Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
com
SONIDO
y
SENTIDO
© www.lamarcaeditora.com
n i T d r a | | e d e r o d e | i x u U
nc de er ct ich | ye oa o Cy c S | | J | Id eli en on rd EM e t kr | R ire o d erc e An rr Vi le me tes | W rap Se es et Ac re eo va | M sky ón S Do co d im ite e | ue tri Te he Bl TC rfí | |
ila La ov era | N cia Pro nl rid r | cno 11 cia rix | T ph Inf epa l | nlin righ Flic od | W ism Ren | M erm I | ipe ía | mb eg by gía nG s | ter Blu S | Lib Vid ser w m aci nos s | am oo en tél ndl Sec Ma le | tep ey | al | tog dad DA | Ba
in ice Int er cra k | ow Híb tte Te le | en at le Ste y | Sh ita O py a | Ip p ror | k ip | TC | H of Stu | S iga lo co ow rac e | e C do | on ww ho rm si ale | C yw ret Sa Ki | | ab | S ll tu Fo n S ra W
i I
| B Vo TV oph dio oo | D a | Twi Fi | ind cu | M ctab r | eRa P | Dig rso Co Isl os | um Ter oud hre s | H do ser ilos s | igg | G ago Sili ind ca yp uit rca ogo oc je | r | C nfo Ase ebr 1) oll Ent ial | D | lica dad act er Va Vir s | der a | tu r |
r i e e I - | l S a a F it L k S e l e N H | t n lu o ic ra he
s | | G e eb e sic | K S ad a t lu | ía ve ti a or P | C | t e r L | B D i a I m | W I S | á N a t a I | r e 1 | c P o ó u e
b i p o d t
el ital D | s | M ac ord Mú nto e | W D | ca | iud | Re mp | B TCP grf Uni An am | F The ual r | na lan teg N | DI 64 rg | ed o | uo le | 0M a | Qs a | M Met ! | ens vis e la Eno s C (H ox ord rtifi C | ara | C l | R om ilic ida ta P la M sté Lite rot Ma
g A e | F c | ie lit Po li C al ro ey l | to | A | b Ds s | irt olo zo gi In D | D | o tim xt 2 D pp 80 od FA ci | ow M o d n re e A -B éb a a 3 P ur ita pr | S un e e | E g | g B N |
di C al a m d é | ó | i t p l l o d O V r i l A B b l e | | a a | M n i a o X i W a e g e o M d t r i
o g | eri gm | Ca oo nim Sat 3C rab eur ig ele Va rtua | F ida SID ck | PA ono xo ia C nte o-V dia d | ad US r Cy Mu | T ore | A te | M D ocr ad ts N ay n | ció | Br lad Grip @ | | D enc is | ten oy Di Tel oci Com a | os igh be | B MS | Am
lo S o ) w te | a y D |T n i us n | ra s f e p | I e n a id t | i | re C ov on ia LC m | D h Eb so lu o | k a V o | ic c r n r |
| B os | D N1 lly tre ial s | W a P Vo eso ch ico d V Pl der ica Ba les deo t | S co te Vid Mu ilid blic rip ven ga a tel ert op enc es De F Rig o | p vo lit imu d | ab Roc elig | W | An at | ces ch Neg s | ón ópi py ute lze do gos Cor
t a t t w r o
sin s 1 Ho En fic ai en t | cc at Sil da ta o tét a | ire Vi o oto Ar | o ab u Sc e rin reW In V gr er or | RT er di Sim Re ue Es id L | In ia D th Ac a | o ct sc C G Ho Un ue |
se rale A (H x | d | arti | W Ant tha | A Sw o | uni Me a M Es tur | W X | Rob | F al | eo ism Us a | P va | D Ta ha B | er | Ne onf ect tify o | yb Me ro n | ah a | ivol edia tica o | del | C fo- r | | Sw CSS inb ele es e ía | ry | y | r | eoj ser ida
eb e Bo or ia ia | o- ar s | c m a | e t ra er
i l | s | ón tu Vim al ll | pí | Ja om a | | S RG tt as C oy po rid | C | me lse | N di Fr M | É ibr co ed , In ixa s | Ra ra n og er tas tte id Lá al
er rip | X- éb nc del CD Inf Pix po go Co nic s d igh Lite th acO zon ci Vir o | pit tBa to D -R nci en r | Plo hol ele Pr | S íb ter cia Ho ie D ipe o | IT ng l L Psi Wir his | P ipo dia In itu íme col ckB an Po | V ión | Re ctá
| G @ | D lige ico d | is, s | oti | Ne s | tró ico pyr g | Bro | M a rup ad cul | Ca gh i | U | C CD ila ad ove a | ic | T ok | ad a | H wit cra S | b N | DV ik er | M pi de o | n | u-t res tot ope ad scr eg | E Bla al F rry rta res nt pe
ad b | ock te Ps ire -th are rot SS ow lec óp Co er ig N | Am Cor alid ctá an | Ei Wi las m | Vig in L ice ctiv r | N acia bo nlo sic | T cno 11 ako ía r | W Gén gle hop eria lan ree oc lita Pro icl ohe s | E | R idi r | Fin Ha Ofe mp rre | Es ad
La R | In o | W cu ilit | P C inb e sc | nb | B MS s | e e uh in a | íc
u a e | B o ra e cr ce w ú to Te | | J og ta | oo | S F | P c | D i | n d u io M tte |
c i | la | I To c rid
ia ca | ro lan en | | Do M tes ia | Ra ura es e gía ute zer o | ego ser t | R Esp cL sse for art ebC o d IA | V nte oph dio Fa Do | M ien i | dle cia eol elin ing | G ey F | ía chS ón es M tes | E | Ra icio | Oc e | wi ico fera de 3D e | Syn gu Sad
ti ib P e n es a ed In rit n lo G ol d ju Lá n | M u tá p W re C ls I G e a
| r | d m iF in n Id T
o k s ir M lic u ci r Ga 10
a i g el e on | T n s n | as ip Se | ó
| É l L a | cr ió ar | G p d sc e co | H Un o n re nc d | H e e | ito M ixe TV | M m e o ni W | K ue | r d C d |
| aw t Fa -Z o To d da | 20 in D b h o tr tro ió k rf | L | es lu
u P
í S
de lic ch dic ad d icl ea | E gí i |
o m E rry | | de ió o Sy a m | M r as n P p | AD s | g r yw te e D ec rix ble H a d MF | | E p
Ra red 5 - er o | uTu | I sm lec lec tac pun nte FX ws ter | B
de la marca editora, y que, a pesar de pertencer a diversos géneros
y r i s T d a o g o | a l e o o l t o t n r S a
ia o u E | R ire c oh us Re id Be as te | V re | ip ri d th d ro M o eg ita | C al D c ol tre li P | S a ta en fo pa | E ine 11 Isl S | i 9 nd ad o ás ali E E n er | I | o ac e c
fotográfica, manifiesto, revista, etcétera— pueden ser ordenados
er | P | To kr | SS | W | En adi cio o | | M ack ant Pot rta mp ase X | L egu Sad too lera | D ra | ism | M dig og eri es | Cam | H En até C | ica | M eac eph | In he ital nl | | a | RS | W 19 | Re erc | Y rm rre irus on | me yb ed hic ind car kyp | A
discursivos —paper, ensayo, arte, crítica, pop, antología, teórica,
e R p o R li ci e Bl l F y fe | I rf F | S | e ce re fe ur l S | | S 3 ól d R t y | S g O | p © a
o d M di Ga pe V p eg | C i ap | W IL | S CS M
r
w o B s al ) | ox d
© www.lamarcaeditora.com
in ht lic | | e r e | s es lu A b s d a | S i o ht am d
nl ig | F d m sm g D | O on r | na ar O D nt ic w er n | no br 1 -B or ial | W ab ud al | Ra IP D rs ig b o um ad u k | e e Hi a | eU | S s | W Gr le M a te a |
en una misma categoría: son capaces de hacernos reflexionar
r B i o a
yr la Ipo Pu ori rin o | e ph tte Fi | H la | 3 | I ph ow te | S | o L de rv | w in ió si ere 1N | X éb ific ais ar Ci git ter lue P| fía ive yr k O | Ip e P ist Clo re rm nt r | ofí bl gg yte ía on pp 00 od ui aci l
op | Is s | The err de cad Tub s | I Twi co | ra de unk red ra ind arac ype te C ad | Vi nse aje y | D ac Ase s C A (H | @ | D art | W na P ur | Di mp | B | TC ogr Un Cop rac ros | Th | L or | | Sh ipe I | A ase ilos tum Di gab log ilic | A | 8 | M s | S ocr etá
de formar en el lector un mirada activa, no inocente, un ojo
c s t a B o | | g
am Fo os al | R M | Yo rm o ró ro aci be | W ico e | IL a | | S Me log eo en m nfo no do rip La Ro nc el n oy ce ep all tu | F ad An | | F no l | C on es | N I ts | or | G a o rto on nc FA e a | o
Esta colección se propone informar con el fin primordial
s | fon rtu ud k | ia Ga lism ect ect nt Cy gía Sil pl 0M od Qs a | tá | N | M ho a I n E ula | G ia a | ge cod | A | V Ac Tel V Vir us nid | ura Ds fo tua pia erz nt do AD DD Bi yb dia | Im Du | Ve rop fere D | y | D ad ts N
i l l p 0 i l d i t | n l r o a a |
AD eo o V Clo hre ed nte rea s E | E me es | olo o | | A | 8 | M FA rac | Me w! bay r | C de Bria tim ad Me tic tel Psi | CD tha ar h | lico ad a P de IDA rat | PA ide Vir oco | Int igil egr d | ad | 64 ir C ime xto re 2 ter eg on LC tif | D igh ed
de agrupar aquellos textos que pasan por el escritorio
id x | | S rm A er ru n g t g u v e a | c o E ta n | s id T | É In | d - ix tc i id t o | S ite s V o t V t a d B en lt e o t N C s po F R M
| V | Se lor na ipe CI | ip | Vi po | Se aby Ima 2 D rto ont nci CD mo ada ts N io | vis ció lito | E vol | MI ng o | ano ire Info | P wa | S un | Me a M ca | L les X | Sex | Fo rte eo- l In ilid lici US ev Mu | T l C Plo las ele tore | S | RT ber ia | ps
o H U e e e L e o i a i i r l s S i o l i e A i a b b | D e e | o T c
ot C rzo | H | T r | fía le igg Gig o | or | V rop fer es | D | D igh ed M olu ue ed | Fr le pp Lib | P | W is, are s | oc om ica de tét erg ir Os t | ión l | Vid nd sa Pu pt | a | ar Int va ich a | yec oad ido Cy ra Sim
ob pia nte tes ado ase oso mb | D ia | ext el C ter eg on tor ify RTF er R | M n | Rev Nah kip ro oog ho el cía en u-th ilit ipo eg s | C ón os | Es nb r | W Mac obo pc rtua o | Mu ll | U ía | cri om ring reW B | cti | N aci Pro nl íbr er | noc ero Nie
co | I an r | L il tu rg d | T t ot N C ec ot | b ia so | | i e G | S d li re c M t | N w tr ic t te e | R ru i e a p aS -R a a G ra er cr | ow H itt c b
to rte igil teg N I | F s | S bo ime re | In | Pl las Tele roy Sp ido Cy rac mp en VD r | W Gén as | rey eria | Po hSc Do res roto SS bo elec cóp righ | Gu roth SN n | Cor ad V Vim smo htB Uto Jav CD | T | Sh r | R nte ph dio ok | D ca | Tw | Te Hom ako olo
n D y a B o | r | c i ls i F c | n o | i | ia I o e o i | i J e
| A -V l I | A | DD Bit ir C ult eW RG iva ich ia | k | P ad Híb ter cno o S ie a | D inta g | aut Fa F | line ou ión ada s | P a | C Rai ura s es opy rry ig B | M az er | alid lo ital | Eig ii | D | am nc den ove TV | G | M eb der ús to iF 1S | ia | | Id T
al eo ia d 4 M r | t N c o it r N í l in n T R i t e e o m s e u W C a a c r M n W |
id nd da ad | 6 en | ha er rac r | ra oo nl a | w Te me ob og Te k fo ard ZM On t | dic | ate ed In cri en | C kB | B nd | A Lá | R ác ap in | s | bC gil L ice al | AD les Fa co | ie e | | 1 nc rix le
LIBRO-OJO
i i M
| | o | R l ci i r ito C ap in n s s 1
tB op vaS | CD lan | B xel igit | CA ria Do mc lyw ete Sat ndl ecu | M al | r | S y | | TC D ad An | Isl ros mp sm ng | De | O Mid | Tw ant arr | Vi D rfas ipS d | Sad ot or d e | D on | P eg | D ació Ase ale A (H ox rd | tifi | P abó r | C igit mp Val ida
NOTA DE ENVÍO e
co y | ovi ión lito | Es oli TM | Ét ibro de | C , In ilita ipo CS nbo rón es Co | Li Bro acO Rob op Int tes CI AD a | um | Se ia | o | Du | Ap po enc | F | De a | M No io | imp n | VD ed | Gé gle op ria lan en Do s M Pro dia ioh iou be | Ip wit nico
ba M uc ue a riv I g l L ico ed is M ot a | ai ct en a | rg g M | oc | lan | T | fí St g d xt 2 v ro er D y d ts d S lse | D kip g oo Sh Fe | P cre | are s | pe ad lic Tu ás | T ró
| E | ol ah di | F | M in e Ps ir -th es ot di R le ím gí e Bi | on ot rte gi o ad so | ig e Te re rto eg nf LC tif Da h Me ro ie ía i in | G | | a S ón d e lo R e u m o ct | E
on ev | N ipe ro gle opp ria d o | | W cu dar | Pr ope d In ra e eg olo enb er | SN az | F | A -Vi rad ilid Filo Bits | D ltim re | l Co Ve s N eCo res Spo F | Rig a | me b N log r | W wk as irey MF licí uch dici | Ra Gat cic g | o | D | Yo Gar ism Ele on a
ps R ik e o n n o a l a u R c t z M m n l o g b | g u e | la l o | T r i o o o a a t a Z o o | n n a l s p t
m en | DVD | W Gén Go | Sh | Fe Pla ree | D | R tes cic he crit io | i | E | Gu Hol o | | A ció rtua ide Inte Usa DI | 64 bor | M Wa Int ter ho | Te ect ad | R ybe crac | H Jak Ide lint n H nau d F MF- | P | T r | E RSS ed | E eri cad edi nte rea iru leU en
s r | y F | c n S a n io s c d s p i V l | D y a re | t ic y o C S | | e e o r e t k | ir o d r A r V m t
el ía | ta g | tas ire ZM cía chS ició RS | G | E ad | E | O Mid rry sy | Un go rru d V o | dia all d | USB r C ing ha GB Plo | N cia Pro nlo rid r | cno 11 cia rix | T ph Inf epa l | E nlin righ Flic od | W ism Ren | Me erm I | ipe ía | mb eg by
n n ed o | R us e | Be ta r | ue Co a e n tB da | ni ar | S R
og li ki u Fa F- li u d | | er cra | ow íb tte Te e | n at le te | h ita O y | Ip p or | k ip TC | H of tu | S ga
ol | Te aw ona rd EM | Po | To r | E pod Wir rism ing icio Tub one ack Fan tte eoj r | alid Vim Mu igh lici ript eve | T en er | tiva ph dio ook | D a | H wi i | ndl cue | M tab r | S Ray | S Dig rso Cop Isla s | um err ud hre | H o | er los s | S gg | Gi ago
f a I | ro r el u h Bl l o e e | o E b c D ia d v ac o e b r ic | T iF i e d ac te e IP a | o T o s d s i t i
le H In ep l | ne ht ick s | r e o p | a P Vid ás R lo | u S | c a o r G e e s W K S a lu | í
-
ve ti a or e P l | Cl | S te ra La | F Bi D ia Im
ab hen y | Sh ita nli rig | Fl ro mp Te nd | D | Y | I er Fin rry | n L t | cu lism in | P va m lan in L ice te D | | M ac ord ú to | D | a | ud | Re mp | B CP grf ni An am | F Th ua r | na lan eg N | DI 64 rg | ed o | uo
a n e a n e
a g y o u | e o
ep R P | Di O p la F P al | R d ia á it o | H er sió rre ct it ss pí | J -R ig | B Vo V I CA le |
s t a t á a a o i n s F c | M ie lit Po ólic | Ci tal pro ley l | T to | U A | b Ds s | irt olo rzo igi Int D | D | bo tim xt 2 D p
St lue P| I fía rso i-Co | Is s | he rtu d rca ed arm Tw nic a | Of re To pe ap Hu to CD CD e V IA ls | | T g | eria ma Cam ood nim até C | ab ur igi ele Val tua | Fo dad SID ck O PA no o V ia C te o-V ial | A ad USB Cy ul | Te ore | A
| B TC gr ive nt ma AD | T Vi lou Me erm e G o | ró fer la Imp e | | Es n| C am i | U s | | d
o M ixe a
C l l o g
s S o ) yw t l | W Pa y
| e S 3 r e D i | o x
| T n Vir lus rn a | ra ss of Se op | I de n da cid t | nir | re l C ov o
n d d M
ey al | oto | Un | A ba s | P nos exo r | C k | Hip nt lism lect tros de D | rfas nc ha dd Wi ula Cam ore PC ap igit n | B ino | D 1N1 oll ntre cia is | na | Vo eso tch ilico ad a P de tic | Ba ele ide t | toc rte | Vi Mu bili bli rip ve nga Wa nte ert rop
u |F A O es fo S o re | | A a E c n 3 e y Lu Sa | íc b it | g d ó s es H H E ifi a te t cc a S id t o té a ir V o o A o o a Pu Sc e ri re | I | V g
irt us dad SID ck rel eo t | Col Sh tes CI rre rus Ele ció k | Int ipS Mc s | ora art We on mo Me ro aci Ase ral A ( x | d | art | W An tha | A Sw o | un Me a M | Es tur | W X | Rob | F al | e ism Us a | va | D Ta ha B er Ne onf
Pl rni a | ara Wi id bo ia a | an | T ipe Vi n | nta un d | | L | re táf e p | | M ris | ine rm | eb e -Bo or ia lia | fo- ar s | ci m a | e l t era er Os | ón tu Vim tal ll | pí | Ja om ia | | S RG ott las eC
ta de tic | B r | X | V | Ro op zon igil do | H ía | po me erp ire | FX dad cte Me r d gas ra adu ww | D nfo Eno Cer Grip | X Déb enc de | CD , In Pix ipo ego | Co nic s d righ Lit oth ac zon pci Vir lo | api tBa Uto CD D-R nc en er | | Pl ho Tel | Pr
o é a e c r a r f U i a | e w | t o a d
M st r th s n to e -V gr e o e eg yb | W ic ur ar do ro sf rv | ky a I n es | @ | lig ico d is s o | N s tró ic py g | Br | M ma rru ad cu | C gh i | | C il La ov a ic | ok
a t | E ratu ro acO azo Fo | Int deo nte Las ilos bl | S | C ía ph eg IL c oth era | D eo nse aje ms e l Bria dor dad ab | ock nte | Ps ire u-th tare rot SS bow lec cóp Co ber ig SN | A Co alid ctá an | Ei Wi ulas m | Vig in ice ctiv r | N acia bo nlo
h ite g B M m n | e Vi l I | | F tum igg tes log Gra | S M eto cel bre Vid co ens ho n d o | la oli a L | R | I o | W oc ili | P | C in a e es ía | en r | B | M os r | Re pe Luh in ra | tíc Ca de | B Vo era he cr ace ow M
rig L Bi | | A ió rt | ia N I S
| | N s c A o d D D | | D b y o n g o w
s 00 u A
8 l | L i |
o e o M r | C ió it c l m
u iv i a o an n D M es a
r d i c r l e | s t d i R a r s g t e
t u e o u l z o e g se |
á t | E s c se o r b o A |
s f a e e I s I n t p io F D |
o d | | d
B i C
rg er MS go up l | me un | A | D its rg iga ma ilic do | | CS do og | N y | ta olu ue st | F Me Ét Lib | P cre ón re Ga pe In cri en ol | G o nd oju L ren c | M Hu etá e p | W tor M xel V | G Me a er oo i
be olz o | jue orr rtua | Vi o M dad ad 4 B bo | G | I | S Win nte ype ite rca tál ow! Eba vis ev Nah a | E ero IT g | del icía hS ici ada d | clo ead | Es gím | Ec rry y | H r | U ide sión Tor Syn dad am | M r d as oni | PC api l | T AD s | ogm ord yw ten
d o e o o l
| H nd eo r | C Vi ulo ism bili lici | 6 r Cy dia ext uo e | opo | Sk Su | Me | M s N io | | M | R D | edi én e | M pin ria Pol ouc | Ed | R ire nci ioh us Re idi kBe tas tte | V pre e | Lip uri dd th ad rog | M o eg ita | C iale | D mc ol ntre tél
y U d d B i l r | t n G l p S W o | | a o r m g r H
| Vi áse ida tác ital Usa Pub US en ime | T 2 D pp eg da Qs cia da igh ed on lse DV ikip g | og ho | Fe e | t | T ickr RS p | o | E Rad lici cio e | M Blac Fan y Po erta | Im rfas FX Seg | S eto ele e | D era ris | M di Blog Se les | Ca x | | E | Sa
er | l | v e e o a s e | S n l | o s a
tt rta n L ea pec Cap ll | ía | ipt De ult ar or v | A as N | M | FA cra | D r R | M mp Ni ía | W kin | Go y | MF nli righ | F od um ism g | | De | O on er | inal arr Of 3D Inte ic | s | res Blu | Ac Libr osf adu ww er n | ino ebr N1) -Bo ord ial s | W
fe ió R s | a p r | M W C o l o F e ia i b g r w s e Z O y a p P r in e h t F H la | | h w te | e v w in ó s r 1 X b c i
O res nt | c | E an htB to aSc m a | are tel ert cho cia LCD em RT Cyb rac ro S ako olo nta Ha uta air MF- rso op | Isl s | I he rro der ado ub | Ip wit o | ra | de nk ed rap ndo rac pe e CS ado Vid ser je | | D aci se Ce (H @ | | Dé rtifi Wa a P
o g h In V i en s e i F A
p e h g U v
m rr yn Lu Ei i | a -R in S | | N r e | D o | r | oc e | J Id el en na d | E ve i-C a ro | T | Te en rc uT ás | T nic sfe ón rpu ir nG Wi ca Sky uit rc o | con sa sky rm | res e A b | ck ia a ia | en
| I To ipS Mc in | Wi | J CD Tar n | GB ter er | nfe tor tify rid itte ecn Hom cia ix | | T eph nfo par tal Uni Ant bam | Fo nos al | R | Me | Yo arm mo tró tro aci be a | W ico le | IL a | | S Me log eo en m Info Eno do rip La Ro nc del Ant Voy
L D e R t o b T n r e e i u d t y l M d | á N M o a G a e
SONIDO
y
SENTIDO
Otra historia de la música
© www.lamarcaeditora.com
Autor José Miguel Wisnik
Título original O som e o sentido. Uma otra história das músicas
Edición original Companhia das Letras
Título en español Sonido y sentido. Otra historia de la música
Traducción al español Julia Tomasini
Banda de sonido CD Hélio Ziskind
© www.lamarcaeditora.com
Índice
Presentación................................................................................................................ 9
Parte 1
Sonido, ruido y silencio............................................................................................ 13
Física y metafísica del sonido................................................................................ 15
Antropología del ruido......................................................................................... 31
Introducción a la música...................................................................................... 61
Parte 2
Modal........................................................................................................................ 73
Composición de las escalas................................................................................... 75
Territorios modales............................................................................................... 95
Armonía de las esferas......................................................................................... 105
Parte 3
Tonal........................................................................................................................ 121
Parte 4
Serial........................................................................................................................ 189
Parte 5
Simultaneidades...................................................................................................... 231
© www.lamarcaeditora.com
Presentación
Este es un libro para músicos y no músicos. Habla del uso humano del sonido
y de la historia de este uso. Pero no es una “historia de la música” en el sentido
más usual, una historia de los estilos y autores, sus biografías, idiosincrasias y
particularidades compositivas. No es tampoco una historia de la música tonal
europea entendida como música universal. Es, sí, un libro sobre voces, si-
lencios, ruidos, acordes, tocatas y fugas, en diferentes sociedades y tiempos.
Modos escalares en contrapunto con modos de producción. Son dos ángeles,
dos astros, dos dioses, dos demonios; música de los hombres, de las musas, de
las máquinas.
Si es una historia, el libro podría definirse como el bosquejo de una
historia del lenguaje musical, en su contracanto con la sociedad y con ciertas
construcciones mitológicas, filosóficas, literarias.
El núcleo de esta historia está en los capítulos “Modal”, “Tonal” y “Serial”,
precedidos por una descripción general del fenómeno sonoro y de sus modos
de uso (“Sonido, ruido y silencio”), y seguidos de un comentario sobre las
músicas de la actualidad (“Simultaneidades”).
El campo modal, tal como es entendido aquí, abarca toda la vasta gama
de tradiciones premodernas: las músicas de los pueblos africanos, hindúes,
chinos, japoneses, árabes, nativos de América, entre otras culturas. Incluye
también la tradición griega antigua (que solo conocemos en la teoría) y el
canto gregoriano, que son etapas modales de la música de Occidente.
El tonal comprende el arco histórico que va desde el desarrollo de la poli-
fonía medieval hasta el atonalismo (formación, auge y dispersión del sistema
tonal en la música llamada “académica”, de Europa), y tiene su momento
fuerte entre Bach y Wagner (o Mahler) pasando por el estilo clásico.
El serial abarca las formas radicales de la música de vanguardia en
el siglo xx, representadas por Schoenberg y Webern, y por sus expansio-
nes, que llevan a la música electrónica, formas que serán comparadas, por
© www.lamarcaeditora.com
10 Sonido y sentido
© www.lamarcaeditora.com
Presentación 11
parámetro de las alturas melódicas (en detrimento del pulso, dominante en las
músicas modales), es un rasgo que singulariza la música occidental. Es posible
que ese ciclo se haya consumado a mitad del siglo xx y que estemos viviendo
el intermezzo de un gran desplazamiento de parámetros en el que el pulso
vuelve a tener una actuación decisiva (las músicas populares, el jazz, el rock y
el minimalismo apuntan a esa dirección).
Se trata entonces de interpretar este desplazamiento, que puede ser leído
como una especie de “anomalía” final que perturba la correcta marcha de la
tradición musical académica, o más bien como el término (o el eslabón) de
un proceso que está contenido en ella desde los orígenes.
Entre los impasses declarados de algunas de las líneas evolutivas de la
modernidad y el impacto de la repetición en los medios masivos, se vuelve
imposible pensar la multiplicidad de las músicas contemporáneas a no ser a
través de nuevos parámetros.
En primer lugar, hay filtraciones en esas barreras que separaban tradicio-
nalmente lo académico de lo popular, además de que la música occidental
redescubre las músicas modales, con las que se encuentra en muchos puntos. Los
balineses y los pigmeos de Gabón son contemporáneos de Stockhausen.
Los cantores populares de Cerdeña, con sus impresionantes polifonías, así
como las mujeres búlgaras (que mantienen vivo el canto inmemorial de
Tracia, patria de Orfeo y Dionisio), son focos brillantes de la sonoridades
presentes en el mundo. El funk y la música electrónica convergen justa-
mente en el sintetizador. El jazz y especialmente el rock se alimentan de
la oscilación cíclica entre procesos elaborados y procesos elementales. La
canción hace, en momentos privilegiados, el puente entre la vanguardia y
los medios de masa.
La cuestión es, pues, repensar los fundamentos de la historia de los soni-
dos teniendo en cuenta esta sincronía. Ella exige que el mismo pensamiento
esté investido de una propiedad musical: la polifonía y la posibilidad de
aproximar lenguajes aparentemente distantes e incompatibles.
Este libro quiere ser, al mismo tiempo, didáctico y ensayístico-interpre-
tativo. Los términos técnicos son evitados en la medida en que no puedan
ser explicados y ejemplificados (hasta donde eso sea posible). Algunas espe-
cificaciones importantes están en las notas, al final del libro. No se pide del
lector una formación musical sino en el sentido de la escucha y una dispo-
sición para pensar, como en la música, en varias claves, donde se puedan
combinar la percepción de las sonoridades, la interacción corporal y también
el pensamiento poético, histórico-social, antropológico u otro.
© www.lamarcaeditora.com
12 Sonido y sentido
© www.lamarcaeditora.com
Parte 1
Sonido, ruido y silencio
© www.lamarcaeditora.com
Física y metafísica del sonido
Sabemos que el sonido es una onda, que los cuerpos vibran, que esa vibra-
ción se transmite a la atmósfera bajo la forma de una propagación ondulato-
ria, que nuestro oído es capaz de captarla y que el cerebro la interpreta y le
da configuraciones y sentidos.
Representar el sonido como una onda significa que esta ocurre en el
tiempo bajo la forma de una periodicidad, o sea, una manifestación repetida
dentro de una cierta frecuencia.
© www.lamarcaeditora.com
16 Sonido y sentido
1 Cf. Cage, John. De segunda a um ano (trad. Rogerio Duprat, São Paulo, Hucitec, 1985),
p, 98.
© www.lamarcaeditora.com