LOTURA KIMIKOAK 5.

GAIA
 2. ebaluaketa
1. ebaluaketa
7. Termodinamika kimikoa
1. FORMULAZIOA (errepasoa)
8. Zinetika kimikoa
1.1. Formulazio ezorganikoa
1.2. Formulazio organikoa 9. Oreka Kimikoa

2. Sarrera: Substantzia kimikoak eta agregazio- 3. ebaluaketa

egoerak. (Hasi baino lehen, zenbait oinarrizko 10. Protoi-transferentziako
kontzeptu eta definizio) (Laburpen-errepasoa) erreakzioak
3. Egitura atomikoa (Laburpen-errepasoa) 11. Elektroi-transferentziako
4. Elementuen sistema periodikoa (Laburpen- erreakzioak
errepasoa) 12. C-ren Kimika
5. Lotura kimikoak (Laburpen-errepasoa) 13. Interes biologikodun konposatuak.
6. Erreakzio kimikoak (Laburpen-errepasoa) Polimero sintetikoak
14. Laborategiko entseiuak
1. Sarrera
2. Lotura ionikoa
Sare-energia
3. Lotura kobalentea
Lewis-en egiturak
Erresonantzia
Forma geometrikoak
Balentzia-lotura eta hibridazioa
Loturaren polaritatea
4. Lotura metalikoa
5. Molekulen arteko indarrak
Van der Waals-en indarrak
Hidrogeno-lotura
6. Substantzien propietateak

3
1. Sarrera
Substantziak eratzen dituzten atomoek, ioiek eta molekulek egonkor
elkartuta irauten dute lotura kimikoak deritzen indarrei esker.
Lotura bat eratzen denean, atomoek elektroiak emateko, irabazteko edo
partekatzeko joera dute, zortzikote elektronikoaren araua betetzeko.

4
2. Lotura ionikoa
Bere konfigurazio elektronikoaren arabera, atomo bakoitzak elektroi kopuru
zehatz bat hartu edo emango du. Horrela jokatuz lortzen duen karga
positiboari edo negatiboari balentzia ionikoa esaten zaio.

Lotura ionikoa, elektroien transferentzia dela eta, ioi positiboen eta

negatiboen arteko indar elektrostatikoez sortutako elkarketa da. Ondorioz,
sare kristalino ionikoz osatutako konposatua eratuko da.

5
2. Lotura ionikoa

Ioiek ahalik eta bolumen txikia

betetzen dute: paketatze maximoa da.

Kristala neutroa da: karga positibo

adina karga negatibo dauka.

6
2.1 Sare-energia
Konposatu ioniko baten egonkortasuna sare-energiaren araberakoa da.

Sare-energia (U): egoera gaseoso dauden ioietatik, eta haien arteko

elkarrekintzarik gabe, mol bat kristal ioniko solido eratzeko behar den energia.

Prozesua beti denez exotermikoa, sare-energia (U) beti negatiboa izango da.

Zenbat eta negatiboagoa izan sare-energia, hainbat eta egonkorragoa da

konposatua eta altuagoa bere fusio-tenperatura.

Zenbat eta ioien karga handiagoa eta euren tamaina txikiagoa, U

negatiboagoa izango da.
7
Ariketak

1. Idatzi zelan sortu diren beheko ioiak eta adierazi euren balentzia ionikoa.
a) Berunak 4 elektroi eman ditu.
b) Oxigenoak 2 elektroi hartu ditu.
c) Karbonoak 4 elektroi hartu ditu.

2. Arrazoitu zer formula izango duen potasioz eta oxigenoz osatutako

konposatu ionikoak, bien konfigurazio elektronikoak, transferitutako
elektroi kopurua eta lortutako konposatuaren neutraltasuna kontutan
hartuz.

3. MgO-ren U= -3890 kJ/mol da. Azaldu datu horren esanahi esperimentala.

4. KCl eta KI konposatuen sare-energiak -699 eta -632 kJ/mol dira hurrenez
hurren. Azaldu bi U-en arteko ezberdintasuna eta bietako zein izango den
egonkorrena.

8
3. Lotura kobalentea
Lotura kobalentea eratzen da bi atomok elkartzeko, elektroi bikote bat edo
gehiago partekatzen dutenean. Osatzaileak atomo neutroak dira (ez ioiak),
eta elkartutako atomoek molekulak eratzen dituzte.

3.1 Lewis-en egitura

Lewis-en notazioan, elementuaren sinboloa idazten da eta inguruan bere
balentzia-elektroi adina puntu marrazten dira. Askotan, bi atomoen arteko
lotura adierazteko, marra erabiltzen da puntuen ordez.

Bi atomok elektroi bikote bat konpartitzen dutenean, lotura kobalente

bakuna dela esango dugu.

Cl: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 Balentzia: 7

Cl2

O: 1s2 2s2 2p4 Balentzia: 6

H: 1s1 Balentzia: 1
H2O
9
Bi atomoek bi elektroi bikote partekatzen badituzte, lotura bikoitza eratuko
dute.
O: 1s2 2s2 2p4 Balentzia: 6

O2

Hiru elektroi bikote partekatzen badituzte, lotura hirukoitza izango da.

N: 1s2 2s2 2p3 Balentzia: 5
N2

Lewis-en egitura irudikatzeko molekula poliatomikoetan, lehenengo atomo

zentrala marrazten da, hau da, bere balentzia-maila osatzeko elektroi
gehien behar dituen elementua. Elementu bakoitzaren konfigurazio
elektronikoa eta elementuen oxidazio-zenbakiak kontutan hartu behar dira.
Hirugarren periodoko elementuek zortzikotearen araua gainditu dezakete
loturak eratzean.

10
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura.

11
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

12
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.

13
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.

14
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.
Nitrogenoa da atomo zentrala. Ondoren, bere inguruan oxigeno atomoak
kokatuko dira.

15
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.
Nitrogenoa da atomo zentrala. Ondoren, bere inguruan oxigeno atomoak
kokatuko dira.

O N O
O

16
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.
Nitrogenoa da atomo zentrala. Ondoren, bere inguruan oxigeno atomoak
kokatuko dira.
Hidrogenoa oxigeno atomo bati lotuko zaio.

O N O
O

17
1. Adibidea

Zehaztu azido nitriko molekularen egitura. HNO3

1. Atomo zentrala aukeratuko dugu, bere balentzia-maila osatzeko elektroi

gehien falta zaizkiona.
Nitrogenoa da atomo zentrala. Ondoren, bere inguruan oxigeno atomoak
kokatuko dira.
Hidrogenoa oxigeno atomo bati lotuko zaio.

O N O H
O

18
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).

O N O H
O

19
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

O N O H
O

20
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

O N O H
O

21
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

O N O H
O

22
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

O N O H
O

23
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

O N O H
O

24
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

O▪ ▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H
▪
O

25
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

Atomo zentralari 3 atomo soilik lotu

zaizkionez, 2 bikote lotzaile
kokatuko dira atomo zentrala eta O
O▪ ▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H baten artean
▪
O

26
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

Atomo zentralari 3 atomo soilik lotu

zaizkionez, 2 bikote lotzaile
kokatuko dira atomo zentrala eta O
O▪▪ ▪▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H baten artean
▪
O

27
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

5. Partekatzen ez diren elektroien kopurua: v-c= s.

O▪▪ ▪▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H

▪
O

28
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

5. Partekatzen ez diren elektroien kopurua: v-c= s.

s= 24 e- - 10 e-= 14 e- → 7 bikote ez-lotzaile

O▪▪ ▪▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H

▪
O

29
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

5. Partekatzen ez diren elektroien kopurua: v-c= s.

s= 24 e- - 10 e-= 14 e- → 7 bikote ez-lotzaile

O▪▪ ▪▪N▪ ▪ ▪ O▪▪H

▪ Bikote ez-lotzaileek atomoen
O inguruan kokatzen dira guztiek
zortzikotearen araua betetzeko.

30
2. Guztiek 8 balentzia-elektroi (p6) izango balituzte (hidrogenoan 8 beharrean,
bi izango lirateke, s2), kalkulatu zenbat elektroi izango genituzke guztira (n).
n= 8 e- (N) + 3x8 e- (O) + 2 e- (H)= 34 e-

3. Kalkulatu atomoen benetazko balentzia-elektroien kopuru totala (v).

v= 5 e- (N) + 3x6 e- (O) + 1 e- (H)= 24 e-

4. Partekatutako elektroien kopurua: n-v= c.

c= 34 e- - 24 e-= 10 e- → 5 bikote lotzaile (5 lotura)

5. Partekatzen ez diren elektroien kopurua: v-c= s.

s= 24 e- - 10 e-= 14 e- → 7 bikote ez-lotzaile

▪▪ ▪▪
O ▪▪ ▪N▪ ▪ O▪▪H
▪ ▪ ▪ ▪▪ ▪ ▪ Bikote ez-lotzaileek atomoen
▪O ▪ inguruan kokatzen dira guztiek
▪▪▪ ▪
zortzikotearen araua betetzeko.

31
3.2 Erresonantzia

HNO3-ren adibidean, lotura bikoitza nitrogenoa eta bi oxigenoren artean

eman zitekeen.
▪▪ ▪▪ ▪▪ ▪▪
O ▪ N O▪▪H
▪ ▪ ▪ ▪
▪ ▪ ▪ ▪▪ ▪ ▪
▪ O▪ ▪N▪ ▪ O▪▪H
▪ ▪▪ ▪▪▪▪ ▪ ▪
▪O ▪ ▪O ▪
▪▪▪ ▪ ▪ ▪

Horrelakoetan, bi egitura erresonantzian daudela esango dugu.

Errealitatean, benetako egitura, bi egitura erresonanteen tartekoa izango
da.

32
Ariketak

5. Ondorioztatu molekula hauen Lewis egiturak: H2O, NH3, BeCl2, BCl3, SCl2,
CO2, SO2, SO3, CH4, HClO, H2CO3, HNO2.*

6. Marraztu espezie hauek izan ditzaketen erresonantzia-egiturak: SO2, CO,

NO3-.

*Salbuespenak: -Be-k nahiz eta lurralkalinoa (s2) izan, nahiko elektronegatiboa da eta
lotura kobalenteak era ditzake ez-metaleekin. Bere balentzia-elektroi
maximoa 8 beharrean, 4 izango da.
-B-ren balentzia-elektroi maximoa 6 izango da.
-Hirugarren periodoko elementuek zortzikotearen araua gainditu
dezakete loturak eratzean.

33
3.3 Forma geometrikoak (BMEBA metodoa)

Loturan parte hartzen duten elektroiei, lotzaileak deritze, eta beste

balentzia-elektroiei, ez-lotzaileak edo askeak.

Atomo zentrala inguratzen duten elektroiak, ahalik eta gehien hurbiltzen dira
nukleora, eta ahalik eta gehien urruntzen dira elkarrengandik. Honen
ondorioz, molekula bakoitza forma geometriko molekular zehatza izango
du.

34
Bikote askeen arteko aldarapenak handiagoak dira bikote lotzaile eta bikote
askeen artekoa baino.
Eta bikote lotzaile eta bikote askeen arteko aldarapenak handiagoak dira
bikote lotzaileen artekoak baino.

35
3.4 Balentzia kobalentea eta hibridazioa

Elementu batek era ditzakeen lotura kobalenteen kopurua, elektroi

desparekatuaren araberakoa da (Balentzia kobalentea edo Kobalentzia).

Promozio elektronikoak direla eta, elementu batek kobalentzia bat baino

gehiago izan ditzake:

Fosforo: 1s2 2s2 2p6 3s2 3px1 3py1 3pz1 → Kobalentzia: 3

1s2 2s2 2p6 3s1 3px1 3py1 3pz1 3d1 → Kobalentzia: 5

Lotura kobalentea eratzeko garrantzia daukan beste fenomenoa

hibridazioa da: s eta p orbitalak elkarren artean hibrida edo konbina
daitezke orbital hibridoak emateko.

36
s eta p hibridazioak:

37
σ eta π loturak:

38
 3.5 Loturaren polaritatea
Lotura bat eratzen duten bi atomoen elektronegatibotasunaren arabera,
lotura hori polarra edo apolarra izan daiteke.

▪ Lotura apolarretan elektroiak berdin banatzen dira bi atomoen artean.

▪ Lotura polarretan, atomo batek bestea baino elektronegatiboagoa denez,
beregana erakarriko du karga elektronikoa (momentu dipolarra µ).

Lotura polarrez osatutako molekula bat, molekula apolarra izan daiteke bere
geometriaren arabera:

Molekula polarrak
likido polarretan
disolbagarriak
dira.
Apolarrak, berriz,
apolarretan dira
disolbagarriak.

39
4. Lotura metalikoa

Lotura metalikoa metalen atomoen artean eratzen den elkarketa da. Sare
kristalino egonkorrak sortzen dituzte.

Metalen propietateak azaltzeko hodei elektronikoaren eredua erabiltzen da

batik bat. Eredu honetan sare kristalino metalikoa katioiz egongo da osatuta
eta euren elektroiak kristal osotik deslokatuta egongo dira. Katioien eta
elektroien arteko elkarrekintza elektrostatikoak egonkortasuna emoten diote
sare kristalinoari.

40
5. Molekulen arteko indarrak

Molekulen arteko indarrak edo indar intermolekularrak, substantzia

kobalenteen molekulen artean dauden erakarpen-indarrak dira. Oro har,
molekulen arteko indarrak, molekula barnekoak baino askoz ahulagoak dira.

Zenbat eta substantzia molekularraren fusio edo irakite-tenperatura

baxuagoa izan, ahulagoak izango dira indar intermolekularrak.

5.1 Van der Waals-en indarrak

Erakarpen-indar elektrostatikoak dira, ahulak. Molekula polar eta apolarren

artean eman daiteke, baina zenbat eta molekula horren momentu dipolarra
altuagoa izan, erakarpena-indarra handiagoa izango da.

5.2 Hidrogeno-lotura

Molekula polarren elkarrekintza elektrostatiko berezia da, hidrogeno atomo

batek oso lotura kobalente polarizatuta eratzen duenean beste atomo
elektronegatiboarekin (F, O edo N-rekin). VdW indarrak baino gogorragoak
dira eta uraren egoera likidoa azaltzen du.
41
2. Adibidea

Esan zer motatako molekulen arteko indarrak ematen diren hurrengo

bikoteen artean: a) CO eta CO b) Cl2 eta CCl4 c) CH3OH eta CH3OH.

a)
C≡O
µ
Oxigenoa karbonoa baino elektronegatiboagoa da, beraz, momentu
dipolarra bat gertatuko da eta molekularra polarra izango da.

Beraz, bi molekula horien artean Van der Waals indar polarrak egongo
dira.

42
2. Adibidea

Esan zer motatako molekulen arteko indarrak ematen diren hurrengo

bikoteen artean: a) CO eta CO b) Cl2 eta CCl4 c) CH3OH eta CH3OH

b) Cl
Cl-Cl C
Cl Cl Cl
Cl2-ren kasuan, eratzen den loturak ez du momentu dipolarrik, bi
atomoak berdinak direlako. Beraz, molekula apolarra da.

CCl4-ren kasuan, kloroa karbonoa baino elektronegatiboagoa da eta

lotura polarizatuak eratuko dituzte, baina molekularen geometria dela eta,
loturen momentu dipolarrak bata bestearekiko anulatzen dira. Beraz,
molekula apolarra izango da.

Beraz, bi molekula horien artean Van der Waals indar apolarrak egongo
dira.

43
2. Adibidea

Esan zer motatako molekulen arteko indarrak ematen diren hurrengo

bikoteen artean: a) CO eta CO b) Cl2 eta CCl4 c) CH3OH eta CH3OH

c)
CH3-O-H
µ
O-CH3
µ H
Metanolaren molekulen artean Hidrogeno-loturak eratuko dira.

44
3. Adibidea

Esan aurreko substantziek eratzen dituzten lotura intra- eta

intermolekular motak eta aipatu bakoitzaren disolbatzaile bat. Egizu
berdina K, NaCl eta SiO2 konposatuekin.
CO: substantzia kobalente molekular polarra. Lotura kobalentea
molekulen barnean eta VdW indar polarra molekulen artean.
Disolbatzaile polarretan disolbatuko da (Adib.: uretan).

Cl2: substantzia kobalente molekular apolarra. Lotura kobalentea

molekulen barnean eta VdW indar apolarra molekulen artean.
Disolbatzaile apolarretan disolbatuko da (Adib.: bentzenoa).

CCl4: substantzia kobalente molekular apolarra. Lotura kobalentea

molekulen barnean eta VdW indar apolarra molekulen artean.
Disolbatzaile apolarretan disolbatuko da (Adib.: bentzenoa).

CH3OH: substantzia kobalente molekular polarra. Lotura kobalentea

molekulen barnean eta H-lotura molekulen artean. Disolbatzaile
polarretan disolbatuko da (Adib.: uretan).
45
3. Adibidea

Esan aurreko substantziek eratzen dituzten lotura intra- eta

intermolekular motak eta aipatu bakoitzaren disolbatzaile bat. Egizu
berdina K, NaCl eta SiO2 konposatuekin.

K: metal alkalinoa, lotura metalikoa eratuko du. Ez da disolbagarria,

bakarrik egoera likidoan dagoenean beste metal batean disolba daiteke
(aleazioa).

NaCl: substantzia ionikoa, lotura ionikoa eratuko du Na+ eta Cl- ioen
artean. Disolbatzaile polarretan disolbatuko da (Adib.: uretan).

SiO2: substantzia kobalente atomikoa. Lotura kobalentea atomoen

artean. Disolbaezina da.

46
3. Adibidea

Esan aurreko substantziek eratzen dituzten lotura intra- eta

intermolekular motak eta aipatu bakoitzaren disolbatzaile bat. Egizu
berdina K, NaCl eta SiO2 konposatuekin.
NaCl: substantzia kobalente molekular polarra. Disolbatzaile polarretan
disolbatuko da (Adib.: uretan).

Cl2: substantzia kobalente molekular ez-apolarra. Disolbatzaile

apolarretan disolbatuko da (Adib.: bentzenoa).

CCl4: substantzia kobalente molekular ez-apolarra. Disolbatzaile

apolarretan disolbatuko da (Adib.: bentzenoa).

CH3OH: substantzia kobalente molekular polarra. Disolbatzaile polarretan

disolbatuko da (Adib.: uretan).

K: metal alkalinoa, lotura metalikoa eratuko du. Ez disolbagarria, bakarrik

egoera likidoan dagoenean beste metal batean disolba daiteke
(aleazioa).

47
6. Substantzien propietateak

48
49
Birpasatzeko ariketak

1. Ondorioztatu ioi hauen Lewis-en egiturak: CN-, OH-, ClO2-, NO3-, SO4-2,
H3O+ eta NH4+.

2. Idatzi molekulen eta ioi hauen Lewis-en egiturak: a) SeCl2, b) AsH3, c)

H2O2, d) H2SO3, e) HClO3, f) BF4 –

3. Ondorioztatu honako espezie kimiko bakoitzaren Lewis-en egitura eta

forma geometrikoa: AsCl3, CS2, BiH3, HCN, NF3, ClO−, SO32− eta NO2+

4. Esan zergatik dituzten kloroak, bromoak eta iodoak 1, 3, 5 eta 7

kobalentziak, eta fluoroak, aldiz, 1 kobalentzia baino ez.

5. A eta B elementuek konfigurazio elektroniko hauek dituzte, hurrenez

hurren: 1s22s22p4 eta 1s22s22p5. Esan, eta arrazoitu, proposamen
hauetako zeinek duen probabilitate handiena A-k eta B-k konposatu bat
eratzekotan: AB2, A2B, A2B3, edo ‘ez dute erreakzionatzen’. Konposatu bat
eratuz gero, zer motatakoa izango da A-ren eta B-ren arteko lotura?

6. Azaldu zergatik fosforoak eta artsenioak 3 eta 5 kobalentziak dituzten, eta

nitrogenoak, ordea, 3 kobalentzia baino ez.
50
Birpasatzeko ariketak

7. Esan zergatik BBr3 molekula ez den dipoloa, B-Br loturak polarrak izanda.

8. Deskribatu zer forma geometriko hartzen duten molekula hauek, eta

arrazoitu momentu dipolar erresultanterik duten ala ez: NH3, OF2, H2S,
CO2.

9. Azaldu zergatik HCl molekula den polarra, eta Cl2 molekula, aldiz, ez.

10. Ordenatu molekula hauek beren polaritate gorakorraren arabera: H2Se,

H2S, H2O, H2Te. Irudikatu momentu dipolarrak.

11. Arrazoitu molekula hauetan momentu dipolarrik dagoen ala ez, eta
irudikatu momentu dipolarrak: IBr, BF3 (triangeluar laua), CH2Cl2
(tetraedrikoa), CH4 (tetraedrikoa).

51
Birpasatzeko ariketak

12. Esan nolako erakarpen-indarrak gainditu behar diren: a) izotza urtzeko b)

bromo molekularra irakinarazteko c) iodo molekula solidoa disolbatzeko d)
fluor molekula disoziatzeko e) sodio kloruroa urtzeko f) amoniako likidoa
irakinarazteko g) sodio kloruroa disolbatzeko.

13. Esan zer konposatu ionikok duen fusio-puntu altuena bikota hauetako
bakoitzean: a) sodio fluoruroa eta potasio ioduroa, b) magnesio oxidoa eta
sodio kloruroa.

52
6. Substantzien propietateak

53