJτερης ελληνικIς
(των Kριαρ@, Somavera, Σταµατ@κου, AνδριOτη, ∆ηµητρ@κου, λεξικ@ των δια-
λPκτων), Jπως και µε εκλεκτPς εργασ2ες που αφορο,ν την ορολογ2α (π.χ. Kου-
κουλPς, 1948-1957). O σκοπJς της σ,γκρισης αυτIς ε2ναι διττJς: αφενJς µεν
υποστηρ2ζεται η κατανJηση της σηµασ2ας και αφετPρου διαπιστOνεται η δι@ρ-
κεια µιας λPξης.
Mετ@ τα παραπ@νω @ρχισε η φ@ση της επεξεργασ2ας των ληµµ@των:
1. Tουλ@χιστον τρ2α τPταρτα των παραποµπOν, µPρος των οπο2ων πρPπει
πρOτα να εµπλουτιστε2 απJ τις νεοφανε2ς εκδJσεις, χρει@ζονται Pλεγχο
για να εξακριβωθε2 η σηµασ2α των σχετικOν λPξεων.
2. Oι παραποµπPς ταξινοµο,νται σηµασιολογικ@ και χρονολογικ@, Jσο αυ-
τJ ε2ναι δυνατJ.
3. Eν2οτε δ2νεται τµIµα της αλληλουχ2ας του λJγου, π.χ. παρατ2θεται Pνα
επ2θετο, ε@ν πρJκειται για ουσιαστικJ.
4. Σε ορισµPνες περιπτOσεις δεν µπορε2 να δοθε2 ακριβIς µετ@φραση, αλλ@
µJνον περ2φραση της σηµασ2ας.

79
80 ERICH TRAPP

5. Oι παραποµπPς στα κε2µενα δ2νονται κατ@ κανJνα συντοµευµPνα, µε

εξα2ρεση µικρOν και ως προς το λεξιλJγιο «@καρπων» κειµPνων, για τα
οπο2α παρατ2θενται I ο τ2τλος I ο εκδJτης I και τα δ,ο.
6. AπJ Pνα κε2µενο δεν αντλο,νται συνIθως περισσJτερες απJ δ,ο πα-
ραποµπPς.
7. Aν µια λPξη ε2ναι πολ, διαδεδοµPνη στη βυζαντινI εποχI, δ2δονται πα-
ραποµπPς µJνο στις παλαιJτερες µαρτυρ2ες.
8. H ετυµολογ2α δηλOνεται µJνο ε@ν µια λPξη ε2ναι ξPνης προPλευσης I αν,
ως δηµOδης, µπορε2 αναµφισβIτητα να αναφPρεται και σε λJγιο ελλη-
νικJ τ,πο. Eννοε2ται πως οι χιλι@δες των σαφPστατα σχηµατισµPνων
συνθPτων δεν χρει@ζονται υπJδειξη των συστατικOν µερOν τους.
9. Για Jρους απτOν αντικειµPνων (Realia) και των διαφJρων επιστηµOν
(βοτανικI, νοµικI, αστρολογ2α κτλ.) γ2νεται παραποµπI σε ειδικPς µε-
λPτες, Oστε να διευκολ,νεται η επεξεργασ2α του λIµµατος.
10. ΠαραποµπPς γ2νονται καµι@ φορ@ και σε χειρJγραφα, προπ@ντων Jσον
αφορ@ την ,λη που Pχει συλλPξει ο Miller απJ κε2µενα που µPχρι σIµερα
Pµειναν ανPκδοτα. MολονJτι, φυσικ@, ε2ναι αδ,νατο να γ2νει επιβεβα2ω-
ση των ληµµ@των αυτOν, αξ2ζει, κατ@ τη γνOµη µου, να µην αποκλε2ο-
νται, Jταν φα2νονται αξιJπιστα ως προς τον γλωσσικJ σχηµατισµJ τους.
11. Eν2οτε προτ@σσονται διορθOσεις I προτιµOνται οι αναγνOσεις των χει-
ρογρ@φων που οι εκδJτες απPρριψαν στο κριτικJ τους υπJµνηµα.
12. Φανερ@ παρεφθαρµPνες λPξεις δεν γ2νονται δεκτPς, κυρ2ως Jταν προ-
Pρχονται απJ πεπαλαιωµPνες εκδJσεις µε κακPς αναγνOσεις.
13. Στο τPλος του κ@θε λIµµατος βρ2σκει κανε2ς Jσο το δυνατJν περισσJτερες
παραποµπPς σε @λλα λεξικ@ και σπανιJτερα σε σχετικPς µελPτες. O βασι-
κJς στJχος µου για το πρOτο ε2ναι –ακολουθOντας το καλJ παρ@δειγµα
του Kριαρ@– να δηλOσω τη δι@ρκεια ,παρξης µιας λPξης στην αρχα2α, τη
µεσαιωνικI και τη νεοελληνικI γλOσσα, Jπως και στις διαλPκτους.

Aξ2ζει να υπογραµµ2σουµε και το Jφελος που προκ,πτει απJ τη χρIση του υπο-
λογιστI. EπεξεργαστIκαµε το δοκ2µιο για τις λPξεις απJ «Η» µε τον παραδο-
σιακJ τρJπο. ΣIµερα, Jµως, µια τPτοια µPθοδος θα Iταν αδιανJητη. H βοIθεια
του υπολογιστI Pχει γ2νει απαρα2τητη Jχι µJνο για τη συχνI συµπλIρωση της λε-
ξικογραφικIς ,λης απJ νPα κε2µενα, τουλ@χιστον για τα τµIµατα που τOρα βρ2-
σκονται στο στ@διο της επεξεργασ2ας, αλλ@ και για την κοπιαστικI αλλαγI των
παραποµπOν σ,µφωνα µε νPες εκδJσεις γνωστOν κειµPνων, καθOς και για τη
σ,γκριση µε τα προαναφερθPντα λεξικ@ I τις λεξικογραφικPς συλλογPς. Ως
σπουδαιJτερη Jµως συµβολI του υπολογιστI πρPπει να θεωρε2ται η δυνατJτη-
τα συστηµατικIς παραβολIς του π2νακα λPξεων του CD ROM του αµερικανι-

80
T√ LEXIKON ZUR BYZANTINISCHEN GRÄZITÄT 81

κο, Thesaurus Linguae Graecae µε τη συλλογI µας. Aς µνηµονευτε2 πως υπ@ρ-

χει και @λλος δ2σκος, ονοµαζJµενος PHI, ο οπο2ος περιλαµβ@νει επιγραφPς και
παπ,ρους, αλλ@ δεν φα2νεται πολ, χρIσιµος για τους σκοπο,ς µας, για µια σει-
ρ@ λJγων: σχεδJν Jλες οι νPες και σπ@νιες λPξεις των κειµPνων αυτOν, µε αρκε-
τPς µαρτυρ2ες, βρ2σκονται ε2τε στο Liddell-Scott ε2τε στο νPο Συµπλρωµα του
Glare. ∆εν υπ@ρχει, επ2σης, αλφαβητικJς π2νακας, για να διευκολ,νεται η εξε,-
ρεση λPξεων που παρουσι@ζουν ενδιαφPρον. ΤPλος, λ2γες µJνον συλλογPς βυ-
ζαντινOν εγγρ@φων ελIφθησαν υπJψη.
Για να συνοψ2σω: Jλα τα συµπληρOµατα, οι αλλαγPς και η τελικI σ,νταξη
των ληµµ@των (ορθογραφ2α, ετυµολογ2α, µετ@φραση, σηµασιολογικI και χρο-
νολογικI κατ@ταξη των παραποµπOν, παρ@θεση βιβλιογραφ2ας) χρει@ζονται
ηλεκτρονικI επεξεργασ2α. Eπ2σης, στο µακρινJ µPλλον, µετ@ την αποπερ@τωση
του Lexikon zur byzantinischen Gräzität, θα διευκολυνθε2 η σ,νταξη ενJς συ-
µπληρOµατος. Παρ@ τα,τα, πριν να τελειOσω το εγκOµιο των πλεονεκτηµ@των
του υπολογιστI και ιδια2τερα του ηλεκτρονικο, TLG, θPλω να αναφερθO και
στα µειονεκτIµατα του τελευτα2ου. E2ναι φανερJ Jτι η ηλεκτρονικI αυτI Pκδο-
ση δεν παρPχει για κ@θε παραποµπI παρ@ µJνον το κε2µενο της σχετικIς Pκδο-
σης, χωρ2ς να Pχουν ληφθε2 υπJψη παραλλαγPς χειρογρ@φων και κριτικPς ση-
µειOσεις. Γι’ αυτJ και στο µPλλον θα παραµε2νει απαρα2τητη η χρIση των Pντυ-
πων κειµPνων, Oστε να µπορε2 ο λεξικογρ@φος να ανακαλ,πτει λ@θη, παρανα-
γνOσεις, εικασ2ες εκδοτOν αλλ@ και αξιJλογη λεξικολογικI ,λη που προPρχεται
απJ διαφορετικPς γραφPς (variae lectiones) των κριτικOν υποµνηµ@των.
Aν λοιπJν ρωτIσει κανε2ς σε τι θα ε2ναι χρIσιµο το LBG, θα απαντIσω πρO-
τα αρνητικ@ και κατJπιν θετικ@. Tι δεν µπορε2 να ε2ναι; ∆εν θα τολµIσω να το συ-
γκρ2νω, ως βοIθηµα, µε το Liddell-Scott για τα αρχα2α ελληνικ@ I µε το λεξικJ του
Kριαρ@ για τα δηµOδη µεσαιωνικ@, ενO πρPπει να αποφ,γω ολωσδιJλου τη σ,-
γκριση µε τα ακJµη ογκωδPστερα – το Diccionario Griego-Español και το Iστορι-
κ!ν Λεξικ!ν της Nας Eλληνικς. Aς κρ2νουµε το LBG στο πλα2σιο της µακρο-
χρJνιας παρ@δοσης και της βαθµια2ας βελτ2ωσης των λεξικOν της αρχα2ας ελλη-
νικIς (Stephanus, Passow, Hase, Dindorf κτλ.), που Jµως βασ2ζονται στο γεγονJς
Jτι ο αριθµJς των αναγνωστOν των κλασικOν συγγραφPων ξεπερν@ κατ@ πολ,
τον αριθµJ εκε2νων των βυζαντινOν κειµPνων. Γ2νεται αµPσως φανερJ, κατ@ τη
γνOµη µου, πως, επειδI η βυζαντινI φιλολογ2α υστερε2, ακJµη σIµερα, σε αν@-
πτυξη, θα χρειαστο,ν µερικPς γενιPς για να δηµιουργηθε2 Pνα λεξικJ για τα βυζα-
ντιν@, που να ε2ναι ισ@ξιο του Liddell-Scott. ^λλωστε, για να τελειοποιηθε2 Pνα τP-
τοιο Pργο, δεν υπ@ρχει µJνον το πρJβληµα της επαναλαµβανJµενης αν@γνωσης
των 2διων κειµPνων. Συχν@ το κριτικJ θεµPλιο των αν@ χε2ρας εκδJσεων δεν αρκε2,
Oστε να κατοχυρOνεται η αξιοπιστ2α καθεµι@ς νPας και δυσερµIνευτης λPξης.
Aς ασχοληθο,µε τOρα µε το προσδοκOµενο Jφελος απJ το λεξικJ. Eυελπι-
στο,µε Jτι το LBG θα ε2ναι:

81
82 ERICH TRAPP

1. νPο και βασικJ βοIθηµα για την ερµηνε2α πολλOν κειµPνων απJ τον τP-
ταρτο ως τον δPκατο πPµπτο αιOναZ
2. θεµPλιο για µελλοντικPς κριτικPς εκδJσειςZ
3. νPα και πολ, ασφαλPστερη β@ση για την ιστορ2α ελληνικOν λPξεων απJ
την αρχαιJτητα ως τη νεJτερη εποχI συµπεριλαµβανοµPνων και των δια-
λPκτωνZ
4. χρIσιµο Pργο για την παλαιοσλαβικI φιλολογ2α, λJγω των πολλOν µετα-
φρ@σεων απJ βυζαντιν@ κε2µενα και λJγω του δανειακο, σχηµατισµο,
σ,νθετων λPξεων, προπ@ντων στα αγιολογικ@ Pργα, και
5. ωφPλιµο βοIθηµα και για @λλους γειτονικο,ς επιστηµονικο,ς κλ@δους,
Jπως ε2ναι η κλασικI φιλολογ2α, η θεολογ2α, η γλωσσολογ2α, η µεσαιωνι-
κI ιστορ2α, η παπυρολογ2α και η µελPτη των ανατολικOν λαOν.

ΠρPπει, ακJµη, να µιλIσω για την πρJοδο και την προοπτικI ολοκλIρωσης του
Pργου, πρ@γµα σπουδα2ο, αφο, ξPρουµε Jτι Pνα λεξικJ δεν µπορε2 να γ2νει ποτP
βοIθηµα χρησιµοποιο,µενο απJ το κοινJ, αν δεν Pχει φτ@σει στο στοιχε2ο «Ω».
Mε την προϋπJθεση πως, απJ τη µια πλευρ@, και η δοµI και η Pκταση του λεξι-
κο, θα µε2νουν σχεδJν απαρ@λλακτες και, απJ την @λλη, Jτι δεν θα προκ,ψουν
µελλοντικ@ νPες εκδJσεις βυζαντινOν κειµPνων, που πρPπει οπωσδIποτε να λαµ-
β@νονται υπJψη σε µεγαλ,τερο βαθµJ απ’ J,τι σIµερα, Jλα θα εξαρτηθο,ν απJ
την οικονοµικI υποστIριξη των προαναφερθPντων επιστηµονικOν ιδρυµ@των.
Aν η χρηµατοδJτηση του Pργου παραµε2νει ως Pχει σIµερα, ελπ2ζω να ε2ναι Pτοι-
µο το µισJ µPχρι το επJµενο συνPδριο βυζαντινOν σπουδOν στο Παρ2σι, το 2001.
Tα υπJλοιπα τPσσερα τε,χη (Λ-Ω) υπολογ2ζεται να εκδοθο,ν κατ@ τα επJµενα
δPκα χρJνια, Oστε να ολοκληρωθε2 το λεξικJ περ2που το 2011. Yλο το Pργο θα
περιPχει περ2που 1.800 σελ2δες, σε δ,ο τJµους, µε τουλ@χιστον 70.000 λIµµατα.
Πριν τελειOσω την ανακο2νωσI µου, θα Iθελα να απευθ,νω µια παρ@κλη-
ση σε Jλους τους ελληνιστPς. Θα τους Iµουν ευγνOµων, αν µου Pστελναν κριτι-
κPς σηµειOσεις και υποδε2ξεις @γνωστων εκδJσεων βυζαντινOν κειµPνων I συγ-
γραφPων πολ,τιµων γλωσσικOν µελετOν. AπJ την πλευρ@ µου, θα ε2µαι π@ντο-
τε Pτοιµος να παρ@σχω πληροφορ2ες Jσον αφορ@ το ως τOρα ανPκδοτο µPρος
του λεξικο, µας.

BιβλιογραφικPς αναφορPς
ΚΟΥΚΟΥΛΕΣ, Φ. 1948-1957. Bυζαντινν Bος και Πολιτισµ!ς, τJµ. A′-Στ′. AθIνα: ΣυλλογI Γαλ-
λικο, Iνστιτο,του.

82