Med 301
Symptomatology in Gastroenterology I
Abdominal Pain
and
Abdominal Distension
Satawat Thongsawat, MD
Types of abdominal pain
(by origin)
• Visceral pain
• Parietal pain (somatic pain) *
• Referred pain
* Peritoneocutaneous reflex of Morley
Etiology of acute abdominal pain
Intra-abdominal sources
Peritoneal inflammation
Obstruction of a hollow viscus
Vascular occlusion
Abdominal wall
Acute stretching of visceral surfaces
Infectious diseases
Abdominal pain
Abdominal pain
(by presentation)
1. Acute abdomen
2. Chronic organic disease
3. Functional disorder
Referred pain from
extra-abdominal sources
Thoracic (pneumonia)
Neurologic (herpes zoster)
Urogenital (cystitis)
Metabolic and systemic disorders (porphyria)
Poisons and toxins (lead poisoning)
Iatrogenic causes of abdominal pain
1
 Approach on history taking Physical examination
1. Location and radiation of pain
2. Mode of onset and duration Position
3. Character and intensity of the pain
4. Precipitating or aggravating factors
Patient lying immobile in bed, resisting
5. Relieving factors movement and change in position
6. Accompanying symptoms
7. Iatrogenic factors (see Etiology)
8. Environmental factors Restless patient, changing position
9. Personal antecedents pertaining to the abdominal pain frequently
10. Family medical history pertaining to the abdominal pain

Accompanying symptoms Physical signs

Fever • Tenderness on palpation in RLQ
Temperature over 102°F • Abdominal mass
Tenderness on abdominal palpation; • Auscultation of the abdomen : absent
generalized rebound tenderness bowel sounds
Involuntary guarding • Hyperactive high-pitched bowel sounds
• Vascular bruit

คําถามเมื่อผูปวยปวดทอง 2. ลักษณะการเริ่มปวดและระยะเวลา
1. ตําแหนงที่ปวดและทิศทางที่กระจายไป (Mode of onset and duration)
(Location and radiation of pain) 2.1 ปวดมาตั้งแตเมื่อไหร
1.1 เจ็บที่ไหน ..…………….ปวดมาเร็วๆ นี้
………………...ชี้ตําแหนงไดไหม ..…………….ปวดมานาน
1.2 ลักษณะของตําแหนง ………………ปวดเปนๆ หายๆ
…………………กระจายไปทัว่ 2.2 เริ่มตนปวดอยางไร
………………....อยูกับที่ ..…………….ปวดทันทีทันใด
1.3 ตําแหนงปวดเปลี่ยนที่หรือไม ……..……….คอยๆ ปวดมากขึ้นเรื่อยๆ
...………………กระจายไปสวนอื่น ๆ

2
 3. ความรุนแรงของอาการปวด 4. ปจจัยที่ทําใหอาการปวดรุนแรงขึ้น
(Character and intensity of the pain) (Precipitating or aggravating factors)
ระดับความปวด อาการปวดรุนแรงขึ้นเนื่องจาก
…………………ปวดรุนแรง ปานกลาง ………………..ไอ, จาม
ลักษณะของการปวด .……………….นอนหงาย
………………….ปวดตื้อๆ .……………….งอตัว
………………….ปวดแสบรอน ………………..หายใจลึก ๆ
………………….ปวดบิดๆ

5. ปจจัยที่ลดอาการปวด 6. อาการอื่นๆ ที่พบรวม

(Relieving factors) (Accompanying symptoms)
อาการปวดลดลงจาก มีอาการเหลานี้หรือไม
……………….โนมตัวที่ดานหนา …………………เหงื่อแตก
....…………….นอนนิ่งๆ …………………คลื่นไส อาเจียน
………………. เปลี่ยนทา …………………อาเจียนเปนเลือด
…………………ถายอุจจาระดํา
………………. อาเจียน
…………………ทองผูก
………………. รับประทานยาแกปวด …………………ไข หนาวสั่น
…………………ตาเหลือง ตัวเหลือง
…………………ปสสาวะแดง แสบ ขุน

Pain sequence in acute

obstructive appendicitis
State of the Location of Pain Never Pathway Type of Pain
disease

Mildline- Afferent visceral True visceral

Abdominal distension
Distention of
viscus periumbilical or fibers
low epigastric

Laterally in lower Afferent visceral Referred viscero-

Inflammation right quadrant fibers, secondary sensory reflex
neurons in cord

Localized at site Cerebrospinal

Peritonitis with muscle nerves Referred, peritoneo
guarding, rigidity cutaneous reflex of
Morley

3
What is abdominal distension? What can cause distension?
• Any conditions that increase the volume • Gas
of abdominal cavity – Intraluminal
– Intraperitoneal • Stomach
• Intraluminal • Small bowel
• Extraluminal • Colon
– Extraperitoneal – Intraperitoneal
• Fat on the abdominal wall is not • Rupture of hollow organ
considered

• Fluid
– Intraluminal
– Intraperitoneal (ascites)
• Mass
– Organomegaly
– Tumor mass
– Pregnancy

How to approach? History taking

• History taking • Detailed history on time and duration
• Physical examination • Diet
• Laboratory tests – Recent change
• Imaging – Association with certain food (dairy, bean,
sorbitol, fatty food)
• The relation to meal and defecation
• Weight loss/weight gain

4
• Metabolic disorder Physical examination
– Hypoparathyroidism
• General appearance
• Other GI symptoms
– Nausea and vomiting
• Systems other than GI
– Heart failure
– Abdominal pain
– Peripheral edema
– Bowel habit change
• Menstrual history • Thorough examination of the abdomen
• Per rectal digital examination

Determine of the nature of the Laboratory

content
• Gas
Routine laboratory
– Tympanic on percussion • Complete blood count
• Fluid • Urinalysis
– Splashing sound • Stool examination
– Tests for ascites (shifting dullness, fluid thrill, • Blood biochemistry
puddle sign)
– Liver function tests
• Solid
– Palpation – Electrolytes
– Organ or tumor mass – Blood urea nitrogen (BUN), creatinine
– Details (site, size, shape, surface, edge, – Other specific test (Ca, P, TFT)
tenderness, etc) • Immunological/serological tests

• Microbiological tests Imaging

– Specimen examination
• Gross appearance • Plain film of abdomen
• Microscopic appearance – Low cost
• Physical – Simple and effective in several conditions
– Specimen biochemistry
– Specimen culture
– Special test
• Other tests
• Pregnancy test

5
 Plain film of abdomen, dilated stomach
Chest X-ray, dilated stomach with a large amount of content

Plain film of abdomen, small bowel ileus Plain film of abdomen, dilated colon

Contrast study
• To outline the GI tract
• To evaluate the mucosal lining
• To assess the exact location of
lesion/obstruction

Barium meal, small intestinal obstruction due to adhesion at ileum

6
 Ultrasonography
• Very useful in evaluation the solid organ
(liver, spleen, pancreas) and mass
• Also help in detection of ascites and
abnormal collection
• Low cost
• No radiation
• But not reliable in gas-distended
abdomen
Barium enema, ‘apple core’ lesion at ascending colon

CT and MRI
• Expensive and expose to radiation in
CT
• Provide more detailed and precise
information

Utrasonogram, ovarian tumor (teratoma)

CT abdomen, massive ascites CT abdomen, massive ascites