Learning Odia Through Hindi

³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ •µÖÖê×ŸÖ
†Öê×›Íü†Ö
ÃÖãéú×ŸÖ ŸÖ−ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖ¸üÖµÖ

³Ö•ÖÆü×¸ü ´ÖÖêÆüÖ¯ÖÏÖ¡Ö
¿Öã³Ö»Ö´Öß ¤üÖÃÖ
—Öæ×−Ö ´ÖÛ»»Öú
›üß.¯Öß. ¯Ö¼ü−ÖÖµÖú
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö

(´ÖÖ−Ö¾Ö ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ×¾ÖúÖÃÖ ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖ, ´ÖÖ¬µÖ×´Öú †Öî¸ü ˆ““ÖŸÖ¸ü ×¿ÖÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ, ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü)
´ÖÖ−ÖÃÖÖÓÖÖê¡Öß, ´ÖîÃÖæ¸ü 570 006, ³ÖÖ¸üŸÖ
Central Institute of Indian Languages
Publication No.
Subject: Major Indian Language - Oriya
»ÖêÖú ØÆü¤üß ×¾Ö¿ÖêÂÖ–Ö
ÁÖß´ÖŸÖß. ÃÖãéú×ŸÖ ŸÖ−ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖ¸üÖµÖ ¯ÖÏÖê. (›üÖò). ´Öã¸üÖ¸üß »ÖÖ»Ö ˆ¯ÖÏê×ŸÖ
ÁÖß. ³Ö•ÖÆü×¸ü ´ÖÖêÆüÖ¯ÖÏÖ¡Ö ¯ÖÏÖê.(›üÖò).¯Öß.‹−Ö. ×¡Ö¿ÖÖ»Ö
ãú´ÖÖ×¸ü. ¿Öã³Ö»Ö´Öß ¤üÖÃÖ
ãú´ÖÖ×¸ü. —Öæ×−Ö ´ÖÛ»»Öú
¯ÖÏÖê.(›üÖò).›üß.¯Öß. ¯Ö¼ü−ÖÖµÖú
ºþ¯ÖÖÓú−Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¯ÖÖ¤ü−Ö

¯ÖÏÖê. ²Öß. ¿µÖÖ´Ö»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß

(´ÖÖ−Ö¾Ö ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ×¾ÖúÖÃÖ ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖ, ´ÖÖ¬µÖ×´Öú †Öî¸ü ˆ““ÖŸÖ¸ü ×¿ÖÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ, ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸üúÖ¸ü)
´ÖÖ−ÖÃÖÖÓÖÖê¡Öß, ´ÖîÃÖæ¸ü 570 006, ³ÖÖ¸üŸÖ
Bharatiya Bhasha Jyothi: Oriya
Edited by B. Syamala Kumari
July 2005
First Published: Ashadha 1927
© Central Institute of Indian Languages, Mysore, 2005.
This material may not be reproduced or transmitted, either in part or in full, in any form or by any
means, electronic, or mechanical, including photocopy, recording, or any information storage and
retrieval system, without permission in writing from:
Director
Central Institute of Indian Languages
Manasagangotri, Mysore – 570 006,
Karnataka, India
Phone : 0091/ 0821–2515820 (Director) EPabx : 0091/ 0821–2345000

E-mail : udaya@ciil.stpmy.soft.net (Director) Grams : BHARATI
Website : http://www.ciil.org Fax : 0091/0821-2515032
To contact
Head, Publications:
E-mail: ramasamyk@ciil.stpmy.soft.net
ciil@sancharnet.in
ISBN-81-7342-
Price: Rs. (US $. )
Published by Prof. Udaya Narayana Singh, Director

Central Institute of Indian Languages, Mysore
Printed by Mr. S.B. Biswas, Manager
CIIL Printing Press, Manasagangotri, Mysore-570 006, India
Cover Design: H. Manohar
×¾ÖÂÖµÖÃÖæ“Öß
¯ÖÏÖŒú£Ö−Ö v - vi
³Öæ×´ÖúÖ vii - xxv
†Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ xxvi - lxiii
¯ÖÖšü ¯ÖÖšü úÖ ¿ÖßÂÖÔú ¯ÖéÂšü Îú´ÖÖÓú

Îú´ÖÖÓú
1. ™ßšß ª‹Þþ¥ †×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü 1 - 16

†×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü
2. ¡«ß á›Þ‹Þá¥ ÊEòiÉÉ¤É EòÒ nÖùEòÉxÉ ¨Éå 17 - 37
²Ö×Æü ¤üÖêúÖ−Ö¸êü
3. –Þ‹Ø¥¡Þ¡Ú Þªßá¬ ›üÖŒ™ü¸ü ²ÖÖ²Öæ †Ö‹ 38 - 55
›üÖŒŸÖ¸ü²ÖÖ²Öã †Ö×ÃÖ»Öê
4. Š–Íß¨à Þ á›Œß¡Þ †Öê×›üÍ¿Öß −ÖéŸµÖ ¤êüÖëÖê 56 - 75
†Öê×›üÍ¿Öß −ÖÖ“Ö ¤êü×Ö²ÖÖ
5. Þ¬, ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ SÉÊ±ÉB, ÊSÉÊ±ÉEòÉ näùJÉåMÉä 76 - 92
“ÖÖ»Ö, ×“Ö×»ÖúÖ ¤êü×Ö²ÖÖ
6. ¢Ú¡á¨ó¥ Ÿß»ªìá¥ ³Öã¾Ö−Öê¿¾Ö¸ü êú †Öò×±úÃÖ ´Öë 93 - 100
³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü †×±úÃÖË¸êü
7. ¢–ÍÞÔ¥ áŒÞ‘Úšß¬ß ³ÖÖ›Íêü úÖ ‘Ö¸ü œæÑüœüÍ ¸üÆüÖ £ÖÖ 101 - 111
³Ö›ÍüÖ‘Ö¸ü ÖÖê•Öã×£Ö×»Ö
8. Ç–Íß¨Þ Ô¥ ¯Ö›ÍüÖêÃÖ úÖ ‘Ö¸ü 112 - 123
¯Ö×›Íü¿ÖÖ ‘Ö¸ü
9. Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú 124 - 135
JÉhb÷ÊMÉÊ®-=nùªÉÊMÉÊ®ú
10. ¡‘Þ¥ ›¥ ²ÖÖ•ÖÌÖ¸ü úê ³ÖÖ¾Ö 136 - 148
²Ö•ÖÌÖ¸ü ¤ü¸ü
11. áÞ”ßˆ ›ÚÔí”˜Þ ‹ú ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ 149 - 163
ÖÖê×™ü‹ ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ
12. ‘¾»¬ Þ„ ›à¥ ÇªÇ •ÖÓÖ»Ö †Öî¸ü −Ö¤üß úß ²ÖÖŸÖ“ÖßŸÖ 164 - 176
•ÖÓÖ»Ö †Öˆ −Ö¤üß¸ü Ö¯ÖÃÖ¯Ö
13. ¡ª¥ á¬ÞÇá¥ †¾ÖúÖ¿Ö »Öê−Öê êú ²ÖÖ¤ü 177 - 189
†²ÖÃÖ¸ü −Öê»ÖÖ¯Ö¸êü
×¾ÖÂÖµÖÃÖæ“Öß lxv
14. Þ£ Ç¥ß¡Þ¥ Æü´ÖÖ¸üÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü 190 - 209

†Ö´Ö ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü
15. „‹þ¦ ¢Þ¥™à ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ˆŸú»Ö ³ÖÖ¸üŸÖß ãúÓŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß 210 - 227
ˆŸúôû ³ÖÖ¸üŸÖß ãúÓŸÖôûÖ ãú´ÖÖ¸üß
16. Þ¬ ÇÞ• Ç—Íß¡Þ “Ö»ÖÖê ¯ÖÖšü ¯ÖœÍëüÖê 228 - 240
“ÖÖ»Ö ¯ÖÖšü ¯Ö×œÍü²ÖÖ
17. Ç˜Þ ªä‹ñÞØß ¯ÖÖÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ 241 - 259
¯ÖÖÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ
18. ˜-£Þœî£¥ ¢Û£ß‹Þ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö úß ³Öæ×´ÖúÖ 260 - 273
ÖÖ-´ÖÖ¬µÖ´Ö¸ü ³Öæ×´ÖúÖ
19. ¥š¤Þ™ñÞ ¸£ÖµÖÖ¡ÖÖ 274 - 289
¸£Ö•ÖÖ¡ÖÖ
20. á™á¡ Þ„ ˆá¡ ŸÖ²Ö †Öî¸ü †²Ö 290 - 305
ŸÖê²Öê †Öˆ ‹²Öê
21. ˆ‹ ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü 306 - 322
‹ú ÃÖÖÖÖŸÖúÖ¸ü
22. ¡Þ«ÞÔ¥ á¤ÞÞ–Í ¿ÖÖ¤üß úß ŸÖîµÖÖ¸üß 323 - 341
²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü •ÖÖêÖÖ›Íü
23. ¥¡ß¡Þ¡Ú¼» ªäªÞ¥ ¸ü×¾Ö ²ÖÖ²Öã úÖ ÃÖÓÃÖÖ¸ü 342 - 355
¸ü×²Ö²ÖÖ²ÖãÓú ÃÖÓÃÖÖ¸ü
24. Š–Íß¨Þ¥ '¤Þ™ñÞ' †Öê×›Íü¿ÖÖ úß µÖÖ¡ÖÖ 356 - 374
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü '•ÖÖ¡ÖÖ'
¨µªÛà ¿Ö²¤üÃÖæ“Öß 375 - 416
Š–ÍßÞ ªäŒîÞÚ–ß‹ †Öê×›Íü†Ö ÃÖÓµÖÖ‹Ñ 417 - 418

¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ
Ë½þnùÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ-¦ÉÉÊ¹ÉªÉÉå EòÉä vªÉÉxÉ ¨Éå ®úJÉiÉä ½ÖþB, Ê½ÆþnùÒ ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä +xªÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÉ +vªÉªÉxÉ +Éè®ú
+vªÉÉ{ÉxÉ Eäò Ê±ÉB iÉèªÉÉ®ú EòÒ MÉ<Ç {ÉÉ`ÂöªÉ ºÉÉ¨ÉÊOÉªÉÉå EòÒ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ ½èþ '¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ'* <ºÉ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ {ÉÖºiÉEòÉå
EòÒ ®úSÉxÉÉ ¦ÉÉ®úiÉ ºÉ®úEòÉ®ú Eäò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ (¨ÉèºÉÚ®ú) iÉlÉÉ =kÉ®ú |Énäù¶É ºÉ®úEòÉ®ú Eäò ¦ÉÉ¹ÉÉ Ê´É¦ÉÉMÉ Eäò ºÉ½þªÉÉäMÉ
ºÉä ºÉÆSÉÉÊ±ÉiÉ EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ+Éå ¨Éå ½Öþ<Ç lÉÒ* '¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö' {ÉÖºiÉEò <ºÉ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ BEò Eòc÷Ò ½èþ*
<xÉ {ÉÉ`ÂöªÉ ºÉÉ¨ÉÊOÉªÉÉå ¨Éå |ÉÊ¶ÉIÉhÉ |ÉÉ{iÉ Eò®úxÉä Eäò {É¶SÉÉiÉÂ UôÉjÉÉå ºÉä ÊxÉ¨xÉÊ±ÉÊJÉiÉ ³ÖÖ×ÂÖú ãú¿Ö»ÖŸÖÖ†ÖêÓ úß
+{ÉäIÉÉ EòÒ VÉÉiÉÒ Æîü :
1. †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÒ uùÉ®úÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ |ÉªÉÉäMÉ EòÒ Ê´ÉÊ¦ÉzÉ ÎºlÉÊiÉªÉÉå ¨Éå ÊEòB VÉÉxÉä´ÉÉ±Éä ÊnùxÉ-|ÉÊiÉÊnùxÉ Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{ÉÉå EòÉä
ºÉÖxÉ Eò®ú ºÉ¨ÉZÉxÉÉ,
2. ®äúÊb÷ªÉÉä ´É ]õÒ.´ÉÒ. {É®ú |ÉºÉÉÊ®úiÉ ½þÉäxÉä´ÉÉ±Éä ºÉ¨ÉÉSÉÉ®úÉå, Ê´ÉYÉÉ{ÉxÉÉå, =nÂùPÉÉä¹ÉhÉÉ+Éå +Éè®ú +xªÉ EòÉªÉÇGò¨ÉÉå EòÉ
ºÉÉ®ú OÉ½þhÉ Eò®úxÉÉ,
3. EòIÉÉ ¨Éå ºÉ½þ{ÉÉÊ`öªÉÉå Eäò ºÉÉlÉ +{ÉxÉÒ ÊnùxÉSÉªÉÉÇ Eäò Ê´É¹ÉªÉ ¨Éå ºÉ®ú±É ´ÉÉCªÉÉå ¨Éå ¤ÉÉiÉSÉÒiÉ Eò®úxÉÉ B´ÉÆ †Öê×›Íü†Ö
¦ÉÉÊ¹ÉªÉÉå ºÉä <xÉ Ê´É¹ÉªÉÉå {É®ú +Éè{ÉSÉÉÊ®úEò iÉlÉÉ +xÉÉè{ÉSÉÉÊ®úEò ºÉÆnù¦ÉÉç ¨Éå SÉSÉÉÇ Eò®úxÉÉ,
4. †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ¨Éå {ÉÖºiÉEòÉå, ºÉ¨ÉÉSÉÉ®ú {ÉjÉÉå, {ÉÊjÉEòÉ+Éå, ºÉÚSÉxÉÉ{É^õÉå, <¶iÉ½þÉ®úÉå, ´ªÉÊHòMÉiÉ iÉlÉÉ +xªÉ |ÉEòÉ®ú
Eäò {ÉjÉÉå +ÉÊnù ºÉä ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ UôÉä]äõ UôÉä]äõ +xÉÖSUäônùÉå EòÉä {ÉgøxÉÉ +Éè®ú ºÉÉlÉ ½þÒ ¶É¤nùEòÉä¿Ö +Éè®ú ºÉÆnù¦ÉÇ OÉÆlÉÉå EòÉ
={ÉªÉÉäMÉ Eò®ú {ÉÉxÉÉ,
5. Ê´ÉÊ¦ÉzÉ Ê´É¹ÉªÉÉå {É®ú UôÉä]äõ UôÉä]äõ MÉtÉÆ¶É Ê±ÉJÉxÉÉ, ´ªÉÊHòMÉiÉ B´ÉÆ +xªÉ |ÉEòÉ®ú Eäò {ÉjÉ Ê±ÉJÉxÉÉ iÉlÉÉ +{ÉxÉÒ
¯ûÊSÉ Eòäò{ÉÊ®úÊSÉiÉ iÉlÉÉ ºÉ®ú±É Ê´É¹ÉªÉÉå {É®ú ÊxÉnæùÊ¶ÉiÉ ´É º´ÉiÉÆjÉ ±ÉäJÉ Ê±ÉJÉxÉÉ,
6. ¶É¤nùEòÉä¿Ö EòÒ ºÉ½þÉªÉiÉÉ ±ÉäiÉä ½ÖþB †Öê×›Íü†Ö ºÉä Ë½þnùÒ ¨Éå +Éè®ú Ë½þnùÒ ºÉä †Öê×›Íü†Ö ¨Éå ÊEòºÉÒ ¦ÉÒ MÉt ºÉÉ¨ÉOÉÒ
EòÉ +xÉÖ´ÉÉnù Eò®úxÉÉ, iÉlÉÉ
7. †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò ºÉÉÊ½þÎiªÉEò, ºÉÉ¨ÉÉÊVÉEò +Éè®ú ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò Ê´É¹ÉªÉÉå +lÉ´ÉÉ {ÉÊ®ú´Éä¶É EòÒ VÉÉxÉEòÉ®úÒ |ÉÉ{iÉ
Eò®úxÉÉ*
={ÉªÉÖÇCiÉ =qäù¶ªÉÉå EòÉä vªÉÉxÉ ¨Éå ®úJÉiÉä ½ÖþB <ºÉ {ÉÉ`ÂöªÉ {ÉÖºiÉEò EòÒ ®úSÉxÉÉ EòÒ MÉ<Ç ½èþ* ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò SÉÉ®úÉå EòÉè¶É±ÉÉå
- ¸É´ÉhÉ, ¦ÉÉ¹ÉhÉ, ´ÉÉSÉxÉ iÉlÉÉ ±ÉäJÉxÉ {É®ú ªÉ½þÉÄ ºÉ¨ÉÉxÉ °ü{É ºÉä ¤É±É ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* ¸É´ÉhÉ +Éè®ú ¦ÉÉ¹ÉhÉ EòÉè¶É±ÉÉå Eäò
Ê´ÉEòÉºÉ Eäò Ê±ÉB |ÉiªÉäEò {ÉÉ`ö ¨Éå ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É ÊnùB MÉB ½éþ +Éè®ú =ºÉ Eäò ¤ÉÉnù ¨ÉÉèÊJÉEò +¦ªÉÉºÉ Eäò Ê±ÉB {ÉªÉÉÇ{iÉ ºÉÉ¨ÉOÉÒ
viii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
½éþ* <ºÉÒ |ÉEòÉ®ú ´ÉÉSÉxÉ +Éè®ú ±ÉäJÉxÉ EòÉè¶É±ÉÉå Eäò Ê´ÉEòÉºÉ Eäò Ê±ÉB |ÉiªÉäEò {ÉÉ`ö ¨Éå BEò ´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônù ½èþ +Éè®ú ºÉÉlÉ
½þÒ +¦ªÉÉºÉ ¦ÉÒ* ªÉ½þ {ÉÖºiÉEò EòIÉÉ ¨Éå +vªÉÉ{ÉEò EòÒ ºÉ½þÉªÉiÉÉ ºÉä ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÒJÉxÉä Eäò Ê±ÉB ŸÖîµÖÖ¸ü úß Ö‡Ô Æîü… <ºÉÊ±ÉB
Ê±ÉÊ{É ºÉÒJÉxÉä/ÊºÉJÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB <ºÉ {ÉÖºiÉEò ¨Éå +±ÉMÉ ºÉä EòÉä<Ç |ÉÉ´ÉvÉÉxÉ xÉ½þÓ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* ±ÉäÊEòxÉ ¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ Eäò ¤ÉÉnù
Ê±ÉÊ{É ºÉÒJÉxÉä Eäò Ê±ÉB ={ÉªÉÉäMÉÒ ºÉÆEäòiÉ +Éè®ú ÊxÉnæù¶É Ê´ÉºiÉÉ®ú {ÉÚ´ÉÇEò ÊnùB MÉB ½éþ* <ºÉEäò +xÉÖºÉÉ®ú +vªÉÉ{ÉEò EòIÉÉ
¨Éå Ê±ÉÊ{É ÊºÉJÉÉ ºÉEåòMÉå* <xÉ ºÉÆEäòiÉÉå EòÒ ºÉ½þÉªÉiÉÉ ºÉä =iºÉÉ½þÒ Ê´ÉtÉlÉÔ +{ÉxÉä +É{É †Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É EòÉ +¦ªÉÉºÉ Eò®ú
ºÉEåòMÉä*
<ºÉ {ÉÖºiÉEò Eäò SÉÉ®ú ¦ÉÉMÉ ½éþ - ¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ, †Öê×›Íü†Ö-Ê±ÉÊ{É iÉlÉÉ =SSÉÉ®úhÉ, {ÉÉ`ö¨ÉÉ±ÉÉ iÉlÉÉ ¶É¤nùºÉÚSÉÒ* {ÉÖºiÉEò
Eäò {ÉÉ`öÉå ¨Éå ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå {É®ú +ÉvÉÉÊ®úiÉ ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É iÉlÉÉ +¦ªÉÉºÉ, ´ÉÉSÉxÉ-±ÉäJÉxÉ, +xÉÖ´ÉÉnù +¦ªÉÉºÉ iÉlÉÉ ºÉ®ú±É
´ªÉÉEò®úÊhÉEò ´É ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò Ê¤ÉÆnÖù+Éå Eäò Ê´É¹ÉªÉ ¨Éå {ÉªÉÉÇ{iÉ VÉÉxÉEòÉ®úÒ nùÒ MÉ<Ç ½èþ* '¶É¤nùºÉÚSÉÒ' ¨Éå {ÉÉ`öÉå ¨Éå +ÉB †Öê×›Íü†Ö
¶É¤nùÉå EòÉä ´ÉhÉÇGò¨É ¨Éå |ÉºiÉÖiÉ Eò®ú =xÉEäò +lÉÇ Ë½þnùÒ ¨Éå ÊnùB MÉB ½éþ*
{ÉÉ`öÉå EòÉ føÉÄSÉÉ <ºÉ |ÉEòÉ®ú ½èþ --
1. ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É
2. {ÉÉ`ö ¨Éå +ÉB −Ö‹ ¶É¤nùÉå Eäò +lÉÇ
3. +¦ªÉÉºÉ
4. ´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônù ({ÉÊgøB +Éè®ú ºÉ¨ÉÊZÉB)
5. +xÉÖSUäônù ¨Éå |ÉªÉÖHò −Ö‹ ¶É¤nùÉå Eäò +lÉÇ
6. +xÉÖSUäônù ºÉÆ¤ÉxvÉÒ +¦ªÉÉºÉ
7. +xÉÖ´ÉÉnù iÉlÉÉ ±ÉäJÉxÉ +¦ªÉÉºÉ
8. ´ªÉÉEò®úÊhÉEò iÉlÉÉ ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò Ê]õ{{ÉÊhÉªÉÉÄ
{ÉÉ`ö ¨Éå ÊnùB MÉB ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É iÉlÉÉ ´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônù ¨Éå BEò ºÉÒ ½þÒ ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ*
ªÉ½þÒ ºÉÆ®úSÉxÉÉBÄ {ÉÉ`ö Eäò Ê¶ÉIÉhÉ-Ê¤ÉÆnÖù ½éþ* +xÉÖ´ÉÉnù iÉlÉÉ ±ÉäJÉxÉ +¦ªÉÉºÉ ¦ÉÒ <x½þÓ Ê¶ÉIÉhÉ-Ê¤ÉÆnÖù+Éå {É®ú +ÉvÉÉÊ®úiÉ ½éþ*
{ÉÖºiÉEò Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{ÉÉå EòÉ SÉªÉxÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ-|ÉªÉÉäMÉ EòÒ =xÉ ºÉÉ¨ÉÉxªÉ ÎºlÉÊiÉªÉÉå EòÉä ±ÉäEò®ú ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉxÉEòÉ
ºÉÉ¨ÉxÉÉ ½þ¨Éå +{ÉxÉä ÊnùxÉ-|ÉÊiÉÊnùxÉ Eäò VÉÒ´ÉxÉ ¨Éå Eò®úxÉÉ {Éc÷iÉÉ ½èþ* =nùÉ½þ®úhÉ Eäò Ê±ÉB ÊEòºÉÒ {ÉÊ®úÊSÉiÉ Eäò PÉ®ú VÉÉxÉÉ,
ÊEòºÉÒ =iºÉ´É ¨Éå ºÉÎ¨¨ÉÊ±ÉiÉ ½þÉäxÉÉ, ¤ÉgøiÉÒ-¨É½ÆþMÉÉ<Ç {É®ú SÉSÉÉÇ Eò®úxÉÉ, ÊEò®úÉªÉä EòÉ ¨ÉEòÉxÉ JÉÉäVÉxÉÉ ªÉÉ ¨ÉEòÉxÉ ¤ÉxÉ´ÉÉxÉä
Eäò Eò¹]õÉå EòÒ SÉSÉÉÇ Eò®úxÉÉ, <±ÉÉVÉ Eäò Ê±ÉB b÷ÉìC]õ®ú Eäò {ÉÉºÉ VÉÉxÉÉ, ÊEòºÉÒ nù¶ÉÇxÉÒªÉ ºlÉ±É {É®ú PÉÚ¨ÉxÉä VÉÉxÉÉ +ÉÊnù
´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É Eäò Ê´ÉÊ¦ÉzÉ Ê´É¹ÉªÉÉå EòÉä +±ÉMÉ fÆøMÉ ºÉä |ÉºiÉÖiÉ Eò®úxÉä EòÉ |ÉªÉixÉ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉºÉºÉä Ê´ÉtÉlÉÔ ªÉ½þ VÉÉxÉ
ºÉEåòMÉä ÊEò †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ¨Éå ÊxÉ´ÉänùxÉ EèòºÉä Eò®úiÉä ½éþ, +Énäù¶É EèòºÉä näùiÉä ½éþ, ¨ÉxÉÉ EèòºÉä Eò®úiÉä ½éþ, xÉ©ÉiÉÉ EèòºÉä +Ê¦É´ªÉHò
EòÒ VÉÉiÉÒ ½èþ, ½þÉºÉ-{ÉÊ®ú½þÉºÉ EèòºÉä ÊEòªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ, ºÉÉÆi´ÉxÉÉ EèòºÉä nùÒ VÉÉiÉÒ ½èþ +ÉÊnù* {ÉÉ`ö Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É +Éè®ú ´ÉÉSÉxÉ
+xÉÖSUäônù EòÒ Ê´É¹ÉªÉ ´ÉºiÉÖ ¨Éå ¦ÉÒ ªÉlÉÉºÉÆ¦É´É ºÉÉ¨ªÉ ®úJÉxÉä EòÉ |ÉªÉÉºÉ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* ´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônùÉå Eäò Ê±ÉB ±ÉäJÉxÉ
EòÒ Ê´ÉÊ¦ÉzÉ ¶ÉèÊ±ÉªÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* VÉèºÉä EòÉä<Ç +xÉÖSUäônù ´ÉÞkÉÉÆiÉ °ü{É ¨Éå ½èþ iÉÉä EòÉä<Ç Ê´É´É®úhÉÉi¨ÉEò, EòÉä<Ç
ºÉÆ´ÉänùxÉÉi¨ÉEò, EòÉä<Ç +Éi¨ÉEòlÉÉ Eäò °ü{É ¨Éå* Eò½þÓ ÊxÉ¤ÉÆvÉ ¶Éè±ÉÒ EòÉä +{ÉxÉÉªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ iÉÉä Eò½þÓ ºÉÆº¨É®úhÉ EòÉ ºÉ½þÉ®úÉ
Ê±ÉªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* Eò½þÓ Eò½þÉxÉÒ VÉèºÉÉ ºÉ®úºÉ ¨ÉÉvªÉ¨É Ê±ÉªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ iÉÉä Eò½þÓ {ÉjÉ VÉèºÉÉ ={ÉªÉÉäMÉÒ ¨ÉÉvªÉ¨É*
{ÉÉ`ö¨ÉÉ±ÉÉ ¨Éå 24 {ÉÉ`ö ½éþ* <xÉ {ÉÉ`öÉå ¨Éå ºÉä 20 Ê¶ÉIÉhÉ-{ÉÉ`ö ½éþ +Éè®ú 4 ¯Öã−Ö³µÖÖÔÃÖ {ÉÉ`ö ½éþ* Ê¶ÉIÉhÉ {ÉÉ`ö 4
<EòÉ<ªÉÉå ¨Éå ¤ÉÉÄ]äõ MÉB ½éþ* |ÉiªÉäEò <EòÉ<Ç ¨Éå 5-5 Ê¶ÉIÉhÉ {ÉÉ`ö ½éþ ÊVÉºÉ¨Éå ºÉä BEò-BEò ¯Öã−Ö³µÖÖÔÃÖ {ÉÉ`ö ½èþ* <ºÉ |ÉEòÉ®ú
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ ix
<ºÉ {ÉÖºiÉEò ¨Éå {ÉÉ`ö 6, 12, 18 +Éè®ú 24 ¯Öã−Ö³µÖÖÔÃÖ {ÉÉ`ö ½éþ* Ê¶ÉIÉhÉÉlÉÇ {ÉÉ`öÉå EòÉä ´ªÉÉEò®úÊhÉEò ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå +Éè®ú ¶É¤nùÉå
EòÒ ºÉÆJªÉÉ ´É |ÉEòÉ®ú Eäò +ÉvÉÉ®ú {É®ú ºiÉ®úÒEÞòiÉ ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* ºiÉ®úÒEò®úhÉ Eäò ¨ÉÚ±ÉiÉi´Éú <ºÉ |ÉEòÉ®ú ½éþ*
1. {ÉÊ®úÊSÉiÉ ºÉä +{ÉÊ®úÊSÉiÉ EòÒ +Éä®ú
2. ºÉ®ú±É ºÉä EòÊ`öxÉ EòÒ +Éä®ú
3. |ÉiªÉäEò ºÉä ºÉÉ¨ÉÉxªÉ EòÒ +Éä®
4. ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ÃÖê ŸÖú−Ößúß úß †Öê¸ü
¦ÉÉ¹ÉÉ<Ç ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå {É®ú +ÉvÉÉÊ®úiÉ ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{ÉÉå EòÉ ºiÉ®úÒEò®úhÉ Eò®úiÉä ºÉ¨ÉªÉ <ºÉ ¤ÉÉiÉ EòÉ Ê´É¶Éä¹É vªÉÉxÉ ®úJÉÉ
MÉªÉÉ ½èþ ÊEò {ÉÉ`ÂöªÉ-ºÉÉ¨ÉOÉÒ EòÒ º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEòiÉÉ ¤ÉxÉÒ ®ú½äþ* +iÉ& ¤ÉÉnù Eäò {ÉÉ`öÉå ¨Éå ÊºÉJÉÉB VÉÉxÉä´ÉÉ±Éä Ê¶ÉIÉhÉ Ê¤ÉÆnùÖ +Éå
ºÉä ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö EÖòUô ºÉÆ®úSÉxÉÉBÄ +É®Æú¦É Eäò {ÉÉ`öÉå ¨Éå +É MÉ<Ç ½éþ* BäºÉÉ <ºÉÊ±ÉB ½Öþ+É CªÉÉåÊEò =ºÉ {ÉÉ`ö Ê´É¶Éä¹É EòÒ Ê´É¹ÉªÉ-´ÉºiÉÖ
Eäò ºÉÆnù¦ÉÇ ¨Éå =xÉEòÉ =±±ÉäJÉ +É´É¶ªÉEò lÉÉ* BäºÉÒ ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå EòÉä =ºÉ {ÉÉ`ö EòÒ ¶É¤nù ºÉÚSÉÒ Eäò Ê½þººÉä Eäò °ü{É ¨Éå
nù¶ÉÉÇªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ*
×¿ÖÖÖ ¯ÖÖšüÖë ´Öë †Ö‡Ô Æãü‡Ô ¾µÖÖú¸ü×Öú ÃÖÓ¸ü“Ö−ÖÖ‹Ñ
¯ÖÖšü −ÖÓ. I
1. 1) †ÛÃŸÖ¾ÖÖ“Öú ×ÎúµÖÖ¸ü×ÆüŸÖ ¾ÖÖŒµÖ
‚ˆ á£Þ ªÞ¾» ¥á£¨ ™ß§Þ¥à»»Þ µÖê ´Öê¸êü ×´Ö¡Ö ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß
Æïü…
‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß…
á£Þ Þê Çñ™à‹»»Þ ´Öê¸üÖ −ÖÖ´Ö ¯ÖÏŸÖßú Æîü…
´ÖÖê −ÖÖÑ ¯ÖÏŸÖßú…
2) †Ö–ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖ
ÇñÞšíÞ ™Ú ¤Þ»'»Þ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ, ŸÖæ •ÖÖ…
¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ, ŸÖæ •ÖÖ'…
¬™Þ, ™Úá£ ¤Þ»»Þ »ÖŸÖÖ, ŸÖã´Ö •ÖÖ†Öê…
»ÖŸÖÖ, ŸÖã´Öê •ÖÖ†…
¥á£¨ ¡Þ¡Ú, ÞÇ˜ ¤ÞÞØÜ»»Þ ¸ü´Öê¿Ö ²ÖÖ²Öã, †Ö¯Ö •ÖÖ‡‹…
¸ü´Öê¿Ö ²ÖÖ²Öã, †Ö¯ÖÖ •ÖÖ†Ö−ŸÖã…
¯ÖÖšü −ÖÓ. 2
1) †ÛÃŸÖ¾ÖÖ“Öú ×ÎúµÖÖ '×ß' (†×”û) 'úÖ / úß / êú / ´Öë Æîü'/ Æïü êú ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
'Þ«ßê' (−ÖÖØÆü) '−ÖÆüà' êú ¾ÖÖŒµÖ
á£Þ¥ ¡«ß ×ß»»Þ ´Öê¸üß ×úŸÖÖ²Ö Æîü…
´ÖÖê¸ü ²Ö×Æü †×”û…
á£Þ ÇÞŒá¥ ¡«ß ×ß»»Þ ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ ×úŸÖÖ²Ö Æîü…
x ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ²Ö×Æü †×”û…

2) á£Þ ÇÞŒá¥ £¬¤ýÞ¦£ ¢ÞÇ©Þ¥ ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ ´Ö»ÖµÖÖôû´Ö ³ÖÖÂÖÖ
Ú¡Þ› Þ«ßê»»Þ úÖ †−Öã¾ÖÖ¤ü −ÖÆüà…
´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ´Ö»ÖµÖÖôû´Ö ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü
−ÖÖØÆü…
3) ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ†Öë êú ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
£Úê Çá—Í »»Þ ´Öï ¯ÖœÍüŸÖÖ ÆæÑü/ ¯ÖœÍüŸÖß ÆãÑü…
´ÖãÑ ¯ÖœÍêü…
Þá£ Ç—Ú»»Þ Æü´Ö ¯ÖœÍüŸÖê Æïü/Æü´Ö ¯ÖœÍüŸÖß Æïü…
†Ö´Öê ¯Öœãü…
™Ú Ç—Ú Þ ŸÖæ ¯ÖœÍüŸÖÖ Æîü/ŸÖæ ¯ÖœÍüŸÖß Æîü/
ŸÖã ¯Öœãü…
™Úá£ Ç— Þ ŸÖã´Ö ¯ÖœÍüŸÖê ÆüÖê/ ¯ÖœÍüŸÖß ÆüÖêü…
ŸÖã´Öê ¯ÖœÍü Þ
™Úá££Þá/ ™Úá£ý£Þá Ç—Í»»Þ ŸÖã´Ö »ÖÖêÖ ¯ÖœÍüŸÖê ÆüÖê/¯ÖœÍüŸÖß ÆüÖê…
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍü/ ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍü…
ÞÇ˜ / ÞÇ˜£Þá Ç—ÍØß»»Þ †Ö¯Ö/†Ö¯Ö »ÖÖêÖ ¯ÖœÍüŸÖê Æïü/
†Ö¯ÖÖ/ †Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍÓü×ŸÖ… ¯ÖœÍüŸÖß ÆîüÓ…
4) †¯ÖæÖÔ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
£Úê á›ŒÚ×ß / á›ŒÚ×ß Þ ´Öï ¤êüÖ ¸üÆüÖ ÆæÑü/ ¤êüÖ ¸üÆüß
ÆæÑü…
´ÖãÑ ¤êüÖã×”û / ¤êüÖã†×”û…
áª£Þá á›ŒÚ×Øß»»Þ ¾Öê ¤êüÖ ¸üÆêü ÆüîÓ/ ¤êüÖ ¸üÆüß Æïü…
ÃÖê´ÖÖ−Öê ¤êüÖã”ûÓ×ŸÖ/¤êüÖã†”ûÓ×ŸÖ …
5) ‡“”ûÖ£ÖÔú ¯ÖÏµÖÖêÖ '›¥‹Þ¥' (¤ü¸üúÖ¸ü) '“ÖÖ×Æü‹' êú ¾ÖÖŒµÖ
ÞÇ˜¼»¥ á‹„ê ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› †Ö¯ÖúÖê ×úÃÖ ³ÖÖÂÖÖ úß
¡«ß ›¥‹Þ¥ ? †−Öã¾ÖÖ¤ü ¯ÖãÃŸÖú “ÖÖ×Æü‹?
†Ö¯ÖÖÓú¸ü êúˆÑ ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü
²Ö×Æüü ¤ü¸üúÖ¸ü?
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xi
1. ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
1) ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥ šß¬Þ»»Þ ú»Ö ¸üÖŸÖ (úÖê) ²ÖãÖÖ¸ü £ÖÖ…
úÖ×»Ö ¸üÖ×ŸÖ¹ý •¾Ö¸ü ×£Ö»ÖÖ…
£ßß ªÞÚ ”ßá‹ Çß‚¬Þ ×´Ö×−Ö −Öê •Ö¸üÖ ÃÖÖ ÃÖÖ²Öã¤üÖ−ÖÖ
×´Ö×−Ö ÃÖÖÖã ×™üêú ×¯Ö‡»ÖÖ… ×¯ÖµÖÖ (×»ÖµÖÖ)…
™Ú ™ á£Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ ŸÖã´Ö−Öê ŸÖÖê ´Öê¸üß ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà
ÃÖã−Öß…
ŸÖã ŸÖ ´ÖÖê ú£ÖÖ ¿Öã×Ö»Öã×−Ö…
2) '×ß' (†×”û) '´Öë Æîü/úÖ úß, êú Æî / Æïü' êú ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ºþ¯ÖÖë êú ¾ÖÖŒµÖ
£ßß‹Ú ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥ šß¬Þ»»Þ ×´Ö×−Ö úÖê ú»Ö ¸üÖŸÖ úÖê ²ÖãÖÖ¸ü
×´Ö×−Öãú úÖ×»Ö ¸üÖ×ŸÖ¹ý •¾Ö¸ü ×£Ö»ÖÖ… £ÖÖ…
3) ×ÎúµÖÖ êú ˆ§êü¿µÖ úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
™Úá£ £ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ? ŸÖæ´Ö −Öê ×´Ö×−Ö úÖê ÖÖ−Öê êú×»Ö‹ ŒµÖÖ
ŸÖã´Öê ×´Ö×−Öãú ú'Ö ÖÖ‡²ÖÖãú ¤êü»Ö? ×¤üµÖÖ?
ªß’ÞÇÞ˜ß Çß‚¡Þ‹Ú ‹«ßá¬»»Þ ˆ²ÖÖ»ÖÖ Æãü†Ö ¯ÖÖ−Öß ¯Öß−Öê úÖê/êú×»Ö‹
×ÃÖ—ÖÖ¯ÖÖ×Ö ×¯Ö‡²ÖÖãú ú×Æü»Öê… ²ÖÖê»Öê…
1. †ÛÃŸÖ¾ÖÖ“Öú '×ß' (†×”û), 'á«¡'» (Æêü²Ö) Æîü/ Æïü, úÖ/úß/êú/ ´Öë Æîü/Æïü ÆüÖêÖÖ /ÆüÖêÖß ×ÎúµÖÖ ¾ÖÖ»Öê
(³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ»Ö êú) ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
1) ‹Þ¬ß ªÛÞ ¢¡á¥ ‹Ú£Þ¥ ú»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ³Ö¾Ö−Ö ´Öë ãú´ÖÖ¸ü ˆŸÃÖ¾Ö
„ªþ¡ á«¡»»Þ ÆüÖêÖÖ…
úÖ×»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö²Ö−Ö¸êü ãú´ÖÖ¸ü
ˆŸÃÖ¾Ö Æêü²Ö…
2) áª•ß Þ”‹ á«¡ß Þ ¾ÖÆüÖÑ −ÖÖ™üú −ÖÆüà ÆüÖêÖÖ…
ÃÖê×šü −ÖÖ™üú Æêü²Ö×−Ö…
3) †−µÖ ×ÎúµÖÖ†Öë êú ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ»Ö êú ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
áª£Þá ‹'˜ Þ”‹ ‹¥ßá¡ ? ŒµÖÖ ¾Öê »ÖÖêÖ −ÖÖ™üú ú¸ëüÖê/
ÃÖê´ÖÖ−Öê ú'Ö −ÖÖ™üú ú×¸ü²Öê? ú¸ëüÖß?
à™ ÚªÞá¥ áª£Þá Þßá¡»»Þ ÖßŸÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾Öê »ÖÖêÖ −ÖÖ“ÖëÖê/
ÖßŸÖ †−ÖãÃÖÖ¸üê ÃÖê´ÖÖ−Öê −ÖÖ×“Ö²Öê… −ÖÖ“ÖëÖß…
áª ¤ß¡ß»»Þ ¾ÖÆü −ÖÆüà •ÖÖ‹ÖÖ/ •ÖÖ‹Öß…
xii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
ÃÖê ×•Ö²Ö×−Ö…
1. †×−Ö¾ÖÖµÖÔŸÖÖ úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
á«Þá”¬á¥ Þ¥Ú ¥ß‘á¢íªì ÆüÖê™êü»Ö ´Öë ¯ÖÆü»Öê ÃÖê †Ö¸üÖÖ ú¸ü−ÖÖ
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ¯Ö›êüÖÖ…
ÆüÖê™êü»Ö¸êü †ÖÖ¹ý ×¸ü•Ö³ÖìÃÖ−ÖË ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö…
ˆá™ Þ¥Ú ¥ß‘á¢íªì ‹¥ß¡Þ‹Ú ‡ŸÖ−Öê ¯ÖÆü»Öê ×¸ü•Ö³ÖìÃÖ−Ö −ÖÆüà
ú¸ü−ÖÖ
Çá–ÍÞ»»Þ ¯Ö›ÍêüÖÖ…
‹ŸÖê †ÖÖ¹ýü ×¸ü•Ö³ÖìÃÖ−ÖË ú×¸ü²ÖÖãú
¯Ö›Íêü−ÖÖ…
2. ‡“”ûÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö…
™Ú£‹Ú á£Þ ªÞ¾»á¥ ˆš¥ Š–Íß¨Þ ŸÖã´ÖúÖê ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö
¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥»»Þ †Öê×›Íü¿ÖÖ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹…
ŸÖã´Öãú ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ¸êü ‹£Ö¸ü †Öê×›Íü¿ÖÖ ×•Ö²ÖÖ
¤üü¸üúÖ¸ü…
á«Þá”¬á¥ ¥«ß¡Þ £œî Þ£¥ ÆüÖê™êü»Ö ´Öë Æü´ÖÖ¸êü ¸üÆü−Öê úß
•Öºþ¸üŸÖ
›¥‹Þ¥ Þ«ßê»»Þ ³Öß −ÖÆüà…
ÆüÖê™êü»Ö¸êü ¸ü×Æü²ÖÖ ´Ö¬µÖ †Ö´Ö¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü −ÖÖ×ÆÓü…
1 ÃÖê 5 ŸÖú êú ¯ÖÖšüÖë ´Öë †Ö‹ Æãü‹ ×¿ÖÖÖ Ø²Ö¤ãü†ÖêÓ úÖ ¯Öã−Ö¸üÖ¾Ö»ÖÖêú−Ö…
1. †¯ÖæÖÔ ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê‘Ö ºþ¯Ö
á«á¬ áª•ß ¡ŒÚ¥ßÞ Ô¥ «ßê £ß¦Úšß¬Þ»»Þ »Öê×ú−Ö ¾ÖÆüÖÑ ‹ú ú´Ö¸êü
¾ÖÖ»ÖÖ ‘Ö¸ü
Æêü»Öê ÃÖêšüß ²ÖÖã×¸ü†Ö ‘Ö¸ü ×ÆüÑ ×´Öôãû×£Ö»ÖÖ… Æüß ×´Ö»Ö ¸üÆüÖ £ÖÖ…
Þ‚ê £Úê ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ„šß¬ß»»Þ −ÖÆüà, ´Öï ‘Öæ´Ö−Öê êú ×»Ö‹ −ÖÆüà •ÖÖ
−ÖÖ‡Ñ, ´ÖãÑ ²Öã×»Ö²ÖÖãú •ÖÖˆ−Ö×£Ö×»Ö… ¸üÆüÖ £ÖÖ/¸üÆüß £Öß…
1. †¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
Çß¬Þ£Þá ¡±í£Þ ªÕÜ¬¥Ú ÞªÚšßá¡»»Þ ²Ö““Öê †³Öß Ãæú»Ö ÃÖê †Ö ¸üÆêü ÆüÖë Öê/
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ²ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö Ããú»Öºþ †ÖÃÖã×£Ö²Öê… †Ö ¸üÆüß ÆüÖêÓ Öß…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xiii
™Úá£ á¥–ÍßŠá¥ ‘˜Þ˜ ¨Ú˜Úšß¡»»Þ ŸÖã´Ö ¸êü×›ü†Öê ÃÖê •ÖÖÖÖ ÃÖã−Ö

¸üÆêü
ŸÖã´Öê ¸êü×›Íü†Öê¸êü •ÖÖÖÖ ¿ÖãÖã×£Ö²Ö… ÆüÖêÖê/ ¸üÆüß ÆüÖêÖß…
1. ¯ÖæÖÔ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ †Öî¸ü ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
™Úá£ áª•ß ‹'˜ ‹'˜ á›Œß× ? ŸÖã´Ö−Öê ¾ÖÆüÖÑ ŒµÖÖ-ŒµÖÖ ¤êüÖÖ
Æîü?
ŸÖã´Öê ÃÖê×šü ú'Ö ú'Ö ¤üê×Ö”û ?
£Úê Þ”î£ä á›ŒßÞ«ßê»»Þ ´Öï−Öê −ÖÖ™ü¶´ÖÓ“Ö −ÖÆüà ¤êüÖÖ
Æîü…
´ÖãÑ −ÖÖ™ü¶´ÖÓ“Ö ¤êü×Ö−ÖÖÓ×Æü…
1. ¯ÖæÖÔ ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
£Úê ª¥ªó™à ÇÛ‘Þá¥ ª£ªØ¼» ÇÞ‚ê ´Öï−Öê ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß ¯Öæ•ÖÖ ´Öë ÃÖ²Öêú ×»Ö‹
¬ÚÞ ‹¥ßšß¬ß»»Þ ú¯Ö›Íêü »ÖÖ‹ £Öê…
´ÖãÑ ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß ¯Öæ•ÖÖ¸êü ÃÖ´ÖÃŸÖÓú ¯ÖÖ‡Ñ »ÖãÖÖ
ú×¸ü×£Ö×»Ö…
£Úê ™ Þ¥Ú ‹ß×ß ¥Œß šß¬ß»»Þ ´Öï−Öê ŸÖÖê ¯ÖÆü»Öê ãú”û −ÖÆüà
¸üÖÖ £ÖÖ…
´ÖãÑ ŸÖ †ÖÖ¹ý ×ú×”û ¸ü×Ö −Ö×£Ö×»Ö…
1) ¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
Þ«Þ! á‹á™ ¥‹Ø ¡«ßšß¡»»Þ †ÖÆüÖ! ×úŸÖ−ÖÖ Öæ−Ö ²ÖÆüÖ ÆüÖêÖÖ…
†ÖÆüÖ! êúŸÖê ¸üŒŸÖ ²Ö×Æü×£Ö²Ö…
™Ú ™ ¥Þ‘£«¬ ×‹¥ ›ÚÔí”˜Þ ŸÖæ −Öê ŸÖÖê ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö “ÖÖîú
úß
‹šÞ ¨Ú˜ß šß¡Ú»»Þ ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ÃÖã−ÖÖ −ÖÆüà
ŸÖã ŸÖ ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö ”ûú¸ ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ ú£ÖÖ ÆüÖêÖÖ…
¿Öã×Ö −Ö×£Ö²Öã…
2) ÃÖÆüÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÃÖæ“Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖë¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
á¤á™ š˜ØÞ á«¡ á£Þá™ áªá™ ×•ÖŸÖ−ÖÖ šÓü›Íü ÆüÖê ÖÖ ´Öã—Öê ˆŸÖ−ÖÖ Æüß
xiv ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
¢¬ ¬Þß¡»»Þ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…

•ÖêŸÖê £ÖÓ›üÖ Æêü²Ö ´ÖÖêŸÖê ÃÖêŸÖê ³Ö»Ö »ÖÖ×Ö²Ö…
7 ÃÖê 11 ŸÖú êú ¯ÖÖšüÖë ´Öë †Ö‹ Æãü‹ ×¿ÖÖÖ Ø²Ö¤ãü†Öë úÖ ¯Öã−Ö¸üÖ¾Ö»ÖÖêú−Ö
1) ¿ÖŒµÖŸÖÖ (ÃÖÖ´ÖÖ£µÖÔ) ²ÖÖê¬Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
áª œß‹ Ç—Íß¡Þ‹Ú Þá£¥ß‹Þ †ÖÖê ¯ÖœÍü−Öê êú ×»Ö‹ ¾ÖÆü
†Ö´Öê×¸üúÖ
¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü/ ÃÖúŸÖß Æîü…
ÃÖê †×¬Öú ¯Ö×œÍü²ÖÖãú †Ö´Öê×¸üúÖ •ÖÖ‡¯ÖÖ¸êü…
£Úê Þê‹Ú ¤Þ‚ÇÞ¥Úß»»Þ ´Öï ÖÖÑ¾Ö (úÖê) −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ/
´ÖãÑ ÖÖÑãú •ÖÖ‡¯ÖÖºþ×−Ö… ÃÖúŸÖß…
1. †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖÓ–ÖÖ†Öë ŸÖ£ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖë êú Ø»ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ¾Ö“Ö−ÖúÖ ¯Öã−Ö²ÖÔ»Ö−Ö
1) Çß¬Þ”ßˆ ¤Þ„×ß»»/ Çß¬Þ”Þˆ ¤Þ„×ß»»Þ ²Ö““ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
×¯Ö»ÖÖ×™ü‹ •ÖÖˆ×”û/×¯Ö»ÖÖ™üÖ‹ •ÖÖˆ×”û…
2) á£Þ ¡–Í ¢„˜à¥ áÞ”ßˆ ÇÚ ×ß»»Þ ´Öê¸üß ²Ö›üß ²ÖÆü−Ö úÖ ‹ú ²Öê™üÖ Æîü…
´ÖÖê ²Ö›Íü ³ÖˆÖß¸ü ÖÖê×™ü‹ ¯Öã† †×”û…
Þ£¥ áÞá” ¡ßÞ ×ß»»Þ Æü´ÖÖ¸üÖ ‹ú ²ÖÖß“ÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü ÖÖê™êü ²Ö×Ö“ÖÖ †×”û…
áÞ¥ÚÇ¬ ˆá˜á™á˜ ¡Ú¬ß¡Þ £Þ»»Þ ÖÖê¾ÖéÓ¤ü ‡¬Ö¸ü ˆ¬Ö¸ü ‘Öæ´Ö−ÖÖ ´Ö−ÖÖ Æîü…
ÖÖê¹ý¯Ö»Ö ‹ÖêŸÖêÖê ²Öã×»Ö²ÖÖ ´Ö−ÖÖ…
ªÕÜ¬ Çß¬Þˆ Þ£ó ª¡Ú ŒÞ‚›ßØß»»Þ Ãæú»Ö êú ²Ö““Öê †Ö´Ö ÃÖ²Ö ÖÖ
Ããú»Ö ×¯Ö»ÖÖ‹ †ÖÓ²Ö ÃÖ²Öã ÖÖ‡×¤üü†Û−ŸÖ… ¤êüŸÖê Æïü…
Þ£ ¡ßÞ Þ£óÚ–Íß‹ ¢¬ Úá«ê»»Þ Æü´ÖÖ¸êü ²ÖÖß“Öê êú †Ö´Ö †“”êû −ÖÆüà
†Ö´Ö ²Ö×Ö“ÖÖ †ÖÓ²ÖÖã×›Íüú ³Ö»Ö −ÖãÆëü… Æïü…
áª ‘á˜ –Þ‹Ø¥ ¾Öê ‹ú ›üÖòŒ™ü¸ü Æïü…
ÃÖê •ÖÖê ›üÖòŒŸÖ¸ü…
áª£Þá ™Ú£‹Ú ¢¬ ÇÞ„šßá¡ Þ ? ¾Öê (»ÖÖêÖ) ŸÖã´ÖúÖê ¯µÖÖ¸ü ú¸üŸÖê ÆüÖëÖê
ÃÖê´ÖÖ−Öê ŸÖã´Öãú ³Ö»Ö ¯ÖÖˆ×£Ö²Öê −ÖÖ? −Ö?
áªÚ–Íß‹ ŒÚ¡ì £ß•Þ Ÿ»¦»»Þ ¾Öê ±ú»Ö ²ÖÆãüŸÖ ´Ößšêü Æïü…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xv
ÃÖêÖã×›Íüú Öã²Ö ×´ÖšüÖ ±úôû…

á£Þ ¡ÞÇÞ ‘á˜ Š‹ß¬»»Þ ´Öê¸êü ×¯ÖŸÖÖ•Öß (‹ú) ¾Öúß»Ö
Æïü…
´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖ •ÖÖê †Öê×ú»Ö…
ÇÚ¬ßä
¯ÖãÜ»»ÖÖ
™Ú£ ‘ÞÔ¥ á‹„ê•ß ? ŸÖã´ÆüÖ¸êü −ÖÖ−ÖÖ•Öß úÖ ‘Ö¸ü
×ú¬Ö¸ü Æîü…
ŸÖã´Ö †•ÖÖ‘Ö¸ü êúˆÑ×šü?
ªÐÂà¬ßä
Ã¡ÖßØ»ÖÖ
á£Þ £Þ‚ê ‘á˜ –Þ‹Ø¥Þ˜à»»Þ ´Öê¸üß ´ÖÖ´Öß (‹ú) ›üÖòŒ™ü¸üÖ−Öß Æïü…
´ÖÖê ´ÖÖ‡Ñ •ÖÖê ›üÖŒŸÖ¸üÖÖß…
á£Þ á¡Þ„¥ Þá£ ›ß'”Þ ’ß»»Þ ´Öê¸üß ´ÖÖŸÖÖ•Öß êú Æü´Ö ¤üÖê
»Ö›Íü×úµÖÖÑ
´ÖÖê ²ÖÖêˆü¸ü †Ö´Öê ×¤ü'™üÖ ×—Ö†… Æïü…
„¢¤ý¬ßä
ˆ´ÖµÖØ»ÖÖ
Çß¬Þ£Þ¼Ú» áª÷« ‹¥»»Þ ²Ö““ÖÖë ÃÖê ¯µÖÖ¸ü ú¸üÖê…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖãÓú Ã−ÖêÆü ú¸ü…
‹Ú‹Ú¥ ×ÜÞ”ß ‹Úê ‹Úê ‹¥Ú×ß»»Þ ãú¢ÖÖ ×¯Ö»»ÖÖ ãÑú ãÑú ú¸üŸÖÖ Æîü…
ãúãú¸ü ”ãû†Ö×™ü ãÑú ãÑú úºþ×”û…
‹ûà¡¬ßä
Œ»Öß¾ÖØ»ÖÖ
™Ú£ Ô¥ á‹„ê•ß ? ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ‘Ö¸ü úÆüÖÑ Æîü?
ŸÖã´Ö ‘Ö¸ü êúˆÑ×šü?
Þ£¥ áÞ”ßˆ ¡ßÞ ×ß»»Þ Æü´ÖÖ¸üÖ ‹ú ²ÖÖß“ÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü ÖÖê×™ü‹ ²Ö×Ö“ÖÖ †×”û…
1. ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
xvi ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
1) «êá¥ £Þê, £Úê ¢ÞÇ©˜ á›‚‹¥ß ÆüÖÑ ²Öê™üß, ´Öï ³ÖÖÂÖÖ ¤êüú¸ü Æüß
†ÖµÖÖ
«ßê Þªß¬ß»»Þ ÆæÑü…
ÆÑü¸êü ´ÖÖÑ, ´ÖãÑ ³ÖÖÂÖÖ ¤êü‡ú×¸ü
ØÆü †Ö×ÃÖ×»Ö…
á‹¡¦ á¡Þ„ ¡ßÞ ŒÞ‚¡Þá¥ êú¾Ö»Ö ´ÖÖŸÖÖ•Öß ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‹
ÃÖÖê
á¨Þ‚Ç–Íß¬Þ»»Þ Ö‡Ô…
êú²Öô ²ÖÖêˆ ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‡²ÖÖ¸êü ¿ÖÖê‡¯Ö×›Í»ÖÖ…
Þ‘ß £Úê Ç—Íß‹¥ß ¤Þ‚šß¬ß»»Þ †Ö•Ö ´Öï ¯Öœü ú¸ü −ÖÆüà ÖµÖÖ £ÖÖ…
†Ö×•Ö ´ÖãÑ −Ö ¯Ö×œÍüú×¸ü •ÖÖ‡×£Ö×»Ö…
2) ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ

áª ‹¡ß™Þ á¬Œßá¬Œß ‹¥ß £¥ ¾Öê ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ ×»ÖÖú¸ü
†´Ö¸ü
á«Þ‚šßá¬»»Þ ÆüÖê Ö‡Ô £Öà…
ÃÖê ú×²ÖŸÖÖ »Öê×Ö»Öê×Ö ú×¸ü †´Ö¸ü
ÆüÖê‡×£Ö»Öê…
ˆá¡ ™ ™Ú ß‘ ÇÞ• Ç—ÍßÇ—Íß‹ß †²Ö ŸÖÖê ŸÖæ †¯Ö−ÖÖ ¯ÖÖšü ¯ÖœÍü
¯ÖœÍü
«Þ¬ßÞ á«Þ‚¤Þ„×Ü»»Þ ú¸ü £Öú •ÖÖŸÖß Æîü/•ÖÖŸÖÖ Æîü…
‹²Öê ŸÖ ŸÖã ×−Ö•Ö ¯ÖÖšü ¯Ö×œÍü¯Ö×œÍü×ú
ÆüÖ×»Ö†Ö ÆüÖê‡•ÖÖˆ”ãû…
1. ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
›ßªÞ¥Þ ‹Þ£ ‹¥Ú ‹¥Ú £Úê š‹ß ×¤ü−Ö³Ö¸ü úÖ´Ö ú¸üŸÖê ú¸üŸÖê
´Öï £Öú
¤Þ„×ß»»Þ •ÖÖŸÖß ÆæÑü…
×¤ü−ÖÃÖÖ¸üÖ úÖ´Ö úºþ úºþ ´ÖãÑ £Ö×ú •ÖÖˆ×”û…
áª£Þá ™ Þ‘ß ÞªÚ ÞªÚ á–Í¥ß †Ö•Ö ŸÖÖê ˆ−ÆüÖë−Öê †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ¤êü¸ü
‹á¬»»Þ úß…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xvii
ÃÖê´ÖÖ−Öê ŸÖ †Ö×•Ö †ÖÃÖã †ÖÃÖã ›êü×¸ü ú»Öê…

2. ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ ×ÎúµÖÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
£Úê Þ‘ß ™Ú£¥ Çß¬ÞÇß¬ß¼Ú» †Ö•Ö ´Öï−Öê ŸÖã´ÆüÖ¸êü ²Ö““ÖÖë úÖê
ªÕÜ¬‹Ú ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ ¯ÖÖšü¿ÖÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…
´ÖãÑ †Ö×•Ö ŸÖã´Ö¸ü ×¯Ö»ÖÖ×¯ÖØ»Öãú
Ããú»Öãú •ÖÖˆ×£Ö²ÖÖ¸ü ¤êü×Ö×”û…
¢Þ‚ä‹ß Ÿß»ªì¥Ú ÞªÚšß¡Þ¥ £Úê ´Öï −Öê ³ÖîµÖÖúÖê †Öò×±úÃÖ ÃÖê †ÖŸÖê Æãü‹
á›Œß×ß»»Þ ¤êüÖÖ…
³ÖÖ‡Ó×ú †×±úÃÖË¹ý †ÖÃÖã×£Ö²ÖÖ¸ü ´ÖãÑ
¤êü×Ö×”û…
1. ×ÎúµÖÖ ÃÖê ¾µÖãŸ¯Ö®Ö ÃÖÓ–ÖÖ†Öë êú ¾ÖÖŒµÖ
1) ‹Þ¬ß Þ£¥ ‚ä¥Þ‘à Ç—ÍÞ Þ¥£ý ú»Ö Æü´ÖÖ¸üß †ÓÖÏê•Öß úß
á«¡»»Þ ¯ÖœÍüÖ‡Ô †Ö¸Óü³Ö ÆüÖê Öß…
úÖ×»Ö †Ö´Ö¸ü ‡Ó¸üÖ•Öß ¯ÖœÍüÖ †Ö¸ü´³Ö Æêü²Ö…
2) ‹Þ¬ß áª•Þá¥ Þ„˜Þ ¡Þ‘˜Þ ú»Ö ¾ÖÆüÖÑ ÖÖ−ÖÖ ²Ö•ÖÖ−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…
á«¡»»Þ
úÖ×»Ö ÃÖêšüÖ¸êü ÖÖˆÖÖ ²ÖÖ•ÖÖÖ Æêü²Ö…
2. éú¤ÓüŸÖ¾ÖÖ“Öß ¿Ö²¤üÖë ÃÖê ¾µÖãŸ¯Ö®Ö ÃÖÓ–ÖÖ ¿Ö²¤ü
1) ¥Þ™ßá¥ ‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þä‹¥ ¢ß–Í á«¡»»Þ ¸üÖŸÖ ´Öë Ö¸üß¤ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖë úÖ ³Öß›Íü
¸üÖ×ŸÖ¸êü ×ú×Ö²ÖÖ²ÖÖ»ÖÖÓú¸ü ×³Ö›Íü Æêü²Ö… ÆüÖêÖÖ…
2) £Úê ŒÞ‚¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê ™ Þ„ ‹ßˆ ? ´Öï ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ −ÖÆüà ÆæÑü ŸÖÖê
†Öî¸ü
´ÖãÑ ÖÖ‡²ÖÖ²ÖÖ»ÖÖ −ÖãÆëü ŸÖ †Öˆ ×ú‹? úÖî−Ö?
3) á‹ ‘ÞÞ¥Ú á›Œ˜Þ«Þ¥à Þªß×Øß»»Þ †−Öêú •ÖÖÆüÖë ÃÖê (¤êü¿ÖÖë ÃÖê)
†−Öêú •ÖÖÖÖ¹ý ¤êüÖÖÖÆüÖ¸üß †Ö×ÃÖ”ûÛ−ŸÖ… ¤êüÖ−Öê¾ÖÖ»Öê †Ö‹ÑÖê…
4) ™Þ' áÇÞÇ©˜«Þ¥à ÇÚ £¥ß¬Þ»»Þ ˆÃÖ úÖ ¯ÖÖêÂÖÖ ú¸ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
ŸÖÖ' ¯ÖÖêÂÖÖÖÆüÖ¸üß ¯Öã† ´Ö×¸üÖ»ÖÖ… ²Öê™üÖ ´Ö¸ü ÖµÖÖ…
3. ×ÎúµÖÖ ÃÖê ¾µÖãŸ¯Ö®Ö ×¾Ö¿ÖêÂÖÖ ¿Ö²¤üÖêÓ êú ¾ÖÖŒµÖ
xviii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
1) áª•Þá¥ ‘¦ØÞ ßÞêá¥ á¬Þ‹ Þ¬ßá¡»»Þ ¾ÖÆüÖÑ •Ö»ŸÖß Æãü‡Ô †ÖÖ ´Öë
»ÖÖêÖ
ÃÖêšüÖ¸êü •Öôû−ŸÖÖ ×−Ö†ÖÑ¸êü »ÖÖêú “ÖÖ×»Ö²Öê… “Ö»ÖëÖê…
2) ¦ØÞ Þ–Íßá¥ —Í Þ«ßê»»Þ “Ö»ÖŸÖß Æãü‡Ô ÖÖ›üß ¯Ö¸ü ´ÖŸÖ “Ö×œü‹…
“Öôû−ŸÖÖ ÖÖ×›Íü¸êü “ÖœÍü −ÖÖØÆü…
3) ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú ‘ß¡ÞÇÞ‚ê áÞ”ßˆ „•Þ˜ß ¯ÖÆüÖ›Íü êú ‰ú¯Ö¸ü •ÖÖ−Öê
êú×»Ö‹ ‹ú
¥ÞªØÞ ¤Þ‚×ß»»Þ †Ö¸üÖêÆüß ¸üÖÃŸÖÖ Æîü…
¯ÖÖÆüÖ›Íü ˆ¯Ö¸üãú ×•Ö²ÖÖ¯ÖÖ‡Õ ÖÖê×™ü‹ ˆšüÖ×Ö
¸üÖÃŸÖÖ •ÖÖ‡×”û…
4) Þ£¥ Ô¥ á¬„”Þ˜ß á¡¦ á«¬Þ˜ß»»Þ Æü´ÖÖ¸üÖ ‘Ö¸ü »ÖÖî™ü−Öê úÖ ÃÖ´ÖµÖ
†Ö´Ö¸ü ‘Ö¸ü »Öêˆ™üÖ×Ö ²Öêôû Æêü»ÖÖ×Ö… ÆüÖê ÖµÖÖ Æîü…
1. ÆêüŸÖã´Ö¤Ëü×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¿ÖŸÖÔ¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
ÞÇ˜ ¡Þ«Ü–ÍÞ ›ß ¤›ß ÇÚ¥à ¤ßá¡ †Ö¯Ö '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' êú ×¤ü−Ö µÖ×¤ü ¯Öã¸üß
á™á¡ £Úê »»¤ß¡ß»»Þ •ÖÖ‹ÑÖê, ŸÖÖê ´Öï ³Öß •ÖÖ‰ÑúÖÖ/
†Ö¯ÖÖ ²ÖÖÆãü›ÍüÖ ×¤ü−Ö •Ö×¤ü ¯Öã¸üß ×•Ö²Öê •ÖÖ‰ÑúÖß…
ŸÖê²Öê ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö…
ÞÇ˜ Þ£‹Ú '¥š¤Þ™ñÞ' ¡ßÇ©¤ýá¥ ¤›ß µÖ×¤ü †Ö¯Ö Æü´ÖúÖê
'¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' êú
‹ß×ß ‹«áØ á™á¡ ¢Þ¥ß ¢¬ «ÜØÞ»»Þ ÃÖÓ²Ö¬Ö ´Öë ãú”û úÆüŸÖê, ŸÖÖê
²ÖÆãüŸÖ
†Ö¯ÖÖ †Ö´Öãú '¸ü£Ö•ÖÖ¡ÖÖ' ×²ÖÂÖµÖ¸êü •Ö×¤ü †“”ûÖ ÆüÖêŸÖÖ…
×ú×”û úÆÓüŸÖê ŸÖê²Öê ³ÖÖ×¸ü ³Ö»Ö Æãü†ÓŸÖÖ…
ÞÇ˜£Þá á¬ Þá£ £œî †Ö¯Ö −ÖÆüà Ö‹ ŸÖÖê Æü´Ö ³Öß
−ÖÆüà
¤ß¡Úß»»Þ •ÖÖ‹ÑÖê…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê −ÖÖ»Öê †Ö´Öê ´Ö¬µÖ ×•Ö²Öã×−Ö…
2. ÆêüŸÖã-ÆêüŸÖã´Ö¤ü ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ
Þ£‹Ú ‹«ßšßá¬ ™ Þá£ ¡ß Æü´Ö úÖê úÆüÖ ÆüÖêŸÖÖ, ŸÖÖê Æü´Ö ³Öß
¤Þ‚šÞØÜ»»Þ Ö‹ ÆüÖêŸÖê…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xix
†Ö´Öãú ú×Æü×£Ö»Öê ŸÖ †Ö´Öê ×²Ö •ÖÖ‡£ÖÖÓŸÖã…

1. ÃÖÆüÃÖÓ²Ö¬ÖÃÖæ“Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖë ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
Þá£ á¤á™á¡á¦ Ç—Úšß¬Ú, Æü´Ö •Ö²Ö ¯ÖœÍüŸÖê £Öê, ŸÖ²Ö µÖÆüÖÑ
áªá™á¡á¦ ˆ•Þá¥ áÞ”ßˆ ¸êü³Öê−ÃÖÖ úÖò»Öê•Ö ‹ú Æüß £ÖÖ…
á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘ì»»šß¬Þ Þ
†Ö´Öê •ÖêŸÖê²Öêôêû ¯Öœãü×£Ö»Öã, ÃÖêŸÖê²Öêôêû ‹šüÖ¸êü
ÖÖê×™ü‹ ¸êü³Öê−ÃÖÖ ú»Öê•ÖË ×£Ö»ÖÖ…
Þ‘ß á¤á™ ’ß Ç—Ú×Øß áªá™á¡á¦ †²Ö ×•ÖŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ ¯ÖœÍü ¸üÆüß Æïü,
áªá™ ’ß Ç—Úšßá¬»»Þ ŸÖ²Ö ˆŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ −ÖÆüà
¯ÖœÍüŸÖß
†Ö×•Ö •ÖêŸÖê ×—Ö† ¯Öœãü”Óû×ŸÖ ÃÖêŸÖê²Öêôêû £Öà…
ÃÖêŸÖê ×—Ö† ¯ÖœÍåü−Ö×£Ö»Öê…
Þ‘ß á¤„ê•ß ™Ú£ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý †Ö•Ö •ÖÆüÖÑ ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ
×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ
áª‚•ß áÞ”ßˆ ‘ä¬ šß¬Þ»»Þ Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ‹ú •ÖÓÖ»Ö £ÖÖ…
†Ö×•Ö •ÖêˆÑ×šü ŸÖã´Ö ×²ÖÀ¾Ö×²ÖªÖôûµÖ
ÃÖê‡×šü ÖÖê×™ü‹ •ÖÓÖ»Ö ×£Ö»ÖÖ…
ÞÇ˜ á¤á¡ Þ‹ß¥à ‹¥ßšßá¬, áªá¡ •Ö²Ö †Ö¯Ö −ÖÖîú¸üß ú¸üŸÖê £Öê,
ŸÖ²Ö
›¥£Þ á‹á™ šß¬Þ ? ¾ÖêŸÖ−Ö ×úŸÖ−ÖÖ £ÖÖ?
†Ö¯ÖÖ •Öê²Öê “ÖÖ×ú¸üß ú×¸ü×£Ö»Öê, ÃÖê²Öê
¤ü¸ü´ÖÖ êúŸÖê ×£Ö»ÖÖ?
áªá™á¡á¦ á¤„ê£Þá ÇÞ• ŸÖ²Ö •ÖÖê ¯ÖÖšü ¯ÖœüÖŸÖê £Öê ¾Öê »ÖÖêÖ
Ç—ÍÞ„šßá¬ áª£Þá ¨ß¤©Þ›Þ‹Ú ×¿ÖÖÖ¤üÖ−Ö úÖê ¯Ö×¾Ö¡Ö
úŸÖÔ¾µÖ
Ç¡ß™ñ ‹±í¡î á¡Þ¬ß ¢Þ¡Úšßá¬»»Þ ´ÖÖ−ÖŸÖê £Öê…
ÃÖêŸÖê²Öêôêû •ÖêˆÑ´ÖÖ−Öê ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖˆ×£Ö»Öê ÃÖê´ÖÖ−Öê
×¿ÖÖÖ¤üÖ−Öãú ¯Ö×²Ö¡Ö ú¢ÖÔ²µÖ ²ÖÖê×»Ö ³ÖÖ²Öã×£Ö»Öê…
1. ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
1) Þ£‹Ú ˆ•ß ¡áª‚á›‚ £ÐÂà¼» Æü´ÖúÖê µÖÆüÖÑ ×²ÖšüÖú¸ü ´ÖÓ¡Öß
Çß.ˆ ‹ÚÞá–Í á¬ ? •Öß êú ¯Öß.‹. úÆüÖÑ Ö‹?
xx ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
†Ö´Öãú ‹×šü ²ÖÃÖê‡¤êü‡ ´ÖÓ¡Öàú ×¯Ö.‹

ãú†Ö›Íêü Ö»Öê?
áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ÃÖ¸üúÖ¸ü úß ŸÖ¸ü±ú ÃÖê ‹ú
‹á¥‚¡Þ Þ£¥ „á·¨î»»Þ Ã™êü×›üµÖ´Ö ²Ö−Ö¾ÖÖ−ÖÖ Æü´ÖÖ¸üÖ ˆ§êü¿µÖ
ÖÖê×™ü‹ Â™üÖ×›ÍüµÖ´ÖË ÃÖ¸üúÖ¸Óüú «üÖ¸üÖ Æîü…
ú¸êü‡²ÖÖ †Ö´Ö¸ü ˆ§ê¿µÖ…
1. ×´ÖÁÖ×ÎúµÖÖ ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
1) ¡Þ«ÞÔ¥ ›ß ‹îÞ‹Ú ª‘ ‹¥ß¡Þ ¿ÖÖ¤üß êú ×¤ü−Ö ú−µÖÖ êú ÀÖéÓÖÖ¸ü
›Þ¤ýß™ó ™Þ¼»¥»»Þ ú¸ü−Öê úÖ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö ³Öß ˆ−ÖúÖ…
²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü ×¤ü−Ö ú−µÖÖãú ÃÖ•Ö ú×¸ü²ÖÖ
¤üÖ×µÖŸ¾Ö ŸÖÖÓú¸ü…
ˆ‚ ª¡Ú ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ‹Ú ™Þ¼Ú» ¡«Ü™ µÖê ÃÖ²Ö úÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ ˆ−ÖúÖê ²ÖÆãüŸÖ
¢¬ ¬Þß¡»»Þ †“”ûÖ Æüß »ÖÖêÖÖ…
‹‡ ÃÖ²Öã úÖ´Ö ú×¸ü²ÖÖãú ŸÖÖÓãú ²ÖÆãüŸÖ
³Ö»Ö »ÖÖ×Ö²Ö…
ˆ«Þ›óÞ¥Þ á£Þá™ ¡«Ü™ Œ¥ÞÇ ¬ÞÚ×ß»»Þ ‡ÃÖ ÃÖê ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ²Öã¸üÖ
»ÖÖŸÖÖ Æîü…
‹ÆüÖ«üÖ¸üÖ ´ÖÖêŸÖê ²ÖÆãüŸÖ Ö¸üÖ¯Ö »ÖÖÖã×”û…
‹'˜ ÞÇ˜ á£Þá™ ªÞ«Þ¤î ‹¥ßá¡ß ? ŒµÖÖ †Ö¯Ö ´Öê¸üß ´Ö¤ü¤ü −Ö
ú¸ëüÖê…
ú'Ö †Ö¯ÖÖ ´ÖÖêŸÖê ÃÖÖÆüÖ•µÖ ú×¸ü²Öê×−Ö?
ÞÇ˜ ßØÞ ‹¥ØÜß»»Þ †Ö¯Ö Ø“ÖŸÖÖ ´ÖŸÖ úß×•Ö‹…
†Ö¯ÖÖ Ø“ÖŸÖÖ ú¸üŸÖãÓ×−Ö…
2) ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö

áª ‹Þ£ áª ‹¥ßá¡»»Þ ¾ÖÆü úÖ´Ö ¾Öê ú¸ü »ÖëÖê…
ÃÖê úÖ´Ö ÃÖê ú×¸ü−Öê²Ö…
Þ¥Ú £Úê ™Þ «Þ™á¥ ‹ß×ß ”ä‹Þ ´Öï ¯ÖÆü»Öê Æüß ˆÃÖêú ÆüÖ£Ö ãú”û
á›‚á›¡ß»»Þ ¹ý¯ÖµÖê ¤êü¤æÑüÖÖ…
†ÖÖ¹ý ´ÖãÑ ŸÖÖ ÆüÖŸÖ¸êü ×ú×”û ™ÓüúÖ
¤êü‡¤êü×²Ö…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xxi
£Úê ‹ß×ß ‹¥ßß Þ«ßê»»Þ ´Öï −Öê ãú”û −ÖÆüà ú¸ü ×»ÖµÖÖ Æîü…
´ÖãÑ ×ú×”û ú×¸ü −ÖÖÓ×Æü…
3) ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖ
¡Þ«ÞÔ¥ ™ á‹¡¦ áÞ”ßˆ £Þª ¿ÖÖ¤üß êú ŸÖÖê êú¾Ö»Ö ‹ú Æüß ´ÖÆüß−ÖÖ
¥«ß¬Þ»»Þ Þ„ á£Þá™ ‹ß×ß ‹Þ£ ¸üÆü ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü ´Öã—Öê ãú”û
úÖ´Ö
á›á¬ Þ«ßê»»Þ −ÖÆüà ×¤üµÖÖ Æîü…
²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü ŸÖ êú²Öô ÖÖê×™ü‹ ´ÖÖÃÖ
¸ü×Æü»ÖÖ… †Öˆ ´ÖÖêŸÖê ×ú×”û úÖ´Ö
¤êü»Öê −ÖÖÓ×Æü…
Çß¬Þ£Þá ‹'˜ á‹¡¦ £Þ×á¥ ŒµÖÖ ²Ö““Öê êú¾Ö»Ö ´Ö”û»Öß ÃÖê
Æüß ¥Þ‘ßá«á¡ ‹ß£óÞ ‹Ú‹Ú–ÍÞ ‹ß˜ß¡Þ‹Ú ¸üÖ•ÖÌß ÆüÖëÖê µÖÖ Æü´Ö úÖê ´ÖãÖì
«ßê Ç–Íß¡»»? Ö¸üß¤ü−ÖÖ Æüß ¯Ö›ÍêüÖÖ?
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ú'Ö êú²Öôû ´ÖÖ”û¸êü
¸üÖ×•ÖÆêü²Öê Øú²ÖÖ ãúãú›ÍüÖ ×ú×Ö²ÖÖãú
ØÆü ¯Ö×›Íü²Ö?
1. ú´ÖÔ¾ÖÖ“µÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö
áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ªÞäªÕð™ß‹ „ªþ¡ ˆ−Ö »ÖÖêÖÖêÓ êú «üÖ¸üÖ
ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú
‹¥Þ¤ß¡»»Þ ˆŸÃÖ¾Ö ú¸üÖµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú «üÖ¸üÖ ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú ˆŸÃÖ²Ö
ú¸üÖ×•Ö²Ö…
™Þ¼» ›óÞ¥Þ Çß¬Þ£Þä‹Ú ÇÚ¥ªÕÞ¥ ˆ−Öêú «üÖ¸üÖ ²Ö““ÖÖë úÖê
¯Öã¸üÃúÖ¸ü
›ßÞ¤ß¡»»Þ ×¤ü»ÖÖµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
ŸÖÖÓú «üÖ¸üÖ ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖÓãú ¯Öã¸üÃúÖ¸ü
×¤ü†Ö×•Ö²Ö…
{É½þ±Éä ½þÒ Eò½þÉ VÉÉ SÉÖEòÉ ½èþ ÊEò ½þ®ú {ÉÉ`ö Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É Eäò ¤ÉÉnù =ºÉ ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É ¨Éå +ÉB xÉªÉä ¶É¤nùÉå
EòÉä ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* BäºÉä ¤É½ÖþiÉ ºÉä ¶É¤nù ½éþ VÉÉä †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ¨Éå ºÉÆºEÞòiÉ iÉlÉÉ +xªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå ºÉä +ÉB ½éþ* <xÉ¨Éå
xxii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
ºÉä ¤É½ÖþiÉ ºÉä ¶É¤nùÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Ê½ÆþnùÒ ¨Éå ¦ÉÒ ½þÉäiÉÉ ½èþ* <ºÉ ºÉÆnù¦ÉÇ ¨Éå =xÉ ¶É¤nùÉå {É®ú ¦ÉÒ Ê´É¶Éä¹É vªÉÉxÉ ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ
½èþ VÉÉä °ü{É EòÒ oùÎ¹]õ ºÉä iÉÉä nùÉäxÉÉå ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå ¨Éå ºÉ¨ÉÉxÉ ½éþ {É®ú =xÉEäò +lÉÇ †Öê×›Íü†Ö +Éè®ú Ê½þÆþnùÒ ¨Éå ¤É½ÖþiÉ Ê¦ÉzÉ
½éþ* ¶É¤nùÉå Eäò ´Éä +lÉÇ {É½þ±Éä ÊnùB MÉB ½éþ VÉÉä =ºÉ {ÉÉ`ö Eäò ºÉÆnù¦ÉÇ Eäò ={ÉªÉÖHò ½éþ* <ºÉEäò {É¶SÉÉiÉÂ ªÉÊnù +É´É¶ªÉEò
½Öþ+É iÉÉä ´Éä +lÉÇ ¦ÉÒ ÊnùB MÉB ½éþ VÉÉä ºÉ´ÉÉÇÊvÉEò |ÉSÉÊ±ÉiÉ ½éþ*
{ÉÉ`öÉå Eäò +¦ªÉÉºÉ, =xÉ ¨Éå ÊºÉJÉÉB MÉB {ÉÉ`ÂöªÉ-Ê¤ÉÆnÖù+Éå EòÉä vªÉÉxÉ ¨Éå ®úJÉ Eò®ú iÉèªÉÉ®ú ÊEòB MÉB ½éþ*
<xÉ +¦ªÉÉºÉÉå EòÉ ={ÉªÉÉäMÉ ºÉÒJÉä ½ÖþB Ê¤ÉÆnÖù+Éå EòÉä nùÉä½þ®úÉxÉä iÉlÉÉ {É®úÒIÉÉ Eäò Ê±ÉB ¦ÉÒ ÊEòªÉÉ VÉÉBMÉÉ* ÊxÉªÉ¨É
Eäò +xÉÖºÉÉ®ú UôÉjÉ EòÒ {É®úÒIÉÉ =x½þÓ Ê¤ÉÆnÖù+Éå Eäò Ê´É¹ÉªÉ ¨Éå ±ÉÒ VÉÉBMÉÒ VÉÉä ÊºÉJÉÉB VÉÉ SÉÖEäò ½éþ* ±ÉäÊEòxÉ |ÉiªÉäEò
{ÉÉ`ö ¨Éå xÉB ´ÉÉCªÉ +´É¶ªÉ näùJÉxÉä EòÉä Ê¨É±É VÉÉBÄMÉä* ºÉÒJÉÒ ½Öþ<Ç ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå +Éè®ú ¶É¤nùÉå EòÒ ºÉ½þÉªÉiÉÉ ºÉä
Ê´ÉtÉlÉÔ º´ÉªÉÆ BäºÉä ´ÉÉCªÉ MÉgø ºÉEòiÉÉ ½èþ ÊVÉxÉEòÉ |ÉªÉÉäMÉ ºÉÒJÉä MÉB {ÉÉ`öÉå ¨Éå xÉ½þÓ +ÉªÉÉ ½èþ* |ÉiªÉäEò +¦ªÉÉºÉ
¨Éå {É®úÒIÉÉ Eäò Ê±ÉB BEò ºÉ¨ÉªÉ {É®ú BEò ½þÒ Ê¤ÉÆnÖù EòÉä ®úJÉÉ MÉªÉÉ ½èþ*
+¦ªÉÉºÉ ¨Éå ÊnùB MÉB |É¶xÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆ®úSÉxÉÉ +Éè®ú ¶É¤nùÉå ºÉä ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ ½éþ* EÖòUô |É¨ÉÖJÉ +¦ªÉÉºÉ <ºÉ |ÉEòÉ®ú
½éþ- ¶É¤nùÉå EòÉ Gò¨É `öÒEò Eò®úEäò ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉxÉÉ, ´ÉÉCªÉ Ê´ÉºiÉÉ®ú Eò®úxÉÉ, ´ÉÉCªÉ °ü{ÉÉå ¨Éå {ÉÊ®ú´ÉiÉÇxÉ Eò®úxÉÉ, BEò
½þÒ ´ÉÉCªÉ EòÉä Ê´ÉÊ¦ÉzÉ °ü{ÉÉå ¨Éå Eò½þxÉÉ, ´ÉÉCªÉÉÆ¶ÉÉå EòÉä VÉÉäc÷Eò®ú ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉxÉÉ, =ÊSÉiÉ ¶É¤nùÉå EòÉ SÉªÉxÉ Eò®úxÉÉ,
´ÉÉCªÉ {ÉÚ®úÉ Eò®úxÉÉ, EòiÉÉÇ ªÉÉ Eò¨ÉÇ Eäò Ë±ÉMÉ +Éè®ú ´ÉSÉxÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú ÊGòªÉÉ ¨Éå =ÊSÉiÉ |ÉiªÉªÉ ±ÉMÉÉxÉÉ, |É¶xÉÉå
Eäò =kÉ®ú näùxÉÉ +ÉÊnù* |ÉiªÉäEò {ÉÉ`ö ¨Éå Eò¨É ºÉä Eò¨É {ÉÉÄSÉ-”ûÆü +¦ªÉÉºÉÉå EòÉ ºÉ¨ÉÉ´Éä¶É ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ*
´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônù EòÉ =qäù¶ªÉ UôÉjÉ Eäò ¤ÉÉävÉxÉ +Éè®ú ¶É¤nù ³ÖÓ›üÖ¸üú EòÉä Ê´ÉEòÊºÉiÉ Eò®úxÉÉ ½èþ* <xÉ
+xÉÖSUäônùÉå Eäò Ê´É¹ÉªÉ ¨Éå nùÉä |ÉEòÉ®ú Eäò |É¶xÉ {ÉÚUäô MÉB ½éþ - ´ÉºiÉÖÊxÉ¹`ö B´ÉÆ Ê´ÉºiÉÉ®úÊxÉ¹`ö* <xÉ |É¶xÉÉå ºÉä UôÉjÉ
Eäò ¤ÉÉävÉxÉ iÉlÉÉ +Ê¦É´ªÉÊHò nùÉäxÉÉå EòÒ ½þÒ {É®úÒIÉÉ ½þÉä ºÉEäòMÉÒ*
|ÉlÉ¨É {ÉÉÄSÉ {ÉÉ`öÉå EòÒ ºÉÆ{ÉÚhÉÇ {ÉÉ`ÂöªÉ-ºÉÉ¨ÉOÉÒ †Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É ¨Éå +Éè®ú ³ÖÖÂÖÖ ×ÃÖÖÖ−Öê ÆêüŸÖã näù´ÉxÉÉMÉ®úÒ ¨Éå
¦ÉÒ nùÒ MÉ<Ç Æïü… BäºÉÉ <ºÉÊ±ÉB ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉºÉºÉä Ê´ÉtÉlÉÔ +É®Æú¦É ¨Éå ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÒJÉxÉä {É®ú +ÊvÉEò vªÉÉxÉ EåòÊpùiÉ
Eò®ú ºÉEåò* VÉ¤É ´É½þ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉä lÉÉäc÷É ¤É½ÖþiÉ {ÉÊ®úÊSÉiÉ ½þÉä VÉÉBMÉÉ iÉÉä Ê±ÉÊ{É ºÉÒJÉxÉä ¨Éå ¦ÉÒ =ºÉä ºÉ½þÉªÉiÉÉ Ê¨É±ÉäMÉÒ*
´ÉèºÉä +{ÉäIÉÉ ªÉ½þÒ EòÒ VÉÉiÉÒ ½èþ ÊEò ¦ÉÉ¹ÉÉ +Éè®ú Ê±ÉÊ{É nùÉäxÉÉå EòÉ Ê¶ÉIÉhÉ ºÉÉlÉ-ºÉÉlÉ ½þÒ +É®Æú¦É ÊEòªÉÉ VÉÉB*
†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É ºÉÒJÉxÉä Eäò Ê±ÉB 20 ‘ÖÓ™üÖë EòÒ ÊxÉnæù¶É ºÉÉ¨ÉOÉÒ {ÉªÉÉÇ{iÉ ½èþ* <ºÉEäò {É¶SÉÉiÉ Ê´ÉtÉlÉÔ Ê¤ÉxÉÉ ÊEòºÉÒ
EòÊ`öxÉÉ<Ç Eäò †Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É ¨Éå {ÉÉ`ÂöªÉ ºÉÉ¨ÉOÉÒ EòÉä {Égø ºÉEäòMÉÉ* {É½þ±Éä {ÉÉÄSÉ {ÉÉ`öÉå ¨Éå ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉ ¦ÉÒ EÖòUô YÉÉxÉ
Ê´ÉtÉlÉÔ EòÉä ½þÉä VÉÉBMÉÉ* Uô`öÉ {ÉÉ`ö ¯Öã−Ö³µÖÖÔÃÖ Eäò Ê±ÉB ½èþ* <ºÉ¨Éå {É½þ±ÉÒ {ÉÉ`ÂöªÉ <EòÉ<Ç Eäò Ê¶ÉIÉhÉ Ê¤ÉÆnÖù+Éå
{É®ú Ê´ÉtÉlÉÔ Eäò +¦ÉÒ iÉEò ºÉÒJÉä MÉB ¦ÉÉ¹ÉÉ<Ç Ê¤ÉÆnÖù+Éå EòÒ {É®úÒIÉÉ ½þÉä VÉÉBMÉÒ* Uô`äö {ÉÉ`ö ºÉä SÉÉè¤ÉÒºÉ´Éå iÉEò Eäò
{ÉÉ`öÉå EòÉä näù´ÉxÉÉMÉ®úÒ ¨Éå xÉ½þÓ ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ CªÉÉåÊEò +¤É iÉEò UôÉjÉ †Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É ºÉä {ÉÊ®úÊSÉiÉ ½þÉä MÉB ½þÉåMÉä*
´ªÉÉEò®úÊhÉEò iÉlÉÉ ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò Ê]õ{{ÉÊhÉªÉÉå ¨Éå +´É¶ªÉ ´ªÉÉJªÉÉ Eäò Ê±ÉB ºÉ®ú±É +Éè®ú ºÉÉvÉÉ®úhÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉ |ÉªÉÉäMÉ
ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* |ÉªÉÉºÉ ªÉ½þÒ ®ú½þÉ ½èþ ÊEò ÎC±É¹]õ iÉEòxÉÒEòÒ ¶É¤nùÉ´É±ÉÒ EòÉ Eò¨É ºÉä Eò¨É |ÉªÉÉäMÉ ÊEòªÉÉ VÉÉB*
UôÉjÉ EòÉä SÉÉÊ½þB ÊEò ´É½þ ´ªÉÉEò®úÊhÉEò ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå EòÉ +SUôÒ iÉ®ú½þ +¦ªÉÉºÉ Eò®ú =x½åþ {ÉÚ®úÒ iÉ®ú½þ ¾þnùªÉÆMÉ¨É
Eò®ú ±Éä* <ºÉºÉä ´ªÉÉEò®úhÉ Eäò ÊxÉªÉ¨ÉÉå EòÉä ºÉ¨ÉZÉxÉÉ ºÉ®ú±É ½þÉä VÉÉBMÉÉ*
{ÉÖºiÉEò EòÉ +ÆÊiÉ¨É JÉÆb÷ ½èþ -- ¶É¤nºÉÚSÉÒ* {ÉÉ`öÉå ¨Éå |ÉªÉÖHò ¶É¤nùÉå EòÒ ºÉÚSÉÒ ´ÉhÉÇ¨ÉÉ±ÉÉ Eäò Gò¨É ¨Éå nùÒ
MÉ<Ç ½èþ* vªÉÉxÉ näùxÉä EòÒ ¤ÉÉiÉ ªÉ½þ ½èþ ÊEò <ºÉ¨Éå ¶É¤nùÉå Eäò ¨ÉÚ±É °ü{É +lÉÉÇiÉÂ EòÉä¶ÉÒªÉ °ü{É EòÉä ½þÒ ºlÉÉxÉ ÊnùªÉÉ
MÉªÉÉ ½èþ* ºÉÆYÉÉ iÉlÉÉ ºÉ´ÉÇxÉÉ¨É ¶É¤nùÉå EòÉ ¨ÉÚ±É °ü{É ½þÒ ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ, xÉ ÊEò =xÉEäò °ü{ÉÉÆiÉÊ®úiÉ °ü{É - VÉèºÉä-
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xxiii
'Ô¥¥' (PÉ®ú®ú) 'PÉ® EòÉ' ú 'Ôá¥', (PÉ®äú) 'PÉ®ú ¨Éå', 'Ô¥Ú' (PÉ¯û) 'PÉ®ú ºÉä' +ÉÊnù °ü{É xÉ näùEò® Eäò´É±É 'Ô¥'
(PÉ®ú) 'PÉ®ú' ¶É¤nù EòÉä ½þÒ ºÉÚSÉÒ ¨Éå ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* <ºÉÒ iÉ®ú½þ ÊGòªÉÉ+Éå Eäò ¦ÉÒ úÖê¿ÖßµÖ °ü{É EòÉä ½þÒ ºÉÚSÉÒ ¨Éå
ºlÉÉxÉ ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ, EòÉ±É +Éè®ú ´ÉÞÊkÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú ÊGòªÉÉ Eäò Ê´ÉÊ¦ÉzÉ °ü{ÉÉå EòÉä xÉ½þÓ* VÉèºÉä-ªÉ½þÉÄ Eäò´É±É '‹¥ß¡Þ'
(EòÊ®ú¤ÉÉ) 'Eò®úxÉÉ' °ü{É EòÉä ½þÒ ®úJÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* <ºÉºÉä ¤ÉxÉä '‹¥Ú×ß', '‹¥ß¬ß', '‹¥Ú' (Eò¯ûÊUô, EòÊ®úÊ±É, Eò¯ûxÉ)
'Eò®ú ®ú½þÉ ½èþ, ÊEòªÉÉ ½èþ, EòÒÊVÉB' +ÉÊnù °ü{ÉÉå EòÉä xÉ½þÓ ÊnùªÉÉ ½èþ*
¶É¤nºÉÚSÉÒ ¨Éå †Öê×›Íü†Ö ¶É¤nùÉå Eäò nùÉÊ½þxÉÒ iÉ®ú¡ò =xÉ ¶É¤nùÉå Eäò Ë½þnùÒ +lÉÇ ÊnùB MÉB ½éþ* nùÉäxÉÉå Eäò ¤ÉÒSÉ
¨Éå =xÉ {ÉÉ`öÉå EòÒ Gò¨É ºÉÆJªÉÉBÄ ¦ÉÒ nùÒ MÉ<Ç ½éþ, ÊVÉxÉ¨Éå ´Éä ¶É¤nù |ÉªÉÖHò ½ÖþB ½éþ* ŒµÖÖë×ú |ÉiªÉäEò {ÉÉ`ö ¨Éå nùÉä nùÉä
¶É¤nù-ºÉÚÊSÉªÉÉÄ ½éþ ; +iÉ& {ÉÉ`ö Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É ¨Éå +ÉB ½ÖþB ¶É¤nùÉå EòÉä ¯ÖÖšü ºÉÆJªÉÉ Eäò ¤ÉÉnù 'Eò' +Éè®ú ´ÉÉSÉxÉ
+xÉÖSUäônù Eäò ¶É¤nùÉå EòÉä 'JÉ' °ü{É ¨Éå ÊnùJÉÉªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* =nùÉ½þ®úhÉ Eäò Ê±ÉB ÇÞ (+{ÉÉ) 'nÒùnÒùú' ¶É¤nù Eäò
ºÉÉ¨ÉxÉä 1 (Eò) Ê±ÉJÉÉ ½Öþ+É ½èþ* <ºÉEòÉ +lÉÇ ½èþ ªÉ½þ ¶É¤nù |ÉlÉ¨É {ÉÉ`ö Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É ¨Éå |ÉªÉÖHò ½Öþ+É ½èþ* ˆ‚”ß
(B<Ê]) 'ªÉ½' ¶É¤nù EòÒ nùÉÊ½þxÉÒ iÉ®ú¡ò 1 (JÉ) ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* <ºÉEòÉ +lÉÇ ½èþ ªÉ½þ ¶É¤nù |ÉlÉ¨É {ÉÉ`ö êú ´ÉÉSÉxÉ
+xÉÖSUäônù ¨Éå ½èþ* ‡−Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü úß ¾µÖÖú¸ü×Öú úÖê™üß ³Öß ×¤üÖÖ‡Ô Ö‡Ô Æîü… ¶É¤nùºÉÚSÉÒ Eäò ¤ÉÉnù
†Öê×›Íü†Ö ÊMÉxÉiÉÒ 'BEò' ºÉä 'ºÉÉè' iÉEò ÃÖÓµÖÖ†Öë ¨Éå iÉlÉÉ ¶É¤nùÉå ¨Éå nùÒ MÉ<Ç ½èþ*
<ºÉ {ÉÖºiÉEò EòÉä EòIÉÉ ¨Éå {ÉgøÉxÉä´ÉÉ±Éä +vªÉÉ{ÉEòÉå ºÉä nùÉä iÉÒxÉ ¤ÉÉiÉå Eò½þxÉÉ WÉ°ü®úÒ ½èþ* ÊEòºÉÒ ¦ÉÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ
EòÉä {ÉgøÉxÉä Eäò Ê±ÉB EòÉä<Ç ¦ÉÒ BEò iÉ®úÒEòÉ BäºÉÉ xÉ½þÓ ½èþ VÉÉä {ÉÚ®úÒ iÉ®ú½þ ºÉ¨ÉlÉÇ ½þÉä ªÉÉ +{ÉxÉä +É{É ¨Éå {ÉÚhÉÇ ½þÉä*
Ê´É¶Éä¹É °ü{É ºÉä ÊuùiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ {ÉføÉxÉä Eäò ºÉÆnù¦ÉÇ ¨Éå ªÉ½þ ¤ÉÉiÉ ¿ÖŸÖ-¯ÖÏ×ŸÖ¿ÖŸÖ ºÉiªÉ ½èþ* ÊuùiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÒJÉxÉä Eäò
Ê±ÉB Ê´ÉtÉlÉÔ EòÉä EòIÉÉ Eäò ¦ÉÒiÉ®ú +Éè®ú ¤ÉÉ½þ®ú BEò-VÉèºÉÉ ½þÒ |ÉªÉÉºÉ Eò®úxÉÉ ½þÉäMÉÉ* Ê´ÉtÉlÉÔ ºÉÒJÉÒ MÉ<Ç
ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå +Éè®ú ¶É¤nùÉå EòÉä ÊVÉiÉxÉÉ +ÊvÉEò nùÉä½þ®úÉBMÉÉ, =xÉEòÉ ÊVÉiÉxÉÉ +ÊvÉEò |ÉªÉÉäMÉ Eò®äúMÉÉ, =iÉxÉÉ ½þÒ
=ºÉEäò =SSÉÉ®úhÉ +Éè®ú ¤ÉÉävÉxÉ ¨Éå ºÉÖvÉÉ®ú ½þÉäMÉÉ* Ê¶ÉIÉEòÉå ºÉä +{ÉäIÉÉ EòÒ VÉÉiÉÒ ½èþ ÊEò ´Éä ÊºÉJÉÉ<Ç MÉ<Ç ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå
iÉlÉÉ †Öê×›Íü†Ö ¶É¤nùÉå Eäò +¦ªÉÉºÉ Eäò Ê±ÉB EòIÉÉ ¨Éå =ÊSÉiÉ ´ÉÉiÉÉ´É®úhÉ iÉèªÉÉ®ú Eò®åú* Eò½þxÉä EòÉ iÉÉi{ÉªÉÇ ªÉ½þ ½èþ
ÊEò ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉä =ºÉEäò {ÉÊ®ú´Éä¶É ¨Éå ®úJÉEò®ú ½þÒ ºÉÒJÉxÉÉ +Éè®ú ÊºÉJÉÉxÉÉ SÉÉÊ½þB* <ºÉºÉä ºÉÒJÉxÉä-ÊºÉJÉÉxÉä EòÒ
|ÉÊGòªÉÉ ºÉ®ú±É ¦ÉÒ ½þÉäMÉÒ +Éè®ú º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEò ¦ÉÒ*
ÊºÉJÉÉ<Ç MÉ<Ç ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå +Éè®ú ¶É¤nùÉå EòÉ {ÉªÉÉÇ{iÉ +¦ªÉÉºÉ Eò®ú´ÉÉ ±ÉäxÉä Eäò ¤ÉÉnù Ê¶ÉIÉEò EòÉä SÉÉÊ½þB
ÊEò ´É½þ {ÉÚ®äú {ÉÉ`ö EòÉä >ÄðSÉä º´É®ú ¨Éå {Égåø * Ê¶ÉIÉEò EòÉ =SSÉÉ®úhÉ º{É¹]õ ½þÉäxÉÉ SÉÉÊ½þB* +Ê¦É´ªÉÊHò Eäò +xÉÖºÉÉ®ú
=ºÉEäò º´É®ú ¨Éå =ÊSÉiÉ =iÉÉ®ú-SÉføÉ´É ¦ÉÒ ½þÉäxÉÉ SÉÉÊ½þB* {ÉÉ`ö EòÉ {É½þ±ÉÉ ´ÉÉSÉxÉ vÉÒ¨ÉÒ MÉÊiÉ ºÉä ÊEòªÉÉ VÉÉBÄ
ÊVÉºÉºÉä Ê´ÉtÉlÉÔ |ÉiªÉäEò v´ÉÊxÉ, ¶É¤nù +Éè®ú ´ÉÉCªÉ EòÉä º{É¹]õ °ü{É ºÉä ºÉÖxÉ ºÉEåò* <ºÉEäò {É¶SÉÉiÉÂ {ÉÉ`ö EòÉä ¦ÉÉ¹ÉÉ
EòÒ º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEò MÉÊiÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú {ÉgøxÉÉ SÉÉÊ½þB* Ê¡ò®ú +{ÉxÉä ºÉÉlÉ Ê´ÉtÉÌlÉªÉÉå EòÉä ¦ÉÒ ºÉÉ¨ÉÚÊ½þEò °ü{É ¨Éå {ÉÉ`ö
EòÉä nùÉä½þ®úÉxÉä Eäò Ê±ÉB Eò½þxÉÉ SÉÉÊ½þB* iÉi{É¶SÉÉiÉÂ ¤ÉÉävÉxÉ ºÉÆ¤ÉÆvÉÒ |É¶xÉ {ÉÚUäô VÉÉBÄ* ªÉÊnù Ê´ÉtÉÌlÉªÉÉå EòÉä |É¶xÉÉå
Eäò =kÉ®ú näùxÉä ¨Éå EòÊ`öxÉÉ<Ç ½þÉä iÉÉä Ê¶ÉIÉEò =xÉEòÒ ¨Énùnù Eò®åú* <iÉxÉä +¦ªÉÉºÉ Eäò ¤ÉÉnù Ê´ÉtÉlÉÔ º´ÉiÉ& =ºÉ {ÉÉ`ö
EòÉ ´ÉÉSÉxÉ Eò®ú {ÉÉBMÉÉ +Éè®ú ºÉ¨ÉZÉ ºÉEäòMÉÉ* ªÉÊnù UôÉjÉ Eäò =SSÉÉ®úhÉ ¨Éå EòÉä<Ç jÉÖÊ]õ ½þÉä iÉÉä Ê¶ÉIÉEò =ºÉ jÉÖÊ]õ
EòÉä nùÉä½þ®úÉB Ê¤ÉxÉÉ ºÉ½þÒ °ü{É EòÉ {ÉÊ®úSÉªÉ nåù* <ºÉ +¦ªÉÉºÉ Eäò {É¶SÉÉiÉÂ ¦ÉÒ Ê´ÉtÉÌlÉªÉÉå Eäò ¨ÉxÉ ¨Éå ªÉÊnù EòÉä<Ç
ºÉÆnäù½þ ªÉÉ |É¶xÉ ®ú½þ VÉÉB iÉÉä Ê¶ÉIÉEò =ºÉEòÉ ÊxÉ´ÉÉ®úhÉ Eò®åú* ½þ¨ÉÉ®äú Ê´ÉtÉlÉÔ ´ÉªÉºEò ¦ÉÒ ½þÉä ºÉEòiÉä ½éþ, +iÉ&
¤ÉÉ®ú ¤ÉÉ®ú nùÉä½þ®úÉxÉä ¨Éå =x½åþ Ê½þSÉEò ¦ÉÒ ½þÉä ºÉEòiÉÒ ½èþ +Éè®ú =xÉEäò Ê±ÉB ªÉ½þ +¦ªÉÉºÉ +¯ûÊSÉEò®ú ¦ÉÒ ½þÉä ºÉEòiÉÉ
½èþ* BäºÉÒ +´ÉºlÉÉ ¨Éå Ê¶ÉIÉEò +{ÉxÉÒ ºÉÖÊ´ÉvÉÉxÉÖºÉÉ®ú ´ªÉÊHòMÉiÉ °ü{É ºÉä =xÉEòÒ ºÉ½þÉªÉiÉÉ Eò®åú* ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò +Éè®ú
xxiv ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
´ªÉÉEò®úÊhÉEò Ê]õ{{ÉÊhÉªÉÉå EòÉä EòIÉÉ ¨Éå xÉ {Égø´ÉÉ Eò®ú, PÉ®ú ¨Éå {ÉgøxÉä Eäò Ê±ÉB Eò½åþ* =ºÉ Eäò ¤ÉÉnù Ê´ÉtÉÌlÉªÉÉå
Eäò ºÉÆ¶ÉªÉÉå EòÉ ÊxÉ´ÉÉ®úhÉ EòIÉÉ ¨Éå Eò®ú ºÉEòiÉä ½éþ*
UôÉjÉÉå ºÉä ´ÉÉSÉxÉ +xÉÖSUäônùÉå EòÉä ¨ÉÉèxÉ °ü{É ºÉä {ÉgøxÉä Eäò Ê±ÉB ¦ÉÒ Eò½åþ* +xÉÖSUäônù Eäò Ê´É¹ÉªÉ ¨Éå {ÉÚUäô
MÉB |É¶xÉÉå Eäò =kÉ®ú Ê´ÉtÉlÉÔ º´ÉiÉ& näùxÉä EòÉ |ÉªÉÉºÉ Eò®åú* +É´É¶ªÉEòiÉÉ {Éc÷xÉä {É®ú Ê¶ÉIÉEò EòÒ ¨Énùnù ±Éå*
Ê¶ÉIÉEò UôÉjÉ EòÉä <iÉxÉÉ ºÉ¨ÉªÉ +´É¶ªÉ nåù ÊEò ´É½þ {ÉÚ®äú +xÉÖSUäônù EòÉä ¨ÉÉèxÉ °ü{É ºÉä 2-3 ¤ÉÉ®ú {Égø ºÉEåò* <ºÉEäò
{É¶SÉÉiÉÂ ªÉÊnù ºÉ¨ÉªÉ ®ú½äþ iÉÉä |ÉiªÉäEò UôÉjÉ ºÉä ¤ÉÉ®úÒ ¤ÉÉ®úÒ ºÉä =ºÉ +xÉÖSUäônù EòÉä >ÄðSÉä º´É®ú ¨Éå {ÉgøxÉä Eäò Ê±ÉB
Eò½åþ* vªÉÉxÉ ®ú½äþ ÊEò EòIÉÉ ºÉ¨ÉÉ{iÉ ½þÉäxÉä ºÉä {É½þ±Éä +ÆÊiÉ¨É ´ÉÉSÉxÉ Ê¶ÉIÉEò uùÉ®úÉ ½þÒ ÊEòªÉÉ VÉÉBÄ ÊVÉºÉºÉä UôÉjÉ
Eäò EòÉxÉÉå ¨Éå ºÉ½þÒ =SSÉÉ®úhÉ nùVÉÇ ½þÉäiÉÉ ®ú½äþ*
+xÉÖ´ÉÉnù +Éè®ú ±ÉäJÉxÉ EòÉ +¦ªÉÉºÉ UôÉjÉ EòÉä MÉÞ½þEòÉªÉÇ Eäò °ü{É ¨Éå ÊnùªÉÉ VÉÉB* Ê¶ÉIÉEò <ºÉEòÒ
ºÉÉ´ÉvÉÉxÉÒ {ÉÚ´ÉÇEò VÉÉÄSÉ Eò®åú +Éè®ú UôÉjÉ Eäò ÃÖÓ¤êüÆü +Éè®ú ºÉ¨ÉºªÉÉ+Éå {É®ú Ê´ÉºiÉÉ®ú{ÉÚ´ÉÇEò SÉSÉÉÇ Eò®ú =xÉEòÉ ÊxÉnùÉxÉ
Eò®åú*
EÖòUô {ÉÉ`öÉå ¨Éå †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò |ÉSÉÊ±ÉiÉ ¨ÉÖ½þÉ´É®úÉå ´É Eò½þÉ´ÉiÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ* ªÉÊnù Ë½þnùÒ ¨Éå
¦ÉÒ =ºÉÒ iÉ®ú½þ Eäò ¨ÉÖ½þÉ´É®äú ½þÉå iÉÉä Ê¶ÉIÉEò =xÉEòÉ ºÉ½þÉ®úÉ ±ÉäiÉä ½ÖþB +lÉÇ º{É¹]õ Eò®åú* ªÉÊnù Ë½þnùÒ ¨Éå BäºÉä ¨ÉÖ½þÉ´É®äú
xÉ ½þÉå iÉÉä Ê¶ÉIÉEò Ê´ÉÊ¦ÉzÉ ´ÉÉCªÉÉå ¨Éå =xÉEòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®úEäò =xÉ Eäò +lÉÇ º{É¹]õ Eò®åú*
|ÉiªÉäEò {ÉÉ`ö Eäò ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É ¨Éå ºÉ¦ÉÒ ´ÉÉCªÉÉå EòÉ Ë½þnùÒ +xÉÖ´ÉÉnù ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ* +xÉÖ´ÉÉnù Eò®úiÉä ºÉ¨ÉªÉ
<ºÉ ¤ÉÉiÉ EòÉ vªÉÉxÉ ¸üÖ−Öê úß úÖê×¿Ö¿Ö úß Æîü ÊEò Ë½þnùÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÒ +{ÉxÉÒ |ÉEÞòÊiÉ ¤ÉxÉÒ ®ú½äþ* {É®ú Eò½þÓ Eò½þÓ
Ë½þnùÒ ¨Éå EÖòUô ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉ´É]õÒ ªÉÉ +º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEò ±ÉMÉ ºÉEòiÉä ½éþ* †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÒ EÖòUô Ê´É¶Éä¹É ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå
Eäò |ÉªÉÉäMÉ näùxÉä Eäò |ÉªÉixÉ ¨Éå BäºÉÉ ½þÉä MÉªÉÉ ½èþ* +xÉÖ´ÉÉnù Eäò´É±É <ºÉÊ±ÉB ÊnùªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉºÉºÉä UôÉjÉ +lÉÇ ºÉ¨ÉZÉ
ºÉEåò* +xÉÖ´ÉÉnù EòÉ |ÉªÉÉäMÉ †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÒJÉxÉä Eäò Ê±ÉB xÉ ÊEòªÉÉ VÉÉB* ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò´É±É ºÉÆ®úSÉxÉÉ+Éå ´É ¶É¤nùÉå
Eäò +¦ªÉÉºÉ uùÉ®úÉ ½þÒ ºÉÒJÉÒ VÉÉ ºÉEòiÉÒ ½èþ* Ë½þnùÒ +xÉÖSUäônù EòÉ †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ¨Éå +xÉÖ´ÉÉnù Eò®úiÉä ºÉ¨ÉªÉ UôÉjÉ
ªÉ½þÒ |ÉªÉÉºÉ Eò®åú ÊEò =ºÉEòÉ +xÉÖ´ÉÉnù †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÒ ºÉÆ®úSÉxÉÉ ¨Éå ½þÉä, Ê½ÆþnùÒ EòÒ ºÉÆ®úSÉxÉÉ ¨Éå xÉ½þÓ* ´ÉÉSÉxÉ
+xÉÖSUäônùÉå Eäò Ë½þnùÒ +xÉÖ´ÉÉnù xÉ½þÓ ÊnùB MÉB ½éþ* BäºÉÉ <ºÉÊ±ÉB ÊEòªÉÉ MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉºÉºÉä UôÉjÉ †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ
EòÉä =ºÉÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ½þÒ ºÉ¨ÉZÉxÉä EòÉ |ÉªÉÉºÉ Eò®åú +Éè®ú º´ÉªÉÆ =ºÉEòÉ Ë½þnùÒ ¨Éå +xÉÖ´ÉÉnù Eò®úxÉä EòÉ
|ÉªÉÉºÉ Eò®åú*
¦ÉÉ¹ÉÉ Ê¶ÉIÉhÉ EòÉä +ÊvÉEò |É¦ÉÉ´É¶ÉÉ±ÉÒ iÉlÉÉ ®úÉäSÉEò ¤ÉxÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò {ÉÊ®ú´Éä¶É EòÉ
+xÉÖ¦É´É iÉlÉÉ †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ ¦ÉÉÊ¹ÉªÉÉå ºÉä ºÉÆ{ÉEÇò ºlÉÉÊ{ÉiÉ Eò®úxÉÉ ¨É½þi´É{ÉÚhÉÇ ½èþ* BäºÉÉ |ÉªÉÉºÉ ÊEòªÉÉ VÉÉB ÊEò
UôÉjÉÉå EòÉä †Öê×›Íü†Ö ¦ÉÉ¹ÉÉ-¦ÉÉÊ¹ÉªÉÉå Eäò ºÉÆ{ÉEÇò ¨Éå +ÉxÉä iÉlÉÉ ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò MÉÒiÉ, EòÊ´ÉiÉÉBÄ, ´ÉÉiÉÉÇ±ÉÉ{É,
¦ÉÉ¹ÉhÉ +ÉÊnù ºÉÖxÉxÉä EòÉ +´ÉºÉ®ú Ê¨É±É ºÉEåò* ºÉÉlÉ ½þÒ UôÉjÉÉå EòÉä †Öê×›Íü¿ÖÖ Eäò ¨É½þÉxÉ ºÉÉÊ½þiªÉEòÉ®úÉå, xÉäiÉÉ+Éå
iÉlÉÉ +xªÉ Ê´É¦ÉÚÊiÉªÉÉå Eäò ÊSÉjÉ ¦ÉÒ ÊnùJÉÉB VÉÉBÄ* ªÉÊnù ={É±É¤vÉ ½þÉä ºÉEåò iÉÉä †Öê×›Íü†Ö ®úÉVªÉ Eäò ½þºiÉÊ¶É±{É
Eäò xÉ¨ÉÚxÉÉå ºÉä EòIÉÉ EòÉä ºÉVÉÉªÉÉ VÉÉB* ºÉÆ¦É´É ½þÉä iÉÉä EòIÉÉ ¨Éå †Öê×›Íü†Ö ®úÉVªÉ Eäò |ÉÉEÞòÊiÉEò, BäÊiÉ½þÉÊºÉEò +Éè®ú
ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò ¨É½þi´É Eäò ÊSÉjÉ ±ÉMÉÉB VÉÉB iÉlÉÉ ´É½þÉÄ EòÒ Ê´ÉÊ¦ÉzÉ BäÊiÉ½þÉÊºÉEò B´ÉÆ ºÉÉÆºEÞòÊiÉEò {É®Æú{É®úÉ+Éå EòÉ
+ÉìÊb÷ªÉÉä-´ÉÒÊb÷ªÉÉä ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ¦ÉÒ {ÉÊ®úSÉªÉ Eò®úÉªÉÉ VÉÉB*
¾ÖÖŸÖÖÔ»ÖÖ¯Ö, ¾ÖÖ“Ö−Ö †−Öã“”êû¤ü ŸÖ£ÖÖ †−Öã¾ÖÖ¤üÖë êú ×»Ö‹ †−Öã“”êû¤üÖë úÖ »ÖêÖ−Ö ú¸üŸÖê Æãü‹ ³Öß µÖÆü ¯ÖÏµÖÖÃÖ
×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü ×ú ‡−Öêú «üÖ¸üÖ †Öê×›Í¿ÖÖ êú •Öß¾Ö−Ö, ú»ÖÖ, ÃÖÓÃéú×ŸÖ ŸÖ£ÖÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ”ûÖ¡ÖÖë úÖê ÆüÖê…
¦ÉÚÊ¨ÉEòÉ xxv
<ºÉ {ÉÉ`ÂöªÉGò¨É Eäò {É¶SÉÉiÉÂ UôÉjÉÉå ºÉä VÉÉä ³ÖÖ×ÂÖú ×−Ö¯ÖãÖŸÖÖ†Öë úß +{ÉäIÉÉBÄ EòÒ MÉ<Ç ½éþ =xÉEòÉ Ê´É´É®úhÉ
{É½þ±Éä ½þÒ ÊnùªÉÉ VÉÉ SÉÖEòÉ ½èþ* ´ÉÉºiÉ´É ¨Éå Ê¶ÉIÉÉÌlÉªÉÉåxÉä <ºÉ {ÉÖºiÉúEò ºÉä ÊEòiÉxÉÉ ºÉÒJÉÉ ½èþ ´É½þ <ºÉ {ÉÖºiÉEò EòÒ
EòºÉÉè]õÒ ¦ÉÒ ½èþ +Éè®ú ¨ÉÚ±ªÉÉÆEòxÉ ¦ÉÒ* ªÉ½þ |ÉªÉÉºÉ |ÉÉªÉÉäÊMÉEò ½èþ* <ºÉ¨Éå Ê¶ÉIÉEòÉå B´ÉÆ UôÉjÉÉå EòÒ ´ªÉÉ´É½þÉÊ®úEò
ºÉ¨ÉºªÉÉ+Éå Eäò +ÉvÉÉ®ú {É®ú ºÉÖvÉÉ®ú EòÒ ¤É½ÖþiÉ ºÉÒ ºÉÆ¦ÉÉ´ÉxÉÉBÄ ½éþ* <ºÉ Ênù¶ÉÉ ¨Éå ºÉEòÉ®úÉi¨ÉEò ºÉÖZÉÉ´ÉÉå EòÉ º´ÉÉMÉiÉ
½èþ*
¨Éä®úÒ ¤ÉÉiÉ +vÉÚ®úÒ ®ú½þ VÉÉBMÉÒ ªÉÊnù ¨Éé ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò {ÉÚ´ÉÇ ÊxÉnäù¶ÉEò ¯ÖÏÖê.b÷Éì.<Ç. +hhÉÉ¨É±Éè
iÉlÉÉ =kÉ®ú |Énäù¶É ºÉ®úEòÉ®ú Eäò ¦ÉÉ¹ÉÉ Ê´É¦ÉÉMÉ Eäò {ÉÚ´ÉÇ ¦ÉÉ¹ÉÉ-{É®úÉ¨É¶ÉÔ ¯ÖÏÖê.b÷Éì. ÖÖêØ¾Ö¤ü ¶É¨ÉÉÇ ®úVÉxÉÒ¶É Eäò |ÉÊiÉ
+{ÉxÉÒ EÞòiÉYÉiÉÉ |ÉEò]õ xÉ Eò°Äü CªÉÉåÊEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ {ÉÖºiÉEòÉå EòÉ ÃÖÓú»¯Ö−Ö, ºþ¯ÖÖÓú−Ö
ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¯ÖÖ¤ü−Ö Eò®úxÉä †Öî¸ü EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ+Éå Eäò ºÉÆSÉÉ±ÉxÉ EòÉ SÉÖxÉÉèiÉÒ {ÉÚhÉÇ =kÉ®únùÉÊªÉi´É <x½þÓ ¨É½þÉxÉÖ¦ÉÉ´ÉÉå uùÉ®úÉ
¨ÉÖZÉä ºÉÉé{ÉÉ MÉªÉÉ lÉÉ* ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ {ÉÖºiÉEòÉå EòÉ ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ EòÉ¢òÒ {É½þ±Éä ½þÉä MÉªÉÉ lÉÉ ; {É®ú
ªÉ½þ ¤É½Öþ¨ÉÚ±ªÉ ºÉÉ¨ÉOÉÒ ¤É®úºÉÉå iÉEò |ÉEòÉ¶ÉxÉ EòÒ |ÉiÉÒIÉÉ Eò®úiÉÒ ®ú½þÒ* ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò {ÉÚ´ÉÇ ÊxÉnäù¶ÉEò ¯ÖÏÖê. (b÷Éì.)
+ÉåEòÉ®ú xÉÉlÉ EòÉè±É iÉlÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò ´ÉiÉÇ¨ÉÉxÉ ÊxÉnäù¶ÉEò |ÉÉä. (›üÖò.) =nùªÉ xÉÉ®úÉªÉhÉ ËºÉ½þ Eäò |ÉªÉÉºÉÉå
ºÉä ½þÒ <xÉ {ÉÖºiÉEòÉå EòÉä |ÉEòÉ¶É EòÒ ÊEò®úhÉ näùJÉxÉä EòÉ +´ÉºÉ®ú |ÉÉ{iÉ ½Öþ+É ½èþ* <xÉ ºÉ¤ÉEäò |ÉÊiÉ ¨Éé +É¦ÉÉ®ú ´ªÉHò
Eò®úiÉÒ ½ÚÄþ* Ê´É¶Éä¹É °ü{É ºÉä |ÉÉä. ËºÉ½þ xÉä Ë½þnùÒ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä iÉèªÉÉ®ú EòÒ MÉ<Ç '¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ' EòÒ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ
EòÒ ºÉ¦ÉÒ {ÉÖºiÉEòÉå Eäò |ÉEòÉ¶ÉxÉ ¨Éå ¤É½ÖþiÉ Ênù±ÉSÉº{ÉÒ ±ÉÒ ½èþ* <ºÉ ÀÉÞÆJÉ±ÉÉ EòÉä =kÉ®úÉäkÉ®ú +ÉMÉä ¤ÉgøÉxÉä EòÉ ¸ÉäªÉ
¦ÉÒ =x½þÓ EòÉä VÉÉiÉÉ ½èþ*
{ÉÖºiÉEò ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ ¨Éå ÁÖß´ÖŸÖß. ÃÖãéú×ŸÖ ŸÖ−ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖ¸üÖµÖ ŸÖ£ÖÖ ÁÖß. ³Ö•ÖÆü×¸ü ´ÖÖêÆüÖ¯ÖÏÖ¡Ö úÖ
+iªÉÆiÉ ®úSÉxÉÉi¨ÉEò ªÉÉäMÉnùÉxÉ ®ú½þÉ* <xÉEäò |ÉÊiÉ ¨Éé +{ÉxÉÒ EÞòiÉYÉiÉÉ |ÉEò]õ Eò®úiÉÒ ½ÚÄþ* EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ ¨Éå ØÆü¤üß
Ê´É¶Éä¹ÉYÉ Eäò °ü{É ¨Éå ¯ÖÏÖê. (›üÖò). ´Öã¸üÖ¸üß »ÖÖ»Ö ˆ¯ÖÏê×ŸÖ úß ¯ÖÖÓ×›ÍüŸµÖ¯ÖæÖÔ |ÉÊiÉ¦ÉÉÊMÉiÉÉ Eäò Ê±ÉB ¦ÉÒ ¨Éé =xÉEäò |ÉÊiÉ
+É¦ÉÉ®ú ´ªÉHò Eò®úiÉÒ ½ÚÄþ*
=Hò EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ Eäò ={É®úÉÆiÉ +ÉªÉÉäÊVÉiÉ {ÉÖxÉ®úÒIÉhÉ-EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ ¨Éå ºÉÆ¶ÉÉävÉxÉ, {ÉÊ®ú´ÉvÉÇxÉ, {ÉÖxÉ±ÉæJÉxÉ
+ÉÊnù EòÉ EòÉªÉÇ iÉi{É®úiÉÉ ºÉä ºÉÆ{ÉzÉ Eò®ú ºÉÉ¨ÉOÉÒ EòÉä |ÉEòÉ¶ÉxÉ ªÉÉäMªÉ ¤ÉxÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö êú ¯Öæ¾ÖÔ
×−Ö¤êü¿Öú ¯ÖÏÖê.(›üÖò).›üß.¯Öß. ¯Ö¼ü−ÖÖµÖú, ãú´ÖÖ×¸ü. ¿Öã³Ö»Ö´Öß ¤üÖÃÖ, ãú´ÖÖ×¸ü. —Öæ×−Ö ´ÖÛ»»Öú ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤üß ×¾Ö¿ÖêÂÖ–Ö
¯ÖÏÖê.(›üÖò).¯Öß.‹−Ö. ×¡Ö¿ÖÖ»Ö, êú †´Öæ»µÖ µÖÖêÖ¤üÖ−Ö êú ×»Ö‹ ˆ−Ö êú ¯ÖÏ×ŸÖ ´Öï ÆüÖÙ¤üú †Ö³ÖÖ¸ü ¯ÖÏú™ü ú¸üŸÖß ÆæÑü… ¯ÖÏ£Ö´Ö
úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ êú ²ÖÖ¤ü ¯ÖãÃŸÖú úß ¯ÖÖÓ›ãü×»Ö×¯Ö ¯ÖœÍü ú¸ü ¸ü“Ö−ÖÖŸ´Öú ÃÖã—ÖÖ¾Ö ¤êü−Öê êú ×»Ö‹ ´Öï ›üÖò.ÖÖÖêÀ¾Ö¸ü ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö
úÖ ³Öß †Ö³ÖÖ¸üß ÆæÑü… ˆÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü ¯ÖÏÖê.(›üÖò).×²Ö.‹−Ö. ¯Ö¼ü−ÖÖµÖú úÖê ³Öß ´Öï éúŸÖ–ÖŸÖÖ ¤êü−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖß ÆæÑü… ˆ−ÆüÖë−Öê
†Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓ²Ö¬Öß ×−ÖµÖ´ÖÖêÓ úß ×™ü¯¯ÖÖß •ÖÖê Æü´Ö −Öê ŸÖîµÖÖ¸ü úß Æîü ˆÃÖ úÖ †¾Ö»ÖÖêú−Ö ×úµÖÖ
Æîü…
ãú´ÖÖ×¸ü —Öæ×−Ö ´ÖÛ»»Öú, ÁÖß´ÖŸÖß †×−ÖŸÖÖ ²Ö¤ü¸üß−ÖÖ£Ö †Öî¸ü ÁÖß´ÖŸÖß Ã¾ÖÖÖÔ»Öß “ÖÖî¬Ö¸üß úÖ ´Öï ×¾Ö¿ÖêÂÖ
¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü ¤êü−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖß ÆæÑü ×•Ö−ÆüÖë−Öê †ŸÖß¾Ö ¬µÖÖ−Ö ŸÖ£ÖÖ »ÖÖ−Ö ÃÖê ‡ÃÖ ¯ÖãÃŸÖú êú ›üß.™üß.¯Öß. úÖ úÖ´Ö ×úµÖÖ Æîü…
Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö êú ¯ÖãÃŸÖúÖ»ÖµÖ êú †¬µÖÖ ›üÖò.ÃÖß.†Ö¸ü. ÃÖã»ÖÖê“Ö−ÖÖ, ŸÖ£ÖÖ ˆ¯ÖÖ¬µÖÖ ›üÖò.²Öß.‹.¿ÖÖ¸ü¤üÖ, ›üÖò.†Ö¸ü.
ÃÖã´Ö−Öãú´ÖÖ¸üß †Öî¸ü úÖò™ü»ÖÖêÖ¸ü ´Öß¸ü ×−ÖÃÃÖÖ¸ü ÆãüÃÖî−Ö, Óú¯µÖæ™ü¸ü ëú¦ü êú ¯ÖÏÖê.(›ÍüÖò). ÃÖÖ´ÖË ´ÖÖêÆü−Ö »ÖÖ»Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ−Ö êú
ÃÖÆüú´Öá, ú»ÖÖúÖ¸ü ÁÖß. ¯Ö¸ü´ÖÖ−ÖÓ¤ü ²ÖÖ×¸üÖ ŸÖ£ÖÖ ÁÖß.Æü. ´Ö−ÖÖêÆü¸ü, Æü´ÖÖ¸êü ´Öã¦üÖÖ»ÖµÖ êú ¯ÖÏ²ÖÓ¬Öú ÁÖß.‹ÃÖ.²Öß.
×²ÖÀ¾ÖÖÃÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ÃÖÆüµÖÖêÖß ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏúÖ¿Ö−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ êú †¬µÖÖ ¯ÖÏÖê.(›üÖò). ¸üÖ´ÖÃÖÖ´Öß ŸÖ£ÖÖ ˆ−Ö êú ÃÖÆüµÖÖêÖß
ÁÖß.†Ö¸ü. −ÖÓ¤üß¿Ö ‡−Ö ÃÖ²Ö úÖ ³Öß ´Öï µÖÆüÖÑ éúŸÖ–ÖŸÖÖ ¯Öæ¾ÖÔú Ã´Ö¸Ö ú¸üŸÖß ÆæÑü… ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö êú ¯ÖÖšü¶ ÃÖÖ´ÖÖÏß ×−Ö´ÖÖÔÖ
xxvi ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
ëú¦ü êú ´Öê¸êü ÃÖÆüµÖÖêÖß ÁÖß.‹ÃÖË.‹ÃÖ. µÖ¤ãü¸üÖ•Ö−Ö, ›üÖò.²Öß. ´ÖÛ»»ÖúÖ•ÖãÔ−Ö, ›üÖò.†Ö‡Ô.‹ÃÖ. ²ÖÖê¸üú¸ü, ÁÖß´ÖŸÖß. ™üß.¾Öß.
¾ÖÖÖß ŸÖ£ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß ÃÖã¬ÖÖ ±úÖ™üú úß ÃÖÆüúÖ×¸üŸÖÖ ³Öß †×¾ÖÃ´Ö¸üÖßµÖ Æîü… ˆÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü Æü´ÖÖ¸êü »ÖêÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ êú
´ÖãµÖ ÁÖß.²Öß.•Öß. ´ÖÓ•Öã−ÖÖ£Ö, †Öî¸ü ˆ−Ö êú ÃÖÆüú´Öá ÁÖß.‹−Ö. µÖ×ŸÖ¸üÖ•Öã ŸÖ£ÖÖ ÁÖß.‹ÃÖ. ¸üÖ•Öã ³Öß úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ†ÖêÓ êú
ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ´Öë ´Öê¸üß ²ÖÆãüŸÖ ´Ö¤ü¤ü úß Æîü †Öî¸ü ´Öê¸üê ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü êú ¯ÖÖ¡Ö Æïü…
´Öï †¯Ö−Öê ¯Ö×ŸÖ ¯ÖÏÖê.êú.¾Öß. ÁÖß×−Ö¾ÖÖÃÖ−Ö êú ¯ÖÏ×ŸÖ ´Öê¸üß †¯ÖÖ¸ü éúŸÖ–ÖŸÖÖ µÖÆüÖÑ ¯ÖÏú™ü ú¸üŸÖß ÆæÑü ×•Ö−ÆüÖêÓ−Öê
´ÖÆüß−ÖÖêÓ ŸÖú “Ö»Ö−Öê¾ÖÖ»Öß ´Öê¸üß úÖµÖÔ¿ÖÖ»ÖÖ†ÖêÓ êú ÃÖÓ“ÖÖ»Ö−Ö ´Öë ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ¿ÖîÖ×Öú ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ´Ö×µÖú ÃÖÆüúÖ×¸üŸÖÖ ¤üß
Æîü… ”ãû×¼ü êú ×¤ü−ÖÖêÓ ŸÖ£ÖÖ †Öò×±úÃÖ ÃÖ´ÖµÖ êú ²ÖÖÆü¸ü ³Öß ‘ÖÓ™üÖêÓ ŸÖú ‘Ö¸ü úß Ø“ÖŸÖÖ −Ö ú¸ü êú '³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ •µÖÖê×ŸÖ'
ÀÖéÓÖ»ÖÖ úß ¯ÖãÃŸÖúÖë êú ×−Ö´ÖÖÔÖ ´Öë ´Ö−Ö ÆüÖê−ÖÖ ´Öã—Öê ˆ−Ö úß Æüß ´Ö¤ü¤ü ÃÖê úÖµÖÔÃÖÖ¬µÖ Æãü†Ö Æîü…
ˆ−Ö ÃÖ³Öß ”ûÖ¡ÖÖë ‹¾ÖÓ ×¿ÖÖúÖë êú ¯ÖÏ×ŸÖ ´Öï †×ÖÏ´Ö ºþ¯Ö ÃÖê †¯Ö−ÖÖ †Ö³ÖÖ¸ü †×³Ö¾µÖŒŸÖ ú¸ü−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖß ÆæÑü
•ÖÖê ‡ÃÖ ÃÖÖ´ÖÖÏß úÖ ˆ¯ÖµÖÖêÖ ú¸ëüÖê †Öî¸ü ‡ÃÖ êú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë †¯Ö−Öê ×¾Ö“ÖÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×ÎúµÖÖ‹Ñ Æü´Ö ŸÖú ¯ÖÆãÑü“ÖÖ‹ÑÖê…
¨ÉèºÉÚ®ú ¤ÉÒ. ¶ªÉÉ¨É±ÉÉ EÖò¨ÉÉ®úÒ

15/5/2005 ¯ÖÏÖê. ‹¾ÖÓ ˆ¯Ö×−Ö¤êü¿Öú
|ÉÉCEòlÉxÉ
ºÉÊnùªÉÉå ºÉä ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå ¤É½Öþ¦ÉÉÊ¹ÉEòiÉÉ EòÉ |ÉSÉ±ÉxÉ ®ú½þÉ ½èþ -- ªÉ½þ ¤ÉÉiÉ +¤É ºÉ´ÉÇVÉxÉÊ´ÉÊnùiÉ ½èþ* ´ÉÉÊhÉVªÉ
+Éè®ú +lÉÇ-´ªÉ´ÉºlÉÉ EòÒ oùÎ¹]õ ºÉä VÉÉä näù¶É ¤É½ÖþiÉ +ÉMÉä ¤Égø Ö‹ ½éþ BäºÉä näù¶ÉÉå Eäò ÊxÉ´ÉÉÊºÉªÉÉå Eäò Ê±ÉB ¦ÉÉ®úiÉ EòÒ
¤É½Öþ¦ÉÉÊ¹ÉEòiÉÉ +¦ÉÒ ¦ÉÒ {É½äþ±ÉÒ VÉèºÉÒ ½þÒ ½èþ* =xÉEäò näù¶ÉÉå ¨Éå +xÉäEò xÉº±É Eäò ±ÉÉäMÉ +{ÉxÉä MÉÒiÉ-ºÉÆMÉÒiÉ, JÉÉxÉÉ-
JÉVÉÉxÉÉ, ´Éä¶É-+É¦ÉÚ¹ÉhÉ iÉlÉÉ ®ú½þxÉ-ºÉ½þxÉ EòÉä ±ÉäEò®ú +ÉiÉä ®ú½äþ ½éþ, {É®ú EÖòUô ½þÒ ºÉ¨ÉªÉ ¨Éå =xÉEòÉ +{ÉxÉi´É Ê´É±ÉÒxÉ
½þÉä VÉÉiÉÉ ½èþ* +iÉ& =xÉEäò Ê±ÉB ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå BEò ºÉÉlÉ +xÉäEò ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÉ <ºÉ Fònù®ú ºÉÊnùªÉÉå ºÉä EòÊlÉiÉ, {ÉÊ`öiÉ,
|Éº¡ÖòÊ]õiÉ ®ú½þ {ÉÉxÉÉ BEò +VÉÒ¤ÉÉä-NÉ®úÒ¤É Ê¨ÉºÉÉ±É VÉèºÉÉ ½èþ ÊVÉºÉEòÒ ´ªÉÉJªÉÉ näù {ÉÉxÉÉ ¨ÉÖÎ¶Eò±É EòÉ¨É ½èþ* {É®ú
ÊEòºÉÒ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ EòÒ ®úÉäWÉ¨É®æú EòÒ ÊWÉxnùMÉÒ EòÒ +Éä®ú +MÉ®ú ½þ¨É NÉÉè®ú Eò®åú iÉÉä ªÉ½þ näùJÉåMÉä ÊEò ´É½þ BEò ½þÒ ºÉÉlÉ
|ÉÊiÉÊnùxÉ +±ÉMÉ +±ÉMÉ EòÉ¨É ¨Éå {ÉÞlÉEÂò {ÉÞlÉEÂò {ÉÊ®úÎºlÉÊiÉªÉÉå ¨Éå Ê¦ÉzÉ Ê¦ÉzÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®úiÉÉ ½èþ* +MÉ®ú ½þ¨É
näùJÉiÉä ½éþ ÊEò EòÉä<Ç SÉÉªÉ Eäò ¤ÉMÉÒSÉä ¨Éå ¨ÉWÉnÚù®úÉå Eäò ºÉÉlÉ Ê¤É½þÉ®úÒ ¤ÉÉäÊ±ÉªÉÉå ¨Éå, =xÉEäò ºÉÆSÉÉ±ÉEòÉå Eäò ºÉÉlÉ
+ºÉÊ¨ÉªÉÉ ¨Éå, nù}iÉ®ú ¨Éå +ÆOÉäWÉÒ ¨Éå +Éè®ú ¨ÉxÉÉä®ÆúVÉxÉ Eäò Ê±ÉB Ê¡ò±¨É iÉlÉÉ ]õÒ.´ÉÒ. ¨Éå Ë½þnùÒ EòÉ ´ªÉ´É½þÉ®ú Eò®úiÉÉ ½èþ
+Éè®ú PÉ®ú ¨Éå +{ÉxÉä ±ÉÉäMÉÉå Eäò ºÉÉlÉ ¤ÉÆMÉ±ÉÉ ¨Éå ¤ÉÉiÉ Eò®úiÉÉ ½èþ iÉÉä ½þ¨Éå BäºÉÒ ÎºlÉÊiÉ ¨Éå EòÉä<Ç +º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEòiÉÉ xÉWÉ®ú
xÉ½þÓ +ÉiÉÒ ½èþ* ªÉ½þÉÄ xÉ Eäò´É±É ´ªÉÊHò ¤É½Öþ¦ÉÉ¹ÉÒ ½èþ, ¦ÉÉÊ¹ÉEò ÎºlÉÊiÉªÉÉå ¨Éå ¦ÉÒ ¤É½Öþ¦ÉÉÊ¹ÉEòiÉÉ OÉÊlÉiÉ ½èþ* ´É½þ iÉ¦ÉÒ
ºÉÆ¦É´É ½þÉä ºÉEòiÉÉ ½èþ VÉ¤É ÊEòºÉÒ ¨ÉÖ±Eò ¨Éå ¦ÉÉ¹ÉÉBÄ VÉÉäc÷xÉä EòÉ EòÉ¨É Eò®úiÉÒ ½éþ, iÉÉäc÷xÉä EòÉ xÉ½þÓ* ±ÉÉäMÉ +CºÉ®ú
ªÉ½þ ¦ÉÚ±É VÉÉiÉä ½éþ ÊEò ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå +ÉB, ¤ÉºÉä +Éè®ú VÉx¨Éä ½þWÉÉ®úÉå IÉäjÉ Eäò ±ÉÉäMÉÉå Eäò Ê±ÉB =xÉEòÒ ¦ÉÉ¹ÉÉBÄ ½þÒ ´É½þ
ºÉÉvÉxÉ ®ú½þÒ ½éþ VÉÉä BEò nÚùºÉ®äú EòÉä +É{ÉºÉ ¨Éå VÉÉäc÷iÉÒ ®ú½þÒ ½éþ*
¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ <ºÉÒ ¦ÉÉÊ¹ÉEò ºÉÆªÉÉäMÉ EòÉä, +ÉnùÉxÉ-|ÉnùÉxÉ EòÉä ¤ÉFÇò®úÉ®ú ®úJÉxÉä ¨Éå +Éè®ú <ºÉ¨Éå +Éè®ú
<WÉÉ¡òÉ Eò®úxÉä Eäò EòÉ¨É ¨Éå +{ÉxÉä EòÉä ºÉ¨ÉÌ{ÉiÉ Eò®úiÉÉ +ÉªÉÉ ½èþ* +ÉvÉÖÊxÉEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå Eäò Ê¶ÉIÉhÉ-|ÉÊ¶ÉIÉhÉ
EòÉ IÉäjÉ <ºÉ ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò Ê±ÉB ºÉ¤É ºÉä ¨É½þi´É{ÉÚhÉÇ IÉäjÉ ®ú½þÉ ½èþ* ªÉ½þÉÄ ºÉä |ÉEòÉÊ¶ÉiÉ {ÉÉÄSÉ ºÉÉè {ÉSÉÉºÉ Eäò Fò®úÒ¤É
ÊEòiÉÉ¤ÉÉå ¨Éå ºÉä +ÉvÉÒ ºÉä WªÉÉnùÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ-Ê¶ÉIÉhÉ Eäò IÉäjÉ ¨Éå ½þÒ ½þÉä ®ú½þÒ ½éþ*
VÉèºÉÉ ÊEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò +vªÉªÉxÉ-+vªÉÉ{ÉxÉ ºÉä VÉÖcä÷ ±ÉÉäMÉÉå EòÉä {ÉiÉÉ ½þÒ ½èþ, 1969 ¨Éå ºlÉÉÊ{ÉiÉ ½þÉäxÉä
Eäò ¤ÉÉnù ºÉä ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ EòÉ ¨ÉÖJªÉ =qäù¶ªÉ ®ú½þÉ ½èþ ºÉ¦ÉÒ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÉ Ê´ÉEòÉºÉ Eò®úxÉÉ B´ÉÆ
=xÉ¨Éå +É´É¶ªÉEòiÉÉxÉÖºÉÉ®ú {ÉÉ`ö¬-ºÉÉ¨ÉOÉÒ iÉèªÉÉ®ú Eò®úxÉÉ* <ºÉ =qäù¶ªÉ EòÒ {ÉÚÌiÉ Eäò Ê±ÉB ¨ÉÖJªÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå
Eäò +±ÉÉ´ÉÉ ¤É½ÖþiÉ ºÉÒ VÉxÉVÉÉiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå {É®ú ¦ÉÒ ¶ÉÉävÉ ½þÉä ®ú½þÉ ½èþ +Éè®ú =xÉ¨Éå {ÉÉ`ö¬-ºÉÉ¨ÉOÉÒ iÉèªÉÉ®ú EòÒ VÉÉ
®ú½þÒ ½éþ* <ºÉEäò +ÊiÉÊ®úHò ÊjÉ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÚjÉ Eäò +ÆiÉMÉÇiÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò ¨ÉèºÉÚ®ú, {ÉÚhÉä, ¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú,
{ÉÉÊ]õªÉÉ±ÉÉ, ºÉÉä±ÉxÉ, ±ÉJÉxÉ>ð B´ÉÆ MÉÖ´ÉÉ½þÉ]õÒ ¨Éå ÎºlÉiÉ IÉäjÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ EåòpùÉå Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä |ÉÊiÉ ´É¹ÉÇ VÉÖ±ÉÉ<Ç ºÉä
+|Éè±É iÉEò ¦ÉÉ®úiÉ Eäò Ê´ÉÊ¦ÉzÉ ®úÉVªÉÉå Eäò +vªÉÉ{ÉEòÉå EòÉä =xÉEòÒ <SUôÉxÉÖºÉÉ®ú +lÉ´ÉÉ ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ ®úÉVªÉ EòÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ
|ÉhÉÉ±ÉÒ Eäò +ÆiÉMÉÇiÉ ´ÉÉÆÊUôiÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå ¨Éå nùºÉ ¨ÉÉºÉ EòÉ MÉ½þxÉ |ÉÊ¶ÉIÉhÉ ÊnùªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ* <ºÉ |ÉÊ¶ÉIÉhÉ Eäò ={É®úÉÆiÉ
ªÉä +vªÉÉ{ÉEò ºÉÒJÉÒ MÉ<Ç ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉä ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ ®úÉVªÉÉå Eäò Ê´ÉtÉ±ÉªÉÉå ¨Éå {ÉÉ`ö¬Gò¨É Eäò +ÆiÉMÉÇiÉ +lÉ´ÉÉ BäÎSUôEò Ê´É¹ÉªÉ
Eäò °ü{É ¨Éå {ÉgøÉiÉä ½éþ*
{É®ú +¤É iÉEò ÊuùiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ Ê¶ÉIÉhÉ EòÒ ÊVÉiÉxÉÒ +SUôÒ ÊEòiÉÉ¤Éå +ÉiÉÒ ®ú½þÒ ½éþ -- JÉÉºÉ iÉÉè®ú {É®ú
¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå Eäò ºÉÒJÉxÉä ÊºÉJÉÉxÉä EòÒ ÊEòiÉÉ¤Éå -- ´Éä ºÉ¦ÉÒ +ÆOÉäWÉÒ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ½þÒ ®úSÉÒ-¤ÉxÉÒ Uô{ÉÒ-Uô{ÉÉ<Ç
Ö‡Ô ½éþ* =xÉEäò ®úSÉÊªÉiÉÉ +Éè®ú |ÉEòÉ¶ÉEò ¶ÉÉªÉnù ºÉÉäSÉiÉä ½éþ ÊEò +ÆOÉäWÉÒ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É EòÉä +{ÉxÉÉxÉä ºÉä ÊuùiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ
Ê¶ÉIÉhÉ +Éè®ú Ê´Énäù¶ÉÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ Ê¶ÉIÉhÉ nùÉäxÉÉå Eäò Ê±ÉB =xÉEòÒ ÊEòiÉÉ¤Éå |ÉªÉÉäMÉ ¨Éå +É ºÉEòiÉÒ ½éþ* ºÉÉäSÉÉ ½þÉäMÉÉ ÊEò <ºÉ
iÉ®ú½þ ºÉä BäºÉÒ ÊEòiÉÉ¤Éå ¤ÉÉWÉÉ®ú ¨Éå JÉ®úÒ =iÉ®åúMÉÒ* ±ÉäÊEòxÉ nùÊIÉhÉ BÊ¶ÉªÉÉ<Ç näù¶ÉÉå ¨Éå ¤ÉºÉä +Éè®ú ªÉ½þÉÄ Eäò ÊEòºÉÒ xÉ
ÊEòºÉÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉä ¨ÉÉiÉÞ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò °ü{É ¨Éå ¤ÉÉä±ÉxÉä ´ÉÉ±ÉÉå Eäò Ê±ÉB ÊEòºÉÒ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÉä ºÉÒJÉxÉÉ +Éè®ú <ºÉEäò
nùÉªÉ®äú Eäò ¤ÉÉ½þ®ú Eäò ±ÉÉäMÉÉå Eäò Ê±ÉB ½þ¨ÉÉ®úÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå {É®ú +ÊvÉEòÉ®ú |ÉÉ{iÉ Eò®úxÉÉ nùÉä Ê¤É±ÉEÖò±É +±ÉMÉ Ê¶ÉIÉhÉ-
|ÉÊGòªÉÉBÄ ½éþ* +iÉ& <xÉ nùÉäxÉÉå ±ÉIªÉ-MÉÉäÎ¹`öªÉÉå Eäò Ê±ÉB nùÉä +±ÉMÉ iÉ®ú½þ EòÒ ºÉÉ¨ÉOÉÒ EòÒ +É´É¶ªÉEòiÉÉ ½èþ* BEò
vi ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : +ÉäÊc÷+É
+Éè®ú Eònù¨É +ÉMÉä VÉÉ Eò®ú +{ÉxÉä ±ÉÆ¤Éä iÉWÉÖ¤Éæ ºÉä ¨Éé ªÉ½þ ¦ÉÒ Eò½þ ºÉEòiÉÉ ½ÚÄþ ÊEò +MÉ®ú ÊEòºÉÒ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ EòÉä BEò
+xªÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ÃÖßÖ−Öß-ÊºÉJÉÉxÉÒ ½èþ iÉÉä ´É½þ EòÉ¨É +MÉ®ú BEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò WÉÊ®úªÉä ½þÒ +SUôÒ iÉ®ú½þ EòÒ
VÉÉ ºÉEòiÉÒ ½èþ* =ºÉ Ê±É½þÉWÉ ºÉä ¨ÉÉvªÉ¨É ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò °ü{É ¨Éå Ë½þnùÒ EòÉ xÉÉ¨É +ÉxÉÉ º´ÉÉ¦ÉÉÊ´ÉEò ½èþ EòÉ®úhÉ <ºÉEòÉä
¨ÉÉiÉÞ-¦ÉÉ¹ÉÉ iÉlÉÉ +xªÉ-¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò °ü{É ¨Éå ¤ÉÉä±ÉxÉä-•ÖÖ−Ö−Öê¾ÖÖ»Öê ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ±ÉÉäMÉÉå EòÒ ºÉÆJªÉÉ <iÉxÉÒ ¤Éc÷Ò ½èþ ÊEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ
ºÉÆnù¦ÉÇ ¨Éå Ë½þnùÒ Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä +xªÉ +xÉÖºÉÚÊSÉiÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÉä ÊºÉJÉÉxÉä EòÒ ´ÉèYÉÉÊxÉEò fÆøMÉ ºÉä |ÉºiÉÖiÉ ºÉÉ¨ÉOÉÒ +¤É
iÉEò CªÉÉå xÉ½þÓ +ÉªÉÒ lÉÒ, ªÉ½þÒ BEò +É¶SÉªÉÇ-VÉxÉEò ¤ÉÉiÉ ½èþ* <ºÉ Eò¨ÉÒ EòÒ +É{ÉÚÌiÉ Eäò Ê±ÉB +Éè®ú <xÉ WÉ°ü®úiÉÉå
EòÉä näùJÉiÉä ½ÖþB ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ xÉä ‘¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ’ EòÒ BEò {ÉÖºiÉEò-ÀÖÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ ºÉÆEò±{ÉxÉÉ EòÒ
½èþ* ªÉ½ †Öê×›Íü†Ö {ÉÖºiÉEò =ºÉ ÀÖÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ BEò Eòc÷Ò ½èþ*
ÊjÉ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÚjÉ Eäò +ÆiÉMÉÇiÉ Ë½þnùÒ ¦ÉÉ¹ÉÒ ®úÉVªÉÉå ¨Éå +xªÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÉ iÉÒºÉ®úÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò °ü{É ¨Éå
|ÉSÉ±ÉxÉ iÉÉä +´É¶ªÉ ½Öþ+É ½èþ {É®ÆúiÉÖ ¦ÉÉ¹ÉÉ +vªÉÉ{ÉEòÉå B´ÉÆ {ÉÖºiÉEòÉå EòÒ Eò¨ÉÒ ½þÉäxÉä Eäò EòÉ®úhÉ ´ÉÉÆÊUôiÉ ºÉ¡ò±ÉiÉÉ xÉ½þÓ
Ê¨É±É {ÉÉ<Ç* +xªÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå B´ÉÆ Ê´É¶Éä¹É °ü{É ºÉä nùÊIÉhÉ ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå Eäò +vªÉªÉxÉ B´ÉÆ +vªÉÉ{ÉxÉ ½äþiÉÖ
=kÉ®ú |Énäù¶É EòÒ ®úÉVªÉ ºÉ®úEòÉ®ú B´ÉÆ EÖòUô º´ÉÉªÉkÉ ºÉÆºlÉÉ+Éå xÉä BEò +Ê¦ÉªÉÉxÉ EÖòUô ´É¹ÉÇ {É½þ±Éä |ÉÉ®Æú¦É ÊEòªÉÉ lÉÉ*
SÉªÉÊxÉiÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÒ ´ÉÉÆÊUôiÉ {ÉÖºiÉEò B´ÉÆ ¦ÉÉ¹ÉÉ +vªÉÉ{ÉEòÉå Eäò Ê´ÉÊ¶É¹]õ |ÉÊ¶ÉIÉhÉ B´ÉÆ ÊxÉªÉÖÊHò ½äþiÉÖ ®úÉVªÉ ºÉ®úEòÉ®ú
xÉä ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ EòÉ ºÉ½þªÉÉäMÉ +É´É¶ªÉEò ºÉ¨ÉZÉÉ* <ºÉÒ ºÉ½þªÉÉäMÉ EòÒ Eòc÷Ò ¨Éå =kÉ®ú |Énäù¶É EòÒ ®úÉVªÉ
ºÉ®úEòÉ®ú Eäò +xÉÖ®úÉävÉ {É®ú ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ xÉä ®úÉVªÉ Eäò ¦ÉÉ¹ÉÉ Ê´É¦ÉÉMÉ Eäò ºÉÉlÉ Ê¨É±ÉEò®ú +ºÉÊ¨ÉªÉÉ,
¤ÉÆMÉ±ÉÉ, +ÉäÊc÷ªÉÉ, ¨É®úÉ`öÒ, MÉÖVÉ®úÉiÉÒ, ËºÉvÉÒ, Eò¶¨ÉÒ®úÒ, {ÉÆVÉÉ¤ÉÒ, EòzÉc÷, ¨É±ÉªÉÉ³ý¨É, iÉÊ¨É±É B´ÉÆ iÉä±ÉÖMÉÖ ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå
EòÒ {ÉÉ`ö¬ºÉÉ¨ÉOÉÒ Eäò ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ ½äþiÉÖ EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉBÄ +ÉªÉÉäÊVÉiÉ EòÓ* <xÉ EòÉªÉÇ¶ÉÉ±ÉÉ+Éå Eäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä <xÉ ºÉ¦ÉÒ
¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÒ {ÉÉ`ö¬ {ÉÖºiÉEåò iÉèªÉÉ®ú EòÒ MÉ<Ç lÉÓ* ªÉä {ÉÖºiÉEåò ‘¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ’ {ÉÖºiÉEò-¸ÉÞÆÞJÉ±ÉÉ Eäò +ÆiÉMÉÇiÉ
+É ®ú½þÒ ½éþ* ½þÊ®úuùÉ®ú Eäò ¥ÉÀ´ÉSÉÇºÉ ¶ÉÉävÉ ºÉÆºlÉÉxÉ Eäò +xÉÖ®úÉävÉ {É®ú =xÉ Eäò ½þÒ ºÉ½þªÉÉäMÉ ¨Éå EòzÉc÷, ¨É±ÉªÉÉ³ý¨É,
iÉÊ¨É±É iÉlÉÉ iÉä±ÉÖMÉÖ {ÉÖºiÉEòÉå EòÉ ¨ÉÖpùhÉ iÉlÉÉ |ÉEòÉ¶ÉxÉ ½Öþ+É ½èþ* <ÊiÉ¨ÉvªÉ VÉ¨¨ÉÚ Eäò b÷ÉäOÉÒ ºÉÆºlÉÉ EòÒ |ÉÉlÉÇxÉÉ Eäò
+xÉÖºÉÉ®ú =xÉ Eäò ºÉ½þªÉÉäMÉ ¨Éå b÷ÉäOÉÒ {ÉÖºiÉEò EòÉ ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ iÉlÉÉ |ÉEòÉ¶ÉxÉ ¦ÉÒ ½Öþ+É ½èþ +Éè®ú Eò¶¨ÉÒ®ú Eäò ¤ÉÉ½þ®ú
®ú½xÉä´ÉÉ±Éä Eò¶¨ÉÒÊ®ú+Éå Eäò +xÉÖ®úÉävÉ {É®ú Eò¶¨ÉÒ®úÒ {ÉÖºiÉEò EòÉ |ÉEòÉ¶ÉxÉ ½¨ÉÉ®äú ºÉÆºlÉÉxÉ xÉä ÊEòªÉÉ ½èþ* ¤ÉÉEòÒ Uô½þ
{ÉÖºÉiÉEòÉå +ºÉÊ¨ÉªÉÉ, ¤ÉÆMÉ±ÉÉ, ¨É®úÉ`öÒ, MÉÖVÉ®úÉiÉÒ, {ÉÆVÉÉ¤ÉÒ iÉlÉÉ †Öê×›Íü†Ö EòÉ |ÉEòÉ¶ÉxÉ +¤É ½þÉä ®ú½þÉ ½èþ* ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ
¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ ËºÉvÉÒ {ÉÖºiÉEò EòÉ |ÉEòÉ¶ÉxÉ ¦ÉÒ MÉÖVÉ®úÉiÉ Eäò EòSUô Eäò <ÆÊb÷ªÉxÉ <xÉÎº]õ]õ¬Ú]õ +Éì¡ò ËºÉvÉÉä±ÉVÉÒ Eäò
ºÉÉlÉ Æü´ÖÖ¸üÖ ºÉÆºlÉÉxÉ Eò®úxÉää´ÉÉ±ÉÉ ½èþ*
¨Éé +É¶ÉÉ Eò®úiÉÉ ½ÚÄþ ÊEò ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ ÀÖÞÆJÉ±ÉÉ EòÒ ªÉ½þ †Öê×›Íü†Ö {ÉÖºiÉEò ºÉ¨ÉºiÉ Ê½ÆnùÒ ¦ÉÉ¹ÉÉ-
¦ÉÉÊ¹ÉªÉÉå Eäò Ê±ÉB ={ÉªÉÉäMÉÒ ½þÉäMÉÒ* <ºÉEäò ¨ÉÉvªÉ¨É ºÉä ´Éä xÉ Eäò´É±É ºÉÆ¤ÉÆÊvÉiÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ Eäò +vªÉªÉxÉ ¨Éå ¯ûÊSÉ EòÉ
{ÉÊ®úSÉªÉ ±ÉåMÉä, +Ê{ÉiÉÖ =ºÉEäò |ÉSÉÉ®ú B´ÉÆ |ÉºÉÉ®ú ¨Éå ¦ÉÒ +{ÉxÉÉ +¨ÉÚ±ªÉ ªÉÉäMÉnùÉxÉ nåùMÉä*
¨ÉèºÉÚ®ú =nùªÉ xÉÉ®úÉªÉhÉ ËºÉ½þ

15/5/2005 ÊxÉnäù¶ÉEò, ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ ºÉÆºlÉÉxÉ
†Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
†Öê×›Íü†Ö ŸÖ£ÖÖ ØÆü¤üß ³ÖÖÂÖÖ†Öë úß ×»Ö×¯Ö†Öë úÖ ´Öæ»Öºþ¯Ö ‹ú Æüß Æîü… »Öê×ú−Ö ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú
†Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ¤êüÖ−Öê ´Öë ØÆü¤üß úß ¤êü¾ÖÖ−ÖÖÖ¸üß ÃÖê ×¾Ö×³Ö®Ö »ÖÖŸÖß Æîü… †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö êú ÃÖ²Ö †Ö¸üÖë êú
‰ú¯Ö¸ü ×¿Ö¸üÖê¸êüÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß Æîü… ×•Ö−Ö †Ö¸üÖë êú ‰ú¯Ö¸ü ¸êüÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü ¾ÖÆü †¬ÖÔ ÖÖê»ÖÖúÖ¸ü ÆüÖêŸÖß Æîü, ØÆü¤üß úß
ŸÖ¸üÆü Šú•Öã ¸êüÖÖ −ÖÆüà… †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÙ¬ÖŸÖ ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß êú ÃÖÖ£Ö −Öß“Öê ¤üß Ö‡Ô Æîü…
Ã¾Ö¸ü Þ ‚ ƒ
† †Ö ‡ ‡Ô
„ … † ˆ
ˆ ‰ú (Šú) ‹
ˆ‰ Š Š‰
‹ê †Öê †Öî
¾µÖÓ•Ö−Ö ‹ Œ Ô »
ú Ö Ö ‘Ö ’û
× ‘ ’ “
“Ö ”û •Ö —Ö ˜Ö
” • – — ˜
™ü šü ›ü œü Ö
™ š › œ
ŸÖ £Ö ¤ü ¬Ö −Ö
Ç Ÿ» ¡ ¢ £
¯Ö ±ú ²Ö ³Ö ´Ö
¤ ¥ ¦ ¨ Ç©
•Ö ¸ü ôû ¿Ö ÂÖ
ª « ¤© ¤ý ¬
ÃÖ Æü Ö µÖ »Ö
×¾Ö¿ÖêÂÖ ×“ÖÅ−Ö ä ã ê ì
†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxvii
Ó „ Ñ Ë
¤êü×Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë 11 Ã¾Ö¸ü †Öî¸ü 35 ¾µÖÓ•Ö−Ö Æïü… ‡−Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ 4 ×¾Ö¿ÖêÂÖ
×“ÖÅ−Ö ³Öß Æïü… †Öê×›Íü†Ö êú Ã¾Ö¸üÖÖ¸üÖêÓ ˆ−Ö úß ´ÖÖ¡ÖÖ†Öë, ¾µÖÓ•Ö−ÖÖÖ¸üÖë, ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë ŸÖ£ÖÖ ‡−Ö ÃÖ²Ö êú
ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ×−ÖµÖ´ÖÖêÓ úÖê ¬µÖÖ−Ö ´ÖÓê ¸üÖ−ÖÖ ˆ×“ÖŸÖ ÆüÖêÖÖ…
1. Ã¾Ö¸üÖÖ¸üÖë ´Öë '' (†) úÖê ”ûÖê›Íüú¸ü †−µÖ ÃÖ³Öß êú×»Ö‹ ´ÖÖ¡ÖÖ ×“ÖÅ−Ö ÆüÖêŸÖê Æïü…
2. †Öê×›Íü†Ö êú ¯ÖÆü»ÖÖ †Ö¸ü '' (†) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ØÆü¤üß êú '†' •ÖîÃÖÖ −ÖÆüà Æîü… ØÆü¤üß '†' êú
ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ×»Ö‹ ´ÖãÑÆü úÖê ×•ÖŸÖ−ÖÖ ÖÖê»Ö−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü, †Öê×›Íü†Ö (†) êú ×»Ö‹ ˆÃÖ ÃÖê £ÖÖê›ÍüÖ ú´Ö
ÖÖê»Ö−ÖÖ ¯Ö›üŸÖÖ Æîü… •Öß³Ö úÖê ÆüÖëšüÖë êú ¯Öß”êû ´ÖãÑÆü êú −Öß“Öê ¸üÖ ú¸ü ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü †Öî¸ü
ÆüÖëšüÖë úÖê †¬ÖÔÖÖê»ÖÖúÖ¸ü ÛÃ£Ö×ŸÖ ´ÖÓ ¸üÖ−ÖÖ Æîü… µÖÆüß Ã¾Ö¸ü ÃÖ³Öß ¾µÖÓ•Ö−Ö¾ÖÖÖí êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë
†ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ †Ö¬ÖÖ '†Öê' •ÖîÃÖÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ×»Ö‹ †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö-
ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓ²Ö¬Öß ‡ÃÖ ×™ü¯¯ÖÖß ´Öë ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ Ã¾Ö¸ü êú ˆ““ÖÖ¸üÖ úÖê ×¤üÖÖ−Öê êú×»Ö‹
¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß '†Öê' úß ´ÖÖ¡ÖÖ êú −Öß“Öê ‹ú ”ûÖê™üß ÃÖß ¸êüÖÖ ›üÖ»Öß Ö‡Ô Æîü •ÖîÃÖê '‹£¦' (úÖê´ÖÖêôûÖê)
'ú´Ö»Ö' ŒµÖÖë ×ú ØÆü¤üß ÃÖê ×¾Ö×³Ö®Ö †Öê×›Íü†Ö êú ×¾Ö¿ÖêÂÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ úß †Öê¸ü ¬µÖÖ−Ö »ÖÖ−ÖÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü…
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ
¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë
‹£¦ ú´Öôû úÖê´ÖÖêôûÖê ú´Ö»Ö
£¥ †´Ö¸ü †Öê´ÖÖê¸üÖê †´Ö¸ü
†Öê×›Íü†Ö ´Öë µÖ×¤ü úÖê‡Ô ¾µÖÓ•Ö−ÖÖÖ¸ü ×²Ö−ÖÖ Æü»ÖÓŸÖË ( ìË ) êú ×»ÖÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü, ŸÖÖê ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
†ŸÖÓÙ−Ö×ÆüŸÖ '†Öê' êú ÃÖÖ£Ö Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü †£ÖÖÔŸÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë (†Ö¬ÖÖ †Öê) ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
3. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '‚' (‡), 'ƒ' (‡Ô), '„' (ˆ), '…' (‰ú) •ÖîÃÖê “ÖÖ¸ü Ã¾Ö¸üÖÖ¸ü ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë
ÇüÃ¾Ö †Öî¸ü ¤üß¬ÖÔ Ã¾Ö¸üÖë ´Öë Ã¯ÖÂ™ü †ÓŸÖ¸ü −ÖÆüà ¸üÆüŸÖÖ Æîü… »Öê×ú−Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ‡−Ö “ÖÖ¸üÖë úÖ †»ÖÖ †»ÖÖ
¯ÖÏµÖÖêÖ •ÖÌºþ¸üß Æîü…
4. †Öê×›Íü†Ö êú 'ˆ' (‹) ŸÖ£ÖÖ 'ˆ‰' (‹ê) †Öî¸ü 'Š' (†Öê) ŸÖ£ÖÖ 'Š‰' (†Öî) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë úÖ×±ú ±úÔú
ÆüÖêŸÖÖ Æîü… 'ˆ‰' (‹ê) ŸÖ£ÖÖ 'Š‰' (†Öî) ¤üÖê-¤üÖê Ã¾Ö¸üÖë êú ×´Ö»Ö−Ö ÆüÖê ú¸ü ÃÖÓµÖãŒŸÖ Ã¾Ö¸ü ÆüîÓ… 'ˆ' (‹) ŸÖ£ÖÖ
'Š' (†Öê) ‹ú ‹ú Ã¾Ö¸ü Æïü… ÃÖÓµÖãŒŸÖ Ã¾Ö¸ü 'ˆ‰' (‹ê) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '' (†) + '‚' (‡) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ
ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü 'Š‰' (†Öî) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '' (†) + '…' (‰ú) êú ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
xxviii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
5. †Öê×›Íü†Ö úß ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë ³Öß Ã¾Ö¸üÖÖ¸üÖë êú ÃÖÖ£Ö •ÖÖê›Íêü Ö‹ '†' (Šú) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Ã¾Ö¸ü ¾ÖÖÔ úÖ
−ÖÆüà Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '¥'Ú (¹ý) úÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü ãú”û ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë ‡ÃÖ úÖ
¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

†™Ú ŠúŸÖã ¹ýŸÖã ŠúŸÖã
†Ç©ß Šú×ÂÖ ¹ý×ÂÖ Šú×ÂÖ
»Öê×ú−Ö '†' (Šú) úÖ ˆ¯Ö×“ÖÆËü−Ö ' ï ' ( é ) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë úÖê ('¸ü'¾ÖÖ»Öê)
×¤üÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

‹ïÇÞ éú¯ÖÖ úËË¹ý¯ÖÖ éú¯ÖÖ
ï« ÖéÆü ÖË¹ýÆüÖê ÖéÆü
™ï˜ ¡ÖéÖ ¡ÖéÖÖê ¡ÖéÖ
£ï ´ÖéÖ ´ÖéÖÖê ´ÖéÖ
6. †×¬ÖúŸÖ¸ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü Ã¾Ö¸üÖÓŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü †Öî¸ü ¿Ö²¤üÖë êú †Ó×ŸÖ´Ö ¾ÖÖÔ ¯Ö¸ü †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüüŸÖ Ã¾Ö¸ü ¾ÖÖÔ úÖ
Æüß ˆ““ÖÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æüî… »Öê×ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ¿Ö²¤ü êú †Ó×ŸÖ´Ö ¾ÖÖÔ ´Öë †ÓŸÖÙ−Ö×ÆüŸÖ '' (†) ¾ÖÖÔ ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü
³Öß ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¿Öã¨ü ¾µÖÓ•Ö−Ö (Æü»ÖÓŸÖ¾ÖÖ»ÖÖ) •ÖîÃÖÖ Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :

Ô¥ ‘Ö¸ü ‘Ö¸üÖê ‘Ö¸ü
£Þ¡ ´ÖÖ−Ö¾Ö ´ÖÖ−ÖÖê²ÖÖê ´ÖÖ−Ö¾Ö
†Öê×›Íü†Ö ´Öë †−µÖ ³ÖÖÂÖÖ†Öë ÃÖê †Ö‹ Æãü‹ ¿Ö²¤üÖë êú †Ó×ŸÖ´Ö ¬¾Ö×−Ö •Ö²Ö Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖê
×»ÖÖ−Öê ´Öë Æü»ÖÓŸÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸üŸÖê Æïü †Öî¸ü ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß ×²Ö−ÖÖ Ã¾Ö¸ü ¾ÖÖÔ ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:
†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxix

á‹‹ì êúËú êúËú êúËú
–ÞÄÂ¥ ›üÖòŒ™ü¸ü ›üÖòŒ™ü¸Ëü ›üÖòŒ™ü¸ü
–ñÞ‚¢¥ì ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›Òîü¾Ö¸ü
7. †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë '‘' (¾ÖÖÔ '•Ö') '¤' (†ÓŸÖÃ£Ö 'µÖ' (•Ö)) ŸÖ£ÖÖ '¤ý' (µÖ) •ÖîÃÖê ŸÖß−Ö †Ö¸ü Æïü…
»Öê×ú−Ö ˆ““ÖÖ¸üÖ êú¾Ö»Ö ¤üÖê Æüß Æïü… ¾Öê Æïü '•Ö' úÖ ŸÖ£ÖÖ 'µÖ' úÖ… 'µÖ' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ
†Öî¸ü †ÓŸÖ ´Öë Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

‘¦ •Öôû •ÖÖêôûÖê •Ö»Ö
‘”Þ •Ö™üÖ •ÖÖê™üÖ •Ö™üÖ
‘Þ™Þ •ÖÖŸÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖê−ÖÖ µÖÖŸÖ−ÖÖ
á¤Þà •ÖÖêÖß •ÖÖêÖß µÖÖêÖß
¤£ •Ö´Ö •ÖÖê´ÖÖê µÖ´Ö
¤ß¡Þ ×•Ö²ÖÖ ×•Ö²ÖÖ •ÖÖ−ÖÖ
¡¤ýª ²ÖµÖÃÖ ²ÖÖêµÖÖêÃÖÖê ¾ÖµÖÃÖ
¡î¤ý ²µÖµÖ ²µÖÖêµÖÖêê ¾µÖµÖ
8. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '–' (›ü) ŸÖ£ÖÖ '—' (œ) êú×»Ö‹ ¤üÖê ¤üÖê ˆ““ÖÖ¸üÖ Æïü… ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë '›ü' ŸÖ£ÖÖ 'œü'
úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Æîü †Öî¸ü ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ŸÖ£ÖÖ †ÓŸÖ ´Öë ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü '›Íü' ŸÖ£ÖÖ 'œÍü' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ
Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

–¥ ›ü¸ü ›üÖ¸ê Öêü ›ü¸ü
–Þ‹Ú ›üÖãú ›üÖãú ›üúÖµÖŸÖ
Ç–Íß¡Þ ¯Ö×›Íü²ÖÖ ¯Ö×›Íü²ÖÖ ¯Ö›Íü−ÖÖ
xxx ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
á¥Þ–ì ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›Íü (ÃÖ›Íüú)

— œüÖ œüÖ œüÖ
—Þ¡Þ œüÖ²ÖÖ œÍüÖ²ÖÖ œüÖ²ÖÖ
‹—Í úœÍü úÖêœÍüÖê ú»Öß
¬—Í »ÖœÍü »ÖÖêœÍüÖê »Ö›Íü
9. †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ¯ÖÖÑ“Ö †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ ¬¾Ö×−Ö†Öë êú×»Ö‹ ¯ÖÖÑ“Ö †Ö¸ü Æïü •ÖîÃÖê '»' (’û), '“' (˜Ö), '˜'
(Ö), '' (−Ö) ŸÖ£ÖÖ '£' (´Ö)… »Öê×ú−Ö ‡−Ö ¯ÖÖÑ“ÖÖë ´Öë ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ŸÖ£ÖÖ ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê ŸÖ£ÖÖ
ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü ´Öë êú¾Ö»Ö '' (−Ö) ŸÖ£ÖÖ '£' (´Ö) †ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

£ªÕÞ¥ −Ö´ÖÃúÖ¸ü −ÖÖê´ÖÖêÃúÖ¸üÖê −Ö´ÖÃúÖ¸ü
£Þ¡ ´ÖÖ−Ö²Ö ´ÖÖ−ÖÖê²ÖÖê ´ÖÖ−Ö¾Ö
£œÚ ´Ö¬Öã ´ÖÖê¬Öã ´Ö¬Öã
££™Þ ´Ö´ÖŸÖÖ ´ÖÖê´ÖÖêŸÖÖ ´Ö´ÖŸÖÖ
'˜' (Ö) ¬¾Ö×−Ö ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà †ÖŸÖÖ Æîü… ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê µÖÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü ´Öë †ÖŸÖê Æïü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

¡à˜Þ ²ÖßÖÖ ²ÖßÖÖ ¾ÖßÖÖ
‹˜Ö Óúšü úÖêšüÖê Óúšü
ÔÆÂÞ ‘ÖÓ™üÖ ‘ÖÖê™üÖ ‘ÖÓ™üÖ
'»' (’û) ŸÖ£ÖÖ '“' (˜Ö) ¬¾Ö×−ÖµÖÖÑ ¿Ö²¤üÖë êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë −ÖÆüà †ÖŸÖê Æïü ŸÖ£ÖÖ ´Ö¬µÖ ´Öë †êú»Öê −ÖÆüà †ÖŸÖê
Æïü… ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ´Öë ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü ´Öë †−ÖãÃ¾ÖÖ¸ü êú ¯ÖÆü»Öê µÖÖ ¾ÖÖÖÔÖ¸ü êú ¯ÖÆü»Öê †ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxxi

¼» †Óú †Öê’ûúÖê †Óú
°¦ †Ó“Öôû †Öê˜“ÖÖêôûÖê †Ó“Ö»Ö
ª°Þ¥ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ÃÖÖê˜“ÖÖ¸üÖê ÃÖÓ“ÖÖ¸ü
10. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ãú”û ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ†Öë ´Öë '˜' (Ö) úÖê '' (−Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ
êú×»Ö‹ '¥' (¸)ü ¬¾Ö×−Ö êú ²ÖÖ¤ü †Ö−Öê¾ÖÖ»Öê '˜' (Ö) ¬¾Ö×−Ö¾ÖÖ»Öê ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü ×»ÖÖŸÖê ¾ÖŒŸÖ ¤üÖê ¤üÖê '˜'
(Ö) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸üŸÖê Æïü… »Öê×ú−Ö ˆ““ÖÖ¸üÖ ´Öë ×ÃÖ±Ôú '−Ö' Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

‹˜Ùí úÖÔ úÖê−ÖÖì úÖÔ
¡˜Ùí ²ÖÖÔ ²ÖÖê−ÖÖì ¾ÖÖÔ
ªó˜Ùí Ã¾ÖÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖì Ã¾ÖÖÔ
11. †Öê×›Íü†Ö ´Öë '¡' (²Ö) ŸÖ£ÖÖ (¾Ö) êú×»Ö‹ ‹ú Æüß ˆÖ¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ †×¬ÖúŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü… »Öê×ú−Ö ¤üÖê
ˆ““ÖÖ¸üÖ Æïü, ‹ú (²Ö) úÖ ŸÖ£ÖÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ (¾Ö) úÖ… '¡' (²Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ Æüß ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Öú ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ Æîü…
ÃÖÓÃéúŸÖ êú ŸÖ¤Ëü³Ö¾Ö ¿Ö²¤üÖë ´Öë ³Öß '²Ö' úÖ Æüß ¯ÖÏµÖÖêÖ Æîü - ×»ÖÖ−Öê ´Öë †Öî¸ü ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ü−Öê ´Öë… '¾Ö' úÖ
ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë êú ¤æüÃÖ¸êü Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ŸÖ£ÖÖ †−µÖ ³ÖÖÂÖÖ†Öë ÃÖê †Ö‹ Æã‹ ãú”û ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ŸÖ²Ö '¾Ö' úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ×¤üÖÖ−Öê êú×»Ö‹ '§' †Ö¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ¿Ö²¤üÖêÓ êú †Ö¸Óü³Ö ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë ´Öë ‡ÃÖ úÖ †¬ÖÖÔÖ¸ü '¡'( ó ) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

§Þá¥ÆÂ ì ¾ÖÖ¸ëü™ü ¾ÖÖ¸ëü™Ëü ¾ÖÖ¸Óü™ü
¡Þ˜à ²ÖÖÖß ²ÖÖÖß ¾ÖÖ×Ö
¡¥Ú˜ ²Ö¹ýÖ ²ÖÖê¹ýÖÖê ¾Ö¹ýÖ
Ç¡ ¯Ö²Ö−Ö ¯ÖÖê²ÖÖê−ÖÖê ¯Ö¾Ö−Ö
ªó˜Ùí Ã¾ÖÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖì Ã¾ÖÖÔ
ªó¥ Ã¾Ö¸ü Ã¾ÖÖê¸üÖê Ã¾Ö¸ü
xxxii ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
¨óßà †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö×−Ö

ü
12. †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ ´Öë ³Öß ¾µÖÓ•Ö−ÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ‹ú ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü '¤©' (Ö) •ÖÖê›ÍüÖ ÖµÖÖ Æîü… »Öê×ú−Ö ‡ÃÖ
úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ŸÖÖê 'Ö' µÖÖ 'µÖ' •ÖîÃÖê ÆüÖêŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

¤©ß™ß‘ ×Ö×ŸÖ•Ö ×Ö×ŸÖ•ÖÖê ×Ö×ŸÖ•Ö
Ç¤©à ¯ÖÖß ¯ÖÖêÖß ¯Ö×Ö
ªÚ¬¤©˜Þ ÃÖã»ÖÖÖÖ ÃÖã»ÖÖêµÖÖÖ ÃÖã»ÖÖÖÖ
Ç¤© ¯ÖÖ ¯ÖÖêµÖÖê ¯ÖÖ
13. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¬¾Ö×−Ö ÃÖÖ´µÖŸÖÖ ŸÖ£ÖÖ ×»Ö×¯Ö ÃÖÖ´µÖŸÖÖ ¸üÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ¤üÖê †Ö¸ü Æïü… ¾Öê Æïü '¬' (»Ö) ŸÖ£ÖÖ '¦'
(ôû)… »Öê×ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ×ÃÖ±ÌÔú '»Ö' Æüß Æîü… ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü †Öê×›Íü†Ö ´Öë ³Öß '»Ö' ¬¾Ö×−Ö úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
¯ÖÖÝÀ¾Öú ¾ÖŸÃµÖÔ Æîü… »Öê×ú−Ö 'ôû' ¬¾Ö×−Ö úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¯ÖÖÝÀ¾Öú ´Öæ¬ÖÔ−µÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

‘¦ •Öôû •ÖÖêôûÖê •Ö»ÖË
‹‘¦ ú•Öôû úÖê•ÖÖêôûÖê úÖ•Ö»Ö
¬™Þ »ÖŸÖÖ »ÖÖêŸÖÖ »ÖŸÖÖ
‹¬¥Þ ú»Ö¸üÖü úÖê»ÖÖê¸üÖ ú¸êü»ÖÖ
14. ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü '²' (–Ö) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü 'ì' (ÖË) + '¤ý' (µÖ) úÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

²Þ –ÖÖ−Ö µÖÖ−ÖÖê –ÖÖ−Ö
¡ß²Þ ×²Ö–ÖÖ−Ö ×²ÖµÖÖ−ÖÖê ×¾Ö–ÖÖ−Ö
15. ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü 'ªþ' (ŸÃÖ) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ †Öê×›Íü†Ö ´Öë 'ªì' (ÃÖË) + '' (“Ö) úÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:
†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxxiii

„ªþ¡ ˆŸÃÖ²Ö ˆÃ“ÖÖê²ÖÖê ˆŸÃÖ¾Ö
¡Þªþ¬î ²ÖÖŸÃÖ»µÖ ²ÖÖÃ“ÖÖê»µÖÖê ¾ÖÖŸÃÖ»µÖ
„ªþÞ« ˆŸÃÖÖÆü ˆÃ“ÖÖÆüÖê ˆŸÃÖÖÆü
16. †Öê×›Íü†Ö ´Öë •Ö²Ö '¥' (¸ü) †Ö¸ü úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë êú ¯ÖÆü»Öê Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ØÆü¤üß
úß ŸÖ¸üÆü ˆÃÖ úÖ ˆ¯Ö×“ÖÅ−Ö ¤æüÃÖ¸êü †Ö¸ü êú ‰ú¯Ö¸ü Æüß ›üÖ»ÖŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

¡í ²ÖÖÔ ²Ö¸ËüÖÖê ¾ÖÖÔ
£Þí ´ÖÖÖÔ ´ÖÖ¸ËüÖÖê ´ÖÖÖÔ
»Öê×ú−Ö ‹êÃÖê ²ÖÆãüŸÖ Æüß ¿Ö²¤ü Æïü ×•Ö−Ö ´Öë '¥' (¸ü) êú ²ÖÖ¤ü †Ö−Öê¾ÖÖ»Öß ¬¾Ö×−Ö†Öë úÖ ×«üŸ¾Ö †Ö¸ü ×»ÖÖŸÖê
Æïü †Öî¸ü ‹ú úÖ Æüß ˆ““ÖÖ¸üÖ ú¸ŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

‹±í¡î ú¢ÖÔ²µÖ úÖêŸÖÔ²µÖÖê úŸÖÔ¾µÖ
®íÞ “Ö““ÖÖÔ “ÖÖê“ÖÖÔ “Ö“ÖÖÔ
‹˜Ùí úÖÔ úÖê−ÖÖÔê úÖÔ
ªó˜Ùí Ã¾ÖÖÔ Ã¾ÖÖê−ÖÖÔê Ã¾ÖÖÔ
17. •Ö²Ö '¥' (¸ü) úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü êú ¤æüÃÖ¸êü Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ úÖ ˆ¯Ö×“ÖÅ−Ö '‹ñ'
(Îú) 'Çñ' (¯ÖÏ) •ÖîÃÖê ¾µÖÓ•Ö−Ö êú −Öß“Öê ›üÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

xxxiv ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö

‹ñ “ÖÎú “ÖÖêÎúÖê “ÖÎú
ñ †ÖÏ †ÖêÖÏÖê †ÖÏ
ÇñÞšíÞ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ
18. ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ãú”û †Ö¸ü/ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸ü ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê ×»ÖÖú¸ü ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ
†Öî¸ü ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê ú¸üŸÖê Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

‚äá¥‘ ‡Ó¸êü•Ö ‡’ËûÖÏê•ÖÖê †ÓÖÏê•Öß (»ÖÖêÖ)
‚äá¥‘à ‡Ó¸êü•Öß ‡’ËûÖÏê•Öß †ÓÖÏê•Öß (³ÖÖÂÖÖ)

÷ †®Ö †Öê¸Ëü−ÖÖê †®Ö
19. †Öê×›Íü†Ö ×»Ö×¯Ö ´Öë ³Öß ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×»Ö×¯Ö êú •ÖîÃÖê '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ) •ÖîÃÖê ŸÖß−Ö †Ö¸ü Æïü…
»Öê×ú−Ö ‡−Ö ŸÖß−ÖÖë úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ×ÃÖ±ÌÔú 'ª' (ÃÖ) •ÖîÃÖÖ Æüß Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

¨¤ý ¿ÖµÖ−Ö ÃÖÖêµÖ−ÖÖê ¿ÖµÖ−Ö
á›¨ ¤êü¿Ö ¤êüÃÖÖê ¤êü¿Ö
áÇ©Þ–Í¨à ÂÖÖê›Íü¿Öß ÃÖÖê›ÍüÖêÃÖß ÂÖÖê›Íü¿Öß
‹ïÇ©‹ éúÂÖú éúÃÖÖêúÖê éúÂÖú
á¡¨ ²Öê¿Ö ²ÖêÃÖÖê ¾Öê¿Ö
ª¤îÞ ÃÖ•µÖÖ ÃÖÖê•µÖÖ ¿ÖµµÖÖ, Ö§üÖ
£Þª ´ÖÖÃÖ ´ÖÖÃÖÖê ´ÖÆüß−ÖÖ / ´ÖÖÃÖ
Ç‚ªÞ ¯Ö‡ÃÖÖ ¯Ö‡ÃÖÖ ¯ÖîÃÖÖ
†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxxv
»Öê×ú−Ö ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë ´Öë ú³Öß ú³Öß '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ) úÖ †»ÖÖ †»ÖÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ³Öß
ÆüÖêŸÖÖ Æîü…

ÇËßÂ£ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¯ÖÖêÛ¿“Ö´ÖÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö
ªïÌßÂ ÃÖéÛÂ™ü ÃÖéÛÂ™ü ÃÖéÛÂ™ü
ªõ¥˜ Ã´Ö¸üÖ Ã´ÖÖê¸üÖêÖÖê Ã´Ö¸üÖ
20. †²Ö †Ö¯Ö †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖÔ´ÖÖ»ÖÖ êú “ÖÖ¸ü ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×“ÖÅ−ÖÖë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë −Öß“Öê ¤üß Ö‡Ô
•ÖÖ−ÖúÖ¸üß ÃÖê ¯Ö×¸ü×“ÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖ‡‹…
1) '0' ( . ) †−ÖãÃ¾ÖÖ¸ü úÖê ×¤üÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ†Öë êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ²Ö¤ü»ÖŸÖÖ Æîü… ¬µÖÖ−Ö
¤êüÓ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¾ÖÖÖÔÖ¸üÖë êú ¯ÖÆü»Öê †−ÖãÃ¾ÖÖ¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ £ÖÖê›ÍüÖ ú´Ö Æîü… •µÖÖ¤üÖŸÖ¸ü †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ
ŸÖ£ÖÖ ¾ÖÖÖÔÖ¸üÖë êú ÃÖÓµÖãŒŸÖÖÖ¸üÖë úÖ Æüß ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… •Ö²Ö †−ÖãÃ¾ÖÖ¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ¾ÖÖÖÔÖ¸ü êú
¯ÖÆü»Öê ÆüÖêŸÖÖ Æîü ŸÖ³Öß ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ ÃÖ¾ÖÖáµÖ †−Öã−ÖÖ×ÃÖŒµÖ ¬¾Ö×−Ö úÖ Æüß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

ªä‹ñÞØà ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ ÃÖ’ËûÎúÖÓ×ŸÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ
ªäÔ ÃÖÓ‘Ö ÃÖÖê’û¬ÖÖê ÃÖÓ‘Ö
ªä£ýòÞØ ÃÖÓ³ÖÏÖÓŸÖ ÃÖÖê´³ÖÏÖÓŸÖÖê †´Öß¸ü
•Ö²Ö †−ÖãÃ¾ÖÖ¸ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ '¤ý' (µÖ), '¥' (¸ü), '¬' (»Ö), '¨' (¿Ö), 'Ç©' (ÂÖ), 'ª' (ÃÖ), '«' (Æü) êú
¯ÖÆü»Öê †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö ˆÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ '»' (’û) •ÖîÃÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…

(µÖ) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¤£ ÃÖÓ•Ö´Ö ÃÖÖê’Ëû•Ö´ÖÖê ÃÖÓµÖ´Ö
(¸ü) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¥¤©˜ ÃÖÓ¸üÖÖ ÃÖÖê’Ëû¸üµÖÖêÖÖê ÃÖÓ¸üÖÖ
(»Ö) êú ¯ÖÆü»Ö ªä¬÷ ÃÖÓ»Ö−Ö ÃÖÖê’Ëû»ÖÖê−ÖÖê ÃÖÓ»Ö−Ö
xxxvi ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
(¿Ö) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¨¤ý ÃÖÓ¿ÖµÖ ÃÖÖê’Ëû¿ÖÖêµÖÖê ÃÖÓ¿ÖµÖ

(ÃÖ) êú ¯ÖÆü»Öê ªäªÞ¥ ÃÖÓÃÖÖ¸ü ÃÖÖê’ËûÃÖÖ¸üÖê ÃÖÓÃÖÖ¸ü
(Æü) êú ¯ÖÆü»Öê ªä«Þ¥ ÃÖÓÆüÖ¸ü ÃÖ’ËûÆüÖ¸üÖê ÃÖÓÆüÖ¸ü
(2) 'ã' ( „ ) µÖÆü ×¾ÖÃÖÖÔ úÖê ×¤üÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖ ˆ““ÖÖ¸üÖ úÆüà úÆüà ØÆü¤üß úÖ 'Æü' •ÖîÃÖÖ Æîü †Öî¸ü
úÆüà ¯Öæ¾ÖÔ¾ÖŸÖá ¾µÖÓ•Ö−Ö-¬¾Ö×−Ö êú ×«üŸ¾Ö úÖ ¬µÖÖêŸÖú ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖ¸üÖ:

ÇÚã ¯Öã−Ö„ ¯Öã−ÖÆüÖ ¯Öã−Ö„
›ÚãŒ ¤ãü„Ö ¤ãüÖÖê ¤ãü„Ö
(3) ' ê ' ( Ñ ) ‡ÃÖ úÖ ¬Ö´ÖÔË ØÆü¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−Ö †−Öã−ÖÖ×ÃÖúŸÖÖ ×¤üÖÖ−ÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

£Þ£Úê ´ÖÖ´ÖãÑ ´ÖÖ´ÖãÑ ´ÖÖ´ÖÖ
£Úê ´ÖãÑ ´ÖãÑ ´ÖîÓ
(4) ' ì' ( Ë ) µÖÆü Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö úÖê ×¤üÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æü»ÖÓŸÖË ×“ÖÅ−Ö Æîü •ÖÖê ØÆü¤üß êú •ÖîÃÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

¡Þ‹ìÞ™Ú¥à ²ÖÖËú“ÖÖŸÖã¸üß ²ÖÖËú“ÖÖŸÖã¸üß ¾ÖÖËú“ÖÖŸÖã¸üß
–ñÞ‚¢¥ì ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›ÒüÖ‡³Ö¸Ëü ›Òîü¾Ö¸ü
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú •Ö²Ö úÆüà Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö ¿Ö²¤üÖë êú ´Ö¬µÖ ´Öë µÖÖ †ÓŸÖ ´Öë †ÖŸÖÖ Æîü ŸÖ²Ö Æü´Öê¿ÖÖ
†Öê×›Íü†Ö ´Öë Æü»ÖÓŸÖ êú ×“ÖÅ−Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æüß Æîü… »Öê×ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ¿Ö²¤üÖÓŸÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¾µÖÓ•Ö−Ö êú
ÃÖÖ£Ö ãú”û ¿Ö²¤ÖêÓ ´Öë Æüß Æü»ÖÓŸÖ •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:

†Öê×›Íü†Ö Ê±ÉÊ{É xxxvii

«•Þ™ì ÆüšüÖŸÖË ÆüÖêšüÖŸÖË ÆüšüÖŸÖË
Ÿß»ªì †×±úÃÖË †Öê×±úÃÖË †Öò×±úÃÖ
ª›ìÚ¥Ú ÃÖ¤ËüÖãºþ ÃÖÖê¤ËüÖã¹ý ÃÖ¤ËüÖã¹ý
1. †Öê×›Íü†Ö
ÇÞ•ø
1
¯ÖÖšü
™ßšß ª‹Þþ¥
†×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü †×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü
£«ÞÇÞ™ñ : £ªÕÞ¥ ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã…

´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã…
™ß§Þ¥à : £ªÕÞ¥ l ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −Ö´ÖÃúÖ¸ü…
×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −Ö´ÖÃúÖ¸ü…
£«ÞÇÞ™ñ : ¢ß™¥‹Ú ÞªØÜ l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : †Ó¤ü¸ü †Ö‡‹…
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ×³ÖŸÖ¸üãú †ÖÃÖÓŸÖã …
™ß§Þ¥à : œî¡Þ› l ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü…
×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : ¬Ö−µÖ²ÖÖ¤ü…
£«ÞÇÞ™ñ : ¬™Þ ! ‚ˆ á£Þ ªÞä ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : »ÖŸÖÖ ! µÖê ´Öê¸êü ×´Ö¡Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß Æïü… Æü´ÖÖ¸êü
™ß§Þ¥à l Þ£ Ÿß»ªì¥ ¡– †Öò×±úÃÖ êú ²Ö›Íêü²ÖÖ²Öã… ‡−ÖúÖ ‘Ö¸ü
ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö êú »ÖÖ−Ö‰ú ´Öë Æîü…
Í¡Þ¡Ú»»Þ ¤ýÞä‹ Ô¥
„±¥Çñá›¨¥ ¬á¤©÷Þâá¥ l
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : »ÖŸÖÖ ! ‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß…
†Ö´Ö †×±úÃÖË¸ü ²Ö›Íü²ÖÖ²Öã… µÖÖÓú ‘Ö¸ü
ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö¸ü »ÖÖ−Ö‰ú¸êü… »ÖŸÖÖ : −Ö´ÖÃúÖ¸ü…
¬™Þ : £ªÕÞ¥ l
»ÖŸÖÖ : −Ö´ÖÃúÖ¸ü… ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −ÖÓ´ÖÃúÖ¸ü ³ÖÖ³Öß… ´Öï †Ö¯Öêú ¯Ö×ŸÖ úÖ
×´Ö¡Ö ÆÑã…
™ß§Þ¥à : £ªÕÞ¥ ¢Þ„‘ l £Úê
2 ³ÖÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ •µÖÖê×ŸÖ : †Öê×›Íü†Ö
ÞÇ˜¼» ªóÞ£à¼»¥ ªÞä»Þ

×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ³ÖÖˆ•Ö… ´ÖãÑ †Ö¯ÖÖÓú ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã ! µÖê ´Öê¸êü ²Öê™üÖ-²Öê™üß Æïü…
Ã¾ÖÖ×´ÖÓú¸ü ÃÖÖÓÖ… ²Ö““ÖÖêÓ, −Ö´ÖÃúÖ¸ü ú¸üÖê…
£«ÞÇÞ™ñ : ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú ! ˆ£Þá á£Þ
ÇÚ’ß l Çß¬Þ£Þá, £ªÕÞ¥
‹¥ l
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã, ‹´ÖÖ−Öê ´ÖÖê ¯Öã†×—Ö†… ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ †Öî¸ü: −Ö´ÖÃúÖ¸ü ´ÖÖîÃÖÖ•Öß…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê, −Ö´ÖÃúÖ¸ü ú¸ü… ¯ÖÏŸÖßú
ÇñÞšíÞ Š : £ªÕÞ¥ £„ªÞ l
Çñ™à‹
¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ †Öê : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ´ÖˆÃÖÖ … ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −Ö´ÖÃúÖ¸ü… ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ −ÖÖ´Ö ŒµÖÖ Æîü ?
¯ÖÏŸÖßú
™ß§Þ¥à : £ªÕÞ¥, ™Ú£ Þê ‹'˜ l ¯ÖÏŸÖßú : ´Öê¸üÖ −ÖÖ´Ö ¯ÖÏŸÖßú Æîü †Öî¸ü µÖÆü ´Öê¸üß
×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : −Ö´ÖÃúÖ¸ü, ŸÖã´Ö −ÖÖÑ ú'Ö? ¤üß¤üß ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ Æîü…
Çñ™à‹ : á£Þ Þê Çñ™à‹ Þ„ ‚ˆ á£Þ
ÇÞ ÇñÞšíÞ l
¯ÖÏŸÖßú : ´ÖÖê −ÖÖÑ ¯ÖÏŸÖßú †Öˆ ‡‹ ´ÖÖê †¯ÖÖ ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : »ÖŸÖÖ ! ŸÖã´Ö •ÖÖ†Öê, ãú”û •Ö»Ö¯ÖÖ−Ö
¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ… »ÖÖ†Öê… ¯ÖÆü»Öê ¯ÖÖ−Öß »ÖÖ†Öê… ×±ú¸ü
“ÖÖµÖ…
£«ÞÇÞ™ñ : ¬™Þ ! ™Úá£ ¤Þ, ‹ß×ß
‘¦ŒßÞ Þ˜ l Çñšá£ ÇÞ˜ß
Þ˜»»Þ ™Þ'Çá¥ Þ'»»Þ
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : »ÖŸÖÖ ! ŸÖã´Öê •ÖÖ†, ×ú×”û •Öôû×Ö†Ö
†ÖÖ… ¯ÖÏ£Ö´Öê ¯ÖÖ×Ö †ÖÖ… ŸÖÖ¯Ö¸êü »ÖŸÖÖ : †“”ûÖ•Öß…
“ÖÖ'…
¬™Þ : Þ×Þ «„ l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ! ŸÖæ •ÖÖ, ´ÖÖÑ úß ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ
»ÖŸÖÖ : †Ö”ûÖ Æüˆ… ú¸ü…
£«ÞÇÞ™ñ : ÇñÞšíÞ ™Ú ¤Þ'» l á¡Þ„‹Ú
ªÞ«Þ¤î ‹¥ l
{ÉÉ`ö 1 3
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ŸÖã •ÖÖ'… ²ÖÖêˆãú ÃÖÖÆüÖ•µÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ : ÆüÖÑ ×¯ÖŸÖÖ•Öß…

ú¸ü…
ÇñÞšíÞ : «„ ¡ÞÇÞ l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : µÖê ÃÖ²Ö Æü´ÖÖ¸êü †Öê×›Íü†Ö •Ö»Ö¯ÖÖ−Ö
¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ : Æüˆ ²ÖÖ¯ÖÖ… '“Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ' †Öî¸ü '›üÖ»Ö´ÖÖ' Æïü… †Ö¸üÓ³Ö
×ú×•Ö‹…
£«ÞÇÞ™ñ : ‚ˆ ª¡Ú Þ£ Š–ÍßÞ
‘¦ŒßÞ l 'Ú–ÍÞÔÇ©Þ' Þ„
'–Þ¬£Þ' l Þ¥£ý ‹¥ØÜ l
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ‡‹ ÃÖ²Öã †Ö´Ö †Öê×›Íü†Ö
•Öôû×Ö†Ö… '“Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ' †Öˆ ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : ¾ÖÖÆü ! ²ÖÆãüŸÖ Ã¾ÖÖ×¤üÂ™ü Æïü…
'›üÖ»Ö´ÖÖ'… †Ö¸Ó³Ö ú¸ÓŸÖã…
™ß§Þ¥à : ¡Þã ! ¢Þ¥ß ªÚÞ›ßÞ»»Þ ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ŸÖ²Ö ŸÖÖê †Öî¸ü £ÖÖê›ÍüÖ ÖÖ‡‹…
×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : ¾ÖÖ: ³ÖÖ×¸ü ÃÖã†Ö×¤ü†Ö…
£«ÞÇÞ™ñ : ™Þ«Þá«á¬ Þ„ ”ßá‹ ŒÞÞØÜ»»Þ ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : †“”ûÖ, ¤ßü×•Ö‹…
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ŸÖÖÆüÖÆêü»Öê †Öˆ ×™üêú ÖÖ†ÖÓŸÖã…
™ß§Þ¥à : Þ×Þ, ›ßØÜ l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã, Æü´ÖÖ¸üÖ †Öê×›Í¿ÖÖ ´ÖÓ×¤ü¸üÖêÓ
úÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö Æîü… ¯Öã¸üß úÖ •ÖÖ®ÖÖ£Ö
×ŸÖ¾ÖÖ¸üß : †Ö”ûÖ, ×¤ü†ÓŸÖã… ´ÖÓ×¤ü¸, ³Öã¾Ö−Öê¿¾Ö¸ü úÖ ×»ÖÓÖ¸üÖ•Ö
£«ÞÇÞ™ñ : ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú; Þ£ Š–Íß¨Þ ´ÖÓ×¤ü¸ü ŸÖ£ÖÖ úÖêÖÖÔú úÖ ÃÖæµÖÔ ´ÖÓ×¤ü¸ü
áÞ”ßˆ £³ß¥ £Þ¦ßà Çñá›¨ ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü Æïü … úÖ»Öß †Öî¸ü
l ÇÚ¥à¥ ‘÷Þš £³ß¥, Æü−Öã´ÖÖ−Ö ´ÖÓ×¤üü¸ü ³Öß ÁÖêÂšü Æïü… ×¬Ö¸êü ×¬Ö¸êü
†Ö¯Ö ‡‹ ÃÖ²Ö ¤êü×Ö‹…
¢Ú¡á¨ó¥¥ ¬ßä¥Þ‘ £³ß¥
™šÞ á‹Þ˜Þ‹í¥ ªÛ¤íî £³ß¥
¢Þ¥™ Çñªß·© l ‹Þ¦ß Š
«Ú£Þ £³ß¥ £œî á¨ñÇ©Ö»Þ
œàá¥ œàá¥ ÞÇ˜ ˆª¡Ú
á›ŒØÜ l
´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã; †Ö´Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ ÖÖê×™ü‹
´ÖÓ×¤üü¸ü ´ÖÖ×ôû×−Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö… ¯Öã¸üß¸ü
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü, ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü¸ü
×»ÖÓÖ¸üÖ•Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü ŸÖ£ÖÖ úÖêÖÖÔú¸ü ÃÖæµÖÔ »ÖŸÖÖ : †Ö»Öß ”ãû¼üß ´Öë †¯Ö−Öß ¯ÖŸ−Öß úÖê ³Öß
´ÖÓ×¤ü¸ü ³ÖÖ¸üŸÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü… úÖ×ôû †Öî »ÖÖ‡‹ …
Æü−Öã´ÖÖ−Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü ´Ö¬µÖ ÁÖêÂšü… ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü

†Ö¯ÖÖ ‹ÃÖ²Öã ¤êÖ−ŸÖã…
¬™Þ : ÞªØÞ ×Ü”ßá¥ ÞÇ˜¼» ªÐÂà¼Ú»
£œî Þ˜ØÜ l
»ÖŸÖÖ : †ÖÃÖ−ŸÖÖ ”ãû×™ü¸êü †Ö¯ÖÖÓú Ã¡Öàãú ´Ö¬µÖ
†ÖÖÓŸÖã…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×ÆÓ¤üß †£ÖÔ
¢ß™¥‹Ú ³ÖßŸÖ¸üãú †Ó¤ü¸ü
ÞªØÜ †ÖÃÖÓŸÖã †Ö‡‹
¡ªØÜ ²ÖÃÖÓŸÖã ²Öî×šü‹
ªÞä ÃÖÖÓÖ ×´Ö¡Ö
Þ£ †Ö´Ö Æü´Ö
¡–Í¡Þ¡Ú ²Ö›Íü²ÖÖ²Öã ²Ö›Íêü²ÖÖ²Öã
¤ýÞ¼» µÖÖÑú ‡−ÖúÖ
¢Þ„‘ ³ÖÖˆ•Ö ³ÖÖ³Öß
á£Þ ´ÖÖê ´Öê¸ê
£Úê ´ÖãÑ ´Öë
ÇÚ ¯Öã† ¯Öã¡Ö, ²Öê™üÖ
’ß ×—Ö† ¯Öã¡Öß, ²Öê™üß
™Ú ŸÖã ŸÖæ
¤Þ' •ÖÖ •ÖÖ
Þê −ÖÖÑ −ÖÖ´Ö
ÇÞ †¯ÖÖ ¤üß¤üß / ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Öü
™Úá£ ŸÖã´Öê ŸÖã´Ö
‘¦ŒßÞ •Öôû×Ö†Ö •Ö»Ö¯ÖÖ−Ö
Þ˜ †ÖÖ »ÖÖ†Öê
Þ„ †Öˆ †Öî¸ü
ÇÞ˜ß ¯ÖÖ×Ö ¯ÖÖ−Öß
{ÉÉ`ö 1 5
Þ' “ÖÖ “ÖÖµÖ

ªÞ«Þ¤î ‹¥ ÃÖÖÆüÖ•µÖ ú¸ü ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ú¸ü
¡ÞÇÞ ²ÖÖ¯ÖÖ ×¯ÖŸÖÖ•Öß
‚ˆ ª¡Ú ‡‹ ÃÖ²Öã µÖê ÃÖ²Ö
Ú–ÍÞÔÇ©Þ “Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ “Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ (“Öã›ÍüÖ ÃÖê ²Ö−ÖÖ Æãü†Ö
‹ú ÖÖª)
–Þ¬£Þ ›üÖ»Ö´ÖÖ ›üÖ»Ö´ÖÖ (¤üÖ»Ö, ™ü´ÖÖ™ü¸ü, †Ö×¤ü ÃÖê
²Ö−Öß Æãü‡Ô ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ úß ÃÖ²•Öß)
Þ¥£ý ‹¥ØÜ †Ö¸üÓ³Ö ú¸ÓŸÖã †Ö¸Óü³Ö úß×•Ö‹
ªÚÞ›ßÞ ÃÖã†Ö×¤ü†Ö Ã¾ÖÖ×¤üÂ™ü
”ß‹ßˆ ×™ü×ú‹ £ÖÖêü›ÍüÖ
ŒÞÞØÜ ÖÖ†ÖÓŸÖã ÖÖ‡‹
›ßØÜ ×¤ü†ÓŸÖã ¤üß×•Ö‹
áÞ”ßˆ ÖÖê×™ü‹ ‹ú
£³ß¥ £Þ¦ßà ´ÖÓ×¤ü¸ü ´ÖÖ×ôû−Öß ´ÖÓ×¤ü¸üÖêÓ úß ¿ÖéÓÖ»ÖÖ
ÞÇ˜ †Ö¯ÖÖ †Ö¯Ö
á›ŒØÜ ¤êüÖÓŸÖã ¤êü×Ö‹
ÞªØÞ †ÖÃÖÓŸÖÖ †Ö»Öê
š¥ £Ö¸ü ²ÖÖ¸ü, ÃÖ´ÖµÖ
×Ü”ßá¥ ”ãû×™ü¸êü ”ã¼üß ´Öë
ÞÇ˜¼» †Ö¯ÖÖÓú †¯Ö−ÖÖ
ªÐÂà¼Ú» Ã¡Öàãú ¯ÖŸ−Öß úÖê
Þ˜ØÜ †ÖÖÓŸÖã »ÖÖ‡‹
†³µÖÖÃÖ
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1) £ªÕÞ¥ ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú l
−Ö´ÖÃúÖ¸ü ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã…
2) ¢ß™¥‹Ú ÞªØÜ l
×³ÖŸÖ¸üãú †ÖÃÖÓŸÖã…
3) ‚ˆ á£Þ ªÞ¾» ¥á£¨ ™ß§Þ¥à l

‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß …
4) ™Ú£ Þê ‹'˜ ?

ŸÖã´Ö −ÖÖÑ ú'Ö ?
5) ¡Þã! ¢Þ¥ß ªÚÞ›ßÞ l
²ÖÖ: ! ³ÖÖ×¸ü ÃÖã†Ö×¤ü†Ö …
II. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ êú ÃÖÖ£Ö ‘ÞÇ˜’ (†Ö¯ÖÖ) ‘†Ö¯Ö’ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
„›Þ«¥˜ :- ¤ÞÞØÜ ÞÇ˜ ¤ÞÞØÜ
•ÖÖ†ÖÓŸÖã †Ö¯ÖÖ •ÖÖ†ÖÓŸÖã
1. ŒÞÞØÜ 3. ÞªØÜ
ÖÖ†ÖÓŸÖã †ÖÃÖÓŸÖã
2. ¡ªØÜ 4. Þ˜ØÜ
²ÖÃÖÓŸÖã †ÖÖÓŸÖã
5. Þ¥£ý ‹¥ØÜ
†Ö¸üÓ³Ö ú¸ÓŸÖã
III. ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¯ÖÖÑ“Ö ¯ÖÖÑ“Ö ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
„›Þ«¥˜ 1:- ‚ˆ á£Þ ªÞ¾» ¥á£¨»»Þ
üˆ¤üÖÆü¸üÖ 1:- ‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸ü´Öê¿Ö Þ
£œÚ¬ß™Þ
´Ö¬Öã×»ÖŸÖÖ
¥Þ‘Þ
¸üÖ•ÖÖ
Çß¼ß»
×¯ÖÓ×ú
¡ß£¦
×²Ö´Öôû
Ç¬û¡à
¯Ö»»Ö²Öß
{ÉÉ`ö 1 7
„›Þ«¥˜ 2:- ‚ˆ á£Þ ªÞ¾» ¥ÞÔ¡ l

ˆ¤üÖÆü¸üÖ 2:- ‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸üÖ‘Ö²Ö …
¡–Í¡Þ¡Ú
²Ö›Íü²ÖÖ²Öã
¡ÞÇÞ
²ÖÖ¯ÖÖ
ÇÚ
¯Öã†
£ß™ñ
×´Ö¡Ö
Ÿß»ª¥
†×±úÃÖ¸ü
„›Þ«¥˜ 3 :- ™Úá£ ‹ß×ß ‘¦ŒßÞ Þ˜…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ 3:- ŸÖã´Öê ×ú×”û •Öôû×Ö†Ö †ÖÖ …
–Þ¬£Þ
›üÖ»Ö´ÖÖ
Ú–ÍÞÔÇ©Þ
“Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ
Þ'
“ÖÖ'
ÇÞ˜ß
¯ÖÖ×Ö
„›Þ«¥˜ 4:- ‚ˆ ª¡Ú Š–ÍßÞ ‘¦ŒßÞ l
ˆ¤üÖÆü¸üÖ 4:- ‡‹ ÃÖ²Öã †Öê×›Íü†Ö •Öôû×Ö†Ö
¡äÞ¦à
²ÖÓÖÖôûß
«ß³ÚªØÞà
×Æü−¤ãüÃŸÖÖ−Öß
Ú‘¥Þ™ß
Öã•Ö¸üÖŸÖß
ÇÃÂÞ¡à
¯ÖÓ•ÖÖ²Öß
‹Þ¨õß¥à
úÖ×¿´Ö¸üß
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¤üß Öü‡Ô ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ŸÖß−Ö ŸÖß−Ö ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- ŒÞ' ™Ú ŒÞ
ÖÖ ŸÖã ÖÖ†
™Úá£ ŒÞ ÞÇ˜ ŒÞÞØÜ
ŸÖã´Öê ÖÖ† †Ö¯ÖÖ ÖÖ†ÖÓŸÖã
¤Þ' Þ˜
•ÖÖ' †ÖÖ
¡ª Þª
²ÖÃÖ †ÖÃÖ
á›
¤ê
V. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : ‚ˆ ªÞ¾» (™Ú£) »Þ ‚ˆ ™Ú£ ªÞ¾»»Þ
‡‹ ÃÖÖÓÖ (ŸÖã´Ö) »Þ ‡‹ ŸÖã´Ö ÃÖÖÓÖ…
1. ‚ˆ ¢Þ„‘ (á£Þ)»»Þ 2. ‚ˆ ’ß (¤ýÞä‹)»»Þ
‡‹ ³ÖÖˆ•Ö (´ÖÖê) Þ ‡‹ ×—Ö† (µÖÖÓú) Þ
3. ˆ£Þá ÇÚ (Þ£)»»Þ 4. ‚ˆ Š–Íß¨Þ (ÞÇ˜¼»)»»Þ
‹´ÖÖ−Öê ¯Öã† (†Ö´Ö) Þ ‡‹ †Öê×›Íü¿ÖÖ (†Ö¯ÖÖÓú)
Þ
5. ‚ˆ Ô¥ (™Ú£) Þ
‡‹ ‘Ö¸ü (ŸÖã´Ö) Þ
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ×−Ö´−Ö ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹ …
(Ÿß»ª¥, ªÛ¤íî £³ß¥, ÇÞ, Þ£, ¬™Þ)
(†×±úÃÖ¸ü, ÃÖæµÖÔ´ÖÓ×¤üü¸ü, †¯ÖÖ, †Ö´Ö, »ÖŸÖÖ)
1. Þ£ --------- ¡–Í¡Þ¡Ú »»Þ 2. Ú–ÍÞÔÇ©Þ ------- ‘¦ŒßÞ »»Þ
†Ö´Ö -------- ²Ö›Íü²ÖÖ²Öã … “Öã›ÍüÖ‘ÖÂÖÖ -------- •Öôû×Ö†Ö …
3. á‹Þ˜Þ‹í¥ ----------- »»Þ 4. ÇñÞšíÞ Çñ™à‹¥ ------
{ÉÉ`ö 1 9
-- »»Þ
úÖêÖÖÔú¸ü --------- … ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ¯ÖÏŸÖßú¸ü --------- …
5. á£Þ ªÐÂà ---------- l
´ÖÖê Ã¡Öß --------- …
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÆüÓ¤üß ¿Ö²¤üÖêÓ êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖêÓ ÃÖê ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸êü úß×•Ö‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :-1) á£Þ -------- ¬™Þ l (³ÖÖ³Öß) 2) á£Þ ¢Þ„‘ ¬™Þ l
´ÖÖê --------- »ÖŸÖÖ (³ÖÖ³Öß) … ´ÖÖê ³ÖÖˆ•Ö »ÖŸÖÖ …
1. á£Þ --------- ¥á£¨ ™ß§Þ¥à l (×´Ö¡Ö)
´ÖÖê -------- ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß … (×´Ö¡Ö)
2. á£Þ --------- Çñà™ß l (²Öê™üß)
´ÖÖê -------- ¯ÖÏß×ŸÖ… (²Öê™üß)
3. á£Þ ---------- ¡ÆßÂ l (²Öê™üÖ)
´ÖÖê --------- ²Ö×™ü … (²Öê™üÖ)
4. á£Þ ---------- «¥ßÇñªÞ› l (´ÖÖîÃÖÖ)
´ÖÖê -------- Æü×¸ü¯ÖÏÃÖÖ¤ü… (´ÖÖîÃÖÖ)
5. á£Þ ---------- ‹£¦Þ‹ÞØ … (²ÖÖ²Öã•Öß)
´ÖÖê -------- ú´ÖôûÖúÖ−ŸÖ… (²ÖÖ²Öã•Öß)
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸ê úß×•Ö‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- ¤Þ, --------- Þ˜ l (‘¦ŒßÞ, £³ß¥)
•ÖÖ†, ------ †ÖÖ… (•Öôû×Ö†Ö, ´ÖÓ×¤üü¸ü)
¤Þ, ‘¦ŒßÞ Þ˜ l
•ÖÖ†, •Öôû×Ö†Ö †ÖÖ…
1. ¤Þ, _______ ªÞ«Þ¤î ‹¥ l (á¡Þ„‹Ú, Š–Íß¨Þ)
•ÖÖ, _______ ÃÖÖÆüÖ•µÖ ú¸ü l (²ÖÖêˆãú, †Öê×›Íü¿ÖÖ)
2. ¤ÞÞØÜ, ______ á›ŒØÜ l (ÇÞ˜ß, £³ß¥)
•ÖÖ†Ö−ŸÖã, _______ ¤êüÖÓŸÖã… (¯ÖÖ×Ö, ´ÖÓ×¤ü¸ü)
3. ÞÇ˜ ______ ÞªØÜ Þ (Çñá›¨, Ô¥‹Ú)
†Ö¯ÖÖ ______ †ÖÃÖÓŸÖã Þ (¯ÖÏ¤êü¿Ö, ‘Ö¸üãú)

4. ÇñÞšíÞ ¤Þ, ________ ‹¥ Þ (£ªÕÞ¥, ¬á¤©÷Þâ)
¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ •ÖÖ†, --------- ú¸ü… (−Ö´ÖÃúÖ¸ü, »ÖÖ−Öˆ)
5. ÞªØÞ š¥ ------------ Þ˜ØÜ Þ (ªÐÂà¼Ú», ÇÞ«Þ–Í)
†ÖÃÖ−ŸÖÖ £Ö¸ü --------- †ÖÖ−ŸÖã… (Ã¡Öàãú, ¯ÖÖÆüÖ›Íü)
¯Ö×œÍü‹ †Öî¸ü ÃÖ´Ö×—Ö‹
Þ£ Ô¥
†Ö´Ö ‘Ö¸ü
£ê Ú £œÚ l ˆ‚”ß Þ£ Ô¥ l ‚ˆ á£Þ £Þ' l ‚ˆ á£Þ ¡ÞÇÞ l ‚ˆ á£Þ
¢Þ‚ l á£Þ
´ÖãÑ ´Ö¬Öã… ‹‡×™ü †Ö´Ö ‘Ö¸ü… ‡‹ ´ÖÖê ´ÖÖ… ‡‹ ´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖ… ‡‹ ´ÖÖê ³ÖÖ‡… ´ÖÖê
¢Þ‚¥ Þê ¥Þ‘Þ l áª ¨ß¨Ú £Þ¼»¥ –Þ‹Ø¥ l ‚ˆ á£Þ ¢Þ„‘ ¥£Þ l áª
‘á˜
³ÖÖ‡Ô¸ü −ÖÖÑ ¸üÖ•ÖÖ… ÃÖê ×¿Ö¿Öã ´ÖÖ−ÖÓú¸ü ›üÖŒŸÖ¸ü… ‡‹ ´ÖÖê ³ÖÖˆ•Ö ¸ü´ÖÖ… ÃÖê •ÖÖê
¨ß¤©¤ý™ñà l áª á£Þ ¡–Í ¢„˜à l á£Þ ¡–Í ¢„˜à¥ Þê ¡ªÚ´¥Þ»»Þ ™Þ¼»¥
ªóÞ£à¼» Þê
×¿ÖÖµÖ¡Öß… ÃÖê ´ÖÖê ²Ö›Íü ³ÖˆÖß… ´ÖÖê ²Ö›Íü ³ÖˆÖß¸ü −ÖÖÑ ²ÖÃÖãÓ‘Ö¸üÖ… ŸÖÖÓú¸ü Ã¾ÖÖ´Öàú −ÖÖÑ
¡ß‘¤ý l áª ‘á˜ ¨ß¤©‹»»Þ áª£Þä‹¥ ÇÚ Þê œÚÇ© l
×²Ö•ÖµÖ… ÃÖê •ÖÖê ×¿ÖÖú… ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ¯Öã† −ÖÖÑ ¬Ö−ÖãÂÖ…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ˆ‚•ß ‹‡×šü µÖÆüÖÑ
ˆ‚”ß ‹‡×™ü µÖÆü
£Þ' ´ÖÖ' ´ÖÖÑ, ´ÖÖŸÖÖ•Öß
¢Þ‚Þ ³ÖÖ‡−ÖÖ ²Ö›Íêü ³ÖîµÖÖ
‘á˜ •ÖÖê ‹ú
¨ß¨Ú£Þ¼»¥ ×¿Ö¿Öã´ÖÖ−ÖÓú¸ü ×¿Ö¿Öã†ÖêÓ úÖ
¢Þ„‘ ³ÖÖˆ•Ö ³ÖÖ³Öß
™Þ¼»¥ ŸÖÖÓú¸ü ˆ−ÖúÖ
{ÉÉ`ö 1 11
áª£Þ¼»¥ ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ˆ−Ö »ÖÖêÖÖëúÖ

†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖÆüß ú£Ö−Ö “Öã×−Ö‹ …
1. á›Œ, ˆ‚”ß Þ£ Ô¥ l 2. ‹”‹ á£Þ £„ªÞ Ô¥
l
¤êüÖ, ‹‡×™ü †Ö´Ö ‘Ö¸ü … ú™üú ´ÖÖê ´ÖˆÃÖÖ ‘Ö¸ü …
3. á£Þ ¡ÞÇÞ ‘á˜ –Þ‹Ø¥ l 4. á£Þ ¢Þ„‘ ¨ß¤©¤ý™ñà l
´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖ •ÖÖê ›üÖŒŸÖ¸ü … ´ÖÖê ³ÖÖˆ•Ö ×¿ÖÖµÖ¡Öß…
5. áª£Þ¼»¥ ÇÚ Þê œÚÇ©ì»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ¯Öã† −ÖÖÑ ¬Ö−ÖãÂÖ …
II. ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü ÃÖê †−Öã¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü ×−ÖúÖ×»Ö‹…
1. ‘¦ŒßÞ, ’ß, Ú–ÍÞ, Þ' 2. ÞªØÜ, ªÞ¾», ŒÞÞØÜ,
¤ÞÞØÜ
•Öôû×Ö†Ö, ×—Ö†, “Öã›ÍüÖ, “ÖÖ' †ÖÃÖ−ŸÖã, ÃÖÖÓÖ, ÖÖ†ÖÓŸÖã, •ÖÖ†ÖÓŸÖã
3. ‹”‹, ¢Þ„‘, á¡Þ„, £Þ£Úê 4. á£Þ¥, ™Þ¼»¥, –Þ‹Ø¥, ¤ýÞ¼»¥
ú™üú, ³ÖÖˆ•Ö, ²ÖÖêˆ, ´ÖÖ´ÖÑã ´ÖÖê¸ü, ŸÖÖÓú¸ü, ›üÖŒŸÖ¸ü, µÖÖÓú¸ü
5. £Úê, áª, ™Úá£, á£Þ¥
´ÖãÑ, ÃÖê, ŸÖã´Öê, ´ÖÖê¸ü
III. ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
á‹Þ˜Þ‹í £³ß¥ ™ß ªÚ³¥ l (á‹Þ˜Þ‹í) ˆ«Þ Çïšß¡à¥ ÌÂ£ ÞËÂ¤íî l
¢Ú¡á¨ó¥¥
úÖêÖÖÔú ´ÖÓ×¤ü¸ü †×ŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü… (úÖêÖÖÔú) ‹ÆüÖ ¯Öé×£Ö²Öß¸ü †Â™ü´Ö †Ö¿“ÖµÖÔ… ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸üü¸ü
¥Þ‘¥Þ˜à £³ß¥ £œî Çñªß·© l ™Þ'¥ á¨Þ¢Þ ™ß ªÚ³¥»»Þ á‹Þ˜Þ‹í £³ß¥ ªÞ¥Þ
¸üÖ•Ö¸üÖÖß ´ÖÓ×¤ü¸ü ´Ö‘µÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü… ŸÖÖ¸ü ¿ÖÖê³ÖÖ †×ŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü… úÖêÖÖÔú ´ÖÓ×¤ü¸ü ÃÖÖ¸üÖ
¢Þ¥™á¥ ¡ß¥¦ »»Þ ÞÇ˜ á‹Þ˜Þ‹í £³ß¥ á›ŒØÜ »»Þ
³ÖÖ¸üŸÖ¸êü ×²Ö¸üôû… †Ö¯ÖÖ úÖêÖÖÔú ´ÖÓ×¤ü¸ü ¤êüÖÓŸÖã…
IV. †Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹ …
´ÖîÓ ú´Ö»ÖÖ ÆæÑ … ´Öê¸üÖ ‘Ö¸ü Æü×¸ü«üÖ¸ü ´Öë Æîü … ´Öê¸êü ²Ö›Íêü ³ÖÖ‡Ô úÖ −ÖÖ´Ö ÃÖã‘Öß¸ü Æîü … ¾Öê ‹ú †‘µÖÖ¯Öú Æïü …
V. †¯Ö−Öê ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ †−Öã“”êû¤ü †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×»Ö×Ö‹ …
×™ü¯¯Ö×ÖµÖÖÑ
I. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ¤üÖê ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ (1) :- 1. ‚ˆ á£Þ ªÞ¾» ¥á£¨ ™ß§Þ¥à l µÖê ´Öê¸êü ×´Ö¡Ö ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß Æïü…
‡‹ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß …
2. á£Þ Þê Çñ™à‹ l ´Öê¸üÖ −ÖÖ´Ö ¯ÖÏŸÖßú Æîü…
´ÖÖê −ÖÖÑ ¯ÖÏŸÖßú …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ (2) :- 1. ÇñÞšíÞ, ™Ú ¤Þ' l ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ, ŸÖæ •ÖÖ…

¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ, ŸÖã •ÖÖ' …
2. ¬™Þ, ™Úá£ ¤Þ l »ÖŸÖÖ, ŸÖã´Ö •ÖÖ†Öê …
»ÖŸÖÖ, ŸÖã´Öê •ÖÖ† …
3. ¥á£¨ ¡Þ¡Ú, ÞÇ˜ ¤ÞÞØÜ l ¸ü´Öê¿Ö ²ÖÖ²Öã, †Ö¯Ö •ÖÖ‡‹ …
¸ü´Öê¿Ö ²ÖÖ²Öã, †Ö¯ÖÖ •ÖÖ†Ö−ŸÖã …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ 1 êú †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖŒµÖ ×ÎúµÖÖ ¸ü×ÆüŸÖ ¾ÖÖŒµÖ ÆîüÓ… †Öê×›Í†Ö ´Öë ×ÎúµÖÖ ¿Ö²¤üÍü úÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü −Ö
ú¸üŸÖê Æãü‹ ³Öß ‹êÃÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−Ö ÃÖúŸÖê ÆîüÓ… »Öê×ú−Ö ØÆü¤üß ´Öë ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë
†×ÃŸÖ ¾ÖÖ“Öú ×ÎúµÖÖ (µÖÖê•Öú ×ÎúµÖÖ) 'Æîü / Æïü' úÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü †Ö¾Ö¿µÖú Æîü… •ÖîÃÖê :--
‚ˆ á£Þ ÇÞ ÇñÞšíÞ»»Þ µÖÆü / µÖê ´Öê¸üß ¤üßü¤üßü ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ
Æîü/ Æïü…
‡‹ ´ÖÖê †¯ÖÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ 2 êú †Öê×›Í†Ö ¾ÖÖŒµÖ †Ö–ÖÖ¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ÆîüÓ… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ´Ö‘µÖ´Ö ¯Öã¹ýÂÖ †−ÖÖ¤ü¸üÖ£ÖÔú
ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö êú ×»Ö‹ '™Ú' (ŸÖã) ‘ŸÖæ’, †Ö¤ü¸üÖ£ÖÔú ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö êú ×»Ö‹ '™Úá£' (ŸÖã´Ö) ‘ŸÖã´Ö’
ŸÖ£ÖÖ †×‘Öú †Ö¤ü¸üÖ£Öì ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö êú ×»Ö‹ 'ÞÇ˜' (†Ö¯ÖÖ) ‘†Ö¯Ö’ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü
†Öî¸ü ‡−Öêú †−ÖãÃÖÖ¸ü †Ö–ÖÖ¾ÖÖ“Öú ×ÎúµÖÖ úÖ ºþ¯Ö ³Öß ²Ö¤ü»Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- ™Ú ¤Þ' (ŸÖã •ÖÖ) = ŸÖæ •ÖÖ (†−ÖÖ¤ü¸üÖ£ÖÔú)
™Úá£ ¤Þ (ŸÖã´Ö •ÖÖˆ) = ŸÖã´Ö •ÖÖ†Öê (†Ö¤ü¸üÖ£ÖÔú)
ÞÇ˜ ¤ÞÞØÜ (†Ö¯ÖÖ •ÖÖ†Ö−ŸÖã) = †Ö¯Ö •ÖÖ‡‹ (†×¬Öú †Ö¤ü¸üÖ£ÖÔú)
{ÉÉ`ö 1 13
II. †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ÆîüÓ…

ˆ¢Ö´Ö ¯Öã¹ýÂÖ
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) ¡«Ü¡ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
£Úê ´Öï Þá£ / Þá£ý Æü´Ö
´ÖãÑ †Ö´Öê / †Ö´³Öê
Þá££Þá / Þá£ý£Þá Æü´Ö»ÖÖêÖ
†Ö´Öê´ÖÖ−Öê / †Ö´³Öê´ÖÖ−Öê
´Ö¬µÖ´Ö ¯Öã¹ýÂÖ
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) ¡«Ü¡ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
™Ú ŸÖæ
ŸÖæ
™Úá£ / ™Úá£ý ŸÖã´Ö ™Úá££Þá / ™Úá£ý£Þá
ŸÖã´Ö»ÖÖêÖ
ŸÖã´Öê / ŸÖã´³Öê ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê / ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê
ÞÇ˜ ÞÇ˜£Þá
†Ö¯ÖÖ (†Ö¤ü¸üÖ£ÖÔú) †Ö¯Ö †Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê †Ö¯Ö»ÖÖêÖ
†−µÖ ¯Öã¹ýÂÖ
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) ¡«Ü¡ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
áª µÖÆü/¾ÖÆü áª£Þá µÖê/¾Öê (¯ÖãÓ/Ã¡Öß)
ÃÖê ÃÖê´ÖÖ−Öê
áª‚”Þ ¾ÖÆü áªÚ–Íß‹ ¾ÖÆü (−Ö.¯Öã.)
ÃÖê‡™üÖ ÃÖêÖã×›Íüú
ˆ‚”Þ µÖÆü ˆÚ–Íß‹ µÖÆü (−Ö.¯Öã.)
‹‡™üÖ ‹Öã×›Íüú
III. †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö úÖ¸üú, ˆ¢Ö´Ö ¯Öã¹ýÂÖ, ´Ö‘µÖ´Ö ¯Öã¹ýÂÖ ŸÖ£ÖÖ †−µÖ ¯Öã¹ýÂÖ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖêÓ êú ºþ¯Ö −Öß“Öê ×¤ü‹
Ö‹ Æïü…
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) (¡«Ü¡) ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö
á£Þ¥ ´Öê¸üÖ Þ£¥ Æü´ÖÖ¸üÖ
´ÖÖê¸ †Ö´Ö¸ü
Þ££Þ¼»¥/ Æü´Ö»ÖÖêÖÖëúÖ
†Ö´Ö´ÖÖ−ÖÓú¸ü/
Þ£ý£Þ¼»¥
†Ö´³Ö´ÖÖ−ÖÓú¸ü
´Ö‘µÖ´Ö ¯Öã¹ýÂÖ
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) (¡«Ü¡) ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö
á™Þ¥ ŸÖê¸üÖ
ŸÖÖê¸ü
™Ú£¥ ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ™Ú££Þ¼»¥ ŸÖã´Ö»ÖÖêÖÖëúÖ
ŸÖã´Ö¸ü ŸÖã´Ö´ÖÖ−ÖÓú¸ü
™Ú£ý£Þ¼»¥
ŸÖã´³Ö´ÖÖ−ÖÓú¸ü
ÞÇ˜¼»¥ †Ö¯Ö úÖ ÞÇ˜£Þ¼»¥ †Ö¯Ö»ÖÖêÖÖëúÖ
†Ö¯ÖÖÓú¸ü †Ö¯ÖÖ´ÖÖ−ÖÓú¸ü
†−µÖ ¯Öã¹ýÂÖ
ˆ‹¡ (‹ú¾Ö“Ö−Ö) (¡«Ü¡) ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö
™Þ¥/™Þ¼»¥/¤ýÞ¼»¥ ('ˆÃÖúÖ'/'‡ÃÖúÖ')
ŸÖÖü¸ü/ŸÖÓÖú¸ü/µÖÖÓú¸ü áª£Þ¼»¥
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ˆ−ÖúÖ/ˆ−Ö»ÖÖêÖÖëúÖ
IV. ×−Ö´−Ö ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ …
¢ß™¥‹Ú Þª †Ó¤ü¸ü †Ö‡‹
{ÉÉ`ö 1 15
×³ÖŸÖ¸üãú †ÖÃÖ
¡Þ«Þ¥‹Ú ¤Þ ²ÖÖÆü¸ü •ÖÖ†Öê
²ÖÖÆü¸üãú •ÖÖ†
£³ß¥‹Ú Þ¬ ´ÖÓ×¤ü¸ü “Ö»ÖÖê
´ÖÓ×¤ü¸üúãú “ÖÖ»Ö
¬Þ‚á¡ñ¥à‹Ú Þª »ÖÖ‡²ÖÎê¸üß ´Öë †Ö†Öê
»ÖÖ‡²ÖÎê¸üßãú †ÖÃÖ
á›Þ‹Þ‹Ú Þª ¤ãüúÖ−Ö ´Öë †Ö†Öê
¤üÖêúÖ−Öãú †ÖÃÖ
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë '‹Ú' (ãú) 'úÖê' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Ã£ÖÖ−Ö¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤ü ¯Ö¸ü ²Ö»Ö ¤êü−Öê êú
×»Ö‹ ×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü… ÃÖ´Ö×—Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö úÖ '‹Ú' (ãú) 'ãú' ØÆü¤üß êú 'úÖê' •ÖîÃÖê ú´ÖÔúÖ¸üúßµÖ
Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü †Öê×›Íü†Ö êú '‹Ú' (ãú) ¯Ö¸üÃÖÖÔ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë Ã£ÖÖ−Ö¾ÖÖ“Öß ÃÖÓ²Ö¬Ö ×¤üÖÖ−Öê
êú×»Ö‹ ¯ÖÏµÖãŒŸÖ Æüã†Ö Æîü…
V. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×¸ü¿ŸÖê¾ÖÖ“Öú ÃÖÓ–ÖÖ†ÖêÓ êú ×»Ö‹ ×−Ö´−Ö ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü :-
†Öê×›Íü†Ö ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ØÆüü¤üß
¡ÞÇÞ ²ÖÖ¯ÖÖ ×¯ÖŸÖÖ•Öß
á¡Þ„ / £Þ ²ÖÖêˆ ´ÖÖÑ, ´ÖÖŸÖÖ•Öß
¢Þ„‘ / ÛÞá¡Þ„ ³ÖÖˆ•Ö / −Öæ†Ö²ÖÖêˆ ³ÖÖ³Öß
£„ªÞ / £Þ„ªà ´ÖˆÃÖÖ / ´ÖÖˆÃÖß ´ÖÖîÃÖÖ / ´ÖÖîÃÖß
¢Þ‚Þ / ¢Þ‚ / Þ ³ÖÖ‡−ÖÖ / ³ÖÖ‡ / −Ö−ÖÖ ³ÖîµÖÖ/ ³ÖÖ‡Ô
ÇÞ / Þà †¯ÖÖ / −ÖÖ−Öß ¤üß¤üß

{ÉÉ`ö 2 17
ÇÞ•ø
2
¯ÖÖšü
¡«ß á›Þ‹Þá¥
²Ö×Æü ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ÊEòiÉÉ¤É EòÒ nÖùEòÉxÉ ¨Éå
ªá¥Þ‘Þ : ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ‹ß ºÉ®úÉäVÉÉ : iÉÖ¨½þÉ®úÒ nÖùEòÉxÉ ¨Éå EòÉèxÉ-EòÉèxÉ ºÉÒ

¡«ß ª¡Ú ×ß»? {ÉÖºiÉEåò ½éþ ?
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : ŸÖã´Ö ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ×ú ×ú ²Ö×Æü ÃÖ²Öã
†×”û ?
á›Þ‹Þà : Þ²Þ, ª¡Ú Çñ‹Þ¥¥ ¡«ß nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : VÉÒ, ºÉ¤É |ÉEòÉ®ú EòÒ {ÉÖºiÉEåò ½éþ*
×ß»»Þ „ÇîÞª, ÑÂ, ={ÉxªÉÉºÉ, Eò½þÉxÉÒ, EòÊ´ÉiÉÉ EòÒ
{ÉÖºiÉEåò, ¨É½þÉÊ´ÉtÉ±ÉªÉ iÉlÉÉ
‹¡ß™Þ ¡«ß, £«Þ¡ß›îÞ¦¤ý Ê´É·ÉÊ´ÉtÉ±ÉªÉ EòÒ {ÉÉ`ö¬ {ÉÖºiÉEåò
Š ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý¥ ¦ÉÒ ½éþ* +É{É EòÉèxÉ ½éþ? +vªÉÉÊ{ÉEòÉ
ÇÞ•îÇÚªØ‹ ¡ß ×ß»»Þ ÞÇ˜ ªÉÉ UôÉjÉÒ?
‹ßˆ ? œîÞÇß‹Þ Þ
×Þ™ñà ?
¤üÖêúÖ−Öß : +ÉYÉÉ, ºÉ¤ÉÖ |ÉEòÉ®ú®ú ¤ÉÊ½þ
+ÊUô* ={ÉxªÉÉºÉ, MÉô²{É,
EòÊ¤ÉiÉÉ ¤ÉÊ½þ, ¨É½þÉÊ¤ÉtÉ³ýªÉ
+Éä Ê¤É¶´ÉÊ¤ÉtÉ³ýªÉ®ú
{ÉÉ`ö¬{ÉÖºiÉEò Ê¤É +ÊUô*
+É{ÉhÉ ÊEòB ? +vªÉÉÊ{ÉEòÉ xÉÉ ºÉ®úÉäVÉÉ : ¨Éé +vªÉÉÊ{ÉEòÉ ½ÚÄþ* +SUôÉ, |ÉÉSÉÒxÉ
UôÉjÉÒ ? ±ÉäJÉEòÉå EòÒ EÖòUô {ÉÖºiÉEåò ÊnùJÉÉ+Éä
iÉÉä*
ªá¥Þ‘Þ : £Úê ‘á˜ œîÞÇß‹Þ»»Þ
Þ×Þ, ÇñÞà
á¬Œ‹£Þ¼»¥ ‹ß×ß ¡«ß
18 ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : +ÉäÊc÷+É
á›áŒ‚¬»»Þ nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : =ºÉ iÉ®ú¡ò näùÊJÉB* ºÉÉ®ú±ÉÉ nùÉºÉ

ºÉ®úÉäVÉÉ : ¨ÉÖÄ VÉhÉä +vªÉÉÊ{ÉEòÉ* +ÉSUôÉô, EòÉ '¨É½þÉ¦ÉÉ®úiÉ', ¤É±É®úÉ¨É nùÉºÉ
|ÉÉSÉÒxÉ ±ÉäJÉEò¨ÉÉxÉÆEò®ú ÊEòÊUô EòÉ 'VÉMÉ¨ÉÉä½þxÉ ®úÉ¨ÉÉªÉhÉ',
¤ÉÊ½þ nùäùJÉä<±É* MÉÉä{ÉÉ±ÉEÞò¹hÉ EòÒ {ÉtÉ´É±ÉÒ <iªÉÉÊnù
á›Þ‹Þà : ˆ‚ áªáÇ” á›ŒØÜ»»Þ ¤É½ÖþiÉ ÊEòiÉÉ¤Éå ½éþ*
ªÞ¥¦Þ ›Þª¼» '£«Þ¢Þ¥™',
¡¦¥Þ£ ›Þª¼»
'‘á£Þ«- ¥Þ£Þ¤ý˜',
áÞÇÞ¦ ‹ïÇ©Ù¼» 'Ç›îÞ¡¦à'
‚™îÞ›ß ¡«Ü™ ¡«ß ×ß»»Þ
nùÉäEòÉxÉÒ : B< ºÉä{É]ä näJÉxiÉÖ* ºÉÉ®ú³ýÉ
nùÉºÉÆEò '¨É½þÉ¦ÉÉ®úiÉ', ¤É³ý®úÉ¨É ºÉ®úÉäVÉÉ : VÉMÉzÉÉlÉ nùÉºÉ EòÉ ¦ÉÉMÉ´ÉiÉ ½èþ
nùÉºÉÆEò 'VÉMÉ¨ÉÉä½þxÉ ®úÉ¨ÉÉªÉhÉ', CªÉÉ?
MÉÉä{ÉÉ³ý EÞò¹hÉÆEò '{ÉtÉ´É³ýÒ' nùÒÊVÉB iÉÉä*
<iªÉÉÊnù ¤É½ÖþiÉ ¤ÉÊ½þ +ÊUô*
ªá¥Þ‘Þ : ‘÷Þš ›Þª¼» '¢Þ¡™'
×ß ‹ß ? ›ß™»»Þ nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : näùJÉiÉÉ ½ÖÄþ* xÉ½þÓ VÉÒ, ´É½þ ÊEòiÉÉ¤É
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖÓú '³ÖÖÖ²ÖŸÖ' †×”û ¨Éä®äú {ÉÉºÉ +¦ÉÒ xÉ½þÓ ½èþ*
×ú? ×¤ü†ŸÖ…
á›Þ‹Þà : á›ŒÚ×ß»»Þ Þ‚ Þ²Þ», áª
¡«ß á£Þ ÇÞŒá¥ ¡±í£Þ ºÉ®úÉäVÉÉ : iÉÖ¨É CªÉÉ EÖòUô {ÉÊjÉEòÉBÄ xÉ½þÓ
®úJÉiÉä? +ÉVÉEò±É iÉÉä ºÉ¦ÉÒ ±ÉÉäMÉ
Þ«ßê»»Þ {ÉÊjÉEòÉBÄ {ÉgøxÉÉ {ÉºÉÆnù Eò®úiÉä ½éþ*
¤üÖêúÖ−Öß : ¤üêüÖã×”û… −ÖÖ‡ †Ö–ÖÖ, ÃÖê ²Ö×Æü ´ÖÖê iÉÖ¨½þÉ®äú {ÉÉºÉ EòÉèxÉ-EòÉèxÉ ºÉÒ
¯ÖÖÖ¸êü ²Ö¢ÖÔÔ´ÖÖ−Ö −ÖÖ×ÆÑ… {ÉÊjÉEòÉBÄ ½éþ ?
ªá¥Þ‘Þ : ™Úá£ ‹'˜ ‹ß×ß Ç™ñß‹Þ
¥ŒÚ? Þ‘ß‹Þ¬ß™ ª£áªØ
Ç™ñß‹Þ Ç—Íß¡Þ‹Ú ¢¬ÇÞÞØß»»Þ
™Ú£ ÇÞŒá¥ ‹'˜ ‹'˜
Ç™ñß‹Þ ª¡Ú ×ß ?
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : ŸÖã´Öê ú'Ö ×ú×”û ¯Ö×¡ÖúÖ nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : ¨Éé Eäò´É±É +ÉäÊc÷+É
{ÉÊjÉEòÉ 'xÉ´É¦ÉÉ®úiÉ' +Éè®ú '›üüMÉ®ú'
{ÉÉ`ö 2 19
¸üÖã−Ö? †Ö×•ÖúÖ×»ÖŸÖ ÃÖ´ÖÃŸÖê ®úJÉiÉÉ ½ÚÄþ* <xÉEäò +ÊiÉÊ®úHò +ÆOÉäWÉÒ

¯Ö×¡ÖúÖ ¯Ö×œÍü²ÖÖãú ³Ö»Ö ']ÅõÉÆº±Éä¶ÉxÉ +Éè®ú '<ÆÊb÷ªÉÉxÉ {ÉÉä<]ÅõÒ'
¯ÖÖ†ÖÓÛŸÖ… ŸÖã´Ö ¯ÖÖÖ¸êü ú'Ö ¨Éä®úÒ nÚùEòÉxÉ ¨Éå ½éþ* +ÉVÉEò±É iÉÉä
ú'Ö ¯Ö×¡ÖúÖ ÃÖ²Öã †×”û ? ±ÉÉäMÉ nÚùEòÉxÉ ¨Éå ½þÒ {ÉÊjÉEòÉ
á›Þ‹Þà : £Úê á‹¡¦ Š–ÍßÞ Ç™ñß‹Þ {ÉgøiÉä ½éþ, JÉ®úÒnùiÉä xÉ½þÓ* <ºÉÊ±ÉB
'¡¢Þ¥™' Þ„ '–¥' ¨Éé +ÊvÉEò {ÉÊjÉEòÉBÄ xÉ½þÓ ®úJÉiÉÉ*
¥áŒ»»Þ ™Þ' ×–ÍÞ ‚ä¥Þ‘à
'”ñÞìªá¬ªì' ˆ¡ä
'‚˜ØßÞì áÇÞˆ”ñà' £œî
á£Þ á›Þ‹Þá¥ ×ß»»Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß á¬Þ‹£Þá
á›Þ‹Þá¥ «ßê Ç™ñß‹Þ
Ç—ÍØß»»Þ ‹ß˜Øß Þ«ßê»»Þ
á™˜Ú £Úê á¡¨à Ç™ñß‹Þ
¥áŒÞ»»Þ
¤üÖêúÖ−Öß : ´ÖãÑ êú¾Ö³ý †Öê×›Íü†Ö ¯Ö×¡ÖúÖ
'xÉ¤É¦ÉÉ®úiÉ' †Öˆü '›üMÉ®ú' ºÉ®úÉäVÉÉ : CªÉÉ ªÉ½þÉÄ +xÉÖ´ÉÉÊnùiÉ {ÉÖºiÉE ½èþ
¸üÖê… ŸÖÖ' ”û›ÍüÖ '‡ÓÖÏÖ•Öß ?
™ÒüÖÓÃ»Öê¿Ö−Ö' ‹²ÖÓ '‡Ó×›Íü†Ö−ÖË
¯ÖÖê‹™Òüß' ´ÖÖê ¤üÖê úÖ−Ö¸êü †×”û…
†Ö×•ÖúÖ×»Ö »ÖÖêú´ÖÖ−Öê
¤üÖêúÖ−Ö¸êü ØÆü ¯Ö×¡ÖúÖ ¯ÖœÍüÓ×ŸÖ,
×úÖÓÛŸÖ −ÖÖ×ÆÑ… ŸÖêÖã ´ÖãÑ ²Öê¿Öß nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : +É{É EòÉä ÊEòºÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÒ
¯Ö×¡ÖúÖ ¸üÖê−ÖÖ… +xÉÖ´ÉÉÊnùiÉ {ÉÖºiÉEåò SÉÉÊ½þB ? ¨Éä®äú
{ÉÉºÉ ¤ÉÆMÉ±ÉÉ +Éè®ú +ºÉÊ¨ÉªÉÉ
ªá¥Þ‘Þ : Ú¡Þ› ¡«ß ‹'˜ ˆ‚•ß ¦ÉÉ¹ÉÉ+Éå EòÒ +xÉÖ´ÉÉÊnùiÉ {ÉÖºiÉEåò ½éþ*
×ß ?
ÃÖ¸üÖê•ÖÖú : †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü úú'Ö ‹‡×šü †×”û
?
á›Þ‹Þà : ÞÇ˜¼»¥ á‹„ê ¢ÞÇ©Þ¥
Ú¡Þ› ¡«ß ›¥‹Þ¥?
á£Þ ÇÞŒá¥ ¡ä¦Þ, Þ„ ºÉ®úÉäVÉÉ : ¨ÉÖZÉä ¨É±ÉªÉÉ³ý¨É EòÒ ÊEòiÉÉ¤É
ª£à¤ýÞ ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› SÉÉÊ½þB*

¡«ß ×ß»»Þ
¤üÖêúÖ−Öß : †Ö¯ÖÖÓú¸ü êúˆÑ ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü
²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü ? ´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : iÉÉä CªÉÉ +É{É ¨É±ÉªÉÉÊ³ý ½éþ ?
²ÖÓÖ³ýÖ †Öˆ †ÃÖ´ÖßµÖÖ ³ÖÖÂÖÖ¸ü
†−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü †×”û…
ªá¥Þ‘Þ : á£Þ¥ £¬¤ýÞ¦£ì ¡«ß ºÉ®úÉäVÉÉ : xÉ½þÓ, ¨Éä®úÒ ¨ÉÉiÉÞ¦ÉÉ¹ÉÉ EòzÉc÷ ½èþ*
›¥‹Þ¥»»Þ {É®ÆúiÉÖ ¨Éé ¨É±ÉªÉÉ³ý¨É ¦ÉÉ¹ÉÉ VÉÉxÉiÉÒ
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : ´ÖÖê¸ü ´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü… ½ÖÄþ*
á›Þ‹Þà : ÞÇ˜ ‹'˜ á™á¡
£¬¤ýÞ¦à?
¤üÖêúÖ−Öß : †Ö¯ÖÖ ú'Ö ŸÖê²Öê ´Ö»ÖµÖÖôûß?
ªá¥Þ‘Þ : Þ‚ê, á£Þ¥ £Þ™ï¢ÞÇ©Þ nÖùEòÉxÉnùÉ®ú : <ºÉ ºÉ¨ÉªÉ iÉÉä ¨Éä®äú {ÉÉºÉ
¨É±ÉªÉÉ³ý¨É ¦ÉÉ¹ÉÉ EòÒ +xÉÖ´ÉÉÊnùiÉ
‹÷–Í Þ ‹ßØÜ £Úê {ÉÖºiÉEåò xÉ½þÓ ½éþ* ªÉ½þ ÊEòiÉÉ¤É
£¬¤ýÞ¦£ ¢ÞÇ©Þ ‘Þá˜»»Þ näùÊJÉB* ®ú´ÉÓpùùxÉÉlÉ `öÉEÖò®ú EòÒ
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : −ÖÖ‡Ñ, ´ÖÖê¸ü ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ú®Ö›Íü… 'MÉÒiÉÉÆVÉÊ±É' EòÉ +ÉäÊc÷+É +xÉÖ´ÉÉnù
×ú−ŸÖã ´ÖãÑ ´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ³ÖÖÂÖÖ ½èþ*
•ÖÖÖê…
á›Þ‹Þà : ˆá¡ ™ á£Þ ÇÞŒá¥
£¬¤ýÞ¦£ ¢ÞÇ©Þ¥
Ú¡Þ› ¡«ßÚ–Íß‹ Þ«ßê»»Þ
ˆ‚ ¡«ß”ß á›ŒØÜ»»Þ
¥¡à³ñÞš •Þ‹Ú¥¼»
"à™ÞÃÂ¦à" ¡«ß¥ Š–ÍßÞ
Ú¡Þ›»»Þ ºÉ®úÉäVÉÉ : `öÒEò ½èþ* ¨Éé +¦ÉÒ ªÉ½þ ÊEòiÉÉ¤É
¤üÖêúÖ−Öß : ‹²Öê ŸÖ ´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ´Ö»ÖµÖÖôû´Ö ±ÉäiÉÒ ½ÚÄþ* ¨ÉÖZÉä <ºÉ ¨É½þÒxÉä EòÉ BEò
³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×ÆüÖã×›Íüú '›üMÉ®ú' {ÉÊjÉEòÉ nùÉä*
−ÖÖ×ÆüÑ… ‹‡ ²Ö×Æü×™ü ¤êüÖÓŸÖã…
¸ü²Öß−¦ü−ÖÖ£Ö šüÖãú¸Óüú
'ÖßŸÖÖÓ•Ö³ýßü' ²Ö×Æü¸ü †Öê×›Íü†Ö
†−Öã²ÖÖ¤ü…
{ÉÉ`ö 2 21
ªá¥Þ‘Þ : •ß‹ ×ß»»Þ £ê Ú ¡±í£Þ

ˆ‚ ¡«ß”ß „×ß»»Þ £á™
ˆ £Þª¥ áÞ”ßˆ "–¥"
Ç™ñß‹Þ ›ß»»Þ
ÃÖ¸üÖê•ÖÖ : ×šüú †×”û… ´ÖãÑ ²Ö¢ÖÔ´ÖÖ−Ö ‹‡
²Ö×Æü×™ü −Öˆ×”û… ´ÖŸÖê ‹ ´ÖÖÃÖ¸ü
ÖÖê×™üü‹ '›üÖ¸ü' ¯Ö×¡ÖúÖ ×¤ü†…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×ÆüÓ¤üß †£ÖÔ

á›Þ‹Þ nùÉäEòÉxÉ nÚùEòÉxÉ
‹ß ‹ß ÊEò ÊEò EòÉèxÉ-EòÉèxÉ ºÉÒ
¡«ß ¤ÉÊ½þ ÊEòiÉÉ¤É
ª¡Ú ºÉ¤ÉÖ ºÉ¤É
×ß +ÊUô EòÉ/EòÒ/Eäò ½èþ, ¨Éå/{ÉÉºÉ ½èþ
Þ²Þ +ÉYÉÉ VÉÒ
ª¡ÚÇñ‹Þ¥¥ ºÉ¤ÉÖ|ÉEòÉ®ú®ú ºÉ¤É |ÉEòÉ®ú EòÉ
„ÇîÞª ={ÉxªÉÉºÉ ={ÉxªÉÉºÉ
ÑÂ MÉ²{É Eò½þÉxÉÒ
‹¡ß™Þ EòÊ¤ÉiÉÉ EòÊ´ÉiÉÉ
£«Þ¡ß›îÞ¦¤ý ¨É½þÉÊ¤ÉtÉ³ýªÉ ¨É½þÉÊ´ÉtÉ±ÉªÉ
¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý Ê¤É¶´ÉÊ¤ÉtÉ³ýªÉ Ê´É¶´ÉÊ´ÉtÉ±ÉªÉ
ÇÞ•î ÇÚªØ‹ {ÉÉ`ö¬ {ÉÖºiÉEò {ÉÉ`ö¬ {ÉÖºiÉEò
ÇñÞà |ÉÉSÉÒxÉ |ÉÉSÉÒxÉ
á¬Œ‹ ±ÉäJÉEò ±ÉäJÉEò
£Þ¼»¥ ¨ÉÉxÉÆEò®ú ¤É½Öþ´ÉSÉxÉ {É®úºÉMÉÇ
á›áŒ‚¬ näùJÉä<±É ÊnùJÉÉ+Éä iÉÉä

áªÇá” ºÉä{É]äõ =ºÉ iÉ®ú¡ò
‘á£Þ« ¥Þ£Þ¤ý˜ VÉMÉ¨ÉÉä½þxÉ ®úÉ¨ÉÉªÉhÉ VÉMÉ¨ÉÉä½þxÉ ®úÉ¨ÉÉªÉhÉ
áÞÇÞ¦ ‹ïÇ©Ù MÉÉä{ÉÉ³ý EÞò¹hÉ MÉÉä{ÉÉ±É EÞò¹hÉ (BEò
+ÉäÊc÷+É EòÊ´É EòÉ xÉÉ¨É)
Ç›îÞ¡¦à {ÉtÉ¤É³ýÒ {ÉtÉ´É±ÉÒ
‚™îÞ›ß <iªÉÉÊnù <iªÉÉÊnù
¡«Ü™ ¤É½ÖiÉ ¤É½ÖþiÉ
‘÷Þš ›Þª VÉMÉzÉÉlÉ nùÉºÉ VÉMÉzÉÉlÉ nùÉºÉ (+ÉäÊc÷¶ÉÉ

Eäò BEò |ÉÊºÉrù EòÊ´É)
¢Þ¡™ ¦ÉÉMÉ¤ÉiÉ ¦ÉÉMÉ´ÉiÉ (BEò ¦ÉÊHò
OÉÆlÉ)
á›ŒÚ×ß näùJÉÖÊUô näùJÉiÉÉ/iÉÒ ½ÚÄþ
ÇÞŒá¥ {ÉÉJÉ®äú {ÉÉºÉ
¡±í£Þ ¤ÉkÉÇ¨ÉÉxÉ +¦ÉÒ
Þ«ßê xÉÉË½þÄ xÉ½þÓ/xÉ
‹'˜ Eò'hÉ CªÉÉ
Ç™ñß‹Þ {ÉÊjÉEòÉ {ÉÊjÉEòÉ
¥ŒÚ ®úJÉÖxÉ xÉ½þÓ ®úJÉiÉä ?
Þ‘ß‹Þ¬ß +ÉÊVÉEòÉÊ±É +ÉVÉEò±É
ª£áªØ ºÉ¨ÉºiÉä ºÉ¦ÉÒ
Ç—Íß¡Þ‹Ú {ÉÊgø¤ÉÉEÖò {ÉgøxÉä Eäò Ê±ÉB
¢¬ÇÞÞØß ¦É±É {ÉÉ+ÉÆÎiÉ {ÉºÉÆnù Eò®úiÉä ½éþ*
á‹¡¦ Eäò¤É³ý Eäò´É±É
Þ„ +É= +Éè®ú
¥áŒ ®úJÉä ®úJÉiÉÉ ½ÚÄþ *
™Þ' ×–ÍÞ iÉÉ' Uôc÷É <xÉEäò +ÊiÉÊ®úHò
{ÉÉ`ö 2 23
£œî ¨ÉvªÉÆ ¦ÉÒ

¥á« ®ú½äþ ®ú½þiÉä
ˆ‚•ß B<Ê`ö ªÉ½þÉÄ
¡ªß ¤ÉÊºÉ ¤Éè`öxÉÉú
¡ªß¡Þ ¤ÉÊºÉ¤ÉÉ ¤Éè`ö
Ç—ÍØß {ÉgøÆÎiÉ {ÉgøiÉä ½éþ
Ç—Íß¡Þ {ÉÊgø¤ÉÉ {ÉgøxÉÉ
‹ß˜Øß ÊEòhÉÆÊiÉ JÉ®úÒnùiÉä ½éþ
‹ß˜ß¡Þ ÊEòÊhÉ¤ÉÉ JÉ®úÒnùxÉÉ
á™˜Ú iÉähÉÖ <ºÉÊ±ÉB
á¡¨à ¤Éä¶ÉÒ ¤É½ÖþiÉ
Ú¡Þ› +xÉÖ¤ÉÉnù +xÉÖ´ÉÉnù
á‹„ê Eäò=Ä EòÉèxÉ ºÉÒ
¢ÞÇ©Þ ¦ÉÉ¹ÉÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ
›¥‹Þ¥ nù®úEòÉ®ú SÉÉÊ½þB
¡ä¦Þ ¤ÉÆMÉ³ýÉ ¤ÉÆMÉ±ÉÉ
ª£à¤ýÞ +ºÉ¨ÉÒªÉÉ +ºÉÊ¨ÉªÉÉ
£¬¤ýÞ¦£ì ¨É±ÉªÉÉ³ý¨ÉÂ ¨É±ÉªÉÉ³ý¨É
á™á¡ iÉä¤Éä iÉÉä CªÉÉ
†³µÖÖÃÖ
1) ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ‹ß ¡«ß ª¡Ú ×ß?
ŸÖã´Ö ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ×ú ×ú ²Ö×Æü ÃÖ²Öã †×”û ?
2) ª¡Ú Çñ‹Þ¥¥ ¡«ß ×ß»»Þ
ÃÖ²Öã ¯ÖÏúÖ¸ü¸ü ²Ö×Æü †×”û…
3) ÇñÞà á¬Œ‹£Þ¼»¥ ¡«ß á›áŒ‚¬»»Þ
¯ÖÏÖ“Öß−Ö »ÖêÖú´ÖÖ−ÖÓú¸ü ²Ö×Æü ¤êüÖê‡»Ö…

4) ‘÷Þš ›Þª¼» "¢Þ¡™" ×ß ‹ß?
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖÓú ‘³ÖÖÖ²ÖŸÖ’ †×”û ×ú ?
5) ™Úá£ ‹'˜ ‹ß×ß Ç™ñß‹Þ ¥ŒÚ?
ŸÖã´Öê ú'Ö ×ú×”û ¯Ö×¡ÖúÖ ¸üÖã−Ö ?
6) £Úê á‹¡¦ Š–ÍßÞ Ç™ñß‹Þ "¡¢Þ¥™" Þ„ "–¥" ¥áŒ»»Þ
´ÖãÑ êú²Öôû †Öê×›Íü†Ö ¯Ö×¡ÖúÖ ‘−Ö²Ö³ÖÖ¸üŸÖ’ †Öˆ ‘b÷Ö¸ü’ ¸üÖê…
7) á™˜Ú £Úê á¡¨à Ç™ñß‹Þ ¥áŒÞ»»Þ
ŸÖêÖã ´ÖãÑ ²Öê¿Öß ¯Ö×¡ÖúÖ ¸üÖê−ÖÖ…
8) ÞÇ˜¼»¥ á‹„ê ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› ¡«ß ›¥‹Þ¥ ?

†Ö¯ÖÖÓú¸ü úêˆÑ ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü ?
9) £Úê ¡±í£Þ ˆ‚ ¡«ß”ß‹Ú „×ß»»Þ
´ÖãÑ ²Ö¢ÖÔ´ÖÖ−Ö ‹‡ ²Ö×Æü×™üãú −Öˆ×”û…
II. ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ¡«ß ×ß ? 2. ˆ•Þá¥ „ÇîÞª ¡«ß ×ß…
ŸÖã´Ö ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ×ú ²Ö×Æü †×”û ? ‹šüÖ¸êü ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ ²Ö×Æü †×”û…
‹ß ‹ß Ñ ¡«ßÂ
×ú ×ú Ö»¯Ö ²Ö×Æü
á‹„ê ‹¡ß™Þ ¡«ß
êúˆÑ ú×²ÖŸÖÖ ²Ö×Æü
‹'˜ ‹Þ¡î
ú'Ö úÖ²µÖ
Ç™ñß‹Þ
¯Ö×¡ÖúÖ
Þ”‹
−ÖÖ™üú
{ÉÉ`ö 2 25
3) á£Þ ÇÞŒá¥ ¡«ß Þ«ßê… 4) ÇÚ¥Ú˜Þ ¡«ß ¢ß™á¥ á›ŒØÜ

´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ²Ö×Æü −ÖÖ×ÆÑ… £«Þ¢Þ¥™…
‹ß×ß ¡«ß ¯Öã¹ýÖÖ ²Ö×Æü ×³ÖŸÖ¸êü ¤êüÖÓŸÖã ´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖ…
×ú×”û ²Ö×Æü ¥Þ£Þ¤ý˜
Š–ÍßÞ ¡«ß ¸üÖ´ÖÖµÖÖ
†Öê×›Íü†Ö ²Ö×Æü Ç›îÞ¡¦à
Ú¡Þ› ¡«ß ¯ÖªÖ²Öôûß
†−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¢Þ¡™
¡«Ü™ ¡«ß ³ÖÖÖ²ÖŸÖ
²ÖÆãüŸÖ ²Ö×Æü à™ÞÃÂ¦à
ÑÂ ¡«ß ÖßŸÖÖÓ•Öôûßû
Öó¯Ö ²Ö×Æü „ÇîÞª
ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ
5) £ê Ú „×ß 6) á£Þ¥ £Þ™ï¢ÞÇ©Þ ‹÷–Í»»Þ
´ÖãÑ −Öˆ×”û… ´ÖÖê¸ü ´ÖÖŸÖé³ÖÖÂÖÖ ú®Ö›Íü…
¤Þ„×ß á™Þ¥
•ÖÖˆ×”û ŸÖÖê¸ü
Ç—Ú×ß ™Þ¼»¥
¯ÖœÍåü×”û ŸÖÖÓú¸ü
á›ŒÚ×ß ÞÇ˜¼»¥
¤êüÖã×”û †Ö¯ÖÖÓú¸ü
ŒÞ„×ß áª£Þ¼»¥
ÖÖˆ×”û ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü
‹ß˜Ú×ß Þ££Þ¼»¥
×úÖã×”û †Ö´Ö´ÖÖ−ÖÓú¸ü
7. ª£áªØ Ç™ñß‹Þ Ç—ÍØß»»Þ 8. áª£Þá ‹ß˜Øß Þ«ßê»»Þ

ÃÖ´ÖÃŸÖêê ¯Ö×¡ÖúÖ ¯ÖœÍüÓÛŸÖ Þ ÃÖê´ÖÖ−Öê ×úÖÓÛŸÖ −ÖÖ×ÆüÑ Þ
¡«ß ßØß
²Ö×Æü ×−Ö†ÓÛŸÖ
ÇÞ•î ÇÚªØ‹ Ç—ÍØß
¯ÖÖšü¶ ¯ÖãÃŸÖú ¯ÖœÍüÓÛŸÖ
Ú¡Þ› ¡«ß á¬ŒØß
†−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü »ÖêÖÓÛŸÖ
‹¡ß™Þ ¡«ß á›ŒØß
ú×²ÖŸÖÖ ²Ö×Æü ¤üêüÖÓÛŸÖ
ÑÂ ¡«ß áŒÞ‘Øß
Öó¯Ö ²Ö×Æü ÖÖê•ÖÓ×ŸÖ
9. £Úê £¬¤ýÞ¦£ì ¢ÞÇ©Þ ‘Þá˜»»Þ
´ÖãÑ ´Ö»ÖµÖÖôÍû´ÖË ³ÖÖÂÖÖ •ÖÖÖê…
¡ä¦Þ
²ÖÓÖôûÖ
Š–ÍßÞ
ª£à¤ýÞ
†ÃÖ´ÖßµÖÖ
‹Þ¨õß¥à
úÖÛ¿´Ö¸üß
Ú‘¥Þ™ß
Öã•Ö¸üÖ×ŸÖ
™Þ£ß¬
ŸÖÖ×´Ö»Ö
á™¬ÚÚ
ŸÖê»ÖãÖã
III. ˆ¤üÖüÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ÃÖê ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : á£Þ¥ ›¥‹Þ¥ (Ú¡Þ› ¡«ß)»»Þ
´ÖÖê¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü (†−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü)…
á£Þ¥ Ú¡Þ› ¡«ß ›¥‹Þ¥»»Þ
´ÖÖê¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü…
{ÉÉ`ö 2 27
1. ™Ú£¥ ›¥‹Þ¥ (‹¡ß™Þ ¡«ß)»»Þ

ŸÖã´Ö¸ü ¤ü¸üúÖü¸ü (ú×²ÖŸÖÖ ²Ö×Æü)…
2. ÞÇ˜¼»¥ ›¥‹Þ¥ (ÑÂ ¡«ß)»»Þ
†Ö¯ÖÖÓú¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü (Öó¯Ö ²Ö×Æü)…
3. áª£Þ¼»¥ ›¥‹Þ¥ (¥Þ£Þ¤ý˜ ¡«ß)»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü (¸üÖ´ÖÖµÖÖ ²Ö×Æü)…
4. ™Þ¼»¥ ›¥‹Þ¥ (Ú¡Þ› ¡«ß)»»Þ
ŸÖÖÓú¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü (†−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü)…
5. Þ£¥ ›¥‹Þ¥ (à™ÞÃÂ¦à)»»Þ
†Ö´Ö¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü (ÖßŸÖÖÓ•Öôûß)…
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ¾Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : á›Þ‹Þá¥ ¡«ß ×ß»»Þ
¤üÖêúÖ−Ö¸êü ²Ö×Æü †×”û…
á›Þ‹Þá¥ ¡«ß ×ß ‹ß?
¤üÖêúÖ−Ö¸êü ²Ö×Æü †×”û ×ú ?
1. á£Þ¥ Ô¥ ×ß»»Þ
´ÖÖê¸ü ‘Ö¸ü †×”û…
2. ¡«ßá¥ ‹¡ß™Þ ×ß»»Þ
²Ö×Æü¸êü ú×²ÖŸÖÖ †×”û…
3. á›Þ‹Þá¥ Ç¡«ß ×ß»»Þ
¤üÖêúÖ−Ö¸êü Ö¯Ö²Ö×Æü †×”û…
4. ¥¡à³ñÞš¼» 'à™ÞÃÂ¦à' ¡«ß ×ß»»Þ
¸ü²Öà¦ü−ÖÖ£ÖÓú 'ÖßŸÖÖÓ•Öôûß' ²Ö×Æü †×”û…
5. Çñ«¥Þ‘¼» ¢ÞÇ©Þá‹ÞÇ© ×ß»»Þ
¯ÖÏÆü¸üÖ•ÖÓú '³ÖÖÂÖÖúÖêÂÖ' †×”û…
V. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖêÓ êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹
…
1. á›Þ‹Þá¥ _________ ¡«ß ×ß »»Þ (ÃÖ²Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú)
¤üÖêúÖ−Ö¸êü ²Ö×Æü †×”û…
2. ÇÞ•î ÇÚªØ‹ ______ ×ß»»Þ (³Öß)

¯ÖÖšü¶ ¯ÖãÃŸÖú †×”û…
3. Þ‚ê _____ ! áª ¡«ß Þ«ßê Þ (•Öß)
−ÖÖ‡Ñ ! ÃÖê ²Ö×Æü −ÖÖ×ÆÑ…
4. '¡¢Þ¥™' _____ '–¥' ×ß»»Þ (†Öî¸ü)
'−Ö²Ö³ÖÖü¸üŸÖ' '›üÖ¸ü' †×”û…
5. ˆ˜Ú £Úê ______ Ç™ñß‹Þ ¥áŒÞ»»Þ (•µÖÖ¤üÖ)
‹Öã ´ÖãÑ ¯Ö×¡ÖúÖ ¸üÖê−ÖÖ…
VI. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ×−ÖÂÖê¬Ö¾ÖÖ“Öúúºþ¯Ö ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : £Úê Ú¡Þ› ¡«ß ¥áŒ»»Þ
´ÖãÑ †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¸üÖê…
£Úê Ú¡Þ› ¡«ß ¥áŒÞ»»Þ
´ÖãÑ †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¸üÖê−ÖÖ…
£Úê Ú¡Þ› ¡«ß ¥áŒÞ«ßê»»Þ
´ÖãÑ †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¸üÖê−ÖÖ×ÆÑ…
1. £Úê Ç ¡«ß Çá—Í»»Þ 2. á£Þ á›Þ‹Þá¥ Ç™ñß‹Þ ¥á«»»Þ

´ÖãÑ Ö¯Ö ²Ö×Æü ¯ÖœÍêü … ´ÖÖê ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ¯Ö×¡ÖúÖ ¸üÆêü…
3. £Úê Ç™ñß‹Þ ‹ßá˜»»Þ 4. £Úê ¢Þ¡™ ¡«ß ‹ßá˜»»Þ
´ÖãÑ ¯Ö×¡ÖúÖ ×úÖê… ´ÖãÑ ³ÖÖÖ²ÖŸÖ ²Ö×Æü ×úÖê…
5. £Úê áªÇá” ¡«ß á›áŒ»»Þ
´ÖãÑ ÃÖê¯Ö™êü ²Ö×Æü ¤êüÖê…
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸ê úß×•Ö‹ …
1. ™Úá£ á‹ ‹›£ó ______ (›ßØÜ, ›ß)»»Þ
ŸÖã´Öê †−Öêú ú¤üÓ²Ö (×¤ü†ÓŸÖã, ×¤ü†) Þ
2. £Úê ¡«ß”ß‹Ú ________ („×ß, ß) Þ
´ÖãÑ ²Ö×Æü×™üãú (−Öˆ×”û, ×−Ö†) Þ
{ÉÉ`ö 2 29
3. ª£áªØ Ç™ñß‹Þ _______ (Çá—Í, Ç—ÍØß)»»Þ

ÃÖ´ÖÃŸÖê ¯Ö×¡ÖúÖ (¯ÖœÍêü, ¯ÖœÍüÓÛŸÖ) Þ
4. ÞÇ˜ ˆ«ß ¡«ß”ß‹Ú _______ (á›Œ, á›Œßá¬) Þ
†Ö¯ÖÖ ‹×Æü ²Ö×Æü×™üãú (¤êüÖ, ¤êü×Ö»Öê) Þ
5. £á™ áÞ”ßˆ ¡«ß ______ (›„×ß, ›ß) Þ
´ÖŸÖê ÖÖê×™ü‹ ²Ö×Æü (¤üˆ×”û, ×¤ü†) Þ
VIII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹ü…
(á‹„ê, ‹'˜, ‹ß, ‹ßˆ, á‹„ê á‹„ê)
(êúˆÑ, ú'Ö, ×ú, ×ú‹, êúˆÑ êúˆÑ)
1. £Úê ªäÔ£ß™ñÞ»Þ
´ÖãÑ ÃÖÓ‘Ö×´Ö¡ÖÖ Þ
2. áª ‘á˜ œîÞÇß‹Þ»»Þ
ÃÖê •ÖÖê †¬µÖÖ×¯ÖúÖ Þ
3. á£Þ ÇÞŒá¥ '¡¢Þ¥™' Þ„ '–¥' Ç™ñß‹Þ£Þ ×ß»Þ
´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü '−Ö²Ö³ÖÖ¸üŸÖ' †Öˆü '›üÖ¸'ü ¯Ö×¡ÖúÖ´ÖÖ−Ö †×”û Þ
4. á£Þ¥ ¡ä¦Þ ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› ¡«ß ›¥‹Þ¥ Þ
´ÖÖê¸ü ²ÖÓÖôûÖ ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü ²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü Þ
5. «ê, á£Þ ÇÞŒá¥ ¥¡à³ñÞš¼» 'à™ÞÃÂ¦à' ¡«ß ×ß Þ
ÆÑü, ´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ¸ü²Öß¦ü−ÖÖ£ÖÓú 'ÖßŸÖÖÓ•Öôûß' ²Ö×Æü †×”û Þ
‹¡ß ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý
ú×²Ö ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ
Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þá¥ „÷™ ªÞ«ß™î ×ß»»Þ ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý Š–Íß¨Þ¥ ‘á˜ ¡–Í ‹¡ß»»Þ
†Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ¸üê ˆ®ÖŸÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †×”û… ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü •ÖÖê ²Ö›Íü ú×²Ö…
áª ÞœÚß‹ Š–ÍßÞ ›î ‹¡ß™Þ¥ á¬Œ‹»Þ ™Þ¼» á¬ŒÞÚ–Íß‹ ™ß ª¥¦ Š
ªÚ³¥»»Þ
ÃÖê †Ö¬Öã×−Öú †Öê×›Íü†Ö Öª ú×²ÖŸÖÖ¸ü »ÖêÖú… ŸÖÖÓú »ÖêÖÖÖã×›Íüú †×ŸÖ ÃÖ¸üôû †Öê ÃÖãÓ¤ü¸ü…
™Þ¼» ‹¡ß™Þ Ú–Íß‹ ™ß ÇñÞ˜ÏÂ¨íà»»Þ ˆá¡ £êÚ ™Þ¼»¥ áÞ”ßˆ ‹¡ß™Þ ¡«ß ª£ß¤ýÞ
ŸÖÖÓúú ú×²ÖŸÖÖ Öã×›Íüú †×ŸÖ ¯ÖÏÖÖÃ¯Ö¿Öá… ‹²Öê ´ÖãÑ ŸÖÖÓú¸ü ÖÖê×™ü‹ ú×²ÖŸÖÖ ²Ö×Æü †ÃÖ×´ÖµÖÖ
¢ÞÇ©Þá¥ Ú¡Þ› ‹¥Ú×ß»»Þ ™Þ¼» ‹¡ß™Þ ¡«ß Š–Íß¨Þ¥ £«Þ¡ß›îÞ¦¤ý Š
¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý¥
³ÖÖÂÖÖ¸êü †−Öã²ÖÖ¤ü ú¹ý×”û… ŸÖÖÓú ú×²ÖŸÖÖ ²Ö×Æü †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ×²ÖªÖôûµÖ †Öê ×²Ö¿¾Ö×²ÖªÖôûµÖ¸ü ú
ÇÞ•î‹ñ£á¥ ×ß»»Þ
¯ÖÖšü¶Îú´Ö¸êü †×”û…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ
„÷™ ˆ®ÖŸÖ ˆ®ÖŸÖ
ªÞ«ß™î ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ
ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ (‹ú ú×¾Ö úÖ −ÖÖ´Ö)
¡–Í‹¡ß ²Ö›Íüú×²Ö ²Ö›ÍüÖ ú×¾Ö
ÞœÚß‹ †Ö¬Öã×−Öú †Ö¬Öã×−Öú
›î ‹¡ß™Þ Öªú×²ÖŸÖÖ Öªú×¾ÖŸÖÖ
™ß †×ŸÖ •µÖÖ¤üÖ
ª¥¦ ÃÖ¸üôû ÃÖ¸ü»Ö
ªÚ³¥ ÃÖãÓ¤ü¸ü ÃÖãÓ¤ü¸ü
á¬ŒØß »ÖêÖÓ×ŸÖ ×»ÖÖŸÖê Æïü
‹¡ß™Þ Ú–Íß‹ ú×²ÖŸÖÖ Öã×›Íüú ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ
{ÉÉ`ö 2 31
ÇñÞ˜ÏÂ¨íà ¯ÖÏÖÖÃ¯Ö¿Öá ´Ö´ÖÔÃ¯Ö¿Öá

ˆá¡ ‹²Öê †²Ö
ÇÞ•î‹ñ£á¥ ¯ÖÖšü¶Îú´Ö¸üêü ¯ÖÖšü¶Îú´Ö ´Öë
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹ …
1. Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þá¥ ‹'˜ ×ß»»Þ
†Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ¸êü ú'Ö †×”û ?
2. ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý ‹ßˆ ?
ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ ×ú‹ ?
3. ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý ‹ßÇ¥ß ‹¡ß™Þ á¬ŒØß ?

ÃÖÛ““Ö ¸üÖˆŸÖ¸üÖµÖ ×ú¯Ö×¸ü ú×²ÖŸÖÖ »ÖêÖÓÛŸÖ ?
4. ™Þ¼» ‹¡ß™ÞÚ–Íß‹ ‹ßÇ¥ß ?
ŸÖÖÓú ú×²ÖŸÖÖÖã×›Íüú ×ú¯Ö×¸ü ?
5. ™Þ¼» ‹¡ß™Þ á‹„ê ÇÞ•î‹ñ£á¥ ×ß?
ŸÖÖÓú ú×²ÖŸÖÖ êúˆÑ ¯ÖÖšü¶Îú´Ö¸êü †×”û ?
II. −Öß“Öê ‘ú’ ×¾Ö³ÖÖÖ ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖÖ£Ö ‘Ö’ ×¾Ö³ÖÖÖ êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ü
¾ÖÖŒµÖÖÓ¿Ö ²Ö−ÖÖ‡‹…
'ú' 'Ö'
Š–Íß¨Þ¥ ÇÞ•î‹ñ£
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ¯ÖÖšü¶Îú´Ö
ª£à¤ýÞ ‹¡ß™ÞÚ–Íß‹
†ÃÖ´ÖßµÖÖ ú×²ÖŸÖÖÖã×›Íüú
™ß ª¥¦ ¢ÞÇ©Þ
†×ŸÖ ÃÖ¸üôû ³ÖÖÂÖÖ
ÇñÞ˜ÏÂ¨íà ‹¡ß™Þ
¯ÖÏÖÖÃ¯Ö¿Öá ú×²ÖŸÖÖ
ª¥¦ ªÚ³¥ ¡–Í‹¡ß

ÃÖ¸üôû ÃÖã−¤ü¸ü ²Ö›Íüú×²Ö
üIII. ×ÆüÓ¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
¢Ú¡á¨ó¥á¥ áÞ”ßˆ ¥Þ‘î ÇÞ•ÞÞ¥ ×ß»»Þ ˆ«Þ¥ Þ£ '«á¥‹ïÇ©Ù £«™Þ¡
ÇÞ•ÞÞ¥'»
³Öã²Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü¸êü ÖÖê×™ü‹ ¸üÖ•µÖ ¯ÖÖšüÖÖÖ¸ü †×”û… ‹ÆüÖ¸ü −ÖÖ´Ö 'Æü¸êüéúÂÖ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö ¯ÖÖšüÖÖÖ¸ü'…
ˆ«Þ¥ ª£¤ý ª‹Þ¦ Þ•”Þ¥Ú ¥Þ™ß Þ•”Þ»»Þ ˆ«ß ÇÞ•ÞÞ¥á¥ ª¡ÚÇñ‹Þ¥¥
‹ÆüÖ¸ü ÃÖ´ÖµÖ ÃÖúÖôû †Öšü™üÖ¹ý ¸üÖ×ŸÖ †Öšü™üÖ… ‹×Æü ¯ÖÖšüÖÖÖ¸ü¸êü ÃÖ²Öã¯ÖÏúÖ¸ü¸ü
„ÇîÞª, ÑÂ, ¤©Ú›ñÑÂ, ›î ªÞ«ß™î, ÇñÞà á¬Œ‹£Þ¼»¥ Ç›î ªÞ«ß™î,
¡ß¢ß÷
ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ, Öó¯Ö, Öã¦üÖó¯Ö, Öª ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ¯ÖÏÖ“Öß−Ö »ÖêÖú´ÖÖ−ÖÓú¸ü ¯Öª ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ×²Ö×³Ö®Ö
Ç™ñ Ç™ñß‹Þ ™Þ' ×–ÍÞ '¥Þ£Þ¤ý˜', '£«Þ¢Þ¥™', '¢Þ¡™' Þ›ß ñ×£Þ ×ß»»Þ ˆ«ß
¯Ö¡Ö ¯Ö×¡ÖúÖ ŸÖÖ' ”û›ÍüÖ '¸üÖ´ÖÖµÖÖ', '´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖ', '³ÖÖÖ²ÖŸÖ' †Ö×¤ü ÖÏ−£Ö´ÖÖ−Ö †×”û… ‹×Æü
ÇÞ•ÞÞ¥á¥ ¡ß¢ß÷ „ÇîÞª£Þ ×ß»»Þ ¤šÞ :- Çñ™ß¢Þ ¥Þ¤ý¼» '¤Þ²áªà',
‹Þ›÷Ü¡Þ¡Ú¼»
¯ÖÖšüÖÖÖ¸ü¸êü ×²Ö×³Ö®Ö ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ´ÖÖ−Ö †×”û… •Ö£ÖÖ :- ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ ¸üÖµÖÓú '•ÖÖ–ÖÃÖê−Öß', úÖÅ−Öã²ÖÖ²ÖãÓú
'¡Þ¬ß¥‘Þ',Š áÞÇà¡Þ¡Ú¼» '£Þ”ß£”Þ¦' Þ„ Ç¥‘Þ'»‚™îÞ›ß»Þ ˆ«ß ÇÞ•ÞÞ¥‹Ú
¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý
'²ÖÖ×»Ö¸üÖ•ÖÖ' †Öê ÖÖê¯Öß²ÖÖ²ÖãÓú '´ÖÖ×™ü´Ö™üÖôû' †Öˆ '¯Ö¸ü•ÖÖ' ‡ŸµÖÖ×¤ü… ‹×Æü ¯ÖÖšüÖÖÖ¸üãú ×²ÖÀ¾Ö×²ÖªÖôûµÖ
Š £«Þ¡ß›îÞ¦¤ý¥ Çß¬Þ£Þá Ç—Íß¡Þ‹Ú ÞªØß»»Þ ˆšßá¥ ÇñÞà á¬Œ‹£Þ¼»¥
†Öê ´ÖÆüÖ×²ÖªÖôûûµÖ¸ü ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ¯Ö×œÍü²ÖÖãú †ÖÃÖÛ−ŸÖ… ‹×£Ö¸êü ¯ÖÏÖ“Öß−Ö »ÖêÖú´ÖÖ−ÖÓú¸ü
ñ×Þ¡¦à£Þ ×ß»»Þ
ÖÏ−£ÖÖ²Öôûß´ÖÖ−Ö †×”û…
ŸÖã»ÖÃÖß ¤üÖÃÖ ×ÆüÓ¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ‹ú ´ÖÆüÖ−Ö ú×¾Ö Æïü… ¾Öê ‘¸üÖ´Ö“Ö×¸üŸÖ ´ÖÖ−ÖÃÖ’ ´ÖÆüÖúÖ¾µÖ êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ
Æïü… ˆ−Öúß µÖÆü éú×ŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖ¾ÖÂÖÔ ´Öë ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü Æîü… »ÖÖêÖ ‡ÃÖúÖ ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö ¯ÖÖšü ú¸üŸÖê Æüïü… ‡ÃÖ´Öë ˆ““Ö
úÖê×™ü úÖ ³ÖÖ¾Ö¯ÖæÖÔ ¾ÖÖÔ−Ö †Öî¸ü ˆŸéúÂ™ü “Ö×¸ü¡Ö-×“Ö¡ÖÖ Æîü… ˆ−Öúß ‘×¾Ö−ÖµÖ-¯Ö×¡ÖúÖ’, ‘ú×¾ÖŸÖÖ¾Ö»Öß’
×ÆüÓ¤üß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úß †´Öæ»µÖ ×−Ö×¬Ö Æïü…
V. †¯Ö−Öß ³ÖÖÂÖÖ êú ×úÃÖß ‹ú ú×¾Ö êú ²ÖÖ¸ê ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖÃÖÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
{ÉÉ`ö 2 33
I. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ×−Ö´−Ö¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü …
(1)1. á£Þ ÇÞŒá¥ ¡«ß ×ß»»Þ ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ ×úŸÖÖ²Ö Æüîü…
2. £¬¤ýÞ¦£ì ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› Þ«ßê»»Þ ´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ³ÖÖÂÖÖ úÖ †−Öã¾ÖÖ¤ü −ÖÆüà Æîü…
´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖ¤ü −ÖÖ×ÆÑ …
(2) 1. £Úê '–¥' ¥áŒ»»Þ ´Öï ‘›üÖ¸ü’ ¸üÖŸÖÖ ÆæÑü… (´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ ›üÖ¸ü Æüîü)
´ÖãÑ ‘›üÖ¸ü’ ¸üÖê…
2. £Úê á›ŒÚ×ß»»Þ ´Öï ¤êüÖŸÖÖ ÆæÑü…
´ÖãÑ ¤üêüÖã×”û…
(3) 1. £Úê ¡«ß”ß‹Ú „×ß»»Þ ´Öï ×úŸÖÖ²Ö (úÖê) »Öê ¸üÆüß ÆæÑü…
´ÖãÑ ²Ö×Æü×™üãú −Öˆ×”û…
2. £Úê / áª ŒÞ„×ß»»Þ ´Öï / ¾ÖÆü ÖÖ ¸üÆüÖ / ¸üÆüß ÆæÑü…
´ÖãÑ / ÃÖê ÖÖˆ†×”û…
3. áª ŒÞ„×Øß»»Þ ¾ÖÆü ÖÖ ¸üÆüÖ / ¸üÆüß Æîü…
ÃÖê ÖÖˆ”ûÓÛŸÖ…
4, áª£Þá ŒÞ„×Øß»»Þ ¾Öê ÖÖ ¸üÆêü Æïü / ¸üÆüß Æïü…
ÃÖê´ÖÖ−Öê ÖÖˆ†”ÓÛŸÖ…
5. ÞÇ˜£Þá ŒÞ„×Øß»»Þ †Ö¯Ö (»ÖÖêÖ) ÖÖ ¸üÆêü Æïü…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ÖÖˆ†”ûÓÛŸÖ…
(4) 1. á£Þ¥ £¬¤ýÞ¦£ì ¡«ß ›¥‹Þ¥»»Þ ´Öã—Öê ´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ×úŸÖÖ²Ö “Ö×Æü‹…
´ÖÖê¸ü ´Ö»ÖµÖÖôû´ÖË ²Ö×Æü ¤ü¸üúÖ¸ü…
(5) 1. ‘÷Þš ›Þª¼» ¢Þ¡™ ×ß ‹ß? •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖ úÖ ³ÖÖÖ¾ÖŸÖ Æîü ŒµÖÖ ?
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖÓú ³ÖÖÖ²ÖŸÖ †×”û ×ú ?
2. ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ‹ß ¡«ß ×ß? ŸÖã´ÆüÖ¸êü ¤æüúÖ−Ö ´Öë úÖî−Ö-úÖî−Ö ÃÖß ¯ÖãÃŸÖëú
ŸÖã´Ö ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ×ú ×ú ²Ö×Æü †×”û ? Æïü?
3. Ç™ñß‹Þ ‹'˜ ×ß ? ¯Ö×¡ÖúÖ Æîü ŒµÖÖ ?
¯Ö×¡ÖúÖ ú'Ö †×”û ?

4. á‹„ê ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› ›¥‹Þ¥? úÖî−Ö-ÃÖß ³ÖÖÂÖÖ úÖ †−Öã¾ÖÖ¤ü “ÖÖ×Æü‹
?
êúˆÑ ³ÖÖÂÖÖ¸ü †−Öã²ÖÖü¤ü ¤ü¸üúÖ¸ü ?
(6) 1. ¡«ß á›áŒ‚¬»»Þ ×úŸÖÖ²Ö
×¤üÖÖ†Öê ŸÖÖê…
²Ö×Æü ¤üêüÖê‡»Ö …
¾ÖÖŒµÖ (1.1) ´Öë †Öê×›Í†Ö úß '×ß»'» (†×”û) ‘´Öë, úÖ, êú, úß, Æîü/Æïü' ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æüãü†Ö Æîü…
ˆ¤üÖüÆü¸üÖ :- á£Þ¥ ¡«ß ×ß»»Þ ´Öê¸üß ×úŸÖÖ²Ö Æîü…
´ÖÖê¸ü ²Ö×Æü †×”û…
á£Þ ÇÞŒá¥ ¡«ß ×ß»»Þ ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ ×úŸÖÖ²Ö Æîü…
™Þ¼»¥ ¡«ß ×ß»»Þ ˆ−Öêú ¯ÖÖÃÖ ×úŸÖÖ²Ö Æîü…
ŸÖÖÓú¸ü ²Ö×Æü †×”û…
¾ÖÖŒµÖ (1.1) ´Öë '×ß»»' (†×”û) ×ÎúµÖÖ úÖ ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö Æîü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë '×ß' (†×”û) '´Öë úÖ/
êú/×ú Æîü/Æïü', ×ÎúµÖÖ úÖ ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö 'Þ«ßê»»' (−ÖÖ×ÆüÑ) ‘−ÖÆüà’ Æîü… µÖÆü ×ÆüÓ¤üß êú ‘−ÖÆà’ úêú
ÃÖ´ÖÖ−Ö Æîü…
¾ÖÖŒµÖ (2.1 & 2.2) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ¾ÖüŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ»Ö úß ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… ´Öæ»Ö
×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü '-ˆ' (-‹), '-' (-†), '-Øß'» (-Û−ŸÖ) †Ö×¤ü ¯ÖÏŸµÖµÖÖêÓ
úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ»Ö êú ºþ¯Ö ²Ö−ÖŸÖê Æïü…
‹ú ¾Ö“Ö−Ö £Úê Çá—Í »»Þ ´Öï ¯ÖœÍüŸÖÖ ÆæÑü …
´ÖãÑ ¯ÖœÍêü Þ ´Öï ¯ÖœÍüŸÖß ÆæÑü …
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá£/ Þá££Þá Ç—Ú Þ Æü´Ö (»ÖÖêÖ) ¯ÖœÍüŸÖê Æïü / Æü´Ö ¯ÖœÍüŸÖß
Æüïü…
†Ö´Öê / †Ö´Öê´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍå Þ
‹ú ¾Ö“Ö−Ö ™Ú Ç—Ú»»Þ ŸÖæ ¯ÖœÍüŸÖÖ Æîü / ŸÖã ¯ÖœÍüŸÖß Æîü …
ŸÖã ¯ÖœÍåü…
{ÉÉ`ö 2 35
™Úá£ Ç—»»Þ ŸÖã´Ö ¯ÖœÍüŸÖê ÆüÖêü / ¯ÖœÍüŸÖß ÆüÖê…

ŸÖã´Öê ¯ÖœÍü…
ÞÇ˜ Ç—ÍØß»»Þ †Ö¯Ö ¯ÖœÍüŸÖê Æïü / ¯ÖœÍüŸÖß Æïü…
†Ö¯ÖÖ ¯ÖœÍüÓÛŸÖ…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá Ç—Í ŸÖã´Ö »ÖÖêÖ ¯ÖœÍüŸÖê Æïü / ¯ÖœÍüŸÖß Æïü…
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍü
ÞÇ˜£Þá Ç—ÍØß †Ö¯Ö »ÖÖêÖ ¯ÖœÍüŸÖê Æïü / ¯ÖœÍüŸÖß Æïü…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍÓüÛŸÖ
†−µÖ¯Öã¸¹ýÂÖ
‹ú¾Ö“Ö−Ö áª Çá—Í»»Þ ¾ÖÆü ¯ÖœÍüŸÖÖ Æüîü / ¾ÖÆü ¯ÖœÍüŸÖß Æîü…
ÃÖê ¯ÖœÍêü
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö áª£Þá Ç—ÍØß »»Þ ¾Öê ¯ÖœÍüŸÖê Æïü / ¾Öê ¯ÖœÍüŸÖß Æïü …
ÃÖê´ÖÖ−Öê ¯ÖœÍÓÛŸÖ
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü †Öê×›Íü†Ö ´Öë Ø»ÖÖ êú †−ÖãÃÖÖü¸ü ×ÎúµÖÖºþ¯Ö −ÖÆüà ²Ö¤ü»ÖŸÖê…
¾ÖÖŒµÖ (3.1 to 3.5) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú †¯ÖæÖÔ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ»Ö êú ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æüãü†Ö Æîü… †¯ÖæÖÔ
¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ»Ö êú ×ÎúµÖÖ ºþ¯Ö ²Ö−ÖÖ−Öê ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '-×ß' (-×”û), '-×ß' (-†×”û), '-×Øß'
(-”ûÓ×ŸÖ), '-×Øß' (-†”ûÓ×ŸÖ) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… µÖê ÃÖ²Ö †Öê×›Íü†Ö êú ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úß µÖÖê•Öú ×ÎúµÖÖ‹Ñ Æïü
•ÖÖê ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ úß ŸÖ¸üÆü úÖ´Ö ú¸üŸÖß Æïü… µÖê ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú †−Öãºþ¯Ö ÆüÖêŸÖß Æïü…
ˆ¢Ö´Ö¯Öã¹ýÂÖ
‹ú¾Ö“Ö−Ö £Úê á›ŒÚ×ß / á›ŒÚ×ß»»Þ ´Öï ¤êüÖ ¸üÆüÖ ÆæÑü…
´ÖãÑ ¤êüÖã×”û / ¤êüÖã†×”û…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá£ á›ŒÚ×Ü / á›ŒÚ×Ü»»Þ Æü´Ö ¤êüÖ ¸üÆêü Æïü…/¸üÆüß Æïü…
†Ö´Öê ¤êüÖã”ãû / ¤êüÖã†”ãû…
´Ö¬µÖ´Ö¯Öã¹ýÂÖ
‹ú¾Ö“Ö−Ö ™Ú á›ŒÚ×Ü / á›ŒÚ×Ü»»»Þ ŸÖæ ¤üêüÖ ¸üÆüÖ Æîü/¸üÆüß Æüîü…
ŸÖã ¤êüÖã”ãû / ¤êüÖã†”ãû…
™Úá£ á›ŒÚ× / á›ŒÚ×»»Þ ŸÖã´Ö ¤üêüÖ ¸üÆüê ÆüÖê/¸üÆüß ÆüÖê…

ŸÖã´Öê ¤üêüÖã”û / ¤üêüÖã†”û…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá á›ŒÚ× / á›ŒÚ×»»Þ ŸÖã´Ö»ÖÖêÖ ¤êüÖ ¸üÆüê Æïü/¸üÆüß Æïü…
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ¤êüÖã”û / ¤êüÖã†”û…
ÞÇ˜ / ÞÇ˜£Þá á›ŒÚ×Øß»»Þ †Ö¯Ö/ †Ö¯Ö»ÖÖêÖ ¤êüÖ ¸üÆêü Æïü/¤êüÖ
¸üÆüß Æïü…
†Ö¯ÖÖ/†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ¤êüÖã”Óû×ŸÖ…
†−µÖ¯Öã¹ýÂÖ
‹ú¾Ö“Ö−Ö : áª á›ŒÚ×ß / á›ŒÚ×ß»»Þ ¾ÖÆü ¤üêüÖ ¸üÆüÖ / ¸üÆüß Æüîü…
ÃÖê ¤êüÖã×”û / ¤êüÖã†×”û…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö : áª£Þá á›ŒÚ×Øß / á›ŒÚ×Øß»»Þ ¾Öê ¤êüÖ ¸üÆêü Æïü/¸üÆüß Æüïü…
ÃÖê´ÖÖ−Öê ¤êüÖã”ÓÛŸÖ / ¤êüÖã†”ûÓÛŸÖ…
¾ÖÖŒµÖ (4.1) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú '›¥‹Þ¥' (¤ü¸üúÖ¸ü) ‘“ÖÖ×Æü‹’ ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æîü… ‘´Öã—Öê “ÖÖ×Æü‹’
•ÖîÃÖê ¾ÖÖŒµÖÖë êú ×»Ö‹ †Öê×›Íü†Ö ´Öë 'á£Þ¥ ›¥‹Þ¥' (´ÖÖê¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æüîü…
¾ÖÖŒµÖ (5.1 to 5.4) ´Öë ×¾Ö×³Ö®Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æüãü†Ö Æîü… '-‹ß' (-×ú)
‘ŒµÖÖ’, '-‹ß, ‹ß' (-×ú, ×ú) ‘ŒµÖÖ-ŒµÖÖ’, '-‹'˜' (-úÖ) ‘úÖî−Ö’, '-á‹„ê (-êúˆÑ) ‘úÖî−Ö-ÃÖß’
†Ö×¤ü ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤ü Æüïü…
¾ÖÖŒµÖ (6.1) ´Öë 'á›áŒ‚¬' (¤êüÖê‡»Ö) ‘ŸÖã´Ö ×¤üÖÖ†Öê’ ×ÎúµÖÖ ºþ¯Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æîü •ÖÖê †Ö–ÖÖ£ÖÔú Æüîü…
¯ÖÏ£Ö´Ö ¯ÖÖšü ´Öë '-›ß' (-×¤ü†) ‘¤üÖê’, '-›ßØÜ' (-×¤ü†ÓŸÖã) ‘¤üß×•Ö‹’ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö £ÖÖ… ×ÎúµÖÖ êú
ÃÖÖ£Ö '-‚¬' (-‡»Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íü ¤êü−Öê ÃÖê †Ö–ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë úÖê´Ö»ÖŸÖÖ úÖ ³ÖÖ¾Ö †Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü…
¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü †Ö–ÖÖ£ÖÔú úÖ ºþ¯Ö ³Öß ²Ö¤ü»ÖŸÖÖ Æîü…
‹ú¾Ö“Ö−Ö ™Ú á›áŒ‚¬Ú»»Þ ŸÖã ×¤üÖÖ ŸÖÖêê / ŸÖã •ÖÍ¸üÖ ×¤üÖÖ ŸÖÖê…
ŸÖã ¤êüÖê‡»Öã…
™Úá£ á›áŒ‚¬ »»Þ ŸÖã´Ö ×¤üÖÖ†Öê/ ŸÖã´Ö ×¤üÖÖ†Öê ŸÖÖê…
ŸÖã´Öê ¤êüÖê‡»Ö…
ÞÇ˜ á›áŒ‚á¬»»Þ †Ö¯Ö ×¤üÖÖ‡‹ ŸÖÖê…
{ÉÉ`ö 2 37
†Ö¯ÖÖ ¤êüÖê‡»Öê…
²ÖÆã¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá á›áŒ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö (»ÖÖêÖ) ×¤üÖÖ†Öê −ÖÖ…
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ¤üêüÖê‡»Ö…
ÞÇ˜£Þá á›áŒ‚á¬»»Þ †Ö¯Ö (»ÖÖêÖ) ×¤üÖÖ‡‹ −ÖÖ…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ¤êüÖê‡»Öê…
II. ÃÖÖ¸ü»ÖÖ ¤üÖÃÖ - †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ êú ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ´ÖÆüÖú×¾Ö Æïü… ˆ−ÖúÖ ‘´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖ’ †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úÖ
¯ÖÏ´ÖãÖ ´ÖÆüÖúÖ¾µÖ Æîü… ˆ−ÖúÖê †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ úê ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔú ´ÖÖ−ÖŸÖê ÆîüÓ… ‡−Ö êú ¯ÖÆü»Öê †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ
´Öë ‘²ÖÖî¨üÖÖ−Ö-†Öê-¤üÖêÆüÖ’ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü •ÖÖê ÖÏÓ£Ö 8¾ÖßÓ †Öî¸ü 12¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß êú ´Ö¬µÖ ×»ÖÖÖ ÖµÖÖ Æî…
‘ÃÖÖ¸ü»ÖÖ ´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖ’ †Öî¸ü ‘²ÖÖî¨üÖÖ−Ö-†Öê-¤üÖêÆüÖ’ êú ²Öß“Ö êú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë ”ûÖê™üß-”ûÖê™üß ¸ü“Ö−ÖÖ‹Ñ •ÖîÃÖê
‘úÖê‡»Öß “ÖÖîŸÖßÃÖÖ’ †Ö×¤ü Æãü‡Ô Æïü…
²Ö»Ö¸üÖ´Ö ¤üÖÃÖ - †Öê×›Íü†Ö ¾ÖîÂÖ¾Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ú×¾Ö Æïü… ˆ−Öúß ‘¸üÖ´ÖÖµÖÖ’ úÖê ‘•ÖÖ´ÖÖêÆü−Ö
¸üÖ´ÖÖµÖÖ’ úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ¾Öê ‘¯ÖÓ“ÖÃÖÖÖ’ ´ÖÓ›ü»Öß êú ú×¾ÖµÖÖë ´Öë ÃÖê ‹ú Æïü… †−µÖ ú×¾ÖµÖÖë êú −ÖÖ´Ö Æïü
-- •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖ, †“µÖãŸÖÖ−ÖÓ¤ü ¤üÖÃÖ, †−ÖÓŸÖ ¤üÖÃÖ †Öî¸ü µÖ¿ÖÖê²ÖÓŸÖ ¤üÖÃÖ…
ÖÖê¯ÖÖ»Ö éúÂÖ - †Öê×›Íü†Ö êú ¾ÖîÂÖ¾Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ú×¾Ö Æïü… ˆ−Öúß ‘¯ÖªÖ¾Ö»Öß’ ´Öë éúÂÖ úß
²ÖÖ»Ö»Öß»ÖÖ, ¸üÖÃÖ»Öß»ÖÖ †Öî¸ü éúÂÖ ³ÖÛŒŸÖ †Ö×¤ü úÖ †¯Öæ¾ÖÔ ¾ÖÖÔ−Ö ¤êüÖ ÃÖúŸÖê Æïü…
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖ - †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ¯ÖÓ“ÖÃÖÖÖ µÖãÖ êú ¯ÖÏ´ÖãÖ ú×¾ÖÁÖêÂšü Æïü… ˆ−Öêú «üÖ¸üÖ ¸ü×“ÖŸÖ
'³ÖÖÖ¾ÖŸÖ' ²ÖÆüŸÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü Æîü… †Ö•Ö ³Öß ÖÖ¾ÖÑ ÖÖ¾ÖÑ ´Öë †Öî¸ü ‘Ö¸ü ‘Ö¸ü ´Öë '³ÖÖÖ¾ÖŸÖ' úÖ ¯ÖÖšü ú¸üÖµÖÖ •ÖÖŸÖÖ
Æîü… µÖÆü ÖÏÓ£Ö ²ÖÆãüŸÖ Æüß ¯ÖæµÖ ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ †Öê×›Íü¿ÖÖ êú »ÖÖêÖ ‡ÃÖúß ¯Öæ•ÖÖ ú¸üŸÖê Æïü…
†“µÖãŸÖÖ−ÖÓ¤ü ¤üÖÃÖ - µÖê ²ÖÓÖÖ»Öß ¾ÖîÂÖ¾Ö ´ÖŸÖ úß †¯ÖêÖÖ †Öê›ÍüßÃÖß ¾ÖîÂÖ¾Ö ´ÖŸÖ êú ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Öú £Öê…
†“µÖãŸÖÖ−ÖÓ¤ü ¤üÖÃÖ ‘¿Öæ−µÖ ÃÖÓ×ÆüŸÖÖ’ êú ¸ü“Ö×µÖŸÖÖ Æïü… µÖÆü ¸ü“Ö−ÖÖ µÖãÖÖÓŸÖ¸üúÖ¸üß ´ÖÖ−Öß •ÖÖŸÖß Æîü… ‡ÃÖ´Öë
¿Öæ−µÖ úÖ •ÖÖê ¾ÖÖÔ−Ö ×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü ¾ÖÆü »ÖÖ•Ö¾ÖÖ²Ö Æîü…
ÖÖê¯ÖÖ»ÖéúÂÖ, ¾Ö−Ö´ÖÖ»Öß, ú×¾ÖÃÖæµÖÔ †Öî¸ü ²Ö»Ö¤êü¾Ö - µÖê ŸÖß−ÖÖêÓ ´ÖÆüú×¾Ö†ÖêÓ −Öê †Öê×›Íü†Ö ´Öë ´ÖÆüÖúÖ¾µÖ ¸ü“Öê
Æüïü… †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ‡−Öúß ¤êü−Ö ÃÖê ÃÖ´Öé¨ü Æãü†Ö Æîü…
ˆ¯Öê−¦ü ³ÖÓ•Ö- †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ¸üß×ŸÖúÖ»Ö êú ¯ÖÏ¾ÖŸÖÔú ´ÖÖ−Öê •ÖÖŸÖê Æïü… ‡−Ö êú ¯Öæ¾ÖÔ¾ÖŸÖá »ÖêÖúÖë −Öê
³ÖÖÂÖÖ ×−Ö´ÖÖÔÖ ¯Ö¸ü †×¬Öú ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖÖ… ˆ¯Öë¦ü ³ÖÓ•Ö −Öê µÖÆü ×ÃÖ¨ü ×úµÖÖ ×ú •ÖÖê ãú”û ÃÖÓÃéúŸÖ ´Öë
×»ÖÖÖ ÖµÖÖ Æîü ˆÃÖß ÃŸÖ¸ü úß ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¸ü“Ö−ÖÖ ú¸ü−ÖÖ †Öê×›Íü†Ö ´Öë ³Öß ÃÖÓ³Ö¾Ö Æüîü…
¸üÖ¬ÖÖ−ÖÖ£Ö ¸üÖµÖ- ¸üÖ¬ÖÖ−ÖÖ£Ö ¸üÖµÖ ÃÖê †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú †Ö¬Öã×−Öú µÖãÖ úÖ †Ö¸üÓ³Ö ÆüÖêŸÖÖ Æüîü… ‡−Ö úß
´ÖÓ›ü»Öß êú †−µÖ ´ÖãµÖ »ÖêÖú ±úúß¸ü ´ÖÖêÆü−Ö ÃÖê−ÖÖ¯Ö×ŸÖ, ´Ö¬ÖãÃÖæ¤ü−Ö ¸üÖ¾Ö †Öî¸ü ÖÓÖÖ¬Ö¸ü ´ÖêÆêü¸ü Æïü…
ÃÖê−ÖÖ¯Ö×ŸÖ Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÖ×ÆüŸµÖ êú ¯ÖÏ£Ö´Ö úÖÆüÖ−ÖßúÖ¸ü ´ÖÖ−Öê •ÖÖŸÖê Æüïü †Öî¸ü ÖÓÖÖ¬Ö¸ü ´ÖêÆêü¸ü 'ŸÖ¯ÖÃ¾Öß−Öß' úÖ¾µÖ
×»ÖÖú¸ü †´Ö¸ü Æãü‹ Æïü… ´Ö¬ÖãÃÖæ¤ü−Ö ¸üÖ¾Ö úÖ '²ÖÖÔ²ÖÖê¬Ö' †×³Ö ³Öß ˆŸÖ−ÖÖ Æüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü Æîü…
×Ö−ÖŸÖß ÃÖß×Ö‹ :-
1 ˆ‹ 1 ‹ú ‹ú
2 ›Ú‚ 2 ¤ãü‡ ¤üÖê
3 ™ßß 3 ×ŸÖ×−Ö ŸÖß−Ö
4 Þ¥ß 4 “ÖÖ×¸ü “ÖÖ¸ü
5 ÇÞ° 5 ¯ÖÖÑ“Ö ¯ÖÖÑ“Ö
6 × 6 ”û† ”ûÆü
7 ªÞ™ 7 ÃÖÖŸÖ ÃÖÖŸÖ
8 Þ• 8 †Öšü †Öšü
9 9 −Ö† −ÖÖî
10 ›¨ 10 ¤üÃÖ ¤üÃÖ
ÇÞ•
3
¯ÖÖšü
–Þ‹Ø¥¡Þ¡Ú Þªßá¬
›üÖŒŸÖ¸ü²ÖÖ²Öã †Ö×ÃÖ»Öê ›üÖŒ™ü¸ü ²ÖÖ²Öæ †Ö‹
¥£¬Þ : ÇÞ, ‹'˜ ‹¥Ú× ‹ß ? ¸´Ö»ÖÖ : ¤üß¤üß, ŒµÖÖ ú¸ü ¸üÆüß ÆüÖê ? †Ö•Ö ŒµÖÖ
Þ‘ß ‹'˜ Ÿß»ªì ¤Þ„ ¤ü°ŸÖ¸ü −ÖÆüà •ÖÖ ¸üÆüß ÆüÖê ?
?
¸ü´Ö»ÖÖ : †¯ÖÖ, ú'Ö ú¹ý”û ×ú ? †Ö×•Ö
ú'Ö †×±úÃÖ •ÖÖˆ−Ö ? ´ÖÖ»ÖŸÖß : −ÖÆüà, †Ö•Ö ”ãû™üß »Öê ¸üÆüß ÆæÑ… ×´Ö−Öß úß
£Þ¦™à : Þ‚ê, Þ‘ß ×Ü”ß „×ß»»Þ ŸÖ²ÖßµÖŸÖ Ö¸üÖ²Ö Æîü…
£ßß¥ á›« Œ¥ÞÇ»»Þ
´ÖÖ»ÖŸÖß : −ÖÖ‡Ñ, †Ö×•Ö ”ãû×™ü −Öˆ×”û…
×´Ö×−Ö¸ü ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö… ¸´Ö»ÖÖ : ×´Ö−Öß úÖê ŒµÖÖ Æãü†Ö ?
¥£¬Þ : £ßß¥ ‹'˜ á«¬Þ ‹ß ?
¸ü´Ö»ÖÖ : ×´Ö×−Ö¸ü ú'Ö Æêü»ÖÖ×ú ? ´ÖÖ»ÖŸÖß : ú»Ö ¸üÖŸÖ úÖê ²ÖãÖÖ¸ü £ÖÖ… †³Öß ¯Öê™ü ³Öß
¤ãüÖŸÖÖ Æîü…
£Þ¦™à : ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥ šß¬Þ»»Þ
¡±í£Þ áÇ” ¡ß ‹Þ”Ú×ß»»Þ
´ÖÖ»ÖŸÖß : úÖ×»Ö ¸üÖ×ŸÖ¹ý •¾Ö¸ü ×£Ö»ÖÖ…
²Ö¢ÖÔ´ÖÖ−Ö ¯Öê™ü ×²Ö úÖ™ãü×”û… ¸´Ö»ÖÖ : ³ÖÖ‡Ô ÃÖÖÆü²Ö −ÖÆüà Æïü ŒµÖÖ ? ŒµÖÖêÓ ˆÃÖúÖê
†Ã¯ÖŸÖÖ»Ö −ÖÆüà »Öê ÖµÖê ?
¥£¬Þ : ¢Þ‚ Þ«ÞØß ‹ß ? ™Þ‹Ú
‹Þ«ßê‹ß –Þ‹Ø¥ŒÞÞ
á‚á¬ß ?
¸ü´Ö»ÖÖ : ³ÖÖ‡ −ÖÖÆüÖ×−ŸÖ ×ú ? ŸÖÖãú
úÖØÆü×ú ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ
−Öê‡Ö»Öê×−Ö ?
{ÉÉ`ö 3 39
´ÖÖ»ÖŸÖß : †Ö•Öú»Ö ŸÖÖê ¾Öê ¯Öã¸üß ´Öë ¸üÆüŸÖê Æïü… µÖÆüÖÑ

−ÖÆüà ¸üÆüŸÖê Æïü… ×¯Ö”û»Öê ´ÖÆüß−Öê ˆ−ÖúÖ
ŸÖ²ÖÖ¤ü»ÖÖ ÆüÖê ÖµÖÖ…
£Þ¦™à : Þ‘ß‹Þ¬ß ™ áª ÇÚ¥àá¥
¥«Ü×Øß»»Þ ˆ•ß ¥«ÜÞ«ÞØß»»Þ
¬Þ £Þªá¥ ™Þ¼»¥ ¡›¦ß
á«Þ‚¬Þ»»Þ
´ÖÖ»ÖŸÖß : †Ö×•ÖúÖ×»ÖŸÖ ÃÖê ¯Öã¸üß¸êü
¸üÆãü”û×−ŸÖ… ‹×šü ¸üÆãü−ÖÖÆüÖû×−ŸÖ… ¸´Ö»ÖÖ : ÃÖ“Ö Æîü ŒµÖÖ ? †“”ûÖ, ×´Ö−Öß úÖê ŒµÖÖ
Ö»ÖÖ´ÖÖÃÖ¸êü ŸÖÖÓú¸ü ²Ö¤ü×ôû ÖÖ−Öê úÖê ×¤üµÖÖ ?
ÆüÖê‡Ö»ÖÖ…
¥£¬Þ : ªá™ Þ ‹'˜ ? Þ×Þ,
£ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ´ÖÖ»ÖŸÖß : ˆÃÖ−Öê ŸÖÖê £ÖÖê›ÍüÖÃÖÖ ÃÖÖ²Öã¤üÖ−ÖÖ ÖÖµÖÖ…
? ÖÖ−Öê úÖê ´Ö−ÖÖ ×úµÖÖ…
¸ü´Ö»ÖÖ : ÃÖŸÖê −ÖÖ ú'Ö ? †Ö“”ûÖ ×´Ö×−Öãú
ú'Ö ÖÖ‡²ÖÖãú ¤êü»Ö?
£Þ¦™à : áª ™ ªÞÚ ”ßá‹ ¸´Ö»ÖÖ : ´Öï ›ËüÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ •ÖÖ ¸üÆüß ÆæüÑ … ŸÖã´Ö
Çß‚¬Þ»»Þ ŒÞ‚¡Þ‹Ú £Þ‹¬Þ»»Þ ¾µÖÖãú»Ö −ÖÆüà ÆüÖê−ÖÖ… ´Öï ›üÖòŒ™ü¸ü ²ÖÖ²Öæ
´ÖÖ»ÖŸÖß : ÃÖê ŸÖ ÃÖÖÖã ×™üêú ×¯Ö‡»ÖÖ… úÖê »ÖÖ ¸üÆüß ÆæÑü…
ÖÖ‡²ÖÖãú ´Ö−ÖÖú»ÖÖ…
¥£¬Þ : £Úê –ÍÞ‹Ø¥ŒÞÞ‹Ú ¤Þ„×ß»»Þ
™Úá£ ¡îªØ «ÜÞ«ßê»»Þ £Úê
–Þ‹Ø¥¡Þ¡Ú¼Ú» Þ˜Ú×ß»»Þ (›üÖòŒ™ü¸ü †Ö‹)
¸ü´Ö»ÖÖ : ´ÖÑã ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖãú •ÖÖˆ×”û… ŸÖã´Öê
²µÖÃŸÖ Æãü†−ÖÖ×ÆÑü… ´ÖãÑ
›üÖòŒ™ü¸ü : ²Öê™üß, ŒµÖÖ Æãü†Ö ? •ÖÍ¸üÖ •Öß³Ö
›üÖòŒŸÖ¸ü²ÖÖ²ÖãÓãú †ÖÖã×”û…
×¤üÖÖ†Öê ŸÖÖê… ŒµÖÖ ¯Öê™ü ¤ãüÖ ¸üÆüÖ Æîü?
(–Þ‹Ø¥ Þªßá¬)
(›üÖòŒŸÖ¸ü †Ö×ÃÖ»Öê)
–Þ‹Ø¥ : ’ß, ‹'˜ á«¬Þ ?
”ßá‹ ‘ß¢ á›áŒ‚¬Ú»»Þ ×´Ö−Öß : ÆüÖÑ, £ÖÖê›ÍüÖ £ÖÖê›ÍüÖ ¤ãüÖŸÖÖ Æîü… ˆ»Ö™üß ³Öß
áÇ” ‹'˜ ‹Þ”Ú×ß? †ÖŸÖß Æîü…
›üÖòŒŸÖ¸ü : ×—Ö†, ú'Ö Æêü»ÖÖ ? ×™üêú ×•Ö³Ö
¤êüÖê‡»Öã… ¯Öê™ü ú'Ö úÖ™ãü×”û ?

£ßß : «ê, ÑÂ ÑÂ ‹Þ”Ú×ß»»Þ
¡ÞØß £œî ¬ÞÚ×ß»»Þ ›üÖŒ™ü¸ü : ŒµÖÖ ú»Ö Ãæ»Ö ´Öë ²ÖÖÆü¸ü ãú”û “Öß•ÖÌ
ÖÖ‡Ô ?
×´Ö×−Ö : ÆÑü, †ó¯Ö †ó¯Ö úÖ™ãü×”û… ²ÖÖÓ×ŸÖ
´Ö‘µÖ »ÖÖÖã×”û…
–Þ‹Ø¥ : ‹Þ¬ß ªÕÜ¬á¥ ¡Þ«Þ¥
‘ßßÇ© ‹ß×ß ŒÞ‚¬Ú ‹ß ? ×´Ö−Öß : ÆüÖÑ, ›üÖŒ™ü¸ü “ÖÖ“ÖÖ… ú»Ö ´Öï−Öê Ããú»Ö ´Öë
ÃÖÆêü×»ÖµÖÖêÓ êú ÃÖÖ£Ö ÖÖê»Ö-Ö¯¯Öê ÖÖ‹…
›üÖŒŸÖ¸ü : úÖ×»Ö Ããú»Ö¸êü ²ÖÖÆüÖ¸ü ×•Ö×−ÖÂÖ
×ú×”û ÖÖ‡»Öã×ú ?
£ßß : «ê, –Þ‹Ø¥ £„ªÞ»»Þ
‹Þ¬ß ªÕÜ¬á¥ ªÞä£Þ¼»
´ÖÖ»ÖŸÖß : ŒµÖÖêÓ ÖÖ‹ ? ²ÖÖÆü¸ü úß “Öß•ÖÌ †“”ûß
ªÞšßá¥ ÚÇÚÇ ŒÞ‚¬ß»»Þ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß… ŸÖã ŸÖÖê ´Öê¸üß ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà
×´Ö×−Ö : ÆÑü, ›ÖŒŸÖ¸ü ´ÖˆÃÖÖ… úÖ×»Ö ÃÖã−ÖŸÖß… †²Ö ¤êüÖÖ ! ŸÖ²ÖßµÖŸÖ îúÃÖê
Ããú»Ö¸êü ÃÖÖÓÖ´ÖÖ−ÖÓú ÃÖÖ×£Ö¸êü Ö¸üÖ²Ö ÆüÖê Ö‡Ô !
Öã¯Ö“Öã¯Ö ÖÖ‡×»Ö…
£Þ¦™à : ‹Þ«ßê‹ß ŒÞ‚¬Ú ? ¡Þ«Þ¥
‘ßßÇ© ¢¬ Úá«ê»»Þ ™Ú ™
á£Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ ˆá¡
á›Œß¬Ú™»»! á‹£ß™ß á›«
Œ¥ÞÇ á«Þ‚¬Þ»»! ›üÖŒ™ü¸ü : †ÖÆüÖ, ÖãÃÃÖÖ ´ÖŸÖ úß×•Ö‹… ×“ÖÓŸÖÖ
´ÖÖ»ÖŸÖß : úÖ×ÆÑü×ú ÖÖ‡»Öã ? ²ÖÖÆüÖ¸ü úß úÖê‡Ô ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà… ¤ü¾ÖÖ‡Ô šüßú
×•Ö×−ÖÂÖ ³Ö»Ö −ÖãÆëü… ŸÖã ŸÖ ´ÖÖê ú£ÖÖ ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü ¤üß×•Ö‹… ×¤ü−Ö ´Öë ¤üÖê ²ÖÖ¸ü
¿Öã×Ö»Öã×−Ö! ‹²Öê ¤êü×Ö»ÖãŸÖ… ¤êü−ÖÖ Æîü… ÃÖã²ÖÆü †Öšü ²Ö•Öê †Öî¸ü ¸üÖŸÖ
êú×´Ö×ŸÖ ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö ÆüÖê‡Ö»ÖÖ! †Öšü ²Ö•Öê… ˆ²ÖÖ»ÖÖ Æãü†Ö ¯ÖÖ−Öß ¯Öß−Öê
–Þ‹Ø¥ : Þ«Þ, ¥ÞØÜ Þ«ßê»»Þ ¡îªØ êú ×»Ö‹ ¤üß×•Ö‹… ×´Ö−Öß, †Ö•Ö ÃÖê
´ÖÖÑ úß ²ÖÖŸÖ ´ÖÖ−Ö… ²ÖÖÆü¸ü úß “Öß•ÖÌ
á«¡Þ¥ ‹ß×ß Þ«ßê»»Þ ´ÖŸÖ ÖÖ…
ˆ«ß Š‰Ç©œ •ß‹ì ª£¤ýá¥
›ßØÜ»»Þ ›ß‹Ú ›Ú‚š¥
á›á¡»»Þ ª‹Þá¦ 8
”Þá¥ Þ„ ¥Þ™ß 8
”Þá¥»»Þ ªß’ÞÇÞ˜ß Çß‚¡Þ‹Ú
{ÉÉ`ö 3 41
›ßØÜ»»Þ £ßß, Þ‘ß•Þ¥Ú £Þ'

¼» ‹šÞ £Þ»»Þ ¡Þ«Þ¥
‘ßßÇ© Þ„ ŒÞ' Þ»»Þ
›üÖŒŸÖ¸ü : †ÖÆüÖ ¸üÖÖ−ŸÖã −ÖÖ×ÆÑü… ¾µÖÃŸÖ
Æêü²ÖÖ¸ü ×ú×”û −ÖÖ×ÆÑü… †ÖîÂÖ¬Ö ×šüú
ÃÖ´ÖµÖ¸êü ×¤ü†−ŸÖã… ×¤ü−Öãú ¤ãü‡£Ö¸ü
¤êü²Öê… ÃÖúÖôû 8 ™üÖ¸êü †Öˆ ¸üÖ×ŸÖ
8 ™üÖ¸êü… ×ÃÖ—ÖÖ¯ÖÖ×Ö ×¯Ö‡²ÖÖãú
×¤ü†−ŸÖã… ×´Ö×−Ö †Ö×•ÖšüÖ¹ý ´ÖÖÓú
ú£ÖÖ´ÖÖ−Ö… ²ÖÖÆüÖ¸ü ×•Ö×−ÖÂÖ †Öˆ
ÖÖ'−ÖÖ…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Þê‚ −ÖÖÑ‡ −Ö, −ÖÆüà
á›« Œ¥ÞÇ ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö ŸÖ²ÖßµÖŸÖ Ö¸üÖ²Ö
‹Þ¬ß úÖ×»Ö ú»Ö
¥Þ™ß¥Ú ¸üÖ×ŸÖ¸üã ¸üÖŸÖ ÃÖê
‘ó¥ •¾Ö¸ü ²ÖãÖÌÖ¸ü
áÇ” ‹Þ”Ú×ß ¯Öê™ü úÖ™ãü×”û ¯Öê™ü ¤ãüÖ ¸üÆüÖ Æîü
¢Þ‚ ³ÖÖ‡ ³ÖÖ‡Ô
Þ‘ß‹Þ¬ß †Ö×•ÖúÖ×»Ö †Ö•Öú»Ö
ÇÚ¥à ¯Öã¸üß ¯Öã¸ßü (‹ú ŸÖß£ÖÔÃ£ÖÖ−Ö)
¬Þ£Þª Ö»ÖÖ´ÖÖÃÖ ×¯Ö”û»ÖÖ ´ÖÆüß−ÖÖ
¡›¦ß ²Ö¤ü×ôû ŸÖ²ÖÖ¤ü»ÖÖ
ª™ ÃÖŸÖ ÃÖ“Ö
ªÞÚ ÃÖÖÖã ÃÖÖ²Öã¤üÖ−ÖÖ
”ßá‹ ×™üêú £ÖÖê›ÍüÖ ÃÖÖ
¡îªØ ¾µÖÃŸÖ ¾µÖÖãú»Ö ÆüÖê−ÖÖ

–Þ‹ß ›üÖ×ú ²Öã»ÖÖú¸ü
Þ˜Ú×ß †ÖÖã×”û »ÖÖ ¸üÆüß ÆæÑü
‘ß¢ ×•Ö³Ö •Öß³Ö
ÑÂ ÑÂ †ó¯Ö †ó¯Ö £ÖÖêÍü›ÍüÖ-£ÖÖê›ÍüÖ
¡ÞØß ¬ÞÚ×ß ²ÖÖÓ×ŸÖ »ÖÖÖã×”û ˆ»Ö×™ü †Ö×ŸÖ Æîü
¡Þ«Þ¥ ‘ßßÇ© ²ÖÖÆü¸ü ×•Ö×−ÖÂÖ ²ÖÖÆü¸ü úß “Öß•ÖÌ
ÚÇÚÇ Öã¯Ö“Öã¯Ö ÖÖê»ÖÖ¯¯Öê
ªÞšàá¥ ÃÖÖ£Öß¸êü ÃÖÖ£Ö
‹šÞ ú£ÖÖ ²ÖÖŸÖ
¢¬ ³Ö»Ö †“”ûÖ
¥ÞØÜ ¸üÖÖÓŸÖã ÖãÃÃÖÖ ÆüÖê−ÖÖ
•ß‹ì ª£¤ýá¥ ×šüú ÃÖ´ÖµÖ¸êü šüßú ÃÖ´ÖµÖ ¯Öü¸ü
ªß’ÞÇÞ˜ß ×ÃÖ—ÖÖ ¯ÖÖ×Ö ˆ²ÖÖ»ÖÖ Æãü†Ö ¯ÖÖ−Öß
¡î¡«Þ¥ ‹¥ØÜ ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ú¸ÓŸÖã ¾µÖ¾ÖÆüÖü¸ü úß×•Ö‹
Þ‘ß•Þ¥Ú †Ö×•ÖšüÖ¹ý †Ö•Ö ÃÖê
£Þ ´ÖÖ−Ö ´ÖÖ−ÖÖê
†³µÖÖÃÖ
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêüÆü¸üÖ‡‹…
1. £ßß¥ á›« Œ¥ÞÇ»»Þ
×´Ö×−Ö¸ü ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö…
2. Þ‘ß ×Ü”ß „×ß»»Þ
†Ö×•Ö ”ûãû×™ü −Öˆ×”û …
3. Þ‘ß ‹'˜ Ÿß»ªì ¤Þ„ ?
†Ö×•Ö ú'Ö †×±úÃÖË •ÖÖˆ−Ö ?
4. ¬Þ£Þªá¥ ™Þ¼»¥ ¡›¦ß á«Þ‚¬Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 3 43
Ö»ÖÖ´ÖÖÃÖ¸êü ŸÖÖÓú¸ü ²Ö¤ü×ôû ÆüÖê‡Ö»ÖÖ…

5. ‹Þ«ßê‹ß ŒÞ‚¬Ú ?
úÖØÆü×ú ÖÖ‡»Öã ?
6. ªÕÜ¬á¥ ¡Þ«Þ¥ ‘ßßÇ© ‹ß×ß ŒÞ‚¬Ú ‹ß ?
Ããú»Ö¸êü ²ÖÖÆüÖ¸ü ×•Ö×−ÖÂÖ ×ú×”û ÖÖ‡»Öã ×ú ?
7. £ßß¥ ‹'˜ á«¬Þ ?

×´Ö×−Ö¸ü ú'Ö Æêü»ÖÖ ?
8. ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥ šß¬Þ»»Þ
II. ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1) ÇÞ ‹'˜ ‹¥Ú×‹ß ? 2) £ßß¥ ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥…
†¯ÖÖ, ú'Ö ú¹ý”û×ú ? ×´Ö×−Ö¸ü úÖ×»Ö ¸üÖ×ŸÖ¹ý •¾Ö¸ü…
¡ÞÇÞ ¬Þ ¥Þ™ß¥Ú
²ÖÖ¯ÖÖ Ö»ÖÖ ¸üÖ×ŸÖ¹ý
£„ªÞ Þ‘ß ª‹Þ¦Ú
´ÖˆÃÖÖ †Ö×•Ö ÃÖúÖôãû
á¡Þ„ ¬Þ£Þª¥Ú
²ÖÖêˆ Ö»ÖÖ´ÖÖÃÖ¹ý
£Þ¦™à Þ‘ß•Þ¥Ú
´ÖÖôûŸÖß †Ö×•ÖšüÖ¹ý
¥£¬Þ Ç«¥ ›ß¥Ú
¸ü´Ö»ÖÖ ¯ÖÆü¸ü ×¤ü−Ö¹ý
3) ™Úá£ ‹'˜ ‹¥Ú× ‹ß ? 4) ¢Þ‚ Þ«ÞØß ‹ß ?
ŸÖã´Öê ú'Ö ú¹ý”û ×ú ? ³ÖÖ‡ −ÖÖÆüÖÛ−ŸÖ ×ú ?
á›ŒÚ× áª
¤êüÖã”û ÃÖê
¨Ú˜Ú× áª£Þá
¿ÖãÖã”û ÃÖê´ÖÖ−Öê
Þ˜Ú× Çß¬Þ£Þá
†ÖÖã”û ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê
á›„× –Þ‹Ø¥ ¡Þ¡Ú
¤êüˆ”û ›üÖòŒŸÖ¸ü ²ÖÖ²Öã
á„× ¥ÞœÞ
−Öêˆ”û ¸üÖ¬ÖÖ
5) £ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ? 6) ™Ú ™ á£Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ

×´Ö×−Öãú ú'Ö ÖÖ‡²ÖÖãú ¤êü»Ö ? ŸÖã ŸÖ ´ÖÖê ú£ÖÖ ¿Öã×Ö»Öã×−Ö»Þ
Ç—Íß¡Þ‹Ú ¡ÞÇÞ¼»
¯Ö×œÍü²ÖÖãú ²ÖÖ¯ÖÖÓú
‹¥ß¡Þ‹Ú á¡Þ„¼»
ú×¸ü²ÖÖãú ²ÖÖêˆÓú
¨Ú˜ß¡Þ‹Ú ™Þ¼»
¿Öã×Ö²ÖÖãú ŸÖÓÖú
á›Œß¡Þ‹Ú ¤ýÞ¼»
¤êü×Ö²ÖÖãú µÖÖÓú
Þ˜ß¡Þ‹Ú áª£Þ¼»
†Ö×Ö²ÖÖúãú ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú
ÇÞ¼»
†¯ÖÖÓú
7) Þ‘ß•Þ¥Ú £Þ'¼» ‹šÞ £Þ … 8) ™Þ¼»¥ ¡›¦ß á«Þ‚¬Þ»»Þ
†Ö×•ÖšüÖ¹ý ´ÖÓÖú ú£ÖÖ ´ÖÖ−Ö… ŸÖÓÖú¸ü ²Ö¤ü×ôû ÆüÖê‡Ö»ÖÖ…
¤™÷ ß á›« Œ¥ÞÇ
•ÖŸ−Ö ×−Ö† ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö
‹Þ£ ‹¥ ‘ó¥
úÖ´Ö ú¸ü •¾Ö¸ü
‹šÞ ¨Ú˜ Ç¥à¤©Þ
ú£ÖÖ ¿ÖãÖ ¯Ö¸üßÖÖ
£ ¥Œ ŒÞ‚¡Þ
´Ö−Ö ¸üÖ ÖÖ‡²ÖÖ
{ÉÉ`ö 3 45
áª¡Þ ‹¥ ¡Ú¬ß¡Þ
ÃÖê²ÖÖ ú¸ü ²Öã×»Ö²ÖÖ
III. ¾ÖÖŸÖÖÔ»ÖÖ¯Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×−Ö´−Ö ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
„›Þ«¥˜ :- £ßß¥ á›« _____»»Þ
×´Ö×−Ö¸ü ¤êüÆü …
£ßß¥ á›« Œ¥ÞÇ»»Þ
×´Ö×−Ö¸ü ¤üêüÆü Ö¸üÖ¯Ö…
1. ÇÞ ‹'˜ _____ ? 2. £ßß¥ ‹'˜
_____»»?
†¯ÖÖ ú'Ö ______… ×´Ö×−Ö¸ü ú'Ö ______…
3. –Þ‹Ø¥ŒÞÞ‹Ú _____»»Þ 4. ¢Þ‚ ‹'˜
______»»?
›üÖòŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖãú _____… ³ÖÖ‡ ú'Ö _______…
5. ªá™ Þ ______»»?
ÃÖŸÖê −ÖÖ ________…
IV. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ú×•Ö‹…
1. £Úê ¤Þ„×ß… (–Þ‹Ø¥ŒÞÞ)
´ÖãÑ •ÖÖˆ×”…û (›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ)
2. Þ‘ß‹Þ¬ß™ áª ______ ¥«Ü×Øß… (ÇÚ¥à)
†Ö×•ÖúÖ×»ÖŸÖ ÃÖê ¸üÆãü”ûÓÛŸÖ… (¯Öã¸üß)
3. £ßß‹Ú ‹Þ¬ß ______ ‘ó¥ šß¬Þ… (¥Þ™ß)
×´Ö×−Öãú úÖ×»Ö •¾Ö¸ü ×£Ö»ÖÖ… (¸üÖ×ŸÖ)
4. ¥àÚ‹Ú ‹'˜ _______ á›¬ ? (ŒÞ‚¡Þ)
×¸−Öããú ú'Ö ¤êü»Ö ? (ÖÖ‡²ÖÖ)
5. Þ‘ß•Þ¥Ú _______ ‹šÞ £Þ… (£Þ')
†Ö×•ÖšüÖ¹ý ú£ÖÖ ´ÖÖ−Ö… (´ÖÖ')
V. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹ …
„›Þ«¥˜ 1) :- £Úê Çá—Í… „›Þ«¥˜ 2) :- áª Çá—Í…

ˆ¤üÖÆü¸üÖ 1) :- ´ÖãÑ ¯ÖœÍêü … ˆ¤üÖÆü¸üÖ 2) :- ÃÖê ¯ÖœÍêü…
£Úê Ç—Ú×ß… áª Ç—Ú×ß…
´ÖãÑ ¯ÖœÍåü×”û… ÃÖê ¯ÖœÍåü†×”û…
£Úê ‹á¥… áª ‹á«…
´ÖãÑ ú¸êü…
ÃÖê úÆêü…
£Úê ŒÞˆ… áª Þáª…
´ÖãÑ ÖÖ‹…
ÃÖê †ÖÃÖê…
£Úê Çßˆ… áª ßˆ…
´ÖãÑ ×¯Ö‹…
ÃÖê ×−Ö‹…
£Úê ¤Þˆ… áª Þá˜…
´ÖãÑ •ÖÖ‹…
ÃÖê †ÖÖê…
£Úê ¨Úá˜… áª ¨Úá˜…
´ÖãÑ ¿ÖãÖê…
ÃÖê ¿ÖãÖê…
„›Þ«¥˜ 3) :- £Úê ˆ«ß ¡«ß”ß Çá—Í»»Þ

ˆ¤üÖÆü¸üÖ 3) :- ´ÖãÑ ‹×Æü ²Ö×Æü×™ü ¯ÖœÍêü …
£Úê ˆ«ß ¡«ß”ß Ç—Íß¬ß »»Þ
´ÖãÑ ‹×Æü ²Ö×Æü×™ü ¯Ö×œÍü×»Ö…
1. £Úê Ç™ñß‹Þ”ß ‹ßá˜»»Þ
´ÖãÑ ¯Ö×¡ÖúÖ×™ü ×úÖê…
2. áª Þ' Çßˆ»»Þ
ÃÖê “ÖÖ' ×¯Ö‹…
3. áª£Þá ¢Þ™ ŒÞÞØß»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ³ÖÖŸÖ ÖÖ†ÖÛ−ŸÖ…
4. ¥£Þ ‹á¬‘‹Ú ¤Þˆ»»Þ
¸ü´ÖÖ ú»Öê•Öúãú •ÖÖ‹…
5. «¥ß á¥–ÍßŠ ¨Úá˜»»Þ
{ÉÉ`ö 3 47
Æü×¸ü ¸êü×›ü†Öê ¿ÖãÖê…

VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸êü úß×•Ö‹ …
(áÇ”, Ÿß»ª‹Ú, Œ¥ÞÇ, Þ', ‹Þ¬ß¥Þ™ß¥Ú, ÇÚ¥àá¥, ›¥‹Þ¥, Þªßá¬, ÚÇìÚÇì,
Š‰Ç©œ)
(¯Öê™ü, †×±úÃÖãú, Ö¸üÖ¯Ö, “ÖÖ', úÖ×»Ö¸üÖ×ŸÖ¸üã, ¯Öã¸üß¸êü, ¤ü¸üúÖ¸üü, †Ö×ÃÖ»Öê, Öã¯ÖË“Öã¯ÖüË, †ÖîÂÖ¬Ö…)
1. ÞÇ˜ _______ ÇßØÜ»»Þ
†Ö¯ÖÖ ×¯Ö†ÓŸÖã…
2. ™Úá£ ‹'˜ ¤Þ„»»?
ŸÖã´Öê ú'Ö •ÖÖˆ−Ö ?
3. £ßß¥ á›« »Þ
×´Ö×−Ö¸ü ¤êüÆü …
4. ˆá¡ ‹'˜ ‹Þ”Ú×ß»»?
‹²Öê ú'Ö úÖ™ãü×”û ?
5. £ßß‹Ú ______ ‘ó¥»»Þ
×´Ö×−Öãú •¾Ö¸ü…
6. Þ‘ß‹Þ¬ß ™ áª _______ ¥«ÜÞ«ÞêØß»»Þ

†Ö×•ÖúÖ×»Ö ŸÖ ÃÖêü ¸üÆãü−ÖÖÆüÖÑ×ŸÖ…
7. ™Úá£ ‹'˜ ________ ŒÞ»»?
ŸÖã´Öê ú'Ö ÖÖ† ?
8. áª£Þ¼»¥ ÛÞ ¡«ß ______»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü −Öæ†Ö ²Ö×Æü …
9. –Þ‹Ø¥ ¡Þ¡Ú _____»»Þ
›üÖŒŸÖ¸ü ²ÖÖ²Öã …
10. –Þ‹Ø¥ Çñß¤ýÞ‹Ú _____ á›á¬»»Þ
›üÖŒŸÖ¸ü ×¯ÖÏµÖÖãú ¤êü»Öê…

VII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : £ßß‹Ú á›¬»»Þ (ŒÞ‚¡Þ)
×´Ö×−Öãú ¤êü»Ö Þ (ÖÖ‡²ÖÖ)
£ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ?
×´Ö×−Öãú ú'Ö ÖÖ‡²ÖÖãú ¤üêü»Ö ?
1. £á™ á›¬ Þ (‹¥ß¡Þ)»» 2. Þ£‹Ú ‹«ß¬ Þ
(Þ˜ß¡Þ)»
´ÖŸÖê ¤êü»Ö Þ (ú×¸ü²ÖÖ) †Ö´Öãú ú×Æü»Ö Þ (†Ö×Ö²ÖÖ)
3. ™Úá£ á¬ Þ (Ç—Íß¡Þ) 4. áª á›¬Þ Þ (ŒÞ‚¡Þ)
ŸÖã´Öê −Öê»Ö Þ (¯Ö×œÍü²ÖÖ) ÃÖê ¤êü»ÖÖ Þ (ÖÖ‡²ÖÖ)
5. áª£Þá á¬ Þ (á›Œß¡Þ)
ÃÖê´ÖÖ−Öê Ö»Öê Þ (¤üêü×Ö²ÖÖ)
VIII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÆüÓ¤üß ¿Ö²¤üÖêÓ êú †Öê×›Íü†Ö ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸ê úß×•Ö‹…
1. ™Úá£ ÇÞ˜ß Çß»»Þ („¡Þ¬Þ)
ŸÖã´Öê ¯ÖÖ×Ö ×¯Ö† (ˆ²ÖÖ»ÖÖ)
2. ‹£¦Þ ¤Þ„×ß»»Þ («ªÇÞ™Þ¬)
ú´ÖôûÖ •ÖÖˆ×”û… (ÆüÃ¯ÖŸÖÖ»Ö)
3. áª ™ ÞªÚÞ«ÞØß»»Þ (Þ‘‹¬)
ÃÖê ŸÖ †ÖÃÖã−ÖÖÆüÛ−ŸÖ… (†Ö•Öú»Ö)
4. ¡Þ«Þ¥ ŒÞ Þ«ßê»»Þ (à‘ì)
²ÖÖÆüÖ¸ü ÖÖ† −ÖÖØÆü… (“Öß•ÖË)
5. £Þ'¼» _____ ¨Ú˜»»Þ (¡Þ™ì)
´ÖÖÓú ¿ÖãÖ… (²ÖÖŸÖË)
IX. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ÃÖÖ£Ö '‹'˜' (ú'Ö) •ÖÖê›Íü ú¸ü ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. Þ‘ß ™Úá£ Ô¥‹Ú ¤Þ„×»Þ
†Ö×•Ö ŸÖã´Öê ‘Ö¸üãú •ÖÖˆ”û…
{ÉÉ`ö 3 49
2. ‹Þ¬ß £ß•Þ ŒÞ‚¬»»Þ

úÖ×»Ö ×´ÖšüÖ ÖÖ‡»Ö…
3. ¬àÞ¥ á›« Œ¥ÞÇ»»Þ
»Öß−ÖÖ¸ü ¤êüÆü Ö¸üÖ¯Ö…
4. ™Ú£¥ áÞ–Í ‹Þ”Ú×ß»»Þ
ŸÖã´Ö¸ü ÖÖê›Íü úÖ™üãü×”û…
5. Þ‘ß £ÞÌÂ¥ ¡Þ¡Ú Þªßá¬»»Þ
†Ö×•Ö ´ÖÖÂ™ü¸ü ²ÖÖ²Öã †Ö×ÃÖ»Öê…
X. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ †Öê×›Íü†Ö †Öî¸ü ×ÆÓ¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£Öá ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
†Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖŒµÖ ×ÆÓ¤üß ¾ÖÖŒµÖ
™Ú ˆ‚•ß ¡ª»»Þ Æü´Ö •ÖÖ ¸üÆüß Æïü…
ŸÖã ‹‡×šü ²ÖÃÖ…
áª ‹'˜ Þªßá¬ ? ´Öê¸ß ´ÖÖÑ †ÖµÖß…
ÃÖê ú'Ö †Ö×ÃÖ»Öê ?
Þá£ ¤Þ„×Ü»»Þ ×´Ö−Öß úÖê ×úŸÖÖ²Ö ¤üÖê…
†Ö´Öê •ÖÖˆ”ãû…
á£Þ £Þ' Þªßá¬»»Þ ´Öï −ÖÆà •ÖÖ ¸üÆüß ÆæÑü…
´ÖÖê ´ÖÖ' †Ö×ÃÖ»Öê…
£ßß‹Ú ¡«ß”Þ á›¬»»Þ ŸÖæ µÖÆüÖÑ ²Öîšü…
×´Ö×−Öãú ²Ö×Æü™üÖ ¤êü»Ö…
ÞÇ˜ ÞªØÜ»»Þ ŒµÖÖ ¾Öê †Ö‹ ?
†Ö¯ÖÖ †ÖÃÖ−ŸÖã…
£Úê ¤Þ„Þ«ßê»»Þ ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ −ÖÖ´Ö ŒµÖÖ Æîü ?
´ÖãÑ •ÖÖˆ−ÖÖ×ÆÑ…
™Ú£ Þê ‹'˜ ? †Ö¯Ö †Ö‡‹…
ŸÖã´Ö −ÖÖÑ ú'Ö ?

Þ£ ªÕÜ¬¥ ˆ‹ Ô”˜Þ

†Ö´Ö Ãæú»Ö¸ü ‹ú ‘Ö™üÖÖ
Þ£ ªÕÜ¬ ‹”‹á¥ ×ß»»Þ áª‚ ªÕÜ¬á¥ Çñš£¥Ú ›¨£á¨ñ˜à Ç¤íîØ ×ß»»Þ Çñš£
á¨ñ˜àá¥
†Ö´Ö Ããú»Ö ú™üú¸êü †×”û… ÃÖê‡ Ããú»Ö¸êü ¯ÖÏ£Ö´Ö¹ý ¤ü¿Ö´ÖÁÖêÖß ¯Ö•µÖÕŸÖ †×”û… ¯ÖÏ£Ö´Ö ÁÖêÖß¸êü
Þ¦ßª ‘˜, ›óß™à¤ý á¨ñ˜àá¥ •™ß¥ß¨ ‘˜, ™ï™à¤ý á¨ñ˜àá¥ ¡Þ‚¨ ‘˜,™Úší
á¨ñ˜àá¥
“ÖÖ×ôûÃÖ •ÖÖ, ×«üŸÖßµÖ ÁÖêÖß¸êü †šü×ŸÖ×¸ü¿Ö •ÖÖ, ŸÖéŸÖßµÖ ÁÖêÖß¸êü ²ÖÖ‡Ô¿Ö •ÖÖ, “ÖŸÖã£ÖÔ ÁÖêÖß¸êü
á‹Þ–ßˆ ‘˜,Ç°£ á¨ñ˜àá¥ •¥ ‘˜, Ç©Ç©Ö á¨ñ˜àá¥ Çß¨ ‘˜, ªÇØ£ á¨ñ˜àá¥
úÖê×›Íü‹ •ÖÖ, ¯ÖÓ“Ö´Ö ÁÖêÖß¸êü †šü¸ü •ÖÖ, ÂÖÂšü ÁÖêÖß¸êü ¯Ö×“Ö¿Ö •ÖÖ, ÃÖ¯ŸÖ´Ö ÁÖêÖß¸êü
á‹Þ–Íßˆ ‘˜, ÌÂ£ á¨ñ˜àá¥ •¥ ‘˜, ¡£ á¨ñ˜àá¥ ™ß¥ß¨ ‘˜, ›¨£
á¨ñ˜àá¥
úÖê×›Íü‹ •ÖÖ, †Â™ü´Ö ÁÖêÖß¸êü †šü¸ü •ÖÖ, −Ö²Ö´Ö ÁÖÖß¸êü ×ŸÖ×¸ü¿Ö •ÖÖ, ¤ü¿Ö´Ö ÁÖêÖß¸êü
á•‚¨ ‘˜ Çß¬Þ Ç—ÍØß»»Þ Þ£ ªÕÜ¬¥ ÇñœÞ ¨ß¤©‹¼» Þê ¥á£¨ ›Þª»»Þ ™Þ¼»
ªÐÂà £œî
†šêü‡¿Ö •ÖÖ ×¯Ö»ÖÖ ¯ÖœÍüÛ−ŸÖ… †Ö´Ö Ããú»Ö¸ü ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ×¿ÖÖÓúú −ÖÖÑ ¸ü´Öê¿Ö ¤üÖÃÖ… ŸÖÖÓú Ã¡Öß ´Ö¬µÖ
Þ£ ªÕÜ¬¥ ¨ß¤©¤ýß™ñà»»Þ ™Þ¼» Þê „£ç¦Þ»»Þ ™Þ¼» ’ß Þê ’Úß»»Þ ªßˆ Þ£ ªÕÜ¬á¥
™ï™à¤ý
†Ö´Ö Ããú»Ö¸ü ×¿ÖÖ×µÖ¡Öß… ŸÖÖÓú −ÖÖÑ ˆÙ´ÖôûÖ… ŸÖÖÓú ×—Ö† −ÖÖÑ —Öã×−Ö… ×ÃÖ‹ †Ö´Ö Ããú»Ö¸êü ŸÖéŸÖßµÖ
á¨ñ˜àá¥ Çá—Í»»Þ áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ ª¡Ú Çß¬Þ£Þá ¡Þ«Þá¥ áŒ¦ß¡Þ‹Ú ¤ÞÞØß»»Þ
›ßá
ÁÖêÖß¸êü ¯ÖœÍêü… Öêôû”ûã ×™ü ÃÖ´ÖµÖ¸êü ÃÖ²Öã ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ²ÖÖÆüÖ¸êü Öê×ôû²ÖÖãú •ÖÖ†ÖÛ−ŸÖ… ×¤ü−Öê
’Úß áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ áŒ¦ Ç–ÍßÞá¥ Ç–Íß¬Þ»»Þ ™Þ'¥ áÞ– Œ˜ØßÞ á«Þ‚ ¥‹Ø
—Öã×−Ö Öêôû”ûã ×™ü ÃÖ´ÖµÖ¸êü Öêôû ¯Ö×›üÍü†ÖÖ¸êü ¯Ö×›ÍüÖ»ÖÖ… ŸÖÖ¸ü ÖÖê›Íü ÖÓ×›ü†Ö ÆüÖê‡ ¸üŒŸÖ
¡Þ«Þ¥ß¬Þ»»Þ ™Þ'¥ £Þ' ¡«Ü™ ¡îªØ á«Þ‚ –Þ‹Ø¥ŒÞÞ‹Ú á‚á¬»»Þ áª•Þá¥
ªí£Þá
²ÖÖÆüÖ×¸ü»ÖÖ… ŸÖÖ¸ü ´ÖÖ' ²ÖÆãüŸÖ ²µÖÃŸÖ ÆüÖê‡ ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖãú −Öê‡Ö»Öê… ÃÖêšüÖ¸êü −ÖÃÖÔ´ÖÖ−Öê
’Úß¥ Œ˜ØßÞ‹Ú ªŸ»Þ‹¥ß Š‰Ç©œ ¬Þ‚á¬ ÇÚ˜ß –Þ‹Ø¥¼» ‹«ß¡Þ ÚªÞá¥ ”ß”Þªì
—Öã×−Ö¸ü ÖÓ×›ü†Öãú ÃÖ±úÖú×¸ü †ÖîêÂÖ¬Ö »ÖÖÖ‡»Öê ¯Öã×Ö ›üÖŒŸÖ¸Óüú ú×Æü²ÖÖ †−ÖãÃÖÖ¸êü ×™ü™üÖ−ÖÃÖË
‚äá‘‹ªì á›á¬»»Þ –Þ‹Ø¥ Ç¥Þ£¨í ‹á¬, £îÞ–ÍÞ£ ! ÞÇ˜ ›ß‹Ú 3 š¥ ‹¥ß
{ÉÉ`ö 3 51
Š‰Ç©œ
‡Ó•ÖêŒÃÖ−Ö ¤êü»Öê… ›üÖŒŸÖ¸ü ¯Ö¸üÖ´Ö¿ÖÔ ú»Öê, ´µÖÖ›ÍüÖü´Ö ! †Ö¯ÖÖ ×¤ü−Öãú ×ŸÖ×−Ö£Ö¸üú×¸ü †ÖîÂÖ¬Ö
•ß‹ì ª£¤ýá¥ á›á¡ Š ™Þ ªÞ¾»á¥ ªÞÚ›ÞÞ Š ªß’ÞÇÞ˜ß Çß‚¡Þ‹Ú á›á¡»» …
×šüú ÃÖ´ÖµÖ¸êü ¤êü²Öê †Öê ŸÖÖ ÃÖÖÓÖ¸êü ÃÖÖÖã¤üÖ−ÖÖ †Öê ×ÃÖ—ÖÖ¯ÖÖÖß ×¯Ö‡²ÖÖãú ¤êü²Öêú…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ªÞ£÷Þá¥ ÃÖÖ´−ÖÖ¸êü ÃÖÖ´Ö−Öê
–Þ‹Ø¥ŒÞÞ ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ ›üÖòŒ™ü¸üÖÖ−ÖÖ,
†Ã¯ÖŸÖÖ»Ö
á‘á‘¡ÞÇÞ •Öê•Öê²ÖÖ¯ÖÖ ¤üÖ¤üÖ•Öß
áªÇ”‹Ú ÃÖê¯Ö™üãú ˆÃÖ ŸÖ¸ü±Ìú
¡Ú—Íà ²ÖãœÍüß ²ÖæœüÍß
áª•ß ÃÖê×šü ¾ÖÆüÖÑ
ˆ Þ–Í‹Ú ‹ †Ö›Íüãú ‡ÃÖ ŸÖ¸ü±ú
›ÚÔí”˜Þ ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ
ˆá¡ ‹²Öê †²Ö
ªí£Þá −ÖÃÖÔ´ÖÖ−Öê −ÖÃÖí
á¥Þà ¸üÖêÖß ¸üÖêÖß
¡”ß‹Þ ²Ö×™üúÖ ÖÖê»Öß
áÞ–Í ÖÖê›üÍ ™üÖÑÖ
«Þ™ ÆüÖŸÖ ÆüÖ£Ö
Ç”ß ¯Ö×™ü ¯Ö¼üß
¡Þ´ßá¬ ²ÖÖÛ−¬Ö»Öê ²ÖÖÓ¬Ö ×¤üµÖÖ
áªÇÞáŒ ÃÖê¯ÖÖÖê ˆÃÖŸÖ¸ü±Ìú
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë úêú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. ™£ ªÕÜ¬¥ ÇñœÞ ¨ß¤©‹¼» Þ£ ‹'˜ ?
ŸÖ´Ö Ããú»Ö¸ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ×¿ÖÖÓúú −ÖÖ´Ö ú’Ö?
2. ªÕÜ¬á¥ á‹á™ á¨ñ˜à Ç¤íîØ ×ß ?
Ããú»Ö¸êü êúŸÖê ÁÖêÖß ¯Ö•µÖÕŸÖ †×”û ?
3. áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ Çß¬Þ£Þá ‹'˜ ‹¥Øß ?
Öêôû”ãû×™üü ÃÖ´ÖµÖ¸êü ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ú’Ö ú¸üÓÛŸÖ ?
4. ’Úß ‹ßˆ ?
—Öã×−Ö ×ú‹ ?
5. ›ßá áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ ’Úß¥ ‹'˜ á«¬Þ ?
ü×¤ü−Öê Öôû”ãû×™üü ÃÖ´ÖµÖ¸êü —Öã×−Ö¸ü ú'Ö Æêü»ÖÖ?
6. Çñšá£ ªí£Þá ’Úß¥ ‹'˜ ‹á¬ ?
¯ÖÏ£Ö´Öê −ÖÃÖÔ´ÖÖ−Öê —Öã×−Ö¸ü ú'Ö ú»Öê ?
7. –Þ‹Ø¥¼» ‹«ß¡Þ ÚªÞá¥ ªí£Þá ÇÚ˜ß ‹'˜ ‹á¬ ?
›üÖŒŸÖ¸Óüú ú×Æü²ÖÖ †−ÖãÃÖÖ¸êü −ÖÃÖÔ´ÖÖ−Öê ¯Öã×Ö ú’Ö ú»Öê ?
II. ‘ú’ †Öî¸ü ‘Ö’ ÖÓ›ü ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ †Öê×›Íü†Ö †Öî¸ü ×ÆüÓ¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
ú Ö
ˆ‚ ‹‡ ˆÃÖ ŸÖ¸ü±Ìú
ˆ•ß ‹×šü †²Ö
áªÇ”‹Ú ÃÖê¯Ö™üãú †¸êü
áª‚ ÃÖê‡ ‡ŸÖ−ÖÖ
ˆá™ ‹ŸÖê µÖÆü
á«‚ Æêü‡ µÖÆüÖÑ
ˆá¡ ‹²Öê ¾ÖÆü
{ÉÉ`ö 3 53
III. ×ÆüÓ¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…

Þ£ á‘á‘¡ÞÇÞ¼»¥ ‹Þ¬ß ›ÚÔí”˜Þ á«¬Þ»»Þ ™Þ¼»¥ áÞ–Í ‹Þ”Ú×ß»»Þ ¢Þî¡¨™ã Þ£
Ô¥
†Ö´Ö •Öê•Öê²ÖÖ¯ÖÖÓú¸ü úÖ×»Ö ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ Æêü»ÖÖ… ŸÖÖÓú¸ü ÖÖê›Íü úÖ™ãü×”û… ³ÖÖµÖ¾Ö¿ÖŸÖ„ †Ö´Ö ‘Ö¸ü
ªÞ£÷Þá¥ «ßê áÞ”ßˆ ¡–Í –Þ‹Ø¥ŒÞÞ šß¬Þ»»Þ Þá£ ™Þ¼Ú» áª‚ –Þ‹Ø¥ŒÞÞ‹Ú
á‚¬Ú»»Þ
ÃÖÖ´−ÖÖ¸êü ØÆü ÖÖê×™ü‹ ²Ö›Íü ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ ×£Ö»ÖÖ… †Ö´Öê ŸÖÖÓãú ÃÖê‡ ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖãú −Öê‡Ö»Öã…
–Þ‹Ø¥ ™Þ¼»¥ áÞ–Í Ç¥à¤©Þ ‹á¬»»Þ ™ÞÇá¥ ªí£Þá Ç”ß ¡Þ´ßá¬»»Þ Ôá¥
ŒÞ‚¡Þ
›üÖŒŸÖ¸ü ŸÖÖÓú¸ü ÖÖê›Íü ¯Ö¸üßÖÖ ú»Öê… ŸÖÖ¯Ö¸êü −ÖÃÖÔ´ÖÖ−Öê ¯Ö×™ü ²ÖÖÓÛ¬Ö»Öê… ‘Ö¸êü ÖÖ‡²ÖÖ
ÇÞ‚ê –Þ‹Ø¥ Š‰Ç©œ á›á¬»»Þ Þ£ á‘á‘¡ÞÇÞ ‹ß×ß ª£¤ý œ¥ß –Þ‹Ø¥ŒÞÞá¥
¡ß¨ñÞ£
¯ÖÖ‡Ñ ›üÖŒŸÖ¸ü †ÖîÂÖ¬Ö ¤êü»Öê… †Ö´Ö •Öê•Öê²ÖÖ¯ÖÖ ×ú×”û ÃÖ´ÖµÖ ¬Ö×¸ü ›üÖŒŸÖ¸üÖÖ−ÖÖ¸êü ×¾ÖÁÖÖ´Ö
áá¬»»Þ ÔÆÂÞˆ Çá¥ Þá£ ™Þä‹Ú œ¥ß Ô¥‹Ú áŸ»¥ßÞªß¬Ú»»Þ
−Öê»Öê… ‘ÖÓ™üÖ‹ ¯Ö¸êü †Ö´Öê ŸÖÖÓãú ¬Ö×¸ü ‘Ö¸üãú ±êú×¸ü †Ö×ÃÖ»Öã…
´Öê¸üß ÃÖÆêü»Öß úß ŸÖ²ÖßµÖŸÖ Ö¸üÖ²Ö Æãü‡Ô… ²ÖãÖÖ¸ü Æãü†Ö… ¯ÖÖÃÖ ´Öë úÖê‡Ô ›üÖòŒ™ü¸ü −ÖÆà £Öê… ‡ÃÖ×»Ö‹ Æü´Ö
²ÖÖ•ÖÌÖ¸ Ö‹… ¾ÖÆüÖÑ ‹ú ²Ö›Íêü ›üÖòŒ™ü¸ü £Öê…ü ¾Öê ´Öê¸êü ×¯ÖŸÖÖ•Öß êú ×´Ö¡Ö £Öê… ¾Öê ´Öê¸êü ×»Ö‹ ×¯ÖŸÖÖ êú ÃÖ´ÖÖ−Ö
£Öê… Æü´Ö ¤üÖê−ÖÖë ˆ−Öêú ¯ÖÖÃÖ Ö‡Õ… ˆ−ÆüÖêÓ−Öê ´Öê¸üß ÃÖÆêü»Öß úß •ÖÖÑ“Ö úß… ˆÃÖúÖê ãú”û ¤ü¾ÖÖ ¤üßü… †Öî¸ü
‹ú ¤ü¾ÖÖ Æü´Ö ¤æüúÖ−Ö ÃÖê »Öà… Æü´Ö ÆüÖòÃ™ü»Ö »ÖÖîü™ü †Ö‹… ´Öê¸üß ÃÖÆêü»Öß −Öê ×ÃÖ±Ôú ¤æü¬Ö †Öî¸ü ±ú»Ö ÖÖ‹…
ˆÃÖ−Öê “ÖÖ¾Ö»Ö ¸üÖê™üß ÖÖ−ÖÖ ú´Ö ú¸ü ×¤üµÖÖ… ¤üÖê ×¤ü−Ö êú ²ÖÖü¤ü ¾ÖÆü šüßú Æüãü‡Ô… †²Ö ¾ÖÆü ²ÖÆãüŸÖ Öã¿Ö Æîü…
V. †¯Ö−Öê ÖÖÑ¾Ö êú ×úÃÖß †Ã¯ÖŸÖÖ»Ö êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
(1) 1. áª™ ªÞÚ ”ßá‹ Çß‚¬Þ»»Þ ˆÃÖ−Öê ŸÖÖê •ÖÌ¸üÖ ÃÖÖ ÃÖÖ²Öæ¤üÖ−ÖÖ ×¯ÖµÖÖ…
ÃÖêŸÖ ÃÖÖÖã ×™üêú ×¯Ö‡»ÖÖ…
2. ™Ú ™ á£Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ ŸÖã´Ö−Öê ŸÖÖê ´Öê¸üß ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà ÃÖã−Öß…
ŸÖã ŸÖ ´ÖÖê ú£ÖÖ ¿Öã×Ö»Öã×−Ö…
3. ™Ú ‹Þ«ßê‹ß ŒÞ‚¬Ú»»? ŸÖæ−Öê ŒµÖÖë ÖÖµÖÖ ?

ŸÖã úÖ×ÆüÑ×ú ÖÖ‡»Öã ?
4. ‹Þ¬ß ¥Þ™ß¥Ú ‘ó¥ šß¬Þ»»Þ ú»Ö ¸üÖŸÖ ÃÖê ²ÖãÖÌÖ¸ü £ÖÖ…
(2) 1. £ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ? ×´Ö−Öß úÖê ŒµÖÖ ÖÖ−Öê úÖê ×¤üµÖÖ ?
×´Ö×−Öãú ú'Ö ÖÖ‡²ÖÖãú ¤êü»Ö ?
2. ªß’ÞÇÞ˜ß Çß‚¡Þ‹Ú ‹»«ßá¬»»Þ ˆ²ÖÖ»ÖÖ ¯ÖÖ−Öß ¯Öß−Öê úÖê ²ÖÖê»Öê…
×ÃÖ—ÖÖ¯ÖÖ×Ö ×¯Ö‡²ÖÖãú ú×Æü»Öê…
ˆ¯ÖµÖÔãŒŸÖ (1) ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ³ÖæŸÖúÖ»Ö ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ³ÖæŸÖúÖ»Ö úß
×ÎúµÖÖ êú ¯ÖÏµÖÖêÖ ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '-‚¬' (-‡»Ö), '-‚¬ß' (-‡×»Ö), '-¬ß' (-×»Ö), '-¬Þ'
(-»ÖÖ), '-‚¬Þ' (-‡»ÖÖ), '-á¬' (-»Öê), '-‚á¬' (-‡»Öê) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íêü •ÖÖŸÖê Æïü… ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú
†−ÖãÃÖÖ¸ü ×ÎúµÖÖ úÖ ºþ¯Ö ²Ö¤ü»Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü…
‹ú¾Ö“Ö−Ö ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö
ˆ¢Ö´Ö¯Öã¹ýÂÖ £Úê ŒÞ‚¬ß»»Þ ´Öï−Öê ÖÖµÖÖ… Þá£ ŒÞ‚¬Ú»»Þ Æü´Ö−Öê ÖÖµÖÖ…
´ÖãÑ ÖÖ‡×»Ö… †Ö´Öê ÖÖ‡»Öã…
Þá££Þá ŒÞ‚¬Ú»»Þ Æü´Ö−Öê ÖÖµÖÖ…
†Ö´Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡»Öã…
´Ö¬µÖ´Ö¯Öã¹ýÂÖ ™Ú ŒÞ‚¬Ú»»Þ ŸÖæ−Öê ÖÖµÖÖ… ™Úá££Þá ŒÞ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö(»ÖÖêÖÖêÓ) −Öê
ÖÖ‹…
ŸÖã ÖÖ‡»Öã… ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡»Ö…
™Úá£ ŒÞ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö−Öê ÖÖµÖÖ… ™Úá£ý£Þá ŒÞ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö(»ÖÖêÖÖêÓ) −Öê

ÖÖ‹…
ŸÖã´Öê ÖÖ‡»Ö… ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡»Ö…
ÞÇ˜ ŒÞ‚á¬»»Þ †Ö¯Ö ÖÖ‹ ÞÇ˜£Þá ŒÞ‚á¬»»Þ †Ö¯Ö (»ÖÖêÖÖêÓ)
ÖÖ‹…
†Ö¯ÖÖ ÖÖ‡»Öê… †Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ÖÖ‡»Öê…
†−µÖ¯Öã¹ýÂÖ áª ŒÞ‚¬Þ»»Þ ˆÃÖ−Öê ÖÖµÖÖ… áª£Þá ŒÞ‚á¬»»Þ ˆ−ÆüÖë−Öê ÖÖµÖÖ…
ÃÖê ÖÖ‡»ÖÖ… ÃÖê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡»Öê…
{ÉÉ`ö 3 55
(1.2) †Öî¸ü (1.3) ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ³ÖæŸÖúÖ»Ö êú ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú †Öî¸ü ¯ÖÏ¿−ÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö ×¤ü‹ Ö‹ Æüïü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë 'ß' (×−Ö) †Öî¸ü 'Þ«ßê' (−ÖÖ×ÆÑ) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ −ÖÆà ÃÖã−ÖÖ…
¿Öã×Ö»Öã×−Ö…
¨Ú˜ß¬ÚÞ«ßê −ÖÆüà ÃÖã−ÖÖ…
¿Öã×Ö»Öã−ÖÖ×ÆÑ…
¯ÖÏ¿−ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë '‹'˜' (ú'Ö), '‹Þ«ßê‹ß' (úÖ×ÆÑ×ú) ŸÖ£ÖÖ
'‹ß' (×ú) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü…
(1.4) êú ¾ÖÖŒµÖ ´Öë '×ß' (†×”û) ´Öë Æîü /úÖ, úß, êú Æüîü ×ÎúµÖÖ êú ³ÖæŸÖúÖ»Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ³Öß Æãü†Ö Æîü…
•ÖîÃÖê :- ×ß Æîü šß¬Þ £ÖÖ
†×”û ×£Ö»ÖÖ
(2.1) ŸÖ£ÖÖ (2.2) ¾ÖÖŒµÖÖë (2) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú 'ŒÞ‚¡Þ‹Ú' (ÖÖ‡²ÖÖãú), 'ÖÖ−Öê úÖê' 'Çß‚¡Þ‹Ú'
(×¯Ö‡²ÖÖãú) '¯Öß−Öê úÖê' ×ÎúµÖÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… µÖê ×ÆÓ¤üß ´Öë ‘ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹’, ‘¯Öß−Öê êú ×»Ö‹’
êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… µÖê ×ÎúµÖÖ ºþ¯Ö ×ÎúµÖÖ êú úŸÖÖÔ êú ˆ§êü¿µÖ úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖŸÖê Æïü…
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ ´Öë '-‚¡Þ' (-‡²ÖÖ) »ÖÖÖú¸ü ×ÎúµÖÖ£ÖÔú ÃÖÓ–ÖÖ ²Ö−ÖŸÖß Æîü…
‹êÃÖß ÃÖÓ–ÖÖ†Öëêú ÃÖÖ£Ö '-‹Ú' (-ãú) ¯ÖÏŸµÖµÖ »ÖÖÖú¸ü ×ÎúµÖÖ úÖ ˆ§êü¿µÖ ×¤üÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ºþ¯Ö ²Ö−ÖŸÖê Æïü,
•ÖîÃÖê: (-ÖÖ + -‡²ÖÖ + -ãú) = 'ŒÞ‚¡Þ‹Ú' (ÖÖ‡²ÖÖãú)… ×ÆüÓ¤üß ´Öë ‹êÃÖê ºþ¯Ö ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´Öæ»Ö
×ÎúµÖÖ ´Öë '†Ö−ÖÖ + êú ×»Ö‹' »ÖÖÖŸÖê Æüïü… •ÖîÃÖê: †Ö−ÖÖ + úêú ×»Ö‹ = †Ö−Öê êú ×»Ö‹…
II. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ´Ö−ÖãÂµÖ êú †ÓÖ¾ÖÖ“Öß ¿Ö²¤ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ Æïü…
¨¥à¥ ¿Ö¸üß¸ü ¿Ö¸üß¸ü / ¤êüÆü
á›« ¤êüÆü ¤êüÆü / ¿Ö¸üß¸ü
£Ú˜Ø ´ÖãÓ›Íü ×ÃÖ¸ü
áÞ–Í ÖÖê›Íü ™üÖÑÖ
«Þ™ ÆüÖŸÖ ÆüÖ£Ö
áÇ” ¯Öê™ü ¯Öê™ü
‘ß¢ ×•Ö³Ö •Öß³Ö
›ÞØ ¤üÖÓŸÖ ¤üÖÑŸÖ
Š• †Öêšü †ÖêÓšü
ÞŒß †Ö×Ö †ÖÑÖ

‹Þ úÖ−Ö úÖ−Ö
Þ‹ −ÖÖú −ÖÖú
ÆÂÞ †Ó™üÖ ú´Ö¸ü
Þ¾Ú»•ß †ÖÑÖãšüß ˆÑÖ»Öß
Þ˜ÖÜ †ÖÑšãü ‘Öã™ü−ÖÖ
‹ÇÞ¦ ú¯ÖÖôû ´ÖÖ£ÖÖ
Þ¬ ÖÖ»Ö ÖÖ»Ö
×Þ™ß ”ûÖ×ŸÖ ”ûÖŸÖß / ÃÖß−ÖÖ
‘äÔ •ÖÓ‘Ö •ÖÖÑ‘Ö
Œ −ÖÖ −ÖÖÖæ−Ö
Þ‹ÇÚ–ÍÞ −ÖÖú¯Öã›ÍüÖ −Ö£Ö−ÖÖ
ÇÞ”ß ¯ÖÖ×™ü ´ÖãÑÆü
ÇÞ› ¯ÖÖ¤ü ¯Öî¸ü
ÇÞ•ø
4
¯ÖÖšü
Š–Íß¨à Þ á›Œß¡Þ
†Öê×›üÍ¿Öß −ÖÖ“Ö ¤êü×Ö²ÖÖ †Öê×›üÍ¿Öß −ÖéŸµÖ ¤êüÖëÖê
ªÐÂà : ¨Ú˜ ! ‹Þ¬ß ªÛÞ ¯ÖŸ−Öß : ÃÖã−ÖÖê ! ú»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö¾Ö−Ö ´Öë ‘ãú´ÖÖ¸ü-
¢¡á¥ '‹Ú£Þ¥ „ªþ¡' ˆŸÃÖ¾Ö’ ÆüÖêÖÖ …
á«¡»»Þ
Ã¡Öß : ¿ÖãÖ! úÖ×»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö²Ö−Ö¸êü
'ãú´ÖÖ¸ü ˆŸÃÖ¾Ö' Æêü²Ö… {ÉÊiÉ : ºÉSÉ ! CªÉÉ Eò±É 'EÖò¨ÉÉ®ú {ÉÚÌhÉ¨ÉÉ' ½èþ
ªóÞ£à : ªá™! ‹Þ¬ß ‹'˜ '‹Ú£Þ¥ ?
ÇÛ˜Ùç£Þ' ?
Ã¾ÖÖ´Öß : ÃÖŸÖê ! úÖ×»Ö ú'Ö 'ãú´ÖÖ¸ü
¯ÖæÙÖ´ÖÖ'?
{ÉixÉÒ : CªÉÉ ÊiÉÊlÉ ¦ÉÒ ¦ÉÚ±É MÉB ? +ÉìÊ¡òºÉ ºÉä
ªÐÂà : ‹'˜ ™ßšß ¡ß ¢Ú¬ß¬»»»? ¶ÉÒQÉ +É+ÉäMÉä * ¶ÉÉ¨É EòÉä ºÉÚSÉxÉÉ-
Ÿß»ª¥Ú ¨àÔñ Þªß¡»»Þ ¦É´ÉxÉ VÉÉBÄMÉä* ¨ÉÖZÉä +ÉäÊc÷Ã¶ÉÒ xÉÞiªÉ
ªäœîÞá¡á¦ 'ªÛÞ ¢¡' näùJÉxÉÉ ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ ±ÉMÉiÉÉ ½èþ * ´É½þÉÄ
¤ß¡Þ»»Þ £á™ Š–Íß¨à Þ +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ ½þÉäMÉÉ*
á›Œß¡Þ‹Ú ¢Þ¥ß ¢¬¬Þá»»Þ
áª•ß Š–Íß¨à Þ á«¡»»Þ
Ã¡Öß : ú'Ö ×ŸÖ×£Ö ×²Ö ³Öã×»ÖÖ»Ö?
†×±úÃÖ¹ý ¿Öß‘ÖÐ †Ö×ÃÖ²Ö…
ÃÖÓ¬µÖÖ²Öêôûê ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö²Ö−Ö ×•Ö²ÖÖ…
´ÖŸÖê †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ¤üêü×Ö²ÖÖãú
{ÉÉ`ö 4 57
³ÖÖ×¸ü ³Ö»Ö»ÖÖÖê… ÃÖê×šü †Öê×›Íü¿Öß

−ÖÖ“Ö Æêü²Ö…
ªóÞ£à : £Úê ¤ß¡ß, ™Úá£ ™ ¤ß¡,
Çß¬Þ£Þá ‹'˜ ¤ßá¡? {ÉÊiÉ : ¨Éé VÉÉ>ÄðMÉÉ, iÉÖ¨É VÉÉ+ÉäMÉÒ, CªÉÉ ¤ÉSSÉä
¦ÉÒ VÉÉBÄMÉä ?
Ã¾ÖÖ´Öß : ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö, ŸÖã´Öê ŸÖ ×•Ö²Ö;
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ú'Ö ×•Ö²Öê ?
ªÐÂà : «ê, Þá£ ª£áªØ
{ÉixÉÒ : ½þÉÄ, ½þ¨É ºÉ¤É VÉÉBÄMÉä* nùÒ{ÉÉ +Éè®ú
¤ß¡Þ»»Þ ›àÇÞ, ¬ßÇÞ ™ Š– Ê±É{ÉÉ iÉÉä +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ ºÉÒJÉ ®ú½þÒ
Íß¨à Þ ¨ßŒÚ×Øß»»Þ áª£Þá ½éþ* ´Éä (±ÉÉäMÉ) •ÖÖ‹ÑÖà… Ë{ÉEòÒ PÉ®ú ¨Éå
¤ßá¡»»Þ Çß¼ß» Ôá¥ ®ú½äþMÉÒ* ´É½þ xÉ½þÓ VÉÉBMÉÒ*
¥«ß¡»»Þ áª ¤ß¡ß»»Þ
Ã¡Öß : ÆÑü, †Ö´Öê ÃÖ´ÖÃŸÖê ×•Ö²ÖÖ… ¤üß¯ÖÖ,
×»Ö¯ÖÖ ŸÖ †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö
×¿ÖÖã”ûÛ−ŸÖ… ÃÖê´ÖÖ−Öê ×•Ö²Öê… Ø¯Ö×ú
‘Ö¸êü ¸ü×Æü²Ö… ÃÖê ×•Ö²Ö×−Ö…
Ë{ÉEòÒ : Ê{ÉiÉÉVÉÒ, ¨Éé VÉÉ>ÄðMÉÒ*
Çß¼ß» : ¡ÞÇÞ, £Úê ¤ß¡ß»»Þ
Ø¯Ö×ú : ²ÖÖ¯ÖÖ ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö…
Ê±É{ÉÉ : iÉÚ iÉÉä EÖòUô xÉ½þÓ ºÉ¨ÉZÉäMÉÒ* CªÉÉå
¬ßÇÞ : ™Ú' ™ ‹ß×ß ¡Ú’ß¡Úß»»Þ ‹Þ«ßê‹ß VÉÉBMÉÒ?
¤ß¡Ú ?
×»Ö¯ÖÖ : ŸÖã’ŸÖ ×ú×”û ²Öã×—Ö²Öã×−Ö úÖ×ÆÑ×ú
×•Ö²Öã ? Ë{ÉEòÒ : ´É½þÉÄ CªÉÉ-CªÉÉ ½þÉäMÉÉ ? nùÒnùÒ,
Çß¼ß» : ‹'˜ ª¡Ú áª•ß á«¡‹ß ? ªÉ½þ +ÉäÊc÷÷ºÉÒ xÉÞiªÉ CªÉÉ ½þèþ ?
‚ˆ Š–Íß¨Þ Þ ‹'˜ ‹ß
ÇÞ ?
Ø¯Ö×ú : ú'Ö ÃÖ²Öã ÃÖê×šü Æêü²Ö×ú ? ‡‹
Ê±É{ÉÉ : +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ +Éäc÷Ò¶ÉÉ EòÉ BEò
†Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ú’Ö ×ú †¯ÖÖ ? |ÉÊºÉrù xÉÞiªÉ ½è* iÉÚ VÉÉBÊMÉ iÉÉä
¬ßÇÞ : Š–Íß¨à Þ Š–Íß¨Þ¥ áÞá” näùJÉäMÉÒ* ´É½þÉÄ xÉÉSÉxÉä´ÉÉ±Éä (xÉiÉÇEò-
Çñªß·© Þ»»Þ ™Ú á¬ xÉiÉÇÊEòªÉÉÄ) +ÉäÊc¶ÉÒ xÉÉSÉ xÉÉSÉåMÉä*
á›Œß¡Ú»»Þ áª•Þá¥ Þß¡Þ
Çß¬Þˆ (±í‹-±í‹à) Š–Íß¨à

Þ Þßá¡»»Þ
×»Ö¯ÖÖ : †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ÖÖê™êü
¯ÖÏ×ÃÖ¨ü −ÖÖ“Ö… ŸÖã Ö»Öê ¤êü×Ö²Öã…
ÃÖêšüÖ¸êü −ÖÖ×“Ö²ÖÖ ×¯Ö»ÖÖ‹ (−ÖŸÖÔú- Ë{ÉEòÒ : ´Éä ±ÉÉäMÉ CªÉÉ-CªÉÉ {É½þxÉåMÉä ?
−ÖŸÖÔúß) †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö −ÖÖ×“Ö²Öê…
Çß¼ß» : áª£Þá ‹'˜ ‹'˜ ª¡Ú
Çß´ßá¡»»? Ê±É{ÉÉ : ´Éä +ÉäÊc÷¶ÉÒ ºÉÉc÷Ò {É½þxÉåMÉä* ±Éc÷EòÒªÉÉÄ
Ø¯Ö×ú : ÃÖê´ÖÖ−Öê ú'Ö ú'Ö ÃÖ²Öã ×¯ÖÓ×¬Ö²Öê… ¨ÉÉlÉä {É®ú ¡Úò±ÉÉå EòÒ ]õÉÊ½þ+É ±ÉMÉÉBÄMÉÒ*
iÉÉ®úEòºÉÒ “ÖæÊc÷ªÉÉÄ, ½þÉ®ú iÉlÉÉ
¬ßÇÞ : áª£Þá Š–Íß¨à ¨Þ—Íà ¨ÉÉlÉÉ¨ÉÊhÉ {É½þxÉåMÉä* Eò¨É®ú {É®ú SÉÉÄnùþÒ
Çß´ßá¡»»Þ ’ß£Þá £Ú˜Øá¥ EòÒ Eò¨É®ú {É]Âõ]õÒ ¤ÉÉÄvÉåMÉä +Éè®ú {Éè®úÉå ¨Éå
ŸÚ»¬¥ ”Þ«ßÞ áŒÞªßá¡»»Þ PÉÖÄPÉ¯û ¦ÉÒ ¤ÉÉÄvÉäÆMÉä* »Ö›Íüêú »ÖÖêÖ
™Þ¥‹ªà Ú–Íß, «Þ¥, ™šÞ †Öê×›Íü¿Öß ÃÖÖœÍüß úÖê úÖ“”ûÖ ú¸üêú ¬ÖÖê×ŸÖ
£šÞ£˜ß Çß´ßá¡»»Þ ÆÂÞá¥ úß ŸÖ¸üÆü ¯ÖÆü−ÖêÖë… ãúŸÖÖÔ −ÖÆüà ¯ÖêÆü−ÖêÖë…
Ö»Öê ´Öë ÆüÖ¸ü ¯ÖÆü−ÖëÖê… ú´Ö¸ü ´Öë ú´Ö¸ü
¥ÛÇÞ¥ ‹£¥Ç”ß ¡Þ´ßá¡»»Þ ²ÖÓ¬Ö ²ÖÖÑ¬ÖêÖë †Öî¸ü ¯Öî¸üÖë ´Öë ‘ÖÑã‘Öã¹ý úÖê
Þ„ áÞ–Íá¥ ÔÚê¾Ú»¥ £œî ²ÖÖÑ¬ÖëÖê…
¡Þ´ßá¡»»Þ ÇÚ£Þá Š–Íß¨à
¨Þ—Íà‹Ú ‹×Þ£Þ¥ß áœÞ™ßÇ¥ß
Çß´ßá¡ »Þ ‹Ú±íÞ Çß´ßá¡
Þ«ßê»»Þ á¡‹á¥ £Þ¦ß
Çß´ßá¡»»Þ ÆÂÞá¥ ‹£¥ ¡´
¡Þ´ßá¡ Š áÞ–Íá¥ ÔÚ¾Ú»¥
£œî ¡Þ´ßá¡»»Þ
×»Ö¯ÖÖ : ÃÖê´ÖÖ−Öê †Öê×›Íü¿Öß ¿ÖÖœÍüß ×¯ÖÛ−¬Ö²Öê…
×—Ö†´ÖÖ−Öê ´ÖãÓ›ü¸êü ±ãú»Ö¸ü ™üÖ×Æü†Ö
ÖÖê×ÃÖ²Öê… ŸÖÖ¸üú×ÃÖ “Öã×›Íü, ÆüÖ¸ü,
ŸÖ£ÖÖ ´Ö£ÖÖ´Ö×Ö ×¯ÖÛ−¬Ö²Öê… †™üÖ¸êü
ºþ¯ÖÖ¸ü ú´Ö¸ü¯Ö×™ü ²ÖÖÛ−¬Ö²Öê… †Ö=
ÖÖê›Í¸êü ‘ÖãÑÖã¸ü ´Ö¬µÖ ²ÖÖÓ×¬Ö²Öê…
¯Öã†´ÖÖ−Öê †Öê×›Íü¿Öß ¿ÖÖœÍüßãú
ú”ûÖ´ÖÖ×¸ü ¬ÖÖê×ŸÖ¯Ö×¸ü Ø¯Ö×¬Ö²Öê…
{ÉÉ`ö 4 59
ãú¢ÖÖÔ Ø¯Ö×¬Ö²Öê −ÖÖÓ×Æü… ²Öêú¸êü ´ÖÖ×ôûü

Ø¯Ö×¬Ö²Öê… †Ó™üÖ¸êü ú´Ö¸ü ²ÖÓ¬Ö ²ÖÖÓ×¬Ö²Öê Ë{ÉEòÒ : CªÉÉ xÉÞiªÉ Eäò ºÉÉlÉ ¤ÉÉVÉÉ ¤ÉVÉäMÉÉ ?
†Öê ÖÖê›Í¸êü ‘ÖãÓÖã¸ü ´Ö¬µÖ ²ÖÖÓ×¬Ö²Öê… (CªÉÉ) MÉÉxÉä ¦ÉÒ MÉÉBÄMÉä ?
Çß¼ß» : Þ ª«ß™ ‹'˜ ¡Þ‘Þ
¡Þ‘ß¡? à™ ¡ß á¡Þ¬ßá¡ nùÒ{ÉÉ : ½þÉÄ, ÊEòiÉxÉä |ÉEòÉ®ú Eäò ¾ÖÖª ¤ÉVÉåMÉä*
? VÉèºÉä ¨ÉnÇù±É, iÉ¤É±ÉÉ, gøÉä±É, ÊºÉiÉÉ®ú,
Ø¯Ö×ú : −ÖÖ“Ö ÃÖ×ÆüŸÖ ú'Ö ²ÖÖ•ÖÖ ²ÖÖ×•Ö²Ö? ¤Éä½äþ±ÉÉ, +Éè®ú ½þÉ®ú¨ÉÉäÊxÉªÉ¨É <iªÉÉÊnù *
ÖßŸÖ ×²Ö ²ÖÖê×»Ö²Öê ?
›àÇÞ : «ê, á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ ¡Þ‘Þ
¡Þ‘ß¡»»Þ ¤šÞ:- £·í¦,
™¡¬Þ, á—ÍÞ¬, ªà™Þ¥,
á¡á«¬Þ Š «Þ¥á£Þß¤ý£
‚™îÞ›ß»»Þ Ê±É{ÉÉ : {É½þ±Éä '¨ÉÆMÉ±ÉÉSÉ®úhÉ' ½þÉäMÉÉ* =ºÉ¨Éå
×¤ü¯ÖÖ : ÆÑü, êúŸÖê ¯ÖÏúÖ¸¸üü ²ÖÖ•ÖÖ ²ÖÖ×•Ö²Ö… MÉÉªÉEò MÉhÉä¶É +Éè®ú VÉMÉzÉÉlÉ EòÒ
•Ö£ÖÖ:- ´Ö§Ôüôû, ŸÖ²Ö»ÖÖ, œÍüÖê»Ö, ºiÉÖÊiÉ MÉÉBÄMÉä* =ºÉEäò ºÉÉlÉ xÉÞiªÉ
ÃÖßŸÖÖ¸ü, ²ÖêÆêü»ÖÖ †Öê ÆüÖ¸ü´ÖÖê×−ÖµÖ´Ö ½þÉäMÉÉ* =ºÉEäò ¤ÉÉnù ´Éä ±ÉÉäMÉ '{É±±É´ÉÒ'
‡ŸµÖÖ×¤ü… '¤É]Öõ' xÉÉSÉäMÉå* +Éè®ú +ÆiÉ ¨Éå '¨ÉÉäIÉ'
(xÉÞiªÉ) xÉÉSÉåMÉä (Eò®åúMÉä)*
¬ßÇÞ : Çñšá£ '£¾»¦Þ¥˜' á«¡»»Þ
áªšßá¥ Þ¤ý‹ á˜¨ Š
‘÷Þš¼» ªØÜ™ß á¡Þ¬ßá¡»»Þ
™Þ' ª«ß™ Þ á«¡»»Þ
™ÞÇá¥ áª£Þá 'Ç¬û¡à',
'¡”Ú' Þßá¡»»Þ Þ„
á¨Ç©á¥ 'á£Þ¤©' Þßá¡»»Þ
×»Ö¯ÖÖ : ¯ÖÏ£Ö´Öê '´ÖÓÖôûÖ“Ö¸üÖ' Æêü²Ö… ÃÖê×£Ö¸êü Ë{ÉEòÒ : nùÒnùÒ, +Ê¦ÉxÉªÉ ¨Éå CªÉÉ ½þÉäMÉÉ? CªÉÉ ´Éä
ÖÖµÖú ÖÖê¿Ö †Öê •ÖÖ®ÖÖ£ÖÓú (±ÉÉäMÉ) xÉÉ]õEò Eò®åúMÉä ?
ÃŸÖã×ŸÖ ²ÖÖê×»Ö²Öê… ŸÖÖ ÃÖ×ÆüŸÖ −ÖÖ“Ö
Æêü²Ö… ŸÖÖ¯Ö¸êü ÃÖê´ÖÖ−Öê '¯Ö»»Ö²Öß',
'²Ö™ãü', −ÖÖ×“Ö²Öê †Öˆ ¿ÖêÂÖ¸êü '´ÖÖêÖ'
−ÖÖ×“Ö²Öê…
Çß¼ß» : ÇÞ, ¢ß¤ýá¥ ‹'˜ á«¡ Ê±É{ÉÉ : +®äú ! xÉ, xÉ, ´É½þÉÄ xÉÉ]õEò xÉ½þÓ ½þÉäMÉÉ*
? áª£Þá ‹'˜ Þ”‹ '+Ê¦ÉxÉªÉ' +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ EòÉ ¸Éä¹`ö

‹¥ßá¡»? ¦ÉÉMÉ ½èþ +Éè®ú =ºÉ¨Éå '¨ÉÉäIÉ' +ÉäÊc÷¶ÉÒ
Ø¯Ö×ú : †¯ÖÖ, †×³Ö−ÖµÖ¸êü ú'Ö Æêü²Ö ? EòÉ +ÆÊiÉ¨É ¦ÉÉMÉ ½èþ* 'MÉÒiÉMÉÉäÊ´ÉÆnù '
ÃÖê´ÖÖ−Öê ú'Ö −ÖÖ™üú ú×¸ü²Öê ? +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ EòÉ ¨ÉÖJªÉ +ÉvÉÉ®ú ½è*
´Éä (±ÉÉäMÉ) MÉÉä{ÉÉ±ÉEÞò¹hÉ, ´ÉxÉ¨ÉÉ±ÉÒ
¬ßÇÞ : Þá¥ ! Þ, Þ áª•ß <iªÉÉÊnù Eäò MÉÒiÉ MÉÉBÄMÉä* ®úÉvÉÉEÞò¹hÉ
Þ”‹ á«¡ß»»Þ '¢ß¤ý' EòÒ EòlÉÉ =xÉ¨Éå ½þÉäMÉÒ* MÉÒiÉ Eäò
Š–Íß¨à Þ¥ á¨ñÇ©Ö¢Þ»» +xÉÖºÉÉ®ú ´Éä ±ÉÉäMÉ xÉÉSÉåMÉä* ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ
±ÉMÉäMÉÉ*
Þ„ 'á£Þ¤©' á«„×ß Š–
Íß¨à¥ á¨Ç©¢Þ»»Þ
'à™ áÞ¡ß³' Š–Íß¨à Þ¥
£ÚŒî ÞœÞ¥»»Þ áªšßá¥
áª£Þá áÞÇÞ¦‹ïÇ©Ù,
¡£Þ¦à ‚™îÞ›ß¼»¥ à™
á¡Þ¬ßá¡»»Þ ¥ÞœÞ-‹ïÇ©Ù¼» ‹šÞ
áªšßá¥ šß¡»»Þ à™
ÚªÞá¥ áª£Þá Þßá¡»»Þ
¢Þ¥ß ¢¬ ¬Þß¡»»Þ
×»Ö¯ÖÖ : †Ö¸êü ! −ÖÖ, −ÖÖ ÃÖê×šü −ÖÖ™üú
Æüê²Ö×−Ö… '†×³Ö−ÖµÖ' †Öê×›Íü¿Öß
−ÖÖ“Ö¸ü ÁÖêÂšü³ÖÖÖ †Öˆ '´ÖÖêÖ'
Æêüˆ×”û †Öê×›Íü¿Öß¸ü ¿ÖêÂÖ³ÖÖÖ…
'ÖßŸÖÖÖê×²ÖÓ¤ü' †Öê×›Í¿Öß −ÖÖ“Ö¸ü
´ÖãµÖ †Ö¬ÖÖ¸ü… ÃÖê×£Ö¸êü ÃÖê´ÖÖ−Öê Ë{ÉEòÒ : +Éä ! iÉ¤É iÉÉä ¨Éé +´É¶ªÉ VÉÉ>ÄðMÉÒ*
ÖÖê¯ÖÖôûéúÂÖ, ²Ö−Ö´ÖÖôûß
‡ŸµÖÖØ¤üú¸ü ÖßŸÖ ²ÖÖê×»Ö²Öê… ¸üÖ¬ÖÖ
éúÂÖÓú ú£ÖÖ ÃÖê×£Ö¸êü ×£Ö²Ö… ÖßŸÖ
†−ÖãÃÖÖ¸êü ÃÖê´ÖÖ−Öê −ÖÖ×“Ö²Öê… ³ÖÖ×¸ü
³Ö»Ö »ÖÖ×Ö²Ö… Ê±É{ÉÉ : Ê{ÉiÉÉVÉÒ CªÉÉ ´É½þ ½þ¨ÉÉ®äú ºÉÉlÉ VÉÉBMÉÒ?
Çß¼ß» : Š! ™Þ«Þá«á¬ ™ £Úê
ßËÂ¤ý ¤ß¡ß»»Þ
Ø¯Ö×ú : †Öê ! ŸÖÖÆüÖÆêü»Öê ŸÖ ´ÖãÑ ×−Ö¿“ÖµÖ
{ÉÉ`ö 4 61
×•Ö×²Ö… Ê{ÉiÉÉVÉÒ : ½þÉÄ, ´É½þ VÉÉBMÉÒ*

¬ßÇÞ : ¡ÞÇÞ, Þ£ ªÞšßá¥ áª
‹'˜ ¤ß¡ ?
×»Ö¯ÖÖ : ²ÖÖ¯ÖÖ, †Ö´Ö ÃÖÖ×£Ö¸êü ÃÖê ú'Ö
×•Ö²Ö?
¡ÞÇÞ : «ê, áª ¤ß¡»»Þ
²ÖÖ¯ÖÖ : ÆÑü, ÃÖê ×•Ö²Ö…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×ÆÓü¤üß †£ÖÔ
Þ‘ß †Ö×•Ö †Ö•Ö

‹Þ¬ß úÖ×»Ö ú»Ö
ÞªØÞ‹Þ¬ß †ÖÃÖÓŸÖÖúÖ×»Ö ú»Ö (†Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ)
™‹Þ¬ß ÖŸÖúÖ×»Ö ú»Ö (²ÖßŸÖÖ Æüãü†Ö)
™ Ç¥›ß ÖŸÖ ¯Ö†¸ü×¤ü−Ö ¯Ö¸üÃÖÖë (²ÖßŸÖÖ Æãü†Ö)
ÞªØÞ Ç¥›ß †ÖÃÖÓŸÖÖ ¯Ö†¸ü×¤ü−Ö ¯Ö¸üÃÖÖë (†Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ)
ªÛÞ ¢¡ ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö²Ö−Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö¾Ö−Ö
á«¡ Æüê²Ö ÆüÖêÖÖ
‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ ãú´ÖÖü¸ü ¯ÖæÝÖ´ÖÖ ãú´ÖÖü¸ ¯ÖæÙÖ´ÖÖ
™ßšß ×ŸÖ×£Ö ×ŸÖ×£Ö
¢Ú¬ß¬ ³Öã×»ÖÖ»Ö ³Öæ»Ö Ö‹
¨àÔñ ¿Öß‘ÖÐ ¿Öß‘ÖÐ
Þªß¡ †Ö×ÃÖ²Ö †Ö†ÖêÖê
ªäœîÞá¡á¦ ÃÖÓ¬µÖÖ²Öêôêû ¿ÖÖ´Ö úÖê, ÃÖÓ¬µÖÖ ÃÖ´ÖµÖ
¤ß¡Þ ×•Ö²ÖÖ •ÖÖ‹ÑÖê
Š–Íß¨à Þ †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö †Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ

¢Þ¥ß ³ÖÖ×¸ü ²ÖÆãüŸÖ
¢¬¬Þá ³Ö»Ö»ÖÖÖê †“”ûÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü…
ß«Þ™ß ×−ÖÆüÖ×ŸÖ ×−ÖÆüÖµÖŸÖ / †ŸµÖ−ŸÖ
¨ßŒÚ×Øß ×¿ÖÖã”Û−ŸÖ ÃÖßÖ ¸üÆêü Æïü
¥«ß¡ ¸ü×Æü²Ö ¸üÆêüÖÖ
¡Ú’ß¡Úß ²Öã×—Ö²Öã×−Ö −ÖÆüà ÃÖ´Ö—ÖêÖß
Çß´ßá¡ ×¯ÖÛ−¬Ö²Öê ¯ÖÆü−ÖëÖê
Š–Íß¨à ¨Þ—Íà †Öê×›Íü¿Öß ¿ÖÖœÍüß †Öê×›Íü¿ÖÖ úß ÃÖÖ›Íüß
£Ú˜Øá¥ ´Öã›ü¸êü ´ÖÖ£Öê ¯Ö¸ü
”Þ«ßÞ ™üÖ×Æü†Ö ±ãú»ÖÖë ÃÖê ²Ö−ÖÖµÖÖ ÖµÖÖ
Öã“”ûÖ / ÃŸÖ²Öú
áŒÞªßá¡ ÖÖê×ÃÖ²Öê »ÖÖÖ‹Öë
™Þ¥‹ªà ŸÖÖ¸üú×ÃÖ ŸÖÖ¸üúÃÖß
«Þ¥ ÆüÖ¸ü ÆüÖ¸ü
£šÞ£˜ß ´Ö£ÖÖ´Ö×Ö ´ÖÖ£Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÆü−Ö−Öê úÖ ‹ú
†Ö³ÖæÂÖÖ
ÆÂÞá¥ †™üÖ¸êü ú´Ö¸ü ´Öë
‹£¥Ç”ß ú´Ö¸ü¯Ö×™ü ú´Ö¸ü-¯Ö¼üß
¡Þ´ßá¡ ²ÖÖÓ×¬Ö²Öê ²ÖÖÑ¬ÖëÖê
áÞ–Íá¥ ÖÖê›Íü¸êü ¯ÖÖÑ¾Ö ´Öë
ÔÚ¾Ú»¥ ‘ÖãÑÖã¸ü ‘ÖãÑ‘Öºþ
¡Þ‘Þ ²ÖÖ•ÖÖ ²ÖÖ•ÖÖ
¡Þ‘ß¡ ²ÖÖ×•Ö²Ö ²Ö•ÖêÖÖ
á¡Þ¬ßá¡ ²ÖÖê×»Ö²Öê ÖÖ‹ÑÖê
£›í¦ ´Ö¤Ôüôû ´Ö¤Ôü»Ö (¾ÖÖªÖê¯Öú¸üÖ)
ªà™Þ¥ ÃÖßŸÖÖ¸ü ×ÃÖŸÖÖ¸ü (¾ÖÖªÖê¯Öú¸üÖ)
{ÉÉ`ö 4 63
á¡á«¬Þ ²ÖêÆêü»ÖÖ ²ÖêÆêü»ÖÖ (¾ÖÖªÖê¯Öú¸üÖ)

á‹á™Çñ‹Þ¥ êúŸÖê¯ÖÏúÖ¸ü ×úŸÖ−Öê ¯ÖÏúÖ¸ü êú
Çñšá£ ¯ÖÏ£Ö´Öê ¯ÖÆü»Öê
£¾»¦Þ¥˜ ´ÖÓÖôûÖ“Ö¸üÖ ´ÖÓÖ»ÖÖ“Ö¸üÖ
Ç¬û¡à ¯Ö»»Ö²Öß ¯Ö»»Ö¾Öß (†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ
úÖ ¤æüÃÖ¸üÖ ³ÖÖÖ)
¡”Ú ²Ö™ãü ²Ö™ãü (†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ úÖ
ŸÖßÃÖ¸üÖ ³ÖÖÖ)
á¨Ç©á¥ ¿ÖêÂÖ¸êü †ÓŸÖ ´Öë
¢ß¤ý †×³Ö−ÖµÖ †×³Ö−ÖµÖ (†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ
úÖ ¿ÖêÂÖ ³ÖÖÖ)
Þ”‹ −ÖÖ™üú −ÖÖ™üú
á¨Ç©¢Þ ¿ÖêÂÖ ³ÖÖÖ †Ó×ŸÖ´Ö ³ÖÖÖ, ¿ÖêÂÖ ³ÖÖÖ
‹¡ß ú×²Ö ú×¾Ö
‹šÞ ú£ÖÖ ú£ÖÖ, úÆüÖ−Öß, ²ÖÖŸÖ
à™ ÖßŸÖ ÖÖ−Ö
¢¬¬Þß¡ ³Ö»Ö »ÖÖ×Ö²Ö †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ
™Þ«Þá«á¬ ŸÖÖÆüÖÆêü»Öê ŸÖ²Ö, ˆÃÖêú ²ÖÖ¤ü
ßËÂ¤ý ×−Ö¿“ÖµÖ †¾Ö¿µÖ
á£Þ¤© ´ÖÖêÖ ´ÖÖêÖ
á¨ñÇ©Ö¢Þ ÁÖêÂš³ÖÖÖ ü ÁÖêÂšü³ÖÖÖ
†³µÖÖÃÖ
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤ÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. áª•ß Š–Íß¨à Þ á«¡»»Þ
ÃÖê×šü †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö Æêü²Ö…
2. áª•ß Þ”‹ á«¡ß»»Þ
ÃÖê×šü −ÖÖ™üú Æüê²Ö×−Ö…

3. ‹'˜ ª¡Ú áª•ß á«¡‹ß ?
ú'Ö ÃÖ²Öã ÃÖê×šü Æüê²Ö×ú ?
4. '¢ß¤ý'á¥ ‹'˜ á«¡ ?
'†×³Ö−ÖµÖ'¸êü ú'Ö Æêü²Ö ?
5. ¡ÞÇÞ £Úê ¤ß¡ß »»Þ
²ÖÖ¯ÖÖ ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö…
6. Þá£ ª£áªØ ¤ß¡Þ»»Þ
†Ö´Öê ÃÖ´ÖÃŸÖê ×•Ö²ÖÖ…
7. ™Ú ‹Þ¬ß á›Œß¡Ú»»Þ
ŸÖã úÖ×»Ö ¤êü×Ö²Öã…
8. ™Úá£™ ¤ß¡»»Þ
ŸÖã´ÖêŸÖ ×•Ö²Ö…
9. áª£Þá ¨Þ—Íà Çß´ßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ¿ÖÖœÍüß ×¯ÖÛ−¬Ö²Öê…
10. ‹Þ«ßê‹ß ¤ß¡Ú ?
ü úÖ×ÆüÑ×ú ×•Ö²Öã ?
11. £Ú˜Øá¥ ŸÚ»¬¥ ”Þ«ßÞ áŒÞªßá¡»»Þ
´ÖãÓ›ü¸êü ú±ãú»Ö¸ü ™üÖ×Æü†Ö ÖÖê×ÃÖ²Öê…
II ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ÖêÓü êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê
¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- 1. áª £šÞ£˜ß Çß´ßá¡… 2. ™Ú’™ ¡Ú’ß¡Úß…
ÃÖê ´Ö£ÖÖ´Ö×Ö ×¯ÖÛ−¬Ö²Öê… ŸÖã’ŸÖ ²Öã×—Ö²Öã×−Ö…
«Þ¥ ‹«ß¡Úß
ÆüÖ¸ü ú×Æüü²Öã×−Ö
Ú–Íß ¤ß¡Úß
{ÉÉ`ö 4 65
“Öã×›Íü ×•Ö²Öã×−Ö
¨Þ—Íà ŒÞ‚¡Úß
¿ÖÖœÍüß ÖÖ‡²Öã×−Ö
‘Þ£Þ Ç—Íß¡Úß
•ÖÖ´ÖÖ ¯Ö×œÍü²Öã×−Ö
ªÞ”í ¨Ú˜ß¡Úß
ÃÖÖ™Ôü ¿Öã×Ö²Öã×−Ö
3. ™Ú ‹Þ«ßê‹ß ¤ß¡Ú ? 4. £Úê ªäœîÞá¡á¦ ªÛÞ ¢¡ ¤ß¡ß»»Þ

ŸÖã úÖ×ÆÑ×ú ×•Ö²Öã ? ´ÖãÑ ÃÖÓ¬µÖÖ²Öêôêû ÃÖæ“Ö−ÖÖ ³Ö¾Ö−Ö ×•Ö×²Ö …
¥«ß¡Ú ‹Þ¬ß ‹”‹
¸ü×Æü²Öã úÖ×»Ö ú™üú
¨Ú˜ß¡Ú Þ‘ß Þê‹Ú
¿Öã×Ö²Öã †Ö×•Ö ÖÖÑãú
ŒÞ‚¡Ú ¥Þ™ßá¥ ‹¬ß‹™Þ
ÖÖ‡²Öã ¸Öü×ŸÖ¸êü ú×»ÖúŸÖÖ
Þß¡Ú ª‹Þá¦ ªÕÜ¬‹Ú
−ÖÖ×“Ö²Öã ÃÖúÖôûê Ããú»Öãú
á›Œß¡Ú Ç¥ ›ß Þß¡Þ‹Ú
¤êü×Ö²Öã ¯Ö†¸ü×¤ü−Ö −ÖÖ×“Ö²ÖÖãú
á¨Þ‚¡Ú
¿ÖÖê‡²Öã
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ-×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª£Þá Çß´ßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ×¯ÖÓÛ¬Ö²Öê…
Š–Íß¨à ¨Þ—Íà»»Þ
†Öê×›Íü¿Öß ¿ÖÖœÍüß…
áª£Þá Š–Íß¨à ¨Þ—Íà Çß´ßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê †Öê×›Íü¿Öß ¿ÖÖœÍüß ×¯ÖÓÛ¬Ö²Öê…
1. áª£Þá ¡Þ´ßá¡ »Þ 2. áª£Þá áŒÞªßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ²ÖÖÓÛ¬Ö²Öê… ÃÖê´ÖÖ−Öê ÖÖê×ÃÖ²Öê…
‹£¥ Ç”ß»»Þ ”Þ«ßÞ Þ
ú´Ö¸ü ¯Ö×™ü… ™üÖ×Æü†Ö…
3. áª£Þá Çß‚á¡»»Þ 4. áª£Þá ŒÞ‚á¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ×¯Ö‡²Öê… ÃÖê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Öê…
ÞªÞ£¥ Þ'»Þ ¾Ú»¥ Þ
†ÖÃÖÖ´Ö¸ü “ÖÖ'… †ÓÖãü¸ü…
5. áª£Þá á›Œßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ¤üêü×Ö²Öê…
áÔÞ–ÍÞÞ Þ
‘ÖÖê›ÍüÖ−ÖÖ“Ö…
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¯Ö¸üÃÖÖÔ 'ª«ß™' (ÃÖ×ÆüŸÖ) úÖ ˆ×“ÖŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ
ÃÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : Þ‚¡, ™Þ¦, ªà™Þ, à™»»Þ
ÖÖ‡²Ö, ŸÖÖôû, ÃÖßŸÖÖ, ÖßŸÖ…
ªà™Þ ™Þ¦ ª«ß™ à™ Þ‚¡»»Þ
ÃÖßŸÖÖ ŸÖÖôû ÃÖ×ÆüŸÖ ÖßŸÖ ÖÖ‡²Ö…
1. Þ á«¡, áª•ß, ¢ß¤ý, ªäœîÞá¡á¦»»Þ
−ÖÖ“Ö Æêü²Ö, ÃÖê×šü, †×³Ö−ÖµÖ, ÃÖÓ¬µÖÖ²Öêôêû…
2. ™Ú£, ¡‘Þ¥‹Ú, ¤ß¡ß, £Úê»»Þ
ŸÖã´Ö, ²Ö•ÖÖ¸üãú, ×•Ö×²Ö, ´ÖãÑ …
3. ¡Þ‘ß¡, á¡á«¬Þ, à™, ›Û¥›¨íá¥ Þ
²ÖÖ×•Ö²Ö, ²ÖêÆêü»ÖÖ, ÖßŸÖ, ¤æü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö¸êü…
4. ¤ß¡, á‹Þ˜Þ‹í, á£Þ, ™Úá£ Þ
{ÉÉ`ö 4 67
×•Ö²Ö, úÖêÖÖÔú, ´ÖÖê, ŸÖã´Öê…

5. ŒÞ‚¡ß, ™¥‹Þ¥à, ¢Þ™, £Úê Þ
ÖÖ‡×²Ö, ŸÖ¸üúÖ¸üß, ³ÖÖŸÖ, ´ÖãÑ …
V. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ : £Úê à™ _____ (Þ‚¡Þ) Þ
´ÖãÑ ÖßŸÖ (ÖÖ‡²ÖÖ)…
£Úê à™ Þ‚¡ß»»Þ

´ÖãÑ ÖßŸÖ ÖÖ‡×²Ö…
1. ™Úá£ ª¥¡™ ____ (Çß‚¡Þ) Þ
ŸÖã´Öê ÃÖ¸ü²ÖŸÖ (×¯Ö‡²ÖÖ)…
2. ™Úá££Þá ‹¡ß™Þ ____ (á¬Œß¡Þ) Þ
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ú×²ÖŸÖÖ (»Öê×Ö²ÖÖ)…
3. ÞÇ˜ ‹Þ«Þ˜à ____ (‹«ß¡Þ) Þ
†Ö¯ÖÖ úÖÆüÖÖß (ú×Æü²ÖÖ)…
4. áª ÇÞ• (Ç—Íß¡Þ) Þ
ÃÖê ¯ÖÖšü (¯Ö×œÍü²ÖÖ)…
5. áª£Þá ‘¬ ____ (Þ‚¡Þ) Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê Ö•Ö»Ö (ÖÖ‡²ÖÖ)…
VI. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖë êú ÃÖ´ÖÖÃÖ ¿Ö²¤ü ²Ö−ÖÖ‡‹…
Š–Íß¨Þ¥ Þ Š–Íß¨à Þ
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü −ÖÖ“Ö †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö
1. Š–Íß¨Þ¥ ¨Þ—Íà 5. £šÞ¥ £˜ß
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ¿ÖÖœÍüß ´Ö£ÖÖ¸ü ´Ö×Ö
3. ™Þ¥‹ªß¥ Ú–Íß 2. ÞªÞ£¥ Þ'
ŸÖÖ¸üú×ÃÖ¸ü “Öã×›Íü
†ÖÃÖÖ´Ö¸ü “ÖÖ'
4. ‹£¥¥ Ç”ß
ú´Ö¸ü¸ü ¯Ö×™
VII. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ (ú) ×¾Ö³ÖÖÖ êú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ (Ö) ×¾Ö³ÖÖÖ ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ×ÆüÓ¤üß ¿Ö²¤üÖë
ÃÖê ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
ú Ö
Çñšá£ (¯ÖÏ£Ö´Öê) †ÓŸÖ ´Öë
‹Þ¬ß (úÖ×»Ö) ¯ÖÆü−ÖëÖê
™Þ«Þá«á¬ (ŸÖÖÆüÖÆêü»Öê) ²Öê»ÖÖ
ª«ß™ (ÃÖ×ÆüŸÖ) ŸÖ²Ö
á¡á«¬Þ (²ÖêÆêü»ÖÖ) ¯ÖÖÑ¾Ö
á¨Ç©á¥ (¿ÖêÂÖ¸êü) ÃÖÖ£Ö
áÞ–Í (ÖÖê›Íü) ú»Ö

Çß´ßá¡ (×¯ÖÓÛ¬Ö²Öê) ¯ÖÆü»ÖÖ
VIII. 'ú' †Öî¸ü 'Ö' ³ÖÖÖÖë ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ÃÖÖ£ÖÔú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¾ÖÖ»Öê ¿Ö²¤üÖë úÖ ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
ú Ö
‘÷Þš ï™î
•ÖÖ®ÖÖ£Ö −ÖéŸµÖ
ªà™Þ¥ ‹¡ß
ÃÖßŸÖÖ¸ü ú×²Ö
Ç¬û¡à ¡Þ‘Þ
¯Ö»»Ö²Öß ²ÖÖ•ÖÖ
áÞÇÞ¦ ‹ïÇ©Ù ¥ÛÇÞ
ÖÖê¯ÖÖôû éúÂÖ ºþ¯ÖÖ
™Þ¥‹ªà ªØÜ™ß
ŸÖÖ¸üúÃÖß ÃŸÖã×ŸÖ
{ÉÉ`ö 4 69
IX. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ úü¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸ê úß×•Ö‹ …
(ŸÚ»¬¥, Ç¬û¡à, Š–Íß¨Þ¥, ªØÜ™ß, áÞ–Íá¥)
(±ãú»Ö¸ü, ¯Ö»»Ö²Öß, †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü, ÃŸÖã×ŸÖ, ÖÖê›Íü¸êü)
1. Š–Íß¨à Þ _____ áÞá” Çñªß·© Þ»»Þ
†Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ÖÖê™êü ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü −ÖÖ“Ö…
2. £Ú˜Øá¥ _____ ”Þ«ßÞ áŒÞªßá¡…
´Öã›Íü¸êü ™üÖ×Æü†Ö ÖÖê×ÃÖ²Öê…
3. áª£Þá _____ ÔÚ¾Ú»¥ £œî ¡Þ´ßá¡»»Þ
ÃÖê´ÖÖ−Öê ‘ÖãÑÖã¸ü ´Ö¬µÖ ²ÖÖÓÛ¬Ö²Öê…
4. ‘÷Þš¼» ______ á¡Þ¬ßá¡»»Þ
•ÖÖ®ÖÖ£ÖÓú ²ÖÖê×»Ö²Öê…
5. ™Þ'Çá¥ ______ Þßá¡»»Þ
ŸÖÖ'¯Ö¸êü −ÖÖ×“Ö²Öê…
‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ
ãú´ÖÖ¸ü ¯ÖæÝÖ´ÖÖ
‹Þ¬ß '‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùí£Þ' á«¡»»Þ Þá£ á¢Þ¥¥Ú „•ß¡Ú»»Þ £Úê ¡ßÞ¥Ú áÞ¬ÞÇ, £¬ûà, á˜ØÜ,
úÖ×»Ö 'ãú´ÖÖ¸ü ¯ÖæÙÖ´ÖÖ' Æêü²Ö… †Ö´Öê ³ÖÖê¸ü¹ý ˆ×šü²Öã… ´ÖãÑ ²Ö×Ö“ÖÖ¹ý ÖÖê»ÖÖ¯Ö, ´Ö»»Öß, Öê›ãü,
¾»¨ß„¦ß Þ„ £³Þ¥ ŸÚ»¬ á™Þ¦ß¡ß»»Þ ›ß á¡á¦ á¡Þ„ ¬ßÞ ¢Þ‘ß¡»»Þ ™ÞÇá¥ œàá¥
ÖÓÖ×¿Öˆôûß †Öˆ ´Ö−¤üÖ¸ü ±ãú»Ö ŸÖÖê×ôû×²Ö… ×¤ü−Ö ²Öêôêû ²ÖÖêˆ ×»Ö†Ö ³ÖÖ×•Ö²Ö… ŸÖÖ¯Ö¸êü ¬Öß¸êü
œàá¥ ªäœîÞ á«¡»»Þ Þ¥ßÞá–Í ´Þ¥ ›ß¨ß¡»»Þ Þ‹Þ¨á¥ ‘«ø „‚ê¡»»Þ ‘«ø ¥ÛÇÞšÞ¦ß
¬Öß¸êü ÃÖÓ¬µÖÖ Æêü²Ö… “ÖÖ×¸ü†Ö›Íêü †−¬ÖÖ¸ü ×¤ü×¿Ö²Ö… †ÖúÖ¿Ö¸êü •Ö−Æü ˆ‡Ñ²Ö… •Ö−Æü ºþ¯ÖÖ£ÖÖ×ôû
Ç¥ß ªÚ³¥ ›ß¨ß¡»»Þ á¡Þ„ ¬ßÞá¥ Þ³ —Íß¡»»Þ £Úê ÛÞ¬ÚÞ Ç´ß¡ß Š Þ³‹Ú ÇÛ‘Þ
‹¥ß¡ß»»Þ
¯Ö×¸ü ÃÖã−¤ü¸ü ×¤ü×¿Ö²Ö… ²ÖÖêˆ ×»Ö†Ö¸êü “ÖÖÑ¤ü Ö×œÍü²Ö… ´ÖãÑ −Öæ†Ö»ÖãÖÖ ×¯ÖÛ−¬Ö×²Ö ü†Öê “ÖÖÑ¤üãú ¯Öæ•ÖÖ ú×¸ü×²Ö…
á£Þá™ ‘«ø Þ¨à¡íÞ› ‹¥ß¡»»Þ
´ÖÖêŸÖê •Ö−Æü †Ö¿Öß²ÖÖÔ¤ü ú×¸ü²Ö…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ

á¢Þ¥¥Ú ³ÖÖê¸ü¹ý ÃÖã²ÖÆü ÃÖê
ÛÞ −Öæ†Ö −ÖµÖÖ
‘Þ£Þ •ÖÖ´ÖÖ ±ÏúÖòú
¡ßÞ¥Ú ²Ö×Ö“ÖÖ¹ý ²ÖÖß“Öê ÃÖê
áÞ¬ÞÇ ÖÖê»ÖÖ¯Ö Öã»ÖÖ²Ö
£¬ûà ´Ö»»Öß ´Ö»»Öß
á˜ØÜ ÖÓê›ãü Öë¤üÖ
¾»¨ß„¦ß ÖÓÖ×¿Öˆ×ôû ¿Öê±ÌúÖ»Öß
£³Þ¥ ´ÖÓ¤üÖ¸ ´ÖÓ¤üÖ¸ü
ŸÚ»¬ ±ãú»Ö ±æú»Ö
á™Þ¦ß¡ß ŸÖÖê×ôû×²Ö ŸÖÖê›ÍèÑüÖß
›ßá¡á¦ ×¤ü−Ö²Öêôûê ¤üÖê¯ÖÆü¸ü êú ÃÖ´ÖµÖ
¬ßÞ ×»Ö†Ö »ÖÖ‡Ô
¢Þ‘ß¡ ³ÖÖ×•Ö²Ö ³Öæ−ÖêÖß
œàá¥ œàá¥ ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü
ªäœîÞ ÃÖÓ¬µÖÖ ¿ÖÖ´Ö
Þ¥ßÞá–Í “ÖÖ×¸ü†Ö›êüÍ “ÖÖ¸üÖë †Öê¸ü
´Þ¥ †Ó¬ÖÖ¸ü †Ó¬Öê¸üÖ
›ß¨ß¡ ×¤ü×¿Ö²Ö ×¤üÖÖ‡Ô ¯Ö›ÍêüÖÖ
Þ‹Þ¨á¥ †ÖúÖ¿Ö¸êü †ÖúÖ¿Ö ´Öë
‘«ø •Ö−Æü “ÖÓ¦ü´ÖÖ
„‚ê¡ ˆ‡Ñ²Ö ×−Öú»ÖêÖÖ / ˆÖêÖÖ
¥ÚÇÞšÞ¦ß Ç¥ß ºþ¯ÖÖ£Ö×ôû ¯Ö×¸ü “ÖÖÑ¤üß úß £ÖÖ»Öß êú ÃÖ´ÖÖ−Ö
ªÚ³¥ ÃÖãÓ¤ü¸ü ÃÖãÓ¤ü¸ü
Þ³ “ÖÖÑ¤ü “ÖÖÑ¤ü
{ÉÉ`ö 4 71
—Íß¡ Ö×œÍü²Ö ²Ö−ÖÖ‹ÑÖß

ÇÛ‘Þ ¯Öæ•ÖÖ ¯Öæ•ÖÖ
Þ¨à¡íÞ› †Ö¿Öß²ÖÖÔ¤ü †Ö¿Öß¾ÖÖÔ¤ü
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ úê ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. ‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ á‹á¡ á«¡ ?
ãú´ÖÖ¸ü ¯ÖæÙÖ´ÖÖ êú²Öê Æêü²Ö ?
2. £Þ' ‹'˜ ¢Þ‘ßá¡ ?
´ÖÖ' ú'Ö ³ÖÖ×•Ö²Öê ?
3. £Úê ‹Þ«Þ‹Ú ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡ß ?
´ÖãÑ úÖÆüÖãú ¯Öæ•ÖÖ ú×¸ü×²Ö ?
4. Þ‹Þ¨á¥ ‹'˜ „‚ê¡?
†ÖúÖ¿Ö¸êü ú'Ö ˆ‡Ñ²Ö ?
5. ‘«ø á£Þá™ ‹'˜ ‹¥ß¡?
•Ö−Æü ´ÖÖêŸÖê ú'Ö ú×¸ü²Ö ?
6. ‹ßˆ ‹'˜ Çß´ß¡ Š ‹Þ«Þ‹Ú ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡ ?
×ú‹ ú'Ö Ø¯Ö×¬Ö²Ö †Öê úÖÆüÖãú ¯Öæ•ÖÖ ú×¸ü²Ö…
II. †−Öã“”êû¤ü ´Öë ¾ÖÙÖŸÖ Îú´Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−Ö Îú´Ö²Ö¨ü úß×•Ö‹…
1. á¡Þ„ ¬ßÞá¥ Þ³ —Íß¡»»Þ
²ÖÖêˆ ×»Ö†Ö¸êü “ÖÖÑ¤ü Ö×œÍü²Ö…
2. £Úê Þ³‹Ú ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡ß»»Þ
´ÖãÑ “ÖÖÑ¤üãú ¯Öæ•ÖÖ ú×¸ü×²Ö…
3. ™ÞÇá¥ œàá¥ œàá¥ ªäœîÞ á«¡»»Þ
ŸÖÖ¯Ö¸êü ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü ÃÖÓ¬µÖÖ Æêü²Ö…
4. £Úê ÛÞ ‘Þ£Þ Çß´ß¡ß»»Þ
´ÖãÑ −Öæ†Ö •ÖÖ´ÖÖ ×¯ÖÛ−¬Ö×²Ö…
5. Þ‹Þ¨á¥ ‘«ø „‚ê¡»»Þ

†ÖúÖ¿Ö¸êü •Ö−Æü ˆ‡Ñ²Ö…
III. ØÆü¤üßü ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
£Úê ÞªØÞ‹Þ¬ß ªÛÞ¢¡á¥ Š–Íß¨à Þß¡ß»»Þ á£Þ ªÞ¾»£Þá ª£áªØ á›Œß¡Þ‹Ú
´ÖãÑ †ÖÃÖ−ŸÖÖúÖ×»Ö ÃÖæ“Ö−ÖÖ³Ö²Ö−Ö¸êü †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ×“Ö×²Ö… ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ´ÖÖ−Öê ÃÖ´ÖÃŸÖê ¤êü×Ö²ÖÖãú
Þªßá¡»»Þ £Úê ª´îÞ 6”Þ á¡á¦ ¤ß¡ß»»Þ £Úê Š–Íß¨à Þ ÇÞ‚ê ÆÂÞá¥
‹£¥Ç”ß,
†Ö×ÃÖ²Öê… ´ÖãÑ ÃÖÓ¬µÖÖ ”û'™üÖ ²Öêôûê ×•Ö×²Ö… ´ÖãÑ †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ¯ÖÖ‡Ñ †Ó™üÖ¸êü ú´Ö¸ü¯Ö×™ü,
ÇÞ›á¥ ÔÚ¾Ú»¥, £Ú˜Øá¥ £šÞ£˜ß Š Š–Íß¨à ¡ªÐÂ Çß´ß¡ß»»Þ ˆ‚ Š–Íß¨à Þ
á›Œß¡Þ
¯ÖÖ¤ü¸êü ‘ÖãÑÖã¸ü, ´Öã›ü¸êü ´Ö£ÖÖ´Ö×Ö †Öê †Öê×›Íü¿Öß ¾ÖÃ¡Ö ×¯ÖÛ−¬Ö×²Ö … ‹‡ †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ¤êü×Ö²ÖÖ
ÇÞ‚ê Þ£ Š–Íß¨Þ¥ £ÛŒî£ÐÂà Þªßá¡»»Þ áª á£Þá™ ÇÚ¥ªÕÞ¥ á›á¡»»Þ
¯ÖÖ‡Ñ †Ö´Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ´ÖæµÖ´ÖÓ¡Öß †Ö×ÃÖ²Öê… ÃÖê ´ÖÖêŸÖê ¯Öã¸üÃúÖ¸ü ¤êü²Öê…
ú»Ö ¤üß¾ÖÖ»Öß ÆüÖêÖß… ²ÖÖ•ÖÌÖ¸ü ÃÖ•Öê ÆüÖëÖê… “ÖÖ¸üÖë ŸÖ¸ü±Ìú ³Öß›Íü ÆüÖêÖß… »ÖÖêÖ ×´ÖšüÖ‡Ô Ö¸üß¤ëüÖê… ŒµÖÖ Æü´Ö
²ÖÖ•ÖÌÖ¸ü •ÖÖ‹ÑÖê ? ¯Ö™üÖÖê »ÖÖ‹ÑÖê… ŸÖã´Ö ú»Ö ŒµÖÖ ú¸üÖêÖê ? ŒµÖÖ ¤üß¾ÖÖ»Öß ´Öë ×¤üµÖÖ −ÖÆüà •Ö»ÖÖ†ÖêÖê ?
ŸÖ²Ö Æü´Ö ÃÖ²Ö ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö ²ÖÖ•ÖÌÖ¸ü •ÖÖ‹ÑÖê… ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü ×¤ü‹ †Öî¸ü ¯Ö™üÖÖê »ÖÖ‹ÑÖê…
V. †¯Ö−Öê ×úÃÖß ŸµÖÖêÆüÖ¸ü êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë †Öê×›Íü†ÖÖ ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ ÃÖÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹ …
I. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ŸÖß−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü …
(1) 1. ‹Þ¬ß ‹Ú£Þ¥ „ªþ¡ á«¡»»Þ ú»Ö ãú´ÖÖ¸ü ˆŸÃÖ¾Ö ÆüÖêÖÖ…
úÖ×»Ö ãú´ÖÖ¸ü ˆŸÃÖ¾Ö Æêü²Ö…
2. áª•ß Š–Íß¨à Þ á«¡»»Þ ¾ÖÆüÖÑ †Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ ÆüÖêÖÖ…
ÃÖê×šü †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö Æêü²Ö…
(2) 1. Þá£ ª£áªØ ¤ß¡Þ… Æü´Ö ÃÖ²Ö •ÖÖ‹ÑÖê…
†Ö´Öê ÃÖ´ÖÃŸÖê ×•Ö²ÖÖ…
{ÉÉ`ö 4 73
2. áª£Þá ¤ßá¡… ¾Öê (»ÖÖêÖ) •ÖÖ‹ÑÖê…

ÃÖê´ÖÖ−Öê ×•Ö²Öê…
(3) 1. áª ¤ß¡ß… ¾ÖÆü −ÖÆüà •ÖÖ‹ÖÖ / •ÖÖ‹Öß…
ÃÖê ×•Ö²Ö×−Ö …
2. Çß¬Þ£Þá ‹'˜ ¤ßá¡ ? ŒµÖÖ ²Ö““Öê •ÖÖ‹ÑÖê ?
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ú'Ö ×•Ö²Öê ?
¾ÖÖŒµÖ (1.1&2) ´Öë †Öê×›Íü†Ö úê †ÛÃŸÖ ¾ÖÖ“Öú ×ÎúµÖÖ ‘×ß’ (†×”û) ´Öë ‘úÖ/úß/êú Æüîü/Æüïü’ êú
³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö úÖ ºþ¯Ö 'á«¡' (Æêü²Ö) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü… ØÆü¤üß ´Öë ×•ÖÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü ‘Æî’ü úÖ
³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö úÖ ºþ¯Ö ‘ÆüÖê ÖÖ’ Æîü, ˆÃÖß ¯ÖÏúÖ¸ü †Öê×›Íü†Ö ´Öë '×ß' (†×”û), úÖ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË ºþ¯Ö
‘á«¡’»»(Æêü²Ö) ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü…
¾ÖÖŒµÖÖë (2.1&2) ´Öë †Öê×›Íü†Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË úÖ»Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… ‘ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ
³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË úÖ»Ö’ ×¤üÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ †Öê×›Íü†Ö ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö -'‚¡ß' (-‡×²Ö), -'‚¡' (-‡²Ö),
-'‚á¡' (-‡²Öê) ¯ÖÏŸµÖµÖ ¯Öã¹ýÂÖ ¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü •ÖÖê›Íêü •ÖÖŸÖê Æüïü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :-
-£Úê (´ÖãÑ) -ŒÞ (ÖÖ) + -‚¡ß (-‡×²Ö) = ‘ŒÞ‚¡ß’ ÖÖ‡×²Ö ´Öë ÖÖˆÓ×Ö
-™Úá£ (ŸÖã´Öê) -ŒÞ (ÖÖ) + -‚¡ (-‡²Ö) = ‘ŒÞ‚¡’ ÖÖ‡²Ö ŸÖã´Ö ÖÖ†ÖêÖê
-áª (ÃÖê) -ŒÞ (ÖÖ) + -‚á¡ (-‡²Öê) = ‘ŒÞ‚á¡’ ÖÖ‡²Öê ¾Öê ÖÖ‹Öë
¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú ÃÖÖ£Ö ‡−Ö ×ÎúµÖÖ†Öë êú ºþ¯Ö ²Ö¤ü»ÖŸÖê Æüïü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- ˆŸ¢Ö´Ö¯Öã¹ýÂÖ
‹ú¾Ö“Ö−Ö £Úê ŒÞ‚¡ß ´Öï ÖÖ‰ÑúÖÖ/ ÖÖ‰ÑúÖß
´ÖãÑ ÖÖ‡×²Ö
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá£ / Þá££Þá/Þá£ý£Þá ŒÞ‚¡Ú Æü´Ö ÖÖ‹ÑÖê/ ÖÖ‹ÑÖß
†Ö´Öê / †Ö´Öê´ÖÖ−Öê / †Ö´³Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Öã
‹ú¾Ö“Ö−Ö ™Ú ŒÞ‚¡Ú ŸÖæ ÖÖ‹ÖÖ / ŸÖæ ÖÖ‹Öß
ŸÖã ÖÖ‡²Öã
™Úá£ ŒÞ‚¡ ŸÖã´Ö ÖÖ†ÖêÖê/ ÖÖ†ÖêÖß
ŸÖã´Öê ÖÖ‡²Ö
ÞÇ˜ ŒÞ‚á¡ †Ö¯Ö ÖÖ‹ÑÖê/ ÖÖ‹ÑÖß
†Ö¯ÖÖ ÖÖ‡²Öê
²ÖÆã¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá/ ™Úá£ý£Þá ŒÞ‚¡ ŸÖã´Ö (»ÖÖêÖ) ÖÖ†ÖêÖêê/
ÖÖ†ÖêÖß
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Ö / ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Ö
ÞÇ˜£Þá ŒÞ‚á¡ †Ö¯Ö (»ÖÖêÖ) ÖÖ‹ÑÖê/ ÖÖ‹ÑÖß
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Öê
‹ú¾Ö“Ö−Ö áª ŒÞ‚¡ Ó ¾ÖÆü ÖÖ‹ÖÖ
ÃÖê ÖÖ‡²Ö
²ÖÆã¾Ö“Ö−Ö áª£Þá ŒÞ‚á¡ ¾Öê (»ÖÖêÖ) ÖÖ‹ÑÖê

ÃÖê´ÖÖ−Öê ÖÖ‡²Öê
µÖ£ÖÖÎú´Ö (3.1 & 3.2) êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë †Öê×›Íü†Ö ×ÎúµÖÖ êú ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË úÖ»Ö êú ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú †Öî¸ü
¯ÖÏ¿−ÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö Æïü… ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö úÖ»Ö ŸÖ£ÖÖ ³ÖæŸÖúÖ»Ö úß Æüß ³ÖÖÑ×ŸÖ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË úÖ»Ö ´Öë ³Öß ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö
êú×»Ö‹ ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö 'ß' (×−Ö), 'Þ«ßê' (−ÖÖØÆü) •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- (¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö) £Úê ÞªÚÞ«ßê»»Þ ´Öï −ÖÆüà †ÖŸÖÖ/†ÖŸÖß ÆæÑü…

´ÖãÑ †ÖÃÖã−ÖÖØÆü…
£êÚ Þªß¬ß Þ«ßê»»Þ ´Öï −ÖÆüà †ÖµÖÖ/†ÖµÖß

´ÖãÑ †Ö×ÃÖ×»Ö −ÖÖØÆü…
(³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ) £êÚ Þªß¡ß Þ«ßê»»Þ ´Öï −ÖÆüà †Ö‰ÑúÖß/†Ö‰ÑúÖß
´ÖãÑ †Ö×ÃÖ×²Ö −ÖÖØÆü…
V. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ãú”û ±æú»ÖÖë úêú −ÖÖ´Ö :-
Ç¥Þ‘ß™Þ †¯Ö¸üÖ×•ÖŸÖÖ †¯Ö¸üÖ×•ÖŸÖÖ
{ÉÉ`ö 4 75
á¨Þ‹ †¿ÖÖêú †¿ÖÖêú

‹ß¥ ú×−Ö†¸ü ú−Öê¸ü
ä¨ß„¦ß ÖÓÖ×¿Öˆ×ôû ØÃÖÖÖ¸üÆüÖ¸ü / ¿Öê±ÌúÖ»Öß
ªÚ´¥Þ‘ ÃÖãÖÓ¬Ö¸üÖ•Ö ÖÓ¬Ö¸üÖ•Ö
á˜ØÜ Öë›ãü Öë¤üÖ
áÞ¬ÞÇ ÖÖê»ÖÖ¯Ö Öã»ÖÖ²Ö
‹‹ äÇÞ ú−Öú“ÖÑ¯ÖÖ ú™üÆü¸üß “ÖÓ¯ÖÖ
áª¡™à ÃÖê²Ö×ŸÖ “ÖÓ¦ü´ÖÛ»»ÖúÖ
Þá£¬à “ÖÖ´Öê»Öß “Ö´Öê»Öß
‘Þ‚ •ÖÖ‡ •ÖÖŸÖß
›Ú›Ú¥Þ ¤ãü¤ãü¸üÖ ¬ÖŸÖæ¸üÖ
Ç¦Þ¨ ¯Ö»ÖÖ¿Ö œüüÖú
£¬ûà ´Ö»»Öß ²Öê»ÖÖ / ´Ö»»Öß
¤Ú‚ •Öã‡Ô •ÖãÆüß
á«Þ Æêü−ÖÖ ×Æü−ÖÖ
«¥áÞâ¥Þ Æü¸üÖÖî¸üÖ Æü¸üÖÖî¸üß
ªÛ¤íî£ÚŒà ÃÖæ•µÖÔ´ÖãÖß ÃÖæµÖÔ´ÖãÖß
III. EÖò¨ÉÉ®ú {ÉÚÌhÉ¨ÉÉ

+ÉäÊc÷+É EòÉ BEò ¨ÉÖJªÉ iªÉÉä½þÉ®ú ½èþ* EÖò¨ÉÉÊ®úªÉÉÄ =ºÉ ÊnùxÉ †“”êû ´É®ú {ÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB SÉÉÄnù úß {ÉÚVÉÉ
Eò®úiÉÒ ½éþ* +ÉÊ·ÉxÉ {ÉÚÌhÉ¨ÉÉ EòÉä ªÉ½þ iªÉÉä½þÉ®ú ¨ÉxÉÉªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ*
+ÉäÊbÃ÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ
+ÉäÊc÷¶ÉÉ EòÉ BEò ¶ÉÉºjÉÒªÉ xÉÞiªÉ ½èþ* +ÉäÊc÷+É +Éè®ú ºÉÆºEÞòiÉ Eäò 'MÉÒiÉMÉÉäË´Énù' Eäò MÉÒiÉÉå ºÉä <ºÉ
xÉÞiªÉ ºÉÆMÉiÉ EòÒ VÉÉiÉÒ ½èþ* ®úÉvÉÉ-EÞò¹hÉ <ºÉ xÉÞiªÉ Eäò ¨ÉÖJªÉ +Ê¦É|ÉÉªÉ (¨ÉÉäÊ]õ¡ò) ½þÉäiÉä ½éþ* näù¶É-
Ê´Énäù¶É ¨Éå <ºÉ xÉÞiªÉ EòÒ |ÉÊºÉÊrù ½èþ*
+ÉäÊc÷¶ÉÒ ºÉÉc÷Ò
+ÉäÊc÷¶ÉÉ Eäò ºÉÆ¤É±É{ÉÖ®ú iÉlÉÉ +xªÉ VÉMÉ½þÉäÆ ¨Éå ½þÉlÉ ºÉä ¤ÉÖxÉÒ ½Öþ<Ç ºÉÚiÉ +Éè®ú {ÉÉ]õ EòÒ ºÉÉc÷Ò*
+ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ Eò®úiÉä ºÉ¨ÉªÉ ªÉ½þ ºÉÉc÷Ò {É½þxÉÒ VÉÉiÉÒ ½èþ* ¦ÉÉ®úiÉ Eäò +xªÉ |ÉÉxiÉÉå Eäò +±ÉÉ´ÉÉ <xÉ
ºÉÉÊc÷+ÉäÆ EòÉä Ê´Énäù¶ÉÉå ¨Éå ¦ÉÒ {ÉºÉÆnù ÊEòªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ*
iÉÉ®úEòÊºÉ :--
'iÉÉ®úEòÊºÉ' Eäò EòÉ¨É Eäò Ê±ÉB +ÉäÊc÷¶ÉÉ EòÉ Eò]õEò ºÉÉ®äú ¦ÉÉ®úiÉ ¨Éå |ÉÊºÉrù ½èþ* <ºÉ¨Éå ºÉÉäxÉä +Éè®ú
SÉÉÄnùÒ EòÒ iÉÉ®úÉå ºÉä Ê´ÉÊ¦ÉzÉ xÉ¨ÉÚxÉä EòÉgäø VÉÉiÉä ½éþ… ÎºjÉªÉÉÄ <ºÉEòÉäò ¤É½ÖþiÉ {ÉºÉÆnù Eò®úiÉÒ ½éþ*
IV. +ÉäÊc÷+É Eäò Gò¨É´ÉÉSÉEò ºÉÆJªÉÉ ¶É¤nù

Çñš£ |ÉlÉ¨É {É½þ±ÉÉ
›ó™à¤ý ÊuùiÉÒªÉ ÊuùiÉÒªÉ / nÚùºÉ®úÉ
™ï™à¤ý iÉÞiÉÒªÉ iÉÞiÉÒªÉ / iÉÒºÉ®úÉ
™Úší SÉiÉÖlÉÇ SÉÉèlÉÉ
Ç°£ {É\SÉ¨É {ÉÉÄSÉ´ÉÉÄ
Ç©Ç©Ö ¹É¹`ö Uô`öÉ
ªÇØ£ ºÉ{iÉ¨É ºÉÉiÉ´ÉÉÄ
ÌÂ£ +¹]õ¨É +É`ö´ÉÉÄ
¡£ xÉ¤É¨É xÉÉè´ÉÉÄ
›¨£ nù¶É¨É nùºÉ´ÉÉÄ
Øß£ +ÆÎiÉ¨É +ÆÎiÉ¨É
ÇÞ•ø
5
¯ÖÖšü
Þ¬, ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ SÉÊ±ÉB, ÊSÉÊ±ÉEòÉ näùJÉåMÉä

“ÖÖ»Ö, ×“Ö×»ÖúÖ ¤êü×Ö²ÖÖ
£œÚ×³Þ : á¥‘ßÞ, ™Úá£ ˆš¥ ‹'˜ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : ®úÊVÉÃ+É, CªÉÉ iÉÖ¨É <ºÉ¤ÉÉ®ú
ˆ¬.”ß.ªß á„× ? B±É. ]õÒ.ºÉÒ ±Éä ®ú½þÒ ½þÉä ?
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ¸êü×•Ö†Ö, ŸÖã´Öê ‹£Ö¸ü ú'Ö
‹»Ö.×™ü.×ÃÖ. −Öêˆ”û ?
á¥‘ßÞ : «ê, á¡ß á¡Þ¬ß ¢Þ¡Ú×ß»»Þ ®úÊVÉÃªÉÉ : ½þÉÄ, ±ÉäxÉä EòÉä ºÉÉäSÉ ®ú½þÒ ½ÚÄþ* ±ÉäÊEòxÉ
á«á¬ Çñšá£ ™ ‘ÞÞ •ß‹ì {É½þ±Éä iÉÉä ºlÉÉxÉ ÊxÉÎ¶SÉiÉ Eò®úxÉÉ
{Écä÷MÉÉ*
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
¸üê×•Ö†Ö : ÆÑü, −Öê×²Ö ²ÖÖê×»Ö ³ÖÖ²Öã×”û… Æêü»Öê ¯ÖÏ£Ö´Öê ŸÖ
•ÖÖÖÖ šüßú ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö…
£œÚ×³Þ : á™á¡ ™ ™Ú£‹Ú á£Þ ªÞ¾»á¥ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : iÉ¤É iÉÉä iÉÖ¨ÉúEòÉä <ºÉ¤ÉÉ®ú ¨Éä®äú
ºÉÉlÉ +ÉäÊc÷¶ÉÉ VÉÉxÉÉ SÉÉÊ½þB*
ˆš¥ Š–Íß¨Þ ¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥»»Þ
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ŸÖê²Öê ŸÖÖê ŸÖã´Öãú ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ¸êü ‹£Ö¸ü
†Öê×›Íü¿ÖÖ ×•Ö²ÖÖ ¤ü¸üúÖü¸ü…
á¥‘ßÞ : «ê, ŒÚ¡ì ¢¬ á«¡»»Þ ®úÊVÉÃªÉÉ : ½þÉÄ, ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ ½þÉäMÉÉ*
¸êü×•Ö†Ö : ÆÑü, Öã²ÖË ³Ö»Ö Æüê²Ö…
£œÚ×³Þ : ˆš¥ Þ¬, ß¬ß‹Þ ¤ß¡Þ»»Þ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : <ºÉ¤ÉÉ®ú SÉ±ÉÉä, ÊSÉÊ±ÉEòÉ
VÉÉBÄMÉä* iÉÖ¨½þÉ®úÉ ÊSÉÊ±ÉEòÉ näùJÉxÉÉ
™Ú£¥ ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ „ß™ì»»Þ =ÊSÉiÉ ½èþ*
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ‹£Ö¸ü “ÖÖ»Ö, ×“Ö×»ÖúÖ ×•Ö²ÖÖ…
ŸÖã´Ö¸ü ×“Ö×»ÖúÖ ¤êü×Ö²ÖÖ ˆ×“ÖŸÖ…
á¥‘ßÞ : ‚ˆ ß¬ß‹Þ ‹'˜ ?
{ÉÉ`ö 5 77
¸êü×•Ö†Ö : ‡‹ ×“Ö×»ÖúÖ ú'Ö ? ®úÊVÉÃªÉÉ : ªÉ½þ ÊSÉÊ±ÉEòÉ CªÉÉ ½èþ ?

£œÚ×³Þ : ß¬ß‹Þ áÞ”ßˆ ¡–Í «ò›»»Þ
ª£Ú›ñ ¢¦ß ¬Þá»»Þ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : ÊSÉÊ±ÉEòÉ BEò ¤Éc÷Ò ZÉÒ±É ½èþ*
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ×“Ö×»ÖúÖ ÖÖê×™ü‹ ²Ö›Íü Èü¤ü… ºÉ¨ÉÖpù VÉèºÉÒ ±ÉMÉiÉÒ ½èþ*
ÃÖ´Öã¦ü ³Ö×ôû »ÖÖÖê…
á¥‘ßÞ : áª•ß Þ£‹Ú ‹'˜
á«Þá”¬á¥ Þ¥Ú ¥ß‘¥á¢íªì ®úÊVÉÃªÉÉ : CªÉÉ ½þ¨ÉEòÉä ´É½þÉÄ ½þÉä]õ±É ¨Éå {É½þ±Éä ºÉä
+É®úIÉhÉ Eò®úxÉÉ {Écä÷MÉÉ ?
‹¥ß¡Þ‹Ú
Ç–Íß¡»»Þ
¸êü×•Ö†Ö : ÃÖê×šü †Ö´Öãú ú'Ö ÆüÖê™êü»Ö¸êü †ÖÖ¹ý
×¸ü•Ö³ÖìÃÖ−Ö ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö…
£œÚ×³Þ : Þ, ˆá™ Þ¥Ú ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : xÉ½þÓ, <iÉxÉä {É½þ±Éä Ê®úVÉ¦ÉæºÉxÉÂ
Eò®úxÉÉ xÉ½þÓ {Écä÷MÉÉ* ½þ¨Éå ½þÉä]äõ±É ¨Éå
¥ß‘¥á¢íª ‹¥ß¡Þ‹Ú Çá–ÍÞ»»Þ ®ú½þxÉä EòÒ WÉ°ü®úiÉ ¦ÉÒ xÉ½þÓ* ¤É®úEÖò±É
á«Þá”¬á¥ ¥«ß¡Þ £œî Þ£¥ MÉäº]õ ½þÉ=ºÉ ¨Éå ®ú½åþMÉä* ¤É½ÖþiÉ ºÉÖÆnù®ú
›¥‹Þ¥ Þ«ßê»»Þ ¡¥‹Û¦ áÌÂ ºlÉÉxÉ ½èþ* MÉäº]õ ½þÉ=ºÉ Eäò SÉÉ®úÉå
«Þ„ªìá¥ ¥«ß¡Þ»»Þ ¢Þ¥ß ªÚ³¥ iÉ®ú¢ò ZÉÉ=Ä ´ÉxÉ ½èþ +Éè®ú =ºÉEäò
{ÉÉºÉ ÊSÉÊ±ÉEòÉ ZÉÒ±É ½èþ* +¤É Eò½þÉä
‘ÞÞ»»Þ áÌÂ «Þ„ª¥ Þ¥ßÇá” iÉÉä, CªÉÉ ªÉ½þ ºÉ¤É näùJÉxÉÉ xÉ½þÓ
’Þ„ê¡˜ ×ß»»Þ ™Þ‹Ú ¬Þß SÉÉÊ½þB ?
ß¬ß‹Þ «ò›»»Þ ˆá¡ ‹Ú«™,
ˆª¡Ú á›Œß¡Þ ‹'˜ ŒÚªß¥ ‹šÞ
Ú«ê ?
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : −ÖÖ, ‹ŸÖê †ÖÖ¹ý Ê®úVÉ¦ÉæºÉxÉÂ
ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö›Íêü−ÖÖ… ÆüÖê™êü»Ö¸êü ¸ü×Æü²ÖÖ
´Ö¬µÖ †Ö´Ö¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü −ÖÖ×ÆüÑ… ²Ö¸üæúôû
ÖêÂ™ü ÆüÖˆÃÖ¸êü ¸ü×Æü²ÖÖ… ³ÖÖ×¸ü ÃÖã−¤ü¸ü
•ÖÖÖÖ… ÖêÂ™ü ÆüÖˆÃÖ¸ü “ÖÖ×¸ü¯Ö™êü —
ÖÖˆÑ²ÖÖ †×”û… ŸÖÖãú»ÖÖ×Ö ×“Ö×»ÖúÖ
Èü¤ü… ‹²Öê ãúÆüŸÖ, ‹ÃÖ²Öã ¤êü×Ö²ÖÖ ú'Ö
Öã×ÃÖ¸ü ú£ÖÖ −ÖæÆÑü ? ®úÊVÉÃªÉÉ : ªÉ½þÉÄ ºÉä CªÉÉ-CªÉÉ ºÉÉlÉ ±ÉäxÉÉ
á¥‘ßÞ : ˆ•Ú ªÞäá¥ ‹'˜ ‹'˜ ª¡Ú {Écä÷MÉÉ?
á¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ ?
¸êü×•Ö†Ö : ‹šãü ÃÖÖÓÖ¸êü ú'Ö ú'Ö ÃÖ²Öã −Öê²ÖÖãú
¨ÉvÉÖUôxnùÉ : ªÉ½þÉÄ ºÉä EÖòUô ±ÉäxÉä EòÒ WÉ°ü®úiÉ
¯Ö×›Íü²Ö ?
xÉ½þÓ* ´É½þÉÄ JÉÉxÉÉ ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ ½èþ*
£œÚ×³Þ : ˆ•Ú ‹ß×ß á¡Þ ›¥‹Þ¥ ÊSÉÊ±ÉEòÉ ¨Éå ºÉ¨ÉÖpùÒ ¨ÉUô±ÉÒ ¤Éc÷Ò-
Þ«ßê»»Þ ŒÞ‚¡Þ áª•ß ŒÚ¡ì ¢¬»»Þ ¤Éc÷Ò EäòEòc÷É +Éè®ú ZÉÓMÉÉ (¨ÉUô±ÉÒ)
ß¬ß‹Þá¥ ª£Ú›ñ £Þ×, ‹ä‹–ÍÞ Ê¨É±ÉiÉÒ ½éþ* =ºÉEòÉ {ÉÉxÉÒ xÉ¨ÉEòÒxÉ
½èþ* =ºÉ¨Éå ¤ÉÆMÉÉ±É EòÒ JÉÉc÷Ò EòÉ
Š ¡–Í ¡–Í ß¾Ú»–Íß £ßá¦»»Þ {ÉÉxÉÒ Ê¨É±É ®ú½þÉ ½èþ*
™Þ«Þ¥ ÇÞ˜ß ¬Ú˜ßÞ»Þ ™«ßêá¥
¡á¾»ÞÇªÞ¥¥ ÇÞ˜ß £ß¨Ú×ß»»Þ
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ‹šãü ×ú×”û −Öê²ÖÖ ¤ü¸üúÖ¸ü −ÖÖ×ÆÑ…
ÖÖ‡²ÖÖ ÃÖê×šü Öã²Ö ³Ö»Ö… ×“Ö×»ÖúÖ¸êü
ÃÖ´Öã¦ü ´ÖÖ”û, Óúú›ÍüÖ †Öê ²Ö›Íü ²Ö›Íü
Ø“ÖÖã×›Íü ×´Öôûê… ŸÖÖÆüÖ¸ü ¯ÖÖ×Ö
»Öã×Ö†Ö… ŸÖÓ×Æü¸êü ²ÖÓÖÖê¯ÖÃÖÖÖ¸ü¸ü ¯ÖÖ×Ö ®úÊVÉÃªÉÉ : CªÉÉ ªÉ½þ ºÉSÉ ½èþ ? (BäºÉÉ ½èþ
×´Ö¿Öã×”û… CªÉÉ?) iÉ¤É iÉÉä ¨Éä®úÉ näùJÉxÉÉ
á¥‘ßÞ : ªá™ Þ ‹'˜ ? á™á¡ ™ ÊxÉ½þÉªÉiÉ WÉ°ü®úÒ ½èþ* ´É½þÉÄ ºÉä ¨ÉÖZÉä
á£Þ¥ á›Œß¡Þ ß«Þ™ß ›¥‹Þ¥»»Þ ZÉÓMÉÉ ¨ÉUô±ÉÒ ±ÉÉxÉÒ {Écä÷MÉÒ*
áª•Þ¥Ú £Úê ßäÚ–Íß £Þ×
Þ˜ß¡ß»»Þ
¸üêü×•Ö†Ö : ÃÖŸÖê −ÖÖ ú'Ö ? ŸÖê²Öê ŸÖ ´ÖÖê¸ü ×¤ü×Ö²ÖÖ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : iÉ¤É iÉÉä ½þ¨ÉEòÉä ZÉÓMÉÉ ¡èòC]ÅõÒ
×−ÖÆÖü×ŸÖ ¤ü¸üúÖ¸ü… ÃÖêšüÖ¹ý ´ÖãÑ Ø“ÖÖã×›Íü VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ* ´É½þÉÄ iÉÖ¨ÉEòÉä ¤ÉÆnù Ê]õxÉ
´ÖÖ”û †Ö×Ö×²Ö… Eäò Êb÷¤¤Éä ¨Éå ZÉÓMÉÉ Ê¨É±ÉäMÉÒ*
£œÚ×³Þ : á™á¡™ Þ£‹Ú ß¾Ú»–Íß
Ÿ»îÞÄòÂà ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ áª•ß
™Ú£‹Ú ¡³ ”ß˜ –¡Þá¥ ß¾Ú»–Íß
£ß¦ß¡»»Þ ®úÊVÉÃªÉÉ : ÊSÉÊ±ÉEòÉ ¨Éå +Éè®ú CªÉÉ-CªÉÉ näùJÉxÉä
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ŸÖê²Öê ŸÖ †Ö´Öãú Ø“ÖÖã×›Íü °µÖÖC]ÅõÒ Eäò Ê±ÉB ½éþ ?
×•Ö²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö… ÃÖê×šü ŸÖ´Öãú ²ÖÓ¤ü
×™üÖ ›ü²ÖÖ¸êü Ø“ÖÖã×›Íü ×´Ö×ôû²Ö…
á¥‘ßÞ : ß¬ß‹Þá¥ Þ„ ‹'˜ ª¡Ú ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : ÊSÉÊ±ÉEòÉ Eäò {ÉIÉÒ näùJÉxÉä ªÉÉäMªÉ
á›Œß¡Þ‹Ú ×ß ? ½éþ* ¶ÉÒiÉ@ñiÉÖ +ÉxÉä {É®ú ¤É½ÖþiÉ |ÉEòÉ®ú
{ÉÉ`ö 5 79
¸êü×•Ö†Ö : ×“Ö×»ÖúÖ¸êü †Öˆ ú'Ö ÃÖ²Öã ¤êü×Ö²ÖÖãú Eäò ½þWÉÉ®úÉå ½þWÉÉ®úÉå {ÉIÉÒ nÚù®ú nÚù®ú Eäò
†×”û ? näù¶ÉÉå ºÉä ªÉ½þÉÄ +ÉiÉä ½éþ*
£œÚ×³Þ : ß¬ß‹Þ¥ Ç¤©à á›Œß¬Þ ¢¦ß»»Þ
¨à™†™Ú Þªßá¬ ¡«Ü ›Û¥ ›Û¥
á›¨¥Ú ¡«ÜÇñ‹Þ¥¥ «‘Þ¥
«‘Þ¥ Ç¤©à ˆ•ß‹Ú ÞªØß»»Þ
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : ×“Ö×»ÖúÖ¸ü ¯ÖÖß ¤üêü×Ö»ÖÖ ³Ö×ôû… ®úÊVÉÃªÉÉ : CªÉÉ 'EòÉÊ±ÉVÉÉ< {É½þÉc÷' ÊSÉÊ±ÉEòÉ
¿ÖßŸÖŠúŸÖã †Ö×ÃÖ»Öê ²ÖÆãü ¤æü¸ü ¤æü¸ü ¤êü¿Ö¹ý Eäò ¤ÉÒSÉ ¨Éå ½èþ ? CªÉÉ ½þ¨ÉEòÉä ´É½þÉÄ
²ÖÆãü¯ÖÏúÖ¸ü¸ü Æü•ÖÖ¸ü-Æü•ÖÖü¸ü ¯ÖÖß xÉÉèEòÉ ¨Éå VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ ?
‹×šüãú †ÖÃÖÓÛŸÖ…
á¥‘ßÞ : '‹Þ¦ß‘Þ‚ ÇÞ«Þ–Í' ‹'˜ ß¬ß‹Þ
£’ßá¥ ×ß ? Þ£‹Ú ‹'˜
áª•ß‹Ú –äÞá¥ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ ¨ÉvÉÖUôxnùÉ : xÉ, xÉ, xÉÉèEòÉ ¨Éå VÉÉxÉÉ xÉ½þÓ
? {Écä÷MÉÉ* +¤É ¨ÉÉä]õ®ú ±ÉÉÄSÉ SÉ±É ®ú½þÉ
¸êü×•Ö†Ö : 'úÖ×ôû•ÖÖ‡ ¯ÖÖÆüÖ›Íü' ú'Ö ×“Ö×»ÖúÖ ½èþ* {ÉÉxÉÒ Eäò ¤ÉÒSÉ ¨Éå 'EòÉÊ±ÉVÉÉ<'
´Ö×—Ö¸êü †×”û ? †Ö´Öãú ú'Ö ÃÖê×šüãú {É½þÉc÷ ½èþ* {É½þÉc÷ Eäò >ð{É®ú näù´ÉÒ EòÉ
›ÓüÖÖ¸êü ×•Ö²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö ? ¨ÉÆÎnù®ú ½èþ*
£œÚ×³Þ : Þ, Þ –äÞá¥ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡
Þ«ßê»»Þ ˆá¡ £”¥ ¬°
Þ¬Ú×ß»»Þ ÇÞ˜ß £’ßá¥ '‹Þ¦ß‘Þ‚
ÇÞ«Þ–Í' Þ ÇÞ«Þ–Í „Çá¥
•Þ‹Ú¥Þ˜à £³ß¥ ×ß»»Þ
´Ö¬Öã”û−¤üÖ : −ÖÖ, −ÖÖ ›ÓüÖÖ¸êü ×•Ö²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö ®úÊVÉÃªÉÉ : ¨ÉvÉÖUôÆnùÉ, ¨ÉÖZÉä iÉÉä ¤É½ÖþiÉ JÉÖ¶ÉÒ ±ÉMÉ
−ÖÖ×ÆÑ… ‹²Öê ´Ö™ü¸ü »ÖÓ“Ö “ÖÖ»Öã×”û… ¯ÖÖ×Ö ®ú½þÉ ½èþ* +¤É iÉÉä ¨ÉÖZÉä Ê]õEò]õ
´Ö×—Ö¸êü 'úÖ×ôû•ÖÖ‡ ¯ÖÖÆüÖ›Íü'… ¯ÖÖÆüÖ›Íü EòÉ]õxÉÉ {Écä÷MÉÉ*
ˆ¯Ö¸êü šüÖãú¸üÖÖß ´ÖÓÛ¤ü¸ü †×”û…
á¥‘ßÞ : £œÚ×³Þ, £á™™ ¢Þ¥ß ŒÚªß
¬ÞÚ×ß»»Þ ˆá¡ £á™ ”ß‹”
‹Þ”ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
¸êü×•Ö†Ö : ´Ö¬Öã”ûÓ¤üÖ, ´ÖŸÖêŸÖ ³ÖÖ×¸ü Öã×ÃÖ »ÖÖÖã×”û…
‹²Öê ´ÖŸÖê ×™üú™ü úÖ×™ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ˆš¥ ‹£Ö¸ü ‡ÃÖ²ÖÖ¸ü
¢Þ¡Ú×ß ³ÖÖ²Öã×”û ÃÖÖê“Ö ¸üÆüß ÆüæÑü
á™á¡™ ŸÖê²ÖêŸÖ ŸÖ²ÖŸÖÖê
á£Þ ªÞ¾»á¥ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ¸êü ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö
¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥ ×•Ö²ÖÖ ¤ü¸üúÖ¸ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹
Çñšá£ ¯ÖÏ£Ö´Öê ¯ÖÆü»Öê
ß¬ß‹Þ ×“Ö×»ÖúÖ ×“Ö×»ÖúÖ (‹ú —Öß»Ö úÖ −ÖÖ´Ö)
«ò› Èü¤ü —Öß»Ö
ª£Ú›ñ ÃÖ´Öã¦ü ÃÖ´Öã¦ü / ÃÖ´Ö−¤ü¸ü
ˆá™ ‹ŸÖê ‡ŸÖ−Öê
ª£Ú›ñ £Þ× ÃÖ´Öã¦ü ´ÖÖ”û ÃÖ´Öã¦üß ´Ö”û»Öß
‹ä‹–ÍÞ Óúú›ÍüÖ êúú›ÍüÖ
¡–Í ¡–Í ²Ö›Íü ²Ö›Íü ²Ö›ÍüÖ ²Ö›ÍüÖ
ß¾Ú»–Íß £Þ× Ø“ÖÖã×›Íü ´ÖÖ”û —ÖàÖÖ ´Ö”û»Öß
¬Ú˜ßÞ »Öã×Ö†Ö −Ö´Öúß−Ö
¡á¾»ÞÇ ªÞ¥ ²ÖÓÖÖê¯ÖÃÖÖÖ¸ü ²ÖÓÖÖ»Ö úß ÖÖ›Íüß
£ß¨Ú×ß ×´Ö¿Öã×”û ×´Ö»ÖŸÖÖ Æüîü
ß«Þ™ß ×−ÖÆüÖ×ŸÖ ×−ÖÆüÖµÖŸÖ
¡³ ²ÖÓ¤ü ²ÖÓ¤ü
”ß˜ ×™üÖ ™üß−Ö / ×™ü−Ö
–¡Þ ›ü²ÖÖ ×›ü²²ÖÖ / ›ü²²ÖÖ
Çñ‹Þ¥¥ ¯ÖÏúÖ¸ü¸ü ŸÖ¸üÆü úÖ
ÇÞ«Þ–Í ¯ÖÖÆüÖ›Íü ¯ÖÆüÖ›Íü
{ÉÉ`ö 5 81
£’ßá¥ ´Ö×—Öü¸êü ²Öß“Ö ´Öë

–äÞ ›üÓüÖÖ −ÖÖîúÖ
•Þ‹Ú¥Þ˜à šüÖãú¸üÖÖß ¤êü¾Öß
†³µÖÖÃÖ
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤ÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. á£Þ ªÞ¾»á¥ ˆš¥ ™Úá£ Š–Íß¨Þ Þ¬»»Þ
´ÖÖê ÃÖÖÓÖ¸êü ‹£Ö¸ü ŸÖã´Öê †Öê×›Íü¿ÖÖ “ÖÖ»Ö…
2. ˆš¥ Þ¬ ß¬ß‹Þ ¤ß¡Þ»»Þ
‹£Ö¸ü “ÖÖ»Ö ×“Ö×»ÖúÖ ×•Ö²ÖÖ …
3. áª•Ú £á™ ß¾Ú»–Íß £Þ× á¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
ÃÖêšãü ´ÖŸÖê Ø“ÖÖã×›Íü ´ÖÖ”û −Öê²ÖÖúãú ¯Ö×›Íü²Ö…
4. ˆá™ Þ¥Ú Þ¥¤©˜ ‹¥ß¡Þ‹Ú Çá–ÍÞ»»Þ
‹ŸÖê †ÖÖ¹ý †Ö¸üÖÖ ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö›Íêü−ÖÖ…
5. Þ£‹Ú ‹'˜ ˆá™ Þ¥Ú Þ¥¤©˜ ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ ?
†Ö´Öãú ú'Ö ‹ŸÖê †ÖÖ¹ý †Ö¸üÖÖ ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö ?
6. á£Þ¥ á›Œß¡Þ ß«Þ™ß ›¥‹Þ¥»»Þ
´ÖÖê¸ü ¤üê×Ö²ÖÖ ×−ÖÆüÖ×ŸÖ ¤ü¸üúÖ¸ü…
7. ™Ú£¥ ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ „ß™ì»»Þ
II. ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1) ™Úá£ Š–Íß¨Þ Þ¬»»Þ 2) Þá£ Þ¬, ß¬ß‹Þ ¤ß¡Þ»»Þ
ŸÖã´Öê †Öê›Íüß¿ÖÖ “ÖÖ»Ö… †Ö´Öê “ÖÖ»Ö, ×“Ö×»ÖúÖ ×•Ö²ÖÖ…
¢Ú¡á¨ó¥ ¬á¤©÷Þâ
³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü »ÖÖ−Öˆ
›ß¬ûà ‹Þ¨õà¥
×¤ü»»Öß úÖ¿´Öß¸ü
‹”‹ ÞñÞ
ú™üú †ÖÖÏÖ
ªÕÜ¬ ÇÚ¥à
Ããú»Ö ú ¯Öã¸üß
ªßá£Þ £³ß¥
×ÃÖ−Öê´ÖÖ ´ÖÓÛ¤ü¸ü
3) ß¾Ú»–Íß £Þ× á¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ 4) ˆá™ Þ¥Ú ‹¥ß¡Þ‹Ú Çá–ÍÞ»»Þ
Ø“ÖÖã×›Íü ´ÖÖ”û −Öê²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö… ‹ŸÖê †ÖÖ¹ý ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö›Íêü−ÖÖ…
á¥Þ«ß á›¡Þ‹Ú
¸üÖê×Æü ¤êü²ÖÖãú
¢Þ‹Ú¥ á¡Þ‹Ú
³ÖÖãú¸ü −Öê²ÖÖãú
ªßäÞ Ç—Íß¡Þ‹Ú
ØÃÖÖÖ ¯Ö×œÍü²ÖÖãú
‚¬ß¨ß á¨Þ‚¡Þ‹Ú
‡×»Ö×¿Ö ¿ÖÖê‡²ÖÖãú
‹„ Çß‚¡Þ‹Ú
úˆ ×¯Ö‡²ÖÖãú
5) Þ£‹Ú ‹'˜ ‹ß×ß á¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ ? 6) á£Þ¥ á›Œß¡Þ ß«Þ™ß ›¥‹Þ¥
†Ö´Öãú ú'Ö ×ú×”û −Öê²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö ? ´ÖÖê¸ü ¤üêü×Ö²ÖÖ ×−ÖÆüÖ×ŸÖ ¤ü¸üúÖ¸ü…
™Ú£‹Ú Þ£¥
ŸÖã´Öãú †Ö´Öü¸ü
áª£Þ¼Ú» ™Ú£¥
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓãú ŸÖã´Ö¸ü
™Þ¼Ú» ™Þ¼»¥
ŸÖÖÓãú ŸÖÖÓú¸ü
ˆ£Þ¼Ú» ¤ýÞ¼»¥
‹´ÖÖ−ÖÓãú µÖÖÓú¸ü
ª£ªØ¼Ú» áª£Þ¼»¥
ÃÖ´ÖÃŸÖÓãú ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü
7) ™Ú£¥ ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ „ß™ì…
{ÉÉ`ö 5 83
á£Þ¥
´ÖÖê¸ü
Þ£¥
†Ö´Öü¸ü
™Þ¼»¥
ŸÖÖÓú¸ü
¤ýÞ¼»¥
µÖÖÓú¸ü
áª£Þ¼»¥
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü
III. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤ÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü
¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ˆ«Þ¥ ÇÞ˜ß ¬Ú˜ßÞ»»Þ (™Þ'¥)»»
‹ÆüÖ¸ü ¯ÖÖ×Ö »Öã×Ö†Ö… (ŸÖÖ'¸ü)
2. ˆá™ Þ¥Ú ‹¥ß¡Þ‹Ú Çá–Í»»? (á‹á™)
‹ŸÖê †ÖÖ¹ý ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö›Íêü? (êúŸÖê)
3. áª•ß á«Þá”¬á¥ ¥«ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ (ˆ•ß)
ÃÖê×šü ÆüÖê™êü»Ö¸êü ¸ü×Æü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö… (‹×šü)
4. ˆšßá¥ ¡äáÞÇªÞ¥¥ ÇÞ˜ß £ß¨Ú×ß»»Þ (áªšßá¥)
‹×£Ö¸êü ²ÖÓÖÖê¯ÖÃÖÖÖ¸ü¸ü ¯ÖÖ×Ö ×´Ö¿Öã×”û… (ÃÖê×£Ö¸êü)
5. ¡«Ü™ Ç¤©à ˆ•ß‹Ú ÞªØß»»Þ (áª•ß‹Ú)
²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÖß ‹×šüãú †ÖÃÖÛ−ŸÖ… (ÃÖê×šüãú)
IV. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Öü‡Ô ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ†Öë êú
ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- Þá£ Þ¬ ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡Þ»»Þ
†Ö´Öê “ÖÖ»Ö ¯Öæ•ÖÖ ú×¸ü²ÖÖ…
£³ß¥ á›Œ
´ÖÓ×¤üü¸ü ¤êüÖ
ŸÚ»¬ á™Þ¦
±ãú»Ö ŸÖÖêôû
‹Þ£ ‹¥
úÖ´Ö ú¸
ÇÞ• Ç—
¯ÖÖšü ¯ÖœÍ
à™ Þ'
ÖßŸÖ ÖÖ'
V. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. ˆš¥ Þ¬ ß¬ß‹Þ _____ »»Þ (¬ß, ¤ß¡Þ)
‹£Ö¸ü “ÖÖ»Ö ×“Ö×»ÖúÖ … (Ö×»Ö, ×•Ö²ÖÖ)
2. ß¬ß‹Þ ____ „ß™ì»»Þ (á›Œß¡Þ, á›Œß¬)»»
×“Ö×»ÖúÖ ˆ×“ÖŸÖË… (¤êü×Ö²ÖÖ, ¤êü×Ö»Ö)
3. Þ¥¤©˜ ‹¥ß¡Þ‹Ú ______»»Þ (Ç–Íß¡Ú, Ç–Íß¡)»»
†Ö¸üÖÖ ú×¸ü²ÖÖãú … (¯Ö×›Íü²Öã, ¯Ö×›Íü²Ö)
4. á£Þ¥ ____ ›¥‹Þ¥ Þ«ßê»»Þ (á¬ß, á¡Þ)»»
´ÖÖê¸ü ¤ü¸üúÖ¸ü −ÖÖ×ÆÑ… (−Öê×»Ö, −Öê²ÖÖ)
5. ß¬ß‹Þ¥ Ç¤©à ____ ¢¦ß (á›Œß¬ß, á›Œß¬Þ)»»
×“Ö×»ÖúÖ¸ü ¯ÖÖß ³Ö×ôû… (¤üêü×Ö×»Ö, ¤üêü×Ö»ÖÖ)
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(£Þ×, ¡˜, áÌÂ «Þ„ªì, ¬°, ÇÞ«Þ–Í)
(´ÖÖ”û, ²ÖÖ, ÖêÂ™ü ÆÖüˆÃÖ, »ÖÓ“Ö, ¯ÖÖÆüÖ›Íü)
1. ÇÚ¥à ª£Ú›ñ ‹Û¦á¥ ’Þ„ê ×ß»»Þ
¯Öã¸üß ÃÖ´Öã¦ü æúôû¸êü —ÖÖˆÑ †×”û…
2. ß¬ß‹Þ ÇÞŒá¥ ¡¥‹Û¦ » »Þ
×“Ö×»ÖúÖ ¯ÖÖÖ¸üêü ²Ö¸üæúôû …
3. ƒ, áª ÇÞŒ‹Ú Þá£ £”¥ á¥ ¤Þ„»»Þ
−Ö‡Ô, ÃÖê¯ÖÖÖãú †Ö´Öê ´Ö™ü¸ü ¸êü •ÖÖˆ…
4. ‹Þ¦ß‘Þ‚ „Çá¥ •Þ‹Ú¥Þ˜à £³ß¥ ×ß»»Þ
{ÉÉ`ö 5 85
úÖ×ôû•ÖÖ‡ ˆ¯Ö¸üêü šüÖãú¸üÖÖß ´ÖÓ×¤üü¸ü †×”û…

5. Þá£ ª£Ú›ñ Þ˜ß¡Ú»»Þ
†Ö´Öê ÃÖ´Öã¦ü †Ö×Ö²Öã…
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÆüÓ¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔ †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü •ÖÖê›Íüú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1. ß¬ß‹Þ áÞ”ßˆ »»Þ (—Öß»Ö)
×“Ö×»ÖúÖ ÖÖê×™ü‹ …
2. Þ¥ßÇá” ¡˜ ×ß»»Þ (—ÖÖˆÑ)
“ÖÖ×¸ü¯Ö™êü ²ÖÖ †×”û …
3. £á™ ¢¬ ¬Þá»»Þ (êúú›ÍüÖ)

´ÖŸÖê ³Ö»Ö»ÖÖÖê…
4. ß¬ß‹Þá¥ ¥ Ÿ»îÞÄòÂà ×ß»»Þ (—ÖàÖÖ ´Ö”û»Öß)
×“Ö×»ÖúÖ¸êü ¸ü °µÖÖC]ÅõÒ †×”û…
5. ¡äáÞÇªÞ¥¥ ÇÞ˜ß ______ £ß¨Ú×ß»»Þ (×“Ö×»ÖúÖ ´Öë)
²ÖÓÖÖê¯ÖÃÖÖÖ¸ü¸ü ¯ÖÖ×Ö ü ×´Ö¿Öã×”û…
³ ‹Þ
−ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö
ˆš¥ ×Ü”ßá¥ ª£áªØ £ß¨ß ³ ‹Þ ¤ß¡Þ»»Þ ¡«Ü™ £‘Þ ‹¥ß¡Þ»»Þ ¢Ú¡á¨ó¥¥Ú
»‹£Ö¸ü ”ãû×™ü¸êü ÃÖ´ÖÃŸÖê ×´Ö×¿Öü −ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö ×•Ö²ÖÖ… ²ÖÆãüŸÖ ´Ö•ÖÖ ú×¸ü²ÖÖ… ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü¸üã ú
Þ£‹Ú ”Þ„ì ¡ªì, ªÕÜ”¥ ‹ß£óÞ ”Þ‹ìªßá¥ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ Çñšá£ Þ£‹Ú ”ß‹”
‹¥ß¡Þ‹Ú
†Ö´Öãú ™üÖˆ−Ö ²ÖÃÖ, Ããú™ü¸ü Øú²ÖÖ ™ÖŒÃÖß¸êü ×•Ö²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö… ¯ÖÏ£Ö´Öê †Ö´Öãú ×™üú™ü ú×¸üü²ÖÖãú
Ç–Íß¡»»Þ Çß¬Þ£Þá ª£áªØ ˆ‹Þ•ß á«Þ‚ áÞ”ßˆ ‘ÞÞá¥ ¥«ß¡»»Þ ‚Þá–Í ªßÞá–Í
¯Ö×›Íü²Ö… ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê, ÃÖ´ÖÃŸÖê ‹ú×šü ÆüÖê‡ ÖÖê×™ü‹ •ÖÖÖÖ¸êü ¸ü×Æü²Ö… ‡†Ö›Íêü ×ÃÖ†Ö›Íêü
á«¡ß»»Þ ³ ‹Þá¥ á‹ Ç¨ÚÇ¤©à, ª¥àªïÇ ‚™îÞ›ß á›Œß¡Þ‹Ú £ß¦ß¡»»Þ
Þá££Þá
Æüêü²Ö×−Ö… −ÖÓ¤−ÖúÖ−Ö−Ö¸êü †−Öêú ¯Ö¿Öã¯ÖÖß, ÃÖ¸üßÃÖé¯Ö ‡ŸµÖÖ×¤ü ¤êü×Ö²ÖÖãú ×´Ö×ôû²Ö… †Ö´Öê´ÖÖ−Öê
‘Þ¬ßÞ–Íßá¥ ªßä«ªŸ»Þ¥à Š ¡ÞÔ ªŸ»Þ¥à á›Œß¡Þ‹Ú ¤ß¡Þ»»Þ áª•ß ªßä«ªŸ»Þ¥àá¥
•ÖÖ×»ÖÖÖ×›Íü¸êü ØÃÖÆüÃÖ±úÖü¸üß †Öê ²ÖÖ‘Ö ÃÖúÖ¸üß ¤êü×Ö²ÖÖãú ×•Ö²ÖÖ… “ÖÖ»Ö ¤êü×Ö²ÖÖ, ØÃÖÆüÃÖ±úÖ¸üß¸êü
ªßä«£Þá ˆá˜á™á˜ á«Þ‚ ¡Ú¬Úšß¡Þ¥ á›Œß¡Þ»Þ á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ œ¦Þªßä«»»Þ Þ„
¡ÞÔ
ØÃÖÆü´ÖÖ−Öê êú×´Ö×ŸÖ ‹ÖêŸÖêÖê ÆüÖê‡ ²Öã»Öã×£Ö²ÖÖ¸ü ¤êü×Ö²ÖÖ… êúŸÖê ¯ÖÏúÖ¸ü¸ü ¬ÖôûÖØÃÖÆü… †Öˆ ²ÖÖ‘Ö
ªŸ»Þ¥àá¥ á›Œß¡Þ ¡ß¢ß÷ ¥ä¥ ¡ÞÔ Þ ¤šÞ:- ‹¬¥ÞÇ™¥ßÞ ¡ÞÔ, ß™Þ¡ÞÔ Š
£«Þ¡¦
ÃÖ±úÖ¸üß¸êü ¤êü×Ö²ÖÖ ×²Ö×³Ö®Ö ¸ÓüÖ¸ü ²ÖÖ‘Ö… •Ö£ÖÖ :- ú»Ö¸üÖ¯ÖŸÖ×¸ü†Ö ²ÖÖ‘Ö, ×“ÖŸÖÖ²ÖÖ‘Ö †Öê ´ÖÆüÖ²Öôû
¡ÞÔ ‚™îÞ›ß»»Þ ˆ•ß ÇÞ”ß™Ú˜Ø ‹¥ß áª£Þä‹Ú «‚¥Þ˜ ‹¥ß¡Þ Úß™ì»»Þ ª£áªØ
œà¥ ª×ß¥
²ÖÖ‘Ö ‡ŸµÖÖ×¤ü… ‹×šü ¯ÖÖ×™üŸÖãÓ›Íü −Ö ú×¸ü ÃÖê´ÖÖ−ÖÓãú Æü‡¸üÖÖ ú×¸ü²ÖÖ †−Öã×“ÖŸÖË… ÃÖ´ÖÃŸÖê ¬Öß¸ü ÛÃ£Ö¸ü
á«Þ‚ á›Œß¡Þ»»Þ ¨ÚÞ, ¨Þ¥à, «¦›à¡ªØ ‚™îÞ›ß ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ á—Í‚ á›Œß¡Þ»»Þ
ÇÚ˜ß
ÆüÖê‡ ¤êü×Ö²ÖÖ… ¿Öã†Ö, ¿ÖÖ¸üß, Æüôû¤üß²ÖÃÖ−ŸÖ ‡ŸµÖÖ×¤ü ×²Ö×³Ö®Ö ¯ÖÏúÖ¸ü “Öœêü‡ ¤êü×Ö²ÖÖ… ¯Öã×Ö
á›Œß¡Þ ªÞÇ, ‹Ú£ýà¥, ¢Þ¬Ú, ªßäÇÞ‘à, £Þä‹–Í Š ’ßä‹»»Þ Ç¨ÚÇ¤©à£Þä‹Ú á‚
³ ‹Þ
¤êü×Ö²ÖÖ ÃÖÖ¯Ö, ãú´³Öß¸ü, ³ÖÖ»Öã, ØÃÖ¯ÖÖ•Öß, ´ÖÖÓú›Íü †Öê Ø—Öú… ¯Ö¿Öã¯ÖÖß´ÖÖ−ÖÓãú −Öê‡ −Ö¤Óü−ÖúÖ−Ö−Ö
á‹á™ ªÚ³¥»»Þ áª•Þá¥ á›Œß¡Þ á‹ á¬Þ‹ä‹¥ ª£Þá¡¨»»Þ Þá££Þá ¡«Ü™
êúŸÖê ÃÖãÓ¤ü¸ü… ÃÖêšüÖ¸êü ¤êü×Ö²ÖÖ †−Öêú »ÖÖêÓúú¸ü ÃÖ´ÖÖ²Öê¿Ö… †Ö´Öê´ÖÖ−Öê ²ÖÆãüŸÖ
¡Ú¬ß¡Þ»»Þ Ç¨Ú£Þ¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ™á££Þá ¡«Ü™ ‹ß×ß ‘Þ˜ß ÇÞ¥ß¡»»Þ Ç¨Ú Ç¤©à£Þ¼Ú»
ÇÞŒ¥Ú
²Öã×»Ö²ÖÖ… ¯Ö¿Öã´ÖÖ−ÖÓú ×²ÖÂÖµÖ¸êü ŸÖ´Öê´ÖÖ−Öê ²ÖÆãüŸÖ ×ú×”û •ÖÖ×Ö ¯ÖÖ×¸ü²Ö… ¯Ö¿Öã ¯ÖÖß´ÖÖ−ÖÓãú ¯ÖÖÖ¹
á›Œß ™Ú£‹Ú ¡«Ü™ ŒÚªß £œî ¬Þß¡»»Þ
¤êü×Ö ŸÖã´Öãú ²ÖÆãüŸÖ Öã×ÃÖ ´Ö¬µÖ »ÖÖ×Ö²Ö…
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
³ ‹Þ −ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö −ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö (³Öã²Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü êú ‹ú
×“Ö×›ÍüµÖÖ‘Ö¸ü úÖ −ÖÖ´Ö)
ˆ ¡Ç©í ‹ ²ÖÂÖÔ ‡ÃÖ ÃÖÖ»Ö
{ÉÉ`ö 5 87
Œ¥Þ×Ü”ßá¥ Ö¸üÖ”ã×™ü¸êü ÖÏßÂ´Ö úÖ»Ö úß ”ãû×¼üµÖÖêÓ ´Öë

ª£áªØ £ß¨ß ÃÖ´ÖÃŸÖê ×´Ö×¿Ö ÃÖ²Ö ×´Ö»Öú¸ü
£‘Þ ´Ö•ÖÖ †Ö−ÖÓ¤ü
”ß‹” ×™üú™ü ×™üú™ü
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ ú×¸ü¾ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ
áÞ”ßˆ ‘ÞÞá¥ ÖÖê×™ü‹ •ÖÖÖÖ¸êü ‹ú •ÖÖÆü ´Öë
‚Þá–Í ªßÞá–Í ‡†Ö›Íêü ×ÃÖ†Ö›Íêü ‡¬Ö¸ü ˆ¬Ö¸ü
á‹ Ç¨ÚÇ¤©à †−Öêú ¯Ö¿Öã¯ÖÖß †−Öêú ¯Ö¿Öã¯ÖÖß
ª¥àªïÇ ÃÖ¸üßÃÖé¯Ö ÃÖ¸üßÃÖé¯Ö/ ¸ëüÖ−Öê¾ÖÖ»Öê •ÖÖ−Ö¾Ö¸ü
¡ÞÔ ªŸ»Þ¥à ²ÖÖ‘Ö ÃÖ±úÖ¸ß ²ÖÖ‘Ö ÃÖ±úÖ¸üß
ªßä« ªŸ»Þ¥à ØÃÖÆü ÃÖ±úÖ¸üß ØÃÖÆü ÃÖ±úÖ¸üß
ÇÞ”ß™Ú˜Ø ¯ÖÖ×™üŸÖã›Íü ²ÖÖŸÖ“ÖßŸÖ
‹¬¥ÞÇ™¥ßÞ ú»Ö¸üÖ ¯ÖŸÖ¸üß†Ö ²ÖÖ‘Ö ú¸êü»ÖÖ •ÖîÃÖÖ »Öúß¸ü¾ÖÖ»ÖÖ ²ÖÖ‘Ö
¡ÞÔ
£«Þ¡¦ ¡ÞÔ ´ÖÆüÖ¾Öôû ²ÖÖ‘Ö ´ÖÆüÖ²Ö»Ö ²ÖÖ‘Ö
œ¦Þ¡ÞÔ ¬ÖôûÖ²ÖÖ‘Ö ÃÖ±êú¤ü ²ÖÖ‘Ö
œà¥ª×ß¥ ¬Öß¸ü ÛÃ£Ö¸ü “Öã¯Ö“ÖÖ¯Ö
¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ †−Öêú ¯ÖÏúÖ¸ úß “ÖœÍêü‡ †−Öêú ¯ÖÏúÖ¸ü úß ×“Ö×›ÍµÖÖ
á—Í‚
á‹á™ ªÚ³¥ êúŸÖê ÃÖã−¤ü¸ü ×úŸÖ−ÖÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü
á‹ á¬Þ‹ä‹ †−Öêú »ÖÖêÓúú ÃÖ´ÖÖ²Öê¿Ö †−Öêú »ÖÖêÖÖëúÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö
ª£Þá¡¨
Úß™ †−Öã×“ÖŸÖ †−Öã×“ÖŸÖ
«‚¥Þ˜ ‹¥ß¡Þ Æü‡¸üÖÖ ú×¸ü²ÖÖ Æüîü¸üÖ−Ö ú¸ü−ÖÖ
ªÞÇ ÃÖÖ¯Ö ÃÖÑÖ¯Ö
‹Ú£ýà¥ ãú´³Öß¸ü ‘Ö×›ÍüµÖÖ»Ö
¢Þ¬Ú ³ÖÖ»Öã ³ÖÖ»Öæ
ªßäÇÞ‘à ×ÃÖÑ¯ÖÖ•Öß Ø“Ö¯Öï•Öß
£Þ¼»–Í ´ÖÖÓú›Íü »ÖÓÖæ¸ü / ²ÖÓ¤ü¸ü

’ßä‹ Ø—Öú ÃÖÖêÆüß
¡ßÇ©¤ýá¥ ×²ÖÂÖµÖ¸êü ²ÖÖ¸êü ´Öë
ÇÞŒ¥Ú ¯ÖÖÖ¹ ¯ÖÖÃÖ ÃÖê
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ êú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. Þá££Þá Œ¥Þ ×Ü”ßá¥ á‹„ê•ß‹Ú ¤ß¡Þ ?
†Ö´Öê´ÖÖ−Öê Ö¸üÖ”ãû×™ü¸êü êúˆÑ×šüãú ×•Ö²ÖÖ ?
2. ³ ‹Þ á‹£ß™ß ¤ß¡Þ‹Ú Çá–Í ?
−ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö êú×´Ö×ŸÖ ×•Ö²ÖÖãú ¯Ö›Íêü ?
3. ³‹Þá¥ ‹'˜ ª¡Ú á›Œß¡Þ‹Ú £ßá¦ ?
−ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö ú'Ö ÃÖ²Öã ¤êü×Ö²ÖÖãú ×´Öôêû ?
4. Þá££Þá á‹„êšßá¥ ªßä«ªŸ»Þ¥à Š ¡ÞÔ ªŸ»Þ¥à á›Œß¡Þ‹Ú ¤ß¡Þ ?
†Ö´Öê´ÖÖ−Öê êúˆÑ×£Ö¸êü ØÃÖÆüÃÖ±úÖ¸üß †Öê ²ÖÖ‘ÖÃÖ±úÖ¸üß ¤êü×Ö²ÖÖãú ×•Ö²ÖÖ ?
5. ¡ÞÔ ªŸ»Þ¥àá¥ á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ ¡ÞÔ á›ŒÞ¤Þˆ Š ‹'˜ ‹'˜ ?
²ÖÖ‘Ö ÃÖ±úÖ¸üß¸êü êúŸÖê ¯ÖÏúÖ¸ü¸ü ²ÖÖ‘Ö ¤êüÖÖ•ÖÖ‹ †Öê ú'Ö ú'Ö ?
6. ³ ‹Þá¥ á‹„ê á‹„ê Ç¨ÚÇ¤©à ×Øß ?
−ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö¸êü êúˆÑ êúˆÑ ¯Ö¿Öã¯ÖÖß †”Óû×ŸÖ ?
5. ³‹Þ á¬ Þ£‹Ú ‹'˜ ¬Þ¢ £ß¦ß¡ ?
ØÃÖÆü´ÖÖ−Öê ú'Ö ú¹ý”Óû×ŸÖ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü êú ¿Ö²¤üÖë úÖê ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë ¸üÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ¤ß¡Ú, ³‹Þ, £ß¨ß, Œ¥Þ×Ü”ßá¥, ª£áªØ, ˆ¡Ç©í»»
×•Ö²Öã, −ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö, ×´Ö×¿Ö, Ö¸üÖ”ãû×™ü¸êü, ÃÖ´ÖÃŸÖê, ‹²ÖÂÖÔ
2. Ç–Íß¡, ¢Ú¡á¨ó¥¥Ú, ”Þ‹ìªß, ªÕÜ”¥, ”Þ„ì¡ªìá¥, ‹ß£óÞ, Þ£‹Ú»»
¯Ö×›Íü²Ö, ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü¹ý, ™ÖúÃÖß, Ããú™ü¸ü, ™üÖˆ−Ö²ÖÃÖ, ×ú´²ÖÖ, †Ö´Öãú
3. áÞ”ßˆ ‘ÞÞá¥, á«Þ‚, ª£áªØ, ˆ‹Þ•ß, Çß¬Þ£Þá, ¥«ß¡»
ÖÖê×™ü‹ •ÖÖÖÖ¸êü, ÆüÖê‡, ÃÖ´ÖÃŸÖê, ‹úÖ×šü, ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê, ¸ü×Æü²Ö
{ÉÉ`ö 5 89
4. ‚™îÞ›ß, ¤šÞ :- ‹¬¥ÞÇ™¥ßÞ ¡ÞÔ, £«Þ¡¦ ¡ÞÔ, ß™Þ¡ÞÔ, ¡ß¢ß÷,

Þ„, ¡ÞÔ, ¡ÞÔ ªŸ»Þ¥àá¥, á›Œß¡Þ», ¥¾»¥»»
‡ŸµÖÖ×¤ü, •Ö£ÖÖ:- ú»Ö¸üÖ¯ÖŸÖ×¸ü†Ö ²ÖÖ‘Ö, ´ÖÆüÖ²Öôû ²ÖÖ‘Ö, ×“ÖŸÖÖ²ÖÖ‘Ö, ×²Ö×³Ö®Ö, †Öˆ, ²ÖÖ‘Ö,
²ÖÖ‘Ö ÃÖ±úÖ¸üß¸, ¤êü×Ö²ÖÖ, ¸ÓüÖ¸ü
5. ³ ‹Þ, Ç¨ÚÇ¤©à£Þä‹Ú, á‹á™ ªÚä›¥, á‚»»
−ÖÓ¤ü−ÖúÖ−Ö−Ö , ¯Ö¿Öã¯ÖÖß´ÖÖ−ÖÓãú, êúŸÖê ÃÖãÓ¤ü¸ü, −Öê‡
III. ØÆü¤üßü ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
Š–Íß¨Þ¥ ¥Þ‘œÞà ¢Ú¡á¨ó¥»»Þ ¢Ú¡á¨ó¥á¥ ˆ‹ £Úî‘ß£ì ×ß»»Þ £Úî‘ß£ì
ª‹Þ¦
†Öê›Íüß¿ÖÖ¸ü ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü… ³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü¸üê ‹ú ´µÖã×•Ö†´ÖË †×”û…ú ´µÖã×•Ö†´ÖË ÃÖúÖôû
”Þ¥Ú ×”Þ Ç¤íîØ áŒÞ¬Þ ¥á«»»Þ ˆ«Þ á‹¡¦ áªÞ£¡Þ¥ ›ß ¡³ ¥á«»»Þ
−Ö†™üÖ¹ý ”û†™üÖ ¯Ö•µÖÔÓŸÖ ÖÖê»ÖÖ ¸üÆêü… ‹ÆüÖ êú¾Öôû ÃÖÖê´Ö²ÖÖ¸ü ×¤ü−Ö ²ÖÓ¤ü ¸üÆêü…
£Úî‘ß£ì ¤ß¡Þ‹Ú á«á¬ Çñšá£ ”ß‹” ‹Þ”ß¡Þ‹Ú Çá–Í»»Þ £Úî‘ß£ìá¥ ¡ß¢ß÷
™Þ¦Ç™ñ¥
´µÖã×•Ö†´ÖË ×•Ö²ÖÖãú Æêü»Öê ¯ÖÏ£Ö´Öê ×™üú™ü úÖ×™ü²ÖÖãú ¯Ö›Íêü… ´µÖã×•Ö†´Ö¸êü ×²Ö×³Ö®Ö ŸÖÖôû¯Ö¡Ö¸ü
áÇÞšà, ¥Þ‘Þ¼» ¡î¡«ð™ ÇÞ™ñ ˆ¡ä ¡ªÐÂ, ÇñÞà ‹Þ¦¥ ™£óÞ £Ú›ñÞ, ¡ß¢ß÷
¯ÖÖê£Öß, ¸üÖ•ÖÖÓú ²µÖ²ÖÇüŸÖ ¯ÖÖ¡Ö ‹²ÖÓ ²ÖÃŸ¡Ö, ¯ÖÏÖ“Öß−Ö úÖôû¸ü ŸÖ´²ÖÖ ´Öã¦üÖ, ×²Ö×³Ö®Ö
Ç¨Ú£Þ¼»¥ ×Þ¬, £˜ßÇ©¥ ‹¼»Þ¦ Þ„ Çš¥¥ £Û±ç ‚™îÞ›ß á›Œß¡Þ‹Ú £ßá¦»»Þ
¯Ö¿Öã´ÖÖ−ÖÓú¸ü ”ûÖ»Ö, ´Ö×ÖÂÖ¸ü ÓúúÖôû †Öˆ ¯Ö£Ö¸ü¸ü ´ÖæÙ¢Ö ‡ŸµÖÖ×¤ü ÃÖ²Öã ¤üêü×Ö²ÖÖãú ×´Öôêû…
£Úî‘ß£¥ ª¡Ú ‘ßßÇ© á›Œß¡Þ‹Ú á«á¬ ¡Þ¥£óÞ¥ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
´µÖã×•Ö†´Öü¸ ÃÖ²Öã ×•Ö×−ÖÂÖ ¤êü×Ö²ÖÖúãú Æêü»Öê ²ÖÖ¸´²ÖÖ¸ü ×•Ö²ÖÖúãú ¯Ö×›Íü²Ö…

Æü´Öë ¾Ö−Ö •ÖÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… ¾ÖÆüÖÑ ¿Öê¸üÖë êú —ÖãÓ›ü úÖê ¤üêüÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… †Ö•Ö ¾ÖÆüÖÑ ²Ö““ÖÖë úÖê ³Öß •ÖÖ−ÖÖ
¯Ö›ÍêüÖÖ… Æü´ÖêÓ ¿Öß‘ÖÐ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¯Ö¿Öã†Öë úÖê ¤êüÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ‡−ÖúÖê ÃÖŸÖÖ−ÖÖ −ÖÆüà “ÖÖ×Æü‹… ¤êüÖÖê,
Æü´Ö †Ö Ö‹… ¾ÖÆüÖÑ ´ÖÖê¸ü −ÖÖ“ÖŸÖê Æüïü… †²Ö ¾ÖÂÖÖÔ ÆüÖê−Öß “ÖÖ×Æü‹… −ÖÖ−Öß ‹êÃÖê ²ÖÖê»ÖŸÖß Æïü… µÖÆüÖÑ ¤êüÖÖê…
×úŸÖ−Öê ¯ÖÏúÖ¸ü êú ²ÖÖ‘Ö Æïü… ´Öã—Öê »Öúß¸ü¾ÖÖ»Öê ²ÖÆãüŸÖ †“”êû »ÖÖŸÖê Æïü… ''ŸÖã´Æëü úÖî−Ö ÃÖÖ ²ÖÖ‘Ö †“”ûÖ
»ÖÖŸÖÖ Æîü ?'' ''´Öã—Öê ? ´Öã—Öê ŸÖÖê ÃÖ±êú¤ü ²ÖÖ‘Ö †“”ûÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü… ´Öã—Öê ˆÃÖ ²ÖÖ‘Ö úÖê −Ö•ÖÌ¤üßú ÃÖê
¤üêüÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ ´Öã—Öê ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ´Öï ¾ÖÆüÑÖ •ÖÖŸÖÖ ÆæÑü…
V. †Ö¯Öêú «üÖ¸üÖ ¤êüÖê Æãü‹ ×úÃÖß ×“Ö×›ÍüµÖÖ‘Ö¸ü êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ ÃÖÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
I. <ºÉ {ÉÉ`ö ¨Éå ÊxÉ¨xÉ|ÉEòÉ®ú Eäò ´ÉÉCªÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ*
1. £á™ ßäÚ–Íß £Þ× á¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ¨ÉÖZÉä ZÉÓMÉÉ ¨ÉUô±ÉÒ ±ÉäxÉÒ {Écä÷MÉÒ*
¨ÉiÉä ËSÉMÉÖÊc÷ ¨ÉÉUô xÉä¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
2. Çñšá£ ™ ‘ÞÞ •ß‹ ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ {É½þ±Éä iÉÉä ºlÉÉxÉ ÊxÉÎ¶SÉiÉ Eò®úxÉÉ {Écä÷MÉÉ*
|ÉlÉ¨Éä iÉ VÉÉMÉÉ Ê`öEò EòÊ®ú¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
3. ß¾Ú»–Íß Ÿ»îÞÄòÂà ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ZÉÓMÉÉ ¡èòC]ÅõÒ VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ*
ËSÉMÉÖÊc÷ }ªÉÉC]ÅõÒ ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
4. á£Þ¥ á›Œß¡Þ ›¥‹Þ¥ Þ ¨Éä®úÉ näùJÉxÉÉ WÉ¯û®úÒ ½èþ*
¨ÉÉä®ú näùÊJÉ¤ÉÉ nù®úEòÉ®ú*
5. ™Ú£¥ ß¬ß‹Þ á›Œß¡Þ „ß™ì»»Þ iÉÖ¨É EòÉä ÊSÉÊ±ÉEòÉ näùJÉxÉÉ SÉÉÊ½þB
iÉÖ¨É®ú ÊSÉÊ±ÉEòÉ näùÊJÉ¤ÉÉ =ÊSÉiÉÂ*
´ÉÉCªÉ (1, 2 iÉlÉÉ 3) Eäò ÊGòªÉÉ °ü{É Ê½ÆnùÒ Eäò "±ÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ", "VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ" VÉèºÉä ÊGòªÉÉ °ü{ÉÉå
Eäò ºÉ¨ÉÉxÉ ½éþ* ªÉ½þ |ÉªÉÉäMÉ ÊGòªÉÉ EòÒ +ÊxÉ´ÉÉªÉÇiÉÉ EòÉ ¤ÉÉävÉ Eò®úÉiÉÉ ½èþ* +ÉäÊc÷+É ¨Éå BäºÉä ÊGòªÉÉ
°ü{É ÊxÉ¨xÉ |ÉEòÉ®ú ºÉä ¤ÉxÉiÉä ½èþÆ*
|ÉvÉÉxÉ ÊGòªÉÉ Eäò ºÉÆYÉÉlÉÇEò éú¤ÓüŸÖ Eäò ºÉÉlÉ -'‹Ú' (-EÖò) |ÉiªÉªÉ VÉÉäc÷ Eò®ú ºÉ½þÉªÉEò ÊGòªÉÉ -'Ç–'
({Éc÷) EòÉ |ÉªÉÉäMÉ EòÉ±É Eäò +xÉÖºÉÉ®ú ½þÉäiÉÉ ½èþ* EòiÉÉÇ Eäò ºÉÉlÉ Eò¨ÉÇ EòÉ®úEò EòÉ -'‹Ú' (EÖò)
|ÉiªÉªÉþ VÉÉäc÷xÉÉ SÉÉÊ½þB* vªÉÉxÉ nåù ÊEò +ÉäÊc÷+É ¨Éå ³Öß ºÉ½þÉªÉEò ÊGòªÉÉ 'Ç–' (¯Ö›Íü) ÊEòºÉÒ ¦ÉÒ
EòÉ±É ¨Éå {ÉÖ¯û¹É +Éè®ú ´ÉSÉxÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú xÉ½þÓ ¤Énù±ÉiÉÉ* VÉèºÉä :-
1. £á™ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Ú×ß»»Þ ¨ÉÖZÉä VÉÉxÉÉ {ÉciÉÉ ½èþ*
¨ÉiÉä ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉbÖ÷ÊUô*
2. ™Ú£‹Ú ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Ú×ß»»Þ iÉÖ¨ÉEòÉä VÉÉxÉÉ {ÉciÉÉ ½èþ*
iÉÖ¨ÉEÖò ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉbÖ÷ÊUô*
3. ÞÇ˜¼Ú» ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Ú×ß»»Þ +É{ÉEòÉä VÉÉxÉÉ {Éc÷iÉÉ ½èþ*
+É{ÉhÉÆEÖò ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉbÖ÷ÊUô*
1. £á™ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ ¨ÉÖZÉä VÉÉxÉÉ {Éc÷É*
¨ÉiÉä ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷±ÉÉ*
2. ™Ú£‹Ú ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ iÉÖ¨ÉEòÉä VÉÉxÉÉ {Éc÷É*
{ÉÉ`ö 5 91
iÉÖ¨ÉEÖò ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷±ÉÉ*

3. ÞÇ˜¼Ú» ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ +É{ÉEòÉä VÉÉxÉÉ {Éc÷É*
+É{ÉhÉÆEÖò ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷±ÉÉ*
1. £á™ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ¨ÉÖZÉä VÉÉxÉÉ {ÉcÉ*
¨ÉiÉä ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
2. £á™ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ¨ÉÖZÉä VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ*
¨ÉiÉä ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
3. ÞÇ˜¼Ú» ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ +É{ÉEòÉä VÉÉxÉÉ {Écä÷MÉÉ*
+É{ÉhÉÆEÖò ÊVÉ¤ÉÉEÖò {ÉÊc÷¤É*
´ÉÉCªÉ (4 iÉlÉÉ 5) ¨Éå ¨ÉÚ±ÉÊGòªÉÉ Eäò ºÉÉlÉ '‚¡Þ' (-<¤ÉÉ) |ÉiªÉªÉ VÉÉäc÷É MÉªÉÉ ½èþ ÊVÉºÉ Eäò
¡ò±Éº´É¯û{É ´Éä ºÉÆYÉÉlÉÇEò EÞònÆùiÉ ¤ÉxÉ MÉB ½éþ* EòiÉÉÇ Eäò ºÉÉlÉ ºÉÆ¤ÉvÉ EòÉ®úEò '-¥' (-®ú) EòÉ |ÉiªÉªÉ
VÉÉäc÷É MÉªÉÉ ½èþ* BäºÉä ´ÉÉCªÉÉäÆ ºÉä ÊGòªÉÉ Eò®úxÉä EòÒ ‡“”ûÖ ŸÖ£ÖÖ •Öºþ¸üŸÖ EòÉ ¤ÉÉävÉ ½þÉäiÉÉ ½èþ* −ÖßSÉä
ÊnùB MÉB nùÉä ´ÉÉCªÉÉäÆ ¨Éå +ÆiÉ®ú ½èþ* VÉèºÉä :-
1. 'á£Þ¥ á›Œß¡Þ ›¥‹Þ¥'»»Þ ¨Éä®úÉ näùJÉxÉÉ •Öºþ¸üß ½èþ*
'¨ÉÉä®ú näùÊJÉ¤ÉÉ nù®úEòÉ®ú'*
2. 'á£Þá™ á›Œß¡Þ ›¥‹Þ¥'»»Þ ¨ÉÖZÉä näùJÉxÉÉ SÉÉÊ½þB*
'¨ÉÉäiÉä näùÊJÉ¤ÉÉ nù®úEòÉ®'ú*
II. ÊSÉÊ±ÉEòÉ
¤ÉÆMÉÉ±É EòÒ JÉÉc÷Ò Eäò VÉ±É ºÉä ¦É®úÒ ½Öþ<Ç +ÉäÊc÷¶ÉÉ EòÒ |ÉÊºÉrù ZÉÒ±É* <ºÉ ¨Éå b÷Éì±ÉÊ¡òxÉÉå
EòÒ GòÒc÷xÉ¶ÉÒ±É iÉè®úÉEòÒ näùJÉxÉä EäòÊ±ÉB {ÉªÉÇ]õEò +ÉiÉä ½éþ* VÉÉcä÷ Eäò ÊnùxÉÉäÆ ¨Éå Ê´ÉÊ¦ÉzÉ |ÉVÉÉÊiÉªÉÉå
Eäò {ÉIÉÒ ªÉ½þÉÄ +Æbä÷ näùxÉä +ÉiÉä ½éþ* <ºÉ ZÉÒ±É ¨Éå Eò<Ç {É½þÉÊc÷ªÉÉÄ ½éþ* BEò ¤ÉÉ®ú +ÉÄvÉÒ-iÉÚ¡òÉxÉ ¨Éå BEò
xÉ´É-Ê´É´ÉÉÊ½þiÉÉ <ºÉ ÊZÉ±É ¨Éå bÚ÷¤É MÉªÉÒ lÉÒ* =ºÉEòÉ xÉÉ¨É 'VÉÉ<' lÉÉ* ÊSÉÊ±ÉEòÉ ZÉÒ±É EòÒ +xÉäEò
{É½þÉÊc÷ªÉÉå ¨Éå ºÉä BEò {É½þÉc÷Ò EòÉ xÉÉ¨É 'EòÉÊ±ÉVÉÉ<' =ºÉÒ xÉ´ÉÊ´É´ÉÉÊ½þiÉÉ Eäò xÉÉ¨É {É®ú {Éc÷É*
¨ÉÉxªÉiÉÉ ½èþ ÊEò ªÉtÊ{É ´É½þ º´ÉªÉÆ bÚ÷¤É MÉªÉÒ, ´É½þ ºÉéEòc÷Éå-½þWÉÉ®úÉå ´ªÉÊHòªÉÉå EòÉä bÚ÷¤ÉxÉä ºÉä ¤ÉSÉÉiÉÒ
½èþ*
III. EÖòUô {É¶ÉÖ-{ÉÊIÉªÉÉå Eäò xÉÉ¨É*
+ÉäÊc÷+É ¶É¤nù näù´ÉxÉÉMÉ®úÒ Ë½þnùÒ +lÉÇ

Š” ˆ™ü ‰Ñú™ü
‹¾»Þ¥Ú ÓúÖÖ¹ý ÓúÖÖºþ
‹Ú‹Ú¥ ãúãú¸ü ãú¢ÖÖ

á‹Þ‹ß¨ßÞ¦à úÖê×ú×¿Ö†Öôûß »ÖÖê´Ö›Íüß
œ Ö¬Ö Ö¬ÖÖ
¤ý¦ ÖµÖôû •ÖÓÖ»Öß ÃÖÖÑ›Íü
Ú˜ØÜß £ÛÇ©Þ ÖãÑÓ›ãü×“Ö ´ÖæÂÖÖ ×Ö»ÖÆü¸üß
ß™Þ ¡ÞÔ ×“ÖŸÖÖ ²ÖÖ‘Ö “ÖßŸÖÖ
£¥à Þƒ “Ö´Ö¸üß ÖÖ‡Ô ÃÖã¸üÖÖÖµÖ
á×¦ß ”êûôûß ²Öú¸üÖ
á‘¡ñÞ •Öê²ÖÎÖ ÖÖê¸üÖ¸ü
’ß¼» Ø—Öú ÃÖÖÆüß
¡¦› ²Öôû¤ü ²Öî»Ö
¡ÞÔ, ¡ÞÔÚ˜à ²ÖÖ‘Ö, ²ÖÖ‘ÖãÖß ²ÖÖ‘Ö, ²ÖÖ×‘Ö−Ö
¡Þ¥, £Þ¼»–Í ²ÖÖ−Ö¸ü, ´ÖÖÓú›Íü ²ÖÓ¤ü¸ü
ªßä« ØÃÖÆü ØÃÖÆü
¨ßÞ¦ ×¿Ö†Öôû ×ÃÖ†Ö¸ü / ×ÃÖµÖÖ¸ü
‹Þ„ úÖˆ úÖî†Ö
‹Ú‹Ú–ÍÞ ãúãú›ÍüÖ ´ÖãÖÖÔ
á‹Þ‚¬ß úÖê‡×»Ö úÖêµÖ»Ö
¨ÚÞ ¿Öã†Ö ŸÖÖêŸÖÖ
¨ÞÚ˜Þ ¿ÖÖÖãÖÖ Öß¤ü›Íü
¨Þ¥à ¿ÖÖ¸üß ´Öî−ÖÖ
Ô¥”ßÞ ‘Ö¸ü“Ö×™ü†Ö ÖÖê¸îüµÖÖ
ÇÞ¥Þ ¯ÖÖ¸üÖ ú²ÖæŸÖ¸ü
áÇÞ ¯Öê“ÖÖ ˆ»»Öæ
¡ ²ÖÖ ²Öú
{ÉÉ`ö 6 93
ÇÞ•ø
6
¯ÖÖšü
¢Ú¡á¨ó¥ Ÿß»ªìá¥
³Öã²Ö−Öê¿¾Ö¸ü †×±úÃÖË¸êü ³Öã¾Ö−Öê¿¾Ö¸ü êú †Öò×±úÃÖ ´Öë
Çñ¢Þª : ˆ‚”Þ ‹'˜ Œ˜ß |É¦ÉÉºÉ : CªÉÉ ªÉä JÉÊxÉVÉ <ÆVÉÒÊxÉªÉ®ú EòÉ
‚ÃßÂß¥¼» Ÿß»ªì ? +ÉìÊ¡òºÉ ½èþ ?
£«ß¦Þ ¨ÉÊ½þ±ÉÉ
¥ßáªÇìªßÌÂ : «ê, Þ²Þ»»Þ ÞÇ˜ ‹Þ«Þ‹Ú Ê®úºÉä{¶ÉÊxÉº]õ : VÉÒ ½þÉÄ ! +É{É ÊEòºÉºÉä Ê¨É±ÉxÉÉ
ªÞ¤©Þ™ ‹¥ß¡Þ‹Ú Þ«Üê×Øß? SÉÉ½þiÉä ½éþ ?
Çñ¢Þª : £Úê ‹ñœ¥ ¡Þ¡Ú¼Ú» á›ŒÞ |É¦ÉÉºÉ : ¨Éé SÉGòvÉ®ú ¤ÉÉ¤ÉÖ ºÉä Ê¨É±ÉxÉÉ
‹¥ß¡Þ‹Ú Þ«Üê×ß»Þ SÉÉ½þiÉÉ ½ÚÄþ *
£«ß¦Þ ¨ÉÊ½þ±ÉÉ
¥ßáªÇìªßÌÂ : á™á¡, áª ÇÞŒ á‹Þ•¥à‹Ú Ê®úºÉä{¶ÉÊxÉº]õ : iÉ¤É =ºÉ iÉ®ú¢ò Eäò Eò¨É®äú EòÒ
+Éä®ú VÉÉ<B *
¤ÞÞØÜ»»Þ
|É¦ÉÉºÉ : vÉxªÉ´ÉÉnù *
Çñ¢Þª : œî¡Þ›»»Þ
(SÉGòvÉ®ú ¤ÉÉ¤ÉÚ EòÉ Eò¨É®úÉ)
(‹ñœ¥ ¡Þ¡Ú¼» á‹Þ•¥à)
Çñ¢Þª : £ªÕÞ¥ Þ²Þ»»Þ £Úê Çñ¢Þª |É¦ÉÉºÉ : xÉ¨ÉºEòÉ®ú, VÉÒ ! ¨Éé |É¦ÉÉºÉ
SÉiÉÖ´ÉænùÒ ½ÚÄþ *
™Úá¡í›à»»Þ
SÉGòvÉ®ú : +É<B, +É<B, ¤ÉèÊ`öB ! +É{É
‹ñœ¥ : ÞªØÜ, ÞªØÜ, Ênù±±ÉÒ ºÉä EèòºÉä +ÉB ?
¡ªØÜ»»Þ ›ß¬ûà¥Ú ÞÇ˜
á‹£ß™ß Þªßá¬ ? |É¦ÉÉºÉ : ¨Éé ½þ´ÉÉ<Ç VÉ½þÉWÉ ºÉä +ÉªÉÉ *
¨Éä®úÒ {ÉixÉÒ +Éè®ú ¤ÉSSÉä +MÉ±Éä
Çñ¢Þª : £Úê „–ÍÞ‘Þ«Þ‘á¥ Þªß¬ß»»Þ ¨É½þÒxÉä ¨Éå +ÉBÄMÉä *

á£Þ ªÐÂà Š Çß¬Þ£Þá
ÞªØÞ £Þªá¥ Þªßá¡»»Þ SÉGòvÉ®ú : ´Éä (±ÉÉäMÉ) +É{ÉEäò ºÉÉlÉ CªÉÉå
‹ñœ¥ : áª£Þá ÞÇ˜¼» ªÞ¾»á¥ xÉ½þÓ +ÉªÉä ?
Þªßá¬ Þ«ßê ‹Þ«ßê‹ß ? |É¦ÉÉºÉ : <ºÉ ¨É½þÒxÉä ¨Éä®úÒ UôÉä]õÒ ±Éc÷EòÒ
Çñ¢Þª : ˆ £Þªá¥ á£Þ ªÞ’ß ¨ÉèÊ]ÅõEò EòÒ {É®úÒIÉÉ näùMÉÒ*
{ÉSSÉÒºÉ iÉÉ®úÒJÉ iÉEò ºÉ¤É {Éä{É®ú
£Þ”ñß‹ Ç¥à¤©Þ á›¡»»Þ JÉi¨É ½þÉåMÉä* =ºÉEäò ¤ÉÉnù ºÉ¤É
Çß¨ ™Þ¥ßŒá¥ ª¡Ú +ÉBÄMÉä*
áÇÇ¥ ª¥ß¡»»Þ ™Þ'Çá¥
áª£Þá ª£áªØ Þªßá¡»»Þ SÉGòvÉ®ú : +SUôÉ ½è* +É{É <ºÉÒ ¤ÉÒSÉ PÉ®ú
`öÒEò EòÒÊVÉB* <ºÉEäò Ê±ÉB
‹ñœ¥ : ¢¬ ‹šÞ, ÞÇ˜ ˆšß +É{ÉEòÉä Ê´ÉÊ¦ÉzÉ ºlÉÉxÉÉå {É®ú
£œîá¥ Ô¥ •ß‹ì ‹¥ØÜ»»Þ VÉÉxÉÉ ½þÉäMÉÉ +Éè®ú PÉ®ú näùJÉxÉÉ
áªšßÇÞ‚ê ÞÇ˜¼Ú» ¡ß¢ß÷ {Écä÷MÉÉ*
‘ÞÞ‹Ú ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Š Ô¥
á›Œß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ |É¦ÉÉºÉ : ½þÉÄ ! ¨Éé ¦ÉÒ ´É½þÒ (¤ÉÉiÉ) ºÉÉäSÉ
®ú½þÉ ½ÚÄþ * ¨ÉÖZÉä ¦ÉÒ +Éè®ú näù®ú
Çñ¢Þª : «ê, £Úê ¡ß áª ‹šÞ xÉ½þÓ Eò®úxÉÒ SÉÉÊ½þB *
¢Þ¡Ú×ß, á£Þ¥ Þ„ á–Í¥ß
‹¥ß¡Þ „ß™ì Úá«ê»»Þ SÉGòvÉ®ú : +É{ÉEòÉä EèòºÉÉ / ÊEòºÉ iÉ®ú½þ EòÉ
PÉ®ú SÉÉÊ½þB ?
‹ñœ¥ : ÞÇ˜¼»¥ á‹£ß™ß‹Þ Ô¥
›¥‹Þ¥»»? |É¦ÉÉºÉ : ¨ÉÖZÉä BEò iÉÒxÉ Eò¨É®úÉå ´ÉÉ±ÉÉ PÉ®ú
SÉÉÊ½þB *
Çñ¢Þª : ™ßß ¡ŒÚ¥ßÞ Ô¥á” á£Þ¥
›¥‹Þ¥»»Þ SÉGòvÉ®ú : (<ºÉEäò Ê±ÉB) ½þ¨ÉÉ®äú +ÉìÊ¡òºÉ
Eäò Ê¨É¸ÉÉ ¤ÉÉ¤ÉÖ ºÉ½þÉªÉiÉÉ Eò®åúMÉä*
‹ñœ¥ : ˆ ›ßá¥ ÞÇ˜¼Ú» Þ£
Ÿß»ª¥ £ß¨ñ¡Þ¡Ú ªÞ«Þ¤î
‹¥ßá¡»»Þ |É¦ÉÉºÉ : iÉ¤É ¨Éé Ê¨É¸ÉÉ ¤ÉÉ¤ÉÖ ºÉä Ê¨É±ÉÚÄMÉÉ*
Çñ¢Þª : £Úê ™Þ«Þá«á¬ £ß¨ñ¡Þ¡Ú¼Ú»

{ÉÉ`ö 6 95
ªÞ¤©Þ™ ‹¥ß¡ß»»Þ SÉGòvÉ®ú : +É{ÉEòÉä ¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú EèòºÉÉ ±ÉMÉ

®ú½þÉ ½èþ ?
‹ñœ¥ : ÞÇ˜¼Ú» ¢Ú¡á¨ó¥ á‹£ß™ß |É¦ÉÉºÉ : ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ ±ÉMÉ ®ú½þÉ ½èþ *
¬ÞÚ×ß ? SÉGòvÉ®ú : iÉÉä CªÉÉ +É{É +ÉVÉ ½þÒ VÉÉì<xÉ
Eò®ú ®ú½äþ ½éþ ?
Çñ¢Þª : ŒÚ¡ì ¢¬ ¬ÞÚ×ß»»Þ
|É¦ÉÉºÉ : VÉÒ ½þÉÄ ! ¨ÉÖZÉä +ÉVÉ ½þÒ VÉÉì<xÉ
‹ñœ¥ : ÞÇ˜ ‹'˜ á™á¡ Þ‘ß Eò®úxÉÉ {Écä÷MÉÉ *
‘ˆ ì ‹¥Ú×Øß»»?
Çñ¢Þª : «ê Þ²Þ, Þ‘ß «ßê £á™
‘ˆì ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ×ÆüÓ¤üß †£ÖÔ
Œ˜ß JÉÉxÉ, JÉnùÉxÉ
‚ä‘ßß¥ +Ê¦ÉªÉÆiÉÉ / <ÆVÉÒÊxÉªÉ®ú
ªÞ¤©Þ™ Ê¨É±ÉxÉÉ
ªÞ’ß UôÉä]õÒ ±Éc÷EòÒ
£Þ”ñß‹ Ç¥à¤©Þ ¨ÉèÊ]ÅõEò EòÒ {É®úÒIÉÉ
™Þ' Çá¥ =ºÉEäò ¤ÉÉnù
ˆšß £œîá¥ <ºÉÒ ¤ÉÒSÉ
•ß‹ì `öÒEò
áªšßÇÞ‚ê =ºÉEäò Ê±ÉB
á–¥ß näù®ú
á‹£ß™ß‹Þ EèòºÉÉ / ÊEòºÉ |ÉEòÉ®ú EòÉ
¡ŒÚ¥ßÞ Eò¨É®úÉå ´ÉÉ±ÉÉ
†³µÖÖÃÖ

1) ˆ‚”Þ ‹'˜ Œ˜ß ‚ÃßÂß¤ý¥¼» Ÿß»ªì ?
2) áª ÇÞŒ á‹Þ•¥à‹Ú ¤ÞÞØÜ»»Þ
3) £ªÕÞ¥ Þ²Þ»»Þ £Úê Çñ¢Þª ªÚ¡ñ£˜î£»»Þ
4) ÞÇ˜ á‹£ß™ß Þªßá¬ ?
5) £Úê „–ÍÞ‘Þ«Þ‘á¥ Þªß¬ß»»Þ
6) áª£Þá ª£áªØ Þªßá¡»»Þ
7) ÞÇ˜¼Ú» ¡ß¢ß ÷ ‘ÞÞ‹Ú ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ
8) á£Þ¥ Þ„ á–Í¥ß ‹¥ß¡Þ „ß™ì Úá«ê»»Þ
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
1) ˆ‚”Þ ‹'˜ Œ˜ß ‚ÃßÂß¤ý¥¼» Ÿß»ªì»? 2) £ªÕÞ¥ Þ²Þ, £Úê Çñ¢Þª
ªÚ¡ñ£˜î£ì»»Þ
‹á¬ÄÂ¥ ›ß¬ûàÇ ›Þª
£Þ‘ßáÌòÂ” ¡ß£¦Þ á›¡à
¡–Í¡Þ¡Ú Çñ¢Þ™à £ß¨ñ
áÌáÞ ªóÇ÷Þ á›‚
™«ªß¬›Þ¥ì Çñª÷ £«ÞÇÞ™ñ
3) £Úê „–ÍÞ‘Þ«Þ‘á¥ Þªß¬ß»»Þ 4) ÞÇ˜ á‹£ß™ß Þªßá¬ ?
¡ªß¬ß ‹Þ«ßê‹ß
¡Ú¬ß¬ß á‹á¡
áŸ»¥ß¬ß á‹á™á¡á¦
ŒÞ‚¬ß á‹„ê›ß
¬ß á‹á™ ™Þ¥ßŒá¥
5) á£Þ ªÞ ’ß¥ £Þ”ñß‹ Ç¥à¤©Þ á«¡»»Þ 6) £á™ Ô¥ á›Œß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ

à™ Ç¥à¤©Þ Þ£‹Ú
{ÉÉ`ö 6 97
¡Þ«ÞÔ¥ ™Ú£‹Ú
‘õ›ß ™á™
Š–Íß¨à Þ» áª£Þ¼Ú»
Þ‹Þ¨¡Þ˜à áÇñÞñÞ£ì ™Þ‹Ú
7) ™ßß ¡ŒÚ¥ßÞ Ô¥á” ›¥‹Þ¥»»Þ

¡ŒÚ¥ßÞ
›ß £«¬ßÞ
‹˜ß‹ßÞ
ªÚ³¥ßÞ
á×Þ”ßÞ
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úß
¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- ˆ‚”Þ Œ˜ß ‚ÃßÂß¤ý¥¼» Ÿß»ªì»»Þ (‹'˜)
ˆ‚”Þ ‹'˜ Œ˜ß ‚ÃßÂß¤ý¥¼» Ÿß»ªì ?
1. ‚ˆ á£Þ ¢Þ‚¼» ªÞ¾»»»Þ (‹'˜)
2. ÞÇ˜ Þªßá¬»»Þ (á‹£ß™ß)
3. ÞÇ˜ ªÞ¤©Þ™ ‹¥ß¡Þ‹Ú Þ«Üê×Øß»»Þ (‹Þ«Þ‹Ú)
4. áªªÞá Þªßá¬ Þ«ßê»»Þ (‹Þ«ßê‹ß)
5. ™Ú£ Ô¥ ‹¬ß‹™Þ»»Þ (‹ß)
IV. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(áÇÇ¥, ªÞ¤©Þ™, á‹Þ•¥à‹Ú, ªÞ’ß, „–ÍÞ‘Þ«Þ‘)
1. £Úê ___ á¥ Þªß¬ß»»Þ
2. áª ÇÞŒ ____ ¤ÞÞØÜ»»Þ
3. ‹Þ«Þ‹Ú ____ ‹¥ß¡Þ‹Ú Þ«Üê×Øß ?
4. á£Þ ____ ¥ £Þ”ñß‹ Ç¥à¤©Þ á«¡»»Þ
5. Çß¨ ™Þ¥ßŒá¥ ª¡Ú ____ ª¥ß¡»»Þ
V. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÆüÓ¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…
1. ™Úá£ ____ á›¡Þ‹Ú ‹«Ü× ? (×úÃÖúÖê)
2. ™Úá£ áª•ß‹Ú ____ ¬»»? (îúÃÖê)
3. Çß¬Þ£Þá _____ £Þªá¥ Þªßá¡»»Þ (†Ö»ÖÖ)
4. á£Þ ªÐÂà ____ Çß¬Þ£Þá Þªßá¬»»Þ (†Öî¸ü)

5. ÞÇ˜¼»¥ á‹„êÇ¥ß Ô¥ ____ ? (“ÖÖ×Æü‹)
VI. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¤üß Ö‡Ô Æü¸ü ‹ú ×ÎúµÖÖ ÃÖê ŸÖß−Ö ŸÖß−Ö ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- (¤ß¡Þ) £Úê ¤Þˆ
£Úê ¤Þ„×ß
£Úê ¬ß
(ŒÞ‚¡Þ, á¨Þ‚¡Þ, á›Œß¡Þ, ¨Ú˜ß¡Þ, Ç—Íß¡Þ)
VII. úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. áª£Þá ª¡Ú ÞñÞ ____»»Þ (¤ß¡Þ)
2. £Úê áª‚ ‹šÞ ____»»Þ (‹«ß¡Þ)
3. £ß¨ñ ¡Þ¡Ú ªÞ¤©Þ™ ____»»Þ (‹¥ß¡Þ)
4. ÞÇ˜ ‘¬›ß áª•ß‹Ú ____»»Þ (Þªß¡Þ)
5. ÞÇ˜¼Ú» ¢Ú¡á¨ó¥ á‹£ß™ß ____»»Þ (¬Þß¡Þ)
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖë ÃÖê ŸÖß−Ö ŸÖß−Ö ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- (™Úá£) ™Úá£ ¤Þ»»Þ
™Úá£ ¬»»Þ
™Úá£ ¤ß¡»»Þ
(ÞÇ˜, áª, áª£Þá, ™Ú, £Úê)
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Öü‡Ô ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ ´Öë ÃÖê Æü¸ü ‹ú ×ÎúµÖÖ ÃÖê ¤üÖê ¤üÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- (¤ß¡Þ)
£Úê Ô¥‹Ú ¤ß¡ß»»Þ
£Úê ‹Þ¬ß ª‹Þá¦ Ô¥‹Ú ¤ß¡ß»»Þ
(ŒÞ‚¡Þ, á¨Þ‚¡Þ, Ç—Íß¡Þ, á›Œß¡Þ, ¨Ú˜ß¡Þ)
{ÉÉ`ö 6 99

¢Ú¡á¨ó¥¥ £³ß¥
³Öã²Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü¸ü ´ÖÓ×¤ü¸ü
¢Ú¡á¨ó¥ áÞ”ßˆ ÇÚ¥Ú˜Þ ª«¥»»Þ ˆ«Þ Š–Íß¨Þ¥ ¥Þ‘œÞà»»Þ ˆ•Þá¥
ˆ‹ «‘Þ¥ ¨ß¡ £³ß¥ ×ß»»Þ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ ª¡Ú•Þ¥Ú ¡–Í ¨ß¡ £³ß¥»»Þ
™Úá£ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›Œß¡Þ‹Ú ¤Þ»»Þ £³ß¥ á›«á¥ ªÚ³¥ ªÚ³¥ £Û±ç
á›Œß¡»»Þ ¡ß³Ú ªÞ¥ áÇÞŒ¥àá¥ ÞáœÞ‚¡»»Þ áª ÇÞŒá¥ ¥Þ‘¥Þ˜à £³ß¥,
á¡Þ‚™Þ¦ £³ß¥, á‹›Þ¥ áÞâ¥à £³ß¥ ×ß»»Þ Çñá™î‹ ¢Þ¥™à¤ý ˆ ª¡Ú
á›Œß¡Þ „ß™»»Þ Š–Íß¨Þ¥ ‹¦Þ Š ¢ÞªÕ¤íî¥ Þ›¥ ¡—Íß¡Þ ›¥‹Þ¥»»Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß £Û±ç áÞ¥ß ¡—Ú×ß»»Þ ˆ £Û±ç á›„¦ ¢ß™¥Ú á«„ ¡Þ á›„¦
¡Þ«Þ¥Ú á«„»»Þ £Û±ç áÞ¥à ¡³ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê á¬Þ‹¼» ª«á¤Þ Çñá¤ýÞ‘»»Þ
á‹ ª£¤ýá¥ á¬Þá‹ £Û±ç‹Ú ¢Þ¾ß» ˆ ª¡Ú‹Ú ¡ß‹¦Þ¾» ‹¥ßá›„×Øß»»Þ
ˆ«Þ ¡³ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê £œî á¬Þ‹¼» ª«á¤Þ Çñá¤ýÞ‘»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ÇÚ¥Ú˜Þ ü{ÉÖ®úÉxÉÒ
ˆ«Þ‹Ú <ºÉEòÉä
ˆ‹ «‘Þ¥ BEò ½þWÉÉ®ú
¨ß¡ £³ß¥ Ê¶É´É EòÉ ¨ÉÆÎnù®ú / Ê¶É´É ¨ÉÆÎnù®ú
¬ß¾»¥Þ‘ Ë±ÉMÉ®úÉVÉ (¦ÉMÉ´ÉÉxÉ Ê¶É´É Eäò ¨ÉÆÊnù®ú)
£³ß¥ Þ™ñ ¨ÉÆÎnù®ú-MÉÉjÉ
¡ß³Ú ªÞ¥ áÇÞŒ¥à Ê¤ÉÆnÖù ºÉÉMÉ®ú {ÉÉäJÉ®úÒ (BEò iÉÉ±ÉÉ¤É EòÉ xÉÉ¨É)
¥Þ‘¥Þ˜à £³ß¥, (¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú ¨Éå +´ÉÎºlÉiÉ iÉÒxÉ ¨ÉÆÎnù®úÉå Eäò xÉÉ¨É)
á¡Þ‚™Þ¦ £³ß¥,á‹›Þ¥ ®úÉVÉ®úÉxÉÒ ¨ÉÆÊnù®ú, ¤ÉÉä<Ç iÉÉ±É,
áÞâ¥à EäònùÉ®ú MÉÉè®úÒ *
Çñá™î‹ |ÉiªÉäEò
¢Þ¥™à¤ý ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ
‹¦Þ Eò±ÉÉ
¢ÞªÕ¤íî ¨ÉÚÌiÉEò±ÉÉ / Ê¶É±{ÉEò±ÉÉ
Þ›¥ +Énù®ú
¡—Íß¡Þ ¤ÉgøxÉÉ
ªÚ¥¤©Þ ºÉÖ®úÊIÉiÉ ®úJÉxÉÉ, ¤ÉSÉÉxÉÉ
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ úê ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. Š–Íß¨Þ¥ ¥Þ‘œÞà¥ Þê ‹'˜ ?
2. ˆ•Þá¥ á‹á™Þ”ß ¨ß¡ £³ß¥ ×ß ?
3. £³ß¥ Þ™ñá¥ ‹'˜ ×ß ?
4. ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ áª ÇÞŒá¥ Þ„ á‹„ê á‹„ê £³ß¥ ×ß ?
5. Š–Íß¨Þ¥ ‹¦Þ ¢ÞªÕ¤íî¥ ‹'˜ á«¡Þ ›¥‹Þ¥ ?
II. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
'ú' 'Ö'
¢Ú¡á¨ó¥ áÇÞŒ¥à
ˆ‹ «‘Þ¥ £Û±ç
£³ß¥ Þ™ñ ÇÚ¥Ú˜Þ ª«¥
¡ß³Ú ªÞ¥ áÞâ¥à
á‹›Þ¥ ¨ß¡ £³ß¥
III. ×ÆÓ¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
¢Ú¡á¨ó¥á¥ ªß¡Þ¦¤ý ×ß»»Þ áª‚ Ÿß»ªìá¥ ¡ß¢ß÷ Ç›Ç›¡à£Þ
×ß»»Þ ¤šÞ:- ¡–Í¡Þ¡Ú, ‚ä‘ßß¥, ‹ß¥Þ˜à Š Ç¥Þªà ‚™îÞ›ß»»Þ á‹›Þ¥ ¡Þ¡Ú
áª‚ Ÿß»ªá¥ ‘á˜ ‚ä‘ßß¥»»Þ áª Ÿß»ª¥ ª£ªØ ‹ÉÚÂî”¥, ÇÞ˜ßÇÞ‚Çì Š
Þ¬Ú¥ ‹Þ£ á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥Øß»»Þ ™Þ¼» ªÞ¾»á¥ Çñ™ß ¡ß¢Þ ÇÞ‚ê ‘á˜ ‘á˜
ª«‹Þ¥à ×Øß»»Þ ›ßá Ÿß»ªá¥ 3/4 ÔÆÂÞ œ¥ß Þ¬Ú Þ¬ß¬Þ»»Þ ™Þ' Çá¥
Ÿß»ª¥ ¡–Í¡Þ¡Ú ™Þ¼Ú» –á‹‚ ‹«ßá¬ ÞÇ˜ ¨àÔñ Þ¬Ú Þªß¡Þ¥ ¡î¡ª×Þ
{ÉÉ`ö 6 101
‹¥ØÜ»»Þ ™Þ'Çá¥ á‹›Þ¥ ¡Þ¡Ú ™Þ¼»¥ ª«‹Þ¥à‹Ú ªÞ¾»á¥ Þ˜ß Þ¬Ú •ß‹ì
‹¥ßá›á¬»»Þ
IV. †Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
½þ¨É {É®úºÉÉå +ÉOÉúÉ VÉÉBÄMÉä* +ÉOÉúÉ ªÉ¨ÉÖxÉÉ xÉnùÒ Eäò ÊEòxÉÉ®äú {É®ú ½èþ* +ÉOÉúÉ ¨Éå iÉÉVÉ¨É½þ±É ½èþ, ÊVÉºÉä
¶ÉÉ½þVÉ½þÉÄ xÉä +{ÉxÉÒ ¤ÉäNÉ¨É EòÒ ªÉÉnù ¨Éå ¤ÉxÉÉªÉÉ* iÉÉVÉ¨É½þ±É Ê´É·É |ÉÊºÉrù ½þèþ* ªÉ½þÉÄ EòÉ ±ÉÉ±É
ÊEò±ÉÉ ¨ÉÖMÉ±É ºÉ©ÉÉ]õ +Eò¤É®ú xÉä ¤ÉxÉÉªÉÉ* ´É½þ ¦ÉÒ ¤É½ÖþiÉ |ÉÊºÉrù ½èþ* +ÉOÉúÉ Eäò {ÉÉºÉ ½þÒ ¡òiÉ½þ{ÉÖ®ú
ºÉÒEò®úÒ EòÉ ²Öã»ÖÓ¤ü nù®ú´ÉÉWÉÉ ½èþ* ªÉ½þ näùJÉxÉä ±ÉÉªÉEò ½èþ*
V. +{ÉxÉä ÊVÉ±Éä Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå BEò UôÉä]õÉ ºÉÉ +xÉÖSUäônù Ê±ÉÊJÉB *
{ÉÉ`ö 7 101
ÇÞ•ø 7
¯ÖÖšü
¢–ÍÞÔ¥ áŒÞ‘Úšß¬ß
³Ö›ÍüÖ‘Ö¸ü ÖÖê•Öã×£Ö×»Ö ³ÖÖ›Íêü úÖ ‘Ö¸ü œæÑüœüÍ ¸üÆüÖ £ÖÖ
™Þ¥‹ : ÞÇ˜ ‹Þ¬ß áÞÇ¡´Ú ×‹ iÉÉ®úEò : CªÉÉ +É{É Eò±É MÉÉä{É¤ÉÆvÉÖ SÉÉè®úÉ½äþ EòÒ
Þá–Í ¤Þ„šßá¬ ‹ß? iÉ®ú¡òò VÉÉ ®ú½äþ lÉä?
‘ß™ : «ê, ¤Þ„šß¬ß»»Þ +ÊVÉiÉ : ½þÉÄ, VÉÉ ®ú½þÉ lÉÉ*
™Þ¥‹ : ‹'˜ ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ„šßá¬ ? iÉÉ®úEò : CªÉÉ PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB VÉÉ ®ú½äþ lÉä?
‘ß™ì : Þ‚ê, £Úê ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú +ÊVÉiÉ : xÉ½þÓ, ¨Éé PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB xÉ½þÓ VÉÉ ®ú½þÉ
¤Þ„šß¬ß»»Þ lÉÉ*
™Þ¥‹ : á™á¡ ‹'˜ ‹ß×ß ‹Þ£ iÉÉ®úEò : iÉ¤É CªÉÉ EÖòUô EòÉ¨É lÉÉ ?
šß¬Þ? +ÊVÉiÉ : ½þÉÄ, PÉ®ú fÚÄøgøÃ ®ú½þÉ lÉÉ* Ê{ÉUô±Éä ¨É½þÒxÉä
¨Éä®úÉ ¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú ¨Éå iÉ¤ÉÉnù±ÉÉ ½þÉä MÉªÉÉ*
‘ß™ì : «ê, Ô¥”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ +¤É iÉÉä ªÉ½þÉÄ Eò¨É ºÉä Eò¨É iÉÒxÉ ´É¹ÉÉç
á£Þ¥ ¬Þ £Þªá¥ iÉEò ®ú½þxÉÉ {Écä÷MÉÉ* BEò ÊEò®úÉªÉä EòÉ
¢Ú¡á¨ó¥‹Ú ¡›¦ß á«Þ‚¬Þ»»Þ ¨ÉEòÉxÉ fÚÄøgø xÉÉ ÊxÉ½þÉªÉiÉ (+ÊiÉ)
ˆá¡ ™ ™ßß ¡Ç©í Œá˜Ø ™ß +É´É¶ªÉEò ½è*
‹£ìá¥ ¥«ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡ Þ ¢–ÍÞ
Ô¥”ßˆ áŒÞ‘ß¡Þ ß«Þ™ß iÉÉ®úEò : +É{É {É½þ±Éä Eò½þÉÄ lÉä ?
›¥‹Þ¥»»Þ +ÊVÉiÉ : ¨Éé Ênù±±ÉÒ ¨Éå lÉÉ*
™Þ¥‹ : ÞÇ˜ Þ¥Ú á‹„ê•ß šßá¬? iÉÉ®úEò : ´É½þÉÄ +É{É CªÉÉ Eò®úiÉä lÉä*
‘ß™ì : £Úê ›ß¬ûàá¥ šß¬ß»»Þ
+ÊVÉiÉ : ´É½þÉÄ ¨Éé EòÆ{ªÉÚ]õ®ú <ÆVÉÒÊxÉªÉ®ú lÉÉ* ¶ÉÉävÉ
™Þ¥‹ : áª•ß ÞÇ˜ ‹'˜ ‹¥Úšßá¬ EòÉªÉÇ ¦ÉÒ Eò®ú ®ú½þÉ lÉÉ* ¨Éä®úÒ {ÉixÉÒ
´É½þÉÄ EòÆ{ªÉÚ]õ®ú Ê´ÉYÉÉxÉ {Égø ®ú½þÒ lÉÒ*
?
‘ß™ì : áª•ß £Úê ‹ÉÚÂî”¥ iÉÉ®úEò : +¤É +É{É ªÉ½þÉÄ EòÉèxÉ ºÉä +ÉìÊ¢òºÉ ¨Éå
‚ÃßÂß¤ý¥ šß¬ß»»»»Þ á¡Ç©˜Þ EòÉªÉÇ Eò®ú ®ú½äþ ½éþ ?
£œî ‹¥Úšß¬ß»»Þ á£Þ ªÐÂà
áª•Þá¥ ‹ÉÚÂî”¥ ¡ß²Þ +ÊVÉiÉ : ¨Éé BxÉ.+É<Ç.ºÉÒ. ¨Éå ´ÉèYÉÉÊxÉEò ½ÚÄþ*
Ç—Úšßá¬»»Þ
™Þ¥‹ : ˆá¡ ÞÇ˜ ˆ•ß á‹„ê iÉÉ®úEò : +SUôÉ, +É{É ÊVÉºÉ |ÉEòÉ®ú EòÉ PÉ®ú
Ÿß»ªá¥ ‹Þ£ ‹¥Ú×Øß? fÚÄøgø ®ú½äþ lÉä, CªÉÉ =ºÉ |ÉEòÉ®ú EòÉ PÉ®ú
Ê¨É±ÉÉ?
‘ß™ì : £Úê ˆì.Þ‚.ªß á¥ á¡â²Þß‹
+ÊVÉiÉ : ¨Éé iÉÉä BEò iÉÒxÉ Eò¨É®äú ´ÉÉ±ÉÉ PÉ®ú fÚÄøfÃø
×ß»»Þ ®ú½þÉ lÉÉ * ±ÉäÊEòxÉ ´É½þÉÄ BEò Eò¨É®äú
™Þ¥‹ : Þ®×Þ, ÞÇ˜ á¤„ê Çñ‹Þ¥¥ ´ÉÉ±ÉÉ PÉ®ú ½þÒ Ê¨É±É ®ú½þÉ lÉÉ*
Ô¥ áŒÞ‘Úšßá¬ áª Çñ‹Þ¥¥ +ÉVÉEò±É iÉÉä BEò +SUôÉ PÉ®ú +ÉºÉÉxÉÒ
ºÉä xÉ½þÓ Ê¨É±ÉiÉÉ*
Ô¥ ‹'˜ ÇÞ‚á¬ ?
‘ß™ì : £Úê ™ßß ¡ŒÚ¥ßÞ Ô¥á” iÉÉ®úEò : ´É½þ iÉÉä ºÉSÉ ½èþ*
áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ á«á¬ áª•ß +ÊVÉiÉ : +É{É iÉÉä ªÉ½þÉÄ Eäò {ÉÖ®úÉxÉä +Énù¨ÉÒ
¡ŒÚ¥ßÞ Ô¥ «ßê £ß¦Úšß¬Þ»»Þ (EòÉ¢òÒ ºÉ¨ÉªÉ ºÉä) ½éþ * ¨ÉÖZÉä PÉ®ú
Þ‘ß ‹Þ¬ß ™ Ô¥”ßˆ fÚÄøgø xÉä ¨Éå ¨Énùnù EòÒÊVÉB xÉ ?
ªÚ¡ßœÞá¥ £ß¦ÚÞ«ßê»»Þ
™Þ¥‹ : áª ‹šÞ ™ ª™»»Þ iÉÉ®úEò : ¨Éä®äú iÉÉ>ð BEò xÉªÉÉ PÉ®ú ¤ÉxÉÉ ®ú½äþ lÉä
‘ß™ì : ÞÇ˜ ™ ˆ ‘ÞÞá¥ ÇÚ¥Ú˜Þ * ´Éä ÊEò®úÉªÉänùÉ®ú ¦ÉÒ fÚÄøgø ®ú½äþ lÉä *
=ºÉ PÉ®ú ¨Éå iÉÒxÉ ¶ÉªÉxÉEòIÉ
á¬Þ‹»»Þ £á™ Ô¥”ßˆ (ºÉÉäxÉä Eäò Eò¨É®äú), ®úºÉÉä<Ç PÉ®ú,
áŒÞ‘ß¡Þá¥ ªÞ«Þ¤î ‹¥ØÜ ºxÉÉxÉMÉß½þ +Éè®ú ¦ÉÆb÷É®ú-PÉ®ú ¦ÉÒ lÉä*
Þ? {ÉÉxÉÒ EòÒ ]ÆõEòÒ ¦ÉÒ ¤ÉxÉÉ ®ú½äþ lÉä* CªÉÉ
+É{ÉEòÉä =ºÉ ¨Éå ºÉÖÊ´ÉvÉÉ ®ú½äþMÉÒ?
™Þ¥‹ : á£Þ ¡–Í ¡ÞÇÞ ÛÞ Ô¥”ßˆ
‹¥Úšßá¬»»Þ áª ¢–ÍÞ”ßÞ £œî
áŒÞ‘Úšßá¬»»Þ áª«ß Ôá¥
+ÊVÉiÉ : VÉÒ ½þÉÄ ! ¨ÉÖZÉä BäºÉÉ PÉ®ú ¤É½ÖþiÉ {ÉºÉÆnù
{ÉÉ`ö 7 103
™ßáÞ”ß á¨Þ‚¡Þ Ô¥, ¥´Þ ½èþ*

Ô¥, ÞœÚÞ Ô¥ Š ¢˜ØÞ¥ iÉÉ®úEò : iÉ¤É +É{É Eò±É nùÉä{É½þ®ú EòÉä ¨Éä®äú ºÉÉlÉ
Ô¥ £œî šß¬Þ»»Þ ÇÞ˜ß ”Þ¼ß» SÉÊ±ÉB* PÉ®ú näùJÉåMÉä*
£œî ‹¥Úšßá¬»»Þ ÞÇ˜¼»¥
áª•Þá¥ ªÚ¡ßœÞ á«¡‹ß? +ÊVÉiÉ : +SUôÉ VÉÒ, ¤É½ÖþiÉ vÉxªÉ´ÉÉnù*
‘ß™ì : «ê Þ²Þ, ˆ«ßÇ¥ß Ô¥

á£Þ¥ ŒÚ¡ì Çª³»»Þ
™Þ¥‹ : á™á¡ ‹Þ¬ß £œîÞ«øá¥ á£Þ
ªÞá¾» Þ¬ØÜ»»Þ Ô¥ á›Œß¡Þ»»Þ
‘ß™ì : Þ®×Þ «„, ¡«Ü™ œî¡Þ›»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ×ÆÓ¤üß †£ÖÔ
áÞÇ¡´Ú ×‹ MÉÉä{É¤ÉÆvÉÖ UôEò (BEò SÉÉèEò EòÉ xÉÉ¨É)
¡Ú¬ß¡Þ‹Ú PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB
áŒÞ‘Úšß¬ß fÚÄøgø ®ú½þÉ lÉÉ
™ßß¡Ç©í iÉÒxÉ ºÉÉ±É
™ß ‹£á¥ Eò¨É ºÉä Eò¨É
á¡Ç©˜Þ ¶ÉÉävÉ, MÉ´Éä¹ÉhÉÉ
á¤„ê Çñ‹Þ¥ ÊVÉºÉ |ÉEòÉ®ú
áª Çñ‹Þ¥ =ºÉ |ÉEòÉ®ú
¡ŒÚ¥ßÞ Eò¨É®äú ´ÉÉ±ÉÉ
‘ÞÞ VÉMÉ½þ
ÇÚ¥Ú˜Þ {ÉÖ®úÉxÉÉ
¡–Í¡ÞÇÞ iÉÉ>ð, (Ê{ÉiÉÉ EòÉ ¤Éc÷É ¦ÉÉ<Ç)
¢–ÍÞ”ßÞ ÊEò®úÉªÉänùÉ®ú
á¨Þ‚¡Þ Ô¥ ¶ÉªÉxÉ EòIÉ

¥´Þ Ô¥ ®úºÉÉä<Ç PÉ®ú
ÞœÚÞ Ô¥ ºxÉÉxÉMÉÞ½þ ªÉÉ xÉ½þÉxÉä EòÉ Eò¨É®úÉ
¢˜ØÞ¥ Ô¥ ¦ÉÆb÷É®úPÉ®
ÇÞ˜ß”Þ¼ß» {ÉÉxÉÒ EòÒ ]õÆEòÒ
Çª³ {ÉºÉÆnù Eò®úxÉÉ
£œîÞ«ø ¨ÉvªÉÉ¼xÉ, nùÉä{É½þ®ú
†³µÖÖÃÖ
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêüÆü¸üÖ‡‹…
1) ÞÇ˜ áÞÇ¡´Ú ×‹ Þá–Í ¤Þ„šßá¬ ‹ß ?
2) Þ‚ê, ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ„ šß¬ß»»Þ
3) Ô¥”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ
4) áª•ß ÞÇ˜ ‹'˜ ‹¥Úšßá¬ ?
5) áª•ß £Úê ‹ÉÚÂî”¥ ‚ÃßÂß¤ý¥ šß¬ß»»Þ
6) á£Þ ªÐÂà ‹ÉÚÂî”¥ ¡ß²Þ Ç—Úšßá¬»»Þ
7) ÞÇ˜ á¤„ê Çñ‹Þ¥¥ Ô¥ áŒÞ‘Úšßá¬, áª Çñ‹Þ¥¥ Ô¥ ‹'˜ ÇÞ‚á¬ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
1) „›Þ«¥˜ :- £Úê Ô¥”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ 2) £Úê ¡«ß”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ
¡«ß”ßˆ á¬ŒÚšß¬ß
„ÇîÞª”ßˆ Ç—Úšß¬ß
£³ß¥”ßˆ Þ˜Úšß¬ß
¡ß›îÞ¦¤ý”ßˆ á›„šß¬ß
Ÿß»ªì”ßˆ á„šß¬ß
3) á£Þ ¡–Í¡ÞÇÞ ÛÞ Ô¥”ßˆ ‹¥Úšßá¬ »Þ 4) áª ¢–ÍÞ”ßÞ
{ÉÉ`ö 7 105
áŒÞ‘Úšßá¬»»Þ
¡ÞÇÞ Çß¬Þ£Þ¼Ú»
á‘á‘ ¡ÞÇÞ Þ£‹Ú
›á›‚ ‹¬£
‹‹Þ ÇÞ•îÇÚªØ‹
£Þ£Úê £á™
5) ÞÇ˜ ×‹Þá–Í ¤Þ„šßá¬ ‹ß»»? 6) Þ‚ê £Úê ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú
¤Þ„ šß¬ß»»Þ
Ô¥Þá–Í áŒ¦ß¡Þ‹Ú
¡‘Þ¥Þá–Í ‹«ß¡Þ‹Ú
ªÕÜ¬Þá–Í ‹¥ß¡Þ‹Ú
áª Þá–Í á›¡Þ‹Ú
ˆÞá–Í ¥Þ´ß¡Þ‹Ú
7) ÞÇ˜ á¤„ê Çñ‹Þ¥¥ Ô¥ áŒÞ‘Úšßá¬ áª Çñ‹Þ¥¥ Ô¥ ‹'˜ ÇÞ‚á¬»?
¡¥
á¬Þ‹
¨Þ—Íà
«˜Þ
£ß•Þ
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1) á£Þ ªÐÂà Ç—Úšßá¬»»Þ (‹ÉÚÂî”¥ ¡ß²Þ)
á£Þ ªÐÂà ‹ÉÂÚÂî”¥ ¡ß²Þ Ç—Úšßá¬»»Þ
2) £Úê áŒÞ‘Úšß¬ß (Ô¥”ßˆ)»»Þ
£Úê Ô¥”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ
1. £Úê Ç—Úšß¬ß»»Þ (Ç¡«ß)
áª£Þá Ç—Úšßá¬»»Þ (‹¡ß™Þ ¡«ß)

™Ú Ç—Úšß¬Ú»»Þ (‘îÞ£ß™ß ¡«ß)
™Úá£ Ç—Úšß¬»»Þ („ÇîÞª)
ÞÇ˜ Ç—Úšßá¬»»Þ (Þ”‹)
2. £Úê Ç—Úšß¬ß»»Þ (Þ”‹”ßˆ)
£Úê ŒÞ„šß¬ß»»Þ»» (£ß•Þ”ßˆ)
£Úê á›ŒÚšß¬ß»»Þ (ªßá£Þ”ßˆ)
£Úê Þ„šß¬ß»»Þ (Š–Íß¨à à™”ßˆ)
£Úê ‹ß˜Úšß¬ß»»Þ (‹¬£”ßˆ)
IV. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(¡›¦ß, ¢–ÍÞ, Þ‘ß‹Þ¬ß, á¡Ç©˜Þ, ¢–ÍÞ”ßÞ)
1. £Úê ___ Ô¥”ßˆ áŒÞ‘Úšß¬ß»»Þ
2. ¬Þ £Þªá¥ á£Þ¥ ____ á«Þ‚¬Þ»Þ
3. £Úê ____ ‹¥Úšß¬ß»»Þ
4. áª ____ áŒÞ‘Úšßá¬»»Þ
5. ¢¬ Ô¥”ßˆ ____ ªÚ¡ßœÞá¥ £ß¦ÚÞ«ßê»»Þ
V. úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ úü¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. ÞÇ˜ ‹'˜ ™ ‹Þ¬ß ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ___ ? (¤ß¡Þ)
2. ™Úá£ ‹”‹á¥ ™ ¡Ç©í ____ »»Þ (Ç—Íß¡Þ)
3. ˆá¡ ˆ•ß _____ Ç–Íß¡»»Þ (¥«ß¡Þ)
4. ÞÇ˜ Ô¥ Çª³ ____ ‹ß»»? (‹¥ß¡Þ)
5. £á™ Ô¥”ßˆ áŒÞ‘ß¡Þá¥ ____ Þ ? (ªÞ«Þ¤î ‹¥ß¡Þ)
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÆÓ¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. ÞÇ˜™ ˆ ____ á¥ ÛÞ á¬Þ‹»»Þ (Ã£ÖÖ−Ö)
2. £á™ Ô¥ áŒÞ‘ß¡Þá¥ ____ ‹¥ØÜÞ (´Ö¤ü¤ü)
3. á£Þ ____ ÛÞ Ô¥”ßˆ ‹¥Úšßá¬»»Þ (ŸÖÖ‰ú)
{ÉÉ`ö 7 107
4. áª«ß Ôá¥ áÞ”ßˆ ____ ×ß»»Þ (¿ÖµÖ−Ö úÖ)

5. ‹Þ¬ß ____ á¥ á£Þ ªÞá¾» Þ¬ØÜ»»Þ (¤üÖê¯ÖÆü¸ü)
VII. ¯ÖÖšü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
'ú' 'Ö'
ÇÚ¥Ú˜Þ ¡ŒÚ¥ßÞ
áÞÇ¡´Ú ”Þ¼ß»
ÞœÚÞ ×‹
™ßß Ô¥
ÇÞ˜ß á¬Þ‹
VIII. úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ×ú×•Ö‹…
1. áª á¡Ç©˜Þ ____»»Þ (Ç—Íßšßá¬, ‹¥Úšßá¬)
2. £Úê ‹ÉÚÂî”¥ ¡ß²Þ ____ »»Þ (Ç—Úšß¬ß, á›ŒÚšß¬ß)
3. áª£Þá ªÕÜ¬‹Ú ____»»Þ (Þ¬Úšßá¬, ¤Þ„šßá¬)
4. ™Ú Ô¥”ßˆ ____ »»Þ (£ß¦Úšß¬Ú, áŒÞ‘Úšß¬Ú)
5. á£Þá™ ªÞ«Þ¤î ____»»Þ (ßØÜ, ‹¥ØÜ)
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ™Úá£ Þ„šßá¬»»Þ (à™)
™Úá£ à™ Þ„šß¬»»Þ
1. ÞÇ˜ Ç—Úšßá¬»»Þ (¡«ß)
2. áª£Þá á¬ŒÚšßá¬»»Þ (‹¡ß™Þ)
3. Þá££Þá ¤Þ„šß¬Ú»»Þ (¡Ú¬ß¡Þ‹Ú)
4. ™Úá£ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšßá¬»»Þ (¥ß¡ ×Þ™ñ£Þ¼Ú»)
5. á£Þ ¡–Í ¡ÞÇÞ ‹¥Úšßá¬»»Þ (ÛÞ Ô¥”ßˆ)
„‹þ¦ £˜ß
ˆŸúôû ´Ö×Ö
áÞÇ¡´Ú ›Þª¼Ú» „‹þ¦ £˜ß ‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ áª ‘á˜ á›¨ áª¡‹ šßá¬»»Þ

áª ¡îÞ Š ¡Þ™îÞ ª£¤ýá¥ Çà–Íß™ á¬Þ‹£Þ¼»¥ áª¡Þ ‹¥Úšßá¬»»Þ áª£Þ¼Ú»
áÞÇ¡´Ú ŒÞ›î Š ¡ªÐÂ ¡ÞÆÜÂšßá¬»»Þ áª ¥ß¡ ×Þ™ñ£Þ¼Ú» ¡«Ü™ ªÞ«Þ¤î
‹¥Úšßá¬»»Þ áÞÇ¡´Ú ªÞ¤©àáÞÇÞ¦ •Þá¥ 'ª™î¡Þ›à ¡¡ß›îÞ¦¤ý' ª×ÞÇ ‹¥ßšßá¬»»Þ
áª•ß ×Þ™ñ£Þ¼Ú» á›¨áÇñ£, ª™î Š «ßäªÞ ¨ß¤©Þ á›„šßá¬»»Þ áÞÇ¡´Ú ‘á˜
‹¡ß £œî šßá¬»»Þ áª á›¨ áÇñ£ £Û¦‹ ‹¡ß™Þ á¬Œßšßá¬»»Þ ™Þ¼» ‹¡ß™Þ¥
á‹á™Þ”ß œÞ–Íß ›ßÞ¬Þ»»Þ
"£ß¨Ú á£Þ¥ á›« ˆ á›¨ £Þ”ßá¥
á›¨¡Þªà Þ¬ß ¤ÞÞØÜ Çß•ßá¥
á›¨¥ ªó¥Þ‘ Çáš á¤á™ Þ–Í
ÇÚ¥Ú ™«ßê Ç–Íß á£Þ¥ £Þäª «Þ–Í»»Þ"
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
„‹þ¦ £˜ß =iEò±É ¨ÉÊhÉ
‘á˜ BE
á›¨ áª¡‹ näù¶É ºÉä´ÉEò
¡îÞ ¤ÉÉgø
¡Þ™îÞ +ÉÄvÉÒ / iÉÚ¢òÉxÉ
Çà–Íß™ {ÉÒÊc÷iÉ
áª¡Þ ºÉä´ÉÉ
ŒÞ›î KÉÉxÉä EòÒ SÉÒWÉäÆ / JÉÉt
¡ªÐÂ Eò{Éc÷É
¥ß¡ MÉ®úÒ¤É
á›¨áÇñ£ näù¶É ¦ÉÊHò
ª™î ºÉiªÉ
«ßäªÞ +Ë½þºÉÉ
{ÉÉ`ö 7 109
¨ß¤©Þ Ê¶ÉIÉÉ
‹¡ß EòÊ´É
á›¨áÇñ££Û¦‹ näù¶É|Éä¨É {ÉÚhÉÇ
á‹á™Þ”ß EÖòUô
œÞ–Íß {ÉÆÊHò / {ÉÆÊHòªÉÉÄ
†³µÖÖÃÖ
I. ¯ÖÖšü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ úê ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. áÞÇ¡´Ú¼Ú» ‹'˜ ‹Ú«Þ¤Þˆ ?
2. áª ‹Þ«Þ¥ áª¡Þ ‹¥Úšßá¬ ?
3. áÞÇ¡´Ú ‹Þ«Þ‹Ú ¡«Ü™ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšßá¬ ?
4. áª ª™î¡Þ›à ¡ ¡ß›îÞ¦¤ý á‹„ê•ß ª×ÞÇ ‹á¬ ?
5. áª ×Þ™ñ £Þ¼Ú» ‹'˜ ¨ß¤©Þ á›„šßá¬ ?
6. áÞÇ¡´Ú ‹ß Çñ‹Þ¥ ‹¡ß™Þ á¬ŒÚšßá¬ ?
II. ¯Ö×¸ü“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü (ú) †Öî¸ü (Ö) ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ Ö›üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ü ¯Öæ¸êü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
'ú' 'Ö'
áÞÇ¡´Ú ›Þª¼Ú» ¡«Ü™ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšßá¬»»Þ
áª ¥ß¡ ×Þ™ñ£Þ¼Ú» „‹þ¦ £˜ß ‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ
áª á›¨áÇñ£ £Û¦‹ ¨ß¤©Þ á›„šßá¬»»Þ
áÞÇ¡´Ú ª™î¡Þ›à ¡¡ß›îÞ¦¤ý ‹¡ß™Þ á¬ŒÚšßá¬»»Þ
áª ×Þ™ñ£Þ¼Ú» á›¨áÇñ£ ª×ÞÇ ‹á¬»»Þ
III. ×ÆÓ¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
¡Ç©í‹ ™á¦ Þá££Þá ‹”‹á¥ šß¬Ú Çñá™î‹›ß ˜Øà £³ß¥‹Ú ¤Þ„šß¬Ú»»Þ
ª‹Þá¦ ÇÛ‘Þ ‹¥Úšß¬Ú»»Þ Çñá™î‹›ß £Þ' ˜Øà¼Ú» ÇÛ‘‹£Þá ¢ß÷ ¢÷ á¡¨á¥
ªÈßÂ™ ‹¥Úšßá¬»»Þ áª•Þá¥ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ á¢Þ¥Þ ‹ß˜ß¡Þ‹Ú £ß¦Úšß¬Þ»»Þ ¤šÞ:-
„ŒÚ–ÍÞ, Œ‚, ‹›¦à, Ôß, ›àÇ ‚™îÞ›ß»»Þ ˆª¡Ú Þá£ ‹ß˜ß ÇÛ‘Þ ‹¥Úšß¬Ú»»Þ áª‚
á¢ÞÚ–Íß‹ á‚ ÇÛ‘‹ ˜Øà¼» ÇÞŒá¥ áâá¡›î ‹¥Úšßá¬»»Þ £³ß¥ ªÞ£Þá¥
¢ß‹Þ¥à£Þá ¢ß‹ £ÞÚšßá¬»»Þ £Úê £œî ª£ªØ¼Ú» ”¼»Þˆ ”¼»Þˆ á›„šß¬ß»»Þ ™Þ'
Çá¥ Þá££Þá Ô¥‹Ú áŸ»¥ßÞªÚšß¬Ú»»Þ ¡«Ü™ ¢¬ ¬ÞÚšß¬Þ»»Þ
¨Éé ¦ÉÖ´ÉxÉä¶´É®ú MÉªÉÉ* ¶É½þ®ú ºÉÖnÆ ù®ú ½èþ* ¨ÉÆnù ´ÉÉªÉÖ SÉ±É ®ú½þÒ lÉÒ* {Éäc÷Éå EòÒ ]õ½þÊxÉªÉÉÄ Ê½þ±É
®ú½þÒ lÉÒÆ* ´É½þÉÄ ¤Écä÷ ºÉÖÆnù®ú ¦É´ÉxÉ lÉä* ¨Éé BEò ½þÉä]õ±É ¨Éå `ö½þ®úÒ* ¤ÉÉWÉÉ®úÉå ¨Éå ¦ÉÒc÷ lÉÒ* EòÉä<Ç +É
®ú½þÉ lÉÉ* EòÉä<Ç VÉÉ ®ú½þÉ lÉÉ* ¦ÉÖ´ÉxÉä¶´É®ú xÉMÉ®ú ¨Éå PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB ¨ÉÖZÉä ¤É½ÖþiÉ <SUôÉ ½þÉä ®ú½þÒ lÉÒ*
¨ÉÖZÉä ´É½þÉÄ Eäò ±ÉÉäMÉ ¤É½ÖþiÉ +SUäô ±ÉMÉä* =xÉ ¨Éå EÖòUô ±ÉÉäMÉ ¨Éä®äú Ê¨ÉjÉ ¤ÉxÉ MÉB* ´Éä ¦ÉÒ ¨ÉÖZÉä ¤É½ÖþiÉ
{ÉºÉÆnù Eò®úiÉä lÉä* ºÉ¤ÉEäò ºÉÉlÉ Ê¨É±É ®ú½þÒ lÉÒ* BEò ÊnùxÉ ½þ¨É ºÉ¤É ÊºÉxÉä¨ÉÉ, ºÉÆOÉ½þÉ±ÉªÉ,
xÉÆnùxÉEòÉxÉxÉ, {±ÉÉxÉä]õÉäÊ®úªÉ¨É +ÉÊnù MÉB* ¶ÉÉ¨ÉEòÉä Ë±ÉMÉ®úÉVÉ +Éè®ú ®úÉ¨É¨ÉÆÊnù®ú ¦ÉÒ MÉB* iÉ¤É ¤É½ÖþiÉ
+ÉxÉÆnù ±ÉMÉ ®ú½þÉ lÉÉ* ½þ¨É ºÉ¤É iÉÉ±ÉÉ¤É ¨Éå ºxÉÉxÉ ¦ÉÒ ÊEòB* xÉ½þÉxÉä Eòäò ¤ÉÉnù ¤É½ÖþiÉ `Æöb÷ ±ÉMÉÉ*
´É½þÉÄ Eäò ±ÉÉäMÉ Eò<Ç iÉ®ú½þ EòÒ SÉÒWÉå ¤ÉäSÉ ®ú½äþ lÉä* +{ÉxÉä +{ÉxÉä PÉ®ú ºÉä ½þ¨ÉÉ®äú Ê¨ÉjÉ JÉÉxÉÉ ¦ÉÒ
±ÉÉB* ½þ¨É ºÉ¤É JÉÉxÉÉ JÉÉB* BEò ºÉÉlÉ JÉÉxÉä ¨Éå +Éè®ú ®ú½þxÉä ¨Éå ¤É½ÖþiÉ ¨ÉVÉÉ +ÉªÉÉ*
V. †Ö¯Ö êú ‘Ö¸ü êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ-ÃÖÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
1. á£Þ ªÐÂà áª•Þá¥ ‹ÉÚÂî”¥ Ç—Úšßá¬»»Þ ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß ¾ÖÆüÖÑ¯Ö¸ü Óú¯µÖã™ü¸ü ¯ÖœÍü¸üÆêü£Öê…
´ÖÖê Ã¡Öß ÃÖêšüÖ¸êü úÓ¯µÖã™ü¸ü ¯ÖœãüÍ×£Ö»Öê…
2. ÞÇ˜ ‹Þ¬ß áÞÇ¡´Ú ×‹ Þá–Í †Ö¯Ö úÖ»Ö ÖÖê¯Ö²ÖÓ¬Öã “ÖÖîú ×ú †Öî¸
¤Þ„šßá¬ ‹ß ? •ÖÖ ¸üÆüß £Öß ?
†Ö¯ÖÖ úÖ×»Ö ÖÖê¯Ö¾Ö−¬Öã ”ûú †Ö›Íêü
•ÖÖˆ×£Ö»Öê ×ú ?
3. Þ‚ê £Úê ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ„šß¬ß»»Þ −ÖÆüà ´Öï ‘Öã´Ö−Öê −ÖÆüà •ÖÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ…
−ÖÖ‡Ñ ´ÖãÑ ²Öã×»Ö¾ÖÖãú •ÖÖˆ−Ö×£Ö×»Ö…
´ÉÉCªÉ (1) ¨Éå +ÉäÊc÷+É Eäò +{ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉ EòÉ±É ÊGòªÉÉ EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ*
+ÉäÊc÷+É ¨Éå +{ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉ EòÉ±É ¨Éå ¨ÉÚ±É ÊGòªÉÉ Eäò ºÉÉlÉ '-„' (-=) |ÉiªÉªÉ VÉÉäc÷É VÉÉiÉÉ ½èþ
{ÉÉ`ö 7 111
+Éè®ú {ÉÖ°ü¹É iÉlÉÉ ´ÉSÉxÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú '-šß¬ß' (-ÊlÉÊ±É), '-šß¬Ú' (-ÊlÉ±ÉÖ), '-šßá¬' (-ÊlÉ±Éä)
ºÉ½þÉªÉEò ÊGòªÉÉ+Éå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½þÉäiÉÉ ½è *
=kÉ¨É {ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ £Úê Ç—Úšß¬ß»»Þ ¨Éé {Égø ®ú½þÉ lÉÉ/ ¸üÆüß £Öß…
¨ÉÖÄ {ÉfÖøÊlÉÊ±É*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ Þá££Þá/ Þá£ý£Þá Ç—Úšß¬Ú* ½þ¨É (±ÉÉäMÉ) {Égø ®ú½äþ
lÉä/¸üÆüß £Öà*
+É¨Éä¨ÉÉxÉä / +É¨¦Éä¨ÉÉxÉä {ÉgÙøÊlÉ±ÉÖ*
¨ÉvªÉ¨É {ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ ™Ú Ç—Úšß¬Ú* iÉÚ {Égø ®ú½þÉ lÉÉ / iÉÖ {Ég
¸üÆüß £Öß…
iÉÖ {ÉgÙøÊlÉ±ÉÖ*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ ™Úá££Þá/ ™Úá£ý£Þá Ç—Úšß¬* iÉÖ¨É (±ÉÉäMÉ) {Égø ®ú½äþ
lÉä/¸üÆüß £Öà…
iÉÖ¨Éä¨ÉÉxÉä / iÉÖ¨¦Éä¨ÉÉxÉä {ÉgÙøÊlÉ±É*
BEò´ÉSÉxÉ ÞÇ˜ Ç—Úšßá¬* +É{É {Égø ®ú½äþ lÉä/¸üÆüß £Öà*
+É{ÉhÉ {ÉgÙøÊlÉ±Éä*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ ÞÇ˜£Þá Ç—Úšßá¬* +É{É (±ÉÉäMÉ) {Égø ®ú½äþ £Öê/¸üÆüß £Öà…
+É{ÉhÉ¨ÉÉxÉä {ÉgÙøÊlÉ±Éä*
+xªÉ {ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ áª Ç—Úšß¬Þ* ´É½þ {Égø ®ú½þÉ lÉÉ/´É½þ {Égø ¸üÆüß £Öß…
ºÉä {ÉgÙøÊlÉ±ÉÉ*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ áª£Þá Ç—Úšá¬* ´Éä (±ÉÉäMÉ) {Égø ®ú½äþ lÉä/¸üÆüß £Öà*
ºÉä¨ÉÉxÉä {ÉgÙøÊlÉ±Éä*
={ÉªÉÖÇHò ´ÉÉCªÉÉå EòÒ ÊGòªÉÉ+ÉäÆ ºÉä ºÉÉiÉiªÉiÉÉ +Éè®ú +¦ªÉÉºÉ EòÉ ¤ÉÉävÉ ½þÉäiÉÉ ½èþ *
´ÉÉCªÉ (2) +Éè®ú (3) ¨Éå ºÉÉiÉiªÉ ¦ÉÚiÉEòÉ±É EòÒ ÊGòªÉÉ Eòä |É¶xÉ´ÉÉSÉEòò +Éè®ú ÊxÉ¹ÉävÉ´ÉÉSÉEò °ü{É ½éþ*
112 ¦ÉÉ®úiÉÒªÉ ¦ÉÉ¹ÉÉ VªÉÉäÊiÉ : †Öê×›Íü†Ö
ÇÞ•ø 8
¯ÖÖšü
Ç–Íß¨Þ Ô¥
¯Ö×›Íü¿ÖÖ ‘Ö¸ü ¯Ö›ÍüÖêÃÖ úÖ ‘Ö¸ü
£˜ß : £Þ„ªà ! ‹'˜ ‹¥Úšßá¬ ´Ö×Ö : ´ÖÖîÃÖß ! ŒµÖÖ ú¸ü ¸üÆüß £Öà ?
‹ß ?
£Þ„ªà : £Úê ¢Þ¡™ Ç—Úšß¬ß»»Þ ´ÖÖîÃÖß : ´Öï ³ÖÖÖ¾ÖŸÖ ¯ÖœÍü ¸üÆüß £Öß…
£˜ß : ÞÇ˜¼» á¡Þ«Ý Þ„ Þ™ß ´Ö×Ö : †Ö¯Öúß ²ÖÆæü †Öî¸ü ¯ÖÖêŸÖÖ-¯ÖÖêŸÖß ŒµÖÖ ú¸ü
Þ™Ú˜à £Þá ‹'˜ ‹¥Ú×Øß? ¸üÆêü Æïü ?
£Þ„ªà : á¡Þ«Ý ™ á¥ÞáÇ©‚ ´ÖÖîÃÖß : ²ÖÆãü ŸÖÖê ¸üÃÖÖê‡ ú¸ü ¸üÆüß ÆüÖêÖß… »ÖÖ»Öß
−ÖÖ“Ö úÖ †³µÖÖÃÖ ú¸ü ¸üÆüß ÆüÖêÖß…
‹¥Úšß¡»»Þ ¬Þ¬ß Þ ¢îÞª º ¯ÖÖ ¯ÖÖšü ¯ÖœÍü ¸üÆüß ÆüÖêÖß †Öî¸ü ¯ÖÖêŸÖÖ ŸÖÖê
‹¥Úšß¡, ¥ÛÇÞ ÇÞ• Ç—Úšß¡, Öê»Ö ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ… ŒµÖÖ ŸÖê¸üß ¸üÃÖÖê‡
Þ„ Þ™ß”Þ™ áŒ¦Úšß¡»»Þ á™Þ¥ ÖŸÖ´Ö Æãü‡Ô?
‹'˜ á¥ÞáÇ©‚ ª¥ß¬Þ ? ´Ö×Ö : ÆüÖÑ, †³Öß ÖŸÖ´Ö Æãü‡Ô… ²Ö““Öê †³Öß Ãæú»Ö
ÃÖê †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê…
£˜ß : «ê,ˆá¡ ª¥ß¬Þ»»Þ Çß¬Þ£Þá
¡±í£Þ ªÕÜ¬¥Ú ÞªÚšßá¡»»Þ ´ÖÖîÃÖß : ŒµÖÖ ´ÖÖ−ÖÃÖ ‘Ö¸ü ´Öë −ÖÆüà Æîü ?
£Þ„ªà : £Þª Ôá¥ Þ«ßê‹ß ? ´Ö×Ö : −ÖÆüà ´ÖÖîÃÖß… ¾Öê ŸÖÖê ú»Ö ™æü¸ü ¯Ö¸ü Ö‹…
†²Ö ¾ÖÖ¯ÖÃÖ †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ¿ÖÖ´ÖúÖê µÖÆüÖÑ
£˜ß : Þ‚ê £Þ„ªà»»Þ áª™ ‹Þ¬ß ¯ÖÆãÑü“ÖëÖê… †“”ûÖ ´ÖÖîÃÖß, †Ö¯ÖúÖê −ÖµÖÖ
”Ú¥ìá¥ á¬»»Þ ˆá¡ áŸ»¥Úšßá¡»»Þ ‘Ö¸ü îúÃÖÖ »ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü ?
¥Þ™ßá¥ ˆ•ß Ç«°ßá¡»»Þ Þ®×Þ
£Þ„ªà, ÞÇ˜¼Ú» ÛÞ Ô¥ ´ÖÖîÃÖß : ‘Ö¸ü ŸÖÖê †“”ûÖ »ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ×úÓŸÖã
´Öã—Öê ÖÖÑ¾Ö úß (²ÖÖŸÖ) µÖÖ¤ü †Ö ¸üÆüß Æîü…
á‹£ß™ß ¬ÞÚ×ß ? Æü»Ö¾ÖÖÆüß (»ÖÖêÖ) †²Ö ŸÖÖê ¬ÖÖ−Ö úÖ™ü ¸üÆêü
£Þ„ªà : Ô¥ ™ ¢¬ ¬ÞÚ×ß»»Þ ÆüÖëÖê… ŒµÖÖ ´Öú¸üÖ †“”ûß ŸÖ¸üÆü ÖêŸÖß-
á«á¬ á£Þ¥ Þê ‹šÞ £á ²ÖÖ›Íüß úß ¤êüÖ¸êüÖ ú¸üŸÖÖ ÆüÖêÖÖ ?
{ÉÉ`ö 8 113
Ç–Ú×ß»»Þ «¦ßÞ£Þá ˆá¡ ™

œÞ ‹Þ”Úšßá¡»»Þ £‹¥Þ ‹'˜ ´Ö×Ö : †Ö¯Ö ŸÖÖê µÖÆüÖÑ ¸üÆüà… ´Öï ÃÖÖê“Ö ¸üÆüß ÆæÑü,
•ß‹ìá¥ ¡ß¬ ¡Þ–Íß á›ŒÞ ¨Ú˜Þ ¾ÖÆü −ÖÖîú¸ü ”ûÖê ú¸üÖ ãú”û −ÖÆüà ú¸ü ¸üÆüÖ
ÆüÖêÖÖ…
‹¥Úšß¡ ?
£˜ß : ÞÇ˜™ ˆ‚•ß ¥«ßá¬»»Þ ´ÖÖîÃÖß : ¾ÖÆü ²ÖÆãüŸÖ úÖ´Ö“ÖÖê¸ü Æîü… ³Ö¸ü ¯Öê™ü ÖÖ
¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ †Öî¸ü ÃÖÖ¸êü ÃÖ´ÖµÖ ÃÖÖêŸÖÖ ¸üÆüŸÖÖ
£Úê ¢Þ¡Ú×ß, áª Þ‹¥ á”Þ‹Þ”Þ ÆüÖêÖÖ… ÖêŸÖß ´Öë ¤êü¸üß ú¸ü−ÖÖ šüßú −ÖÆüà
‹ß×ß ‹¥Ú šß¡»»Þ Æîü… úÆüÖ¾ÖŸÖ Æîü ÖêŸÖß •Ö»¤üß-•Ö»¤üß
£Þ„ªà : áª‚”Þ ¢Þ¥ß ‹Þ£ áÞ¥»»Þ ¾µÖÖ¯ÖÖ¸ü ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü…
áÇá” áÇá” ŒÞ„šß¡, Þ„
´Ö×Ö : ´ÖÖîÃÖß, †Ö¯Ö ŸÖÖê †Ö»Öê ´ÖÆüß−Öê ÖÖÑ¾Ö
ª¡Úá¡á¦ á¨Þ„šß¡»»Þ ÞÇ© •ÖÖ‹ÑÖß… ¸êü×›Íü†Öê ³Öß ÃÖÖ£Ö »Öê •ÖÖ‹ÑÖß…
‹Þ£á¥ á–Í¥ß ‹¥ß¡Þ „ß™ ¸êü×›Íü†Öê ÃÖê ¾ÖÆüÖÑ ‘•ÖÖÖÖ’ (¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ
Úá«ê»»Þ ‹šÞá¥ ×ß Ç¥Þ -"ÞÇ© ÖßŸÖ) ÃÖã−Ö ¸üÆüß ÆüÖêÓÖß †Öî¸ü ¬ÖÖ−Ö úß
™¥ ™¥ ¡˜ß‘ £•"»»Þ ú™Ö‡Ô ³Öß ¤êüÖ ¸üÆüß ÆüÖêÓÖß…
£˜ß : £Þ„ªà, ÞÇ˜ ™ ÞªØÞ ´ÖÖîÃÖß : −Ö‡Ô •ÖÖÆü ´Öë ²ÖÆæü †êú»Öß ¸üÆêüÖß… ´Öï
£Þªá¥ Þê‹Ú ¤ßá¡»»Þ á¥–ÍßŠ îúÃÖê •ÖÖ‰ÑúÖß ?
£œî ªÞ¾»á¥ á‚¤ßá¡»»Þ áª•ß
´Ö×Ö : ´ÖÖîÃÖß †Ö¯Ö ×“ÖÓŸÖÖ ´ÖŸÖ úß×•Ö‹… Æü´Ö
á¥–ÍßŠá¥ ‘˜Þ˜ ¨Ú˜Úšßá¡, Þ„ ¯ÖÖÃÖ-¯Ö›ÍüÖêÃÖ ´Öë (¸üÆüŸÖê) Æïü… −Ö•ÖÌ¸ü-Öã•ÖÌ¸ü
œÞ ‹”Þ ¡ß á›ŒÚšßá¡»»Þ ¤êüŸÖê ¸üÆëüÖê… ãú”û (úÖê‡Ô) †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ −ÖÆüà
£Þ„ªà : ÛÞ ‘ÞÞá¥ á¡Þ«Ý”Þ ˆ‹¬Þ ÆüÖêÖß…
´ÖÖîÃÖß : ŸÖ²Ö ŸÖÖê ´Öï ú»Ö Æüß ÖÖÑ¾Ö úÖê •ÖÖ‰ÑúÖß…
¥«ß¡»»Þ £Úê á‹£ß™ß ¤ß¡ß?
£˜ß : ¡îªØ «ÜØÜß, £Þ„ªà Þá£
ªÞ‚ Ç–Íß¨Þá¥ ×Ü »Þ ÞŒß
á›„šß¡Ú á¤, ‹ß×ß ªÚ¡ÚœÞ
á«¡ß»»Þ
£Þ„ªà : á™á¡ ™ £Úê ‹Þ¬ß Ô¥‹Ú ¤ß¡ß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ØÆü¤üß †£ÖÔ

á¡Þ«Ý ²ÖÆæü
Þ™ß ¯ÖÖêŸÖÖ
Þ™Ú˜à ¯ÖÖêŸÖß
á¥ÞáÇ©‚ ¸üÃÖÖê‡Ô
áŒ¦Úšß¡ Öê»Ö ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ
ª¥ß¬Þ ÖŸ´Ö Æãü†Ö / ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ Æãü†Ö
áŸ»¥Úšßá¡ ¾ÖÖ¯ÖÃÖ †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê
á›ŒÞ¨Ú˜Þ ¤êüÖ¸êüÖ
‹Þ£áÞ¥ úÖ´Ö“ÖÖê¸ü
áÇá”áÇá” ³Ö¸ü¯Öê™ü
á¨Þ„šß¡ ÃÖÖêŸÖÖ ¸üÆüŸÖÖ ÆüÖêÖÖ
ÞÇ©‹Þ£ ÖêŸÖß
á–Í¥ß ‹¥ß¡Þ ¤êü¸üßü ú¸ü−ÖÖ
™¥ ™¥ •Ö»¤üß •Ö»¤üß
¡˜ß‘ ¾µÖÖ¯ÖÖ¸ü
£• ¬Öß¸êü
‘˜Þ˜ •ÖÖÖÖ (³ÖÖ¾ÖÖ−Ö êú ¯ÖÏ×ŸÖ †ÖŸ´Ö×−Ö¾Öê¤ü−Ö êú ÖßŸÖ)
œÞ‹”Þ ¬ÖÖ−Ö úß ú™üÖ‡Ô
ÞŒß ›„šß¡Ú ¤êüÖŸÖê ¸üÆëüÖê / −Ö•ÖÌ¸ü ¤êüŸÖê ¸üÆëüÖê, ×−ÖÖ¸üÖ−Öß ú¸ëüÖê
ªÚ¡ßœÞ ÃÖ´ÖÃµÖÖ, †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
¡ßÇ©¤ýá¥ ×¾ÖÂÖµÖ´Öë
¨Ú˜Úšßá¡ ÃÖã−Ö ¸üÆüß ÆüÖêÓÖß
†³µÖÖÃÖ
1) 1. ¡ß¬ ¡Þ–Íß 2) 1. á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥Úšß¡Ú»»Þ
{ÉÉ`ö 8 115
2. á›ŒÞ¨Ú˜Þ 2. 'ÞÇ© ™¥ ™¥ ¡˜ß‘ £•»»Þ'

3. ‹Þ£ áÞ¥ 3. ÞŒß ›„šß¡Ú»»Þ
4. ªÞ‚ Ç–Íß¨Þ
3) 1. á¡Þ«Ý ™ á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Úšß¡»»Þ

2. ¬Þ¬ß Þ ¢îÞª ‹¥Úšß¡»»Þ
3. Çß¬Þ£Þá ªÕÜ¬¥Ú áŸ»¥Úšßá¡»»Þ
4. «¦ßÞ£Þá œÞ ‹Þ”Úšßá¡»»Þ
5. £‹¥Þ ‹'˜ ¡ß¬¡Þ–Íß •ß‹ìá¥ á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥Úšß¡ ?
6. £Úê ¢Þ¡Ú×ß áª Þ‹¥ á”Þ‹Þ”Þ ‹ß×ß ‹¥Ú šß¡»»Þ
7. Þá£ ÞŒß ›„šß¡Ú á¤»»Þ
II. ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1) „›Þ«¥˜ :- á¡Þ«Ý ™ á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Úšß¡»»Þ
‹Þ£
¥´Þ ¡—ÍÞ
á›ŒÞ¨Ú˜Þ
™¥‹Þ¥à
ª¡Ú‹Þ£
2) ¥ÛÇÞ ÇÞ• Ç—Úšß¡»»Þ 3) áª£Þá œÞ ‹Þ”Úšßá¡»Þ
£œÚ Ç¥ß¡Þ
ªõß™Þ «£
¨ßŒÞ £‹Þ
¨ßÇñÞ ‹Þ•
£Ú÷Þ ×
4) áÞÇÞ¦ ‹'˜ •ß‹ìá¥ á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥Úšß¡»»?
‹Þ£ ›Þ£
Ç—ÍÞ ¨Ú˜Þ
›ßÞ ßÞ
ŒßÞ ÇßÞ
¥´Þ ¡—ÍÞ
5) ¬Þ¬ß ™ Þ ¢îÞª ‹¥Úšß¡»»Þ
à™
¼»
ß™ñ
˜ß™
‘îÞ£ß™ß
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ ˆ−Ö êú
†−ÖãÃÖÖ¸ü ×ÎúµÖÖ†Öë úÖê ³Öß ²Ö¤ü»Öú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
„›Þ«¥˜ :- ¥ÛÇÞ ÇÞ• Ç—Úšß¡»»Þ
à™
Þ
áŒ¦
á¥–ÍßŠ
”ß.¢ß.
IV. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ º ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. Çß¬Þ£Þá ____ ÞªÚšßá¡»»Þ (ªÕÜ¬)
2. £Þª ____ Þ«ßê‹ß ? (Ô¥)
3. ‹Þ¬ß ____ Þªß ˆ•ß Ç«°ßá¡»»Þ (¥Þ™ß)
4. ÞÇ˜ ____ á¥–ÍßŠ”Þ á‚ ¤ÞÞØÜ»»Þ (ªÞ¾»á¥)
5. Þá£ ____ á×»»Þ (ªÞ‚ Ç–Íß¨Þ)
6. á™á¡ ™ £Úê ‹Þ¬ß ____ ¤ß¡ß»»Þ (Þê)
V. úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë úÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(áŒ¦Úšß¡, ‹Þ”Úšßá¡, ÞªÚšßá¡, ›„šß¡Ú, ‹¥Úšß¡)
{ÉÉ`ö 8 117
1. Çß¬Þ£Þá ˆá¡ ªÕÜ¬¥Ú ____»»Þ

2. «¦ßÞ£Þá œÞ ____ »»Þ
3. Þ™ß”Þ ™ ____»»Þ
4. á¡Þ«Ý ™ á¥ÞáÇ©‚ ____»»Þ
5. Þá£ ÞŒß _____»»Þ
VI. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ †Öê×›Íü†Ö †Öî¸ü ×ÆüÓ¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
'ú' 'Ö'
á¥–ÍßŠ ¸üÃÖÖê‡Ô
á¡Þ«Ý ¯Ö›ÍüÖêÃÖ
á¥ÞáÇ©‚ †³µÖÖÃÖ
£á Ç–Ú×ß ÖêŸÖß
¢îÞª µÖÖ¤ü †Ö ¸üÆüÖ Æîü
ªÞ‚ Ç–Íß¨Þ ²ÖÆæü
ÞÇ© ‹Þ£ ¸êü×›Íü†Öê
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(Ô¥, £á, ¢Þ¡™, ˆ‹¬Þ, á¥–ÍßŠá¥)
1. £Úê ____ Ç—Úšß¬ß»»Þ
2. ÞÇ˜¼Ú» ÛÞ ____ á‹£ß™ß ¬ÞÚ×ß ?
3. á«á¬ á£Þ¥ Þê ‹šÞ ____ Ç–Ú×ß»»Þ
4. áª•ß ____ ‘˜Þ˜ ¨Ú˜Úšßá¡»»Þ
5. ÛÞ ‘ÞÞá¥ á¡Þ«Ý”Þ ____ ¥«ß¡»»Þ
VIII. (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…ü
'ú' 'Ö'
¡ß¬ ¨Ú˜Þ
á›ŒÞ áÞ¥
‹Þ£ ¡Þ–Íß
áÇá” ™¥
™¥ áÇá”
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö ×ú×•Ö‹…
„›Þ«¥˜ :- (1) ¥£Þ à™ Þ‚¡»»Þ
¥£Þ à™ Þ„šß¡»»Þ
1. ¡ÞÇÞ ¢Þ™ ŒÞ‚á¡»»Þ
2. ³Ú ÇÞ• Ç—Íß¡»»Þ
3. £Þ' á¥ÞáÇ©‚ Ôá¥ ‹Þ£ ‹¥ßá¡»»Þ
4. ÞÇ©à ‘£ßá¥ «¦ ‹¥ß¡»»Þ
5. ‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þá¥ ’ß£Þá Þ ‹¥ßá¡»»Þ
„›Þ«¥˜ :- (2) ³Ú áŒ¦ áŒ¦Úšß¡»»Þ
³Ú áŒ¦ áŒ¦Úšß¬Þ»»Þ
1. Çß¬Þ£Þá Œ˜Øß¥ß á›ŒÚšßá¡»»Þ
2. ‹Þ¬ß ¥¡à³ñ £˜ØÇ •Þá¥ £Úê Š–Íß¨à Þ ÞÚšß¡ß»»Þ
3. ™Úá£ Ôá¥ ÇÞ• Ç—Úšß¡»»Þ
4. «¥ß ªÕÜ¬‹Ú ¤Þ„šß¡»»Þ
5. ¡ÞÇÞ á¥–ÍßŠá¥ à™ ¨Ú˜Úšßá¡»»Þ
Þ£ Þê
†Ö´Ö ÖÖÑ
ˆá¡ Þ£ Þê ¡ß¬á¥ œÞ × ª¡Ú «ªÚšß¡»»Þ ¥Þ™ß ÇÞ«ßá¬ ÞÇ©à ¢Þ‚
¡ß¬‹Ú ¤Þ„šß¡»»Þ áª ¡ß¬á¥ ÇÞ˜ß á›„šß¡»»Þ ¡«Ü™ Œ¥Þ á«„šß¡»»Þ á‹á™
Çñ‹Þ¥¥ Œ™ ªÞ¥ á›„šß¡»»Þ Œ™ á›¡ÞÇá¥ £Þ”ß¥ „¡í¥™Þ ¡—Úšß¡»»Þ áªšßá¥
ª¡Ú Çñ‹Þ¥¥ Ÿ»ª¬ á«„šß¡»»Þ †™Ú Ú¤Þ¤ýà ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ Ÿ»ª¬ á«„šß¡»»Þ
{ÉÉ`ö 8 119
™Þ'Çá¥ ÞÇ©à¢Þ‚ œÞÚ–Íß‹Ú á‚ ¡‘Þ¥á¥ ¡ß‹ñà ‹¥Úšß¡»»Þ áªšß¥Ú Ç‚ªÞ ÇÞ‚
Ô¥‹Ú Ç¥ß¡ÞÇ™ñ Þ˜Úšß¡»»Þ ÞÇ©à ¢Þ‚¥ Çß¬Þ£Þá ªÕÜ¬‹Ú ¤Þ„šßá¡»»Þ Çá¥ ªÐÂà
™Þ‹Ú ¡ß¬á¥ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšß¡»»Þ ™Þ'Çá¥ Þªß á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Úšß¡ Š Çß¬Þ£Þ¼Ú»
ŒÞ‚¡Þ‹Ú ›„šß¡ ˆ¡ä ªóÞ£à ÇÞ‚ê ŒÞ›î á‚ ¡ß¬‹Ú ¤Þ„šß¡»»Þ ›ß¥ á¨Ç©
Çñ«¥á¥ Þê ›Þ˜Øá¥ œÛ¦ß „–Úšß¡»»Þ Þƒ, áÞ• Ô¥‹Ú áŸ»¥Úšßá¡»»Þ × „«Þ–Íá¥
–ÞÞ˜ßÞ Œ¥Þ „ä‹ß £Þ¥Úšß¡»»Þ Ç¤©à£Þá ‹¦¥¡ ‹¥Úšßá¡»»Þ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ ‹ßßê¥ß
£ßêß¥ß ¨µá¥ ‹Þ Ÿ»Þ”ß¤Þ„šß¡»»Þ ªÃÂá¡á¦ ÇËßÂ£ ›ßá¥ ªÛ¤íî ¡Ú–Úšß¡»»Þ Þ£
Þê £³ß¥á¥ £ä¦ Þ¦™à á«„šß¡, Þ„ ÔÆÂ ¡Þ‘Úšß¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¡ß¬ ÖêŸÖ
œÞ × ¬ÖÖ−Ö úß ¯ÖÖî¬ÖÖ
«ªÚšß¡ ÆÑüÃÖ ¸üÆêü ÆüÖëÖê
¥Þ™ß ÇÞ«ßá¬ ÃÖã²ÖÆü ÆüÖê−Öê ÃÖê
ÞÇ©à ¢Þ‚ éúÂÖú (×úÃÖÖ−Ö ³ÖÖ‡Ô)
Œ™ ÖÖ¤ü
ªÞ¥ (¯Öê›Íü úÖ) ÃÖÖ¸ü, ŸÖŸ¾Ö
œÛ¦ß ¬Öæ»Ö
„–Úšß¡ ˆ›Íü ¸üÆêü ÆüÖëÖê
Þƒ áÞ• Öê›Íü
× „«Þ–Íá¥ ¯Öê›Íü êú ±úÖÑú ÃÖê
–Þ«Þ˜ßÞ Œ¥Þ ¿ÖÖ´Ö úß úÖê´Ö»Ö ¬Öæ¯Ö
„¼ß» £Þ¥Úšß¡ (ÃÖæµÖÔ ×ú¸üÖë) —ÖÖÑëúÖß
ªä‘ á«á¬ ¿ÖÖ´Ö Æãü‡Ô
ÇËßÂ£ ›ß ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×¤ü¿ÖÖ
¡Ú–Úšß¡ ›ãü²Ö ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ
£¾»¦ Þ¦™à ´ÖÓÖ»Ö-†Ö¸üŸÖß

ÔÆÂ ‘ÖÓ™üÖ
¡Þ‘Úšß¡ ²Ö•Ö ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ
Œ¥Þ ¬Öã¯Ö
Ÿ»ª¬ ±úÃÖ»ÖË
ªÞ«Þ¤î ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ, ´Ö¤ü¤ü
›ß¥ á¨Ç© Çñ«¥ ×¤ü−Ö úÖ †Ó×ŸÖ´Ö ³ÖÖÖ
Ç¤©à£Þá ¯Ö×ÖµÖÖÑ
‹¦¥¡ ¬¾Ö×−Ö
‹ßêß¥ß £ßêß¥ß ¨µ Öã−ÖÖã−ÖÖ
‹Þ Ÿ»Þ”ß¤Þ„šß¡ úÖ−Ö ±ú™üÖ−ÖÖ
†™Ú ŠúŸÖã
¡‘Þ¥ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü
¡ß‹ñà ²Öê“Ö−ÖÖ
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. œÞ × ª¡Ú á‹„ê•ß «ªÚšß¡ ?
2. ¥Þ™ß ÇÞ«ßá¬ ÞÇ©à ¢Þ‚ ‹'˜ ‹¥Úšß¡ ?
3. ÞÇ©à ¢Þ‚¥ ªÐÂà ‹'˜ ‹¥Úšß¡ ?
4. –ÞÞ˜ßÞ Œ¥Þ á‹„ê•ß „¼ß» £Þ¥Úšß¡ ?
5. á‹á™á¡á¦ ªÛ¤íî ¡Ú–Úšß¡ ?
6. Þê £³ß¥á¥ ªÃÂ á«á¬ ‹'˜ á«„šß¡ ?
7. á‹„ê£Þá ‹¦¥¡ ‹¥Úšßá¡ ?
8. ÞÇ©à‹Ú ‹ßˆ ¡ß¬á¥ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšß¡ ?
9. ÞÇ©à¢Þ‚ œÞ Ú–Íß‹Ú á‚ á‹„ê•Þá¥ ‹'˜ ‹¥Úšß¡ ?
10. á‹á™á¡á¡á¦ Þê ›Þ˜Øá¥ œÛ¦ß „–Úšß¡ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
{ÉÉ`ö 8 121
'ú' 'Ö'
ÞÇ©à ›Þ˜Ø
Œ™ áÞ•
Þê ªÞ¥
Þƒ ¢Þ‚
× Œ¥Þ
–ÞÞ˜ßÞ ›ß
ÇËßÂ£ Þ¦™à
£¾»¦ „«Þ–Í
ªÞœÞ¥˜™ã Þ›ß¡Þªà Ô¥ áÞ”ßˆ ¡Œ¥Þ»»Þ áª‚Ôá¥ ¡ÞÇÞ á¡Þ„, ÇÚ
’ß ˆ‹Þ•ß ¥«Øß»»Þ ¤Ú¡‹ á«á¬ ÇÚ œÞ¾»–ÍÞ Ôá¥ Š ’ß œÞ¾»–Íß Ôá¥
¥«Øß»»Þ ¡Þ«Þá«á¬ áª£Þá ÞÇ˜Þ Ô¥ ¡ªÞØß»»Þ
Þ›ß¡Þªà¼» Ôá¥ £˜ßÇ©¼» ×–ÍÞ á×¦ß, ‹Ú‹Ú–ÍÞ £œî ¥«Øß»»Þ áª‚ Ôá¥
¥´Þ¥´ß á«„šß¡Þ Ÿ»¦á¥ œÛÞê £œî á«„šß¡»»Þ ˆ‚ œÛÞê ›óÞ¥Þ á×¦ß ‹Ú‹Ú–ÍÞ¼»
”ß¼» £¥ß¤Þ„šßá¡»»Þ ™Þ Ÿ»¦á¥ ”ß¼» Ú–Íß‹ £˜ßÇ©¼» á›«á¥ ¬ÞÚ šßá¡»»Þ
Þ›ß¡Þªà£Þá ¨ß‹Þ¥ ‹¥ß Ç¨Ú £Þ„êª‹Ú Ôá¥ ’Úá¬‚ ¥ŒØß»»Þ œÛÞêá¥
ˆÚ–Íß‹ ªß’ß ¤Þ„šß¡»»Þ Ÿ»¦á¥ ˆ«Þ ¡«Ü™ ›ß Ç¤íîØ ¥«Üšß¡»»Þ
Þá ‘£ß, ‘¾»¬ Š ‘¦ ªÉÂ› „Çá¥ Þ›ß¡Þªà£Þ¼»¥ «ßê œß‹Þ¥
šß¬Þ»»Þ ˆá¡ ª¡Ú ª¥‹Þ¥¼» «Þ™‹Ú Þ¬ß¤Þ‚×ß»»Þ Ÿ»¦á¥ ¡ß‹Þ¨ Þêá¥ á¤á™
á¤Þ‘Þ á«„×ß ™Þ›óÞ¥Þ Þ›ß¡Þªà£Þá á¡Ô¥ á«„×Øß»»Þ ˆá˜ á™á˜ ¡Ú¬ß
á¨Ç©á¥ ª«¥¥ ¥ÞªØÞ
‹–Íá¥ Þ¨ñ¤ý á„×Øß»»Þ
Þ›ß¡Þªà Þê ÇÞŒá¥ ™Þ¼»¥ Ç¡ß™ñ ‘¾»¬ Š ªó®× ’¥˜Þ šÞˆ»»Þ áÞ”ßˆ
‘ÞÞ¥Ú ™–ÍÞŒÞ‚ î ‘ÞÞ‹Ú á¬ áª£Þá ˆ‚ª¡Ú ªÞäªÕð™ß‹ ß«ø «á¥‚šÞÞØß»»Þ
Þ›ß¡Þªà Ô¥ á«„×ß áª£Þ¼»¥ ™ß ÞÇ˜Þ¥»»Þ ª¡Ú Þ›ß¡Þªà¼» Ô¥
ˆ‹ÞÇ¥ß Úá«ê»»Þ ªÞØÞ¦ £Þ¼» Ô¥ ŒÃÂÞ Ç¥ß»»Þ ˆ«Þ¥ ¡Þ«Þ¥ ‹Þ× Ç”Þ Ç”Þ
¥¾»á¥ ¬ßÇÞ»»Þ ªŠ¥Þ £Þ¼» ¡Þ«Þ¥ ‹Þ×á¥ ß™Þ ™ß ªÚ³¥»»Þ á™Þ–ÍÞ £Þ¼»
Ô¥ áÞ¬ Š áÞ‘ßÞ»»Þ ª¡Ú Ô¥¥ áá«¥Þ ¬Þ»»Þ áª«ßÇ¥ß ª¡Ú
Þ›ß¡Þªà£Þ¼»¥ áá«¥Þ £œî ¬Þ ¬Þ»»Þ
†Ö¯Ö ‘Ö¸ü •ÖÖ ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ´Öï †Ö¯Ö êú ‘Ö¸ü úß ¤êüÖ¸êüÖ ú¸üŸÖÖ ¸üÆæÑüÖÖ… ÖÖÑ¾Ö ´Öë ŒµÖÖ ŒµÖÖ
ú¸ëüÖê, ‡ÃÖ úÖ ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¤êü−ÖÖ… ¾ÖÆüÖÑ ²ÖÖß“Öê ÆüÖëÖê… ˆ−Ö´Öë ×“Ö×›ÍüµÖÖÑ “ÖÆü“ÖÆüÖŸÖß ÆüÖëÖß… ³ÖÖÑ×ŸÖ-³ÖÖÑ×ŸÖ êú
¯Ö¿Öã-¯ÖÖß ×¾Ö“Ö¸üÖ ú¸ü ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ‹úÖÓŸÖ ´Öë †Ö¯Ö ÃÖÖê“Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ²Ö““Öê Ãæú»Ö ÃÖê †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ‘Ö¸ü
´Öë ¯ÖÏÃÖ®ÖŸÖÖ ”ûÖ ¸üÆüß ÆüÖêÖß… ×Æü¸ü−ÖË ¤üÖî›Íü ¸üÆêü ÆüÖêÓÖë †Öî¸ü ´ÖÖê¸ü −ÖÖ“Ö ¸üÆêü ÆüÖêÓÖê…
V. ÖÖÑ¾Ö êú ×úÃÖÖ−Ö êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ ÃÖÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
I. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü …
1. Çß¬Þ£Þá ¡±í£Þ ªÕÜ¬¥Ú ÞªÚšßá¡»»Þ ²Ö““Öê †³Öß Ããú»Ö ÃÖê †Ö ¸üÆêü ÆüÖêÓ Öê…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ²Ö¢ÖÔ´ÖÖ−Ö Ããú»Ö¹ý †ÖÃÖã×£Ö²Öê…
2. £‹¥Þ ‹'˜ ¡ß¬¡Þ–Íß á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥Úšß¡ ? ŒµÖÖ ´Öú¸üÖ †Û“”ûŸÖ¸üÆü Öê×ŸÖ¾ÖÖ×›Íü
´Öú¸üÖ ú'Ö ×²Ö»Ö²ÖÖ×›Íü ¤êüÖÖ¿ÖãÖÖ ú¹ý×£Ö²Ö ? úß ¤êüÖ¸êüÖ ú¸üŸÖÖ ÆüÖêÖÖ ?
3. £Úê ¢Þ¡Ú×ß, áª Þ‹¥ á”Þ‹Þ”Þ ‹ß×ß ‹¥Úšß¡»»Þ ´Öï ÃÖÖê“Ö ¸üÆüß ÆãÑü, ¾ÖÆü −ÖÖîú¸ü
´ÖãÑ ³ÖÖ²Öã×”û ÃÖê “ÖÖú¸ü ™üÖêúÖ™Ö ×ú×”û ú¹ý−Ö×£Ö²Ö… ”ûÖêú¸üÖ ãú”û −ÖÆüà ú¸ü ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ…
¾ÖÖŒµÖ (1) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú †¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö úß ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… µÖÆü ×ÆüÓ¤üß
êú ‘†Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê’ •ÖîÃÖÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æîü… †¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö ´Öë †Öê×›Íü†Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö -'šß¡Þ' (-
×£Ö²ÖÖ), -'šß¡ß' (-×£Ö×²Ö), -'šß¡Ú' (-×£Ö²Öã), -'šß¡' (-×£Ö²Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü
¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×ÎúµÖÖ úÖ ºþ¯Ö ²Ö¤ü»Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü…
‹ú¾Ö“Ö−Ö £Úê ÞªÚšß¡ß»»Þ ´Öï †Ö ¸üÆüÖ ÆãÑüÖÖ…
´ÖãÑ †ÖÃÖã×£Ö×²Ö…
{ÉÉ`ö 8 123
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá££Þá/ Þá£ý£Þá ÞªÚšß¡Ú»»Þ Æü´Ö †Ö ¸üÆêü ÆüÖë Öê…

†Ö´Öê´ÖÖ−Öê / †Ö´³Öê´ÖÖ−Öê †ÖÃÖã×£Ö²Öã…
‹ú¾Ö“Ö−Ö ™Ú ÞªÚšß¡Ú»»Þ ŸÖæ †Ö ¸üÆüÖ ÆüÖê ÖÖ/
¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ…
ŸÖã †ÖÃÖã×£Ö²Öã …
™Úá£ ÞªÚšß¡»»Þ ŸÖã´Ö †Ö ¸üÆêü ÆüÖêÖê/ ¸üÆüß ÆüÖêÖß…
ŸÖã´Öê †ÖÃÖã×£Ö²Ö…
ÞÇ˜ ÞªÚšßá¡»»Þ †Ö¯Ö †Ö ¸üÆêü / ¸üÆüß ÆüÖêÓÖê…
†Ö¯ÖÖ †ÖÃÖã×£Ö²Öê…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá/ ™Úá£ý£Þá ÞªÚšß¡»»Þ ŸÖã´Ö (»ÖÖêÖ) †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê /
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê/ ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê †ÖÃÖã×£Ö²Ö… ¸Æüß ÆüÖêÓÖß
ÞÇ˜£Þá ÞªÚšßá¡»»Þ †Ö¯Ö (»ÖÖêÖ) †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê/
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê †ÖÃÖã×£Ö²Öê… ¸üÆüß ÆüÖêÓÖß…
‹ú¾Ö“Ö−Ö áª ÞªÚšß¡»»Þ ¾ÖÆü †Ö ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ/ ¸üÆüß
ÆüÖê×Ö…
ÃÖê †ÖÃÖã×£Ö²Ö
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö áª£Þá ÞªÚšßá¡»»Þ ¾Öê (»ÖÖêÖ) †Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê/
ÃÖê´ÖÖ−Öê †ÖÃÖã×£Ö²Öê ¸üÆüß ÆüÖêÓÖß…
¾ÖÖŒµÖ (2) †Öî¸ü (3) †Öê×›Íü†Ö êú †¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö êú ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú †Öî¸ü ×−ÖÂÖê¬Ö¾ÖÖ“Öú ºþ¯Ö Æïü…
II. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë †Öê×›Íü†Ö úß ‹ú úÆüÖ¾ÖŸÖ †Öî¸ü ¤üÖê ´ÖãÆüÖ¾Ö¸üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü …
1. 'ÞÇ© ™¥ ™¥ ¡˜ß‘ £•'»Þ '»“ÖÖÂÖ ŸÖ¸ü ŸÖ¸ü ²Ö×Ö•Ö ´Öšü'»…
2. á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥ß¡Þ»»Þ ¤êüÖÖ¿ÖãÖÖ ú×¸ü²ÖÖ
3. ÞŒß á›„šß¡Ú»»Þ †Ö×Ö ¤üêˆ×£Ö²Öã
1. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¤üß Æãü‡Ô ¯ÖÆü»Öß úÆüÖ¾ÖŸÖ úÖ †£ÖÔ µÖÆü Æîü ×ú •Ö²Ö ÖêŸÖ ´Öë úÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ Æîü ŸÖÖê •Ö»¤üß-
•Ö»¤üß ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü ú¸ü−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ÃÖ´ÖµÖ ²ÖßŸÖ •ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü ÖêŸÖß šüßú −ÖÆüà ÆüÖêÖß… úÖê‡Ô ¾µÖÖ¯ÖÖ¸ü
ú¸ü−ÖÖ Æîü ŸÖÖê ÃÖÖê“Ö ÃÖ´Ö—Ö ú¸ü ú¸ü−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… •Ö»¤üß ú¸ü−ÖÖ šüßú −ÖÆüà…
2. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÆü»Öê ´ÖãÆüÖ¾Ö¸êü úÖ †£ÖÔ Æîü ×úÃÖß úß šüßú ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê ¤üêÖ³ÖÖ»Ö ú¸ü−ÖÖ…
3. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¤æüÃÖ¸êü ´ÖãÆÖü¾Ö¸êü úÖ †£ÖÔ Æîü, “ÖÖîúÃÖß ú¸ü−ÖÖ, −Ö•ÖÌ¸ü Öã•ÖÌ¸ü ¸üÖ−ÖÖ…
ÇÞ•ø
9
¯ÖÖšü
Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú
JÉhb÷ÊMÉÊ®-=nùªÉÊMÉÊ®ú
Ú¥Ú£Þ : Çß¬Þ£Þá, ™Úá££Þá +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : ¤ÉSSÉÉä, iÉÖ¨É±ÉÉäMÉÉå ¨Éå ºÉä ÊEòºÉÒ xÉä
á‹«ß 'Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß' 'JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú' {É½þÉc÷
näùJÉÉ ½è ?
ÇÞ«Þ–Í á›Œß× ?
Çß¬Þ£Þá : Þ‚ê Ú¥Ú£Þ, Þá£ ¤ÉSSÉä : xÉ½þÓ nùÒnùÒ, ½þ¨ÉxÉä xÉ½þÓ näùJÉÉ ½èþ*
näùJÉxÉä Eäò Ê±ÉB ´É½þÉÄ CªÉÉ-CªÉÉ ½éþ?
á›ŒßÚ»»Þ áª•Þá¥
á›Œß¡Þ‹Ú ‹'˜ ‹'˜ ×ß
? +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : nùäùJÉxÉä Eòäò Ê±ÉB ¤É½ÖþiÉ ½éþ*
±ÉäJÉÉ ! iÉÖ¨É iÉÉä ¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú MÉ<Ç
Ú¥Ú£Þ : ¡«Ü™ ‹ß×ß á›Œß¡Þ‹Ú ½þÉä* CªÉÉ 'JÉÆb÷ÊMÉÊ®-=nùªÉÊMÉÊ®úú'
×ß á¬ŒÞ! ™Úá£ ™ {É½þÉc÷ xÉ½þÓ näùJÉÉ ?
¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚×»»Þ
'Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß' ÇÞ«Þ–Í ±ÉäJÉÉ : ½þÉÄ nùÒnùÒ, ¨ÉéxÉä näùJÉÉ ½èþ* ¦ÉÖ´ÉxÉä·É®ú
‹'˜ á›Œß ? ¨Éå ½þÒ 'JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú'
{É½þÉc÷ ½è *
á¬ŒÞ : «ê Ú¥Ú£Þ, £Úê
á›Œß×ß»»Þ ¢Ú¡á¨ó¥á¥ «ßê Ê±ÉiÉÉ : nùÒnùÒ, ¨ÉéxÉä 'JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú'
'Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß' ÇÞ«Þ–Í MÉÖ¡òÉ+Éå Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå {ÉgøÉ ½èþ *
×ß»»Þ
¬ß™Þ : Ú¥Ú£Þ, £Úê 'Œ˜Øß¥ß- +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : +SUôÉ Ê±ÉiÉÉ, Eò½þÉä iÉÉä, iÉÖ¨ÉxÉä
<ºÉEäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå CªÉÉ CªÉÉ {ÉgøÉ ½èþ?
„›¤ýß¥ß' ÚÁ»Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ÊEòºÉ ®úÉVÉÉ xÉä <xÉ MÉÖ¡òÉ+Éå EòÉ
{ÉÉ`ö 9 125
Ç—Íß×ß»»Þ ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ ÊEòªÉÉ ½èþ ?

Ú¥Ú£Þ : Þ®×Þ ¬ß™Þ, ‹«ß¬,
™Úá£ ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹'˜ Ê±ÉiÉÉ : ®úÉVÉÉ 'JÉÉ®ú´Éä³ý' Eäò ºÉ¨ÉªÉ ¨Éå <ºÉ
ª¡Ú Ç—Íß×? MÉÖ¡òÉ EòÉ ÊxÉ¨ÉÉÇhÉ ½Öþ+É ½èþ *
á‹„ê ¥Þ‘Þ ˆ‚ ÚÁ»Þ
ª¡Ú ß£íÞ˜ ‹¥ß×Øß»»? +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : ±ÉäJÉÉ, iÉÖ¨ÉxÉä ´É½þÉÄ +Éè®ú CªÉÉ-
CªÉÉ näùJÉÉ ½èþ ?
¬ß™Þ : ¥Þ‘Þ 'ŒÞ¥á¡¦' ¼»
ª£¤ýá¥ ˆ«ß ÚÁ»Þ¥ ±ÉäJÉÉ : ¨ÉèxÉä ´É½þÉÄ ®úÉxÉÒ MÉÖ¡òÉ +Éè®ú ½þÉlÉÒ
ß£íÞ˜ á«Þ‚×ß»»Þ MÉÖ¡òÉ EòÉä näùJÉÉ ½èþ* ªÉä ºÉ¤É ®úÉVÉÉ
'JÉÉ®ú¤Éä³ý' Eäò +xÉÖ¶ÉÉºÉxÉ Eäò
Ú¥Ú£Þ : á¬ŒÞ, ™Úá£ Þ„ ºÉ¨ÉªÉ ¨Éå ½þÒ ½Öþ+É ½èþ*
‹'˜ áª•ß á›Œß× ?
á¬ŒÞ : £Úê áª•Þá¥ ¥Þ˜à
+vªÉÉÊ{ÉEòÉ : ´É½þÉÄ BEò xÉÉ]õ¬ ¨ÉÆSÉ ½èþ* CªÉÉ
ÚÁ»Þ Š «Þ™à ÚÁ»Þ iÉÖ¨ÉxÉä (=ºÉä) näùJÉÉ ½èþ?
á›Œß×ß»»Þ ˆ‚ ª¡Ú ¥Þ‘Þ
'ŒÞ¥á¡¦'¼» Ú¨Þª ±ÉäJÉÉ : xÉ½þÓ nùÒnùÒ, ¨ÉéxÉä xÉÉ]õ¬ ¨ÉÆSÉ xÉ½þÓ
ª£¤ýá¥ «ßê á«Þ‚×ß»»Þ näùJÉÉ ½èþ*
Ú¥Ú£Þ : áª•ß áÞ”Þˆ Þ”î +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : iÉ¤É =ºÉ xÉÉ]õ¬¨ÉÆSÉ ¨Éå xÉÉ]õEò
£° ×ß»»Þ ™Úá£ ‹'˜ ½þÉä ®ú½þÉ lÉÉ *
á›Œß× ? Ê±ÉiÉÉ : +SUôÉ nùÒnùÒ, CªÉÉ ´É½þÉÄ +¤É
xÉÉ]õEò ½þÉä ®ú½þÉ ½èþ ?
á¬ŒÞ : Þ‚ê Ú¥Ú£Þ, £Úê
Þ”î £° á›Œß Þ«ßê»»Þ +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : ½þÉÄ, +¤É ¦ÉÒ +ÉäÊc÷¶ÉÉ úß
ºÉÆºEÞòÊiÉ Ê´É¦ÉÉMÉ ´É½þÉÄ xÉÉ]õEò Eò®ú
Ú¥Ú£Þ : áªá™á¡á¦ áª«ß Þ”î ®ú½þÉ ½èþ* ¨ÉéxÉä BEò ¤ÉÉ®ú ´É½þÉÄ 'Bä®ú
£°á¥ Þ”‹ á«„šß¬Þ»»Þ JÉÉ®ú¤Éä³ý' xÉÉ]õEò näùJÉÉ ½èþ?
¬ß™Þ : Þ®×Þ Ú¥Ú£Þ, ˆá¡
‹'˜ áª•ß Þ”‹ á«„×ß
? Ê±ÉiÉÉ : nùÒnùÒ, ´É½þÉÄ ¤É½ÖþiÉ ¤ÉÆnù®ú ½èþÆ xÉ ?
Ú¥Ú£Þ : «ê, ˆá¡ £œî Š– ±ÉäJÉÉ : ½þÉÄ Ê±ÉiÉÉ, ¨ÉéxÉä ´É½þÉÄ ¤É½ÖþiÉ ¤Écä÷
Íß¨Þ¥ ªäªÕð™ß ¡ß¢Þ áª•ß ¤Écä÷ ¤ÉÆnù ®ú näùJÉä ½éþ* ¨ÉéxÉä =xÉEòÉä
Þ”‹ ‹¥Ú×Øß»»Þ £Úê šá¥ Eäò±Éä +Éè®ú ¨ÉÚÄMÉ¡ò±ÉÒ JÉÉxÉä EòÉä
ÊnùB*
áª•ß 'ˆ‰¥ ŒÞ¥á¡¦'
Þ”‹ á›Œß×ß»»Þ
¬ß™Þ : Ú¥Ú£Þ, áª•ß ‹ÚÞá–
¡«Ü™ £Þ¼»–Í ×Øß»»? +vªÉÉÊ{ÉEòÉ : ±ÉäJÉÉ, iÉÖ¨ÉxÉä +Éè®ú CªÉÉ-CªÉÉ
näùJÉÉ ½èþ ?
á¬ŒÞ : «ê ¬ß™Þ, £Úê áª•ß
±ÉäJÉÉ : ´É½þÉÄ ¨ÉéxÉä ¨É½þÉ´ÉÒ®ú VÉèxÉ EòÒ ¤Éc÷Ò
¡«Ü™ ¡–Í ¡–Í £Þ¼»–Í ¨ÉÚÌiÉ näùJÉÒ ½èþ* +Éè®ú ¤ÉÉn ù¨Éå ¤ÉÉ®ú½þ
á›Œß×ß»»Þ £Úê áª£Þ¼Ú» ¦ÉÖVÉÉ+Éå ´ÉÉ±ÉÒ nÖùMÉÉÇ EòÒ ¦ÉÒ ¨ÉéxÉä
‹›¦à Š ßÞ ¡Þ›Þ£ {ÉÚVÉÉ EòÒ*
ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
+vªÉÉÊ{ÉEòÉ : iÉÖ¨ÉxÉä ¤É½ÖþiÉ +SUôÉ EòÉ¨É ÊEòªÉÉ
Ú¥Ú£Þ : á¬ŒÞ, ™Úá£ Þ„ ‹'˜ ½èþ*
ª¡Ú
á›Œß× ?
á¬ŒÞ : áª•ß £«Þ¡à¥
á‘â¼»¥ ¡–Í £Û±ç £Úê
á›Œß×ß Þ ™Þ' Çá¥
¡Þ¥¢Û‘Þ ›ÚíÞ¼Ú» £œî £Úê
ÇÛ‘Þ ‹¥ß×ß»»Þ
Ú¥Ú£Þ : ™Úá£ ¡«Ü™ ¢¬ ‹Þ£
‹¥ß×»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Ú¥Ú£Þ +vªÉÉÊ{ÉEòÉ
ÚÁ»Þ MÉÖ¡òÉ
{ÉÉ`ö 9 127
áŒÞ› JÉÖnùÉ<Ç
Ú¨Þª +Énäù¶É / +xÉÖ¶ÉÉºÉxÉ
Þ”î £° ®ÆúMÉ¨ÉÆSÉ
ªäªÕð™ß ¡ß¢Þ ºÉÆºEÞòÊiÉ Ê´É¦ÉÉMÉ
‹›¦à Eäò±ÉÉ
ßÞ¡Þ›Þ£ ¨ÉÚÄMÉ¡ò±ÉÒ
ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡Þ {ÉÚVÉÉ Eò®úxÉÉ
†³µÖÖÃÖ
I. xÉÒSÉää ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉ nùÉä½þ®úÉ<B*
1) ™Úá££Þá á‹«ß Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß ÇÞ«Þ–Í á›Œß× ?
2) Þ‚ê Ú¥Ú£Þ, Þá£ á›ŒßÚ»»Þ
3) Œ˜Øß¥-„›¤ýß¥ß ÇÞ«Þ–Í ‹'˜ á›ŒßÞ«ê ?
4) ™Úá£ ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹'˜ ª¡Ú Ç—Íß× ?
5) £Úê ¥Þ˜à ÚÁ»Þ Š «Þ™à ÚÁ»Þ áª•Þá¥ á›Œß×ß»»Þ
6) ¡Þ¥¢Û‘Þ ›ÚíÞ¼Ú» £œî £Úê ÇÛ‘Þ ‹¥ß×ß»Þ
7) Œ˜Øß¥ßá¥ á›Œß¡Þ‹Ú ‹'˜ ‹'˜ ×ß ?
8) ¡«Ü™ ‹ß×ß á›Œß¡Þ‹Ú ×ß»»Þ
II. xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉÉå ¨Éå ®äúJÉÉÆÊEòiÉ ¶É¤nùÉå Eäò ºlÉÉxÉ {É®ú ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ
¤ÉxÉÉ<B*
1) £Úê Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß ÚÁ»Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ Ç—Íß×ß»»Þ 2) £Úê Þ”î £° á›ŒßÞ«ßê»»Þ
™Þ‘£«¬ Š–Íß¨à ï™î
Þ›ß¡Þªà ªäªÕð™ß ¢Þ¥™ Þ”î£ì
¨ñà¥Þ£ ³ñ¼» ‹š‹¦à
Š–Íß¨Þ¥ á›„¦ ¢Þ¾»–ÍÞ
œ„¦à ß¥ßªØÜÇ ‹ÚßÇÚ–Íß Þ

3) ™Úá££Þá á‹«ß Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß 4) ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹'˜ ª¡Ú Ç—Íß× ?
ÇÞ«Þ–Í á›Œß× ? ¨Ú˜ß×
à¦ß¥ß ‹¥ß×
œ„¦ß ‹«ß×
ß¥ß á¬Œß×
®ç‹Þ á›Œß×
¬¦ß™ ß¥ß
³‹Þ
5) ™Úá£ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚×»»Þ 6) á‹„ê ¥Þ‘Þ ˆ‚ ÚÁ»Þ ª¡Ú áŒÞ›
™Ú ‹¥ß×Øß?
¤Þ‚×Ü ‹¡ß ¡«ß
™Úá££Þá á¬Œß×Øß
¤Þ‚×× ¨ß¤©‹ ÇÞ•
ÞÇ˜£Þá ªäá¨Þœ
¤Þ‚×Øß
£Úê ‹¥ß×Øß
¤Þ‚×ß ¨ßÑÂà £³ß¥
Þá£ ß£íÞ˜
¤Þ‚×Ü
áª ‹¥ß×Øß
¤Þ‚×ß ß™ñ‹¥ ×¡ß
áª£Þá Þ¼ß»×ìØß
¤Þ‚×Øß £ÐÂà ¢ÞÇ©˜
á›‚×Øß
III. =nùÉ½þ®úhÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå Eäò ÊxÉ¹ÉävÉ °ü{ÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ
¤ÉxÉÉ<B*
{ÉÉ`ö 9 129
1. =nùÉ½þ®úhÉ : Þ‚ê Ú¥Ú£Þ, Þá£ (á›Œß¡Þ)»»Þ

Þ‚ê Ú¥Ú£Þ, Þá£ á›ŒßÚ»»Þ
1) Þ‚ê ¡ÞÇÞ, Þá£ (‹¥ß¡Þ)»»Þ
2) Þ‚ê ÇÞ, Þá£ (¢Þ¾ß»¡Þ)»»Þ
3) Þ‚ê á¡Þ„, Þá£ (ŒÞ‚¡Þ)»»Þ
4) Þ‚ê ¢Þ‚, Þá£ (á¡Þ)»»Þ
5) Þ‚ê Þ²Þ, Þá£ (‘Þ˜ß¡Þ)»»Þ
2. =nùÉ½þ®úhÉ : £Úê áª•Þá¥ £Þ¼»–Í á›Œß×ß»»Þ (¡–Í ¡–Í, ¡«Ü™)
£Úê áª•Þá¥ ¡«Ü™ ¡–Í ¡–Í £Þ¼»–Í á›Œß×ß»»Þ
1) £Úê áª•Þá¥ Çß¬Þ á›Œß×ß»»Þ (á×Þ” á×Þ”, ŒÚ¡ì)
2) £Úê áª•Þá¥ ‹Ú¦ß ŒÞ‚×ß»»Þ (ª¥Ú ª¥Ú, ™ß)
3) £Úê áª•Þá¥ Ç¤©à á›Œß×ß»»Þ (ªÚ³¥ ªÚ³¥, ¢Þ¥ß)
4) £Úê áª•Þá¥ Çš¥ á›Œß×ß»»Þ (¡ß¥Þ” ¡ß¥Þ”, ŒÚ¡ì)
5) £Úê áª•Þá¥ ¡«ß Ç—Íß×ß»»Þ (á£Þ”Þ á£Þ”Þ, ™ß)
IV. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå ¨Éå ºÉä ={ÉªÉÖHò ÊGòªÉÉ ¶É¤nù SÉÖxÉEò®ú ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú EòÒÊVÉB*
1) ™Úá£ ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹'˜ _____ ? (Ç—Íß×, Ç—Íß×Øß)
2) á‹„ê ¥Þ‘Þ ÚÁ»Þ ª¡Ú ____ ? (ß£íÞ˜ ‹¥ß×Øß, ß£íÞ˜
‹á¥‚×Øß)
3) ™Úá£ ‹'˜ ª¡Ú ____ ? (á›Œß×Øß, á›Œß×)
4) £Úê 'ˆ‰¥ ŒÞ¥á¡¦' Þ”‹ ____»»Þ (á›Œß×ß, á›Œß×)
5) £Úê Þ”î £°á¥ Þ”‹ ____»»Þ (‹¥ß×ß, ‹¥ß×)
V. EòÉä¹`öEò ¨Éå nùÒ MÉ<Ç ÊGòªÉÉ+Éå Eäò ={ÉªÉÖHò °ü{ÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú EòÒÊVÉB…
1) £Úê «Þ™à ÚÁ»Þ ____ ¤Þ„×ß»»Þ (á›Œì)
2) ™Úá£ Þ„ ‹'˜ áª•ß ____? (á›Œì)
3) ™ ‹Þ¬ß £Úê ‹”‹ ____»»Þ (¤Þ')
4) ÞªØÞ áªÞ£¡Þ¥ ›ß ÞÇ˜ á¥–ÍßŠá¥ à™ ____»»Þ (¨Ú˜)
5) á¡á¦á¡á¦ Þá£ ªßá£Þ ____»»Þ (á›Œì)

VI. =nùÉ½®úhÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉ-ªÉÖM¨ÉÉå EòÉä VÉÉäc÷Eò®ú xÉªÉä −ÖµÖê ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉ<B…
=nùÉ½þ®úhÉ : £Úê áª£Þ¼Ú» ‹›¦à ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
£Úê áª£Þ¼Ú» ßÞ¡Þ›Þ£ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
£Úê áª£Þ¼Ú» ‹›¦à Š ßÞ¡Þ›Þ£ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
1. áª £á™ ‹Þ‘ á¬Œß¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
áª £á™ ‹¬£ á¬Œß¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
2. £Þ' ™Ú£‹Ú ¢Þ™ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×Øß»»Þ
£Þ' ™Ú£‹Ú ™¥‹Þ¥à ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›‚×Øß»»Þ
3. áª£Þá Œ˜Øß¥ß-á›Œß¡Þ‹Ú ¤Þ‚×Øß»»Þ
áª£Þá œ„¦ßß¥ß á›Œß¡Þ‹Ú ¤Þ‚×Øß»»Þ
4. ™Ú ™Þ¼Ú» Ç Ç—Íß¡Þ‹Ú ‹«ß×Ü»»Þ
™Ú ™Þ¼Ú» ‹¡ß™Þ Ç—Íß¡Þ‹Ú ‹«ß×Ü»»Þ
5. £Þœ¡à ™á™ Ú–Íß Çß´ß¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
£Þœ¡à ™á™ «Þ¥ Çß´ß¡Þ‹Ú á›‚×ß»»Þ
VII. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ÊxÉnäù¶ÉÉå Eäò +xÉÖºÉÉ®ú ÊxÉ¨xÉ ´ÉÉCªÉÉå EòÉ {ÉÊ®ú´ÉiÉÇxÉ EòÒÊVÉB*
1. Þá£ œ„¦ß ß¥ß ¤ß¡Ú»»Þ (ÊxÉ¹ÉävÉ´ÉÉSÉEò ´ÉÉCªÉ ¨Éå)
2. £Úê Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß ÇÞ«Þ–Í á›Œß×ß»»Þ (|É¶xÉ´ÉÉSÉEò ´ÉÉCªÉ ¨Éå)
3. £Úê áª•ß £«Þ¡à¥ á‘â¼»¥ £Û±ç á›ŒßÞ«ßê»»Þ (ºÉEòÉ®úÉi¨ÉEò ´ÉÉCªÉ ¨Éå)
4. á£Þ ¡ÞÇÞ £Þ' ‹Þ¬ß ÇÚ¥à á¬»»Þ (+{ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉ EòÉ±É Eäò ´ÉÉCªÉ
¨Éå)
5. ×Ü”ß ›ß £Þ¼»á¥ Þá£ Þêá¥ ¥«Üšß¬Ú»»Þ (+{ÉÚhÉÇ ¦ÉÊ´É¹ªÉiÉ EòÉ±É Eäò ´ÉÉCªÉ ¨Éå)
6. £Úê ‘÷Þš¼» "£«ÞÇñªÞ›" ŒÞ‚×ß»»Þ (+{ÉÚhÉÇ ¦ÉÊ´É¹ªÉiÉ Eäò ÊxÉ¹ÉävÉ´ÉÉSÉEò
´ÉÉCªÉ ¨Éå)
VIII. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB Ê½ÆnùÒ |ÉªÉÉäMÉÉå Eäò ºÉ¨ÉÉxÉÉlÉÇEò +ÉäÊc÷+É |ÉªÉÉäMÉÉå ºÉä ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú EòÒÊVÉB*
{ÉÉ`ö 9 131
1. á£Þá™ ª‹Þá¦ áÞ”ßˆ ‹›¦à _____ £ß¦ß¬Þ»»Þ (JÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB)

2. ¨ß¤©‹ ™Þ¼Ú» áÞ”ßˆ ¡«ß _____ Ç—Íß¡Þ‹Ú á›á¬»»Þ ({ÉgøxÉä Eòäò Ê±ÉB)
3. ¬™Þ à™ ______ ªÛÞ¢¡ ¤Þ‚×ß»»Þ (MÉÉxÉä Eäò Ê±ÉB)
4. £Úê ______ ¡Þ¥¡Þ”à ÌÂÞ–Íß¤ý£ ¤ß¡ß»»Þ (JÉä±ÉxÉä Eòäò Ê±ÉB)
5. Þá££Þá _______ ³ ‹Þ ¤Þ„×Ü»»Þ (PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB)

¨Þ£ó ›¨£à
¿ÖÖÓ²Ö ¤ü¿Ö´Öß
Þ‘ß ¨Þ£ó ›¨£à»»Þ ˆ«ß ›ß ªÛ¤íî¼Ú» ÇÛ‘Þ ‹¥Þ¤Þˆ»»Þ ¨Þ£ó ›¨£à ›ß £Þ'
á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ Çß•ÞÇ˜Þ ™ßÞ¥ß ‹¥ß×Øß»»Þ Þá££Þá £œî £Þ'¼Ú» ªÞ«Þ¤î ‹¥ß×Ü»»Þ
£Þ' £˜ØÞ Çß•Þá¥ á×Þ, –ÍßÞ Š Ú–Í ÇÚ¥ á›‚ —Íß×Øß»»Þ £Úê, Þ‚ Š £Þ'
£ß¨ß ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ Çß•ÞÇ˜Þ£Þ ™ßÞ¥ß ‹¥ß×Ü»»Þ ÇÞ –Þ¦ß ‘Þ ‹¥ß×ß»»Þ ™Þ‹Ú ßß
ªß¥Þá¥ ¡Úá–‚×ß»»Þ ¡ÞÇÞ ¡‘Þ¥‹Ú ¤Þ‚×Øß»»Þ áª ‹«ß×Øß £Úê ¡‘Þ¥¥Ú Þªß¬Þ
Ç¤íîØ ™á££Þá áÇ¤©Þ ‹¥ß¡»»Þ ¡ÞÇÞ ª‹Þ¦Ú ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ Þ¦Ú, ªÞ¥Ú, ‹°Þ
‹›¦à, ¡Þ‚˜, ‹ŒÞ¥Ú, á¢˜Øß, ¡ß¬Þ™ß ¡Þ‚˜ ‚™îÞ›ß Ç¥ß¡Þ Þ˜ß×Øß»»Þ ™Þ'
Çá¥ £Þ' Ç¥ß¡Þ ‹Þ”ß×Øß Š ÔÞÆÂ ™¥‹Þ¥à ™ßÞ¥ß ‹¥ß×Øß»»Þ ™Þ' ª«ß™ Çß•ÞÇ˜Þ
‚™îÞ›ß ªÛ¤íî¼» ÇÞŒá¥ ¡Þ—Íß×Øß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¨Þ£ó ›¨£à ºÉÉÆ¤É nù¶É¨ÉÒ ( BEò iªÉÉä½þÉ®ú EòÉ xÉÉ¨É )
Çß•ÞÇ˜Þ SÉÉ´É±É iÉlÉÉ =c÷nù nùÉ±É ºÉä ¤ÉxÉÉ JÉÉt
£˜ØÞÇß•Þ SÉÉ´É±É, xÉÉÊ®úªÉ±É, =c÷nù nùÉ±É, ¶ÉCEò®ú
+ÉÊnù ºÉä ¤ÉxÉÉ BEò |ÉEòÉ®ú EòÉ JÉÉt
á×Þ {ÉxÉÒ®ú
–ÍßÞ xÉÉÊ®úªÉ±É
Ú–Í MÉÖc÷
Þ¥ßÇ©Þ Çß•Þ SÉÉ´É±É, xÉÉÊ®úªÉ±É +Éè®ú MÉÖc÷ ºÉä ¤ÉxÉÉ JÉÉt
‹Þ‹¥Þ Çß•Þ ºÉÖVÉÒ, xÉÉÊ®úªÉ±É iÉlÉÉú ¶ÉCEò®ú ºÉä ¤ÉxÉÉ JÉÉt

Í–Þ¦ß ‘Þ ¨ÉènùÉ, ¶ÉCEò®ú iÉlÉÉ PÉÒ ºÉä ¤ÉxÉÉ BEò JÉÉt
ßßªß¥Þ ÊSÉÊxÉÊºÉ®úÉ (SÉÒxÉÒ EòÒ SÉÉºÉxÉÒ)
¡Úá–‚×ß b÷É±ÉÉ ½èþ *
Þ¦Ú +É±ÉÚ
ªÞ¥Ú EòSÉÖ
¡Þ‚˜ ¤ÉéMÉxÉ
‹ŒÞ¥Ú EòqÝ
¬Þ„ ±ÉÉèEòÒ
á¢˜Øß Ê¦ÉÆÎb
Ç¥ß¡Þ iÉ®úEòÉ®úÒ
‹Þ”ß×ß EòÉ]õÒ ½èþ
ÔÞÆÂ ™¥‹Þ¥à ºÉ¦ÉÒ iÉ®úEòÉ®úÒ Ê¨ÉÊ¸ÉiÉ ºÉ¤WÉÒ
¢Þ¥ß ¤É½ÖþiÉ
á¢Þ ¦ÉÉäMÉ / |ÉºÉÉnù
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×−Ö´−Ö ¯ÖÏ¿−ÖÖë úêúˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1) ¨Þ£ó ›¨£àá¥ ‹Þ«Þ‹Ú ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡ ?
2) £Þ' ‹ß Çß•Þ ‹¥ß×Øß ?
3) á‹„ê ‘Þ ßß ªß¥Þá¥ ¡Ú–Íß×ß ?
4) ¡ÞÇÞ ¡‘Þ¥¥Ú ‹ß ‹ß Ç¥ß¡Þ Þ˜ß×Øß»»Þ
5) ‹ßˆ Ç¥ß¡Þ ‹Þ”ß×Øß ?
6) £Þ' ‹Þ«Þ ÇÞŒá¥ Çß•ÞÇ˜Þ ¡Þ—Íß×Øß ?
II. ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü ÃÖê †−Öã¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü ²ÖŸÖÖ‡‹…
1) Þ¦Ú, ªÞ¥Ú, ¡Þ‚˜, ‹›¦à, ßß
{ÉÉ`ö 9 133
2) £Þ', ÇÞ, ªÛ¤íî, ¡ÞÇÞ, Þƒ

3) Þ¥ßÇ©Þ, ™¥‹Þ¥à, ‹Þ‹¥Þ, –Þ¦ß‘Þ, £˜ØÞ
4) ‹Þ”ß×ß, ¡Þ—Íß×ß, ¥Þ´ß×ß, ¬Þß×ß, —Íß×ß
5) á×Þ, –ÍßÞ, Ú–Í, ßß, á¢˜Øß
Þ£ á‘á‘¡ÞÇÞ¼»¥ ‹Þ¬ß ›ÚÔí”˜Þ á«¬Þ»»Þ ™Þ¼»¥ áÞ–Í ‹Þ”ß¬Þ»»Þ ¢Þî¡¨™ã Þ£
Ô¥ ªÞ£÷Þá¥ «ßê áÞ”ßˆ ¡–Í –Þ‹Ø¥ŒÞÞ šß¬Þ »Þ Þá£ ™Þ¼Ú» áª‚ –Þ‹Ø¥ŒÞÞ‹Ú
á‚¬Ú»»Þ
–Þ‹Ø¥ ™Þ¼»¥ áÞ–Í Ç¥à¤©Þ ‹á¬»»Þ ™ÞÇá¥ ªí£Þá Ç”ß ¡Þ´ßá¬»»Þ Ôá¥
ŒÞ‚¡Þ ÇÞ‚ê –Þ‹Ø¥ Š‰Ç©œ á›á¬»»Þ Þ£ á‘á‘¡ÞÇÞ ‹ß×ß ª£¤ý œ¥ß –
Þ‹Ø¥ŒÞÞá¥ ¡ß¨ñÞ£ áá¬»»Þ ÔÆÂÞˆ Çá¥ Þá£ ™Þä‹Ú œ¥ß Ô¥‹Ú áŸ»¥ßÞªß¬Ú»»Þ
¨Éé ¤É½ÖþiÉ ¤ÉÉ®ú EòÉä±ÉEòkÉÉ MÉ<Ç ½ÚÄþ* ´É½þÉÄ ¨ÉéxÉä Ê´ÉC]õÉäÊ®úªÉÉ ¨É½þ±É +Éè®ú EòÉ±ÉÒ ¨ÉÆÊnù®ú, näùJÉä ½éþ*
Eò±ÉEòkÉä Eäò ÊlÉªÉä]õ®úÉå ¨Éå ¨ÉéxÉä ¤ÉÆMÉ±ÉÉ ÊºÉxÉä¨ÉÉBÄ ¦ÉÒ näùJÉÒ ½éþ* ¨ÉÖZÉä Ênù±±ÉÒ näùJÉxÉä EòÒ <®úÉnùÉ ½èþ*
Ênù±±ÉÒ näùJÉxÉä Eäò Ê±ÉB ¨Éé +{ÉxÉä Ê¨ÉjÉÉå Eäò ºÉÉlÉ VÉÉxÉÉ SÉÉ½þiÉÒ ½ÚÄþ * ¨Éä®úÒ BEò Ênù±±ÉÒ´ÉÉ±ÉÒ
ºÉ½äþ±ÉÒ ½èþ* ´É½þ ¨ÉÖZÉä +{ÉxÉä PÉ®ú ±Éä SÉ±ÉäMÉÒ* =xÉ Eäò PÉ®ú´ÉÉ±ÉÉå Eäò ºÉÉlÉ ¨Éé Ênù±±ÉÒ näùJÉxÉä Eäò
Ê±ÉB VÉÉ>ÄðMÉÒ* Ênù±±ÉÒ ¨Éå ¨Éé ®úÉVÉPÉÉ]õ, ®äúb÷ ¡òÉä]Çõ, ®úÉ¹]Åõ{ÉÊiÉ ¦É´ÉxÉ, ºÉÆºÉnù ¦É´ÉxÉ, =SSÉiÉ¨É
xªÉÉªÉÉ±ÉªÉ, VÉÆiÉ®ú ¨ÉÆiÉ®ú, +ÉÊnù näùJÉÚÄMÉÒ* Ênù±±ÉÒ ºÉä ±ÉÉè]õxÉä ´ÉHò ¨Éé +ÉOÉÉ EòÉä ¦ÉÒ VÉÉ>ÄðMÉÒ* ´É½þÉÄ
EòÉ iÉÉVÉ¨É½þ±É SÉÉÄnùxÉÒ EòÒ ¶ÉÉ¨É ¨Éå näùJÉÚÄMÉÒ* ½þ¨ÉÉ®äú +ÉäÊc÷+É Eäò ÊSÉ±EòÉ VÉèºÉÉ ºÉÖÆnù®ú iÉ]õÉEò
Ênù±±ÉÒ ¨Éå xÉ½þÓ ½é* Ê¡ò®ú ¦ÉÒ Ênù±±ÉÒ iÉlÉÉ +ÉOÉÉ EòÒ ¨Éé ºÉè®ú WÉ¯û®ú Eò¯ÄûMÉÒ* ¨Éé BEò ¤ÉÉ®ú Eäò®ú±É
¦ÉÒ MÉ<Ç ½ÚÄþ* ´É½þÉÄ EòÒ ½þ®úÒ ¦É®úÒ |ÉEÞòÊiÉ xÉä ¨ÉÖZÉä ¤É½ÖþiÉ +ÉEòÌ¹ÉiÉ EòÒ Æîü… Eäò®ú±É ºÉä ±ÉÉè]õxÉä Eäò ¤ÉÉnù
¨ÉéxÉä BEò +ÉäÊc÷+É {ÉÊjÉEòÉ ¨Éå Eäò®ú±É Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå Ê±ÉJÉÒ ½Ú*Ä =ºÉÒ |ÉEòÉ®ú Ênù±±ÉÒ iÉlÉÉ +ÉOÉÉ Eäò
¤ÉÉ®äú ¨Éå ¦ÉÒ Ê±ÉJÉxÉÉ SÉÉ½þiÉÒ ½ÚÄþ*
V. nùÒ´ÉÉ±ÉÒ Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå +ÉäÊc÷+É ¨Éå BEò UôÉä]õ ºÉÉ +xÉÖSUäônù Ê±ÉÊJÉB…
I. <ºÉ {ÉÉ`ö ¨Éå ÊxÉ¨xÉ |ÉEòÉ®ú Eäò ´ÉÉCªÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½è*
1. 1. £Úê áª•Þá¥ ¥Þ˜àÚÁ»Þ-«Þ™àÚÁ»Þ á›Œß×ß»»Þ ¨ÉéxÉä ´É½þÉÄ ®úÉxÉÒMÉÚ¡òÉ-

½þÉiÉÒMÉÚ¡òÉ
¨ÉÖÄ ºÉä`öÉ®äú ®úÉhÉÒMÉÖÆ¡òÉ-½þÉiÉÒMÉÖÆ¡òÉ nùäùÊJÉÊUô* näùJÉÉ ½è*
2. £Úê Þ”î £° á›ŒßÞ«ßê»»Þ ¨ÉéxÉä xÉÉ]õ¬¨ÉÆSÉ xÉ½þÓ näùJÉÉ
½èþ*
¨ÉÖÄ xÉÉ]õ¬¨ÉÆSÉ näùÊJÉxÉÉË½þ*
3. ™Úá££Þá á‹«ß Œ˜Øß¥ß-„›¤ýß¥ß iÉÖ¨É±ÉÉäMÉå ¨Éå ºÉä ÊEòºÉÒxÉä JÉÆb÷ÊMÉÊ®ú-
ÇÞ«Þ–Í á›Œß×»»? =nùªÉÊMÉÊ®ú {É½þÉc÷ näùJÉÉ ½èþ ?
iÉÖ¨Éä¨ÉÉxÉä EäòÊ½þ JÉhb÷ÊMÉÊ®ú-=nùªÉÊMÉÊ®ú
{ÉÉ½þÉc÷ näùÊJÉUô?
={ÉªÉÖÇHò ´ÉÉCªÉÉå ¨Éå {ÉÚhÉÇ ´ÉiÉÇ¨ÉÉxÉ EòÉÊ±ÉEò ÊGòªÉÉ EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ* ´ÉÉCªÉ (1)
ºÉEòÉ®úÉi¨ÉEò ½èþ* ´ÉÉCªÉ (2) {ÉÚhÉÇ ´ÉiÉÇ¨ÉÉxÉ EòÉÊ±ÉEò ÊxÉ¹ÉävÉ´ÉÉSÉEò ½èþ +Éè®ú ´ÉÉCªÉ (3) |É¶xÉ´ÉÉSÉEò
{ÉÚhÉÇEòÉÊ±ÉEò ´ÉÉCªÉ ½èþ* +ÉäÊc÷+É ¨Éå ¨ÉÚ±ÉÊGòªÉÉ Eäò ºÉÉlÉ -'×' (-Uô), -'×ß' (-ÊUô), -'×Ü' (-UÖô), -
'×Øß' (-UôÆÊiÉ) ºÉ½þÉªÉEò ÊGòªÉÉ+Éå êú ´ªÉ´É½þÉ®ú Eò®úxÉä ºÉä {ÉÚhÉÇ ´ÉiÉÇ¨ÉÉxÉ EòÉÊ±ÉEò ÊGòªÉÉ êú °ü{É ²Ö−ÖŸÖê
Æïü… BäºÉä |ÉªÉÉäMÉ Ê½ÆnùÒ Eäò 'näùJÉÉ ½èþ', 'näùJÉÒ ½èþ' VÉèºÉä |ÉªÉÉäMÉÉå Eäò ºÉ¨ÉÉxÉ ½éþ* {ÉÖ¯û¹É +Éè®ú ´ÉSÉxÉ Eäò
ºÉÉlÉ ÊGòªÉÉ EòÉ °ü{É ¦ÉÒ ¤Énù±ÉiÉÉ ½è*
=kÉ¨É {ÉÖ¯û¹É
BEò ´ÉSÉxÉ £Úê á›Œ×ß»»Þ ¨ÉéxÉä näùJÉÉ ½èþ*
¨ÉÖÄ näùÊJÉÊUô*
¤É½Öþ ´ÉSÉxÉ Þá£/Þá££Þá á›Œß×Ü»»Þ ½þ¨É xÉä / ½þ¨É (±ÉÉäMÉÉå) xÉä näùJÉÉ ½è*
+É¨Éä / +É¨Éä¨ÉÉxÉä näùÊJÉUÖô*
Þá£ý/ Þá£ý£Þá á›Œß×Ü»»Þ
+É¨¦Éä / +É¨¦Éä¨ÉÉxÉä näùÊJÉUÖô*
¨ÉvªÉ¨É {ÉÖ¯û¹É
BEò ´ÉSÉxÉ ™Ú á›Œß×Ü»»Þ iÉÚ −Öê näùJÉÉ ½èþ *
iÉÖ näùÊJÉUÖô*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ ™Úá£ / ™Úá££Þá á›Œß×»»Þ iÉÖ¨ÉxÉä / iÉÖ¨É (±ÉÉäMÉÉå) xÉä
näùJÉÉ ½èþ*
iÉÖ¨Éä / iÉÖ¨Éä¨ÉÉxÉä näùÊJÉUô*
{ÉÉ`ö 9 135
™Úá£ý / ™Úá£ý£Þá á›Œß×»»Þ ŸÖã´Ö−Öê/ŸÖã´Ö (»ÖÖêÖÖë) −Öê ¤êüÖÖ

Æîü…
iÉÖ¨¦Éä/ iÉÖ¨¦Éä¨ÉÉxÉä näùÊJÉUô*
ÞÇ˜ á›Œß×Øß / ÞÇ˜£Þá á›Œß×Øß»»»»Þ +É{ÉxÉä / +É{É (±ÉÉäMÉÉäÆ) xÉä näùJÉÉ
½èþ?
+É{ÉhÉ näùÊJÉUôÊÆiÉ/ +É{ÉhÉ¨ÉÉxÉä näùÊJÉUÆôÊiÉ*
+xªÉ{ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ áª á›Œß×ß»»Þ =ºÉxÉä näùJÉÉ ½èþ*
ºÉä näùÊJÉÊUô*
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ áª£Þá á›Œß×Øß»»Þ =x½þÉåxÉä / =xÉ (±ÉÉäMÉÉå) xÉä näùJÉÉ
½èþ*
ºÉä¨ÉÉxÉä näùÊJÉUÆôÊiÉ*
II. xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉÉå Eäò ®äúJÉÉÆÊEòiÉ ¶É¤nùÉäÆ {É®ú vªÉÉxÉ nùÒÊVÉBþ*
1. áª•Þá¥ á›Œß¡Þ‹Ú ‹'˜ ‹'˜ ×ß ?
ºÉä`öÉ®äú näùÊJÉ¤ÉÉEÖò Eò'hÉ Eò'hÉ +ÊU ô?
2. £Úê áª£Þ¼Ú» ŒÞ‚¡Þ‹Ú ‹›¦à Š ßÞ¡Þ›Þ£ á›‚×ß»»Þ
¨ÉÖÄ ºÉä¨ÉÉxÉÆEÖò JÉÉ<¤ÉÉEÖò Eònù³Ò +Éä ÊSÉxÉÉ¤ÉÉnùÉ¨É näù<ÊUô*
3. £Úê ¬Þ‚á¡ñ¥à‹Ú Ç—Íß¡Þ‹Ú ¤Þ„×ß»Þ
¨ÉÖÄ ±ÉÉ<¥Éä®úÒEÖò {ÉÊgø¤ÉÉEÖò VÉÉ=ÊUô*
4. áª ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ³ ‹Þ ¤Þ‚×Øß»»Þ
ºÉä ¤ÉÖÊ±É¤ÉÉEÖò xÉnÆùxÉEòÉxÉxÉ VÉÉ<UÆôÊiÉ*
ÇÞ• 10
¯ÖÖšü
¡‘Þ¥ ›¥
²Ö•ÖÌÖ¸ü ¤ü¸ü ²ÖÖ•ÖÌÖ¸ü úê ³ÖÖ¾Ö
ªÚÇñß¤ýÞ : ª¡ß™Þ, ™Úá£ ‹ÚÞá– ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : ºÉÊ´ÉiÉÉ, iÉÖ¨É Eò½þÉÄ MÉ<Ç lÉÒ ? CªÉÉ
¤Þ‚šß¬ ‹ß, ‹'˜ ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB MÉ<Ç lÉÒ ?
¤Þ‚šß¬?
ª¡ß™Þ : Þ‚ê, £Úê ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ºÉÊ´ÉiÉÉ : xÉ½þÓ, ¨Éé PÉÚ¨ÉxÉä Eäò Ê±ÉB xÉ½þÓ MÉ<Ç
¤Þ‚šß¬ß»»Þ £Úê ¡‘Þ¥‹Ú lÉÒ* ¨Éé ¤ÉÉWÉÉ®ú Ö‡Ô lÉÒ*
¤Þ‚šß¬ß»»Þ ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : iÉÖ¨É xÉä CªÉÉ CªÉÉ ±ÉÉ<È ½þÉä ?
ªÚÇñß¤ýÞ : ‹'˜ ª¡Ú ™Úá£ ºÉÊ´ÉiÉÉ : +ÉMÉä (EÖòUô ÊnùxÉ +ÉMÉä) '®úVÉ' +É
Þ˜ß¬ ? ®ú½þÉ ½èþ* ¨Éé ¤ÉSSÉÉå Eäò Ê±ÉB Eò{Écä÷
JÉ®úÒnùxÉä MÉ<Ç lÉÒ*
ª¡ß™Þ : Þ‹Ú ¥‘ ÞªÚ×ß»»Þ
£Úê Çß¬Þ£Þ¼» ÇÞ‚ê ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : Eò{Éc÷Éå Eäò nùÉ¨É iÉÉä +ÉEòÉ¶É UÚô ®ú½äþ
¬ÚÞÇ”Þ ‹ß˜ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ ½éþ* ¤ÉÉWÉÉ®ú VÉÉxÉä ¨Éå b÷®ú ±ÉMÉ ®ú½þÉ
½èþ*
ªÚÇñß¤ýÞ : ¬ÚÞ ›Þ£ ™ Þ‹Þ¨
×Ü‚ê¬Þ˜ß»»Þ ¡‘Þ¥ ‹¥ß¡Þ‹Ú ºÉÊ´ÉiÉÉ : ¨ÉéxÉä 'ºÉ®úº´ÉiÉÒ {ÉÚVÉÉ' ¨Éå ºÉ¤É Eäò
–¥ ¬ÞÚ×ß»»Þ Ê±ÉB Eò{Écä÷ ±ÉÉB lÉä* ¨Éä®äú ¤Écä÷ ¦ÉèªÉÉ
ª¡ß™Þ : £Úê 'ª¥ªó™à ÇÛ‘Þ'á¥ Ê{ÉUô±Éä ¨É½þÒxÉä +¨ÉäÊ®úEòÉ ºÉä +ÉB lÉä*
ª£ªØ¼» ÇÞ‚ê ¬ÚÞ Ê±ÉVÉÉ Eäò Ê±ÉB ´É½þÉÄ ºÉä ºÉÖÆnù®ú £òÉìEò
‹¥ßšß¬ß»»Þ á£Þ ¡–Í ¢Þ‚ ±ÉÉB lÉä* Ê±ÉVÉÉ =ºÉä '{É½þ±ÉÒ ®úVÉ' ¨Éå
{É½þxÉäMÉÒ* ±ÉäÊEòxÉ 'ºÉÆGòÉÆÎiÉ' +Éè®ú
¬Þ £Þªá¥ Þá£¥ß‹Þ¥Ú '¦ÉÚÊ¨Énù½þxÉ' Eäò Ê±ÉB xÉªÉä £òÉìEò ¤ÉxÉÉxÉä
{ÉÉ`ö 10 137
Þªßšßá¬»»Þ ¬ß‘Þ ÇÞ‚ê áª•Ú {Écå÷MÉä*

áÞá” ªÚ³¥ ‘Þ£Þ
Þ˜ßšßá¬»»Þ ¬ß‘Þ áª”Þ
'Ç«ß¬ß ¥‘'á¥ Çß´ß¡»»Þ
á«á¬ 'ªä‹ñÞØß' Þ„ '¢Û£ß ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : CªÉÉ iÉÖ¨É <ºÉ ¤ÉÉ®ú '{ÉÉäc÷Ê{É`öÉ' xÉ½þÓ
›«' ÇÞ‚ê ÛÞ ‘Þ£Þ™ ¤ÉxÉÉ+ÉäMÉÒ ?
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ ºÉÊ´ÉiÉÉ : Ê{ÉUô±Éä ºÉÉ±É ¨ÉéxÉä ¤É½ÖþiÉ 'Ê{É`öÉ'
ªÚÇñß¤ýÞ : ™Úá£ ‹'˜ ˆš¥ ¤ÉxÉÉªÉÉ lÉÉ* VÉèºÉä:- {ÉÉäc÷Ê{É`öÉ,
'áÇÞ–ÍÇß•Þ' ‹¥ß¡ Þ«ßê ‹ß EòÉEò®úÉÊ{É`öÉ, +ÉÊ®ú¹ÉÉÊ{É`öÉ,
¨ÉÆb÷ÉÊ{É`öÉ, UÖÆôÊSÉ{ÉiÉ®ú Ê{É`öÉ +ÉÊnù*
? {Éc÷ÉäºÉ ¨Éå ¨ÉéxÉä ºÉ¤ÉEòÉä Ê{É`öÉ ¤ÉÉÄ]õÉ
lÉÉ* <ºÉ ¤ÉÉ®ú ¶ÉÉªÉnù xÉ½þÓ
ª¡ß™Þ : ¬Þ ¡Ç©í £Úê ¡«Ü™ ¤ÉxÉÉ>ÄðMÉÒ* MÉÉÄ´É ºÉä xÉÉÊ®úªÉ±É ±ÉÉB
Çß•Þ ‹¥ßšß¬ß»»Þ ¤šÞ :- lÉä* ºÉ¤É JÉi¨É ½þÉä MÉB* +¤É
áÇÞ–ÍÇß•Þ, ‹Þ‹¥Þ Çß•Þ, xÉÉÊ®úªÉ±É ¤ÉÉWÉÉ®ú ºÉä JÉ®úÒnùxÉä {Écä÷ÆMÉä*
Þ¥ßÇ©Þ Çß•Þ, £˜ØÞ Çß•Þ,
×Ü°ß Ç™¥ Çß•Þ ‚™îÞ›ß»»Þ
ªÞ‚á¥ ª£ªØ¼Ú» Çß•Þ
¡ÞÆßÂšß¬ß»»Þ ˆš¥ á¡Þœ«Üˆ ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : +ÉVÉEò±É BEò xÉÉÊ®úªÉ±É Eäò nùÉ¨É iÉÉä
£Úê ‹¥ß¡ßß»»Þ Þê¥Ú – SÉÉ®ú ªÉÉ {ÉÉÄSÉ ¯û{ÉB ½éþ* Ê{ÉUô±Éä ºÉÉ±É
ÍßÞ Ú–Íß‹ Þªßšß¬Þ»»Þ ª¡Ú ¨Éä®úÒ ºÉÉÄºÉ +ÉªÉÒ lÉÓ* =x½þÉäÆ xÉä ¤É½ÖþiÉ
ª¥ß ¬Þ˜ß»»Þ ˆá¡ xÉÉÊ®úªÉ±É ±ÉÉ<Ç £Öà… ¨Éä®úÒ ¦ÉÒ ¤É½ÖþiÉ
–ÍßÞ ¡‘Þ¥¥Ú ‹ß˜ß¡Þ‹Ú ºÉ½þÉªÉiÉÉ EòÒ lÉÒ*
Ç–Íß¡»»Þ
ªÚÇñß¤ýÞ : Þ‘ß‹Þ¬ß –ÍßÞ”ßˆ¥ ºÉÊ´ÉiÉÉ : ½þÉÄ, ¨ÉÖZÉä ªÉÉnù ½èþ* iÉÖ¨ÉxÉä ½þ¨Éå ¦ÉÒ
›Þ£ì ™ Þ¥ß ”¼»Þ, ÇÞ° '{ÉÉäc÷Ê{É`öÉ' ÊnùB lÉä*
”¼»Þ á«Þ‚×ß»»Þ ™ ¡Ç©í
á£Þ ¨Þ¨Ú Þªßšßá¬»»Þ áª ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : +SUôÉ ºÉÊ´ÉiÉÉ ! ®úÒiÉÉ EòÒ ¶ÉÉnùÒ Eäò
¡«Ü™ –ÍßÞ Þ˜ßšßá¬»»Þ ºÉ¨ÉªÉ iÉÖ¨ÉxÉä Eò½þÉÄ ºÉä MÉ½þxÉä JÉ®úÒnäù
£á™ ¡ß ŒÚ¡ì ªÞ«Þ¤î lÉä?
‹¥ßšßá¬»»Þ ºÉÊ´ÉiÉÉ : ¨ÉéxÉä iÉÉä {É½þ±Éä EÖòUô xÉ½þÓ ®úJÉÉ lÉÉ*

ª¡ß™Þ : «ê, á£Þ¥ £á ×ß»»Þ Eò]õEò ºÉä ½þÒ ºÉ¤É MÉ½þxÉä JÉ®úÒnäù lÉä*
™Úá£ Þ£‹Ú £œî 'áÇÞ– ºÉÉäxÉä EòÉ nùÉ¨É iÉ¤É ¤É½ÖþiÉ ¤Égø MÉªÉÉ
lÉÉ* ¤ÉÉnù ¨Éå +´É¶ªÉ Eò¨É ½þÉä MÉªÉÉ
ÍÇß•Þ' á›‚šß¬»»Þ lÉÉ* iÉÖ¨É ¤Éä]õÒ EòÒ ¶ÉÉnùÒ Eò¤É Eò®ú
ªÚÇñß¤ýÞ : Þ®×Þ ª¡ß™Þ, ¥à™Þ ®ú½þÒ ½þÉä ?
¡Þ«ÞÔ¥ á¡á¦ ™Úá£
á‹„ê•Ú «˜Þ ‹ß˜ßšß¬ ?
ºÉÖÊ|ÉªÉÉ : ½þÉÄ, BEò VÉMÉ½þ `öÒEò ÊEòªÉÉ lÉÉ*
ª¡ß™Þ : £Úê ™ Þ¥Ú ‹ß×ß ±ÉäÊEòxÉ ´É®ú Eäò PÉ®ú´ÉÉ±ÉÉå xÉä ¤É½ÖþiÉ
¥Œß šß¬ß»»Þ ‹”‹¥Ú «ßê nù½äþVÉ ¨ÉÉÄMÉÉ* ½þ¨É xÉä <xÉEòÉ®ú Eò®ú
ª¡Ú «˜Þ ‹ß˜ßšß¬Ú»»Þ ªÚÞ¥ ÊnùªÉÉ lÉÉ* ¶ÉÉnùÒ ¯ûEò MÉ<Ç lÉÒ* +¤É
›Þ£ì áªá™á¡á¦ ¡«Ü™ Ê¡ò®ú BEò +Éè®ú VÉMÉ½þ `öÒEò EòÒ ½èþ*
´Éä ¤É½ÖþiÉ +SUäô ±ÉÉäMÉ ½éþ* +MÉ±Éä
¡—Íß ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ Çá¥ ¨É½þÒxÉä EòÒ {ÉÆpù½þ iÉÉ®úÒJÉ EòÉä ¶ÉÉnùÒ
¡¨î ‹£ß ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ Eò®åúMÉä*
™á£ á‹á¡ ’ß ¡Þ«ÞÔ¥
‹¥Ú× ‹ß ?
ªÚÇñß¤ýÞ : «ê, áÞá” ‘ÞÞá¥
•ß‹ì ‹¥ßšß¬Ú»»Þ ¡¥Ô¥
¡«Ü™ á¤Þâ™Ú‹ £Þßá¬»»Þ
Þá£ £Þ ‹¥ßá›‚šß¬Ú»»Þ
¡Þ«ÞÔ¥ ¡³
á«Þ‚¤Þ‚šß¬Þ»»Þ ˆá¡ ÇÚ˜ß
Þ„ áÞá” ‘ÞÞá¥ •ß‹ì
‹¥ß×Ü»»Þ áª£Þá ¡«Ü™
¢¬ á¬Þ‹»»Þ Þ¥ £Þª
Ç³¥ ™Þ¥ßŒá¥ ¡Þ«ÞÔ¥
‹¥ß¡Ú»»Þ
{ÉÉ`ö 10 139
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¥‘ ®úVÉ (+ÉäÊc÷¶ÉÉ EòÉ BEò |ÉvÉÉxÉ {É´ÉÇ)
¬ÚÞÇ”Þ Eò{Éc÷É
›Þ£ ¦ÉÉ´É, nùÉ¨É, EòÒ¨ÉiÉ
Þ‹Þ¨ +ÉEòÉ¶É
–¥ b÷®ú
ª¥ªó™à ÇÛ‘Þ ºÉ®úº´ÉiÉÒ {ÉÚVÉÉ
¡–Í¢Þ‚ ¤Éc÷É ¦ÉÉ<Ç
‘Þ£Þ £òÉìEò
Ç«ß¬ß ¥‘ {É½þ±ÉÒ ®úVÉ
ªä‹ñÞØß ‘ºÉÆGòÉÆÊiÉ’
¢Û£ß ›« ‘¦ÉÚÊ¨Énù½þxÉ’
áÇÞ–Í Çß•Þ SÉÉ´É±É, =c÷nù nùÉ±É, UäôxÉÉ, xÉÉÊ®úªÉ±É
+Éè®ú MÉÖc÷ú ºÉä ¤ÉxÉÉ JÉÉt
×ÜäßÇ™¥ Çß•Þ SÉÉ´É±É, =c÷nù nùÉ±É, xÉÉÊ®úªÉ±É +Éè®ú
MÉÖc÷ Ê¨É±ÉÉEò®ú =¤ÉÉ±ÉÉ Æãü†Ö {ÉÉxÉÒ Eäò
SÉÉ{É ¨Éå ½þ±ÉnùÒ Eäò {ÉiÉÉäÆ ¨Éå ¤ÉxÉÉ JÉÉt
ˆ˜ØÜ¥ß Çß•Þ SÉÉ´É±É, =c÷nù nùÉ±É, xÉÉÊ®úªÉ±É, MÉÖc÷
+ÉÊnù ºÉä ¤ÉxÉÉ JÉÉt
–ÍßÞ xÉÉÊ®úªÉ±É
Þ¥ß”¼»Þ SÉÉ®ú ¯û{ÉB
ÇÞ°”¼»Þ {ÉÉÄSÉ ¯û{ÉB
ªÚÞ ºÉÉäxÉÉ
¡—Íß¤Þ‚šß¬Þ ¤Égø MÉªÉÉ lÉÉ
¡¨î +´É¶ªÉ
‹£ß¤Þ‚šß¬Þ Eò¨É ½þÉä MÉªÉÉ
á¤Þâ™Ú‹ nù½äþVÉ
Þ¥£Þª +MÉ±ÉÉ ¨É½þÒxÉÉ
Ç³¥ ™Þ¥ßŒ {ÉÆpù½þ iÉÉ®úÒKÉ
¡Þ«ÞÔ¥ ¶ÉÉnùÒ
Ú–Íß‹ ‹ú ÃÖê •µÖÖ¤üÖ
†³µÖÖÃÖ
I. xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ¶É¤nù-ªÉÖM¨É iÉlÉÉ ´ÉÉCªÉ nùÉä½þ®úÉ<B*
1) 1. ¬ÚÞÇ”Þ
2. Ç«ß¬ß ¥‘
3. áÇÞ–ÍÇß•Þ
4. Þ‘ß‹Þ¬ß
2) 1. £Úê ª¥ªó™à ÇÛ‘Þá¥ ª£ªØ¼» ÇÞ‚ê ¬ÚÞ ‹¥ßšß¬ß»»Þ
2. £Úê Çß¬Þ£Þ¼» ÇÞ‚ê ¬ÚÞÇ”Þ ‹ß˜ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
3. ª¡ß™Þ, ‹ÚÞá– ¤Þ‚šß¬ ‹ß ?
4. Þ‚ê, £Úê ¡‘Þ¥‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
5 ¬ÚÞ ›Þ£™ Þ‹Þ¨ ×Ü‚ê¬Þ˜ß»»Þ
6 Þ‘ß ‹Þ¬ß –ÍßÞ”ßˆ¥ ›Þ£ Þ¥ß”¼»Þ, ÇÞ° ”¼»Þ á«Þ‚×ß»»Þ
II. xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉÉå ¨Éå ®äúJÉÉÆÊEòiÉ ¶É¤nùÉå Eäò ºlÉÉxÉ {É®ú =xÉEäò xÉÒSÉä ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå /
¶É¤nùªÉÖM¨ÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉ<B*
1) £Úê ª¥ªó™à ÇÛ‘Þá¥ ª£ªØ¼» ÇÞ‚ê 2) ª¡ß™Þ ‹ÚÞá– ¤Þ‚šß¬ ‹ß» ?ü

¬ÚÞ ‹¥ßšß¬ß»Þ
™Ú££Þ¼» ÇÞ‚ê á‹£ß™ß
áª£Þ¼» ÇÞ‚ê ‹Þ«ßê‹ß
Çß¬Þ£Þ¼» ÇÞ‚ê á‹á¡
’ß£Þ¼» ÇÞ‚ê á‹á™á¡á¦
Ô¥á¬Þ‹¼» ÇÞ‚ê á‹„êÞá–Í
{ÉÉ`ö 10 141
3) ™Úá£ Þ£‹Ú áÇÞ–ÍÇß•Þ á›‚šß¬»»Þ 4) ¬ÚÞ ›Þ£™ Þ‹Þ¨ ×Ü‚ê¬Þ˜ß»»Þ

‹Þ‹¥Þ Çß•Þ ›¥›Þ£
Þ¥ßÇ©Þ Çß•Þ Ç¥ß¡Þ ›Þ£
ˆ˜ØÜ¥ß Çß•Þ á™¬ ›Þ£
×Ü°ßÇ™¥ Çß•Þ –ÍßÞ ›Þ£
£˜ØÞ Çß•Þ ßß ›Þ£
5) Þ‚ê, £Úê ¡‘Þ¥‹Ú ¤Þ‚ šß¬ß»»Þ
ªÕÜ¬‹Ú
Ÿß»ª‹Ú
‹ÚÞ–Í‹Ú
¡ßÞ‹Ú
Þ£óá™Þ”Þ‹Ú
III. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú EòÒÊVÉB*
(ªÞ‚á¥, ª¥ªó™à ÇÛ‘Þá¥, ¥‘, ‘Þ£Þ, áÇÞ–ÍÇß•Þ)
1. Þ‹Ú ____ ÞªÚ×ß»»Þ
2. ¬ß‘Þ ÇÞ‚ê ªÚ³¥ ____ Þ˜ßšßá¬»»Þ
3. £Úê _____ ª£ªØ¼» ÇÞ‚ ÛÞ ¬ÚÞ ‹¥ßšß¬ß»»Þ
4. ™Úá£ ‹'˜ ____ ‹¥ß¡ Þ«ßê‹ß ?
5. £Úê ª£ªØ¼Ú» ____ Çß•Þ ¡ÞÆßÂšß¬ß»»Þ
IV. (Eò) ´ÉMÉÇ ¨Éå ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉÉÆ¶ÉÉäÆ Eäò ºÉÉlÉ (JÉ) ´ÉMÉÇ Eäò ={ÉªÉÖHò ¶É¤nù VÉÉäc÷Eò®ú ´ÉÉCªÉ ¤ÉxÉÉ<B*
(Eò) (JÉ)
¬ÚÞ ›Þ£™ Þ‹Þ¨ ¡ÞÆßÂšß¬ß
ªÞ‚á¥ ª£ªØ¼Ú» Çß•Þ ×Ü‚ê¬Þ˜ß
™¡Ç©í á£Þ ¨Þ¨Ú ‹¥ß á«¡ß
¡¥Ô¥ ¡«Ü™ Þªßšßá¬
ˆš¥ á¡Þœ«Üˆ á¤Þâ™Ú‹ £Þßá¬
V. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå Eäò ={ÉªÉÖHò °ü{ÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú EòÒÊVÉB*
1. £Úê ___ ¤Þ‚šß¬ß»»Þ (¡‘Þ¥)
2. £Úê ª£ªØ¼» ÇÞ‚ê ¬ÚÞ ____»»Þ (‹¥)
3. ¬ß‘Þ áª‚”Þ Ç«ß¬ß ___ Çß´ß¡»»Þ (¥‘)
4. Þê¥Ú –ÍßÞ ____»»Þ (Þª)
5. ™Úá£ ____ £œî Çß•Þ á›‚šß¬»»Þ (Þ£)
VI. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB ¶É¤nùÉå EòÉ ºÉ½Ò ºlÉÉxÉ {É®ú |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ÊnùB MÉB ´ÉÉCªÉÉå EòÉ Ê´ÉºiÉÉ®ú
EòÒÊVÉB*
=nùÉ½®úhÉ (1) : á£Þ ¡–Í ¢Þ‚ Þªßšßá¬»»Þ (¬Þ £Þªá¥, Þá£¥ß‹Þ¥Ú)
á£Þ ¡–Í ¢Þ‚ ¬Þ £Þªá¥ Þá£¥ß‹Þ¥Ú Þªßšßá¬»»Þ
1. £Úê ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚šß¬ß»»Þ (‹Þ¬ß ª‹Þá¦, ¡ªá¥)
2. ¡ÞÇÞ ¡‘Þ¥¥Ú Ç¥ß¡Þ Þ˜ßšßá¬»»Þ (‹Þ¬ß, ¢¬) »»Þ
3. áª£Þá ÇÞ° ¡Ç©í œ¥ß Þêá¥ ¥«Üšßá¬»»Þ (‹”‹¥, ˆ‹)
4. Þ£Ô¥‹Ú ÞªØÜ»»Þ (Ç¥›ß, ŒÞ‚¡Þ‹Ú)
5. á£Þ ¢„˜à¥ ¡Þ«ÞÔ¥»»Þ (ÞªØÞ £Þª, Ç³¥ ™Þ¥ßŒá¥)
6. ™Úá£ Þ£‹Ú áÇÞ–ÍÇß•Þ á›‚šß¬»»Þ (‹Þ¬ß ¥Úß‹¥)
7. áª á›‚šßá¬»» Þ (Çß¬Þ£Þ¼Ú», ÛÞ¡«ß)
8. ™Ú á›‚šß¬Ú Þ (Þ££Þ¼Ú», Çß•Þ)
9. ™Úá££Þá á›‚šß¬ Þ (ªÞ¾»£Þ¼Ú», ‹¬£)
10. ÞÇ˜ á›‚šßá¬ Þ (¢„˜à¼Ú», ¨Þ—Íà)
11. ÞÇ˜£Þá á›‚šßá¬ Þ (áª£Þ¼Ú», Þ¥ßÇ©Þ Çß•Þ)
12. áª£Þá á›‚šßá¬»»Þ (¨ß¤©‹£Þ¼Ú», „Ç«Þ¥)
VII. =nùÉ½þ®úhÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú iÉÒxÉ iÉÒxÉ ¶É¤nùÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ÊnùB MÉB UôÉä]äõ ´ÉÉCªÉÉå EòÉ Ê´ÉºiÉÉ®ú
EòÒÊVÉB*
=nùÉ½®úhÉ :- Þá££Þá ŒÞ‚šß¬Ú»»Þ
‹Þ¬ß Þá££Þá ™Þ¼»Ôá¥ áÇÞ–ÍÇß•Þ ŒÞ‚šß¬Ú»»Þ
{ÉÉ`ö 10 143
1. ™Úá£ á›Œßšß¬ Þ
2. £Úê á¬Œßšß¬ß Þ
3. áª£Þá ¡Ú¬ßšßá¬ Þ
4. ¥£Þ Þ‚šß¬Þ Þ
5. ÞÇ˜ ¡ÞÆßÂšßá¬ Þ
VIII. EòÉä¹`öEò ¨Éå ÊnùB MÉB Ê½þÆnùÒ ¶É¤nùÉå Eäò ºÉ¨ÉÉxÉÉlÉÇEò +ÉäÊc÷+É ¶É¤nùÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ Eò®ú ´ÉÉCªÉ {ÉÚ®äú
EòÒÊVÉB*
1. £Úê ¬Þ £Þªá¥ £³ß¥ ____ »»Þ (MÉªÉÉ lÉÉ)
2. ¡ÞÇÞ á‹á¡ ____ ? (+ÉB lÉä)
3. ¬ß‘Þ ÇÞ‚ê, ªÚ³¥ ‘Þ£Þ ____»»Þ (±ÉÉB lÉä)
4. ™Úá£ ‹'˜ áÇÞ–Í Çß•Þ ___»»Þ (xÉ½Ó Eò®úÉäMÉä)
5. áª £á™ ¡ß ____»» * (¨Énùnù ÊEòªÉÉ lÉÉ)

¥à™Þ¥ ¡Þ«ÞÔ¥
¸üßŸÖÖ¸ü ²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü
Ÿ»Þ¬ìÚ £Þªá¥ ¥à™Þ¥ ¡Þ«ÞÔ¥ á«Þ‚šß¬Þ»»Þ áª ›ß ª‹Þ¦Ú ¥à™Þ «¦›ßÞ ÇÞ” ¨Þ—Íà
Çß´ßšß¬Þ»»Þ á‹á™ «˜Þ Çß´ßšß¬Þ»»Þ ¥à™Þ ¢Þ¥ß ªÚ³¥ ›ß¨Úšß¬Þ»»Þ ªÃÂ á¡á¦ ¥à™Þ¥ ¡¥
Þªß¬Þ»»Þ á‹á™ ¡¥¤Þ™ñà Þªßšßá¬»»Þ «Ü¦«Ü¦ß Ç–Íßšß¬Þ»»Þ ¨½» ¡Þ‘ßšß¬Þ»»Þ ¥à™Þ Š ™Þ' ¡¥
£Ú‹Ú” Çß´ßšßá¬»»Þ áª£Þá á¡›à „Çá¥ ¡ªßšßá¬»»Þ áª•ß ÇÚá¥Þ«ß™ £ÐÂ
Ç—Íßšßá¬ Š á«Þ£ ‹¥ßšßá¬»»Þ ¥à™Þ¥ ¡¥ „ÈÂ¦ áª £œî á¡›àá¥ Çñª÷™Þ¥ ª«ß™
¡ªßšßá¬»»Þ ™Þ¼»¥ Ç¥ß¡Þ¥¥ ª£ªØ ª›ªî£Þá á¡›à¥ Þ¥ßÇÞŒá¥ ¡ªßšßá¬»»Þ
¡›ÉÂ±ß¼Ú» á›Œß ª£áªØ ŒÚªß á«„šßá¬»»Þ Þ„ £œî ™Þ¼»¥ á‹ Ÿ»á”Þ „•Þ„šßá¬»»Þ
¥à™Þ Š „ÈÂ¦ ›Úá«ê ¡«Ü ªÚ³¥ á›ŒÞ¤Þ„šßá¬»»Þ ¥à™Þ¥ ¢„˜à ¨ßŒÞ, ¥à™Þ Š
„ÈÂ¦¼»¥ «Þ™˜Öß Ÿß»”Þ‚šß¬Þ»»Þ Þ„ «Þ™˜Öß ¡›¦á¥ áª£Þá ™Þ‹Ú áÞ”ßˆ „Ç«Þ¥
ªó¥ÛÇ ÇÞ” ¨Þ—Íà”ßˆ á›á¬»»Þ
¨Ú¢ £Ú«Ý±íá¥ ¡Þ«ÞÔ¥ Þ¥£ý á«Þ‚ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ ‹£í¡ßœß ÚªÞá¥
á¨Ç© á«Þ‚šß¬Þ»»Þ ª¡Ú ™ßšß ˆ¡ä Ç¥ß¡Þ¥¥ ª›ªî£Þá ¡›ÉÂ™ß¼Ú» Þ¨íà¡Þ›
á›‚šßá¬»»Þ ™ÞÇá¥ ª£áªØ á¢Þ‘ß ŒÞ‚šßá¬»»Þ ª£áªØ á¢Þ‘ß‹Ú Þ³ ª«‹Þá¥

„Çá¢Þ ‹¥ß ŒÞ‚šßá¬»»Þ áª‚ á¢Þ‘ßá¥ Þ£ßÇ©, ß¥Þ£ßÇ© Š £ß•Þ ‚™îÞ›ß ™ßÞ¥ß
‹¥Þ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ
„ÈÂ¦ Š ™Þ¼» Ç¥ß¡Þ¥ ÛÞá¡Þ«Ý‹Ú ¨Ú¢ £Ú«Ý±í á›Œß ™Þ¼» Ô¥‹Ú
á‚¤Þ‚šßá¬»»Þ ™Þ¼» ªÞ¾»á¥ ¥à™Þ¥ ¡–Í ¢Þ‚ ¢Þ„‘ £œî ¤Þ‚šßá¬»»Þ ¥à™Þ
¨Þ¨Ú Ô¥‹Ú ¬Þá¡á¦ ¡«Ü™ ‹Þ³ßšß¬Þ»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Ÿ»Þ¬ìÚì £Þª ¡òÉMÉÖxÉ EòÉ ¨É½þÒxÉÉ
«¦›ßÞ {ÉÒ±ÉÉ
ÇÞ” '{ÉÉ]õ', ®äú¶É¨É (]õººÉ®ú)
«˜Þ +É¦ÉÚ¹ÉhÉ
¡¥ ´É®ú, nÖù±½þÉ
¡¥¤Þ™ñà ´É®úªÉÉjÉÒ, ¤ÉÉ®úÉiÉÒ
«Ü¦«Ü¦ß ¡Úò±É-¡ÚòÊ±É (¨ÉÖÄ½þ Eäò ¦ÉÒiÉ®ú EòÒ +Éä®ú
ºÉä EòÒ VÉÉxÉä´ÉÉ±ÉÒ BEò ¨ÉÆMÉ±É-v´ÉÊxÉ)
Í¨½» ¶ÉÆJÉ
£Ú‹Ú” ¨ÉÖEÖò]õ
á¡›à ¨ÉÆb÷{É
ÇÚá¥Þ«ß™ {ÉÖ®úÉäÊ½þiÉ
£ÐÂ ¨ÉÆjÉ
á«Þ£ ªÉYÉ
„Ç«Þ¥ ={É½þÉ®ú
ŒÚªß JÉÖ¶ÉÒ
Ç¥›ß Ê{ÉUô±Éä ÊnùxÉ
¨Þ¨ÚÔ¥ ºÉºÉÖ®úÉ±É
{ÉÉ`ö 10 145
‹Þ³ßšß¬Þ ®úÉä<Ç lÉÒ

Çñª÷™Þ +ÉxÉÆnù
Ç¥ß¡Þ¥ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü
Ÿ»á”Þ ŸÖÃÖ¾Öß¸ü
ªÚ³¥ ºÉÖÆnù ®ú
á¤Þ–Íß •ÖÖê›Íüß, µÖã´Ö, ¤üÖê
¢„˜à ²ÖÆü−Ö
«Þ™˜Öß ÆüÃŸÖ²ÖÓ¬Ö−Ö, ú¸ü²ÖÓ¬Ö−Ö
¨Ú¢£Ú«Ü±í †“”ûÖ ÃÖ´ÖµÖ, ¿Öã³Ö ´ÖãÆæüŸÖÔ
¡ßœß ×−ÖµÖ´Ö
á¨Ç© á«Þ‚šß¬Þ ÖŸ´Ö ÆüÖê ÖµÖÖ £ÖÖ
™ßšß †×ŸÖ×£Ö
ª›ªî£Þá ÃÖ¤üÃµÖÖë
¡›ÉÂ±ß xÉ´ÉnÆù{ÉÊiÉ
Þ¨à¡íÞ› +É¶ÉÒ´ÉÉÇnù
á¢Þ‘ß ŒÞ‚šßá¬ ¦ÉÉäVÉxÉ ÊEòªÉÉ lÉÉ
Þ³ ª«‹Þá¥ +ÉxÉÆnù Eäò ºÉÉlÉ
„Çá¢Þ ={É¦ÉÉäMÉ
Þ£ßÇ© +ÉÊ¨É¹É
ß¥Þ£ßÇ© ÊxÉ®úÉÊ¨É¹É
£ß•Þ Ê¨É`öÉ<Ç
ÛÞá¡Þ«Ý xÉ<Ç ¤É½Öþ
Ô¥‹Ú á‚¤Þ‚šßá¬ ‘Ö¸ ´Öë »Öê Ö‹ £Öê / Ö‡Ô £Öà
¡–Í¢Þ‚ ¤Éc÷É ¦ÉÉ<Ç
¢Þ„‘ ¦ÉÉ¦ÉÒ
†³µÖÖÃÖ
1. ¥à™Þ¥ ¡Þ«ÞÔ¥ á‹á¡ á«Þ‚šß¬Þ ?
2. ¥à™Þ á‹„ê ¥¾»¥ ÇÞ” ¨Þ—Íà Çß´ßšß¬Þ ?
3. ¥à™Þ¥ ¡¥ á‹á™á¡á¦ Þªß¬Þ ?
4. ¥à™Þ Š ™Þ' ¡¥ á‹„ê•ß ¡ªßšßá¬ ?
5. ÇÚá¥Þ«ß™ ‹'˜ ‹¥ßšßá¬ ?
6. ¥à™Þ ¨Þ¨Ú Ô¥‹Ú ¬Þá¡á¦ ‹'˜ ‹¥ßšß¬Þ ?
7. „ÈÂ¦ ‹ßˆ ?
8. á‹„ê£Þá á¡›à¥ Þ¥ßÇÞáŒ ¡ªßšßá¬ ?
9. ‹Þ«Þ¥ Ÿ»á”Þ „•ßšß¬Þ ?
10. á‹„ê£Þ¼»¥ á¤Þ–Íß ªÚ³¥ á›ŒÞ¤Þ„šß¬Þ ?
11. ‹ßˆ «Þ™˜Öß Ÿß»”Þ‚šß¬Þ ?
12. ¨ßŒÞ ‹ßˆ ?
13. ¨ßŒÞ‹Ú „Ç«Þ¥ªó¥ÛÇ ‹'˜ £ß¦ßšß¬Þ ?
14. ¥à™Þ ¡ß›Þ á«¡Þ ª£¤ýá¥ ™Þ¼» Ô¥Ú ‹ßˆ ‹ßˆ ¤Þ‚šßá¬?
II. +xÉÖSUäônù ¨Éå ´ÉÌhÉiÉ xÉÒSÉä nùÒ MÉ<Ç PÉ]õxÉÉ+Éå EòÉä Gò¨ÉÉxÉÖºÉÉ®ú Ê±ÉÊJÉB*
1. ¥à™Þ ¨Þ¨Ú Ô¥‹Ú ¬Þá¡á¦ ¡«Ü™ ‹Þ³ßšß¬Þ»»Þ
2. ¥à™Þ ¨Þ¨Ú Ô¥‹Ú ¤Þ‚šßá¬»»Þ
3. Ç¥ß¡Þ¥¥ ª›ªî£Þá ¡›ÉÂ±ß¼Ú» Þ¨íà¡Þ› á›‚šßá¬»»Þ
4. ÇÚá¥Þ«ß™ £ÐÂ Ç—Íßšßá¬»»Þ
5. ¥à™Þ¥ ¡–Í ¢Þ‚ ¢Þ„‘ ™Þ¼» ªÞ¾»á¥ ¤Þ‚šßá¬»»Þ
6. ¡¥¤Þ™ñà Þªßšßá¬»»Þ
7. ¥à™Þ «˜Þ Çß´ßšß¬Þ»»Þ
8. ª£áªØ „Ç«Þ¥ á›‚šßá¬»»Þ
9. ¨Ú¢ £Ú«Ý±íá¥ ¡Þ«ÞÔ¥ Þ¥£ý á«Þ‚šß¬Þ»»Þ
10. ª£áªØ á¢Þ‘ß‹Ú Þ³ ª«‹Þá¥ „Çá¢Þ ‹¥ß ŒÞ‚šßá¬»»Þ
III. Ê½þÆnùÒ ¨Éå +xÉÖ´ÉÉnù EòÒÊVÉB*
{ÉÉ`ö 10 147
¨¥™ ÇÛ˜Ùí£à á«„×ß '‹Þ±ç‹ ÇÛ˜Ùç£Þ'»»Þ ˆ«Þ¥ Þê '‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ' á«á¬
£œî ˆ«Þ Çñ‹ï™á¥ ‹Ú£Þ¥à£Þ¼»¥ „ªþ¡»»Þ ¡ß¡Þ«ß™ ’ß£Þá ¢¬ ¡¥ ÇÞ‚¡Þ
ÇÞ‚ê ˆ«ß›ß ³ñ¼Ú» ÇÛ‘Þ ‹¥Øß»»Þ áª›ß ª¡Ú ’ß ÛÞ ¬ÚÞ Çß´Øß»»Þ ŸÚ»¬á¥
ª‘ «ÜØß»»Þ ªÃÂ á¡¦‹Ú Œ‚, ‹›¦à, á×Þ, Ú–Í, ‹”ß ‘«ø¥ Çñ™ß×¡ß ‹¥Øß»»Þ
‘«ø‹Ú ÇÛ‘Þ á›‚ ›ß¤Þ‹ „ÇÞª ‹¥ßšß¡Þ ’ß£Þá áª‚ Þ³‹Ú ŒÞÞØß»»Þ
ÇÛ¡í ¡Ç©í áÇ¤©Þ ˆ ¡Ç©í ÇÛ‘Þ ¢¬ á«Þ‚šß¬Þ»»Þ ÇñÞ¤ý Çñá™î‹¼» Ôá¥
ŸÚ»¬á‹Þ•ß ª‘Þ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ª¡Ú ’ß£Þá £ß¨ß ªÃÂá¡á¦ ‘«øßŸÚ»¬, ‹Þ‹Ú–Íß ŸÚ»¬,
¾»¨ß„¦ß ŸÚ»¬ „ê¥Þ (¡ï³Þ¡™à) ¼» ÇÞŒá¥ ÇÛ‘Þ ‹¥ßšßá¬»»Þ ‹‚ê ŸÚ»¬á¥
ŸÚ»¬á‹Þ•ß ª‘Þ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ ¢Û‚êá¥ Þ¥ ”Þ˜ß ŸÚ»¬ ášÞ‚ ™ß ªÚ³¥ á›„¦
¥š¥ Ç¥ß‹ÑÂÞ Š ™Þ'¥ —Þ°Þ ™ßÞ¥ß ‹¥ß¡Þ ‹¦Þ™õ‹™Þ¥ „›Þ«¥˜»»Þ
Ç¥ßÇ©ÕÞ¥ Þ‹Þ¨á¥ ™ß ªó®× ‹ß¥˜ ¡ßá×‚šß¡Þ ³ñ‹Ú á›Œß ’ß£Þá
£áŒÞ¬Þ Þ³ „Çá¢Þ ‹¥ßšßá¬»»Þ Ç¥ß¡Þ¥¥ ª£áªØ áª‚ Þ³á¥ ¢Þà›Þ¥
á«Þ‚šßá¬»»Þ
ª¡Ú „ªþ¡ Ç¥ß ˆšßá¥ £œî ¢ß÷ ¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ Çß•ÞÇ˜Þ ™ßÞ¥ß
á«„šß¬Þ»»Þ ’ß£Þá ß¬ áŒ¦ßšßá¬»»Þ ˆá¡ ¬Úá–Þ, ‹¡Þ–Íß Š ¨µ ™ßÞ¥ß áŒ¦
£œî áŒ¦Þ ¤Þ„×ß»»Þ ¡ß¡Þ«ß™ ’ß£Þá '‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ' ¥ à™ á¡Þ¬Øß ˆ¡ä
á¡Þ«ÝáÞ¥à Þ›ß áŒ¦ áŒ¦Øß»»Þ ‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ¥ î Þê ‹ÚÞê¥ ÇÚáê‚»»Þ
’ß£Þá à™ Þ‚šÞØß»» '‹ÚÞê¥ ÇÚá‚ ‘«øáÞ ŸÚ»¬ ¡„¦ á¡˜à'»»Þ
IV. +ÉäÊc÷+É ¨Éå +xÉÖ´ÉÉnù EòÒÊVÉB*

¨Éé Ê{ÉUô±Éä ºÉÉ±É ºÉÆ¤É±É{ÉÖ®ú MÉ<Ç lÉÒ* ´É½þÉÄ ¤É½ÖþiÉ ºÉÉ®úÒ ºÉÉc÷Ò EòÒ nÖùEòÉxÉå lÉÓ* ´É½þÉÄ ºÉÖÆnù®ú
ºÉÖÆnù®ú {ÉÉ]õ EòÒ ºÉÉÊc÷ªÉÉÄ näùJÉÒ lÉÓ* ¨ÉéxÉä +{ÉxÉä Ê±ÉB nùÉä ºÉÉÊc÷ªÉÉÄ ±ÉÉ<Ç lÉÓ* ¨Éä®äú ºÉ½äþÊ±É+Éå Eäò
Ê±ÉB BEò BEò ºÉÉc÷Ò ±ÉÉ<Ç lÉÒ* ´É½þÉÄ ºÉä EÖòUô {É®únùÉå EòÉ Eò{Éc÷É ¦ÉÒ ¨ÉéxÉä JÉ®úÒnùÉ lÉÉ* ªÉä Eò{Écä÷
¨Éä®äú ¦ÉÉ<Ç Eäò xÉªÉä PÉ®ú EäòÊ±ÉB ½éþ* ¨ÉÖZÉä xÉ<Ç VÉMÉ½þ näùJÉxÉÉ ¤É½ÖþiÉ {ÉºÉÆnù ½èþ* Ê{ÉUô±Éä ºÉÉ±É +{ÉxÉä
EòÖUô Ê¨ÉjÉÉå Eòäò ºÉÉlÉ ½þÒ®úÉEÖònù näùJÉxÉä Eäò Ê±ÉB MÉ<Ç lÉÒ* ´É½þ ¨Éä®úÉ BEò +SUôÉ +xÉÖ¦É´É lÉÉ*
+ÉxÉä´ÉÉ±ÉÒ UÖôÊ^õªÉÉå ¨Éå ¨Éé +ÉäÊc÷¶ÉÉ Eäò ¤ÉÉ½þ®ú Eäò VÉMÉ½þÉå EòÉä näùJÉxÉä EäòÊ±ÉB VÉÉ>ÄðMÉÒ*
V. +{ÉxÉÒ näùJÉÒ ½Öþ<Ç ÊEòºÉÒ ¶ÉÉnùÒ Eäò ¤ÉÉ®äú ¨Éå +ÉäÊc÷+É ¨Éå BEò UôÉä]õÉ +xÉÖSUäônù Ê±ÉÊJÉB*
I. <ºÉ {ÉÉ`ö ¨Éå ÊxÉ¨xÉ |ÉEòÉ®ú Eäò ´ÉÉCªÉÉå EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ :-
1. ¬Þ¡Ç©í £Úê ¡«Ü™ Çß•Þ ‹¥ßšß¬ß»»Þ ×¯Ö”û»Öê ¾ÖÂÖÔ ´Öï −Öê ¤É½ÖþiÉ Ê{É`öÉ ¤ÉxÉÉ<Ç
lÉÓ*
MÉ±ÉÉ¤É¹ÉÇ ¨ÉÖÄ ¤É½ÖþiÉ Ê{É`öÉ EòÊ®úÊlÉÊ±É*
2. ª¡ß™Þ ! ‹ÚÞá–Í ¤Þ‚šß¬‹ß ? ºÉÊ´ÉiÉÉ ! Eò½ÉÄ MÉ<Ç lÉÒ ?
ºÉÊ¤ÉiÉÉ! EÖò+Écä÷ VÉÉ<ÊlÉ±ÉÊEò?
3. Þ‚ê £Úê ¡‘Þ¥‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ xÉ½Ó, ¨Éé ¤ÉÉWÉÉ®ú MÉ<Ç lÉÒ*
xÉÉ<Ä ¨ÉÖÄ ¤ÉVÉÉ®úEÖò VÉÉ<ÊlÉÊ±É*
={ÉªÉÖÇHò ´ÉÉCªÉÉäÆ ¨Éå {ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉEòÉÊ±ÉEò ÊGòªÉÉ+ÉäÆ EòÉ |ÉªÉÉäMÉ ½Öþ+É ½èþ* ªÉä Ê½þÆnùÒ Eäò 'ÊEòªÉÉ
lÉÉ', 'MÉªÉÉ lÉÉ' VÉèºÉä ¯ÖÏµÖÖêÖÖë Eäò ºÉ¨ÉÉxÉ ½éþ* ¨ÉÚ±É ÊGòªÉÉ Eäò ºÉÉlÉ {ÉÖ¯û¹É +Éè®ú ´ÉSÉxÉ Eäò +xÉÖºÉÉ®ú
'-šß¬' (-ÊlÉ±É), '-šß¬ß' (-ÊlÉÊ±É), '-šß¬Þ' (-ÊlÉ±ÉÉ), '-šßá¬' (-ÊlÉ±Éä) ºÉ½þÉªÉEò ÊGòªÉÉBÄ VÉÉäc÷xÉä
ºÉä {ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉEòÉ±É EòÒ ÊGòªÉÉBÄ ¤ÉxÉiÉÒ ½éþ*
‹ú ¾Ö“Ö−Ö £Úê ¤Þ‚šß¬ß»Þ ´Öï ÖµÖÖ £ÖÖ / MÉ<Ç lÉÒ…
¨ÉÖÄ VÉÉ<ÊlÉÊ±É Þ
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá£ / Þá££Þá ¤Þ‚šß¬Ú Þ Æü´Ö / Æü´Ö»ÖÖêÖ Ö‹ £Öê/Ö‡Ô £Öà…
+É¨Éä / +É¨Éä¨ÉÉxÉä VÉÉ<ÊlÉ±ÉÖ Þ
Þá£ý / Þá£ý£Þá ¤Þ‚šß¬Ú Þ Æü´Ö / Æü´Ö»ÖÖêÖ Ö‹ £Öê/Ö‡Ô

£Öà…
+É¨¦Éä / +É¨¦Éä¨ÉÉxÉä VÉÉ<ÊlÉ±ÉÖ Þ
¨ÉvªÉ¨É{ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ ™Ú ¤Þ‚šß¬Ú Þ ŸÖæ ÖµÖÖ £ÖÖ / Ö‡Ô £Öß…
iÉÖ VÉÉ<ÊlÉ±ÉÖ Þ
™Úá£ / ™Úá£ý ¤Þ‚šß¬ Þ ŸÖã´Ö Ö‹ £Öê / Ö‡Ô £Öà…
iÉÖ¨Éä/ iÉÖ¨¦Éä VÉÉ<ÊlÉ±É Þ
{ÉÉ`ö 10 149
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ ™Úá££Þá / ™Úá£ý£Þá ¤Þ‚šß¬ Þ ŸÖã´Ö»ÖÖêÖ Ö‹ £Öê / Ö‡Ô £Öà…

iÉÖ¨Éä¨ÉÉxÉä/ iÉÖ¨¦Éä¨ÉÉxÉä VÉÉ<ÊlÉ±É Þ
ÞÇ˜ / ÞÇ˜£Þá ¤Þ‚šßá¬ Þ †Ö¯Ö»ÖÖêÖ Ö‹ £Öê / Ö‡Ô
£Öà…
+É{ÉhÉ/ +É{ÉhÉ¨ÉÉxÉä VÉÉ<ÊlÉ±Éä Þ
+xªÉ{ÉÖ¯û¹É
BEò´ÉSÉxÉ áª ¤Þ‚šß¬Þ Þ ¾ÖÆü ÖµÖÖ £ÖÖ / Ö‡Ô £Öß…
ºÉä VÉÉ<ÊlÉ±ÉÉ Þ
¤É½Öþ´ÉSÉxÉ áª£Þá ¤Þ‚šßá¬ Þ ¾Öê (»ÖÖêÖ) Ö‹ £Öê / Ö‡Ô £Öà…
ºÉä¨ÉÉxÉä VÉÉ<ÊlÉ±Éä Þ
(2) +Éè®ú (3) ´ÉÉCªÉ ªÉlÉÉGò¨É {ÉÚhÉÇ ¦ÉÚiÉEòÉ±É Eäò |É¶xÉÉlÉÇEò +Éè®ú ÊxÉ¹ÉävÉÉlÉÇEò ´ÉÉCªÉ ½éþ*
II. ®úVÉ -
ªÉ½þ +ÉäÊc÷¶ÉÉ êú EÞòÊ¹É {É®ú +ÉvÉÉÊ®úiÉ BEò ¤Éc÷É iªÉÉä½þÉ®ú ½èþ* VÉÚxÉ Eäò ¨É½þÒxÉä ¨Éå ºÉÆGòÉÆÊiÉ Eäò {ÉÚ´ÉÇ
BEò ÊnùxÉ +Éè®ú +MÉ±Éä nùÉä ÊnùxÉ ªÉ½þ iªÉÉä½þÉ®ú ¨ÉxÉÉªÉÉ VÉÉiÉÉ ½èþ* =xÉ ÊnùxÉÉå ±Éc÷ÊEòªÉÉÄ PÉ®ú ¨Éå EÖòUô
EòÉ¨É xÉ½þÓ Eò®úiÉÓ*
{ÉÉäc÷Ê{É`öÉ -
ªÉ½þ BEò {ÉEò´ÉÉxÉ ½èþ* '®úVÉ' Eäò iªÉÉä½þÉ®ú {É®ú +ÉäÊc÷¶ÉÉ ¨Éå ±ÉÉäMÉ {ÉÉäc÷Ê{É`öÉ ¤ÉxÉÉEò®ú ®úJÉiÉä ½éþ*
SÉÉ´É±É, =c÷nù nùÉ±É, UäôxÉÉ, MÉÖc÷, xÉÉÊ®úªÉ±É +Éè®ú MÉ®ú¨É ¨ÉºÉÉ±ÉÉ b÷É±ÉEò®ú ªÉ½þ {ÉÉäc÷Ê{É`öÉ ¤ÉxÉÉªÉÉ
VÉÉiÉÉ ½èþ*
½þÉiÉMÉÉÆÊ`ö -
ªÉ½ ¶ÉÉnùÒ Eäò vÉ¨ÉÇÊGòªÉÉ+Éå ¨Éå BEò |ÉvÉÉxÉ ÊGòªÉÉ ½èþ* ¶ÉÉÊnù Eäò ´ÉänùÒ Eäò >ð{É®ú +ÎMxÉ EòÉä ºÉÉIÉÒ
¨ÉÉxÉ Eò®ú ±Éc÷EòÒ Eäò ½þÉlÉ Eäò >ð{É®ú ±Éc÷Eäò EòÉ ½þÉlÉ ®úJÉ Eò®ú EÖò¶É ºÉä ¤ÉÉÄvÉÉ VÉÉiÉÉ ½þèþ* ªÉ½þ
EòÉ¨É {ÉÖ®úÉäÊ½þiÉ ½þÒ Eò®úiÉä ½éþè* <ºÉ MÉÉÆ`ö EòÉä ‘½þÉiÉMÉÉÆÊ`ö’ Eò½þiÉä ½þéþ +Éè®ú ±Éc÷EòÒ EòÒ ¤É½þxÉ <ºÉä
JÉÉä±ÉiÉÒ ½èþ* ‘½þÉiÉMÉÉÆÊ`ö’ JÉÉä±ÉxÉä´ÉÉ±ÉÒ ±Éc÷EòÒ EòÉä ={É½þÉ®ú Eäò °ü{É ¨Éå nÖù±½þÉ Eò{Éc÷É ªÉÉ ¯û{ÉB
nùäùiÉä ½éþ*
{ÉÉ`ö 11 149
ÇÞ•
11
¯ÖÖšü
áÞ”ßˆ ›ÚÔí”˜Þ
‹ú ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ
ÖÖê×™ü‹ ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ
¥£Ú : «¡ß¡ì ! Þ–Íß œàá¥ œàá¥ ¸ü´Öã : Æü²Öß²Ö, ÖÖ›Íüß ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü “Ö»ÖÖ†Öê… ¤êüÖ
¬Þ»»Þ Þá¥ ¡ªì”Þ á‹á™ »ÖÖê ÃÖÖ´Ö−Öê ×úŸÖ−Öß ŸÖê•Öüß ÃÖê ²ÖÃÖ †Ö
á‘Þ¥á¥ ÞªÚ×ß á›Œß¬Ú»»! ¸üÆüß Æîü! ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ›Íü¸ü »ÖÖ ¸üÆÖ Æîü…
á£Þá™ ¡«Ü™ –Í¥ ¬ÞÚ×ß»»Þ
«¡ß¡ì : ‹«Þ ¢Þ‚»»Þ Þ‘ß‹Þ¬ß ¥ÞªØÞá¥ Æü²Öß²Ö : ´ÖŸÖ ²ÖÖê»ÖÖê ³ÖÖ‡Ô… †Ö•Öú»Ö ¸üÖÃŸÖê ´Öë
á¤á™ ¢ß–Í á«„×ß áªá™ ×•ÖŸÖ−Öß ³Öß›Íü ÆüÖê ¸üÆüß Æîü, ˆŸÖ−Öß
¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ‹Ñ ³Öß ÆüÖê ¸üÆüß Æïü… ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖ
›ÚÔí”˜Þ Ô”Ú×ß»»Þ á£Þ ÇÞŒá¥ ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†ÖêÓ úß ‹ú ŸÖÖ×»ÖúÖ Æîü…
›ÚÔí”˜Þ¥ áÞ”ßˆ ¡–Í ™Þ¬ß‹Þ
×ß»»Þ»»
¥£Ú : ™Ú ™ ¥Þ‘£«¬ ×‹á¥ ¸ü´Öã : ŸÖæ −Öê ŸÖÖê ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö “ÖÖîú úß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ
êú ²ÖÖ¸êü ´Öë −ÖÆüà ÃÖã−ÖÖ ÆüÖêÖÖ? ŒµÖÖ
›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ¨Ú˜ßšß¡Ú»»Þ ‹'˜ ÃÖã−ÖÖ Æîü?
¨Ú˜ß×Ü»? Æü²Öß²Ö : −ÖÆüà… ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ îúÃÖê Æãü‡Ô?
«¡ß¡ì : Þ, ›ÚÔí”˜Þ á‹£ß™ß ¸ü´Öã : ŒµÖÖ ŸÖã´Ö ´Öã—Ö ÃÖê ˆÃÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë
ÃÖã−Ö−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖê ÆüÖêü? ŸÖ²Ö ÃÖã−ÖÖê… ‹ú
á«¬Þ? ²ÖÃÖ †Öî¸ü ‹ú Ãæú™ü¸ü ×¾Ö¯Ö¸üßŸÖ
¥£Ú : ™Úá£ ‹'˜ á£Þ ÇÞŒ¥Ú áª«ß ×¤ü¿ÖÖ†Öë ÃÖê †Ö ¸üÆêü £Öê… †Ö¯ÖÃÖ ´Öë
¡ßÇ©¤ýá¥ ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú Þ«Üê× ‹ß? ™üŒú¸ü Æãü‡Ô…
á™á¡ ¨Ú˜»»Þ áÞ”ßˆ ¡ªì Š
áÞ”ßˆ ªÕÜ”¥ ¡ßÇ¥à™ ›ß¥Ú Æü²Öß²Ö : ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖêÖ ´Ö¸êü ÆüÖëÖê?
ÞªÚšßá¬»»Þ £Ú«Þê £Ú«ßê œ‹ÕÞ ¸ü´Öã : −ÖÆüà… ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖêÖ ŸÖÖê −ÖÆüà ´Ö¸êü ÆüÖëÖê…
á«¬Þ»»Þ ¤üÖê ¯ÖÏÖîœÍü ¾µÖÛŒŸÖ †Öî¸ü ‹ú ”ûÖê™üÖ ÃÖÖ
²Ö““ÖÖ ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ Ã£Ö»Ö ¯Ö¸ü Æüß ´Ö¸ü Ö‹…
«¡ß¡ : ¡«Ü™ á¬Þ‹ ™ ´Öï−Öê ‹êÃÖÖ Æüß ÃÖã−ÖÖ £ÖÖ…
£¥ßšßá¡»»?
¥£Ú : Þê, ¡«Ü™ á¬Þ‹ ™
Æü²Öß²Ö : †ÖêÆü! ×úŸÖ−ÖÖ Öæ−Ö ²ÖÆüÖ ÆüÖêÖÖ! ²ÖÆãüŸÖ
£¥ß šßá¡»»Þ ›ß' ‘˜ ¡¤ýªÕ ÃÖê »ÖÖêÖ •ÖÌ´Öß ³Öß Æãü‹ ÆüÖëÖê…
á¬Þ‹ Š áÞ”ßˆ á×Þ” Çß¬Þ
›ÚÔí”˜Þ ª×Þá¥ «ßê ªá¾»
ªá¾» £¥ßá¬»»Þ £Úê ˆ£ß™ß «ßê ¸ü´Öã : µÖÆü ²ÖÖŸÖ †Öî¸ü ´ÖŸÖ ¯Öæ”ûÖê ³ÖÖ‡Ô… ¾ÖÆü
¥ü¿µÖ ²Ö›ÍüÖ Æüß úÖ¹ý×Öú £ÖÖ…
¨Ú˜ßšß¬ß»»Þ
«¡ß¡ : Þ«Þ ! á‹á™ ¥‹Ø Æü²Öß²Ö : ‡−Ö ÃÖ²Ö ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ†Öë úÖ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö úÖ¸üÖ
Æîü •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ ¾Öé×¨ü… Æü´ÖÖ¸üß •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ
á¡Þ«ßšß¡! á¬Þ‹£Þá ¡ß ¡«Ü™ ×•ÖŸÖ−Öß ²ÖœëüÖß ˆŸÖ−Öß Æüß ÃÖ´ÖÃµÖÖ‹Ñ ³Öß
Œ˜ØßÞ ŒÞ¡¥Þ á«Þ‚šßá¡»»Þ ²ÖœÍëüÖß…
¥£Ú : áª ‹šÞ Þ„ ÇÞ¥Þ ¢Þ‚»Þ
áª ›ï¨î ™ß ‹¥Ú˜ šß¬Þ»»Þ ¸´Öã : ”ûÖê›üÖê ‡ÃÖ ²ÖÖŸÖ úÖê… †“”ûÖ ŸÖæ ŸÖÖê
ú»Ö ú™üú •ÖÖ‹ÖÖ… ´Öê¸êü ×»Ö‹ ‹ú
«¡ß¡ì : ˆ ª¡Ú ›ÚÔí”˜Þ¥ ÇñœÞ •ÖÖêú™ü »ÖÖ−ÖÖ…
‹Þ¥˜ á«¬Þ á¬Þ‹ªäŒîÞ ¡ï·©ß»»Þ
Æü²Öß²Ö : ŸÖã ³Öß ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö “Ö»Ö −ÖÖ…
Þ£¥ ‘ªäŒîÞ á¤á™ ¡—Íß¡
áªá™ ª£ªîÞ £œî ¡—Íß¡»»Þ ¸ü´Öã : †“”ûÖ… ‹ú-ÃÖÖ£Ö •ÖÖ‹ÑÖê…
¥£Ú : ×Þ–Í áª ‹šÞ»Þ Þ®×Þ, ™Ú ™ Æü²Öß²Ö : †¯Ö−ÖÖ Æêü»Ö´Öê™ü ³Öß ÃÖÖ£Ö »ÖÖ−ÖÖ…
Æü´ÖÖ¸üß ¸üÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë Æü´Ö ×•ÖŸÖ−ÖÖ
‹Þ¬ß ‹”‹ ¤ß¡Ú»»Þ á£Þ ÇÞ‚ê ÃÖÖê“ÖëÖê ˆŸÖ−ÖÖ Æüß †“”ûÖ ÆüÖêÖÖ…
áÞá” ‘îÞá‹”ì Þ˜ßšß¡Ú»»Þ
«¡ß¡ì : ™Ú ¡ß á£Þ ªÞá¾» Þ¬Þ»»Þ
¸´Öã : ÆüÖÑ, ÃÖã−Ö… ŸÖ²Ö ŸÖú ´Öï ³ÖÖ³Öß úÖê ±úÖê−Ö
¥£Ú : Þ®×Þ «„, ªÞ¾» á«Þ‚ ¤ß¡Þ»»Þ ¯Ö¸ü ²ÖŸÖÖµÖÖ ÆüÖêÖÖ… ˆ−ÆüÖë −Öê ¤üÖ−ê ÖÖë
×´Ö¡ÖÖë úÖê ÖÖ−Öê êú×»Ö‹ ¸üÖÖ ÆüÖêÖÖ…
«¡ß¡ì : á™Þ á«¬ìá£””Þ ¡ß
ªÞ¾»á¥ á‚šß¡Ú»»Þ Þ£‹Ú ¥¤©Þ
‹¥ß¡Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ Þá£ á¤á™ Æü²Öß²Ö : ŸÖ²Ö ŸÖÖê Öæ²Ö ´Ö•ÖÌÖ †Ö‹ÖÖ… ú»Ö ÃÖã²ÖÆü
¢Þ¡ß¡Þ áªá™ ¢¬á«¡»Þ −ÖÖî ²Ö•Öê ´Öï ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ‡ÓŸÖ•ÖÌÖ¸ü úºÑþÖÖ…
ŸÖæ ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö •Öºþ¸ü †Ö‹ÖÖ… ÃÖÖ£Ö ´Öë
¥£Ú : «ê, ¨Ú˜»»Þ áªá™á¡á¦ £Úê Ö¸ü´Ö ú¯Ö›Íêü ³Öß »ÖÖ‹ÖÖ… ¾ÖÖ¯ÖÃÖ †ÖŸÖê
ÃÖ´ÖµÖ šÓü›ü »ÖÖêÖß…
{ÉÉ`ö 11 151
¢Þ„‘¼Ú» áŸ»Þá¥ ‹«ßšß¡ß»»Þ áª ¸ü´Öã : ´Öã—Öê ŸÖÖê šÓü›Íü Æüß ¯ÖÃÖÓ¤ü Æîü… ×•ÖŸÖ−ÖÖ šÓü›Íü
Þ£ ›Ú‚‘˜ ªÞ¾»¼» ÇÞ‚ê ÆüÖêÖÖ ´Öã—Öê ˆŸÖ−ÖÖ Æüß †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…
ŒÞ‚¡Þ‹Ú ¥Œßšßá¡»»Þ
«¡ß¡ì : á™á¡ ™ ŒÚ¡ì £‘Þ
á«¡»»Þ ‹Þ¬ß ª‹Þ¦ ”Þá¥
£Úê á™Þá™ áÇ¤©Þ ‹¥ß¡ß»»Þ ™Ú
á£Þ ª«ß™ ßËÂ¤ý Þªß¡Ú»»Þ
ªÞ¾»á¥ ¨à™ áÇÞÇ©Þ‹ £œî
Þ˜ß¡Ú»»Þ »áŸ»¥ß¬Þ á¡á¦ š˜ØÞ
¬Þß¡»»Þ
¥£Ú : á£Þá™ ™ š˜ØÞ Çª³»»Þ á¤á™
š˜ØÞ á«¡ á£Þá™ áªá™ ¢¬
¬Þß¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Þ–Íß ÖÖ›Íüß
¨Ú˜ß¡Þ‹Ú ÃÖã−Ö−ÖêúÖê
Þ«Üê×ß “ÖÖÆüŸÖÖ ÆæÑü ü
á£Þá™ ´Öã—Öê
¡«Ü™ –¥ ²ÖÆãüŸÖ ›ü¸ü
á£Þ ÇÞŒá¥ ´Öê¸êü ¯ÖÖÃÖË
¡–Í ™Þ¬ß‹Þ ²Ö›Íüß ŸÖÖ×»ÖúÖ
œàá¥ œàá¥ ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü
¬Þ “Ö»ÖÖ−ÖÖ
á‹á™ á‘Þ¥á¥ ×úŸÖ−Öß •ÖÌÖê¸ü ÃÖê
¢ß–Í ³Öß›Íü
›ÚÔí”˜Þ ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ
¨Ú˜ßšß¡Ú ÃÖã−ÖÖ ÆüÖêÖÖ
¡ßÇ¥à™ ›ß¥Ú ×¾Ö¯Ö¸üßŸÖ ×¤ü¿ÖÖ†Öë ÃÖê
£Ú«Þê £Ú«ßê †Ö´Ö−Öê-ÃÖÖ´Ö−Öê (†Ö¯ÖÃÖ ´Öë)
œ‹ÕÞ ™üŒú¸ü
›ß' ‘˜ ¤üÖê †Ö¤ü´Öß
¡¤ýªÕ á¬Þ‹ ¯ÖÏÖîœÍü †Ö¤ü´Öß
á×Þ” Çß¬Þ ”ûÖê™üÖ ²Ö““ÖÖ
¥‹Ø Öæ−Ö
¡«ßšß¡ ²ÖÆüÖ ÆüÖêÖÖ
ÇñœÞ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö
‹Þ¥˜ úÖ¸üÖ
á¬Þ‹ ªäŒîÞ »ÖÖêúÃÖÓµÖÖ/•Ö−ÖÃÖÓµÖÖ
£‘Þá«¡ †Ö−ÖÓ¤ü ÆüÖêÖÖ/´Ö•ÖÌÖ †Ö‹ÖÖ
ª‹Þ¦ ”Þá¥ ÃÖã²ÖÆü −ÖÖî ²Ö•Öê
áÇ¤©Þ ‹¥ßšß¡ß ‡ÓŸÖ•ÖÖ¸ü úºÑþÖÖ
š˜ØÞ ¬Þß¡ ÃÖ¤üá »ÖÖêÖß
á£Þ ª«ß™ ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö
†³µÖÖÃÖ
1. ™Ú ™ ¥Þ‘£«¬ ×‹á¥ ›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß šß¡Ú»Þ
2. ¡«Ü™ á¬Þ‹ ™ £¥ßšßá¡»?
3. Þ«Þ ! á‹á™ ¥‹Ø á¡Þ«ßšß¡»»Þ
4. á£Þ ÇÞ‚ê áÞá” ‘îÞá‹” Þ˜ßšß¡Ú»»Þ
{ÉÉ`ö 11 153
5. £Úê ¢Þ„‘¼Ú» áŸ»Þì ‹¥ß ‹«ßšß¡ß»»Þ

6. ªÞ¾»á¥ ¨à™ áÇÞÇ©Þ‹ £œî á‚šß¡Ú»»Þ
7. Þ‘ß‹Þ¬ß ¥ÞªØÞá¥ á¤á™ ¢ß–Í á«„×ß áªá™ ›ÚÔí”˜Þ Ô”Ú×ß»»Þ
8. Þ£¥ ‘ªäŒîÞ á¤á™ ¡—Íß¡ áªá™ ª£ªîÞ £œî ¡—Íß¡»»Þ
9. Þ£‹Ú ¥¤©Þ ‹¥ß¡Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ Þá£ á¤á™ ¢Þ¡ß¡Þ áªá™ «ßê ¢¬ á«¡»»Þ
II. ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1) ¡«Ü™ á¬Þ‹ ™ £¥ßšßá¡»Þ 2) á‹á™ ¥‹Ø ¡«ßšß¡»»Þ
¡Ú—ÍÞ ÇÞ˜ß
ªÐÂà á¬Þ‹ ¥¾»
¡ßá›¨à á™¬
£˜ßÇ© ›Úœ
Çß¬Þ ¥ª
3) á£Þ ÇÞ‚ê áÞá” ‘îÞá‹” 4) £Úê ¢Þ„‘¼Ú» áŸ»Þá¥ ‹«ßšß¡ß»Þ
Þ˜ßšß¡Ú»Þ £Þ'¼Ú»
¨Þ— ¡ÞÇÞ¼Ú»
Íà ¡–Í ¢Þ‚¼Ú»
ªÞ¥ì¼Ú»
ÔÞÔ¥Þ Ÿß»ª¥ì¼Ú»
á‹Þ”í
ªÞ”í
«Þ¥
5) £Úê ™á™ áÇ¤©Þ ‹¥ßšß¡ß»»Þ

‹¬£ á›‚šß¡ß»»Þ
Þ¦ß á›‚šß¡ß»»Þ
¢¬ ÇÞ‚šß¡ß»»Þ
Ç ‹«ßšß¡ß»»Þ
ß•ß á›‚šß¡ß»»Þ
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ÃÖÆüß Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ™Ú ™ ¨Ú˜ßšß¡Ú»»Þ (›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ, ¥Þ‘£«¬ ×‹á¥)
™Ú ™ ¥Þ‘£«¬ ×‹á¥ ›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ¨Ú˜ßšß¡Ú»»Þ
1. ™Ú ™ Çß‚šß¡Ú»»Þ (Þ', ÞªÞ£á¥ )
2. ™Ú ™ ‘Þ˜ßšß¡Ú»Þ (ÇÛ‘Þá«¡Þ ‹šÞ, Þ£ Ôá¥)
3. ™Ú ™ ‹«ßšß¡Ú»Þ (Þ”‹ á«¡Þ ‹šÞ, ‹á¬‘á¥)
4. ™Ú ™ á¬Œßšß¡Ú»»Þ (ß«Þ¥à‹Þ Ç™ñß‹Þá¥, ™Þ‘£«¬ ‹šÞ)
5. ™Ú ™ Ç—Íßšß¡Ú»»Þ (ªà™Þ¼» ‹šÞ, ¥Þ£Þ¤ý˜á¥)
IV. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ú×•Ö‹…
(1) (áŸ»¥ß¬Þ, ›ÚÔí”˜Þ, á‘Þ¥á¥, áÇÞÇ©Þ‹, ªÞ¾»á¥)
1. Þá¥ ¡ªì”Þ á‹á™ ____ ÞªÚ×ß á›Œß¬Ú»»Þ
2. ‹Þ«Þ ª«ß™ ____ á«¬Þ ?
3. ™Ú ¡ß á£Þ ____ Þ¬»Þ»»Þ
4. ¥Þ™ßá¥ ____ á¡á¦ š˜ØÞ ¬Þß¡»»Þ
5. ªÞ¾»á¥ ¨à™ ____ á‚šß¡Ú»»Þ
(2) (ªÞá¾» ªÞá¾», ªÞá¾», ªÞ¾», ªÞ¾»á¥, ªÞ¾»)
1. £Úê á™Þ ____ ¤ß¡ß»»Þ
2. Þá£ ____ á«Þ‚ ‹”‹ ¤ß¡Þ»»Þ
3. «¡ß¡ì á™Þ ªÞ«ß™î ¡«ß”Þ ____ Þ˜ßšß¡Ú»»Þ
{ÉÉ`ö 11 155
4. ¥Þá‹¨ ¥á£¨¥ ª¡Ú•Þ¥Ú ¢¬ ____»»Þ

5. ¡‘Þ¥¥Ú _____ Þªß¡»»Þ
V. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
(1) ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ™Ú ›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ¨Ú˜ßšß¡Ú»»Þ
™Ú ›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¡Ú»»Þ
1. ™Ú ‘÷Þš¼» ‹šÞ á¬Œßšß¡Ú »»Þ
2. ™Úá£ ¡Þ«ÞÔ¥ ‹šÞ ‘Þ˜ßšß¡»»Þ
3. ™Úá££Þá ¡Ç©íÞ ‹šÞ ¨Ú˜ßšß¡»Þ
4. ÞÇ˜ ªßá£Þ ‹šÞ ‹«ßšßá¡»Þ
5. ÞÇ˜£Þá ¥Þ£¼» ‹šÞ Ç—Íßšßá¡»»Þ»
(2) ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›Œßšßá¡»»Þ
áª ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›Œßšßá¬»»Þ
1. ¥à™Þ ¥‘á¥ áÇÞ–Í Çß•Þ ŒÞ‚šß¡»»Þ
2. ÞÇ˜ ™Þ‘£«¬ á›Œßšßá¡»»Þ
3. ™Úá£ „ÇîÞª‹Þ¥ áÞÇàÞš £«ÞØß¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ¨Ú˜ßšß¡»»Þ
4. áª£Þá Š–Íß¨Þá¥ ß¬ß‹Þ «ò› á›Œßšßá¡»»Þ
5. Çß¬Þ”ß á‹á™á¡¦Ú ‹Þ³ßšß¡»»Þ
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸êü úß×•Ö‹ …
1. ™Ú ‹Þ¬ß ‹”‹ ____»»Þ (¤Þ‚šß¡, ¤Þ‚šß¡Ú)
2. £Úê ™Ú£ Ôá¥ Ç«°ß ____»»Þ (šß¡Ú, šß¡ß)
3. á‹á™ ¥‹Ø ____»»Þ (á¡Þ«ßšß¡Ú, á¡Þ«ßšß¡)
4. ™Úá£ á£Þ ¡«ß ªÞ¾»á¥ ____»»Þ (á‚šß¡ß, á‚šß¡)
5. £Úê á™Þá™ áÇ¤©Þ ____»»Þ (‹¥ßšß¡ß, ‹¥ßšß¡)
VII. 'ú' ×¾Ö³ÖÖÖ êú †Öê×›Íü†Ö ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖë úÖ 'Ö' ×¾Ö³ÖÖÖ êú ØÆü¤üß ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖë ÃÖê ÃÖÆüß ¯ÖÏúÖ¸ü ×´Ö»ÖÖ−Ö
úß×•Ö‹…
'ú' 'Ö'
á¬ŒÚšß¬Þ ÖÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ…

áŒ¦ßšß¬Þ ¤êüÖÖ ÆüÖêÖÖ…
Çß„šß¡ Öê»ÖÖ £ÖÖ…
ŒÞ„šß¬Þ ¯Öœü ¸üÆüÖ Æîü…
¨Ú˜ß×ß ×»ÖÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ…
á›ŒÚšß¡ ÃÖã−ÖÖ Æîü…
Ç—Ú×ß ¯Öß ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ…
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ†Öë êú ÃÖÆüß ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ¡ßÞá¥ á‹á™ ŸÚ»¬ ____»»Þ (ŸÚ»”ß¡Þ)
¡ßÞá¥ á‹á™ ŸÚ»¬ ŸÚ»”ß×ß»»Þ
1. ŸÚ»¬¥ ª¡Ú ÇÞŒÚ–Þ ____»»Þ (á£¬ß¡Þ)
2. ™Úá£ £á™ Ç ¡«ß ____»»Þ (á›¡Þ)
3. ¥£Þ Š–ÍßÞ ªßá£Þ ____»»Þ (á›Œß¡Þ)
4. á¡Þ„ Þê¥Ú ____»»Þ (áŸ»¥ß¡Þ)
5. á›¡à ƒá¥ ¡îÞ ____»»Þ (Þªß¡Þ)
IX. ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. á¤á™ ‹•ß Ç¥ß¨ñ£ ‹¥ß¡Þ ____ ¢¬ Ÿ»¦ ÇÞ‚¡Þ»»Þ
2. áª‚ ±í‹à ____ ¢¬ Þß¡, áªá™ Çñ¨äªÞ á¬Þ‹¼»•Þ¥Ú ÇÞ‚¡»»Þ
3. Þ£‹Ú á¤á™ ”¼»Þ ____, áªá™ ¡îÞ¼»¥Ú á¡Þ»»Þ
4. Þ‘ß ¡ßÞá¥ á¤á™ ŸÚ»¬ ____, áªá™ Ÿ»Ú¬ ¨ñà‘÷Þš¼Ú» ÇÛ‘Þ ‹¥ß¡Þ
ÇÞ‚ê á›‚×Ü»»Þ
5. ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥á¥ Þ‘ß ¡«Ü™ ¢ß–Í ____»»Þ
6. £Úê á£Þ ªÞ¢Þ‚‹Ú ____ ¢¬ÇÞˆ áª £œî á£Þá™ _____ ¢¬ÇÞˆ»»Þ

{ÉÉ`ö 11 157
¢Þ¥™¥ ‘ªäŒîÞ
³ÖÖ¸üŸÖ¸ü •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ
¢Þ¥™ ¡ß²Þ ˆ¡ä Çñ¤Ú‹Øß ¡ß›îÞ á¤©™ñá¥ ˆ‹ ÞÚÞ á›¨ á«Þ‚šßá¬
£œî ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß ˆ«Þ¥ ª£ï·©ß Çšá¥ ÇñœÞ Ø¥Þ¤ý á«Þ‚ á›ŒÞá›‚×ß»»Þ
á«™Ú‹ ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß‹Ú á¥Þ‹ß¡Þ ˆ¤Þˆ ª£ý¡Ç¥ á«¬Þ Þ«ßê»»Þ ß‹”á¥
á¤Þ‘Þ ‹£ß¨¥¼» ‘ªäŒîÞ ¡ßá¨Ç©²¼» ›óÞ¥Þ ˆ ªÉÂ‹ç™ ˆ‹ Ú¥Ú™óÇÛ˜Ùí
¥ßáÇÞ”í Çñ‹Þ¨ ÇÞ‚×ß»»Þ ¤Þ«Þ Çñ˜ßœÞ á¤Þî»»Þ ˆšßá¥ ›¨íÞ¤Þ‚×ß á¤, ¢Þ¥™¥
‘ªäŒîÞ ¨á« á‹Þ”ß¥Ú „·©óí»»Þ ˆ«Þ ¢Þ¥™ ¢¦ß ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¥ÞÌòÂÇÞ‚ê ßËßÂ™á¥
ˆ‹ ª™‹í ÔÆßÂ»»Þ ¢Þ¥™ ¡Ç©íá¥ ‘Þ™à¤ý ‘ªäŒîÞ ß¤ýÐÂ˜ á¤Þ‘Þ ‹Þ¤íî‹Þ¥à
á«„×ß Š ˆ«Þ‹Ú ‹Þ¤íî‹Þ¥à ‹¥ß¡Þá¥ ¢Þ¥™ Çïšß¡àá¥ Çñš£ ª×Þ œß‹Þ¥
‹¥ß×ß»»Þ 1952 £ªß«Þá¥ ˆ«ß à™ß Þ¥£ý á«Þ‚šß¬Þ»»Þ ˆ«Þ ¢ß™á¥ ›àÔí 47
¡Ç©í ™ß¡Þ«ß™ á«Þ‚¤Þ‚šßá¬ £œî ÇÛ˜Ùí ‘ªäŒîÞ ß¤ýÐÂ˜ ¡ßŸ»¦ á«Þ‚×ß»»Þ
Çñ™ß¡Ç©í ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß ÇÞ„×ß»»Þ ˆÇ¥ß ¡ï·©ß ÇÞ‚á¬ Þ„ á‹á™ ›¨´ß Çá¥
ÇñÞ¤ý 2050 £ªß«Þ á¡¦‹Ú ˆ«Þ ¡±í£Þ Çïšß¡à¥ ª¡Ú•Þ¥Ú á¡¨à ‘ªäŒîÞ
¡ß¨ßÌÂ ¥ÞÌòÂ¥ ª×Þ œß‹Þ¥ ‹¥ßšß¡Þ àì‹Ú ”Çß¤ß¡»»Þ ¡ß¨óá¥ ‘ªäŒîÞ 3 Ú˜
¡ï·©ß ÇÞ‚¬Þ á¡á¦ á‹¡¦ ¢Þ¥™á¥ ˆ«Þ 5 Ú˜ ¡ï·©ß ÇÞ‚×ß»»Þ
¢Þ¥™á¥ ‘ªäŒîÞ ¡—Íß¡Þ ªá¾» ªá¾» ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ ª£ªîÞ£Þ
¡—Íß¤Þ‚šÞˆ»»Þ á¤£ß™ß á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ, ¢Þ¡ Þ”, £Þ¥Çß”ì, ›¾»Þ «¾»Þ£Þ
Þ„ Ç¥ßá¡¨ Çñ›ÛÇ©˜ ¡—ÍßÞ¬ß×ß áª£ß™ß ¥Þ‘î ¥Þ‘î ¢ß™á¥ Ô£ÞáÔÞ” ¤Ú·©¥
ªÛ™ñÇÞ™ £œî á«Þ‚šÞˆ»»Þ ‘ªäŒîÞ ¡ßáªÓÂÞ¥˜¥Ú £Ú‹ØßÇÞ‚¡Þ ÇÞ‚ê ¡ß¢ß÷ ¥Þ‘î¥
ª¥‹Þ¥ ¡«Ü™ ‹•ß Ç¥ß¨ñ£ ‹¥Ú×Øß»»Þ ‹ßØÜ á¬Þ‹£Þ¼» ™¥Ÿ»¥Ú á¤á™ Ç¥ß¨ñ£
á«¡Þ ›¥‹Þ¥ áªá™ á«„Þ«ßê»»Þ ¤›ß ˆ«ß Ç¥ßª×ß™ß ¨™Þµà ¨™Þµà œ¥ß Þá¬
á™á¡ ‘à¡‘™¥ ¡ßÞ¨ á«Þ‚¤ß¡»»Þ
ª¥‹Þ¥ ñÞœß‹Þ¥ ¢ß±ßá¥ ‘ªäŒîÞ ß¤ýÐÂ˜ ‹¥ØÜ»»Þ ˆ«ß ¬¤©î «Þª¬
›ßá¥ šß¡Þ £ÚŒî Çñ™ß¡´‹ ªá™™Þ¥ ¢Þ¡‹Ú ›Ûá¥‚ ¥ŒØÜ á™ì á–ÍßÚ–Í
‹«Ü˜à‹Ú Þ¬ß¤ß¡»»Þ ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¥ÞÌòÂ ¢Þ¥™ ‘ªäŒîÞ ¢Þ¥á¥ 'áÞ›¥Þ á‹Þá–Í
á¤á™ £Þá–Í áªá™' à™ßá¥ áª«ß ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¡ª×Þá¥ «ßê ¥«ß¡»»Þ ¡ß‹¨ß™
á«¡Þ Þ¨Þ ªóÇ÷á¥ ¥«ß¤ß¡»»Þ ˆ£ß™ß áÞ”ß‹ Çá¥ áÞ”ßˆ Ç°¡ÞÇ©ç‹ á¤Þ‘Þ
¤Þ„šß¡ ‹ßØÜ á¤Þ‘Þ¥ ªÚŸ»¦ ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß á¤Þê Ú á›¨¥ ªÞœÞ¥˜ Þ¥ß‹
ÇÞ‚¡Þ¥Ú ¡äß™ á«„šßá¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
‘ªäŒîÞ •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ
¡ß²Þ ×¾Ö–ÖÖ−Ö
Çñ¤Ú‹Øß ¡ß›îÞ ¯ÖÏµÖãÛŒŸÖ ×²ÖªÖ
ÞÚÞ á›¨ †ÖÖê ¸üÆü−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ¤êü¿Ö
ª£ï·©ß Çšá¥ ÃÖ´Öé×¨ü úß ¯Ö£Ö´Öë
ÇñœÞ Ø¥Þ¤ý ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ²ÖÖ¬ÖÖ
á«™Ú‹ß •µÖÖ¤üÖ
Íá¥Þ‹ß¡Þ ¸üÖêú−ÖÖ
á¤Þ‘Þ ‹£ß¨ µÖÖê•Ö−ÖÖ ú×´Ö¿Ö−Ö
¡ßá¨Ç©² ×¾Ö¿ÖêÂÖ–Ö
Ú¥Ú™óÇÛ˜Ùí ¥ßáÇÞ”í ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ×¸ü¯ÖÖê™Ôü
Çñ˜ßœÞ á¤Þî ¬µÖÖ−Ö ¤êü−Öê µÖÖêµÖ
›¨íÞ¤Þ‚×ß ¤üÙ¿ÖŸÖ Æãü†Ö Æîü
ÞÞ£à †Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
„·©óí ‰ú¨ÔËü, ‰ú¯Ö¸ü
Ç«äß¤ß¡ ¯ÖÆãÑü“ÖêÖß
¡ß‹Þ¨¨à¦ ¥ÞÌòÂ ×¾ÖúÖÃÖ¿Öß»Ö ¸üÖÂ™Òü
ª™‹í ÔÆßÂ ÃÖŸÖÔú ‘ÖÓ™üÖ
ß¤ýÐÂ˜ ×−ÖµÖÓ¡ÖÖ
‹Þ¤íî‹Þ¥à úÖµÖÔúÖ¸ß
à™ß ×−ÖµÖ´ÖÖ¾Ö»Öß
{ÉÉ`ö 11 159
™ß¡Þ«ß™ á«Þ‚¤Þ‚šßá¬ “Ö»ÖÖ ÖµÖÖ

›¨´ß Çá¥ ¤ü¿ÖÖÛ²¤ü êú ¾ÖÖ¤ü
á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ ²Öê¸üÖê•ÖÖÖ¸üß ÃÖ´ÖÃµÖÖ
¢Þ¡ ” †³ÖÖ¾Ö †−ÖÖ™ü−Ö
£Þ¥Çß” ´ÖÖ¸Ëü×¯Ö™ü
›äÞ «äÞ£Þ ¤ÓüÖÖ ÆÓüÖÖ´ÖÖ
Ç¥ßá¡¨ Çñ›ÛÇ©˜ ¯Ö×¸ü¾Öê¿Ö ¯ÖÏ¤æüÂÖÖ
¥Þ‘î ¥Þ‘î ¢ß™á¥ ¸üÖ•µÖ ¸üÖ•µÖ êú ²Öß“Ö ´Öë
á›¨ á›¨ ¢ß™á¥ ¤êü¿Ö ¤êü¿Ö êú ²Öß“Ö ´Öë
Ô£ÞáÔÞ” ¤Ú·© ‘Ö´ÖÖÃÖ−Ö »Ö›ÍüÖ‡Ô
ªÛ™ñÇÞ™ ÃÖæ¡Ö¯ÖÖŸÖ
¡ßáªÓÂÞ¥˜ ×¾ÖÃ±úÖê™ü−Ö
£Ú‹Øß ÇÞ‚¡Þ ÇÞ‚ê ´ÖãÛŒŸÖ ¯ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹
á¤á™ Ç¥ß¨ñ£ ×•ÖŸÖ−Öß ´ÖêÆü−ÖŸÖ
áªá™ á«„Þ«ßê ˆŸÖ−ÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß
Ç¥ßª×ß™ß ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ
¨™Þµà ¿ÖŸÖÖÛ²¤ü
‘à¡‘™ •Öß¾Ö•ÖÖŸÖ
¡ßÞ¨ ×¾Ö−ÖÖ¿Ö
†³µÖÖÃÖ
1. ¢Þ¥™¥ ª£ï·©ß Çšá¥ ‹'˜ ÇñœÞ Ø¥Þ¤ý á«Þ‚ á›ŒÞá›‚×ß ?
2. á¤Þ‘Þ ‹£ß¨¥¼» ‘ªäŒîÞ ¡ßá¨Ç©² ›óÞ¥Þ ‹ß Çñ‹Þ¥ ¥ßáÇÞ”í Çñ‹Þ¨
ÇÞ‚×ß?
3. ‹Þ«ÞÇÞ‚ê ª™‹í ÔÆßÂ¥ ªÛÞ ›ßÞ¤Þ‚×ß ?
3. ¢Þ¥™ Çïšß¡àá¥ ‹'˜ ÇÞ‚ê Çñš£ ª×Þ œß‹Þ¥ ‹¥ß×ß ?

4. Çñ™ß¡Ç©í á‹á™ «Þ¥á¥ ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß ÇÞ„×ß ?
5. ‹ßÇ¥ß ¢Þ¡á¥ ‘à¡‘™¥ ¡ßÞ¨ á«Þ‚¤ß¡ ?
6. ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¥ÞÌòÂ ¢Þ¥™ á‹„ê à™ßá¥ áª«ß ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¡ª×Þá¥ «ßê
¥«ß¤ß¡ ?
II. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤üÖë ŸÖ£ÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖêÓ êú ÃÖ´ÖæÆü úÖê ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë
¸üÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. á›ŒÞá›‚×ß, Çšá¥, ÇñœÞ Ø¥Þ¤ý, á«Þ‚, ª£ï·©ß Çšá¥, ‘ªäŒîÞ
¡ï·©ß, ˆ«Þ¥, ÞÚÞ á›¨ á«Þ‚šßá¬ £œî, ¡ß²Þ ˆ¡ä, á¤©™ñá¥ ˆ‹,
Çñ¤Ú‹Øß ¡ß›îÞ, ¢Þ¥™»»
2. à‹Ú ”Çß¤ß¡, ˆ«Þ ¡±í£Þ, 2050 £ªß«Þ á¡¦‹Ú, ¥ÞÌòÂ¥ ª×Þ,
Çïšß¡à¥ ª¡Ú•Þ¥Ú á¡¨à, ‘ªäŒîÞ ¡ß¨ßÌÂ, œß‹Þ¥ ‹¥ß¡»»
3. Ç¥ßá¡¨ Çñ›ÛÇ©˜ ‚™îÞ›ß, ¤Ú·©¥ ªÛ™ñÇÞ™ á«Þ‚šÞˆ, á¤£ß™ß á¡‹Þ¥
ª£ªîÞ, ¢Þ¡ ”, £Þ¥ìÇß”ì, ›äÞ Þ„, ¥Þ‘î ¥Þ‘î ¢ß™á¥
Ô£ÞáÔÞ”, áª£ß™ß»»
4. ‘à¡‘™¥, á™á¡, ¨™Þµà ¨™Þµà œ¥ß, ¡ßÞ¨ á«Þ‚¤ß¡, ˆ«ß Ç¥ßª×ß™ß,
Þá¬, ¤›ß»»
5. ¢Þ¥™, ‘ªäŒîÞ, ¡ß‹Þ¨¨à¦ ¥ÞÌòÂ, à™ßá¥, áª«ß ¡ß‹Þ¨¨à¦, ¢Þ¥á¥,
áÞ›¥Þ á‹Þá–Í á¤á™ £Þá–Í áªá™, ¡ª×Þá¥ «ßê ¥«ß¡»»
ÞÇ˜£Þá ÑÂ ¡«Ü™ ‘Þ˜ßšßá¡, ¤Þ«Þ Ôá” ™Þ«Þ Ô”˜Þ»»Þ á¤„ê Ô”˜Þ
›Ú·í¨Þ Þá˜ ™Þ«Þ ›ÚÔí”˜Þ»»Þ áÞ”ßˆ ‚ ¡«ß¤Þ„×ß»»Þ ¡«Ü™ ¡Ç©íÞ á«¬Þ»»Þ ¡´
¢Þ¾ß»¬Þ», Ô¥ ¢Þ¾ß»¬Þ»»Þ á¬Þ‹ £á¬»»Þ Þ‚ áÞ¥Ú £á¬»»Þ Ÿ»ª¬ ÌÂ á«¬Þ»»Þ
ˆª¡Ú á«„×ß ›ÚÔí”˜Þ»»Þ
¥ÞªØÞá¥ Þ–Íß £”¥ ¤Þ„×ß»»Þ áÞ”ßˆ Þ–Íß ªÞ£Þ¥Ú ÞªÚ×ß»»Þ £Ú«Þê£Ú«ßê œ‹ÕÞ
á«¬Þ»»Þ á¬Þ‹ £á¬»»Þ ˆ«Þ ›ÚÔí”˜Þ»»Þ ¥ÞªØÞá¥ Þ–Íß¤Þ„×ß»»Þ ¥ÞªØÞ ‹–Íá¥ á¬Þ‹
¡ªß×Øß»»Þ ˜Þ¤ý™ á«Þ‚ Þ–Íß „Ç¥‹Ú —Íß¬Þ»»Þ á¬Þ‹ £á¬»»Þ ˆ«Þ £œî
{ÉÉ`ö 11 161
›ÚÔí”˜Þ»»Þ
ÇÞ«Þ–Íß ¥ÞªØÞ ™ßÞ¥ß á«„ß»»»»Þ „Ç¥Ú ÇÞ«Þ–Í œªß¬Þ»»Þ ¥ÞªØÞá¥ ‹Þ£
‹¥Úšß¡Þ á¬Þ‹ áÇÞ™ß á«Þ‚á¬»»Þ Œ˜ßá¥ ‹Þ£ á«„šß¡ Þ «•Þ™ì ¡«Ü™ á‘Þ¥á¥
ÇÞ˜ß ¡Þ«Þ¥ß¬Þ»»Þ á¬Þá‹ ‹¡Þ” ¡³ ‹¥ß ¥«ßá¬»»Þ ™ÞÇá¥ ›Úí´ ¡ÞÎÂ ¡Þ«Þ¥ß¬Þ
á¬Þ‹ £¥ßá¬»»Þ ˆ«Þ £œî ›ÚÔí”˜Þ»»Þ
¥ÞªØÞá¥ á¬Þ‹ ¤Þ„šßá¬»»Þ á£Ô áÔÞá–Í‚šß¬Þ»»Þ ’–Í á™ÞŸ»Þ á«¬Þ»»Þ ×
Ç–Íß á¬Þ‹ £á¬»»Þ Ô–ÍÔ–Íß –Í–Íßá¥ á¬Þ‹ £á¬»»Þ ‹ÚÞÇš¥ £Þ–Íá¥ á¬Þ‹
£á¬»»Þ ˆª¡Ú ›ÚÔí”˜Þ»»Þ
Þ„ ¡ß ¨Ú˜ßšßá¡, ¢Þ¡ß šß¡Þ Ô”˜Þ ›ÚÔí”˜Þ»»Þ ª£Ú›ñá¥ á¬Þ‹
ÞáœÞ„×Øß»»Þ «ª ŒÚªßá¥ ÇÞ˜ß áŸ»ÞÇ–ÍÞ áŸ»ÞÇ–Íß á«„×Øß»»Þ «•Þ™ì ™á¦ ™á¦
ªÚ ¡›¦ß¬Þ»»Þ ‘á˜ á¬Þ‹ ªÚá¥ ”Þ˜ßá«Þ‚ ¢ß™¥‹Ú Þ¬ß¬Þ»»Þ á‹«ß ˆÇ¥ß
á«¡ ¢Þ¡ß šßá¬»»Þ ˆ«Þ ›ÚÔí”˜Þ»»Þ ÞÇ˜£Þá ˆá¡ Œ¡¥‹Þ‘á¥ ÚÞ£ß
¡ßÇ©¤ýá¥ Ç—Íßšßá¡»»Þ ™ ¨á« ¡Ç©í ¢ßá™¥ ¢Þ¥™ „Ç‹Û¦á¥ ÚÞ£ß á«Þ‚šß¬Þ»»Þ
«•Þ™ì á›ŒÞ¬Þ ª£Ú›ñ Çá×‚ Çá×‚ ¤Þ„×ß»»Þ £Þ×£Þá ¨ÚŒß¬Þá¥ á–Í„ê×Øß»»Þ
á¤„ê£Þá ‹'˜ á«„×ß á›Œß¡Þ‹Ú á¬ ‹ß£óÞ £Þ× œ¥ß¡Þ‹Ú á¬, áª£Þá
Ç³¥ŸÚ»” „®¥ ÇÞ˜ß ÞÇá¥ £¥ßá¬»»Þ ‹Û¦á¥ ¡«Ü Ô¥›óÞ¥ ¢Þ¾ß»¬Þ»»Þ «‘Þ¥
«‘Þ¥ á¬Þ‹ £á¬»»Þ ˆª¡Ú ™ ›ÚÔí”˜Þ»»Þ
ª¡Ú ›ÚÔí”˜Þá¥ á¤ á¬Þ‹ £¥Øß, ™Þ Úá«ê, á¤„ê£Þá ¡°ßá¬
áª£Þá ¤©£ á«Þ‚á¬»»Þ ‹Þ«Þ¥ ¡ÞÇ £Þ' £¥ß×Øß ™ ‹Þ«Þ¥ ¢Þ‚¢„˜à
£¥ß×Øß»»Þ ‹Þ«Þ¥ ÇÚ ’ß £¥ß×Øß»»Þ ‹Þ«Þ¥ Ô¥›óÞ¥ ¢Þ¾ß»×ß™ ‹Þ«Þ¥ ‘à¡
¤ÞÇ¥ ªÞœ Þ¬ß¤Þ‚×ß»»Þ ›ÚÔí”˜Þ ›ÚŒ‹ÌÂ Þá˜»»Þ
µÖÆü ÖÓÖÖ −Ö¤üß Æîü… ŸÖã´Ö−Öê ŸÖÖê ÖÓÖÖ −Ö¤üß ¤êüÖß ÆüÖêÖß… −Ö¤üß êú ×ú−ÖÖ¸êü úÖ»Öß êú ´ÖÓ×¤üü¸ü ´Öë
¯Öæ•ÖÖ ÆüÖêÖß… †Ö•Öú»Ö ÖÓÖÖ −Ö¤üß úÖ •Ö»Ö ÖÓ¤üÖ ÆüÖêŸÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †²Ö ŸÖã´Ö ú»Öú¢ÖÖ •ÖÖ†Öê…
¯Ö¿Öã†Öë úß »ÖÖ¿ÖêÓ ¯Ö›Íüß ÆüÖëÖß… µÖÆü ×ÃÖ±Ôú µÖÆüÖÑ úß ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà Æîü… ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ÃÖê ÖÓÖÖ úÖ ˆŸÃÖ¾Ö ÆüÖêŸÖÖ
Æîü… ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖë ´Öë ÖÓÖÖ ¯Ö×¾Ö¡Ö ¸üÆüŸÖß Æîü… ÖÖÑ¾ÖÖë ŸÖ£ÖÖ −ÖÖ¸üÖë ´Öë ¯ÖÆãÑü“ÖŸÖß Æîü ŸÖÖê ¾ÖÆü †¯Ö×¾Ö¡Ö ÆüÖê •ÖÖŸÖß
Æîü… »ÖÖêÖ Æüß ˆÃÖ úÖ úÖ¸üÖ ÆüÖêŸÖê Æïü… ÖÓ¤üß “Öß•ÖÌë ˆÃÖ êú ¯ÖÖ−Öß ´Öë ±ëúúŸÖê Æïü… ³ÖÖ¸üŸÖ úß ÃÖ²Ö −Ö×¤üµÖÖë
úß ÆüÖ»ÖŸÖ µÖÆüß Æîü…
»ÖÖ¿Öë - £ï™á›«» (´ÖéŸÖ¤êüÆü)
V. ‹ú ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ ÃÖê ×úÃÖß úÖê †Ö¯Ö −Öê ²Ö“ÖÖµÖÖ, ˆÃÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú ”ûÖê™üÖ †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
I. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü…
1. Þ«Þ á‹á™ ¥‹Ø ¡«ßšß¡ ? †ÖÆüÖ ü! ×úŸÖ−ÖÖ Öæ−Ö ²ÖÆüÖÆüÖêÖÖ…
†ÖÆüÖ ! êúŸÖê ¸üŒŸÖ ²Ö×Æü×£Ö²Ö ?
2. ™Ú ™ ¥Þ‘£«¬ ×‹¥ ›ÚÔí”˜Þ ‹šÞ ŸÖã −Öê ŸÖÖê ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö “ÖÖïú úß
¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ
¨ß˜ßšß¡Ú»»Þ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ÃÖã−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…
ŸÖã ŸÖ ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö ”ûú¸ü ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ ú£ÖÖ
¿Öã×Ö×£Ö²Öã…
3. á¬Þ‹£Þá ¡ß ¡«Ü™ Œ˜ØßÞ ŒÞ¡¥Þ ²ÖÆãüŸÖ ÃÖê »ÖÖêÖ •ÖÌÖ´Öß ³Öß Æãü‹ ÆüÖêÓ Öê…
á«Þ‚šßá¡»»Þ
»ÖÖêú´ÖÖ−Öê ×²Ö ²ÖÆãüŸÖ ÖÓÛ›Íü†Ö ÖÖ²Ö¸üÖ
ÆüÖê‡×£Ö¾Öê…
4. áªá™á¡á¦ £Úê ¢Þ„‘¼Ú» áŸ»Þìá¥ ŸÖ²Ö ŸÖú ´Öï ³ÖÖ³Öß úÖê ±úÖê−Ö ¯Ö¸ü ²ÖŸÖÖµÖÖ
‹«ßšß¡ß»»Þ ÆüÖêÖÖ…
ÃÖêŸÖê¾Öôûê ´ÖãÑ ³ÖÖˆ•ÖÓãú ±úÖê−Ö¸êü ú×Æü×£Ö×²Ö…
5. áª Þ£ ›Ú‚ ªÞ¾»¼» ÇÞ‚ê ŒÞ‚¡Þ‹Ú ˆ−ÆüÖë −Öê Æü´Ö ¤üÖê−ÖÖë ×´Ö¡ÖÖë úÖê ÖÖ−Öê
êú×»Ö‹
¥Œßšßá¡»»Þ ¸üÖÖ ÆüÖêÖÖ…
ÃÖê †Ö´Ö ¤ãü‡ ÃÖÖÓÖÓú ¯ÖÖ‡Ñ ÖÖ‡²ÖÖãú
¸ü×Ö×£Ö²Öê…
6. Þ‘ß‹Þ¬ß ¥ÞªØÞá¥ á¤á™ ¢ß–Í á«„×ß, †Ö•Öú»Ö ¸üÖÃŸÖê ´Öë ×•ÖŸÖ−Öß ³Öß›Íü ÆüÖê
¸üÆüß Æîü,
áªá™ ›ÚÔí”˜Þ Ô”Ú×ß»»Þ ˆŸÖ−Öß ¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ‹Ñ ³Öß ÆüÖê ¸üÆüß Æïü…
†Ö×•ÖúÖ×»Ö ¸üÖÃŸÖÖ¸ê •ÖêŸÖê ×³Ö›Íü Æêüˆ×”û
ÃÖêŸÖê ¤ãü‘ÖÔ™üÖÖ ‘Ö™ãü×”û…
7. Þ£¥ ‘ªäŒîÞ á¤á™ ¡—Íß¡ áªá™ Æü´ÖÖ¸üß •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ ×•ÖŸÖ−Öß ²ÖœÍêüÖß,
{ÉÉ`ö 11 163
ª£ªîÞ ¡—Íß¡»»Þ ˆŸÖ−Öß Æüß ÃÖ´ÖÃµÖÖ‹Ñ ³Öß ²ÖœÍêüÖß…

†Ö´Ö¸ü •Ö−ÖÃÖÓµÖÖ •ÖêŸÖê ²Ö×œÍü²Ö ÃÖêŸÖê
ÃÖ´ÖÃµÖÖ ²Ö×œÍ²Ö…
8. á¤á™ š˜ØÞ á«¡ á£Þá™ áªá™ ¢¬ ×•ÖŸÖ−ÖÖ šÓü›Íü ÆüÖê ÖÖ ´Öã—Öê ˆŸÖ−ÖÖ Æüß
¬Þß¡»»Þ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…
•ÖêŸÖê £ÖÓ›ÍüÖ Æêü²Ö ´ÖÖêŸÖê ÃÖêŸÖê ³Ö»Ö »ÖÖ×Ö²Ö…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ (1) ÃÖê (5) ŸÖú êú ×ÎúµÖÖºþ¯Ö †Öê×›Íü†Ö êú ¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ×»Öú ºþ¯ÖÖë úÖê ×¤üÖÖŸÖê Æëü…
ØÆü¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−Ö †Öê×›Íü†Ö ´Öë ³Öß ¯ÖæÖÔ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ×»Öú ×ÎúµÖÖ‹Ñ ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ ¯ÖæÖÔ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ
úÖ»Ö úÖ ²ÖÖê¬Ö ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔ−ÖãÃÖÖ¸ü ú¸üÖŸÖß Æïü…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ (6) ÃÖê (8) ŸÖú êú ¾ÖÖŒµÖ †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖÆüÃÖÓ²Ö¬Ö ÃÖæ“Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ
×¤üÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ Æïü… µÖê ØÆü¤üß êú '×•ÖŸÖ−Öê'-'ˆŸÖ−Öê' ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖÖë êú •ÖêÃÖê ¯Ö×¸ü´ÖÖÖ úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖŸÖê
Æïü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ×ÎúµÖÖ êú ¯ÖæÖÔ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ»Ö úê ºþ¯Ö ×¤üÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '‚šß¡ß' (-
‡×£Ö×²Ö), '‚šß¡Ú' (-‡×£Ö²Öã), '‚šß¡' (-‡×£Ö²Ö), '‚šß¡Þ' (‡×£Ö²ÖÖ), †Öî¸ü '‚šßá¡' (-‡×£Ö²Öê)
ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ†Öë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú ÃÖÖ£Ö ×ÎúµÖÖ úÖ ºþ¯Ö ³Öß ²Ö¤ü»ÖŸÖÖ Æîü…
•ÖîÃÖê:- (£Úê ) - ¤Þ + ‚šß¡ß > ¤Þ‚šß¡ß ´Öï ÖµÖÖ ÆæÑüÖÖ/Ö‡Ô ÆæÑüÖß…
(´ÖãÑ) - •ÖÖ + ‡×£Ö×²Ö > •ÖÖ‡×£Ö×²Ö
(™Úá£) - ¤Þ + ‚šß¡ > ¤Þ‚šß¡ ŸÖã´Ö Ö‹ ÆüÖêÖê/Ö‡Ô ÆüÖêÖß…
(ŸÖã´Öê) - •ÖÖ + ‡×£Ö²Ö > •ÖÖ‡×£Ö²Ö
(áª) - ¤Þ + ‚šßá¡ > ¤Þ‚šßá¡ ¾Öê Ö‹ ÆüÖëÖê/Ö‡Ô ÆüÖëÖß
(ÃÖê) - •ÖÖ + ‡×£Ö²Öê > •ÖÖ‡×£Ö²Öê
‹ú¾Ö“Ö−Ö £Úê ¤Þ‚šß¡ß»»Þ ´Öï ÖµÖÖ ÆãÑüÖÖ/ Ö‡Ô ÆãÑüÖß…
´ÖãÑ •ÖÖ‡×£Ö×²Ö…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö Þá£/ Þá££Þá ¤Þ‚šß¡Ú»»Þ Æü´Ö/Æü´Ö»ÖÖêÖ Ö‹ ÆüÖëÖê/ Ö‡Ô ÆüÖêÓ Öß…
†Ö´Öê / †Ö´Öê´ÖÖ−Öê •ÖÖ‡×£Ö²Öã…
Þá£ý / Þá£ý£Þá ¤Þ‚šß¡Ú»»Þ
†Ö´³Öê / †Ö´³Öê´ÖÖ−Öê •ÖÖ‡×£Ö²Öã…
‹ú¾Ö“Ö−Ö ™Ú ¤Þ‚šß¡Ú»»Þ ŸÖæ ÖµÖÖ ÆüÖêÖÖ/ Ö‡Ô ÆüÖêÖß…
ŸÖã •ÖÖ‡×£Ö²Öã…
™Úá£/ ™Úá£ý ¤Þ‚šß¡»»Þ ŸÖã´Ö Ö‹ ÆüÖêÖê/ Ö‡Ô ÆüÖêÖß…
ŸÖã´Öê / ŸÖã´³Öê •ÖÖ‡×£Ö²Ö…
ÞÇ˜ ¤Þ‚šßá¡ »»Þ †Ö¯Ö Ö‹ ÆüÖêÓÖê/ Ö‡Ô ÆüÖêÓÖß…
†Ö¯ÖÖ •ÖÖ‡×£Ö²Öê…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ™Úá££Þá / ™Úá£ý£Þá ¤Þ‚šß¡»»Þ ŸÖã´Ö »ÖÖêÖ Ö‹ ÆüÖëÖê/ Ö‡Ô ÆüÖêÓÖß…
ŸÖã´Öê´ÖÖ−Öê/ ŸÖã´³Öê´ÖÖ−Öê •ÖÖ‡×£Ö²Ö…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ÞÇ˜£Þá ¤Þ‚šßá¡»»Þ †Ö¯Ö»ÖÖêÖ Ö‹ ÆüÖëÖê/ Ö‡Ô ÆüÖêÓÖß…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê •ÖÖ‡×£Ö²Öê…
‹ú¾Ö“Ö−Ö áª ¤Þ‚šß¡»»Þ ¾ÖÆü ÖµÖÖ ÆüÖêÖÖ/ Ö‡Ô ÆüÖêÖß…
ÃÖê •ÖÖ‡×£Ö²Ö…
²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö áª£Þá ¤Þ‚šßá¡»»Þ ¾Öê »ÖÖêÖ Ö‹ ÆüÖë Öê/ Ö‡Ô ÆüÖêÓÖß…
ÃÖê´ÖÖ−Öê •ÖÖ‡×£Ö²Öê…
164 ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ •µÖÖê×ŸÖ : †Öê×›Íü†Ö
ÇÞ• 12
¯ÖÖšü
‘¾»¬ Þ„ ›à¥ ÇªÇ
•ÖÓÖ»Ö †Öˆ −Ö¤üß¸ü Ö¯ÖÃÖ¯Ö •ÖÓÖ»Ö †Öî¸ü −Ö¤üß úß ²ÖÖŸÖ“ÖßŸÖ
‘¾»¬ : ›à, ‹ÚÞá– ˆá™ •ÖÓÖ»Ö : −Ö¤üß, ‡ŸÖ−Öß ŸÖê•ÖÌß ÃÖê úÆüÖÑ ¤üÖî›Íü ¸üÆüß
á‘Þ¥á¥ œÞ‚ê×Ü‹ß ? ™Ú ™ ÆüÖê? ŸÖã´ÖŸÖÖê †Ö•Ö ²ÖÆãüŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ×¤üÖ ¸üÆüß
Þ‘ß ¢Þ¥ß ªÚ³¥ ›ß¨Ú×Ü»»Þ ÆüÖê… ŸÖê¸üÖ ¿Ö¸üß¸ü ¬Öæ¯Ö ÃÖê “ÖÖÑ¤üß êú
ÃÖ´ÖÖ−Ö “Ö´Öú ¸üÆüÖ Æîü…
á™Þ á›« Œ¥Þá¥ ¥ÛÇÞ
™Þ¥ Ç¥ß ‹ì- ‹ì ‹¥Ú×ß»»Þ
›à : £Úê ™ ˆá¡ ÇÞ«Þ–Í „Ç¥Ú −Ö¤üß : ´Öï ŸÖÖê †³Öß ¯ÖÆüÖ›ÍüÖë êú ‰ú¯Ö¸ü ÃÖê †Ö ¸üÆüß
ÆæÑü… ´Öê¸üÖ ´Ö−Ö †Ö•Ö ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÏÃÖ®Ö Æîü…
ÞªÚ×ß»»Þ á£Þ £ Þ‘ß ¢Þ¥ß ŸÖã´ÖŸÖÖê ´Ö−Ö ´ÖÖ¸ü ú¸ü ²Öîšüß ÆüÖê… ŒµÖÖ
ŒÚªß»»Þ ™á£ ™ ‹'˜ £ Æãü†Ö Æîü?
£Þ¥ß ¡ªß×»»Þ ‹'˜ á«‚×ß
? •ÖÓÖ»Ö : µÖÆü (²ÖÖŸÖ) ´ÖŸÖ ¯Öæ”ûÖê… ú»Ö úß ²ÖÖŸÖ
ÃÖã−ÖÖê… −Ö •ÖÖ−Öê úÆüÖÑ ÃÖê ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü »ÖÖêÖ
‘¾»¬ : áª ‹šÞ Þ„ ÇÞ¥Þ»»Þ †Ö‹ £Öê…
‹Þ¬ß‹Þ ‹šÞ ¨Ú˜»»Þ á‹„ê•Ú
á‹‘Þ˜ß ›á¦ á¬Þ‹ −Ö¤üß : ˆ−ÆüÖë−Öê ŒµÖÖ ×úµÖÖ?
Þªßá¬»»Þ •ÖÓÖ»Ö : ˆ−ÆüÖë−Öê ¾Ö™ü²ÖéÖ, ¯Öß¯Ö»Ö (†À¾ÖŸ£Ö),
›à : áª£Þá ‹'˜ ‹á¬ ? ´ÖÆüÖòÖ−Öß, ¸ü²Ö¸ü †Ö×¤ü ´Öê¸êü ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü
¯Öê›Íü ³ÖÖ‡µÖÖë úÖê úÖ™ü ×¤üµÖÖ … †ÓŸÖ ´Öë
‘¾»¬ : áª£Þá ¡¥, ¨ó™ìš, ÃÖ²Ö úÖê ‡ú½êü ú¸ü ™Òüú ´ÖÓê »Öê Ö‹…
á£«Þß, ¥¡¥ Þ›ß á‹á™
× ¢Þ‚¼Ú» á£Þ¥ ‹Þ”ß
Çá‹‚šßá¬»»Þ á¨Ç©á¥ −Ö¤üß : †Öê ÆüÖê! µÖÆü ŸÖÖê ²Ö›ÍüÖ †−µÖÖµÖ Æãü†Ö…
ª£ªØ¼Ú» ˆ‹Þ•ß ”ñ‹á¥
á‚á¬»»Þ
•ÖÓÖ»Ö : ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ¤ãü„Ö ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü… ¾Öê †²Ö
›à : Þ «Þ! ‚ˆ™ ¡–Í îÞ¤ý ¯Öê›ÍüÖë úÖê •Ö»ÖÖ ¸üÆêü ÆüÖëÖê…
¯ÖÖšü 12 165
á«¬Þ»»Þ
‘¾»¬ : £á™ ¢Þ¥ß ›ÚãŒ ¬ÞÚ×ß»»Þ −Ö¤üß : »Öê×ú−Ö ¾Öê »ÖÖêÖ ¯Öê›ÍüÖë ÃÖê ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖ³Ö ¯ÖÖ
ˆá¡ áª£Þá × Ú–Íß‹Ú ¸üÆêü £Öê… ŒµÖÖ ¾ÖÆüß ˆ¯ÖúÖ¸ü †²Ö ¾Öê †Öî¸ü
‘Þ¦ß á›„šßá¡»»Þ ¯ÖÖ‹ÑÖê?
›à : á«á¬ × £Þ¼»•Úê áª‚
á¬Þ‹£Þá ¡«Ü™ „Ç‹Þ¥ •ÖÓÖ»Ö : ÃÖ“Ö Æîü −Ö¤üß, µÖê »ÖÖêÖ ²Ö›Íêü −ÖÖÃÖ´Ö—Ö Æïü…
ÇÞ„šßá¬»»Þ ‹'˜ áª‚ †“”ûÖ, ŸÖæ †¯Ö−Öß ²ÖÖŸÖ úÆü… ŒµÖÖ ŸÖæ
„Ç‹Þ¥ áª£Þá Þ„ ˆá¡ µÖÆüà ¸üÆêüÖß? ÖÖÑ¾Ö úß †Öê¸ü −ÖÆüà
•ÖÖ‹Öß?
ÇÞ‚á¡ ?
‘¾»¬ : ª™á¥ ›à, ˆ‚
á¬Þ‹£Þá ¢Þ¥ß ¡Ú’Þ»»Þ −Ö¤üß : ÆüÖÑ, ÃÖÖê“Ö ¸üÆüß £Öß †Öî¸ü †ÖÖê −ÖÆüà
Þ®×Þ, ˆá¡ á™Þ ‹šÞ ‹«»»Þ •ÖÖ‰ÑúÖß… »Öê×ú−Ö ´Öã—Öê ŸÖÖê •ÖÖ−ÖÖ Æüß
¯Ö›ÍêüÖÖ… ÖÖÑ¾Ö êú »ÖÖêÖ ´Öê¸üß ¸üÖÆü ¤êüÖ
™Ú ‹'˜ ˆ‚•ß ¥«ß¤ß¡Ú Þ ¸üÆêü ÆüÖëÖê…
‹'˜ ? Þê Þ–Í‹Ú ¤ß¡Úß ?
›à : «ê, ¢Þ¡ßšß¬ß Þ„ Þ‹Ú •ÖÓÖ»Ö : ÆüÖÑ, •Ö»Ö ŸÖÖê •Öß¾Ö−Ö Æîü… ¾Öê »ÖÖêÖ ŸÖê¸êü
¤ß¡ß Þ«ßê»»Þ á«á¬ £á™ ×²Ö−ÖÖ îúÃÖê ×•Ö‹ÑÖê? ŸÖê¸üÖ •ÖÖ−ÖÖ ˆ×“ÖŸÖ
Æîü…
¤ß¡Þ‹Ú «ßê Ç–Íß¡»»Þ Þê
á¬Þ‹£Þá á£Þá™ Þ«ßê −Ö¤üß : µÖÆü ŸÖÖê ÃÖ“Ö Æîü, ¯Ö¸üÓŸÖã ÖÖÑ¾Ö ´Öë ´Öê¸üÖ ¯ÖÖ−Öß
šßá¡ á¤»»! ÖÓ¤üÖ ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü… ÖÖÑ¾Ö êú ¯ÖÖÃÖ ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü
úÖ¸üÖÖ−Öê Æïü… ˆ−ÖúÖ ÖÓ¤üÖ ¯ÖÖ−Öß ´Öê¸üßü
‘¾»¬ : «ê, ‘¦™ ‘à¡»»Þ á™Þ úÖµÖÖ (¿Ö¸üß¸)ü ´Öë ×´Ö»Ö ¸üÆüÖ Æîü…
¡ßÞ áª£Þá ‘à‚êá¡
á‹£ß™ß ? á™Þ¥ ¤ß¡Þ •ÖÓÖ»Ö : ‡ÃÖß×»Ö‹ ŸÖÖê »ÖÖêÖ †Ö•Ö-ú»Ö †−Öêú
„ß™ì»»Þ ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¸üÖêÖÖë ÃÖê —Öê»Ö ¸üÆêü Æïü…
›à : áª ‹šÞ ™ ª™»»Þ á«á¬
Þêá¥ á£Þ ÇÞ˜ß Œ¥ÞÇ −Ö¤üß : »Öê×ú−Ö †²Ö ÃÖê ‹êÃÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêÖÖ… ÖÖÑ¾Ö
á«Þ‚ ¤Þ„×ß»»Þ Þê ÇÞŒá¥ êú µÖã¾Öú ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ úÖ´Ö ú¸ü ¸üÆêü
¡–Í ¡–Í ‹Þ¥ŒÞÞ ×ß»»Þ Æïü… ¯Öê›ÍüÖêÓ «üÖ¸üÖ Æü´Öë ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖ³Ö †Öî¸ü
™Þ'¥ £‚¦Þ ÇÞ˜ß á£Þ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ‹Ñ ×´Ö»Ö ¸üÆêü Æïü… ‡−Ö êú ²ÖÖ¸êü ´Öë
»ÖÖêÖÖë úÖê ÃÖ´Ö—ÖÖ ¸üÆêü Æïü…
á›«á¥ £ß¨Ú×ß»»Þ
‘¾»¬ : áªšßÇÞ‚ê ™ Þ‘ß‹Þ¬ß
á¬Þ‹£Þá á‹á™ Çñ‹Þ¥ •ÖÓÖ»Ö : †“”ûÖ! ÃÖ“Ö Æîü ŒµÖÖ ?
á¥Þ á¢ÞÚ×Øß»»Þ −Ö¤üß : ÆüÖÑ, ¯Öê›Íü³ÖÖ‡µÖÖë úÖê ³Öß ¾Öê (»ÖÖêÖ) †Öî¸ü
−ÖÆüà úÖ™ëüÖê… †Ö»Öê ÃÖ¯ŸÖÖÆü ÖÖÑ¾Ö êú
›à : á«á¬ ˆá¡ •Þ¥Ú Þ„ µÖã¾Öú»ÖÖêÖ •ÖÓÖ»Ö (´Öë) †Ö‹ÑÖê… µÖÆüÖÑ ¾Öê
áª£ß™ß á«¡ß»»Þ Þê (»ÖÖêÖ) −Ö‹ ¯Öê›ÍüÖë êú ²Öß•Ö ¸üÖê¯ÖëÖê…
¤Ú¡‹£Þá ¢Þ¥ß ¢¬ ‹Þ£
‹¥Ú×Øß»»Þ × ›óÞ¥Þ á¬Þ‹¼Ú»
¡«Ü™ ¬Þ¢ Š ªÚ¡ßœÞ
£ß¦Ú×ß»»Þ ˆ«ß ¡ßÇ©¤ýá¥ •ÖÓÖ»Ö : †“”ûÖ…
á¬Þ‹£Þ¼Ú» «ßê ¡Ú’Þ„×Øß»»Þ −Ö¤üß : ÆüÖÑ, ŸÖ²Ö ŸÖæ ¤êüÖêÖÖ ×ú ¾Ö−µÖ ±æú»ÖÖë ÃÖê
•ÖÓÖ»Ö îúÃÖê ÆüÃÖ ¸üÆüÖ ÆüÖêÖÖ… ¯Öê›ÍüÖë úß
‘¾»¬ : ªá™ Þ ‹'˜ ? ”ÖµÖÖ ´Öë šÓü›Íüß Æü¾ÖÖ †Ö ¸üÆßü ÆüÖêÖß… ¯Öê›Íü
›à : «ê, × ¢Þ‚£Þ¼Ú» Þ„ ¡ß ±ú»Ö-±æú»Ö ÃÖê ³Ö¸ü Ö‹ ÆüÖêÓÖê… ¿ÖÖ´Ö êú
áª£Þá ‹Þ”ßá¡ Þ«ßê»»Þ ÃÖ´ÖµÖ ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü Æü¾ÖÖ ²ÖÆü ¸üÆßü ÆüÖêÖß…
ŸÖ²Ö ŸÖê¸êü ¿Ö¸üß¸ü êú ÃÖ²Ö ‘ÖÖ¾Ö ³Ö¸ü
ÞªØÞ ªÇØÞ«á¥ Þê¥ •ÖÖ‹ÑÖê… ŸÖæ ³Öß ²ÖÆãüŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü ×¤üÖêÖÖ…
¤Ú¡‹£Þá ‘¾»¬‹Ú Þªßá¡»»Þ
ˆ•ß áª£Þá ÛÞ ×¥
£ÃßÂ ª¡Ú áÇÞ™ßá¡»»Þ
‘¾»¬ : Þ®×Þ !
›à : «ê, áªá™á¡á¦ ™Ú á›Œß¡Ú
¡˜ÚÞ ŸÚ»¬á¥ ‘¾»¬
á‹£ß™ß «ªÚšß¡»»Þ ×¥
×Þ‚á¥ š˜ØÞ Ç¡
ÞªÚšß¡ Þ ×”ß ŸÚ»¬
Ÿ»¦á¥ ¢¥ß ¤Þ„šß¡»Þ ªä‘
á¡¦‹Ú £³ £¦¤ý œàá¥
œàá¥ ¡«Üšß¡»»Þ áªá™á¡á¦
á™Þ á›«á¥ ª¡Ú ÔÞÞ ¨ÚŒß
¯ÖÖšü 12 167
¤Þ‚šß¡»»Þ ™Ú ¡ß ¡«Ü™
ªÚ³¥ ›ß¨Úšß¡Ú»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
‘¾»¬ •ÖÓÖ»Ö
›à −Ö¤üß
‹ÚÞá– úÆüÖÑ
ˆá™ á‘Þ¥á¥ ‡ŸÖ−Öß ŸÖê•ÖÌß ÃÖê
Œ¥Þ ¬Öæ¯Ö
¥ÛÇÞ ™Þ¥ “ÖÖÑ¤üß úß ŸÖÖ¸ü
ˆá¡ †²Ö
„Ç¥Ú ‰ú¯Ö¸ü ÃÖê
á‹„ê•Ú á‹‘Þ˜ß −Ö •ÖÖ−Öê úÆüÖÑ ÃÖê
¡¥ ¾Ö™ü²ÖéÖ
¨ó™ìš ¯Öß¯Ö»Ö/†À¾ÖŸ£Ö
á£«Þß ´ÖÆüÖÑÖ−Öß ¾ÖéÖ
ˆ‹Þ•ß ‡ú½üÖ
á‚ ¤Þ‚šßá¬ »Öê Ö‹ £Öê
¡–Í ²Ö›ÍüÖ
îÞ¤ý †−µÖÖµÖ
¢Þ¥ß ²ÖÆãüŸÖ
›ÚãŒ ¤ãü„Ö
‘Þ¦ß¡Þ •Ö»ÖÖ−ÖÖ
á«á¬ »Öê×ú−Ö
„Ç‹Þ¥ ˆ¯ÖúÖ¸ü/×ÆüŸÖ/»ÖÖ³Ö
¡Ú’Þ −ÖÖ ÃÖ´Ö—Ö

¥«ß¤ß¡Ú ¸üÆüÖêÖß
Þê Þ–Í‹Ú ÖÖÑ¾Ö úß †Öê¸ü
¢Þ¡Úšß¬ß ÃÖÖê“Ö ¸üÆüß £Öß
£á™ ´Öã—Öê
‘¦ •Ö»Ö/¯ÖÖ−Öß
‘à¡ •Öß¾Ö−Ö
Œ¥ÞÇ ÖÓ¤üÖ, ²Öã¸üÖ, Ö¸üÖ²Ö
‹Þ¥ŒÞÞ úÖ¸üÖÖ−ÖÖ
á›« ¿Ö¸üß¸ü/úÖµÖÖ
áªšßÇÞ‚ê ‡ÃÖß×»Ö‹
á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ ×úŸÖ−Öê ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ
á¥Þ ¸üÖêÖ
á¢ÞÚ×Øß ³ÖÖêÖ ¸üÆêü Æïü/—Öê»Ö ¸üÆêü Æïü
ˆá¡•Þ¥Ú †²Ö ÃÖê
¤Ú¡‹£Þá µÖã¾Öú (»ÖÖêÖ)
¢¬‹Þ£ †“”ûÖ úÖ´Ö
¡Ú’„×Øß ÃÖ´Ö—ÖÖ ¸üÆêü Æïü
× ¯Öê›Íü
‹Þ”ßá¡ úÖ™ëüÖê
ªÇØÞ« ÃÖ¯ŸÖÖÆü
¡˜ÚÞ ŸÚ»¬ ¾Ö−µÖ ±æú»Ö
£³ £¦¤ý ´ÖÓ¤ü ´Ö»ÖµÖ
¬Þ¢ »ÖÖ³Ö
ªÚ¡ßœÞ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
×Þ‚ ”ûÖµÖÖ
Ÿ»¦ ±ú»Ö
ŸÚ»¬ ±æú»Ö
Ç™ñ ¯Ö¢ÖÖ
¯ÖÖšü 12 169
š˜ØÞÇ¡ šÓü›Íü ¯Ö¾Ö−Ö

›ß¨Úšß¡Ú ×¤üÖÖêÖß
ÔÞÞ ‘ÖÖ¾Ö/•ÖÌûÌ´Ö
¨ÚŒß¤Þ‚šß¡ ³Ö¸ü ÖµÖê ÆüÖëÖê
†³µÖÖÃÖ
1. ›à, ‹ÚÞá–Í ˆá™ á‘Þ¥á¥ œÞ‚ê×Ü ‹ß ?
2. ™á£ ™ ‹'˜ £ £Þ¥ß ¡ªß× »»Þ
3. ˆá¡ áª£Þá × £Þ¼Ú» ‘Þ¦ß á›„šßá¡»»Þ
4. × £Þ¼»•Úê áª‚ á¬Þ‹£Þá ¡«Ü™ „Ç‹Þ¥ ÇÞ„šßá¬»»Þ
5. ‹'˜ áª‚ „Ç‹Þ¥ áª£Þá Þ„ ˆá¡ ÇÞ‚á¡ ?
6. ‘¾»¬ Þ„ ›à¥ ÇªÇ ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú ¡«Ü™ £ÈÂÞ ¬ÞÚšß¬Þ»»Þ
7. ‘¦ ¡ßÞ á‹«ß ¡äß ÇÞ¥ßá¡ Þ«ßê»»Þ
8. ˆá¡ á™Þ ‹šÞ ‹«»»Þ
9. ™Ú ‹'˜ ˆ‚•ß ¥«ß¤ß¡Ú Þ ‹'˜»»?
10. ÇÚ¥Þ™ ¤Úá¥ á¬Þ‹£Þá × ˆ¡ä ›à £Þ¼»¥ ÇÛ‘Þ ‹¥Úšßá¬»»Þ
II. ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1) ›à, ‹ÚÞá–Í ˆá™ á‘Þ¥á¥ ‹¦‹¦ 2) £Úê ™ ˆá¡ ÇÞ«Þ–Í
„Ç¥Ú ÞªÚ×ß»»Þ
Þ›á¥ œÞ‚ê×Ü ‹ß ? á›„¦
¤Þ„×Ü ‹ß ? Þ¦
¡«Ü×Ü ‹ß ? ƒ ¡´
Þ„×Ü ‹ß ? á‹Þ•Þ
«ªÚ×Ü ‹ß ? ×Þ™
3) ‹Þ¬ß‹Þ ‹šÞ ¨Ú˜»»Þ 4) á‹„ê•Ú á‹‘Þ˜ß ›á¦á¬Þ‹

Þªßšßá¬»»Þ
Þ‘ß‹Þ ›á¦ Çß¬Þ
áª›ß Ç’Þäˆ á¬Þ‹
¬Þ£Þª Çá¬ Þƒ
Ç¥ ›ß áÞá• á×¦ß
™ ¡Ç©í ›á¦ ’ß
5) ˆá¡ áª£Þá × Ú–Íß‹Ú ‘Þ¦ß 6) ˆá¡ áª£Þá ×Ú–Íß‹Ú ‘Þ¦ß

á›„šßá¡»»Þ
á›„šßá¡»»Þ
Ç™ñ Þá££Þá
á›„šß¡Ú
‹Þ• ™Úá£
á›„šß¡
‹Ú”Þ ™Ú
á›„šß¡Ú
Ô¥ áª
á›„šß¡
¨¡ ÞÇ˜
á›„šß¡
7) × £Þ¼»•Úê áª£Þá ¡«Ü™ „Ç‹Þ¥ 8) ˆ«ß á¬Þ‹£Þá ¢Þ¥ß
¡Ú’Þ»»Þ
ÇÞ„šßá¬»»Þ
¬Þ¢ Çß¬Þ
ªÚ¡ßœÞ ’ß
×Þ‚ ÇÚ
Ÿ»¦ ¤Ú¡‹
ŸÚ»¬ –Þ‹Ø¥
¯ÖÖšü 12 171
Ç™ñ
š˜ØÞÇ¡
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ˆ×“ÖŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- á™Þ á›« ß‹ìß‹ì ‹¥Ú×ß»»Þ (¥ÛÇÞ)
á™Þ á›« ¥ÛÇÞ Ç¥ß ß‹ìß‹ì ‹¥Ú×ß»»Þ
1. á™Þ á›« ’ß¬ì£ß¬ì ‹¥Ú×ß»»Þ (ªÚÞ)
2. Ç¥›Þ Ç¡á¥ ’¬£¬ ‹¥Ú×ß»»Þ (Ç™ñ)
3. ™Þ ÞŒß œÇìœÇì ‹¥Ú×ß»»Þ (ßÞê)
4. áª ÞŒß £ß”ß£ß”ß ‹¥Ú×ß»»Þ (™Þ¥Þ)
IV. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖë êú †Öê×›Íü†Ö ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…
1. ™Ú' ™ Þ‘ß ¡«Ü™ ªÚ³¥ _____ Þ (×¤üÖŸÖê ÆüÖê)
2. á£Þ £ Þ‘ß ¢Þ¥ß ____»»Þ (¯ÖÏÃÖ®Ö)
3. á‹„ê•Ú á‹‘Þ˜ß ____ á¬Þ‹ Þªßá¬»»Þ (²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü)
4. ª£ªØ¼Ú» ____ ”ñ‹á¥ á‚ á¬»»Þ (‡ú½êü)
5. Þê á¥ á£Þ ÇÞ˜ß ____ á«Þ‚ ¤Þ„×ß»»Þ (ÖÓ¤üÖ)
V. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
(Þ–Í‹Ú, Ú–Íß‹, ‘à¡, ¡Ú’Þ, „Ç¥Ú)
1. × ____ ‘Þ¦ß á›„šßá¡»»Þ
2. ÇÞ«Þ–Í ____ ÞªÚšßá¡»»Þ
3. á¬Þ‹£Þá ¢Þ¥ß ____»»Þ
4. Þê ____ ¤ß¡Úß»»Þ
5. ‘¦ ™ ____»»Þ
VI. úÖêÂšüú ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. áª£Þá ‹'˜ ____»»? (‹¬ß, ‹á¬)
2. áª£Þá á‹á™ × ¢Þ‚¼Ú» á£Þ¥ ‹Þ”ß ____»»Þ (Çá‹‚šß¬ß,
Çá‹‚šßá¬)
3. £á™ ¢Þ¥ß ›ÚãŒ ____ »»Þ (¬ÞÚ×Øß, ¬ÞÚ×ß)

4. ™Ú ‹'˜ ˆ‚•ß ____ Þ ‹'˜ ? (¥«ß¤ß¡Þ, ¥«ß¤ß¡Ú)
5. ¡˜ÚÞ ŸÚ»¬¥ ‘¾»¬ á‹£ß™ß ____»»Þ («ªÚšß¡ß, «ªÚšß¡)
VII. ¯ÖÖšü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
(ú) (Ö)
îÞ¤ý Þªßšßá¬
á¬Þ‹£Þá ¬ÞÚ×ß
›ÚãŒ áÇÞ–Íßá¡
× á¡Þ«Üšß¡
£³ £¦¤ý á«¬Þ
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¤üß Ö‡Ô ¯ÖÏŸµÖêú ×ÎúµÖÖ êú ”ûÆü-”ûÆü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- 1) £Úê ‘»¾»¬ á›Œß×ß»»Þ
£Úê ‘¾»¬ á›Œßšß¬ß»»Þ
£Úê ‘¾»¬ á›Œßšß¡ß»»Þ
£Úê ‘¾»¬ á›ŒÚ×ß»»Þ
£Úê ‘¾»¬ á›ŒÚšß¬ß»»Þ
£Úê ‘¾»¬ á›ŒÚšß¡ß»»Þ
1. ‹«ß¡Þ 2. Þ˜ß¡Þ
3. á›¡Þ 4. Ç—Íß¡Þ
5. ÇÞ‚¡Þ
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö êú ×¾Ö×¾Ö¬Ö ºþ¯ÖÖêÓ ÃÖê ÃÖÖŸÖ-ÃÖÖŸÖ ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:-
1. £Úê Š–ÍßÞ ¡ß›îÞšíà»»Þ
2. á£Þ¥ ¡«ß» ×ß»Þ
3. á£Þá™ áÞ”ßˆ ÛÞ ‹¬£ ›¥‹Þ¥»»Þ
¯ÖÖšü 12 173
4. á£Þ ÇÞŒ¥Ú ˆ‚ ÛÞ ¡«ß”ß‹Ú ß»»Þ

5. á£Þ ÇÞŒá¥ Ç‚ªÞ Þ«ßê»»Þ
6. á£Þ ª«ß™ Ô¥‹Ú Þª»»Þ
7. á£Þ ªÞ¾»á¥ ™á£ Þ¬»»Þ»»
(™Ú, ™Úá£, ÞÇ˜, áª, áª£Þá)
X. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÎúµÖÖ†Öë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÃÖ³Öß ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖë êú ÃÖÖ£Ö †»ÖÖ
†»ÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë úß×•Ö‹…
1. £Úê ÇÞ• Ç—Ú×ß»»Þ 2. Þá££Þá ÇÞ• Ç—Ú»Þ
3. ™Ú ÇÞ• Ç—Ú×Ü»»Þ 4. ™Úá££Þá ÇÞ• Ç—
Ú×»»Þ
5. ÞÇ˜ ÇÞ• Ç—Ú×Øß»»Þ»»Þ 6. áª ÇÞ• Ç—Ú×ß»Þ
(á¬Œß¡Þ, ¨Ú˜ß¡Þ, Þ‚¡Þ)
¡ ’¥˜Þ
²Ö−Ö —Ö¸üÖÖ
£Úê ˆ‹ ¡ ’¥˜Þ»»Þ „® Ç¡í™ Ú«Þá¥ á£Þ Ô¥»»Þ ÇÞ«Þ–Í‹Ú ‹Þ”ß ‹Þ”ß
£Úê ¡«ß Þªß×ß»»Þ á£Þ¥ ’¥’¥ ¨µ Š ‹¦‹¦ Þ›á¥ ÞŒÇÞŒ ¡«Ü™ š˜ØÞ
¬ÞÚšß¬Þ»»Þ ‹¦‹¦ ¨µ à™¥ Úä‘ ªïÌßÂ ‹¥Úšß¬Þ»»Þ Ç™ñ¥ ’˜ê ’˜ê ¨µ Š
Ç¤©à£Þä‹¥ ‹ßêß¥ß £ßêß¥ß ¨µ ˆ«ß Ç¥ßá¡¨ á£Þá™ ¡«Ü™ Þ³ á›„šß¬Þ»»Þ
’¥˜Þ¥ ¨Ú¢ñ Š ªó®× ‘¦á¥ ª¡Ú ™ßšß˜ Þªß £ŒÚªßá¥ ÇÞ˜ß Çß„šßá¬»»Þ
ª™á¥ £Úê á‹á™ Ç¡ß™ñ»»Þ ‹Þ«Þ¥ßÇÞ‚ê á£Þ £á¥ ¡Þ× ¡ßÞ¥ šÞˆ»»Þ á£Þ
„Çá¥ ª£áªØ ÇÞ› á›‚ Þ¬Øß»»Þ áÞ–Í œÚØß»»Š ‹Ú¦Ú‹ÚÞ ÇÞ˜ß Ç‹ÞØß á«á¬
á£Þ £á¥ ”ß‹ßˆ á¡Þ¬ß ›ÚãŒ šÞˆ»»Þ ª¡Ú‹Ú ×Þ–Íß £Úê Þ‹Ú Þ‹Ú ¡Þ«ß
Þ¬ßšÞˆ»»Þ á£Þ á›«á¥ ”Çì ”Çì ¡Ç©íÞ Ç–ÍÚšÞˆ»»Þ á£Þá™ ŒÚ¡ì Þ³ ›ßˆ»»Þ
¨¥™¥ ß£í¦ Þ‹Þ¨á¥ á”ÞÇÞá”ÞÇÞ ‹Þ‹¥ ¡ß³Úá¥ £Úê ¢ß‘ß¤Þ„šß¬ß»»Þ ¡ªØ †™Ú
Þªßá¬ á£Þ ™ÚãÇÞ¨óíá¥ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ ŸÚ»¬ ¢¥ß ¤Þ„šß¡ Š Þ¥ßÞá–Í
ª¡Ú‘ß£Þá¥ Ç¥ßÇÛ˜Ùí á«Þ‚¤Þ„šß¡»»Þ áªá™á¡á¦ £Úê ŒÚ¡ì ªÚ³¥ á›ŒÞ¤Þ„šß¡ß»»Þ
áª«ß ª£¤ýá¥ á£Þ ÇÞŒ‹Ú á‹á™ Çñ‹Þ¥¥ á—Í‚ Þªß ÇÞ˜ß Çß„šßá¡ ˆ¡ä
ŸÚ»¬¥Ú £«Üá¡ÞÇÞ‚ê £œÚ£¤©ß‹Þ£Þ¼»¥ ¢ß–Í á«„šß¡»»Þ £œÚ£¤©ß‹Þ£Þ¼»¥ Ú˜ÚÚ˜Ú

¨µ Š á£Þ¥ ’¥’¥ ¨µá¥ Þ¥ßÞá–Í œóß¥ Çñ‹ÉÂ á«Þ‚ ¤Þ„šß¡»»Þ
áªá™á¡á¦ £Úê á‹á™ ªÚ³¥ ›ß¨Úšß¡ß ª™á¥ !
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¡ ’¥˜Þ ¾Ö−Ö —Ö¸ü−ÖÖ/¾Ö−µÖ —Ö¸ü−ÖÖ
„® Ç¡í™ ‰Ñú“Öê ¯Ö¾ÖÔŸÖ
Ô¥ ‘Ö¸Ëü
Þê −ÖÖ´ÖË
ÇÞ«Þ–Í ¯ÖÆüÖ›Íü
«•Þ™ì ÆüšüÖŸÖË
‹Ú¦Ú‹ÚÞ ãú»ÖÖ, ãúÛ»»Ö
›ÚãŒ ˆ¤üÖÃÖË, ¤ãü„Öß
Ô ‘Ö−ÖÖ
¡Þ›¬ ²ÖÖ¤ü»Ö
á£Ô ´Öê‘Ö
áÔÞ”ß Þªß×ß ”ûÖ ÖµÖÖ Æîü
š˜ØÞ šÓü›
¡«Üšß¬Þ ²ÖÆü ¸üÆüÖ £ÖÖ
”Çì ”Çì ™ü¯ÖË ™ü¯ÖË
¡Ç©íÞ ²ÖÖ×¸ü¿Ö
Úä‘ ÖãÓ•Ö−Ö
‹¦ ‹¦ ú»Ö-ú»Ö (¬¾Ö×−Ö)
œóß ¬¾Ö×−Ö
¨Ú¢ñ ÃÖ±êú¤ü
¯ÖÖšü 12 175
ß£í¦ Þ‹Þ¨ ×−Ö´ÖÔ»Ö †ÖúÖ¿Ö

á”ÞÇÞ á”ÞÇÞ ²ÖæÑ¤ü-²ÖæÑ¤ü
‹Þ‹¥ ¡ß³Ú †ÖêÃÖ úß ²ÖæÑ¤ü
ŸÚ»¬ ±æú»Ö
£«Ü ´Ö¬Öã
ªïÌßÂ ÃÖéÛÂ™ü
¨¥™ ¿Ö¸üŸÖË ŠúŸÖã
ß£í¦ ×−Ö´ÖÔ»Ö
¡ªØ ¾ÖÃÖÓŸÖ
Ç¡ß™ñ ¯Ö×¾Ö¡Ö
°¦ †ÖÑ“Ö»Ö
Çñ‹ÉÂ Óú¯Ö−Ö
¢¥ßá›¡ ³Ö¸ ü¤êüÖÖ
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë úêú ˆ¢Ö¸ü ×»Ö×Ö‹…
1. ¡ ’¥˜Þ¥ Ô¥ á‹„ê•ß ?
2. ’¥˜Þ ‹¦‹¦ ¨µá¥ ‹'˜ ªïÌßÂ ‹¥Úšß¬Þ ?
3. ’¥˜Þ‹Ú ‹ß Çñ‹Þ¥ ¨µ ÇÞ‚ Þ³ á›„šß¬Þ ?
4. ¡ªØ †™Ú Þªßá¬ ‹'˜ ¢¥ßá›¡ ?
5. á‹„ê ª£¤ýá¥ á—Í‚ Š £œÚ£¤©à‹Þ£Þ¼»¥ ¢ß–Í á«„šß¡ ?
6. ‹Þ«Þ¥ œóßá¥ Þ¥ßÞá–Í Çñ‹ÉÂ á«„šß¡ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤ü-ÃÖ´ÖæÆüÖë ´Öë ÃÖê †−Öã¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü ²ÖŸÖÖ‡‹…
1. áª, ‚ˆ, £Úê, ™Úá£, Ç—Í
2. ÑÂ, ¡„¦, £Þ¦™à, ¾»¨ß„¦à, áÞ¬ÞÇ
3. á£Ô, Ô–ÍÔ–Íß, ¡Ç©íÞ, ¡Þ›¬
4. ’¥˜Þ, ‹Þ‹¥, Ç¡í™, Ú«Þ, ¡„¦
5. á›Œß¬ß, á›Þâ–Íß¬ß, áŒÞ‘Úšß¬ß, ×Þ‚Ç¬, ¡«Üšß¬Þ»»

III. ‘ú’ ŸÖ£ÖÖü ‘Ö’ ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
‘ú’ ‘Ö’
¡ ¡Þ›¬
Ô–ÍÔ–Íß à™
”Çì”Çì Ú«Þ
‹¦‹¦ ‹Þ‹¥
á”ÞÇÞ á”ÞÇÞ ’¥˜Þ
Ç¡í™ ¡Ç©íÞ
ß£í¦ ¨µ
Ô Þ‹Þ¨
IV. ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
Ç¥ßá¡¨ ªá™™Þ ÞœÚß‹™Þ¥ ß«ø»»»Þ Ç¥ßá¡¨ ‹«ßá¬ ŒÞ¬ß ‘¾»¬,
ÇÞ˜ß, ‹ß£óÞ ÇÞ ¡Ú’Þˆ Þ«ßê»»Þ Þ¥ßÇÞŒá¥ šß¡Þ ¡ª™ß Š á¬Þ‹ £œî
Ç¥ßá¡¨á¥ ˜Þá«¡Þ „ß™ì»»Þ Þ£ Þ¥ßÇÞŒá¥ á¬Þ‹ ¤›ß ¥ÞªØÞ‹–Íá¥ ’Þ–ÍÞ
¡ªØß, Ç¥ßªñÞ ‹¥Øß, Ôá¥ ‹ß£óÞ Ÿß»ªìá¥ ÇÞ Çß‹ Ç‹ÞØß, ™Þ«Þ £œî
Ç¥ßá¡¨ Çñ›ÛÇ©˜»»Þ á¬Þ‹ á¤á™ ¡—ÍØß £Ú˜Ø ÚÃßÂ¡Þ ‘ÞÞ áª™ß‹ß ‹£ß¤Þˆ»»Þ ÞÇ©
‘£ß ªÞ ªÞ Œ˜Øá¥ ¡ß¢‹Ø á«Þ‚¤Þˆ»»Þ ‹Þ£ ‹ß£óÞ
Þ‹ß¥à £ß¦ß¡Þ ˆ‹ Çñ‹Þ¥ ª£ý¡ á«Þ‚¤Þˆ»»Þ ¥à¡, ß¥¤©¥™Þ Š ¨ß¤©ß™™Þ
¡á—»»Þ
Ô¥ ‹¥ß¡Þ ˆ¡ä ‘Þá¦˜ß ‹Þ• ÇÞ‚ê ×‹”Þ «Üˆ»»Þ × ¡Þ´ß ¥Œßšß¡Þ
£Þ”ß áœÞ‚ á«Þ‚¤Þˆ»»Þ ‘¾»¬ šß¡Þ¥Ú ¡Ç©íÞ «Üˆ»»Þ ‘¾»¬ ‹”Þ á«¡Þ¥Ú ¡Ç©íÞ ‹£ß
‹£ß ‹ñá£ £¥Ú–Íß Þáª»»Þ Œ¥Þ ™Þ™ß ¡á—Í»»Þ ÇÞ ¡›á¦»»Þ
ƒá¥ ¡´ á«¡Þ¥Ú ƒ ‹ñá£ ¨ÚŒß ¨ÚŒß Þáª»»Þ ƒ ‹Û¦á¥ ‹¦
‹Þ¥ŒÞÞ á«¡Þ¥Ú ˆ«Þ¥ ›ÛÇ©ß™ ÇÞ˜ß ƒá¥ £ß¨ß ˆ«Þ‹Ú ›ÛÇ©ß™ ‹á¥»»Þ ‹Þ¦à ƒ
ˆ«Þ¥ ˆ‹ „›Þ«¥˜»»Þ ˆ«ß ƒá¥ ªÇØ£ ¡´ ‹¥ß¡Þ á¤Þ‘Þ á«„×ß»»Þ ƒ
‹Û¦á¥ šß¡Þ áÞ”ßˆ ‹Þ‘ ‹¦¥Ú Çñ›ÛÇ©ß™ ÇÞ˜ß Ç–Úšß¡Þ¥Ú ˆ«Þ ƒ‹Û¦ ¡Þªß³Þ
£Þ¼» ÇÞ‚ê ‹Þ¦ á«Þ‚×ß»»Þ ˆ« Çñ›ÛÇ©˜ Ÿ»¦á¥ ŒÞ¬ß ¢Û‚ê „Ç¥ Úá«ê, ¢Û‚ê
¯ÖÖšü 12 177
™¦ ÇÞ˜ß £œî Çñ›ÛÇ©ß™ á«„×ß»»Þ

¥Þ‘Þ£Þá ÞÇ˜Þ Çñ¨ªØß ÇÞ‚ê á¤„ê ¨ß¦Þá¬Œ ß£íÞ˜ ‹¥ßšßá¬, ™«ßêá¥
ªßˆ á‹á™ ‹Û áÇÞŒ¥à, Š á‹á™ ‘¦Þ¨¤ý ™ßÞ¥ß ‹¥ß×Øß ˆ«Þ¥ «ßªÞ¡
á›‚šÞØß»»»Þ
ˆá¡ ‹Û, áÇÞŒ¥à áÇÞ™ß á«Þ‚¤Þ‚×ß»»Þ ƒ áÇÞ™ß áª•ß Ô¥ ™ßÞ¥ß
‹¥Þ ¤Þ„×ß»»Þ £«Þ›à ¡ß«Þ¥, ¾»Þ ¡ß«Þ¥ Þ›ß ˆ«Þ¥ „›Þ«¥˜»»Þ ÇÞ˜ß ‹šÞ
‹Þ«ß¥ß £‹Ú Þáª Þ«ßê»»Þ £á ¥Œß¡Þ‹Ú á«¡ á¤, Çïšß¡à¥ ‘¦ ªÉÂ›¥
¨™‹–ÍÞ 98 ¢Þ ¡¥Ÿ» ™á¦ ×ß»»Þ £Þ™ñ ›Ú‚¢Þ Þ£ ¡î¡«Þ¥á¥ ¬ÞÚ×ß»»Þ
ˆ‚ ›Ú‚¢Þ ÇÞ‚ê Çïšß¡àá¥ £¥Þ«˜Þ ¬Þß×ß»»Þ á¬Þ‹ªäŒîÞ ¡ï·©ß ª£ªîÞ‹Ú Þ«Ü¥ß
‘”ß¦ ‹¥ßá›‚×ß»»Þ
V. †Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
‡Ó×¤ü¸üÖ ¯ÖÖÔú ¸üÖˆ¸üêú»ÖÖ ´Öë ÛÃ£ÖŸÖ Æîü… ²ÖÆãüŸÖ ×¤ü−Ö ¯ÖÆü»Öê ˆÃÖü ¯ÖÖÔú úÖ ×−Ö´ÖÖÔÖ Æãü†Ö Æîü…
†²Ö ¾ÖÃÖÓŸÖ ŠúŸÖã †Ö‡Ô Æîü… ¾ÖÆüÖÑ ×úŸÖ−Öê ±æú»Ö ×Ö»Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ŒµÖÖ ŸÖã´Ö ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖÆüÖêÖê? ¾ÖÆüÖÑ
Öã»ÖÖ²Ö êú ±æú»ÖÖêÓ úÖ ²ÖÖß“ÖÖ Æîü… ¾ÖÆüÖÑ Æü•ÖÌÖ¸üÖë ×úÃ´Ö êú Öã»ÖÖ²Ö êú ¯ÖÖî¬Öê Æïü… ¾ÖÆüÖÑ ‹ú ×“Ö×›ÍüµÖÖ ‘Ö¸ü
³Öß Æîü… ŸÖã´Ö ú»Ö ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ†Öê… ¾ÖÆüÖÑ »ÖÖ»Ö, ¯Öß»Öê, úÖ»Öê, Æü¸êü, −Öß»Öê †Ö×¤ü ×úŸÖ−Öê ¸ÓüÖÖë êú Öã»ÖÖ²Ö
×Ö»Ö ¸üÆêü ÆüÖëÖê… †ÖÃÖ-¯ÖÖÃÖ êú Ãæú»ÖÖë êú ²Ö““Öê ¾ÖÆüÖÑ ‘Öæ´Ö−Öê †ÖŸÖê Æïü… ÃÖã²ÖÆü ÃÖ¾Öê¸êü ¾Öé¨ü•Ö−Ö ³Öß †ÖŸÖê
ÆüÖëÖê… †Öò×±úÃÖ êú »ÖÖêÖ ”ãû¼üß êú ×¤ü−Ö ¾ÖÆüÖÑ ‘Öæ´Ö−Öê •ÖÖŸÖê ÆüÖë Öê †Öî¸ü †Ö−ÖÓ¤ü »Öê ¸üÆêü ÆüÖëÖê… ‡ÃÖ ¯ÖÖÔú
úß ¤êüÖ³ÖÖ»Ö †ÖÃÖ¯ÖÖÃÖ êú ÃÖ²Ö »ÖÖêÖ ú¸üŸÖê ÆüÖëÖê… ¯Ö›ÍüÖê×ÃÖµÖÖë úÖê ‡ÃÖ ¯ÖÖÔú úß ×−ÖÖ¸üÖ−Öß ú¸ü−Öß Æüß
“ÖÖ×Æü‹ −Ö?
VI. †¯Ö−Öê «üÖ¸üÖ ¤êüÖê Ö‹ ×úÃÖß ×“Ö×›ÍüµÖÖ ‘Ö¸ü µÖÖ ²ÖÖß“Öê êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
VII. †Öê×›Íü†Ö ŠúŸÖã†Öë êú −ÖÖ´Ö
†™Ú- ´ÖÖîÃÖ´Ö/ŠúŸÖã
ñàÇ©õ- ÖÏßÂ´Ö
¡Ç©íÞ- ¾ÖÂÖÖÔ
¨¥™- ¿Ö¸üŸÖ
á«£Ø- Æêü´ÖÓŸÖ
¨à™ - ¿ÖßŸÖ
¡ªØ- ¾ÖÃÖÓŸÖ
{ÉÉ`ö 13 177
ÇÞ• 13
¯ÖÖšü
¡ª¥ á¬ÞÇá¥
†²ÖÃÖ¸ü −Öê»ÖÖ¯Ö¸êü †¾ÖúÖ¿Ö »Öê−Öê êú ²ÖÖ¤ü
¨¥™ : £Þœ¡ ¡Þ¡Ú ! ÞÇ˜ ¿Ö¸üŸÖ : ´ÖÖ¬Ö¾Ö ²ÖÖ²Öã ! ŒµÖÖ †Ö¯Ö '¬ÖÖ−Öú™üÖ‡Ô'
‹'˜ œÞ ‹”Þ ×Ü”ßá¥ Þê‹Ú úß ”ãû¼üß ´Öë ÖÖÑ¾Ö (úÖê) •ÖÖ ¸üÆêü Æïü?
¤Þ„×Øß»»? ´ÖÖ¬Ö¾Ö : −ÖÆüà, ´Öï ÖÖÑ¾Ö (úÖê) −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ…
£Þœ¡ : Þê, £Úê Þê‹Ú ¤Þ‚ ŒµÖÖë ×ú ´Öï ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü †¯Ö−Öê ²Ö›Íêü ²Öê™êü êú
ÇÞ¥Úß»»Þ ‹Þ¥˜ £Úê ˆš¥ ¡–Í ‘Ö¸ü ³ÖÖê¯ÖÖ»Ö •ÖÖ ¸üÆüÖ ÆæÑü…
ÇÚ Ô¥‹Ú á¢ÞÇÞ¦ ¤Þ„×ß»»Þ ¿Ö¸üŸÖ : †Ö¯Ö ŸÖÖê ãú”û ×¤ü−Ö ¯ÖÆü»Öê Ö‹ £Öê… ŒµÖÖ
¨¥™ : ÞÇ˜ ÑÂ ›ß ™á¦ ™ †Ö¯Ö úÖê µÖÆüÖÑ †“”ûÖ −ÖÆüà »ÖÖŸÖÖ?
¤Þ‚šßá¬»»Þ ÞÇ˜¼Ú» ˆ•ß ‹'˜ ´ÖÖ¬Ö¾Ö : †¾ÖúÖ¿Ö »Öê−Öê êú ²ÖÖ¤ü †²Ö µÖÆüÖÑ
¢¬ ¬ÞÚß ? †“”ûÖ −ÖÆüà »ÖÖŸÖÖ… ŸÖã´ÆüÖ¸üß ³ÖÖ³Öß ŸÖÖê
´Öã—Öê ”ûÖê›Íü ú¸ü “Ö»Öß Ö‡Ô (´Ö¸ü ÖµÖß) !
£Þœ¡ : ¡ª¥ á¬Þ Çá¥ ´Öï ¯ÖÆü»Öê ÃÖ²Ö úÖ´Ö †¯Ö−Öê ÆüÖ£ÖÖë ÃÖê
ˆá¡ ˆ•ß ¢¬ ¬ÞÚß»»Þ ™£ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ £ÖÖ… ¯Ö¸üÓŸÖã †Ö•Öú»Ö †Öî¸ü
¢Þ„‘ ™ £á™ ×Þ–Íß −ÖÆüà ú¸ü ÃÖúŸÖÖ…
Þ¬ßá¬»»Þ Þ¥Ú ª¡Ú ‹Þ£ ¿Ö¸üŸÖ : ‡ÃÖŸÖ¸üÆü ²ÖÖ¸ü-²ÖÖ¸ü ¸êü»Ö µÖÖ¡ÖÖ ú¸ü−ÖÖ,
ß‘ «Þ™á¥ ‹¥ß ÇÞ¥Úšß¬ß»»Þ ŒµÖÖ †Ö¯Ö úÖ ¿Ö¸üß¸ü ÃÖÆü ÃÖêúÖÖ?
á«á¬ Þ‘ß‹Þ¬ß Þ„ ÇÞ¥Úß»»Þ
¨¥™ : á«á¬ š¥‹Ú š¥ ˆ£ß™ß ´ÖÖ¬Ö¾Ö : ×•ÖŸÖ−Öê ×¤ü−Ö ´Öï •ÖÖ ÃÖæÑúÖÖ •ÖÖŸÖÖ
á¥¦ ¤Þ™ñÞ ‹á¬ ÞÇ˜¼» ¸üÆãÑüÖÖ… ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü ´Öê¸üß ¯Öã¡Ö¾Ö¬Öã (²ÖÆæü)
´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö †Ö ÃÖúŸÖß Æîü… ¯ÖÖêŸÖß
á›« ‹'˜ ª«ßÇÞ¥ß¡ ? (−ÖÖ×ŸÖ−Ö) ³Öß †Ö ÃÖúŸÖß Æîü…
£Þœ¡ : á¤á™ ›ß £Úê ¤Þ‚ÇÞ¥Úšß¡ß
¤Þ„šß¡ß»»Þ ˆš¥ á£Þ á¡Þ«Ý ¿Ö¸üŸÖ : ŸÖ²Ö ŸÖÖê †Ö¯ÖúÖê úÖê‡ ³Ößü ÃÖ´ÖÃµÖÖ −ÖÆüà
á£Þ ªÞ¾»á¥ Þªß ÇÞ¥Øß»»Þ ÆüÖêÖß… †Ö¯Ö †“”ûß ŸÖ¸üÆü ÖÖ-¯Öß
Þ™Ú˜à”Þ ¡ß ÞªßÇÞá¥»»Þ ÃÖëúÖê…

¨¥™ : á™á¡ ÞÇ˜¼»¥ Þ„ ´ÖÖ¬Ö¾Ö : ÆüÖÑ, µÖÆü ŸÖÖê (ÃÖ“Ö) Æîü…
á‹Þâ˜ªß ªÚ¡ßœÞ á«¡ß»»Þ ÞÇ˜
¿Ö¸üŸÖ : ¯ÖÖêŸÖß (−ÖÖ×ŸÖ−Ö) †²Ö ×úŸÖ−Öß (²Ö›Íüß) ÆüÖê
¢¬á¥ ŒÞ‚ ÇÞ¥ßá¡»»Þ Ö‡Ô Æîü? ŒµÖÖ ¾ÖÆü ²ÖÖŸÖ ú¸ü ÃÖúŸÖß
£Þœ¡ : «ê áª ‹šÞ ª™»»Þ Æîü?
´ÖÖ¬Ö¾Ö : ´Öê¸üß ¯ÖÖêŸÖß ‹ú “ÖÖ¾Ö»Ö-¤üÖ−Öê ÃÖß (²ÖÆãüŸÖ
¨¥™ : Þ™Ú˜à á‹–ÍÚ”ßˆ á«¬Þ˜ß? áª ÃÖã‘Ö›Íü) Æîü… ²ÖÆãüŸÖ †“”ûß ŸÖ¸üÆü ²ÖÖŸÖ ³Öß
‹'˜ ‹šÞ ‹«ßÇÞ¥Ú×ß ? ú¸ü ÃÖúŸÖß Æîü… ˆÃÖ úß ŸÖãŸÖ»Öß ²ÖÖŸÖë
ÃÖã−Ö−ÖÖ ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü…
£Þœ¡ : á£Þ Þ™Ú˜à”ß áÞ”ßˆ Þ„¦á¥ ŸÖ²Ö ¾ÖÆü šãü´Öú-šãü´Öú “Ö»ÖŸÖß £Öß… †²Ö
—ÍÞ»»Þ ¢Þ¥ß ªÚ³¥ ‹šÞ ¡ß ŸÖÖê ¤üÖî›Íü ÃÖúŸÖß ÆÖêÖß…
‹«ßÇÞ¥Ú×ß»»Þ ™Þ'¥ Ú¬Ú Ú¬Ú ‹šÞ
£á™ ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú ¢Þ¥ß ¢¬¬Þá»»Þ ¿Ö¸üŸÖ : ŒµÖÖ, †Ö¯Öêú ”ûÖê™êü »Ö›Íüêú úß
áªá™á¡á¦ áª •Ú‹Ú •Ú‹Ú ›üÖòŒ™ü¸üß úß ¯ÖœÍüÖ‡Ô ÖŸ´Ö ÆüÖê ÖµÖß Æî?
Þ¬Úšß¬Þ»»Þ ˆá¡ ™ á›Þâ–Íß
´ÖÖ¬Ö¾Ö : −ÖÆüà, †³Öß ŸÖÖê ˆÃÖ úÖ “ÖŸÖã£ÖÔ ¾ÖÂÖÔ
ÇÞ¥Úšß¡»»Þ “Ö»Ö ¸üÆüÖ Æîü… †Öî¸ü ‹ú ¾ÖÂÖÔ êú ²ÖÖ¤ü
¨¥™ : ÞÇ˜¼» ªÞ ÇÚ¥ ¯Ö¸üßÖÖ ÖŸ´Ö Æãü‡Ô ÆüÖêÖß…ˆÃÖêú ²ÖÖ¤ü
–Þ‹Ø¥à ÇÞ• ‹'˜ á¨Ç© ¾ÖÆü †ÖÖê ¯ÖœÍü−Öê êú ×»Ö‹ †´Öê×¸üúÖ •ÖÖ
ÃÖúŸÖÖ Æîü…
á«¬Þ˜ß‹ß?
£Þœ¡ : Þ‚ê, ˆá¡™ ™Þ'¥ ™Úší ¡Ç©í ¿Ö¸üŸÖ : ´ÖÖ¬Ö¾Ö ²ÖÖ²Öã, †Ö¯Ö ²ÖÆãüŸÖ ³ÖÖµÖ¾ÖÖ−Ö Æïü…
Þ¬ß×ß»»Þ Þ„ ¡áÇ©í Çá¥ †Ö¯Ö êú ¤üÖê−ÖÖë ¯Öã¡Ö úÖ´Ö ¯Ö¸ü »ÖÖ Ö‹
Ç¥à¤©Þ ª¥ß ¤Þ‚šß¡»»Þ ™Þ' Æïü… †²Ö ÃÖê †Ö¯Ö ×−ÖÛ¿“ÖÓŸÖ ÆüÖêú¸ü
´ÖÆüÖ¯ÖÏ³Öæ •ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ −ÖÖ´Ö »Öê ú¸ü
Çá¥ áª œß‹ Ç—Íß¡Þ‹Ú ¿ÖÖÓ×ŸÖ ÃÖê •Öß ÃÖúŸÖê Æïü…
Þá£¥ß‹Þ ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
¨¥™ : ÞÇ˜ ŒÚ¡ì ¢Þî¡Þ £Þœ¡
¡Þ¡Ú»»Þ ›Ú‚”ß ¤Þ‹ ÇÚ ¬Þß
ªÞ¥ß×Øß»»Þ ˆš¥ ÞÇ˜
ßËßÂØá¥ £«ÞÇñ¢Ú ‘÷Þš¼»
Þ£ á‚ ¨ÞØßá¥ ¡äß
{ÉÉ`ö 13 179
ÇÞ¥ßá¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
œÞ‹”Þ ×Ü”ß ¬ÖÖ−Ö-ú™üÖ‡Ô úß ”ãû¼üß
¤Þ‚ÇÞ¥Úß −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ
¡–ÍÇÚ ²Ö›ÍüÖ ²Öê™üÖ
¤Þ‚ÇÞá¥ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ ÆæÑü
¡ª¥ †¾ÖúÖ¿Ö/ÃÖê¾ÖÖ×−Ö¾Öé×¢Ö
×Þ–Íß Þ¬ßá¬ ´Ö¸ü Ö‡Ô/”ûÖê›Íüú¸ü Ö‡Ô
‹¥ß ÇÞ¥Úšß¬ß ú¸ü ÃÖúŸÖÖ £ÖÖ
š¥‹Ú š¥ ²ÖÖ¸ü-²ÖÖ¸ü
á¡Þ«Ý ²ÖÆæü (¯Öã¡Ö¾Ö¬Öã)
Þ™Ú˜à ¯ÖÖêŸÖß
ªÚ¡ßœÞ ÃÖ´ÖÃµÖÖ, †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
á‹–Ú”ßˆ ×úŸÖ−Öß ²Ö›Íüß
Ú¬Ú Ú¬Ú ‹šÞ ŸÖãŸÖ»Öß ²ÖÖŸÖë
•Ú‹Ú •Ú‹Ú Þ¬ß šãü´Öú-šãü´Öú “Ö»Ö−ÖÖ
á›Þâ–Íß ÇÞ¥Úšß¡ ¤üÖî›Íü ÃÖúŸÖß ÆüÖêÖß
ªÞÇÚ ”ûÖê™üÖ »Ö›ÍüúÖ
ª¥ß¬Þ˜ß ÖŸ´Ö ÆüÖê ÖµÖÖ
ª¥ß¤Þ‚šß¡ ÖŸ´Ö Æãü‡Ô ÆüÖêÖß
¢Þî¡Þ ³ÖÖµÖ¾ÖÖ−ÖË
¬ÞßªÞ¥ß×Øß úÖ´Ö ¯Ö¸ü »ÖÖ Ö‹ Æïü

ßËßÂØá¥ ×−ÖÛ¿“ÖÓŸÖ ÆüÖêú¸ü
‘÷Þš¼» Þ£á¡Þ •ÖÖ®ÖÖ£Ö êú −ÖÖ´Ö »Öê−ÖÖ
£«ÞÇñ¢Ú ´ÖÆüÖ¯ÖÏ³Öã
¨ÞØßá¥ ¿ÖÖÓ×ŸÖ ÃÖê
á‚‹¥ß »Öêú¸ü
¡äßÇÞ¥ßá¡ •Öß ÃÖúŸÖê Æïü
†³µÖÖÃÖ
I. (1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿Ö ŸÖ£ÖÖ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. œÞ‹”Þ ×Ü”ß 2. š¥‹Ú š¥
3. á‹–Ú”ßˆ 4. Ú¬Ú Ú¬Ú ‹šÞ
5. •Ú‹Ú •Ú‹Ú Þ¬ß
(2)
1. ˆš¥ á£Þ ¡–ÍÇÚ Ô¥‹Ú á¢ÞÇÞ¦ ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
2. Þê, £Úê Þê‹Ú ¤Þ‚ ÇÞ¥Úß»»Þ
3 ˆ£ß™ß ¤Þ™ñÞ ‹á¬ ÞÇ˜¼» á›« ª«ßÇÞ¥ß¡ ™»»?
4. á¤á™ ›ß £Úê ¤Þ‚ ÇÞ¥Úšß¡ß, ¤Þ„šß¡ß»»Þ
5. á¡Þ«Ý á¤á™›ß ¥«ßá¡, áªá™›ß ™ ÞÇ˜ ¢¬á¥ ŒÞ‚
ÇÞ¥ßá¡»»Þ
6. £Úê ‹Þ£ ‹¥ßÇÞá¥»»Þ
7. Þá£ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥Ú»»Þ
8. ™Ú ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥Ú»»Þ
9. ™Úá£ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥»»Þ
10. ÞÇ˜ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥Øß»»Þ
11. áª ‹Þ£ ‹¥ßÇÞá¥»»Þ
{ÉÉ`ö 13 181
12. áª ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥Øß»»Þ

13. áª£Þá ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥Øß»»Þ
II. ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1) £Úê ˆš¥ á£Þ ¡–ÍÇÚ Ô¥‹Ú ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
ªÞ¾»
¨Þ¨Ú
ªÞ¥ì¼»
¡ÞÇ
¢„˜à
2) £Úê Þ¥Ú ª¡Ú ‹Þ£ ß‘ «Þ™á¥ ‹¥ßÇÞ¥Úšß¬ß»»Þ
ßá‘
ª«‘á¥
ªÚ¡ßœÞá¥
¡ßÞ ‹ÌÂá¥
¨àÔñ
3) ÞÇ˜ ‚ˆ ªÚ¡ßœÞ ª«ßÇÞ¥ßá¡ ™ ? 4) Þ‘ß‹Þ¬ß ˆá™ ‹Þ£
Þ„ ÇÞ¥Úß»»Þ
£á¥Œßá¡ ˆá¡
¢Ú¬ß¤ßá¡
ª¡Úá¡á¦
¢Þ ‹¥ßá¡
›ßá›ßá
›Ûá¥‚ ÇÞ¥ßá¡ Þ‘ß
ª£ýÞ¦ß ÇÞ¥ßá¡ ª‹Þá¦
5) á¤á™›ß £Úê ¤Þ‚ÇÞ¥Úšß¡ß ¤Þ„šß¡ß»»Þ
ŒÞ‚ ÇÞ¥Úšß¡ß ŒÞ„šß¡ß
Ç—Íß ÇÞ¥Úšß¡ß Ç—Úšß¡ß

á›‚ ÇÞ¥Úšß¡ß á›„šß¡ß
¨Ú˜ß ÇÞ¥Úšß¡ß ¨Ú˜Úšß¡ß
‹«ß ÇÞ¥Úšß¡ß ‹«Üšß¡ß
6) áª ‹'˜ ‹šÞ ‹«ß¬Þ˜ß»»? 7) ÞÇ˜¼» ªÞ ÇÚ¥ ÇÞ• ‹'˜ ª¥ß¬Þ˜ß
?
à™ Þ‚¬Þ˜ß Ç—ÍÞ
ÇÞ• Ç—Íß¬Þ˜ß ‹Þ£
¢Þ™ ŒÞ‚¬Þ˜ß á¡Ç©˜Þ
‹Þ£ ‹¬Þ˜ß á¬ŒÞ
Þ ¨ßŒß¬Þ˜ß Ç¥à¤©Þ
III. (1) ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- £Úê Þ‘ß ‹¬ß‹™Þ ¤Þ„×ß»»Þ (¤ß¡Þ)
£Úê Þ‘ß ‹¬ß‹™Þ ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
1. £Úê ÇÞ• Ç—Ú×ß»»Þ (Ç—Íß¡Þ)
2. £Úê áŒ¦ áŒ¦Ú×ß»»Þ (áŒ¦ß¡Þ)
3. £Úê à™ Þ„×ß»»Þ (Þ‚¡Þ)
4. £Úê Þ ¨ßŒÚ×ß»»Þ (¨ßŒß¡Þ)
5. £Úê ¢¬ ‹Þ£ ‹¥Ú×ß»»Þ (‹¥ß¡Þ)
(2) ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ×ÎúµÖÖ†Öë êú †Öê×›Íü†Ö ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖë
úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- £Úê ˆ‚ ‹Þ£ _____»»Þ (ú¸ ÃÖúŸÖÖ ÆãÑü)
£Úê ˆ‚ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞá¥»»Þ
1. Þá£ ¡«ß ______»»Þ (×»ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü)
2. ™Ú áª‚ à™ _____»»Þ (ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü)
3. ™Úá£ ˆ•ß‹Ú ______»»Þ (†Ö ÃÖúŸÖÖ ÆüÖê)
4. ÞÇ˜ ß•ß ______»»Þ (³Öê•Ö ÃÖúŸÖê Æïü)
{ÉÉ`ö 13 183
5. ªßˆ Š–Íß¨à Þ _____»»Þ (−ÖÖ“Ö ÃÖúŸÖß Æîü)

6. áª£Þá ™Ú£‹Ú ª¡Úá¡á¦ ______»»Þ (²Öã»ÖÖ ÃÖúŸÖê Æïü)
7. ª¡Ú á¬Þ‹ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ______»»Þ (¯µÖÖ¸ üú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü)
8. Þ‘ß Çñ™ß¢Þ ™šÞ Çñ™ß£Þ ‹á¬‘ì _____»»Þ (•ÖÖ ÃÖúŸÖê Æïü)
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
(1) ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- áª ‹šÞ (‹«ß¡Þ)»»Þ
áª ‹šÞ ‹«ß ÇÞ¥Úšß¡»»Þ
1. £Úê à™ (Þ‚¡Þ)»»Þ 2. ™Ú Þ (‹¥ß¡Þ)»»Þ
3. ™Úá£ ÇÞ• (Ç—Íß¡Þ)»»Þ 4. ™Úá££Þá «‹ß (áŒ¦ß¡Þ)»»Þ
5. ÞÇ˜ ¼» (‹¥ß¡Þ)»»Þ 6. áª ‹Þ£ (‹¥ß¡Þ)»»Þ
(2) ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- áª Þ¬ß (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ
áª Þ¬ß ÇÞ¥Úšß¬Þ»»Þ
1. áª£Þá ¡Ú¬ß (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ 2. ÞÇ˜ á›‚ (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ
3. ™Úá£ ‹«ß (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ 4. ™Úá££Þá ¤Þ‚ (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ
5. ÞÇ˜£Þá ¥Œß (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ 6. áª Ç—Íß (ÇÞ¥ß¡Þ)»»Þ
(3) ˆ¤üÖÆü¸üÖ :- £Úê ˆ‚ ‹šÞ (‹«ß¡Þ)»»Þ
£Úê ˆ‚ ‹šÞ ‹«ßÇÞá¥»»»Þ
1. áª £³ß¥ (¤ß¡Þ)»»Þ 2. áª£Þá ¡«ß (á¡Þ)»»Þ
3. ™Ú ŒÞ‚¡Þ‹Ú »Þ (á›¡Þ) 4. ™Úá£ ¬Þ‚á¡ñ¥àá¥ (Ç—Íß¡Þ)»»Þ
5. ™Úá££Þá Þ‘ß (áŒÞ‘ß¡Þ)»»Þ 6. £Úê ß•ß á¬Œß (á¬Œß¡Þ)»»Þ
V. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(™á¦, œÞ‹”Þ, ªÞÇÚ, ¡ª¥, ¢Þî¡Þ)
1. ÞÇ˜ ‹'˜ ____ ×Ü”ßá¥ Þê‹Ú ¤Þ„×Øß»»?
2. ÑÂ ›ß ____ ™ ¤Þ‚šßá¬»»Þ
3. £á™ _____ á¬ÞÇá¥ Þ„ ˆ•ß ¢¬ ¬ÞÚß»»Þ
4. ÞÇ˜¼» ____ ¥ –Þ‹Ø¥à ÇÞ• á¨Ç© á«¬Þ˜ß ‹ß ?
5. ÞÇ˜ ____ £Þœ¡ ¡Þ¡Ú»»Þ

VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. á£Þ ’ß ªÞ¾»á¥ Þªß ____»»Þ (ÇÞ¥ß¡ß, ÇÞ¥ß¡)
2. áª áªá™á¡á¦ ‹šÞ ‹«ß ____»»Þ (ÇÞ¥Úšß¬ß, ÇÞ¥Úšß¬Þ)
3. á£Þ Þ™Ú˜à ˆá¡ á›Þâ–Íß ____ »»Þ (ÇÞ¥Úšß¡Þ, ÇÞ¥Úšß¡)
4. áª Þá£¥ß‹Þ ¤Þ‚ ____»»Þ (ÇÞ¥ß¡Þ, ÇÞ¥ß¡)
5. ™Ú Ô¥‹Ú Þªß ____»»Þ (ÇÞ¥ß¡Ú, ÇÞ¥ß¡Þ)
VII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ˆ×“ÖŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¤üÖê ¤üÖê ¿Ö²¤ü •ÖÖê›Íüú¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- £Úê ˆ‚ ¡«ß”ß á‚ÇÞá¥»»Þ
£Úê Þ‘ß ˆ«ß „ÇîÞª ¡«ß”ß á‚ÇÞá¥»»Þ
1. áª£Þá ‘¾»¬‹Ú ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ 2. áª áŒ¦ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
3. ªà™Þ Þ ÞßÇÞá¥»»Þ 4. ÞÇ˜£Þá ¢Þ™ ŒÞ‚ÇÞ¥Øß»»Þ
5. ™Úá£ ÇÚ¥à‹Ú ¤Þ‚ÇÞ¥»»Þ 6. Þá££Þá ÇÛ‘Þ
‹¥ßÇÞ¥Ú»»Þ
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ×−ÖÂÖê¬Ö¾ÖÖ“Öú ºþ¯Ö ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª ˆ‚ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥ßá¡»»Þ
áª ˆ‚ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥ßá¡ Þ«ßê»»Þ
1. £Úê ‹Þ«Þ˜à á¬ŒßÇÞá¥»»Þ
2. áª ÞÇ˜¼Ú» Çñ¨÷ ÇÞ¥ßÇÞá¥ ‹ß ?
3. ™Úá£ Þ‘ß ¥Þ™ßá¥ ˆ ª×Þ¥Ú ¤Þ‚ÇÞ¥»»Þ
4. áª£Þá ª‹Þá¦ ˆ•ß‹Ú Þªß ÇÞ¥Øß»»Þ
5. ÞÇ˜£Þá ‹Þ¬ß ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥‹Ú ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ
6. ˆ‚ ¡Ç©í £Úê ˆ£ì.ˆ Ç¥à¤©Þ á›‚ÇÞá¥»»Þ
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ −ÖúÖ¸üÖŸ´Öú ¾ÖÖŒµÖÖë êú ÃÖúÖ¸üÖŸ´Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
{ÉÉ`ö 13 185
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- £Úê Þ‘ß‹Þ¬ß ª¡Ú ‹Þ£ ß‘ «Þ™á¥ ‹¥ß ÇÞ¥Úß»»Þ

£Úê Þ‘ß‹Þ¬ß ª¡Ú‹Þ£ ß‘ «Þ™á¥ ‹¥ßÇÞ¥Ú×ß»»Þ
1. £Úê Þ‘ß‹Þ¬ß ªÕÜ¬ ¤Þ‚ ÇÞ¥Úß»»Þ
2. áª Þ‘ß‹Þ¬ß à™ Þ‚ ÇÞ¥Úß»»Þ
3. áª£Þá Þ‘ß‹Þ¬ß ˆ•ß‹ß ÞªßÇÞ¥ÚÞ«ÞØß»»Þ
4. ÞÇ˜ Þ‘ß‹Þ¬ß £á™ „Çá›¨ á›‚ÇÞ¥Ú Þ«ÞØß»»Þ
5. ™Ú Þ‘ß‹Þ¬ß Þ ¨ßŒß ÇÞ¥ÚÚ»»Þ
X. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- £Úê ¤Þ‚ ÇÞ¥Ú×ß»»Þ
£Úê ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¬ß Þ«ßê»»Þ
1. áª ŒÞ‚ ÇÞ¥Ú×ß»»Þ 2. áª£Þá á¬Œß ÇÞ¥Øß»»Þ
3. ÞÇ˜ á›Œß ÇÞ¥Ú×Øß»»Þ 4. ™Ú ‹«ß ÇÞ¥Ú×Ü»»Þ
5. ™Úá££Þá á‚ ÇÞ¥Ú×»»Þ 6. £Úê á›Þâ–Íß ÇÞ¥ß×ß»»Þ
XI. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¯ÖÏ¿−ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ÞÇ˜ ‹ÌÂ ª«ß ÇÞ¥ßá¡»»Þ
ÞÇ˜ ‹'˜ ‹ÌÂ ª«ß ÇÞ¥ßá¡ ?
1. £Úê Ç—Íß ÇÞ¥ß¡ß»»Þ 2. ™Úá£ á›Œß ÇÞ¥ß¡»»Þ
3. áª£Þá ‹¥ß ÇÞ¥ßá¡»»Þ 4. ÞÇ˜ ¥Þ´ß ÇÞ¥ßá¡»»Þ
5. ÞÇ˜£Þá Çß‚ ÇÞ¥ßá¡»»Þ 6. £Úê Þ¬ß ÇÞ¥ß¡ß»»Þ
XII. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. Þá£ ‘¾»¬‹Ú ______»»Þ
2. áª£Þá Þ‘ß ªÞ¤©Þ™ _____»»Þ
3. Þá£ áª‚ ß•ß _______»»Þ
4. ‹Þ¬ß ™Úá£ ‹'˜ ˆ•ß‹ß ______»»Þ
5. £Úê ‹'˜ ˆ‚ ¡«ß¥Ú ______»»Þ
6. ™Úá£ ‹'˜ á£Þ á›Þ‹Þ¥Ú ›Ú‚”ß ¡«ß _____»»Þ
7. ªäœîÞ ÇÞä”Þ Ç¤íîØ £Úê ˆ•ß ______»»Þ

ÛÞ›ß¬ûà ™Þ
30.05.2005
ÇÛ‘à¤ý ¢Þ‚Þ,
á£Þ¥ £ªÕÞ¥ ñ«˜ ‹¥ß¡»»Þ ™ ‹Þ¬ß ™Ú£ ß•ß ÇÞ‚¬ß»»Þ ™Úá£ Š
ÛÞá¡Þ„ ¨ß¬Þ Š £Ú÷Þ‹Ú á‚ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ„× á¡Þ¬ß ß•ßá¥ á¬Œß×»»Þ ™Úá£
‘÷Þš ˆ‹ìªáÇñªá¥ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡»»Þ áÞ”ßˆ á”Þ¥ß‹ìªÞá¥ ¢Ú¡á¨ó¥¥
£Úî‘ß¤ý£ì, á‹›Þ¥áÞâ¥à, ¥Þ‘¥Þ˜à £³ß¥, á¡Þ‚™Þ¦ £³ß¥ Š ¡ß³ÚªÞ¥
á›ŒßÇÞ¥ß¡»»Þ ¨ß¬Þ Š £Ú÷Þ ™£ ªÞ¾»á¥ šßá¡»»Þ Ç¥›ß ª£áªØ £ß¨ß œ„¦ßß¥ß,
Œ˜Øß¥ß Š „›¤ýß¥ß á›ŒßÇÞ¥ß¡»»Þ ˆ‹Þ£ñ ‹Þá¥ áÞ¬ÞÇ ¡ßÞ Š ªÞ£Ø
³ñá¨Œ¥ ÇûÞáá”Þ¥ß¤ý£ £œî á›Œß ÇÞ¥ß¡»»Þ ¢Ú¡á¨ó¥á¥ ªß¡Þ¦¤ý, ¡ßœÞª¢Þ
ï«, ¡Þ˜à¡ß«Þ¥, ‹ïÇ©ß Š á¡âÇ©¤ýß‹ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý £œî á›ŒßÇÞ¥ß¡»»Þ
ÞªØÞ ×Ü”ßá¥ £Úê ‹¬ß‹™Þ ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ á£Þ¥ ‘á˜ ªÞ¾» £œî á£Þ
ªÞ¾»á¥ ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ ™Úá£ ÛÞá¡Þ„¼Ú» á£Þ¥ £ªÕÞ¥ ‘˜Þ‚ á›¡»»Þ ¨ß¬Þ, £Ú÷Þ‹Ú
á£Þ¥ áª÷« á›¡»»Þ
‚™ß»»Þ
™Ú£¥ áª÷«Þœà
ªÞ¥
áÇñ¥‹ ñÞ«‹
ªÞ¥ ›Þª ß¥Þ‹Þ¥ ›Þª
Ô. ä - 576 Ô. ä - 111
áÇÞÌÂ - ñàÇÞ‹í ¡ß£¦Þ ß¡Þª
ÛÞ›ß¬ûà áÇÞÌÂ - ŸÚ»¬Œ¥Þ
‘ß¬ûÞ - ‹”‹
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
{ÉÉ`ö 13 187
ß•ß ×“Ö½üß
á‹›Þ¥áÞâ¥à êú¤üÖ¸ü ÖÖî¸üß (‹ú ´ÖÓ×¤ü¸ü)
¥Þ‘¥Þ˜à £³ß¥ ¸üÖ•Ö¸üÖ−Öß ´ÖÓ×¤ü¸ü
á¡Þ‚™Þ¦ £³ß¥ ²ÖÖê‡ŸÖÖ»Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü
¡ß³ÚªÞ¥ Ø²Ö¤ãü ÃÖÖÖ¸ü (‹ú ŸÖÖ»ÖÖ²Ö)
œ„¦ßß¥ß ¬Ö¾Ö»Ö ×Ö×¸ü
ªß¡Þ¦¤ý ÃÖ×“Ö¾ÖÖ»ÖµÖ
¡ßœÞª¢Þ ï« ×¾Ö¬ÖÖ−Ö ÃÖ³ÖÖ ÖéÆü
¡Þ˜à¡ß«Þ¥ ²ÖÖÖß ×²ÖÆüÖ¸ü (¾ÖÖÖß ×¾ÖÆüÖ¸ü-
ˆŸú»Ö ×¾ÖÀ¾Ö- ×¾ÖªÖ»ÖµÖ Óú¯ÖÃÖ
úÖ −ÖÖ´Ö)
ÛÞá¡Þ„ ³ÖÖ³Öß
áª÷« Ã−ÖêÆü
‚™ß ‡×ŸÖ, ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ
áª÷«Þœà Ã−ÖêÆü êú ÃÖÖ£Ö (ÃÖÃ−ÖêÆü)
†³µÖÖÃÖ
1. á‹„ê Þ–Íßá¥ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡ ?
2. ¢Ú¡á¨ó¥á¥ á‹„ê á‹„ê £³ß¥ ×ß ?
3. ¢Ú¡á¨ó¥ ÇûÞáá”Þ¥ß¤ý£¥ Þê ‹'˜ ?
4. Š–Íß¨Þ¥ ¡ßœÞª¢Þ ï« á‹„ê•ß ×ß ?
5. áÞ¬ÞÇ ¡ßÞ á‹„ê•ß ×ß ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖê ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë ¸üÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ‹¥ß¡, ñ«˜, á£Þ'¥, £ªÕÞ¥
2. ß•ß, ÇÞ‚¬ß, ™Ú£, ™‹Þ¬ß
3. ×Ü”ßá¥, ¤Þ‚ÇÞá¥, £Úê, ÞªØÞ
4. ¨ß¬Þ Š £Ú÷Þ, „›¤ýß¥ß, œ„¦ßß¥ß, á›ŒßÇÞ¥ßá¡, Š Œ˜Øß¥ß
5. ÛÞá¡Þ„¼Ú», ™á£, £ªÕÞ¥ á›¡, á£Þ¥
III. †−Öã“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾Ö“Ö−Ö ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë »ÖÖ‡‹…
1. ¨ß¬Þ Š £Ú÷Þ‹Ú á£Þ'¥ áª÷« á›¡»»Þ
2. á£Þ'¥ £ªÕÞ¥ ñ«˜ ‹¥ß¡»»Þ
3. ÞªØÞ ×Ü”ßá¥ £Úê ‹¬ß‹™Þ ¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ
4. ¨ß¬Þ Š £Ú÷Þ œ„¦ßß¥ß, Œ˜Øß¥ß Š „›¤ýß¥ß á›ŒßÇÞ¥ßá¡»»Þ
5. ‘÷Þš ˆ‹ìªáÇñªá¥ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡»»Þ
ÞªØÞ ¡Ç©í £Úê ¡ª¥ á¡Þ‹Ú ¤Þ„×ß»»Þ ¡ª¥ á¡Þ ÇÛ¡í¥Ú £Úê á£Þ¥
á¤Þ‘Þ ™ßÞ¥ß ‹¥ßªÞ¥ß×ß»»Þ Þš Š ¡ßœ¡Þ £«ß¦Þ£Þ¼»ÇÞ‚ê áÞ”ßˆ á‹³ñ
áŒÞ¬ß¡Þ‹Ú Þ«Üê×ß»»Þ ˆ«Þ ˆ£ß™ß ˆ‹ á‹³ñ á«¡ á¤„ê•Þá¥ ‹ß ˆ«ßÇ¥ß ª«Þ¤ý
ªÐÂà á¬Þ‹£Þá Þ³¥ ª«ß™ ¡°ß ÇÞ¥ßá¡»»Þ á¤„ê Çñ‹Þ¥¥ ‹Þ£ á«á¬¡ß
áª£Þá áª•Þá¥ ¥«ß ‹¥ß ÇÞ¥ßá¡»»»Þ áª‚ ‹Þ¤íî ÇÞ‚ê áª£Þá áª•Þ¥Ú ”¼»Þ
ÇÞ‚á¡»»Þ î £Þ¼Ú» ß¢í¥ ‹¥ß áª£Þá ¡°ß ÇÞ¥ßá¡»»Þ ˆ«ß á‹³ñ¥
Ç¥ßÞ¦Þá¥ ªÞ«Þ¤î ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê £Úê á£Þ Ç¥ß ªÐÂà á¬Þ‹”ßˆ áŒÞ‘ß ¥ŒßÇÞ¥ß¡ß»»»Þ
Þá££Þá ª£áªØ áª•Þá¥ ¢¬á¥ ¡°ßÇÞ¥ß¡Ú»»Þ
á£Þ¥ £á ×ß á¤á™á¡á¦ £Úê ªÕÜ¬á¥ Ç—Úšß¬ß áª‚ ª£¤ýá¥ á£Þ
á¨ñ˜à¥ ›Ú‚‘˜ ¥à¡ ’ß¼Ú» ªÞ«Þ¤î ‹¥ßÇÞ¥ßšß¬ß»»Þ ‹Þ¥˜ ™Þ¼» ¡ÞÇÞ£Þá
£›ÚÞ šßá¬»»Þ áª£Þá ¨ÞØßá¥ ¡°ß ÇÞ¥Úšßá¬ Þ„ ¢¬á¥ á˜Ø ŒÞ‚¡Þ‹Ú £œî
ÇÞ‚ÇÞ¥Úšßá¬»»Þ áªšßÇÞ‚ê áª£Þá ÇñÞ¤ý™ã ŒÞ‚ ªÕÜ¬‹Ú ÞªÚšßá¬»»Þ £Úê áªšßÇÞ‚ê
á£Þ ŒÞ›î‹Ú áª£Þ¼» ª«ß™ ¢Þ ‹¥Úšß¬ß»»Þ ›ÚãŒ ‹ÌÂ ÇÞ„šß¡Þ Çß¬Þ Š ªÐÂà
á¬Þ‹£Þ¼» ÇÞ‚ê £Úê ª¡Úá¡á¦ ›ÚãŒ ‹¥Úšß¬ß»»Þ áª£Þ¼Ú» ªÞ«Þ¤î ‹¥ß¡Þ‹Ú £œî
Þ«Üêšß¬ß»»Þ ˆ«ß ªóÇ÷¥ á‹³ñ ›óÞ¥Þ ¡±í£Þ á£Þ¥ Þ¨Þ ÇÛ¥˜ á«Þ‚ÇÞ¥ß¡»»Þ £Úê
áª£Þ¼Ú» ª¡Ú Çñ‹Þ¥ ‹¦Þ á‹Þâ¨¦ ‹ßÇ¥ß ñ«˜ ‹¥Þ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡ áª ¡ßÇ©¤ýá¥
¨ß¤©Þá›¡ß»»Þ ˆ«Þ›óÞ¥Þ «ßê £Úê áª£Þ¼Ú» ªóÞœà ‹á¥‚ÇÞ¥ß¡ß»»ˆ¡ä ªÚŒà £œî
‹á¥‚ÇÞ¥ß¡ß»»Þ á£Þ Þ‹ß¥à ‹Þ¦ £œîá¥ £Úê ˆ«ßÇñ‹Þ¥ ‹Þ£ ‹¥ßÇÞ¥ßšÞØß»»Þ
á‹¡¦ ‘á˜ ‹ß£óÞ ›Ú‚‘˜¼Ú» ªÞ«Þ¤î ‹¥ßÇÞ¥ßšÞØß»»Þ ‹ßØÜ á£Þ ªóÇ÷ á‹³ñá¥ £Úê
á‹¼Ú» ªÞ«Þ¤î ‹¥ßÇÞ¥ß¡ß»»Þ ˆ«ß ‹Þ£ ‹¥ß £Úê £Þªß‹ ¨ÞØß áŒÞ‘ß ÇÞ‚¡ß»»Þ
{ÉÉ`ö 13 189
V. †Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹ …

´Öï ¯Öæ¸üß •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖÖ ÆæÑü… ´Öï †³Öß −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ ÆæÑü… †³Öß ´Öã—Öê ×´Ö¡Ö úß ²Öê™üß úß ¿ÖÖ¤üß
¯Ö¸ü •ÖÖ−ÖÖ Æîü… ×±ú¸ü ú³Öß ¯Öæ¸üß •ÖÖ‰ÑúÖÖ… ´Öï ×´Ö¡Ö úÖê ³Öß ÃÖÖ£Ö »Öê ÃÖúŸÖÖ ÆæÑü… Æü´Ö ¾ÖÆüÖÑ ¯ÖÖÑ“Ö-¤üÃÖ
×¤ü−Ö ¸üÆü ÃÖúŸÖê Æïü… ¾ÖÆüÖÑ ‘Öæ´Ö ÃÖúŸÖê Æïü… ×¯Ö”û»Öß ²ÖÖ¸ü ´Öï †êú»ÖÖ ÖµÖÖ £ÖÖ… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ ´Öê¸êü ²Ö““Öê ´Öê¸êü
ÃÖÖ£Ö −ÖÆüà †Ö ÃÖêú… †Ö•Öú»Ö ˆ−Öúß ”ãû×¼üµÖÖÑ Æïü… ¾Öê ³Öß ¯Öæ¸üß ¤êüÖ ÃÖëúÖê… ‡ÃÖ ”ãû¼üß ´Öë Æü´Öë ‘Öæ´Ö−Öê
•ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… µÖÆü ´ÖÖ−Ö×ÃÖú †Öî¸ü ¿ÖÖ¸üß×¸üú Ã¾ÖÖÃ£µÖ êú ×»Ö‹ »ÖÖ³Ö¤üÖµÖú Æîü…
VI. †Ö¯Ö ÖÏßÂ´Ö úß ”ãû×¼üµÖÖÑ îúÃÖê ×²ÖŸÖÖ‹ÑÖê ‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë †¯Ö−Öê ×´Ö¡Ö úÖê ‹ú ¯Ö¡Ö ×»Ö×Ö‹…
1. áª ªÚ³¥ ‹šÞ ¡ß ‹«ßÇÞ¥Ú×ß»»Þ ¾ÖÆü †“”ûß ŸÖ¸üÆü ²ÖÖŸÖ ³Öß ú¸ü
ÃÖúŸÖß Æîü…
ÃÖê ÃÖãÓ¤ü¸ü ú£ÖÖ ×²Ö ú×Æü¯ÖÖ¹ý×”û…
2. Þê, £Úê Þê‹Ú ¤Þ‚ÇÞ¥Úß»»Þ ´Öï ÖÖÑ¾Ö úÖê −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖúŸÖß ÆæÑü…
−ÖÖÑ, ´ÖãÑ ÖÖÑãú •ÖÖ‡¯ÖÖ¹ý×−Ö…
3. ÞÇ˜¼» á›« ‹'˜ ª«ßÇÞ¥ß¡ ? ŒµÖÖ †Ö¯Ö úÖ ¿Ö¸üß¸ü µÖÆü ÃÖÆü ÃÖêúÖÖ?
†Ö¯ÖÖÓú ¤êüÆü ú'Ö ÃÖ×Æü¯ÖÖ×¸ü²Ö ?
4. £Úê ˆš¥ á£Þ ¡–ÍÇÚ Ô¥‹Ú á¢ÞÇÞ¦ ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü ´Öï †¯Ö−Öê ²Ö›êü ²Öê™êü úÖ ‘Ö¸ü
•ÖÖ
¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ ÃÖúŸÖÖ ÆæÑü…
´ÖãÑ ‹£Ö¸ü ´ÖÖê ²Ö›Íü¯Öã† ‘Ö¸üãú ³ÖÖê¯ÖÖôû
•ÖÖ‡¯ÖÖ¸êü…
5. Þ™Ú˜à”Þ £œî á£Þ ªÞ¾»á¥ ¯ÖÖêŸÖß ³Öß ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö †Ö ÃÖúŸÖß Æïü…
ÞªßÇÞá¥»»Þ
−ÖÖŸÖãÖß™üÖ ´Ö¬µÖ ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ¸êü †Ö×ÃÖ¯ÖÖ¸êü…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ¿ÖŒµÖŸÖÖ ²ÖÖê¬Öú ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…
†Öê×›Íü†Ö êú ¿ÖŒµÖŸÖÖ ²ÖÖê¬Öú ×ÎúµÖÖ ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö -'‚'
(-‡) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íü ú¸ü ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ -'ÇÞ¥' (-¯ÖÖ¸ü) êú ÃÖÖ£Ö úÖ»Ö, ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú
†−ÖãÃÖÖ¸ü ¯ÖÏŸµÖµÖ »ÖÖÖŸÖê Æïü •ÖîÃÖê- -'‹¥ßÇÞ¥Ú×ìß' (-ú×¸üü¯ÖÖ¹ý×”û) '´Öï ú¸ü ÃÖÆüŸÖÖ ÆæÑü', -'‹¥ßÇÞ¥Úšß¡ß'
(-ú×¸ü¯ÖÖ¹ý×£Ö×²Ö) '´Öï ú¸ü ÃÖæÑúÖÖ', -'‹¥ßÇÞ¥Úšß¬ß' (-ú×¸ü¯ÖÖ¹ý×£Ö×»Ö) '´Öï ú¸ü ÃÖúŸÖÖ £ÖÖ'… ØÆü¤üß ´Öë
‹êÃÖê ¯ÖÏµÖÖêÖÖë ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö ¯ÖÏŸµÖµÖ −ÖÆüà •ÖÖê›Íêü •ÖÖŸÖê ¯Ö¸ÓüŸÖã ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ 'ÃÖú' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ
úÖ»Ö, Ø»ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ¾Ö“Ö−Ö †Öî¸ü ¯Öã¹ýÂÖ êú ¯ÖÏŸµÖµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü µÖÖê•Öú ×ÎúµÖÖ†Öë úÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯Ö
»ÖÖÖŸÖê Æïü…
ÇÞ• 14
¯ÖÖšü
Þ£ Ç¥ß¡Þ¥
†Ö´Ö ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü Æü´ÖÖ¸üÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü
£œÚªõß™Þ : ™Ú£ Þê ‹'˜ ? ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ −ÖÖ´Ö ŒµÖÖ Æîü?

ª£àÞ : á£Þ Þê ª£àÞ»»Þ ™Ú£ Þê ÃÖ´Öß−ÖÖ : ´Öê¸üÖ −ÖÖ´Ö ÃÖ´Öß−ÖÖ Æîü…ü ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ −ÖÖ´Ö?
?
´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : ´Öï ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ ÆæÑü… ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ‘Ö¸ü
£œÚªõß™Þ : £Úê £œÚªõß™Þ»»Þ ™Ú£ úÆüÖÑ Æîü? ŸÖã´Ö»ÖÖêÖ µÖÆüÖÑ ŒµÖÖë †ÖµÖß
ÆüÖê?
Ô¥ á‹„ê•ß ? ™Úá££Þá
ˆ•Þ‹Ú ‹Þ«ßê‹ß Þªß× ?
ª£àÞ : á£Þ Ô¥ ¡Þ¥ªá¥»»Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : ´Öê¸üÖ ‘Ö¸ü ¾ÖÖ¸üÖÖÃÖß ´Öë Æîü… Æü´Ö
¸üÖÂ™ÒüßµÖ ”ûÖ¡Ö-ÃÖî×−Öú ¾ÖÖ×Æü−Öß
Þá£ ª¡Ú áÞ”ßˆ '‘Þ™à¤ý (−Öê¿Ö−Ö»Ö îú›êü™ü úÖê¸ü) êú ×¿Ö×²Ö¸ü ´Öë
ª£¥ ¨ß¤©Þšíà ¡Þ«ßà' ³ÖÖÖ »Öê−Öê êú ×»Ö‹ †Ö‡Ô Æïü… ŒµÖÖ ŸÖã´Ö
¨ß¡ß¥á¥ á¤Þ á›¡ÞÇÞ‚ê µÖÆüà ¸üÆüŸÖß ÆüÖê?
¢Ú¡á¨ó¥ Þªß×Ü»»Þ ™Úá£
‹'˜ ˆ‚•ß ¥«Ü× ?
´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : ÆüÖÑ, ´Öï µÖÆüÖÑ †¯Ö−Öê ´ÖÖ´ÖÖ êú ‘Ö¸ü
£œÚªõß™Þ : «ê, £Úê á£Þ £Þ£Úê¼» ¸üÆüŸÖß ÆæÑü… ¾Öê ‹ú ›üÖòŒ™ü¸ü Æïü… ´Öê¸êü
Ôá¥ ˆ‚•ß ¥«Ü×ß»»Þ áª ´ÖÖŸÖÖ ×¯ÖŸÖÖ ²ÖÖ»ÖêÀ¾Ö¸ü ´Öë ¸üÆüŸÖê Æïü…
‘á˜
–Þ‹Ø¥»»Þ á£Þ ¡ÞÇÞ £Þ'
¡Þá¬¨ó¥á¥ ¥«Ü×Øß»»Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : µÖÆüÖÑ ŸÖã´ÆüÖ¸êü ‘Ö¸ü ´Öë úÖî−Ö úÖî−Ö Æïü?
ª£àÞ : ˆ•ß ™£ Ôá¥ ‹ßˆ ‹ßˆ

×Øß»»? ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : µÖÆüÖÑ ´Öê¸êü ´ÖÖ´ÖÖ-´ÖÖ´Öß Æïü †Öî¸ü
−ÖÖ−ÖÖ −ÖÖ−Öß Æïü… ´Öê¸üß ´ÖÖ´Öß ³Öß
›üÖŒ™ü¸üÖ−Öß Æïü… µÖÆüÖÑ êú ÃÖ¸üúÖ¸üß
{ÉÉ`ö 14 191
£œÚªõß™Þ : ˆ•Þá¥ á£Þ £Þ£Úê †Ã¯ÖŸÖÖ»Ö ´Öë ¾Öê úÖ´Ö ú¸üŸÖß Æïü…
£Þ‚ê ×Øß»»Þ„ ‘Þ Þ‚
×Øß»»Þ á£Þ £Þ‚ê £œî
‘á˜ ÃÖ´Öß−ÖÖ : ŸÖã´ÆüÖ¸êü ×úŸÖ−Öê ³ÖÖ‡Ô-²ÖÆü−Ö Æïü?
–Þ‹Ø¥Þ˜à»»Þ áª ˆ•ß
ª¥‹Þ¥à «ªÇÞ™Þ¦á¥ ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : ´Öê¸üê ‹ú ²Ö›ÍüÖ ³ÖÖ‡Ô †Öî¸ü ‹ú
‹Þ£ ‹¥Øß»»Þ ”ûÖê™üÖ ³ÖÖ‡Ô Æïü… ´Öï †¯Ö−Öê ×¯ÖŸÖÖ úß
‡ú»ÖÖîŸÖß »Ö›Íüúß ÆæÑü… ´Öê¸êü ×¯ÖŸÖÖ•Öß
ª£àÞ : ™Ú£¥ á‹á™‘˜ ¢Þ‚ ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ “ÖÖÆüŸÖê Æïü… †“”ûÖ, †²Ö
¢„˜à ? †¯Ö−Öê ‘Ö¸ü êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ²ÖŸÖÖ†Öê…
£œÚªõß™Þ : á£Þ¥ ‘á˜ ¡–Í
¢Þ‚ ×Øß, Þ„ áÞ”ßˆ
ªÞ ¢Þ‚ ×ß»»Þ á£Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : (†¯Ö−Öê) ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ úß Æü´Ö ¤üÖê
¡ÞÇÞ¼»¥ £Úê áÞ”ßˆ »Ö›Íü×úµÖÖÑ Æïü… ´Öê¸üß ¤üß¤üß †Öî¸ü ´Öï…
á¡Þ¬ß ’ß»»á”»»Þ á£Þ ´Öê¸üß ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Ö úß ¿ÖÖ¤üß Æãü‡Ô Æîü…
¡ÞÇÞ á£Þá™ ŒÚ¡ì ¢¬ ˆ−Ö êú ¯Ö×ŸÖ úÖ −ÖÖ´Ö ×¾Ö´Ö»Ö Æîü… ˆ−Ö
¤üÖê−ÖÖë êú ‹ú »Ö›Íüúß †Öî¸ü ‹ú
ÇÞÞØß»»Þ Þ®×Þ, ˆš¥ ™Ú£ »Ö›ÍüúÖ Æîü… ´Öê¸êü ´ÖÖŸÖÖ-×¯ÖŸÖÖ †¯Ö−Öê
Ô¥ ‹šÞ ‹Ú«»»Þ −ÖÖŸÖß-−ÖÖ×ŸÖ−Ö úÖê ²ÖÆãüŸÖ “ÖÖÆüŸÖê Æïü… ´Öï
ª£àÞ : Þ£ ¡ÞÇÞ á¡Þ„¼»¥ Þá£ ³Öß ¤üß¤üß êú ²Ö““ÖÖë úÖê ²ÖÆãüŸÖ “ÖÖÆüŸÖß
ÆæÑü… ¾Öê ³Öß Æü´Öë ²ÖÆãüŸÖ ¯µÖÖ¸ü ú¸üŸÖê Æïü…
›Ú‚”ß ’ß Þ á£Þ ¡–Í
¢„˜à Þ„ £Úê»»Þ á£Þ ¡–Í
¢„˜à¥ ¡Þ«ÞÔ¥ £œî
á«Þ‚×ß»»Þ ™Þ¼» ªóÞ£à¼¥»
Þê ¡ß£¦»»Þ ™Þ¼»¥ áÞ”ßˆ
ÇÚ Š áÞ”ßˆ ’ß
×Øß»»Þ á£Þ ¡ÞÇÞ á¡Þ„
Þ™ß Þ™Ú˜à£Þ¼Ú» ¡«Ü™
¢¬ ÇÞÞØß»»Þ £Úê £œî ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : ”ûÖê™êü ²Ö““ÖÖë úÖê ´ÖîÓ ³Öß ²ÖÆãüŸÖ
¯µÖÖ¸ü ú¸üŸÖß ÆæÑü… ˆ−Ö êú ÃÖÖ£Ö ¸üÆü−ÖÖ
¡–Í ¢„˜à¥ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÃÖÓ¤ü Æîü…
¡«Ü™ áª÷« ‹á¥»»Þ

áª£Þá £œî Þ££Þ¼Ú»
¡«Ü™ ¢¬ ÇÞÞØß»»Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : ŸÖ²Ö ŸÖÖê ŸÖã´Ö ´Öê¸êü ‘Ö¸ü †Ö†Öê… ŸÖã´Æëü
¾ÖÆüÖÑ ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…
£œÚªõß™Þ : á×Þ” Çß¬Þ£Þ¼Ú» £Úê ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : »Öê×ú−Ö †²Ö ŸÖã´Ö ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ´Öë
£œî ¢¬ÇÞˆ»»Þ áª£Þ¼» ÆüÖê… ´Öê¸üÖ ‘Ö¸ü µÖÆüÖÑ Æîü… ŸÖã´Ö ´Öê¸êü ‘Ö¸ü
ªÞ¾»á¥ ¥«ß¡Þ‹Ú á£Þá™ †Ö†Öê… ´Öê¸üß ´ÖÖ´Öß †“”ûß ŸÖ¸üÆü
¸üÃÖÖê‡Ô ú¸üŸÖß Æîü… †Öê×›Íü†Ö ¸üÃÖÖê‡Ô úß
ŒÚ¡ì ¢¬ ¬Þá»»Þ ¹ý×“Ö ³Öß ŸÖã´Æëü ¯ÖÃÖÓ¤ü †Ö‹Öß…
ª£àÞ : á™á¡ ™ ™Úá£ á£Þ
Ô¥‹Ú Þª»»Þ ™Ú£‹Ú
áª•Þá¥ ¡«Ü™ ¢¬
¬Þß¡»»Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : ´Ö¬Öã, ŸÖã´ÆüÖ¸êü ‘Ö¸ü ´Öë ŒµÖÖ ŸÖã´ÆüÖ¸üß
´ÖÖ´Öß Æüß ÃÖ²Ö ¸üÃÖÖê‡Ô úÖ úÖ´Ö ú¸üŸÖß
£œÚªõß™Þ : á«á¬ ˆá¡ ™Úá£ Æïü?
¢Ú¡á¨ó¥á¥ ¥«Ü×»»Þ á£Þ [[[
´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : −ÖÆüà, Æü´ÖÖ¸êü ‘Ö¸ü ´Öë ‹ú

Ô¥ ˆ‚•ß»»Þ ™Úá£ á£Þ ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ³Öß Æïü… ¾Öê ÖÖ−ÖÖ ²Ö−ÖÖŸÖê Æïü…
Ô¥‹Ú Þª»»Þ á£Þ £Þ‚ê ²ÖÖÆü¸ü êú úÖ´Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹
¢¬¢Þ¡á¥ á¥ÞáÇ©‚ −ÖÖîú¸ü-−ÖÖîú¸üÖ−Öß Æïü… Æü´ÖÖ¸êü (µÖÆüÖÑ)
‹ú ²ÖÖß“ÖÖ ³Öß Æîü… ²ÖÖß“Öê ´Öë †−Öêú
‹¥Øß»»Þ Š–ÍßÞ á¥ÞáÇ©‚¥ (²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü) ±ãú»ÖÖë êú ¯ÖÖî¬Öê,
¥Úß £œî ™Ú£‹Ú Çª³ −ÖÖ×¸üµÖ»Ö, †Ö´Ö †Öî¸ü †´Öºþ¤ü êú ¯Öê›Íü
Þªß¡»»Þ ³Öß Æïü… Æü´ÖÖ¸êü ²ÖÖß“Öê êú †Ö´Ö ²ÖÆãüŸÖ
´Ößšêü Æïü… ¯Ö›üÖêÃÖ êú ²Ö““Öê ÃÖ²Ö †Ö´Ö
ª£àÞ : £œÚ ! ™Ú£ Ôá¥ ‹'˜ ÖÖ ¤êüŸÖê Æïü…
™Ú£ £Þ‚ê ª¡Ú á¥ÞáÇ©‚
‹¥Øß ?
£œÚªõß™Þ : Þê, Þ£ Ôá¥, ‘á˜
ÇÚ’Þ¥à Þ ×Øß»»Þ áª
á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Øß»»Þ ¡Þ«Þ¥ ÃÖ´Öß−ÖÖ : †“”ûÖ, ŒµÖÖ ŸÖã´Ö−Öê ˆÃÖ ²ÖÖß“Öê ´Öë
ÖÖµÖ ¯ÖÖ»Ö ¸üÖß Æîü?
‹Þ£ ‹¥ß¡Þ‹Ú Þ‹¥
{ÉÉ`ö 14 193
Þ‹¥Þ˜à ×Øß»»Þ Þ£¥ ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : −ÖÆüà, ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ´Öë ÖÖµÖ †Ö×¤ü

áÞá” ¡ßÞ £œî ×ß»»Þ ¸üÖ−Öê ´Öë ²Ö›Íüß †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü…
¡ßÞá¥ á‹ Ú–Íßˆ ¿ÖÆü¸üÖë ´Öë ÖÖµÖ-²Öî»Ö úÖ ‡¬Ö¸ü-ˆ¬Ö¸ü
×±ú¸ü−ÖÖ ´Ö−ÖÖ Æîü… ¯Ö¸ÓüŸÖã Æü´ÖÖ¸êü ÖÖÑ¾Ö ´Öë
ŸÚ»¬ ×, –ÍßÞ ×, (ŸÖÖê) ÖÖµÖ-²Öî»Ö, ´ÖãÖá-´ÖãÖÖÔ, ãú¢ÖÖ-
Þ£ó Š Çß‘Ú¦ß × ×ß»»Þ ãú×¢ÖµÖÖ †Öî¸ü ×²Ö»»Öß-×²Ö»ÖÖ¾Ö ³Öß Æïü…
Þ£ ¡ßÞ¥ Þ£ó Ú–Íß‹
¢Þ¥ß £ß•Þ»»Þ Ç–Íß¨Þ Ô¥¥
Çß¬Þ£Þá Þ£ó ª¡Ú ŒÞ‚
›ßØß»»Þ ÃÖ´Öß−ÖÖ : Æü´ÖÖ¸êü ‘Ö¸ü ´Öë ‹ú ãú¢ÖÖ Æîü… ¾ÖÆü ŸÖÖê
¿ÖÆü¸ü¾ÖÖ»ÖÖ ãú¢ÖÖ Æîü…
ª£àÞ : Þ®×Þ ™£ ¡ßÞá¥ ‹'˜
Þƒ ¥Œß× ?
£œÚªõß™Þ : Þ‚ê, ¢Ú¡á¨ó¥á¥ ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : †“”ûÖ, ŸÖã´Ö−Öê šüßú Æüß úÆüÖ…
¿ÖÆü¸ü¾ÖÖ»Öê ŸÖÖê ²Ö›êü ãú¢ÖÖë úÖê ¯ÖÖ»Ö−ÖÖ
Þƒ áÞ¥Ú ¥Œß¡Þ ¢Þ¥ß “ÖÖÆüŸÖê Æïü… µÖÆüà ³Öß ¾ÖÆüß ²ÖÖŸÖ Æîü…
ªÚ¡ßœÞ»»Þ ª«¥£Þ¼»á¥ ÃÖ´Öß−ÖÖ, ŸÖã´Ö ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö ‹ú ²ÖÖ¸ü ‘Ö¸ü
áÞ¥ÚÇ¬ ˆá˜ á™á˜ “Ö»ÖÖê… ÃÖ²Ö »ÖÖêÖÖë ÃÖê ×´Ö»ÖëÖê…
¡Ú¬ß¡Þ £Þ»»Þ ‹ßØÜ Þ£
Þêá¥ Þƒ-¡¦›, ‹Ú‹Ú–ÍÞ-
ä‘Þ, £Þƒ ‹Ú‹Ú¥- ˜Øß¥Þ
‹Ú‹Ú¥, £Þƒ ¡ßá¬‚- ÃÖ´Öß−ÖÖ : µÖÆü ²ÖÖŸÖ ŸÖÖê ÃÖ“Ö Æîü… ´Ö¬Öã, ŒµÖÖ ŸÖã´Ö
úÖê ²Ö›êü ²Ö›êü ãú¢ÖÖë úÖê ¯ÖÖ»Ö−ÖÖ ¯ÖÃÖÓ¤ü
˜Øß¥Þ ¡ßá¬‚ ª¡Ú ×Øß»»Þ −ÖÆüà?
ª£àÞ : Þ£ Ôá¥ £Þ™ñ áÞ”ßˆ
‹Ú‹Ú¥ ×ß»»Þ ªßˆ™ ª«¥ ´Ö¬ÖãÛÃ´ÖŸÖÖ : †²Ö ŸÖÖê ãú¢Öê ×²ÖÛ»»ÖµÖÖë úß ²ÖÖŸÖ
”ûÖê›ÍüÖê… ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö ‹ú ²ÖÖ¸ü Æü´ÖÖ¸êü ‘Ö¸ü
‹Ú‹Ú¥»»Þ “Ö»ÖÖê…
£œÚªõß™Þ : Þ®×Þ, ™á£ •ß‹
‹«ß×, ª¡Ú ª«¥¡Þ¬Þ
¡–Í¡–Í ‹Ú‹Ú¥ £Þ¼Ú»
ÇÞ¦ß¡Þ‹Ú Þ«ÞêØß»»Þ ˆ•ß ÃÖ´Öß−ÖÖ : ÆüÖÑ, †¾Ö¿µÖ †Ö‰ÑúÖß… ´Ö¬Öã, †²Ö ´Öã—Öê
•ÖÖ−Öê ¤üÖê… ´Öê¸êü ÃÖÖ£Öß ´Öê¸üß ¯ÖÏŸÖßÖÖ ú¸ü
£œî áª«ß ‹šÞ»»»Þ ª£àÞ, ¸üÆêü ÆüÖëÖê…
™Úá£ á£Þ ªÞäá¥ šá¥

Ô¥‹Ú Þª»»ª£ªØ¼»
ªÞäá¥ £ß¨ß¡»»Þ
ª£àÞ : ‹šÞ ™ ª™»»Þ £œÚ, ™Ú£‹Ú
‹'˜ ¡–Í¡–Í ‹Ú‹Ú¥
ÇÞ¦ß¡Þ‹Ú Çª³ Úá«ê»»?
£œÚªõß™Þ : ˆá¡ ™Úá£ ‹Ú‹Ú¥
¡ßá¬‚ £Þ¼»¥ ‹šÞ ×Þ–
Í»»Þ á£Þ ªÞ¾»á¥ šá¥
Þ£ Ô¥‹Ú Þ¬»»Þ
ª£àÞ : «ê, ßËÂ¤ý Þªß¡ß»»Þ £œÚ,

ˆá¡ £á™ ¤ß¡Þ‹Ú ›ß»»Þ
á£Þ ªÞ¾»£Þá á£Þá™
áÇ¤©Þ ‹¥ßšßá¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
‘Þ™à¤ý ª£¥ ¨ß¤©Þšíà ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ”ûÖ¡Ö ÃÖÖî×−Öú ¾ÖÖ×Æü−Öß
¡Þ«ßà
¨ß¡ß¥ ×¿Ö×²Ö¸üü/îú´¯Ö
á¤Þá›¡Þ µÖÖêÖ ¤êü−ÖÖ, ³ÖÖÖ »Öê−ÖÖ
‘Þ −ÖÖ−ÖÖ
Þƒ −ÖÖ−Öß
’ß ²Öê™üß
¢¬ ÇÞÞØß “ÖÖÆüŸÖê Æïü/¯µÖÖ¸ü ú¸üŸÖê Æïü
{ÉÉ`ö 14 195
ÇÚ’Þ¥à ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö (¸üÃÖÖê‡Ô

²Ö−ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ)/¸üÃÖÖê‡µÖÖ, ²ÖÖ¾Ö“Öá
Þ‹¥ −ÖÖîú¸ü
Þ‹¥Þ˜à −ÖÖîú¸üÖ−Öß
ÞƒáÞ¥Ú ÖÖµÖ †Ö×¤ü
¡¦› ²Öî»Ö
£Þƒ ‹Ú‹Ú¥ ãú×¢ÖµÖÖ
˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥ ãú¢ÖÖ
¨ß¤©‹ ×¿ÖÖú/†¬µÖÖ¯Öú
¨ß¤©¤ýß™ñà ×¿Ö×ÖúÖ/†¬µÖÖ×¯ÖúÖ
á” Æîü
”Ú Æïü
”Øß Æïü
¡Þá¬¨ó¥ ²ÖÖ»ÖêÀ¾Ö¸ü (†Öê×›Í¿ÖÖ êú ‹ú
•ÖÖÆü úÖ −ÖÖ´Ö
¥«Ü×Øß ¸üÆü ¸üÆêü Æïü
ªóÞ£à¼»¥ ¯Ö×ŸÖ úÖ
áª÷« Ã−ÖêÆü/¯µÖÖ¸ü
¡Þ«ÞÔ¥ ×¾Ö¾ÖÖÆü/¿ÖÖ¤üß
›Ú‚‘˜¼»¥ ¤üÖê−ÖÖë úÖ
ª¥‹Þ¥à «ªÇÞ™Þ¦ ÃÖ¸üúÖ¸üß †Ã¯ÖŸÖÖ»Ö
á×Þ” Çß¬Þ£Þ¼Ú» ”ûÖê™êü ²Ö““ÖÖë úÖê
ªÞ¾»á¥ ÃÖÖ£Ö ´Öë
ŒÚ¡ì Öæ²Ö/•ûÌµÖÖ¤üÖ
¥«ß¡Þ‹Ú ¹ýú−Öê/¸üÆü−Öê êú×»Ö‹
Þª †Ö†Öê
¢¬¬Þß¡ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ

áª•Þá¥ ¾ÖÆüÖÑ ¯Ö¸ü
Š–ÍßÞ á¥ÞáÇ©‚ †Öê×›ü†Ö ¸üÃÖÖê‡Ô
¥Úß ¹ý×“Ö/Ã¾ÖÖ¤ü
‹Ú‹Ú–ÍÞ ´ÖãÖá
ÃÂÞ ´ÖãÖÖÔ
˜Øß¥Þ ¡ßá¬‚ ×²Ö»ÖÖ¾Ö
£Þƒ ¡ßá¬‚ ×²Ö»»Öß
ª«¥¡Þ¬Þ ¿ÖÆü¸ü¾ÖÖ»ÖÖ
ÇÞ¦ß¡Þ‹Ú Þ«ÞØß ¯ÖÖ»Ö−Öê úÖê “ÖÖÆüŸÖê Æïü
Çª³ ¯ÖÃÖÓ¤ü
†³µÖÖÃÖ
I. (1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ¿Ö²¤ü ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. £Úê á£Þ £Þ£Úê¼» Ôá¥ ˆ‚•ß ¥«Ü×ß»»Þ
2. Þá£ ª¡Ú áÞ”ßˆ '‘Þ™à¤ý ª£¥ ¨ß¤©Þšíà ¡Þ«ßà' ¨ß¡ß¥á¥ á¤Þ
á›¡ÞÇÞ‚ê ¢Ú¡á¨ó¥ Þªß×Ü»»Þ
3. £Úê ¢„˜à¥ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ¢Þ¥ß ¢¬ ÇÞˆ»»Þ
4. ™Úá£ ‹'˜ ˆ‚•ß ¥«Ü× ?
5. ™Úá££Þá ˆ•Þ‹Ú ‹Þ«ßê‹ß Þªß× ?
6. áª ‘á˜ –Þ‹Ø¥»»Þ
7. áª£Þá £œî ™Ú£‹Ú ŒÚ¡ì ¢¬ ÇÞ„šßá¡?
8. á£Þ ¡ÞÇÞ¼»¥ £Úê áÞ”ßˆ á¡Þ¬ß ’ß á”»»Þ
9. á£Þ ¡ÞÇÞ á¡Þ„¼»¥ Þá£ ›Ú‚”ß ’ß ”Ú»»Þ
10. á£Þ ¡–Í ¢„˜à¥ áÞ”ßˆ ÇÚ Š áÞ”ßˆ ’ß ”Øß»»Þ
{ÉÉ`ö 14 197
11. Þ£ Þêá¥ Þƒ-¡¦›, ‹Ú‹Ú–ÍÞ-ÃÂÞ, £Þƒ ‹Ú‹Ú¥-˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥, ˜Øß¥Þ

¡ßá¬‚- £Þƒ ¡ßá¬‚ ª¡Ú ×Øß»»Þ
(2) –Þ‹Ø¥ –Þ‹Ø¥Þ˜à
‘Þ Þƒ
£Þ£Úê £Þ‚ê
¡ÞÇÞ á¡Þ„
¢Þ‚ ¢„˜à
ÇÚ ’ß
Þ™ß Þ™Ú˜à
Þƒ Ç©ÅÂ
¨ß¤©‹ ¨ß¤©¤ýß™ñà
˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥ £Þƒ ‹Ú‹Ú¥
˜Øß¥Þ ¡ßá¬‚ £Þƒ ¡ßá¬‚
ÃÂÞ ‹Ú‹Ú–ÍÞ
II. ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1. £Úê £œÚªõß™Þ»»Þ 2. £Úê £Þ£Úê¼» Ôá¥
¥«Ü×ß»»Þ
™Úá£ ¢Ú¡á¨ó¥á¥
áª ¡ÞÇÞ¼» Ôá¥
ÞÇ˜ «áÌÂ¬á¥
‚ˆ ‹”‹á¥
ªßˆ ¨ß¡ß¥á¥
¤ßˆ
3. Þá££Þá ¡–Í ¢„˜à¥ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ¢¬ÇÞ„»»Þ 4. ™Úá£ ‹'˜ ˆ‚•ß
¥«Ü× ?
ª£ªØ¼Ú» áª‚•ß
™Þ¼Ú» ‹¬ß‹™Þá¥
ÞÇ˜£Þ¼Ú» ÇÞ•¨Þ¦Þá¥
¤ýÞ¼Ú» «áÌÂ¬á¥
áª£Þ¼Ú» Ôá¥
5. ™Úá££Þá ˆ•ß‹Ú ‹Þ«ßê‹ß Þªß× ? 6. áª ‘á˜ –Þ‹Ø¥»»Þ
Ô¥‹Ú –
Þ‹Ø¥Þ˜à
£³ß¥‹Ú
¨ß¤©‹
¡‘Þ¥‹Ú ¨ß¤©¤ý™ñà
«Þ”‹ÚÛ ±í‹
¡Þ«Þ¥‹Ú ±í‹à
Þ¤ý‹
Þ¤ýß‹Þ
áª£Þá ™Ú£‹Ú ŒÚ¡ì ¢¬ ÇÞ„šßá¡ Þ ?
7. 8. á£Þ ¡ÞÇÞ á¡Þ„
¡Þá¬¨ó¥á¥
¥«Øß»»Þ
Þ¦ß ›„šßá¡ £Þ£Úê
£Þ‚ê
‹šÞ ‹«Üšßá¡ ‘Þ Þƒ
Ôï˜Þ ‹¥Úšßá¡ ¢Þ‚ ¢„˜à
á›ŒÞ ‹¥Úšßá¡ ÇÚ ’ß
¥Þ ‹¥Úšßá¡ Þ™ß
Þ™Ú˜à
9. £Úê £Þ£Úê¼» Ôá¥ ˆ‚•ß ¥«Ü×ß»»Þ
Þá££Þá ¥«Ü×Ü
™Úá£ ¥«Ü×
™Úá££Þá ¥«Ü×
áª ¥«Ü×ß
áª£Þá ¥«Ü×Øß
{ÉÉ`ö 14 199
III. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(–Þ‹Ø¥, –Þ‹Ø¥Þ˜à, ÇÚ’Þ¥à, Çß¬Þ, ¡¦›)
1. á£Þ £Þ‚ê ‘á˜ _____»»Þ
2. Þ£ Ôá¥ ____ á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Øß»»Þ
3. á£Þ £Þ£Úê ‘á˜ _____»»Þ
4. Þ£ Þêá¥ Þƒ ____ ×Øß»»Þ
5. ¢„˜à¥ _____ £Þ¼Ú» Þá££Þá ¢Þ¥ß ¢¬ÇÞ„»»Þ
IV. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ú×•Ö‹…
1. á£Þ ¡ÞÇÞ á¡Þ„ ‹¬ß‹™Þá¥ _____»»Þ (¥á«)
2. £Úê á£Þ £Þ£Úê¼» Ôá¥ ____ Þ (¥«Ü×)
3. á£Þ ¡ÞÇÞ á£Þá™ ŒÚ¡ì ¢¬ ____ »»Þ (ÇÞ„)
4. ™Ú£ Ô¥ ‹šÞ ____ »»Þ (‹Ú«ØÜ)
5. ™Úá£ Þ£ Ô¥‹Ú ____»»Þ (Þ¬Ú)
V. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ¯ÖãÜ»»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. Þ£ Þê ¡ß›îÞ¦¤ýá¥ ‘á˜ ____ ×Øß»»Þ (¨ß¤©¤ýß™ñà)
2. á£Þ ____ »¥ ›Ú‚”ß Çß¬Þ ×Øß»»Þ (¢„˜à)
3. áÞ”ßˆ ____ ¢Ú‹Ú×ß»»Þ (£Þƒ ‹Ú‹Ú¥)
4. á£Þ ____ ¼»¥ ¡–Í Ô¥ ×ß»»Þ (£Þ‚ê)
5. á£Þ ____ á£Þ ÇÞŒá¥ ¥«Øß»»Þ (á¡Þ„)
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ êú Ã¡ÖßØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. «¥ß¨ ¡Þ¡Ú¼» Ôá¥ áÞ”ßˆ _____ ×ß»»Þ (Þ‹¥)
2. áª ‘á˜ ____ »»Þ (–Þ‹Ø¥)
3. ¥£Þ¥ áÞ”ßˆ _____ ×ß»»Þ (˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥)
4. á£Þ _____ ÞñÞá¥ ¥«Øß»»Þ (¢Þ‚)
5. ¢„˜à¥ ____ ‹Ú ¡ÞÇÞ ¢¬ ÇÞÞØß»»Þ (ÇÚ)
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…
1. á£Þ ____ á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Øß»»Þ (´ÖÖ´Öß)
2. ‘Þ ____ £Þ¼Ú» á¡¨à ¢¬ ÇÞÞØß»»Þ (¯ÖÖêŸÖÖ-¯ÖÖê×ŸÖµÖÖë

úÖê)/(−ÖÖŸÖ−Öß)
3. ªà™Þ Š à™Þ ›Ú‚ ____»»Þ (²ÖÆü−Öë)
4. á£Þ _____ ¥ ›Úœ ¢Þ¥ß £ß•Þ»»Þ (ÖÖµÖ)
5. Þ‘ß £Úê áÞ”ßˆ ____ áÇÞ™ßá¬»»Þ (¯Öê›ü)
VIII. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖãÜ»»ÖÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã¡ÖßØ»ÖÖ ºþ¯Ö ×»Ö×Ö‹…
Þ™ß, ÇÚ, ¡ÞÇÞ, Þ‹¥, ¨ß¤©‹
IX. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ Ã¡ÖßØ»ÖÖ ¿Ö²¤üÖë êú ¯ÖãÜ»»ÖÖ ºþ¯Ö ×»Ö×Ö‹…
¢„˜à, £Þ‚ê, £ÞÌÂ¥Þ˜à, ’ß, £¤ýÜ¥à, ¡ÞÔÚ˜à
X. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ¾Ö“Ö−Ö ²Ö¤ü×»Ö‹…
™Úá£, Çß¬Þ, Þá£, áª, ªÞ¾», ŸÚ»¬×
XI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×−Ö§ìü¿ÖÖêÓ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ˆ−Ö êú
¾Ö“Ö−Ö/Ø»ÖÖ ²Ö¤ü»Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
1. ™á£ ‹'˜ Þƒ ¥Œß× ? (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
2. Þ£ ¡ßÞá¥ á‹ ŸÚ»¬ × ×ß»»Þ (‹ú¾Ö“Ö−Ö)
3. ÞÇ˜ ‹'˜ ‹Þ¬ß Þªßá¡ ? (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
4. Þ£ ˜ß™ ¨ß¤©‹ ŒÚ¡ì ¢¬»»Þ (Ã¡ÖßØ»ÖÖ)
5. á£Þ ¢„˜à ¥ ›Ú‚”Þ ÇÚ ×ß»»Þ (¯ÖãÜ»»ÖÖ)
6. á£Þ Ô¥ ªÞ£÷Þá¥ áÞ”ßˆ × ×ß»»Þ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
7. á£Þ ‹á¬‘á¥ áÞ”ßˆ –Íßá”Þ¥ß¤ý£ì ×ß»»Þ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
8. Þ£ Ôá¥ áÞ”ßˆ Þƒ ×ß»»Þ (Ø»ÖÖ)
9. ¡Þ«Þ¥ ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ‹Ú Þ‹¥ ×Øß»»Þ (Ã¡ÖßØ»ÖÖ)
10. á×Þ”Çß¬Þ¼Ú» £Úê ¢¬ÇÞˆ»»Þ (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
XII. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê Ã¡ÖßØ»ÖÖ, ¯ÖãÜ»»ÖÖ, ˆ³ÖµÖ Ø»ÖÖ †Öî¸ü Œ»Öß¾ÖØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë úÖê
†»ÖÖ †»ÖÖ ×»Ö×Ö‹…
×, Þƒ, ×ÜÞ, Þ‹¥Þ˜à, á¡Þ„, ¡¦›, ‹Ú‹Ú¥, ÇÚ, Þ™ß, Þ™Ú˜à, ¢„˜à,
Çß¬Þ, Ô¥, Þ£ó, £Þ£Úê, Þ‹¥, –Þ‹Ø¥, ¡ÞÇÞ, Çß‘Ú¦ß, áÞ¥Ú, £Þ‚ê, Þƒ»»Þ
{ÉÉ`ö 14 201

Çïšß¡à £Þ™Þ¥ Ç¥ß¡Þ¥
¯Öé×£Ö²Öß ´ÖÖŸÖÖ¸ü ¯Ö×¸ü²ÖÖ¸ü
Þ£¥ ˆ‚ Çïšß¡à ¡«Ü™ ªÚ³¥ á”»»Þ Þá£ ˆšßá¥ ‘õ á‚×Ü»»Þ ˆ«ß
Çïšß¡à Þ£ ª£ªØ¼» £Þ' Ç¥ß», á¤Ç¥ß‹ß áª Þ£‹Ú ÇÞ¦ áÇÞÇ©˜ ‹¥Ú×ß»»Þ
›à, ’¥˜Þ, ‘¾»¬, ª£Ú›ñ, ÇÞ«Þ–Í, Ç¡í™ Þ›ß Çñ‹ï™ß¥ Þ¨à¡íÞ›»»Þ Þá£ ˆ«Þ‹Ú
¡î¡«Þ¥ ‹¥ß ÞÞ Çñ‹Þ¥¥ ‹Þ¤íî ‹¥ßÇÞ¥Ú×Ü»»Þ ˆšßÇÞ‚ê Þá£ Çïšß¡à‹Ú £Þ'
á¡Þ¬ß ªá£óÞœ ‹¥Ú»×Ü»Þ
Þ£¥ ˆ‚ Çïšß¡à‹Ú Þá£ á‹á™ ¥ÛÇá¥ á›ŒÚ×Ü»»Þ á‹á™ Çñ‹Þ¥ †™Ú
Ú¢¡ ‹¥Ú×Ü »Þ á‹„ê•Þá¥ ¡Ç©íÞ ™ á‹„ê•Þá¥ ¨à™»»Þ ÇÚ˜ß áÞ”ßˆ ÇÞŒá¥
ª‹Þ¦ ™ î ÇÞŒá¥ ¥Þ™ß»»Þ ˆª¡Ú ªá±ó áª ª¡í›Þ ‘Þñ™ ×ß Þ£¥ß ÇÞ‚ê»»Þ
¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ × Þ£¥ ¡ß¢ß÷ ‹Þ¤íîá¥ ¬ÞÚ×ß»»Þ × Ú–Íß‹ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥
Š‰Ç©œ ™ßÞ¥ß ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê ‹Þ£á¥ ¬ÞØß £ÚÇ©î¥ Þ«Þ¥ Š ‘Þá¦˜ß ‹Þ• ÇÞ‚ê
£œî ›¥‹Þ¥ Ç–ÍØß»»Þ
‘¾»¬ ª¡Ú‘ ¡Þàá¥ Ç¥ßÇÛ˜Ùí»»á” Þ Ç¨Ú Ç¤©à, £ÚÇ©î ÇÞ‚ê ‘¾»¬
¡«Ü „Ç‹Þ¥à»»Þ Ç¨Ú Š Ç¤©à Þ££Þ¼»¥ ¡ß¢ß÷ ‹Þ£á¥ ÞªØß»»Þ á¤£ß™‹ßß á£ÅÂÞ
£Þ¼» ÇÞŒ¥Ú „¬ì ¡ªÐÂ ™ßÞ¥ß ÇÞ‚ê „¬ì £ßá¦»»Þ áª£ß™ß á¥¨£ áÇÞ‹¥Ú á¥¨£
ªÛ™Þ ÇÞ„»»Þ Þƒ, ¡¦› á¤©™ ÞÇ© ‹¥Øß»»Þ Š”, ¡¦› Š œ Þ›ß Þ£¥
£Þ¬¡Ú«Þ ‹Þ¤íî ‹¥Øß»»Þ áª«ßÇ¥ß áª£Þá £¥ß¡ÞÇá¥ áª£Þ¼» £–ÍÞ £œî
Þ£¥ ‹Þ£á¥ ÞªÚ×ß»»Þ Ç¤©à£Þ¼» ¢ß™á¥ ‹Þ„, á‹Þ‚¬ß, £¤ýÜ¥, £¤ýÜ¥à
‚™îÞ›ß»»ÇñœÞ ”Øß Þ ¡ªØ †™Úá¥ á‹Þ‚¬ß ‹Ú ‹Ú Þ ‹¥ß ª£ªØ¼Ú» £Úìœ
‹¥ßá›‚šÞˆ»»Þ ‹Þ„ ª‹Þ¦Ú ‹Þ' ‹Þ' ‹¥ß ª£ªØ¼Ú» ¡ß×˜Þ¥Ú „á•‚šÞˆ»»Þ Þ£
á¬Þ‹£Þ¼»¥ ¡ß¨óÞª ÚªÞá¥ Ô¥‹Ú á‹«ß ‹Ú˜ßÞ ‹ß£óÞ ß•ß Þªß¡Þ¥ šßá¬ ‹Þ„
á¡Þ¡Þ‚ ‹Þ' ‹Þ' ‹á¥»»Þ áª£ß™ß ¡Ç©íÞ Þªß¡Þ¥ ª£ýÞ¡Þ á›ŒÞá¬ £¤ýÜ¥, £¤ýÜ¥à
Þ³á¥ ÇÚ®×‹Ú á£¬Þ‚ Þ ‹¥Øß»»Þ Ôá¥ ‹Ú‹Ú¥, ¡ßá¬‚ (˜Øß¥Þ, £Þƒ) Þ›ß
áÇÞÇ©Þ¤Þˆ»»Þ ‹Ú‹Ú¥ Ô¥‹Ú ‘˜Þ á¬Þ‹‹Ú Çá¨‚›ßˆ Þ«ßê»»Þ ¨ÚÞ, ¨Þ¥à £œî
Þá£ Ôá¥ ÇÞ¦Ú»»Þ á‹¡¦ áª £˜ßÇ©¼» Ç¥ß ‹šÞ ‹«ßÇÞá¥»»Þ
ˆšß¥Ú ‘˜Þ¤Þˆ á¤, £ÚÇ©î ‘™ Š Ç¨Ú‘™ „¢¤ý Ç¥ÏÂ¥
Ç¥ßÇÛ¥‹»”Øß »Þ ªá™ á¤Ç¥ß áÞ”ßˆ Ç¥ß¡Þ¥á¥ ‘á˜ î ‘˜¼» ¡ßÞ ¡°ß
ÇÞ¥ß¡ Þ«ßê»»Þ ª£áªØ ª£ªØ¼» „Çá¥ ß¢í¥¨à¦»»”Øß Þ ‹«ß¡Þ‹Ú á¬ Çïšß¡à
£Þ™Þ «ßê Þ£ ª£ªØ¼Ú» áÞ”ßˆ Ç¥ß¡Þ¥á¥ ¡Þ´ß ¥Œß×ß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Çïšß¡à ¯Öé£¾Öß
‘õ •Ö−Ö´Ö
ÇÞ¦ áÇÞÇ©˜ ¯ÖÖ»Ö−Ö ¯ÖÖêÂÖÖ
ÇÞ«Þ–Í ¯ÖÆüÖ›Íü
‘¾»¬ •ÖÓÖ»Ö
á‹á™ ¥‹£ ×úŸÖ−Öê ¯ÖÏúÖ¸
×Þ‚ ”ûÖµÖÖ
Ç¥ß¡Þ ÃÖ²•Öß
Ÿ»¦£Û¦ ±ú»Ö´Öæ»Ö
‘Þá¦˜à ‹Þ• •Ö»ÖÖ−Öê úß »Öú›Íüß
Ç¥ß¡Þ¥ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü
£ÚÇ©î ´Ö−ÖãÂµÖ
‘à¡‘™ •Öß¾Ö•ÖÖŸÖ
ª¡Ú‘ ¡Þà Æü¸üÖ³Ö¸üÖ •ÖÓÖ»Ö
Ç¥ßÇÛ˜Ùí ¯Ö×¸ü¯ÖæÖÔ
Ç¨ÚÇ¤©à ¯Ö¿Öã¯ÖÖß
„¬ì ‰ú−Ö/¯Ö¿Ö´ÖË
£Þ¬¡Ú«Þ ³ÖÖ¸ü »Öê−Öê êú×»Ö‹ •ÖÖ−Ö¾Ö¸üÖë
êú ‰ú¯Ö¸ü ¸üÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ¯ÖÖê™ü»Öß
‘á ×−ÖÖ¸üÖ×−Ö
¬Þ¢ »ÖÖ³Ö
£–ÍÞ “Ö´Ö›ÍüÖ
{ÉÉ`ö 14 203
›¥‹Þ¥ “ÖÖ×Æü‹
£Úœ ´Öã¬Ö
‹Ú ‹Ú úÖêµÖ»Ö úÖ ÖÖ−ÖÖ
‹Þ ‹Þ ×“Ö×›ÍüµÖÖë úß ¬¾Ö×−Ö
ª£ýÞ¡Þ ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ
á¡Þ¡Þ‚¡Þ “ÖÖï “ÖÖï ú¸ü−ÖÖ (×“Ö×›ÍüµÖÖÑ)
£¤ýÜ¥ ´ÖµÖæ¸ü
£¤ýÜ¥à ´ÖµÖæ¸üß
‘˜Þ á¬Þ‹ †−Ö•ÖÖ−Öê »ÖÖêÖ
Çá¨‚ ›ßˆ Þ«ßê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö −ÖÆüà ú¸ü−Öê ¤êü−ÖÖ
£ß•Þ ªó¥á¥ ´Ößšüß †Ö¾ÖÖ•Ö
†³µÖÖÃÖ
I. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë úêú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹…
1. ‹ßˆ Þ££Þ¼»¥ ÇÞ¦ áÇÞÇ©˜ ‹á¥ ?
2. Çïšß¡à Þ£‹Ú ‹ß ‹ß ¥ÛÇá¥ á›ŒÞ›ßˆ ?
3. ×£Þ¼»•Þ¥Ú Þá££Þá á‹„ê Çñ‹¥ „Ç‹Þ¥ ÇÞ‚šÞ„ ?
4. Š”, ¡¦› Š œ Þ£¥ ‹ß Çñ‹Þ¥ ‹Þ£ ‹¥Øß ?
5. á‹á¡ Š ‹ßˆ ‹Ú ‹Ú Þ ‹¥ß ª£ªØ¼Ú» £Úìœ ‹¥ßá›‚šÞˆ ?
6. ‹'˜ ÇÞ‚ê ‹ÚÞ á¡Þ¡Þ‚ á¡Þ¡Þ‚ ‹Þ ‹Þ ‹á¥ ?
7. ¡Ç©íÞ Þªßá¬ £¤ýÜ¥, £¤ýÜ¥à ‹'˜ ‹¥Øß ?
8. ‹Ú‹Ú¥ ‹Þ«Þ‹Ú Ôá¥ Çá¨‚ ›ßˆ Þ«ßê ?
9. ‹ßˆ £˜ßÇ© Ç¥ß ‹šÞ ‹«ßÇÞá¥ ?
10. £ÚÇ©î Ç¨Ú£Þ¼Ú» ÇÞ¦ß¡Þ ›óÞ¥Þ ‹ß Çñ‹Þ¥ ¬Þ¢¡Þ á«Þ‚šÞˆ ?
II. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−ÖÖë ´Öë ÃÖê ÃÖÆüß ú£Ö−Ö ²ÖŸÖÖ‡‹…
1. ‘¾»¬ Þ£¥ £Þ'»»Þ
2. ¡ßá¬‚ Ô¥‹Ú ‘á»»Þ
3. Ç¨Ú Š Ç¤©à Þ££Þ¼»¥ ¡ß¢ß÷ ‹Þ£á¥ ÞªßšÞØß»»Þ
4. Ç¨Ú£Þá £¥ß¡ÞÇá¥¡ß ™Þ¼»¥ £–ÍÞ Þ£¥ ¡«Ü ‹Þ£á¥ ÞªßšÞˆ»»Þ
5. á‹Þ‚¬ß ‹Þ' ‹Þ' ‹¥ß ª‹Þ¦Ú ª£ªØ¼Ú» ¡ß×˜Þ¥Ú „•Þ‚›ßˆ»»Þ
6. ¡ßá¬‚ Ôá¥ ¥«ßá¬ £ÛÇ©Þ£Þ¼Ú» £Þ¥ß›ßˆ»»Þ
7. ¨ÚÞ ¨Þ¥à Þá£ Ôá¥ ÇÞ¦ÚÞ«Üê»»Þ
III. ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆüÖë ´Öë †−Öã¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü/¿Ö²¤üÖë úÖê ¯ÖÆü“ÖÖ×−Ö‹…
1. ÇÞ¥Þ, ‹Þ„, á‹Þ‚¬ß, £¤ýÝ¥, £¤ýÝ¥à, œ
2. ‘¾»¬, Ç¨Ú, œ, ›à, ¡«ß, ÇÞ«Þ–Í
3. ›à, ’¥˜Þ, ª£Ú›ñ, Š‰Ç©œ, áÇÞŒ¥à
4. á£ÅÂÞ, Š”, ¡¦›, œ, £Þƒ ‹Ú‹Ú¥, ˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥, £˜ßÇ© ×ÜÞ
5. ‘¾»¬, Ç¨ÚÇ¤©à, ×Ç™ñ, ¬™Þ, ªÞÇ
ˆ‹ ª£¤ýá¥ ¢Þ¥™á¥ ¤‹Ø Ç¥ß¡Þ¥ šß¬Þ»»Þ ˆ«ß Ç¥ß¡Þ¥ £Þ¼»á¥ ›Ú‚
™ßß Çß—Íà¥ á¬Þá‹ ˆ‹Þ•ß ¥«Üšßá¬»»Þ ˆ«Þ Ÿ»¦á¥ ‘õ•Þ¥Ú £¥˜¤Þˆê Çñá™î‹
á¬Þ‹ Ç¥ß¡Þ¥¥ ª£ší ÇÞ„šßá¬»»Þ ‹ñá£ ˆ«ß ¤Ú‹Ø Ç¥ß¡Þ¥ ¢Þ¾ß» ˆ‹‹
Ç¥ß¡Þ¥ ªïÌßÂ á«¬Þ»»Þ ˆ«ß Ç¥ß¡Þ¥á¥ ¡ÞÇÞ á¡Þ„ Š Çß¬Þ£Þá ª¢î šßá¬»»Þ
Þ ‹Þ¦á¥ ÑÂ ‘¥ßÞá¥ ÇÞ¥ß¡Þ¥ß‹ £Û¬îá¡Þœ ¡á¤ýÞá‘îÇ©Ö ¡î‹Øß¼»•Þ¥Ú
ÞªÚšß¬Þ»»Þ ª£áªØ ¢ß÷ á«Þ‚¤ß¡Þ¥Ú
¡Ú—ÍÞ¡Ú—Íà¼» ›Ú·í¨Þ™ ¡—Íß¬Þ Çß¬Þ¼»¥ ªÞ£Þ‘ß‹à‹¥˜ £œî ¡ÞœÞ ÇÞ‚¬Þ»»Þ ÑÂ
‹«ß¡Þ¥ œÞ¥Þ Ç¥ß¡Þ¥á¥ ¡³ á«Þ‚¤ß¡Þ¥Ú ÛÞ Çß—Íà¥ á¬Þá‹ ˆšßÇÞ‚ê ªÕÜ¬
ß¢í¥ á«Þ‚á¬»»Þ
Þá Ç¡íÇ¡íÞ˜à £Þ¼»á¥ ¡«Ü™ Çñ‹Þ¥¥ Çß•Þ Š Œ‘Þ ‹¥Þ¤Þ„šß¬Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 14 205
áªá™á¡á¦ Ôá¥ ŒÞ‚¡Þ ¡Þ«ÞÔ¥ á¢Þ‘ßÇ¥ß ¬ÞÚšß¬Þ»»Þ ª¡Ú Ç¡í Ç¡íÞ˜àá¥

ÇñªÞ› ¡ÆÂÞ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ˆšßá¥ ‘Þ™ß á¢›¥ ¡ßÞ¥ šß¬Þ»»Þ Ç¡í Ç¡íÞ˜àá¥ ªÞ
Çß¬Þ£Þá ¡–Í £Þ¼»•Þ¥Ú ¤Þ™ñÞ Ç‚ªÞ á„šßá¬»»Þ áª£Þá ¤Þ™ñÞ ‹ß£óÞ á£¦Þ
Ç–ÍßÞ‹Ú ¤Þ‚ ˆ«ß Ç‚ªÞá¥ ŒßÞÇßÞ ‹¥Úšßá¬ Š ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ á×Þ” á×Þ”
áŒ¦Þ£Þ ‹ß˜Úšßá¬»»Þ á‹á¡á‹á¡ ¤Þ™ñÞ Ç–ÍßÞá¥ ¡Þ˜ ŸÚ»”Þ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ˆ«Þ
á›Œß¡Þ‹Ú ¡–ÍªÞ ª£áªØ ¤Þ™ñÞ Ç–ÍßÞ‹Ú ¤Þ„šßá¬»»Þ
ªÛ¤íî¡Þ´¡ ¢Þ¥™à¤ý Ç¥ß¡Þ¥ ¡ßªØÞ¥¥ î ˆ‹ ›ßØ»»Þ á™¬ß, á‹„”,
Ú–ÍßÞ, „–Í á¤„ê ‘Þ™ß¥ á¬Þ‹ «ÜØÜÞ ‹Þ«ßê‹ß '£«ÞÇñªÞ›' á›‚ ¡–ÍÔ¥¥
’ß á¡Þ«Ý¼» ªÞ¾»á¥ ª£ó´ ¡Þ´Úšßá¬»»Þ ª¾»Þ™, á£â™ñ, ™Ú¦ªà, ›˜Þ, ¡„¦
¡ªß¡Þ áª«ßÇ¥ß ¡—ÍØÞ Ç¥ß¡Þ¥¥ Þ„ ˆ‹ ¬¤©˜»»Þ ˆ‚ª¡Ú ¡ß¢ß÷ ‘Þ™ß‹Ú ˆ‹Þ•ß
¡Þ´ß ¥Œßšß¬Þ»»Þ
ÖÖµÖ ‹ú ¯ÖÖ»ÖŸÖæ ¯Ö¿Öã Æîü… ˆÃÖúÖ ¤ãü¬Ö Æü´Ö ¯ÖßŸÖê Æïü… ¤æü¬Ö ‹ú ¯ÖÖîÛÂ™üú †ÖÆüÖ¸ü Æîü… ²Öî»Ö Æü»Ö
•ÖÖêŸÖ−Öê êú úÖ´Ö †ÖŸÖÖ Æîü… ÖÖµÖ ²Ö”û›ÍüÖ ¤êüŸÖß Æîü… ²Öú¸üß ³Öß ¤æü¬Ö ¤êüŸÖß Æîü… ¯ÖÖ»ÖŸÖæ ¯Ö¿Öã †Öî¸ü ³Öß ú‡Ô
¯ÖÏúÖ¸ü êú Æïü •ÖîÃÖê ×²Ö»»Öß, ãú¢ÖÖ †Ö×¤ü… ‘ÖÖê›ÍüÖ, ‘ÖÖê›Íüß †Öî¸ü ´ÖãÖÖÔ, ´ÖãÖá ³Öß ú‡Ô ‘Ö¸üÖë ´Öë ÆüÖêŸÖê Æïü…
´Öï −Öê ‹ú ÖÖµÖ ¯ÖÖ»Öß Æîü… ˆÃÖúÖ ²Ö”û›ÍüÖ †³Öß †Öšü ´ÖÆüß−Öê úÖ Æîü… Æü´Ö ÃÖ²Ö ˆÃÖúÖ
¤êüÖ³ÖÖ»Ö ú¸üŸÖê Æïü… ÖÖµÖ ²Ö”û›Íêü úÖê †¯Ö−Öß †Ö¾ÖÖ•ÖÌ ´Öë ¯ÖãúÖ¸üŸÖß Æîü… ¾ÖÆü ³Öß ˆ¢Ö¸ü ¤êü ÃÖúŸÖÖ Æîü… ¾ÖÆü
ÖÖµÖ ‘ÖÖÃÖ ÖÖ ¸üÆüß £Öß ²Ö”û›Íêü −Öê ˆÃÖê ¬Öêú»ÖÖ ¯Ö¸üÓŸÖã Ã¾ÖµÖÓ ×Ö¸ü ÖµÖÖ… †²Ö ´Öê¸üß ´ÖÖÑ †Ö‹Öß, ˆÃÖ
²Ö”û›Íêü úÖê ¾ÖÆü ¤êüÖÖê… ¯ÖÖ−Öß ÃÖê ÃÖÖ±ú ú¸êüÖß… ÖÖµÖ-²Ö”û›ÍüÖ ¤üÖê−ÖÖë ˆÃÖúÖê ¯µÖÖ¸ü ú¸üŸÖê Æïü… ŸÖã´Ö ³Öß
ˆ−ÖúÖê ×Ö»ÖÖ†ÖêÖê… ²ÖÆãüŸÖ Öã¿Ö ÆüÖëÖê…
VI. †¯Ö−Öê ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
I. ×¯Ö”û»Öê ¯ÖÖšüÖë ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü úß ÃÖÓ–ÖÖ†Öë ŸÖ£ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…
‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ÃÖÓ–ÖÖ ŸÖ£ÖÖ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖë êú ¾Ö“Ö−Ö ŸÖ£ÖÖ Ø»ÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ×¾ÖÃŸÖéŸÖ •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ¤üß Ö‡Ô Æîü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ¾Ö“Ö−Ö ¤üÖê ¯ÖÏúÖ¸ü êú Æïü… ‹ú¾Ö“Ö−Ö †Öî¸ü ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö…
−Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹…
(1) 1. Çß¬Þ”ßˆ ¤Þ„×ß»»Þ ²Ö““ÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü…
×¯Ö»ÖÖ×™ü‹ •ÖÖˆ×”û…
2. Çß¬Þ”Þˆ ¤Þ„×ß»»Þ ²Ö““ÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü…

×¯Ö»ÖÖ™üÖ‹ •ÖÖˆ×”û…
3. á£Þ ¡–Í ¢„˜à¥ áÞ”ßˆ ÇÚ ×ß»»Þ ´Öê¸üß ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Ö úÖ ‹ú ²Öê™üÖ Æîü…
´ÖÖê ²Ö›Íü ³ÖˆÖß¸ü ÖÖê×™ü‹ ¯Öã† †×”û…
4. Þ£¥ áÞá” ¡ßÞ ×ß»»Þ Æü´ÖÖ¸üÖ ‹ú ²ÖÖß“ÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü ÖÖê™êü ²Ö×Ö“ÖÖ †×”û…
(2) 1. áÞ¥ÚÇ¬ ˆ»á˜ á™á˜ ¡Ú¬ß¡Þ £Þ»»Þ ÖÖµÖë ‡¬Ö¸ü ˆ¬Ö¸ü ‘Öæ´Ö−ÖÖ ´Ö−ÖÖ Æîü…
ÖÖê¹ý¯Ö»Ö ‹Öê ŸÖêÖê ²Öã×»Ö²ÖÖ ´Ö−ÖÖ…
2. ªÕÜ¬ Çß¬Þˆ Þ£ó ª¡Ú ŒÞ‚›ßØß»»Þ Ãæú»Ö êú ²Ö““Öê †Ö´Ö ÃÖ²Ö ÖÖ ¤êüŸÖê
Æïü…
Ãæú»Ö ×¯Ö»ÖÖ‹ †Ö´²Ö ÃÖ²Öã ÖÖ‡×¤ü†Û−ŸÖ…
3. Þ£ ¡ßÞ Þ£ó Ú–Íß‹ ¢¬ Úá«ê»»Þ Æü´ÖÖ¸êü ²ÖÖß“Öê êú †Ö´Ö †“”êû −ÖÆüà
Æïü…
†Ö´Ö ²Ö×Ö“ÖÖ †ÖÓ²Ö Öã×›Íüú ³Ö»Ö −ÖãÆëü…
(3) 1. áª ‘á˜ –Þ‹Ø¥ Þ ¾Öê ‹ú ›üÖòŒ™ü¸ü Æïü…
ÃÖê •ÖÖê ›ÖŒŸÖ¸ü…
2. áª£Þá ™Ú£‹Ú ¢¬ ÇÞ„šßá¡ Þ ? ŒµÖÖ ¾Öê »ÖÖêÖ ŸÖã´Ö úÖê ¯ÖÃÖÓ¤ü ú¸üŸÖê
Æïü?
ÃÖê´ÖÖ−Öê ŸÖã´Öãú ³Ö»Ö ¯ÖÖˆ×£Ö²Öê −ÖÖ ?
3. áªÚ–Íß‹ ŒÚ¡ì £ß•Þ Ÿ»¦»»Þ ¾ÖÆü Öæ²Ö ´ÖßšüÖ ±ú»Ö Æîü…
ÃÖêÖã×›Íüú Öã²ÖË ×´ÖšüÖ ±úôû…
(I.1,2,3) ´Öë ‹ú ¾Ö“Ö−Ö ÃÖÓ–ÖÖ†Öë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú¾Ö“Ö−Ö êú ×»Ö‹ '-ˆ'
(-‹), '-”ß' (-×™ü), '-”Þˆ' (-™üÖ‹), '-Œ˜Øßˆ' (-ÖÓ×›ü‹), '-áÞ”ßˆ' (-ÖÖê×™ü‹) '-áÞ”ß‹'
(-ÖÖê×™üú) †Ö×¤ü (¯ÖÏŸµÖµÖ/†¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖë) úÖê ÃÖÓ–ÖÖ êú ¯ÖÆü»Öê µÖÖ ²ÖÖ¤ü ´ÖêÓ •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- 'Çß¬Þ”ßˆ ¤Þ„×ß»',(×¯Ö»ÖÖ×™ü‹ •ÖÖˆ×”û) '²Ö““ÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æü', 'Ÿ»¦”ß £ß•Þ',
(±úôû×™ü ×´ÖšüÖ), '±ú»Ö ×´ÖšüÖ Æîü', 'Çß¬Þ”Þˆ ¤Þ„×ß', (×¯Ö»ÖÖ™üÖ‹ •ÖÖˆ×”û), '²Ö““ÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü',
'Œ˜Øßˆ ¡«ß', (ÖÓ×›ü‹ ²Ö×Æü), '‹ú ×úŸÖÖ²Ö', 'áÞ”ßˆ ¡Þ¦‹', (ÖÖê×™ü‹ ²ÖÖôûú), '‹ú
²ÖÖ»Öú' 'áÞ”ß‹ ‹¬£' (ÖÖê×™üú ú»Ö´Ö), '‹ú ú»Ö´ÖË'
{ÉÉ`ö 14 207
(I. 2.1,2,3) ´Öë ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ÃÖÓ–ÖÖ†Öë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö êú ×»Ö‹
'-ˆ', (-‹) '-£Þá' (-´ÖÖ−Öê), '-£Þ' (-´ÖÖ−Ö), '-Ú–Íßˆ' (-Öã×›Íü‹), '-ª¡Ú' (-ÃÖ²Öã), '-
Ç¬' (-¯Ö»Ö), '-›¦' (-¤üôû) †Ö×¤ü ¯ÖÏŸµÖµÖ/†¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖë úÖê ÃÖÓ–ÖÖ êú ¯ÖÆü»Öê µÖÖ ²ÖÖ¤ü ´Öë
•ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖ¸üÆüÖ :- 'ªÕÜ¬ì Çß¬Þˆ', (Ããú»Ö ×¯Ö»ÖÖ‹), Ããú»ÖË êú ²Ö““Öê, 'Çß¬Þ£Þá
áŒ¦Øß', (×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ÖêôûÛ−ŸÖ), '²Ö““ÖêÓ Öê»Ö ¸üÆêü Æïü', 'Þ£óÚ–Íß‹ £ß•Þ', (†ÖÓ²Ö Öã×›Íüú ×´ÖšüÖ),
'†Ö´Ö ×´ÖšüÖ Æîü', 'Þá£ ª¡Ú ¤ß¡Ú', (†Ö´Öê ÃÖ²Öã ×•Ö²Öã) ' Æü´ÖË ÃÖ²ÖË •ÖÖ‹Öë', 'áÞ¥ÚÇ¬'
(ÖÖê¹ý¯Ö»Ö) 'ÖÖê²ÖéÓ¤ü'
(I. 3.1,2,3) ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ‹ú¾Ö“Ö−Ö †Öî¸ü ²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö ºþ¯Ö ×¤ü‹ Ö‹ Æïü… ‡−Ö êú
×»Ö‹ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö ¿Ö²¤üÖë ´Öë '£Þá' (´ÖÖ−Öê), 'ª¡Ú' (ÃÖ²Öã), 'á‹' (†−Öêú), 'Ú–Íß‹' (Öã×›Íüú)
†Ö×¤ü ¿Ö²¤üÖë úÖê ¯Ö×¸üÛÃ£Ö×ŸÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö êú ¯ÖÆü»Öê µÖÖ ²ÖÖ¤ü ´Öë •ÖÖê›ÍÖ •ÖÖŸÖÖ Æïü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ :-
'áª£Þá á£Þ ªÞ¾»', (ÃÖê´ÖÖ−Öê ´ÖÖê ÃÖÖÓÖ), '¾Öê »ÖÖêÖ ´Öê¸êü ¤üÖêÃŸÖ', 'áªª¡Ú á£Þ¥ ¡«ß, (ÃÖêÃÖ²Öã
´ÖÖê¸ü ²Ö×Æü), '¾ÖÖê ÃÖ²ÖË ´Öê¸êü ×úŸÖÖ¾ÖË' á‹ Þ£ó, (†−Öêú †Ö´²Ö), '•µÖÖ¤üÖ †Ö´ÖË', áªÚ–Íß‹ £ß•Þ
'¾ÖÆü ×´ÖšüÖ'…
II. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ÃÖÓ–ÖÖ†Öë êú “ÖÖ¸ü ¯ÖÏúÖ¸ü êú Ø»ÖÖ ÆüÖêŸÖê Æïü, •ÖîÃÖê- ¯ÖãÜ»»ÖÖ, Ã¡ÖßØ»ÖÖ, ˆ³ÖµÖØ»ÖÖ †Öî¸ü
Œ»Öß¾ÖØ»ÖÖ…
¯ÖãÜ»»ÖÖ
1- 1. £Úê á£Þ £Þ£Úê¼» Ôá¥ ¥«Ü×ß»»Þ ´Öï †¯Ö−Öê ´ÖÖ´ÖÖ êú ‘Ö¸ü ¸üÆüŸÖÖ/¸üÆüŸÖß ÆæÑü…
´ÖãÑ ´ÖÖê ´ÖÖ´ÖãÑú ‘Ö¸êü ¸üÆãü×”û…
2. ™Ú£ ‘ÞÔ¥ á‹„ê•ß ? ŸÖã´ÆüÖ¸êü −ÖÖ−ÖÖ úÖ ‘Ö¸ü úÆüÖÑ Æîü ?
ŸÖã´Ö †•ÖÖ‘Ö¸ü êúˆÑ×šü ?
3. á£Þ ¡ÞÇÞ ‘á˜ Š‹ß¬»»Þ ´Öê¸êü ×¯ÖŸÖÖ•Öß ¾Öúß»Ö Æïü…
´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖ •ÖÖê †Öê×ú»Ö…
4. á£Þ Þà¥ áÞá” ÇÚ ×ß»»Þ ´Öê¸üß ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Ö úÖ ‹ú »Ö›ÍüúÖ Æîü…
´ÖÖê −ÖÖ−Öß¸ü ÖÖê™êü ¯Öã† †×”û…
5. Þ£¥ ˜Øß¥Þ ‹Ú‹Ú¥”Þˆ ×ß»»Þ Æü´ÖÖ¸Ö ‹ú ãú¢ÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü †Û›ü¸üÖ ãúãú¸ü™Ö‹ †×”û…
6. Þá£ ¨ß¤©‹¼» ªÞ¾»á¥ Þªß×Ü»»Þ Æü´Ö ×¿ÖÖú êú ÃÖÖ£Ö †Ö‹ Æïü…
†Ö´Öê ×¿ÖÖÓúú ÃÖÖÓÖ¸êü †Ö×ÃÖ”ãû…

Ã¡ÖßÜ»»ÖÖ
2- 1. á£Þ £Þ‚ê ‘á˜ –Þ‹Ø¥Þ˜à»»Þ ´Öê¸üß ´ÖÖ´Öß ‹ú ›üÖòŒ™ü¸üÖ−Öß Æîü…
´ÖÖê ´ÖÖ‡Ñ •ÖÖê ›üÖŒŸÖ¸üÖÖß…
2. á£Þ á¡Þ„¥ Þá£ ›ß'”Þ ’ß»»Þ †¯Ö−Öß ´ÖÖŸÖÖ•Öß úß Æü´Ö ¤üÖê
»Ö›Íü×úµÖÖÑ Æïü…
´ÖÖê ²ÖÖêˆ¸ü †Ö´Öê ×¤ü™üÖ ×—Ö†…
3. Þá£ Þ‹¥Þ˜à¼Ú» ¢¬ ›¥£Þ Æü´Ö −ÖÖîú¸üÖ−Öß úÖê †“”ûÖ ¾ÖêŸÖ−Ö ¤êüŸÖê
ÆîÓ…
á›„»»Þ
†Ö´Öê “ÖÖú¸üÖÖàãú ³Ö»Ö ¤ü¸ü´ÖÖ ¤êüˆ…
4. £Þƒ ‹Ú‹Ú¥”ßˆ ¡Ú¬Ú×ß»»Þ ‹ú ãú×¢ÖµÖÖ ‘Öæ´Ö ¸üÆüß Æîü…
´ÖÖ‡Ô ãúãú¸ü×™ü‹ ²Öã»Öã†×”û…
ˆ³ÖµÖÜ»»ÖÖ
3- 1. Çß¬Þ£Þ¼Ú» áª÷«‹¥»»Þ ²Ö““ÖÖë ÃÖê ¯µÖÖ¸ü ú¸üÖê…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖÓãú Ã−ÖêÆüú¸ü…
2. ¢Ú¡á¨ó¥á¥ Þƒ áÞ¥Ú ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ´Öë ÖÖµÖ-ÖÖê¹ý ¸üÖ−Öê ´Öë ²Ö›Íüß
¥Œß¡Þ ¢Þ¥ß ªÚ¡ßœÞ»»Þ †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ (ÃÖ´ÖÃµÖÖ) ÆüÖêŸÖß Æîü…
³Öã²Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü¸êü ÖÖ‡Ô ÖÖê¹ý ¸ü×Ö²ÖÖ
³ÖÖ×¸ü †ÃÖã×²Ö¬ÖÖ…
3. ‹Ú‹Ú¥ ×ÜÞ”ß ‹Úê ‹Úê ‹¥Ú×ß»»Þ ãú¢ÖÖ ãÑú ãÑú ú¸ŸÖÖ Æîü…
ãúãú¸ü ”ãû†Ö×™ü ãÑú Ñúã ú¹ý×”û…
4- 1. ™Ú£ Ô¥ á‹„ê•ß»»? ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ‘Ö¸ü úÆüÖÑ Æîü?
ŸÖã´Ö ‘Ö¸ü êúˆÑ×šü ?
2. Þ£¥ áÞ”ßˆ ¡ßÞ ×ß»»Þ Æü´ÖÖ¸üÖ ‹ú ²ÖÖß“ÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü ÖÖê×™ü‹ ²Ö×Ö“ÖÖ †×”û…
{ÉÉ`ö 14 209
3. ¡ßÞá¥ á‹á™ ŸÚ»¬ ŸÚ»”ß×ß»»Þ ²ÖÖß“Öê ´Öë ×úŸÖ−Öê ±æú»Ö ×Ö»ÖŸÖê Æïü…
²Ö×Ö“ÖÖ¸êü êúŸÖê ±ãú»Ö ±ãú×™ü×”û…
4. Þ£ó Þ„ –ÍßÞ × ×ß»»Þ †Ö´Ö †Öî¸ü −ÖÖ×¸üµÖ»Ö êú ¯Öê›ü Æïü…
†ÖÓ²Ö †Öˆ −Ö×›Íü†Ö Ö”û †×”û…
III. †²Ö †Ö¯Ö ‡ÃÖ ¯ÖÖšü êú −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ×ÎúµÖÖºþ¯ÖÖë ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹…
1. á£Þ ¡ÞÇÞ¼»¥ £Úê áÞ”ßˆ †¯Ö−Öß ×¯ÖŸÖÖ•Öß úÖ ´Öï ‡ú»ÖÖîŸÖß
á¡Þ¬ß ’ß á”»»Þ »Ö›Íüúß ÆæÑü…
´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖÓú¸ü ´ÖãÑ ÖÖê×™ü‹ ²ÖÖê×»Ö
×—Ö† †™êü…
2. á£Þ ¡ÞÇÞ á¡Þ„¼»¥ Þá£ †¯Ö−Öß ´ÖÖÑ-²ÖÖ¯Ö úß Æü´Ö ¤üÖê »Ö›Íü×úµÖÖÑ Æïü…
›Ú‚”ß ’ß ”Ú»»Þ
´ÖÖê ²ÖÖ¯ÖÖ ²ÖÖêˆÓú¸ü †Ö´Öê ¤ãü‡×™ü
×—Ö† †™ãü…
3. á£Þ ¡–Í ¢„˜à¥ áÞ”ßˆ ´Öê¸üß ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Ö êú ‹ú »Ö›ÍüúÖ
ÇÚ Š áÞ”ßˆ ’ß ”Øß»»Þ †Öî¸ü ‹ú »Ö›Íüúß Æïü…
´ÖÖê ²Ö›Íü ³ÖˆÖß¸ü ÖÖê×™ü‹ ¯Öã†
†Öê ÖÖê×™ü‹ ×—Ö† †™Óü×ŸÖ…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ×ÎúµÖÖºþ¯Ö 'á”»' (†™êü), ”Ú (†™ãü), ”Øß (†™Ó×ŸÖ)
ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ †ÛÃŸÖŸ¾Ö ŸÖ£ÖÖ Ã¾ÖÖ×´ÖŸ¾Ö úÖê ×¤üÖÖŸÖÖ Æîü… »
IV. ¯ÖÖšü ¤üÖê ´Öë †Ö¯Ö †Öê×›Íü†Ö êú '×ß' (†×”û) ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖÖë ÃÖê ¯Ö×¸ü×“ÖŸÖ ÆüÖê ÖµÖê Æïü…
•ÖîÃÖê- '×ß' (×”û), '×ß' (†×”û), '×Øß' (”Ó×ŸÖ), '×Øß' (†”Óû×ŸÖ)
„›Þ«¥˜ :- ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ‹ß ¡«ß ŸÖã´ÖÖ¸üß ¤ãüúÖ−Ö ´Öë úÖî−Ö-úÖî−Ö ÃÖß
¯ÖãÃŸÖëú Æïü?
ª¡Ú ×ß ?
ŸÖã´Ö ¤üÖêúÖ−Ö¸êü ×ú ×ú ²Ö×Æü
ÃÖ²Öã †×”û ?
†Ö¯Ö−Öê µÖê ³Öß ¯ÖœÍüÖ Æîü úß (†×”û) ×ÎúµÖÖ úÖ †£ÖÔ Æïü ´Öë Æîü/ úÖ, úß, êú Æïü… ÃÖÓ–ÖÖ êú Ø»ÖÖ,
¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ‡ÃÖ êú ºþ¯Ö ²Ö¤ü»ÖŸÖê Æïü…
(1.1 ÃÖê 6 ŸÖú) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ¯ÖãÜ»»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú Æïü… •ÖÖê ÃÖÓ–ÖÖ ¿Ö²¤ü ¯Öã¹ýÂÖ
¯ÖÏÖ×Ö¾ÖÖ“Öú êú ªÖêŸÖú Æïü, ¾Öê ¯ÖãÜ»»ÖÖ ÃÖÓ–ÖÖ‹Ñ Æïü…
(2.1 ÃÖê 3 ŸÖú) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü Ã¡ÖßØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ÆîÓü… •ÖÖê ÃÖÓ–ÖÖ ¿Ö²¤ü Ã¡Öß
¯ÖÏÖ×Ö¾ÖÖ“Öú êú Æïü ¾Öê Ã¡ÖßØ»ÖÖ ÃÖÓ–ÖÖ¿Ö²¤ü Æïü…
(3.1 ÃÖê 3 ŸÖú) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ˆ³ÖµÖØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú Æïü… •ÖÖê ¿Ö²¤ü Ã¡Öß †Öî¸ü ¯Öã¹ýÂÖ,
¯ÖÏÖ×Ö¾ÖÖ“Öú êú ÆîÓü ¾Öê 'ˆ³ÖµÖØ»ÖÖ' úÆü»ÖÖŸÖê Æïü…
(4.1 ÃÖê 4 ŸÖú) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë Œ»Öß¾ÖØ»ÖÖ ÃÖÓ–ÖÖ‹Ñ Æïü… †¯ÖÏÖ×Ö¾ÖÖ“Öú ÃÖÓ–ÖÖ†Öë úÖê Œ»Öß¾ÖØ»ÖÖ úÆüŸÖê
Æïü…
V. †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¯ÖãÜ»»ÖÖ-¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë úÖê ÄÖßØ»ÖÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ -'‚' (‡), -'Þ' (†Ö), -'˜à'
(Öß), -'Þ˜à' (†ÖÖß), -'„˜à' (ˆÖß), -'‚Þ˜à' (‡†ÖÖß) †Ö×¤ü ¯ÖÏŸµÖµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ
ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
£¤ýÜ¥ + -ƒ = £¤ýÜ¥à ´ÖµÖã¸ü + ‡Ô = ´ÖµÖã¸üß
Š–ÍßÞ + -˜à = Š–ÍßÞ˜à †Öê×›ü†Ö + Öß = †Öê×›Íü†ÖÖß
–Þ‹Ø¥ + -Þ˜à = –Þ‹Ø¥Þ˜à ›ÖŒŸÖ¸ü + †ÖÖß = ›üÖŒŸÖ¸üÖÖß
¡ÞÔ + -„˜à = ¡ÞÔÚ˜à ²ÖÖ‘Ö + ˆÖß = ²ÖÖ‘ÖãÖß
Ç˜Øß™ + -‚Þ˜à = Ç˜Øß™Þ˜à ¯ÖÓ×›üŸÖ + ‡†ÖÖß = ¯ÖÓ×›ÍüŸÖ†ÖÖß
VI. ãú”û ¯ÖãÜ»»ÖÖ ÃÖÓ–ÖÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã¡Öß¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤ü ×³Ö®Ö ÆüÖêŸÖê Æïü…
¡ÞÇÞ - £ÞÞ '×¯ÖŸÖÖ•Öß-´ÖÖŸÖÖ•Öß'
²ÖÖ¯ÖÖ - ´ÖÖ†Ö
‘Þ - Þƒ '−ÖÖ−ÖÖ - −ÖÖ−Öß'
†•ÖÖ - †Ö‡Ô
ÇÚ - ’ß '²Öê™üÖ - ²Öê™üß'
¯Öã† - ×—Ö†
VII. ãú”û ˆ³ÖµÖØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ÃÖÓ–ÖÖ†Öë êú ÃÖÖ£Ö '˜Øß¥Þ' (†Û›ü¸üÖ), '£¥›' (´Ö¸ü¤ü), 'ÇÚ¥ÚÇ©'
(¯Öã¹ýÂÖ) †Öî¸ü '£Þ‚ ’ß' (´ÖÖ‡ ×—Ö†), '‹îÞ' (ú−µÖÖ), 'ªÐÂà' (Ã¡Öß) †Ö×¤ü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü
¯ÖãÜ»»ÖÖ †Öî¸ü Ã¡ÖßØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤ü ²Ö−ÖŸÖê Æïü…
Çß¬Þ (×¯Ö»ÖÖ) ˆ³ÖµÖØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú ÃÖÓ–ÖÖ - '²Ö““ÖÖ' (‹ú¾Ö“Ö−Ö)
ÇÚ + Çß¬Þ = ÇÚÇß¬Þ ¯ÖãÜ»»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú - '»Ö›Íüêú'
{ÉÉ`ö 14 211
(²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
¯Öã† + ×¯Ö»ÖÖ = ¯Öã†×¯Ö»ÖÖ
’ß + Çß¬Þ = ’ßÇß¬Þ Ã¡ÖßØ»ÖÖ ¾ÖÖ“Öú - '»Ö›Íü×úµÖÖÑ' (²ÖÆãü¾Ö“Ö−Ö)
×—Ö† + ×¯Ö»ÖÖ = ×—Ö†×¯Ö»ÖÖ
ÇÞ• 15
¯ÖÖšü
„‹þ¦ ¢Þ¥™à ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à
ˆŸúôû ³ÖÖ¸üŸÖß ãúÓŸÖôûÖ ãú´ÖÖ¸üß ˆŸú»Ö ³ÖÖ¸üŸÖß ãúÓŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß
¡ÞÇÞ : ª¥¦Þ, ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚‹¥ß ×¯ÖŸÖÖ•Öß : ÃÖ¸ü»ÖÖ, ŒµÖÖ ÃÖ³Öß ÖÖ ú¸ü ÃÖÖê Ö‹?
á¨Þ‚ Ç–Íßá¬˜ß»»? ÃÖ¸ü»ÖÖ : −ÖÆüà… êú¾Ö»Ö ´ÖÖŸÖÖ•Öß ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‹ ÃÖÖê
ª¥¦Þ : Þ‚ê»»Þ á‹¡¦ á¡Þ„ Ö‡Ô Æîü… †Ö¯Öúß ‡ÓŸÖ•ÖÌÖ¸ü ú¸ü ¸üÆüß
ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ ¤Þ‚×ß»»Þ £Öß… †²Ö ´Öï ˆ−Æëü •ÖÖÖ‰ÑúÖß… †Ö¯Ö
¤üÖê−ÖÖë ‡ú¼êü ÖÖ ÃÖúŸÖê ÆîÓü…
ÞÇ˜¼Ú» áÇ¤©Þ ‹¥ßšß¬Þ»»Þ
ˆá¡ £Úê ™Þ‹Ú „á•‚¡ß»»Þ
ÞÇ˜ ›Ú‚‘˜ ˆ‹Þ•ß ×¯ÖŸÖÖ•Öß : †“”ûÖ! šüßËú Æîü…
ŒÞ‚á¡»»Þ
ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß ! ŒµÖÖ †Ö¯Ö ³ÖÖÂÖÖ ¤êüú¸ü
¡ÞÇÞ : Þ®×Þ «„»»Þ †Ö‹ Æïü?
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ ! ÞÇ˜ ‹'˜ ¢ÞÇ©˜ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : ÆüÖÑ ²Öê™üß, ´Öï ³ÖÖÂÖÖ ¤êü ú¸ü †ÖµÖÖ ÆæÑü…
á›‚‹¥ß Þªßá¬ ?
¡ÞÇÞ : «êá¥ £Þ, £Úê ¢ÞÇ©˜ ÃÖ¸ü»ÖÖ : †Ö¯Ö †Ö•Ö úÆüÖÑ ³ÖÖÂÖÖ ¤êü−Öê Ö‹ £Öê?
á›‚‹¥ß «ßê Þªß×ß»Þ
ª¥¦Þ : ÞÇ˜ Þ‘ß á‹Þ„•ß‹ß ¢ÞÇ©˜ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : Æü´ÖÖ¸êü †Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úß (´Ö×Æü»ÖÖ
á›¡Þ‹Ú ¤Þ‚šßá¬ ? ú×¾Ö) ú¾Ö×µÖ¡Öß ãÓúŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß
ÃÖÖ²ÖŸÖ êú ‰ú¯Ö¸ü ‹ú ÃÖ³ÖÖ ÆüÖê ¸üÆüß
¡ÞÇÞ : Þ£ Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î¥ Þ¥à £Öß… ´Öï ¾ÖÆüà ÖµÖÖ £ÖÖ… ˆ−Öêú ²ÖÖ¸êü ´Öë
‹¡ß ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ªÞ¡™¼» ³ÖÖÂÖÖ ¤êüú¸ü †ÖµÖÖ…
„Çá¥ áÞ”ßˆ ª¢Þ
á«„šß¬Þ»»Þ £Úê áª•ß‹ß
¤Þ‚šß¬ß»»Þ ™Þ¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ÃÖ¸ü»ÖÖ : ˆ−Öêú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë ³ÖÖÂÖÖ ¤êü−Öê êú ×»Ö‹
ŒµÖÖ †Ö¯Ö ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸üß ¯ÖãÃŸÖëú ¯ÖœÍüú¸ü
{ÉÉ`ö 15 211
¢ÞÇ©˜ á›‚‹¥ß Þªß¬ß»»Þ Ö‹ £Öê?

ª¥¦Þ : ™Þ¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ¢ÞÇ©˜ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : −ÖÆüà… †Ö•Ö ´Öï −Ö ¯ÖœÍêü Æüß ÖµÖÖ £ÖÖ…
á›¡ÞÇÞ‚ê ÞÇ˜ ‹'˜ ´Öï−Öê ŸÖÖê ¯ÖÆü»Öê ÃÖê Æüß ÓãúŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß
¡«Ü™ ¡«ß Ç—Íß‹ß ¤Þ‚šßá¬ êú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖœÍüÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹
? ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü †Öî¸ü ¯ÖœÍüú¸ü •ÖÖ−Öê úß
†Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ −ÖÆüà ¯Ö›Íüß…
¡ÞÇÞ : Þ‚ê»»Þ Þ‘ß £Úê Ç—Íß‹¥ß
«ßê ¤Þ‚šß¬ß»»Þ Þ¥Ú £œî
‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß, ˆ−Öêú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë ´Öã—Öê ³Öß
¡«Ü™ Ç—Íßšß¬ß»»Þ ˆ˜Ú ˆš¥ ãú”û ²ÖŸÖÖ‡‹ −ÖÖ?
Þ„ Ç—Íß‹ß ¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : †“”ûÖ… ŸÖÖê ÃÖã−Ö… ÓãúŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß
Ç–Íß¬Þ Þ«ßê»»Þ ‹ú ²ÖÆãüŸÖ ²Ö›Íüß (−ÖÖ¸üß ú×¾Ö)
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ, ™Þ¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ £á™ ú¾Ö×µÖ¡Öß £Öà… ˆ−Öúß †Ö¸Óü×³Öú
(¯ÖÏ£Ö´Ö) ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ ÎúÖÓ×ŸÖúÖ¸üß
¡ß ‹ß×ß ‹Ú«ØÜÞ ? ¤êü¿Ö³ÖŒŸÖÖë êú×»Ö‹ ˆ¤Ëü²ÖÖê¬Ö−Ö´Öæ»Öú
¡ÞÇÞ : Þ®×Þ»»Þ á™á¡ ¨Ú˜»»Þ ‹ÚØ¦Þ ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ £Öà… ¾Öê ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ
‹Ú£Þ¥à ‘á˜ ¡«Ü™ ¡–Í ×»ÖÖú¸ü †´Ö¸ü ÆüÖê ÖµÖà… †ÓÖÏê•ÖÌß
ÃÖ¸üúÖ¸ü −Öê ˆ−Öúß '†ÖÅ¾ÖÖ−Ö' ú×¾ÖŸÖÖ
Þ¥à ‹¡ß šßá¬»»Þ ™Þ¼»¥ úÖê •ÖÌ²ŸÖ ú¸ü ×¤üµÖÖ £ÖÖ…
Çñš£ ‹¡ß™Þ Ú–Íß‹
¡ßÇù¡à£Þ¼» ÇÞ‚ê
„›ìá¡Þœ £Û¦‹ ‹¡ß™Þ
šß¬Þ»»Þ áª ‹¡ß™Þ á¬Œßá¬Œß ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß, ãÓúŸÖ»ÖÖ ãú´ÖÖ¸üß úÖ ‘Ö¸ü
‹¥ß £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ úÆüÖÑ Æîü?
‚äá¥‘ ª¥‹Þ¥ ™Þ¼»¥ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : ˆ−ÖúÖ ‘Ö¸ü ²ÖÃŸÖ¸ü ´Öë Æîü… ˆ−ÆüÖë−Öê
'Þ«ôÞ' ‹¡ß™Þ‹Ú ¡îÞ‘îÞÇØ 1900 ‡ÔÃÖ¾Öß ´Öë •Ö−´Ö ×»ÖµÖÖ £ÖÖ…
‹¥ß á›‚šßá¬»»Þ ˆ−Öêú ×¯ÖŸÖÖ ¤üÖ×−Ö‹»Ö ÃÖÖ¾ÖŸÖ ‹ú
›üÖŒ™ü¸ü £Öê… ÓãúŸÖ»ÖÖ ú™üú ÃÖê
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ, ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» Ô¥ ›üÖŒ™ü¸üß ¯ÖœÍü ú¸ü ×−Öú»Öß £Öà…
á‹„ê•ß ?
¡ÞÇÞ : ™Þ¼» Ô¥ ¡ªØ¥á¥»»Þ áª
ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß, ŒµÖÖ ˆ−ÆüÖë−Öê ¿ÖÖ¤üß úß £Öß?
1900 ŒñàÌÂÞµá¥ ‘õ

×¯ÖŸÖÖ•Öß : ÆüÖÑ… ˆ−ÆüÖë−Öê ›üÖŒ™ü¸ü éúÂÖ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
á«Þ‚šßá¬»»Þ ™Þ¼» ¡ÞÇÞ ²ÖÎÉ“ÖÖ¸üß ÃÖê ¿ÖÖ¤üß úß £Öß… ˆ−Ö
›Þßˆ¬ ªÞ¡™ ‘á˜ – ¤üÖê−ÖÖë −Öê •Ö−ÖÃÖê¾ÖÖ ú¸üêú •Öß¾Ö−Ö ×²ÖŸÖÖ
Þ‹Ø¥»»Þ ‹ÚØ¦Þ ‹”‹¥Ú – ×¤üµÖÖ £ÖÖ… ´ÖÖ¡Ö †›ÍüŸÖßÃÖ ¾ÖÂÖÔ úß
Þ‹Ø¥à †ÖµÖã ´Öë ÓãúŸÖ»ÖÖ ¯Ö¸ü»ÖÖêú ×ÃÖ¬ÖÖ¸ü
Ç—Íß‹¥ß ¡Þ«Þ¥ßšßá¬»»Þ Ö‡Õ…
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ, áª ‹'˜ ¡ß¡Þ«

‹¥ßšßá¬ ? ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß, ŒµÖÖ ˆ−ÆüÖë−Öê êú¾Ö»Ö ú×¾ÖŸÖÖ
¡ÞÇÞ : «ê»»Þ áª –Þ‹Ø¥ ‹ïÇ©Ù ÇñªÞ› ×»ÖÖú¸ü µÖÖ×ŸÖ †Ù•ÖŸÖ úß £Öß?
¡ñ«öÞ¥à¼Ú» ¡ß¡Þ« ‹¥ßšßá¬»»Þ
áª ›ß' ‘˜¤Þ‹ ‘ áª¡Þ ×¯ÖŸÖÖ•Öß : −ÖÆüà… ˆ−ÆüÖë−Öê ú×¾ÖŸÖÖ êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ
‹¥ß ‘à¡ ¡ßá™‚ úÆüÖ−Öß †Öî¸ü ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ ³Öß ×»ÖÖê £Öê…
á›‚šßá¬»»Þ £Þ™ñ •™ß¥ß¨ '†Ó•Ö×»Ö', 'ˆ§ü¾ÖÖÃÖ', 'Ã±ãúØ»ÖÖ', '¯ÖÏê´Ö
¡Ç©í ¡¤ýªá¥ ‹ÚØ¦Þ Ø“ÖŸÖÖ´Ö×Ö' †Ö×¤ü ˆ−Öúß ú×¾ÖŸÖÖ†Öë
úß ¯ÖãÃŸÖëú ÆîÓü… ‡−Ö êú †»ÖÖ¾ÖÖ
Ç¥á¬Þ‹ £ ‹¥ßšßá¬»»Þ '¯Ö¸üÃÖ´Ö×Ö', '³ÖÏÖÓ×ŸÖ' 'úÖ×»Ö ²ÖÖêÆãü',
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ, áª ‹'˜ á‹¡¦ '−Ö†ŸÖã›Íüß', '¸ü‘Öã-†¸ü×ÖŸÖ' †Ö×¤ü
‹¡ß™Þ á¬Œß‹ß ªÚÞ£ ‘í ˆ¯Ö−µÖÖÃÖÖë úß ¸ü“Ö−ÖÖ ú¸üêú ˆ−ÆüÖë−Öê
†Öê×›Íü†Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úÖê ÃÖ´Öé¨ü ×úµÖÖ
‹¥ßšßá¬? Æîü… ˆ−ÖúÖê ÃÖ²Ö »ÖÖêÖ 'ˆŸú»Ö-
¡ÞÇÞ : Þê»»Þ áª ‹¡ß™Þ ×–ÍÞ ÑÂ, ³ÖÖ¸üŸÖß' úÆüŸÖê ÆîÓü…
„ÇîÞª £œî á¬Œßšßá¬»»Þ
'ÃÂ¦ß', '„®×ôÞª', 'ªÓÜÂ¬ß¾»',
'áÇñ£ ßØÞ£˜ß' Þ›ß ™Þ¼»¥ ÃÖ¸ü»ÖÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß, ´Öã—Öê ³Öß ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ−Öê úß
‡“”ûÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü…
‹¡ß™Þ ¡«ß»»Þ ˆ ª¡Ú ×–ÍÞ
'Ç¥¨-£˜ß', '¢ñÞØß', ×¯ÖŸÖÖ•Öß : †²Ö ŸÖÖê ŸÖæ †¯Ö−Öß ¯ÖÖšü ¯ÖœÍü ¯ÖœÍü ú¸ü
'‹Þ¦ßá¡Þ«Ý', '™Ú˜Øà', '¥ÔÚ £Öú •ÖÖŸÖß ÆüÖê… ²Ö›Íê ÆüÖêú¸ü ŸÖã´Ö ³Öß
¥¤©ß™' Þ›ß „ÇîÞª ˆ−Öúß ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ ¯ÖœÍüÖêÖß †Öî¸ü ˆÃÖêú
²ÖÖ¤ü ŸÖã´Ö ³Öß ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ ÃÖúÖêÖß…
¥Þ ‹¥ß‹ß áª Š–ÍßÞ
ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·© ‹¥ß×Øß»»Þ
{ÉÉ`ö 15 213
™Þ¼Ú» ª£áªØ "„‹þ¦

¢Þ¥™à" ‹Ú«Øß»»Þ
ª¥¦Þ : ¡ÞÇÞ, á£Þ¥ ¡ß ‹¡ß™Þ
á¬Œß¡Þ‹Ú £ á«„×ß»»Þ
¡ÞÇÞ : ˆá¡ ™ ™Ú ß‘ ÇÞ• Ç—Íß
Ç—Íß‹ß «Þ¬ßÞ á«Þ‚¤Þ„×Ü»»Þ
¡–Í á«Þ‚‹¥ß ™Þ¼»¥ ª¡Ú
‹¡ß™Þ Ç—Íß¡Ú Þ„ ™Þ' Çá¥
™Ú ¡ß ‹¡ß™Þ á¬Œß ÇÞ¥ß¡Ú»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¢ÞÇ©˜ ³ÖÖÂÖÖ
ªÞ«ß™î¥ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úÖ
Þ¥à‹¡ß ú¾Ö×µÖ¡Öß (´Ö×Æü»ÖÖ ú×¾Ö)
¡ßÇù¡à ×¾Ö¯»Ö¾Öß, ¤êü¿Ö³ÖŒŸÖ,
†ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖúÖ¸üß
‘õ á«Þ‚šßá¬ •Ö−´Ö Æãü†Ö £ÖÖ
¡ß¡Þ« ¿ÖÖ¤üß
‘áª¡Þ •Ö−Ö-ÃÖê¾ÖÖ
ªÚÞ£ ‘í −ÖÖ´Ö ú´ÖÖ−ÖÖ, µÖÖ×ŸÖ ¯ÖÖ−ÖÖ
‹¡ß™Þ ú×¾ÖŸÖÖ
ª£ï·© ÃÖ´Öé¨ü
«Þ¬ßÞ £Öú •ÖÖ−ÖÖ
ÑÂ Ö»¯Ö
„ÇîÞª ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ
á¬Œßšßá¬ ×»ÖÖŸÖê £Öê
¡–Í á«Þ‚‹¥ß ²Ö›Íêü ÆüÖêú¸ü

¡îÞ‘îÞÇØ ‹¥ß¡Þ •Ö²ŸÖ ú¸ü−ÖÖ
áÇ¤©Þ ¯ÖÏŸÖßÖÖ
„á•‚¡Þ ˆšüÖ−ÖÖ
†³µÖÖÃÖ
I. (1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íßá¬˜ß ?
2. Þ‚ê, á¡Þ„ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ ¤Þ‚×ß»»Þ
3. ÞÇ˜ ‹'˜ ¢ÞÇ©˜ á›‚‹¥ß «ßê Þªßá¬ ?
4. £Úê ¢ÞÇ©˜ á›‚‹ß Þªß¬ß»»Þ
5. ÞÇ˜ ‹'˜ Ç—Íß‹¥ß ¤Þ‚šßá¬ ?
6. Þ‚ê, £Úê Ç—Íß ‹¥ß «ßê ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
7. ‹ÚØ¦Þ ‹”‹¥Ú –Þ‹Ø¥à Ç—Íß‹¥ß ¡Þ«Þ¥ßšßá¬»»Þ
8. ›ß' ‘˜¤Þ‹ ‘ áª¡Þ ‹¥ß ‘à¡ ¡ßá™‚ á›‚šßá¬»»Þ
9. áª ‹'˜ á‹¡¦ ‹¡ß™Þ á¬Œß ‹¥ß ªÚÞ£ ‘í ‹¥ßšßá¬»»?
10. „ÇîÞª ¥Þ ‹¥ß‹ß áª Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·© ‹¥ß×Øß»»Þ
11. ˆá¡ ™ ™Ú ß‘ ÇÞ• Ç—Íß Ç—Íß‹ß «Þ¬ßÞ á«Þ‚ ¤Þ„×Ü»»Þ
II. ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
{ÉÉ`ö 15 215
1) ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚ ‹ß 2) á¡Þ„ ¢Þ™ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íß¬Þ»»Þ

á¨Þ‚ ¢Þ™ á›‚
Ç–Íßá¬˜ß ? ‹Þ£ ‹¥ß
›ÚœÇß‚ ¥Þ£Þ¤ý˜ Ç—Íß
¡«ßÇ—Íß ¢Þ¡™ ¨Ú˜ß
ªßá£Þ á›Œß Ç ‹«ß
¢‘ ¨Ú˜ß
‹Þ£ ‹¥ß
3) £Úê ¢ÞÇ©˜ á›‚ ‹ß Þªß¬ß»»Þ 4) ™Ú ‹'˜ Ç—Íß ‹¥ß ¤Þ‚šß¬Ú ?
ÇÞ• Ç—Íß á¬Œß
à™ Þ‚ ‹«ß
Þ ‹¥ß á¨Þ‚
¢Þ™ ŒÞ‚ ¨Ú˜ß
á¬Œß‹¥ß á›Þâ–Íß
5) Þ‚ê, £Úê Ç—Íß ‹¥ß «ßê 6) áª£Þá áŒ¦ß áŒ¦ß ‹¥ß ‘à¡
¤Þ‚šß¬ß»»Þ ¡ßá™‚ á›á¬»»Þ
á¬Œß ‹Þ£ ‹¥ß ‹¥ßß
‹«ß à™ Þ‚ Þ‚
á¨Þ‚ ÇÞ• Ç—Íß Ç—Íß
‹Þ³ß Þ ‹¥ß ‹¥ß
á›Þâ–Íß à™ ¨ßŒß ¨ßŒß
‹¡ß™Þ á¬Œß á¬Œß
7) ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íßá¬˜ß 8) £Úê Ç—Íß‹¥ß «ßê

? ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
áª£Þá á¨Þ‚ Ç– áª ¨Ú˜ß‹¥ß
Íßá¬˜ß ? ‹«ßšß¬Þ
™Úá£ á¨Þ‚ Ç–Íß¬˜ß ? ™Úá£ ‹«ß‹¥ß
™Ú á¨Þ‚ Ç–Íß¬Ú˜ß ? ¥Œßšß¬
™Úá££Þá á¨Þ‚ Ç– ™Ú á‚‹¥ß
Íß¬˜ß ? ŒÞ‚šß¬Ú
ÞÇ˜£Þá á¨Þ‚ Ç– ™Úá££Þá ŒÞ‚‹¥ß
Íßá¬˜ß ? Þßšß¬
ÞÇ˜£Þá á›Œß‹¥ß á¬Œßšßá¬
9) ›ß ‘˜ ¤Þ‹ ‘áª¡Þ ‹¥ß ‹¥ß ‹ß ‘à¡ ¡ßá™‚ á›á¬»»Þ
áª£Þá à™ Þ‚Þ‚ á›á¬»»Þ
Çß¬Þ£Þá ÇÞ• Ç—ÍßÇ—Íß á›á¬»»Þ
™Ú ‹šÞ ‹«ß‹«ß á›¬Ú»»Þ
™Úá£ Þ ‹¥ß‹¥ß á›¬»»Þ
Þƒ ¥Þ£Þ¤ý˜ ¨Ú˜ß¨Ú˜ß á›¬Þ»»Þ
III. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ¤üß ÖµÖß ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖúµÖË
¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- £Þ' ____ á¨Þ‚ Ç–Íß¬Þ»»Þ (ŒÞ')
£Þ' ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íß¬Þ»»Þ
1. ™Úá£ ____ Þªß¬»»Þ (¥Þ´ì)
2. ™Ú ____ ¬Ú»»Þ (á)
3. ª£áªØ ‹'˜ ____ á¨Þ‚Ç–Íßá¬˜ß»»? (ŒÞ')
4. ’ß ____ „•ß¬Þ»»Þ (á¨Þ)
5. ¡ÞÇÞ ¢ÞÇ©˜ ____ Þªßá¬»»Þ (á›)
{ÉÉ`ö 15 217
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª ‹Þ³ß‹ß Þªß¬Þ»»Þ
áª ‹Þ³ß ‹Þ³ß‹ß Þªß¬Þ»»Þ
1. áª ŒÞ‚‹ß ¬Þ»»Þ 2. £Úê Þ¬ß‹ß Þªß¬ß»»Þ
3. ™Úá£ áŒ¦ß‹ß ¬»»Þ 4. ÞÇ˜ ¡ªß‹ß Þªßá¬»»Þ
5. Þá£ Ç—Íß‹ß á¨Þ‚¬Ú Þ
V. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ êú ¤üÖê-¤üÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- (1) £Úê ‹«ß Þªß¬ß»»Þ
1. £Úê ‹«ß‹ß Þªß¬ß»»Þ
2. £Úê ‹«ß‹¥ß Þªß¬ß»»Þ
1. Þá£ý£Þá Ç—ÍßÞªß¬Ú»»Þ 2. ™Ú ¨Ú˜ß á¬Œß¬Ú»»Þ
3. ¥à™Þ ¢Þ™ ŒÞ‚ á¨Þ‚¬Þ»»Þ 4. áª£Þá ‹«ß á¬ Þ
5. ÞÇ˜ á›Œß á¬»»Þ
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(1) (Š–Íß¨Þ¥, á¡Þ„, •™ß¥ß¨, ¡ÞÇÞ, ¡ß¡Þ«)
1. ¥Þ™ßá¥ ____ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íß¬Þ»»Þ
2. Þ‘ß ____ ¢ÞÇ©˜ á›‚‹ß Þªßá¬»»Þ
3. ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ____ ‘á˜ Þ¥à ‹¡ß»»Þ
4. ‹ïÇ©Ù ÇñªÞ›¼Ú» _____ ‹¥ßšßá¬»»Þ
5. ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ªÞ¡™ ____ ¡Ç©í ¡¤ýªá¥ Ç¥á¬Þ‹ £ ‹¥ßšßá¬»»Þ
(2)
1. ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» „Çá¥ áÞ”ßˆ Þá¬ÞÞ ª¢Þ ____»»Þ (á«„šß¬,
á«„šß¬Þ)
2. £Úê Þ¥Ú ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» „Çá¥ ¡«Ü™ ¡«ß ____»»Þ (Ç—Íßšß¬Ú, Ç—Íßšß¬ß)
3. ™á£ á‹„ê•ß‹ß ¢ÞÇ©˜ á›¡Þ‹Ú _____ ? (¤Þ‚šß¬Þ, ¤Þ‚šß¬)
4. ‚äá¥‘ ª¥‹Þ¥ ™Þ¼» 'Þ«ôÞ' ‹¡ß™Þ‹Ú ¡îÞ‘îÞÇØ ‹¥ß ____»»Þ (á›‚šß¬Ú,

á›‚šßá¬)
5. áª ‹¡ß™Þ á¬Œß‹¥ß ªÚÞ£ ‘í _____»»Þ (‹¥ßšßá¬, ‹¥ßšß¬Ú)
VII. ¯ÖÏŸµÖêú ÖÓ›ü ÃÖê ‹ú-‹ú ¿Ö²¤ü µÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖÑ¿Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ÃÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
'ú' 'Ö' 'Ö' '‘Ö'
áª à™ ‹«ß‹ß ‘à¡ ¡ßá™‚ á›¡»»Þ
™Úá£ ÇÞ• ‹¥ß‹ß ÇÞªì ‹¥ß¡ß»Þ
ÞÇ˜ ‹šÞ Þ‚‹ß ªÚÞ£ ‘í ‹¥ßá¡»»Þ
£Úê áª¡Þ á¬Œß‹ß Þ£ ‹á£‚¡»»Þ
áª ‹¡ß™Þ Ç—Íß‹ß ª£¤ý ‹á”‚ á›¡»»Þ
VIII. úÖêÂšüú ´Öë ¤ß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†Öë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. á£Þ¥ ‹¡ß™Þ ____ £ á«„×ß»»Þ (á¬Œì)
2. £Úê ¢ÞÇ©˜ ____ ¤Þ‚šß¬ß»»Þ (á›)
3. ÞÇ˜ Þ‘ß á‹„ê•ß‹Ú ____ ¤Þ‚šßá¬ ? (ŒÞ‚¡Þ)
4. ‹ÚØ¦Þ ‹”‹¥Ú –Þ‹Ø¥à ____ ¡Þ«Þ¥ßšßá¬»»Þ (Ç—Í)
5. ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ªÞ¡™ á‹ ÑÂ, ‹¡ß™Þ ____»»Þ (á¬Œß¡Þ)
IX. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ (ú) †Öî¸ü (Ö) ¾ÖÖÔ êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ¯ÖÏúÖ¸ü ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
'ú' 'Ö'
ªÚÞ£ á¡Þ«Ý
Ç¥¨ £
‹Þ¦ß £˜ß
‘ ‘í
Ç¥á¬Þ‹ áª¡Þ
X. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¯ÖÏ¿−Ö ¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ª£áªØ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íßá¬˜ß»»Þ
ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚‹ß á¨Þ‚ Ç–Íßá¬˜ß ?
{ÉÉ`ö 15 219
1. áª „ÇîÞª ¥Þ ‹¥ß‹ß Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·© ‹¥ß×Øß»»Þ

2. ™á£ ¢ÞÇ©˜ á›‚‹ß Þªß¬»»Þ
3. ™á£ Ç—Íß ‹¥ß ¤Þ‚šß¬»»Þ
4. áª£Þá ‘áª¡Þ ‹¥ß ‹¥ß ‘à¡ ¡ßá™‚ á›‚šßá¬»»Þ
5. ™Ú ™ ß‘ ÇÞ• Ç—Íß Ç—Íß‹ß «Þ¬ßÞ á«Þ‚ ¤Þ„×Ü»»Þ
‹¡ß¡¥ ¥ÞœÞÞš
ú×²Ö²Ö¸ü ¸üÖ¬ÖÖ−ÖÖ£Ö
¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý ÞœÚß‹ ªÞ«ß™î¥ ªñÌÂÞ»»Þ ™Þ¼»¥ ‘õ 1848 £ªß«Þ»»Þ ™Þ¼»
ªÞ«ß™î ÇÛ¡í¥Ú Þ›ß ¤Ú, Ç°ªŒÞ ¤Ú Š ¥à™ß ¤Ú á¨Ç© á«Þ‚¤Þ‚šÞˆ»»Þ
áªá™á¡á¦ ¢Þ¥™¥ á¬Œ‹£Þ¼Ú» ÇËßÂ£à ¨ß¤©Þ Þ‹ñÞØ ‹¥ßšÞˆ»»Þ ÇËßÂ £à ¨ß¤©Þ
ÇÞ‚‹¥ß á¬Œ‹£Þá ˆ‹ Û™ ßØÞœÞ¥Þ ÇÞ‚á¬»»Þ 1870-72 á¡¦‹Ú "Š–ÍßÞ
ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý" Þá³Þ¦ Þ¥£ý á«Þ‚¤Þ‚šÞˆ»»Þ ˆ«ß Þá³Þ¦¥ £ÚŒî ¬¤©î
šß¬Þ Š–ÍßÞ‹Ú ªÕÜ¬¢ÞÇ©Þ ¢Þá¡ ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß ¡¾»¦Þ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ªÕÜ¬ ¢ÞÇ©Þ ¢Þá¡
¡î¡«Þ¥ ‹¥ß¡Þ»»Þ ÇËßÂ£ Š–Íß¨Þá¥
Š–ÍßÞ‹Ú „•Þ‚‹¥ß «ß³à¢ÞÇ©Þ¥ ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê £œî áÌÂÞ Þ¬ßšß¬Þ»»Þ ˆ«ß
ª£¤ýá¥ ÞœÚß‹ ¤Ú¥ ªÞ«ß™î‹Þ¥£Þ¼»¥ ›Þ¤ýß™ó á«¬Þ Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ¡äá‚
‹¥ß ¥Œß¡Þ»»Þ ˆšßÇÞ‚ê ªÕÜ¬ ÇÞ•î‹ñ£ ¥Þ ‹¥ß¡Þ ˆ¡ä Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ÞœÚß‹
—Þ°Þá¥
—Íß‹¥ß ¥Œß¡Þ «ßê £Û¦ „á·¨î šß¬Þ»»Þ ¥ÞœÞÞš¼» ª«ß™ £œÚªÛ› ¥ÞŠ,
Ÿ»‹à¥á£Þ« áªÞÇ™ß Š ¾»Þœ¥ á£á«¥ Çñ£ÚŒ ¢Û£ß‹Þ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ
ÞœÚß‹ Š–ÍßÞ ›î¥ ªïÌßÂ, ªÕÜ¬ ÇÞ•î ÇÚªØ‹ ß£íÞ˜, ÑÂ, „ÇîÞª,
‹¡ß™Þá¥ ÞœÚß‹™Þ¥ ×ÞÇ ¬Þ‚¡Þ ˆ£Þ¼» ªÞ£÷Þá¥ Çñ˜Ø Þ«ôÞ šß¬Þ»»ˆ¡ä
ˆ£Þá £œî ˆ ª¡Úšßá¥ ªŸ»¦ ¬Þ¢ ‹¥ßšßá¬»»Þ Ÿ»‹à¥ á£Þ« Š–ÍßÞ
ªÞ«ß™îá¥ Çñš£ ÑÂ á¬Œß £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ ‹¡ß ¾»Þœ¥ á£á«¥ £œî
‹¡ß™Þ á¬Œß‹¥ß ªÞ«ß™î ª£Þ‘á¥ £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ ¥ÞœÞÞš, £œÚªÛ› Š
Ÿ»‹à¥á£Þ« ªÕÜ¬ ¨ß¤©‹™Þ¥Ú Þ¥£ý ‹¥ß ªÕÜ¬ ‚ªìáÇÄÂ¥ á«¡Þ Ç¤íîØ ¡ß¢ß÷
‹Þ¤íî ‹¥ßšßá¬»»Þ
¥ÞœÞÞš ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ ‹Þ¡î á¬Œß‹¥ß Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·© ‹¥ßšßá¬»»Þ
™Þ¼» ‹Þ¡î Ú–Íß‹ £œîá¥ 'ß¬ß‹Þ', '›¥¡Þ¥', '³ßá‹¨ó¥à', '£«Þ¤Þ™ñÞ', 'ÇÞ¡í™à',
'á‹›Þ¥áÞâ¥à' ‚™îÞ›ß ÇñœÞ»»Þ áª«ßÇ¥ß Ÿ»‹à¥á£Þ« '×'£Þ˜ Þ• Ú˜Ö', '£Þ£Úê',
'¬×£Þ', 'ÇñÞ¤ýËßÂ™' Þ›ß „ÇîÞª ¥Þ ‹¥ß Š–ÍßÞ ›î ªÞ«ß™î‹Ú ‘à¡Ø
‹¥ßšßá¬»»Þ ¾»Þœ¥ á£á«¥ '™Çªóßà' ‹Þ¡î á¬Œß‹¥ß £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ £œÚªÛ›
¥ÞŠ¼»¥ '¡˜Ùíá¡Þœ' ˆá¡ £œî ¡˜Ùí ¨ßáŒ‚¡Þ Þ¥£ý ‹á¥»»Þ ¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý ñà‹
ªÞ«ß™î¥Ú ¡ßÇ©¤ý¡ªØÜ Þ˜ß ™Þ‹Ú Š–ÍßÞ ×Þ°á¥ ¥Œß 'á‹›Þ¥ áÞâ¥à' ˆ¡ä 'ÇÞ¡í™à'
Ç¥ß ‹Þ¡î£Þ ªïÌßÂ ‹¥ß×Øß»»Þ ¥ÞœÞÞš¼Ú» ÞœÚß‹ ªÞ«ß™î¥ ªñÌÂÞ ¢Þ¡á¥ ª£áªØ
ªóà‹Þ¥ ‹¥ß×Øß á«á¬ ™Þ¼» ÇËÂ£à ¨ß¤©Þ, ªÞ«ß™î ¥à™ß¥ Ú‹¥˜‹Ú î
á¬Œ‹£Þá ª£Þá¬ÞÞ ‹¥ß×Øß»»Þ ˆª¡Ú ªá±ó áª ‹¡ß¡¥ „ÇÞœàá¥ ¢ÛÇ©ß™»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ÞœÚß‹ †Ö¬Öã×−Öú
ªÞ«ß™ó¥ ªñÌÂÞ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úÖ ÄÖÂ™üÖ
Þ›ß¤Ú †Ö×¤üµÖãÖ
¥à™ß¤Ú ¸üß×ŸÖµÖãÖ
ÇäªŒÞ ¤Ú ¯ÖÓ“ÖÃÖÖÖ µÖãÖ
ÇËßÂ£à ¨ß¤©Þ ¯ÖÛ¿“Ö´Öß ×¿ÖÖÖ
Û™ ßØÞœÞ¥Þ −ÖµÖÖ ×“ÖÓŸÖÖ¬ÖÖ¸üÖ
„›ì¡ï·© ˆ¤Ëü²Öé¨ü
'Š–ÍßÞ ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý' '†Öê×›Íü†Ö Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ³ÖÖÂÖÖ −Ö‹'
(‹ú ³ÖÖÂÖÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖË)
Þá³Þ¦ †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö
ªÕÜ¬¢ÞÇ©Þ Ãæú»Ö úß ³ÖÖÂÖÖ
¡î¡«Þ¥ ‹¥ß ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü −Ö ú¸ê
£ÚŒî¬¤© ´ÖãµÖ »ÖÖ
{ÉÉ`ö 15 221
Š–ÍßÞ¢ÞÇ©Þ †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ

¡¾»¦Þ¢ÞÇ©Þ ²ÖÓÖÖ»Öß ³ÖÖÂÖÖ
„•Þ‚‹¥ß ˆšüÖú¸ü
áÌÂÞ Þ¬ßšß¬Þ ¯ÖÏµÖÖÃÖ “Ö»Ö ¸üÆüÖ £ÖÖ
ªÞ«ß™î‹Þ¥ ÃÖÖ×ÆüŸµÖúÖ¸ü
›Þ¤ýß™ó ¤üÖ×µÖŸ¾Ö
¡äÞ‚‹¥ß ²Ö“ÖÖú¸ü
ªÕÜ¬ ÇÞ•î‹ñ£ ¯ÖÖšü¶Îú´Ö
ÞœÚß‹ —ÞäÞá¥ †Ö¬Öã×−Öú œÓüÖ ÃÖê
£œÚªÛ› ¥ÞŠ ´Ö¬ÖãÃÖæ¤ü−Ö ¸üÖˆ (ú×¾Ö)
Ÿ»‹à¥ á£Þ« áªÞÇ™ß ±ú×ú¸ü´ÖÖêÆü−Ö ÃÖê−ÖÖ¯Ö×ŸÖ
(ˆ¯Ö−µÖÖÃÖúÖ¸ü)
¾»Þœ¥ á£á«¥ ÖÓÖÖ¬Ö¸ü ´ÖêÆêü¸ü (ú×¾Ö)
Çñ£ÚŒ ¢Û£ß‹Þ ´ÖãµÖ ³Öæ×´ÖúÖ
›î¥ ªïÌßÂ Öª úß ÃÖéÛÂ™ü
ÑÂ Ö»¯Ö
„ÇîÞª ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ
‹¡ß™Þ ú×¾ÖŸÖÖ
Çñ˜Ø Þ«ôÞ ¯ÖÏ“ÖÓ›Íü †ÖÅ¾ÖÖ−Ö
Çñš£ ‹¥ß ¯ÖÆü»Öê ÃÖê
„ÇîÞª‹Þ¥ ˆ¯Ö−µÖÖÃÖúÖ¸ü
‹¡ß™Þ á¬Œß‹¥ß ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖú¸ü
ªÞ«ß™î ª£Þ‘á¥ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë
£¥ á«Þ‚šßá¬ †´Ö¸ü ÆüÖêÖ‹ £Öê
‚ìªìáÇÄÂ¥ ‡−Ã¯ÖêŒ™ü¸ü
‹Þ¡î á¬Œßšßá¬ ×»ÖÖê £Öê
ª£ï·© ‹¥ßšßá¬ ÃÖ´Öé¨ü ×ú‹ £Öê
ß¬ß‹Þ ×“Ö×»ÖúÖ (‹ú úÖ¾µÖ úÖ −ÖÖ´Ö)

›¥¡Þ¥ ¤ü¸ü²ÖÖ¸ü (‹ú ¾µÖÓÖúÖ¾µÖ úÖ
−ÖÖ´Ö)
³ßá‹¨ó¥à −ÖÓ×¤üêúÀ¾Ö¸üß (‹ú úÖ¾µÖ úÖ
−ÖÖ´Ö)
£«Þ¤Þ™ñÞ ´ÖÆüÖµÖÖ¡ÖÖ (‹ú úÖ¾µÖ úÖ −ÖÖ´Ö)
ÇÞ¡í™à ¯ÖÖ²ÖÔŸÖß (‹ú úÖ¾µÖ úÖ −ÖÖ´Ö)
á‹›Þ¥áÞâ¥à êú¤üÖ¸üÖÖî¸üß (‹ú úÖ²µÖ úÖ
−ÖÖ´Ö)
×'£Þ˜ Þ•Ú˜Ö ”û'´ÖÖÖ †Öšü ÖãÓšü (‹ú
ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ úÖ −ÖÖ´Ö)
£Þ£Úê ´ÖÖ´ÖãÑ (‹ú ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ úÖ −ÖÖ´Ö)
¬×£Þ »Öü”û´ÖÖ (‹ú ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ úÖ
−ÖÖ´Ö)
ÇñÞ¤ýËßÂ™ ¯ÖÏÖµÖÛ¿“ÖŸÖ (‹ú ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ úÖ
−ÖÖ´Ö)
¥Þ ‹¥ß ¸ü“Ö−ÖÖ ú¸êú
‘à¡Ø ‹¥ßšßá¬ •Öß¾ÖÓŸÖ ×ú‹ £Öê
™Çªóßà ŸÖ¯ÖÛÃ¾Ö−Öß (‹ú úÖ¾µÖ úÖ −ÖÖ´Ö)
¡˜Ùíá¡Þœ ¾ÖÖÔ²ÖÖê¬Ö
ñà‹ì ªÞ«ß™î¥Ú ÖÏßËú ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ÃÖê
¡ßÇ©¤ý¡ªØÜ ×¾ÖÂÖµÖ¾ÖÃŸÖã
ªÞ«ß™î ¥à™ß¥ ÃÖÖ×ÆüŸµÖ ¸üß×ŸÖ úÖ
Ú‹¥˜‹Ú †−Öãú¸üÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹
î á¬Œ‹ †−µÖ »ÖêÖú
ª£Þá¬ÞÞ ÃÖ´ÖÖ»ÖÖê“Ö−ÖÖ
†³µÖÖÃÖ
{ÉÉ`ö 15 223
I. †−Öã“”êû¤ü êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖë êú ˆ¢Ö¸ü ×»Ö×Ö‹…
1. ¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý ‹ßˆ ?
2. á‹„ê £ªß«Þá¥ áª ‘õ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬ ?
3. á‹„ê á‹„ê ¤Ú ¥ÞœÞÞš¼» ªÞ«ß™î ÇÛ¡í¥Ú á¨Ç© á«Þ‚šß¬Þ ?
4. á‹„ê£Þá ÇËßÂ£à ¨ß¤©Þ ÇÞ‚‹¥ß Û™ ßìØÞœÞ¥Þá¥ „›ì¡ï·© á«á¬ ?
5. á‹á¡ 'Š–ÍßÞ ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý' Þá³Þ¦ Þ¥£ý á«Þ‚šß¬Þ ?
6. ˆ«ß Þá³Þ¦¥ £ÚŒî ¬¤©î ‹'˜ šß¬Þ ?
7. ÇËßÂ£ Š–Íß¨Þá¥ Š–ÍßÞ‹Ú „•Þ‚‹¥ß á‹„ê ¢ÞÇ©Þá¥ ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê
áÌÂÞ Þ¬ßšß¬Þ ?
8. á‹„ê£Þ¼»¥ ›Þ¤ýß™ó á«¬Þ Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ¡äÞ‚ ‹¥ß ¥Œß¡Þ ?
9. á‹„ê£Þá ¥ÞœÞÞš¼» ª«ß™ Çñ£ÚŒ ¢Û£ß‹Þ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬ ?
10. ‹Þ«Þ‹Ú ¢Þ¥™à¤ý ¢ÞÇ©Þ£Þ¼»á¥ Çñš£ ‹¥ß „ÇîÞª‹Þ¥ á«¡Þ¥ ªÚá¤Þ
£ß¦ßšß¬Þ ?
11. '™Çªóßà' ‹Þ¡î ‹ßˆ á¬Œß £¥ á«Þ‚šßá¬ ?
12. á‹„ê£Þá ªÕÜ¬ ¨ß¤©‹™Þ¥Ú Þ¥£ý ‹¥ß ªÕÜ¬ ‚ìªìáÇÄÂ¥ á«¡ÞÇ¤íîØ
¡ß¢ß÷ ‹Þ¤íî ‹¥ßšßá¬ ?
13. ¥ÞœÞÞš ‹'˜ ‹'˜ á¬Œß Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·© ‹¥ßšßá¬ ?
14. ‹Þ«Þ¥ ÇËßÂ£à ªÞ«ß™î ¥à™ß¥ Ú‹¥˜‹Ú á‹„ê£Þá ª£Þá¬ÞÞ ‹¥ß×Øß
?
15. ¥ÞœÞÞš¼Ú» ‹Þ«ßê‹ß ‹¡ß¡¥ ‹Ú«Þ¤Þˆ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖú ¿Ö¾¤ü ÃÖ´ÖæÆü êú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê šüßú Îú´Ö ´Öë »ÖÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ¬¤©î, Þá³Þ¦¥, šß¬Þ, £ÚŒî, ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß, ªÕÜ¬ ¢ÞÇ©Þ ¢Þá¡,
Š–ÍßÞ‹Ú, ¡¾»¦Þ¢ÞÇ©Þ‹Ú, ˆ«ß, ªÕÜ¬¢ÞÇ©Þ ‹¥ß¡Þ»»
2. ªÞ«ß™î‹Þ¥ £Þ¼»¥, ¡äÞ‚‹¥ß ¥Œß¡Þ, Š–ÍßÞ¢ÞÇ©Þ‹Ú, á«¬Þ, ›Þ¤ýß™ó, ˆ«ß
ª£¤ýá¥, ÞœÚß‹ ¤Ú¥»»
3. ÞœÚß‹ —ÞäÞá¥, ªÕÜ¬ ÇÞ•î‹ñ£, Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ‹Ú, ˆšßÇÞ‚ê, ¥Þ ‹¥ß¡Þ,

ˆ¡ä, —Íß‹¥ß ¥Œß¡Þ «ßê, šß¬Þ, „á·¨î, £Û¦»»
4. Çñ˜Ø Þ«ôÞ šß¬Þ, ÞœÚß‹™Þ¥ ×ÞÇ, ¬Þ‚¡Þ, ªÞ£÷Þá¥, ˆ£Þ¼»,
‹¡ß™Þá¥, ªÕÜ¬ ÇÞ•î ÇÚªØ‹, ß£íÞ˜, „ÇîÞª, ÑÂ, ÞœÚß‹, Š–ÍßÞ
›î¥ ªïÌßÂ»»
5. £¥, á¬Œß‹¥ß, ¾»Þœ¥ á£á«¥, '™Çªóßà' ‹Þ¡î, á«Þ‚šßá¬»»
6. Þ¥£ý, ¡˜Ùí, ¨ßáŒ‚¡Þ, ˆá¡, £œî, £œÚªÛ› ¥ÞŠ¼»¥, ¡˜Ùíá¡Þœ»»
7. ÇÞ¡í™à Ç¥ß, ˆ¡ä, ‹Þ¡î£Þ, á‹›Þ¥áÞâ¥à, Š–ÍßÞ ×Þäá¥, ªïÌßÂ
‹¥ß×Øß, ñà‹ì ªÞ«ß™î¥Ú, ¥Œß‹¥ß, ¡ßÇ©¤ý¡ªØÜ Þ˜ß, ™Þ‹Ú, ¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý»»Þ
III. ‘ú’ †Öî¸ü ‘Ö’ ÖÓ›ü ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ †Öê×›Íü†Ö †Öî¸ü ØÆü¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú ¿Ö²¤üÖêÓ/¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖë úÖ ÃÖÆüß
×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…
‘ú’ ‘Ö’
¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý „ÇîÞª‹Þ¥
Š–ÍßÞ ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý ÞœÚß‹™Þ¥ ×ÞÇ
Ÿ»‹à¥ á£Þ« áªÞÇ™ß ‹¡ß¡¥
¡˜Ùíá¡Þœ ™Çªóßà ‹Þ¡î
ÇËÂ£ß ¨ß¤©Þ £œÚªÛ› ¥ÞŠ
Þá³Þ¦¥ £Û¦ ¬¤©î 1870 - 72 £ªß«Þ
¾»Þœ¥ á£á«¥ ¡¾»¦Þ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ªÕÜ¬ ¢ÞÇ©Þ ‹¥ß¡Þ
IV. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß•Öß‹…
(™Çªóßà, ñà‹ì ªÞ«ß™î, 1848 £ªß«Þ, 1870-72, ¾»Þœ¥ á£á«¥,
Ÿ»‹à¥á£Þ« áªÞÇ™ß, £œÚªÛ› ¥ÞŠ, ¡¾»¦Þ ¢ÞÇ©Þ‹Ú)
1. ‹¡ß ¥ÞœÞÞš¼» ‘õ _______»» £ªß«Þá¥»»Þ
2. 'Š–ÍßÞ ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý' Þá³Þ¦¥ £ÚŒî ¬¤©î šß¬Þ Š–ÍßÞ‹Ú ªÕÜ¬¢ÞÇ©Þ
¢Þá¡ ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß _______ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ªÕÜ¬¢ÞÇ©Þ ‹¥ß¡Þ»»Þ
3. 'Š–ÍßÞ ªó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ ¤ý ' Þá³Þ¦ _________ £ªß«Þá¥
{ÉÉ`ö 15 225
Þ¥£ý»»á«Þ‚šß¬Þ»»Þ
4. ¥ÞœÞÞš¼» ª«ß™ _______, ________ Š ________ Þ›ß Çñ£ÚŒ
¢Û£ß‹Þ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ
5. ¾»Þœ¥ á£á«¥ _______ ‹Þ¡î á¬Œß £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ
6. ¥ÞœÞÞš ¥Þ¤ý _______ ¥Ú ¡ßÇ©¤ý¡ªØÜ Þ˜ß ™Þ‹Ú Š–ÍßÞ ×Þäá¥ ¥Œß‹¥ß
á‹›Þ¥áÞâ¥à ˆ¡ä ÇÞ¡í™à Ç¥ß ‹Þ¡î£Þ ªïÌßÂ ‹¥ß×Øß»»Þ
V. ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
Š–Íß¨Þ¥ ªÞ«ß™î á¤©™ñá¥ ªÚÇ¥ßß™Þ ª¥¦Þá›¡à 1904 £ªß«Þ ÌÂ 19
™Þ¥ßŒá¥ ‹”‹ ‘ß¬ûÞ¥ ˆ‹ Þ¢ß‘Þ™î Ç¥ß¡Þ¥á¥ ‘õñ«˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ
Š–Íß¨Þá¥ ª¡Ú‘ ªÞ«ß™î áÞÇ©Öà¥ áª î™£ á¬Œß‹Þ»»Þ Š–Íß¨Þ¥ Þ¥à
Þá³Þ¦á¥ ˆ«ß £«à¤ýªà £«ß¦Þ¼»¥ ›Þ ™Ú¦à¤ý»»Þ ï« ‘ÃÂÞ¦ £œîá¥ šÞ‚
ªÚ·©Þ ‘à¡ ¡îÞÇà Þ¥ÞœÞ ˆ¡ä ª£Þ‘ áª¡Þá¥ áª ‘à¡ „ªþí ‹¥ß×Øß»»Þ
'‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» ‹¡ß Çñ™ß¢Þ' ˆ¡ä 'ªÞ¥¦Þ £«Þ¢Þ¥™á¥ Þ¥à' ¨àÇ©í‹ ›Ú‚”ß
ª£Þá¬ÞÞ™õ‹ ÇÚªØ‹ ¥Þ ‹¥ß áª ÇÞ•‹ ª£Þ‘¥ ›ïÌßÂ Þ‹Ç©í˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ
Çñ‹Þ¨ß™ ÇÚªØ‹Þ¡¦à - 'Þ¥à¥ ›Þ¡à', 'Þ¥à ‘™', '¢Þ¥™à¤ý £«ß¦Þ Çñª¾»', 'Þê
¡Þ¬Þ¼» ‹šÞ', '¡à¥ ¥£˜à', '¡ß¨ó ¡ßÇû¡ß˜à', 'ª™à œ£í', '¢¤ý ¡Þ˜à' ‚™îÞ›ß
î™£ »»Þ 1936 „‹þ¦ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý ªßá” á¡Þ–í¥ áª Çñš£ £«ß¦Þ ª›ªîÞ
šßá¬»»Þ Š–Íß¨Þ¥ ˆ‹£Þ™ñ £«ß¦Þ Çñ™ß ßœà ¢Þ¡á¥ áª ª¡íÇ¬ûà ¥ÞœÞ‹ïÇ©Ùì¼» ¨ß¤©Þ
‹£ß¨á¥ á¤Þ á›‚šßá¬»»Þ áª £œî ßŒß¦ ¢Þ¥™ ‹äáñª ‹£ß”ß¥ Çñš£ Š–
ÍßÞ ª›ªîÞ ˆ¡ä „‹þ¦ ªÞ«ß™î ª£Þ‘¥ ªÉÂÞ›ß‹Þ Š „Çª¢ÞÇ™ß Þª ¦ä‹ï™
‹¥ßšßá¬»»Þ ßŒß¦ ¢Þ¥™ £«ß¦Þ ªÊßÂ¦à¥ ÌÂÞ˜Øßä ‹£ß”ß‹Ú ›Ú‚š¥ ß¡íÞß™
á«Þ‚šßá¬»»Þ Š–ÍßÞ ªÞ«ß™î ˆ‹Þá–Í£à ™Þ¼Ú» ›Ú‚š¥ ÇÚ¥Ç©Õð™ ‹¥ßšßá¬»»Þ
Š–ÍßÞ ªÞ«ß™îá¥ Þ¥à¡Þ› (áŸ»£ßß‘ß£ì) ¥ Çñ¦ áª «ßê Þ¥£ý
‹¥ßšßá¬»»Þ 1936 á¥ 'ªó™ÐÂ „‹þ¦ Çñá›¨' •ß™ á«¬Þ ˆ¡ä ª¥¦Þ á›¡à
Çñš£ £«ß¦Þ ¡ßœÞ¤ýß‹Þ ¢Þ¡á¥ ß¡íÞß™ á«Þ‚šßá¬»»Þ ¬¡˜ ª™îÞñ« Çá¥ ª¥¦Þ
á›¡à, ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à ªÞ¡™, ªá¥Þ‘ßà áÞâœÚ¥à, á‹Þ‹ß¦Þ á›¡à¼» ª«ß™ £ß¨ß
ßŒß¦ „‹þ¦ Þ¥à Ç¥ßÇ©› •á¥ ä¨ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ î™£Þ ‹£íà
¡à˜ÞÇÞ˜ß á›¡à¼» á™ï™óá¥ ª¥¦Þ á›¡à¼Ú»
–ßáª£ó¥ 8, 1930 £ªß«Þá¥ ‹”‹•Þá¥ ¢¡î ª£ó·©íÞ ²ÞÇ ‹¥Þ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ

1986 áÄÂÞ¡¥ 4 ™Þ¥ßŒá¥ ˆ«ß £«ß¤ýªà £«ß¦Þ¼»¥ á›«Þ¡ªÞ Ô”ßšß¬Þ»»Þ
VI. †Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹ …
¸üÖ¬Öã†Ö ¯ÖÏ×ŸÖ×¤ü−Ö ÖÖµÖë »Öêú¸ü ¾Ö−Ö úÖê •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ¾ÖÆü ²Ö›ÍüÖ ¿Ö¸üÖ¸üŸÖß £ÖÖ… ú³Öß-ú³Öß ¾ÖÆü —
Öæšü-—Öæšü Æüß ×“Ö»»ÖÖ-×“Ö»»ÖÖú¸ü úÆüŸÖÖ £ÖÖ ×ú ÖÖµÖÖë úÖê ²ÖÖ‘Ö »Öê ú¸ü ÖÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ… ÖÖÑ¾Ö êú »ÖÖêÖ
ˆ−Öúß †Ö¾ÖÖ•ÖÌ ÃÖã−Öú¸ü ¤üÖî›Íü †ÖŸÖê £Öê… ŸÖ²Ö ¸üÖ¬Öã†Ö ÆÑüÃÖŸÖÖ £ÖÖ… ‹ú ×¤ü−Ö ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö ´Öë ²ÖÖ‘Ö ¤üÖî›ÍüŸÖê
Æãü‹ †ÖµÖÖ… ¸üÖ¬Öã†Ö −Öê ¸üÖê-¸üÖê ú¸ü ÃÖ²Ö úÖê ²Öã»ÖÖµÖÖ… »Öê×ú−Ö ˆÃÖúÖ ¸üÖê−ÖÖ ÃÖã−Öú¸ü úÖê‡Ô ³Öß −ÖÆüà
†ÖµÖÖ… —Öæšü ²ÖÖê»Öú¸ü ¸üÖ¬Öã†Ö úÖ ¯ÖÏÖÖ “Ö»ÖÖ ÖµÖÖ… µÖÆü úÆüÖ−Öß ÃÖã−Öú¸ü Æü´Ö úÖê ‹ú ÃÖ²Öú
ÃÖßÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… —Öæšü ²ÖÖê»Ö ú¸ü Æü´Ö ×úÃÖß úß ¾ÖÓ“Ö−ÖÖ −ÖÆüà ú¸ü−ÖÖ Æîü… —Öæšü ²ÖÖê»Ö−Öê ÃÖê Æü´Öë Æüß
ÖŸÖ¸üÖ †Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æîü… ‹ú ²ÖÖ¸ü —Öæšü ²ÖÖê»Ö−Öê ÃÖê †Öî¸ü ‹ú ²ÖÖ¸ü ²ÖÖê»Ö−Öê ×ú †Ö¿ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü… »Öê×ú−Ö
µÖÆü †Ö¤üŸÖ Æü´ÖÖ¸êü×»Ö‹ ÖŸÖ¸ü−ÖÖú Æîü… êú¾Ö»Ö ÃÖ“Ö Æüß ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ Æîü †Öî¸ü ¯Ö¸ü´ÖÖŸ´ÖÖ ÃÖ“Ö Æüß Æîü… ÃÖ“Ö
²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖêÓ úÖê ×úÃÖß ÃÖê ›ü¸ü−Öê úß †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ −ÖÆüà… ˆ−Ö úß ¤êüÖ¸êüÖ ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö Æüß ú¸êüÖÖ…
VII. †¯Ö−Öê Öê¡Ö úß úÖê‡Ô ‹ú »ÖÖêú-ú£ÖÖ †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×»Ö×Ö‹…
1. ª£áªØ ‹'˜ ŒÞ‚‹¥ß á¨Þ‚Ç–Íßá¬˜ß»»Þ ŒµÖÖ ÃÖ³Öß ÖÖú¸ü ÃÖÖê Ö‹?
ÃÖ´ÖÃŸÖê ú'Ö ÖÖ‡ú×¸ü ¿ÖÖê‡¯Ö×›Íü»Öê×Ö…
2. «êá¥ £Þ', £Úê ¢ÞÇ©˜ á›‚‹¥ß «ßê Þªß¬ß»»Þ ÆüÖÑ ²Öê™üß, ´Öï ³ÖÖÂÖÖ ¤êüú¸ü Æüß †ÖµÖÖ
ÆæÑü…
ÆÑü¸êü ´ÖÖ', ´ÖãÑ ³ÖÖÂÖÖ ¤êü‡ú×¸ü ×ÆüÑ †Ö×ÃÖ×»Ö…
3. £Úê ¢ÞÇ©˜ á›‚‹ß Þªß¬ß»»Þ ´Öï ³ÖÖÂÖÖ ¤êüú¸ü Æüß †ÖµÖÖ ÆæÑü…
´ÖãÑ ³ÖÖÂÖÖ ¤êü‡×ú †Ö×ÃÖ×»Ö…
4. ˆš¥ Þ„ Ç—Íß‹ß ¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥ ‡ÃÖ ²ÖÖ¸ü †Öî¸ü ¯ÖœÍüú¸ü •ÖÖ−Öê úß
Ç–Íß¬Þ Þ«ßê»»Þ †Ö¾Ö¿µÖúŸÖÖ −ÖÆüà ¯Ö›Íüß…
‹£Ö¸ü †Öˆ ¯Ö×œÍü×ú ×•Ö²ÖÖ ¤ü¸üúÖ¸
¯Ö×›Íü»ÖÖ −ÖÖØÆü…
{ÉÉ`ö 15 227
5. Þ‘ß £Úê Ç—Íß‹¥ß ¤Þ‚šß¬ß»»Þ †Ö•Ö ´Öï −Ö ¯ÖœÍüú¸ü Æüß ÖµÖÖ £ÖÖ…
†Ö×•Ö ´ÖãÑ −Ö¯Ö×œÍüú×¸ü •ÖÖ‡×£Ö×»Ö…
6. á‹¡¦ á¡Þ„ ¡ßÞ ŒÞ‚¡Þá¥ êú¾Ö»Ö ´ÖÖŸÖÖ•Öß ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‹ ÃÖÖê Ö‡Ô…
á¨Þ‚Ç–Íß¬Þ»»Þ
êú²Öôû ²ÖÖêˆ ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‡²ÖÖ¸êü ¿ÖÖê‡¯Ö×›Íü»ÖÖ…
7. áª ‹¡ß™Þ á¬Œßá¬Œß ‹¥ß £¥ ¾Öê ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ ×»ÖÖú¸ü †´Ö¸ü
á«Þ‚šßá¬»»Þ Æãü‹ £Öê…
ÃÖê ú×²ÖŸÖÖ »Öê×Ö»Öê×Ö ú×¸ü †´Ö¸ü ÆüÖê‡×£Ö»Öê…
8. ˆá¡ ™ ™Ú ß‘ ÇÞ• Ç—Íß Ç—Íß‹ß «Þ¬ßÞ †²Ö ŸÖÖê ŸÖã †¯Ö−Öß ¯ÖÖšü ¯ÖœÍü ¯ÖœÍü êú
á«Þ‚¤Þ„×Ü»»Þ £Öú •ÖÖŸÖß Æîü…
‹²Öê ŸÖ ŸÖã ×−Ö•Ö ¯ÖÖšü ¯Ö×œÍü ¯Ö×œÍü×ú ÆüÖ×»Ö†Ö
ÆüÖê‡•ÖÖˆ”ãû…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ (I.1 ÃÖê 5 ŸÖú) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ×ÎúµÖÖ ºþ¯Ö ØÆü¤üß êú 'ÖÖú¸ü', '•ÖÖú¸ü'
¯ÖÏµÖÖêÖÖë êú ÃÖ´ÖÖ−Ö ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤üÓŸÖ ÆîÓü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓŸÖ ¤üÖê ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê
²Ö−ÖÖ‹ •ÖÖŸÖê ÆîÓü…
´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ + ¯ÖÏŸµÖµÖ '-‚' (-‡) + ×ÎúµÖÖ ºþ¯Ö '‹¥ß' (ú×¸ü)
(1) ´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ + ¯ÖÏŸµÖµÖ - '-‚' (‡) + '-‹¥ß' (ú×¸ü)
'ŒÞ' + -'‚' +-'‹¥ß' = 'ŒÞ‚‹¥ß' (ÖÖú¸ü)
'ÖÖ' + -'‡' + -'ú×¸ü' = 'ÖÖ‡ú×¸ü'
'Ç—Í' +-'‚' + -'‹¥ß' = 'Ç—Íß‹¥ß' (¯ÖœÍüú¸ü)
'¯ÖœÍËü' + -'‡' + -'ú×¸ü' = '¯Ö×œÍüú×¸ü'
(2) ´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ + ¯ÖÏŸµÖµÖ '-‚' -'‡'
+ '-‹ß' '-×ú' = (úß)
'ŒÞ' + -'‚' + -'‹ß' = 'ŒÞ‚‹ß' ÖÖêú/ ÖÖú¸ü
'ÖÖ' + -'‡' + -'×ú' = 'ÖÖ‡×ú'
'Ç—ì'Í + -'‚' + -'‹ß' = 'Ç—Íß‹ß' ¯ÖœÍüêú/ ¯ÖœÍüú¸ü
'¯ÖœÍËü' + -'‡' + -'×ú' = '¯Ö×œÍü×ú'
'á›' + -'‚' + -'‹ß' = 'á›‚‹ß' ¤êüêú/ ¤êüú¸ü
'¤êü' + -'‡' + -'×ú' = '¤êü‡×ú'

'¨Ú˜ì' + -'‚' + '‹ß' = '¨Ú˜ß‹ß' ÃÖã−Öêú/ ÃÖã−Öú¸ü
'¿ÖãÖË' + -'‡' + -'×ú' = '¿Öã×Ö×ú'
¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤üÓŸÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÃÖ´ÖÖ×¯ÖúÖ ×ÎúµÖÖ êú ¯ÖÆü»Öê ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü µÖÆü éú¤ÓŸÖ ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÓ¯Ö®Ö
ÆüÖê−Öê êú ³ÖÖ¾Ö úÖê ²ÖŸÖÖŸÖÖ Æîü… ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓŸÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ØÆü¤üß ´Öë
´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö úÖê‡Ô ¯ÖÏŸµÖµÖ −ÖÆüà •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ… êú¾Ö»Ö ´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö (ú¸ü/êú) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ
ÆüÖêŸÖÖ Æîü… •ÖîÃÖê - Öê»Ö + ú¸ü = Öê»Öú¸ü, •ÖÖ + ú¸ü = •ÖÖú¸ü
II. (I.6,7) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ êú ×−ÖÂÖê¬ÖÖŸ´Öú ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… µÖÆü ³Öß ¤üÖê ŸÖ¸üÆü
ÃÖê ÆüÖêŸÖê Æïü… ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓŸÖ êú ¯ÖÆü»Öê '' (−Ö) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü−Öê ÃÖê ÆüÖ−ê Öê ¾ÖÖ»Öß ×−ÖÂÖê¬ÖÖŸ´Öú ºþ¯Ö
ŸÖ£ÖÖ ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ ÃÖê ¯ÖÏŸµÖµÖ '‚' (-‡) •ÖÖê›Íüú¸ü ˆÃÖ êú ÃÖÖ£Ö '¡Þá¥' (²ÖÖ¸êü) ¯ÖÏŸµÖµÖ »ÖÖÖú¸ü
ÆüÖê−Öê¾ÖÖ»Öê éú¤ÓüŸÖ ºþ¯Ö êú ¯ÖÆü»Öê '¡ßÞ' '×²Ö−ÖÖ' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü êú ²Ö−ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ×−ÖÂÖê¬ÖÖŸ´Öú ºþ¯Ö
1. ŒÞ‚‹¥ß > +ŒÞ‚‹¥ß = ŒÞ‚‹¥ß
ÖÖ‡ú×¸ü > −Ö + ÖÖ‡ú×¸ü = −ÖÖÖ‡ú×¸ü
ÖÖú¸ü > −Ö + ÖÖ + ú¸ü = −Ö ÖÖú¸ü
2. ¡ßÞ + -ŒÞ + -‚¡Þ + á¥ = ¡ßÞŒÞ‚¡Þá¥

×²Ö−ÖÖ + - ÖÖ + -‡²ÖÖ + ¸êü = ×²Ö−ÖÖÖÖ‡²ÖÖ¸êü
- + -Ç—Í + -‚ + ‹¥ß = Ç—Íß‹¥ß
-−Ö + -¯ÖœÍËü + -‡ + -ú×¸ü = −Ö¯Ö×œÍüú×¸ü
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ŸÖßÃÖ¸üÖ ‹ú ×−ÖÂÖê¬ÖÖŸ´Öú ºþ¯Ö ³Öß Æî… ˆÃÖ ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ ÃÖê '‚¡Þ' (-‡²ÖÖ)
¯ÖÏŸµÖµÖ »ÖÖÖú¸ü ˆÃÖ êú ²ÖÖ¤ü '¡ßÞ' (×²Ö−ÖÖ) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
áª ŒÞ‚¡Þ ¡ßÞ ªÕÜ¬‹Ú Þ¬ß¬Þ»»Þ
ÃÖê ÖÖ‡²ÖÖ ×²Ö−ÖÖ Ããú»Öãú “ÖÖ×»ÖÖ»ÖÖ¾ÖÆü ×²Ö−ÖÖ ÖÖ‹ Ãæú»Ö “Ö»ÖÖ ÖµÖÖ…
III. ¾ÖÖŒµÖ (I, 8) ´Öë ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓŸÖ úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ Æãü‡Ô Æîü… ‹êÃÖê ¯ÖÏµÖÖêÖÖë ÃÖê ÃÖ´ÖÖ×¯ÖúÖ ×ÎúµÖÖ êú ¯Öæ¾ÖÔ
•ÖÖê úÖµÖÔ Æãü†Ö Æîü, ˆÃÖ úß ÃÖÖŸÖŸµÖŸÖÖ úÖ ²ÖÖê¬Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… •ÖîÃÖê :-
áª ‹¡ß™Þ á¬Œß á¬Œß ‹¥ß £¥ á«Þ‚šßá¬»»Þ ¾Öê ú×¾ÖŸÖÖ ×»ÖÖ ×»ÖÖú¸ü †´Ö¸ü ÆüÖê
{ÉÉ`ö 15 229
ÖµÖà…
ÃÖê ú×²ÖŸÖÖ »Öê×Ö »Öê×Ö ú×¸ü †´Ö¸ü ÆüÖê‡×£Ö»Öê…
ˆá¡ ™ ™Ú ß‘ ÇÞ• Ç—Íß Ç—Íß‹ß «Þ¬ßÞ †²Ö ŸÖÖê ŸÖã †¯Ö−Öß ¯ÖÖšü ¯ÖœÍü-¯ÖœÍü ú¸ü £Öú
á«Þ‚¤Þ„×Ü»»Þ •ÖÖŸÖß ÆüÖê…
‹²Öê ŸÖ ŸÖã ×−Ö•Ö ¯ÖÖšü ¯Ö×œÍü ¯Ö×œÍü×ú ÆüÖ×»Ö†Ö
ÆüÖê‡•ÖÖˆ”ãû…
ÇÞ•ø 16
¯ÖÖšü
Þ¬ ÇÞ• Ç—Íß¡Þ
“Ö»ÖÖê ¯ÖÖšü ¯ÖœÍëüÖê
“ÖÖ»Ö ¯ÖÖšü ¯Ö×œÍü²ÖÖ
‹¡ß™Þ : Þ‘ß ˆá™ á–Í¥ß ‹'˜ ú×¾ÖŸÖÖ : †Ö•Ö ‡ŸÖ−Öß ¤êü¸ü ŒµÖÖë ³ÖÖ³Öß? ÃÖ²Ö »ÖÖêÖ
¢Þ„‘? ª£áªØ ™ áÇñÞâ—Í ¯ÖÏÖîœÍü ×¿ÖÖÖ ëú¦ü (úÖê) “Ö»Öê Ö‹ Æïü…
¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú ¤Þ‚ªÞ¥ßá¬˜ß»»Þ ³ÖÖ³Öß : ŒµÖÖ úºÑþüÖß ? ×¤ü−Ö ³Ö¸ü úÖ´Ö ú¸üŸÖê-
¢Þ„‘ : ‹'˜ ‹¥ß¡ß ? ›ß ú¸ŸÖê £Öú •ÖÖŸÖß ÆæÑü… ×±ú¸ü ²Ö““ÖÖë úÖ
ªÞ¥Þ ‹Þ£ ‹¥Ú‹¥Ú š‹ß ¤êüÖ³ÖÖ»Ö ³Öß ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›êüÖÖ…
¤Þ„×ß»»Þ Çß¬ÞÇß¬ß¼»
á›ŒÞ¨Ú˜Þ £œî ‹¥ß¡Þ‹Ú ú×¾ÖŸÖÖ : ÆüÖÑ, †Ö•Ö ´Öï−Öê ŸÖã´ÆüÖ¸êü ²Ö““ÖÖë úÖê
Ç–Íß¡»»Þ ¯ÖÖšü¿ÖÖ»ÖÖ •ÖÖŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…
‹¡ß™Þ : «ê, £Úê Þ‘ß ™Ú£¥ ³ÖÖ³Öß : †Ö•Ö ŸÖÖê ˆ−ÆüÖêÓ−Öê †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ¤êü¸üß úß…
Çß¬ÞÇß¬ß¼Ú» ªÕÜ¬‹Ú ¤Þ„šß¡Þ¥ ×±ú¸ü ˆ−Öêú ÖÖ−Öê-¯Öß−Öê êú ²ÖÖ¸êü ´Öë
á›Œß×ß»»Þ ¤êüÖ−Öê êú×»Ö‹ ÃÖ´ÖµÖ »ÖÖÖ…
¢Þ„‘ : áª£Þá ™ Þ‘ß
ÞªÚÞªÚ á–Í¥ß ‹á¬»»Þ ÇÚ˜ß ú×¾ÖŸÖÖ : ŒµÖÖ ¸üÖŸÖ úÖ ÖÖ−ÖÖ ²Ö−ÖÖ ú¸ü †Ö‡Ô?
áª£Þ¼» ŒÞ‚¡Þ Çß‚¡Þ
¡ßÇ©¤ýá¥ á›Œß¡Þ‹Ú ª£¤ý ³ÖÖ³Öß : −ÖÆüà ²ÖÆü−Ö ! ëú¦ü ´Öë ¯ÖœÍüŸÖê-¯ÖœÍüŸÖê ŸÖÖê ¸üÖŸÖ
¬Þß¬Þ»»Þ êú †Öšü ²Ö•Ö •ÖÖ‹ÑÖê… ˆÃÖêú ²ÖÖ¤ü ‘Ö¸ü
•ÖÖú¸ü ÖÖ−ÖÖ ²Ö−ÖÖ‰ÑúÖß… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü
‹¡ß™Þ : ¥Þ™ß¥ á¥ÞáÇ©‚¡Þª ‹'˜ úÖ´Ö ú¸üŸÖê ú¸üŸÖê £Öú •ÖÖŸÖß ÆæÑü…
ªÞ¥ß‹ß Þªß¬ ?
¢Þ„‘ : Þ«ßê á¬Þ ¢„˜à !
á‹³ñá¥ Ç—ÍÚÇ—ÍÚ ™ ¥Þ™ß ú×¾ÖŸÖÖ : ´Öï −Öê ³ÖîµÖÖ úÖê ³Öß †Öò×±úÃÖ ÃÖê †ÖŸÖê Æãü‹
Þ•”Þ ¡Þ‘ß¡»»Þ ™Þ Çá¥ ¤êüÖÖ Æîü…
Ô¥‹Ú ¤Þ‚ á¥ÞáÇ©‚
{ÉÉ`ö 16 229
‹¥ß¡ß»»Þ ˆ«ßÇ¥ß ‹Þ£ ‹¥Ú ³ÖÖ³Öß : ‘Ö¸ü †Öú¸ü ‹ú •ÖÖÆü ²Öêšêü ²Öêšêü
‹¥Ú £Úê š‹ß ¤Þ„×ß»»Þ ¯Ö×¡ÖúÖ‹Ñ ¯ÖœÍü−ÖÖ ŸÖÖê ˆ−ÖúÖ ´ÖãµÖ úÖ´Ö
Æîü… ŸÖã´Ö ³Öß µÖÆü ²ÖÖŸÖ •ÖÖ−ÖŸÖß ÆüÖê…
‹¡ß™Þ : £Úê ¢Þ‚¼ß» £œî Ÿß»ª¥Ú
ÞªÚšß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ
ú×¾ÖŸÖÖ : ³ÖÖ³Öß, ŸÖã´Ö ×úŸÖ−ÖÖ ¯ÖœÍü−ÖÖ-×»ÖÖ−ÖÖ
¢Þ„‘ : Ô¥‹Ú Þªß áÞ”ßˆ ÃÖßÖ Ö‡Ô ÆüÖê?
‘ÞÞá¥ ¡ªß Ç™ñß‹Þ Ç—Íß¡Þ
™ ™Þ¼»¥ £ÚŒî ‹Þ£»»Þ ³ÖÖ³Öß : †²Ö ŸÖÖê ´Öï ×“Ö½üß-¯Ö¡Ö ×»ÖÖ ÃÖúŸÖß ÆæÑü…
³ÖÖÖ¾ÖŸÖ ³Öß ¯ÖœÍü ÃÖúŸÖß ÆæÑü… ¯ÖœüŸÖê ¯ÖœŸÖê
™á£ £œî ˆ‹šÞ ‘Þ˜»»Þ †Öî¸ü ×»ÖÖŸÖê ×»ÖÖŸÖê †³µÖÖÃÖ ÆüÖê
‹¡ß™Þ : ¢Þ„‘ ™á£ á‹á™ ›Û¥ •ÖÖ‹ÖÖ…
á¬ŒÞ Ç—ÍÞ ¨ßŒß¬˜ß ?
ú×¾ÖŸÖÖ : ˆÃÖ ×¤ü−Ö ´Öï−Öê −ÖÓ×¤ü−Öß ¤üß¤üß úÖê
¢Þ„‘ : ˆá¡ ™ £Úê ß•ß Ç™ñ ¸üÖ´ÖÖµÖÖ ÖÖŸÖê Æãü‹ ÃÖã−ÖÖ…
á¬Œß ÇÞ¥Ú×ß»»Þ ¢Þ¡™ ¡ß
³ÖÖ³Öß : ´Öï−Öê ¯ÖÆü»Öß ×“Ö½üß †¯Ö−Öß ´ÖÖîÃÖß úÖê
Ç—ÍßÇÞ¥Ú×ß»»Þ Ç—ÍÚÇ—ÍÚ Š ×»ÖÖß £Öß… ×“Ö½üß ¯ÖœÍüú¸ü ÃÖ²Ö ÆÑüÃÖ
á¬ŒÚ á¬ŒÚ ™ ¢îÞª ÆÑüÃÖú¸ü Æîü¸üÖ−Ö ÆüÖê Ö‹ £Öê…
á«Þ‚¤ß¡»»Þ
‹¡ß™Þ : ³ßà ÇÞ áª›ß
'¥Þ£Þ¤ý˜' á¡Þ¬Úšß¡Þ¥ £Úê ú×¾ÖŸÖÖ : ŒµÖÖ µÖÆü ÃÖ“Ö Æîü ³ÖÖ³Öß ? †−Ö¯ÖœÍü
¨Ú˜ß×ß»»Þ †Ö¤ü´Öß †Ó¬Öê êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… ¯ÖœÍü−Öê êú
¢Þ„‘ : á£Þ £Þ„ªà¼» ÇÞŒ‹Ú ×»Ö‹ ˆ−Æëü ÃÖ´Ö—ÖÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… −ÖÆüà ŸÖÖê ¾Öê
†Ó¬ÖúÖ¸ü ÃÖê ¯ÖÏúÖ¿Ö ´Öë îúÃÖê †Ö‹ÑÖê?
á£Þ¥ Çñš£ ß•ß”ß
á¬Œßšß¬ß»»Þ ß•ß Ç—Íß‹¥ß
ª£áªØ «ªß«ªß ‹¥ß
á¡›£ á«Þ‚á¬»»Þ
‹¡ß™Þ : ‹'˜ ˆ«Þ ª™ á”, ³ÖÖ³Öß : ÆüÖÑ, ú×¾ÖŸÖÖ, Æü´Ö »ÖÖêÖÖë úÖê ¯ÖœÍü ¯ÖœÍü
¢Þ„‘? ÇÞ•ÚÞ á¬Þ‹ ú¸ü êú †ÖÖê ²ÖœÍü−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ŸÖ²Ö ŸÖÖê
¤êü¿ÖúÖ ˆ®Ö×ŸÖ ÆüÖêÖÖ…
´ ª£Þ»»Þ Ç—Íß¡Þ‹Ú ™Þ¼Ú»
¡Ú’Þ‚¡Þ‹Ú Ç–Íß¡»»Þ á«á¬
áª£Þá ´Þ¥¥Ú Þ¬Ú‹Ú ú×¾ÖŸÖÖ : ³ÖÖ³Öß! ŸÖã´ÆüÖ¸êü ÃÖÖ£Ö “Ö»ÖŸÖê-“Ö»ÖŸÖê ´Öï

Þªßá¡ á‹£ß™ß ? ‡ŸÖ−Öß ¤æü¸ü “Ö»Öß †Ö‡Ô… ŸÖã´Ö †²Ö ¯ÖÏÖîœÍü
×¿ÖÖÖ ëú¦ü (úÖê) •ÖÖ†Öê… ´Öï “Ö»ÖŸÖß ÆæÑü…
¢Þ„‘ : «ê ‹¡ß™Þ, Þ£ý£Þ¼Ú»

Ç—Íß- Ç—Íß ‹¥ß Þ‹Ú
¤ß¡Þ ›¥‹Þ¥»»Þ á™á¡ ™
á›¨¥ „÷™ß á«¡»»Þ
‹¡ß™Þ : ¢Þ„‘, ™£ ª« Þ¬Ú
Þ¬Ú £Úê ˆá™ ›Û¥ Þ¬ß
Þªß¬ß»»Þ ™á£ ˆá¡ áÇñÞâ—Í
¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú ¤Þ»»Þ £Úê
¤Þ„×ß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
á–Í¥ß ¤ê¸ü
¢Þ„‘ ³ÖÖ³Öß
ª£áªØ ÃÖ²Ö
ªÞ¥Þ ÃÖÖ¸üÖ, ÃÖÓ¯ÖæÖÔ
‹¥Ú‹¥Ú ú¸üŸÖê-ú¸üŸÖê
Çß¬ÞÇß¬ß ²Ö““Öê
ÇÚ˜ß ×±ú¸ü
¡Ú’ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ ¤êüÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ
ÞªÚÞªÚ †ÖŸÖê-†ÖŸÖê
¤Þ„šß¡Þ¥ •ÖÖŸÖê Æãü‹
ŒÞ‚¡Þ Çß‚¡Þ ÖÖ−ÖÖ-¯Öß−ÖÖ
á¥ÞáÇ©‚¡Þª ¸üÃÖÖê‡Ô
{ÉÉ`ö 16 231
ªÞ¥ß¡Þ ÖÌŸ´Ö ú¸ü−ÖÖ

Ç—ÍÚÇ—ÍÚ ¯ÖœÍüŸÖê-¯ÖœÍüŸÖê
ÞªÚšß¡Þ¥ †ÖŸÖê Æãü‹
á¡Þ¬Úšß¡Þ¥ ÖÖŸÖê Æãü‹
£Þ„ªà¼» ÇÞŒ‹Ú ´ÖÖîÃÖß úß ¯ÖÖÃÖË
«ªß«ªß ÆÑüÃÖŸÖê-ÆÑüÃÖŸÖê
ÇÞ•ÚÞ †−Ö¯ÖœÍü
¡Ú’Þ‚¡Þ ÃÖ´Ö—ÖÖ−ÖÖ
Þá¬Þ‹ ¯ÖÏúÖ¿Ö
á‹£ß™ß îúÃÖê
ªÚÞ á«Þ‚¤ß¡ ÃÖÖê−ÖÖ ÆüÖê •ÖÖ‹ÖÖ
(ˆ®ÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖ‹ÖÖ)
Þ¬ÚÞ¬Ú “Ö»ÖŸÖê-“Ö»ÖŸÖê
¢Þ¡™ •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¤üÖÃÖ «üÖ¸üÖ
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ×»ÖÖÖ
ÖµÖÖ ³ÖÛŒŸÖ ÖÏÓ£Ö
†³µÖÖÃÖ
I. (1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. ª£áªØ ™ ¤Þ‚ ªÞ¥ßá¬˜ß»»Þ
ª£áªØ ™ áÇñÞâ—Í¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú ¤Þ‚ ªÞ¥ßá¬˜ß»»Þ
2. £Úê ™Þ¼Ú» Þ‘ß á›Œß×ß»»Þ
£Úê ™Þ¼Ú» Þ‘ß ªÕÜ¬‹Ú ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ
3. áª£Þá á–Í¥ß ‹á¬»»Þ
áª£Þá ÞªÚÞªÚ á–¥ß ‹á¬»»Þ
4. ª£áªØ «ªß«ªß á¡›£ì á«Þ‚á¬»»Þ
ß•ß”ß Ç—Íß ª£áªØ «ªß«ªß á¡›£ á«Þ‚á¬»»Þ
5. ™£ ª« £Úê ˆá™ ›Û¥ Þ¬ß Þªß¬ß»»Þ

™£ ª« Þ¬ÚÞ¬Ú £Úê ˆá™ ›Û¥ Þ¬ß Þªß¬ß»»Þ
(2)
1. ¢Þ„‘ ‹Þ«ßê‹ß š‹ß á¬˜ß ?
›ß ªÞ¥Þ ‹Þ£ ‹¥ß ‹¥ß ¢Þ„‘ š‹ß á¬˜ß»»Þ
2. ÇÞ• Ç—ÍÚÇ—ÍÚ á‹á™”Þ ¡Þ‘ß¡ ?
ÇÞ• Ç—ÍÚÇ—ÍÚ Þ•”Þ ¡Þ‘ß¡»»Þ
3. «ªß«ªß á‹„ê£Þá á¡›£ á«Þ‚á¬ ?
¢Þ„‘¼» Ô¥¥ á¬Þ‹£Þá «ªß«ªß á¡›£ì á«Þ‚áá¬»»Þ
4. ‹¡ß™Þ á‹£ß™ß ˆá™ ›Û¥‹Ú Þªß¬Þ ?
‹¡ß™Þ Þ¬ÚÞ¬Ú ˆá™ ›Û¥‹Ú Þªß¬Þ»»Þ
5. ‹¡ß™Þ ¢Þ‚¼ß» á‹„ê•Ú ÞªÚšß¡Þ¥ á›Œß¬Þ ?
‹¡ß™Þ ¢Þ‚¼ß» Ÿß»ª¥Ú ÞªÚšß¡Þ¥Ú á›Œß¬Þ»»Þ
II. ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1. Ç—ÍÚÇ—ÍÚ ¥Þ™ß Þ•”Þ ¡Þ‘ß¡»»Þ 2. áª áŒ¦ßáŒ¦ß Þªß¬Þ»»Þ
á¬ŒÚá¬ŒÚ Þ¬ßÞ¬ß
á›ŒÚá›ŒÚ Ç—ÍßÇ—Íß
¤Þ„¤Þ„ ¨Ú˜ß¨Ú˜ß
ÞªÚÞªÚ «ªß«ªß
áŒ¦ÚáŒ¦Ú á›Œßá›Œß
3. £Úê ™Þ¼Ú» ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß¬ß»»Þ
ÞªÚšß¡Þ¥
áŒ¦Úšß¡Þ¥
Ç—ÍÚšß¡Þ¥
á¬ŒÚšß¡Þ¥
‹Þ³Úšß¡Þ¥
{ÉÉ`ö 16 233
ŒÞ„šß¡Þ¥
III. úÖêÂšüú ´Öë ×¤‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ÖêÓü úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹…
1. ¥Þ™ß¥ á¥ÞáÇ©‚¡Þª ‹'˜ ªÞ¥ß‹ß ____»»? (Þªß¡Þ, Þªß¬)
2. áª£Þá ªÕÜ¬‹Ú ____»»Þ (¤Þ„×Øß, ¤Þ„×ß)
3. á¬Þ‹£Þá áÇñÞâ—Í ¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú ___»»Þ (¤Þ„šß¡ß, á¬˜ß)
4. á«á¬ áª£Þá ´Þ¥¥Ú Þ¬Ú‹Ú Þªßá¡ ____? (‹˜, á‹£ß™ß)
5. ¢Þ„‘¼Ú» £Úê ÞªÚšß¡Þ¥ ____»»Þ (á›Œß, á›Œß¬ß)
IV. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ×ú×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ¢Þ„‘ š‹ß á¬˜ß»»Þ (‹Þ£ ‹¥ß‹¥ß)
¢Þ„‘ ‹Þ£ ‹¥ß‹¥ß š‹ß á¬˜ß»»Þ
1. Çß¬Þ”ß ÇÞ• ¢îÞª ‹¥Ú×ß»Þ (á¬Œßá¬Œß ‹¥ß)
2. ªà™Þ‹Ú £Úê á›Œß¬ß»»Þ (à™ Þ„šß¡Þ¥)
3. á¡Þ„ ¡ß Ç—ÍßÇÞ¥Ú×ß»»Þ (¢Þ¡™)
4. áª ™á¦ Ç–Íßá¬»»Þ (á›Þâ–Úá›Þâ–Ú)
5. Çß¬Þ£Þ¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ («ªÚšß¡Þ¥)
V. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. ‘Þ Þêá¥ ¢Þ¡™ ____ ß‘¥ ‘à¡ ¡ß™Þ‚á¬»»Þ (¯ÖœÍüŸÖê-¯ÖœÍüŸÖê)
2. ’ß”ß ____ £Úê á›Œß¬ß»»Þ (ÖÖŸÖ Æãü‹)
3. á£Þ á¡Þ„ ____ ‘Þ˜Øß Þ«ßê»»Þ (¯ÖœÍü−ÖÖ-×»ÖÖ−ÖÖ)
4. áª ‹Þ£ ____ š‹ßá¬»»Þ (ú¸üŸÖê ú¸üŸÖê)
5. Þ–Íß ÇÞ«Þ– „Ç¥‹Ú _____ –Íß¬Þ»»Þ (“ÖœÍüŸÖê “ÖœÍüŸÖê)
6. «¥ß‹Ú _____ áª á›Œßá¬»»Þ (Öê»ÖŸÖê Æãü‹)
VI. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
(1)
1. áª£Þá áÇñÞâ—Í ¨ß¤©Þ ____ ¤Þ‚ªÞ¥ßá¬˜ß»»Þ (á‹³ñ)
2. ÇÞ•ÚÞ á¬Þ‹ ____ Þ¬Ú‹Ú Þªßá¡ á‹£ß™ß ? (´Þ¥)
3. ‹Þ«ßê‹ß, ____ ‹«Ü ? (¡ÞÇÞ)
4. ¢Þ„‘¼» ‹šÞ á£Þá™ _____ Ç–Íß¬Þ»»Þ (¡Ú’ß¡Þ)

5. ™Ú£ ____ ˆ«Þ á£Þ¥ Çñš£ ß•ß»»Þ (ÇÞŒ)
(2)
1. áª£Þ¼» ŒÞ‚¡Þ Çß‚¡Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ___ ª£¤ý ¬Þß¬Þ»»Þ (¡Ú’ß¡Þ)
2. Çß¬Þ£Þ¼» á¬ŒÞÇ—ÍÞ ______ ? (ª¥ß¡Þ)
3. Ô¥‹Ú áŸ»¥ÚáŸ»¥Ú ¥Þ™ß Þ•”Þ _____ ? (¡Þ‘ß¡Þ)
4. ™Úá£ ˆá¡ Ô¥‹Ú ____»»Þ (¤ß¡Þ)
5. áª£Þá ´Þ¥¥Ú Þ¬Ú‹Ú _____»»á‹£ß™ß»»? (Þªß¡Þ)
VII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ êú ¤üÖê-¤üÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- £Úê Þ‘ß ™Þ¼Ú» ¡ß›îÞ¦¤ý‹Ú ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ
£Úê ™Þ¼Ú» á›Œß×ß»»Þ
áª ¡ß›îÞ¦¤ý‹Ú ¤Þ„šßá¬»»Þ
1. £Úê ›ß ªÞ¥Þ ™Þ¼Ú» ‹Þ£ ‹¥Úšß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ
2. ¢Þ‚¼ß» Ÿß»ª¥Ú ÞªÚšß¡Þ¥ £Úê á›Œß×ß»»Þ
3. ‹Þ¬ß ª‹Þá¦ ªà™Þ‹Ú ß•ß”ß Ç—Úšß¡Þ¥ áª á›Œßá¬»»Þ
4. ªÚÇñß¤ýÞ‹Ú Þ”î£°á¥ à™ Þ„šß¡Þ¥ £Úê á›Œß¬ß»»Þ
5. £Þ' ‹Ú á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Úšß¡Þ¥ £Úê á›Œß¬ß»»Þ
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öß ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ™Úá£ á¬ŒÞ Ç—ÍÞ ¨ßŒß¬˜ß»»Þ
™Úá£ ‹'˜ á¬ŒÞ Ç—ÍÞ ¨ßŒß¬˜ß ?
1. ³ßà ÇÞ ¥Þ£Þ¤ý˜ á¡Þ¬ß ÇÞ¥Øß»»Þ
2. áª£Þá ªÕÜ¬‹Ú á¬»»Þ
3. ª£áªØ «ªß«ªß á¡›£ì á«Þ‚á¬»»Þ
4. ¢Þ„‘ áÇñÞâ—Í ¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú á¬˜ß»»Þ
5. ™Úá£ Ô¥‹Ú ¤ß¡»»Þ
IX. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ µÖã´ÖÖë úÖê ×´Ö»ÖÖú¸ü ‹ú-‹ú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ¥Þ£ ¡«ß Œ˜Øß‹ œ¥ß¬Þ»»Þ
¥Þ£ ªÕÜ¬‹Ú ¬Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 16 235
¥Þ£ ¡«ß Œ˜Øß‹ œ¥ß ªÕÜ¬‹Ú ¬Þ»»Þ

1. £Úê Ô¥‹Ú ¤ß¡ß»»Þ 2. Çß¬Þ”ß á›Þâ–Úšß¬Þ»»Þ
£Úê á¥ÞáÇ©‚ ‹¥ß¡ß»»Þ áª Ç–Íß¬Þ»»Þ
3. ™Úá£ ¤ß¡»»Þ 4. áª ŒÞ‚×ß»»Þ
™Úá£ ß•ß á›¡»»Þ áª á¨Þ‚ Ç–Íß×ß»»Þ
5. Çß¬Þ”ß Þªß¬Þ»»Þ
áª ˆ•ß ¡ªß¬Þ»»Þ
Þ£ ¡ß›îÞ¦¤ý
†Ö´Ö ×²ÖªÖôûµÖ
Þ£ Þêá¥ ˆ‹ ´, £Û‹ Š ¡œß¥ ¡ß›îÞ¦¤ý šß¬Þ»»Þ ™Þ ªÞ£Þá¥
‹Ú¦Ú‹Ú¦Ú á«Þ‚ ˆ‹ ›à ¡«ß¤Þ„šß¬Þ Þ á¡ª¥‹Þ¥à ªäª×Þ¥ £«ß¦Þ£Þá £ß¨ß ˆ«ß
¡ß›îÞ¦¤ý‹Ú Þ¥£ý ‹¥ßšßá¬»»Þ ˆ‚ ªÕÜ¬á¥ ´, £Û‹ Š ¡œß¥ Çß¬Þ£Þ¼» ÇÞ‚ê
ˆ‹ ªó™ÐÂ Çñ¨ß¤©˜ ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ ˆ•Þá¥ ÇÞ• ªÞ¾»‹Ú ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ ¨ß¤©Þ £œî
›ßÞ¤Þˆ»»Þ ¤šÞ :- à™, Þ, áŒ¦, ªßá¬‚ ‚™îÞ›ß»»Þ
´, £Û‹ Š ¡œß¥ Çß¬Þ£Þá ¢Þ¥ß ª£¤ýÞÚ¡±ç™Þ»»Þ áª£Þá •ß‹ì
ª£¤ýá¥ ªÕÜ¬‹Ú ÞªÚšßá¬»»Þ ‹Úß‹Úß Çß¬Þ£Þá áŒ¦áŒ¦Ú ™á¦ Ç–Íß ¤Þ„šßá¬»»Þ
áª£Þ¼Ú» ¨ß¤©¤ýß™ñà „•Þ‚¡Þá¥ ªÞ«Þ¤î ‹¥Úšßá¬»»Þ ¡ß›îÞ¦¤ýá¥ ÔÆÂÞ ¡Þ‘Ú¡Þ‘Ú
ÇñÞšíÞ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê áª£Þá •ß‹ ª£¤ýá¥ Ç«°ß ¤Þ„šßá¬»»Þ
¨ß¤©‹ Š ¨ß¤©¤ý™ñà£Þá áª£Þ¼Ú» Çñá™î‹ £Ú«Ý±íá¥ œîÞ á›„šßá¬»»Þ
Çß¬Þ£Þá à™ á¡Þ¬Úá¡Þ¬Ú áŒ¦Úšßá¬»»Þ áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ Çß¬Þ£Þá áŒ¦ÚáŒ¦Ú
á¡›£ì á«Þ‚¤Þ„šßá¬»»Þ
áª£Þ¼»Ú ˆ£ß™ß ¢Þ¡á¥ á”ñßä ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ á¤, áª£Þá ªÚ³¥ ¢Þ¡á¥
á¬ŒßÇÞ¥Øß Þ„ £œî Ç—Íß ÇÞ¥Øß»»Þ áª£Þá ¤©¥ „Çá¥ «Þ™ £Þ¥Ú£Þ¥Ú Ç—
ÍÚšßá¬»»Þ ™Þ¼» Ç—Íß¡Þ¥ á‹Þâ¨¦ Š á¬Œß¡Þ¥ á‹Þâ¨¦ £Úê á›Œßá›Œß ™”‹Þ
á«Þ‚¤Þ‚šß¬ß»»Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß £œî áª£Þá ªÞœÞ¥˜ Çß¬Þ£Þ¼»•Þ¥Ú á‹Þâ˜ªß Ú˜á¥ ‹£ì
Ú«êØß»»Þ ´, £Û‹ Š ¡œß¥ Çß¬Þ£Þ¼»¥ áÞ”ßˆ ‚³ñß¤ý Œ¥ÞÇ á«á¬ î ª¡Ú
‚³ñà¤ý ¡«Ü ª‹ñß¤ý»»Þ ¤Þ«Þ Ÿ»¦á¥ áª£Þá îª¡Ú ‹Þ£ ‹¥ß¡ÞÇÞ‚ê ª¤©£
á«Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ
áª£Þá ¨¥à¥ ¡ß‹¦Þ¾» á«á¬ ¡ß áª£Þá î ª¡Ú Ú˜á¥ ÇÞ¥¾»£»»Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß áª£Þá „ß™ á”ñßä ÇÞ‚ ¡ß¢ß÷ Çñ™ßá¤Þß™Þ£Þ¼»á¥ ¨ä ñ«˜ ‹¥ß
ª¥‹Þ¥¼» •Þ¥Ú ÇÚ¥Ç©Õð™ £œî á«„×Øß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
Þêá¥ ÖÖÑ¾Ö ´Öë
´, £Û‹ Š ¡œß¥ †Ó¬ÖÖ, ´Öæú †Öî¸ü ²Ö×¬Ö¸ü
‹Ú¦Ú‹Ú¦Ú ú»Ö ú»Ö ¬¾Ö−Öß
ªó™ÐÂ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö
Çñ¨ß¤©˜ ¯ÖÏ×¿ÖÖÖ
¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ ¨ß¤©Þ ×¾Ö×³Ö®Ö ¯ÖÏúÖ¸ü úß ×¿ÖÖÖ
à™ ÖÖ−ÖÖ
Þ −ÖÖ“Ö
áŒ¦ Öê»Ö
ªßá¬‚ ×ÃÖ»ÖÖ‡
ª£¤ýÞÚ¡±ç™Þ ÃÖ´ÖµÖ úÖ ¯ÖÖ»Ö−Ö
•ß‹ì ª£¤ýá¥ šüßú ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü
ÇñÞšíÞ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ
‹Úß ‹Úß Çß¬Þ£Þá ”ûÖê™êü ”ûÖê™êü ²Ö““Öê
áŒ¦ÚáŒ¦Ú Öê»ÖŸÖê Öê»ÖŸÖê
¨ß¤©‹ ×¿ÖÖú
{ÉÉ`ö 16 237
¨ß¤©¤ýß™ñà †¬µÖÖ×¯ÖúÖ
ªÞ«Þ¤î ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ
ÔÆÂÞ ¡Þ‘Ú¡Þ‘Ú ‘ÖÓ™Öü ²Ö•ÖŸÖê ²Ö•ÖŸÖê
Ç«äß ¤Þ„šßá¬ ¯ÖÆÑü“Ö ÖµÖê £Öê
Çñá™î‹ £Ú«Ü±í Æü¸ü ‘Ö×›Íü
œîÞ ¬µÖÖ−Ö
à™ á¡Þ¬Úá¡Þ¬Ú ÖÖ−ÖÖ ÖÖŸÖê ÖÖŸÖê
áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ Öê»Ö ”ãû×¼ü êú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë
á¡›£ì ²Öê¤ü´ÖË
á”ñßä ™ÒêüØ−ÖÖ
¤©¥ „Çá¥ †Ö¸ü êú ‰ú¯Ö¸ü
«Þ™ £Þ¥Ú£Þ¥Ú ÆüÖŸÖ »ÖÖÖŸÖê »ÖÖÖŸÖê
Ç—Íß¡Þ¥ á‹Þâ¨¦ ¯ÖœÍü−Öê úß ¿Öî»Öß
á¬Œß¡Þ¥ á‹Þâ¨¦ ×»ÖÖ−Öê úß ¿Öî×»Ö
™”‹Þ ŸÖÖ•ÖÖ, Æü¸üÖ-³Ö¸üÖ
á‹Þâ˜ªß Ú˜á¥ ×úÃÖß ³Öß ÖãÖ ´ÖÓê
‹£ì Úá«ê ú´Ö −ÖÆüà ü
‚³ñß¤ý ‡Ó×¦üµÖ
ª‹ñß¤ý ÃÖ×ÎúµÖ
ª¤©£ ÃÖÖ´Ö
Ç—Úšß¡Þ¥ ¯ÖœÍüŸÖê Æãü‹
¨Þ¥à¥ß‹ ¿ÖÖ¸üß×¸üú
¡ß‹¦Þ¾» ×¾Öú»ÖÖÓÖ
ÇÞ¥¾»£ ¯ÖÖ¸ÓüÖ´Ö
Çñ™ßá¤Þß™Þ ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ
ä¨ñ«˜ ³ÖÖÖ »Öê−ÖÖ
¥Þ‘îª¥‹Þ¥¼»•Þ¥Ú ¸üÖ•µÖ ÃÖ¸üúÖ¸ úß ŸÖ¸ü±ú ÃÖê
ÇÚ¥ªÕð™ ¯Öã¸üÃéúŸÖ
†³µÖÖÃÖ
1. Þ£ Þêá¥ á‹„ê ¡ß›îÞ¦¤ý ×ß ?
2. ƒ”ß á‹£ß™ß á¡Þ«Ü×ß ?
3. á‹„ê£Þá ˆ«ß ¡ß›îÞ¦¤ý”ß‹Ú Þ¥£ý ‹¥ßšßá¬ ?
4. ´, £Û‹ Š ¡œß¥ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ‹ßÇ¥ß ¨ß¤©Þ ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ ?
5. ˆ«ß ¡ß›îÞ¦¤ýá¥ ‹ß Çñ‹Þ¥ á”ñßä ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ ?
6. á‹„ê£Þá ¢Þ¥ß ª£¤ýÞÚ¡±ç™Þ ?
7. ‹Úß ‹Úß Çß¬Þ£Þá á‹£ß™ß Ç–Íß¤Þ„šßá¬ ?
8. ¡ß›î¦¤ýá¥ ÔÆÂÞ ¡Þ‘Ú¡Þ‘Ú áª£Þá ‹'˜ ÇÞ‚ê Ç«°Úšßá¬ ?
9. áŒ¦×Ü”ß ª£¤ýá¥ Çß¬Þ£Þá ‹'˜ ‹¥Úšßá¬ ?
10. áª£Þá ‹Þ«Þ „Çá¥ «Þ™ £Þ¥Ú£Þ¥Ú Ç—ÍßÇÞ¥Úšßá¬ ?
11. áÞ”ßˆ ‚³ñß¤ý Œ¥ÞÇ á«á¬ î ª¡Ú ‚³ñß¤ý ‹'˜ «Üˆ ?
12. á‹„ê£Þá ¨Þ¥à¥ß‹ ¡ß‹¦Þ¾» á«á¬¡ß î ª¡Ú Ú˜á¥ ÇÞ¥¾»£ ?
13. áª£Þá á‹„êšßá¥ ä¨ ñ«˜ ‹¥ßÇÞ¥Ú×Øß Š ‹Þ«Þ•Þ¥Ú ÇÚ¥ªÕð™ á«„×Øß
?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ÃÖê ˆ−Ö ¿Ö²¤üÖë úÖê ¯ÖÆü“ÖÖ×−Ö‹ •ÖÖê †−Öã“”êû¤ü ´Öë †Ö‹ Æïü…
1. ‘¾»¬ ¢ß™á¥ ’¥˜Þ”ß ‹Ú¦Ú‹Ú¦Ú ¨µ ‹¥ß ¡«ß ¤Þ„×ß»»Þ
2. ×¬™Þ Ú–Íß‹ ¥¾» á¡¥¾»¥ ŸÚ»¬ Ÿ»¦á¥ ¢¥Þ»»Þ
3. Çñ‘ÞÇ™ß ŸÚ»¬¥Ú ŸÚ»¬‹Ú „–Úšß¡Þ¥ Þá£ á›Œß¬Ú»»Þ
4. £³ß¥á¥ ª´îÞ ÔÆÂÞ ¡Þ‘ß¬Þ»»Þ
5. ›Û¥¥Ú ÇñÞšíÞ ªäà™ ¢Þªß Þªß¬Þ»»Þ
6. ª™á¥, Çñ‹ï™ß á‹á–Í ªÚ³¥ !
III. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−ÖÖë ´Öë ÃÖê ÃÖÆüß ú£Ö−Ö ¯ÖÆü“ÖÖ×−Ö‹…
{ÉÉ`ö 16 239
1. ’¥˜Þ”ßˆ ‹Ú¦Ú‹Ú¦Ú ¨µ ‹¥ß ¡«ß¡»»Þ

2. ¢ê¥£Þá ŸÚ»¬¥Ú ŸÚ»¬‹Ú „–Íß ¡Ú¬Úšß¡Þ¥ ™Úá£ á›Œß ÇÞ¥Ú×™ ?
3. ÔÆÂÞ ¡Þ‘ß¬Þ˜ß, Þ–Íß ×Þ–Íß¡»»Þ
4. ×Ü”ß ÔÆÂÞ ¡Þ‘ßá¬ á‹«ß Ô¥‹Ú ¤ßá¡ Þ«ßê»»Þ
5. ª™á¥, Þ£ ¡ß›îÞ¦¤ý á‹á–Í ªÚ³¥ !
6. ¨ß¤©¤ý™ñà£Þá áŒ¦˜Þ Š ×¡ß á›ŒÞ‚ Ç—ÍÞØß Þ«ßê»»Þ
ˆÃÖ−Öê “Ö»ÖŸÖê “Ö»ÖŸÖê ´Öã—Ö ÃÖê úÆüÖ… "¤êüÖÖê, ¸üÖŸÖ ÆüÖê Ö‡Ô Æîü… ŸÖã´Ö úÖê •Ö»¤üß “Ö»Ö−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…
“Ö»ÖŸÖê “Ö»ÖŸÖê Æüß Æü´Ö ²ÖÖŸÖë ú¸ëüÖê…" "ÃÖã−ÖÖê, †Ö•Ö ´Öê¸êü ¤ü¯ŸÖ¸ü ´Öë ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖ¸ü ´Öê¸üÖ ‹ú †−Öã³Ö¾Ö Æãü†Ö…
´Öï ŸÖÖê ´Ö¬Öã×¯ÖÏµÖÖ úÖê ÖÖ−ÖÖ ÖÖŸÖß ÖÖŸÖß ¯Ö¡Ö ™îü¯Ö ú¸üŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…" "ŒµÖÖ, ŸÖã´Ö ”ãû¯Ö ú¸ü ˆÃÖ úÖ
ÖÖ−ÖÖ ÃÖã−Ö ¸üÆêü £Öê? úÖê‡Ô úÖ´Ö −ÖÆüà ×úµÖÖ ?" "‹êÃÖÖ îúÃÖÖ ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü? ×±ú¸ü ³Öß ÖÖ−ÖÖ ÃÖã−ÖŸÖê
ÃÖã−ÖŸÖê úÖ´Ö ú¸ü−Öê úß †Ö¤üŸÖ ´Öê¸üß −ÖÆüà Æîü… ´Öï ‹ú ÃÖ´ÖµÖ ‹ú Æüß úÖ´Ö ú¸ü ÃÖúŸÖÖ ÆæÑü…" "ŒµÖÖ
ÃÖã¸êüÂÖ, ŸÖã´Æëü ´Ö¬Öã×¯ÖÏµÖÖ úß ÖßŸÖ †“”ûÖ −ÖÆüà »ÖÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‹êÃÖê ²ÖÖê»Ö ¸üÆêü ÆüÖê?" "−ÖÆüà ³ÖÖ‡Ô, úÖ´Ö
ú¸ü−Öê êú ÃÖ´ÖµÖ ´Öã—Öê †Öî¸ü ãú”û ú¸ü−ÖÖ, ÃÖã−Ö−ÖÖ µÖÖ ¤êüÖ−ÖÖ ×²Ö»Öãú»Ö ¯ÖÃÖÓ¤ü −ÖÆüà…" "”ûÖê›ÍüÖê µÖÖ¸ü,
ŸÖã´ÆüÖ¸êü •ÖîÃÖê ú‡Ô »ÖÖêÖÖë úÖê ´Öï −Öê ¤êÖÖ Æîü… ´Ö−Ö ´Öë ‹ú ÃÖÖê“Ö †Öî¸ü ²ÖÖŸÖ ´Öë ˆÃÖ úß ˆ»Ö™üß ²ÖÖŸÖ…"
"−ÖÆüà µÖÖ¸ü, ´Öï ÃÖ“Ö ²ÖÖê»Ö ¸üÆüÖ ÆæÑ… ÖßŸÖ ÃÖã−ÖŸÖê ÃÖã−ÖŸÖê ´Öã—Öê úÖ´Ö ´Öë »ÖÖ−Ö ¸üÖ−ÖÖ ´ÖãÛ¿ú»Ö ÆüÖê ÖµÖÖ
£ÖÖ…" ²ÖÃÖ¾ÖÖ»Öê Æü−ÖÔ ú¸üŸÖê ú¸üŸÖê ‰ú²Ö Ö‹ ÆüÖëÖê… ¤üÖî›ÍüÖê ¤üÖî›ÍüÖê, ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ÃÖß™ü ¯Öú›üÖë… ´Öï †Ö™üÖê ´Öë
“Ö»ÖÖ •ÖÖ‰ÑúÖÖ…"
V. ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
Þ‘ß‹Þ¬ß ß¥¤©¥£Þ¼» ÇÞ‚ê áÇñÞâ—Í¨ß¤©Þ á‹³ñ áŒÞ¬Þá«¡Þ ¡«Ü™ ‘¥Ú¥ß»»Þ
áª£Þá «ªß«ªß Þñ«¥ ª« áÇñÞâ—Í¨ß¤©Þ á‹³ñ‹Ú Ç—Íß¡Þ‹Ú ÞªßšÞØß»»Þ Þ„ £œî
ÇÞ•
Ç—ÍßÇ—Íß á‹ ‹ß×ß ¨ßŒßšÞØß»»Þ ¥£Þ¥ ŒÚ–Íà ‘á˜ ß¥¤©¥»»Þ ˆá¡ áª áÇñÞâ—Í¨ß¤©Þ
á‹³ñ‹Ú ¤Þ‚‹¥ß á‹ ‹ß×ß ¡«ß Ç—Íß ÇÞ¥ßá¬˜ß Þ„ á¬Œß ÇÞ¥ßá¬˜ß»»Þ ˆš¥
áª á£Þ ÇÞŒ‹Ú ˆ‹ ß•ß á¬Œßšßá¬»»»Þ áª‚ ß•ß”ß Ç—ÍÚÇ—ÍÚ £Úê ŒÚªß á«Þ‚¬ß»»Þ
ª™á¥ á¤„ê£Þá ß¥¤©¥ áª£Þá ªÞ¤©¥ á«Þ‚ªÞ¥ß¬Þ Çá¥ áª£Þá ß‘‹Ú
î ›¨‘˜¼» ªÞ¾»á¥ ª£Þ £á ‹¥Øß»»Þ ¢ÞÇ©Þ‹Ú ×Þ–Íß‹¥ß ªÞ¤©¥™Þ¥
Ç¥ß‹ÑÂÞ ª£ý¡»»Þ ¤©¥‹ñ£ ª«ß™ ¨µ‹ñ£‹Ú á¤Þ–Íß‹¥ß á›áŒ‚¡Þ „ß™»»Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß Çß¬Þ¼»¥ „¢¤ý ¤©¥ªäŒîÞ Š ¤©¥‹ñ£ ¡ßÇ©¤ýá¥ œÞ¥˜Þ ÏÂÌÂ»»Þ
ªÞœÞ¥˜™ã ˆá¡ Š–ÍßÞ ‹šß™ ¢ÞÇ©Þá¥ á›ŒÞ¤Þ„×ß á¤, ¡«Ü™ Ç—ÍßÇ—Íß Þªß¬Þ
Çá¥ «òªó Š ›àÔí¥ ÇÞší‹î á¬ÞÇ ÇÞ‚¬Þ˜ß»»Þ ›Øî 'ª', ™Þ¬¡î '¨', £Ú·íî
'Ç©' ™ßáÞ”ß¤Þ‹ „•ß¤Þ‚ á‹¡¦ ›Ø 'ª' ¥ ¡î¡«ð™ á«„×ß»»Þ áª«ßÇ¥ß ¡íî
'‘' Š ¡íî '¤' ¥ ÇÞší‹î ¬Þ˜ß ‹ßØÜ á¬ŒÞá¥ ˆª¡ÚÚ–Íß‹ ×ß»»Þ ˆšß¥Ú
á‹„ê á‹„ê ¤©¥ ¥«ß¡ ˆ¡ä áª«ß ¤©¥‹Ú ¢Þ¢Þ ‹¥ß Þ„ šß¡Þ šß¡Þ
‹ñ£á¥ ¨ßáŒ‚¡Þ ªÞ¤©¥™Þ ÇÞ•¥ ¾» á«¡Þ „ß™»»Þ
VI. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ×ÎúµÖÖ ºþ¯ÖÖë úß ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ÃÖê ‹ú µÖÖ¡ÖÖ ×¾Ö¾Ö¸üÖ ×»Ö×Ö‹…
¤Þ„šß¡Þ¥, „•Ú„•Ú, Ç«°Ú Ç«°Ú, á›Œßá›Œß, ŒÞ‚ŒÞ‚, ‹Þ”Úšß¡Þ¥, Þ‚Þ‚, –
Þ‹ß–ÍÞ‹ß, áŸ»¥ÚáŸ»¥Ú»»Þ
1. áª£Þá ÞªÚÞªÚ á–Í¥ß‹á¬»»Þ ˆ−ÆüÖë−Öê †ÖŸÖê-†ÖŸÖê ¤êü¸üß úß…
ÃÖê´ÖÖ−Öê †ÖÃÖã†ÖÃÖã ›êü×¸üú»Öê…
2. Þ¬ÚÞ¬Ú £Úê ˆá™ ›Û¥ Þ¬ß Þªß¬ß»»Þ “Ö»ÖŸÖê-“Ö»ÖŸÖê ´Öï ‡ŸÖ−Öß ¤æü¸ü †Ö‡Ô…
“ÖÖ»Öã“ÖÖ»Öã ´ÖãÑ ‹ŸÖê ¤æü¸ü “ÖÖ×»Ö †Ö×ÃÖ×»Ö…
3. £Úê ™Þ¼Ú» ÞªÚšß¡Þ á›Œß¬ß»»Þ ´Öï−Öê ˆ−ÖúÖê †ÖŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…
´ÖãÑ ŸÖÖÓúã †ÖÃÖã×£Ö²ÖÖü ¤êü×Ö×»Ö…
4. £Úê ™Þ¼Ú» ¤Þ„šß¡Þ á›Œß¬ß»»Þ ´Öï −Öê ˆ−ÖúÖê •ÖÖŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…
´ÖãÑ ŸÖÖÓúã •ÖÖˆ×£Ö²ÖÖ ¤êü×Ö×»Ö…
5. £Úê áª£Þ¼Ú» áŒ¦Úšß¡Þ¥ á›Œß¬ß»»Þ ´Öï −Öê ˆ−ÖúÖê Öê»ÖŸÖê Æãü‹ ¤êüÖÖ…
´ÖãÑ ÃÖê´ÖÖ−ÖÓãú Öêôãû×£Ö²ÖÖ¸ü ¤êü×Ö×»Ö…
(1) ŸÖ£ÖÖ (2) ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '-„' (-ˆ) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íüú¸ü
²Ö−Öê Æãü‹ ×ÎúµÖÖºþ¯ÖÖë úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ Æïü… ‹êÃÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−ÖúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ Æïü…
ÞªÚ ÞªÚ - (†ÖÃÖã†ÖÃÖã) †ÖŸÖê †ÖŸÖê
Þ¬ÚÞ¬Ú - (“ÖÖ»Öã“ÖÖ»Öã) “Ö»ÖŸÖê “Ö»ÖŸÖê
(3) ŸÖ£ÖÖ (4) êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö -¤Þ + -„ + -šß¡Þ
(•ÖÖ +-ˆ + ×£Ö²ÖÖ) •ÖÖê›Íüú¸ü ²Ö−Öê Æãü‹ ×ÎúµÖÖºþ¯Ö ÆîüÓ… ‹êÃÖê ¯ÖÏµÖÖêÖ éú¤ÓüŸÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖÖ Æïü…
{ÉÉ`ö 16 241
-¤Þ + -„ + -šß¡Þ = ¤Þ„šß¡Þ '•ÖÖŸÖê Æãü‹'

•ÖÖ + -ˆ + ×£Ö²ÖÖ = •ÖÖ‰ú×£Ö²ÖÖ
Þªì + „ + šß¡Þ = ÞªÚšß¡Þ '†ÖŸÖê Æãü‹'
†ÖÃÖË + -ˆ + -×£Ö²ÖÖ = †ÖÃÖã×£Ö²ÖÖ
¾ÖÖŒµÖ (5) úÖ ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ úÖ ¾ÖîúÛ»¯Öú ×úµÖÖºþ¯Ö Æîü •ÖÖê ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ
êú ÃÖÖ£Ö -ˆ+-×£Ö²ÖÖ+-¸ü •ÖÖê›Íüú¸ü ²Ö−ÖÖ Æãü†Ö Æêü… •ÖîÃÖê :-
-áŒ¦ì + -„ + -šß¡Þ+ -¥ = áŒ¦Úšß¡Þ
-Öêôû + -ˆ + -×£Ö²ÖÖ + ¸ü = Öêôãû×£Ö²ÖÖ¸ü 'Öê»ÖŸÖê Æãü‹'
-Þ + -„ + -šß¡Þ + -¥ = Þ„šß¡Þ¥
-ÖÖ + -ˆ+ -×£Ö²ÖÖ + -¸ü = ÖÖˆ×£Ö²ÖÖ¸ 'ÖÖŸÖê Æãü‹'
{ÉÉ`ö 17 241
ÇÞ•ø 17
¯ÖÖšü
Ç˜Þ ªä‹ñÞØß
‘ß™ì : Þ‘ß Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ¼»¥ 'Ç˜Þ †×•ÖŸÖ : †Ö•Ö †Öê×›Íü†Ö¾ÖÖ»ÖÖêÓ úÖ '¯ÖÖÖ
ªä‹ñÞØß»'» á” Þ ˆ«ß ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ' Æîü… ‡ÃÖË ˆŸÃÖ¾Ö úÖê '×²ÖÂÖã²Ö
„ªþ¡‹Ú '¡ßÇ©Ú¡ ªä‹ñÞØß' ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ' ³Öß úÆüŸÖê Æïü… †Ö•Ö
£œî ‹Ú«Øß»»Þ Þ‘ß Ç¥Þ '¸üŸ−Ö×Ö×¸' ´Öë '×²ÖÂÖã²Ö ×´Ö»Ö−Ö' ÆüÖê ¸üÆüÖ
'¥™÷ß¥ß'á¥ '¡ßÇ©Ú¡ £ß¦' Æîü… ŒµÖÖ ŸÖã´Ö '×²ÖÂÖã²Ö ×´Ö»Ö−Ö' ¤êüÖ−Öê
á«„×ß»»Þ ™Ú ‹'˜ êú×»Ö‹ '¸üŸ−Ö×Ö×¸ü' Ö‹ £Öê ?
'¡ßÇ©Ú¡ £ß¦' á›Œß¡Þ ÇÞ‚ê
á‹á¡ '¥™÷ß¥ß' ¤Þ‚šß¬Ú †Ö³ÖÖÃÖ : −ÖÆüà, ´Öï−Öê ú³Öß ³Öß '×²ÖÂÖã²Ö ×´Ö»Ö−Ö'
‹ß? −ÖÆüà ¤êüÖÖ Æîü…
Þ¢Þª : Þê, £Úê á‹á¢ £œî †×•ÖŸÖ : †Ö•Ö “Ö»Ö… ¾ÖÆüÖÑ '×−Ö†ÖÑ—ÖÖ´Öã' ¤êüÖÖêÖê…
'¡ßÇ©Ú¡ £ß¦' á›ŒßÞ«ßê»»Þ ¾ÖÆüÖÑ ¤êüÖÖêÖê (×ú) îúÃÖê •Ö»ÖŸÖß †ÖÖ
¯Ö¸ü »ÖÖêÖ “Ö»ÖëÖê… ´Öê»Öê ´Öë ²ÖÆãüŸÖ ²Öê“Ö−Öê-
‘ß™ì : Þ‘ß Þ¬»»Þ áª•ß 'ßÞê’Þ£Ú' Ö¸üß¤ü−Öê¾ÖÖ»Öê †ÖŸÖê Æïü… ¯ÖÆüÖ›Íü êú
á›Œß¡Ú»»Þ á›Œß¡Ú, áª•ß ‰ú¯Ö¸ü •ÖÖ−Öê êú×»Ö‹ ‹ú †Ö¸üÖêÆüß
¸üÖÃŸÖÖ Æîü… ˆÃÖêú ¤üÖê−ÖÖêÓ ŸÖ¸ü±ú Æü¸ü
á‹£ß™ß ‘¦ØÞ ßÞêá¥ ¯ÖÏúÖ¸ü úß ¤ãüúÖ−Öë Æïü… ¸üÖŸÖ ´Öë
á¬Þá‹ Þ¬ßá¡»»Þ á£¦Þ‹Ú Ö¸üß¤ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖë úß ³Öß›Íü »ÖÖêÖß…
¡«Ü™ ‹ß˜Þ-¡ß‹Þ¡Þ¬Þ ´ÖÆüÖúÖ»Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü, ²Öã¨ü ´ÖæÙŸÖµÖÖÑ †Öî¸ü
ÞªØß»»Þ ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú ²ÖÆãüŸÖ ÃÖÖ¸êü ÃŸÖæ¯Ö ×²Ö•Ö»Öß ÃÖê
áÞ”Þˆ „•Þ˜ß ¥ÞªØÞ †Ö»ÖÖê×úŸÖ ¸üÆëüÖê…
¤Þ‚×ß»»Þ ™Þ' ›ß ÇÞŒá¥
ª¡Ú¥‹£¥ á›Þ‹Þ»Þ»»¥Þ™ßá¥
‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ ¢ß–Í ‘£ß¡»»Þ
£«Þ‹Þ¦ £³ß¥, á¡Þâ·© £Û±ç
Š ªØÜÇ Ú–Íß‹ ¡ß‘Ú¦ß †Ö³ÖÖÃÖ : ´Öê¸üß ´ÖÖÑ †Ö•Ö ÃÖã²ÖÆü Æüß '»Ö×»ÖŸÖ×Ö×¸ü'
Þ¬Úá¥ Þá¬Þ‹ß™ á«¡»»Þ Ö‡Ô Æïü… ²Ö›Íêü ³ÖÖ‡ ³Öß 'ˆ¤üµÖ×Ö×¸ü' ´Öê»Öê
Þ¢Þª : á£Þ á¡Þ„ Þ‘ß ª‹Þ¦Ú úÖê •ÖÖ‹ÑÖê… ´Öï ‘Ö¸ü ”ûÖê›Íü ú¸ü îúÃÖê
•ÖÖ‰ÑúÖÖ?
'¬¦ß™ß¥ß' ¤Þ‚×ß»»Þ ¡–Í
¢Þ‚ ¡ß '„›¤ýß¥ß' á£¦Þ‹Ú †×•ÖŸÖ : ÆüÖÑ, ´Öï −Öê †Ö•Ö ÃÖã²ÖÆü ´ÖÖîÃÖß úÖê •ÖÖŸÖê
¤ßá¡»»Þ £Úê Ô¥ ×Þ–Íß ¤ß¡ß Æãü‹ ¤êüÖÖ Æîü… ŒµÖÖ ´ÖÖîÃÖÖ•Öß −ÖÆüà Æïü ?
á‹£ß™ß ? †Ö³ÖÖÃÖ : ×¯ÖŸÖÖ•Öß (úÖ) ú»Öú¢Öê Ö‹ ¤üÖê ´ÖÆüß−Öê
‘ß™ : «ê, Þ‘ß ª‹Þá¦ £Þ„ªà¼Ú» ÆüÖê Ö‹… †Ö•Ö ‘Ö¸ü ´Öë úÖê‡Ô −ÖÆüà Æîü…
´Öã—Öê ÃÖ²Ö úÖ ¤êüÖ¸êüÖ ú¸ü−Öß ¯Ö›ÍüŸÖß
™ £Úê ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ Æîü…
‹'˜ £„ªÞ Þ«ÞØß ‹ß ?
Þ¢Þª : ¡ÞÇÞ¼»¥ ‹¬ß‹™Þ ¤ß¡Þ
›Ú‚£Þª á«Þ‚¬Þ»»Þ Ôá¥ †×•ÖŸÖ : †Ö•Ö ¸üÖŸÖ úÖê ¾ÖÆüÖÑ '¯ÖÖ»ÖÖ ÖÖÆüÖÖ'
Þ‘ß á‹«ß Þ«ÞØß»»Þ á£Þá™ †Ö ¸üÆêü Æïü… ÖÖµÖú êú ¤üÖ×Æü−Öê †Öê¸ü
•ÖÖê ¸üÆüŸÖê Æïü ¾Öê ²Ö›Íêü ²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü…
ª¡Ú ‹ß×ß á›ŒÞ¨Ú˜Þ ¾ÖÆüÖÑ ÖÖ−ÖÖ-²Ö•ÖÖ−ÖÖ ÆüÖêÖÖ… Æü´Ö ÃÖÖ£Ö-
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–ÍÚ×ß»»Þ ÃÖÖ£Ö “Ö»ÖëÖê…
‘ß™ì : Þ‘ß ¥Þ™ßá¥ áª•ß‹ß ÇÞ¬Þ
ÞÞ˜ ÞªÚ×Øß»»Þ Þ¤ý‹¼»
†Ö³ÖÖÃÖ : −ÖÆüà, ´Öï −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖæÑúÖÖ… ú»Ö
–Þ«Þ˜ ÇÞ¦ßÞ ¡–Í úÖÖò»Öê•Ö ´Öë Æü´ÖÖ¸üß †ÑÖÏê•ÖÌß úß ¯ÖœÍüÖ‡Ô
‹«ß¬Þ¡Þ¬Þ»»Þ áª•Þá¥ †Ö¸Óü³Ö ÆüÖêÖß… ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ−Öê ÃÖê úÖÖò»Öê•Ö
Þ„˜Þ ¡Þ‘˜Þ á«¡»»Þ •ÖÖ−ÖÖ ÃÖÓ³Ö¾Ö −ÖÆüà ÆüÖêÖÖ…
Þá£ ªÞ¾» á«Þ‚ ¤ß¡Þ»»Þ
Þ¢Þª : Þ«ßê, £Úê ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¡ß
†×•ÖŸÖ : ´Öã—Öê †êú»Öê •ÖÖ−ÖÖ †“”ûÖ −ÖÆüà
Þ«ßê»»Þ ‹Þ¬ß ‹á¬‘á¥ »ÖÖêÖÖ…
Þ£¥ ‚ä¥Þ‘à Ç—ÍÞ Þ¥£ý
á«¡»»Þ áª•ß‹ß á¬ †Ö³ÖÖÃÖ : ŸÖã´Ö ŸÖÖê ú»Ö êú×»Ö‹ ¯ÖœÍü−ÖÖ-×»ÖÖ−ÖÖ
ÖŸ´Ö ú¸üêú †Ö‹ ÆüÖê… »Öê×ú−Ö ´Öï−Öê
‹á¬‘‹Ú ¤Þ‚ á«¡ ãú”û ³Öß ¯ÖœüÖ‡Ô −ÖÆüà úß… Ö´ÖÖ
Þ«ßê»»Þ úß×•Ö‹(ÖÖ), ³ÖÖ‡Ô ÃÖÖÆü²Ö… ´Öï ‡ÃÖ
²ÖÖ¸ü ´Öê»Öê êú ×»Ö‹ −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖæÑúÖÖ…
{ÉÉ`ö 17 243
‘ß™ : á£Þá™ ˆ‹Ú”ßÞ ¤ß¡Þ‹Ú

¢¬ ¬Þß¡ Þ«ßê»»Þ †×•ÖŸÖ : ×¯Ö”û»Öê ¾ÖÂÖÔ ¸üŸ−Ö×Ö×¸ü-²ÖÖî¨üúßÙŸÖ
¤êüÖ−Öê êú ×»Ö‹ •ÖÖ¯ÖÖ−Ö, ´µÖÖ−Ö´ÖÖ¸ü,
Þ¢Þª : ™Úá£ ‹Þ¬ß ÇÞ‚ê á¬ŒÞ £ÖÖ‡»Öî›ü †Ö×¤ü ¤êü¿ÖÖë ÃÖê ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖêÖ
Ç—ÍÞ ªÞ¥ß Þªß×»»Þ ‹ßØÜ £Úê †Ö‹ £Öê… Æü´ÖÖ¸êü ˆŸÃÖ¾Ö ŸÖ£ÖÖ ´Öê»ÖÖ
‹ß×ß Ç—ÍÞÇ—Íß ‹¥ßÞ«ßê»»Þ ¤êüÖ−Öê¾ÖÖ»Öê †³Öß ³Öß ²ÖÆãüŸÖ Æïü… ¾Öê ‡ÃÖ
¤©£Þ ‹¥ß¡ ¢Þ‚»»Þ ˆš¥ ²ÖÖ¸ü ³Öß ¤æü¸ü ¤æü¸ü ÃÖê †Ö‹ÑÖê… »Öê×ú−Ö
ŸÖã´Ö−Öê †Ö•Ö ŸÖú ‡ŸÖ−Öß ¯ÖÖÃÖ ¸üÆü−Öê
á£¦Þ ÇÞ‚ê ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¡ß ¯Ö¸ü ³Öß ´Öê»ÖÖ −ÖÆüà ¤êüÖÖ Æîü… µÖÆü ²Ö›Íêü
Þ«ßê»»Þ ¤ãü³ÖÖÔµÖ úß ²ÖÖŸÖ Æîü…
‘ß™ì : ™¡Ç©í ¥™÷ß¥ß-á¡Þâ·©‹à±íà
á›Œß¡Þ‹Ú ‘ÞÇÞì, šÞ‚¬Þ˜Øì,
á£ì£Þ¥ì¥Ú á¬Þ‹ †Ö³ÖÖÃÖ : µÖÆü ÃÖ²Ö ‡×ŸÖÆüÖÃÖ Æîü… ²ÖßŸÖß ²ÖÖŸÖÖë êú
Þªßšßá¬»»Þ Þ£ „ªþ¡ Š ²ÖÖ¸êü ´Öë ÃÖÖê“Ö−Öê ÃÖê ŒµÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ? ´Öê¸êü
á£¦Þ á›Œß¡Þ ÇÞ‚ê ×»Ö‹ †¯Ö−ÖÖ ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö †Öî¸ü ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË
¡±í£Þ £œî ¡«Ü™ á¬Þ‹ Æüß ÃÖ¾ÖÔÃ¾Ö Æîü…
×Øß»»Þ áª£Þá ˆš¥ †×•ÖŸÖ : †¸êü ! ŸÖæ ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ ²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ÆüÖê
£œî ›Û¥ ›Û¥¥Ú Þªßá¡»»Þ ÖµÖÖ Æüî… ¯ÖœÍüê×»ÖÖÖë úÖê îúÃÖê
‹ßØÜ ™Ú Þ‘ß Ç¤íîØ ˆá™ ÃÖ´Ö—ÖÖ−ÖÖ ? šüßú Æîü… ´ÖÖîÃÖß êú †Ö−Öê
ÇÞŒá¥ šÞ‚ £œî á£¦Þ ¯Ö¸ü Æüß ŸÖê¸üß ²ÖÖŸÖ ²Ö−ÖêÖß…
á›Œß ÇÞ¥ß¬ Þ«ßê»»Þ
Þ¢Þª : ‚ˆ™ ª¡Ú ‚™ß«Þª»»Þ ™ †Ö³ÖÖÃÖ : †“”ûÖ ³ÖÖ‡Ô, ¯ÖÖ−Ö úß ×Ö»ÖÖî¸üß ŸÖÖê
‹šÞ‹Ú ¢Þ¡ß Þ„ ¬Þ¢ ÖÖ†Öê ?
‹˜ ? á£Þ ÇÞ‚ê á£Þ¥ †×•ÖŸÖ : ´Öë ¯ÖÖ−Ö ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ −ÖÆüà ÆæÑü… ¯ÖÖ−Ö
¡±í£Þ Š ¢¡ßÇ©î™«ßê ÖÖ−ÖÖ ‹ú Ö¸üÖ²Ö †³µÖÖÃÖ Æîü… µÖÆü
ª¡íªó»»á”»»Þ ŸÖÖê ŸÖæ •ÖÖ−Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æîü…
‘ß™ì : Þá¥! ™Ú ™ ¢Þ¥ß
‹Ú«Þ¦ßÞ á«Þ‚ ¬Ú˜ß»»Þ
ÇÞ•ÚÞ Çß¬Þ¼Ú» ¡Úá’‚¡ †Ö³ÖÖÃÖ : šüßú Æîü… ¿ÖÖ´Ö úÖê Æü´ÖÖ¸êü ‘Ö¸ü •Öºþ¸ü
†Ö−ÖÖ…
‹'˜ ? •ß‹ì ×ß £Þ„ªà
ÞªØÜ á™Þ ‹šÞ †×•ÖŸÖ : ŸÖæ ŸÖÖê ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö †Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ −ÖÆüà Æîü… ´Öï
Ç–Íß¡»»Þ ×úÃÖ×»Ö‹ †Ö‰Ñú ?
Þ¢Þª : «„ ¢Þ‚, ÇÞ Œá˜Ø
ŒÞ‚ ¤Þ»»? †Ö³ÖÖÃÖ : †¸êü ³ÖÖ‡Ô ÃÖÖÆü²Ö, ´Öë ŸÖÖê •ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ÆæÑü…
ŸÖã´Ö ŒµÖÖÓê ‡ŸÖ−Öß •Ö»¤üß ÖãÃÃÖÖ ú¸üŸÖê
‘ß™ì : £Úê ÇÞ ŒÞ‚¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ ÆüÖêü ?
ÇÞ ŒÞ‚¡Þ ˆ‹ Œ¥ÞÇ
¢îÞª»»Þ ‚ˆ™ ™Ú †×•ÖŸÖ : ´Öîë ŸÖÖê ÖãÃÃÖÖú¸ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖ −ÖÆüà ÆæÑü… ´Öë−Öê
‘Þ˜ß¡Þ¡Þ¬Þ»»Þ ŸÖê¸êü ²ÖÖ¸êü ´Öë ÃÖ“Ö Æüß ²ÖÖê»ÖÖ…
Þ¢Þª : •ß‹ì ×ß, ªä‘ á¡¦‹Ú †Ö³ÖÖÂÖ : ´Öï ŸÖã´ÖúÖê †“”ûß ŸÖ¸üÆü •ÖÖ−ÖŸÖÖ ÆÑüæ…
Þ£ Ô¥‹Ú ßËÂ¤ý Þªß¡»»Þ †×³Ö ´Öï •ÖÖŸÖÖ ÆÑüæ… ¿ÖÖ´ÖúÖê ŸÖê¸êü ‘Ö¸ü
†¾Ö¿µÖ †Ö‰ÑúÖÖ… Æü´Ö ÃÖÖ£Ö ÃÖÖ£Ö ´Öê»Öê
‘ß™ : ™Ú ™ á£Þ ªÞ¾»á¥ ¤êüÖ−Öê •ÖÖ‹ÑÖê…
Þªß¡Þ¡Þ¬Þ Ú«ê»»Þ £Úê ‹'˜
ÇÞ‚ê Þªß¡ß ?
Þ¢Þª : Þá¥ ¢Þ‚, £Úê ™
¤ß¡Þ¡Þ¬Þ»»Þ ™Ú ˆá™ ¨àÔñ
¥Þß¤Þ„×Ü ‹Þ«ßê‹ß ?
‘ß™ì : £Úê ™ ¥Þß¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ
£Úê á™Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ª™
‹«ß¬ß»»Þ»
»Þ¢Þª : £Úê ™Ú£‹Ú ¢¬ ¢Þ¡á¥
‘Þ˜ß×ß»»Þ ¡±í£Þ £Úê
¤Þ„×ß»»Þ ª´îÞá¡á¦ ™Ú£
Ô¥‹Ú ßËÂ¤ý Þªß¡ß»»Þ Þá£
ªÞ¾» á«Þ‚ á£¦Þ
á›Œß¡Þ‹Ú ¤ß¡Þ»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
{ÉÉ`ö 17 245

Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ †Öê×›Íü†Ö »ÖÖêÖ
á£¦Þ ´Öê»ÖÖ
¡ßÇ©Ú¡ £ß¦ '×²ÖÂÖã²Ö ×´Ö»Ö−Ö'
¡ßÇ©Ú¡ ªä‹ñÞØß '×²ÖÂÖã²Ö ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ'
ßÞê’Þ£Ú '×−Ö†ÖÑ—ÖÖ´Öã' (†ÖÖ ¯Ö¸ü “Ö»Ö−ÖÖ)
á¡Þâ·© £Û±ç ²ÖÖî¨ü ´ÖæÙ¢Ö
ªØÜÇ Ã−Öæ¯Ö
‘¦ØÞ ßÞê •Ö»ÖŸÖß †ÖÖü
á›Þ‹Þà ¤ãüúÖ−Ö¤üÖ¸ü
„•Þ˜ß ¥ÞªØÞ †Ö¸üÖêÆüß ¸üÖÃŸÖÖ
ÇÞŒ ŸÖ¸ü±úü
¥‹£ ×úÃ´Ö/¯ÖÏúÖ¸ü
‹ß˜ß¡Þ Ö¸üß¤ü−ÖÖ
á›ŒÞ¨Ú˜Þ ¤êüÖ-³ÖÖ»Ö
ªÞ¾»á«¡Þ ÃÖÖ£Ö ÆüÖê−ÖÖ
ˆ‹Ú”ßÞ †êú»ÖÖ
á¬ŒÞÇ—ÍÞ ¯ÖœÍü-×»ÖÖ
Ç—ÍÞÇ—Íß ¯ÖœÍü−ÖÖ
™‹šÞ ²ÖßŸÖß ²ÖÖŸÖë
‹Ú«Þ¦ßÞ ²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ, ²ÖÖŸÖæ−Öß, ¾ÖÖ“ÖÖ»Ö
ÇÞ•ÚÞ Çß¬Þ ¯ÖœÍüê Æãü‹ ²Ö““ÖÖêÓ
‹šÞ Ç–Íß¡Þ ²ÖÖŸÖ ²Ö−ÖêÖß
›Ú¢íÞî ¤ãü³ÖÖÔµÖ
Œá˜Ø ‹ú (×Ö»ÖÖî¸üß)
¤ß¡Þá¬Þ‹ •ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖü
ßáËÂ •Ö¹¸üü
‹ß˜Þ¡ß‹Þ¡Þ¬Þ Ö¸üß¤ü−Öê-²Öê“Ö−Öê¾ÖÖ»Öê
‹«ß¬Þ¡Þ¬Þ ²ÖÖŸÖæ−Öß
‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ Ö¸üß¤ü¤üÖ¸ü, ÖÏÖÆüú
Þ¤ý‹ ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
†³µÖÖÃÖ
I. (1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸Ö‡‹…
1. Þ£ Š–Íß¨Þ¥ á£¦Þ „ªþ¡ á›Œß¡Þ¡Þ¬Þ ¡«Ü™ ×Øß»»Þ
2. ‹”‹ ¡Þ¬ß¤Þ™ñÞá¥ ‹ß˜Þ¡ß‹Þ¡Þ¬Þ Þªßá¡»»Þ
3. ™Ú ™ á£Þ ªÞ¾»á¥ Þªß¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ
4. Þê, £Úê ÇÞ ŒÞ‚¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ
5. £Úê ™ ¥Þß¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ
6. Š–Íß¨Þ¡Þ¬Þ 'Ç˜Þªä‹ñÞØß' ‹Ú '¡ßÇ©Ú¡ ªä‹ñÞØß' £œî ‹Ú«Øß»»Þ
7. Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ ›ÚíÞÇÛ‘Þ‹Ú ‘Þ‹‘‹£á¥ ÇÞ¦ ‹¥Øß»»Þ
8. £«à¨Û¥¡Þ¬Þ¼»¥ ›ÚíÞÇÛ‘Þ ¡ß¨óÇñªß·© á”»»Þ
9. Ç—Íß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ ¢¡ßÇ©î™ „ÈÂ¦ á”»»Þ
10. ™Ú ™ ¢Þ¥ß ‹«ß¬Þ¡Þ¬Þ»»Þ
11. ™Ú ‹'˜ á£¦Þ‹Ú ¤ß¡Þ¡Þ¬Þ £œî¥Ú ‘á˜ ‹ß ?
(2)
1. á£Þá™ ª¡Ú‹ß×ß á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–ÍÚ×ß»»Þ
2. ™Úá£ ª¡Ú á¬ŒÞÇ—ÍÞ ªÞ¥ß Þªß×»»Þ
3. Þ£¥ ŒßÞÇßÞ ª¥ß¬Þ˜ß»»Þ
4. ’ß ¡Þ«ÞÔ¥á¥ ‹'˜ ‹'˜ ›ßÞßÞ á«¬Þ ?
5. á£Þá™ Çñ™ß›ß ªÕÜ¬‹Ú ¤ß¡Þ Þªß¡Þ ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–ÍÚ×ß Þ
6. Þ‘ß Þ£ ‹û¡á¥ Þ„˜Þ ¡Þ‘˜Þ á«¡»»Þ
(3)
1. £Úê ‹ß×ß Ç—ÍÞÇ—Íß ‹¥ßÞ«ßê»»Þ
2. ™Úá£ ‹ß×ß á¬ŒÞá¬Œß ‹¥ßÞ«ê Þ
3. áª£Þá «ªÞ«ªß á«„×Øß»»Þ
4. Ç¥à¤©Þá¥ á›ŒÞá›Œß á«Þ‚ á¬Œ Þ«ßê»»Þ
{ÉÉ`ö 17 247
5. £¥Þ£¥ß á«Þ‚ áª£Þá ¥‹ØÞ‹Ø á«á¬˜ß»»Þ

6. Çß¬Þ ›Ú‚‘˜ «Þ™ œ¥Þœ¥ß á«Þ‚ ÞªÚ×Øß»»Þ
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−Ö ŸÖ£ÖÖ ˆ−Ö êú ˆ¢Ö¸ü ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. „•Þ˜ß ¥ÞªØÞ”ß á‹„êÞá–Í ¤Þ‚×ß ?
2. „•Þ˜ß ¥ÞªØÞ”ß ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú ¤Þ‚×ß»»Þ
3. á›Þ‹Þá¥ á‹„ê£Þ¼»¥ á¡¨à ¢ß–Í?
4. á›Þ‹Þá¥ ‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ á¡¨à ¢ß–Í»»Þ
5. ‹Þ«Þ¥ ‹¬ß‹™Þ ¤ß¡Þ ›Ú‚£Þª á«Þ‚¬Þ ?
6. ¡ÞÇÞ¼»¥ ‹¬ß‹™Þ ¤ß¡Þ ›Ú‚£Þª á«Þ‚¬Þ»»Þ
7. ‹ßˆ ¢Þ¥ß ‹Ú«Þ¦ßÞ á«Þ‚¬Þ˜ß ?
8. Þ¢Þª ¢Þ¥ß ‹Ú«Þ¦ßÞ á«Þ‚¬Þ˜ß»»Þ
9. á‹„ê•ß‹Ú ¡ßá›¨à á›Œ˜Þ«Þ¥à ÞªÚ×Øß»»?
10. ¥™÷ß¥ß‹Ú ¡ßá›¨à á›Œ˜Þ«Þ¥à ÞªÚ×Øß»»Þ
1. á£Þ áÞ–Í ____ ßÞêá¥ áÇÞ–Íß¬Þ»»Þ (¦ØÞ, ‘¦ØÞ)
2. ÇÞ«Þ–Í „Ç¥Ú ™¦‹Ú áÞ”ßˆ ____ ¥ÞªØÞ ×ß»»Þ („•Þ˜ß, –ÍÞ˜ß)
3. ˆ á›Þ‹Þ¥ _____ ‹ßˆ ? (á›Þ‹Þ, á›Þ‹Þà)
4. á¤Þà¡Þ¡Ú ‘á˜ ____ á¬Þ‹»»Þ (‹Ú«Þ¦ßÞ, ‹Ú«Þ)
5. ‹šÞá¥ ×ß ____ ÇÚ¥ ¢Þ Þ«ßê»»Þ (á¨Þ‚¡Þ, ¨ÚÞ)
6. ª¾»Þ™! ____ ‹šÞ ¬Þ˜ß»»Þ (¤Þ„šß¡Þ, ¬Þ)
IV. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖÓê êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ
¹ý¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹ …
1. Þ‘ß Þ£ Þêá¥ Þ”¡Þ¬Þ¼»¥ ¢ß–Í á«¡»»Þ (¤Þ™ñÞ)
2. ÞÞ˜¡Þ¬Þ¼»¥ Þ‘ß ¥Þ™ßá¥ áÇñÞñÞ£ ×ß»»Þ (ÇÞ¬Þ)
3. ¤ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ áª•ß‹Ú ¤ß¡Þ „ß™ì»»Þ (¨Ú˜ß¡Þ)
4. á›Þ‹Þà¡Þ¬Þ¼»¥ ¢¬¢Þá¡ á›Œß¡Þ „ß™ì»»Þ (á›Œß¡Þ)
5. Þ¡Þ¬Þ¼»¥ ¡ß›Þ‹ß á›‚›ß»»Þ (¡Þ‘Þ)
V. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹…
1. ™Úá£ ____ ŸÚ»¬‹Ú ×ß–ÍÞ Þ«ßê»»Þ (×Æü»ÖŸÖê Æãü‹)
2. Çß•Þ ____ ¼Ú» Çß•Þ ›ß»»Þ (ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖêÓ úÖê)
3. ¢Þ‚¼»¥ ‹ÞÇÚ¥ ____ £Þáª á«Þ‚¬Þ»»Þ (Ö‹)
4. ‹Þ¬ß Þ£ Š–ÍßÞ ____ á¨Ç© á«¡»»Þ (¯ÖœÍüÖ‡Ô)
5. £ÛŒí Çß¬Þ¼» áÇ¤©Þ ____ Çß¬Þ¼Ú» ¡Úá’‚¡Þ ‹ÌÂ»»Þ (¯ÖœÍêü-×»ÖÖê)
VI. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úê ×−ÖÂÖê¬Ö ¾ÖÖ“Öú ºþ¯Ö ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- «ê, £Úê ¥™÷ß¥ß á£¦Þ‹Ú ¤ß¡ß»»Þ
Þê, £Úê ¥™÷ß¥ß á£¦Þ‹Ú ¤ß¡ß Þ«ßê»»Þ
1. «ê, á¡Þâ·© £Û±çÚ–Íß‹ ¡ß‘Ú¦ß Þ¬Úá¥ ª‘Þ á«¡»»Þ
2. «ê, á¡Þ„ Þ‘ß ¬¦ß™ß¥ß ¤Þ‚×ß»»Þ
3. «ê, ‹Þ¬ß Þ£¥ ‚ä¥Þ‘à Ç—ÍÞ Þ¥£ý á«¡»»Þ
4. «ê, á£¦Þ‹Ú ¡«Ü™ á›Þ‹Þà Þªß×Øß»»Þ
5. «ê, £Úê ‹Þ¬ß ÇÞ‚ê á¬ŒÞ Ç—ÍÞ ªÞ¥ß Þªß×ß»»Þ
6. «ê, £Úê ™Ú£ ‹šÞ £Þß¡ß»»Þ
VII. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Ö ú¸ü ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ êú ŸÖß−Ö-ŸÖß−Ö
¯ÖÏ¿−Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
(‹ßˆ, ‹'˜, á‹á™á¡á¦, á‹„ê•Þá¥, ‹Þ«ßê‹ß, ‹Þ«Þ‹Ú, ‹Þ«Þ¥, á‹£ß™ß,
á‹„ê£Þ¼»¥, á‹á¡)
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- Þ‘ß ¥™÷ß¥ßá¥ ¡ßÇ©Ú¡ £ß¦ á«„×ß»»Þ
- á‹á¡ ¥™÷ß¥ßá¥ ¡ßÇ©Ú¡ á£¦ á«„×ß ?
- Þ‘ß á‹„ê•Þá¥ ¡ßÇ©Ú¡ £ß¦ á«„×ß ?
- Þ‘ß ¥™÷ß¥ßá¥ ‹'˜ á«„×ß ?
1. ‹Þ¬ß Þêá¥ ‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ ¢ß–Í ‘£ß¡»»Þ
2. á¡Þ„ Þ‘ß ª‹Þ¦Ú ¬¦ß™ß¥ß ¤Þ‚×ß»»Þ
3. ‹Þ¬ß Þ£¥ Š–ÍßÞ Ç—ÍÞ Þ¥£ý á«¡»»Þ
4. Þ‘ß ª‹Þ¦Ú £Þ„ªà¼Ú» £Úê £³ß¥ ¤Þ„šß¡Þ¥ á›Œß×ß»»Þ
{ÉÉ`ö 17 249
5. ‹Þ¬ß ¡Þ˜à¡ß«Þ¥á¥ ¤Þ™ñÞ¡Þ¬Þ¼»¥ áÇñÞñÞ£ì ×ß»»Þ

VII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸,ü ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸, ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü
×ú×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª£Þá ßÞêá¥ Þ¬ßá¡»»Þ (‘¦ØÞ)
áª£Þá ‘¦ØÞ ßÞêá¥ Þ¬ßá¡»»Þ
1. Þ–Íß”ß ¥ÞªØÞá¥ á‘Þ¥á¥ Þ¬Ú×ß»»Þ (–ÍÞ˜ß)
2. ¥ÞªØÞá¥ ¢Þ¥ß ¢ß–Í»»Þ (¤ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥)
3. Þß¡ÞÇß¬Þ£Þá Š–Íß¨à Þ Þßá¡»»Þ (¥¡à³ñ£˜ØÇá¥)
4. Þ‘ß ¡ßÇ©Ú¡ £ß¦ á«„×ß»»Þ (¥™÷ß¥ßá¥)
5. áª£Þá ‹ß×ß ‘Þ˜Øß Þ«ßê»»Þ (á¬ŒÞÇ—ÍÞ)
VIII. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- á£Þ¬ì «ß³à à™ Þ„×ß»»Þ
á£Þ¬ì «ß³à à™ Þ‚¡Þ¡Þ¬Þ á”»»Þ
1. á£Þ ¡ÞÇÞ ‹ÚØ¦Þ ‹Ú£Þ¥à¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ‘Þ˜ß×Øß»»Þ
2. ª¥ªó™à ¥Þ£Þ¤ý˜ ¢¬ á¡Þá¬»»Þ
3. ‹Ú¼Ú»£ ¢¬ ¢Þ¡á¥ Š–Íß¨à ï™î Þá»»Þ
4. á£Þ ¡–Í ¢Þ‚ Š–ÍßÞá¥ ‹¡ß™Þ á¬ŒØß»»Þ
5. £Úê ˆš¥ á£¦Þ‹Ú ¤ß¡ß»»Þ
6. £Úê ¥Þß¡ß»»Þ
IX. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ µÖã´ÖÖêÓ úÖê ×´Ö»ÖÖ ú¸ü ‹ú ‹ú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- Þ‘ß ª‹Þá¦ £Þ„ªà¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ
áª £³ß¥ ¤Þ„šßá¬»»Þ
Þ‘ß ª‹Þá¦ £Þ„ªà¼Ú» £³ß¥ ¤Þ„šß¡Þ¥ £Úê á›Œß×ß»»Þ
1. Þ‘ß ª‹Þá¦ ¥Þ‘Þ‹Ú £Úê á›Œß×ß»»Þ
áª ›ß¬ûà ¤Þ„šßá¬»»Þ
2. Ç«¥›ß ÇÞ¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ
áª ¬Þ‚á¡ñ¥à ¤Þ„šßá¬»»Þ
3. ‹Þ¬ß ¥Þ™ßá¥ áÞÇ¦¡Þ¡Ú¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ
áª ¡«ß á›„šßá¬»»Þ
4. ¥¡ß¡Þ¥ ›ß Çß¬Þ£Þ¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ
Çß¬Þ£Þá ³ ‹Þ ¤Þ„šßá¬»»Þ
5. áªÞ£¡Þ¥ ›ß ¡ÞÇÞ¼Ú» £Úê á›Œß×ß»»Þ
áª ¬ßä¥Þ‘ £³ß¥ ¤Þ„šßá¬»»Þ

Š–Íß¨Þá¥ ‘÷Þš œ£í Š ªäªÕð™ß
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸êü •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¬Ö´ÖÔ †Öê ÃÖÓÃéú×ŸÖ
Š–ÍßÞá¥ ˆ‹ ‹šÞ ×ß á¤, ''‘¤ý ‘÷Þš ªóÞ£à ¤ý Çš Þ£à
¢¡ ™Úá£''»»Þ ¨ñà ‘÷Þš¼» Ç¡ß™ñ Š ¥£˜à¤ý ¬à¦Þá¤©™ñ ÇÚ¥à ¨ñàá¤©™ñ,
à¦Þ¦, ÇÚ¥ÚáÇ©Þ±£á¤©™ñ, à¦ß¥ß, à¦Þ³ñà, ¨½»á¤©™ñ ‚™îÞ›ß Þ£á¥ ¡ß›ß™»»Þ
™Ú·©íÞ£ £œî¥Ú ÇÚ¥à î™£ œÞ£ ¥ÛÇá¥ Çñªß·©ß ¬Þ¢ ‹¥ß×ß»»Þ ÇÚ˜ß ‘÷Þš
¡«Ü Þ£á¥ ¡ß›ß™»»Þ ‹Þá–ÍÞ¦Þ, £«Çñ¢Ú, Ç™ß™ÇÞ¡, ‹¦Þ¨ñà£ÚŒ, ¡–Í •Þ‹Ú¥,
¡–Í›ßê Š ‹Þ¦ßÞ ‚™îÞ›ß»»Þ
Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ¼» £™á¥ ¤Úá ¤Úá ¨ñà ‘÷Þš ¡ß›î£Þ»»Þ ‘÷Þš œ£í
Š ‘÷Þš ªäªÕð™ß Þ£¥ ˆ‰™ß«î»»Þ ‘÷Þš ‹Úá«¦ß‹Þ£¤ý, ß¥ ¥«ªî£¤ý»»Þ á™˜Ú
¨ñà ‘÷Þš ™±ó Çñ‹Þ¨ ‹¥ß¡Þ ª«‘ªÞœî Úá«ê»»Þ ‘÷Þš œ£í á«„×ß ª¡í œ£í
ª£ó¤ý Š Š–ÍßÞ ‘Þ™ß¥ ªäªÕð™ß»»Þ Š–ÍßÞ ‘Þ™ß ¨ñà‘÷Þš¼Ú» ˆ‹ÞØ Þ™õà¤ý
£á‹¥ß ªÞäªÞ¥ß‹ ªÚŒ ›ÚãŒ ‘˜Þˆ»»Þ ¨ñà ‘÷Þš Š–ÍßÞ ‘Þ™ß¥ Ø¥ä
{ÉÉ`ö 17 251
á›¡™Þ»»Þ á‘â, á¡Þâ·©, á¡âÇ©Ù¡, ¨Þ‹Ø, ¨ñàáâ™î¼» áÇñ£ ¢‹Øß œ£í Š ›¨í‹Ú
á‚ ‘÷Þš ß‘¥ à¦Þ¦á¥ Ç™ß™ÇÞ¡ ¡ÞÞ „–ÍÞ‚ ¥™÷ªßä«Þªá¥ ¡ßá‘
‹¥ß×Øß»»Þ á‹á™‹ á¡Ç©‹ á¡Þâ·©œ£í ª£ó´à ™ñß¥™÷ (¡Ú·©, œ£í, ªäÔ) ª«ß™
¨ñà‘÷Þš, ¡¦¢›ñ, ªÚ¢›ñÞ ™ñß£Û±ç¥ ªÞ£ÃÂªî á›ŒØß»»Þ Þ„ á‹á™‹ ‹ïÇ©Ù¼»¥
¢Þ‚ Š ¢„˜à¼Ú» ‘÷Þš, ¡¦¢›ñ Š ªÚ¢›ñÞ á¡Þ¬ß ‹«Øß»»Þ ‘÷Þš Çà• á¨â¡,
¨Þ‹Ø Š á¡âÇ©Ù¡ ˆ«ß ™ßß œ£í £™¡Þ›¥ ª£ó¤ý Çà•»»Þ ‘÷Þš á«„×Øß
ˆ‹ÞœÞ¥Þá¥ à¦£Þœ¡, ¨ñàïªßä«, ¨ñà¥Þ£, ¨ñà‹ïÇ©Ù Š ¨ñàÇÚ¥ÚáÇ©Þ±£»»Þ ‘÷Þš¼»
'¥š¤Þ™ñÞ' ‘Þ™à¤ý ˆ‰™ß«î ªÛ‹ ªõÞ¥‹à ¤Þ™ñÞ»»»Þ ªÞ£Þ‘ß‹ ‘óÞ¦Þ Š ¤ÐÂ˜Þ¥Ú £Ú‹Øß
áŒÞ‘Úšß¡Þ ˜ß™ ¢‹Ø£Þ¼Ú» Çñ¢Ú '¥š¤Þ™ñÞ' ›ß ›¨í á›‚ ›ÚãŒá£Þ ‹¥Øß»»Þ
‘÷Þš Ç¥ÉÂ¥Þá¥ ‘Þ™ßá¢› ¡Þ ÏÜÂ¨íî™Þ Þ«ßê»»Þ ˜ØÞ¦, ¡ñÞ«ö˜, ÇÞÇà, à,
Ç˜Øß™, £ÛŒí ª£ªØ¼» Çñ™ß ‘÷Þš¼» ‹¥Ú˜Þ ›ïÌßÂ ª£¢Þ¡á¥ ×ß»»Þ áª á«„×Øß
¢‹Ø¥ ‘÷Þš»»Þ ¨ñà‘÷Þš ˜ØÞ¦¥ á›¡™Þ, ¡ñÞ«ö˜¥ á›¡™Þ, ¥Þ‘Þ¥ á›¡™Þ,
Çñ‘Þ¥ á›¡™Þ, ‘™Þ¥ á›¡™Þ ªá¡íÞÇ¥ß Š–Íß¨Þ¥ ˜á›¡™Þ Š ªäªÕð™ß¥
á›îÞ™‹»»Þ Š–Íß¨Þ¥ Çä¥Ç¥Þ ÚªÞá¥ ¡ß¡Þ« ÇÛ¡í¥Ú ‘÷Þš¼Ú» Þ ß£ÐÂ˜ Ç™ñ
›ßÞ¤Þˆ»»Þ
Š–Íß¨Þ¥ ªäªÕð™ß, ‘‘à¡ Š œ£íÇ¥ß Š–ÍßÞ ªÞ«ß™îá¥ ¨ñà‘÷Þš¼»
á™Þ¥ œÞ¥Þ Çñ¡Þ«ß™»»Þ Š–ÍßÞ ªÞ«ß™îá¥ ªÞ¥¦Þ ›Þª¼» •Þ¥Ú Þ¥£ý ‹¥ß Þ‘ß
Ç¤íîØ á¤á™ ¢‹Øß £Û¦‹ ¥Þ ™Þ«Þ ‘÷Þš¼» „Çá¥ ¡˜Ùç™ á«Þ‚×ß»»Þ ªÞ¥¦Þ
›Þª Çñš£ Š–ÍßÞ ‹¡ß á¤, ‘÷Þš Š ‹ïÇ©Ù¼» £œîá¥ á¢›™ó Ç¥ß‹ÑÂÞ
‹¥ß×Øß»»Þ
Š–Íß¨Þá¥ ¡ß¢ß÷ œ£í¥ ¢Úî™ìšÞ Ô”ß×ß»»Þ ¤šÞ :- á¡â›ß‹ œ£í, á‘â
œ£í, á¡Þâ·© œ£í, á¨â¡ œ£í, ¨Þ‹Ø œ£í, Þš œ£í, á¡âÇ©Ù¡ œ£í, £«ß£Þ œ£í Š
‘÷Þš œ£í Çñ¢ï™ß ª¡Ú £™¡Þ›Ú–Íß‹ ¨ñà‘÷Þš¼»•Þá¥ ª¡íœ£í ª£óß™ á«Þ‚
‘÷Þš œ£í Š ªäªÕð™ß¥ „¸±ß á«Þ‚×ß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¨ñà‘÷Þš ÁÖß •ÖÖ®ÖÖ£Ö
Ç¡ß™ñ ¯Ö×¾Ö¡Ö, ¯ÖãµÖ, ¯ÖÖ¾Ö−Ö
¥£˜à¤ý ¸ü´ÖÖßµÖ
´ÖÖ
¬à¦Þá¤©™ñ »Öß»ÖÖÖê¡Ö
ÇÚ¥à ¨ñàá¤©™ñ ¯Öã¸üß ÁÖßÖê¡Ö
à¦Þ¦ −Öß»ÖÖ“Ö»Ö
ÇÚ¥ÚáÇ©Þ±£ á¤©™ñ ¯Öã¹ýÂÖÖê¢Ö´Ö Öê¡Ö
à¦ß¥ß −Öß»Ö×Ö×¸ü
à¦Þ›ñà −Öß»ÖÖ¦üß
¨äŒá¤©™ñ ¿ÖÓÖ Öê¡Ö
¡ß›ß™ “ÖÖ¸üÖêÓ †Öê¸ü
™Ú·íÞ£ “ÖÖ¸üÖë¬ÖÖ´Ö
Çñªß·©ß¬Þ¢ ¯ÖÏ×ÃÖ×¨ü ¯ÖÖ−ÖÖ, ×¾ÖµÖÖŸÖ ÆüÖê−ÖÖ
œ£í ¬Ö´ÖÔ
ªäªÕð™ß ÃÖÓÃéú×ŸÖ
ˆ‰™ß«î ‹î×ŸÖÊ
‹Úá«¦ß‹Þ£¤ý †Ö¿“ÖµÖÔ•Ö−Öú
ß¥¥«ªî£¤ý ¸üÆüÃµÖ´ÖµÖ
™±ó ŸÖ¢¾Ö
„›ìÔÞ” ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−Ö
ª«‘ªÞœî †ÖÃÖÖ−Öß ÃÖê
ª¡í œ£í ª£ó¤ý ÃÖ²ÖË ¬Ö´ÖÔ ‹ú ÆüÖê−ÖÖ
ˆ‹ÞØ Þ™õà¤ý ‹úÖÓŸÖ ×−Ö•ÖÀ¾Ö
ªÞäªÞ¥ß‹ ªÚŒ›ÚãŒ ÃÖÓÃÖÖ¸ü úÖ ÃÖãÖ¤ãü„Ö
Ø¥ä á›¡™Þ †ÓŸÖ¸ÓüÖ ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö
¡ß¨óÞª¥ ÇñÞ˜á‹³ñ ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ úÖ ¯ÖÏÖÖêúÓ¦ü
á‘â •Öî−Ö (¬Ö´ÖÔ)
á¡Þâ·© ²ÖÖî¨ (¬Ö´ÖÔ)ü
¨Þ‹Ø ¿ÖÖŒŸÖ (‹ú ¯ÖÏúÖ¸ úÖ ¬Ö´ÖÔ)
{ÉÉ`ö 17 253
¨ñàáâ™î ÁÖß “ÖîŸÖ−µÖ (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ ¯Ö¸ü´Ö ³ÖŒŸÖ)

¥™÷ ªßä«Þª ¸üŸ−Ö ØÃÖÆüÖÃÖ−Ö (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ
ØÃÖÆüÖÃÖ−Ö)
¡ßá‘ ‹¥ß×Øß ¯ÖÏúÖ¿Ö ú¸ü−ÖÖ
™ñß¥™÷ ŸÖß−Ö ¸üŸ−Ö
¡¦¢›ñ ²Ö»Ö³Ö¦ü (•ÖÖ®ÖÖ£Ö êú ²Ö›ÍüÖ³ÖÖ‡Ô)
ªÚ¢›ñÞ ÃÖã³Ö¦üÖ (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úß ”ûÖê™ß ²ÖÆü−Ö)
™ñß£Û±ç ŸÖß−Ö ´ÖæÙŸÖ
ªÞ£ÃÂªî ÃÖ´ÖÖ−ÖŸÖÖ
›óÞ¥‹ÞÞš «üÖ¸úÖ−ÖÖ£Ö
‘Þ™à¤ý ˆ‰™ß«î ªÛ‹ ‹ú •ÖÖ×ŸÖ êú ‹î×ŸÖÊ úÖ ÃÖæ“Öú
ªõÞ¥‹à ¤Þ™ñÞ µÖÖ¤ü ú¸ü−Öê »ÖÖµÖú µÖÖ¡ÖÖ
ªÞ£Þ‘ß‹ ‘óÞ¦Þ Š ¤ÐÂ˜Þ ÃÖÖ´ÖÖ×•Öú •¾ÖÖ»ÖÖ ŸÖ£ÖÖ úÂ™ü
£Ú‹Øß áŒÞ‘Úšß¡Þ Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ÖÖê•Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
˜ß™ ¢‹Ø ³ÖŒŸÖ •ÖÖê ×Ö−Öê −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖŒŸÖê
›¨í ¤ü¿ÖÔ−Ö
›ÚãŒá£Þ ¤ãü„Ö úÖ Æü¸üÖ ú¸ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
Ç¥äÇ¥Þ ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ
‘Þ™ßá¢› •ÖÖ×ŸÖ³Öê¤ü
ÏðÂ¨î™Þ †Ã¯Öé¿µÖŸÖÖ
˜ØÞ¦ “ÖÖÓ›ÍüÖ»Ö
¡ñÞ«ö˜ ²ÖÎÖÉÖ
à −Öß“Ö, ”ûÖê™üÖ
Ç˜Øß™ ¯ÖÓ×›ÍüŸÖ, –ÖÖ−Öß
£ÛŒí ´ÖãÖÔ
‹¥Ú˜Þ ¤üµÖÖ
˜ œ£í ÖÖ ¬Ö´ÖÔ
ªäªÕð™ß¥ á›îÞ™‹ ÃÖÓÃéú×ŸÖ úÖ ªÖêŸÖú

¡ß¡Þ« ÇÛ¡í¥Ú ¿ÖÖ¤üß êú ¯ÖÆü»Öê
ß£ÐÂ˜ Ç™ñ ×−Ö´ÖÓ¡ÖÖ ¯Ö¡Ö
á™Þ¥ œÞ¥Þ “ÖêŸÖ−ÖÖ úß ¬ÖÖ¸üÖ
Ç¤íîá¡ªß™ ÛÃ£ÖŸÖ
á¢›™ó ³Öê¤ü −ÖÆüà
¢Úî™ìšÞ †³µÖãŸ£ÖÖ−Ö
Øí¬à ×¾Ö»Öß−Ö ÆüÖê •ÖÖ−ÖÖ
ª£óß™ ¥ÛÇá¥ ÃÖ´ÖÖ−Ö ºþ¯Ö ÃÖê
†³µÖÖÃÖ
1. ¨ñà ‘÷Þš¼» ¬à¦Þá¤©™ñ ‹ß ‹ß Þ£á¥ ¡ß›ß™ ?
2. ¨ñà ‘÷Þš¼» î Þ£ ª¡Ú ‹'˜ ?
3. Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ¼»¥ ‹'˜ ˆ‰™ß«î ?
4. ‹ßˆ ‹Úá«¦ß‹Þ£¤ý Š ß¥ ¥«ªî£¤ý ?
5. ‘÷Þš œ£í ‹'˜ ?
6. Š–ÍßÞ ‘Þ™ß¥ Ø¥¾» á›¡™Þ ‹ßˆ ?
7. á‹„ê£Þá á¡Þâ·© œ£í ª£ó´à ™ñß¥™÷ (¡Ú·©, œ£í, ªäÔ) ª«ß™ ¨ñà‘÷Þš,
¡¦¢›ñ, ªÚ¢›ñÞ ™ñß£Û±çá¥ ªÞ£ÃÂªî á›ŒØß ?
8. á‹„ê ™ßáÞ”ß œ£í ‘÷Þš œ£í¥ ª£ó¤ý Çà• ?
9. ¨ñà ‘÷Þš ˆ‹ÞœÞ¥á¥ ‹'˜ ‹'˜ ?
10. ‹'˜ ÇÞ‚ê á‹„ê£Þ¼Ú» Çñ¢Ú ¨ñà‘÷Þš '¥š¤Þ™ñÞ' ›ß ›¨í á›‚
›ÚãŒá£Þ ‹¥Øß ?
11. Š–Íß¨Þ¥ ˜œ£í ‹'˜ ?
12. ‹ßˆ ˜ØÞ¦¥ á›¡™Þ, ¡ñÞ«ö˜¥ á›¡™Þ, ¥Þ‘Þ¥ á›¡™Þ, Çñ‘Þ¥ á›¡™Þ,
‘™Þ¥ á›¡™Þ ªá¡íÞÇ¥ß Š–Íß¨Þ¥ ˜ á›¡™Þ Š ªäªÕð™ß¥ á›îÞ™‹ ?
{ÉÉ`ö 17 255
13. ¡ß¡Þ« ÇÛ¡í¥Ú ‘÷Þš¼Ú» ‹'˜ ›ßÞ¤Þˆ ?

14. á‹„ê ‹¡ß ‘÷Þš¼» ¢‹Øß£Û¦‹ ¥Þ ¡˜ÙíÞ ‹¥ß×Øß ?
15. ‹ßˆ ‘÷Þš Š ‹ïÇ©Ù¼» £œîá¥ á¢›™ó Ç¥ß‹ÑÂÞ ‹¥ß×Øß ?
16. á‹„ê á‹„ê œ£í ¨ñà‘÷Þš œ£íá¥ Ø¬íà á«Þ‚×ß ?
II. †−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü êú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê šüßú Îú´Ö ´Öë »ÖÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…
1. ¡ß›î£Þ, ¤Úá¤Úá, ¨ñà ‘÷Þš, Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ¼», £™á¥»»
2. ª¡í œ£í, ‘÷Þš, ª£ó¤ý, œ£í á«„×ß, Š–ÍßÞ ‘Þ™ß¥, Š, œ£í Š
ªäªÕð™ß»»
3. ª£ó¤ý Çà•, œ£í £™¡Þ›¥, ˆ«ß ™ßß, á¨â¡, ¨Þ‹Ø Š á¡âÇ©Ù¡,
„ÇÞªÞ, ‘÷Þš»»
4. Ç¥äÇ¥Þá¥, ‘Þ™ßá¢› Þ«ßê, ‘÷Þš¼», ÏðÂ¨î™Þ, ¡Þ
5. ‘‘à¡, Š–ÍßÞ, ¨ñà‘÷Þš¼» Çñ¡Þ«ß™, Š–Íß¨Þ¥ ªäªÕð™ß, Š œ£íÇ¥ß,
á™Þ¥ œÞ¥Þ, Š œ£íÇ¥ß»»
III. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−ÖÖêÓ úÖê †−Öã“”êû¤ü ´Öë ¾ÖÙÖŸÖ Îú´Ö ´Öë Îú´Ö²Ö¨ü úß×•Ö‹…
1. Š–ÍßÞ‘Þ™ß ¨ñà‘÷Þš¼Ú» ˆ‹ÞØ Þ™õà¤ý á¡Þ¬ß £á‹¥ß ªÞäªÞ¥ß‹ ªÚŒ ›ÚãŒ
‘˜Þˆ»»Þ
2. ‘÷Þš Š–ÍßÞ ¡Þªà¼» œ£í Š ¡ß¨óÞª¥ ÇñÞ˜á‹³ñ»»Þ
3. á‘â, á¡Þâ·©, á¡âÇ©Ù¡, ¨Þ‹Ø, ¨ñàáâ™î¼» áÇñ£¢‹Øß œ£í Š ›¨í‹Ú
‘÷Þš ß‘¥ ‹¥ß à¦Þ¦¥ Ç™ß™ÇÞ¡ ¡ÞÞ „–ÍÞ‚ ¥™÷ªßä«Þªá¥
¡ßá‘ ‹¥ß×Øß»»Þ
4. ‘÷Þš œ£í Š ‘÷Þš ªäªÕð™ß Þ£¥ ˆ‰™ß«î»»Þ
5. ‘÷Þš Ç¥äÇ¥Þá¥ ‘Þ™ßá¢› ¡Þ ÏðÂ¨î™Þ Þ«ßê»»Þ
6. Š–Íß¨Þ¥ ªäªÕð™ß, ‘‘à¡ Š œ£íÇ¥ß Š–ÍßÞ ªÞ«ß™îá¥ ¨ñà ‘÷Þš¼»
á™Þ¥ œÞ¥Þ Çñ¡Þ«ß™»»Þ
7. ˜ØÞ¦, ¡ñÞ«ö˜, ª£ªØ ÇÞÇà, à, Ç˜Øß™, £ÚŒí ª£ªØ¼» Çñ™ß ‘÷Þš¼»
‹¥Ú˜Þ
›ïÌßÂ ª£¢Þ¡á¥ ×ß»»Þ
8. ‘÷Þš œ£í á«„×ß ª¡í œ£í ª£ó¤ý»» Š Š–ÍßÞ ‘Þ™ß¥ œ£í Š ªäªÕð™ß»»Þ
9. Þ¥ßœÞ£¥Ú ¨ñà‘÷Þš œÞ£ î™£»»Þ
10. Çñš£ Š–ÍßÞ ‹¡ß á¤, ‘÷Þš Š ‹ïÇ©Ù¼» £œîá¥ á¢›™ó Ç¥ß‹ÑÂÞ
‹¥ß×Øß»»Þ
¢Þ¥™ ¡Ç©í¥ ¡ß¢ß÷ á›¨ Çñá›¨¥ Š £Þ™ï¢ÞÇ©Þ¥ á¬Þá‹ ›¨«¥ÞÇÛ‘Þ‹Ú
Þ–Í£ó¥ ª«‹Þá¥ ÇÞ¦ ‹¥ßšÞØß»»Þ ˆ«ß „ªþ¡‹Ú ª£ñ á›¨á¥ ¡ß¢ß÷ Þ£ Š
¥ÛÇá¥ ÇÛ‘Þ Þ¥ÞœÞ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ Š ‹¬ß‹™Þ¡Þ¬Þ £œî ˆ‚
›ÚíÞÇÛ‘Þ‹Ú ¡–Í
œÛ£ìœÞ£á¥ ÇÞ¦ ‹¥Øß»»Þ
£«à¨Û¥¥ ›¨«¥Þ „ªþ¡ ªÞ¥Þá›¨á¥ «ßê Úá«ê, á›¨ ¡Þ«Þá¥ £œî
ªÚÇñªß·© á”»»Þ á‹¥¦¥ á¬Þ‹£Þá ˆ«ß „ªþ¡‹Ú ª¥ªó™à ÇÛ‘Þ ¥ÛÇá¥ ÇÞ¦
‹¥Øß»»Þ Çß¬Þ£Þä‹¥ ˆ«ß ª£¤ýá¥ «ßê ¡ß›îÞ Þ¥£ý «Üˆ»»Þ £¬¤ýÞ¦à¡Þ¬Þ £œî
ˆ«ß „ªþ¡ ›ß Çß¬Þ£Þ¼»¥ ¡ß›îÞ Þ¥£ý ‹¥ßšÞ'Øß»»Þ £«à¨Û¥¥ £«Þ¥Þ‘Þä‹
ª£¤ýá¥ ˆ«ß „ªþ¡ ¡«Ü œÛ£œÞ£á¥ ‘Þ‹‘‹£á¥ ÇÞ¦ ‹¥Úšßá¬»»Þ
¡ä¦Þ¡Þ¬Þ Þ„ Š–ÍßÞ¡Þ¬Þ ›ÚíÞÇÛ‘Þ ª£¤ýá¥ ß‘ ß‘ ¥Þ‘î‹Ú
Þªß¡Þ‹Ú Þ«ÞØß»»Þ ª«¥á¥ ª×Þá ª×Þá £ï˜¤ýà ›ÚíÞä‹¥ ªÚ³¥ £˜ØÇ ™ßÞ¥ß ‹¥ß
ÇÛ‘Þ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ
«ß£Þ¦ Çñá›¨á¥ ¬Þ«Ü¬ì Š ÏßÂ™ßá¥ £œî ›ÚíÞÇÛ‘Þ ÇÞ¦ß™ «Üˆ»»Þ Þ‘ß‹Þ¬ß
Š–Íß¨Þá¥ ¥ÛÇÞá£—Í ˆ¡ä áÞ”ßˆ ªÚÞá£—Í ™ßÞ¥ß á«„×ß»»Þ
¢Þ¥™á¥ ¨‹Øß¥ Þ¥ÞœÞ ¡«Ü ÇñÞà»»Þ ˆ«ß ¨‹Øß ÇÛ‘Þ«ßê £Þ™ïÇÛ‘Þ»»Þ
á›¡Þ™Þ£Þá ÞÇ˜Þ¥ ªÊßÂ¦ß™ ¨‹Øß ›óÞ¥Þ ˆ«ß £Þ™ï¨‹Øß¥ • ‹¥ßšßá¬»»Þ
£«àÇ©ÞªÚ¥‹Ú ¡ßÞ¨ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê ˆ«ß á‘¤ý ˆ¡ä Ç¥Þ‘¤ý £Þ™ï¨‹Øß¥
Ç¥ß‹ÑÂÞ»»Þ á›¡à ¢Þ¡™á¥ á›¡àä‹¥ ¡ß¢ß÷ Çà•¥ ¡˜ÙíÞ ªäá ªäá
á›¡àä‹¥ ¥ÛÇ ®íÞ ˆ¡ä ÇÛ‘Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ¡«Ü™šî ›ßÞ¤Þ‚×ß»»Þ £Þ ›ÚíÞ á›¡à
{ÉÉ`ö 17 257
ÇÚ˜ß ¥Þ£ ³ñä‹ Þ¥ÞœÞá¥ ™ÚÌÂ á«Þ‚ ¥Þ¡˜¡·© ß£ß± ™Þä‹Ú Þ¨íà¡Þ›
á›‚šßá¬»»Þ
ˆ«ß ›ß£Þ¼»¥ ª£áªØ ÛÞ¬ÚÞ Çß´Øß»»Þ ›ÚíÞÇÛ‘Þ ª£¤ýá¥ Þ¥ßÞá–Í
ï™îà™ ˆ¡ä ¢ß¤ý ›óÞ¥Þ ˆ«ß „ªþ¡¥ ÇÞ¦ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ ˆ«ß›ß
‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ, ¡ß‹Þ¡Þ¬Þ Š ¡Ú¬ß¡Þ¡Þ¬Þä‹¥ Çñ¡¦ ¢ß–Í «Üˆ»»Þ Çñá™î‹á¬Þ‹ ¡Ú¬ß¡Ú¬ß
Š ŒÞ‚ŒÞ‚ ˆ«ß „ªþ¡‹Ú ŒÚªßá¥ ‹”Þ‚šÞØß»»Þ ›¨›ß¥ ˆ«ß ›ÚíÞ ÇÛ‘Þ á¨Ç©á¥
¥Þ¡˜áÇÞ–Íß „ªþ¡ ÇÞ¦ß™ á«Þ‚šÞˆ»»Þ ÇñÞ¤ý 20 ŸÚ»”ì „®¥ ¥Þ¡˜£Û±ç á›«á¥
¥Þ£á¡¨ á«Þ‚šß¡Þ ¡î‹Øß›óÞ¥Þ £¥Þ¤Þ‚šß¡Þ ¨¥á¥ ˆ«ß ¡Þ˜ Ú–Íß‹ ‘¦ß
„•ßšÞˆ»»Þ áª•Þá¥ ‘£Þ á«Þ‚šß¡Þ ¬¤© ¬¤© á¬Þ‹ ˆ«ß ›ï¨î‹Ú á›ŒßšÞÞØß»»Þ
›¨£à ÇÛ‘Þ Ç¥›ß ¢Ç©Þ˜à Ç¡í ÚÇ©Öß™ á«Þ‚šÞˆ»»Þ áÇñÞáªªì ‹¥ß ¡Þ‘Þ ¡‘Þ‚
ˆ«ß £Û±ç Ú–Íß‹Ú ›àá¥ ¡ßª‘í ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ ˆ«ß ¡ßª‘í á›Œß¡Þ‹Ú «‘Þ¥
«‘Þ¥ á¬Þ‹ ˆ‹™ñ á«Þ‚šÞØß»»Þ á‹Þ”ßá‹Þ”ß ÇñÞ˜‹Ú áÞ”ßˆ ªÛ™ñá¥ Ú×ß¡Þ‹Ú ˆ«Þ«ßê
ˆ‹£Þ™ñ ÇÛ‘Þ»»Þ
†Ö»Öê ÃÖÖê´Ö¾ÖÖ¸ü Æü´ÖÖ¸êü úÖò»Öê•Ö úÖ ¾ÖÖÙÂÖúÖêŸÂÖ¾Ö Æîü… ¯Öæ¸êü ×¤ü−Ö ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ êú úÖµÖÔÎú´Ö
ÆüÖêÓÖê… ÃÖã²ÖÆü †Öšü ²Ö•Öê ÃÖê úÖµÖÔÎú´Ö ¿Öã¹ý ÆüÖ−ê ÖÖ Æîü… ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖêÖ †Ö−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü… ³ÖÖÖ »Öê−Öê¾ÖÖ»Öê ×ÃÖ±Ôú
†×³Ö úÖò»Öê•Ö ´Öë ¯ÖœÍü−Öê¾ÖÖ»Öê −ÖÆüà Æïü… úÖò»Öê•Ö êú ú‡Ô ¯Öã¸üÖ−Öê ×¾ÖªÖÙ£Ö ³Öß †Ö‹ÑÖê… ˆ−Ö ´Öë ×³Ö®Ö ×³Ö®Ö
úÖ´Ö ú¸ü−Öê¾ÖÖ»Öê ÆüÖêŸÖê Æïü… ›üÖòŒ™ü¸ü, ‡Ó•Öß×−ÖµÖ¸ü, †¬µÖÖ¯Öú, ¾µÖÖ¯ÖÖ¸üß, −ÖŸÖÔú, −ÖŸÖÔ×úµÖÖÑ, ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê,
ÃÖ¸üúÖ¸ß ŸÖ£ÖÖ †−µÖ ¤ü¯ŸÖ¸üÖêÓ ´Öë úÖ´Ö ú¸ü−Öê¾ÖÖ»Öê ¯ÖãÃŸÖúÖë úß ¸ü“Ö−ÖÖ ú¸ü−Öê¾ÖÖ»Öê •ÖîÃÖê •Öß¾Ö−Ö êú ú‡Ô
Öê¡ÖÖêÓ ´Öë ÃÖê ²ÖÆãüŸÖ »ÖÖêÖ †Ö−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü… ˆ−Ö úß ‹ú ²Ö›Íüß ÃÖ³ÖÖ ÃÖ²Ö úÖµÖÔÎú´ÖÖêÓ êú ¯ÖÆü»Öê ÆüÖêŸÖß Æîü…
×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ êú †−Öã³Ö¾Ö ¾Öê Æü´Öë ²ÖŸÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü… ˆ−Ö »ÖÖêÖÖÓê ê ×»Ö‹ ŸÖ¸üÆü ŸÖ¸üÆü úß Ã¯Ö¬ÖÖÔ‹Ñ
ÆüÖê−Öß¾ÖÖ»Öß Æïü… ¾Öê »ÖÖêÖ Æü´ÖÖ¸êü úÖò»Öê•Ö úß ˆ®Ö×ŸÖ êú ×»Ö‹ ú×šü−Ö ¯Ö×¸üÁÖ´Ö ú¸ü−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü… ˆ−Ö »ÖÖêÖë
êú ¤êü−Ö ÃÖê ‹ú ²Ö›ÍüÖ ú»ÖÖ³Ö¾Ö−Ö úÖ †Ö¸Óü³ÖÖêŸÃÖ¾Ö ³Öß ÆüÖê−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ êú×»Ö‹ ´ÖãµÖ´ÖÓ×¡Ö•Öß
†Ö−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü… ¯Öã¸üÖ−Öê ×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖêÓ êú úÖµÖÔÎú´ÖÖêÓ êú ²ÖÖ¤ü Æü´ÖÖ¸Ö úÖµÖÔÎú´Ö ¿Öã¹ý ÆüÖê−Öê¾ÖÖ»ÖÖ Æîü… ŸÖ¸üÆü
ŸÖ¸üÆü êú ÖÖ−ÖÖ ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê Æü´ÖÖ¸êü úÖò»Öê•Ö ´Öë Æïü… Æü´ÖÖ¸ê ¤êü¿Ö êú ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¸üÖ•µÖÖêÓ êú −ÖéŸµÖÖêÓ úÖ úÖµÖÔÎú´Ö
ÆüÖêÖÖ… †Öê×›Íü×¿Ö −ÖéŸµÖ ŸÖÖê ÆüÖê−ÖÖ Æüß Æîü… ‡ÃÖ êú †»ÖÖ¾ÖÖ ³Ö¸üŸÖ −ÖÖ™ü¶´ÖË, ãúÛ““Ö¯Öã×›Íü, ´Ö×Ö¯Öã¸üß −ÖéŸµÖ,
ú£Öú×ôû −ÖéŸµÖ, ×Ö×¸ü•Ö−ÖÖêÓ êú −ÖéŸµÖ ‹êÃÖê ÃÖ³Öß ŸÖ¸üÆü êú −ÖÖ“Ö −ÖÖ“Ö−Öê¾ÖÖ»Öê −ÖŸÖÔú-−ÖŸÖÔ×úµÖÖÑ Æü´ÖÖ¸êü
×¾ÖªÖÙ£ÖµÖÖêÓ ´Öë Æïü… ‡−Ö ÃÖ²Ö úÖê ¤êüÖ−ÖÖ ‹ú †¯Öæ¾ÖÔ †Ö−ÖÓ¤ü Æüß Æîü…
VI. †¯Ö−Öê ¸üÖ•µÖ êú ×úÃÖß ‹ú ´Öê»Öê úÖ ¾ÖÖÔ−Ö †Öê×›Íü†Ö ´Öë úß×•Ö‹…
I. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹…

1. 1) ‹Þ¬ß ‹á¬‘á¥ Þ£¥ ‚ä¥Þ‘à ú»Ö úÖò»Öê•Ö ´Öë Æü´ÖÖ¸üß †ÑÖÏê•Öß úß
Ç—ÍÞ Þ¥£ý á«¡»»Þ ¯ÖœÍüÖ‡Ô †Ö¸Óü³Ö ÆüÖê ÖÖ…
úÖ×»Ö ú»Öê•Ö¸êü †Ö´Ö¸ü ‡Ó¸üÖ•Öß
¯ÖœÍüÖ †Ö¸ü´³Ö Æêü²Ö…
2) á£Þá™ ª¡Ú ‹ß×ß á›ŒÞ¨Ú˜Þ ´Öã—Öê ÃÖ²Ö ãú”û ¤êüÖÖ-ÃÖã−ÖÖ (¤êüÖ³ÖÖ»Ö)
‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–ÍÚ×ß»»Þ ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›Íü ¸üÆüÖ Æîü…
´ÖÖêŸÖê ÃÖ²Öã ×ú×”û ¤êüÖÖ¿ÖãÖÖ
ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö›Íåü×”û…
2. 1) ‹Þ¬ß áª•Þá¥ Þ„˜Þ ¡Þ‘˜Þ á«¡»»Þ ú»Ö ¾ÖÆüÖÑ ÖÖ−ÖÖ ²Ö•ÖÖ−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…
úÖ×»Ö ÃÖêšüÖ¸êü ÖÖˆÖÖ ²ÖÖ•ÖÖÖ Æêü²Ö…
2) £á™ Ç—Íß¡Þ á¬Œß¡Þ Þáª»»Þ ´Öã—Öê ¯ÖœÍü−ÖÖ ×»ÖÖ−ÖÖ †ÖŸÖÖ Æîü…
´ÖŸÖê ¯Ö×œÍü²ÖÖ »Öê×Ö²ÖÖ †ÖÃÖê…
3. 1) £Úê ÇÞ ŒÞ‚¡Þ¡Þ¬Þ Úá«ê»»Þ ´Öï ¯ÖÖ−Ö ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ −ÖÆüà ÆæÓü…
´ÖãÑ ¯ÖÖ−Ö ÖÖ‡²ÖÖ²ÖÖ»ÖÖ −ÖãÆëü…
2) ¥Þ™ßá¥ ‹ß˜ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ ¢ß–Í á«¡»»Þ ¸üÖŸÖ ´Öë Ö¸üß¤ü−Öê¾ÖÖ»ÖÖêÓ úÖ ³Öß›Íü ÆüÖêÖÖ…
¸üÖ×ŸÖ¸êü ×ú×Ö²ÖÖ²ÖÖ»ÖÖÓú¸ü ×³Ö›Íü Æêü²Ö…
3) £Úê ™ á£¦Þ‹Ú ¤ß¡Þ¡Þ¬ß á”»»Þ ´Öï ŸÖÖê ´Öê»Öê úÖê •ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öß ÆæÑü…
´ÖãÑ ŸÖ ´ÖêôûÖãú ×•Ö²ÖÖ²ÖÖ×»Ö †™êü…
4. 1) á‹ ‘ÞÞ¥Ú á›Œ˜Þ«Þ¥à Þªß×Øß»»Þ †−Öêú ¤êü¿ÖÖêÓ ÃÖê ¤êüÖê−Öê¾ÖÖ»Öê †Ö ¸üÆêü Æïü…
†−Öêú •ÖÖÖÖ¹ý ¤êüÖÖÖÆüÖ¸üß †Ö×ÃÖ”Ó×ŸÖ…
5. 1) ™Ú ™ ¢Þ¥ß ‹Ú«Þ¦ßÞ á«Þ‚¬Ú˜ß»»Þ ŸÖã ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ ²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ÆüÖê ÖµÖÖ Æîü…
ŸÖã ŸÖ ³ÖÖ×¸ü ãúÆüÖ×ôû†Ö ÆüÖê‡Ö»Öã×Ö…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖêÓü ×ÎúµÖÖ£ÖÔú ÃÖÓ–ÖÖ‹Ñ Æïü… ¾ÖÖŒµÖ (1.1,2) ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö
'-Þ' (†Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›ÍüÖ ÖµÖÖ Æîü… •ÖîÃÖê:- Ç—ì (¯ÖœËü) + -Þ (†Ö) = Ç—ÍÞ, (¯ÖœÍüÖ)
á›Œì (¤êüÖË) + -Þ (†Ö) = á›ŒÞ (¤êüÖÖ) …
¾ÖÖŒµÖ (2.1) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö µÖ£ÖÖÎú´Ö '-ÖÖ' (˜Þ), '-„˜Þ' (ˆÖÖ)
{ÉÉ`ö 17 259
¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íê Ö‹ ÆîÓü… •ÖîÃÖê:- '-¡Þ‘ì' + '-˜Þ' = '¡Þ‘˜Þ' (²ÖÖ•ÖÖÖ), '-Þ' (ÖÖ) +
'-„˜Þ' (ˆÖÖ) = '-Þ„˜Þ' (ÖÖˆÖÖ)
¾ÖÖŒµÖ (2.2) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü 'Ç—Íß¡Þ' (¯Ö×œÍü²ÖÖ), 'á¬Œß¡Þ' (»Öê×Ö²ÖÖ) ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö
'-‡²ÖÖ' (‚¡Þ) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íüú¸ü ²Ö−Ö Ö‹ Æïü…
¾ÖÖŒµÖ (3.1,2,3) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ÃÖ³Öß ¿Ö²¤üÖë 'ŒÞ‚¡Þ', (ÖÖ‡²ÖÖ), '‹ß˜ß¡Þ', (×ú×Ö²ÖÖ), '¤ß¡Þ'
(×•Ö²ÖÖ) ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '¡Þ¬Þ' (¾ÖÖ»ÖÖ), '¡Þ¬ß' (¾ÖÖ×»Ö) '¡Þá¬' (¾ÖÖ»Öê) ¯ÖÏŸµÖµÖ Ø»ÖÖ
¾Ö“Ö−Ö êú †−ÖãÃÖÖ¸ü •ÖÖê›Íüú¸ü ²Ö−Ö Ö‹ Æïü…
¾ÖÖŒµÖ (1.4) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü 'á›Œß¡Þ¡Þ¬Þ' (¤êüÖ−Öê¾ÖÖ»Öê) •ÖîÃÖê ¯ÖÏµÖÖêÖ úÖ ‹ú ¾ÖîúÛ»¯Öú ºþ¯Ö
'á›Œ˜Þ«Þ¥à' (¤êüÖÖÖÆüÖ¸üß) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æîü…
¾ÖÖŒµÖ (1.5) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö¾¤ü '‹Ú«Þ¦ßÞ' ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ '‹«' (úÆü) úÖ ¾ÖîúÛ»¯Öú ºþ¯Ö '‹Ú«Þ'
(ãúÆüÖ) êú ÃÖÖ£Ö '¬ßÞ' (-×»Ö†Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íüú¸ü ²Ö−ÖÖµÖÖ Æãü†Ö Æîü…
II. 1. áª•Þá¥ ‘¦ØÞ ßÞêá¥ ¾ÖÆüÖÑ •Ö»ÖŸÖß †ÖÖ ¯Ö¸ü »ÖÖêÖ “Ö»ÖëÖê…
á¬Þá‹ Þ¬ßá¡»»Þ
ÃÖêšüÖ¸êü •ÖôûÓŸÖÖ ×−Ö†ÖÑ¸êü »ÖÖêêú “ÖÖ×»Ö²Öê…
2. ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú ¤ß¡ÞÇÞ‚ê áÞ”ßˆ ¯ÖÆüÖ›Íü êú ˆ¯Ö¸ü •ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ‹ú
„•Þ˜ß ¥ÞªØÞ ¤Þ‚×ß»»Þ †Ö¸üÖêÆüß ¸üÖÃŸÖÖ Æîü…
¯ÖÖÆüÖ›Íü ˆ¯Ö¸üãú ×•Ö²ÖÖ¯ÖÖ‡Ñ ÖÖê×™ü‹
ˆšüÖ×Ö ¸üÖÃŸÖÖ •ÖÖ‡×”û…
3. Þ£¥ Ô¥ á¬„”Þ˜ß á¡¦ á«¬Þ˜ß»»Þ Æü´ÖÖ¸êü ‘Ö¸ü »ÖÖî™ü−Öê úÖ ÃÖ´ÖµÖ ÆüÖê ÖµÖÖ Æîü…
†Ö´Ö¸ü ‘Ö¸ü »Öêˆ™üÖ×Ö ²Öêôû Æêü»ÖÖ×Ö…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ×ÎúµÖÖµÖÖêÓ ÃÖê •Ö−µÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖÖ Æïü… ¾ÖÖŒµÖ (II.1) êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ
¿Ö¾¤ü ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö (-†ÓŸÖÖ) '-ØÞ' ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›ÍüÖ ÖµÖÖ Æî… •ÖîÃÖê:-
‘¦ì + ØÞ = ‘¦ØÞ •Ö»ÖŸÖê Æãü‹
•ÖôËû + †ÓŸÖÖ = •ÖôÓûŸÖÖ
¦ì + ØÞ = ¦ØÞ “Ö»ÖŸÖê Æãü‹
“ÖôûË + †ÓŸÖÖ = “ÖôûÓŸÖÖ
¾ÖÖŒµÖ (II,2) ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖêÓ ´Öë ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö (†Ö×Ö) '-Þ˜ß' ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›ÍüÖ ÖµÖÖ Æîü…
•ÖîÃÖê:-
-„•ì + -Þ˜ß = „•Þ˜ß ‰ú¯Ö¸üü •ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê (†Ö¸üÖêÆüßü)
-ˆšËü + -†Ö×Ö = ˆšüÖ×Ö
-á¬„” + -Þ˜ß = á¬„”Þ˜ß »ÖÖî™ü−ÖÖ
-»Öêˆ™ü + -†Ö×Ö = »Öêˆ™üÖ×Ö
III. Ç˜Þ ªä‹ñÞØß / ¡ßÇ©Ú¡ £ß¦»(¯ÖÖÖ ÃÖÓÎúÖÑ×ŸÖ / ×¾ÖÂÖã²Ö×´Ö»Ö−Ö)-
†Öê×›Íü¿ÖÖ ´Öë '¯ÖÖÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ' úúÖê '´ÖÆüÖ×²ÖÂÖã²Ö ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ ³Öß úÆüŸÖê Æïü… ‡ÃÖ ×¤ü−Ö ÃÖê ÃÖæµÖÔ¤êü¾Ö úÖ
¤ü×ÖÖÖµÖ−Ö ¿Öã¹ý ÆüÖêŸÖÖ Æîü… †Öê×›Íü†Ö¾ÖÖ»Öë êú −ÖµÖÖ ÃÖÖ»Ö úÖ ¯ÖÏÖ¸Óü³Ö ³Öß ‡ÃÖß ×¤ü−Ö ÃÖê ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¾Öî¿ÖÖÖ
´ÖÆüß−Öê ´Öë Æüß µÖÆü ×¤ü−Ö †ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ êú ×¤ü−Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ ´Öë '¤êü²Ö ¤êü²Ö ´ÖÆüÖ¤êü²Ö' úß ¯Öæ•ÖÖ ÃÖ²Ö
úÆüà ÆüÖêŸÖß Æîü…
ßÞê’Þ£Ú (×−Ö†ÖÑ—ÖÖ´Öã)-
¯ÖÖÖ ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ êú ×¤ü−Ö •ÖÖê ³ÖŒŸÖ †¯Ö−ÖÖ '´ÖÖ−Ö×ÃÖú' (‡“”ûÖ ¯Öã¸üß ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ¯Öæ•ÖÖ ú¸ü−Öê úß
¯ÖÏ×ŸÖ–ÖÖ) ú¸üŸÖê Æïü ¾Öê ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö êú ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖÖ ¯Ö¸ü “Ö»ÖŸÖê Æïü… ‡ÃÖê '×−Ö†ÖÑ—ÖÖ´Öã' úÆüŸÖê Æïü… ³ÖŒŸÖ •ÖÖê
×−Ö†ÖÑ—ÖÖ´Öã ú¸üŸÖê Æïü ˆ−ÖúÖê '—ÖÖ´Öã†Ö' úÆüŸÖê Æïü…
¥™÷ß¥ß, ¬¦ß™ß¥ß, Š „›¤ýß¥ß (¸üŸ−Ö×Ö×¸ü, »Ö×»ÖŸÖ×Ö×¸ü, ˆ¤üµÖ×Ö×¸)-
'¸üŸ−Ö×Ö×¸ü, »Ö×»ÖŸÖ×Ö×¸ü, ˆ¤üµÖ×Ö×¸ü †Öê×›Íü¿ÖÖ êú ŸÖß−Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ²ÖÖî¨ü úßÙŸÖ†Öë êú ¯Ößšü Æïü… ¾ÖÆüÖÑ ¯Ö¸ü
−ÖÖ»ÖÓ¤üÖ úÖ ÃÖ´ÖÃÖÖ´Ö×µÖú '¯ÖãÂ¯Ö×Ö×¸ü' ×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ £ÖÖ…
ÇÞ¬Þ ÞÞ˜ (¯ÖÖ»ÖÖ ÖÖ†ÖÖ)-
'¯ÖÖ»ÖÖ ÖÖ†Ö−Ö' †Öê×›Íü¿ÖÖ úÖ ‹ú ¯ÖÖ¸üÓ¯Ö×¸üú ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú úÖµÖÔÎú´Ö Æîü… ‡ÃÖ ´Öë ‹ú ´ÖãµÖ ÖÖµÖú,
ŸÖß−Ö ÃÖÆüÖµÖú ÖÖµÖú †Öî¸ü ‹ú ¾ÖÖªúÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ´ÖãµÖ ÖÖµÖú 'ÖÖ†ÖÖ' µÖÖ 'ÖÖÆüÖÖ' úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ
Æîü… ¯ÖÖî¸üÖ×Öú ÖÖ−ÖÖ †Öî¸ü ¯ÖÏÖ“Öß−Ö ÃÖÖ×ÆüŸµÖ úß ¾µÖÖµÖÖ ú¸ü−ÖÖ ‡ÃÖ ˆŸÃÖ¾Ö úÖ ´ÖãµÖ ˆªê¿µÖ Æîü…
ÇÞ•ø 18
¯ÖÖšü
˜-£Þœî£¥ ¢Û£ß‹Þ
•Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö úß ³Öæ×´ÖúÖ
ÖÖ-´ÖÖ¬µÖ´Ö¸ü ³Öæ×´ÖúÖ
ªÚá¥¨ : £ªÕÞ¥ £«™Þ¡ ¡Þ¡Ú Þ ÃÖã¸êü¿Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ´ÖÆüŸÖÖ²Ö ²ÖÖ²Öã… †Ó¤ü¸ü
¢ß™¥‹Ú ÞªØÜ»»Þ ¡ªØÜ»»Þ †Ö‡‹, ²Öî×šü‹…
£«™Þ¡ : £ªÕÞ¥»»Þ ¤©£Þ ‹¥ßá¡, ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü… Ö´ÖÖ úß×•Ö‹… £ÖÖê›Íüß ÃÖß
”ßá‹ á–Í¥ß á«Þ‚¬Þ»»Þ ¤êü¸üß ÆüÖê Ö‡Ô…
ªÚá¥¨ : ÞÇ˜ ‹'˜ á£Þá™ ¤©£Þ ÃÖã¸êü¿Ö : †Ö¯Ö ´Öã—Ö ÃÖê ŒµÖÖë Ö´ÖÖ ´ÖÖÑÖŸÖê Æïü?
£ÞÚ×Øß»»? Þ£ Æü´ÖÖ¸êü †Ö×±ÌúÃÖ¾ÖÖ»Öê ŸÖÖê †Ö¯Ö êú×»Ö‹
úÖ¸ü ³Öê•Ö−Öê¾ÖÖ»Öê £Öê…
Ÿß»ªì¡Þ¬Þ™ ÞÇ˜¼» ÇÞ‚ê
Þ–Íß Çá•‚šÞ'áØ»»Þ
£«™Þ¡ : ˆ«Þ¥ ›¥‹Þ¥ Þ«ßê»»Þ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : ˆÃÖ úß •Öºþ¸üŸÖ −ÖÆüà… ´Öê¸üÖ ‘Ö¸ü
¯ÖÖÃÖ ´Öë ŸÖÖê Æîü… ´Öï ÖÖ−ÖÖ ÖÖú¸ü •ÖÌ¸üÖ
á£Þ¥ Ô¥ ˆ‚ ÇÞŒá¥»»Þ ÃÖÖê ÖµÖÖ £ÖÖ… ˆšüÖ †Öî¸ü ¤êüÖÖ ŸÖÖê
£Úê ŒÞ‚‹¥ß ”ßá‹ “ÖÖ¸ü ²Ö•Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ £ÖÖ… ŸÖã¸ÓüŸÖ ŸÖîµÖÖ¸ü
á¨Þ‚Ç–Íß¬ß»»Þ „•ß‹¥ß ÆüÖêú¸ü “Ö»ÖŸÖê “Ö»ÖŸÖê ¤üÃÖ ×´Ö×−Ö™ü ´Öë
á›Œß¬Þá¡¦‹Ú 4”Þ µÖÆüÖÑ ¯ÖÆãÑü“ÖÖ…
¡Þ‘ß¡Þ‹Ú šß¬Þ»»Þ ªÞá¾»
ªÞá¾» ÇñªØÜ™ á«Þ‚ ›¨
£ßß”ìá¥ £Úê ˆ•Þá¥ ÃÖã¸êü¿Ö : †“”ûÖ, ²Öî×šü‹… †Ö¯Ö •ÖÖ−ÖŸÖê Æïü ×ú ´Öï
−Öê †Ö¯ÖúÖê ×úÃÖ ˆ§êü¿µÖ ÃÖê ²Öã»ÖÖµÖÖ?
Ç«êß¬ß»»Þ
ªÚá¥¨ : «„, ¡ªØÜ»»Þ ÞÇ˜¼Ú» ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : †¸êü ´Öã—Öê îúÃÖê ´ÖÖ»Öæ´Ö ? †Ö¯Ö−Öê
á£Þ¥ –Þ‹ß¡Þ¥ „á·¨î ´Öã—Öê ²Öã»ÖÖµÖÖ, ‡ÃÖß×»Ö‹ ŸÖÖê ´Öï †ÖµÖÖ…
‘Þ˜ß×Øß Þ ?
ÃÖã¸êü¿Ö : ŒµÖÖ †Ö¯Ö −Öê Æü´ÖÖ¸üß ×“Ö½üß −ÖÆüà ¯Öœüß?
£«™Þ¡ : Þá¥ £Úê á‹£ß™ß ‘Þ˜ß¬ß? ²Ö›êü ²Ö›êü »ÖÖêÖÖë úÖ ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü
(‡−™ü¾µÖæÔ) »Öê−ÖÖ ¯Ö¡ÖúÖ¸üÖë úÖ úÖ´Ö
{ÉÉ`ö 18 261
ÞÇ˜ –Þ‹ßšßá¬ á¡Þ¬ß™ Æîü… †Ö•Ö ´Öï−Öê †Ö¯ÖúÖ ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü

£Úê Þªß×ß»»Þ »Öê−Öê úß ÃÖÖê“Öß Æîü…
ªÚá¥¨ : ‹'˜ ÞÇ˜ Þ£¥ ß•ß
Ç—Íß Þ«ÞØß»»Þ ¡–Í¡–Í ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : †¸êü, −Ö ŸÖÖê ´Öï ¸üÖ•Ö−Öß×ŸÖú −ÖêŸÖÖ ÆæÑü −Ö
á¬Þ‹¼»¥ ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ ú×¾Ö µÖÖ ú»ÖÖúÖ¸ü… ´Öï ³Öß ŸÖã´ÆüÖ¸êü
á¡Þ ªÞ£óÞ›ß‹ £Þ¼»¥ •ÖîÃÖê ‹ú ¯Ö¡ÖúÖ¸ü ÆæüÑ… ¤êüÖß ÃÖã−Öß
£ÚŒî ‹Þ£»»Þ Þ‘ß £Úê ²ÖÖŸÖÖë úÖê ¯ÖÏÃÖÖ×¸üŸÖ ú¸ü−ÖÖ Æü´ÖÖ¸üÖ
ÞÇ˜¼» ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡ß úÖ´Ö Æîü… ´Öã—Ö ÃÖê ŒµÖÖë ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü
»Öê−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖê ÆüÖê?
á¡Þ¬ß ¢Þ¡ß×ß»»Þ
£«™Þ¡ : Þá¥, £Úê ™ ¥Þ‘áâ™ß‹
á™Þ Úá«ê, ‹ß ‹¡ß,
‹¦Þ‹Þ¥ £œî Úá«ê»»Þ £Úê ÃÖã¸êü¿Ö : ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü-¯Ö¡Ö, ¤æü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö †Öî¸ü
™Ú£Ç¥ß ‘á˜ ªÞ£óÞ›ß‹»»Þ †ÖúÖ¿Ö¾ÖÖÖß •ÖîÃÖê •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü
á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹šÞ‹Ú Ç¥ßá¡Ç©˜ ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖë úß Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë
‹¥ß¡Þ Þ£¥ ‹Þ£»»Þ á£Þ•Úê †Ö¯Öúß ŒµÖÖ ¸üÖµÖ Æîü?
‹Þ«ßê‹ß ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : (ÃÖ²Ö) •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´ÖÖë úß
á¡Þ‹Ú Þ«Üê×? Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ×−ÖŸÖÖÓŸÖ †Ö¾Ö¿µÖú Æîü… ×²Ö−ÖÖ
ªÚá¥¨ : ª£óÞ› Ç™ñ, ›Û¥›¨í, Š Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ êú ×−ÖÂ¯ÖÖ ¸üÖµÖ ¾µÖŒŸÖ
ú¸ü−ÖÖ ²ÖÆãüŸÖ ú×šü−Ö Æîü…
Þ‹Þ¨¡Þ˜à Ç¥ß ˜-
£Þœî£¥ ªóÞœà™Þ
¡ßÇ©¤ýá¥ ÞÇ˜¼» £™Þ£™ ÃÖã¸êü¿Ö : ÃÖ¸üúÖ¸üß ×−ÖµÖÓ¡ÖÖ ¸üÆü−Öê ´Öë ŒµÖÖ
‹'˜ ? Ö¸üÖ²Öß Æîü?
£«™Þ¡ : ˜-£Þœî£ Ú–Íß‹¥ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : ŒµÖÖ ×−ÖµÖÓ×¡ÖŸÖ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö
ªóÞœà™Þ ß«Þ™ß Þ¡¨î‹»»Þ ×−ÖÂ¯ÖÖ ¸üÖµÖ ¾µÖŒŸÖ ú¸ü ÃÖëúÖê?
ªó™ÐÂ™Þ ¡ßÞ ß¥áÇ¤© ×−ÖµÖÓ¡ÖÖ ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü ‰ú¯Ö¸ü ÃÖê ÆüÃŸÖÖê¯Ö
†Öî¸ü ³ÖµÖ, (µÖê) ¤üÖê−ÖÖë †¾Ö¿µÖ ¸üÆëüÖê…
£™Þ£™ Çñ‹Þ¨ ‹¥ß¡Þ
¡«Ü™Í ‹ÌÂ‹¥»»Þ
ªÚá¥¨ : ª¥‹Þ¥à ß¤ýÐÂ˜ ¥«ßá¬
Œ¥ÞÇ ‹'˜ ? ÃÖã¸êü¿Ö : †“”ûÖ, ŒµÖÖ †Ö¯Ö Ã¾ÖßúÖ¸ü ú¸üŸÖê Æïü

×ú •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö ú³Öß-ú³Öß
£«™Þ¡ : ß¤ýÐÂà™ ˜-£Þœî£ ‹'˜ ³ÖÏÖÓ×ŸÖ ¯ÖæÖÔ ŸÖ£ÖÖ ¯ÖÖ¯ÖÖŸÖ µÖãŒŸÖ
ß¥áÇ¤© £™Þ£™ Çñ‹Þ¨ ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü Æüß ¤êü ¸üÆêü Æïü… ‡ÃÖúß ŒµÖÖ
‹¥ßÇÞ¥ß¡? ß¤ýÐÂ˜ úÖ¸üÖ Æîü?
¥«ßá¬ „Ç¥Ú «ªØá¤©Ç Š
¢¤ý ˆ „¢¤ý ßËÂ¤ý
¥«ß¡»»Þ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : ‡ÃÖê ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úß '¯ÖÖÓ›Íåü¸ü (¯Öß»Öß)
¯Ö¡ÖúÖ×¸üŸÖÖ' úÆü ÃÖúŸÖê ÆîÓ… ú‡Ô
ªÚá¥¨ : Þ×Þ, ÞÇ˜ ‹'˜ ªóà‹Þ¥ ¯Ö¡ÖúÖ¸ü Ã¾ÖÖ£ÖÔ ŸÖ£ÖÖ −ÖÖ´Ö ú´ÖÖ−Öê úß
‹¥ßá¡ ‹ß ˜-£Þœî£ ‡“”ûÖ ÃÖê ¯ÖÏê×¸üŸÖ ÆüÖêú¸ü ‡ÃÖß ŸÖ¸üÆü êú
á¡á¦ á¡á¦ ¡ß¢ñÞØß‹¥ ÃÖÖê“Ö ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯ÖÏÃÖÖ×¸üŸÖ ú¸ü ¸üÆêü Æïü…
Š Ç¤©ÇÞ™ÇÛ˜Ùí ª£óÞ›
Ç¥ßá¡Ç©˜ ‹¥Ú×ß»»Þ ˆ«Þ¥ ÃÖã¸êü¿Ö : ¾ÖÖÃŸÖ¾Ö ´Öë, ˆªê¿µÖ ¯ÖæÖÔ ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü
¯ÖÏÃÖÖ×¸üŸÖ ú¸ü−ÖÖ Ø−Ö¤ü−ÖßµÖ Æîü… †“”ûÖ,
‹Þ¥˜ ‹'˜? †Ö•Ö Æü´ÖÖ¸êü ÃÖ´ÖÖ•Ö úÖ †¬ÖÖê¯ÖŸÖ−Ö ÆüÖê
£«™Þ¡ : ˆ«Þ‹Ú ˆ‹Çñ‹Þ¥ '‹Þ£¦ ¸üÆüÖ Æîü… ŒµÖÖ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö
ªÞ£óÞ›ß‹™Þ' ‹«ßÇÞ¥ß¡Þ»Þ ˆÃÖ úÖ ÃÖã¬ÖÖ¸ü −ÖÆüà ú¸ü ÃÖúŸÖê?
á‹á™‹ ªÞ£óÞ›ß‹ ªóÞší Š
Þ£‹á£‚¡Þ „á·¨îá¥
ˆ¢¦ß ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜ ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : •Öºþ¸ü, •Öºþ¸ü… •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö
‹¥Ú×Øß»»Þ ÃÖ´ÖÖ•Ö úÖê •Öºþ¸ü ²Ö¤ü»Ö ÃÖëúÖê…
‡ÃÖß×»Ö‹ ¯Ö¡ÖúÖ¸üÖë úÖ ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ
ªÚá¥¨ : ¡ÞªØ¡ß‹, „á·¨î£Û¦‹ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö ¸üÆüÖ Æîü… ÃÖ´ÖÖ•Ö ´Öë ÆüÖê ¸üÆêü
ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜ ‹¥ß¡Þ †−µÖÖµÖ, †ŸµÖÖ“ÖÖ¸ü, ãúÃÖÓÃúÖ¸ü †Öî¸ü
ß³ à¤ý á”»»Þ Þ®×Þ, ¿ÖÖêÂÖÖ êú ×¾Ö¸üÖê¬Ö ´Öë ¯Ö¡ÖúÖ¸üÖë úß
Þ‘ß Þ£ ª£Þ‘¥ ú»Ö´Ö úÖê Æü¸ü ÃÖ´ÖµÖ (ÃÖ“ÖêŸÖ) •ÖÖÖéŸÖ
¸üÖü−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… ‡ÃÖß×»Ö‹ úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ
áœÞãÇ™ á«„×ß»»Þ ˜- Æîü ×ú ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü úß †¯ÖêÖÖ »ÖêÖ−Öß úÖ
£Þœî£ ‹'˜ ™Þ‹Ú ªÚœÞ¥ß ²Ö»Ö †×¬Öú ÆüÖêŸÖÖ Æîü… (†×ÃÖ úß
ÇÞ¥ß¡ Þ«ßê ? †¯ÖêÖÖ ´Ö×ÃÖ ²Ö»Ö¾ÖÖ−Ö)
£«™Þ¡ : ßËÂ¤ý, ßËÂ¤ý»»Þ ª£Þ‘‹Ú
{ÉÉ`ö 18 263
˜-£Þœî£ ßËÂ¤ý ÃÖã¸êü¿Ö : ú»ÖÖ, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †Öî¸ü ÃÖÓÃéú×ŸÖ êú

¡›á¦‚ ÇÞ¥ß¡»»Þ ˆšßÇÞ‚ê ×¾ÖúÖÃÖ êú ×»Ö‹ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö
ªÞ£óÞ›ß‹ £Þ¼»¥ úß ³Öæ×´ÖúÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ãú”û ú×Æü‹
−ÖÖ?
Ú¥Ú›Þ¤ýß™ó ¥«ß×ß»»Þ
ª£Þ‘á¥ Ô”Úšß¡Þ îÞ¤ý, ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : †ÖúÖ¿Ö¾ÖÖÖß †Öî¸ü ¤æü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö êú
™îÞÞ¥, ‹ÚªäªÕÞ¥ Š ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ÃÖÓÖßŸÖ, −ÖéŸµÖ, −ÖÖ™üú,
“Ö»Ö×“Ö¡Ö, ú»ÖÖ, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †Öî¸ü »ÖÖêú
á¨ÞÇ©˜ ¡ß¥Ú·©á¥ ÃÖÓÃéú×ŸÖ †Ö×¤ü êú ²ÖÆãüŸÖ úÖµÖÔÎú´Ö
ªÞ£óÞ›ß‹¥ ‹¬£ ª¡í›Þ ¯ÖÏÃÖÖ×¸üŸÖ ÆüÖê ¸üÆêü Æïü… ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯Ö¡ÖÖë
‘Þñ™ ¥Œß¡Þ‹Ú á«¡»»Þ êú 'ÃÖÖ¯ŸÖÖ×Æüú ×¾Ö¿ÖêÂÖÖÓú' ³Öß Æïü… ‡−Ö
áªšßÇÞ‚ê ‹Ú«Þ¤Þˆ ‹ß, ´Öë ú»ÖÖ, ÃÖÖ×ÆüŸµÖ, ÃÖÓÃéú×ŸÖ †Ö×¤ü êú
¨à •Þ¥Ú £ªà¥ ¡¦ ×¾ÖÂÖµÖÖë ¯Ö¸ü ´ÖÖî×»Öú »ÖêÖ †Öî¸ü
³ÖÖ¾Ö¯ÖæÖÔ ×−Ö²ÖÓ¬Ö ¯ÖÏúÖ×¿ÖŸÖ ÆüÖê ¸üÆêü Æïü…
á¡¨à»»Þ µÖê ¯ÖœÍêü-×»ÖÖê »ÖÖêÖÖë êú ×»Ö‹ ˆ¯ÖµÖÖêÖß
ªÚá¥¨ : ‹¦Þ, ªÞ«ß™î Š ªäªÕð™ß¥ (×ÃÖ¨ü) Æïü… µÖÆü ÃÖ²Ö Æü´ÖÖ¸üß ú»ÖÖ,
ÃÖÖ×ÆüŸµÖ †Öî¸ü ÃÖÓÃéú×ŸÖ (êú ×»Ö‹)
¡ß‹Þ¨ ÇÞ‚ê ˜-£Þœî£¥ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö úÖ ¤êü−Ö Æîü…
¢Û£ß‹Þ ¡Þ¡›á¥ Çá›
‹Ú«ØÜÞ?
£«™Þ¡ : á¡™Þ¥ Š ›Û¥›¨í
£Þœî£á¥ ªäà™, ï™î,
Þ”‹, ¦®ßß™ñ, ‹¦Þ, ÃÖã¸êü¿Ö : †Ö¯ÖúÖ †´Öæ»µÖ ÃÖ´ÖµÖ ´Öï †Öî¸ü
ªÞ«ß™î Š á¬Þ‹ ªäªÕð™ß †×¬Öú −ÖÆüà »ÖæÑ ÖÖ… µÖÆü ´Öê¸üÖ †Ó×ŸÖ´Ö
Þ›ß¥ ¡«Ü¦ ÇñªÞ¥˜ ¯ÖÏ¿−Ö Æîü… †Ö¬Öã×−Öú •Öß¾Ö−Ö ´Öë •Ö−Ö-
á«„×ß»»Þ ª£óÞ›Ç™ñ Ú–Íß‹¥ ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö úß †¯Ö×¸üÆüÖµÖÔŸÖÖ êú
²ÖÖ¸êü ´Öë †Ö¯Ö úß ¸üÖµÖ ŒµÖÖ Æîü ?
'ªÞÇØÞ«ß‹ ¡ßá¨Ç©Þ¼»' £œî
×ß»»Þ ˆšßá¥ ‹¦Þ,
ªÞ«ß™î, ªäªÕð™ß Þ›ß ´ÖÆüŸÖÖ²Ö : •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö −Öê †Ö•Ö úß
¡ßÇ©¤ýá¥ ¡«Ü á£Þâ¦ß‹ ¤ãü×−ÖµÖÖÑ úÖê ”ûÖê™üÖÃÖÖ ²Ö−ÖÖ ×¤üµÖÖ Æîü…
á¬ŒÞ Š ¢Þ¡ ¢í‹ ÖÖ ³Ö¸ü ´Öë Æü´Ö ¤ãü×−ÖµÖÖÑ êú ×úÃÖß ³Öß
Çñ¡´ Çñ‹Þ¨ß™ á«„×ß»»Þ ¯ÖÏÖÓŸÖ (³ÖÖÖ) úß ‘Ö™ü−ÖÖ‹Ñ •ÖÖ−Ö ÃÖúŸÖê
ˆ«Þ ÇÞ•ÚÞ¼» ÇÞ‚ê ¡«Ü™ Æïü… •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö −Öê †Ö•Ö ÃÖÖ¸êü
ª«Þ¤ý‹ á«„×ß»»Þ ˆ«ß ×¾ÖÀ¾Ö úÖê ‹úŸÖÖ êú ²ÖÓ¬Ö−Ö ´Öë ²ÖÖÑ¬Ö
ª¡Ú™ Þ£ ‹¦Þ, ªÞ«ß™î ×¤üµÖÖ Æîü…
Š ªäªÕð™ß‹Ú ˜-£Þœî£¥
¡›Þ»»Þ
ªÚá¥¨ : ÞÇ˜¼»¥ £Û¬î¡Þ ª£¤ý ÃÖã¸êü¿Ö : †Ö•Ö ¿ÖÖ´Ö †Ö¯ÖÃÖê ´Öã»ÖÖúÖŸÖ ú¸ü
(êú) ´Öï Ã¾ÖµÖÓ úÖê ¬Ö−µÖ ÃÖ´Ö—ÖŸÖÖ ÆæÑü…
Þ„ œß‹ á¡ßÞ«ßê»»Þ †Ö¯Ö úß ‡ÃÖ ´ÖÆüÖ´Ö−ÖÃúŸÖÖ
ˆ‚ á£Þ¥ á¨Ç© Çñ¨÷»»Þ (²Ö›ÍüÖ¯Ö−Ö) êú ×»Ö‹ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü…
ÞœÚß‹ ‘à¡á¥ ˜-
£Þœî£¥ Ç¥ß«Þ¤íî™Þ
ªäÇ‹íá¥ ÞÇ˜¼» ¥Þ¤ý ´ÖÆüÖŸÖÖ²Ö : †“”ûÖ, ´Öï •ÖÖ ¸üÆüÖ ÆæÑü ÃÖã¸êü¿Ö… ×±ú¸ü
×´Ö»ÖëÖê…
‹'˜?
ÃÖã¸êü¿Ö : −ÖÆüà, −ÖÆüà… Æü´ÖÖ¸êü ÃÖÖ£Ö †Ö¯Ö ³ÖÖê•Ö−Ö
£«™Þ¡ : ˜-£Þœî£ Þ‘ß¥ ¡ß¨ó‹Ú ú¸üêú Æüß •ÖÖ‹ÑÖê… ´Öï †¯Ö−Öß ÖÖ›Íüß ´Öë
ª¼Ú»ß™ ‹¥ßá›‚×ß»»Þ †Ö¯ÖúÖê ”ûÖê›Íü ú¸ü †Ö‰ÑúÖÖ…
£Ú«Ý±í‹ ¢ß™á¥ Çïšß¡à¥
á¤ á‹Þâ˜ªß ÇñÞØ¥ Ô”˜Þ
Þá£ ‘Þ˜ß ÇÞ¥Ú×Ü, á›Œß
ÇÞ¥Ú×Ü»»Þ ˜- £Þœî£ Þ‘ß
ˆ‹™Þ¥ ¡´á¥ ª£ñ
¡ß¨ó‹Ú ¡Þ´ß á›‚×ß»»Þ
ªÚá¥¨ : Þ‘ß ª´îÞá¥ ÞÇ˜¼Ú»
ªÞ¤©Þ™ ‹¥ß ß‘‹Ú œî
£á ‹¥Ú×ß»»Þ ÞÇ˜¼»¥
ˆ £«ÞÚ¢¡™Þ ÇÞ‚ê
á¨Ç© œî¡Þ›»»Þ
£«™Þ¡ : «„, £Úê ¤Þ„×ß ªÚá¥¨»»Þ
ÇÚ˜ß á›ŒÞá«¡»»Þ
ªÚá¥¨ : Þ«ßê Þ«ßê, ÞÇ˜ Þ£
{ÉÉ`ö 18 265
ªÞ¾»á¥ ŒÞ‚‹¥ß «ßê

¤ßá¡»»Þ £Úê á£Þ Þ–Íßá¥
ÞÇ˜¼Ú» ×Þ–Íßá›‚ Þªß¡ß»»Þ»»
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ªÞ£óÞ›ß‹ ¯Ö¡ÖúÖ¸ü
ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü, ³Öë™ü, ‡−™ü¾µÖæÔ
ß•ß ÖŸÖ
á›ŒÞ¨Ú˜Þ ‹šÞ ¤êüÖß ÃÖã−Öß ²ÖÖŸÖ
Ç¥ßá¡¨˜ ‹¥ß¡Þ ¯ÖÏÃÖÖ×¸üŸÖ ú¸ü−ÖÖ
ª£óÞ› Ç™ñ ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯Ö¡Ö
˜-£Þœî£ •Ö−Ö-ÃÖÓ“ÖÖ¸ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö
¤©£Þ ‹¥ßá¡ ´ÖÖ±Ëú ú¸ü−ÖÖ
ªóÞœà™Þ Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ
ß¥áÇ¤© ×−ÖÂ¯ÖÖ
£™Þ£™ †×³Ö´ÖŸÖ, ¸üÖµÖ
¢¤ý ›ü¸ü
„¢¤ý ¤üÖê−ÖÖë
ßËÂ¤ý ×−Ö¿“ÖµÖ
¡ß¢ñÞØß‹¥ ³ÖÏÖÓ×ŸÖ¯ÖæÖÔ
Ç¤©ÇÞ™ ¯ÖÖ¯ÖÖŸÖ
ª£óÞ› ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü
‹Þ£¦ ªÞ£óÞ›ß‹™Þ ¯ÖÖÓ›Íåü¸ü (¯Öß»Öß) ¯Ö¡ÖúÖ×¸üŸÖÖ
(Ã¾ÖÖ£ÖÔ¯ÖæÖÔ ¯Ö¡ÖúÖ×¸üŸÖÖ)
ªóÞšíÇ¥ Ã¾ÖÖ£ÖÔ¯ÖæÖÔ
„á·¨î£Û¦‹ ˆ§êü¿µÖ ¯ÖæÖÔ
¡ÞªØ¡ß‹ ¾ÖÖÃŸÖ×¾Öú
ªÚœÞ¥ß ÇÞ¥ß¡Þ ÃÖã¬ÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ
Ú¥Ú ›Þ¤ýß™ó ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖæÖÔ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö
ªä‹Úß™ ÃÖÓúÖê“Ö−Ö
¨à ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü
£ªà ÃµÖÖÆüß
¡ßá¨Ç©Þ¼» ×¾Ö¿ÖêÂÖÖÓú
¢Þ¡¢í‹ ³ÖÖ¾Ö¯ÖæÖÔ
Çñ¡´ ×−Ö²ÖÓ¬Ö
Ç¥ß«Þ¤íî™Þ †¯Ö×¸üÆüÖµÖÔŸÖÖ
£Û¬î¡Þ ª£¤ý ´Öæ»µÖ¾ÖÖ−Ö ÃÖ´ÖµÖ
£Ú«Ý±í‹ ¢ß™á¥ ÖÖ ³Ö¸ü ´Öë
á¤á‹Þâ˜ªß ÇñÞØ Æü¸ü ³ÖÖÖ
¡Þ´ßá›¡Þ ²ÖÖÓ¬Ö−ÖÖ
á¨Ç© ×¾Ö¿ÖêÂÖ
†³µÖÖÃÖ
I. 1) −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…
1. ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡Þ áÞ”ßˆ £ÚŒî ‹Þ£»»Þ
2. ªÞ£óÞ›ß‹£Þ¼»¥ ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡Þ áÞ”Þˆ £ÚŒî ‹Þ£»»Þ
3. Þ¬ß Þ¬ß ¤ß¡Þ‹Ú á«¡»»Þ
4. ‹ß ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡ ?
5. ‘á˜ ªÞ£óÞ›ß‹¼»•Úê ‹ß ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡ ?
6. Çá› ‹Ú«ØÜ Þ ?
7. ˜-£Þœî£¥ ¡›Þ ¡Þ¡›á¥ Çá› ‹Ú«ØÜÞ ?
2)
1. £Úê ¥Þ‘áâ™ß‹ á™Þ Úá«ê ‹ß ‹¡ß, ‹¦Þ‹Þ¥ Úá«ê»»Þ
{ÉÉ`ö 18 267
2. ‹ßØÜ ˆšßÇÞ‚ê™ ªÞ£óÞ›ß‹¼»¥ á‹ Ú¥Ú›Þ¤ýß™ó ¥«ß×ß»»Þ

3. £«™Þ¡ ¡Þ¡Ú¼»¥ á–Í¥ß á«¬Þ ‹Þ«ßê‹ß ?
4. á¨Þ‚‹ß ÞªÚÞªÚ £«™Þ¡ ¡Þ¡Ú¼»¥ á–Í¥ß á«¬Þ»»Þ
5. ˜-£Þœî£¥ ªóÞœà™Þ ‹Þ«ßê‹ß ›¥‹Þ¥ ?
6. ß¥áÇ¤© £™Þ£™ Çñ‹Þ¨ ÇÞ‚ê ˜-£Þœî£¥ ªóÞœà™Þ ›¥‹Þ¥»»Þ
7. ‹Þ£¦ ªÞ£óÞ›ß‹™Þ ‹Þ«Þ‹Ú ‹«Øß»» ?
8. ¡ß¢ñÞØß‹¥ Š Ç¤©ÇÞ™ÇÛ˜Ùí ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜‹Ú '‹Þ£¦ ªÞ£óÞ›ß‹™Þ' ‹«Øß»»Þ
II. úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…
1. á¨Þ‚‹ß _____ ”ßá‹ á–Í¥ß á«Þ‚¬Þ»»Þ („•ß¡Þ)
2. ÞÇ˜ ‹'˜ ß¥áÇ¤© £™Þ£™ Çñ‹Þ¨ ____ ? (‹¥ßÇÞ¥ß¡Þ)
3. ª£Þ‘‹Ú ˜-£Þœî£ ßËÂ¤ý ¡Þ”‹Ú ____ »»Þ (Þ˜ß ÇÞ¥ß¡)
4. ˆšßá¥ ¢Þ¡¢í‹ Þá¬ÞÞ Š Çñ¡´ ____»»Þ (Çñ‹Þ¨ß™ á«¡Þ)
5. ÞÇ˜, Þ£ ªÞ¾»á¥ _____ ¤ßá¡»»Þ (ŒÞ‚)
1. ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜ ª« ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡Þ ____ ˆ‹ £ÚŒî ‹Þ£»»Þ
(ªÞ£óÞ›ß‹, ªÞ£óÞ›ß‹£Þ¼»¥)
2. ß¤ýÐÂ˜Þœà ˜ £Þœî£ _____ ß¥áÇ¤© £™Þ£™ Çñ‹Þ¨
‹¥ßÇÞ¥ß¡ ?
(‹ßˆ, ‹'˜)
3. îÞ¤ý ¡ß¥Ú·©á¥ ‹¡ß¥ ‹¬£ ª¡í›Þ _____ ›¥‹Þ¥»»Þ
(á¨Þ‚ ¥«ß¡Þ, ‘Þñ™ ¥«ß¡Þ)
4. Çïšß¡à¥ á¤ á‹Þâ˜ªß ÇñÞØ¥ Ô”˜Þ ›Û¥›¨íá¥ Þá£ ____»»Þ
(á›ŒÚ×Øß»», á›ŒßÇÞ¥ß¡Þ)
5. Þ‘ß ÞÇ˜¼Ú» _____ ß‘‹Ú œî £á ‹¥Ú×ß»»Þ
(ªÞ¤©Þ™ì ‹¥ß, ‹«ß)
IV. úÖêÂšú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ¿Ö²¤üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹…
1. á¤Þ¨à ¡Þ¡Ú, Þ‘ß¥ _____ Ç—Íßá¬˜ß Þ ? (ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü ¯Ö¡Ö)

2. ‹Ú¬ì›àÇì Þ¤ýÞ¥ì ‘á˜ ŒîÞ™Þ£Þ _____»»Þ (¯Ö¡ÖúÖ¸ü)
3. ÞÇ˜ Þ‘ß ª‹Þ¦¥ _____ ¨Ú˜ßá¬˜ß Þ ? (ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü)
4. áª ____ Þ£ Ô¥‹Ú ÞªØß»»Þ (ú³Öß-ú³Öß)
5. ™Þ¼» ª« á£Þ¥ ______ á«Þ‚ÇÞ¥ß¬Þ Þ«ßê»»Þ (´Öã»ÖÖúÖŸÖ)
V. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ (ú) ŸÖ£ÖÖ (Ö) ÖÓ›ÍüÖë êú ¾ÖÖŒµÖÖÓ¿ÖÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…
(ú) (Ö)
™á£ ‹«ßšß¬ á¡Þ¬ß™ ÞÇ˜¼» £™Þ£™ ‹'˜
Þ‘ß £Úê ÞÇ˜¼Ú» ÞªÚšß¡Þ¥ £Úê á›Œß×ß
ˆ ªäÇ‹íá¥ ÞÇ˜¼Ú» ×Þ–Íß á›‚ Þªß¡ß
áª Þ¬ß Þ¬ß £Úê Þªß¬ß
£Úê á£Þ Þ–Íßá¥ ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ á¡ÞÇÞ‚ê –Þ‹ß×ß
VI. ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖê †»ÖÖ †»ÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ÖÓ×›üŸÖ ×ú×•Ö‹…
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- á‹á™‹ ªÞ£óÞ›ß‹ ªóÞší Š Þ£ ‹á£‚¡Þ „á·¨îá¥ ˆ¢¦ß ª£óÞ›
Ç¥ßá¡Ç©˜ ‹¥Øß»»Þ
1) á‹á™‹ ªÞ£óÞ›ß‹ ªóÞší Š Þ£ ‹£ÞØß»»Þ
2) áª£Þá „á·¨î ¥Œß ˆ¢¦ß ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜ ‹¥Øß»»Þ
1. £Úê ¥Þ‘áâ™ß‹ á™Þ Úá«ê ‹ß ‹¡ß ‹¦Þ‹Þ¥ Úá«ê»»Þ
2. ß¤ýÐÂ˜ ¥«ßá¬ „Ç¥‹Ú ¢¤ý Š „Ç¥Ú «ªØá¤©Ç ¥«ß¡»»Þ
3. ˜ £Þœî£ ¡ß¢ñÞØß‹¥ Š Ç¤©ÇÞ™ÇÛ˜Ùí ª£óÞ› Ç¥ßá¡Ç©˜ ‹¥Ú×ß»»Þ
4. ˆšßá¥ á£Þâ¦ß‹ á¬ŒÞ Š Çñ¡´ Çñ‹Þ¨ß™ á«„×ß»»Þ
5. Þ‘ß ª´îÞá¥ ÞÇ˜¼Ú» ªÞ¤©Þ™ ‹¥ß ß‘‹Ú œî £á ‹¥Ú×ß»»Þ
{ÉÉ`ö 18 269
ˆ‰™ß«î¥ ›¨í
‹î×ŸÖÊ¸ü ¤ü¿ÖÔ−Ö
‚™ß«Þª¥ ×Þ™ñ¢Þá¡ ¥™÷ß¥ß, ¬¦ß™ß¥ß Š „›¤ýß¥ß¥ á¡Þâ·© ‹à±ç
ªäÇ‹íá¥ á‹ Ç—Íß×ß»»Þ ×Þ™ñÞ¡ª×Þá¥ ¡ß šá¥ Þªßšß¬ß»»Þ ‹ßØÜ ¢Þ¥™ ª¥‹Þ¥¼»
Çñ™÷™Þ±óß‹ ªá¡í¤©˜ ªäª×Þ ›óÞ¥Þ Œ á«¡Þ Çá¥ ¥™÷ß¥ß‹Ú Þªß¡Þ á£Þ¥
Çñš£»»Þ £ Þ³á¥ Þß „•ÚšÞˆ»»Þ ¥ÞªØÞ¥ ›Ú‚ ÇÞŒá¥ ›ßØ ¡ßªØÞ¥à ª¡Ú‘
œÞ á¤©™»»Þ ªá™ á¤£ß™ß ª¡Ú‘ ¨Þ—Íà Çß´ß×ß Çñ‹ï™ß ¥Þ˜à»»Þ
ÇÞ«Þ–Í¥ ÇÞ› á›¨á¥ Þ–Íß ¥Œß¬Ú»»Þ ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú áÞ”ßˆ ¬Þ ¡Þ”
Ç–Íß×ß»»Þ ›á¦ ÇÚ ’ß áª‚¡Þá” ¤Þ„šÞÞØß»»Þ „•Þ˜ß á«á¬ ¡ß áª‚¡Þá”
Þ£¥ ÇÞ«Þ–Í —ÍÞ Þ¥£ý á«¬Þ»»Þ Þá£ ¤Þ‚ ¨ßŒ¥á¥ Ç«°ß¬Ú»»Þ
Çñšá£ á›Œß¬Ú ‚”Þ ß£ç™ ˆ‹ Çñ‹Þ˜Ø á¡Þâ·© ªØÜÇ»»Þ Þ¥ß ÇÞŒá¥ áÔ¥ß
¥«ß×ß á‹ á×Þ” á×Þ” ªØÜÇ»»Þ ˆ«Þ¥ ™ß›Û¥á¥ ¢÷ £«Þ¡ß«Þ¥¥ ¡ßªØà˜Ùí
ÇñÞ¾»˜»»Þ Çñá¡¨ ›óÞ¥á¥ £ÚÚß Çš¥á¥ ™ßÞ¥ß ªÛ¤©õ ‹Þ¥Ú‹Þ¤íî ÇÛ˜Ùí ˆ‹
›óÞ¥¡´»»Þ Çš¥¥ Çñ¨ªØ ”Þ˜, ¡ß¥Þ”‹Þ¤ý ¡Ú·© £Û±ç Š ¡Ú·© £ªØ‹, á¡Þâ·©
‹¦Þ¥ ¡«Ü á›¡ á›¡à £Û±çá¥ ¡ß«Þ¥”ß Ç¥ßÇÛ˜Ùí»»Þ á¡Þâ·© ¤Úà¤ý ‹¦Þ Š
¢ÞªÕ¤íî¥ ˆ ÇÛ¡í ª£Þ«Þ¥ á›Œß Þá£ ¡ß£Úìœ á«Þ‚¬Ú»»Þ ™Þ' Çá¥ ¬Ú
£Úî‘ß¤ý£ì á›Œß¡Þ ÇÞ‚ê»»Þ ˆ ª£ªØ á›ŒßªÞ¥ß Ç¥Þ«ø‹Ú ¡Þ«Þ¥ß¬Ú „›¤ýß¥ß»»Þ
¡ß¥ÛÇÞ ›à ‹Û¦á¥ Çñ‹ï™ß¥ ªÚ¥£î á‹Þ¦á¥ „›¤ýß¥ß á¡Þâ·© Çà•
¡ª×ß™»»Þ ˆ‹ ¡ß¥Þ” ªØÜÇ Š ¡ß«Þ¥ Œ á«Þ‚ ˆ•Þá¥ ¡Þ«Þ¥ß×ß»»Þ ˆ ª£ªØ
ªá¾» ªá¾» ÇÞ«Þ–Í ‹”Þ á«Þ‚ áŒÞ¦Þ ¤Þ‚šß¡Þ ˆ‹ ¡ß¥Þ” ¢à¥ ‹ÛÇ ˆ«Þ¥
£ÚŒî Þ‹Ç©í˜»»Þ
Þ„ á–Í¥ß ‹¥ß ¨àÔñ ¬¦ß™ß¥ß ¤ß¡ÞÇÞ‚ê £ß¨ñ¡Þ¡Ú ªÛá‚ á›á¬»»Þ Þá£
¤Þ‚ áª•Þá¥ Ç«°Ú Ç«°Ú Ç¥Þ«ø 4”Þ»»Þ á‹ ¢÷ ªØÜÇ Š ‹Þ¥Ú‹Þ¤íî ¡ß£˜Øß™
£Û±çá¥ Ç¥ßÇÛ˜Ùí ¬¦ß™ß¥ß ¡ß«Þ¥¥ ‹¦Þ ª×ÞÇ™î î ªÞœÞ¥˜»»Þ ª¡Ú áÞ”ß
áÞ”ß ¡Ú¬ß á›Œß¬Ú»»Þ ÇÞ«Þ–Í ™á¦ Çš¥ ¨ßÑÂà£Þá £Û±ç ™ßÞ¥ß ‹¥Úšß¡Þ¥ á›Œß¬Ú»»Þ
£Û±ç Ú–Íß‹¥
—Í˜ ™ß ªÚ³¥»»Þ ¬¦ß™ ß¥ß¥ Çš¥ ¨ßÑÂà£Þá ˆá¡ ¡ß ˆ‚ ¨ßÑÂ ‹¦Þ‹Ú
¡á°‚ ¥Œß×Øß»»Þ ˆ«Þ ‹£ì áÞâ¥¡¥ ‹šÞ Úá«ê»»Þ
™à™¥ ˆ‚ ™ßáÞ”ß á¡Þâ·© ¡ß«Þ¥‹Ú á‚ —Íß „•ßšß¬Þ Þ¦³Þ ¡ß¨ó

¡ß›îÞ¦¤¥ ª£ªÞ£¤ýß‹ ÇÚÎÂß¥ß ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý»»Þ ¡Þ«Þ¥Ú ¡«Ü ×Þ™ñ ×Þ™ñà Þªß
ˆ•Þá¥ œî¤ý ‹¥Úšßá¬»»Þ àì Ç¥ß¡ñÞ‘‹ «Ü-ˆì-ªÞä ™Þ¼» ¢ñ£˜ ‹Þ«Þ˜àá¥
ˆ‚ 'ÇÚÎÂß¥ß' ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý ‹šÞ £œî „á¬ûŒ ‹¥ß×Øß»»Þ Þ‘ß ‹ÇÛí¥ „–Íß¤Þ‚
‹Þ ŒÞ¬ß Ç–Íß ¥«ß×ß»»Þ
ÇËÂ£ Þ‹Þ¨á¥ ªÛ¤íî ªØÇñÞ¤ý»»Þ Þá£ ‹ûÞØ á«Þ‚ ¤Þ‚šÞ„»»Þ ˆá¡ Ô¥
á¬„”Þ˜ß á¡¦»»Þ ™à™ „‹þ¦¥ ¨ß¤©Þ, ªäªÕð™ß, ‹¦Þ Š ¢ÞªÕ¤íî¥ ªØ£ß™ ªÛ¤íî‹Ú
Ç×á¥ ×Þ–Íß Þá£ Þ¬ß¬Ú Þ‹Ú Þ‹Ú»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ªØ †ÃŸÖ
šá¥ ‹ú ²ÖÖ¸ü
Çñ™÷ ™Þ±óß‹ ªá¡í¤©˜ ¯Öã¸üÖŸÖÖÛŸ¾Öú ÃÖ¾ÖìÖÖ-ÃÖÓÃ£ÖÖ
ªäª×Þ (¯Öã¸üÖŸÖŸ¾Ö ÃÖ¾ÖìÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ)
Œ Ö−Ö−Ö, ÖÖê¤ü−Ö
›ßØ ¡ßªØÞ¥à ×¤üÖÓŸÖ êú ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ŸÖú (×Ö×ŸÖ•Ö
¯ÖµÖÕŸÖ)
ª¡Ú‘ Æü¸üÖ
Çß´ß¡Þ ¯ÖÆü−Ö−ÖÖ
›¦ ¾ÖÖÔ, ÃÖ´ÖæÆü
Çñ‹Þ˜Ø ²ÖÆüãŸÖ ²Ö›ÍüÖ
ªØÜÇ ÃŸÖæ¯Ö
£ÚÚß Çš¥ úÖ»ÖÖ ¯ÖŸ£Ö¸ü
ªÛ¤©õ ÃÖæ´Ö
‹Þ¥Ú‹Þ¤íî £˜Øß™ ú»ÖÖ-´ÖÓ×›üŸÖ
›ìóÞ¥ ¡´ (¤ü¸ü¾ÖÖ•ÖÌê úß) “ÖÖîÖ™ü
¢ÞªÕ¤íî ´ÖæÙŸÖú»ÖÖ, ×¿Ö»¯Ö
ÇÛ¡í ª£Þ«Þ¥ †¯Öæ¾ÖÔ ÃÖ´ÖÖÆüÖ¸ü
{ÉÉ`ö 18 271
¡ß£Úìœ ´Öã¬Ö
ªÚ¥£î ÃÖã¸ü´µÖ, ÃÖãÓ¤ü¸ü
‹”Þ á«¡Þ úÖ™ü−ÖÖ
™ßÞ¥ß ×−Ö´ÖÖÔÖ
¢à¥ ‹ÛÇ ÖÆü¸üÖ ãú†ÖÑ
ª×ÞÇ™î Ã£ÖÖ¯ÖŸµÖ
î ªÞœÞ¥˜ †−Ö−µÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ/†ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ,
†ÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ
áÞ”ßáÞ”ß ‹ú ‹ú
—Í˜ Öšü−Ö
¡á°‚ ¥Œß¡Þ •ÖÖê×¾ÖŸÖ ¸üÖ−ÖÖ, ²Ö“ÖÖú¸ü ¸üÖ−ÖÖ
ª£ªÞ£¤ýß‹ ÃÖ´ÖÃÖÖ´Ö×µÖú
Ç¥ß¡ñÞ‘‹ ¯Ö×¸ü¾ÖÎÖ•Öú µÖÖ¡Öß,
Þ‹Þ¨ †ÖÃÖ´ÖÖ−Ö, †ÖúÖ¿Ö
ªØÇñÞ¤ý †ÃŸÖ¯ÖÏÖµÖ, ›æü²ÖŸÖÖ Æãü†Ö
‹ûÞØ £ÖúÖ Æãü†Ö
á¬„”Þ˜ß »ÖÖî™üŸÖê Æãü‹
ªØ£ß™ ªÛ¤íî ÃÖæµÖÖÔÃŸÖ
„‹þ¦ 'ˆŸú»Ö' (†Öê×›Í¿ÖÖ úÖ †Öî¸ü ‹ú
−ÖÖ´Ö)
†³µÖÖÃÖ
1. Çñšá£ áª£Þá á‹„ê ª×Þ‹Ú ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú á¬ ?
2. ¥™÷ß¥ß¥ Œ ‹Þ¤íî ‹ßˆ ‹¥ß×Øß»»Þ
3. áª£Þá á‹„ê ¡Þ”á¥ ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú —Íßá¬ ?
4. ¥™÷ß¥ß ¡ß«Þ¥¥ ›óÞ¥ ¡´”ß ‹ß Çš¥á¥ ™ßÞ¥ß á«Þ‚×ß ?
5. á‹„ê ›à ‹Û¦á¥ „›¤ýß¥ß ¡ª×ß™ ?
6. ‹Þ«Þ¥ ‹¦Þ ª×ÞÇ™î î ªÞœÞ¥˜ ?
7. á‹„ê£Þá ˆ‚ ¨ßÑÂ ‹¦Þ‹Ú ˆá¡¡ß ¡á°‚ ¥Œß×Øß ?

8. Þ¦³Þ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý¥ ª£ªÞ£¤ýß‹ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý ‹ßˆ ?
II. −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−ÖÖêÓ úÖê ˆÃÖß Îú´Ö ´Öë Îú´Ö²Ö¨ü úß×•Ö‹ ×•ÖÃÖ Îú´Ö ´Öë ˆ−Ö úÖ ¾ÖÖÔ−Ö †−Öã“”êû¤ü ´Öë
×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…
1. £ Þ³á¥ Þß „•ÚšÞˆ»»Þ
2. Çñ‹ï™ß¥ ªÚ¥£î á‹Þ¦á¥ „›¤ýß¥ß á¡Þâ·© Çà• ¡ª×ß™»»Þ
3. ÇÞ«Þ–Í „Ç¥‹Ú áÞ”ßˆ ¬Þ ¡Þ” Ç–Íß×ß»»Þ
4. Þ‘ß ‹ÇÛí¥ „–Íß¤Þ‚ ‹Þ ŒÞ¬ß Ç–Íß ¥«ß×ß»»Þ
5. Þ„ á–¥ß ‹¥ß ¨ßÔñ ¬¦ß™ß¥ß ¤ß¡Þ ÇÞ‚ê £ß¨ñ¡Þ¡Ú ªÛÞ‚ á›á¬»»Þ
6. £Û±ç Ú–Íß‹¥ —Í˜ ¡–Í ªÚ³¥»»Þ
7. ÇËßÂ£ Þ‹Þ¨á¥ ªÛ¤íî ªØ ÇñÞ¤ý»»Þ
III. ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
ªÞœÞ¥˜™ã ˜-£Þœî£ ‹«ßá¬ £Ú›ñ˜ £Þœî£ (ÇñßÆÂ £ß–ÍßÞ), á”¬ß¢ß‘,
á¥–ÍßŠ, ‚ÆÂ¥á”ì, ‹ÉÚÂî”¥ Þ›ß‹Ú ¡Ú’Þˆ»»Þ Š–ÍßÞá¥ á›âß‹ Œ¡¥‹Þ‘ ªÞ¾»‹Ú
ªÞÇØÞ«ß‹, ÇÞ¤©ß‹, £Þªß‹, á™ñâ£Þªß‹ ‹ß£óÞ ¡ÞÇ©ç‹ Ç™ñ Ç™ñß‹Þ á‹¡¦ £áÞ¥ÃÂ
ÇÞ‚ê Úá«ê ¡¥ä ªäªÕð™ß¥ ¡ß¢ß÷ ›ß ª«ß™ ªÞœÞ¥˜ á¬Þ‹¼Ú» Ç¥ßß™ ‹á¥‚¡Þ
ÇÞ‚ê ˆ‹ ¡¦ßÇ©Ö £Þœî£ á”»»Þ ¢Þ¥™á¥ á‹¼»¥ œÞ¥˜Þ á¤, ‚ä¥Þ‘à
¢Þ¥™¥ Çñ£ÚŒ ¢ÞÇ©Þ»»Þ ˆ«Þ ª™ Úá«ê»»Þ ¢Þ¥™¥ 2 ¥Ú 4 Çñ™ß¨™ á¬Þ‹
á‹Þâ˜ªß Þ á‹Þâ˜ªß Çñ‹Þ¥á¥ ‚ä¥Þ‘à ª«ß™ Ç¥ßß™»»Þ ¢Þ¥™á¥ ‚ä¥Þ‘à Çñ‹Þ¨
¢Þ¥™à¤ý Çñ‹Þ¨¥ £Þ™ñ 20 ¢Þ»»Þ ‚ä¥Þ‘à ˆ‹ ß¡íÞß™ áÞÇ©Öà¥ ¢ÞÇ©Þ»»Þ
Þ„ £œî á”¬ß¢ß‘ì ˆ‹ ¡¦ßÇ©Ö £Þœî£»»Þ Þ‘ß‹Þ¬ß á”¬ß¢ß‘ì ›óÞ¥Þ
á¤™ß‹ß „Ç‹Þ¥ á«Þ‚šÞˆ áª™ß‹ß Ç‹Þ¥ á«Þ‚šÞˆ»»Þ Þ´à Š ¥¡ß³ñÞš¼»
ªÉÂÞ›‹ ‹«ßšßá¬ á¤, á”¬ß¢ß‘ áŒÞ¬ßá¬ ÞÇ˜Þ á¨Þ‚¡Þ Ôá¥ áŸ»¥ß¡Þ¬Þ‹Ú
á›Œß¡Þ‹Ú £ß¦ß¡»»Þ ˆ«Þ á«„×ß Þœßß‹ ‹Þ¦¥ ¡î¡ªÞ¤ýà‹¥˜ „Çá¥ Þá¤©Ç»»Þ
á¥–ÍßŠ¥ ¡ßªØÞ¥ á”¬ß¢ß‘ì áÇ¤©Þ œß‹»»Þ Þê «¦ß•Þ¥Ú Þ¥£ý ‹¥ß
ª«¥Ç¤íîØ Çñá™î‹¼» ÇÞŒá¥ á¥–ÍßŠ šÞˆ»»Þ ¨Ú˜ß¡Þ¡Þ¬Þ¼»¥ á¥–ÍßŠ œß‹
{ÉÉ`ö 18 273
Çñá¤ýÞ‘ Š Çñß¤ý»»Þ ˆ«Þ ßãªá³«á¥ ˆ‹ ¡¦ßÇ©Ö £Þœî£»»Þ ‹ßØÜ ¡±í£Þ

á›ŒÞ¤Þ„×ß á¤, ˆ«Þ¥ Þ›¥ œàá¥ œàá¥ ‹£ß Þªß¬Þ˜ß»»Þ ‹Þ¥˜ Þ‘ß‹Þ¬ß
‚ÆÂ¥á”¥ ¤Ú»»Þ ˆ«Þ ‹£ì ª£¤ý ¢ß™á¥ ˆ¡ä ‹£ì Œ®íá¥ ª£ªØ¼» ÇÞŒá¥
Ç«°ß ÇÞá¥»»Þ ˆ«Þ ª£ñ ¡ß¨ó‹Ú ŒÚ¡ì ÑÂ ª£¤ý £œîá¥ á¤Þ–ÍßÇÞ¥Ú×ß»»Þ Çïšß¡àá¥
5000 ¥Ú 6000 Ç¤íîØ ¢ÞÇ©Þ ×ß»»Þ ˆ«ß ¢ÞÇ©ÞÚ–Íß‹ ¢ß÷ ¢ß÷ ªäªÕð™ß¥ Ç¥ß¤ý
¡« ‹¥Øß»»Þ áÞ”ßˆ ¢ÞÇ©Þá¥ ¡«Ü¢ÞÇ©ß‹ Çïšß¡à‹Ú œ¥ß¡Þ á¤Ç¥ß ª£ý¡
¡«Ü¢ÞÇ©ß‹ ¢Þ¥™‹Ú œ¥ß¡Þ £œî áª«ßÇ¥ß ª£ý¡»»Þ ¡ß¢ß÷ ¢ÞÇ©Þ ‘¥ßÞá¥ ¢ß÷
¢ß÷ áÞÇ©Öà ª« ªÉÂ‹í ¡‘Þ¤ý ¥Œß¡Þ ˜-£Þœî£ ÇÞ‚ê ˆ‹ Þ«ôÞ»»Þ
´ÖÆüÖŸ´ÖÖ ÖÖÓ¬Öß ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ ÃÖÓÖÏÖ´Ö êú †×−ÖÂÖê¬µÖ −ÖêŸÖÖ £Öê… ¾Öê †ØÆüÃÖÖ êú ¯Öã•ÖÖ¸üß £Öê
»Öê×ú−Ö ¾Öê †ØÆüÃÖÖ úÖê ¤ãü²ÖÔ»Ö ¾µÖÛŒŸÖ êú ×»Ö‹ ¯ÖÏ×ŸÖ¸üÖê¬Ö −Ö ú¸ü−Öê úÖ ²ÖÆüÖ−ÖÖ −ÖÆüà ´ÖÖ−ÖŸÖê £Öê…
Ã¾ÖŸÖÓ¡ÖŸÖÖ êú ¤üß¾ÖÖ−ÖÖë úÖ ‹ú ¤ü»Ö ‹êÃÖÖ ³Öß £ÖÖ •ÖÖê †ØÆüÃÖÖ úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Öß £ÖÖ… ˆ−Ö úÖ ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ £ÖÖ
×ú ÆÑüÃÖŸÖê-ÆÑüÃÖŸÖê ±úÖÑÃÖß ¯Ö¸ü “ÖœÍëüÖê »Öê×ú−Ö ×¾Ö¤êü×¿ÖµÖÖë úÖê ´ÖÖ¸ëüÖê… ‡ÃÖ ÃÖê ¾Öê ›ü¸ëüÖê †Öî¸ü †¯Ö−Öê ¤êü¿Ö ÃÖê
×−Öú»ÖëÖê… ×¾Ö¤êü×¿ÖµÖÖë úÖê ²Ö»Ö ÃÖê Æüß ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖê ×−ÖúÖ»Ö ÃÖëúÖê… ¤êü¿Ö³ÖÛŒŸÖ ÃÖÖ¸êü ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ±îú»Ö ¸üÆüß
£Öß… −ÖêŸÖÖ ÖÖ •Öê»Ö •ÖÖú¸ü †¯Ö−ÖÖ ±ú•ÖÌÔ ¯Öæ¸üÖ ú¸ü ¸üÆêü £Öê… ²Ö““Öê Ö»Öß-Ö»Öß ‘Öæ´Ö ú¸ü ÖÖ−Öê ÖÖŸÖê £Öê…
‡ÃÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö ÃÖê úÖê‡Ô −ÖÆüà ²Ö“ÖÖ… 15 †ÖÃŸÖ 1947 úÖê Æü´Öë †Ö•ÖÌÖ¤üß ×´Ö»Öß… •Ö²Ö ÃÖÖ¸üß ¤ãü×−ÖµÖÖ
ÃÖÖê ¸üÆüß £Öß, ³ÖÖ¸üŸÖ −ÖµÖê µÖãÖ ´Öë ¯ÖÏ¾Öê¿Ö ú¸ü ¸üÆüÖ £ÖÖ… ¿ÖÆüß¤üÖë êú ÃÖ¯Ö−Öê ¯Öæ¸êü ÆüÖêÖ‹… •ÖµÖØÆü¤ü…
V. ´ÖÖê²Öî»Ö ±úÖê−ÖË úß ˆ¯ÖµÖÖê×ÖŸÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü †Öê×›ÍüÖ†Ö ´Öë ×»Ö×Ö‹…
×™ü¯¯ÖÖß
‹ÇÛí¥ „–Íß¤Þ‚ ‹Þ ŒÞ¬ß Ç–Íß ¥«ß×ß :-
µÖÆü †Öê×›Íü†Ö úÖ ‹ú ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ´ÖãÆüÖ¾Ö¸üÖ Æîü… ‡ÃÖúÖ †£ÖÔ, '†Ö³ÖÖ “Ö»Öß Ö‡Ô êú¾Ö»Ö ¯ÖÏŸÖßú ¿ÖêÂÖ Æîü…'
ÇÞ•ø 19
¯ÖÖšü
¥š¤Þ™ñÞ
¸£ÖµÖÖ¡ÖÖ
¸£Ö•ÖÖ¡ÖÖ
›Þª : ¨£íÞ ¡Þ¡Ú, ‘÷Þš¼» £«ÞÇñªÞ› ¤üÖÃÖ : ¿Ö´ÖÖÔ ²ÖÖ²Öã, •ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ ´ÖÆüÖ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
Þ„ ß£íÞ¬î ßØÜ»»Þ †Öî¸ü ×−Ö´ÖÖÔ»µÖ »Öß×•Ö‹…
¨£íÞ : ÞÇ˜ ‹'˜ ‹Þ¬ß ¿Ö´ÖÖÔ : ŒµÖÖ †Ö¯Ö '¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' ¤êüÖ−Öê êú ×»Ö‹
'¥š¤Þ™ñÞ' á›Œß¡Þ‹Ú ÇÚ¥à ú»Ö ¯Öã¸üß Ö‹ £Öê?
¤Þ‚šßá¬? ¤üÖÃÖ : •Öß ÆüÖÑ ! ´Öï −Ö Ö‡Ô, ŸÖÖê ²Ö““Öê ³Öß −ÖÆüà
›Þª : «ê Þ²Þ, £Úê á¬ ™ •ÖÖ‹ÑÖê… ‡ÃÖß×»Ö‹ ´Öã—Öê •ÖÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ…
Çß¬Þ£Þá ¤ßá¡ß»»Þ áªšßÇÞ‚ê
£á™ ¤ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ ¿Ö´ÖÖÔ : Æü´Ö úÖê úÆüÖ ÆüÖêŸÖÖ, ŸÖÖê Æü´Ö ³Öß Ö‹
ÆüÖêŸÖê… ¾ÖÆüÖÑ †Ö¯Ö−Öê ŒµÖÖ-ŒµÖÖ ×úµÖÖ?
¨£íÞ : Þ£‹Ú ‹«ßšßá¬ ™ Þá£
¡ß ¤Þ‚šÞØÜ»»Þ áª•ß ÞÇ˜ ‹'˜
‹'˜ ª¡Ú ‹á¬»»Þ ¤üÖÃÖ : Æü´Ö −Öê •ÖÖ®ÖÖ£Ö, ²Ö»Ö³Ö¦ü †Öî¸ü ÃÖã³Ö¦üÖ
êú ¸ü£ÖÖë úÖê Öà“ÖÖ… †²Ö ¾Öê ÖãÓ›Íüß“ÖÖ
›Þª : Þá£ ‘÷Þš, ¡¦¢›ñ Š ´ÖÓ×¤ü¸ü êú ¯ÖÖÃÖ Æïü… −ÖÖî ×¤ü−Ö êú ²ÖÖ¤ü
ªÚ¢›ñÞ¼» ¥š ”Þ˜ß¬Ú»»Þ ˆá¡ ¸ü£Ö ÖãÓ›Íüß“ÖÖ ´ÖÓ×¤ü¸ü ÃÖê ¾ÖÖ¯ÖÃÖ †Ö‹ÑÖê…
™Þ«Þ Ú˜ØßÞ £³ß¥ ÇÞŒá¥ ˆÃÖß ×¤ü−Ö '²ÖÖÆãü›ÍüÖ µÖÖ¡ÖÖ' ÆüÖê Öß…
×ß»»Þ ›ß Çá¥ ¥š
Ú˜ØßÞ £³ß¥•Úê áŸ»¥ß¡»»Þ áª›ß ¿Ö´ÖÖÔ : †Ö¯Ö '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' êú ×¤ü−Ö µÖ×¤ü ¯Öã¸üß
'¡Þ«Ü–ÍÞ ¤Þ™ñÞ' á«¡»»Þ •ÖÖ‹ÑÖê, ŸÖÖê ´Öï ³Öß •ÖÖ‰ÑúÖÖ…
¨£íÞ : ÞÇ˜ '¡Þ«Ü–ÍÞ' ›ß ¤›ß ÇÚ¥à
¤ßá¡, á™á¡ £Úê ¡ß ¤ß¡ß»»Þ ¤üÖÃÖ : ŸÖ²Ö ŸÖÖê †¾Ö¿µÖ •ÖÖ‹ÑÖê…
›Þª : á™á¡ ™ ßËÂ¤ý ¤ß¡Þ»»Þ ¿Ö´ÖÖÔ : †³Öß (‡ÃÖ ÃÖ´ÖµÖ) µÖ×¤ü (Æü´Öë)
'¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ãú”û úÆüŸÖê,
¨£íÞ : ¡±í£Þ ÞÇ˜ ¤›ß ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ ÆüÖêŸÖÖ…
{ÉÉ`ö 19 275
Þ£‹Ú '¥š¤Þ™ñÞ' ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹ß×ß

‹«áØ á™á¡ ¢Þ¥ß ¢¬ ¤üÖÃÖ : †ÖÂÖÖœÍü êú ´ÖÆüß−Öê êú ¿ÖãŒ»Ö¯ÖÖ úß
×«üŸÖßµÖÖ ×ŸÖ×£Ö ´Öë •ÖÖ®ÖÖ£Ö, ²Ö»Ö³Ö¦ü
«ÜØÞ»»Þ †Öî¸ü ÃÖã³Ö¦üÖ úß '¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' ÆüÖêŸÖß Æîü…
›Þª : ÞÇ©Þ—Í £Þª ¨Ú‹ùÇ¤© ›óß™à¤ýÞ
™ßšßá¥ ‘÷Þš, ¡¦¢›ñ Š ¿Ö´ÖÖÔ : ŒµÖÖ ¸ü£Ö Æü¸ü ÃÖÖ»Ö ŸÖîµÖÖ¸ü ×úµÖÖ
(²Ö−ÖÖµÖÖ) •ÖÖŸÖÖ Æîü?
ªÚ¢›ñÞ¼»¥ '¥š¤Þ™ñÞ' «Üˆ»»Þ
¨£íÞ : ¥š ‹'˜ Çñ™ß ¡Ç©í ¤üÖÃÖ : ÆüÖÑ, Æü¸ü ÃÖÖ»Ö †ÖµÖ ŸÖéŸÖßµÖÖ ÃÖê ¸ü£Ö
úß ŸÖîµÖÖ¸üß ¿Öãºþ ÆüÖêŸÖß Æîü… •ÖÖ®ÖÖ£Ö
™ßÞ¥ß êú ¸ü£Ö úÖ −ÖÖ´Ö '−ÖÓ¤üß‘ÖÖêÂÖ' Æîü… ‡ÃÖ ´Öë
«Üˆ ? ÃÖÖê»ÖÆü “ÖÎú ÆüÖêŸÖê Æïü… ²Ö»Ö³Ö¦ü úÖ ¸ü£Ö
'ŸÖÖ»Ö¬¾Ö•Ö' Æïü… ‡ÃÖ´Öë “ÖÖî¤üÆü “ÖÎú ÆüÖêŸÖê
›Þª : «ê, Çñ™ß¡Ç©í ¤©¤ý ™ï™à¤ýÞ •Þ¥Ú Æïü… ÃÖã³Ö¦üÖ úÖ ¸ü£Ö '¤êü²Ö¤ü»Ö−Ö' Æïü…
¥š ™ßÞ¥ß Þ¥£ý «Üˆ»»Þ ‡ÃÖ´Öë ²ÖÖ¸üÆü “ÖÎú ÆüÖêŸÖê ÆîÓü…
‘÷Þš¼» ¥š¥ Þ£
³ßáÔÞÇ©»»Þ ˆšßá¥ áÇ©Þ«¦”ß
¿Ö´ÖÖÔ : ¤êü¾ÖÖë úß ´ÖæÙŸÖµÖÖÑ ¸ü£Ö êú ‰ú¯Ö¸ü îúÃÖê
Í‹ ×ß»»Þ ¡¦¢›ñ¼» ¥š †ÖŸÖß Æïü ?
™Þ¦œó‘»»Þ ˆšßá¥ „›”ß Í‹
×ß»»Þ ªÚ¢›ñÞ¼» ¥š á›¡›¦»»Þ ¤üÖÃÖ : '¤ü‡ŸÖÖ ¯Ö×ŸÖ' (¯Öã¸üÖê×ÆüŸÖ »ÖÖêÖ) '¸üŸ−Ö
ˆšßá¥ ¡Þ¥”ß Í‹ ×ß»»Þ ¾Öê¤üß' ÃÖê šüÖãú¸üÖë úÖê '¯ÖÆÓüÛÓ›ü' ú¸üêú
(¬Öß¸êü-¬Öß¸êü “Ö»Ö ú¸ü) »ÖÖŸÖê ÆîÓü… ŸÖ²Ö
¨£íÞ : •Þ‹Ú¥£Þá ¥š „Ç¥‹Ú ‘ÖÓ™üÖ, ´Ö¤Ôü»Ö †Öî¸ü —ÖÖÑ•Ö ²Ö•ÖŸÖê Æïü…
‹ßÇ¥ß ÞªØß ? šüÖãú¸üÖë êú ´ÖÖ£Öê ¯Ö¸ü ÃÖÖê»Ö úÖ ™ü×Æü†Ö
—Öã»ÖŸÖÖ Æîü… µÖ×¤ü ŸÖã´Ö Ö‹ ÆüÖêŸÖê ŸÖÖê
›Þª : ›‚™ÞÇ™ß£Þá '¥™÷á¡›à' „Ç¥Ú ¤êüÖŸÖê, ¾ÖÆü ¥ü¿µÖ ×úŸÖ−ÖÖ ´Ö−Ö
•Þ‹Ú¥£Þ¼Ú» 'Ç«˜Øß' ‹¥ß »Öã³ÖÖ¾Ö−Ö £ÖÖ…
Þ˜Øß»»Þ áªá™á¡á¦ ÔÆÂ,
£·í¦ Š ’ÞÃÂ ¡Þ‘ÚšÞˆ»»Þ
•Þ‹Ú¥£Þ¼» £Ú˜Øá¥ áªÞ¬¥ ¿Ö´ÖÖÔ : ¤üÖÃÖ ²ÖÖ²Öã, µÖ×¤ü †Ö¯Öúß ¯ÖŸ−Öß
”Þ«ßÞ ’Ú¬ÚšÞˆ»»Þ ¤›ß ™Úá£ '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' êú ×¤ü−Ö •ÖÖŸÖß ŸÖÖê ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß
¤Þ‚šÞÞØ, á™á¡ á›Œß šÞÞØ, ³Öß •ÖÖ¯ÖÖŸÖà…
ª™á¥ áª ›ï¨î á‹á–Í ¤üÖÃÖ : ÆüÖÑ, ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß ŸÖÖê •ÖÖ‹ÑÖßÓ… ¯ÖŸ−Öß
ÃÖ×ÆüŸÖ •ÖÖ®ÖÖ£Ö úê ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü−Öê ÃÖê
£á¬Þ¢Þ»»Þ ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖãµÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖß×»Ö‹ ´Öï ³Öß

•ÖÖ‰ÑúÖÖ…
¨£íÞ : ›Þª ¡Þ¡Ú, ÞÇ˜¼» ªÐÂà ¿Ö´ÖÖÔ : †“”ûÖ, µÖÖ¤ü ¸ü×Ö‹ ¤üÖÃÖ ²ÖÖ²Öæ, †Ö¯Ö
¤›ß '¡Þ«Ü–ÍÞ' ›ß ¤Þ‚ (»ÖÖêÖ) −ÖÆüà Ö‹ (•ÖÖ‹ÑÖê) ŸÖÖê Æü´Ö ³Öß
ÇÞ¥áØ, á™á¡ á£Þ ªÐÂà £œî −ÖÆüà •ÖÖ‹ÑÖê… †Ö¯Ö êú •ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü (Æüß)
Æü´Ö •ÖÖ‹ÑÖê…
¤Þ‚ÇÞ¥áØ»»Þ
›Þª : «ê, á£Þ ªÐÂà ™ ¤ßá¡»»Þ ¤üÖÃÖ : †Ö¯Ö ‹êÃÖÖ ´ÖŸÖ ÃÖÖê×“Ö‹… ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß
ªÇ™÷à‹ ‘÷Þš¼Ú» ›¨í ‹á¬ −ÖÆüà ³Öß Ö‡Ô, ŸÖÖê ³Öß ´Öï †¾Ö¿µÖ
•ÖÖ‰ÑúÖÖ… †Ö¯Ö »ÖÖêÖ ´Öê¸êü ÃÖÖ£Ö †Ö
¡«Ü™ ÇÚ˜î «Üˆ»»Þ áªšßÇÞ‚ê £Úê ÃÖúŸÖê Æïü…
£œî ¤ß¡ß»»Þ
¨£íÞ : Þ®×Þ ! á«á¬ £á
¥ŒØÜ ›Þª ¡Þ¡Ú, ÞÇ˜£Þá
á¬ Þá£ £œî
¤ß¡Úß»»Þ»»ÞÇ˜ á¬ «ßê Þá£
¤ß¡Ú»»Þ
›Þª : ÞÇ˜ áª£ß™ß ¢Þ¡ØÜß»»Þ á£Þ
ªÐÂà á¬ £œî £Úê ßËÂ¤ý
¤ß¡ß»»Þ ÞÇ˜ á£Þ ªÞ¾»á¥
ÞªßÇÞ¥Øß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
£«ÞÇñªÞ› ´ÖÆüÖ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü, •ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
ß£íÞ¬î ×−Ö´ÖÖÔ»µÖ (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ †®Ö ³ÖÖêÖ
úÖ ÃÖæÖÖ Æãü†Ö ¯ÖÏÃÖÖ¤ü)
¥š ¸ü£Ö
”Þ˜ß¬Ú Öà“ÖÖ
{ÉÉ`ö 19 277
ÞÇ©Þ—Í £Þª †ÖÂÖÖœÍüÖ úÖ ´ÖÆüß−ÖÖ

¨Ú‹ùÇ¤© ¿ÖãŒ»Ö¯ÖÖ
›óß™à¤ýÞ ×«üŸÖßµÖ
™ßšß ×ŸÖ×£Ö
áÇ©Þ«¦ ÃÖÖê»ÖÆü
„› “ÖÖî¤üÆü
¡Þ¥ ²ÖÖ¸üÆü
›‚™ÞÇ™ß ¯Öã¸üÖê×ÆüŸÖ »ÖÖêÖ
¥™÷á¡›à '¸üŸ−Ö¾Öê¤üß' (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ †ÖÃÖ−Ö)
•Þ‹Ú¥ šüÖãú¸ü, ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö, ¤êü¾Ö
ÔÆÂ ‘ÖÑ™üÖ
’ÞÃÂ ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ ¾ÖÖªÖê¯Öú¸üÖ
›ï¨î ¥ü¿µÖ
ªÇ™÷à‹ ¯ÖŸ−Öß ÃÖ×ÆüŸÖ
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú ÇÚíã¢îÞª ‹¥ØÜ»»Þ
(−Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ ¤üÖêÆü¸üÖ‡‹…)
1) £Úê á¬ Çß¬Þ£Þá ¤ßá¡ß»»Þ
2) Þ£‹Ú ‹«ßšßá¬ ™ Þá£¡ß ¤Þ‚šÞØÜ»»Þ
3) ÞÇ˜ '¡Þ«Ü–ÍÞ'á¥ ¤›ß ÇÚ¥à ¤ÞÞáØ, á™á¡ £Úê ¡ß ¤ÞÞØß»»Þ
4) ÞÇ˜ Þ£‹Ú '¥š¤Þ™ñÞ' ¡ßÇ©¤ýá¥ ¤›ß ‹ß×ß ‹«áØ, á™á¡ ¢Þ¥ß ¢¬
«ÜØÞ»»Þ
5) ™Úá£ ¤›ß ¤Þ‚šÞÞØ, á™á¡ á›ŒßšÞÞØ»»Þ
6) ÞÇ˜¼» Çß¬Þ£Þá ¤›ß '¡Þ«Ü–ÍÞ'á¥ ¤Þ‚ÇÞ¥áØ, á™á¡ á£Þ ªÐÂà £œî
7) ÞÇ˜£Þá á¬ Þá£ £œî ¤ß¡Úß»»Þ

8) á£Þ Ç™÷à á¬ ¡ß £Úê ßËÂ¤ý ¤ß¡ß»»Þ
9) ›‚™ÞÇ™ß£Þá '¥™÷á¡›à' „Ç¥Ú •Þ‹Ú¥£Þ¼Ú» 'Ç«˜Øß' ‹¥ßÞ˜Øß»»Þ
10) ‘÷Þš¼Ú» ªÇ™÷à‹ ›¨í ‹á¬ ¡«Ü™ ÇÚ˜î «Üˆ»»Þ
II. ¡Þ‹î Ú–Íß‹á¥ á¥ŒÞ¼ß»™ ¨µ¥ ª×Þá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ Çñá¤ýÞ ‹¥ß
¡Þ‹î• ‹¥ØÜ»»Þ
(¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üÖë êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1) ÞÇ˜ ¤›ß ¡Þ«Ü–ÍÞ ›ß ÇÚ¥à ¤ßá¡, á™á¡ £Úê ¤ß¡ß»»Þ
ÞÇ˜£Þá ¤ßá¡
™Ú ¤ß¡Ú
™Úá£ ¤ß¡
áª ¤ß¡
áª£Þá ¤ßá¡
2) £Úê á¬ ™ Çß¬Þ£Þá ¤ßá¡ß»»Þ
™Ú
™Úá££Þá
Þá££Þá
ÞÇ˜£Þá
áª£Þá»»Þ»
3) ÞÇ˜£Þá á¬ Þá£ £œî ¤ß¡Úß»»Þ 4) á£Þ ªÐÂà á¬ ¡ß £Úê ßËÂ¤ý
¤ß¡ß»»Þ
£Úê ¤ß¡ßß á™Þ
áª ¤ßá¡
™Ú ¤ß¡Úß
áª£Þ¼» áª£Þá ¤ßá¡
™Úá££Þá ¤ß¡ß ™Þ¼»
™Ú ¤ß¡Ú
{ÉÉ`ö 19 279
áª ¤ß¡ß
™Ú££Þ¼» ™Úá££Þá ¤ß¡
áª£Þá ¤ßá¡ß ÞÇ˜¼»
ÞÇ˜ ¤ßá¡
5) Þ£‹Ú ‹«ßšßá¬ ™ Þá£ ¡ß ¤Þ‚šÞØÜ»»Þ
¥Þ£¡Þ¡Ú¼Ú» áª ¤Þ‚šÞáØ
Çß¬Þ£Þ¼Ú» áª£Þá ¤Þ‚šÞáØ
™Ú££Þ¼Ú» ™Úá££Þá ¤Þ‚šÞØ
ÇÚ‹Ú áª ¤Þ‚šÞØÞ
™Ú Þá£ ¤Þ‚šÞØÜ
6) ÞÇ˜¼» Çß¬Þ£Þá ¤›ß ¤Þ‚ÇÞ¥áØ, á™á¡ á£Þ ªÐÂà £œî ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ
ªÐÂà ¤Þ‚ÇÞ¥áØ £Þ ¤Þ‚ÇÞ¥Øß
ÇÚ ¤Þ‚ÇÞ¥áØ ÇÚ ¤Þ‚ÇÞ¥ØÞ
’ß ¤Þ‚ÇÞ¥áØ ’ß ¤Þ‚ÇÞ¥ØÞ
7) ÞÇ˜ ¤›ß ¤Þ‚ÇÞ¥áØ, á™á¡ £Úê ¡ß ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ
áª ¤Þ‚ÇÞ¥ØÞ
™Úá£ ¤Þ‚ÇÞ¥Ø
ÞÇ˜£Þá ¤Þ‚ÇÞ¥áØ
™Ú ¤Þ‚ÇÞ¥ØÜ
áª£Þá ¤Þ‚ÇÞ¥áØ
III. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú á¤Þ–Íß ÛÞ ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ µÖã´ÖÖêÓ úÖê •ÖÖê›üú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
(1) ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ÞÇ˜ ‹¬ß‹™Þ ¤ßá¡»»Þ
£Úê ‹¬ß‹™Þ ¤ß¡ß»»Þ
ÞÇ˜ ¤›ß ‹¬ß‹™Þ ¤ßá¡, á™á¡ £Úê ¡ß ¤ß¡ß»»Þ
1. áª£Þá Ç¥à¤©Þ á›á¡»»Þ 2. ™Ú ª¡Ú ‹šÞ ‹«ß¡Ú»»Þ
£Úê Ç¥à¤©Þ á›¡ß»»Þ £Úê ª¡Ú ‹šÞ ‹«ß¡ß»»Þ

3. ™Úá£ Œ˜Øß¥ß ¤ß¡»»Þ 4. ªóÞ™ß‹Þ à™ ¨ßŒß¡»»Þ
£Úê Œ˜Øß¥ß ¤ß¡ß»»Þ £Úê à™ ¨ßŒß¡ß»»Þ
5. ¡ÞÇÞ Þ«Þ Çß‚á¡»»Þ
£Úê Þ«Þ Çß‚¡ß»»Þ
(2) „›Þ«¥˜ :- ÞÇ˜ ‹Ú«ØÜ»»Þ
¢¬ «ÜØÞ»»Þ
ÞÇ˜ ¤›ß ‹Ú«áØ á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ
1. ÞÇ˜ ¤ÞÞØÜ»»Þ 2. ™Úá£ ¤Þ»»Þ
¢¬ «ÜØÞ»»Þ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ
3. ™Ú ‹«»»Þ 4. áª ¤Þ„»»Þ
¢¬ «ÜØÞ»»Þ ¢¬ «ÜØÞ
5. áª£Þá ¤ÞÞØÜ
¢¬ «ÜØÞ
(3) „›Þ«¥˜ :- ÞÇ˜¼» Çß¬Þ£Þá ¤Þ‚ÇÞ¥Øß»»Þ

á£Þ ªÐÂà ¤Þ‚ ÇÞ¥Øß»»Þ
ÞÇ˜¼» Çß¬Þ£Þá ¤›ß ¤Þ‚ ÇÞ¥áØ, á™á¡ á£Þ ªÐÂà
£œî ¤Þ‚ ÇÞ¥áØ»»Þ
1. ™Ú£ Çß¬Þ£Þá Þªß ÇÞ¥Øß»»Þ
á£Þ Çß¬Þ£Þá Þªß ÇÞ¥Øß»»Þ
2. áª£Þ¼» ×Þ™ñ£Þá Ç—Íß ÇÞ¥Øß»»Þ
á£Þ ×Þ™ñ£Þá Ç—Íß ÇÞ¥Øß»»Þ
3. ™Þ¼» á¬Þ‹£Þá ‹«ß ÇÞ¥Øß»»Þ
Þ£ á¬Þ‹£Þá ‹«ß ÇÞ¥Øß»»Þ
4. ™Ú£ ÇÚ ¤Þ‚ ÇÞ¥ØÞ»»Þ
™Þ¼» ÇÚ ¤Þ‚ ÇÞ¥ØÞ»»Þ
{ÉÉ`ö 19 281
5. £Úê ‹”‹ ¤Þ‚ ÇÞ¥Øß»»Þ

™Úá£ ¤Þ‚ ÇÞ¥Ø»»Þ
IV. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î¥ ší ÚªÞá¥ ¬Þ ¬Þ
¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™ ‹¥»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú †£ÖÔ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü †»ÖÖ-†»ÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ÖÓ×›üŸÖ
úß×•Ö‹…)
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- áª ¤›ß £³ß¥ ¤Þ‚šÞÞØÞ, á™á¡ á¢Þ ŒÞ‚šÞÞØÞ»»Þ
áª £³ß¥ ¬ÞÞ«ßê»»Þ
áª á¢Þ ŒÞ‚¬Þ Þ«ßê»»Þ
1. ™Ú ¤›ß Ç¥à¤©Þ á›‚šÞØÜ, á™á¡ ÇÞªì ‹¥ßšÞØÜ»»Þ
2. ™Úá££Þá ¤›ß ÞªßšÞÞØ, á™á¡ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›ŒßšÞÞØ»»Þ
3. áª£Þá ¤›ß Š–Íß¨Þ ÞªßšÞáØ, á™á¡ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›ŒßšÞØ»»Þ
4. Çß¬Þ£Þá ¤›ß áŒ¦ßšÞÞáØ, á™á¡ Çñš£ á«Þ‚šÞáØ»»Þ
5. ÞÇ˜ ¤›ß ÇÞ«Þ–Í —ÍßšÞáØ, á™á¡ ¨ß¡ £³ß¥ á›ŒßšÞáØ»»Þ
V. ¡´à £œîá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µÚ–Íß‹¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ¨µ Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜
‹¥ØÜ»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤üÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
(1) (¥š, Ú˜ØßÞ, ß£íÞ¬î, ¥™÷á¡›à, ÇÚ¥à)
1. ‘÷Þš»¼» £«ÞÇñªÞ› Þ„ ____ ßØÜ»»Þ
2. ÞÇ˜ ‹'˜ '¥š¤Þ™ñÞ' á›Œß¡Þ‹Ú ____ ¤Þ‚šßá¬ ?
3. ˆá¡ ™Þ«Þ ____ £³ß¥ ÇÞŒá¥ ×ß»»Þ
4. ›‚™ÞÇ™ß£Þá _____ „Ç¥Ú •Þ‹Ú¥¼Ú» Þ˜Øß»»Þ
5. ¡¦¢›ñ¼» ____ ™Þ¦œó‘»»Þ
(2)
1. ÞÇ˜ '¡Þ«Ü–ÍÞ' ›ß ÇÚ¥à ____, á™á¡ £Úê ¤ß¡ß»»Þ (¤ß¡, ¤ßá¡)
2. áª ¤›ß ‹”‹ _____, á™á¡ £Úê ¡ß ¤ß¡ß»»Þ (¤ß¡Ú, ¤ßá¡)
3. ™Úá£ ¤›ß ÇÞ• ____, á™á¡ ª£áªØ Ç—Íßá¡»»Þ (Ç—Íß¡ß, Ç—Íß¡)
4. áª£Þá ¤›ß ‹Þ£ ____, á™á¡ Þá£ ¡ß ‹¥ß¡Ú»»Þ (‹¥ß¡Ú,

‹¥ßá¡)
5. á¡Þ„ ¤›ß £Þ£Úê Ô¥ ____, á™á¡ ¡ÞÇÞ ¡ß ¤ßá¡»»Þ (¤ß¡ß, ¤ß¡)
(3)
1. ¤›ß ____ £³ß¥ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹«áØ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ (£Úê, ¡ÞÇÞ)
2. ¤›ß ____ ÇÚ¥à ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹«Ø, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ (™Úá£, £Úê)
3. ¤›ß ____ ›ÚÔí”˜Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹«áØ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ (™Úá£, ÞÇ˜)
4. ¤›ß ____ Þ´ß¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹«ØÞ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ (áª, áª£Þá)
5. ¤›ß ____ Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹«áØ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ (™Úá££Þá,
áª£Þá)
VI. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú ßáÇ©œÞší‹ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™
‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë êú ×−ÖÂÖê¬ÖÖ£ÖÔú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
ˆ¤üÖÆü¸üÖ:- ÞÇ˜ á¬ Þá£ ¤ß¡Ú»»Þ
ÞÇ˜ á¬ Þá£ ¡ß ¤ß¡Úß»»Þ
1. ™Úá£ Þªßá¬ £Úê Ç—Íß¡ß»»Þ
2. ¡ÞÇÞ á¬ Çß¬Þ£Þá ¤ßá¡»»Þ
3. Þá£ ŒÞ‚á¬ áª£Þá ŒÞ‚á¡»»Þ
4. ™Úá££Þá á›á¬ Þá£ ›¡Ú»»Þ
5. ™Ú áá¬ £Úê á¡ß»»Þ
VII. ¡´à £œîá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ «ß³à ‹ñß¤ýÞ Ú–Íß‹¥ ª£Þ ší šß¡Þ Š–ÍßÞ ¥ÛÇ
Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î • ‹¥»»Þ
(‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ¯ÖœÍêü Æãü‹ ×ÎúµÖÖ º ¯ÖÖêÓ êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öã¸êü
úß×•Ö‹…)
(1) 1. ™Úá£ ¤›ß ____ á™á¡ ____»»Þ
2. £Úê ¤›ß ____ á™á¡ ____»»Þ
3. Þá£ ¤›ß ____ á™á¡ ____»»Þ
{ÉÉ`ö 19 283
4. ÞÇ˜ ¤›ß ____ á™á¡ ____»»Þ

5. ™Úá££Þá ¤›ß ____ á™á¡ ____»»Þ
(2) 1. ÞÇ˜ ____ ¡ß £Úê ¤ß¡ß»»Þ
2. ™Úá£ ____ ¡ß áª ¤ßá¡»»Þ
3. £Úê ____ ¡ß ™Úá£ ¤ß¡»»Þ
4. ªÚÇñ¢Þ ____ ¡ß ÞÇ˜ ¤ßá¡»»Þ
5. ªÚÇñ¢Þ ____ ¡ß áª£Þá ¤ßá¡»Þ
Ç—ÍØÜ Š ¡Ú’ØÜ
‹ñ™àší
“ÖÎúŸÖß£ÖÔ
ÇÚ¥à ‹ñ™àší á”»»Þ ™Úá£ ¤›ß á‹á¡ ÇÚ¥à ¤ß¡, ÇÚ¥à ¡–Í ›Þ˜Øá¥
¡–Í á›„¦ á›Œß¡»»Þ áª•ß ¡–Í •Þ‹Ú¥¼Ú» ›¨í ‹¥ß¡»»Þ ¥™÷ ªßä«Þª „Çá¥
‘÷Þš, ¡¦¢›ñ, ªÚ¢›ñÞ ’” ’” ›ß¨Úšßá¡»»Þ á›„¦¥ ÇÛ¡í ›óÞ¥ ªßä«›óÞ¥, ›¤©ß˜
Çá” ¨ó ›óÞ¥, ÇËßÂ£ Çá” ¡îÞÔñ ›óÞ¥ Š „±¥ Çá” «ªØà ›óÞ¥ ¥«ß×ß»»Þ
™Úá££Þá ¤›ß Þ³ ¡‘Þ¥ ¤Þ‚šÞ'Ø á™á¡ £«ÞÇñªÞ› ŒÞ‚šÞ'Ø»»Þ ß£íÞ¬î ¡ß
ÇÞ‚šÞ'Ø Þ„ ‹ÑÂ¡”‹Ú ×Ü‚êšÞ'Ø»»Þ
ªÞ¬á¡ ‘÷Þš¼» Ç¥£ ¢‹Ø šßá¬»»Þ áª ¥Ú–Í ªØ£ý ÇÞŒá¥ ¡ªß ¡«Ü™
‘˜Þ˜ á¬Œßšßá¬»»Þ ª£¤ý á«á¬ Þá£ £á«Þ›œßá¥ ÞáœÞ‚¡Þ»»Þ ¤›ß ªÚ¡ßœÞ
«ÜØÞ, Þá£ ªóí›óÞ¥ ¡ß ¤ÞÞáØ»»Þ ª´îÞá¡á¦ ª£Ú›ñá¥ ªÛ¤íî ¡Ú–Úšß¡»»Þ ª£Ú›ñ¥
™¥¾»£Þ¦Þ Þß Þß ‹Û¦ ×Ü„êšß¡»»Þ áª›ß ¤›ß ÇÛ˜Ùç£Þ á«Þ‚šÞØÞ, ª£Ú›ñ ‘¦á¥
‘ÚÞ¥ ŸÚ»¬ß ŸÚ»¬ß „•ÚšÞØÞ»»Þ
ÇÚ¥à‹Ú ¡«Ü™ ¡ßá›¨à Çñ™ß¡Ç©í ÞªØß»»Þ ˆ«Þ Š–Íß¨Þ¥ ˆ‹ Çñªß·© ª×Þ»»Þ

¤›ß ˆ«Þ¥ ªÚ¥¤©Þ Š ¥¤©Þ˜Þ¡¤©˜ ÇÞ‚ê ª¥‹Þ¥ ›ïÌßÂ ›ßáØ á™á¡ ˆ«Þ
Þ«Ü¥ß Çñªß·©ß ¬Þ¢ ‹¥ßÇÞ¥ØÞ»»Þ ˆ«Þ¥ ª£Ú›ñ ‹Û¦ ›¨í‹¼Ú» Þ‹Ç©í˜ ‹á¥»»Þ ‹ßØÜ
¡±í£Þ ˆ«Þ Ç¥ßÇ©ÕÞ¥ á«Þ‚ ¥«ßÞ«ßê»»Þ ˆ«Þ¥ Çñš£ ‹Þ¥˜ á«„×ß ˆ«Þ¥
‹Û¦á¥ Þ£à ›Þ£à á«Þá”¬ì»»Þ ˆ«ß á«Þá”¬¥ Ç¥ßÇ©ÕÞ¥ ÇÞ˜ß ª£Ú›ñ ÇÞ˜ß‹Ú ›ÛÇ©ß™
‹¥ßá›„×ß»»Þ ¤›ß ª¥‹Þ¥ ˆšßÇñ™ß ›ïÌßÂ ›ßáØ á™á¡ ˆ«Þ Þ«Ü¥ß ªÚ³¥ á«Þ‚
›¨í‹¼Ú» Þ‹ïÌÂ ‹¥ßÇÞ¥ØÞ»»Þ ‹ßØÜ ›ïÌßÂ á›á¬ ˆ«Þ œàá¥ œàá¥ ÌÂ
á«Þ‚¤ß¡»»Þ
Þ‘ß Ç¤íîØ £œî áª•Þá¥ ¥Þ‘Þ ¡ª×Þ ‹¥Øß»»Þ áª •Þ‹Ú¥¼» Þ£á‚
'¥š¤Þ™ñÞ' á¡á¦ ª£ªØ ‹£í Çñ™ßÇÞ› ‹¥ßšÞØß»»Þ ˆ«Þ á«„×ß Š–Íß¨Þ¥ ˆ‹
£«Þì Ç¥äÇ¥Þ»»Þ '¥š¤Þ™ñÞ' á¤, ¡ß¨óÇñªß·© ˆ‹šÞ ª£áªØ ‘Þ˜Øß»»Þ ‹ßØÜ ™Þ'¥
á¤„ê £«Þì áÇÞâ¥Þ˜ß‹ ‹šÞ ™Þ«Þ ÑÂ á¬Þ‹ ‘Þ˜Øß»»Þ ¤›ßŠ ˆ«Þ ¥«ªî£¤ý
ˆ«Þªá±ó ¡ß ˆ«Þ ›¨í‹¼Ú» Þ‹ïÌÂ ‹¥ßÇÞá¥»»Þ ‘÷Þš¼» á¥ÞáÇ©‚ Ô¥ Çïšß¡à¥
¡ï«±£ á¥ÞáÇ©‚ Ô¥ ¢Þ¡á¥ ŒîÞ™»»Þ ‘÷Þš¼»¥ á‹ ¢‹Ø ™Þ¼» „Çá¥
á‹ ¢‘ ‘˜Þ˜ á¬Œß¤Þ‚×Øß»»Þ Š–Íß¨Þ¥ Ôá¥ Ôá¥ ‘÷Þš á«„×Øß
Þ¥Þœî á›¡™Þ»»Þ ¤›ß Þá£ ¤ß¡Þ á™á¡ ‘÷Þš¼Ú» ›¨í ‹¥ß Þá£ ß‘‹Ú
œî £á ‹¥ß¡Þ»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ

‹ñ™àší “ÖÎúŸÖß£ÖÔ
›¨í ‹¥ß¡ ¤ü¿ÖÔ−Ö ú¸ü−ÖÖ
¥™÷ ªß«Þäª ¸üŸ−Ö ØÃÖÆüÖÃÖ−Ö (•ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖ
†ÖÃÖ−Ö)
‘˜Þ˜ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ
£«ÞÇñªÞ› ´ÖÆüÖ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
’” ’” ×“ÖËú-×“ÖËú
›ß¨Úšßá¡ ×¤üÖŸÖê ÆüÖëÖê
Ç¥£ ¢‹Ø ¯Ö¸ü´Ö ³ÖŒŸÖ
¥Ú–Í ªØ£ý Ö¹ý›ü ÃŸÖÓ³Ö
£á«Þ›œß ´ÖÆüÖê¤ü×¬Ö, ÃÖ´Öã¦ü (¯Öã¸üß ŸÖ™ü úß
²ÖÓÖÖ»Ö úß ÖÖ›Íüß)
{ÉÉ`ö 19 285
™¥¾»£Þ¦Þ ŸÖ¸ÓüÖë, »ÖÆü¸ëü

ÇÛ˜Ùç£Þ ¯ÖæÙÖ´ÖÖ
‘ÚÞ¥ •¾ÖÖ¸ü
¡ßá›¨à ×¾Ö¤êü¿Öß
ªÚ¥¤©Þ ÃÖã¸üÖÖ
¥¤©˜Þá¡¤©˜ ¸üÖÖÖ¾ÖêÖÖÖ
‹Û¦ ŸÖ™ü, ×ú−ÖÖ¸üÖ
Ç¥ßÇ©ÕÞ¥ ÃÖÖ±ú ÃÖã¬Ö¸üÖ
Þ‹ïÌÂ †ÖúÂÖÔÖ
¡ª×Þ ÛÃ£ÖŸÖ
Ç¥äÇ¥Þ ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ
Þ¥Þœî á›¡™Þ †Ö¸üÖ¬µÖ ¤êü¾ÖŸÖÖ
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. Úá®×›¥ ÞœÞ¥ „Çá¥ ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ Çñ¨÷¥ „±¥ ›ßØÜ»Þ
(†−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ êú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹)
1. ¡–Í á›„¦ á‹„ê•ß ×ß ?
2. ˆ«Þ‹Ú ‹ñ™àší ‹Þ«ßê‹ß ‹Ú«Þ¤Þˆ ?
3. £«ÞÇñªÞ› á‹„ê•ß £ßá¦ ?
4. ªÞ¬á¡ ‹Þ«Þ¥ ¢‹Ø ?
5. áª á‹„ê•ß ¡ªß ‘˜Þ˜ á¬Œßšßá¬ ?
6. á‹„ê ›ß ª£Ú›ñ ‘¦á¥ ‘ÚÞ¥ ŸÚ»¬ß ŸÚ»¬ß „á• ?
7. ÇÚ¥à á¬ Þá£ ‹'˜ ‹'˜ ‹¥ß¡Þ ?
8. ÇÚ¥à‹Ú ‹'˜ ÇÞ‚ê ¡ßá›¨à Ç¤íî”‹ á¡¨à ÞªØß»»?
9. ª¥‹Þ¥ ‹'˜ ‹á¬ Ç¤íî”‹ œß‹ Þ‹Ç©ç™ á«á¡ ?
10. á‹„ê•Þá¥ Þ‘ßÇ¤íîØ ¥Þ‘Þ ¡ª×Þ ‹¥Øß Š áª ‹'˜ ‹¥Øß ?
II. Úá®×›¥ ÞœÞ¥ „Çá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î¥ ª•ß‹ì ¡Þ‹î á¬Œ»»»Þ

(†−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ÃÖê ÃÖÆüß ¾ÖÖŒµÖ “Öã×−Ö‹…)
1. á›„¦¥ ÇÛ¡í›óÞ¥ ¨ó ›óÞ¥»»Þ
2. á›„¦¥ „±¥ ›óÞ¥ ¡îÞÔñ ›óÞ¥»»Þ
3. «ªØà›óÞ¥ á›„¦¥ ÇËßÂ£ ›óÞ¥»»Þ
4. ¨ó ›óÞ¥ á›„¦¥ ›¤©ß˜ ›óÞ¥»»Þ
5. ª£Ú›ñ ‹Û¦á¥ ªóí›óÞ¥ ×ß»»Þ
III. ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ Çñá™î‹ ¨µ ª£Û«¥Ú ÚÇ¤Ú‹Ø ¨µ”ß á¬Œ»»Þ
(¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü ´Öë †−Öã¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü ²ÖŸÖÖ‡‹…)
1. ‘÷Þš, ¡¦¢›ñ, ªÞ¬á¡, ªÚ¢›ñÞ
2. ¡–Í á›„¦, ¡–Í •Þ‹Ú¥, ¡Ú–Úšß¡, ¡–Í›Þ˜Ø
3. ›¤©ß˜ ›óÞ¥, „±¥ ›óÞ¥, ªßä«›óÞ¥, ÇËßÂ£ ›óÞ¥
4. ªßä«, ¨ó, ¡îÞÔñ, «ªØà, ªßä«Þª
5. ¨ó ›óÞ¥, ªóí ›óÞ¥, «ªØà ›óÞ¥, ¡îÞÔñ ›óÞ¥
IV. «ß³àá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ»»Þ
(ØÆü¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…)
¤›ß Þá£ ¢Þ¥™á¥ ¨ß¡ ÇÛ‘Þ Ç¥ÉÂ¥Þ¥ ‚™ß«Þª Ç—Íß¡Þ, ‘˜Þ¤ß¡ á¤,
ˆ«Þ ¡«Ü ÇñÞà»»Þ á™á¡ ›¤©ß˜ ¢Þ¥™¥ ¡à¥á¨â¡ ˆ‹ ‘˜Þ¨Ú˜Þ ªÞ£Þ‘ß‹
Çñ™ßÇ©ÖÞ»»Þ áª«ßÇ¥ß ‹Þ¨õà¥á¥ ‹Þ¨õà¥ á¨â¡œ£í £œî ª¡ÚÞá–Í ‘˜Þ»»Þ Ú‘Ú¥Þ”
á¨â¡œ£í Çñ™ß¢ß²Þ Þ£á¥ ªÚÇ¥ßß™»»Þ ¤›ß ¨ß¡ ÇÛ‘Þ¥ Ç¥ÉÂ¥Þ Š–Íß¨Þá¥ ÇñÞà,
á«á¬ £œî á™á¡ ˆ«Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ ¡Þ«Þ¥ á¬Þ‹¼Ú» ‘˜ÞÞ«ßê»»Þ ¤›ß Š–Íß¨Þ á¬Þ‹
ˆ Ç¥ÉÂ¥Þ ¡ßÇ©¤ýá¥ á¬ŒßšÞ'áØ ¡Þ«Þ¥ á¬Þ‹¼Ú» ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ‘˜Þá«Þ‚šÞØÞ»»Þ
á™á¡ Š–Íß¨Þ¥ ‘÷Þš œ£í ªÞ¥Þ ¢Þ¥™á¥ ‘˜Þ¨Ú˜Þ»»Þ ¢Þ¥™¥ ¡ß¢ß÷
œ£íÚ¥Ú ÇÚ¥à‹Ú Þªß×Øß»»Þ áª£Þá ‘÷Þš¼» •Þá¥ ÞÇ˜Þ¥ á›¡Þá›¡à¼Ú»
á›Œß×Øß»»Þ ‘÷Þš¼Ú» á‘â£Þá "ª¡í‘à ¡¥Þ®ç™£ì" ‹«ß¬Þá¡á¦ á¡Þâ·©£Þá
"ª¡í¡Ú·©£¤ý£ì" ‹«ß×Øß»»Þ ¨ñà áâ™î ‘÷Þš¼» ¢ß™á¥ ‹ïÇ©Ù¼Ú» á›Œß×Øß»»Þ
á¨â¡£Þá ‹«ß×Øß "¡ß£¦Þ á¢â¥¡à¤™ñ ‘÷ÞšªØÜ á¢â¥¡"»»»»Þ ˆÇ¥ß‹ß ¨Þ‹Ø£Þá
{ÉÉ`ö 19 287
‹«ß×Øß "¨ñàá¤©á™ñªØÜ ‘÷Þš ªó¤ýä ›¤©ß˜ ‹Þ¦à‹Þ"»»Þ ¤›ß ¡Þ«Þ¥¥ á¬Þ‹ ˆ«Þ
¡ßÇ©¤ýá¥ ¨Ú˜ßá¡ á™á¡ áª£Þá ÞËÂ¤íî á«Þ‚¤ßá¡»»Þ
Þá£ ¤›ß ˆ‰™ß«Þªß‹ á¡Ç©˜Þ ‹¥ß á›Œß¡Þ á™á¡ ‘Þ˜ß¡Þ á¤,
‘÷Þš¼» ÇñÞœÞî á«™Ú Š–Íß¨Þá¥ '«¥ß«¥ ™±ó' ¥ ¡ß‹Þ¨ á«¬Þ»»Þ ‘÷Þš¼»¥
á‹ á¡¨ ¢ß™á¥ '«¥ß«¥ á¡¨' ˆ‹ Çñ£ÚŒ á¡¨»»Þ á™á¡ ˆšßá¥ á¨â¡ Š
á¡âÇ©Ù¡ ™±ó¥ £ß¦ Ô”ß×ß»»Þ ‹ßØÜ ˆ«ß ™±ó ˆá™ Ç¥ß£Þ˜á¥ ªóà‹ï™ß ¬Þ¢
‹¬ÞÞ«ßê»»Þ
¢Ú¡á¨ó¥ á«„×ß ˆ‹ Çñªß·© á¨â¡á¤©™ñ»»Þ ˆ•ß ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á‹¡¦
Š–Íß¨Þá¥ Úá«ê ªÞ¥Þ ¢Þ¥™á¥ Çñªß·©»»Þ ¤›ß Þá£ ¢Ú¡á¨ó¥ ¤ß¡Þ á™á¡
¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ á›Œß¡Þ»»Þ ˆ«ß ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥ ¡«Ü™ ÇÚ¥Ú˜Þ á¤©™ñ»»Þ ˆ«Þ ¡ßÇ©¤ýá¥
£œî á¤á™ ¡Þ«Þ¥ á¬Þ‹¼Ú» ‘á˜‚¡Þ ‹šÞ ™Þ«Þ ‘˜Þ¤Þ‚Þ«ßê»»Þ ¤›ß Š–Íß¨Þ
á¬Þ‹ ˆ«ß ÇÚ¥Ú˜Þ £³ß¥ Š ˆ‰™ß«Þªß‹ ªõÞ¥‹ „Çá¥ ¡«ß á¬ŒßšÞ'áØ á™á¡
á›¨ ¡ßá›¨¥ á¬Þ‹ Š–Íß¨Þ á›Œß¡Þ‹Ú ÞªßšÞáØ»»Þ áªšßÇÞ‚ê Þá£ Š–ÍßÞ ¢ÞÇ©Þ
‹«ß¬Þ ¡Þ¬Þ¼Ú» «ß³à ™šÞ ‚ä¥Þ‘à ×–ÍÞ, ¢Þ¥™¥ î ¢ÞÇ©Þ Ç—Íß‹¥ß áªšßá¥
Š–Íß¨Þ¥ ªäªÕð™ß Š Ç¥ÉÂ¥Þ‹Ú ‘á˜‚¡Þ»»Þ
V. Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥»»Þ
(†Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…)
ÃÖ´Öã¦ü êú ×ú−ÖÖ¸êü ¾Öê»ÖÖ ³Öæ×´Ö Æîü… µÖ×¤ü ŸÖã´Ö ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ†ÖêÖê, ŸÖÖê —ÖÖ‰ú êú ¾Ö−Ö ¤êüÖÖêÖê… ŸÖã´Ö
−ÖÆüà Ö‹, ŸÖÖê ³Öß ×“Ö¡Ö ´Öë ¤êüÖÖêÖê… ÃÖ´Öã¦ü ¤êüÖ−Öê êú ×»Ö‹ ¯ÖµÖÔ™üú †ÖŸÖê ÆîÓ… ´Ö”ãû†Ö¸êü −ÖÖ¾Ö ´Öë •ÖÖú¸ü
´Ö”û»Öß ¯Öú›ÍüŸÖê Æïü… ˆ−Æëü ™ÒüÖò»Ö¸ü ×´Ö»Öê ŸÖÖê †×¬Öú ´Ö”û×»ÖµÖÖÑ ¯Öú›Íü ÃÖúŸÖê Æïü… µÖ×¤ü ŸÖã´Ö ¾ÖÆüÖÑ Ö‹,
ŸÖÖê ´Ö”û×»ÖµÖÖÑ »ÖÖ†ÖêÖê… ŸÖã´Ö −ÖÆüà Ö‹, ŸÖÖê ³Öß ´Öï †¾Ö¿µÖ •ÖÖ‰ÑúÖß, ŒµÖÖë×ú ´Ö”û»Öß ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÃÖÓ¤ü
Æîü… ´Ö”û»Öß ¯ÖÖ»Ö−Ö ‹ú ÖéÆü-ˆªÖêÖ ³Öß Æîü… ÃÖ´Öã¦ü êú ŸÖ™ü¾ÖŸÖá Öê¡ÖÖë ´Öë ´Ö”ãû†Ö¸üÖë úß ²ÖÛÃŸÖµÖÖÑ ÆîÓ…
µÖ×¤ü ÃÖ¸üúÖ¸ü ´Ö”ãû†Ö¸üÖêÓ úÖê ¬Ö−Ö ¤êüú¸ü ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ú¸ü ÃÖúŸÖê ŸÖÖê ¾Öê µÖÓ¡Ö-“ÖÖ×»ÖŸÖ −ÖÖîúÖ‹Ñ Ö¸üß¤üú¸ü
†×¬Öú ´Ö”û×»ÖµÖÖÑ ¯Öú›Íüú¸ü ×¾Ö¤êü¿ÖÖë úÖê ³Öê•Ö ÃÖêúŸÖê… ´Ö”û×»ÖµÖÖë úÖê ™üß−Ö êú ×›ü²²ÖÖë ´Öë ²ÖÓ¤ü ú¸ü
†×¬Öú ÃÖ´ÖµÖ ŸÖú ÃÖã¸ü×ÖŸÖ ¸üÖ ÃÖúŸÖê Æïü…… †³Öß Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë ´Ö”û×»ÖµÖÖë ÃÖê ²Ö−Öß ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü
úß ÖÖª ¯Ö¤üÖ£ÖÔ ²Ö−ÖÖŸÖê Æïü †Öî¸ü ™üß−Ö êú ×›ü²²ÖÖë ´Öë ¤êü¿Ö ×¾Ö¤êü¿Ö úÖê ³Öê•ÖŸÖê Æïü… ‡ÃÖ ÃÖê Æü´ÖÖ¸üÖ ›üÖò»Ö¸ü
úÖêÂÖ úß ¾Öé×¨ü ÆüÖêŸÖß Æîü…
VI. ×úÃÖß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¯Ö¾ÖÔ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë †Öê×›Íü†Ö ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…
I. (‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü…
(1)
1. ÞÇ˜ ¡Þ«Ü–ÍÞ ›ß ¤›ß ÇÚ¥à µÖ×¤ü †Ö¯Ö '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' êú ×¤ü−Ö ¯Öã¸üß
•ÖÖ‹ÑÖë, ŸÖÖê
¤ßá¡ á™á¡ £Úê ¤ß¡ß»»Þ ´Öï ³Öß •ÖÖ‰ÑúÖÖ…
†Ö¯ÖÖ ²ÖÖÆãü›ÍüÖ ×¤ü−Ö •Ö×¤üü ¯Öã¸üß
×•Ö²Öê, ŸÖê²Öê ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö…
2. Þ£‹Ú '¥š¤Þ™ñÞ' ¡ßÇ©¤ýá¥ ¤›ß µÖ×¤ü †Ö¯Ö (Æü´Öë/Æü´ÖúÖê) '¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' êú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö
‹ß×ß ‹«áØ á™á¡ ¢Þ¥ß ¢¬ «ÜØÞ»»Þ ´Öë ãú”û ²ÖŸÖÖŸÖê (Æïü) ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ
ÆüÖêŸÖÖ…
†Ö´Öãú '¸ü£Ö•ÖÖ¡ÖÖ' ×²ÖÂÖµÖ¸êü •Ö×¤ü ×ú×”û
úÆüÓŸÖê ŸÖê²Öê ³ÖÖ×¸ü ³Ö»Ö Æãü†ÓŸÖÖ…
3. ÞÇ˜¼» ªÐÂà ¤›ß, '¡Þ«Ü–ÍÞ' µÖ×¤ü †Ö¯Öúß ¯ÖŸ−Öß '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' êú ×¤ü−Ö •ÖÖ
›ß ¤Þ‚ÇÞ¥áØ á£Þ ªÐÂà £œî ÃÖúŸÖß Æïü ŸÖÖê ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß ³Öß
•ÖÖ¯ÖÖŸÖà…
†Ö¯ÖÖÓú ÃŸÖß •Ö×¤ü, ²ÖÖÆãü›ÍüÖ
×¤ü−Ö •ÖÖ‡¯ÖÖ¸ü−ŸÖê ´ÖÖê ÃŸÖß ´Ö¬µÖ •ÖÖ‡¯ÖÖ¸üÓŸÖê…
4. ÞÇ˜ á¬ «ßê Þá£ ¤ß¡Ú»»Þ †Ö¯Ö êú •ÖÖ−Öê¯Ö¸ü Æüß Æü´Ö •ÖÖ‹ÑÖê…
†Ö¯ÖÖ Ö»Öê ØÆü †Ö´Öê ×•Ö²Öã…
5. ÞÇ˜£Þá á¬ Þá£ £œî †Ö¯Ö »ÖÖêÖ −ÖÆüà Ö‹ (•ÖÖ‹ÑÖê) ŸÖÖê
Æü´Ö ³Öß
¤ß¡Úß»»Þ −ÖÆüà •ÖÖ‹ÑÖê…
†Ö¯ÖÖ´ÖÖ−Öê −ÖÖ»Öê †Ö´Öê ´Ö¬µÖ ×•Ö²Öã×−Ö…
(2)
1. ™Úá£ ¤›ß ¤Þ‚šÞÞØ á™á¡ µÖ×¤ü ŸÖã´Ö Ö‹ ÆüÖêŸÖê ŸÖÖê ¤êüÖŸÖê ¾ÖÆü
¥ü¿µÖ
á›ŒßšÞÞØ»»áª ›ï¨î á‹á–Í ×úŸÖ−ÖÖ ´Ö−Ö »Öã³ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ £ÖÖ…
£á¬Þ¢Þ Þ
ŸÖã´Öê •Ö×¤ü •ÖÖ‡£ÖÖ†Ö−ŸÖ ŸÖê²Öê
{ÉÉ`ö 19 289
¤êü×Ö£ÖÖ†Ö−ŸÖ ÃÖê ¥ü¿µÖ êú›Íêü ´Ö−Ö»ÖÖê³ÖÖ…

2. Þ£‹Ú ‹«ßšßá¬™ Þá£ ¡ß Æü´Ö úÖê úÆüÖ ÆüÖêŸÖÖ, ŸÖÖê Æü´Ö ³Öß Ö‹ ÆüÖêŸÖê…
¤Þ‚šÞ'ØÜ»»Þ
†Ö´Öãú ú×Æü×£Ö»ÖêŸÖ †Ö´Öê ×²Ö •ÖÖ‡£ÖÖ−ŸÖã…
(I.1) †Öî¸ü (I.2) ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ µÖ£ÖÖÎú´Ö †Öê×›Íü†Ö êú ÆêüŸÖã´Ö¤Ëü ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ÆêüŸÖã ÆêüŸÖã ´Ö¤ü
³ÖãŸÖúÖ»Ö êú ¾ÖÖŒµÖ Æïü… µÖê ØÆü¤üß êú "†Ö¸ü, µÖ×¤ü..... ŸÖÖê" êú ÃÖ´ÖÖ−Ö ¿ÖŸÖÔ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ Æïü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë
‡ÃÖêú ×»Ö‹ '¤›ß' (•Ö×¤ü) †Öî¸ü 'á™á¡' (ŸÖÖê) úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë
ˆ¯Ö¾ÖÖŒµÖ '£Úê ¤›ß ¤ß¡ß' (´ÖãÑ •Ö×¤ü ×•Ö×²Ö) 'µÖ×¤ü ´Öï •ÖÖ‰ÑúÖÖ' úÖ¸üÖ¾ÖÖ“Öú Æî †Öî¸ü 'á™á¡ £Úê
¤ß¡ß' (ŸÖê²Öê ´ÖãÑ ×•Ö×²Ö) 'ŸÖÖê ´Öï •ÖÖ‰ÑúÖÖ' ˆ¯Ö¾ÖÖŒµÖ ¯Ö×¸üÖÖ´Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö Æîü… ‡−Ö ¤üÖê−Öë ˆ¯Ö¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë úÖµÖÔ-
úÖ¸üÖ úÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü êú ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ú³Öß ú³Öß ×ÎúµÖÖ†Öë úÖ úÖ»Ö ³Öß ²Ö¤ü»Ö ÃÖúŸÖÖ
Æîü, •ÖîÃÖê: ((I,1.5) ¾ÖÖŒµÖ êú Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ˆ¯Ö¾ÖÖŒµÖ ´Öë 'á¬' (Ö»Öê) 'Ö‹' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ¤æüÃÖ¸êü
ˆ¯Ö¾ÖÖŒµÖ ´Öë '¤ß¡Ú' (×•Ö²Öã) '•ÖÖ‹ÑÖê' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… 'á¬' (Ö»Öê) 'Ö‹' ×ÎúµÖÖ ³ÖæŸÖúÖ×»Öú ÆüÖêŸÖê
Æãü‹ ³Öß ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖ úÖ»Ö úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖŸÖß Æîü…
II. †Öê×›Íü†Ö ´ÖÆüß−ÖÖë êú −ÖÖ´Ö…
á¡â¨ÞŒ ¾Öî¿ÖÖÖ ‹Þ±ç‹ úÖÙŸÖú
á‘îÇ©Ö •µÖêÂšüü £Þí¨à¥ ´ÖÖÖÔ¿ÖßÂÖÔ
ÞÇ©Þ—Í †ÖÂÖÖœü áÇÞâÇ© ¯ÖÖîÂÖ
¨ñÞ¡˜ ÃÖÖ¾Ö−Ö £ÞÔ ´ÖÖ‘Ö
¢Þ›ñ¡ ³ÖÖ¤üÖë Ÿ»Þ¬Ú ±úÖÖã−Ö
Þ¨óß †ÖÛÀ¾Ö−Ö áâ™ñ “Öî¡Ö
III.
¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ
†Öê×›Íü†Ö úÖ ‹ú ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ŸµÖÖêÆüÖ¸ '¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' Æîü… †ÖÂÖÖœÍü úß ¿ÖãŒ»Ö ×«üŸÖßµÖ ×ŸÖ×£Ö úÖê
'¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' ´Ö−ÖÖ‡Ô •ÖÖŸÖß Æîü… ˆÃÖß ×¤ü−Ö •ÖÖ®ÖÖ£Ö, ²Ö»Ö³Ö¦ü †Öî¸ü ÃÖã³Ö¦üÖ êú ¸ü£ÖÖë úß µÖÖ¡ÖÖ‹Ñ
ÆüÖêŸÖß Æïü…
ÖãÓ×›ü“ÖÖ ´ÖÓ×¤ü¸ü
ÖãÓ×›ü“ÖÖ ¯Öã¸üß êú •ÖÖ®ÖÖ£Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü êú ¯ÖÖÃÖ ‹ú ´ÖÓ×¤ü¸ü Æîü… µÖÆü ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö úß ´ÖÖîÃÖß úÖ ‘Ö¸ü
Æîü… '¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' êú ÃÖ´ÖµÖ µÖÆüÖÑ −ÖÖî ×¤ü−Ö ŸÖú ¸ü£Ö ¸üÆüŸÖÖ Æîü, ²ÖÖ¤ü ´Öë '²ÖÖÆãü›ÍüÖ' µÖÖ¡ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü…
¤ü‡üŸÖÖ¯Ö×ŸÖ
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü êú ãú”û ÃÖê¾ÖúÖë úÖê '¤ü‡ŸÖÖ ¯Ö×ŸÖ' úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æüî… ¾Öê »ÖÖêÖ '•ÖÖ¸üÖ' êú
¾ÖÓ¿Ö¬Ö¸ü Æïü…
•ÖÖ¸üÖ
‹ú ¿Ö²Ö¸ü •ÖÖ×ŸÖ ×•ÖÃÖ êú ¯Öæ¾ÖÔ•Ö •ÖÖ®ÖÖ£Ö êú ³ÖŒŸÖ £Öê…
¯ÖÆüÓ×›üü
'¸ü£ÖµÖÖ¡ÖÖ' êú ÃÖ´ÖµÖ ¸ü£Ö êú ‰ú¯Ö¸ü •ÖÖ®ÖÖ£Ö úÖê »ÖÖŸÖê ÃÖ´ÖµÖ ×Æü»ÖÖ-×Æü»ÖÖ ú¸ü »ÖÖ−ÖÖ…
²Ö›Íü¤üÖÓ›Íü
•ÖÖ®ÖÖ£Ö ´ÖÓ×¤üü¸ü êú ÃÖÖ´Ö−Öê êú ¸üÖÃŸÖê úÖê '²Ö›Íü¤üÖÓ›ü' úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
²Ö›ü¤êüˆ»Ö
•ÖÖ®ÖÖ£Ö êú ´ÖÓ×¤üü¸ü úÖê '²Ö›ü¤êüˆ»Ö' úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
†Ö−ÖÓ¤ü ²Ö•ÖÖ¸ü
¯Öæ¸üß ´ÖÓ×¤ü¸ü êú †Ó¤ü¸ü •ÖÖê ¯Öæ•ÖÖ-²Ö•ÖÖ¸ü Æîü, ˆÃÖê †Ö−ÖÓ¤ü ²Ö•ÖÌÖ¸ü úÆüÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…
ú»¯Ö²Ö™ü
¯Öã¸üß ´ÖÓ×¤ü¸ü ´Öë ‹ú ¾Ö™ü¾ÖéÖ Æîü, •ÖÆüÖÑ †¯Ö−Öß úÖ´Ö−ÖÖ ¯Öæ¸üß ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ »ÖÖêÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ú¸üŸÖê
Æïü…
ÃÖÖ»Ö²ÖêÖ
•ÖÖ®ÖÖ£Ö êú ¯Ö¸ü´Ö ³ÖŒŸÖ ‹ú ´ÖãÃÖ»Ö´ÖÖ−Ö úÖ −ÖÖ´Ö… ‡−Öúß ×»ÖÖß Æãü‡Ô Æü•ÖÌÖ¸üÖë '•ÖÖ®ÖÖ£Ö-
•ÖÖÖÖ' ÆÓîÓ…
•ÖÖ®ÖÖ£Ö •ÖÖÖÖ
³ÖÖ¾ÖÖ−Ö êú ÃÖ´ÖÖ †ÖŸ´Ö×−Ö¾Öê¤ü−Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ…
´ÖÆüÖ¯ÖÏÃÖÖ¤üü, ×−Ö´ÖÖÔ»µÖ
•ÖÖ®ÖÖ£Ö êú ¯ÖÏÃÖÖ¤ü úÖê '´ÖÆüÖ¯ÖÏÃÖÖ¤ü' úÆüŸÖê ÆîÓ †Öî¸ü ÃÖæÖê Æãü‹ †®Ö ³ÖÖêÖ úÖê '×−Ö´ÖÖÔ»µÖ' úÆüÖ
•ÖÖŸÖÖ Æîü…
ÇÞ•ø 20
¯ÖÖšü
á™á¡ Þ„ ˆá¡
ŸÖ²Ö †Öî¸ü †²Ö
ŸÖê²Öê †Öˆ ‹²Öê
ªÚ‘Þ™Þ : ‘Þ, £ªÕÞ¥»»Þ ÞÇ˜ ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : −ÖÖ−ÖÖ•Öß −Ö´ÖÃúÖ¸ü… †Ö¯Ö úÆüÖÑ •ÖÖ
‹ÚÞá–Í ¤Þ„×Øß ‹ß ? ¸üÆêü ÆîüÓ ?
‘Þ : £Úê ˆ‚ ¡ªì ÌÂÞ˜Ø‹Ú −ÖÖ−ÖÖ : ´Öï ‡ÃÖ ²ÖÃÖ Ã™ïü›ü úÖê •ÖÖ ¸üÆüÖ ÆæÑü…
¤Þ„×ß»»Þ ™Ú ‹ÚÞá–Í ¤ß¡Ú »ÖÖ›Íü»Öß ÃÖã•ÖÖŸÖÖ, ŸÖæ úÆüÖÑ •ÖÖ‹Öß?
‹ßá¬Þ ªÚ‘Þ™Þ?
ªÚ‘Þ™Þ : á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘á¥ Þ‘ß ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : ¸êü³Öê−ÃÖÖ úÖò»Öê•Ö ´Öë †Ö•Ö ´Öê¸üß
á£Þ¥ ˆ£.ˆ. Ç¥à¤©Þ Þ ‹´Ö.‹.úß ¯Ö¸üßÖÖ Æîü… ´Öï ú™üú •ÖÖ
¸üÆüß ÆæÑü…
£Úê ‹”‹ ¤Þ„×ß»»Þ
‘Þ : ™Ú Ç¥Þ £ÞÌòÂÞ˜à á«¬Ú˜ß»»Þ −ÖÖ−ÖÖ : ŸÖã ´ÖÖÃ™ü¸Öü−Öß (†¬µÖÖ×¯ÖúÖ) ÆüÖê ÖµÖß
ÆüÖê… ŸÖÖê ×±ú¸ü ¯Ö¸üßÖÖ ŒµÖÖë ¤êü ¸üÆüß ÆüÖê?
ÇÚ˜ß Ç¥à¤©Þ ›„×Ü ‹'˜ ? ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : µÖ×¤ü ´Öï−Öê −ÖÖîú¸üß êú ÃÖÖ£Ö-ÃÖÖ£Ö
ªÚ‘Þ™Þ : ¤›ß Þ‹ß¥à ‹¥ß Ç¥à¤©Þ ¯Ö¸üßÖÖ ¤üß, ŸÖ²Ö ŒµÖÖ ãú”û ²Öã¸üÖ Æãü†Ö?
á›¬ß, á™á¡ ‹'˜ ‹ß×ß −ÖÖ−ÖÖ : −ÖÆüà ×²Ö×™üµÖÖ, †“”ûß ²ÖÖŸÖ Æîü… †²Ö ŸÖÖê
Œ¥ÞÇ á«¬Þ ? úÖò»Öê•Ö ”û¡Öú úß ³ÖÖÑ×ŸÖ Öã»Ö Ö‹
Æïü… Æü´Ö •Ö²Ö ¯ÖœÍüŸÖê £Öê, ŸÖ²Ö µÖÆüÖÑ
‘Þ : Þ‚êá¬Þ ’ß, ¢¬ ‹šÞ Þ ¸êü³Öê−ÃÖÖ úÖò»Öê•Ö ‹ú Æüß úÖò»Öê•Ö £ÖÖ…
ˆá¡™ ‹á¬‘ ×™Ú ŸÚ»”ß¬Þ
¢¦ß áŒÞ¬Þ á«¬Þ˜ß»»Þ Þá£
á¤á™á¡á¦ Ç—Úšß¬Ú,
áªá™á¡á¦ ˆ•Þá¥ £Þ™ñ
á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘ áÞ”ßˆ» ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : −ÖÖ−ÖÖ•Öß, ŒµÖÖ †Ö¯Ö −Öê ˆŸú»Ö ×¾ÖÀ¾Ö
šß¬Þ»Þ ×¾ÖªÖ»ÖµÖ ÃÖê ¯Ö¸üßÖÖ ¤üß £Öß?
ªÚ‘Þ™Þ : ‘Þ, ÞÇ˜ ‹'˜ „‹þ¦
{ÉÉ`ö 20 291
¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ýá¥ Ç¥à¤©Þ −ÖÖ−ÖÖ : ×²Ö×™üµÖÖ, ŸÖ²Ö ˆŸú»Ö ×¾ÖÀ¾Ö ×¾ÖªÖ»ÖµÖ

á›‚šßá¬? Æüß úÆüÖÑ £ÖÖ? †Ö•Ö •ÖÆüÖÑ ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ
‘Þ : Þá¬Þ, „‹þ¦ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý ×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ Æîü, ¾ÖÆüÖÑ ‹ú •ÖÓÖ»Ö
£ÖÖ… Æü´Ö −Öê ¯Ö™ü−ÖÖ ×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ ÃÖê
šß¬Þ á‹„ê•ß ? Þ‘ß ¯Ö¸üßÖÖ ¤üß £Öß…
á¤„ê•ß ™Ú£ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý,
áª•ß ™ ‘¾»¬ šß¬Þ»»Þ Þá£
ÇÞ”˜Þ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ýá¥ ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : −ÖÖ−ÖÖ, ŒµÖÖ ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ »Ö›Íü×úµÖÖÑ ³Öß
Ç¥à¤©Þ á›‚šß¬Ú»»Þ †Ö¯Öêú ÃÖÖ£Ö ¯ÖœÍüŸÖß £Öà ?
ªÚ‘Þ™Þ : ‘Þ, áªá™á¡á¦ ’ß
Çß¬Þ ÞÇ˜¼» ªÞ¾»á¥ −ÖÖ−ÖÖ : †²Ö ×•ÖŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ ¯ÖœÍü ¸üÆüß Æïü,
Ç—Úšßá¬Þ ? ŸÖ²Ö ˆŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ −ÖÆüà ¯ÖœÍüŸÖß £Öà…
‘Þ : Þ‘ß á¤á™ ’ß Ç—Ú×Øß, ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : •Ö²Ö †Ö¯Ö −ÖÖîú¸üß ú¸üŸÖê £Öê, ŸÖ²Ö ¾ÖêŸÖ−Ö
áªá™á¡á¦ áªá™ ×úŸÖ−ÖÖ £ÖÖ?
Ç—Úšßá¬»»Þ
ªÚ‘Þ™Þ : ÞÇ˜ á¤á¡ Þ‹ß¥à −ÖÖ−ÖÖ : ´Öï úÆæÑü ŸÖÖê ŒµÖÖ ŸÖã ×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ ú¸êüÖß?
‹¥ßšßá¬, áªá¡ ›¥£Þ ¯Ö“ÖÖÃÖ ¹ý¯ÖµÖÖë ÃÖê ´Öê¸üß ¯ÖÆü»Öß −ÖÖîú¸üß
á‹á™ šß¬Þ ? ¿Öãºþ Æãü‡Ô £Öß… ŸÖæ †³Öß ×úŸÖ−ÖÖ ¾ÖêŸÖ−Ö
¯ÖÖ ¸üÆüß ÆüÖê?
‘Þ : £Úê ‹«ßá¬ ™Ú ‹'˜ ¡ß¨óÞª
‹¥ß¡Ú ? ÇÞ¨ ”¼»Þá¥
á£Þ¥ Ç«ß¬Ú Þ‹ß¥à Þ¥£ý ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : †³Öß ´Öê¸üÖ ¾ÖêŸÖ−Ö 3000 ¹ý¯Ö‹ Æïü… ˆÃÖ
á«Þ‚šß¬Þ»»Þ ™Ú ˆá¡ á‹á™ êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ ´ÖÆÑüÖÖ‡Ô ³Ö¢ÖÖ ³Öß Æîü…
›¥£Þ ÇÞ„×Ü ? −ÖÖ−ÖÖ : ÃÖ¸üúÖ¸ü ‡ŸÖ−ÖÖ ¯ÖîÃÖÖ ¤êü ¸üÆüÖ Æîü;
ªÚ‘Þ™Þ : ˆá¡ á£Þ ›¥£Þ 3000 »Öê×ú−Ö ¯ÖœÍüÖ‡Ô šüßú-šüßú −ÖÆüà ÆüÖê
¸üÆüß Æîü… ²Ö““Öê Æü¸ü ÃÖ´ÖµÖ (Æü´Öê¿ÖÖ)
”¼»Þ»»Þ ™Þ' „Çá¥ £«¾»Þ ™ü¶æ¿Ö−Ö ¯Ö¸ü ×−Ö³ÖÔ¸ü ¸üÆüŸÖê ÆîüÓ…
¢±Þ ×ß»»Þ
‘Þ : ª¥‹Þ¥ ˆá™ Ú–Þˆ
Ç‚ªÞ á›„×ß»»Þ ‹ßØÜ Ç—ÍÞ ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : †Ö¯Ö −Öê úÆüÖ ×ú ¯Ö“ÖÖÃÖ ¹ý¯ÖµÖÖë ÃÖê
†Ö¯Ö −Öê −ÖÖîú¸üß ¿Öãºþ úß £Öß… †²Ö
•ß‹ì •ß‹ì á«Þ‚ ÇÞ¥ÚÞ«ßê»»Þ Æü´Ö ×•ÖŸÖ−ÖÖ ¯ÖÖŸÖê Æïü, ˆŸÖ−ÖÖ Æüß ú´Ö
Çß¬Þ£Þá ª¡Úá¡á¦ ”Úîªì Æîü…
„Çá¥ ß¢í¥ ‹¥Ú×Øß»»Þ
ªÚ‘Þ™Þ : ÞÇ˜ ‹«ßá¬ Ç¥Þ ÇÞ¨ −ÖÖ−ÖÖ : µÖÆü ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà Æîü… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ •ÖÖê
”¼»Þá¥ ÞÇ˜ Þ‹ß¥à ×¿ÖÖÖ ¤êüŸÖê £Öê ¾Öê ×¿ÖÖÖ úÖê ¯Ö×¾Ö¡Ö
Þ¥£ý ‹¥ßšßá¬»»Þ ˆá¡ úŸÖÔ¾µÖ ÃÖ´Ö—ÖŸÖê £Öê… †Ö•Ö ¾ÖÆü úŸÖÔ¾µÖ
Þá£ á¤á™ ÇÞ‚á¬ ¡ß ²ÖÖê¬Ö −ÖÆüà Æîü µÖÖ (†Ö•Öú»Ö) úŸÖÔ¾µÖ
²ÖÖê¬Ö ÆüÖê−Öê¯Ö¸ü ³Öß ¯ÖœÍüÖ−Öê úÖ ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸üÖü
áªá™ ßÆÂ»»Þ −ÖÆüà Æîü… •ÖÆüÖÑ ŸÖú ´Öï ÃÖ´Ö—ÖŸÖÖ ÆÑüæ
‘Þ : ‹šÞ”Þ ™Þ«Þ Ú«ê»»Þ ¾ÖÆÖÑü ŸÖú ™ü¶ã¿Ö−Ö −Öê ×¿ÖÖÖ úÖê
¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖßú ²Ö−ÖÖ ×¤üµÖÖ Æîü…
áªá™á¡á¦ á¤„ê£Þá
ÇÞ• Ç—ÍÞ„šßá¬, áª£Þá
¨ß¤©Þ›Þ‹Ú Ç¡ß™ñ ‹±í¡î
á¡Þ¬ß ¢Þ¡Úšßá¬»»Þ Þ‘ß
áª‚ ‹±í¡îá¡Þœ Þ«ßê,
‹ß£óÞ ‹±í¡îá¡Þœ ªá±ó
¨ß¤©Þ ›Þ¥ Ç¥ßá¡¨ ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : −ÖÖ−ÖÖ, •ÖÖê †Ö¯Ö úÆü ¸üÆêü Æïü, ´Öï ³Öß
Þ«ßê»»Þ á¤á™›Û¥ £Úê ¡Ú’ß×ß ˆÃÖÃÖê ÃÖÆü´ÖŸÖ ÆæÑü… ŒµÖÖ †Ö¯Ö úÆü ¸üÆêü
Æïü ×ú ×¿ÖÖÖ úß ×Ö¸üÖ¾Ö™ü êú ×»Ö‹
áªá™›Û¥ ”ß„ªì «ßê Þ‘ß ×¿ÖÖú †êú»Öê Æüß ˆ¢Ö¸ü¤üÖµÖß Æïü?
¨ß¤©Þ‹Ú ¡î¡ªÞ¤ýß‹
‹¥ßá›¬Þ»»Þ
ªÚ‘Þ™Þ : ‘Þ, ÞÇ˜ á¤Þ„ ‹šÞ −ÖÖ−ÖÖ : −ÖÆüà, ‡ÃÖêú×»Ö‹ êú¾Ö»Ö ×¿ÖÖú Æüß
‹«Ü×Øß, á£Þ¥ ¡ß áªšßá¥ −ÖÆüà, Æü´ÖÖ¸üß ×¿ÖÖÖ ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ †Öî¸ü
†×³Ö³ÖÖ¾Öú ³Öß ˆ¢Ö¸ü¤üÖµÖß Æïü…
ˆ‹£™»»Þ ÞÇ˜ ‹'˜
‹«Ü×Øß ¨ß¤©Þ¥ ªØ¥
áœÞãÇ™ ÇÞ‚ê ŒÞ¬ß ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : −ÖÖ−ÖÖ ¤êü×Ö‹, ²ÖÖŸÖÖë-²ÖÖŸÖÖë ´Öë ÃÖ´ÖµÖ
‹'˜ ¨ß¤©‹ ›Þ¤ýà? ×−Öú»Ö ÖµÖÖ… Æü´ÖÖ¸êü ¯ÖÆãÑü“ÖŸÖê Æüß ÖÖ›Íüß
³Öß †Ö ÖµÖß…
‘Þ : á‹¡¦ ¨ß¤©‹ Ú«Øß,
Þ£¥ ¨ß¤©Þ ¡î¡ª×Þ Š −ÖÖ−ÖÖ : †“”ûÖ, •Ö²Ö ŸÖæ ¸êü³Öê−ÃÖÖ úÖò»Öê•Ö êú
{ÉÉ`ö 20 293
¢ß¢Þ¡‹£Þá ¡ß ˆšßÇÞ‚ê ÆüÖêÃ™ü»Ö •ÖÖ†ÖêÖß ŸÖÖê Æü´ÖÖ¸üß ¯ÖÖêŸÖß

›Þ¤ýà»»Þ •ÖÖ−Öúß ÃÖê ´Öã»ÖÖúÖŸÖ ú¸ü »Öê−ÖÖ, µÖ×¤ü
ÃÖ´ÖµÖ ×´Ö»ÖÖ, ŸÖÖê…
ªÚ‘Þ™Þ : ‘Þ á›ŒØÜ, ‹šÞ ‹šÞá¥
ª£¤ý Þ¬ß¬Þ»»Þ á«‚
Þá£ Ç«ê°ß¡Þ £Þá™ñ Þ–Íß ÃÖã•ÖÖŸÖÖ : •Öºþ¸ü −ÖÖ−ÖÖ•Öß… †Ö¯Ö •ÖÖê úÆÓêüÖê ¾ÖÆü
£œî Þªß¬Þ˜ß»»Þ ´Öï úºÑþÖß… ŒµÖÖ †²Ö ´Öï •ÖÖ ÃÖúŸÖß
‘Þ : Þ®×Þ, á¤á™á¡á¦ ™Ú ÆæÑü?
á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘¥ −ÖÖ−ÖÖ : ÆüÖÑ, šüßú Æîü ²Öê™üß, ³ÖÖ¾ÖÖ−Ö ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ
«áÌÂ¬‹Ú ¤ß¡Ú á™á¡ ³Ö»ÖÖ ú¸êü… •Öß¾Ö−Ö úß ÃÖ³Öß ¯Ö¸üßÖÖ†Öë
Þ£¥ Þ™Ú˜à ‘Þ‹à‹Ú ´Öë ŸÖã´Æëü ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ ×´Ö»Öê…
á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú, ¤›ß ª£¤ý
£ß¦ß¡»»Þ
ªÚ‘Þ™Þ : ßËÂ¤ý ‘Þ»»Þ ÞÇ˜ ¤Þ«Þ
‹«ßá¡ ™Þ«Þ £Úê ‹¥ß¡ß»»Þ
£Úê ˆá¡ ¤Þ‚ÇÞá¥‹ß ?
‘Þ : •ß‹ ×ß ’ß»»Þ ¢¡Þ
á™Þ¥ £¾»¦ ‹¥ØÜ»»Þ
‘à¡¥ ª¡Ú Ç¥à¤©Þá¥
™Ú£‹Ú ªŸ»¦™Þ £ß¦ß¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
‘Þ −ÖÖ−ÖÖ
£ÞÌòÂÞ˜à ´ÖÖÃ™ü¸üÖ−Öß, †¬µÖÖ×¯ÖúÖ
Þ‹ß¥à −ÖÖîú¸üß
×™Ú ŸÚ»”ß¡Þ ¢¦ß ”û¡Öú úß ³ÖÖÑ×ŸÖ,
ãúãú¸ü´Öã¢Öê úß ³ÖÖÑ×ŸÖ
á¤á™á¡á¦ ×•ÖÃÖ ÃÖ´ÖµÖ, •Ö²Ö
áªá™á¡á¦ ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ, ŸÖ²Ö

á¤„ê•ß •ÖÆüÖÑ
áª•ß ¾ÖÆüÖÑ
á¤á™ ×•ÖŸÖ−ÖÖ
áªá™ ˆŸÖ−ÖÖ
á¤á¡ •Ö²Ö
áªá¡ ŸÖ²Ö
›¥£Þ ¾ÖêŸÖ−Ö
Ç«ß¬Ú ¯ÖÆü»ÖÖ
Þ¥£ý ¿Öã¹ý, †Ö¸üÓ³Ö
£«¾»Þ¢±Þ ´ÖÆÑüÖÖ‡Ô ³Ö¢ÖÖ
Ç¥Þ ×ú
á¤á™›Û¥ •ÖÆüÖÑ ŸÖú
ˆ‹£™ ÃÖÆü´ÖŸÖ
Ç¥ßá¡¨ ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸üÖ
á›ŒÞ ‹¥ß¡Þ ´Öã»ÖÖúÖŸÖ ú¸ü−ÖÖ
‘à¡á¥ •Öß¾Ö−Ö´Öë
ª¡Ú Ç¥à¤©Þá¥ ÃÖ²Ö ¯Ö¸üßÖÖ†ÖêÓ ´Öë
ªŸ»¦™Þ ÃÖ±ú»ÖŸÖÖ
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. 1) ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î ¢îÞª ‹¥ØÜ»»Þ
1. ¤›ß Þ‹ß¥à ‹¥ß Ç¥à¤©Þ á›¬ß, á™á¡ ‹'˜ ‹ß×ß Œ¥ÞÇ á«¬Þ ?
2. ¤›ß áª ¤ß¡ á™á¡ £Úê ¤ß¡ß Þ«ßê»»Þ
3. ¤›ß áª ¤ß¡, á™á¡ £Úê ¤ß¡ß»»Þ
{ÉÉ`ö 20 295
4. Þá£ á¤á™á¡á¦ Ç—Úšß¬Ú, áªá™á¡á¦ ˆ•Þá¥ £Þ™ñ áÞ”ßˆ ‹á¬‘»»šß¬Þ Þ

5. á¤á™á¡á¦ ¤Þ«Þ ‹¥ß¡Þ ‹šÞ áªá™á¡á¦ ™Þ«Þ ‹¥»»Þ
6. ™Úá£ á¤á™á¡á¦ –Þ‹ß¡ £Úê ßËÂ¤ý ¤ß¡ß»»Þ
7. Þ‘ß á¤„ê•ß ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý, ‹Þ¬ß áª‚•ß ‘¾»¬ šß¬Þ»»Þ
8. ™Úá£ á¤„ê•ß‹ß ¤Þ„×, £Úê áª‚•ß‹ß ¤Þ„×ß»»Þ
9. á¤„ê•ß ‘Þ‹à ¥«Ü×ß, áª‚•ß £Úê £œî ¥«Ü×ß»»Þ
10. Þ‘ß á¤á™ ’ß Ç—Ú×Øß, áªá™á¡á¦ áªá™ Ç—Úšßá¬»»Þ
11. á¤£ß™ß •Þ‹Ú¥ áª£ß™ß ÇÛ‘Þ»»Þ
12. á¤£ß™ß ÇÞ• Ç—Íß¡Ú áª£ß™ß Ÿ»¦ ÇÞ‚¡Ú»»Þ
13. Þ‘ß á¤á™ Ç‚ªÞ ÇÞ‚á¬ ¡ß áªá™ ßÆÂ»»Þ
14. ÞÇ˜ ‹«ßá¬ Ç¥Þ ÇÞ¨ ”¼»Þá¥ ÞÇ˜ Þ‹ß¥à ‹¥ßšßá¬»»Þ
15. £Úê »»á¤á™ ‘ÞÞ ¡Ú¬ß×ß, áªá™ ‘ÞÞ á‹«ß ¡Ú¬ß Þ«ÞØß»»Þ
16. á›Œ, ‹šÞ ‹šÞá¥ ª£¤ý Þ¬ß¬Þ»»Þ
17. á›Œ, £‘Þ £‘Þá¥ ›ß ‹”ß¬Þ»»Þ
18. á›Œ, «ª «ªá¥ ‹Þ£ ª¥ß¬Þ»»Þ
II. ¡´à £œî¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ªäá¤Þ‘‹ Ç› ¡Þ×ß ¨Ûî ª×Þ ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ÃÖÓµÖÖê•Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤üü “Öæ−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
(á¤„ê...... áª‚, á¤á™á¡á¦.......áªá™á¡á¦, á¤á™......áªá™, á¤......áª, ¤›ß)
1. ™Úá£ ____ ¨Þ—Íà”ß ‹ß˜ßšß¬, ____ ”ß «‘ß ¤Þ‚×ß»»Þ
2. Þ‘ß ____ ¥Þá‘³ñ, ‹Þ¬ß ____ Ÿ»‹à¥»»Þ
3. ™Úá£ _____ –Þ‹Úšß¬, áª _____ á¨Þ‚šß¬Þ»»Þ
4. áª ____ ÞªßšÞØÞ, á£Þá™ ªÞ«Þ¤î ‹¥ßšÞØÞ»»Þ
5. ¥Þ™ß ___ ¡—Ú×ß, ¡Ç©íÞ ____ ¡—Ú×ß»»Þ
III. ¡´àá¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ «ß³à ªäá¤Þ‘‹ Ç›¥ ª£ÞÞší‹ Š–ÍßÞ ªäá¤Þ‘‹ ›óÞ¥Þ
¨Ûî ª×Þ ÇÛ¥˜ ‹¥»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ÃÖÓµÖÖê•Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤üÖêÓ êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ÃÖÓµÖÖê•Öú †¾µÖµÖ ¿Ö¾¤üÖêÓ
êú «üÖ¸üÖ ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
1. ÞÇ˜ ____ Þªßá¡, £Úê ____ ¤ß¡ß»»Þ (µÖ×¤ü.... ŸÖÖê)

2. £Úê ____ Ç«°ß¬ß ____ ¡Ç©íÞ á«„šß¬Þ»»Þ (•Ö²Ö..... ŸÖ²Ö)
3. Þ‘ß ____ ª«¥ á›ŒÚ×, áª ›ß ____ ‘¾»¬ šß¬Þ»»Þ (µÖÆüÖÑ..... ¾ÖÆüÖÑ)
4. £Þ„ªà ‹«ßá¬ ____ áª á£¦Þ‹Ú ¤ßá¡ Þ«ßê»»Þ (×ú)
5. ‹¡ß ____, ____ ßËÂ¤ý ¢Þ¡Çñ¡˜»»Þ
(×•Ö−ÆüÖ−Öê....ˆ−ÆüÖê−Öê)
IV. '‹' ªØ£ý¥ ¡Þ‹îŒ˜Ø ª« 'Œ' ªØ£ý¥ „Ç¤Ú‹Ø ¡Þ‹îŒ˜Ø á¤Þ ‹¥ß ÇÛ˜Ùí ¡Þ‹î •
‹¥ØÜ»»Þ
('ú' ÃŸÖÓ³Ö êú ¾ÖÖŒµÖÖÓ›Íü êú ÃÖÖ£Ö 'Ö' ÃŸÖÓ³Ö êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖÓ›Íü •ÖÖê›Íü ú¸ü ¯ÖæÖÔ ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
(‹) (Œ)
ÇÞ¨ ”¼»Þá¥ á£Þ¥ „Çá¥ ß¢í¥ ‹¥Ú×Øß»»Þ
Çß¬Þ£Þá ª¡Úá¡á¦ ”Úîªì £¾»¦ ‹¥ØÜ»»Þ
ˆá¡ Þá£ á¤á™ ¡î¡ªÞ¤ýß‹ ‹¥ßá›¬Þ»»Þ
”ß„ªì «ßê ¨ß¤©Þ‹Ú Ç«ß¬Ú Þ‹ß¥à Þ¥£ý á«Þ‚šß¬Þ»»Þ
¢¡Þ ™Ú£¥ ÇÞ‚á¬ ¡ß áªá™ ßÆÂ »»Þ

V. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ß£÷¬ßŒß™ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ ×−Ö´−Ö×»Ö×ÖŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- «áÌÂ¬‹Ú á¬ ‘Þ‹à‹Ú á›ŒÞ ‹¥Ú¡Ú»»Þ (¤›ß)
¤›ß «áÌÂ¬‹Ú ¤Þ„ ™ ‘Þ‹à‹Ú á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú»»Þ
1. ™Úá£ –Þ‹ßšÞÞØ £Úê ÞªßšÞØß»»Þ (¤›ß)
2. ™Úá£ Þªß¡ á£Þá™ á›ŒÞ ‹¥ß¡»»Þ (á¤á¡)
3. ™Þ‹Ú á¢Þ‹ ‹¥ßšÞÞØÞ áª ŒÞ‚šÞÞØÞ»»Þ (¤›ß ...... á™á¡)
4. £Úê ß•ß á›¡ß ™Úá£ Þªß¡»»Þ (á¤á¡.......áªá¡)
5. ™Úá£ ¤Þ‚šÞØ £Úê ¡ß ¤Þ‚šÞØß»»Þ (¤›ß .... á™á¡)
VI. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–ß‹Ú ÞªØß¡Þ‹ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™ ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ×−ÖÂÖê¬Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
{ÉÉ`ö 20 297
„›Þ«¥˜ :- ™Ú ¤›ß ‹”‹ ¤Þ„, á™á¡ ™Þ‹Ú á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú»»Þ

™Ú ¤›ß ‹”‹ ¤Þ„, á™á¡ ™Þ‹Ú á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú Þ«ßê»»Þ
™Ú ¤›ß ‹”‹ ¤Þ„, á™á¡ ™Þ‹Ú á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú Þ«ßê»»Þ
1. ¤›ß ™Úá£ áŒ¦ á›Œß ¤ß¡, á™á¡ £Úê ¤ß¡ß»»Þ
2. ™Úá£ ¤›ß Þªß¡ á£Þ ¡«ß Œ˜Øß‹ Þ˜ß¡»»Þ
3. á£Þá™ ¤›ß á¢Þ‹ ‹¥ÚšÞÞØÞ, á™á¡ £Úê ŒÞ‚šÞÞØß»»Þ
4. ¤›ß ‘‘ß™ì £ ¢¬ šÞÞØÞ, á™á¡ áª ÞªßšÞÞØÞ»»Þ
5. ¤›ß ™Ú á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘ì ¤ß¡Ú, á™á¡ ‘Þ‹à‹Ú á›ŒÞ ‹¥ß¡Ú»»Þ
VII. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ÞªØß¡Þ‹ ¡Þ‹î‹Ú ªØß¡Þ‹ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™
‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ −Öú¸üÖŸ´Öú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖê ÃÖú¸üÖŸ´Öú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- Þ‘ß á¤„ê•ß Ô¥ á›ŒÚ×, áªá™á¡á¦ áª•ß Ô¥ šß¬Þ»»Þ
Þ‘ß á¤„ê•ß Ô¥ á›ŒÚ× áªá™á¡á¦ áª•ß Ô¥ šß¬Þ Þ
1. á¤á™á¡á¦ £Úê ™Þ¼Ú» –Þ‹ß¬ß, áªá™á¡á¦ áª Þªßá¬ Þ«ßê»»Þ
2. ™Úá£ á¤„ê•ß‹ß ¤Þ, á£Þ¥ Ú£™ß á¡Þ ›¥‹Þ¥ Þ«ßê»»Þ
3. ¤›ß áª ¤ß¡, á™á¡ £Úê ¤ß¡ß Þ«ßê»»Þ
4. ™Úá£ ¤›ß ¤ß¡, áªá¡ á£Þ •Þ¥Ú ß•ß á¡ Þ«ßê»»Þ
5. ™Ú á¤á™ ŒÞ‚¡Ú, £Úê áªá™ á›‚ ÇÞ¥ß¡ß Þ«ßê»»Þ
VIII. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ Çñá™î‹ ¡Þ‹î‹Ú ¬Þ ¬Þ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™
‹¥ØÜ»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ úÖê †»ÖÖ †»ÖÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- á¤á™á¡á¦ £Úê Ç—Úšß¬ß, áªá™á¡á¦ áÞ”ßˆ ‹á¬‘ šß¬Þ»»Þ
1- £Úê Ç—Úšß¬ß»»Þ
2- áÞ”ßˆ ‹á¬‘ šß¬Þ»»Þ
1. Þ‘ß á¤„ê•ß ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý ×ß áª›ß áª•ß ‘¾»¬ šß¬Þ»»Þ
2. Þ‘ß á¤á™ ’ß Ç—Ú×Øß, áªá™á¡á¦ ˆá™ Ç—Úšßá¬»»Þ
3. áª á¤„ê•ß ¥«Ü×ß £Úê £œî ¥«Ü×ß»»Þ

4. ™Úá£ ‹«ß¬ Ç¥Þ ÇÞ¨ ”¼»Þá¥ ™Úá£ Þ‹ß¥à ‹¥ßšß¬»»Þ
5. ¤›ß ™Úá£ £ÇñÞ˜ á›‚ ¢¡Þä‹Ú ÇñÞšíÞ ‹¥ á™á¡ ßËÂ¤ý ™Ú£¥ ›ÚãŒ
›Û¥ á«¡»»Þ
6. á¤„ê ×Þ™ñ£Þá Ç¥ß¨ñ£ ‹¥Øß, áª£Þá Ç¥à¤©Þá¥ ‹ï™‹Þ¤íî á«Þ‚šÞÞØß»»Þ
7. á¤ ª¡Úá¡á¦ îÞ¤ýÇšá¥ šÞÞØß, áª ª¡í›Þ ¢¡Þä‹ ‹ïÇÞ ¬Þ¢ ‹¥Øß»»Þ
8. ¡ä¨á¥ ¤›ß á‹«ß Þ«ÞêØß, á™á¡ áª ªäÇ™ß¥ ‹ß Çñá¤ýÞ‘ ?
9. ¤›ß Þ‹ß¥à ‹¥ß Ç¥à¤©Þ á›¬ß, á™á¡ ‹'˜ ‹ß×ß Œ¥ÞÇ á«¬Þ ?
10. á¤„ê£Þá ÇÞ• Ç—ÍÞ„šßá¬, áª£Þá ¨ß¤©Þ›Þ‹Ú Ç¡ß™ñ ‹±í¡î á¡Þ¬ß
¢Þ¡Úšßá¬»»Þ
á‹›Þ¥ áÞâ¥à
êú¤üÖ¸ü ÖÖî¸üß
á¤á™á¡á¦ ¢Ú¡á¨ó¥ ‘¾»¬ šß¬Þ áªá™á¡á¦ ˆ‚ Ô”˜Þ Ô”ßšß¬Þ»»Þ
¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥¥ ™ß ›Û¥á¥ ‘á˜ áªÞâ›Þ¥ ¡Þª ‹¥Úšßá¬»»Þ ™Þ¼»¥ áÞ”ßˆ
á¡Þ¬ß ¬ß¦ ’ß šß¬Þ»»Þ ’ß”ß ß³î ªÚ³¥à šß¬Þ»»Þ ªá™ á¤£ß™ß áÞ”ßˆ
Þ„¦á¥ —ÍÞ Þ »¡ÞÇÞ £Þ' Þ›¥á¥ Þê á›‚šßá¬ áÞâ¥à»»Þ á¤„ê•ß áÞâ¥à
¥«Üšß¬Þ áª‚•ß ˆ‹ ªÚ³¥ Ç¥ßá¡¨ šß¬Þ»»Þ
ÇÞŒ Þêá¥ ÞÇ©à”ßˆ šß¬Þ»»Þ ªóÞ£à ªÐÂà ›Úá«ê £ß¨ß á¤©™á¥ ‹Þ£ ‹¥Úšßá¬
Š áÇ” áÇÞÇ©Úšßá¬»»Þ ›Úá«ê á‹á™ ›ßê á›¡™Þ¼Ú» ÇÛ‘Þ ‹¥ß‹¥ß ÇÚ”ßˆ ÇÞ‚šßá¬»»Þ
ªá™ á¤£ß™ß ¥‘ÞÔ¥ ‹Ú£¥»»Þ Þê ™Þ'¥ á‹›Þ¥ šß¬Þ»»Þ ªßˆ á¤á™ áª÷« ÇÞ„šß¬Þ
áªá™ Þ›¥ £œî ÇÞ„šß¬Þ»»Þ áª šß¬Þ ¡ÞÇÞ£ÞÞ¼»¥ ¤ý¥ Çß™Ú¦Þ»»Þ
œàá¥ œàá¥ ª£¤ý –Íß Þ¬ß¬Þ»»Þ Çß¬Þ ›Ú‚”ß ¡–Í á«Þ‚ á¤Þâ¡á¥ ÇÞ›
á›á¬»»Þ á¤á™á¡á¦ á‹›Þ¥ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥‹Ú ¤Þ„šß¬Þ áªá™á¡á¦ áÞâ¥à £œî
¬ß¾»¥Þ‘¼Ú» ›¨í ‹¥ß¡Þ‹Ú ÞªÚšß¬Þ»»Þ œàá¥ œàá¥ Çñá™î‹ Çñá™î‹¥ ¥ÛÇ
¬Þ¡˜îá¥ Þ‹Ç©ç™ á«á¬»»Þ á«á¬ á¤á¡ áª£Þá ‹šÞ á«¡ÞÇÞ‚ê Þ«Üêšßá¬
{ÉÉ`ö 20 299
á™á¡ ™Þ¼Ú» ªÚá¤Þ £ß¦Úšß¬Þ»»Þ

áª›ß ¬ß¾»¥Þ‘¼» ‘Þ¥ ¤Þ™ñÞ šß¬Þ»»Þ á¬Þ‹ «¦ß ¢ß™á¥ á‹›Þ¥ Š
áÞâ¥à ›Ú«ßê¼»¥ á¢” á«¬Þ»»Þ áª‚•ß ˆ‹ ß‹Þ° ª×Þ ª×ß¥ ‹á¬ á¤„ê•ß
áª£Þá £áŒÞ¬ß ‹šÞ Çá› á«Þ‚ÇÞ¥ßá¡»»Þ £³ß¥¥ ™ß ›Û¥á¥ á¤„ê•ß ×¬™Þ
ÇÛ˜Ùí ˆ‹ ª×Þ áª‚•ß ˆ‹ ‘¦Þ¨¤ý £œî šß¬Þ», ™Þ«Þ šß¬Þ „¢¤ý¼» £ß¦ª×¦à»»Þ
áª›ß¥ ªÃÂ ‚ê Þªßšß¬Þ»»Þ „‹þ˜Öß™ á‹›Þ¥ áÞâ¥à¥ ªÞ¤©Þ™ì ÇÞ‚ê œÞ‚ê
œÞ‚ê Þªßšß¬Þ áª‚ ß¡ß–Í ¬™Þ ‹ÚÃÂ‹Ú»»Þ áª‚•ß «•Þ™ì á›« ™Þ'¥ ¨ß«¥à „•ß¬Þ»»Þ
‹Þ¥˜ áªá™á¡á¦ áª á›Œß¬Þ ¡ÞÔ”Þˆ Þ¬ß ¤Þ„×ß ‘¾»¬ ¢ß™¥‹Ú»»Þ ˆ‹
á«™Ú‹à Þ¨¼»Þá¥ «ð›¤ý ™Þ'¥ š¥ß „•ß¬Þ»»Þ ß¥ÛÇß™ £œÚ£Þ¦™à ‹ÚÃÂ Þá–Í
Þá‚ ¤Þ„¤Þ„ áÞ–Í ™Þ'¥ ”‹ß ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ˆ ‹'˜ ? ¥‹Ø¢ß‘Þ ¬ÚÞ, ¥‹Ø
á¡Þ¦Þ £Þªä Œ˜Ø»»Þ ™Þ' ß¥ Þ‹Þä¤©ß™Þ áÞâ¥à ‹'˜ á™á¡ ™Þ' ÇÞ‚ê ¡ÞÔ £Ú«êá¥
‘à¡ á›‚á›¬Þ ? „›ß ´Þ¥ á›ŒÞ¬Þ á‹›Þ¥‹Ú»»Þ Þ„ ˆ ¡ïšÞ ‘à¡
¥Œß ¬Þ¢ ‹'˜ ? á¨Ç©á¥ áª‚ ¢à¥ ‘¦Þ¨¤ý‹Ú á–‚ê Ç–Íß¬Þ»»Þ ‘à¡ ›àÇ
™Þ'¥ ¬ß¢ß¬Þ»»Þ
•ß‹ì áª™ß‹ßá¡¦‹Ú áÞâ¥à Ô¥‹Þ£ ªÞ¥ß ÞªÚ ÞªÚ ”ßá‹ á–¥ß á«Þ‚¬Þ»»Þ
£’ßá¥ £’ßá¥ ÇÞŒ ‘¾»¬¥Ú ¡ÞÔ¥ ‘í ¨Ú¢Úšß¬Þ»»Þ áªšß‹ß ŒÞ™ß¥ Þ«ßê ™Þ'¥»»Þ
„õÞ áÞâ¥à Þá‚¬Þ áª‚ ¬™Þ ‹ÚÃÂ Þá–Í»»Þ «•Þ™ì áª £‹ß „•ß¬Þ»»Þ
¢¤ýá¥ áª «™ì¡Þ‹ì á«Þ‚¬Þ»»Þ ¥‹Ø ¢ß‘Þ ¬ÚÞ, ¥‹Øá¡Þ¦Þ ™Þ‘Þ £Þäª»»Þ ™Þá«á¬
‹'˜ á‹›Þ¥ Þ„ Þ«ßê ? ™Þ'¥ß ÇÞ‚ê áª ¡ÞÔ £Ú«êá¥ ‘à¡ á›‚á›¬Þ»»Þ
á¤á™á¡á¦ ˆ‚ Ô”˜Þ á›Œß¬Þ áª ¢Þ¡ß¬Þ áªá™á¡á¦ Þ„ ˆ ‘à¡ ¥Œß
¬Þ¢ ‹'˜ ? á¤£ß™ß á‹›Þ¥ ‘¦Þ¨¤ý ¢ß™¥‹Ú á–Í‚ê Ç–Íßšß¬Þ áª£ß™ß ÇÞ¦ßà
áÞâ¥à ‘¦Þ¨¤ý ¢ß™¥‹Ú á–Í‚ê Ç–Íß¬Þ»»Þ
Þ¥ßÞá–Í ¥Þ™ñà¥ ´‹Þ¥ Ôá‚ Þªß¬Þ»»Þ ™Þ¥Ú˜î¥ ›Ú‚”ß ‹¦ß‹Þ
ª£¤ýá¥ ’¥ß Ç–Íßá¬ £«Þ £ß¦¥ ª¥Øß Çšá¥»»Þ
á‹›Þ¥ áÞâ¥à¥ ˆ‚ £¥ áÇñ£ ‹Þ«Þ˜à¥ £Û‹ªÞ¤©à Þ‘ß á‹›Þ¥ áÞâ¥à
áÇÞŒ¥à Š á‹›Þ¥ áÞâ¥à £³ß¥»»Þ Þ‘ß ¡ß ˆ‚ ÇÚ˜îá™Þ¤ýÞ, ªó®× ª¬à¦Þ á‹›Þ¥
áÞâ¥à ÇÚÇ©Õ¥ß˜àá¥ ÞáœÞ‚á¬ ¢ß¦ÞÇ© ÇÛ˜Ùí á«¡Þ¥ á¬Þ‹ ¡ß¨óÞª ×ß»»Þ £ï™
áÇñ£¥ £Û±ç£Ø Çñ™à‹, œî ™Úá£ á‹›Þ¥ ! œî ™Úá£ áÞâ¥à !
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
™ß ›Û¥ ÃÖ´Öß¯Ö
áªÞâ›Þ¥ ÃÖÖî¤üÖÖ¸ü
¬ß¦ †×ŸÖ ×¯ÖÏµÖ, »ÖÖ›Íü»ÖÖ
ß³î ªÚ³¥à ¯Ö¸ü´Ö ÃÖãÓ¤ü¸ü, †Ø−Öª ÃÖãÓ¤ü¸ü
áÞ”ßˆ Þ„¦á¥ —ÍÞ “ÖÖ¾Ö»Ö ¤üÖ−Öê úß ŸÖ¸üÆü ÃÖãÖœÍü
(´ÖãÆüÖ¾Ö¸üÖ) †ŸµÖÓŸÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü
áÇ” áÇÞÇ©ß¡Þ •Öß¾Ö−Ö µÖÖ¯Ö−Ö, ¯Öê™ü-¯ÖÖ»Ö−Ö
›ßê á›¡™Þ ¤êü¾Ö-¤êü¾ÖŸÖÖ
¥‘ÞÔ¥ ‹Ú£¥ (´ÖãÆüÖ¾Ö¸üÖ) ¸üÖ•Ö ãú´ÖÖ¸ü êú ÃÖ´ÖÖ−Ö
ÃÖãÓ¤ü¸ü
¤ý¥ Çß™Ú¦Þ (´ÖãÆüÖ¾Ö¸üÖ) †ÖÖÖë úÖ ŸÖÖ¸üÖ, †ÖÑÖÖë
úÖ ¯ÖãŸÖ»ÖÖ
•Þ‹Ú¥ ¤êü¾ÖŸÖÖ, šüÖãú¸ü
‘Þ¥ ¤Þ™ñÞ •ÖÖÖ¸ü µÖÖ¡ÖÖ
«¦ß ³Öß›Íü, ¸êü»ÖÖ, ¸êü»Ö-¯Öê»Ö
£áŒÞ¬ß ‹«ß¡Þ ˆ−´ÖãŒŸÖ †×³Ö¾µÖÛŒŸÖ
ß‹Þ° ‹úÖÓŸÖ
ß¡ß–Í ×−Ö×²Ö›Íü, ‘Ö−ÖÖ
¡Þà ¾Ö−Ö, •ÖÓÖ»Ö
£’ß ëú¦ü, ´Ö¬µÖ
‘¦Þ¨¤ý ŸÖÖ»ÖÖ²Ö, •Ö»ÖÖ¿ÖµÖ
ß¥ÛÇß™ ¯ÖÆ»Öê ÃÖê ÛÃ£Ö¸üßéúŸÖ Ã£ÖÖ−Ö
£ß¦ª×¦à ×´Ö»Ö−Ö Ã£Ö»Ö
¬™Þ‹ÚÃÂ »ÖŸÖÖ-ãÓú•Ö
«•Þ™ì ŸÖŸúÖ»Ö, ŸÖã¸üÓŸÖ, †“ÖÖ−Öú
{ÉÉ`ö 20 301
¨ß«¥ß „•ß¬Þ ×ÃÖÆü¸ü ˆšüÖ

á«™Ú‹à Þ¨¼»Þ †úÖ¸üÖ ³ÖµÖ
š¥ß „•ß¬Þ úÖÑ¯Ö−Öê »ÖÖÖ, £Ö¸üÖÔµÖÖ, £Ö¸üÖÔ ˆšüÖ
£œÚ£Þ¦™à ´Ö¬Öã´ÖÖ»ÖŸÖß (»ÖŸÖÖ)
”‹ß¬Þ ¹ýú ÖµÖÖ, †™üú ÖµÖÖ
¥‹Ø¢ß‘Þ ¬ÚÞ ¸üŒŸÖ ÃÖê ³ÖßÖÖ ¾ÖÃ¡Ö
£Þäª Œ˜Ø ´ÖÖÓÃÖ úÖ ™ãüú›ÍüÖ
ß¥ ×“Ö¸ü, ÃÖ¤îü¾Ö
Þ‹Þä¤©ß™Þ ‡“”ûÖ
„›ß “ÖÖ¸üÖêÓ †Öê¸ü
¢à¥ ÖÆü¸üÖ
¬Á»á›¡Þ æú¤ü−ÖÖ
ŒÞ™ß¥ ÖÖ×ŸÖ¸ü
„õÞ ²ÖÖ¾Ö»ÖÖ
£‹ß „•ß¬Þ “Ö´Öú ˆšüÖ
«™ì¡Þ‹ì †¾ÖÖú, ÃŸÖ²¬Ö
£Ú«ê ´ÖãÖ
ÇÞ¦ßà ¯ÖÖ»Öß
´‹Þ¥ †Ó¬ÖúÖ¸ü
™Þ¥Ú˜î ŸÖÖ¹ýµÖ, ×ú¿ÖÖê¸üŸÖÖ
‹¦ß‹Þ ú»Öß
’¥ß Ç–Íß¡Þ ´Ö¸ü Ö‹
£Û‹ ªÞ¤©à ´Öæú ¤ü¿ÖÔú
ÇÛ˜îá™Þ¤ýÞ ¯Ö×¾Ö¡Ö •Ö»Ö (¾ÖÖ»Öß)
ªó®× ª¬à¦Þ Ã¾Ö“”û •Ö»Ö (¾ÖÖ»Öß)
ÇÚÇ©Õ¥ß˜à ŸÖÖ»ÖÖ²Ö
¢ß¦ÞÇ© †×³Ö»ÖÖÂÖÖ
Çñ¡Þ› ¯ÖÏ¾ÖÖ¤ü, ˆÛŒŸÖ, •Ö−ÖÁÖã×ŸÖ

£Û±ç£Ø •Öß×¾ÖŸÖ ºþ¯Ö, •ÖßŸÖÖ-•ÖÖÖŸÖÖ
Çñ™à‹ ¯ÖÏŸÖßú
†³µÖÖÃÖ
¢îÞª
1. áªÞâ›Þ¥ á‹„ê•ß ¡Þª ‹¥Úšßá¬ ?
2. áªÞâ›Þ¥¼» ’ß¥ Þ£ ‹'˜ ?
3. ÇÚ”ß á›Œß¡Þ‹Ú á‹£ß™ß ?
4. á‹„ê ›ß áÞâ¥à ª« á‹›Þ¥¥ ‹šÞ¡Þ±íÞ á«¬Þ ?
5. á‹›Þ¥¥ á›« ‹Þ«ßê‹ß ¨ß«¥à „•ß¬Þ ?
6. áÞâ¥à¥ á–Í¥ßá¥ Þªß¡Þ¥ ‹Þ¥˜ ‹'˜ ?
7. áÞâ¥à ‹Þ«ßê‹ß «™ì¡Þ‹ á«Þ‚¬Þ ?
8. á‹›Þ¥ áÞâ¥à¼» £¥ áÇñ£¥ £Û‹ ªÞ¤©à ‹ßˆ ?
II. Ç•ß™ ¡ßÇ©¤ý ¡¬£óá¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹¥ ‹ñ£ÞÚªÞá¥ ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú
á¬ŒØÜ»»Þ
(−Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ú£Ö−ÖÖêÓ úÖê ˆÃÖß Îú´Ö ´Öë Îú´Ö²Ö¨ü úß×•Ö‹ ×•ÖÃÖ Îú´Ö ´Öë ˆ−Ö úÖ ¾ÖÖÔ−Ö †−Öã“”êû¤ü ´Öë
×úµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…)
1. ’ß”ß ß³î ªÚ³¥à»»Þ
2. á‹á™ ›ßê á›¡™Þ¼Ú» ÇÛ‘Þ ‹¥ß‹¥ß ÇÚ”ßˆ ÇÞ‚×Øß»»Þ
3. Çñá™î‹ Çñá™î‹¥ ¥ÛÇ ¬Þ¡˜îá¥ Þ‹Ç©ç™ «ÜØß»»Þ
4. «•Þ™ì á›« ™Þ'¥ ¨ß«¥à „•ß¬Þ»»Þ
5. ¢¤ýá¥ áª «™¡Þ‹ì á«Þ‚¬Þ»»Þ
6. ¥Þ™ñà¥ ´‹Þ¥ Ôá‚ Þªß¬Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 20 303
7. ˆ‚ £¥ áÇñ£ ‹Þ«Þ˜à¥ £Û‹ªÞ¤©à á‹›Þ¥ áÞâ¥à £³ß¥»»Þ

8. á¤á™á¡á¦ á‹›Þ¥ ¬ß¾»¥Þ‘ £³ß¥‹Ú ¤Þ„šß¬Þ áªá™á¡á¦ áÞâ¥à £œî
¬ß¾»¥Þ‘¼Ú» ›¨í ‹¥ß¡Þ‹Ú ÞªÚšß¬Þ»»Þ
9. áª‚•ß ß‹Þ° ª×Þ ª×ß¥ ‹á¬ á¤„ê•ß áª£Þá £áŒÞ¬ß ‹šÞÇá›
á«Þ‚ÇÞ¥ßá¡»»Þ
10. ªßˆ á¤á™ áª÷« ÇÞ„šß¬Þ áªá™ Þ›¥ £œî ÇÞ„šß¬Þ»»Þ
III. «ß³àá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ»»Þ
ˆ‹ ª£¤ýá¥ ¢Þ¥™á¥ ¤Ú‹Ø Ç¥ß¡Þ¥ šß¬Þ»»Þ ˆ«ß Ç¥ß¡Þ¥ £Þ¼»á¥ ›Ú‚
™ßß Çß—Íà¥ á¬Þá‹ ˆ‹Þ•ß ¥«Üšßá¬»»Þ ˆ«Þ Ÿ»¦á¥ ‘õ•Þ¥Ú £¥˜¤Þˆê Çñá™î‹
á¬Þ‹ Ç¥ß¡Þ¥¥ ª£ší ÇÞ„šßá¬»»Þ ‹ñá£ ˆ«ß ¤Ú‹Ø Ç¥ß¡Þ¥ ¢Þ¾ß» ˆ‹‹ Ç¥ß¡Þ¥
ªïÌßÂ á«¬Þ»»Þ ˆ«ß Ç¥ß¡Þ¥á¥ ¡ÞÇÞ á¡Þ„ Š Çß¬Þ£Þá ª¢î šßá¬»»Þ Þ ‹Þ¦á¥
ÑÂ ‘¥ßÞá¥ ÇÞ¥ß¡Þ¥ß‹ £Û¬îá¡Þœ ¡á¤ýÞá‘îÇ©Ö ¡î‹Øß¼»•Þ¥Ú ÞªÚšß¬Þ»»Þ ª£áªØ ¢ß÷
á«Þ‚¤ß¡Þ¥Ú
¡Ú—ÍÞ¡Ú—Íà¼» ›Ú·í¨Þ™ ¡—Íß¬Þ Çß¬Þ¼»¥ ªÞ£Þ‘ß‹‹¥˜ £œî ¡ÞœÞ ÇÞ‚¬Þ»»Þ ÑÂ
‹«ß¡Þ¥ œÞ¥Þ Ç¥ß¡Þ¥á¥ ¡³ á«Þ‚¤ß¡Þ¥Ú ÛÞ Çß—Íà¥ á¬Þá‹ ˆšßÇÞ‚ê ªÕÜ¬
ß¢í¥ á«Þ‚á¬»»Þ
Þá Ç¡íÇ¡íÞ˜à £Þ¼»á¥ ¡«Ü™ Çñ‹Þ¥¥ Çß•Þ Š Œ‘Þ ‹¥Þ¤Þ„šß¬Þ»»Þ
áªá™á¡á¦ Ôá¥ ŒÞ‚¡Þ á¢Þ‘ßÇ¥ß ¬ÞÚšß¬Þ»»Þ ª¡Ú Ç¡í Ç¡íÞ˜àá¥ ÇñªÞ›
¡ÆÂÞ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ˆšßá¥ ‘Þ™ß á¢›¥ ¡ßÞ¥ šß¬Þ»»Þ Ç¡í Ç¡íÞ˜àá¥ ªÞ Çß¬Þ£Þá
¡–Í £Þ¼»•Þ¥Ú ¤Þ™ñÞ Ç‚ªÞ á„šßá¬»»Þ áª£Þá ¤Þ™ñÞ ‹ß£óÞ á£¦Þ Ç–ÍßÞ‹Ú ¤Þ‚
ˆ«ß Ç‚ªÞá¥ ŒßÞÇßÞ ‹¥Úšßá¬ Š ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥¥ á×Þ” á×Þ” áŒ¦˜Þ£Þ
‹ß˜Úšßá¬»»Þ á‹á¡á‹á¡ ¤Þ™ñÞ
Ç–ÍßÞá¥ ¡Þ˜ ŸÚ»”Þ¤Þ„šß¬Þ»»Þ ˆ«Þ á›Œß¡Þ‹Ú ¡–ÍªÞ ª£áªØ ¤Þ™ñÞ Ç–ÍßÞ‹Ú
¤Þ„šßá¬»»Þ
ªÛ¤íî¡Þ´¡ ¢Þ¥™à¤ý Ç¥ß¡Þ¥ ¡ßªØÞ¥¥ î ˆ‹ ›ßØ»»Þ á™¬ß, á‹„”,
Ú–ÍßÞ, „–Í á¤„ê ‘Þ™ß¥ á¬Þ‹ «ÜØÜÞ ‹Þ«ßê‹ß '£«ÞÇñªÞ›' á›‚ ¡–ÍÔ¥¥ ’ß
á¡Þ«Ý¼» ªÞ¾»á¥ ª£ó´ ¡Þ´Úšßá¬»»Þ ª¾»Þ™, á£â™ñ, ™Ú¦ªà, ›˜Þ, ¡„¦ ¡ªß¡Þ
áª«ßÇ¥ß ¡—ÍØÞ Ç¥ß¡Þ¥¥ Þ„ ˆ‹ ¬¤©˜»»Þ ˆ‚ª¡Ú ¡ß¢ß÷ ‘Þ™ß‹Ú ˆ‹Þ•ß ¡Þ´ß
¥Œßšß¬Þ»»Þ
IV. Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ»»Þ
†−Ö¯ÖœÍü ¾µÖÛŒŸÖ †Ó¬Öê êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… •Ö²Ö ŸÖú ¯ÖœÍüÖ‡Ô úÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸ü −ÖÆüà ÆüÖêÖÖ ŸÖ²Ö ŸÖú ¤æü¸ü ÖÖÑ¾Ö
êú »ÖÖêÖ †−Ö¯ÖœÍü ¸üÆëüÖê… ×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ êú ”ûÖ¡ÖÖë úÖê ÖÖÑ¾Ö-ÖÖÑ¾Ö •ÖÖú¸ü ×¿ÖÖÖ úÖ ¯ÖÏÃÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ
ÆüÖêÖÖ… •Ö²ÖŸÖú ¾Öê †¯Ö−ÖÖ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö −ÖÆüà ÃÖ´Ö—ÖëÖê ŸÖ²Ö ŸÖú ¤êü¿Ö úÖ ú»µÖÖÖ −ÖÆüà ÆüÖêÖÖ…
•ÖÆüÖÑ †−Ö¯Öœü úÖ ¸üÖ•Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü ¾ÖÆüÖÑ Ö¸üß²ÖÖë úÖ ¿ÖÖêÂÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… •ÖÖê »ÖÖêÖ ¸üÖ•Ö ú¸üŸÖê Æïü ¾Öê
Ö¸üß²ÖÖë úß ¯ÖÏÖŸÖß êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ×ÃÖ±Ôú ²ÖÖê»ÖŸÖê Æïü… »Öê×ú−Ö ãú”û ú¸üŸÖê −ÖÆüà… Æü´ÖÖ¸üÖ ¤êü¿Ö ×•ÖŸÖ−ÖÖ ²Ö›üÖ Æîü
ˆŸÖ−ÖÖ ²Ö›üÖ Æîü Æü´ÖÖ¸üÖ ²ÖÖê—Ö ³Öß… Ö¸üß²Öß Æü™üÖ−Öê êú×»Ö‹ Æü´Ö ×•ÖŸÖ−Öß ³Öß úÖê×¿Ö¿Ö ú¸ëü ˆŸÖ−Öß ú´Ö Æüß
¸üÆêüÖß… ‡ÃÖ×»Ö‹ Æü´Ö úÖê “ÖÖ×Æü‹ ×ú ¤êü¿Ö êú úÖê−Öê úÖê−Öê ´Öë •ÖÖê ¸üÆü−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü ¾Öê ÃÖ²Ö ×¿Ö×ÖŸÖ ²Ö−Öë… ŸÖ²Ö
ˆ−Ö úß ¿ÖÖêÂÖÖ ú¸ü−ÖÖ †ÖÃÖÖ−Ö −ÖÆüà ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ… ¾Öê †¯Ö−Öê †×¬ÖúÖ¸üÖë ŸÖ£ÖÖ ˆ¢Ö¸ü¤üÖ×µÖŸ¾Ö ÃÖ´Ö—Ö ³Öß
ÃÖëúÖê… ×•ÖÃÖ ¸üÖ•µÖ êú »ÖÖêÖ †¯Ö−Öê ˆ¢Ö¸ü¤üÖ×µÖŸ¾Ö ÃÖ´Ö—Ö−Öê¾ÖÖ»Öê Æïü ˆÃÖ ¸üÖ•µÖ úß ˆ®Ö×ŸÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ
Æîü…
I. ×−Ö´−Ö ¾ÖÖŒµÖÖë ¯Ö¸ü ¬µÖÖ−Ö ×¤ü×•Ö‹…
(1) 1. Þá£ á¤á™á¡á¦ Ç—Úšß¬Ú, Æü´Ö •Ö²Ö ¯ÖœÍüŸÖê £Öê, ŸÖ²Ö µÖÆüÖÑ ¸êü³Öê−ÃÖÖ úÖò»Öê•Ö
áªá™á¡á¦ ˆ•Þá¥ £Þ™ñ áÞ”ßˆ ‹ú Æüß úÖò»Öê•Ö £ÖÖ…
á¥á¢ìªÞ ‹á¬‘ šß¬Þ»»Þ
†Ö´Öê •ÖêŸÖê²Öêôêû ¯ÖœÍåü×£Ö»Öã, ÃÖêŸÖê²Öêôêû ‹šüÖ¸êü

´ÖÖ¡Ö ÖÖê×™ü‹ ¸êü³Öê−ÃÖÖ ú»Öê•Ö ×£Ö»ÖÖ…
2. ÞÇ˜ á¤á¡ Þ‹ß¥à ‹¥ßšßá¬, •Ö²Ö †Ö¯Ö −ÖÖîú¸üß ú¸üŸÖê £Öê ŸÖ²Ö ¾ÖêŸÖ−Ö
áªá¡ ›¥£Þ á‹á™ šß¬Þ ? ×úŸÖ−ÖÖ £ÖÖ ?
†Ö¯ÖÖ •Öê²Öê “ÖÖ×ú¸üß ú×¸ü×£Ö»Öê,
ÃÖê²Öê ¤ü¸ü´ÖÖ êúŸÖê ×£Ö»ÖÖ ?
3. áªá™á¡á¦ á¤„ê£Þá ÇÞ• ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ •ÖÖê ×¿ÖÖÖ ¤êüŸÖê £Öê ¾Öê ×¿ÖÖÖ
Ç—ÍÞ„šßá¬ áª£Þá ¨ß¤©Þ›Þ‹Ú úÖê ¯Ö×¾Ö¡Ö ú¢ÖÔ¾µÖ ÃÖ´Ö—ÖŸÖê £Öê…
‹±í¡î á¡Þ¬ß ¢Þ¡Úšßá¬»»Þ
{ÉÉ`ö 20 305
ÃÖêŸÖê²Öêôêû •ÖêˆÑ´ÖÖ−Öê ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖˆ×£Ö»Öê ÃÖê´ÖÖ−Öê

×¿ÖÖÖ¤üÖ−Öãú ú¢ÖÔ²µÖ ²ÖÖê×»Ö ³ÖÖ²Öã×£Ö»Öê…
4. Þ‘ß á¤„ê•ß ™Ú£ ¡ß¨ó¡ß›îÞ¦¤ý, †Ö•Ö •ÖÆüÖÑ ŸÖã´ÆüÖ¸üÖ ×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖ Æîü,
áª•ß áÞ”Þˆ ‘¾»¬ šß¬Þ»»Þ ¾ÖÆüÖÑ ‹ú •ÖÓÖ»Ö £ÖÖ…
†Ö×•Ö •ÖêˆÑ×šü ŸÖã´Ö ×²ÖÀ¾Ö×²ÖªôûµÖ,
ÃÖê×šü ÖÖê™üÖ‹ •ÖÓÖ»Ö ×£Ö»ÖÖ…
5. Þ‘ß á¤á™ ’ß Ç—Ú×Øß, †Ö•Ö ×•ÖŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ ¯ÖœÍü ¸üÆüß Æïü,
áªá™á¡á¦ áªá™ ’ß Ç—Úšßá¬»»Þ ŸÖ²Ö ˆŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ −ÖÆüà ¯ÖœÍüŸÖß £Öà…
†Ö×•Ö •ÖêŸÖê ×—Ö† ¯ÖœÍåü”Ûû−ŸÖ,
ÃÖêŸÖê²Öêôêû ÃÖêŸÖê ×—Ö† ¯ÖœÍåü−Ö×£Ö»Öê…
6. £Úê á¤Ç¤íîØ ‹«ß×ß, áªÇ¤íîØ ™Úá£ •Ö²Ö ŸÖú ´Öï −ÖÆüà ²ÖÖê»ÖæÖÖÓ ŸÖ²Ö ŸÖú ˆÃÖêú
™Þ¼» ¡ßÇ©¤ýá¥ ‹ß×ß ÇÞ¥ß¡ Þ«ßê»»Þ ²ÖÖ¸êü ´Öë ŸÖã´Ö ãú”û −ÖÆüà ¯Öæ”êûÖß…
´ÖãÑ •Öê¯Ö•µÖÔ−ŸÖ −Öú×Æü×”û, ÃÖê¯Ö•µÖÔ−ŸÖ ŸÖã´Öê
ŸÖÖÓú ×²ÖÂÖµÖ¸êü ×ú×”û ¯Ö“ÖÖ×¸ü²Ö −ÖÖØÆü…
2) 1. ÞÇ˜ ‹«ßá¬ Ç¥Þ ÇÞ¨ ”¼»Þá¥ †Ö¯Ö−Öê úÆüÖ ×ú ¯Ö“ÖÖÃÖ ºþ¯Ö‹ ´Öë †Ö¯Ö
ÞÇ˜ Þ‹ß¥à ‹¥ßšßá¬»»Þ −Öê −ÖÖîú¸üß ¿Öã¹ý úß £Öß…
†Ö¯ÖÖ ú×Æü»Öê ¯Ö¸üÖ ¯Ö“ÖÖ¿Ö ™üÓúÖ¸ê
†Ö¯ÖÖ “ÖÖ×ú¸üß ú×¸ü×£Ö»Öê…
2. ÞÇ˜ ‹«ß¬ ‹ß ÇÞ¨ ”¼»Þá¥ †Ö¯Ö−Öê úÆüÖ ×ú ¯Ö“ÖÖÃÖ ºþ¯Ö‹ ´Öï
ÞÇ˜ Þ‹ß¥à ‹¥ßšßá¬»»Þ †Ö¯Ö−Öê −ÖÖîú¸üß ¿Öã¹ý úß £Öß…
†Ö¯ÖÖ ú×Æü»Öê ×ú ¯Ö“ÖÖ¿Ö ™ÓüúÖ¸ê
†Ö¯ÖÖ “ÖÖ×ú¸üß ú×¸ü×£Ö»Öê…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤üµÖã´Ö ØÆü¤üß êú '•Ö²Ö-ŸÖ²Ö', '•Ö²ÖŸÖú-ŸÖ²ÖŸÖú', '•ÖÆüÖÑ-¾ÖÆüÖÑ',
'×•ÖŸÖ−Öß-ˆŸÖ−Öß', •ÖÖê-¾Öê êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… µÖê ÃÖÆüÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÃÖæ“Öú ¿Ö¾¤ü Æïü… ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ‡−Ö ¿Ö¾¤ü
µÖã´ÖÖêÓ ÃÖê ¤üÖê ¤üÖê ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ÃÖÓµÖÖê•Ö−Ö ×úµÖÖ ÖµÖüÖ Æîü… µÖê ÃÖÆüÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ÃÖæ“Öú ¿Ö²¤üµÖã´Ö ×ÎúµÖÖ ÆüÖê−Öê/ ú¸ü−Öê
úÖ ÃÖ´ÖµÖ, •ÖÖÆü, ¯Ö×¸ü´ÖÖÖ †Ö×¤ü úÖ ²ÖÖê¬Ö ú¸üÖŸÖê Æïü…
‰ú¯Ö¸ü (2) êú ‡−Ö ¾ÖÖŒµÖÖë êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü 'Ç¥Þ' (¯Ö¸üÖ) ŸÖ£ÖÖ '‹ß' (×ú) †¾µÖµÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ØÆü¤üß êú
'×ú' êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… ‡−Ö †¾µÖµÖÖë úÖ ¯ÖÏúÖµÖÔ, ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü ×úÃÖß úÖ ú£Ö−Ö, ÃÖÖê“Ö, ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ,
†−Öã³Ö¾Ö, ¸üÖµÖ †Ö×¤ü, ˆ¨éüŸÖ ú¸ü−ÖÖ Æîü… ‹êÃÖê ¾ÖÖŒµÖÖêêÓ ´Öë ¾ÖŒŸÖÖ úÖ ˆ»»ÖêÖ ‡ÃÖ êú ¯ÖÆü»Öê/²ÖÖ¤ü ´Öë ÆüÖê
ÃÖúŸÖÖ Æüî…
(3) 1. ª£ý¡ á«á¬ £Úê Ç¥à¤©Þ Çá¥ ¤ß¡ß Š †Ö¸ü ÃÖÓ³Ö¾Ö ÆüÖêÖÖ ŸÖÖê ´Öï ¯Ö¸üßÖÖ êú
²ÖÖ¤
™Þ‹Ú ªÞ¾»á¥ áÔß Þªß¡ß»»Þ •ÖÖ‰ÑúÖß †Öî¸ü ˆÃÖê ÃÖÖ£Ö »Öê †Ö‰ÑúÖß…
ÃÖ´³Ö²Ö Æêü»Öê ´ÖãÑ ¯Ö¸üßÖÖ ¯Ö¸êü ×•Ö×²Ö †Öê
ŸÖÖãú ÃÖÓÖÖ¸êü ‘Öê×−Ö †Ö×ÃÖ×²Ö…
‰ú¯Ö¸ü êú ¾ÖÖŒµÖ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö²¤ü ÃÖÓµÖÖê•Öú 'Š' (†Öê) êú ¯ÖÏµÖÖêÖ ÃÖê ¤üÖê−ÖÖë ¾ÖÖŒµÖÖë úÖê •ÖÖê›Íü ú¸ü ‹ú
ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü… 'Š' (†Öê), '™šÞ' (ŸÖ£ÖÖ) êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü '‹ß' (×ú) ³Öß ÃÖÓµÖÖê•Öú
ºþ¯Ö ´Öë ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü…
2. Þ‘ß áª«ß ‹±í¡îá¡Þœ Þ«ßê, ‹ß£óÞ †Ö•Ö ¾ÖÆü ú¢ÖÔ²µÖ ²ÖÖê¬Ö −ÖÆüà µÖÖ ú¢ÖÔ¾µÖ¾ÖÖê¬Ö
‹±í¡îá¡Þœ ªá±ó ¨ß¤©Þ›Þ¥ Ç¥ßá¡¨ ÆüÖêŸÖê Æãü‹ ³Öß ×¿ÖÖÖ¤üÖ−Ö ú¸ü−Öê úÖ ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸üÖ
Þ«ßê»»Þ −ÖÆüà…
†Ö×•Ö ÃÖê×Æü ú¢ÖÔ²µÖ²ÖÖê¬Ö −ÖÖÆüà, ×ú´²ÖÖ
ú¢ÖÔ²µÖ²ÖÖê¬Ö ÃÖ¢¾Öê ×¿ÖÖÖ¤üÖ−Ö¸ü ¯Ö×¸ü²Öê¿Ö −ÖÖØÆü…
‰ú¯Ö¸ü êú ¾ÖÖŒµÖ ´Öë '‹ß£óÞ' (×úÓ²ÖÖ) ¿Ö²¤ü ×¾ÖµÖÖê•Öú †¾µÖµÖ ¿Ö²¤ü Æîü •ÖÖê ØÆü¤üß êú 'µÖÖ' êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æîü…
'‹ß£óÞ', (×úÓ²ÖÖ) êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü 'š¡Þ' (†£Ö²ÖÖ), 'á™ì' (−Ö“ÖêŸÖ) †Ö×¤ü ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ³Öß
ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü… ‹êÃÖê ¯ÖÏµÖÖêÖ ‹ú ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖ ´Öë ¤üÖê ×¾Öú»¯ÖÖêÓ úÖê ×¤üÖÖŸÖê Æïü…
ÇÞ•ø 21
¯ÖÖšü
ˆ‹ ªÞ¤©Þ™‹Þ¥
‹ú ÃÖÖÖÖŸÖúÖ¸ü ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü
Çñá›ÞÇ© : Þ£‹Ú ˆ•ß ¡áª‚ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : Æü´ÖúÖê µÖÆüÖÑ ×²ÖšüÖ ú¸ü ´ÖÓ¡Öß •Öß
á›‚ £ÐÂà¼» Çß.ˆ. êú ¯Öß.‹. úÆüÖÑ Ö‹? ´ÖÓ¡Öß•Öß
ú²Ö †Ö‹ÑÖê, úÖî−Ö •ÖÖ−Öê ?
‹ÚÞá–Í
á¬ ? £ÐÂà £«Þ¨¤ý
á‹á™á¡á¦ Þªßá¡
á‹‘Þ˜ß ? ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ : †¸êü ¾Öê ŸÖÖê †Ö Ö‹…
Çñ¢Þ™ : Þá¥ ˆ‚ ™ Þªß
á¬˜ß»»Þ ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ †Öî¸ü : −Ö´ÖÃúÖ¸ü •Öß…
Çñ¢Þ™ Š : £ªÕÞ¥ Þ²Þ»»Þ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ
Çñá›ÞÇ© ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : −Ö´ÖÃúÖ¸ ü! ²Öî×šü‹…
ªäªÕð™ß £ÐÂà : £ªÕÞ¥ ¡ªØÜ»»Þ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : ´Öï ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ ¤üÖÃÖ… •Ö™üÖß ú»ÖÖ
êúÓ¦ü úÖ ÃÖêÎêú™Òüß †Öî¸ü µÖê ´Öê¸êü
Çñá›ÞÇ© : £Úê Çñá›ÞÇ© ›Þª»»Þ ÃÖÆüµÖÖêÖß ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ ¯Ö™ü−ÖÖµÖú Æïü…
‘”˜à ‹¦Þá‹³ñ¥
áªá‹ñ”Þ¥à, Þ„ ‚ˆ
á£Þ¥ ª«‹Þ¥à Çñ¢Þ™
Ç¯Þ¤ý‹»»Þ ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : ŒµÖÖ †Ö¯Ö éú¯ÖµÖÖ †¯Ö−Öê †Ö−Öê
úÖ úÖ¸üÖ ²ÖŸÖÖ‹ÑÖê?
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ÞÇ˜£Þ¼»¥ Þªß¡Þ¥
‹Þ¥˜ ›¤ýÞ‹¥ß
‘˜Þ‚á¡ ‹ß ? ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : •Öß ! •Ö™üÖß ´Öë ÃÖ¸üúÖ¸ü úß
ŸÖ¸ü±ú ÃÖê ‹ú Ã™êü×›ÍüµÖ´Ö ²Ö−Ö¾ÖÖ−ÖÖ
Çñá›ÞÇ© : Þ²Þ, ‘”˜àá¥ Æü´ÖÖ¸üÖ ˆ§êü¿µÖ Æîü…
áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß£ì
{ÉÉ`ö 21 307
ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ
‹¥Þ‚¡Þ Þ£¥ ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ : Æü´ÖÖ¸êü ú»ÖÖ ëú¦ü ´Öë ‹ú Öã¹ý
„á·¨î»»Þ †Öê×›Íü¿Öß ÃÖÓÖßŸÖ ×ÃÖÖÖŸÖê ÆîÓ…
'”ûˆ -−ÖéŸµÖ', '¯ÖÖ‡ú −ÖéŸµÖ' †Öî¸ü
Çñ¢Þ™ : Þ£ ‹¦Þá‹³ñá¥ ‘á˜ '†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ' ×ÃÖÖÖ−Öê êú ×»Ö‹
Ú¥Ú Š–Íß¨à à™ ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü ÃÖê †−Öã³Ö¾Öß ×¿ÖÖúÖë
¨ßŒÞØß»»Þ ×„ ï™î, úÖê Æü´Ö ²Öã»ÖÖú¸ü »ÖÖŸÖê Æïü…
ÇÞ‚‹ ï™î Š Š–Íß¨à
ï™î ¨ßŒÞ‚¡Þ‹Ú ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : Æü´ÖÖ¸üÖ ëú¦ü Æü¸ü ÃÖÖ»Ö ×ÃÖ±Ôú
¢Ú¡á¨ó¥¥Ú ¢ß² †−Öêú ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú ˆŸÃÖ¾ÖÖë úÖ
†ÖµÖÖê•Ö−Ö −ÖÆüà ú¸üŸÖÖ Æîü…
¨ß¤©‹£Þ¼Ú» †Öê×›Íü¿ÖÖ êú ×¾Ö×³Ö®Ö, ú»ÖÖ ëú¦üÖë
–á‹‚šÞ„»Þ êú ´ÖÖ¬µÖ´Ö ÃÖê ‹êÃÖß ˆŸÃÖ¾ÖÖë úÖ
Çñá›ÞÇ© : Þ£ á‹³ñ Çñ™ß¡Ç©í †ÖµÖÖê•Ö−Ö ú¸üÖŸÖÖ ³Öß Æîü… ×¤ü»»Öß
´Öë ÆüÖê−Öê¾ÖÖ»Öê ³ÖÖ¸üŸÖÖêŸÃÖ¾Ö êú ×»Ö‹
á‹¡¦ á‹ ú»ÖÖ ëú¦ü «üÖ¸üÖ Æü´Ö '†Öê×›Íü¿Öß
ªÞäªÕð™ß‹ „ªþ¡¥ −ÖéŸµÖ ¤ü»Ö', 'µÖÖ¡ÖÖ ¤ü»Ö', '”ûˆ
Þá¤ýÞ‘ ‹á¥Þ«ßê»»Þ −ÖéŸµÖ ¤ü»Ö' †Ö×¤ü ×³Ö•Ö¾ÖÖŸÖê ÆÓîü…
Š–Íß¨Þ¥ ¡ß¢ß÷
‹¦Þá‹³ñ £Þœî£á¥
ˆ«ß „ªþ¡‹Ú Þá¤ýÞ‘
‹¥Þ‚šÞˆ»»Þ ›ß¬ûìàá¥
á«„šß¡Þ ¢Þ¥™ „ªþ¡
ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : ×¯Ö”û»Öê ¾ÖÂÖÔ •Ö²Ö ëú¦ü ÃÖ¸üúÖ¸
ÇÞ‚ê Þá£ ‹¦Þá‹³ñ −Öê ×¤ü»»Öß ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖÖêŸÃÖ¾Ö úÖ
›óÞ¥Þ Š–Íß¨à Þ †ÖµÖÖê•Ö−Ö ú¸ü¾ÖÖµÖÖ £ÖÖ ŸÖ²Ö ´Öï −Öê
›¦, ¤Þ™ñÞ›¦, ×„Þ ³Öß ˆÃÖ ´Öë Æü´ÖÖ¸êü †Öê×›Íü¿ÖÖ ¤ü»Ö
›¦ Çñ¢ï™ß Ç•Þ‚šÞ„»»Þ êú ÃÖÖ£Ö ³ÖÖÖ ×»ÖµÖÖ £ÖÖ…
†Öê×›Íü¿ÖÖ êú '”ûˆ −ÖéŸµÖ' †Öî¸ü
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ™ ¡Ç©í á¤á™á¡á¦ '†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ' êú ×¿ÖÛ»¯ÖµÖÖë −Öê
á‹³ñ ª¥‹Þ¥ ›ß¬ûàá¥ Æü´ÖÖ¸üß µÖÖ×ŸÖ ²ÖœÍüÖ‡Ô £Öß…
¢Þ¥™ „ªþ¡¥
Þá¤ýÞ‘ ‹¥Þ‚šßá¬
áªá™á¡á¦ £Úê £œî

áªšßá¥ Þ£¥
Š–Íß¨Þ›¦ ª«ß™ ¢Þ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : •Öß, †Ö¯ÖúÖê µÖÖ¤ü ÆüÖêÖÖ, ˆ®ÖßÃÖ
á‚šß¬ß»»Þ Š–Íß¨Þ¥ ÃÖÖî −Ö²²Öê ‡ÔÃÖ¾Öß ´Öë '•Ö™üÖß ú»ÖÖ
×„ï™î Š Š–Íß¨à ëú¦ü' úß '¤ü¿ÖÖ¾ÖŸÖÖ¸ü' −ÖéŸµÖ
−ÖÖ×™üúÖ −Öê ÃÖÖ¸êü ºþÃÖ ´Öë ¬Öæ´Ö
ï™î ¨ßÑÂà£Þá Þ£¥ ´Ö“ÖÖ ¤üß £Öß…
ªÚÞ£ ¡—ÍÞ‚
Çñá›ÞÇ© : Þ²Þ, ÞÇ˜¼»¥ ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : ÆüÖÑ, ´Öã—Öê µÖÖ¤ü Æîü… †Öê×›Íü¿ÖÖ êú
£ášß¡, á¡ éú×ŸÖ ú»ÖÖúÖ¸üÖë úÖ Ã¾ÖÖÖŸÖ
ú¸ü¾ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´Öï ³Öß Æü¾ÖÖ‡Ô-
£ªß«Þá¥ '‘”˜à ‹¦Þ †øêü ÖµÖÖ £ÖÖ…
á‹³ñ'¥ ›¨Þ¡™Þ¥
ï™î Þ”ß‹Þ ªÞ¥Þ
†Ç©ßÞá¥ «¦ Ç‹Þ‚
á›‚šß¬Þ»»Þ ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ : ‡ÃÖ êú †×ŸÖ×¸üŒŸÖ Æü´Ö−Öê ‹ú
²ÖÖ¸ü †¯Ö−Öê ëú¦ü «üÖ¸üÖ ºþÃÖ ÃÖê
ªäªÕð™ß £ÐÂà : «ê, á£Þ¥ £á ×ß»»Þ '²Öê»Öê −ÖéŸµÖ-¤ü»Ö' ²Öã»Ö¾ÖÖµÖÖ £ÖÖ…
Š–Íß¨Þ¥ ‹ï™ß ‹¦Þ‹Þ¥ •Öß, ŸÖ²Ö Æü´Öë ²ÖÆãüŸÖ ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Ö ÆüÖê−ÖÖ
£Þ¼Ú» ªóÞ™ ‘˜Þ‚¡Þ ¯Ö›ÍüÖ £ÖÖ…
ÇÞ‚ê £Úê £œî „–ÍÞ-
‘Þ«Þ‘ Ç–ÍßÞ‹Ú
¤Þ‚šß¬ß»»Þ ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : ŒµÖÖë, ŒµÖÖ †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ Æãü‡Ô?
Çñ¢Þ™ : ˆª¡Ú ×–ÍÞ Þá£
Þ£¥ á‹³ñ ›óÞ¥Þ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : ˆÃÖ ”ûÖê™êü ÃÖê ´ÖÓ“Ö ¯Ö¸ü ˆ−Ö »ÖÖêÖÖë
−Öê †¯Ö−Öê −ÖŸÖÔúÖë ÃÖê −ÖÆüà
†Ç©ßÞ¥Ú '¡îÞá¬ −Ö“Ö¾ÖÖµÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ Æü´ÖúÖê ˆÃÖ
ï™î›¦' –á‹‚ ×¤ü−Ö ¯ÖÏÖêÖÏÖ´Ö úß †¾Ö×¬Ö ú´Ö
Þ˜ßšß¬Ú»»Þ áªš¥ Þ²Þ, ú¸ü−Öß ¯Ö›Íüß…
Þ£‹Ú ¡«Ü™ «‚¥Þ˜
á«¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 21 309
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ‹Þ«ßê‹ß, ‹'˜ ªÚ¡ßœÞ ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : µÖÆü ŸÖÖê ²Ö›Íêü ¤ãü„Ö úß ²ÖÖŸÖ Æîü…
á«¬Þ ?
Çñá›ÞÇ© : áª«ß á×Þ” ª¢Þ£° ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ : •Öß, ‡ÃÖß×»Ö‹ Æü´Ö †Ö¯ÖúÖê ‹ú
„Çá¥ áª£Þá ß‘¥ ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ¤êü−Öê †Ö‹ Æïü…
ï™î¨ßÑÂà £Þ¼Ú»
Þ‚á¬ Þ«ßê»»Þ Þ£‹Ú ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : ú×Æü‹…
áª›ß áªšßÇÞ‚ê ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ : ÃÖ¸üúÖ¸ü úß ŸÖ¸ü±ú ÃÖê ‹ú
áÇñÞñÞ£ì¥ ª£¤ý Ã™êü×›ÍüµÖ´Ö ²Ö−Ö¾ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ µÖ×¤ü
‹á£‚¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ †£ÖÔ´ÖÓ¡Öß êú «üÖ¸üÖ †Ö¯Ö ´Ö¤ü¤ü
ú¸ü ÃÖêú ŸÖÖê Æü´Ö ²ÖÆãüŸÖ ˆ¯ÖéúŸÖ
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ‚ˆ™ ŒÚ¡ì ›ÚãŒ¥ ÆüÖëÖê…
¡ßÇ©¤ý»»Þ
Çñ¢Þ™ : áªšßÇÞ‚ê Þ²Þ, Þá£
ÞÇ˜¼Ú» áÞ”ßˆ ÇñªØÞ¡
á›¡Þ ÇÞ‚ê Þªß×Ü»»Þ ÃÖÓÃéú×ŸÖ ´ÖÓ¡Öß : †Ö¯Ö »ÖÖêÖ ×−ÖÜ¿“ÖŸÖ ¸ü×Æü‹… ´Öï µÖê
ÃÖ²Ö ×¾ÖÂÖµÖ ´ÖÓ×¡Ö-´ÖÓ›ü»Ö úß ÃÖ³ÖÖ
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ‹Ú«ØÜ»»Þ ´Öë ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ úºÑþÖÖ †Öî¸ü
ÃÖ¸üúÖ¸ü êú «üÖ¸üÖ ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ
Çñá›ÞÇ© : ª¥‹Þ¥¼» ™¥Ÿ»¥Ú ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ ú¸üÖ‰ÑúÖÖ…
áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì
‹á¥‚¡Þ ÇÞ‚ê ¤›ß
ÞÇ˜ ší £ÐÂà¼»
›óÞ¥Þ ªÞ«Þ¤î ‹á¥‚ ¯ÖÏ¤üÖêÂÖ †Öî¸ü ¯ÖÏ³ÖÖŸÖ : ²ÖÆãüŸÖ ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü, •Öß
ÇÞ¥áØ á™á¡ Þá£ −Ö´ÖÃúÖ¸ü…
¡«Ü™ „Ç‹ï™ á«¡Ú»»Þ
ªäªÕð™ß £ÐÂà : ÞÇ˜£Þá ßËßÂØ
¥«ØÜ»»Þ £Úê ˆ ª£ªØ
¡ßÇ©¤ý £ÐÂà £˜Ø¦¥
ª¢Þ›óÞ¥Þ „Çª×ÞÇ
‹¥ß¡ß Š ª¥‹Þ¥¼»
›óÞ¥Þ „Ç¤Ú‹Ø
Çñ™ß¡ßœÞ ‹¥Þ‚¡ß»»Þ
Çñá›ÞÇ© Š Çñ¢Þ™ : ¡«Ü™
œî¡Þ›»»Þ
Þ²Þ £ªÕÞ¥»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
£«Þ¨¤ý ´ÖÆüÖ¿ÖµÖ
ª«‹Þ¥à ÃÖÆüµÖÖêÖß, ÃÖÖ£Öß
›¤ýÞ‹¥ß ¤üµÖÖ¯Öæ¾ÖÔú, éú¯ÖµÖÖ
„á·¨î ˆªê¿µÖ
¢ß² †×³Ö–Ö, †−Öã³Ö¾Öß
ªÞäªÕð™ß‹ ÃÖÖÑÃéú×ŸÖú
„ªþ¡ ˆŸÃÖ¾Ö
á‹³ñ ª¥‹Þ¥ ëú¦ü ÃÖ¸üúÖ¸
ªÚÞ£ −ÖÖ´Ö (µÖÖ×ŸÖ)
ï™î Þ”ß‹Þ −ÖéŸµÖ −ÖÖ×™üúÖ
„–ÍÞ‘Þ«Þ‘ Ç–ÍßÞ Æü¾ÖÖ‡Ô-†øüÖ
–á‹‚šß¬Ú ²Öã»ÖÖµÖÖ £ÖÖ
«‚¥Þ˜ ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Öß
ªÚ¡ßœÞ †ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ
ª¢Þ£° ´ÖÓ“Ö
ª£¤ý ÃÖ´ÖµÖ, †¾Ö×¬Ö
‹á£‚¡Þ ú´Ö ú¸ü−ÖÖ
{ÉÉ`ö 21 311
‹á¥‚¡Þ ²Ö−Ö¾ÖÖ−ÖÖ
ßËßÂØ ×−ÖÜ¿“ÖŸÖ
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú ¢îÞª ‹¥ØÜ»»Þ
1. Þ£‹Ú ˆ•ß ¡áª‚ á›‚ £ÐÂà¼» Çß.ˆ. ‹ÚÞá–Í á¬ ?
2. áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ‹á¥‚¡Þ Þ£¥ „á·¨î»»Þ
3. Þ£ ‹¦Þá‹³ñá¥ ‘á˜ ï™îÚ¥Ú Š–Íß¨à ï™î ¨ßŒÞØß»»Þ
4. Þ£ á‹³ñ Çñ™ß¡Ç©í á‹ ªÞäªÕð™ß‹ „ªþ¡¥ Þá¤ýÞ‘ ‹á¥‚šÞˆ»»Þ
5. Þá£ 'Š–Íß¨à Þ', '¤Þ™ñÞ›¦', '×„Þ ›¦' Çñ¢ï™ß Çá•‚ šÞ„»»Þ
6. Š–Íß¨Þ¥ ×„ï™î Š Š–Íß¨à ï™î¨ßÑÂà£Þá Þ£¥ ªÚÞ£ ¡á—Í‚
7. ‹¦Þá‹³ñ¥ ›¨Þ¡™Þ¥ ï™îÞ”ß‹Þ ªÞ¥Þ †Ç©ßÞá¥ «¦ Çá‹‚ á›‚šß¬Þ»»Þ
8. Š–Íß¨Þ¥ ‹ï™à ‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» ªóÞ™ ‘á˜‚¡Þ ÇÞ‚ê £Úê „–ÍÞ‘Þ«Þ‘ Ç–ÍßÞ‹Ú
¤Þ‚šß¬ß»»Þ
9. áª£Þá ï™î¨ßÑÂà£Þ¼Ú» Þ‚á¬ Þ«ßê»»Þ
10. ï™î „ªþ¡¥ ª£¤ý ‹á£‚¡Þ‹Ú Ç–Íß¬Þ»»Þ
11. ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ „Ç¤Ú‹Ø Çñ™ß¡ßœÞ ‹¥Þ‚¡ß»»Þ
12. £ÚŒî£ÐÂà¼» ‹¥ ‹£¦›óÞ¥Þ ‹¦Þ¢¡¥ „›ìÔÞ” ‹á¥‚¡Þ Þ£
‹¦Þª£ß™ß¥ Þ¢ß£ÚŒî»»Þ
13. ß‘¥ Çß¬Þ£Þ¼Ú» –Þ‹Ø¥à Çá—Í‚¡Þ ‹ß×ß £ÞÞ¡ÞÇÞ¼»¥ ¢ß¦ÞÇ© ×ß»»Þ
14. ßá·í¨‹ ‹«ßá¬ ‹ß, ˆ ¡Ç©í ª¡Ú ŒÞ¬ß Ç›Ú–Íß‹Ú ¢±ç ‹¥Þ‚¡Þ á£Þ¥
„á·¨î»»Þ
15. Þá£ ÞÇ˜¼Ú» áÞ”ßˆ ÇñªØÞ¡ á›¡ÞÇÞ‚ê Þªß×Ü»»Þ
II. á¥ŒÞ¼ß»™ ¨µ ª×Þá¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ Çñá¤ýÞ ‹¥ß ÛÞ ¡Þ‹î •
‹¥ØÜ»»Þ
(¾ÖÖŒµÖÖê ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö¾¤ÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1) Þ£‹Ú ˆ•ß ¡áª‚á›‚ £ÐÂà¼» Çß.ˆ. ‹ÚÞá–Í á¬ ?

áª£Þ¼Ú»
™Þ¼Ú»
Çß¬Þ£Þ¼Ú»
á¬Þ‹£Þ¼Ú»
™Ú££Þ¼Ú»
2) Þ£‹Ú ¡áª‚á›‚ ‹ÚÞá–Í á¬ ?
Çá•‚á›‚
¥áŒ‚á›‚
•ßÞ ‹á¥‚á›‚
–á‹‚á›‚
á›áŒ‚ á›‚
3) Š–Íß¨à ï™î›¦ ›óÞ¥Þ Þ££Þ¼Ú» ¡ßá›¨ Ç•Þ¤Þ„×ß»»Þ
×„ï™î ›¦
¤Þ™ñÞ ›¦
áÇ¥Þ ›¦
Þ”‹ ›¦
¢‘ ›¦
4. ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ÌÂÞ–Íß¤ý£ ‹¥Þ‚¡Þ Þ£¥ „á·¨î»»Þ
Ÿß»ª¥
‚ä‘ßß¤ý¥ì
‹ÆòÂÞÄÂ¥
¨ñ£ß‹
£ÐÂà
5. Þá£ †Ç©ßÞ¥Ú '¡îÞá¬ ï™î›¦' –‹Þ‚šß¬Ú»»Þ
™Ú –‹Þ‚šß¬Ú
™Úá£ –‹Þ‚šß¬
áª£Þá –‹Þ‚šßá¬
ª¥‹Þ¥ –‹Þ‚šßá¬
{ÉÉ`ö 21 313
áª –‹Þ‚šßá¬
6. áª£Þá ï™î¨ßÑÂà £Þ¼Ú» Þ‚á¬ Þ«ßê»»Þ
Çß¬Þ Ç—ÍÞ‚á¬
¤Ú¡‹ –‹Þ‚á¬
Þ¤ý‹ ¨Ú˜Þ‚á¬
ªÐÂà Ç•Þ‚á¬
’ß Þ‚á¬
7. £Úê ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ „Ç¤Ú‹Ø Çñ™ß¡ßœÞ ‹¥Þ‚¡ß»»Þ
™Úá£ ¡î¡ª×Þ ‹¥Þ‚¡
áª£Þá ªÚ¡ßœÞ ‹¥Þ‚á¡
áª ß¤ý£ ‹¥Þ‚á¡
ÞÇ˜£Þá ‹Þ¤íî ‹¥Þ‚á¡
á¬Þ‹£Þá ‹Þ¤íî‹ñ£ ‹¥Þ‚á¡
III. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡´à £œî¥Ú ¨µÚ–Íß‹Ú „Ç¤Ú‹Ø ¥ÛáÇ
Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î ¡ßªØÞ¥ ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ
×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- Þá£ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ™ßÞ¥ß ‹¥ß¡Ú»»Þ (ª¥‹Þ¥)
Þá£ ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ™ßÞ¥ß ‹¥Þ‚¡Ú»»Þ
1. Çß¬Þ£Þá à™ ¨ßŒÚ×Øß»»Þ (¨ß¤©‹)
2. £Þ' á¥ÞáÇ©‚ ‹¥Ú×Øß»»Þ (ÇÞ)
3. ‚ä‘ßß¤ý¥£Þá ¡´ ™ßÞ¥ß ‹á¬»»Þ (£‘Ú¥ßÞ)
4. ¨ß¤©‹ à™ ¨Ú˜Þ„×Øß»»Þ (Çß¬Þ£Þá)
5. –Þ‹Ø¥ á¥Þà‹Ú áª¡Þ ‹¥Þ‚á¬»»Þ (ªí)
6. Ú¥Ú£Þ ÇÞ• Ç—ÍÞ‚á¬»»Þ (×Þ™ñ£Þ¼Ú»)
7. ¡ßÞ¥Ç™ß £‹·£Þ ¡ßÞ¥ ‹¥Þ‚á¬»»Þ (Š‹ß¬)
8. Þ£ á‹³ñ Çñ™ß¡Ç©í á‹ ªÞäªÕð™ß‹ „ªþ¡¥ Þá¤ýÞ‘ ‹á¥»»Þ (‹¦Þá‹³ñ)

9. ÞÇ˜ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ÇÞ‚ê ªÞ«Þ¤î ‹¥ßá¡»»Þ (ší£ÐÂà)
10. ’ß Þ ¨ßŒÚ×ß»»Þ (¨ß¤©‹)
IV. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ¡Þ‹î Ú–Íß‹ Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹)
„›Þ«¥˜ :- ¥Þ£¡Þ¡Ú £ßªÐÂà¼» ›óÞ¥Þ ªÞ‚á‹¬ì •ß‹ì ‹¥Þ‚á¬»»Þ
£ßªÐÂà ªÞ‚á‹¬ì •ß‹ì ‹¬Þ»»Þ
1. £Þ' Þ‹¥Þ˜à ›óÞ¥Þ ¡Þª ªŸ»Þ ‹¥Þ‚á¬»»Þ
2. ¨ß¤©‹£Þá Çß¬Þ£Þ¼» ›óÞ¥Þ à™ á¡Þ¬Þ‚á¬»»Þ
3. £œÚ á›Þ‹Þà ›óÞ¥Þ á¥–ÍßŠ £¥Þ£™ß ‹¥Þ‚¬Þ»»Þ
4. ™Ú ¡ÞÇÞ¼» ›óÞ¥Þ ¡‘Þ¥¥Ú ¡«ß ˜Þ‚¬Ú»»Þ
5. ™Úá£ ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ªÕÜ¬ Ô¥ ™ßÞ¥ß ‹¥Þ‚¬»»Þ
V. '‹' ªØ£ýá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ‹ñß¤ýÞ¥ áÇñ¥˜Þší‹ ¥ÛÇ 'Œ' ªØ£ý¥Ú ¡Þ×ØÜ»»Þ
('ú' ÃŸÖ´³Ö ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ êú ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ºþ¯Ö 'Ö' ÃŸÖÓ³Ö ÃÖê ×´Ö»ÖÖ‡‹)
'‹' 'Œ'
‹¥ß¡Þ á›áŒ‚¡Þ
‘ß¡Þ ‘á˜‚¡Þ
‘Þ˜ß¡Þ ‘á‚¡Þ
á›Œß¡Þ ‹á¥‚¡Þ
ŒÞ‚¡Þ ¨ÚÞ‚¡Þ
á¨Þ‚¡Þ ŒÚÞ‚¡Þ
VI. ¡´à £œî¥Ú ›Ú‚ ›Ú‚”Þ „Ç¤Ú‹Ø ¨µ ¡Þ×ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ¤üÖê ¤üÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
1. ÞÇ˜¼Ú» _____ ÇÞ‚ê Þá£ ÇñªØÞ¡ ____»»Þ (‘á˜‚¡Þ, á›¬Ú, ‘Þ˜ß¡Þ)
{ÉÉ`ö 21 315
2. ¡ÞÇÞ Ô¥ _____ ÇÞ‚ê £ßªÐÂà¼Ú» _____»»Þ (–á‹‚á¬, ‹á¥‚¡Þ, ‹¥ß¡Þ)

3. áª£Þá Çß¬Þ£Þ¼Ú» _____ Þ˜ß Þ _____»»Þ (‹á¥‚á¬, –á‹‚,
‹á¬)
4. Ú¥Ú‘à ×Þ™ñ£Þ¼Ú» ____ ÇÞ‚ê Ô¥ Þ–Í‹Ú ____»»Þ (Ç—Íß¡Þ, Çá—Í‚¡Þ,
áá¬)
5. £ÐÂà Þ£‹Ú ____ á›‚ ‹ÚÞá–Í _____»»Þ (á¬, ¬Þ, ¡áª‚)
VII. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ¡´à £œîá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ Ú–Íß‹Ú Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î
• ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- Çß¬Þ”ß á¨Þ‚¬Þ»»Þ
(£Þ', Þ‹¥)
£Þ' Þ‹¥ ›óÞ¥Þ Çß¬Þ”ß‹Ú ¨ÚÞ‚á¬»»Þ
1. Çß¬Þ£Þá Þ ¨ßŒßá¬»»Þ 2. Þ›¦ †Ç©ßÞá¥ Þßá¬»»Þ
(¡ÞÇÞ, Ú¥Ú) (ª¥‹Þ¥, ‹¦Þá‹³ñ)

3. ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ß£íÞ˜ á«¬Þ»»Þ 4. Çß¬Þ”ß ß™ñ Þ¼ß»¬Þ»»Þ
(£ÐÂà, ‚ÃßÂß¤ý¥) (ªÞ¥, ¥á£¨)
5. Ô¥ ™ßÞ¥ß ‹¥Þá«¬Þ»»Þ
(Þá£, ‚ä‘ßß¤ý¥)
VIII. ¡´à £œî¥Ú £Û¦ ‹ñß¤ýÞ¥ „Ç¤Ú‹Ø áÇñ¥˜Þší‹ ¥ÛÇ ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß ¡Þ‹î •
‹¥ØÜ»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹…)
1. á‹³ñ ª¥‹Þ¥ ›ß¬ûàá¥ ¢Þ¥™ „ªþ¡¥ Þá¤ýÞ‘ ____»»Þ (‹¥ì)
2. Þ£ á‹³ñ ›óÞ¥Þ †Ç©ßÞ¥Ú '¡îÞá¬ ï™î›¦' _____»»Þ (–Þ‹ß¡Þ)
3. Þá£ ‹¦Þá‹³ñ ›óÞ¥Þ Š–Íß¨à Þ _____»»Þ (Ç•ì)
4. ª¢Þ£ä „Çá¥ áª£Þá ß‘¥ ï™î¨ßÑÂà £Þ¼Ú» ____»»Þ (ì)
5. Š–Íß¨à ‹¦Þá‹³ñ¥ ï™îÞ”ß‹ ªÞ¥Þ †Ç©ßÞá¥ «¦ ____»»Þ

(Ç‹Þ‚¡Þ)
IX. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ‹ñß¤ýÞ¥ÛÇ Ú–Íß‹¥ ™Þ¬ß‹Þá¥ ×–ÍÞ¤Þ‚šß¡Þ
‹ñß¤ýÞ¥ÛÇ á¬ŒØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ×ÎúµÖÖºþ¯ÖÖêÓ úß ¿ÖéÓÖ»ÖÖ ÃÖê ”ûÖê›ÍêüÖ‹ ×ÎúµÖÖºþ¯Ö ×»Ö×Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- ‹¥ß¡Þ
‹¥ß¡Þ¥ ×ß, ‹¥Ú×ß, ‹á¥‚¡Þ¥ ×ß
1. á¬Œß¡Þ
á¬Œß¡Þ¥ ×ß, _____, á¬áŒ‚¡Þ¥ ×ß»»Þ
2. ¨Ú˜ß¡Þ
_____, ¨Ú˜Ú×ß, ______»»Þ
3. á›Þâ–Íß¡Þ
_____, _____, á›Þâá–Í‚¡Þ¥ ×ß»»Þ
4. Ç—Íß¡Þ
______, Ç—Ú×ß, Çá—Í‚¡Þ¥ ×ß»»Þ
5. Þ¬ß¡Þ
Þ¬ß¡Þ¥ ×ß, _____, á¬‚¡Þ¥ ×ß»»Þ
6. ˜ß¡Þ
_____, ˜Ú×ß, _____»»Þ
7. ŒÞ‚¡Þ
ŒÞ‚¡Þ¥ ×ß, _____, ŒÚÞ‚¡Þ¥ ×ß»»Þ
X. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î‹Ú Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- ª¡ß™Þ Þ ‹¥Ú×ß»»Þ
ª¡ß™Þ ›óÞ¥Þ Þ ‹¥Þ¤Þ„×ß»»Þ
1. ¡ÚÚ ¼» ‹Ç©Ú×ß»»Þ
2. áª£Þá ß™ñ Þ¼Ú»×Øß»»Þ
3. ¨ß¨Ú”ß ›Úœ Çß„×ß»»Þ
{ÉÉ`ö 21 317
4. ³ß™Þ Þ ¨ßŒÚ×ß»»Þ

5. ™Ú ŸÚ»¬ á™Þ¦Ú×Ü»»Þ
6. ‹¡ß£Þá ‹¡ß™Þ á¬ŒÚ×Øß»»Þ
XI. ¡´à £œî¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ¨µ ¡Þ×ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öæ−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
1. Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ‹ñßá‹”ì _____ Þ (áŒ¦, áŒ¦Þ¤ß¡», áŒ¦ßá¡)
2. á£Þ ›óÞ¥Þ ¢Þ™ ¥´Þ _____ Þ (á«¡», á«Þ‚¡, á«Þ‚¤ß¡)
3. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¡«ß _____ Þ (Ç—Íßá¡, Ç—Í, Ç—ÍÞá«¡»»)
4. ×Þ™ñ£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¡‹Øð™Þ ____Þ (á›á¡, ›ßÞá«¡», á›¡)»
5. ªà™Þ ›óÞ¥Þ à™ ______»Þ (á¡Þ¬ß¡, á¡Þ¬ßá¡, á¡Þ¬Þá«¡»)
›¥ŒÞªØ
ÇñÞÇØá«á¡ -
¨ß¤©Þ Š ªäªÕð™ß ¡ß¢Þ £ÐÂà,
Š–Íß¨Þ ª¥‹Þ¥¼» ¨ß¤©Þ Š ªäªÕð™ß £ÐÂ˜Þ¦¤ý
ªß¡Þ¦¤ý £Þí
¢Ú¡á¨ó¥ - 1
Ç™ñ ªäŒîÞ - 125/10 ™Þ
26.07.2005 ¥ßŒ
¡ßÇ©¤ý - ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ß£íÞ˜ ª‹Þá¨ Þá¡›»»Þ

£Þà¤ý Š–Íß¨Þ¥ ¨ß¤©Þ Š ªäªÕð™ß ¡ß¢Þ £ÐÂà, ¢Ú¡á¨ó¥
£á«Þ›¤ý ........................................... ª£àáÇÇ©Ú
£«Þ¨¤ý,
ßá¡›¥ ¢ßÇñÞ¤ý ˆ«ß‹ß á¤, Þá£ ß£÷ ªóÞ¤©¥‹Þ¥à˜ ‘”˜à ñÞ£

‹¦Þá‹³ñ¥ ªäÇÞ›‹ Š ª¢î ”Ú»»Þ Þ£ ñÞ£”ß Š–Íß¨Þ¥ áÞ”ßˆ ÇñœÞ ªÞäªÕð™ß‹
á‹³ñ á«á¬ £œî ˆ•Þá¥ áÞ”ßˆ ª×Þ¤ýà ª¢Þ£° Þ«ßê»»Þ ˆ•Þá¥ „®£Þ¥
ÞØ‘íÞ™à¤ý ªÞäªÕð™ß‹ „ªþ¡£Þ ÚÇ©Öß™ á«Þ‚šÞˆ»»Þ
ˆ˜Ú Þá£ý£Þá ÞÇ˜¼Ú» ¡ßà™ ÇñÞšíÞ ‹¥Ú‹ß, ÞÇ˜ ›¤ýÞ‹¥ß ‘”˜àá¥
áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ß£íÞ˜ ‹¥Þ‚á¬ Þá£ý£Þá ÞÇ˜¼» ß‹”á¥ ß¥‹ï™² ¥«ß¡Ú»»Þ
» »Þ ‚™ß»»Þ
ÞÇ˜¼»¥ ¡ß¨óªØ
™Þ 26. 7. 2005 ¨ñà ¡‹ßá¨Þ¥ ›Þª
ª×Þ- ‘”˜à (ªäÇÞ›‹ ‘”˜à ‹¦Þá‹³ñ,‘”˜à)
¨ñà ªá¥Þ‘ Ç”Þ¤ý‹ (ª¢î)
¨ñà á›¡›± £«ÞØß (ª¢î)
¨ñà ªÞ¥ ›Þª (ª¢î)

á›¨¥ Çñ™ß
Þ‘ß‹Þ¬ß á¬Þ‹£Þá ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ áÇ¤©Þ î£Þ¼» ›óÞ¥Þ ‹Þ£
‹á¥‚¡Þ‹Ú ¢¬ ÇÞÞØß»»Þ ‹£í £ÚŒ¥ ‘à¡ Çñ™ß¥ ªÛ‹»»Þ á›¨¥ Çñá™î‹
á¬Þ‹¼Ú» ¨ß¤©ß™ ‹á¥‚¡Þ Þ£¥ ÇñœÞ ‹±í¡î»»Þ ×Þ™ñ£Þ¼Ú» ÇÞ• Çá—Í‚¡Þ ªá¾»
ªá¾» ï™î, ªäà™ Š ß™ñ‹¦Þ ‚™îÞ›ß ¨ßáŒ‚¡Þ „ß™ì»»Þ ª¥‹Þ¥ Þ¤ý‹,
Þ¤ýß‹Þ, ±í‹, ±í‹à Çñ¢ï™ß ¨ßÑÂà£Þ¼Ú» „ªþÞ«ß™ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê áª£Þ¼Ú» ¡Þ«Þ¥‹Ú
Ç•Þ„×Øß»»Þ „Ç¤Ú‹Ø ¨ß¤©‹£Þ¼» ›óÞ¥Þ ‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» Çñ™ßÇ©Öß™ ‹¥Þ„×Øß»»Þ ÛÞ
ÛÞ Ç·©™ß¥ Ç¥à¤©Þ ‹á¥‚ ‹¦Þá¥ Û™™Þ ˜Þ‚¡Þ ÇÞ‚ê áÌÂÞ ‹¥Ú×Øß»»Þ
¡ß¢ß÷ ªÞäªÕð™ß‹ ÚÇ©ÖÞ£Þá á›¨ ¡ßá›¨á¥ Þ£ á›¨¥ ‹¦Þ Š ªäªÕð™ß‹Ú
ÇñÞ¥ ‹á¥‚ Þ£¥ ªÚÞ£ ¡—Í„×Øß»»Þ ‘ ª£Þ‘ ªá™ á«¡Þ „ß™ì»»Þ
‹Þ¥˜ áª£Þ¼»¥ Çñ™ß «ßê á›¨¥ Çñ™ß»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
{ÉÉ`ö 21 319
†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ×ÆüÓ×¤ü †£ÖÔ

£ÐÂ˜Þ¦¤ý ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖ
ªß¡Þ¦¤ý ÃÖ×“Ö¾ÖÖ»ÖµÖ
£Þí ´ÖÖÖÔ, ¸üÖÃŸÖÖ
ª‹Þá¨ êú×»Ö‹
Þá¡› †Ö¾Öê¤ü−Ö, ¤ü¸üÖÖÃŸÖ
ªäªÕð™ß ÃÖÓÃéú×ŸÖ
£«Þ¨¤ý ´ÖÆüÖ¿ÖµÖ
ª¢Þ£° ÃÖ³ÖÖ´ÖÓ“Ö, Ã™êü•ÖË
Çñ™ß ¯ÖÏÖ×ŸÖ
„ªÞþ«ß™ ‹¥ß¡Þ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ú¸ü−ÖÖ
ªÚÞ£ µÖÖ×ŸÖ, ÃÖã−ÖÖ´Ö
ªá™ ÃÖ“ÖêŸÖ−Ö, ÃÖÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö
‘ª£Þ‘ •Ö−ÖÃÖ´ÖÖ•Ö,•Ö−ÖÃÖ´Öã¤ÖµÖ
†³µÖÖÃÖ
¢îÞª
(†−Öã“”êû¤ü êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏ¿−ÖÖêÓ êú ˆ¢Ö¸ü ¤üß×•Ö‹ Þ)
1. Þ‘ß‹Þ¬ß á¬Þ‹£Þá ‹'˜ ‹¥ß¡Þ‹Ú ¢¬ ÇÞÞØß ?
2. ×Þ™ñ£Þ¼Ú» ÇÞ• Ç—ÍÞ‚¡Þ ªá¾» ªá¾» ‹'˜ ª¡Ú ¨ßáŒ‚¡Þ „ß™ì ?
3. ª¥‹Þ¥ ¨ßÑÂà£Þ¼Ú» „ªÞþ«ß™ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê ‹'˜ ‹¥Ú×Øß ?
4. ‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» ‹Þ«Þ›óÞ¥Þ Çñ¨ß¤©˜ ‹¥Þ„×Øß ?
5. ¡ß¢ß÷ ªÞäªÕð™ß‹ ÚÇ©ÖÞ£Þá Þ£ á›¨¥ ‹ßÇ¥ß ªÊÂÞ ¡—ÍÞ„×Øß ?
II. Çñá™î‹ ¨µ Ú–ß‹Ú •ß‹ì ‹ñ£á¥ ª‘Þ‚ ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ»»Þ
(¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖãÆü ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê ÃÖ×Æü Îú´Ö ´Öë ¸üÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. ‹á¥‚¡Þ‹Ú, î£Þ¼» ›óÞ¥Þ, ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ áÇ¤©Þ, ¢¬ÇÞÞØß, Þ‘ß‹Þ¬ß,

á¬Þ‹£Þá»»
2. áª£Þ¼Ú», ª¥‹Þ¥, Þ¤ý‹, Þ¤ýß‹Þ, ¨ßÑÂà£Þ¼Ú», ¡Þ«Þ¥‹Ú Ç•Þ„×Øß,
„ªþÞ«ß™ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê»,»±í‹, ±í‹à Çñ¢ï™ß
3. á›¨ ¡ßá›¨á¥, Þ£¥ ªÚÞ£ ¡—Í„×Øß, ‹¦Þ Š ªäªÕð™ß‹Ú, ¡ß¢ß÷
ªÞäªÕð™ß‹ ÚÇ©ÖÞ£Þá, Þ£ á›¨¥, ÇñÞ¥ ‹á¥‚»»
4. á«¡Þ „ßì, ªá™, ‘ ª£Þ‘»»
5. Çñ™ß «ßê, áª£Þ¼»¥, ‹Þ¥˜, Çñ™ß, á›¨¥
III. '‹' ªØ£ý¥ ¨µ ª« ªÉÂ‹í šß¡Þ 'Œ' ªØ£ý¥ ¨µ ¡Þ×ØÜ»»Þ
(−Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ (ú) †Öî¸ü (Ö) ÃŸÖÓ³ÖÖê êú ¿Ö²¤üÖë úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö úß×•Ö‹…)
'‹' 'Œ'
ï™î ±í‹à
Þ¤ý‹ ¡ßá›¨
±í‹ ª£Þ‘
á›¨ ª¾»à™
‘ Þ¤ýß‹Þ
IV. Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ»»Þ
¿ÖÖÆü•ÖÆüÖÑ −Öê †¯Ö−Öß ¯ÖŸ−Öß ´Öã´ÖŸÖÖ•Ö úß Ã´Öé×ŸÖ ´Öë ŸÖÖ•Ö´ÖÆü»Ö ²Ö−Ö¾ÖÖµÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü
‡´ÖÖ¸üŸÖ êú ×−Ö´ÖÖÔÖ êú ×»Ö‹ ˆ−ÆüÖë−Öê ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ÃÖê ÃÖÓÖ´Ö¸ü´Ö¸ü †Öî¸ü “Öß−Ö ÃÖê Ã±ú×™üú ´ÖÓÖ¾ÖÖ‹ £Öê…
×¾Ö×¾Ö¬Ö ´Ö×Ö, ¸üŸ−Ö †Ö×¤ü ×¾Ö¤êü¿ÖÖë ÃÖê ´ÖÓÖ¾ÖÖ‹ £Öê… Æü•ÖÖ¸üÖë ÁÖ×´ÖúÖë −Öê ‡ÃÖê ²Ö−Ö¾ÖÖ−Öê ´Öë †¯Ö−ÖÖ ¯ÖÃÖß−ÖÖ
²ÖÆüÖµÖÖ £ÖÖ… ŸÖÖ•Ö´ÖÆü»Ö ²Ö−Ö¾ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ú¸üÖê›ÍüÖë ¹ý¯Ö‹ Ö“ÖÔ ú¸ü¾ÖÖµÖê £Öê… ¬Ö¾Ö»Ö ²Ö±Ôú •ÖîÃÖÖ ÃÖãÓ¤ü¸ü
ŸÖÖ•Ö´ÖÆü»Ö ¤ü¿ÖÔúÖë úÖê †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸üŸÖÖ Æîü… ¤ü¿ÖÔúÖë úÖê †ÖúÙÂÖŸÖ ú¸üÖ−Öê ´Öë ÃÖ¸üúÖ¸ †²Ö ²ÖÆãüŸÖ
ÃÖÖ¸êü ×¾Ö–ÖÖ¯Ö−Ö ³Öß ¤êüŸÖê Æïü… ‡ÃÖ êú ±ú»ÖÃ¾Öºþ¯Ö Æü•ÖüÖ¸üÖë ¯ÖµÖÔ™üú ‡ÃÖ úÖê ¤êüÖ−Öê êú ×»Ö‹ †ÖŸÖê Æïü…
ú×¾ÖµÖÖë −Öê ‡ÃÖ êú ÃÖÖîÓ¤üµÖÔ ÃÖê ¯ÖÏ³ÖÖ×¾ÖŸÖ ÆüÖêú¸ü ú×¾ÖŸÖÖ‹Ñ ×»ÖÖß Æïü… ãú”û »ÖÖêÖÖêÓ −Öê ŸÖÖê ‡ÃÖ ³Ö¾µÖ ³Ö¾Ö−Ö
êú ×−Ö´ÖÖÔÖ úÖê ¿ÖÖÃÖ−Ö êú †×¬ÖúÖ¸ü úÖ ¤ãü¹ý¯ÖµÖÖêÖ ´ÖÖ−ÖÖ Æîü… ‡ÃÖ úÖê ¤ãü×−ÖµÖÖ úÖ †Öšü¾ÖÖÑ †Ö¿“ÖµÖÔ
³Öß ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ êú †−Öã¯Ö´Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ úÖî¿Ö»Ö −Öê ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü ‡Ó•Öß×−ÖµÖ¸üÖë úÖê Æîü¸üÖ−Ö ×úµÖÖ Æîü…
{ÉÉ`ö 21 321
V. ß‘ ’ß‹Ú Þ ¨ßáŒ‚¡Þ ÇÞ‚ê ‹¦Þá‹³ñ¥ ªäÇÞ›‹¼» ÇÞŒ‹Ú ˆ‹ ›¥ŒÞªØ

á¬ŒØÜ»»Þ
(†¯Ö−Öß ²Öê™üß úÖê −ÖéŸµÖ ×¿ÖÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ú»ÖÖëú¦ü ÃÖÓ¯ÖÖ¤üú êú ¯ÖÖÃÖ ‹ú ¤ü¸üÖÖÃŸÖ ×»Ö×Ö‹…)
1- Þ£‹Ú ˆ•ß ¡áª‚á›‚ £ÐÂà¼» Æü´ÖúÖê µÖÆüÖÑ ×²ÖšüÖú¸ü ´ÖÓ¡Öß•Öß êú

Çß.ˆ. ‹ÚÞá–Íá¬ ? ¯Öß.‹. úÆüÖÑ Ö‹?
†Ö´Öãú ‹×šü ²ÖÃÖê‡Ô¤êü‡ ´ÖÓ¡Öàú
×¯Ö.‹ ãú†Ö›ÍêüÖ»Öê…
2- áÞ”ßˆ ÌÂÞ–Íß¤ý£ì ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ‹ú Ã™êü×›ÍüµÖ´Ö ÃÖ¸üúÖ¸ü êú «üÖ¸üÖ
‹á¥‚¡Þ Þ£¥ „á·¨î»»Þ ²Ö−Ö¾ÖÖ−ÖÖ Æü´ÖÖ¸üÖ ˆªê¿µÖ Æîü…
ÖÖê×™ü‹ Â™üÖ×›ÍüµÖ´ÖË ÃÖ¸üúÖ¸Óú «üÖ¸Ö
ú¸êü‡Ô²ÖÖ †Ö´Ö¸ü ˆ§êü¿µÖ…
3- Þ£ á‹³ñ Çñ™ß¡Ç©í Š–Íß¨Þ¥ ¡ß¢ß÷ Æü´ÖÖ¸üÖ ëú¦ü Æü¸ü ÃÖÖ»Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ êú
‹¦Þá‹³ñ £Þœî£á¥ ˆ«ß „ªþ¡‹Ú ×¾Ö×³Ö®Ö ú»ÖÖ ëú¦üÖêÓ ´ÖÖª´Ö ÃÖê ‹êÃÖß
Þá¤ýÞ‘ ‹á¥‚šÞˆ»»Þ ˆŸÃÖ¾ÖÖêÓ úÖ †ÖµÖÖê•Ö−Ö ú¸üÖŸÖÖ Æîü…
†Ö´Ö ëú¦ü ¯ÖÏ×ŸÖ²ÖÂÖÔ †Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü ×²Ö×³Ö®Ö
úôûÖëú¦ü ´ÖÖ¬µÖ´Ö¸êü ‹×Æü ˆŸÃÖ²Öãú
†ÖµÖÖê•Ö−Ö ú¸êü‡£ÖÖ‹…
4- Þá£ 'Š–Íß¨à Þ ›¦', '¤Þ™ñÞ›¦', Æü´Ö '†Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ ¤ü»Ö', 'µÖÖ¡ÖÖ¤ü»Ö',
'×„Þ ›¦' Çñ¢ï™ß Çá•‚šÞ„»»Þ '”ûˆ −ÖéŸµÖ¤ü»Ö' †Ö×¤ü ×³Ö•Ö¾ÖÖŸÖê ÆîÓü…
†Ö´Öê '†Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö ¤üô'û, 'µÖÖ¡ÖÖ¤üôû',
'”ûˆ−ÖÖ“Ö ¤üôû' ¯ÖÏ³Öé×ŸÖ ¯Öšêü‡£ÖÖˆ…
5- áª«ß á×Þ” ª¢Þ£° „Çá¥ ß‘¥ ˆÃÖ ”ûÖê™êü ÃÖê ´ÖÓ“Ö ¯Ö¸ü ˆ−Ö »ÖÖêÖÖë
ï™î¨ßÑÂà £Þ¼Ú» Þ‚á¬ −Öê †¯Ö−Öê −ÖŸÖÔúÖêÓ ÃÖê −ÖÆüà −Ö“Ö¾ÖÖµÖÖ…

Þ«ßê»»Þ
ÃÖê×Æü ”ûÖê™ü ÃÖ³ÖÖ´ÖÓ“Ö ˆ¯Ö¸êü ×−Ö•Ö¸ü
−ÖéŸµÖ×¿Öó¯Öß´ÖÖ−ÖÓúã −Ö“ÖÖ‡»Öê −ÖÖØÆü…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ×ÎúµÖÖ‹Ñ, †Öê×›Íü†Ö úß ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ‹Ñ ÆîÓ… µÖê ØÆü¤üß êú
'×²ÖšüÖ−ÖÖ', 'ú¸ü¾ÖÖ−ÖÖ' '×³Ö•Ö¾ÖÖ−ÖÖ' •ÖîÃÖß ×ÎúµÖÖºþ¯ÖÖë êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ‹Ñ ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê ²Ö−ÖŸÖß üÆïü…
‹¥ß¡Þ - ‹¥Þ‚¡Þ ú¸ü−ÖÖ - ú¸ü¾ÖÖ−ÖÖ
ú×¸ü²ÖÖ - ú¸Ö‡²ÖÖ
Ç—Íß¡Þ - Ç—ÍÞ‚¡Þ ¯ÖœÍü−ÖÖ - ¯ÖœÍü¾ÖÖ−ÖÖ
¯Ö×œÍü²ÖÖ - ¯ÖœÍüÖ‡²ÖÖ
áŒ¦ß¡Þ - áŒá¦‚¡Þ Öê»Ö−ÖÖ - ×Ö»Ö¾ÖÖ−ÖÖ
Öê×ôû²ÖÖ - Öêôêû‡²ÖÖü
´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '-Þ' (†Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›üú¸ü ˆÃÖ´Öë '-‚¡Þ' (-‡²ÖÖ) ¯ÖÏŸµÖµÖ »ÖÖÖú¸ü
¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ‹Ñ ²Ö−ÖŸÖß Æïü… •ÖîÃÖê:-
´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ + -†Ö + -‡Ô²ÖÖ = ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ
-‹¥ì + -Þ = -‹¥Þ + -‚¡Þ = ‹¥Þ‚¡Þ
-ú¸Ëü + -†Ö = -ú¸üÖ + -‡²ÖÖ = ú¸üÖ‡²ÖÖ
-Ç—ì + -Þ = -Ç—ÍÞ + -‚¡Þ = Ç—ÍÞ‚¡Þ
-¯ÖœÍËü + -†Ö = -¯ÖœÍüÖ + -‡²ÖÖ = ¯ÖœÍüÖ‡²ÖÖ
-á¬Œì + -Þ = -á¬ŒÞ + -‚¡Þ = á¬ŒÞ‚¡Þ
-»ÖêÖË + -†Ö = -»ÖêÖÖ + -‡²ÖÖ = »ÖêÖÖ‡²ÖÖ
†¯Ö¾ÖÖ¤ü êú ºþ¯Ö ´Öë ´Öæ»Ö×ÎúµÖÖ ´Öë ú³Öß ú³Öß ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ³Öß ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… ˆ¤üÖÆü¸üÖ:-
ŒÞ‚¡Þ > ŒÚÞ‚¡Þ / ŒÚˆ‚¡Þ ÖÖ‡²ÖÖ > Öã†Ö‡²ÖÖ / Öã‹‡²ÖÖ

á¨Þ‚¡Þ > ¨ÚÞ‚¡Þ / ¨Úˆ‚¡Þ ¿ÖÖê‡²ÖÖ > ¿Öã†Ö‡²ÖÖ / ¿Öã‹‡²ÖÖ
Þß¡Þ > Þ‚¡Þ / á‚¡Þ −ÖÖ×“Ö²ÖÖ > −Ö“ÖÖ‡²ÖÖ / −Ö“Öê‡²ÖÖ
{ÉÉ`ö 21 323
£Úê ‹Þ£ ‹¥Ú×ß»»Þ ´Öï úÖ´Ö ú¸üŸÖÖ ÆæÑü…

´ÖãÑ úÖ´Ö ú¹ý×”û…
£Úê ‹Þ£ ‹¥„×ß»»Þ ´Öï úÖ´Ö ú¸üÖŸÖÖ ÆæÑü…
´ÖãÑ úÖ´Ö ú¸üˆ×”û
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ×ÎúµÖÖºþ¯Ö '‹¥Ú×ß»' (ú¹ý×”û), '‹¥„×ß' (ú¸üˆ×”û), ØÆü¤üß
êú 'ú¸üŸÖÖ ÆãÑü' †Öî¸ü 'ú¸üÖŸÖÖ ÆãÑü' êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æïü… ØÆü×¤ü êú 'ú¸ü¾ÖÖ−ÖÖ' •ÖîÃÖÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ †Öê×›Íü†Ö ´Öë
−ÖÆüà Æîü…
¾ÖÖŒµÖ (5) ´Öë ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ êú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ Æãü†Ö Æîü… ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ êú
²ÖÖ¤ü 'Þ«ßê' (−ÖÖØÆü) '−ÖÆüà' úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ˆÃÖúÖ ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö ²Ö−ÖÖµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ¯ÖÏê¸üÖÖ£ÖÔú ×ÎúµÖÖ‹Ñ ¤æüÃÖ¸üß ×ÎúµÖÖ†Öë úß ŸÖ¸üÆü úÖ»Ö, ¯Öã¹ýÂÖ †Öî¸ü ¾Ö“Ö−Ö êú
†−ÖãÃÖÖ¸ü ²Ö¤ü»ÖŸÖß Æïü…
{ÉÉ`ö 22 323
ÇÞ•ø 22
¯ÖÖšü
¡Þ«ÞÔ¥ á¤ÞÞ–Í
²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü •ÖÖêÖÖ›Íü ¿ÖÖ¤üß úß ŸÖîµÖÖ¸üß
›Þª : £ªìÕÞ¥ £«ÞØß ¡Þ¡Ú» Þ ÞÇ˜¼»¥ ¤üÖÃÖ : −Ö´ÖÃúÖ¸ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ ²ÖÖ²Öæ… †Ö¯Ö úß
áÞ”ßˆ á¡Þ¬ß ’ß»! ™Þ'¥ ‡ú»ÖÖîŸÖß ²Öê™üß! ˆÃÖúß ¿ÖÖ¤üß úß
¡Þ«ÞÔ¥ á¤ÞÞ–Í á‹á™›Û¥ ŸÖîµÖÖ×¸üµÖÖÑ úÆüÖÑ ŸÖú (†Ö‡Ô) Æïü ü?
á«Þ‚×ß ?
£«ÞØß : Šá«Þ ! ÞÇ˜¼Ú» ˆá¡ ªÚ¡ßœÞ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : †ÖêÆüÖê ! †Ö¯Ö úÖê †³Öß ±ãúÃÖÔŸÖ
£ß¦ß¬Þ Þ? £Úê ˆ‹Ú”ßÞ £˜ßÇ©» Þ ×´Ö»Öß? ´Öï †êú»ÖÖ †Ö¤ü´Öß ÆæÑü…
á‹á™ «‚¥Þ˜ á«„×ß» Þ ‹'˜ ×úŸÖ−ÖÖ ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Ö ÆüÖê ¸üÆüÖ ÆæÑü… ŒµÖÖ
†Ö¯Ö ´Öê¸üß ´Ö¤ü¤ü −ÖÆüà ú¸ëüÖê?
ÞÇ˜ £á™ ªÞ«Þ¤î ‹¥ßá¡ß?
›Þª : £Úê ™ ÞÇ˜¼Ú» ¢ßá¤Þ ‹¥ß¡ß ¤üÖÃÖ : ´Öï ŸÖÖê †Ö¯Ö ÃÖê ×¿ÖúÖµÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖê
á¡Þ¬ß ¢Þ¡Úšß¬ß» Þ ¡Þ«ÞÔ¥ ™ ÃÖÖê“Ö ¸üÆüÖ £ÖÖ… ¿ÖÖ¤üß êú ŸÖÖê êú¾Ö»Ö
á‹¡¦ áÞ”ßˆ £Þª ¥«ß¬Þ ‹ú Æüß ´ÖÆüß−ÖÖ ¸üÆü ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü
´Öã—Öê ãú”û úÖ´Ö −ÖÆüà ×¤üµÖÖ Æîü… ‡ÃÖ
Þ„ á£Þá™ ‹ß×ß ‹Þ£ á›á¬ ÃÖê ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ ²Öã¸üÖ »ÖÖÖ Æîü… †Ö¯Ö
Þ«ßê» Þ ˆ«Þ›óÞ¥Þ á£Þá™ ¡«Ü™ −Öê ŒµÖÖ ÃÖÖê“Ö ¸üÖÖ Æîü? ŒµÖÖ †Ö¯Ö
Œ¥ÞÇ ¬Þß¬Þ»»Þ ÞÇ˜ ‹'˜ ¢Þ¡ß †êú»Öê Æüß ÃÖ²Ö úÖ´Ö ú¸ü ›üÖ»ÖëÖê
¥Œß×Øß» ? ÞÇ˜ ‹'˜ ˆ‹Ú”ßÞ †Öî¸ü Æü´Ö •ÖîÃÖê ×´Ö¡ÖÖë úß ´Ö¤ü¤ü
ª¡Ú ‹¥ß Ç‹Þ‚á¡ Þ„ Þ£ −ÖÆüà »ÖëÖê?
Ç¥ß ¡´Ú¥ ‹'˜ ªÞ«Þ¤î
áá¡ß?
£«ÞØß : Þá¥ ¢Þ‚, ¥Þ Þ«ßê» ‹ß£óÞ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : †¸êü ³ÖÖ‡Ô, ÖãÃÃÖÖ ´ÖŸÖ ú¸üÖê †Öî¸ü
Œ¥ÞÇ ¢Þ¡ Þ«ßê» Þ £Úê ˆ‹Ú”ßÞ ²Öã¸üÖ ´ÖŸÖ ÃÖ´Ö—ÖÖê… ´Öï †êú»Öê ÃÖ²Ö
ª¡Ú‹Þ£ á‹£ß™ß ‹¥ß¡ß? £Úê ‹ß×ß úÖ´Ö îúÃÖê úºÑþÖÖ? ´Öï ãú”û −ÖÆüà
‹¥ßÇÞ¥ß¬ß Þ«ßê» Þ ˆ˜Ú ¡±í£Þ ú¸ü ¯ÖÖµÖÖ… ‡ÃÖ×»Ö‹ †³Öß ŸÖã´ÆüÖ¸üß
´Ö¤ü¤ü ´Öï −Öê ´ÖÖÑÖß… ¿ÖÖ¤üß êú ÃÖ²Ö
ÞÇ˜¼» ªÞ«Þ¤î £Úê ÇÞ¥ß¬ß» Þ úÖ´Ö Æü´Ö ÃÖ²Ö ×´Ö»Öú¸ü Æüß ú¸ëüÖê…
¡Þ«ÞÔ¥¥ ª¡Ú ‹Þ£ Þá£ ª¡Ú ³ÖÖ³Öß ÃÖê ³Öß µÖÆüß ²ÖÖŸÖ úÆü ¤êü−ÖÖ…
£ß¨ß‹ß ‹¥ß¡Þ»»Þ ¢Þ„‘¼Ú» £œî ´ÖÓÖ»Ö¯ÖÖú êú ×¤ü−Ö êú ÃÖ²Ö úÖ´Ö
ˆ«ß ‹šÞ ‹«ßá›á¡»»Þ £¾»¦ÇÞ‹ ˆ−Ö úÖê Æüß ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›êüÖÖ… ´Öã—Öê
›ß ª¡Ú‹Þ£ ™Þ¼Ú» «ßê ‹¥ß¡Þ‹Ú ´ÖÖ»Öã´Ö Æîü ×ú †¯Ö−Öê †Ö¯Ö ¾Öê ÃÖ²Ö
úÖ´Ö ˆšüÖ »ÖëÖß… ¾Öê †Öî¸ü ´Öê¸üß
Ç–Íß¡» Þ £Úê ‘Þ˜ß×ß ‹ß áª ßá‘ ¯ÖÛŸ−Ö ¤üÖê−ÖÖë ×´Ö»Öú¸ü Æüß Ö»Öß ´Öë
«ßê ª¡Ú‹Þ£ „•Þ‚áá¡»»Þ áª ×−Ö´Ö¡ÖÓÖ ¯Ö¡Ö ²ÖÖÑ™ëüÖß…
Þ„ á£Þ ªÐÂà ›Úá«ê £ß¨ß Þ£
ªÞ«ßá¥ ß£ÐÂ˜ Ç™ñ
¡ÞÆßÂá›á¡»»Þ
›Þª : «ê, áª ‹Þ£ áª ‹¥ßá›á¡»»Þ ¤üÖÃÖ : ÆüÖÑ, µÖÆü úÖ´Ö ¾ÖÆü ú¸ü »ÖêÖß… †Ö¯Ö
ÞÇ˜ ßØÞ ‹¥ØÜ Þ«ßê» Þ Þ„ Ø“ÖŸÖÖ ´ÖŸÖ úß×•Ö‹… ¿ÖÖ¤üß êú ×¤ü−Ö
¡Þ«ÞÔ¥ ›ß ‹îÞ‹Ú ª‘ ú−µÖÖ êú ÀÖéÓÖÖ¸ü ú¸ü−Öê úÖ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö
³Öß ˆ−ÖúÖ… µÖê ÃÖ²Ö úÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ
‹¥ß¡Þ ›Þ¤ýß™ó £œî ™Þ¼»¥» Þ ˆ−ÖúÖê ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ Æüß »ÖÖêÖÖ…
ˆ‚ ª¡Ú ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ‹Ú ™Þ¼Ú»
¡«Ü™ ¢¬ ¬Þß¡» Þ
£«ÞØß : ¨Ú˜ØÜ ›Þª¡Þ¡Ú, ÞÇ˜ á¡›à ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ÃÖã×−Ö‹ ¤üÖÃÖ ²ÖÖ²Öã ! ´ÖÓ›ü¯Ö ÃÖ•ÖÖ−Öê
ª‘ ‹¥ß¡Þ ›Þ¤ýß™ó ¡ß áá¡»»Þ úÖ ¤üÖ×µÖŸ¾Ö ³Öß †Ö¯Ö »ÖëÖê… ±æú»Ö,
ŸÚ»¬, ™£óÜ, ¡ß‘Ú¦ß Þ¬Ú ª¡Ú ŸÖÓ²Öæ, ×²Ö•Ö»Öß, ×“Ö¸üÖÖ ÃÖ²Ö úß
ÞÇ˜¼Ú» ¡Ú’ß¡Þ‹Ú á«¡»»Þ ¤êüÖ¸êüÖ †Ö¯Ö ú¸ëüÖê…
›Þª : ¨½Ú»Þ £«Ü¥ßÞ‹Ú ¡ß ¡¥Þ› ¤üÖÃÖ : ¿ÖÓÓÖ¾ÖÖ¤üú †Öî¸ü ¿ÖÆü−ÖÖ‡Ô¾ÖÖ¤üú úÖê

á›¡Þ‹Ú á«¡»»Þ Þ®×Þ, ¡¥¤Þ™ñà ³Öß †Ö›Ôü¸ü ¤êü−ÖÖ ÆüÖêÖÖ… †“”ûÖ…
×úŸÖ−Öê ²ÖÖ¸üÖŸÖß †Ö ¸üÆêü Æïü?
á‹á™‘˜ ÞªÚ×Øß ?
£«ÞØß : á£Þ ª£Ú›ß ¢Þ¥ß ¢¬ á¬Þ‹»»Þ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ´Öê¸êü ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ²ÖÆãüŸÖ †“”êû †Ö¤ü´Öß Æïü…
á™ì Þ£‹Ú ¡«Ü™ ªÚ¡ßœÞ −ÖÆüà ŸÖÖê Æü´Ö úÖê †²Ö ŸÖú ²ÖÆãüŸÖ
ŸÖú»Öß±ú ˆšüÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ… †¯Ö¾µÖµÖ
{ÉÉ`ö 22 325
„•Þ‚¡Þ‹Ú Ç–ÍßšÞÞØÞ» Þ ¤šÞ ú¸ü−Öê ÃÖê ÃÖÖ±ú-ÃÖÖ±ú ´Ö−ÖÖ ú¸ü

Œ®í ‹¥ß¡Þ‹Ú ªŸ»Þ ªŸ»Þ £Þ ×¤üµÖÖ Æîü… ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö »ÖÖêÖ †Ö‹ÑÖê…
‹¥ßá›á¬»»Þ ÑÂ á¬Þ‹ Þªßá¡»»Þ (†¯Ö−Öê) ²Öê™êü ºþ¯Öú ÃÖê úÆü−ÖÖ ×ú
²ÖÖ¸üÖ×ŸÖµÖÖë úß ¤êüÖ³ÖÖ»Ö (ú¸ü−Öê) úÖ
ÇÚ ¥ÛÇ‹‹Ú ‹«ßá¡ áª ¤üÖ×µÖŸ¾Ö »Öê…
¡¥¤Þ™ñà £Þ¼»¥ á›ŒÞ¨Ú˜Þ
‹¥ß¡Þ ›Þ¤ýß™ó á„»»Þ
›Þª : «ê, «ê, áª ™ áÞ–Í á”‹ß ¤üÖÃÖ : ÆüÖÑ, ÆüÖÑ ¾ÖÆü ŸÖÖê ú´Ö¸ü úÃÖ êú ²ÖîšüÖ
¡ªß×ß» Þ ¡¥ ¡¥˜•Úê Þ¥£ý ‹¥ß Æîü… ¯ÖÖ×ÖÖÏÆüÖ êú †Ö¸Ó³Ö ÃÖê
‹îÞ ¡ß›Þ Ç¤íîØ ¡¥¤Þ™ñà ú−µÖÖ-×¾Ö¤üÖ (×¾Ö¤üÖ‡Ô) ŸÖú
²ÖÖ¸üÖ×ŸÖµÖÖë úÖ ÃÖ²Ö ¤üÖ×µÖŸ¾Ö ºþ¯Öú
¡¥¤Þ™ñà¼» ›Þ¤ýß™ó ª¡Ú ¥ÛÇ‹ »ÖêÖÖ… ˆÃÖúÖê ²ÖÆãüŸÖË Öã¿Öß »ÖÖêÖß…
á¡»»Þ ™Þ‹Ú™ ¡«Ü™ ŒÚªß
¬Þß¡» Þ
£«ÞØß : ª¡Ú ‹Þ£ á¤ÞÞ–Í ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ÃÖ²Ö úÖ´Ö úÖ ‡ÓŸÖ•ÖÌÖ´Ö ú¸ü−Öê
Þ¥Ú £Úê ™Þ «Þ™á¥ ‹ß×ß ”¼»Þ êú×»Ö‹ ´Öï ¯ÖÆü»Öê Æüß ˆÃÖêú ÆüÖ£Ö
á›‚á›¡ß» Þ ãú”û ¹ý¯Ö‹ ¤ê ü¤æÑüÖÖ…
›Þª : Þ‚ê Þ²Þ, áª£ß™ß ‹¥ßá¡ß» Þ ¤üÖÃÖ : −ÖÆüà •Öß, ¾ÖîÃÖÖ ´ÖŸÖ úß×•Ö‹ÖÖ…
Çß¬Þá¬Þ‹, á‹á™á¡á¦ á¤, (ú¸ü−ÖÖ)… ²Ö““ÖÖ Æîü, ú²Ö ŒµÖÖ ú¸ü
‹'˜ ‹¥ß¡ªß¡», ‹ßˆ ‘Þá˜? ²ÖîšêüÖÖ, úÖî−Ö •ÖÖ−ÖŸÖÖ Æîü? Æü´Ö ãú”û
Þá£ ¡ß ‹ß×ß ‹¥ßÇÞ¥ß¡Þ Þ«ßê» Þ ³Öß ²ÖÖê»Ö −ÖÆüà ÃÖúŸÖê…
£«ÞØß : Þ®×Þ, ÞÇ˜¼» ‹šÞ «ßê ¥«Ü» Þ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : †“”ûÖ, †Ö¯Öúß Æüß ²ÖÖŸÖ ¸üÆêü…
›Þª : '¡‹ß¥˜ á”ÆÂ «Þ„ªì' ‹Ú Þ‘ß ¤üÖÃÖ : '−Ö¾Ö×ú¸üÖ ™êü−™ü-ÆüÖˆÃÖ' úÖê †Ö•Ö
ñß£ á›‚á›¡Þ»»Þ á¢Þ‘ß ‹šÞ †×ÖÏ´Ö (¯Öê¿ÖÖß) ¤êü ¤ëüÖê… ³ÖÖê•Ö−Ö êú
‹'˜ ª×ß¥ ‹á¬? ‹Ú‹Ú–ÍÞ ¡¥Þ› ²ÖÖ¸üê ´Öë ŒµÖÖ ŸÖµÖ ×úµÖÖ Æîü? ´ÖãÙÖ
úÖ †Ö›Ôü¸ü ¤ëüÖê µÖÖ ´Ö”û»Öß ÃÖê úÖ´Ö
‹¥ß¡Þ Þ £Þ×á¥ ‹Þ£ “Ö»Ö •ÖÖ‹ÖÖ?
¦ß¤ß¡» ?
£«ÞØß : ‹'˜ Çß¬Þ£Þá á‹¡¦ £Þ×á¥ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ŒµÖÖ ²Ö““Öê êú¾Ö»Ö ´Ö”û×»Ö ÃÖê Æüß
¥Þ‘ß á«á¡ ‹ß£óÞ ‹Ú‹Ú–ÍÞ ¸üÖ×•Ö ÆüÖêÓÖë µÖÖ ´ÖãÖì Ö¸üß¤ü−Öê êú×»Ö‹
‹ß˜ß¡ÞÇÞ‚ê ‹«ßá¡»? á«á¬ ²ÖÖê»ÖêÖë? »Öê×ú−Ö ¿ÖÖ¤üß êú ×¤ü−Ö
³ÖÖê•Ö−Ö úÖ úÖ´Ö ³Öß †Ö¯ÖúÖê Æüß
¡Þ«ÞÔ¥ ›ß á¢Þ‘ß¥ ‹Þ£ ×−Ö¯Ö™üÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… ÃÖ²Ö †“”ûß ŸÖ¸üÆü

£œî ÞÇ˜¼Ú» ™Ú¬Þ‚¡Þ‹Ú ÖÖ‹ÑÖê, ˆÃÖúÖ †Ö¯Ö ×−Ö¸üßÖÖ
Ç–Íß¡» Þ ª£áªØ á¤£ß™ß ¢¬á¥ ú¸ëüÖê…
ŒÞ‚á¡»» ÞÇ˜ á›Œßá¡»»Þ
›Þª : ÞÇ˜ áª ¡ßÇ©¤ýá¥ ßËÂØ ¤üÖÃÖ : †Ö¯Ö ‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ×−ÖÜ¿“ÖŸÖ ¸ü×Æü‹…
¥Ú«ØÜ» Þ ’ß¥ «˜Þ, ¨Þ—Íà ‹ß˜ß †“”ûÖ, ŒµÖÖ ²Öê™üß êú ÖÆü−Öê, ÃÖÖ›Íüß
ªÞ¥ßá¬˜ß ? †Ö×¤ü Ö¸üß¤ü “Öãêú?
£«ÞØß : á‹„ê•ß Þ„ ‹ß˜ß¬ß ? Ÿß»ª¥ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : †¸êü, úÆüÖÑ Ö¸üß¤êü? ³Ö×¾ÖÂµÖ×−Ö×¬Ö
¢¡ßÇ©îßœß ÇÞ˜Öß¥ ”¼»Þ™ úÖ ¯ÖîÃÖÖ ŸÖÖê †²Ö ŸÖú −ÖÆüà ×´Ö»ÖÖ…
ˆ¤Þˆê £ß¦ß¬Þß» Þ
›Þª : ÞÇ˜ ‹'˜ „Ç¥ Ÿß»ª¥¼Ú» ¤üÖÃÖ : ŒµÖÖ †¯Ö−Öê ²Ö›êÍü †±úÃÖ¸ü úÖê
›¥ŒÞªØ ‹¥ß×Øß Þ ˆá¡ ¤ü¸üÖÖÃŸÖ ×¤üµÖÖ Æîü µÖÖ †³Öß ¤êü−ÖÖ
á›á¡»»? Æîü?
£«ÞØß : «ê, ¡«Ü™ ›ß á«Þ‚¬Þ˜ß ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ÆüÖÑ, ²ÖÆãüŸÖ ×¤ü−Ö ÆüÖê ÖµÖê ¤ü¸üÖÖÃŸÖ
›¥ŒÞªØ ‹¥ßšß¬ß» Þ ×¤ü‹…
›Þª : á™á¡ ¡±í£Þ Þ¬ØÜ ¤üÖÃÖ : ŸÖÖê, †²Ö “Ö×»Ö‹, ³Ö×¾ÖÂµÖ×−Ö×¬Ö
¢¡ßÇ©îßœß Ÿß»ªì ¤ß¡Þ»»Þ †Öò×±úÃÖ •ÖÖ‹ÑÖê… •ÖîÃÖê ³Öß ÆüÖê,
á¤á‹Þâ˜ªß£á™ £ä‘Ú¥à ‹¥ß¡Þ‹Ú ´ÖÓ•Öæ¸üß ú¸üÖ−Öß ¯Ö›êüÖß…
Ç–Íß¡» Þ
£«ÞØß : Þ²Þ, ¡«Ü™ œî¡Þ›»»Þ ÑÂ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : ²ÖÆãüŸÖ ¬Ö−µÖ¾ÖÖ¤ü •Öß… £ÖÖê›Íüß ¤êü¸ü
ª£¤ý áÇ¤©Þ ‹¥ØÜ» Þ Þá£ ‡ÓŸÖ•ÖÖ¸ü úß×•Ö‹… Æü´Ö »ÖÖêÖ ²ÖÖÆü¸ü
¡Þ«Þ¥‹Ú ¤ß¡Þ ÇÛ¡í¥Ú ›¤ýÞ‹¥ß •ÖÖ−ÖêÃÖê ¯ÖÆü»Öê éú¯ÖµÖÖ †Ö¯Ö ¿ÖÖ×¤ü
êú ×−Ö´ÖÓ¡ÖÖ ¯Ö¡Ö ¤êüÖ »Öß×•Ö‹…
ÞÇ˜ ¡Þ«ÞÔ¥ ß£ÐÂ˜ Ç™ñ”Þ ¯Ö×œÍü‹ †Öî¸ü ú×Æü‹ šüßú Æîü ×ú
á›Œß ›ßØÜ» Þ Ç—ÍØÜ ˆ¡ä ‹Ú«ØÜ −ÖÆüà…
•ß‹ì ×ß ‹ß ?
›Þª : ›ßØÜ, ›ßØÜ, £Úê Ç—Íß¡ß» Þ ¤üÖÃÖ : ¤üß×•Ö‹ ¤üß×•Ö‹, ´Öï ¯ÖœÍèÑüÖÖ…
£«ÞØß : •ß‹ì ×ß» Þ ´ÖÆüÖÓ×ŸÖ : šüßú Æîü…
{ÉÉ`ö 22 327
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
›ü

áÞ”ßˆ á¡Þ¬ß ‹ú ´ÖÖ¡Ö
áÞ”ßˆ £Þª ‹ú ´Ö×Æü−ÖÖ
¥ÞÞ«ßê ÖãÃÃÖÖ ´ÖŸÖ ú¸üÖê
á‹£ß™ß îúÃÖê
á™ì −ÖÆüà ŸÖÖê
Þ£‹Ú ¡«Ü™ Æü´ÖúÖê •µÖÖ¤üÖ
ªÚ¡ßœÞ „•Þ‚¡Þ‹Ú ŸÖú»Öß±ú ˆšüÖ−Öê úÖê
Ç–ÍßšÞÞØÞ ¯Ö›ÍüŸÖÖ £ÖÖ
‹ßˆ‘Þá˜ úÖî−Ö •ÖÖ−ÖŸÖÖ Æîü
‹«ß ÇÞ¥ß¡ÞÞ«ßê ²ÖÖê»Ö −ÖÆüà ÃÖúŸÖê
á¤ÞÞ–Í ‡ÓŸÖ•ÖÖ´Ö
á‹á™›Û¥ ×úŸÖ−Öß ¤æü¸ü (úÆüÖÑŸÖú)
ªÚ¡ßœÞ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ, †ÖÃÖÖ−Ö
ˆ‹Ú”ßÞ †êú»Öê
«‚¥Þ˜ Æîü¸üÖ−Ö, ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Ö
ªÞ«Þ¤î ‹¥ß¡ ´Ö¤ü¤ü ú¸ü−ÖÖ
¢ßá¤Þ ‹¥ß¡ß ×¿ÖúÖµÖŸÖ úºÑþÖÖ
¡Þ«ÞÔ¥ ¿ÖÖ¤üß
‹Þ£ á›á¬ß úÖ´Ö −ÖÆüà ×¤üµÖÖ
‹¥ß Çá‹‚á¡ ú¸ü ›üÖ»ÖëÖê
ª£ý¡ ÃÖÓ³Ö¾Ö
‹«ß›¡ úÆü ¤êü−ÖÖ
£¾»¦ÇÞ‹ '´ÖÓÖ»Ö ¯ÖÖú' ¿ÖÖ¤üß úÖ
¯ÖÆü»ÖÖ ×¤ü−Ö
£ß¦ß‹¥ß ×´Ö»Öú¸ü
ßØÞ ÃÖÖê“Ö−ÖÖ
ª‘ ‹¥ß¡Þ ÀÖéÓÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ

›Þ¤ýß™ó ¤üÖ×µÖŸ¾Ö
™£óÜ ŸÖÓ²Öæ
¡ß‘Ú¦ß Þ¬Ú ×²Ö•Ö»Öß úÖ †Ö»ÖÖêú
¨½Ú»Þ ¿ÖÓÖ ²Ö•ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
£«Ü¥ßÞ ¿ÖÆü−ÖÖ‡Ô ²Ö•ÖÖ−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
¡¥¤Þ™ñà ²ÖÖ¸üÖŸÖß
¡´Ú¥ ×´Ö¡Ö úÖ
ªÞ«Þ¤î ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ
Ÿß»ªì †Öò×±úÃÖ
¢¡ßÇ©îßœß ÇÞ˜Öß ³Ö×¾ÖÂµÖ×−Ö×¬Ö ¯ÖÖÛšü
”ß‹ßˆ £Ú«Ý±í £ÖÖê›üß ¤êü¸ü
áÇ¤©Þ ‹¥ØÜ ‡ÓŸÖ•ÖÖ¸ü úß•Öß‹
¡Þ«Þ¥‹Ú ¤ß¡ÞÇÛ¡í¥Ú ²ÖÖÆü¸ü •ÖÖ−Öêêú ¯ÖÆü»Öê
ß£ÐÂ˜ Ç™ñ ×−Ö´ÖÓ¡ÖÖ ¯Ö¡Ö
•ß‹ì ×ß šüßú Æîü
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. (1) ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú ¢îÞª ‹¥ØÜ» Þ
1. ÞÇ˜ £á™ ªÞ«Þ¤î ‹¥ßá¡”ß ?
2. £Úê ¢ßá¤Þ ‹¥ß¡ß á¡Þ¬ß ¢Þ¡Úšß¬ß» Þ
3. Þ£‹Ú ‹ß×ß á«á¬ ‹Þ£ á›á¬ß» Þ
4. ÞÇ˜ ‹'˜ ˆ‹Þ ˆ‹Þ ª¡Ú ‹Þ£ ‹¥ß Çá‹‚á¡ ?
5. ÞÇ˜ ¢Þ„‘¼Ú» ‹«ßá›á¡»»Þ
{ÉÉ`ö 22 329
6. «ê, áª ‹Þ£ áª ‹¥ßáá¡»»Þ

7. ¡Þ«ÞÔ¥ ›ß ‹îÞ‹Ú ª‘ ‹¥ß¡Þ ›Þ¤ýß™ó £œî ™Þ¼»¥» Þ
8. á¤ á‹Þâ˜ªß £á™ £ä‘Ú¥à ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡» Þ
9. Þá¥ ¢Þ‚, ¥Þ ‹¥ Þ«ßê ‹ß£óÞ Œ¥ÞÇ ¡Ú’ Þ«ßê» Þ
10. £¾»¦ÇÞ‹ ›ß ª¡Ú ‹Þ£ ™Þ¼Ú» «ßê ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡» Þ
II. á¥ŒÞ¼ß»™ ¨µ ª×Þá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ Ú–Íß‹Ú ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ
(¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö¾¤üÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1) ÞÇ˜ £á™ ªÞ«¤î ‹¥ßá¡”ß ? 2) Þ£‹Ú ‹ß×ß á«á¬ ‹Þ£ á›á¬ß» Þ
›¤ýÞ ™Þ‹Ú
¤©£Þ áª£Þ¼Ú»
ªÊÂÞ Çß¬Þ£Þ¼Ú»
Þ›¥ ’ß£Þ¼Ú»
áª÷« ™Ú££Þ¼Ú»
3) ÞÇ˜ ‹'˜ ˆ‹Þ ˆ‹Þ ª¡Ú‹Þ£ ‹¥ß Çá‹‚á¡ ?
™Úá£ Çá‹‚¡
™Ú Çá‹‚¡Ú
áª Çá‹‚á¡
áª£Þá Çá‹‚á¡
ÞÇ˜£Þá Çá‹‚á¡
4) áª ‹Þ£ áª ‹¥ß áá¡»»Þ 5) á‹Þâ˜ªß £á™ £ä‘Ú¥à ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡» Þ
£Úê á¡ß ÇÞ• Ç—Íß¡Þ‹Ú
™Ú á¡Ú ‹Þ£ á›Œß¡Þ‹Ú
™Úá£ á¡ ›¥ŒÞªØ á›¡Þ‹Ú
áª£Þá áá¡ ŒÚªß ‹¥ß¡Þ‹Ú

á¡Þ„ á¡ Çñ¨äªÞ ‹¥ß¡Þ‹Ú
III. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ» Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- ™Úá£ ¢Þ„‘¼Ú» ‹«ß¡» Þ
™Úá£ ¢Þ„‘¼Ú» ‹«ßá›¡»»Þ
1. ™Úá£ ‹Þ£”Þ ‘¬›ß ‹¥ß¡» Þ 2. ÞÇ˜ ªÐÂà¼Ú» á›á¡»»Þ
3. áª£Þá ª¡Ú‹Þ£ ‹¥ßá¡»»Þ 4. áª ÇÞ• Ç—Íß¡» Þ
5. ™Úá£ ‹”‹¥Ú áÞ”ßˆ ¡«ß Þ˜ß¡» Þ
IV. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ¡´à £œîá¥ ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ª¡íÞ£¥ „Ç¤Ú‹Ø ¥ÛÇ
Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î ¡ßªØÞ¥ ‹¥ØÜ» Þ
(ˆ¤ÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´ÖÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ
²Ö−ÖÖ‡‹…)
„›Þ«¥˜ :- ŒÚªß ¬Þß¡» Þ
™Þ‹Ú ŒÚªß ¬Þß¡» Þ (™Þ‹Ú)
1. ›ÚãŒ ¬Þß¡ (£Úê) 2. Þ³ ¬Þß¡ (™Ú)
3. ¥Þ ¬Þß¡ (áª£Þá) 4. ¢¤ý ¬Þß¡ (™Þ¼Ú»)
5. š˜ØÞ ¬Þß¡ (ÞÇ˜)
V. ¡´àá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ £œî¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ¨µ ¡Þ×ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšüú ´ÖêÓ ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öã−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
(‹¥ßá›¡Ú, ¡¥Þ›, ŒÞ‚á›¡, á‚áá¡, áÇ¤©Þ, ¡ÞÆßÂáá¡, Çñ¨äªÞ, ›Þ¤ýß™ó,
ªÞ«Þ¤î, ‹¥ßÇ‹Þ‚á¡)
1. ÞÇ˜¼» ªÐÂà¼Ú» _____»»Þ
2. Çß¬Þ£Þá á¢Þ _____»»Þ
3. ™Ú ß‘ ‹Þ£ ß‘ «Þ™á¥ ____»»Þ
4. ™Úá££Þá Çß•Þ ____»»Þ
{ÉÉ`ö 22 331
5. áª ¢¬ Þ ‹¥ß á‹ _____ ÇÞ‚¬Þ»»Þ

6. £Úê ‹Þ¬ß ªäœîÞá¡á¦ ™Ú£‹Ú _____ ‹¥ßšß¡ß» Þ
7. ¡Þ«ÞÔ¥ ›ß ____ ‹¥ß¡» Þ
8. ’ß‹Ú ª‘ ‹¥ß¡Þ ____ á¡»»Þ
9. á¢Þ‘ß ÇÞ‚ê £Þ× _____ ‹¥ß¡» Þ
10. ÞÇ˜ ‹'˜ ˆ‹Ú”ßÞ ª¡Ú _____»»Þ
VI. ¡´à £œîá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ „Ç¤Ú‹Ø ‹ñß¤ýÞÚ–Íß‹¥ ¥ÛÇ ¡Þ×ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ÎúßµÖÖ ºþ¯Ö “Öã−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹…)
(¨Ú˜ß á‚šß¬ß, á›‚ á›‚šßá¬, á¬Œß á›‚šßá¬, Þ˜ß á›‚šßá¬, Çß‚ á‚šß¬Þ,
ÇÞ¥ß á‚šßá¬, Þªß ¡ªßšßá¬, Çß´ß á‚šßá¬, ‹¥ßÇÞ¥ßšß¬, Ç‹Þ‚á›‚šß¬)
1. £Úê ˆ«ß ‹Þ«Þ˜à ¡ßÇ©¤ýá¥ ¡«Ü™ Þ¥Ú _____»»Þ
2. £ÚŒî£ÐÂà ‹'˜ ¢ÞÇ©˜ _____»»Þ
3. ¡ß£¦ ¡ßÇ©¤ýá¥ áª ‹'˜ _____»»Þ
4. ™Úá£ ß‘‹Ú ‹'˜ ¤©£Þ _____»»Þ
5. á£Þ ’ß ›Úœ á‹á™á¡¦Ú _____»»Þ
6. ¨£ç¦Þ ›ß¬ûìà¥Ú ˆ«ß ¡«ß”ß _____»»Þ
7. áª£Þá á£Þ Ôá¥ _____»»Þ
8. á£Þ £Þ' ÛÞ ¨Þ—Íà _____»»Þ
9. áª á£Þá™ ˆ«ß ¡«ß”ß _____»»Þ
10. ™Úá£ ˆ‚ ß•ß”ß –Þ‹Ôá¥ _____»»Þ
VII. ¡´àá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ „Ç¤Ú‹Ø ªä¤Ú‹Ø ‹ñß¤ýÞÚ–Íß‹Ú ¡Þ×ß ™Þ«Þ¥ •ß‹ ¥ÛÇ Çñá¤ýÞ ‹¥ß
¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšú ü´ÖêÓ ×¤ü‹ Ö‹ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
„›Þ«¥˜ :- á£Þ á×Þ” ¢Þ‚ £œî ˆ‹ à™ Þ‚á›‚šß¬Þ»»Þ
(¡Ú’ßá¡Þ, Þ³ á¡Þ, ‹¥ß á›ŒÞ‚¡Þ, á›‚á›¡Þ, á¨Þ‚¤ß¡Þ, ŒÞ‚á¡Þ, Þ‚á›¡Þ,
Þªß¤ß¡Þ, ×Þ–Íßá›¡Þ, á¬Œß Ç‹Þ‚¡Þ)
1. £Úê á‹á™á¡¦Ú _____ ÇÞ‚ê áÌÂÞ ‹¥Ú×ß» Þ
2. áª à™”ß _____ Çá¥ ™Þ¼Ú» Çñ¨äªÞ £ß¦ß¬Þ»»Þ

3. ÞÇ˜£Þá _____ Çá¥ Ô¥, Ô¥ ¢¦ß ¬Þß¬Þ»»Þ
4. ™Þ¼Ú» _____ ÇÞ‚ê á£Þá™ á¡¨à ª£¤ý ¬Þß¡ Þ«ßê» Þ
5. Þá££Þá à™ Þ‚ _____»»Þ
6. áª ‹'˜ _____ £Úê •ß‹ì ‘Þ˜ß×ß» Þ
7. £Úê ™Þ¼Ú» ˆ«ß ¡«ß”ß _____»»Þ
8. £Þ' Ô¥‹Ú Þªß¡Þ ÇÛ¡í¥Ú Çß¬Þ”ß _____»»Þ
9. ¡Þ«ÞÔ¥ Çá¥ ’ß‹Ú ¡¥ ª«ß™ _____»»Þ
10. £Úê Þ‘ß –Þ‹Ôá¥ ß•ß _____»»Þ
VII. ¡´à £œîª× «ß³à ‹ñß¤ýÞ¥ÛÇ¥ ª£ÞÞší‹ Š–ÍßÞ ¥ÛÇ Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ØÆü¤üß ×ÎúµÖÖºþ¯ÖÖë êú ÃÖ´ÖÖ−ÖÖ£ÖÔú †Öê×›Íü†Ö ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü
úß×•Ö‹)
1. ¡Þ«ÞÔ¥ ›ß £Úê ª¡Ú ‹Þ£ _____»»Þ (ú¸ü ¤æÑüÖß)
2. áª ª¡Ú ‹Þ£ ____ » Þ (ú¸ü »ÖêÖÖ)
3. áª ª¡Ú ‹Þ£ ÑÂ ª£¤ý ¢ß™á¥ ____»»Þ (ú¸ü ›üÖ»ÖêÖß)
4. áª á¤ ‹'˜ ____ £Úê ‘Þá˜Þ»»Þ (ú¸ü ²ÖîšêüÖÖ)
5. £Úê ‹'˜ ____»»? (ú¸ü ¯ÖÖ−ÖÖ)
IX. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ‹ñß¤ýÞÚ–Íß‹¥ ›¨ ›¨ Çñ‹Þ¥ ¥ÛÇ Çñá¤ýÞ ‹¥ß
¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ Çñá™î‹ ¡Þ‹îá¥ ™ß ‹£á¥ Þá¥Þ”ß ¨µ á«¡Þ ›¥‹Þ¥»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖú ×ÎúµÖÖ êú ¤ÃÖ ¤üÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ êú ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü
¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹… ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ ´Öë ú´Ö ÃÖê ú´Ö “ÖÖ¸ü ¿Ö²¤ü ÆüÖê−ÖÖ •Ö¹ý¸üß Æîü…)
„›Þ«¥˜ :- Ç—Íß¡Þ
1) £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Ú×ß» Þ
2) £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ ¡ß.ˆ. Ç—Íß¬ß» Þ
3) £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Íß¡ß» Þ
4) ¡±í£Þ ¡ß £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Ú×ß» Þ
5) áª«ßª£¤ýá¥ £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Úšß¬ß» Þ
{ÉÉ`ö 22 333
6) ÇÞ°¡Ç©íÇá¥ á¤á™á¡á¦ ™Úá£ Þªß¡ áªá™á¡á¦ £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥

Ç—Úšß¡ß» Þ
7) £Úê á‹¡¦ áÞ”ßˆ ¡Ç©í ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Íß×ß» Þ
8) £Úê £œî ¡«Ü™ Þ¥Ú ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ ¡ß.ˆ. Ç—Íßšß¬ß» Þ
9) £Úê £œî ¡«Ü™ Þ¥Ú ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ ¡ß.ˆ. Ç—Íßšß¡ß» Þ
10) £Úê ¥£Þá›¡à ‹á¬‘á¥ Ç—Úšß¡Þ ª£¤ýá¥ ™Úá£ £œî áª•Þá¥
Ç—Úšß¬» Þ
(¤ß¡Þ, á›Œß¡Þ, á¬Œß¡Þ, áŒ¦ß¡Þ)
¡ß¡Þ« ß£ÐÂ˜ Ç™ñ
Šê ¨ñà ¨ñà Çñ‘ÞÇ™á¤ý £ã
£«Þ¨¤ý,
ÞÇ˜ ‘Þ˜ß ŒÚªß á«á¡ á¤, á£Þ¥ á‘îÇ©ÖÞ ‹ÞîÞ Þ¤ýÜÇ©õ™à Þ¥Úªõß™Þ¥ ‹Þ‹”ÇÚ¥
ß¡Þªà Çñá£Þ› £«ÞØß¼» á‘îÇ©ÖÇÚ™ñ Þ¤ýÜÇ©õÞ ß¥ÃßÂ¡à¼» ª«ß™ ¨Ú¢Ç¥ß˜¤ý ÞÇ©Þ—Í ‹ïÇ©Ù
™Ú·í¨à ™Þ 26.07.2005 ¥ßŒá¥ £›à¤ý ¡Þª¢¡á¥ ÚÇ©Öß™ á«¡»»Þ
Úá¥Þœ ÞÇ˜ ªÇ¥ß¡Þá¥ á£Þ¥ ¡Þª¢¡á¥ Ç›ÞÇí˜ ‹¥ß ¡¥ ‹îÞ‹Ú
Þ¨à¡íÞ› ‹¥ß¡Þ á«á¡»»Þ » Þ ‚™ß» Þ
ÞÇ˜¼»¥ ›¨íÞ¢ß¦ÞÇ©à
ªá¥Þ‘ £«ÞØß
-: ‹Þ¤íî ßÔíÆÂ :-
™Þ 25.07.2005 (¡Úœ¡Þ¥) : £¾»¦ÇÞ‹
™Þ 26.07.2005 (Ú¥Ú¡Þ¥) : ¡ß¡Þ«, ÇÞ˜ßñ«˜ Š
Çñà™ß á¢Þ‘ ª´îÞ 7 Ô”ß‹Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ŒÚªßá«á¡ †Ö−ÖÓ¤ü ÆüÖêÖÖ, Öã¿Öß ÆüÖêÖÖ
ß¡Þªà ×−Ö¾ÖÖÃÖß
£›à¤ý ´Öê¸üÖ
¡Þª¢¡ ¾ÖÖÃÖ-³Ö¾Ö−Ö, ×−Ö¾ÖÖÃÖ
ÚÇ©Öß™ á«¡ ÃÖÓ¯Ö®Ö ÆüÖêÖÖ
ªÇ¥ß¡Þá¥ ÃÖ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü
Ç›ÞÇí˜ ‹¥ß ˆ¯ÖÛÃ£ÖŸÖ ÆüÖê ú¸ü
¡¥-‹îÞ ¾Ö¸ü-¾Ö¬Öã
Þ¨à¡íÞ› †Ö¿Öß¾ÖÖÔ¤ü
›¨íÞ¢ß¦ÞÇ©à ¤ü¿ÖÔ−ÖÖ×³Ö»ÖÖÂÖß
¥‘Ç¡í
¸ü•Ö¯Ö²ÖÔ
Š–Íß¨Þ ˆÇ¥ß ˆ‹ ¥Þ‘î ¤Þ«Þ¥ ÇñÞà ˆ‰™ß«î ×ß Þ„ ÇÚ¥Þ™ ªäªÕð™ß ¡ß ×ß» Þ
áª•Þá¥ ¡Þ¥ £Þªá¥ á™¥ ¤Þ™ñÞ» Þ á‹á™ ŠÇ©Þ ¡ñ™ Þ„ á‹á™ Ç¡íÇ¡íÞ˜à»»Þ á‹á™ ÇÛ‘Þ¡ßœà
Þ„ á‹á™ Çß•ÞÇ˜Þ»»Þ áª£ß™ß áÞ”ßˆ Ç¡í ¥‘Ç¡í» Þ ›ßá Úá«ê ‹ß£óÞ ›Ú‚›ß Úá«ê ›àÔí 3
›ß œ¥ß ¥Þ‘î¥ ˆ £Ú˜Ø¥Ú áª£Ú˜Ø ¤Þˆê Þê, ˜ØÞ Þ„ ÇÚ¥Ç¬ûà ª¡ÚÞá–Í ‘Þ‹‘£‹á¥ ÇÞ¦ß™
á«Þ‚šÞˆ»»Þ ‘Þ™ßá¢› ß¡çá¨Ç©á¥ „® à® ª£ªØ¼» Ôá¥ Š ª«¥Ç¬ûàá¥ ˆ«ß Ç¡í Þ¥ßÞá–Í
ÇÞ¦ß™ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ á™˜Ú ˆ«Þ Š–Íß¨Þ¥ ˆ‹ £ÚŒî Ç¡í» Þ
ÞÇ©Þ—Í £Þªá¥ Ç–Úšß¡Þ ªä‹ñÞØß‹Ú ¥‘ªä‹ñÞØß ‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ ªä‹ñÞØß¥ Ç¥›ß‹Ú ¢Û£ß›«
‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ ˆ«ß ›ß ¢Û£ß‹Ú áŒÞ¦Þ áŒÞ¦ß ‹¥ß¡Þ ßáÇ©œ»ˆ¡ä á¨Ç© ›ß šíÞ™ì ™Úší ›ß ª‹Þá¦
¡ªÚ£™ß ª÷Þ ˆ¡ä ¥‘ÇÞ¦ á¨Ç© ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ ÞÇ©Þ—Í £Þªá¥ ªÞœÞ¥˜™ã ¡Ç©íÞ¥ Þ£
á«¡»»Þ ¨ÚŒß¬Þ ¢Û£ßá¥ ¡Ç©íÞ¥ Çñš£ ª¥Þ Ç–Íß¡Þ £Þá™ñ £Þ”ß¥ ˆ‹ Çñ‘ ¨‹Øß ‘Þñ™ á«¡»»Þ
ˆ«ß ª£¤ýá¥ œ¥˜à ¥Þ˜à‹Ú ¥‘ªó¦Þ Þ¥à ª« ™Ú¦Þ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ áª«ß›ß ‹Ú£Þ¥à
‹îÞ£Þá ¢Û‚êá¥ ŒÞ¬ßÇÞ›á¥ Þ¬Øß Þ«ßê» Þ áª£Þá ÚÞáŒÞ¦, ‹›¦à ¡Þ«Ü¾»Þ Þ„ ÛÞ
Ç¬ Çß´Øß» Þ ™ßß›ß ¤Þˆ ª÷Þ ‹¥ß¡Þ ßáÇ©œ» Þ ¬Ú˜ ŒÞ‚¡Þ £œî £Þ»»Þ áª‚ 3 ›ß Çß•Þ
ˆ¡ä Ÿ»¦£Û¦ ŒÞ‚Çß‚ ¥«ßá¡»»Þ ÇÛ¡í¥Ú áÇÞ–ÍÇß•Þ ÇñªØÜ™ á«Þ‚ ¥«ßšÞˆ»»Þ ¥‘ÇÞ‚ê £Ú—Íà ¢‘Þ
{ÉÉ`ö 22 335
á«Þ‚ ¥ŒÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ á¤™ß‹ß ŒßÞ¤Þˆ áª™ß‹ß ¡ÆÂÞ¤Þˆ»»Þ ŒÞ‚¡Þ Þ„ ¡ÞÆßÂ¡Þá¥ á¤™ß‹ß Þ³,
Þ‚¡Þ Þ„ áŒ¦ß¡Þá¥ ¡ß áª™ß‹ß Þ³»»Þ ÛÞ¬ÚÞ Çß´ß á›Þ¦ß áŒ¦á¥ £Þ™ß¡Þ¥ ÇÚ˜ß ™Þ' •Þ¥Ú
œß‹ Þ³»»Þ
¥‘¥ ™ßß›ß Š–Íß¨Þ¥ ’ß£Þá ¢¬¢Þ¡á¥ ª‘¡Þ‘ «ÜØß» Þ £Þ' £Þá ’ß£Þ¼Ú» ª‘
‹¥ß¡Þ¥ ›Þ¤ýß™ó ßØß» Þ ÛÞ¬ÚÞ Çß´ß ¡ß¢ß÷ ª×Þ‹Ú ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤ÞÞØß» Þ Þ„ á›Þ¦ß ¡Þ´ß ''¡áªØ
–Þ‹ß¬Þ ‘, ¡¥Ç©á‹ šá¥ Þªß×ß ¥‘" à™ Þ‚ Þ³á¥ áŒ¦ áŒ¦ßšÞ'Øß» Þ ˆ«ß ™ßß ›ß
¥´Þ¡—ÍÞ Š ‹”Þ¡”Þ ‚™îÞ›ß Ô¥‹Þ£ ‹¥ß ªäÇÛ˜Ùí Þ³ „Çá¢Þ ‹¥Øß» Þ
¡±í£Þ á›ŒÞ¤Þ„×ß á¤, Þê «¦ßá¥ ˆ«Þ¥ Ç¥ÉÂ¥Þ ‹ß×ß”Þ šßá¬ £œî ÞœÚß‹
ª¢î™Þ¥ ×ÞÇá¥ ˆ«Þ ‹ñ£¨ã ÇÞ¥ÉÂ¥ß‹™Þ‹Ú «¥Þ‚ ¡ªÚ×ß» Þ ‹ßØÜ ¥‘ Ç¡íá¥ á‹á™ £„‘ áª
‹šÞ ¤ßˆ äá ßá¢‚×ß áª á‹¡¦ ‘Þ˜ß×ß» Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
¥‘Ç¡í (¸ü•Ö¯Ö¾ÖÔ) †Öê×›Íü¿ÖÖ úÖ ‹ú ¯ÖÏ×¿Ö¨ü ¯Ö¾ÖÔ
ÇñÞà ˆ‰™ß«î ¯ÖÏÖ“Öß−Ö ‹ê×ŸÖÊ
ÇÚ¥Þ™ ªäªÕð™ß ¯Öã¸üÖŸÖ−Ö ÃÖÓÃéú×ŸÖ
¡Þ¥£Þªá¥ á™¥Ç¡í ²ÖÖ¸üÆü ´ÖÆüß−Öê ´Öë ŸÖê¸üÆü ¯Ö¾ÖÔ (¾ÖÂÖÔ ´Öë ²ÖÆãüŸÖ ¯Ö¾ÖÔ)
ŠÇ©Þ¡ñ™ ˆÂÖÖ¾ÖÎŸÖ
Þ„ á‹á™ †Öî¸ü ×úŸÖ−ÖÖ
Ç¡í Ç¡íÞ˜à ¯Ö¾ÖÔ ¯Ö¾ÖÖÔ×Ö
ÇÛ‘Þ¡ßœà ¯Öæ•ÖÖ úß −Öß×ŸÖ
£„‘ †Ö−ÖÓ¤ü
£‘¬ßª ´Ö•Ö×»ÖÃÖË
ˆ £Ú˜Ø¥Ú áª £Ú˜Ø ¤Þˆê ‡ÃÖË ŸÖ¸ü±Ëú ÃÖê ˆÃÖË ŸÖ¸ü±ú
‘Þ‹‘‹£á¥ ²ÖÆãüŸÖ †Ö›ÍÓ²Ö¸ü ¯ÖæÖÔ
ÇÞ¦ß™ á«Þ‚šÞˆ ¯ÖÖ»Ö−Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü
Š–Íß¨Þ¥ £ÚŒî Ç¡í †Öê×›Íü¿ÖÖ úÖ ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ¯Ö¾ÖÔ
ÞÇ©Þ—Í£Þª †ÖÂÖÖœÍü úß ´ÖÆüß−ÖÖ

ÇÛ¡í›ß ¯ÖÆü»ÖÖ ×¤ü−Ö
Ç«ß¬ß ¥‘ ¸ü•Ö ¯Ö¾ÖÔ úÖ ¯ÖÆüü»ÖÖ ×¤ü−Ö
¢Û£ß ›« ³Öæ×´Ö ÖÖê¤ü−ÖÖ
áŒÞ¦ÞáŒÞ¦ß ‹¥ß¡Þ ÖÖê¤ü−Ö ú¸ü−ÖÖ
¡ªÚ£™à ª÷Þ ²ÖÃÖã´ÖŸÖß Ã−ÖÖ−Ö
ˆ‹ Çñ‘ ¨‹Øß ¯Öî¤üÖ ú¸ü−Öê úß ¿ÖÛŒŸÖ
‘Þñ™ •ÖÖÖÏŸÖ
œ¥˜à ¥Þ˜à ¬Ö¸üÖß ¸üÖÖß
¥‘ªó¦Þ ªÐÂà ¸ü•Ö¾ÖŸÖß Ã¡Öß
¢Ú‚êá¥ ¬Þ¡Ú¬Þ ³Öã×´Ö´Öë “Ö»Ö−ÖÖ ²Öã»Ö−ÖÖ
ª÷Þ ‹¥ß¡Þ ßãáÇ©œ Ã−ÖÖ−Ö ú¸ü−ÖÖ ´Ö−ÖÖ Æîü
¢ß¦ÞÇ© áÇÞÇ©˜ ‡“”ûÖ ¯ÖÏúÖ¿Ö
Ç›ÏÂ¨í ‹¥ß¡ÞÇÞ‚ê ¯Öî¸ü Ã¯Ö¿ÖÔ −Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹
ÚÞáŒÞ¦ ÃÖã¯ÖÖ¸üß ¯Öê›Íü úÖ †Ö¾Ö¸üÖ
‹›¦à ¡ÞªÚ¾»Þ êú»ÖÖ ¯Öê›Íü úÖ †Ö¾Ö¸üÖ
Ç¥ÉÂ¥Þ ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ
ªä‹ñÞØß ÃÖÓÎúÖÓ×ŸÖ
›Þ¤ýß™ó á‚šÞÞØß ¤Ö‡Ÿ¾Ö »Öê−ÖÖ
¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤ÞÞØß ¬Öæ´Ö−Öê êú ×»Ö‹
ÞœÚß‹ ª¢î™Þ †Ö¬Öã×−Öú ÃÖ³µÖŸÖÖ
ÞÞ£à Çß—Íà †Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ ¯ÖßœÍüß
†³µÖÖÃÖ
¢îÞª
1. ‹Þ«Þ¥ ÇñÞà ˆ‰™ß«î Þ„ ÇÚ¥Þ™ ªäªÕð™ß ¡ß ×ß ?
{ÉÉ`ö 22 337
2. á‹á™ ›ß œ¥ß ¥‘Ç¡í ÇÞ¦ß™ á«Þ‚šÞˆ ?

3. á‹„ê›ß ¡ªÚ£™à ª÷Þ ˆ¡ä ¥‘ÇÞ¦ á¨Ç© ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ ?
4. á‹„ê£Þ¼» ÇÞ‚ê ™ßß›ß ¤Þˆê ª÷Þ ‹¥ß¡Þ ˆ¡ä ¢Û£ßá¥ ¬Þ¡Ú¬Þ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê
ßáÇ©œ ‹¥Þ¤Þ‚×ß ?
5. ¥‘Ç¡í¥ £ÚŒî Çß•Þ ‹'˜ ?
6. á‹„ê£Þá ‹Ú£Þ¥à£Þ¼Ú» ª‘Þ‚¡Þ ›Þ¤ýß™ó á‚šÞÞØß ?
7. ‹Ú£Þ¥à ‹îÞ£Þá ¢Û£ßá¥ Ç›ÏÂ¨í ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê ‹'˜ ‹'˜ Çß´ßšÞ'Øß ?
8. ¥‘á¥ ’ß£Þá á‹„êšßá¥ áŒ¦Øß ?
II. Çñá™î‹ ¨µ Ú–ß‹Ú •ß‹ì ‹ñ£á¥ ª‘Þ‚ ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ
(¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖãÆü ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê ÃÖ×Æü Îú´Ö ´Öë ¸üÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. ¤Þ™ñÞ, Š–Íß¨Þá¥, ¡Þ¥, á™¥, £Þªá¥»»
2. ˆ«ß Ç¡í, ß¡çá¨Ç©á¥ „®à®, ‘Þ™ßá¢›, ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ, Š ª«¥ Ç¬ûàá¥,
Þ¥ßÞá–Í ÇÞ¦ß™, ª£ªØ¼» Ôá¥»»
3. Þ‚¡Þ Þ„ ¡ÞÆßÂ¡Þá¥, ¡ß áª™ß‹ß Þ³, ŒÞ‚¡Þ, á¤™ß‹ß Þ³, Þ„
áŒ¦ß¡Þá¥»»
4. ªäÇÛ˜Ùí, „Çá¢Þ ‹¥Øß, ˆ«ß ™ßß›ß, Þ³, ¥´Þ¡—ÍÞ Š ‹”Þ¡”Þ, ‚™îÞ›ß
Ô¥‹Þ£ ‹¥ß»
5. ÇÞ¥ÉÂ¥ß‹™Þ‹Ú, ˆ«Þ¥ Ç¥ÉÂ¥Þ, ˆ«Þ ‹ñ£¨ã, Þê «¦ßá¥, ¡±í£Þ
á›ŒÞ¤Þ„×ß á¤, ÞœÚß‹ ª¢î™Þ¥ ×ÞÇá¥, ‹ß×ß”Þ šßá¬ £œî, «¥Þ‚ ¡ªÚ×ß»
III. ß£÷ Ú®×›‹Ú «ß³àá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ» Þ
ÇÞ¥ÉÂ¥ß‹ ¡ß¡Þ«á¥ á¤Þâ™Ú‹ ÇñšÞ ¦ß ÞªÚ×ß» Þ ’ß Ô¥, ÇÚÔ¥¥ ›Þ¡ß ÇÛ¥˜
‹¥ß¡Þ‹Ú ¤Þ«Þ ›ßØß ™Þ«Þ á¤Þâ™Ú‹» Þ Þá ÔÆÂÞ, áì, ªÞ‚á‹¬ì ÇÚ Ô¥¥ ›Þ¡ß šß¬Þ»»Þ
Þ„ ˆá¡ ªÕÜ”¥, £”¥ ªÞ‚á‹¬ì, á”¬ß¢ß‘ì, ›Þ¡ß á«¬Þ˜ß» Þ œàá¥ œàá¥ ˆ«Þ
¡—Íß¡Þá¥ ¬Þß×ß» Þ ›Þ¡ß ÇÛ¥˜ ‹¥ß ÇÞ¥ßá¬ ¨Þ¨Ú Ôá¥ ’ß Çñ™ß ™îÞÞ¥ ‹¥Þ¤Þ„×ß» Þ
¨Þ¨Ú, ¨ó¨Ú¥, ªóÞ£à Š ›ß¥ £ß¨ß á‹„ê•ß ’ß‹Ú áÇÞ–Íßá¬˜ß ™ á‹„ê•ß ¦ÞßÇß
£Þ¥ßá¬˜ß» Þ
Þ‘ß‹Þ¬ß á¤Þâ™Ú‹ ¡ßá¥Þœà Þ‚ á«¬Þ˜ß» Þ ˆšßá¥ á¤Þâ™Ú‹ á›„šß¡Þ Š
á„šß¡Þ „¢¤ý Ç¤©‹Ú ›˜Øá›¡Þ¥ ¡î¡ª×Þ ×ß» Þ ‹ßØÜ Þ‚á¥ Ÿ»Þ¼» šß¡Þ¥Ú á‹
£Ú‹Ú¦ß ÞªÚ×Øß» Þ ÇÚ˜ß á¤Þâ™Ú‹ ›ßÞ ßÞ Þ¬ß×ß» Þ

¡ß¢ß÷ ª£Þ‘á¥, ¡ßá¨Ç© ‹¥ß Þ›ß¡Þªà ª£Þ‘á¥ ‹îÞªÚÞ á›¡Þ¥ ¡î¡ª×Þ
×ß» Þ ˆ«Þ ÇÞ¥ÉÂ¥ß‹ á¤Þâ™Ú‹¥ Š¬”Þ Çß•ß» Þ ¡¥Ô¥ ÞÞÇñ‹Þ¥ „Ç«Þ¥ á‚
‹îÞÔ¥‹Ú ’ß £Þß¡Þ‹Ú ¤ÞÞØß» Þ ¤›ß á‹Þâ˜ªß ‹Þ¥˜¥Ú ’ßÔ¥ ¡Þ«ÞÔ¥ ÇÞ‚ê ¥Þ‘ß
«ÜØß á™á¡ ÇÚ á‘Þ¥ ‹¥ß ’ß‹Ú „á•‚ £œî á‚¤Þ‚ÇÞá¥»»Þ ™Þ'Çá¥ á¤„ê
¡Þ«ÞÔ¥ «Üˆ ™Þ‹Ú '„›Ú¬ßÞ' ¡Þ«ÞÔ¥ ‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ á¤Þâ™Ú‹ Þ£ ª£Þ‘¥ ¢ß¨ÞÇ»»Þ ˆ«Þ
Ç¥ß¡Þ¥ ™ ¢Þá¾», Þ„ ª£Þ‘á¥ £œî ¡ß¨ï½»¦Þ ªïÌßÂ ‹á¥»»Þ ¡«Ü ¤Ú¡‹ ¤Ú¡™à¼»
‘à¡ ÌÂ «Üˆ» Þ
IV. Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ» Þ
µÖÆü ¤êüÖÖê, ¿ÖÖ¤üß úÖ ´ÖÓ›ü¯Ö ÃÖ•ÖÖ Æãü†Ö Æîü… †Ö¯Ö ¤êüÖú¸ü Öã¿Ö ÆüÖëÖê… ´ÖÓ›ü¯Ö êú “ÖÖ¸üÖë
†Öê¸ü êú»Öê êú ¯Öê›Íü »ÖÖê Æãü‹ Æïü… ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú úÖÖ•ÖÌ êú ±æú»Ö —Öæ»Ö ¸üÆêü Æïü… ´ÖÓ›ü¯Ö êú ‰ú¯Ö¸ü
¾Ö¸ü-¾Ö¬Öã úß ¿ÖÖ¤üß ÃÖÓ¯Ö®Ö ÆüÖê ¸üÆüß Æîü… ¾Öê ¤üÖê−ÖÖë ×úŸÖ−Öê Öã¿Ö »ÖÖ ¸üÆêü Æïü ! ‡ÃÖ ¯Ö×¾Ö¡Ö úÖµÖÔ ´Öë
²ÖÖ¬ÖÖ −ÖÆüà ›üÖ»Ö−ÖÖ… ¤üÆêü•Ö ´ÖŸÖ ÖÏÆüÖ ú¸ü−ÖÖ †Öî¸ü ¿ÖÖÓ×ŸÖ ÃÖê •Öß¾Ö−Ö ×²ÖŸÖÖ−ÖÖ… Æü´ÖÖ¸êü ¤êü¿Ö ´Öë ¤üÆêü•Ö
‹ú †ÃÖÖ¬µÖ ¸üÖêÖ úß ŸÖ¸üÆü ±îú»ÖÖ Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖ êú úÖ¸üÖ ²ÖÆãüŸÖ ÃÖß »Ö›Íü×úµÖÖÑ ˆ×“ÖŸÖ ÃÖ´ÖµÖ ¯Ö¸ü
×¾Ö¾ÖÖÆü −ÖÆüà ú¸ü ¯ÖÖŸÖà… ¤êü¸ü ÃÖê ×¾Ö¾ÖÖÆü ú¸ü−Öê êú úÖ¸üÖ ¯Ö×ŸÖ-¯ÖŸ−Öß êú †Ö¯ÖÃÖß ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ³Öß šüßú-
šüßú −ÖÆüà ²Ö−Ö ¯ÖÖŸÖê… †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß ÃÖÓŸÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ³Öß ¯Ö×ŸÖ-¯ÖŸ−Öß êú ú™ãü ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ãú¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ›üÖ»ÖŸÖÖ Æîü…
V. ß‘ Ç¥ß¡Þ¥á¥ ÇÞ¦ ‹¥Úšß¡Þ á‹Þâ˜ªß ˆ‹ „ªþ¡ ‹ß£óÞ ¥Þ‘î ªØ¥á¥, ¡Þ ‘Þ™à¤ý
ªØ¥á¥ á‹Þâ˜ªß ˆ‹ „ªþ¡ „Çá¥ áÞ”ßˆ á×Þ” Ç¥ßá®×› á¬ŒØÜ» Þ
(†¯Ö−Öê ¯Ö¸üß¾ÖÖ¸ü µÖÖ ¸üÖ•µÖ µÖÖ ¤êü¿Ö ´Öë ´Ö−ÖÖ‹¾ÖÖ»Öê ˆŸÃÖ¾Ö êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…)
1) 1. ÞÇ˜ £á™ ‹'˜ ªÞ«Þ¤î ‹¥ßá¡ß ? ŒµÖÖ †Ö¯Ö ´Öê¸üß ´Ö¤ü¤ü −ÖÆüà ú¸êüÖë?
†Ö¯ÖÖ ´ÖŸÖê ú'Ö ÃÖÖÆüÖ•µÖ ú×¸ü²Öê×−Ö ?
2. á¤á‹Þâ˜ªß£á™ £ä‘Ú¥à ‹¥ß¡Þ‹Ú Ç–Íß¡» Þ •ÖîÃÖê ³Öß ÆüÖê, ´ÖÓ•Öæ¸üß ú¸ü−ÖÖ
•ÖêúÖîÖ×ÃÖ´ÖŸÖê ´ÖÓ•Öã¸üß ú×¸ü²ÖÖãú ¯Ö×›Íü²Ö… ¯Ö›ÍêüÖÖ…
2) 1. ™Þ‹Ú ™ ¡«Ü™ ŒÚªß ¬Þß¡» Þ ˆÃÖúÖê ²ÖÆãüŸÖ Öã¿Öß »ÖÖêÖß…
ŸÖÖãú ŸÖ ¾ÖÆüãŸÖ Öã×ÃÖ »ÖÖ×Ö²Ö…
{ÉÉ`ö 22 339
3) 1. áª ‹Þ£ áª ‹¥ßá¡»»Þ µÖÆü úÖ´Ö ¾ÖÆü ú¸ü »ÖêÖß…

ÃÖê úÖ´Ö ÃÖê ú×¸ü−Öê²Ö…
2. Çß¬Þá¬Þ‹ á‹á™á¡á¦ á¤ ‹'˜ ‹¥ß¡ªß¡» Þ ²Ö““ÖÖ Æîü, ú²Ö ŒµÖÖ ú¸ü ²ÖîšêüÖÖ?
×¯Ö»ÖÖ»ÖÖêú êúŸÖê²Öêôêû •Öê ú'Ö ú×¸ü²Ö×ÃÖ²Ö…
3. ÞÇ˜ ‹'˜ ˆ‹Ú”ßÞ ª¡Ú‹Þ£ ˆ‹Þ ˆ‹Þ ŒµÖÖ †Ö¯Ö †êú»Öê Æüß ÃÖ²Ö úÖ´Ö
‹¥ßÇá‹‚á¡? ú¸ü ›ÍüÖ»ÖëÖê?
†Ö¯ÖÖ ú'Ö ‹ãú×™ü†Ö ÃÖ²ÖãúÖ´Ö ‹úÖ ‹úÖ
ú×¸ü¯Öêú‡²Öê ?
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖ (1) †Öî¸ü (2) êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úß ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ×ÎúµÖÖºþ¯Ö 'ªÞ«Þ¤î ‹¥ß¡' (ÃÖÖÆüÖ•µÖ
ú×¸ü²Ö), ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ú¸ü−ÖÖ, '£ÃÚÂ¥à ‹¥ß¡Þ' (´ÖÓ•Öæ¸üß ú×¸ü²ÖÖ), ´ÖÓ•Öæ¸ü ú¸ü−ÖÖ 'ŒÚªß ¬Þß¡' (ÖãÃÖß
»ÖÖ×Ö²Ö) 'Öã¿Ö ÆüÖê−ÖÖ' †Ö×¤ü ØÆü¤üß êú ÃÖ´ÖÖ−Ö ×´ÖÁÖ ×ÎúµÖÖ‹Ñ Æïü… (3) êú ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ¸êüÖÖÓ×úŸÖ
×ÎúµÖÖºþ¯Ö '‹¥ßá¡' (ú×¸ü−Öê²Ö), 'ú¸ü »Öê−ÖÖ', '‹¥ß¡ªß¡' (ú×¸ü²Ö×ÃÖ²Ö), 'ú¸ü ²Öîšü−ÖÖ'
'‹¥ßÇá‹‚á¡' (ú×¸ü¯Öêú‡²Öê) 'ú¸ü ›üÖ»Ö−ÖÖ' ×ÎúµÖÖ†Öë êú ÃÖ´ÖÖ−Öü ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ‹Ñ Æïü…
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ×´ÖÁÖ ×ÎúµÖÖ‹Ñ ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸üÖêÓ ÃÖê ²Ö−ÖŸÖß Æïü… :-
1) ÃÖÓ–ÖÖ + ×ÎúµÖÖ = ×´ÖÁÖ ×ÎúµÖÖ
ªÞ«Þ¤î + ‹¥ß¡Þ = ªÞ«Þ¤î‹¥ß¡Þ '´Ö¤ü¤ü ú¸ü−ÖÖ'
ÃÖÖÆüÖ•µÖ + ú×¸ü²ÖÖ = ÃÖÖÆüÖ•µÖ ú×¸ü²ÖÖ
2) ×¾Ö¿ÖêÂÖÖ + ×ÎúµÖÖ = ×´ÖÁÖ ×ÎúµÖÖ
¢¬ + ¬Þß¡ = ¢¬¬Þß¡ †“”ûÖ »ÖÖ−ÖÖ
³Ö»Ö + »ÖÖ×Ö²Ö = ³Ö»Ö»ÖÖ×Ö²Ö
Œ¥ÞÇ + ¬Þß¡ = Œ¥ÞÇ¬Þß¡ ²Öã¸üÖ »ÖÖ−ÖÖ
Ö¸üÖ¯Ö + »ÖÖ×Ö²Ö = Ö¸üÖ¯Ö»ÖÖ×Ö²Ö
†Öê×›Íü†Ö ´Öë ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö '-‚' (-‡) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íüú¸ü ˆÃÖêú
ÃÖÖ£Ö †»ÖÖ-†»ÖÖ ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ‹Ñ •ÖÖê›Íüß •ÖÖŸÖß Æïü… ØÆü¤üß úß ŸÖ¸üÆü »Öê, ¤êü •ÖîÃÖß ×ÎúµÖÖ‹Ñ
•ÖÖê›Íü−Öê ÃÖê ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ êú †£ÖÔ ´Öë '†“ÖÖ−ÖúŸÖÖ', '†¾Ö¬ÖÖ¸üÖ' '×−Ö¿“ÖµÖ', −Ö´ÖÏŸÖÖ 'ˆÖÏŸÖÖ' †Ö×¤ü
†£ÖÖí úÖ ²ÖÖê¬Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
•ÖîÃÖê :- ´Öæ»Ö ×ÎúµÖÖ + ¯ÖÏŸµÖµÖ + ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ
-‹¥ì +-‚ > ‹¥ß + á›¡Þ = ‹¥ßá›¡Þ ú¸ü ¤êü−ÖÖ
-ú¸Ëü + -‡ > ú×¸ü + ¤êü²ÖÖ = ú×¸ü¤êü²ÖÖ
‹¥ß + á¡Þ = ‹¥ßá¡Þ ú¸ü »Öê−ÖÖ

ú×¸ü + −Öê²ÖÖ = ú×¸ü−Öê²ÖÖ
‹¥ß + ¡ªß¡Þ = ‹¥ß¡ªß¡Þ ú¸ü ²Öîšü−ÖÖ
ú×¸ü + ²Ö×ÃÖ²ÖÖ = ú×¸ü²Ö×ÃÖ²ÖÖ
‹¥ß + Çá‹‚¡Þ = ‹¥ßÇá‹‚¡Þ ú¸ü ¯ÖúÖ−ÖÖ
ú×¸ü + ¯Öêú‡²ÖÖ = ú×¸ü¯Öêú‡²ÖÖ
-ŒÞ +-‚ > ŒÞ‚ + á›¡Þ = ŒÞ‚á›¡Þ ÖÖ ¤êü−ÖÖ
-ÖÖ +-‡ > ÖÖ‡ + ¤êü²ÖÖ = ÖÖ‡¤êü²ÖÖ
ŒÞ‚ + á¡Þ = ŒÞ‚á¡Þ ÖÖ »Öê−ÖÖ
ÖÖ‡ + −Öê²ÖÖ = ÖÖ‡−Öê²ÖÖ
ŒÞ‚ + ¡ªß¡Þ = ŒÞ‚¡ªß¡Þ ÖÖ ²Öîšêü−ÖÖ
ÖÖ‡ + ²Ö×ÃÖ²ÖÖ = ÖÖ‡²Ö×ÃÖ²ÖÖ
ŒÞ‚ + Çá‹‚¡Þ = ŒÞ‚Çá‹‚¡Þ ÖÖ ›üÖ»Ö−ÖÖ
ÖÖ‡ + ¯Öêú‡²ÖÖ = ÖÖ‡¯Öêú‡²ÖÖ
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö úß ŸÖ¸üÆü ØÆü¤üß ´Öë ´ÖãµÖ ×ÎúµÖÖ ´Öë úÖê‡Ô ¯ÖÏŸµÖµÖ −ÖÆüà •ÖÖê›ÍüÖ •ÖÖŸÖÖ…
•ÖîÃÖê :- ú¸Ëü + »Öê−ÖÖ = ú¸ü »Öê−ÖÖ
¤êüÖË + »Öê−ÖÖ = ¤êüÖ »Öê−ÖÖ
¬µÖÖ−Ö ¤ëü ×ú ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ³Öß ¯Ö×¸ü“ÖµÖ ×¤üµÖÖ ÖµÖÖ Æîü…
ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖ
1. ¡Þ«ÞÔ¥ ™ á‹¡¦ áÞ”ßˆ £Þª ¿ÖÖ¤üß êú ŸÖÖê êú¾Ö»Ö ‹ú Æüß ´ÖÆüß−ÖÖ
¥«ß¬Þ Þ„ á£Þá™ ‹ß×ß ‹Þ£ ¸üÆü ÖµÖÖ Æîü †Öî¸ü ´Öã—Öê ãú”û úÖ´Ö
á›á¬ Þ«ßê» Þ −ÖÆüà ×¤üµÖÖ…
²ÖÖÆüÖ‘Ö¸ü ŸÖ êú²Öôû ÖÖê×™ü‹ ´ÖÖÃÖ ¸ü×Æü»ÖÖ
†Öˆ ´ÖÖêŸÖê ×ú×”û úÖ´Ö ¤êü»Öê −ÖÖØÆü…
2. ‹'˜ Çß¬Þ£Þá á‹¡¦ £Þ×á¥ ŒµÖÖ ²Ö““Öê êú¾Ö»Ö ´Ö”û»Öß ÃÖê Æüß
¥Þ‘ß á«á¡ ‹ß£óÞ ‹Ú‹Ú–ÍÞ ‹ß˜ß¡Þ‹Ú ¸üÖ•ÖÌß ÆüÖëÖê µÖÖ ´ÖãÖì Ö¸üß¤ü−Öê
‹«ßá¡»»? êú×»Ö‹ ²ÖÖê»ÖëÖê ?
{ÉÉ`ö 22 341
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê ú'Ö êú²Öôû ´ÖÖ”û¸êü ¸Ö×•Ö

Æêü²Öê ×úÓ²ÖÖ ãúãú›ÍüÖ ×ú×Ö²ÖÖãú ú×Æü²Öê?
3. ÞÇ˜ ‹'˜ „Ç¥ Ÿß»ª¥¼Ú» ›¥ŒÞªØ ŒµÖÖ †Ö¯Ö−Öê ²Ö›Íêü †±úÃÖ¸ü úÖê ¤ü¸üÖÖÃŸÖ
‹¥ß×Øß ‹ß£óÞ ˆá¡ á›¡Þ‹Ú á«¡»»Þ ×¤üµÖÖ Æîü µÖÖ †³Öß ¤êü−ÖÖ Æîü…
†Ö¯ÖÖ ú'Ö ˆ¯Ö¸ü †×±úÃÖ¸Óãú ¤ü¸üÖÖÃŸÖ
ú×¸ü”Ûû−ŸÖ ×úÓ²ÖÖ ‹²Öê ¤êü²ÖÖãú Æêü²Ö…
4. Þá¥ ¢Þ‚ ¥ÞÞ«ßê Þ„ Œ¥ÞÇ †¸êü ³ÖÖ‡Ô! ÖãÃÃÖÖ ´ÖŸÖ ú¸üÖê †Öî¸ü ²Öã¸üÖ
¢Þ¡ Þ«ßê» Þ ´ÖŸÖ ÃÖ´Ö—ÖÖê…
†Ö¸êü ³ÖÖ‡ ¸üÖÖü−ÖÖØÆü †Öˆ Ö¸üÖ¯Ö
³ÖÖ²Ö −ÖÖØÆü…
ˆ¯ÖµÖãÔŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë ÃÖê ´ÖÖ»Öæ´Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×ú †Öê×›Íü†Ö ³ÖÖÂÖÖ ´Öë ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ×−Ö´ÖÖÔÖ êú×»Ö‹
ÃÖ´Öã““ÖµÖ ²ÖÖê¬Öú †¾µÖµÖ 'Þ„' (†Öˆ) '†Öî¸ü' ŸÖ£ÖÖ ¾ÖîúÛ»¯Öú †¾µÖµÖ '‹ß£óÞ' (Øú²ÖÖ), '¤ýÞ' (µÖÖ)
úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ÇÞ•ø 23
¯ÖÖšü
¥¡ß¡Þ¡Ú¼» ªäªÞ¥
¸ü×¾Ö ²ÖÖ²Öã úÖ ÃÖÓÃÖÖ¸ü
¸ü×²Ö²ÖÖ²ÖãÓú ÃÖÓÃÖÖ¸ü
Þ³ : ‹'˜ ¥¡ß¡Þ¡Ú ! Œ¡¥ ‹'˜? †Ö−ÖÓ¤ü : ¸ü×¾Ö ²ÖÖ²Öã, ŒµÖÖ ÆüÖ»Ö-“ÖÖ»Ö Æîü? ²ÖÆãüŸÖ
¡«Ü™ ¡îªØ ¬ÞÚ×Øß» Þ ¯Ö¸êü¿ÖÖ−Ö »ÖÖ ¸üÆêü Æïü…
¥¡ß : ˆ‚ áÞÇà ¡ßÇ©¤ýá¥ «ßê ¸ü×¾Ö : µÖÆüß, ÖÖê¯Öß êú ²ÖÖ¸êü ´Öë Æüß ÃÖÖê“Ö ¸üÆüÖ
¢Þ¡Úšß¬ß» Þ Þ¥ß ¡Ç©í á«¬Þ £ÖÖ… “ÖÖ¸ü ÃÖÖ»Ö ÆüÖê Ö‹ ²Öß.‹. ¯ÖÖÃÖ
¡ß.ˆ ÇÞªì ‹¥ß Ôá¥ ¡ªß×ß» Þ ú¸üêú ‘Ö¸ü ´Öë ²ÖîšüÖ Æîü… ´ÖÆÑüÖÖ‡Ô
‡ŸÖ−Öß ²ÖœÍü Ö‡Ô Æîü ×ú †êú»Öê ãú™ãÓü²Ö
›¥›Þ£ ¤Þ«Þ á«¬Þ˜ß ˆ‹Þ “Ö»ÖÖµÖÖ −ÖÆüà •ÖÖ‹ÖÖ…
ˆ‹Þ ‹Ú”Ú£ó á¦‚ á«¡
Þ«ßê» Þ
Þ³ : «ê ™Þ' ™ ª™»»Þ áÞÇà ¤›ß †Ö−ÖÓ¤ü : ÆüÖÑ, ¾ÖÆü ŸÖÖê ÃÖ“Ö Æîü… ÖÖê¯Öß µÖ×¤ü ‘Ö¸ü
Ô¥‹Ú ‹ß×ß”Þ ªÞ«Þ¤î úß ãú”û ´Ö¤ü¤ü ú¸üŸÖÖ, ŸÖÖê †“”ûÖ
‹¥ØÞ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ» Þ ÆüÖêŸÖÖ…
¥¡ß : ™Þ' ÇÞ‚ê Ôá¥ ª£ªØ¼» £ ¸ü×¾Ö : ‡ÃÖß×»Ö‹ ‘Ö¸ü ´Öë ÃÖ²Ö úÖ ´Ö−Ö Ö¸üÖ²Ö
Œ¥ÞÇ»»Þ Æîü…
Þ³ : á™á¡ áÞÇà ÇÞ‚ê ‹ß×ß †Ö−ÖÓ¤ü : ŸÖ²Ö ÖÖê¯Öß êú ×»Ö‹ ãú”û ÃÖÖê“Ö−ÖÖ
ßØÞ ‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™» Þ ™ “ÖÖ×Æü‹… ×¯Ö”û»Öê ´ÖÆüß−Öê '¸üÖê•ÖÌÖÖ¸ü
£Þª 'á¥Þ‘Þ¥ ª£ÞÞ¥' ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü' ´Öë ‹ú ×¾Ö–ÖÖ¯Ö−Ö ×−Öú»ÖÖ
£ÖÖ… †²Ö ˆÃÖêú ×»Ö‹ ±ú´ÖÔ ³Ö¸ëüÖê…
á¥ áÞá” ¡ß²ÞÇ ¤êüÖŸÖê Æïü ×ú ŒµÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
¡Þ«Þ¥ßšß¬Þ»»Þ ¡±í£Þ ™Þ'
ÇÞ‚ê Ÿ»£í ÇÛ¥˜ ‹¥ß¡Þ»»Þ
{ÉÉ`ö 23 343
á›ŒÞ¤Þ„ ‹'˜ á«„×ß» ?

¥¡ß : Þ‚ê ¢Þ‚, ™Þ' ›óÞ¥Þ ‹ß×ß ¸ü¾Öß : −ÖÆüà ³ÖÖ‡Ô, ˆÃÖêú «üÖ¸üÖ ãú”û −ÖÆüà
á«¡ß» Þ ÆüÖêÖÖ…
Þ³ : «„ á›Œß¡Þ»»Þ áª‹šÞ Çá¥ †Ö−ÖÓ¤ü : †“”ûÖ ¤êüÖëÖê, ˆÃÖêú ²ÖÖ¸êü ´Öë ²ÖÖ¤ü ´Öë
¡ßÞ¥ ‹¥Þ¤ß¡» Þ ¢Þ„‘ ÃÖÖê“ÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ… ŒµÖÖ ³ÖÖ³Öß ‘Ö¸ü ¯Ö¸ü
‹'˜ Ôá¥ Þ«ÞØß ‹ß ? −ÖÆüà Æîü?
¥¡ß : áª Ç¥Þ „‹þ¦ £«ß¦Þ ¸ü×¾Ö : ¾ÖÆü ŸÖÖê ˆŸú»Ö ´Ö×Æü»ÖÖ-ÃÖ×´Ö×ŸÖ úß
ª£ß™ß¥ ªÉÂÞ›ß‹Þ»»Þ Þ‘ß ¨ß¨Ú ÃÖêŒ™Òüß (ÃÖÓ¯ÖÖ×¤üúÖ) Æîü… †Ö•Ö ×¿Ö¿Öã
£³ß¥á¥ ÇÚ¥ªÕÞ¥ ¡ß™¥˜à ´ÖÓ×¤üü¸ü ´Öë ¯Öã¸üÃúÖ¸ü-×¾ÖŸÖ¸üÖ ÃÖ´ÖÖ¸üÖêÆü
ª¢Þ‹Ú £ÚŒî ™ßšß á«Þ‚ (ÃÖ³ÖÖ) úß ´ÖãµÖ †×ŸÖ×£Ö ÆüÖêú¸ü Ö‡Ô
Æïü…
¤Þ‚×Øß» Þ
Þ³ : Þ®×Þ,áª•ß ‹'˜ ‹'˜ ª¡Ú †Ö−ÖÓ¤ü : †“”ûÖ… ¾ÖÆüÖÑ ŒµÖÖ-ŒµÖÖ ÆüÖêÖë?
á«¡»»?
¥¡ß : Çß¬Þ£Þ¼» ›óÞ¥Þ áŒ¦ ¸ü×¾Ö : ²Ö““ÖÖë ÃÖê Öê»Ö ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ ú¸üÖ‡Ô
Çñ™ßá¤Þß™Þ ‹¥Þá«¡»»Þ •ÖÖ‹Öß… ˆ−Ö (»ÖÖêÖÖê) êú «üÖ¸üÖ −ÖÖ“Ö-
áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ Þ, à™ ÖÖ−ÖÖ ³Öß ú¸üÖµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
¡ß ‹¥Þ¤ß¡» Þ
Þ³ : ¢Þ„‘ ‹'˜ áª•ß ¢ÞÇ©˜ †Ö−ÖÓ¤ü : ŒµÖÖ ³ÖÖ³Öß ¾ÖÆüÖÑ ³ÖÖÂÖÖ ¤ëüÖß ? Ó
á›á¡ ?
¥¡ß : «ê, ¢ÞÇ©˜™ á›á¡»»Þ ¸ü×¾Ö : ÆüÖÑ, ³ÖÖÂÖÖ ŸÖÖê ¤ëüÖß… ²Ö““ÖÖë úÖê
Çß¬Þ£Þ¼Ú» ¡ß ™Þ¼»›óÞ¥Þ ˆ−Öêú «üÖ¸üÖ ¯Öã¸üÃúÖ¸ü ³Öß ×¤ü»ÖÖµÖÖ
ÇÚ¥ªÕÞ¥ ›ßÞ¤ß¡» Þ Þ‘ß •ÖÖ‹ÖÖ… †Ö•Ö ÃÖ¾Öê¸êü ´ÖÓ¡Öß •Öß êú
«üÖ¸üÖ ÓÃæú»Ö úß −Ö‡Ô ‡´ÖÖ¸üŸÖ úÖ
ª‹Þá¦ £ÐÂà¼» ›óÞ¥Þ ÛÞ ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−Ö ú¸üÖµÖÖ ÖµÖÖ…
ªÕÜ¬Ô¥ „›ìÔÞ” ‹¥Þ¬Þ»»Þ
Þ³ : ÞÇ˜¼» ¡–Í ’ß ‹Þ«ßê †Ö−ÖÓ¤ü : †Ö¯Öúß ²Ö›Íüß »Ö›Íüúß úÆüà ×¤üÖÖ‡Ô
á›ŒÞ¤Þ„ß™ ? −ÖÆüà ¯Ö›ÍüŸÖß…
¥¡ß : ªßá¬‚ ¨ßŒß¡Þ‹Ú ¤Þ‚×ß» Þ ™Þ' ¸ü×¾Ö : ×ÃÖ»ÖÖ‡Ô ÃÖßÖ−Öê (êú ×»Ö‹) Ö‡Ô Æîü…
›óÞ¥Þ ÇÞ•¨Þ• ‹ß×ß á«¡ß» Þ ˆÃÖ ÃÖê ¯ÖœÍüÖ‡Ô-×»ÖÖÖ‡Ô (ãú”û) −ÖÆüà
¡ß.ˆ ”Þ ÇÞ¨ì ‹á¬ ¡Þ«Þ ÆüÖêŸÖß… ÃÖÖê“Ö ¸üÆüÖ ÆæÑü ×ú ×²Ö.‹. ¯ÖÖÃÖ
‹¥ß á›¡ß á¡Þ¬ß ¢Þ¡Ú×ß» Þ ú¸ü»Öê ŸÖÖê ²µÖÖÆü ú¸üÖ ¤æÑüÖÖ… »Öê×ú−Ö
á«á¬ á¤Þâ™Ú‹ ª£ªîÞ ¤Þ«Þ ¤üÆêü•Ö úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ ‹êÃÖß ÆüÖê Ö‡Ô Æîü
×ú †²Ö ¿ÖÖ¤üß ú¸üÖ−ÖÖ ²Ö›ÍüÖ ¤ãüÂú¸ü
á«¬Þ˜ß Þ, ˆ ¤Úá¥ ÆüÖê ÖµÖÖ Æîü…
¡Þ«ÞÔ¥á” ‹á¥‚¡Þ
‹Þ•ß‹¥ ÇÞ•»»Þ
Þ³ : «ê ¢Þ‚, ª™‹šÞ ˆ‚ †Ö−ÖÓ¤ü : ÆüÖÑ ³ÖÖ‡Ô, ÃÖ“Ö Æîü… µÖÆü ²ÖêúÖ¸üß úß
á¡‹Þ¥à ª£ªîÞ, á¤Þâ™Ú‹ ÃÖ´ÖÃµÖÖ, (µÖÆü) ¤üÆêü•Ö úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ µÖê
ª£ªîÞ ˆ‚ ª¡Ú Þ£ ÃÖ²Ö Æü´ÖÖ¸êü ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖê ú²Ö ¤æü¸ü
ÆüÖëÖß? ´Öê¸üÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü Æîü ×ú »ÖÖêÖÖë êú
ª£Þ‘¥Ú á‹á¡ ›Û¥ á«¡ ? «üÖ¸Ö Æüß µÖÆü ÃÖ²Ö ¤æü¸ü ú¸üÖµÖÖ •ÖÖ
£Úê ¢Þ¡Ú×ß á¬Þ‹¼» ›óÞ¥Þ «ßê ÃÖúŸÖÖ Æîü…
ˆª¡Ú ›Û¥ ‹¥Þ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¡» Þ
¥¡ß : Þ‚ê ¢Þ‚, £Úê ™ ¢Þ¡Ú×ß ¸ü×¾Ö : −ÖÆüà ³ÖÖ‡Ô ! ´Öï ŸÖÖê ÃÖÖê“Ö ¸üÆüÖ ÆæÑü ×ú
ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ Þ‚ ÃÖ¸üúÖ¸ü êú «üÖ¸üÖ úÖ−Öæ−Ö ²Ö−ÖÖµÖÖ
‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™» Þ á™á¡ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ŸÖ³Öß ŸÖÖê ‡ÃÖ ÃÖ´ÖÃµÖÖ
¤Þ‚ ˆª¡Ú ª£ªîÞ¥ úÖ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö ÆüÖê ÃÖêúÖÖ…
ª£ÞœÞ á«Þ‚ÇÞ¥ß¡» Þ
Þ³ : ÞÇ˜¼» ›ß¬ûà ¤ß¡Þ¥ šß¬Þ †Ö−ÖÓ¤ü : †Ö¯ÖúÖê ×¤ü»»Öß •ÖÖ−ÖÖ £ÖÖ… ˆÃÖúÖ
‹'˜ á«¬Þ ? ŒµÖÖ Æãü†Ö?
¥¡ß : £Úê áª•Þ‹Ú ¤ß¡Þ¥ ¡ßÞ¥ ¸ü×¾Ö : ´Öï −Öê ¾ÖÆüÖÑ •ÖÖ−Öê úÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ”ûÖê›Íü
×Þ–Íßá›¬ß» Þ áª•Þá¥ ¢àÇ©˜ ×¤üµÖÖ… ¾ÖÆüÖÑ úß ³ÖßÂÖÖ Ö¸ü´Öß ´Öë
¥£á¥ á‹„êÞá–Í úÆüà −ÖÆüà •ÖÖ ¯ÖÖ‰ÑúÖÖ… ¾ÖÆüÖÑ ´Öê¸üÖ
‹ú ×´Ö¡Ö Æîü… ˆÃÖß ÃÖê †¯Ö−ÖÖ úÖ´Ö
¤Þ‚ÇÞ¥ß¡ßß» Þ áª•Þá¥ ú¸ü¾ÖÖ‰ÑúÖÖ…
á£Þ¥ ‘á˜ ªÞ¾» ×Øß» Þ ™Þ
›óÞ¥Þ ‹Þ£ ‹á¥‚á¡ß» Þ
Þ³ : Þ®×Þ, ˆá¡ Þ¬ØÜ ¤ß¡Þ, †Ö−ÖÓ¤ü : †“”ûÖ •Öß, ŸÖÖê †²Ö “Ö»ÖŸÖê ÆîÓ,
£ªÕÞ¥»»Þ −Ö´ÖÃúÖ¸ü…
¥¡ß : £ªÕÞ¥ Þ²Þ»»Þ ¸ü×¾Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü •Öß…
{ÉÉ`ö 23 345
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ

Œ¡¥ Ö²Ö¸ü, ÆüÖ»Ö-“ÖÖ»Ö
‹Ú”Ú£ó ãú™ãüÓ²Ö
á¥Þ‘Þ¥ ¸üÖê•ÖÍüÖÖ¸ü
ª£ÞÞ¥ ÃÖ´ÖÖ“ÖÖ¸ü
¡ß²ÞÇ ×¾Ö–ÖÖ¯Ö−Ö
ÇÛ¥˜ ‹¥ß¡Þ ¯ÖæÖÔ ú¸ü−ÖÖ
ÇÚ¥ªÕÞ¥ ¯Öã¸üÃúÖ¸ü
áŒ¦ Öê»Ö
Çñ™ßá¤Þß™Þ ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ
„›ìÔÞ” ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−Ö
ªßá¬‚ ×ÃÖ»ÖÖ‡Ô
á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ ²ÖêúÖ¸üß úß ÃÖ´ÖÃµÖÖ
á¤Þâ™Ú‹ ¤üÆêü•Ö
ª£ÞœÞ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú ¢îÞª ‹¥ØÜ» Þ
1. ˆ‚ áÞÇà ‹šÞ «ßê ¢Þ¡Úšß¬ß» Þ
2. Þ‚ê ¢Þ‚, ™Þ' ›óÞ¥Þ ‹ß×ß á«¡ß» Þ
3. áÞÇà ÇÞ‚ê ‹ß×ß ßØÞ ‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™» Þ
4. ™Þ ›óÞ¥Þ ÇÞ• ¨Þ• ‹ß×ß á«¡ß» Þ
5. á¬Þ‹¼» ›óÞ¥Þ «ßê ˆª¡Ú ›Û¥ ‹¥Þ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡» Þ
6. Þ‚ê ¢Þ‚, £Úê ™ ¢Þ¡Ú×ß ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ Þ‚ì ‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™ì» Þ

7. Çß¬Þ£Þ¼»¥ áŒ¦ Çñ™ßá¤Þß™Þ ‹¥Þá«¡»»Þ
8. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¡ß Þ à™ ‹¥Þ¤ß¡» Þ
9. ™Þ¼» ›óÞ¥Þ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ¡ß ÇÚ¥ªÕÞ¥ ›ßÞ¤ß¡» Þ
10. Þ‘ß ª‹Þá¦ £ÐÂà¼» ›óÞ¥Þ ÛÞ ªÕÜ¬ Ô¥ „›ìÔÞ” ‹¥Þ¬Þ»»Þ
11. ™Þ' ›óÞ¥Þ ‹Þ£ ‹á¥‚á¡ß» Þ
12. ‹Þ«Þ›óÞ¥Þ ˆ £³ß¥ —ÍÞ¤Þ‚×ß» Þ
13. Þ‘ß ¨ß¨Ú £³ß¥á¥ ÇÚ¥ªÕÞ¥ ¡ß™¥˜à ª¢Þ‹Ú £ÚŒî ™ßšß á«Þ‚¤Þ‚×Øß» Þ
14. ¡ß.ˆ. ”Þ ÇÞªì ‹¥ßá›á¬ ¡Þ«Þ ‹¥ßá›¡ß á¡Þ¬ß ¢Þ¡Ú×ß» Þ
15. £Úê áª•Þ‹Ú ¤ß¡Þ¥ ¡ßÞ¥ ×Þ–Íßá›¬ß» Þ
II. á¥ŒÞ¼ß»™ ¨µ ª×Þá¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ¨µ Ú–Íß‹Ú Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ
(¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´ÖêÓ ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö¾¤ÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. Çß¬Þ£Þ¼»¥ áŒ¦ Çñ™ßá¤Þß™Þ ‹¥Þá«¡»»Þ
Þ££Þ¼»¥
áª£Þ¼¥
×Þ™ñ£Þ¼»¥
áŒ¦Þ¦à£Þ¼»¥
‘ß¬ûÞ£Þ¼»¥
2. á›á¡³ñ¼» ›óÞ¥Þ áÞ”ßˆ „ÇîÞª á¬ŒÞ¬Þ»»Þ
‹Þ«Þ˜à
¤©Ú›ñÑÂ
‹¡ß™Þ
Çñ¡´
¡«ß
Þ”‹
3. á£Þ ›óÞ¥Þ áÞ”ßˆ ¨Þ—Íà ‹ß˜Þá«¡»»Þ 4. ¥Þ£›óÞ¥Þ ÇÞ• Ç—ÍÞá«¡»»Þ
Ÿñ»‹ì á¬ŒÞá«¡
{ÉÉ`ö 23 347
Ú–Íß›Þ¥ ‹£ß‘ ¨Ú˜Þá«¡

ªÞ”í ›ßÞá«¡
¡ûÞ„‘ì á¡Þá«¡
ÔÞ¥Þ á›ŒÞá«¡
5. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ Þà™ ‹¥Þ¤ß¡» Þ
Þ££Þ¼»
ÞÇ˜£Þ¼»
Çß¬Þ£Þ¼»
‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼»
¨ßÑÂà£Þ¼»
6. ¥ÞœÞÞš¼» ›óÞ¥Þ ‹¡ß™Þ ÇÞ• ‹¥Þ¤ß¡» Þ
‹¡ß™Þ á¬ŒÞ¤ß¡» Þ
ÑÂ ÇÞ• ‹¥Þ¤ß¡»Þ
ÇÚ¥ªÕÞ¥ ›ßÞ¤ß¡» Þ
‘ßßÇ© Ç•Þ¤ß¡» Þ
ÇÞ• Ç—ÍÞ¤ß¡» Þ
III. ¡´à £œî¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ¨µ Ú–Íß‹Ú ¡Þ×ß ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖë ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö¾¤ü “Öã−Öú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹…)
1. £ÐÂà¼» ›óÞ¥Þ áÇÞ¬ „›ìÔÞ” ____»»Þ (‹¥ßá¬, ‹¥Þ¬Þ)
2. Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ‘Þ™à¤ý ªäà™ ____»»Þ (á¡Þ¬ßá¬, á¡Þ¬Þ¬Þ)
3. Þ”î‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ Þ”‹ ____ » Þ (á¬Œßá¬, á¬ŒÞ¬Þ)
4. ¨ßÑÂà£Þ¼» ›óÞ¥Þ £Û±ç ___»»Þ (—Íßá¬, —ÍÞ¬Þ)
5. ªÞ£óÞ›ß‹¼» ›óÞ¥Þ ¡ß²ÞÇ ____»»Þ (á›á¬, ›ßÞ¬Þ)
IV. ¡´à £œîá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ‹ñß¤ýÞ Ú–Íß‹¥ „Ç¤Ú‹Ø ¥ÛÇ Çñá¤ýÞ ‹¥ß ¡Þ‹î •
‹¥ØÜ» Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ¤üß Ö‡Ô ×ÎúµÖÖ†ÖêÓ êú ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ºþ¯ÖÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü ×ú×•Ö‹)
1. ‹Þ¬ß Çß¬Þ£Þ¼» ›óÞ¥Þ áŒ¦ ____ » Þ (áŒ¦ì, ¤Þ)
2. ˆá¡ á¬Œ‹£Þ¼» ›óÞ¥Þ ÑÂ ____»»Þ (á¬Œì, ¤Þ)

3. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ŸÚ»¬ ____»»Þ (Ú×ì, ¤Þ)
4. Ç«¥›ß £Þ' ¼» ›óÞ¥Þ ¢Þ™ ____»»Þ (¥Þ´ì)
5. ÞªØÞ ¡Ç©í ±í‹à¼» ›óÞ¥Þ Þ ___»»Þ (¨ßŒì)
V. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ¡Þ‹î Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ» Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
(1) „›Þ«¥˜ :- ª¡ß™Þ Þ ‹¥Ú×ß» Þ
ª¡ß™Þ ›óÞ¥Þ Þ ‹¥Þ¤Þ„×ß» Þ
1. ¡ÚÚ ¼» ‹Ç©Ú×ß» Þ 2. áª£Þá ß™ñ Þ¼Ú»×Øß» Þ
3. ¨ß¨Ú”ß ›Úœ Çß„×ß» Þ 4. ³ß™Þ Þ ¨ßŒÚ×ß» Þ
5. ™Ú ŸÚ»¬ á™Þ¦Ú×Ü» Þ 6. ‹¡ß£Þá ‹¡ß™Þ á¬ŒÚ×Øß» Þ
(2) „›Þ«¥˜ :- £Þª à™ á¡Þ¬ß¡» Þ
£Þª ›óÞ¥Þ à™ á¡Þ¬Þá«¡»»Þ
1. Çß¬Þ£Þá áŒ¦ßá¡»»Þ 2. ¢Þ„‘ á¥ÞáÇ©‚ ‹¥ßá¡»»Þ
3. ¡ÞÇÞ ¥Þ£Þ¤ý˜ Ç—Íßá¡»»Þ 4. Þƒ Ç ‹«ßá¡»»Þ
5. £Úê ¥Þ á¬Œß¡ß» Þ 6. á£Þ ¢„˜à Þ ‹¥ß¡» Þ
(3) „›Þ«¥˜ :- ˆ£Þ¼» ›óÞ¥Þ ŒßÞ á«¡»»Þ
ˆ£Þá ŒÞ‚á¡»»Þ
1. ¨ß¡Ú ›óÞ¥Þ ‹ñßá‹” áŒ¦Þ á«¡»»Þ
2. ¡ÞÇÞ¼» ›óÞ¥Þ ¢Þ™ ŒßÞ á«¡»»Þ
3. ’ß ›óÞ¥Þ ŸÚ»¬ á™Þ¦Þá«¡»»Þ
4. ¨ñ£ß‹£Þ¼» ›óÞ¥Þ Þ™ áŒÞ¦Þá«¡»»Þ
5. ¤Ú¡‹”ß ›óÞ¥Þ ªßá£Þ á›ŒÞá«¡»»Þ
{ÉÉ`ö 23 349
(4) „›Þ«¥˜ :- ¥Þ£¡Þ¡Ú áÞ”ßˆ áÔÞ–ÍÞ ‹ß˜ßá¬»»Þ

áÞ”ßˆ áÔÞ–Þ ¥Þ£¡Þ¡Ú¼» ›óÞ¥Þ ‹ß˜Þá«¬Þ»»Þ
1. Þê á¬Þ‹£Þá ¤Þ™ñÞ á›Œßá¬»»Þ
2. ¢Þ„‘ ¢ÞÇ©˜ á›á¬»»Þ
3. £ÐÂà ÇÚ¥ªÕÞ¥ ¡ÞÆßÂá¬»»Þ
4. ‘Þ ¢Þ¡™ ¨Ú˜ßá¬»»Þ
5. Çß¬Þ£Þá Ç¥à¤©Þ á›á¬»»Þ
6. £Úê ³ ‹Þ á›Œß¬ß» Þ
7. áª Š–Íß¨à Þ Þß¬Þ»»Þ
8. ¥Þ£ à™ Þ‚¬Þ»»Þ
VI. „›Þ«¥˜ ÚªÞá¥ ™á¦ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹î Ú–Íß‹Ú ßáÇ©œÞší‹ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß˜™
‹¥ØÜ» Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ êú ×−ÖÂÖê¬Ö¾ÖÖ“Öú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
(1) „›Þ«¥˜ :- ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ÛÞÔ¥ ‹¥Þ¤ß¡» Þ
ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ÛÞÔ¥ ‹¥Þ¤ß¡ Þ«ßê» Þ
1. Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ‹ñßá‹”ì áŒ¦Þ¤ß¡» Þ
2. á£Þ ›óÞ¥Þ ¢Þ™ ¥´Þ á«¡»»Þ
3. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¡«ß Ç—ÍÞá«¡»»Þ
4. ×Þ™ñ£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¡‹Øð™Þ ›ßÞá«¡»»Þ
5. ªà™Þ ›óÞ¥Þ à™ á¡Þ¬Þá«¡»»Þ
(2) „›Þ«¥˜ :- ™Þ¼» ›óÞ¥Þ Ç ‹Ú«Þ¬Þ»»Þ
™Þ¼» ›óÞ¥Þ Ç ‹Ú«Þ¬Þ Þ«ßê» Þ
1. ¥à™Þ ›óÞ¥Þ Þ ¨ßŒÞ¬Þ»»Þ 2. Þƒ ›óÞ¥Þ ÇÞ ŒßÞ¬Þ»»Þ
3. áÞÇà ›óÞ¥Þ Ÿ»£í ÇÛ¥˜ ‹¥Þ¬Þ»»Þ 4. ™Ú£ ›óÞ¥Þ Ç¥à¤©Þ ›ßÞ¬Þ»»Þ
5. á£Þ ›óÞ¥Þ à™ Þ‚¡Þ á«¬Þ»»Þ
á¡‹Þ¥à ª£ªîÞ
²ÖêúÖ¸ßü ÃÖ´ÖÃµÖÖ
Þ£ á›¨á¥ á¡‹Þ¥à ª£ªîÞ ¡«Ü¦ Ç¥ß£Þ˜á¥ ¡—ÍßÞ¬ß×ß» Þ ˆ«Þ ÇÞ¬íîÞá£ÆìÂ,
¡ßœÞª¢Þ Š Œ¡¥ ‹Þ‘£Þ¼»á¥ ®íÞ¥ á‹³ñ¡ß³Ú ÇÞ¬”ß¤Þ‚×ß» Þ ¤›ß ¬¤© ¬¤© á¬Þ‹
¡ßÞ œ³Þá¥ ¥«Øß á™á¡ áª£Þá ß‘ ª« á›¨¥ Çñ™ß £œî ™¦‹Ú Þ˜Øß »Þ Þ£
¢Þ¥™á¥ á›ŒÞ¤Þˆ á¤, Ç¥ß¡Þ¥¥ ‘á˜ á¥Þ‘Þ¥ ‹á¥»»Þ î£Þá áªšßá¥ £Ú˜Ø
áŒ¦ÞØß Þ«ßê» Þ ‹ßØÜ áª£Þá ¤›ß ˆ ¡ßÇ©¤ýá¥ ¢Þ¡ßá¡ á™á¡ ‹ß×ß ‹¥ßÇÞ¥ßá¡»»Þ ˆ«Þ
ª£Þ‘¥ á£¥Ú›˜Ø ¢Þ¾ß»›ßˆ» Þ Þ‘ß¥ ¨ß¤©ß™ ¤Ú¡‹£Þá ˆ«ß Ç¥ßª×ß™ßá¥ Ç–Íß ÞÞ Çñ‹Þ¥
Œ¥ÞÇ ‹Þ£ ‹¥ß¡Þ‹Ú ¡Þœî á«Þ‚šÞØß» Þ ‹ßØÜ ˆ«Þ¥ £Û¦ ‹Þ¥˜ á«¬Þ, ‘ªäŒîÞ ¡ï·©ß» Þ
ˆ«Þ ª«ß™ ¨ß¤©Þ¥ áœÞãÇ™ £œî ª£Ç¥ß£Þ˜á¥ ›Þ¤ýà» Þ
¡±í£Þ ˆª¡Ú¥ ª£ÞœÞ ÇÞ‚ê ‹ß×ß ßØÞ ‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™» Þ ª£áªØ ‹«Ü×Øß
á¡‹Þ¥ ¤Ú¡‹£Þ¼» ÇÞ‚ê ‹ß×ß ‹Þ£œ³Þ á¤Þá‚ ›ßÞ¤Þ„»»Þ ˆšßÇÞ‚ê ªÞœÞ¥˜™ã
ª¥‹Þ¥¼Ú» ›Þ¤ýà ‹¥Þ¤Þˆ»»Þ ˆª¡Ú á‹¡¦ ª¥‹Þ¥¼» ›óÞ¥Þ ‹¥Þ¤ß¡Þ ª£ý¡ Úá«ê,
‘ªÞœÞ¥˜ ªÉÛÂ˜Ùí ¢Þá¡ ª«á¤Þ ‹¥ß¡Þ „ß™» Þ ¤Ú¡‹£Þ¼Ú» ß‘ áÞ–Íá¥ •ßÞ
á«¡ÞÇÞ‚ê ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ á¡âÇ©¤ýß‹ ¨ß¤©Þ ›ßÞ¤ß¡Þ „ß™» Þ áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ‹Þ•‹Þ£,
™Þ¥‹ªà ‹Þ£, Þ³ÚÞ ™ßÞ¥ß, ¨ß¾»‹Þ£ Çñ¢ï™ß ¨ßŒÞ¤Þ„»»Þ ¤Þ«ÞŸ»¦á¥‹ß áª£Þá ß‘
á›¨¥ Þ¥Ú‹¦Þ £Þœî£á¥ „ÇÞ‘í ¤©£ á«Þ‚ÇÞ¥ßá¡»»Þ ª¥‹Þ¥ áª£Þ¼» ›óÞ¥ÞÇñªØÜ™
‘ßßÇ© Ú–Íß‹Ú ¡ßá›¨‹Ú Çá•‚¡Þ¥ ¡î¡ª×Þ ‹¥ØÜ» Þ
¤›ß ‹Ú‹Ú–ÍÞ ÇÞ¦, £Þ× ÞÇ©, ×™Ú ÞÇ© ÇÞ‚ê ¤Ú¡‹£Þ¼Ú» †˜ á¤Þá‚
›ßÞ¤ß¡, á™á¡ áª£Þá ‹ß×ß „Ç‹Þ¥ ÇÞ‚á¡»»Þ á™á¡ ¤Þ‚ á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ ‹ß×ß
Ç¥ß£Þ˜á¥ ›Û¥ ‹¥Þ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¡» Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
á¡‹Þ¥ ²ÖêúÖ¸üß/²Öê¸üÖê•ÖÌÖÖ¸üß
ª£ªîÞ ÃÖ´ÖÃµÖÖ
Çñ¡¦ ²ÖÆãüŸÖ
{ÉÉ`ö 23 351
Çñ¢Þ¡ ¡ßªØÞ¥ ¯ÖÏ³ÖÖ¾Ö ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü

ª£ÞœÞ ÃÖ´ÖÖ¬ÖÖ−Ö ú¸ü−ÖÖü
‹Þ£œ³Þ úÖ´Ö-¬ÖÓ¬ÖÖ
á¤Þá‚ ›ßÞ¤Þ„ ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ ¤üß •ÖÖ‹
‹Þ• ‹Þ£ »Öú›Íüß úÖ úÖ´Ö
Þ³ÚÞ ¿ÖÖ×´ÖµÖÖ−ÖÖ
¨ß¾»‹Þ£ ÃÖàÖÖë ÃÖê ²Ö−ÖÖ‹ •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê úÖ´Ö
Þ¥Ú‹¦Þ »Ö×»ÖŸÖ ú»ÖÖ, ÃÖæ´Ö ú»ÖÖ
„ÇÞ‘í¤©£ ˆ¯ÖÖ•ÖÔ−Ö Ö´Ö, (•Öß×¾ÖúÖ †Ö•ÖÔ−Ö ú¸ü−Öê ´Öë ÃÖÖ´Ö)
ÇñªØÜ™ ¯ÖÏÃŸÖãŸÖ
‘ßßÇ© “Öß•ÖÌ, ¾ÖÃŸÖã
‹Ú‹Ú–ÍÞ ÇÞ¦ ´ÖãÖá ¯ÖÖ»Ö−Ö
£Þ× ÞÇ© ´Ö”û»Öß ¯ÖÖ»Ö−Ö
×™Ú ÞÇ© ”û¡Öú, ãúúã¸ü´Öã¢ÖÖ úß ÖêŸÖß
á¡âÇ©¤ýß‹ ¨ß¤©Þ ŸÖú−Ößúß ×¿ÖÖÖ

1. á‹„ê £Þ¼» ÇÞ‚ê ‹Þ£œ³Þ á¤Þá‚ ›ßÞ¤ß¡ ?
2. á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ ÇÞ‚ê ªÞœÞ¥˜™ã ‹Þ«Þ‹Ú ›Þ¤ýà ‹¥Þ¤Þˆ ?
3. Þ¥Ú‹¦Þ ¨ß¤©Þ‹á¬ ¤Ú¡‹£Þ¼»¥ ‹'˜ ¬Þ¢ á«¡ ?
4. á‹„ê á‹„ê ‹Þ£ ÇÞ‚ê ¤Ú¡‹£Þ¼Ú» †˜ á¤ÞÞ‚á›¡Þ Þ¡¨î‹ ?
5. á¡‹Þ¥ ª£ªîÞ ›Û¥ ‹¥ß¡Þ ÇÞ‚ê á‹„ê£Þá áÌÂÞ ‹¥ß¡Þ „ß™ì ?
II. Çñá™î‹ ¨µ Ú–ß‹Ú •ß‹ì ‹ñ£á¥ ª‘Þ‚ ¡Þ‹î • ‹¥ØÜ» Þ
(−Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖãÆü êú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë ¸üÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. ˆ, ÇÞ‚ê, ª¡Ú¥, ßØÞ, ‹ß×ß, ‹¥Þ¤ß¡Þ, „ß™, ª£ÞœÞ
2. á‹³ñ¡ß³Ú , ÇÞ¬”ß ¤Þ‚×ß, ®íÞ¥, ¡ßœÞª¢Þ, ˆ«Þ, ÇÞ¬íÞá£ÆìÂ, Š Œ¡¥‹Þ‘»»
3. áª£Þ¼», ª¥‹Þ¥, ÇñªØÜ™, Ú–Íß‹, ›óÞ¥Þ, ‘ßßÇ©, ‹¥ØÜ, ¡ßá›¨‹Ú, ¡î¡ª×Þ,

Çá•‚¡Þ¥
4. ‹ß×ß „Ç‹Þ¥, áª£Þá, ÇÞ‚á¡, á™á¡, †˜, á¤Þá‚, ¤Ú¡‹£Þ¼Ú», ›ßÞ¤ß¡,
¤›ß, ‹Ú‹Ú–ÍÞ ÇÞ¦, ×™ÚÞÇ© ÇÞ‚ê, £Þ×ÞÇ©
5. ÇÞ¥ß¡, á™á¡, ª£ªîÞ, ¤Þ‚, á¡‹Þ¥, ›Û¥, ‹¥Þ¤Þ‚, ‹ß×ß Ç¥ß£Þ˜á¥
III. ß£÷ Úá®×›‹Ú Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ» Þ
†Ö•Öú»Ö ÃÖ¸üúÖ¸ü êú «üÖ¸üÖ ²Öê¸üÖê•ÖÌÖÖ¸üÖë úß ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ úß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü… ×¾ÖªÖ»ÖµÖ †Öî¸ü
×¾ÖÀ¾Ö×¾ÖªÖ»ÖµÖÖë ´Öë ŸÖú−Ößúß ×¿ÖÖÖ ¯Ö¸ü ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ²Ö›Íêü-²Ö›Íêü †−Öã³Ö¾Öß
×¿ÖÖúÖë êú «üÖ¸üÖ ×²Ö•Ö»Öß, »Öú›Íüß, úÓ¯µÖæ™ü¸ü †Ö×¤ü ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ úÖ´Ö ×ÃÖÖÖ‹ •ÖÖ ¸üÆêü Æïü… µÖã¾Öú
×¿ÖÖÖ ÖŸ´Ö ú¸ü−Öê êú ²ÖÖ¤ü †¯Ö−Öê-†¯Ö−Öê ”ûÖê™êü-”ûÖê™êü úÖ¸üÖÖ−Öê ÖÖê»Ö ú¸ü †¯Ö−ÖÖ •Öß¾Ö−Ö ×−Ö¾ÖÖÔÆü
ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü… ×¾ÖªÖ»ÖµÖÖë ´Öë ²Ö““ÖÖë úÖê ²ÖÖÖ¾ÖÖ−Öß úÖ úÖ´Ö, ²ÖëŸÖ úß ãúÙÃÖµÖÖÑ ²Ö−ÖÖ−ÖÖ, “Ö™üÖ‡µÖÖÑ
²Ö−ÖÖ−ÖÖ, £Öî»Öê ÃÖß−ÖÖ, »Öú›Íüß úß “Öß•ÖÌë ²Ö−ÖÖ−ÖÖ †Ö×¤ü ×ÃÖÖÖ‹ •ÖÖ ¸üÆêü Æïü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü êú ¯ÖÏ×¿ÖÖÖ
êú ²ÖÖ¤ü µÖã¾Öú Ã¾ÖµÖÓ ¬Ö−ÖÖê¯ÖÖ•ÖÔ−Ö ú¸ü ÃÖëúÖê… ˆ−Ö êú «üÖ¸üÖ †−µÖ ²Öê¸üÖê•ÖÌÖÖ¸üÖë úß ÃÖÆüÖµÖŸÖÖ úß
•ÖÖ‹Öß… »Ö‘Öã-ˆªÖêÖÖë úÖê ³Öß ²ÖœÍüÖ¾ÖÖ ×´Ö»ÖêÖÖ… •Ö²Ö ‡−Ö »Ö‘Öã ˆªÖêÖß úÖ ÃÖÓµÖÖ ²ÖœÍü •ÖÖ‹Öß ŸÖÖê
ÃÖÆüúÖ¸üß ÃÖ×´Ö×ŸÖµÖÖÑ ²Ö−ÖÖ‡Ô •ÖÖ ÃÖëúÖß… †Ö¯ÖÃÖ ´Öë ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ êú úÖ¸üÖ ˆŸ¯ÖÖ¤üÖë ´Öë ˆ¢Ö´ÖŸÖÖ
¯ÖÏÖ¯ŸÖ úß •ÖÖ ÃÖêúÖß… ÃÖ¾ÖÖìŸéúÂ™ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü úß ×−ÖµÖÖÔŸÖ Ö´ÖŸÖÖ ²ÖœÍêüÖß… ¤üê¿Ö úÖ ³Ö»ÖÖ ÆüÖêÖÖ †Öî¸ü
¾µÖÛŒŸÖ úÖ ³Öß…
IV. á‹Þâ˜ªß ˆ‹ ƒ¡´¥ ªÚ¡ßœÞ Š ªÚ¡ßœÞ „Çá¥ áÞ”ßˆ Úá®×› á¬ŒØÜ» Þ
(²ÖÖÑ¬ÖÖë êú ˆ¯ÖúÖ¸ü ŸÖ£ÖÖ †¯ÖúÖ¸ü êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü †Öê×›Íü†Ö ´Öë ×»Ö×Ö‹…)
I. ¯ÖÖšü 1 ÃÖê 22 ŸÖú †Ö¯Ö ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖë ÃÖê ¯Ö×¸ü×“ÖŸÖ Æãü‹ Æïü… ˆ−Ö´Öë ÃÖê ãú”û ¾ÖÖŒµÖ
×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú Æïü…
1. á£Þ Þê ¥á£¨ ™ß§Þ¥à»»Þ ´Öê¸Öü −ÖÖ´Ö ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß…
´ÖÖê −ÖÖÑ ¸ü´Öê¿Ö ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß…
2. á£Þá™ áÞ”ßˆ ¢ÞÇ©Þá‹ÞÇ© ›ß» Þ ´Öã—Öê ‹ú ³ÖÖÂÖÖúÖê¿Ö ¤üß×•Ö‹…
´ÖÖêŸÖê ÖÖê×™ü‹ ³ÖÖÂÖÖúÖêÂÖ ×¤ü†…
3. £Úê Œ˜Øß¥ß á›Œß×ß» Þ ´ÖîÓ−Öê ÖÓ›ü×Ö¸üß ¤êüÖÖ Æîü…
´ÖãÑ ÖÓ›Íü×Ö¸üß ¤êü×Ö×”û…
{ÉÉ`ö 23 353
4. á£Þ ªÐÂà ‹ÉÚÂî”¥ Ç—Ú×Øß» Þ ´Öê¸üß Ã¡Öß Óú¯µÖã™ü¸ü ¯ÖœÍü ¸üÆüß Æîüê…
´ÖÖê Ã¡Öß úÓ¯µÖæ™ü¸ü ¯ÖœÍåü”ûÛ−ŸÖ…
5. £Úê ‹”‹ ¤ß¡ß» Þ ´Öï ú™üú •ÖÖˆÑÖÖ…
´ÖãÑ ú™üú ×•Ö×²Ö…
6. áª£Þá ªÕÜ¬‹Ú ¤ßá¡»»Þ ¾Öêü Ãæú»Ö (úÖê) •ÖÖ‹Öë…
ÃÖê´ÖÖ−Öê Ããú»Öãú ×•Ö²Öê…
7. £Úê ŒÞ‚‹¥ß á¨Þ‚ Ç–Íß¬ß» Þ ´Öï ÖÖ ú¸ü ÃÖÖê ÖµÖÖ…
´ÖãÑ ÖÖ‡ú×¸ü ¿ÖÖê‡ ¯Ö×›Íü×»Ö…
8. áª ŒÞ„ŒÞ„ á¨Þ‚ Ç–Íß¬Þ»»Þ ¾ÖÆü ÖÖŸÖê ÖÖŸÖê ÃÖÖê ÖµÖÖ…
ÃÖê ÖÖˆÖÖˆ ¿ÖÖê‡ ¯Ö×›Íü»ÖÖ…
‰ú¯Ö¸ü êú ÃÖ³Öß ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë úŸÖÖÔ úÖê ¯ÖÏ¬ÖÖ−ÖŸÖÖ ¤üß Ö‡Ô Æîü… ‹êÃÖê ¾ÖÖŒµÖÖë úÖê úŸÖéÔ¾ÖÖ“µÖ úÆüŸÖê Æïü…
II. ‡ÃÖ ¯ÖÖšü ´Öë ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖë úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ³Öß Æãü†Ö Æîü…
1. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ ªÞäªÕð™ß‹ ˆ−Ö»ÖÖêÖÖêÓ êú «üÖ¸Ö ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú ˆŸÃÖ¾Ö
„ªþ¡ ‹¥Þ¤ß¡» Þ ú¸üÖµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú «üÖ¸Ö ÃÖÖÓÃéú×ŸÖú ˆŸÃÖ²Ö
2. ™Þ¼» ›óÞ¥Þ Çß¬Þ£Þ¼Ú» ÇÚ¥ªÕÞ¥ ˆ−Öêú «üÖ¸Ö ²Ö““ÖÖêÓúÖê ¯Öã¸üÂúÖ¸ü
›ßÞ¤ß¡» Þ ×¤üµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
ŸÖÖÓú «üÖ¸Ö ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖÓãú ¯Öã¸üÃúÖ¸ü
×¤ü†Ö×•Ö²Ö…
3. £ÐÂà¼» ›óÞ¥Þ ÛÞ ªÕÜ¬Ô¥ ´ÖÓ¡Öß•Öß êú «üÖ¸üÖ Ãæú»Ö úß −Ö‡Ô ‡´ÖÖ¸üŸÖ úÖ
„›ìÔÞ” ‹¥Þ¬Þ»»Þ ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−ÖË ú¸üÖµÖÖ ÖµÖÖ…
´ÖÓ¡Öß êú −Öæ†Ö Ããú»Öü‘Ö¸ü ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−Ö
ú¸üÖÖ»ÖÖ…
4. Çß¬Þ£Þ¼»¥ áŒ¦ Çñ™ßá¤Þß™Þ ²Ö““ÖÖêêÓ úß Öê»Ö ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ ú¸üÖ‡Ô
‹¥Þá«¡»»Þ •ÖÖ‹Öß…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖÓú¸ü Öêôû ¯ÖÏ×ŸÖ•ÖÖê×ÖŸÖÖ ú¸üÖÆêü²Ö…
5. ¨ß¤©‹¼» ›óÞ¥Þ ’ß£Þ¼Ú» Š–Íß¨à Þ ×¿ÖÖúÖêÓ êú «üÖ¸Ö »Ö›Íü×ú†ÖêÓ úÖê †Öê×›Íü¿Öß
¨ßŒÞ¬Þ»»Þ −ÖéŸµÖ ×ÃÖÖÖµÖÖ ÖµÖÖ …
×¿ÖÖÓúú «üÖ¸Ö ×—Ö†´ÖÖ−ÖÓãú †Öê×›Íü¿Öß
−ÖÖ“Ö ×¿ÖÖÖÖ»ÖÖ…
6. á£Þ ›óÞ¥Þ ÇÞ• Ç—ÍÞ¤ß¡» Þ ´Öê¸êü «üÖ¸Ö ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
´ÖÖê «üÖ¸Ö ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖ×•Ö²Ö…
7. Çñ™ß¢Þ ¥Þ¤ý¼» ›óÞ¥Þ „ÇîÞª ¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ ¸üÖµÖ êú «üÖ¸Ö ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ ×»ÖÖÖ ÖµÖÖ…
á¬ŒÞ¬Þ»»Þ
¯ÖÏ×ŸÖ³ÖÖ ¸üÖµÖÓú «üÖ¸Ö ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ
»ÖêÖÖÖ»ÖÖ…
8. áª£Þ¼» ›óÞ¥Þ Þ à™ ¡ß ˆ−Ö »ÖÖêÖë êú «üÖ¸Ö −ÖÖ“Ö-ÖÖ−ÖÖ ³Öß ú¸ÖµÖÖ
‹¥Þ¤ß¡» Þ •ÖÖ‹ÖÖ…
ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú «üÖ¸Ö −ÖÖ“Ö ÖßŸÖ ×²Ö
9. ™Þ' ›óÞ¥Þ á£Þ ‹Þ£ ‹á¥‚á¡ß» Þ ˆÃÖ ÃÖê †¯Ö−ÖÖ úÖ´Ö ú¸ü¾ÖÖˆÑÖÖ…
ŸÖÖ' «üÖ¸Ö ´ÖÖê úÖ´Ö ú¸êü‡−Öê×²Ö…
10. á£Þ ›óÞ¥Þ ¥¡à³ñ £˜ØÇ •Þá¥ ´Öê¸êü «üÖ¸Ö ¸ü¾Öà¦ü ´ÖÓ›ü¯Ö ´Öë †Öê×›Íü¿Öß
Š–Íß¨à Þ Þ¤ß¡/Þá«¡»»Þ −ÖÖ“Ö −Ö“ÖÖ•ÖÖ‹ÖÖ…
´ÖÖê «üÖ¸Ö ¸ü¾Öà¦ü ´Ö›Íü¯Ö šüÖ¸êü
†Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö −Ö“ÖÖ×•Ö²Ö / −Ö“ÖÖÆêü²Ö…
‰ú¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖë ´Öë ú´ÖÔ úÖê ¯ÖÏ¬ÖÖ−ÖŸÖÖ ¤üß Ö‡Ô Æîü… ‡ÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¾ÖÖŒµÖÖë úÖê ú´ÖÔ ¾ÖÖ“µÖ
úÆŸÖê Æïü… †Öê×›Íü†Ö ´Öë ú´ÖÔ¾ÖÖ“µÖ ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü ÃÖê ²Ö−ÖŸÖê Æïü…
£Úê ‹Þ£ ‹¥ß¡ß > á£Þ ›óÞ¥Þ ‹Þ£ ´Öï úÖ´Ö úºÑþÖÖ… > ´Öã—ÖÃÖê úÖ´Ö
‹¥Þ¤ß¡ / ‹¥Þá«¡»»Þ ×úµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
´ÖãÑ úÖ´Ö ú×¸ü×²Ö > ´ÖÖê «üÖ¸Ö úÖ´Ö
ú¸üÖ×•Ö²Ö / ú¸üÖÆêü²Ö…
Çß¬Þ£Þá áŒ¦ áŒ¦ßá¡ > Çß¬Þ£Þ¼» ›óÞ¥Þ ²Ö““Öê Öê»Ö Öê»ÖëÖê > ²Ö““ÖÖë ÃÖê Öê»Ö
áŒ¦ áŒ¦Þá«¡»»Þ Öê»ÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−Öê Öêôû Öê×ôû²Öê > ×¯Ö»ÖÖ´ÖÖ−ÖÓú «üÖ¸Ö
Öêôû ÖêôûÖÆêü²Ö…
{ÉÉ`ö 23 355
‰ú¯Ö¸ü êú ˆ¤üÖÆü¸üÖÖë ´Öë ãú”û úŸÖéÔ¾ÖÖ“µÖ êú ¾ÖÖŒµÖ †Öî¸ü ˆ−Öêú ú´ÖÔ¾ÖÖ“µÖ êú ºþ¯Ö ×¤ü‹ Ö‹ Æïü…
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë úŸÖéÔ¾ÖÖ“µÖ êú ú´ÖÔ¾ÖÖ“µÖ ²Ö−ÖÖ−Öê êú ×»Ö‹ úŸÖÖÔ úß ŸÖéŸÖßµÖ ×¾Ö³ÖÛŒŸÖ
úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… †Öî¸ü ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ×ÎúµÖÖ êú ÃÖÖ£Ö -'Þ' (-†Ö) ¯ÖÏŸµÖµÖ •ÖÖê›Íüú¸ü ˆÃÖêú
²ÖÖ¤ü -'¤ß¡' (×•Ö²ÖÖ) †£Ö¾ÖÖ -'á«¡' (Æêü²ÖÖ) ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ êú ×¾Ö×¾Ö¬Ö ºþ¯Ö •ÖÖê›Íü •ÖÖŸÖê Æïü…
á£Þ ›óÞ¥Þ ÇÞ• Ç—ÍÞá«¬Þ»»Þ ´Öã—ÖÃÖê ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖ ÖµÖÖ…
´ÖÖê «üÖ¸Ö ¯ÖÖšü ¯ÖœÍüÖÆêü»ÖÖ…
-‹¥ì + -Þ = -‹¥Þ + -¤ß¡ = ‹¥Þ¤ß¡ ×úµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
-ú¸Ëü + - †Ö = -ú¸üÖ + -×•Ö²Ö = ú¸üÖ×•Ö²Ö
-‹¥ì + -Þ = -‹¥Þ + -á«¡ = ‹¥Þá«¡ ×úµÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ…
-ú¸Ëü + - †Ö = -ú¸üÖ + -Æêü²Ö = ú¸üÖÆêü²Ö
¬µÖÖ−Ö ¤üß×•Ö‹ ×ú †Öê×›Íü†Ö ´Öë ú´ÖÔ¾ÖÖ“µÖ êú ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖúÖ»Ö ´Öë ÃÖÆüÖµÖú ×ÎúµÖÖ 'á«¡' (Æêü²Ö),
'ÆüÖêÖÖ' ×ÎúµÖÖ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü…
ÇÞ•ø 24
¯ÖÖšü
Š–Íß¨Þ¥ '¤Þ™ñÞ'
†Öê×›Íü¿ÖÖ úß µÖÖ¡ÖÖ
†Öê×›Íü¿ÖÖ¸ü '•ÖÖ¡ÖÖ'
á¤ÞáªŸì» : Çñ™ÞÇ ¡Þ¡Ú ! ÞÇ˜™ •ÖÖêÃÖê±ú : ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö ²ÖÖ²Öã ! †Ö¯Ö ŸÖÖê †Öê×›Íü¿ÖÖ êú
Š–Íß¨Þ¥ ‘á˜ Çñ™ßÇ©Öß™ ‹ú ¯ÖÏ×ŸÖÛÂšüŸÖ −ÖÖ™ü¶×¿Ö»¯Öß Æïü…
Þ”î¨ßÑÂà»»Þ ™ ªÇØÞ«á¥ ×¯Ö”û»Öê ÃÖ¯ŸÖÖÆü '¸ü×¾ÖÓ¦ü ´ÖÓ›Íü¯Ö' ´Öë •ÖÖê
'¥¡ß³ñ £˜ØÇ'á¥ á¤„ê −ÖÖ™üú Æãü†Ö £ÖÖ ŒµÖÖ †Ö¯Ö −Öê ¾ÖÆü
−ÖÖ™üú ¤êüÖÖ £ÖÖ?
Þ”‹ á«Þ‚šß¬Þ ÞÇ˜
‹'˜ áª‚ Þ”‹
á›Œßšßá¬? ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ÆüÖÑ, ¤êüÖÖ £ÖÖ… ˆÃÖß ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë †Ö¯Ö
Çñ™ÞÇ : «ê á›Œßšß¬ß»»Þ áª«ß ŒµÖÖ ´Öã—Öê ãú”û ¯Öã”û−Öê êú×»Ö‹ “ÖÖÆüŸÖê
Æïü?
¡ßÇ©¤ýá¥ ÞÇ˜ ‹'˜
á£Þá™ ‹ß×ß ÇÞ¥ß¡Þ‹Ú •ÖÖêÃÖê±ú : ÆüÖÑ, †Ö¯ÖúÖê ¾ÖÆü −ÖÖ™üú îúÃÖÖ »ÖÖÖ?
Þ«Üê×Øß ?
á¤ÞáªŸì» : «ê, ÞÇ˜¼Ú» áª Þ”‹ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ÆüÖÑ, ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü »ÖÖÖ…
á‹£ß™ß ¬Þß¬Þ ? •ÖÖêÃÖê±ú : ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ ´ÖŸÖ»Ö²Ö? ŒµÖÖ †“”ûÖ
»ÖÖÖ µÖÖ ²Öã¸üÖ »ÖÖÖ?
Çñ™ÞÇ : «ê ˆ‹ Çñ‹Þ¥ ¬Þß¬Þ»»Þ
á¤ÞáªŸì» : ˆ‹ Çñ‹Þ¥ £Þá? ¢¬ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : µÖ×¤ü †Ö¯Ö ´Öã—ÖÃÖê êú¾Ö»Ö ÃÖ“Ö ÃÖã−Ö−Öê
êú×»Ö‹ “ÖÖÆüŸÖê Æïü ŸÖ²Ö ´Öï úÆæÑüÖÖ ×ú
¬Þß¬Þ ‹ß£óÞ Œ¥ÞÇ ¾ÖÆü −ÖÖ™üú ´Öã—Öê ˆŸÖ−ÖÖ †“”ûÖ −ÖÆüà
¬Þß¬Þ? »ÖÖÖ…
Çñ™ÞÇ : ¤›ß ÞÇ˜ á£Þ •Þ¥Ú ª™
•ÖÖêÃÖê±ú : ŒµÖÖ ˆÃÖúÖ úÖ¸üÖ ´Öï •ÖÖ−Ö ÃÖúŸÖÖ
¨Ú˜ß¡Þ‹Ú Þ«ÞØß á™á¡ £Úê ÆæÑü?
‹«ß¡ß»»Þ áª Þ”‹ £á™
áªá™ ¢¬ ¬Þß¬Þ Þ«ßê»»Þ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : úÖ¸üÖ ŸÖÖê ²ÖÆæüŸÖ Æïü… ´Öï ŸÖÖê ¯Öã¸üÖ−ÖÖ
•Ö´ÖÖ−Öê úÖ ÆæÑü… ŸÖ²Ö Æü´ÖÖ¸êü −ÖÖ™üú
{ÉÉ`ö 24 357
á¤ÞáªŸì» : ™Þ'¥ ‹Þ¥˜ ‹'˜ £Úê †Öî¸ü †²Ö êú −ÖÖ™üú ´Öë ²ÖÆãüŸÖ ±ú¸üú
‘Þ˜ßÇÞá¥ ‹ß ? Æïü…
Çñ™ÞÇ : ‹Þ¥˜ ™ ¡«Ü™»»Þ £Úê ™
ÇÚ¥Ú˜Þ ¤Ú¥»»Þ Þ£ •ÖÖêÃÖê±ú : †Ö¯Ö êú ÃÖ´ÖµÖ êú −ÖÖ™üú êú ×¾ÖÂÖµÖ ´Öë
áªá™á¡¦¥ Þ”‹ Þ„ µÖ×¤ü ´Öã—Öê ãú”û ²ÖŸÖÖŸÖê ŸÖÖê †“”ûÖ
ˆá¡‹Þ¥ Þ”‹ £œîá¥ ÆüÖêŸÖÖ…
¡«Ü™ ™Ÿ»Þ™ì»»Þ
¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ¤êü×Ö‹ •Öß, ŸÖ²Ö †Öê×›Íü¿ÖÖ úÖ
á¤ÞáªŸì» : ÞÇ˜¼» ª£¤ý¥ Þ”‹ '−ÖÖ™üú' úÆü−Öê ÃÖê 'µÖÖ¡ÖÖ' Æüß ÃÖ´Ö—ÖŸÖê
¡ßÇ©¤ýá¥ £á™ ¤›ß ‹ß×ß £Öê…
‹«áØ, á™á¡ ¢¬ •ÖÖêÃÖê±ú : ŒµÖÖ †²Ö ¾ÖÆü ÃÖ´ÖµÖ ¸üÆüÖ Æîü? †²Ö Æü´Ö
«ÜØÞ»»Þ •ÖÖê 'µÖÖ¡ÖÖ' ¤êüÖ ¸üÆêü Æïü, ˆÃÖ´Öë
Çñ™ÞÇ : á›ŒØÜ Þ²Þ, Š–Íß¨Þá¥ †Ö¬Öã×−Öú ¿Öî»Öß úÖ ²ÖÆãüŸÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ÆüÖê
¸üÆüÖ Æîü…
'Þ”‹' ‹«ßá¬
áªá™á¡á¦ Þá£ '¤Þ™ñÞ'
‹Ú «ßê ¡Ú’Úšß¬Ú»»Þ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : •Öß ÆüÖÑ… ×¯Ö”û»Öê ÃÖÖ»Ö '•Ö−ÖŸÖÖ
á¤ÞáªŸì» : áª ª£¤ý ˆá¡ ‹'˜ ÖÖ−ÖÖ™ü¶' êú «üÖ¸üÖ ŸÖß−Ö ×¤ü−Ö ŸÖú
»ÖÖÖŸÖÖ¸ü µÖÖ¡ÖÖ ú¸üÖµÖÖ ÖµÖÖ £ÖÖ…
Þ„ ×ß ? ¡±í£Þ »Öê×ú−Ö •ÖÖê ¤êüÖÖ, ˆÃÖ ÃÖê µÖÆü »ÖÖÖ
Þá£ á¤„ê '¤Þ™ñÞ' á›ŒÚ×Ü ×ú †Ö•Öú»Ö êú »Ö›ÍüúÖë ÃÖê 'µÖÖ¡ÖÖ'
áªšßá¥ á‹ ÞœÚß‹ −ÖÆüà ×úµÖÖ •ÖÖ ÃÖêúÖÖ…
á¨â¦à Çñá¤ýÞ á«„×ß»»Þ
Çñ™ÞÇ : «ê Þ²Þ, ™ ¡Ç©í Þá£
'‘™Þ ˜Þ”î' ›óÞ¥Þ •ÖÖêÃÖê±ú : †²Ö ŸÖÖê −ÖÖ¸üß úß ³Öæ×´ÖúÖ ´Öë ÃÖãÓ¤ü¸ü
»Ö›Íü×úµÖÖÑ Æüß †×³Ö−ÖµÖ ú¸ü ¸üÆüß Æïü…
™ßß ›ß œ¥ß ¤Þ™ñÞ ŒµÖÖ †Ö¯Öêú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë »Ö›Íü×úµÖÖÑ
‹á¥‚šß¬Ú»»Þ á«á¬ ¤Þ«Þ †×³Ö−ÖµÖ ú¸üŸÖß £Öà ?
á›Œß¬Ú, áªšß¥Ú £á
á«¬Þ á¤ Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ
Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ¤Þ™ñÞ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ÆüÖÑ, »Öê×ú−Ö ×•ÖŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ †²Ö
−ÖÖ™üú ú¸ü−Öê êú×»Ö‹ †Ö ¸üÆüß Æïü ŸÖ²Ö
‹¥Þ¤Þ‚ ÇÞ¥ß¡Þ«ßê»»Þ ˆŸÖ−Öß »Ö›Íü×úµÖÖÑ −ÖÆüà £Öà… •Ö²Ö ´Öï −Öê

−ÖÖ™üú ´Öë †×³Ö−ÖµÖ ¿Öã¹ý ×úµÖÖ £ÖÖ
á¤ÞáªŸì» : ˆá¡ ™ Þ¥à ¥ß™ñá¥ ŸÖ²Ö »Ö›Íüúß úß ³Öæ×´ÖúÖ ´Öë ¤üÖê Æüß
ªÚ³¥à ’ß£Þá ¢ß¤ý »Ö›Íü×úµÖÖÑ †×³Ö−ÖµÖ ú¸üŸÖß £Öà… ¯Ö¸üÓŸÖã
‹¥Ú×Øß»»Þ ÞÇ˜¼» ª£¤ýá¥ ´Öê¸êü ×¯ÖŸÖÖ•Öß êú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë ‹ú ³Öß
’ß£Þá ‹'˜ ¢ß¤ý »Ö›Íüúß −ÖÖ™üú −ÖÆüà ú¸üŸÖß £Öß…
−ÖÖ™üú ú¸ü−ÖÖ ŸÖÖê ¤æü¸ü úß ²ÖÖŸÖ £Öß…
‹¥Úšßá¬? −ÖÖ™üú ¤êüÖ−Öê êú×»Ö‹ ³Öß ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö
Çñ™ÞÇ : «ê, ‹ßØÜ ˆá¡ á¤á™ ’ß »Ö›Íü×úµÖÖÑ †ÖŸÖß £Öà… ˆÃÖ ÃÖ´ÖµÖ êú
Þ”‹ ‹¥ß¡Þ‹Ú ÞªÚ×Øß −ÖÖ™üú êú¾Ö»Ö ¯ÖÖî¸üÖ×Öú ú£ÖÖ†ÖêÓ ¯Ö¸ü
áªá™á¡á¦ áªá™ ’ß †Ö¬ÖÖ×¸üŸÖ £Öê…
šßá¬»»Þ á¤á™á¡á¦ £Úê
Þ”‹á¥ ¢ß¤ý Þ¥£ý
‹¥ßšß¬ß áªá™á¡á¦ ’ß
¢Û£ß‹Þá¥ 2 ‘˜ ’ß
¢ß¤ý ‹¥Úšßá¬»»Þ ‹ßØÜ
á£Þ ¡ÞÇÞ¼» ª£¤ýá¥ •ÖÖêÃÖê±ú : ŒµÖÖ †Ö¯Ö ³ÖÖ¸üŸÖ Ã¾ÖÖ¬Öß−ÖŸÖÖ ¯Öæ¾ÖÔ úß
áÞ”ßˆ ¡ß ’ß Þ”‹ ²ÖÖŸÖ ú¸ü ¸üÆêü Æïü?
‹¥Úšßá¬»»Þ Þ”‹ ‹¥ß¡Þ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ÆüÖÑ, ÆüÖÑ… ŸÖ²Ö »Ö›Íüêú »ÖÖêÖ Æüß
™ ›Û¥¥ ‹šÞ»»Þ Þ”‹ −ÖÖ¸üß ³Öæ×´ÖúÖ ´Öë †×³Ö−ÖµÖ ú¸üŸÖê
á›Œß¡Þ‹Ú £œî ¡«Ü™ ‹£ì £Öê… ´Öã—Öê µÖÖ¤ü †Ö ¸üÆüÖ Æîü, Æü×¸ü −ÖÖ´Ö
êú ²Ö¸üÆüÖ´Ö¯Öã¸ü úÖ ‹ú ”ûÖêú¸üÖ £ÖÖ…
’ß ÞªÚšßá¬»»Þ ¾ÖÆü 'úÖÔ¾Ö¬Ö' ´Öë ¦üÖî¯Ö¤üß úß ³Öæ×´ÖúÖ
áªá™á¡¦¥ Þ”‹ á‹¡¦ ´Öë †¯Ö−Öê †×³Ö−ÖµÖ ÃÖê ¤ü¿ÖÔúÖë úÖê
áÇÞâ¥Þ˜ß‹ ‹šÞ „Çá¥ «ßê ¹ý»ÖÖµÖÖ ú¸üŸÖÖ £ÖÖ… ¾ÖÆü ÃÖ²Öêú «üÖ¸üÖ
ÞœÞ¥ß™ á«„šß¬Þ»»Þ ¯ÖÏ¿ÖÓ×ÃÖŸÖ ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ…
á¤ÞáªŸì» : ÞÇ˜ ‹'˜ ¢Þ¥™
ªóÞœà™Þ ÇÛ¡í ª£¤ý¥
‹šÞ ‹«Ü×Øß ?
•ÖÖêÃÖê±ú : ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö ²ÖÖ²Öã ! Æü´Ö−Öê ÃÖã−ÖÖ £ÖÖ ×ú »ÖÖêÖ
Çñ™ÞÇ : «ê «ê, áªá™á¡á¦ Ã¾ÖµÖÓ ÖßŸÖ ÖÖŸÖê-ÖÖŸÖê †×³Ö−ÖµÖ ú¸üŸÖê
ÇÚ£Þá «ßê Þ¥à £Öê? »Öê×ú−Ö †²Ö ÖÖ−Öê¾ÖÖ»Öê ŸÖÖê †»ÖÖ
Æïü…
{ÉÉ`ö 24 359
¥ß™ñá¥ ¢ß¤ý
‹¥Úšá¬»»Þ á£Þ¥ £á
Ç–Ú×ß «¥ß á¡Þ¬ß ˆ‹ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ÆüÖÑ, ¾ÖÆü ŸÖÖê ‹ú¤ü´Ö ÃÖ“Ö Æîü… ˆÃÖ
¡¥«£ ÇÚ¥ßÞ á”Þ‹Þ”Þˆ ÃÖ´ÖµÖ †“”ûÖ †×³Ö−ÖêŸÖÖ ÆüÖê−Öê êú ×»Ö‹
−ÖéŸµÖ, ÃÖÓÖßŸÖ †Ö×¤ü ÃÖ²Ö ÃÖßÖ−ÖÖ
šß¬Þ áª '‹˜Ùí¡œ' á¥ ¯Ö›ÍüŸÖÖ £ÖÖ… •ÖÖê ×•ÖŸÖ−ÖÖ †“”ûÖ ÖÖ
á›ñÞâÇ›à ¥ß™ñá¥ ¢ß¤ý ÃÖúŸÖÖ £ÖÖ, ¾ÖÆü ˆŸÖ−Öß ÃÖãÓ¤ü¸ü ³Öæ×´ÖúÖ
‹¥ß ›¨í‹¼Ú» ‹á³‚ ³Öß ¯ÖÖŸÖÖ £ÖÖ…
á›„šß¬Þ»»Þ áª ª£ªØ¼»
›óÞ¥Þ Çñ¨äªß™ á«„šß¬Þ»»Þ
á¤ÞáªŸì» : Çñ™ÞÇ ¡Þ¡Ú ! Þá£ •ÖÖêÃÖê±ú : ×ÃÖ−Öê´ÖÖ ´ÖêÓ ³Öß †×³Ö−ÖêŸÖÖ †Öî¸
¨Ú˜ßšß¬Ú, áª£Þá ‹ÚÞá–Í †×³Ö−Öê¡Öß †“”ûÖ −ÖéŸµÖ ú¸ü−Öê ÃÖê ˆ−Ö
ßá‘ à™ Þ‚Þ‚ úÖê •µÖÖ¤üÖ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ×´Ö»ÖŸÖß £Öß…
†“”ûÖ, ²ÖŸÖÖ‡‹ †Ö¯Ö êú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë
¢ß¤ý ‹¥Úšßá¬? ‹ßØÜ ×ú−Ö ×ú−Ö −ÖÖ™üúúÖ¸üÖë êú 'µÖÖ¡ÖÖ'
ˆá¡ Þ‚¡Þ¡Þ¬Þ ™ •µÖÖ¤üÖ ×ú‹ •ÖÖŸÖê £Öê?
¬Þ»»Þ
Çñ™ÞÇ : «ê, áª ‹šÞ ŒÞÆßÂ ª™»»Þ
áª ‹Þ¦á¥ ¢¬ ¢ßá™Þ
á«¡Þ ÇÞ‚ê Þ, à™ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : 'µÖÖ¡ÖÖ' úÆü−Öê ÃÖê Æü´Ö '¾ÖîÂÖ¾Ö-¯ÖÖ×Ö'
Æüß ÃÖ´Ö—ÖŸÖê £Öê… ˆ−ÆüÖë−Öê †ÃÖÓµÖ
Þ›ß ª¡Ú ‹ß×ß ¨ßŒß¡Þ‹Ú 'µÖÖ¡ÖÖ‹Ñ' ×»ÖÖß Æïü… ˆ−Öúß 'µÖÖ¡ÖÖ†Öë'
Ç–Úšß¬Þ»»Þ ¤ßˆ á¤á™ ¢¬ ´Öë 'úÖÔ¾Ö¬Ö' '¸ÓüÖÃÖ³ÖÖ' ´Öã—Öê ²ÖÆãüŸÖ
Þ‚ ÇÞ¥Úšß¬Þ, ªßˆ áªá™ †“”êû »ÖÖŸÖê Æïü…
ªÚ³¥ ¢Û£ß‹Þ ¡ß ÇÞ„šß¬Þ»»Þ
á¤ÞáªŸì» : ªßá£ÞÚ–Íß‹á¥ £œî
•ÖÖêÃÖê±ú : †“”ûÖ! ŒµÖÖ †Ö¯Öêú ÃÖ´ÖµÖ ´Öë
¢ßá™Þ Š ¢ßá™ñà£Þá †Ö•Öú»Ö úß ŸÖ¸üÆü ¥ü¿µÖ-ÃÖ••ÖÖ êú
¢¬ Þß ÇÞ¥ßá¬ ¯ÖÏ×ŸÖ ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¬µÖÖ−Ö ×¤üµÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ?
áª£Þ¼Ú» ¡«Ü™ ªÚ¡ßœÞ
£ß¦Úšß¬Þ»»Þ Þ®×Þ ‹«ßá¬
ÞÇ˜¼» ª£¤ýá¥ á‹„ê ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : −ÖÆüà ²ÖÖ²Öã, †Ö•Öú»Ö ×úŸÖ−Öê ¯ÖÏúÖ¸ü
á‹„ê Þ”î‹Þ¥ £Þ¼» úß ÃÖß−Ö-ÃÖß−Ö¸üß, ¯ÖÏúÖ¿Ö-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ,
¤Þ™ñÞ á¡¨à ‹¥Þ¤Þ„šß¬Þ»»? †Ö×¤ü úÖ ¾µÖ¾ÖÆüÖ¸ü ×úµÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü!

»Öê×ú−Ö Æü´ÖÖ¸êü ÃÖ´ÖµÖ ´Öë µÖê ÃÖ²Ö −ÖÆüà
Çñ™ÞÇ : ¤Þ™ñÞ ‹«ßá¬ Þá£ £Öê… ŸÖ²Ö ˆÃÖ ¯ÖÏúÖ¸ü êú †×³Ö−ÖêŸÖÖ £Öê
'á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß'¼Ú» «ßê •ÖÖê †¯Ö−Öß †×³Ö−ÖµÖ úß ãú¿Ö»ÖŸÖÖ
¡Ú’Úšß¬Ú»»Þ áª ªäŒî ¤Þ™ñÞ †Öî¸ü ×−ÖÂšüÖ¯Ö¸ü ÖãÖÖë ÃÖê −ÖÖ™üúÖë úÖ
á¬Œß×Øß»»Þ ™Þ¼» ¤Þ™ñÞ Ú– ´ÖÆü¢¾Ö ²ÖœÍüÖ ¤êüŸÖê £Öê… †Ö•Öú»Ö ‹êÃÖê
ú»ÖÖúÖ¸ü ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö Æïü…
Íß‹ ¢ß™á¥ '‹˜Ùí¡œ',
'¥¾»ª¢Þ' £á™ ¢Þ¥ß
¢¬¬Þá»»Þ
á¤ÞáªŸì» : Þ®×Þ, ÞÇ˜¼» á¡á¦
Þ‘ß‹Þ¬ß Ç¥ß ‹'˜ ›ï¨î
ªÈÂÞ Çñ™ß ¡ßá¨Ç© ›ïÌßÂ •ÖÖêÃÖê±ú : ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö ²ÖÖ²Öã ! 'µÖÖ¡ÖÖ' êú ³Ö×¾ÖÂµÖ êú
²ÖÖ¸êü ´Öë †Ö¯ÖúÖ ŒµÖÖ †−Öã´ÖÖ−Ö Æîü?
›ßÞ¤Þ„šß¬Þ ? †Ö¬Öã×−Öú −ÖÖ™ü¶×¿ÖÛ»¯ÖµÖÖë úÖê µÖ×¤ü
Çñ™ÞÇ : Þ‚ê ¡Þ¡Ú, Þ‘ß‹Þ¬ß †Ö¯Ö ãú”û ˆ¯Ö¤êü¿Ö ¤êüŸÖê, ŸÖÖê ¾Öê »ÖÖêÖ
ˆ¯ÖéúŸÖ ÆüÖêŸÖê…
á‹á™ Çñ‹Þ¥ ªßì-ªßá¥à,
Þá¬Þ‹ ªÈÂÞ ¡î¡«Þ¥
‹¥Þ¤Þ„×ß»»Þ Þ£ ‹Þá¦
áª ª¡Ú šß¬Þ»»Þ á«á¬ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : ²Ö›Íüß ²ÖÖŸÖ µÖÆü Æîü ×ú 'µÖÖ¡ÖÖ' ¯Ö¸Ó¯Ö¸üÖ
áªá™á¡á¦ áª‚ Çñ‹Þ¥¥ êú †Ö×¤ü´Öºþ¯Ö úß ¸üÖÖ ú¸ü−ÖÖ…
¢ßá™Þ ª¡Úšßá¬, ×¾Ö×¾Ö¬Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ¥ü¿µÖ-¥ü¿µÖÖ¾Ö×»ÖµÖÖë
á¤„ê£Þá ß‘ ¢ß¤ý¥ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ −Ö ú¸ü êú ´ÖãŒŸÖ ¸ÓüÖ´ÖÓ“Ö ´Öë
‹¦Þ ‹Ú¨¦™Þ ˆ¡ä Æüß 'µÖÖ¡ÖÖ' ú¸ü−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¾Ö¸ü−ÖÖ ‹êÃÖê
−ÖÖ™üú ú¸üŸÖê ú¸üŸÖê, †Öê×›Íü¿ÖÖ úß
ßÇ©ÖÞÇ¥ Ú˜›óÞ¥Þ Þ”‹ ¯Öã¸üÖŸÖ−Ö 'µÖÖ¡ÖÖ ¿Öî»Öß' †Ö¬Öã×−Öú
Ú–Íß‹¥ £«±ó ¡—ÍÞ‚ −ÖÖ™üúÖë êú ²Öß“Ö ´Öë Öã´Ö ÆüÖê •ÖÖ‹Öß…
á›„šßá¬»»Þ Þ‘ß‹Þ¬ß ˆÇ¥ß
‹¦Þ‹Þ¥ ¡«Ü™ ‹£ì
×Øß»»Þ
á¤ÞáªŸì» : Çñ™ÞÇ ¡Þ¡Ú ! ¤Þ™ñÞ¥
•ÖÖêÃÖê±ú : ´Öï ÃÖÖê“ÖŸÖÖ ÆæÑü úß ¾ÖîÂÖ¾Ö ¯ÖÖ×Ö úÖê
¢¡ßÇ©î™ ªÉÂ‹íá¥ ÞÇ˜¼» »ÖÖêÖ ¬Öß¸êü-¬Öß¸êü ³Öæ»Ö •ÖÖ‹ÑÖê…
{ÉÉ`ö 24 361
Ú£Þ ‹'˜? ÞœÚß‹

Þ”î ¨ßÑÂà£Þ¼Ú» ÞÇ˜
¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : †Ö¯Ö −Öê ÃÖÆüß ²ÖÖŸÖ úÆüß… ‡ÃÖ×»Ö‹
¤›ß ‹ß×ß „Çá›¨ ›ßáØ, †Ö¯Ö •ÖîÃÖê µÖã¾ÖÖ ú»ÖÖ¯ÖÏê×´ÖµÖÖë úÖê
á™á¡ áª£Þá „Ç‹ï™ †Öê×›Íü†Ö µÖÖ¡ÖÖ úÖê ²Ö“ÖÖ‹ ¸üÖ−ÖÖ
«ÜáØ»»Þ “ÖÖ×Æü‹… †Ö¯Ö »ÖÖêÖ Æüß ú»ÖÖúÖ¸üÖë
úÖê ÃÖÆüß ´ÖÖÖÔ¤ü¿ÖÔ−Ö ¤êü ÃÖúŸÖê Æïü…
Çñ™ÞÇ : ¡–Í ‹šÞ á«¬Þ ¤Þ™ñÞ
Ç¥ÉÂ¥Þ¥ á£Þâ¦ß‹™Þ ¥¤©Þ
‹¥ß¡Þ»»Þ ¡ß¢ß ÷ Çñ‹Þ¥
ªßì- ªßá¥à Çñá¤ýÞ •ÖÖêÃÖê±ú : ´Öê¸üß ¸üÖµÖ ´Öë †Ö¯Ö −ÖÖ™üú ú»ÖÖ
‹¥ß £Ú‹Ø ¥¾» £°á¥ †“”ûß ŸÖ¸üÆü ×ÃÖÖÖ−Öê êú×»Ö‹ ‹ú
«ßê ¤Þ™ñÞ ‹¥Þ¤ß¡Þ „ß™»»Þ Ãæú»Ö ÖÖê»ÖëÖê ŸÖÖê ²ÖÆãüŸÖ †“”ûÖ ÆüÖêÖÖ…
á«á¬ Þ²Þ, ˆ£ß™ß −Ö¾ÖµÖã¾Öú ú»ÖÖúÖ¸üÖë úÖê ÃÖ““ÖÖ
¯ÖÏ×¿ÖÖÖ †Ö¯Ö •ÖîÃÖê ´ÖÆüÖ−Ö ú»ÖÖúÖ¸üÖë
Þ”‹ ‹¥Ú ‹¥Ú Š– ÃÖê Æüß ¯ÖÖ−ÖÖ Æîü…
Íß¨Þ¥ ÇÚ¥Þ™ ¤Þ™ñÞ á¨â¦à
ÞœÚß‹ Þ”‹ ¢ß™á¥
«‘ß¤ß¡»»Þ
á¤ÞáªŸì» : £Úê ™ ¢Þ¡Ú×ß œàá¥ œàá¥
á¬Þá‹ á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼Ú» ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : »Öê×ú−Ö ´Öê¸üß ˆ´ÖÏ ŸÖÖê ²ÖœÍü Ö‡Ô Æîü…
¢Ú¬ß¤ßá¡»»Þ ¿ÖÖ¸üß×¸üú ¿ÖÛŒŸÖ ³Öß ú´Ö ÆüÖê Ö‡Ô Æîü…
Çñ™ÞÇ : ÞÇ˜ ª™ ‹«ßá¬»»Þ •ÖÖêÃÖê±ú : ×−Ö¤êü¿Ö−Ö ¤êü−Öê ´Öë †Ö¯Ö ŸÖîµÖÖ¸ü ÆüÖëÖê ŸÖÖê
á«á¬ ÞÇ˜£Þ¼» Ç¥ß ‹êÃÖÖ ‹ú Ãæú»Ö ÖÖê»Ö−Öê êú×»Ö‹ ´Öï
¤Ú¡ ‹¦Þ‹Þ¥£Þá Š–ÍßÞ †Öî¸ü ´Öê¸êü ÃÖÖ£Öß ŸÖîµÖÖ¸ü Æïü… †Ö¯Ö
×−ÖÜ¿“ÖŸÖ ¸ü×Æü‹… ÃÖ²Ö ‡ÓŸÖ•ÖÌÖ´Ö ú¸ü êú
¤Þ™ñÞ‹Ú ¡á°‚ ¥Œß¡Þ Æü´Ö †Ö¯Ö êú ¯ÖÖÃÖ †Ö‹ÑÖê…
„ß™»»Þ ÞÇ˜£Þá «ßê
‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» •ß‹ì ¥ÛáÇ
£Þí ›¨í á›‚ÇÞ¥ßá¡»»Þ
á¤ÞáªŸì» : á£Þ £™á¥ ÞÇ˜ ¤›ß
Þ”î‹¦Þ ¢¬¢Þ¡á¥ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö : †“”ûÖ •Öß, ×±ú¸ü ×´Ö»ÖëÖê…
¨ßáŒ‚¡Þ ÇÞ‚ê áÞ”ßˆ

ªÕÜ¬ áŒÞ¬ß ÇÞ¥áØ á™á¡
¡«Ü™ ¢¬ á«¡»»Þ ¡
‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» „ß™ì
Çñ¨ß¤©˜ ÞÇ˜¼»Ç¥ß £«Þì
‹¦Þ‹Þ¥¼»•Þ¥Ú «ßê ÇÞ‚¡Þ
›¥‹Þ¥»»Þ
Çñ™ÞÇ : á«á¬ á£Þ ¡¤ýª ™ ¡—Íß
¬Þ˜ß»»Þ ¨Þ¥à¥ß‹ ¨‹Øß
£œî ‹£ß ¬Þ˜ß»»Þ
á¤ÞáªŸì» : ßá·í¨Þ á›¡ÞÇÞ‚ê
ÞÇ˜ ¤›ß ÇñªØÜ™
á«Þ‚ÇÞ¥áØ á™á¡ ˆÇ¥ß
áÞ”ßˆ ªÕÜ¬ áŒÞ¬ß¡Þ ÇÞ‚ê
£Úê ˆ¡ä á£Þ ªÞ¾»£Þá
ÇñªØÜ™ ×Øß»»Þ ÞÇ˜
ßËÂØ ¥Ú«ØÜ»»Þ ª¡Ú Çñ‹Þ¥
¡î¡ª×Þ ‹¥ß Þá£
ÞÇ˜¼» ÇÞŒ‹Ú Þªß¡Ú»»Þ
Çñ™ÞÇ : Þ²Þ «ê, ÇÚ˜ß á›ŒÞá«¡»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
ªÞ¤©Þ™‹Þ¥ ÃÖÖÖÖŸúÖ¸ü
Çñ™ßÇ©Öß™ ¯ÖÏ×ŸÖÛÂšüŸÖ
Þ”î¨ßÑÂà −ÖÖ™ü¶ ×¿Ö»¯Öß
Þ”‹ −ÖÖ™üú
{ÉÉ`ö 24 363
¤Þ™ñÞ 'µÖÖ¡ÖÖ' 'ÖÖ-−ÖÖ™ü¶'

ÞœÚß‹ †Ö¬Öã×−Öú
á¨â¦à ¿Öî»Öß
Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ †Ö•Öú»Ö úÖ
¥ß™ñ ³Öæ×´ÖúÖ
ªÚ³¥à ÃÖãÓ¤ü¸üß
ªóÞœà™Þ Ã¾ÖÖ¬Öß−ÖŸÖÖ
ŒÞÆßÂª™ ÃÖÓ¯ÖæÖÔ ÃÖŸµÖ
Þ”î‹Þ¥ −ÖÖ™ü¶úÖ¸ü
ªäŒî Æü•ÖÖ¸üÖë, †ÃÖÓµÖ
›ï¨îªÈÂÞ ÃÖ••ÖÖ
Þá¬Þ‹ ªÈÂÞ ¯ÖÏúÖ¿Ö-¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ
ßÇ©ÖÞÇ¥ ×−ÖÂšüÖ¾ÖÓŸÖ
¢¡ßÇ©î™ ³Ö×¾ÖÂµÖŸÖË
Ú£Þ †Ó¤üÖ•Ö, †−Öã´ÖÖ−Ö
á¤„ê£Þá •ÖÖê
áª‚ Çñ‹Þ¥ ˆÃÖ ¯ÖÏúÖ¸
¢ß¤ý †×³Ö−ÖµÖ
‹Ú¨¦™Þ ãú¿Ö»ÖŸÖÖ
Ú˜ Ã¾Ö³ÖÖ¾Ö
£«±ó ´ÖÆüŸ¾Ö
„Çá›¨ ˆ¯Ö¤êü¿Ö
„Ç‹ï™ ˆ¯ÖéúŸÖ
á£Þâ¦ß‹™Þ ´ÖÖî×»ÖúŸÖÖ
Ç¥ÉÂ¥Þ ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ
£Ú‹Ø ¥¾»£° Öã»ÖÖ ¸ÓüÖ´Ö“ÖÓ
ÇÚ¥Þ™ ¯Öã¸üÖŸÖ−Ö
¤Ú¡ µÖã¾ÖÖ
‹¦Þ‹Þ¥ ú»ÖÖúÖ¸
¡á°‚ ¥Œß¡Þ ²Ö“ÖÖ‹ ¸üÖ−ÖÖ
ªÕÜ¬ Ãæú»Ö
¡¤Ú¡‹ −Ö¾Ö µÖã¾Öú
Çñ¨ß¤©˜ ¯ÖÏ×¿ÖÖÖ
£«Þì ´ÖÆüÖ−ÖË
¨Þ¥à¥ß‹ ¿ÖÖ¸üß×¸üú
¡¦ ²Ö»Ö
ßá·í¨Þ ×−Ö¤êü¿Ö−Ö
¢îÞª
†³µÖÖÃÖ
I. ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú ÇÚíã¢îÞª ‹¥ØÜ»»Þ
1. ÞÇ˜¼» ª£¤ý¥ Þ”‹ ¡ßÇ©¤ýá¥ £á™ ¤›ß ‹ß×ß ‹«áØ á™á¡ ¢¬
«ÜØÞ»»Þ
2. Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ¤Þ™ñÞ á«¡ß»»Þ
3. ¤ßˆ á¤á™ ¢¬ Þ‚ ÇÞ¥Úšß¬Þ, ªßˆ áªá™ ªÚ³¥ ¢Û£ß‹Þ¡ß ÇÞ„šß¬Þ»»Þ
4. ™ ¡Ç©í Þá£ ‘™Þ ˜Þ”î ›óÞ¥Þ ™ßß ›ß œ¥ß ¤Þ™ñÞ ‹á¥‚šß¬Ú»»Þ
5. ™Þ¼» ¤Þ™ñÞ Ú–Íß‹ ¢ß™á¥ £á™ "¥¾»ª¢Þ", "‹˜Ùí¡œ" ŒÚ¡ì ¢¬¬Þá»»Þ
6. áª '‹˜Ùí¡œ'á¥ á›ñÞâÇ›à ¥ß™ñá¥ ¢ß¤ý ‹¥ß ›¨í‹¼Ú» ‹á³‚
á›‚šß¬Þ»»Þ
7. ÞÇ˜¼» Ç¥ß ¤Ú¡ ‹¦Þ‹Þ¥£Þá Š–ÍßÞ ¤Þ™ñÞ‹Ú ¡á°‚ ¥Œß¡Þ „ß™ì»»Þ
8. ÞÇ˜£Þá «ßê ‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú» •ß‹ì ¥ÛáÇ £Þí ›¨í á›‚ÇÞ¥ßá¡»»Þ
9. ÞÇ˜ Þ”î‹¦Þ ¨ßŒÞ‚¡Þ ÇÞ‚ê áÞ”ßˆ ªÕÜ¬ áŒÞ¬ßÇÞ¥áØ ™ ¡«Ü™
¢¬«ÜØÞ»»Þ
10. ¡¤ýª ™ ¡—Íß¬Þ˜ß, ¨Þ¥à¥ß‹ ¡¦ £œî ‹£ß¬Þ˜ß»»Þ
{ÉÉ`ö 24 365
II. ¡Þ‹îá¥ á¥ŒÞ¼ß»™ ¨µ ª×Þá¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µÚ–Íß‹Ú ¡î¡«Þ¥ ‹¥ß Û™

¡Þ‹î • ‹¥ØÜ»»Þ
(¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¸êüÖÖÓ×úŸÖ ¿Ö¾¤üÖêÓ êú Ã£ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ úÖ ¯ÖÏµÖÖêÖ ú¸ü −ÖµÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. ÞÇ˜ Þ”‹ ¡ßÇ©¤ýá¥ £á™ ¤›ß ‹ß×ß ‹«áØ, á™á¡ ¢¬ «ÜØÞ»»Þ
™Þ‹Ú
áª£Þ¼Ú»
Çß¬Þ£Þ¼Ú»
‹¦Þ‹Þ¥£Þ¼Ú»
Þ”î¨ßÑÂà£Þ¼Ú»
2. Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ¤Þ™ñÞ á«¡ß»»Þ
ÇÞ•
‹ß×ß
‹Þ£
Þ”‹
¢ß¤ý
3. ™ ¡Ç©í Þá£ Çß¬Þ£Þ¼» ›óÞ¥Þ ¤Þ™ñÞ ‹á¥‚šß¬Ú»»Þ
±í‹à£Þ¼» Þ
×Þ™ñ£Þ¼» –ñÞ£Þ
¨ßÑÂà£Þ¼» Þ”‹
’ß£Þ¼» Ç¥à¤©Þ
‹¡ß£Þ¼» ªÊßÂ¦à
4. Þ”‹ ¢ß™á¥ £á™ ¥¾»ª¢Þ ¢¬¬Þá»»Þ
™Ú£‹Ú Þ
áª£Þ¼Ú» ¢ß¤ý
™Þ¼Ú» à™
¡ÞÇÞ¼Ú» š¯Þ ™Þ£ªÞ
¬ß¬ß‹Ú –Þ‚¬ì
5. áª ¢ß¤ý ‹¥ß ‹á³‚ á›„šß¬Þ»»Þ

™Ú á›„šß¬Ú
™Úá£ á›„šß¬
áª£Þá á›„šßá¬
Þá££Þá á›„šß¬Ú
ÞÇ˜£Þá á›„šßá¬
6. ¤Ú¡ ‹¦Þ‹Þ¥ £Þá Š–ÍßÞ ¤Þ™ñÞ ‹Ú ¡á°‚ ¥Œßá¡»»Þ
Þ”î‹Þ¥ Þ”‹
ªÞ«ß™ßî‹ ªÞ«ß™î
‹¡ß ‹¡ß™Þ
ï™î¨ßÑÂà ï™îá¨â¦à
Þ¤ý‹ ª¾»à™
III. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷á¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú á¤Þ–Íß áÞ”ßˆ áÞ”ßˆ
¡Þ‹î • ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖ µÖã´ÖÖêÓ úÖê •ÖÖê›Íü ú¸ü ‹ú ‹ú ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
„›Þ«¥˜ :- ÞÇ˜ á£Þ •Þ¥Ú ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú Þ«ÞØß»»Þ
£Úê ‹«ß¡ß»»Þ
¤›ß ÞÇ˜ á£Þ •Þ¥Ú ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú Þ«ÞØß á™á¡ £Úê
‹«ß¡ß»»Þ
1. ÞÇ˜ ÇÚ¥à ¤ÞÞØÜ»»Þ 2. áª ¢Þ™ ŒÞÞØß»»Þ
£Úê ÇÚ¥à ¤ÞÞØß»»Þ £Úê ¢Þ™ ŒÞ‚¡ß»»Þ
3. ™Ú£ Ô¥ ‹šÞ £á™ ¨Ú˜ÞØ»»Þ 4. ™Úá£ ªÕÜ¬‹Ú ¤ß¡»»Þ
£Úê Ô¥ ‹šÞ ¨Ú˜ÞØß»»Þ áª£Þá ªÕÜ¬‹Ú ¤ßá¡»»Þ
5. Çß¬Þ£Þá ÇÞ• Ç—ÍØß
¢¬ á«¡»»Þ
IV. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷¬ßŒß™ ¡Þ‹î Ú–Íß‹¥ ¡Þî Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆÆüÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¾ÖÖ“µÖ ¯Ö×¸ü¾Ö¢ÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
{ÉÉ`ö 24 367
„›Þ«¥˜ :- Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ Çß¬Þ ¤Þ™ñÞ ‹¥ßá¡»»Þ»»

Þ‘ß ‹Þ¬ß‹Þ Çß¬Þ¼» ›óÞ¥Þ ¤Þ™ñÞ á«¡»»Þ
1. á£Þ ’ß Þ ¨ßŒß¡»»Þ 2. áª£Þá ÇÞ• Ç—Íßá¡»»Þ
3. ‘Þ«ø¡à Çß•Þ ‹¥ß¡»»Þ 4. £œÚ ŸÚ»”¡¬ì áŒ¦ß¡»»Þ
5. ¨Ú¢¬¤©õà à™ Þ‚¡»»Þ 6. Çñ™ÞÇ ¡Þ¡Ú Þ”‹ á¬Œßá¡»»Þ
V. „›Þ«¥˜ Ú¤Þ¤ýà ß£÷á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ Çñá™î‹ ¡Þ‹î‹Ú ›Ú‚ ›Ú‚”ß ¡Þ‹îá¥
Ç¥ß˜™ ‹¥ØÜ»»Þ
(ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú †−ÖãÃÖÖ¸ü −Öß“Öê ×¤ü‹ Ö‹ ¯ÖÏŸµÖêú ¾ÖÖŒµÖ êú ¤üÖê ¤üÖê ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
(1) „›Þ«¥˜ :- ¤ßˆ ª¢Þá¥ ¢¬ Þ„šß¬Þ ªßˆ á£Þ¥ ªÞ¾» šß¬Þ»»Þ
1. ¤ßˆ ª¢Þá¥ ¢¬ Þ„šß¬Þ»»Þ
2. ªßˆ á£Þ¥ ªÞ¾»šß¬Þ»»Þ
1. ¤ßˆ ŒÞ„šß¬Þ ªßˆ á£Þ¥ ¢„˜à šß¬Þ»»Þ
2. ¤ßˆ ¡«ß œ¥ß ÞªÚšß¬Þ ªßˆ á£Þ¥ ªÞ¾» šß¬Þ»»Þ
3. ¤ßˆ ¢¬ ÞÚšß¬Þ ªßˆ ¥Þ£¥ ¢„˜à šß¬Þ»»Þ
4. ¤ßˆ ‹”‹ ¤Þ„šßá¬ ªßˆ á£Þ¥ ‘Þ šßá¬»»Þ
5. ¤ßˆ ‘Þ‹à‹Ú –Þ‹Úšßá¬ ªßˆ á£Þ¥ ¡ÞÇÞ šßá¬»»Þ
(2) „›Þ«¥˜ :- á¤á™ ™Ú£‹Ú ‘˜Þ áªá™ Þ£‹Ú»»£œî ‘˜Þ»»Þ
1. ™Ú£‹Ú ‘˜Þ ×ß»»Þ
2. £á™ ¡ß ‘˜Þ ×ß»»Þ
1. á¤á™ ‹Þ£ £œÚ ‹¥ßÇÞ¥ß¡ áªá™ ‹Þ£ £Úê £œî ‹¥ßÇÞ¥ß¡ß»»Þ
2. á¤á™ ™Úá£ ŒÞ‚ÇÞ¥ß¡ áªá™ £Úê £œî ŒÞ‚ÇÞ¥ß¡ß»»Þ
3. á¤á™ ›Û¥ ™Úá£ ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡ áªá™›Û¥ £Úê £œî ¤Þ‚ÇÞ¥ß¡ß»»Þ
4. á¤á™ ªÉÂ±ß á£Þ¥ šß¬Þ áªá™ ªÉÂ±ß ™Þ¼»¥ £œî šß¬Þ»»Þ
5. á¤á™ £Úê Ç—Úšß¬ß áªá™ áª £œî Ç—Úšßá¬ »»Þ
(3) „›Þ«¥˜ :- ™Ú á¤„ê•ß‹ß ¤Þ‚šß¬Ú £Úê ¡ß áª•Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
1. ™Ú áª•Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬Ú»»Þ
2. £Úê ¡ß áª•Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
1. ™Ú á¤„ê•ß‹ß áŒ¦ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬Ú £Úê ¡ß áª•Þ‹Ú áŒ¦ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ

2. áª á¤„ê•ß‹ß ÇÞ• Ç—Íß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬Þ £Úê áª‚•ß‹ß Çá—Í‚¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ß»»Þ
3. ™Úá£ á¤„ê•ß‹ß ¢ÞÇ©˜ ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬ £Úê ¡ß áª‚•ß‹ß ¨Ú˜ß¡Þ‹Ú
¤Þ‚šß¬ß»»Þ
4. ÞÇ˜ á¤„ê•ß‹ß ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šßá¬ áª ¡ß áª‚•ß‹ß ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šßá¬»»Þ
5. áª£Þá á¤„ê•ß‹ß Þß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šßá¬ áª ¡ß áª‚•ß‹Ú Þß¡Þ‹Ú ¤Þ‚šß¬Þ»»Þ
(4) „›Þ«¥˜ :- ™Ú £á™ á¤„ê Çñ‹Þ¥ ‹«ßšß¬Ú £Úê áª‚ Çñ‹Þ¥ ‹¬ß»»Þ
1. ™Ú £á™ ‹«ßšß¬Ú»»Þ
2. £Úê ‹¬ß»»Þ
1. ¥àÞ £á™ á¤„ê Çñ‹Þ¥ ‹«ßšß¬Þ £Úê áª‚ Çñ‹Þ¥ ‹¬ß»»Þ
2. ™Ú á¤„ê Çñ‹Þ¥ ‹£í ‹¥ß¡Ú ™Ú áª‚ Çñ‹Þ¥ Ÿ»¦ ÇÞ‚¡Ú»»Þ
3. ™á£ á¤„ê Çñ‹Þ¥ ¢Þ¡Úšß¬ ™á£ áª‚ Çñ‹Þ¥ ‹¬»Þ
4. ÞÇ˜¼» ¡ÞÇÞ á£Þá™ á¤„ê Çñ‹Þ¥ ‹«ßšßá¬ £Úê áª‚ Çñ‹Þ¥ ‹¬ß»»Þ
5. áª á¤„ê Çñ‹Þ¥ ¢ß¤ý ‹¬Þ £Úê áª‚ Çñ‹Þ¥ ¢ß¤ý ‹¬Þ»»Þ
(5) „›Þ«¥˜ :- á¤á™á¡á¦ ™Úá£ á‚‹¥ß ¤ß¡ áªá™á¡á¦ £Úê Þªß¡ß»»Þ
1. ™Úá£ á‚‹¥ß ¤ß¡»»Þ
2. £Úê ¡ß Þªß¡ß»»Þ
1. á¤á™á¡á¦ á¡Þ„ £³ß¥ ¤ß¡ áªá™á¡á¦ £Úê ™Þ ªÞ¾»á¥ ¤ß¡ß»»Þ
2. á¤á™á¡á¦ ™Úá£ –Þ‹Ø¥ á«¡ áªá™á¡á¦ ™Úá£ ¡ß á¥Þà áª¡Þ
‹¥ß¡»»Þ
3. á¤á™á¡á¦ áª á×Þ” šß¬Þ áªá™á¡á¦ ¡«Ü™ ›ÚÌÂ šß¬Þ»»Þ
4. á¤á™á¡á¦ ªÕÜ¬ ÔÆÂÞ ¡Þ‘ß¡ áªá™á¡á¦ Þ£¥ ×Ü”ß á«¡»»Þ
5. á¤á™á¡á¦ áª£Þá ŒÞ‚á¡ áªá™á¡á¦ Þá£ ŒÞ‚¡Ú»»Þ
6. á¤á™á¡á¦ ¨ß¤©‹ Þªßá¡ áªá™á¡á¦ Çß¬Þ£Þ¼»¥ ÇÞ• Ç—ÍÞ Þ¥£ý
á«¡»»Þ
(6) „›Þ«¥˜ :- ¤ßˆ á¤á™ ¢¬ Þ„šß¬Þ, ªßˆ áªá™ Çñ¨äªÞ ÇÞ„šß¬Þ»»Þ
ªßˆ ¢¬ à™ Þ„šß¬»»Þ
ªßˆ Çñ¨äªÞ ÇÞ„šß¬»»Þ
{ÉÉ`ö 24 369
1. ¤ßˆ á¤á™ ¢¬ Þ”‹ ‹¥ß¡, ªßˆ áªá™ ªÚá¤Þ ÇÞ‚¡»»Þ

1. ¤ßˆ á¤á™ Þ”‹ á¬Œß¡ ªßˆ áªá™ ‹¡ß™Þ á¬Œß¡»»Þ
2. ¤ßˆ á¤á™ Ç¥ß¨ñ£ ‹¥ß¡, ªßˆ áªá™ ªŸ»¦™Þ ÇÞ‚¡»»Þ
3. ¤ßˆ á¤á™ ŸÚ»¬ á™Þ¦ß¡, ªßˆ áªá™ £Þ¦ Ú×ß¡»Þ
4. ¤ßˆ á¤á™ ÇÞ• Ç—Íß¡, ªßˆ áªá™ Ÿ»¦ ÇÞ‚¡»Þ
VI. ¡´à £œî¥Ú „Ç¤Ú‹Ø ¨µ ¡Þ×ß ¡Þ‹î ÇÛ¥˜ ‹¥ØÜ»»Þ
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö¾¤üÖêÓ ´Öë ÃÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¿Ö²¤ü “Öæ−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ¯Öæ¸êü úß×•Ö‹…)
(‹¥ßá¡, ¢¬¬Þá, —Íßšßá¬, áÇ¤©Þ ‹¥ßšß¬ß, Çñä¨ªÞ ‹á¬)
1. Çß¬Þ£Þ¼» Þ”‹ á›Œß ¡ß‘¤ý ¡Þ¡Ú ____»»Þ
2. £á™ ªÃÂá¡á¦ ¡Ú¬ß¡Þ‹Ú ____»»Þ
3. á‹„ê ¨ßÑÂà ˆ £³ß¥‹Ú _____»»?
4. ™Úá£ Þªß¡ á¡Þ¬ß £Úê ____»»Þ
5. á×Þ” Çß¬Þ£Þá áŒ¦˜Þ ÇÞ‚ê ¦ß _____»»Þ
VII. ¡´àá¥ ›ßÞ ¤Þ‚šß¡Þ ßá·í¨ Ú¤Þ¤ýà ¡Þ‹îÚ–Íß‹Ú Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ»»Þ)
(úÖêÂšüú ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ×−Ö¤êü¿ÖÖë êú †−ÖãÃÖÖ¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ úÖ ¯Ö×¸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úß×•Ö‹…)
1. ™Úá£ ‹”‹ ¤ß¡»»Þ ('¤›ß', '¡ß' ¬Þ‚ ¡Þ‹î‹Ú á¤Þ–ÍØÜ)
£Úê ‹”‹ ¤ß¡ß»»Þ
2. ª¡ß™Þ ªÚ³¥ à™ Þ‚ÇÞá¥»»Þ (á¤£ß™ß, áª£ß™ß ¬Þ‚ ¡Þ‹î‹Ú
ª¡ß™Þ ªÚ³¥ Þ ‹¥ßÇÞá¥»»Þ Ç¥ß¡±í ‹¥ØÜ)
3. áª ¼» ‹Ç©ß¡»»Þ (‹£í ¡Þî ¡Þ‹î ‹¥ØÜ)
4. Çß¬Þ”ß á¨Þ‚×ß»»Þ (£Þ, Þ‹¥ ¨µ Çñá¤ýÞ ‹¥ß
áÇñ¥˜Þší‹ ¡Þ‹îá¥ Ç¥ß¡±í
‹¥ØÜ)
IX. '‹' Š 'Œ' ¡í¥ ¨µ Ú–Íß‹Ú „Ç¤Ú‹Ø ¥à™ßá¥ á¤Þ–Íß ß‘ ¡Þ‹îá¥ Çñá¤ýÞ
‹¥ØÜ»»Þ
('ú' †Öê¸ü 'Ö' ¾ÖÖÔ êú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê ˆ¯ÖµÖãŒŸÖ ¸üß×ŸÖ ´Öë •ÖÖê›Íü ú¸ü †¯Ö−Öê ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¯ÖÏµÖÖêÖ úß×•Ö‹…)
'‹' 'Œ'
›ÚãŒ šß¡
Çñ¨äªÞ ¬Þß¡
‹¥ß ‹¥ß¡
á›‚ á›¡
ášÞ‚ ¤ß¡
˜‹¡ß á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß
ÖÖú×²Ö ²ÖîÂÖ²Ö ¯ÖÖ×Ö
ªÞ«ß™î á«„×ß ‘à¡ ÇÞ‚ê á¨ñÇ©Ö Þ¥Ú‹¦Þ»»Þ Þ„ ˆ‚ ªÞ«ß™î ‘™á¥
Þ”‹ ¡Þ ¤Þ™ñÞ «ßê ¡ßá¨Ç© Çñ¢Þ¡¨Þ¦à»»Þ ˆ«Þ ¡ßá¨Ç© Çñ¢Þ¡¨Þ¦à á«á¬ £œî
ˆ«Þ á‹¡¦
¨ñÞ¡î Úá«ê, ›ï¨î £œî»»Þ ˆ«Þ‹Ú Ç°£ á¡› ¥ÛÇá¥ ªóà‹Þ¥ ‹¥Þ¤Þ‚×ß»»Þ £ÚÇ©î
ˆ«Þ‹Ú £áÞ¥ä‘ ÇÞ‚ê ñ«˜ ‹¥ßÞ«ßê, ‘Þ™ß, œ£í, ¡˜Ùí ß¡çá¨Ç©á¥ ª£ªØ¼»
ÇÞ‚ê ˆ«Þ ˆ«Þ ˆ‹ ¡¦ßÇ©Ö £Þœî£»»Þ ¤Þ™ñÞá¥ ªäªÕð™ß¥ Çñ‹ïÌÂ Çñ™ßŸ»¦ Ô”ßšÞˆ»»Þ
ªÞ£Þ‘ß‹ ¥Úß¥ Ç¥ß¡±í Ô”ßá¬ ¤Þ™ñÞ ™Þ'¥ ™ß Ç¥ß¡±í ‹¥ßšÞˆ»»Þ Þ”î‹Þ¥
ª£Þ‘ ™šÞ ª£Þ‘ª×ß™ß Š ›¨í‹£Þ¼Ú» Þ«ßê ™Þ'¥ á¬Œà¥ ›ß Ç¥ß¡±í ‹á¥»»Þ
ˆ‹ ª£Þ‘ ªá™ ¨ßÑÂà ¡ÞªØ¡ ª£ªîÞ‹Ú „Ç¬ì¡œ ‹¥ß Þ”‹ £Þœî£á¥
ˆ«Þ‹Ú Çñ‹Þ¨ ‹¥ßšÞˆ»»Þ
Š–Íß¨Þ¥ ¤Þ™ñÞ ‹«ßá¬ Þá£ á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼» Þ£ ªõ¥˜ ‹¥Ú»»Þ áª ¡ßä¨
¨™Þµà¥ ‘á˜ Çñªß·© ‹¡ß ™šÞ Þ”î‹Þ¥»»Þ ‹”‹ ‘ß¬ûÞ¥ 'á‹Þ”Ç›Þ' ñÞ£á¥ áª
‘õ ñ«˜ ‹¥ßšßá¬»»Þ áª Çñšá£ ‹¡ß™Þ á¬ŒÚá¬ŒÚ Çá¥ Þ”‹ á¬ŒÞá¥
£áÞßá¡¨ ‹á¬»»Þ à™ß Þ”î á¬Œß‹¥ß áª Š–ÍßÞ Þ”î ªÞ«ß™î‹Ú ª£ï·©
‹¥ß×Øß»»Þ áª á¤£ß™ß ªÚ³¥ à™ß ‹¡ß™Þ á¬Œß ÇÞ¥Úšßá¬, áª£ß™ß ªÚ³¥ à™ßÞ”î
£œî á¬Œß¡Þ‹Ú ¢¬ ÇÞ„šßá¬»»Þ ™Þ¼»¥ ªïÌßÂ ª‹¦ £œîá¥ ª£Þ‘¥ ¡ß¢ß÷
ª£ªîÞ á¤„ê¢¦ß ¢Þ¡á¥ Çñ™ßŸ»¦ß™ á«Þ‚ÇÞ¥ß×ß ™Þ«Þ ›óß™à¤ý»»Þ ˆá¡ £œî
á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼» ›óÞ¥Þ ¥ß™ à™ßÞ”î Þê Þêá¥ ¢ßà™ «Üˆ»»Þ
à™ßÞ”î ªñÌÂÞ «ßªÞ¡á¥ áª ‘Þ™¨™ï»»Þ ¡ßá¨Ç©™ã ›ï—Í ‹˜Öá¥ ª£Þ‘¥
{ÉÉ`ö 24 371
¡ß¢ß÷ ª£ªîÞ ªäÇ‹íá¥ Þá¬ÞÞ ‹¥ß¡Þ¬Þß áª á¨ñ¤ýªÕ¥ £˜ß×Øß»»Þ ˜‹¡ß

á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß ¡ß¬Þ™ß áÇÞÇ©Þ‹ Š ¦˜à‹Ú á‹¡¦ Ôï˜Þ ‹¥ßÞ«ÞØß ªóá›¨à Ç›Þší¥
‘ª£Þ‘á¥ Þñ« ¡ï·©ß ¬Þß '£«ßÇ©ÞªÚ¥ ¡·©' à™Þ¢ß¤ýá¥ ‹Þ¦ÔÆÂ £ÚŒá¥
‹«ß×Øß»»Þ ª£Þ‘á¥ ¢¥ß ¥«ßšß¡Þ ”Þ„”¥ á¨ñ˜à¥ á¬Þ‹£Þ¼Ú» £œî áª ™Þ¼»
Þ”‹ £Þœî£á¥ ª£Þ‘‹Ú á›áŒ‚ á›‚ÇÞ¥ß×Øß»»Þ
˜‹¡ß ™‹Þþ¦à ª£Þ‘á¥ ˆ‹™Þ ™šÞ Ç¥ÏÂ¥ £œîá¥ ¡Ú’Þ£˜Þ¥ ¢Þ¡
¬¤©î ‹¥ß×Øß»»Þ á¬Þ‹£Þ¼» £œîá¥ ˆ‹™Þ ¥¤©Þ ‹¥ß¡Þ ¬Þß áª Þ«ôÞ
á›‚×Øß»»Þ á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß ‘á˜ ¡ñÞ«ö˜ á«Þ‚ £œî «¥ß‘ £«ß¦Þ¼Ú» ¡ß¡Þ«
‹¥ßšßá¬»»Þ ª£Þ‘¥ ‹ÚªäªÕÞ¥ Š ´¡ß¨óÞª ¡ß¥Ú·©á¥ áª ªó¥ „•Þ„šßá¬»»Þ
áªšßÇÞ‚ê á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼Ú» ˜‹¡ß ‹Ú«Þ¤Þˆ»»Þ Š–Íß¨Þá¥ ˜‹¡ß ‘¤ýØà ŒÚ¡ì
„ªÞþ«¥ ª«ß™ ÇÞ¦ ‹¥Þ¤Þˆ»»Þ
¿Ö²¤üÖ£ÖÔ
˜‹¡ß •Ö−ÖÃÖÖ´ÖÖ−µÖ/•Ö−ÖÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ êú ú×¾Ö
á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß †Öê×›ü†Ö êú ‹ú ú×¾Ö ŸÖ£ÖÖ
−ÖÖ™üúúÖ¸ü úÖ −ÖÖ´Ö… ¾ÖîÂÖ¾Ö ¯ÖÖ×Ö
úÖê 'ÖÖú×¾Ö' úÆüŸÖê Æïü…
á¨ñÇ©Ö Þ¥Ú‹¦Þ ÁÖêÂšü ú»ÖÖ
Ç°£ á¡› ¯ÖÖÑ“Ö¾ÖÖÑ ¾Öê¤ü
Çñ‹ïÌÂ Çñ™ßŸ»¦ šüßú ŸÖ¸üÆü úÖ ¯ÖÏ×ŸÖ±ú»Ö−Ö
¡ßä¨ ¨™Þµà ²ÖßÃÖ¾Öà ¿ÖŸÖÖ²¤üß
Çñªß·©ß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
‹¡ß ú×¾Ö
Þ”î‹Þ¥ −ÖÖ™ü¶úÖ¸ü
£áÞßá¡¨ ´Ö−Ö úÖê ‹ú úÖ´Ö ´Öë ¯ÖÏ¾Öê¿Ö ú¸üÖ−ÖÖ
(´Ö−ÖÖê×−Ö¾Öê¿Ö ú¸ü−ÖÖ)
‘õñ«˜ •Ö−´Ö »Öê−ÖÖ
ªÚ³¥ ÃÖãÓ¤ü¸ü
à™ß‹¡ß™Þ Öß×ŸÖ ú×¾ÖŸÖÖ
à™ßÞ”î Öß×ŸÖ −ÖÖ™ü¶

ªñÌÂÞ ÃÖéÛÂ™ü ú¢ÖÖÔ
¢ßà™ †×³Ö−ÖµÖ
á¨ñ¤ýªÕ¥ ÁÖêÂšü
¡ß¬Þ™ß áÇÞÇ©Þ‹ ×¾Ö¤êü¿Öß êú ¯ÖÖê¿ÖÖú
áÇÞâ¥Þ˜ß‹ ¯ÖÖî¸üÖ×Öú
‹šÞ¡ªØÜ ú£ÖÖ¾ÖÃŸÖã
Ôï˜Þ ‘ÖéÖÖ
¡î™à™ êú ×ÃÖ¾ÖÖ
¡ñÞ«ö˜ ²ÖÎÖÅ−ÖÖ
«¥ß‘ Æü×¸ü•Ö−Ö
£«ß¦Þ †Öî¸üŸÖ, ´Ö×Æü»ÖÖ
‹ÚªäªÕÞ¥ ãúÃÖÓÃúÖ¸ü
´¡ß¨óÞª †Ó¬Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ
¡Ú’Þ£˜Þ¥ ¢Þ¡ ÃÖ´Ö—Ö¤üÖ¸ß úÖ †³ÖÖ¾Ö
ˆ‹™Þ ¥¤©Þ ‹¥ß¡Þ ‹úŸ¾Ö úß ¸üÖÖ ú¸ü−ÖÖ
‘¤ýØà •ÖµÖÓŸÖß
„ªþÞ« ˆŸÃÖÖÆü
†³µÖÖÃÖ
1. ¤Þ™ñÞ ‹«ßá¬ Þá£ ‹'˜ ¡Ú’Ú ?
2. á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß ‹ßˆ ?
3. áª á‹„ê ¨™Þµà¥ ‹¡ß ?
4. áª á‹„ê•ß ‘õñ«˜ ‹¥ßšßá¬ ?
5. á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß ‘Þ™ßá¥ ‹'˜ šßá¬ ?
6. á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼Ú» '˜‹¡ß' ‹Þ«ßê‹ß ‹Ú«Þ¤Þˆ ?
{ÉÉ`ö 24 373
7. áª ‹Þ«Þ ¡ß¥Ú·©á¥ ªó¥ „•Þ„šßá¬ ?

8. Š–Íß¨Þá¥ ˜‹¡ß ‘¤ýØà ‹'˜ ÇÞ‚ê „ªþÞ«¥ ª« ÇÞ¦ ‹¥Þ¤Þˆ ?
II. Çñá™î‹ ¨µ ª£Û«á¥ ›ßÞ¤Þ‚šß¡Þ ¨µÚ–Íß‹Ú •ß‹ì ‹ñ£á¥ ¥Œß ¡Þ‹î •
‹¥ØÜ»»Þ
(¯ÖÏŸµÖêú ¿Ö²¤ü ÃÖ´ÖæÆü ´Öë ×¤ü‹ Ö‹ ¿Ö²¤üÖêÓ úÖê ÃÖÆüß Îú´Ö ´Öë »ÖÖú¸ü ¾ÖÖŒµÖ ²Ö−ÖÖ‡‹…)
1. ™Þ¥ ™ß, ¥Úß¥ Ç¥ß¡±í, ªÞ£Þ‘ß‹, Þ”‹, Ç¥ß¡±í, Ô”ßá¬, ‹¥ßšÞˆ»»
2. Çñ‹Þ¨ ‹¥ßšÞˆ, ˆ‹ ª£Þ‘, ¡ÞªØ¡ ª£ªîÞ‹Ú, ªá™ ¨ßÑÂà, Þ”‹
£Þœî£á¥, „Ç¬¡ìœß ‹¥ß, ˆ«Þ‹Ú»»
3. ¤Þ™ñÞ, Š–Íß¨Þá¥, Þá£, ªõ¥˜ ‹¥Ú, á¡âÇ©Ù¡ ÇÞ˜ß¼», Þ£, ‹«ßá¬»»
4. ‹¡ß™Þ, Çá¥, £áÞßá¡¨, ‹á¬»,» á¬ŒÚá¬ŒÚ, áª Çñšá£, Þ”‹
á¬ŒÞá¥
5. áª£ß™ß, á¬ŒßÇÞ¥Úšßá¬, áª, £œî, ªÚ³¥, à™ß ‹¡ß™Þ, á¤£ß™ß, ªÚ³¥,
á¬Œß¡Þ‹Ú, à™ßÞ”î ¢¬ÇÞ„šßá¬»»
6. ª«ß™, „ªÞþ«¥, ÇÞ¦ ‹¥Þ¤Þˆ, ˜‹¡ß ‘¤ýØà, ŒÚ¡ì, Š–Íß¨Þá¥»»
III. '‹' ªØ£ý¥ ¨µ ª« ªÉÂ‹í šß¡Þ 'Œ' ªØ£ý¥ ¨µ ¡Þ×ØÜ»»Þ
('ú' ŸÖ£ÖÖ 'Ö' ¾ÖÖÖí êú ¿Ö²¤üÖêÓ úÖ ÃÖÆüß ×´Ö»ÖÖ−Ö ú¸ü ¾ÖÖŒµÖÖêÓ ´Öë ¯ÖÏµÖÖêÖ úß×•Ö‹…)
'‹' 'Œ'
˜ ªÞ«ß™î
á¡âÇ©Ù¡ ‘ß¬ûÞ
‹šÞ Þ”î
à™ß ‹¡ß
‹”‹ ÇÞ˜ß
Þ”î ¡ß¨óÞª
´ ‘
«¥ß ¡ªØÜ
IV. «ß³àá¥ Ú¡Þ› ‹¥ØÜ»»Þ
ªÞœÞ¥˜™ã Ÿ»Þ¬ìÚ £Þª ¨Ú‹ùÇ¤© ›¨£à ™ßšß•Þ¥Ú á›Þ¦¤Þ™ñÞ Þ¥£ý

á«Þ‚šÞˆ»»Þ ˆ«ß Ç¡í¥ £ÚŒî Þ¥Þœî •Þ‹Ú¥ ¥ÞœÞ Š ‹ïÇ©Ù»»Þ ™Þ¼» ß‹”á¥ ˆ«ß
›ß•Þ¥Ú ¡ß¥ Çí˜ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ áªá™á¡á¦ áÞÇà£Þá ¨ñà‹ïÇ©Ù¼Ú» ŸÚ»¬«Þ¥á¥
£˜Ø ‹¥Úšßá¬, á›Þ¦ßá¥ ’Ú¬Þ„ šßá¬ ˆ¡ä ™Þ¼» ª« Ÿ»Ú áŒ¦ß Þá£Þ›
Çñá£Þ›á¥ £÷ ¥«Üšßá¬»»Þ á™˜Ú á›Þ¦¤Þ™ñÞ ¡ª¥á¥ ¥ÞœÞ‹ïÇ©Ù¼» ¤Ú¦ £Ú±ç
á×Þ” á×Þ” ¡ß£Þá¥ ß±Þ‹Ç©í‹ ªÞ‘ ªÈÂÞ ª«ß™ £«ÞÞ–Í£ó¥ ª«‹Þá¥ ñÞ£¥
Çñá™î‹¼» Ô¥‹Ú ßÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ Çñá™î‹¼» ›óÞ¥á¥ •Þ‹Ú¥¼Ú» á¢Þ Çí˜ ‹¥Þ¤ß¡Þ
ªá¾» ªá¾» ÇÚá¥Þ«ß™¼Ú» £œî ›¤©ß˜Þ ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ •Þ‹Ú¥£Þ¼» „á·¨îá¥
Çñá™î‹ ›óÞ¥á¥ Çç™ á¢Þ‹Ú '›óÞ¥á¢Þ' ‹Ú«Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ áª«ß›ß ¤ÚÞá–Í á›Œ
ªßÞá–Í ¥ÞœÞ‹ïÇ©Ù¼» ¦Øß Çñ™ß£Þ Þ„ ¡ß£Þá¥ £œî ¢‹Ø£Þá ¡Ú¬Þ„šÞ'Øß»»Þ
á¤„ê•ß Çñ¢Ú áª‚•ß ¢‹Ø¼»¥ ª£Þá¡¨»»Þ áª‚•ß ¢‹Ø£Þá Çñ¢Ú¼» Çà•ª×¦àá¥
áâá¡›î Çí˜ ‹¥ÚšÞØß»»Þ
'¥š¤Þ™ñÞ' á¡á¦ á¤Ç¥ß ‘™¥ Þš ‘÷Þš ß‘ ªßä«Þª¥Ú Š«üÞ‚
ÞªØß ¢‹Ø¡ï³¼Ú» ›¨í á›¡ÞÇÞ‚ê Þ„ áª£ß™ß ¨ñà‹ïÇ©Ù ¢‹Ø£Þ¼»•Þ¥Ú á¢Þ
á¡ÞÇÞ‚ê á›Þ¦„ªþ¡ á¡á¦ Þ¬ß ÞªßšÞØß ¢‹Ø¼» ÇÞŒ‹Ú»»Þ ªÞœÞ¥˜™ã Þêá¥
šß¡Þ ¥ÞœÞ‹ïÇ©Ù¼» £³ß¥¥ Þá÷¤ý ›ßá¥ ‚Ô¥Þ ¡Þ ÷ßÇÛ‘Þ ÇÞ‚ê ÇñªØÜ™ß
‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ ‚Ô¥Þ ÇÞ‚ê ‘Þá¦˜à ªÞ£ñà ª¡Ú ˆ‹Þ•ß ‹¥ß ˆ‹ ‹Ú–ÍßÞ Ô¥
¢¦ß ªÈßÂ™ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ, á¤£ß™ß áª‚ Ô¥ ¢ß™á¥ áÞ”ßˆ á£ÅÂÞ ¥«ßÇÞ¥ß¡»»Þ
‹Þ¥˜ á£ÅÂÞ ÷ß¼» ¡Þ«»»Þ ÇñÞ¤ý ª¡Ú ª×Þá¥ ¡ß¢ß÷ Çñ‹Þ¥ ŒÞ›î Ç›Þšíá¥
ß£ç™ áÞ”ßˆ á£ÅÂÞ¥ Çñ™ß‹ï™ß ¥«ß¡Þá¡á¦ Þ„ á‹á™‹ ª×Þá¥ áª‚ Çñ™ß‹ï™ß
ª«ß™ ª™‹Ú ª™ ˆ‹ ‘à¡Ø á£ÅÂÞ‹Ú ™Þ¥ß ¢ß™á¥ ¥Œß ›ßÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ •Þ‹Ú¥
¡ß£Þá¥ ¥ Ç¥ß‹ñ£Þ ªÞ¥ß, ›óÞ¥á¢Þ ñ«˜ ‹¥ßªÞ¥ß¡Þ Çá¥ á¤á™á¡á¦
£³ß¥ ß‹”‹Ú áŸ»¥ß ÞªßšÞØß áªá™á¡á¦ ‚Ô¥Þá¥ ÷ß ªäá¤Þ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ
‹Ú–ÍßÞ Þ‹ï™ß¥ ‹Þ•›Þ „Çá¥ ÷ß ªäá¤Þ á«¡ÞÇá¥ ‘à¡Ø á£ÅÂÞ”ß ™Þ¥ß
¢ß™¥Ú ¡Þ«Þ¥‹Ú Œªß ÞªßšÞˆ»»Þ ™Þ¥ß Çñ™ß‹ï™ß”ß áª‚ ÷ß £œîá¥ ¥«ß ¤Þ‚šÞˆ»»Þ
™Þ«Þ«ßê ‚Ô¥»»Þ áª‚ ß‹”á¥ •Þ‹¥¼Ú» ÇÛ‘Þ ®íÞ ‹¥Þ¤ß¡ÞÇá¥ ‚Ô¥Þ¥
™ÚãÇÞ¨óíá¥ •Þ‹Ú¥¼Ú» ¡ß£Þ ª«ß™ ªÞ™š¥ Ç¥ß¢ñ£˜ ‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ
á›Þ¦ÇÛ˜Ùç£à ›ß ªÞœ¥˜™ã •Þ‹Ú¥£Þ¼Ú» £³ß¥¥ ›¤©ß˜ ÇÛ¡í ›ßá¥ šß¡Þ
ˆ‹ £˜ØÇ‹Ú ßÞ¤Þ‚šÞˆ»»Þ áª«ß £˜ØÇ¥ Þ£ á›Þ¦£˜ØÇ»»Þ áª•Þá¥ ÇÛ‘Þ ®íÞ
{ÉÉ`ö 24 375
‹¥Þ¤ß¡Þ ªá¾» ªá¾» •Þ‹Ú¥£Þá á›Þ¦ß áŒ¦Øß Š áª•Þá¥ Þ¬ß ¡ß¥ Çí˜
‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ Çñ™ß›ß ¢ß÷ ¢ß÷ ñÞ£á¥ •Þ‹Ú¥£Þ¼Ú» á£¦˜ Ç–ÍßÞ‹Ú ßÞ¤ß¡Þ
á¡¦¥ ›ï¨î ™ß £‹Þþ¥ Š ß™Þ‹Ç©í‹»»Þ ÇÞ” Ç”ÚÞ¥, á¥ÞÇ©˜à, Þ™Þ£ªÞ,
¡Þ›î ªäà™ Š áŒÞ¦ ‹à±í ªá£™ •Þ‹Ú¥¼» ¡ß£ÞÚ–Íß‹¥ ªÞ‘ªÈÂÞ
‹¥Þ¤Þ‚šÞˆ»»Þ Š–Íß¨Þ¥ Çñá™î‹ ‘ß¬ûÞá¥ ˆ«Þ ª£Þá¥Þ«á¥ ÇÞ¦ß™ á«Þ‚šÞˆ»»Þ
V. Š–ÍßÞá¥ Ú¡Þ› ‹¥»»Þ
(†Öê×›Íü†Ö ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…
µÖ×¤ü Æêü´ÖÓŸÖ ”ãû×¼üµÖÖë ´Öë ‘Ö¸ü †ÖŸÖÖ ŸÖÖê †“”ûÖ ÆüÖêŸÖÖ… ´Öï −Öê ˆÃÖêú ÃÖÖ£Öß êú ÆüÖ£Ö ×³Ö•Ö¾ÖÖµÖÖ
ÖµÖÖ ˆÃÖúÖ ¯Ö¡Ö ¯ÖœÍüÖ… –ÖÖŸÖ Æãü†Ö ×ú ˆÃÖê ‹ú ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ ´Öë ³ÖÖÖ »Öê−Öê ÃÖê ¸üÖêúÖ ÖµÖÖ Æîü… ˆÃÖ
êú ÃÖÖ£Öß −Öê ²ÖŸÖÖµÖÖ ×ú µÖÆü úÖ´Ö ŸÖÖê ×úÃÖß ³Öß ×¾ÖªÖ£Öá ÃÖê ú¸ü¾ÖÖµÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ £ÖÖ… ´Öï ÃÖ¤îü¾Ö ˆÃÖ
úß µÖÖ¤ü ú¸üŸÖÖ ÆæÑü… •Ö²Ö ¾ÖÆü ‘Ö¸ü ´Öë −ÖÆüà ÆüÖêŸÖÖ, ŸÖ²Ö ‘Ö¸ü ÃÖæ−ÖÖ »ÖÖŸÖÖ Æîü… ´Öê¸üß ¯ÖŸ−Öß ³Öß ˆÃÖ úß
µÖÖ¤ü ´Öë ÃÖÖêŸÖê ÃÖÖêŸÖê “ÖÖïú ¯Ö›ÍüŸÖß Æïü… †Ö•Ö ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ úÖ µÖãÖ Æîü… ²Ö““ÖÖë úÖê ‡ÃÖ ¤üÖî›Íü ´Öë †ÖÖê
²ÖœÍü−Öê úß ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ úÖê ²ÖœÍüÖ¾ÖÖ¤êü−ÖÖ ÆüÖêÖÖ… ´ÖÖÑ-²ÖÖ¯Ö ÃÖê •ÖÖê ²Ö−Ö ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü ¾Öê ú¸üŸÖê Æïü… ²Ö““ÖÖë ´Öë ÃÖÆü−Ö
ú¸ü−Öê úß †Ö¤üŸÖ ›üÖ»Ö−Öß Æüß ¯Ö›ÍêüÖß… ¤ãü×−ÖµÖÖÑ ´Öë ´ÖÖÑ-²ÖÖ¯Ö Æüß ‹êÃÖê ÆüÖêŸÖê Æïü •ÖÖê ²Ö““ÖÖë úÖê †¯Ö−Öê ÃÖê
ˆ““ÖŸÖ¸ü ¯Ö¤ü¾Öß ¯Ö¸ü ¯ÖÆãÑü“Ö−Öê úß ‡“”ûÖ ¸üÖŸÖê Æïü… ú³Öß ú³Öß ³ÖÖ‡Ô-²ÖÆü−Ö, ×¸ü¿ŸÖê¤üÖ¸üÖë ´Öë ÃÖê ³Öß ×úÃÖß
úß ¯ÖÏÖ×ŸÖ −ÖÆüà ÃÖÆü−Ö ÆüÖê ¯ÖÖŸÖß… ´ÖÖÑ-²ÖÖ¯Ö •ÖîÃÖÖ ×ÆüŸÖîÂÖß ÃÖÓÃÖÖ¸ü ´Öë úÖê‡Ô †Öî¸ü −ÖÆüà… »Öê×ú−Ö µÖÆü ³Öß
ÃÖÖê“Ö−Öê úß ²ÖÖŸÖ Æîü ×ú ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ úß ãú”û ÃÖß´ÖÖ ÆüÖêŸÖß Æîü µÖÖ −ÖÆüà… ÃÖ²Ö êú ‰ú¯Ö¸ü “Öœü−Öê úß
»ÖÖ»Ö“Ö ´Öë ´ÖÖ−Ö×¾ÖúŸÖÖ úÖê ³Öß ²Ö−ÖÖ‹ ¸üÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¯ÖÏ×ŸÖµÖÖê×ÖŸÖÖ êú µÖãÖ ´Öë ³Öß ´ÖÖ−Ö¾Ö úÖê ´ÖÖ−Ö¾Ö
Æüß ¸üÆü−Öê úß •ÖÌºþ¸üŸÖ Æîü… µÖ×¤ü Æü´Ö ´ÖÖ−Ö×¾ÖúŸÖÖ ÖÖê ²ÖîšëüÖê ŸÖÖê †ÛÃŸÖŸ¾Ö úÖ úÖê‡Ô †£ÖÔ Æüß −ÖÆüà
ÆüÖêŸÖÖ…
VI. ÞÇ˜ á›Œßšß¡Þ á‹Þâ˜ªß ˆ‹ Þ”‹ ¡ßÇ©¤ýá¥ ˆ‹ á×Þ” Úá®×› á¬ŒØÜ»»Þ
(†Ö¯Ö êú «üÖ¸üÖ ¤êüÖê Æãü‹ ×úÃÖß −ÖÖ™üú êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ‹ú †−Öã“”êû¤ü ×»Ö×Ö‹…)
¿Ö²¤üÃÖæ“Öß 375
¿Ö²¤üÃÖæ“Öß
†Öê×›Íü†Ö ¯ÖÖšü −ÖÓ ×ÆüÓ¤üß
˜ß™ (×¾Ö.) 17 (Ö) •ÖÖê ×Ö−Öê −ÖÆüà •ÖÖ ÃÖŒŸÖê
×ß (×Îú.) 2 (ú) Æîü
°¦ (ÃÖÓ.) 12 (ú) †ÖÑ“Ö»Ö
‘˜Þ (×¾Ö.) 14 (Ö) †–ÖÖŸÖ, †−Ö•ÖÖ−Öê
‘í (×Îú.) 15 (ú) ú´ÖÖ−ÖÖ
‘Þ (ÃÖÓ.) 14 (ú) −ÖÖ−ÖÖ
”‹ß¡Þ (×Îú.) 20 (Ö) ¹ýú−ÖÖ, †™üú
á” (×Îú.) 14 (ú) Æîü
ÆÂÞ (ÃÖÓ.) 4 (ú) ú´Ö¸ü
˜Øß¥Þ (‹Ú‹Ú¥) (×¾Ö.) 14 (ú) ãú¢ÖÖ
™ß‹£á¥ (×Îú.×¾Ö.) 7 (ú) ú´ÖÃÖê ú´Ö
™ß (×Îú.×¾Ö.) 2 (Ö) •µÖÖ¤üÖ
™ßšß (ÃÖÓ.) 10 (Ö) †×ŸÖ×£Ö, ´ÖêÆü´ÖÖ−Ö
™ß¡Þ«ß™ (×¾Ö.) 11 (Ö) †×ŸÖ¾ÖÖ×ÆüŸÖ
Ø¥Þ¤ý (ÃÖÓ.) 11 (Ö) ²ÖÖ¬ÖÖ, ×²Ö‘−Ö
´ (ÃÖÓ/×¾Ö.) 16 Ö) †Ó¬ÖÖ, −Öê¡ÖÆüß−Ö
´¡ß¨óÞª (ÃÖÓ.) 24 (Ö) †Ó¬Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ
´Þ¥ (ÃÖÓ.) 4 (Ö) †Ó¬Öê¸üÖ
™ß›Û¥ (×Îú.×¾Ö.) 20 (Ö) ÃÖ´Öß¯Ö
î ªÞœÞ¥˜ 18 (Ö) †−Ö−µÖ, †ÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ
(×¾Ö.)
Þ” (ÃÖÓ.) 11 (Ö) †³ÖÖ¾Ö
îÞ¤ý (×¾Ö.) 12 (ú) †−µÖÖµÖ
ß³î (×¾Ö.) 20 (Ö) ¯Ö¸ü´Ö, †ŸµÖÖ¬Ößú

Ú‹¥˜ (×Îú.) 15 Ö) †−ÖãÃÖ¸üÖ, †−ÖãÖ´Ö−Ö
Úß™ (×¾Ö.) 5 (Ö) †−Öã×“ÖŸÖ, ˆ×“ÖŸÖ −ÖÆüà
Ú¡Þ› (ÃÖÓ.) 2 (ú) †−Öã¾ÖÖ¤ü
Ú£Þ (ÃÖÓ.) 24 (ú) †−Öã´ÖÖ−Ö, †Ó¤üÖ•Ö
Ú¨Þª (ÃÖÓ.) 9 (ú) †Ö¤êü¿Ö / †−Öã¿ÖÖÃÖ−Ö
ÚÇ©Öß™ (×Îú.) 22 (Ö) ÃÖÓ¯Ö®Ö
Ç¥Þœ (ÃÖÓ.) 11 (ú) †¯Ö¸üÖ¬Ö, •Öã´ÖÔ
Ç¥ß«Þ¤íî™Þ (ÃÖÓ.) 18 (ú) †¯Ö×¸üÆüÖµÖÔŸÖÖ
ÇÞ (ÃÖÓ.) 1 (ú) ¤üß¤üß, ²Ö›Íüß ²ÖÆü−Ö
ÇÞ•ÚÞ (×¾Ö.) 16 (ú) †−Ö¯ÖœÍü
ÇÛ¡í (×¾Ö.) 18 (Ö) †¯Öæ¾ÖÔ
áÇ¤©Þ (×Îú.) 11 (ú) ‡ÓŸÖ•ÖÖ¸ü
Ÿß»ªì (ÃÖÓ.) 22 (ú) †Öò×±úÃÖ
‘í (×Îú.) 15 (ú) ú´ÖÖ−ÖÖ
¡ª¥ (ÃÖÓ.) 13 (ú) †¾ÖúÖ¿Ö, ÃÖê¾ÖÖ×−Ö¾Öé×ŸÖ
¡ª×Þ (ÃÖÓ.) 19 (Ö) †¾ÖÃ£ÖÖ−Ö
¡¨î (×¾Ö.) 10 (ú) †¾Ö¿µÖ
¡Ú’Þ (×¾Ö.) 12 (ú) −ÖÖ ÃÖ´Ö—Ö
¢Þ¡ (ÃÖÓ.) 11 (Ö) †³ÖÖ¾Ö, ú´Öß
¢ß² (×¾Ö.) 21 (ú) †×³Ö–Ö, †−Öã³Ö¾Öß
¢ß¤ý (ÃÖÓ.) 4 (ú) †×³Ö−ÖµÖ, †Öê×›Íü¿Öß −ÖËéŸµÖ úÖ ¿ÖêÂÖ
³ÖÖÖ
¢ßà™ (ÃÖÓ.) 24 (Ö) †×³Ö−ÖµÖ
¢ßá¤Þ (ÃÖÓ.) 21 (ú) ×¿ÖúÖµÖŸÖ
¢ß¦ÞÇ© (ÃÖÓ.) 20 (Ö) †×³Ö»ÖÖÂÖÖ, ‡“”ûÖ
£¥ (×¾Ö.) 15 (ú) †´Ö¸ü

ÑÂ (×Îú.×¾Ö.) 3 (ú) £ÖÖê›ÍüÖ
ä¨ (ÃÖÓ.) 16 (Ö) †Ó¿Ö, ³ÖÖÖ, ×ÆüÃÃÖÖ
¨ó™ìš (ÃÖÓ.) 12 (ú) ¯Öß¯Ö»Ö, †À¾ÖŸ£Ö
¨à (ÃÖÓ.) 18 (ú) ŸÖ»Ö¾ÖÖ¸ü
á¨Ç© (×¾Ö.) 18 (ú) ×¾Ö¿ÖêÂÖ
ªäŒî (×¾Ö.) 24 (ú) Æü•ÖÖ¸üÖêÓ, †ÃÖÓµÖ
ªØ (ÃÖÓ.) 18 (Ö) †ÃŸÖ
ªØÇñÞ¤ý (×¾Ö.) 18 (Ö) †ÃŸÖ¯ÖÏÖµÖ, ›ãü²ÖŸÖÖÆãü†Ö
ª£à¤ýÞ (ÃÖÓ./×¾Ö) 2 (ú) †ÃÖ×´ÖµÖÖ
ªØ£ß™ (ÃÖÓ.) 18 (Ö) †ÃŸÖ×´ÖŸÖ, ÃÖæµÖÖÔÃŸÖ
ªÚ¡ßœÞ (ÃÖÓ.) 8 (ú) ŸÖú×»Ö±Ëú
ÏðÂ¨î™Þ (ÃÖÓ.) 17 (Ö) †Ã¯Öé¿µÖŸÖÖ
«ßäªÞ (ÃÖÓ.) 7 (Ö) †×ÆÓüÃÖÖ
á«™Ú‹ (×¾Ö.) 11 (Ö) •µÖÖ¤üÖ, †úÖ¸Ö
¤©¥ (ÃÖÓ.) 16 (Ö) †Ö¸ü
¬ß¦ (×¾Ö.) 20 (Ö) †×ŸÖ×¯ÖÏµÖ, »ÖÖ›Íü»ÖÖ
Þƒ (ÃÖÓ.) 14 (ú) −ÖÖ−Öß
Þ„ (†.) 1 (ú) †Öî¸ü
Þ‹Þ¨ (ÃÖÓ.) 4 (Ö) †ÖúÖ¿Ö, †ÖÃÖ´ÖÖ−Ö
Þ‹Þä¤©Þ (ÃÖÓ.) 20 (Ö) †ÖúÖÓÖÖ, ‡“”ûÖ
Þ‹ïÌÂ (×Îú.) 19 (Ö) †ÖúÂÖÔÖ
ÞŒß›„šß¡Ú (×Îú.) 8 (ú) ¤êüÖŸÖê ¸üÆ−ÖÖ, ×−ÖÖ¸üÖ−Öß ú¸ü−ÖÖ
Þ (×Îú.×¾Ö.) 11 (Ö) †ÖÖê, ÃÖÖ´Ö−Öê
ÞÞ£à (×Îú.×¾Ö.) 11 (Ö) †Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ
Þ²Þ (ÃÖÓ.) 2 (ú) •Öß
Þ™õà¤ý (ÃÖÓ.) 17 (Ö) ×−Ö•ÖÀ¾Ö

Þ‘ß (×Îú.×¾Ö.) 3 (ú) †Ö•Ö
Þ‘ß‹Þ¬ß (×Îú.×¾Ö.) 2 (ú) †Ö•Öú»Ö
Þ–Í (×Îú.×¾Ö./†¾µÖµÖ) 12 (ú) †Öî¸ü
Þ˜ß¡Þ (×Îú.) 1 (ú) »ÖÖ−ÖÖ
Þ›¥ (ÃÖÓ.) 6 (Ö) †Ö¤ü¸ü
Þ›ß (×¾Ö.) 15 (Ö) ¯Öæ¸üÖŸÖ−Ö
Þá³Þ¦ (ÃÖÓ.) 15 (Ö) †Ö−¤üÖê»Ö−Ö
ÞœÚß‹ (ÃÖÓ.) 2 (Ö) †Ö¬Öã×−Öú
ÞÇ˜ (ÃÖ¾ÖÔ.) 1 (ú) †Ö¯Ö
Þ³ (ÃÖÓ.) 10 (Ö) †Ö−ÖÓ¤ü
Þá¡› (ÃÖÓ.) 21 (Ö) †Ö¾Öê¤ü−Ö
Þ£ (ÃÖ¾ÖÔ.) 1 (ú) Æü´Ö
Þ£ßÇ© (ÃÖÓ./×¾Ö.) 10 (Ö) †Ö×´ÖÂÖ
Þ¥ (×Îú.×¾Ö.) 10 (ú) †Ö»ÖÖ
Þ¥£ý (ÃÖÓ.) 1 (ú) ¿Öã¹ý, †Ö¸üÓ³Ö
Þ¥ßÇ©Þ Çß•Þ (ÃÖÓ.) 9 (Ö) ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ ÖÖª (¯ÖÖšü ¤êü×Ö‹)
Þ¦Ú (ÃÖÓ.) 9 (Ö) †Ö»Öæ
Þªß¡Þ (×Îú.) 1 (ú) †Ö−ÖÖ
ÞªØÞ (×¾Ö.) 1 (ú) †Ö»ÖÖ
Þ¨íà¡Þ› (ÃÖÓ.) 4 (Ö) †Ö¿Öß¾ÖÖÔ¤ü
Þ¨ä‹Þ (ÃÖÓ.) 20 (Ö) †Ö¿ÖÓúÖ, ³ÖµÖ
ÞÇ©Þ—Í (ÃÖÓ.) 19 (ú) †ÖÂÖÖœÍü (´ÖÆüß−ÖÖ)
Þ«ôÞ (ÃÖÓ.) 15 (Ö) †ÖÅ¾ÖÖ−Ö, †Ö¾ÖÖÆü−Ö
Þ¬Ú (ÃÖÓ.) 22 (ú) †Ö»ÖÖêú, ¯ÖÏúÖ¿Ö
Þá¬Þ‹ÇÞ™ (ÃÖÓ.) 24 (Ö) †Ö»ÖÖêú¯ÖÖŸÖ
Þá¬Þ‹ªÈÂÞ (ÃÖÓ.) 24 (ú) ¯ÖÏúÖ¿Ö ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ

‚ˆ (ÃÖ¾ÖÔ.) 1 (ú) µÖê
‚ä‘ßß¥ (ÃÖÓ.) 6 (ú) †×³ÖµÖÓŸÖÖ / ‡Ó•Öß×−ÖµÖ¸ü
‚™ß (ÃÖÓ.) 13 (Ö) ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ
‚™îÞ›ß (×Îú.×¾Ö.) 2 (ú) ‡ŸµÖÖ×¤ü
‚ìªìáÇÄÂ¥ (ÃÖÓ.) 15 (Ö) ‡Ô−ÃÖ¯ÖêŒ™ü¸ü
‚³ñß¤ý (ÃÖÓ.) 16 (Ö) ‡Ó×¦üµÖ
‚ä¥Þ‘à (ÃÖÓ.) 2 (ú) †ÓÖÏê•Öß
„‚ê¡Þ (×Îú.) 4 (Ö) ×−Öú»ÖÖ−ÖÖ
„‹þ¦ (ÃÖÓ.) 18 (Ö) ˆŸú»Ö
„‹þ¦ £˜ß (ÃÖÓ./×¾Ö.) 7 (Ö) ˆŸú»Ö ´Ö×Ö
„¼ß»¡Þ (×Îú.) 8 (Ö) “Öã¯Öêú ÃÖê ¤êüÖ−ÖÖ, —ÖÖÑú−ÖÖ
„® (×¾Ö.) 12 (Ö) ˆÑ“ÖÖ
„•Þ˜ß (×¾Ö.) 17 (ú) †Ö¸ÖêÆüß
„•ß¡Þ (×Îú.) 15 (ú) ˆšü−ÖÖ
„–ÍÞ‘Þ«Þ‘ (ÃÖÓ.) 21 (ú) Æü¾ÖÖ‡Ô•ÖÆüÖ•Ö
„–Íß¡Þ (×Îú.) 8 (Ö) ˆ›Íü−ÖÖ
„›ìÔÞ” (ÃÖÓ.) 17 (Ö) ˆ¤Ëü‘ÖÖ™ü−Ö
„›ì¡ï·© (×¾Ö.) 15 (Ö) ˆ¤ü²Öé¨ü
„·©óí (×¾Ö.) 11 (Ö) ˆ¨Ôü
„á·¨î (ÃÖÓ.) 21 (ú) ˆ§êü¿µÖ
„Ç‹Þ¥ (ÃÖÓ.) 12 (ú) ˆ¯ÖúÖ¸ü, ×ÆüŸÖ, »ÖÖ³Ö
„Ç‹ï™ (×¾Ö.) 24 (ú) ˆ¯ÖéúŸÖ
„Çá›¨ (ÃÖÓ.) 24 (ú) ˆ¯Ö¤êü¿Ö
„ÇîÞª (ÃÖÓ.) 2 (ú) ˆ¯Ö−µÖÖÃÖ
„Çá¢Þ (ÃÖÓ.) 10 (Ö) ˆ¯Ö³ÖêÖÖ
„Ç¥ (×Îú.×¾Ö) 12 (ú) ‰ú¯Ö¸ü

„Ç«Þ¥ (ÃÖÓ.) 10 (Ö) ˆ¯ÖÆüÖ¸ü
„ÇÞ‘í (ÃÖÓ.) 23 (Ö) ú´ÖÖ‡Ô
„«Þ– (ÃÖÓ.)Í 8 (Ö) ±úÖÑú
„ªþ¡ (ÃÖÓ.) 21 (ú) ˆŸÃÖ¾Ö
„ªÞþ« (ÃÖÓ.) 21 (Ö) ˆŸÃÖÖÆü
„÷™ (×¾Ö.) 2 (Ö) ˆ®ÖŸÖ
„õÞ (×¾Ö.) 20 (Ö) ²ÖÖ¾Ö»ÖÖ, ¯ÖÖÖ»Ö
„¬ì (ÃÖÓ.) 14 (Ö) ‰ú−Ö, ¯Ö¿Ö´Ö
†™Ú (ÃÖÓ.) 8 (Ö) ŠúŸÖã
ˆÞ–Í (†.) 3 (Ö) ‡ÃÖ ŸÖ¸ü±ú
ˆ‚”ß (†.) 1 (Ö) µÖÆü
ˆ‚•ß (†.) 1 (Ö) µÖÆüÖÑ
ˆ‹ (ÃÖÓ.) 6 (Ö) ‹ú
ˆ‹™¥Ÿ»Þ (ÃÖÓ./×¾Ö.) 18 (ú) ¯ÖÖ¯ÖÖŸÖ, ‹ú ŸÖ¸ü±úÖ
ˆ‹£™ (×¾Ö.) 20 (ú) ÃÖÆü´ÖŸÖ
ˆ‹Þ•ß (†.) 12 (ú) ‡ú½Ö
ˆ‹ÞØ (×¾Ö.) 17 (Ö) ‹úÖÓŸÖ
ˆ‹Ú”ßÞ (×¾Ö.) 17 (ú) †êú»Öê
ˆá˜á™á˜ (†.) 5 (Ö) ‡¬Ö¸ü ˆ¬Ö¸ü
ˆá™ (†.) 5 (ú) ‡ŸÖ−ÖÖ
ˆš¥ (†.) 5 (ú) ‡ÃÖ²ÖÖ¸ü
ˆšß£œîá¥ (†.) 6 (ú) ‡ÃÖß ²Öß“Ö
ˆá¡ (×Îú.×¾Ö.) 2 (Ö) †²Ö
ˆ˜ØÜ¥ß Çß•Þ (ÃÖÓ.) 10 (ú) ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ úÖ ÖÖüª
ˆ‰™ß«î (ÃÖÓ.) 17 (Ö) ‹ê×ŸÖÊ
Š–ÍßÞ (ÃÖÓ.) 2 (Ö) †Öê×›Íü†Ö

Š–ÍßÞ ªìó™ÐÂ ¢ÞÇ©Þ 15 (Ö) "†Öê×›Íü†Ö Ã¾ÖŸÖ−¡Ö ³ÖÖÂÖÖ
¤ý (ÃÖÓ.) −ÖµÖ" (‹ú ³ÖÖÂÖÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö)
Š–Íß¨à (×¾Ö.) 4 (ú) †Öê×›Íü¿Öß
ŠÇ©Þ¡ñ™ (ÃÖÓ./×¾Ö) 22 (Ö) ˆÂÖÖ¾ÖÎŸÖ
Š‰Ç©œ (ÃÖÓ.) 3 (ú) †ÖîÂÖ¬Ö, ¤ü¾ÖÖ‡Ô
‹ŒÞ¥Ú (ÃÖÓ.) 9 (Ö) ú¤Ëü¤æü
‹¼»–ÍÞ (ÃÖÓ.) 5 (ú) êúú›ÍüÖ
‹®×Þ (ÃÖÓ.) 4 (ú) ú“”Ö
‹'˜ (†.) 2 (ú) ŒµÖÖ
‹šÞ (ÃÖÓ.) 3 (ú) ²ÖÖŸÖ
‹šÞ (ÃÖÓ.) 4 (ú) ú£ÖÖ, úÆüÖ−Öß, ²ÖÖŸÖ
‹šÞ Ç–Íß¡Þ (×ÎúÓ.) 17 (ú) ²ÖÖŸÖ ²Ö−Ö−ÖÖ
‹šÞ¡ªØÜ (ÃÖÓ.) 24 (Ö) ú£ÖÖ¾ÖÃŸÖã
‹›¦à (ÃÖÓ.) 9 (ú) êú»ÖÖ
‹¡ß (ÃÖÓ.) 2 (Ö) ú×¾Ö
‹¡ß™Þ (ÃÖÓ.) 2 (ú) ú×¾ÖŸÖÖ
‹£ì (×¾Ö./×Îú.×¾Ö.) 16 (Ö) ú´Ö
‹£¥Ç”ß (ÃÖÓ.) 4 (ú) ú´Ö¸ü¯Ö¼üß
‹£ß¡Þ (×Îú.) 10 (ú) ú´Ö ÆüÖê−ÖÖ
‹¥ (×Îú.) 1 (ú) ú¸ü−ÖÖ
‹¥Ú˜Þ (ÃÖÓ.) 17 (Ö) ¤üµÖÖ
‹¦¥¡ (ÃÖÓ./×¾Ö.) 8 (Ö) ú»Ö¸ü¾Ö (¬¾Ö×−Ö)
‹¦‹¦ (ÃÖÓ/×¾Ö.) 12 (Ö) ú»Öú»Ö (¬¾Ö×−Ö)
‹¦Þ (ÃÖÓ.) 6 (Ö) ú»ÖÖ
‹¦Þ‹Þ¥ (ÃÖÓ.) 24 (ú) ú»ÖÖúÖ¸
‹¦ß‹Þ (×¾Ö.) 20 (Ö) ú»Öß

‹«ß¡Þ (×Îú.) 20 (Ö) úÆü−ÖÖ
‹Þ' ‹Þ' (×¾Ö.) 14 (Ö) ¯ÖÖßµÖÖêÓ úß ¬¾Ö×−Ö
‹Þ”ß¡Þ (×Îú.) 3 (ú) ¤ãüÖ−ÖÖ,úÖ™−ÖÖ
‹Þ• (ÃÖÓ.) 14 (Ö) »Öú›Íüß
‹Þ‹¥ (ÃÖÓ.) 12 (Ö) †ÖîÃÖ, ×Æü´Ö-Ø²Ö¤ãü
‹Þ‹¥Þ Çß•Þ (ÃÖÓ.) 9 (Ö) ‹ú ¯ÖÏúÖ¸ü úÖ ÖÖª (¯ÖÖšü ¤êü×Ö‹)
‹Þ (ÃÖÓ.) 8 (Ö) úÖ−Ö
‹Þ³ß¡Þ (×Îú.) 10 (Ö) ¸Öê−ÖÖ
‹Þ£ (ÃÖÓ.) 8 (ú) úÖµÖÔ
‹Þ£œ³Þ (ÃÖÓ.) 23 (Ö) úÖ´Ö¬ÖÓ¬ÖÖ
‹Þ£¦ (×¾Ö.) 18 (ú) ¯ÖÖÓ›ãü¸ü, ¯Öß»Öß
‹Þ¥ŒÞÞ (ÃÖÓ.) 12 (ú) úÖ¸ÖÖ−ÖÖ
‹Þ¥˜ (ÃÖÓ.) 11 (ú) úÖ¸üÖ
‹Þ¥Ú‹Þ¤íî (×¾Ö.) 18 (Ö) ú»ÖÖ ´ÖÓ×›ÍüŸÖ
‹Þ¡î (ÃÖÓ.) 15 (Ö) úÖ¾µÖ
‹Þ¤íî (×Îú.) 11 (Ö) úÖµÖÔ
‹Þ¬ß (×Îú.×¾Ö.) 3 (ú) ú»Ö (†Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ)
‹ûÞØ (×¾Ö.) 18 (Ö) £ÖúÖÆãü†Ö
‹ß ‹ß (†.) 2 ( ) úÖî−Ö úÖî−Ö ÃÖß
‹ß˜ß¡Þ (×Îú.) 2 (ú) Ö¸üß¤ü−ÖÖ
‹ÚÞá–Í (×Îú.×¾Ö.) 12 (ú) úÆüÖÑ
‹Ú ‹Ú (ÃÖÓ.) 14 (Ö) úÖêµÖ»Ö úß ÖÖ−ÖÖ
‹Ú‹Ú–ÍÞ (ÃÖÓ.) 14 (ú) ´ÖãÖá
‹Ú”Ú£ó (×¾Ö.) 23 (ú) ãú™ãüÓ²Ö
‹Ú˜ßÞ (×¾Ö.) 14 (Ö) †×ŸÖ×£Ö, ´ÖêÆü´ÖÖ−Ö
‹Ú±íÞ (ÃÖÓ.) 4 (ú) ãú¢ÖÖÔ

‹Úß (×¾Ö.) 16 (Ö) ”ûÖê™ê
‹Ú£Þ¥ ÇÛ˜Ùç£Þ (ÃÖÓ.) 4 (ú) ãú´ÖÖü¸ü ¯ÖæÝÖ´ÖÖ-‹ú ˆŸÃÖ¾Ö úÖ −ÖÖ´Ö
(¯ÖÖšü ¤êü×Ö‹)
‹Ú£ýà¥ (ÃÖÓ.) 5 (Ö) ‘Ö×›ÍüµÖÖ»Ö, ´ÖÖ¸ü´Ö”û
‹Ú¨¦™Þ (ÃÖÓ.) 24 (ú) ãú¿Ö»ÖŸÖÖ
‹ÚªäªÕÞ¥ (ÃÖÓ.) 24 (Ö) ãúÃÖÓÃúÖ¸ü
‹Ú¦Ú‹Ú¦Ú (ÃÖÓ.) 16 (Ö) ú»Ö ú»Ö −ÖÖ¤ü
‹Ú¦Ú‹ÚÞ (ÃÖÓ.) 12 (Ö) ãú»ÖÖ, ãú»»Öß
‹Ú«Þ¦ßÞ (ÃÖÓ./×¾Ö.) 17 (ú) ²ÖÖê»Ö−Öê¾ÖÖ»ÖÖ, ²ÖÖŸÖæ−Öß
‹Úá«¦ß‹Þ£¤ý (×¾Ö.) 17 (Ö) †Ö¿“ÖµÖÔ•Ö−Öú
‹ÛÇ (ÃÖÓ.) 18 (Ö) ãú†ÖÑ
‹Û¦ (ÃÖÓ.) 19 (Ö) ×ú−ÖÖ¸üÖ, ŸÖ™ü
á‹„ê (†.) 2 (ú) úÖî−Ö úÖî−Ö ÃÖß
á‹„ê•Ú (†.) 12 (ú) −Ö•ÖÖ−Öê
á‹‘Þ˜ß (†.) 12 (ú) úÆüÖÑ ÃÖê
á‹á™ (†.) 4 (ú) ×úŸÖ−Öß
á‹›Þ¥ áÞâ¥à (ÃÖÓ.) 13 (Ö) êú¤Ö¸ü ÖÖî¸üß (´ÖÓ×¤ü¸ü)
á‹³ñ (ÃÖÓ.) 21 (ú) ëú¦ü
á‹¡¦ (†.) 2 (ú) êú¾Ö»Ö
á‹–ÍÚ”ßˆ (×¾Ö.) 13 (ú) ×úŸÖ−Öß ²Ö›Íüß
á‹£ß™ß (†.) 6 (ú) îúÃÖê, ×úÃÖ ŸÖ¸üÆü
á‹Þâ˜ªß (†.) 16 (Ö) úÖê‡Ô, ãú”û
Œ˜ß (ÃÖÓ.) 6 (ú) ÖÖ−Ö, ÖÖ¤üÖ−Ö
Œ˜Ø (ÃÖÓ.) 20 (Ö) ™ãüú›ÍüÖ
Œ˜ØßÞ (×¾Ö.) 3 (Ö) ‘ÖÖÑ¾Ö, “ÖÖê™ü
Œ™ (ÃÖÓ.) 8 (Ö) ÖÖ¤ü

Œ (ÃÖÓ.) 18 (Ö) Ö−Ö−Ö, Öã¤üÖ‡Ô
Œ¡¥ (ÃÖÓ.) 23 (ú) Ö²Ö¸ü, ÆüÖ»Ö-“ÖÖ»Ö
Œ¥Þ (ÃÖÓ.) 5 (Ö) ¬Öæ¯Ö
Œ¥ÞÇ (×¾Ö.) 3 (ú) ²Öã¸üÖ, Ö¸üÖ²Ö
ŒÞ‚¡Þ (×Îú.) 1 (ú) ÖÖ−ÖÖ
ŒÞÆßÂ (×¾Ö.) 24 (ú) ¿Öã¨ü, ¯Ö×¸ü¿Öã¬Ö
ŒÞ™ß¥ (ÃÖÓ.) 20 (Ö) ÖÖ×ŸÖ¸ü
ŒÞ›î (ÃÖÓ.) 7 (Ö) ÖÖ−Öê úß “Öß•Ö, ÖÖª
ŒÚ¡ì (×Îú.×¾Ö.) 14 (ú) Öæ²ÖË, •µÖÖ¤üÖ
ŒÚªß (×¾Ö.) 10 (Ö) Öã¿Öß, †Ö−ÖÓ¤ü
áŒ¦ (ÃÖÓ.) 8 (ú) Öê»Ö
áŒÞ‘ß¡Þ (×Îú.) 7 (ú) œãÑüœü−ÖÖ
áŒÞ› (×Îú.) 9 (ú) Öã¤Ö‡Ô
áŒÞªß¡Þ (×Îú.) 4 (ú) »ÖÖÖ−ÖÖ
áŒÞ¦ß¡Þ (×Îú.) 22 (Ö) ÖÖê¤ü−ÖÖ
¾»¨ß„¦ß (ÃÖÓ.) 4 (Ö) ¿Öê±úÖ»Öß ±æú»Ö
× (ÃÖÓ.) 8 (Ö) ¯Öê›Íü, ¯ÖÖî¬ÖÖ
ä‘Þ (ÃÖÓ.) 14 (ú) ´ÖãÖÖÔ
ÃÖÓµÖÖ‹Ñ 417
Š–ÍßÞ ªäŒîÞÚ–Íß‹
†Öê×›Íü†Ö ÃÖÓµÖÖ‹Ñ
1 ˆ‹ 26 ×¡ß¨ 51 ˆ‹Þ¡
2 ›Ú‚ 27 ª™Þ‚¨ 52 ¡Þ„
3 ™ßß 28 •Þ‚¨ 53 á™Ç
4 Þ¥ß 29 ˜™ß¥ß¨ 54 „¡
5 ÇÞ° 30 ™ß¥ß¨ 55 Ç°Þ¡
6 × 31 ˆ‹™ß¥ß¨ 56 ×Ç
7 ªÞ™ 32 ¡™ß¨ 57 ª™Þ¡
8 Þ• 33 á™™ß¨ 58 •Þ¡
9 34 „™ß¥ß¨ 59 ˜Ç©•ß
10 ›¨ 35 Ç‚ê™ß¥¨ 60 Ç©Þ•ßˆ
11 ˆÞ¥ 36 ×™ß¨ 61 ˆ‹Ç©•ß
12 ¡Þ¥ 37 ª‚ê™ß¥ß¨ 62 ¡ÞÇ©•ß
13 á™¥ 38 •™ß¥ß¨ 63 á™Ç©•ß
14 „› 39 ˜Þ¦ß¨ 64 „Ç©•ß
15 Ç³¥ 40 Þ¦ß¨ 65 Ç°Ç©•ß
16 áÇ©Þ«¦ 41 ˆ‹Þ¦ß¨ 66 ×Ç©•ß
17 ª™¥ 42 ¡¤ýÞ¦ß¨ 67 ª™Ç©•ß
18 •¥ 43 á™¤ýÞ¦ß¨ 68 •Ç©•ß
19 „á˜‚¨ 44 „¥Þ¦ß¨ 69 ˜ªØ¥ß
20 á‹Þ–Íßˆ 45 Ç‚êÞ¦ß¨ 70 ª™Ú¥ß
21 ˆá‹Þ‚¨ 46 ×¤ýÞ¦ß¨ 71 ˆ‹ªØ¥ß
22 ¡Þ‚¨ 47 ª™Þ¦ß¨ 72 ¡ÞªØ¥ß
23 á™‚¨ 48 •Þ¦ß¨ 73 á™ªØ¥ß
24 ¡ß¨ 49 ˜ÞÇ© 74 „ªØ¥ß
25 Çß¨ 50 ÇÞ¨ 75 Ç°ªØ¥ß
76 ×ªØ¥ß 91 ˆ‹Þá¡
77 ª™ªØ¥ß 92 ¡¤ýÞá¡
78 •ªØ¥ß 93 á™¤ýÞá¡
79 ˜Þ¨à 94 „¥Þá¡
80 ¨à 95 Ç°Þá¡
81 ˆ‹Þ¨à 96 ×¤ýÞá¡
82 ¡¤ýÞ¨à 97 ª™Þá¡
83 á™¤ýÞ¨à 98 •Þá¡
84 „¥Þ¨à 99 á¨ó™
85 Ç°Þ¨à 100 ¨á«
86 ×¤ýÞ¨à
87 ª™Þ¨à
88 •Þ¨à
89 ˜Þá¡
90 á¡

Learning Odia Through Hindi

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Learning Odia Through Hindi

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ •µÖÖê×ŸÖ

ÃÖãéú×ŸÖ ŸÖ−ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖ¸üÖµÖ

³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö

ºþ¯ÖÖÓú−Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¯ÖÖ¤ü−Ö

³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³ÖÖÂÖÖ ÃÖÓÃ£ÖÖ−Ö

© Central Institute of Indian Languages, Mysore, 2005.

Phone : 0091/ 0821–2515820 (Director) EPabx : 0091/ 0821–2345000

Price: Rs. (US $. )

Published by Prof. Udaya Narayana Singh, Director

¯ÖÖšü ¯ÖÖšü úÖ ¿ÖßÂÖÔú ¯ÖéÂšü Îú´ÖÖÓú

1. ™ßšß ª‹Þþ¥ †×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü 1 - 16

14. Þ£ Ç¥ß¡Þ¥ Æü´ÖÖ¸üÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü 190 - 209

Š–ÍßÞ ªäŒîÞÚ–ß‹ †Öê×›Íü†Ö ÃÖÓµÖÖ‹Ñ 417 - 418

´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ²Ö×Æü †×”û…

™Úá£ á¥–ÍßŠá¥ ‘˜Þ˜ ¨Ú˜Úšß¡»»Þ ŸÖã´Ö ¸êü×›ü†Öê ÃÖê •ÖÖÖÖ ÃÖã−Ö

¢¬ ¬Þß¡»»Þ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…

ÃÖêÖã×›Íüú Öã²Ö ×´ÖšüÖ ±úôû…

2) ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ

ÃÖê´ÖÖ−Öê ŸÖ †Ö×•Ö †ÖÃÖã †ÖÃÖã ›êü×¸ü ú»Öê…

†Ö´Öãú ú×Æü×£Ö»Öê ŸÖ †Ö´Öê ×²Ö •ÖÖ‡£ÖÖÓŸÖã…

†Ö´Öãú ‹×šü ²ÖÃÖê‡¤êü‡ ´ÖÓ¡Öàú ×¯Ö.‹

2) ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö

¨ÉèºÉÚ®ú ¤ÉÒ. ¶ªÉÉ¨É±ÉÉ EÖò¨ÉÉ®úÒ

¨ÉèºÉÚ®ú =nùªÉ xÉÉ®úÉªÉhÉ ËºÉ½þ

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

á¥Þ–ì ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›Íü (ÃÖ›Íüú)

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¨óßà †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö×−Ö

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

‚äá¥‘à ‡Ó¸êü•Öß ‡’ËûÖÏê•Öß †ÓÖÏê•Öß (³ÖÖÂÖÖ)

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

(¿Ö) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¨¤ý ÃÖÓ¿ÖµÖ ÃÖÖê’Ëû¿ÖÖêµÖÖê ÃÖÓ¿ÖµÖ

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë †Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤üÖë

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

£«ÞÇÞ™ñ : £ªÕÞ¥ ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã…

ÞÇ˜¼» ªóÞ£à¼»¥ ªÞä»Þ

´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ŸÖã •ÖÖ'… ²ÖÖêˆãú ÃÖÖÆüÖ•µÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ : ÆüÖÑ ×¯ÖŸÖÖ•Öß…

Æü−Öã´ÖÖ−Ö ´ÖÓ×¤ü¸ü ´Ö¬µÖ ÁÖêÂšü… ¬Öß¸êü ¬Öß¸êü

ÃÖãéú×ŸÖ ŸÖ−ÖµÖ ÃÖÖ´ÖÓŸÖ¸üÖµÖ

ºþ¯ÖÖÓú−Ö ŸÖ£ÖÖ ÃÖÓ¯ÖÖ¤ü−Ö

¯ÖÖšü ¯ÖÖšü úÖ ¿ÖßÂÖÔú ¯ÖéÂšü Îú´ÖÖÓú

1. ™ßšß ª‹Þþ¥ †×ŸÖ×£Ö ÃÖŸúÖ¸ü 1 - 16

14. Þ£ Ç¥ß¡Þ¥ Æü´ÖÖ¸üÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÖ¸ü 190 - 209

Š–ÍßÞ ªäŒîÞÚ–ß‹ †Öê×›Íü†Ö ÃÖÓµÖÖ‹Ñ 417 - 418

´ÖÖê ¯ÖÖÖ¸êü ²Ö×Æü †×”û…

™Úá£ á¥–ÍßŠá¥ ‘˜Þ˜ ¨Ú˜Úšß¡»»Þ ŸÖã´Ö ¸êü×›ü†Öê ÃÖê •ÖÖÖÖ ÃÖã−Ö

¢¬ ¬Þß¡»»Þ †“”ûÖ »ÖÖêÖÖ…

ÃÖêÖã×›Íüú Öã²Ö ×´ÖšüÖ ±úôû…

2) ¯Öæ¾ÖÔúÖ×»Öú éú¤ÓüŸÖ úß ¯Öã−Ö¹ýÛŒŸÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ

ÃÖê´ÖÖ−Öê ŸÖ †Ö×•Ö †ÖÃÖã †ÖÃÖã ›êü×¸ü ú»Öê…

†Ö´Öãú ú×Æü×£Ö»Öê ŸÖ †Ö´Öê ×²Ö •ÖÖ‡£ÖÖÓŸÖã…

†Ö´Öãú ‹×šü ²ÖÃÖê‡¤êü‡ ´ÖÓ¡Öàú ×¯Ö.‹

2) ÃÖÓµÖãŒŸÖ ×ÎúµÖÖ¾ÖÖ»Öê ¾ÖÖŒµÖ ŸÖ£ÖÖ ˆ−Öêú ×−ÖÂÖê¬Ö ºþ¯Ö

á¥Þ–ì ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›ÍüË ¸üÖê›Íü (ÃÖ›Íüú)

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

¨óßà †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö−Öß †ÛÀ¾Ö×−Ö

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

‚äá¥‘à ‡Ó¸êü•Öß ‡’ËûÖÏê•Öß †ÓÖÏê•Öß (³ÖÖÂÖÖ)

(¿Ö) êú ¯ÖÆü»Öê ªä¨¤ý ÃÖÓ¿ÖµÖ ÃÖÖê’Ëû¿ÖÖêµÖÖê ÃÖÓ¿ÖµÖ

¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ´Öë êú ˆ““ÖÖ¸üÖ êú ØÆü¤üß †£ÖÔ

£«ÞÇÞ™ñ : £ªÕÞ¥ ™ß§Þ¥à ¡Þ¡Ú l ´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : −Ö´ÖÃúÖ¸ü ×ŸÖ¾ÖÖ¸üß ²ÖÖ²Öã…

ÞÇ˜¼» ªóÞ£à¼»¥ ªÞä»Þ

´ÖÆüÖ¯ÖÖ¡Ö : ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ ŸÖã •ÖÖ'… ²ÖÖêˆãú ÃÖÖÆüÖ•µÖ ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ : ÆüÖÑ ×¯ÖŸÖÖ•Öß…

Þ' “ÖÖ “ÖÖµÖ

4) ™Ú£ Þê ‹'˜ ?

†Ö¯ÖÖ ______ †ÖÃÖÓŸÖã Þ (¯ÖÏ¤êü¿Ö, ‘Ö¸üãú)

áª£Þ¼»¥ ÃÖê´ÖÖ−ÖÓú¸ü ˆ−Ö »ÖÖêÖÖëúÖ

ˆ¤üÖÆü¸üÖ (2) :- 1. ÇñÞšíÞ, ™Ú ¤Þ' l ¯ÖÏÖ£ÖÔ−ÖÖ, ŸÖæ •ÖÖ…

II. †Öê×›Íü†Ö êú ÃÖ¾ÖÔ−ÖÖ´Ö ×−Ö´−Ö ¯ÖÏúÖ¸ü êú ÆîüÓ…

ÇÞ / Þà †¯ÖÖ / −ÖÖ−Öß ¤üß¤üß

ªá¥Þ‘Þ : ™Ú£ á›Þ‹Þá¥ ‹ß ‹ß ºÉ®úÉäVÉÉ : iÉÖ¨½þÉ®úÒ nÖùEòÉxÉ ¨Éå EòÉèxÉ-EòÉèxÉ ºÉÒ

¸üÖã−Ö? †Ö×•ÖúÖ×»ÖŸÖ ÃÖ´ÖÃŸÖê ®úJÉiÉÉ ½ÚÄþ* <xÉEäò +ÊiÉÊ®úHò +ÆOÉäWÉÒ

ª£à¤ýÞ ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› SÉÉÊ½þB*

ªá¥Þ‘Þ : •ß‹ ×ß»»Þ £ê Ú ¡±í£Þ

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×ÆüÓ¤üß †£ÖÔ

‘÷Þš ›Þª VÉMÉzÉÉlÉ nùÉºÉ VÉMÉzÉÉlÉ nùÉºÉ (+ÉäÊc÷¶ÉÉ

¯ÖÏÖ“Öß−Ö »ÖêÖú´ÖÖ−ÖÓú¸ü ²Ö×Æü ¤êüÖê‡»Ö…

8) ÞÇ˜¼»¥ á‹„ê ¢ÞÇ©Þ¥ Ú¡Þ› ¡«ß ›¥‹Þ¥ ?

3) á£Þ ÇÞŒá¥ ¡«ß Þ«ßê… 4) ÇÚ¥Ú˜Þ ¡«ß ¢ß™á¥ á›ŒØÜ

7. ª£áªØ Ç™ñß‹Þ Ç—ÍØß»»Þ 8. áª£Þá ‹ß˜Øß Þ«ßê»»Þ

2. ÇÞ•î ÇÚªØ‹ ______ ×ß»»Þ (³Öß)

1. £Úê Ç ¡«ß Çá—Í»»Þ 2. á£Þ á›Þ‹Þá¥ Ç™ñß‹Þ ¥á«»»Þ

3. ª£áªØ Ç™ñß‹Þ _______ (Çá—Í, Ç—ÍØß)»»Þ

ÇñÞ˜ÏÂ¨íà ¯ÖÏÖÖÃ¯Ö¿Öá ´Ö´ÖÔÃ¯Ö¿Öá

3. ª®ß ¥Þ„™¥Þ¤ý ‹ßÇ¥ß ‹¡ß™Þ á¬ŒØß ?

¯Ö×¡ÖúÖ ú'Ö †×”û ?

™Úá£ á›ŒÚ× / á›ŒÚ×»»Þ ŸÖã´Ö ¤üêüÖ ¸üÆüê ÆüÖê/¸üÆüß ÆüÖê…

´ÖÖ»ÖŸÖß : †Ö•Öú»Ö ŸÖÖê ¾Öê ¯Öã¸üß ´Öë ¸üÆüŸÖê Æïü… µÖÆüÖÑ

¤êüÖê‡»Öã… ¯Öê™ü ú'Ö úÖ™ãü×”û ?

›ßØÜ»»Þ £ßß, Þ‘ß•Þ¥Ú £Þ'

¡îªØ ¾µÖÃŸÖ ¾µÖÖãú»Ö ÆüÖê−ÖÖ

Ö»ÖÖ´ÖÖÃÖ¸êü ŸÖÖÓú¸ü ²Ö¤ü×ôû ÆüÖê‡Ö»ÖÖ…

7. £ßß¥ ‹'˜ á«¬Þ ?

5) £ßß‹Ú ‹'˜ ŒÞ‚¡Þ‹Ú á›¬ ? 6) ™Ú ™ á£Þ ‹šÞ ¨Ú˜ß¬Úß»»Þ

Æü×¸ü ¸êü×›ü†Öê ¿ÖãÖê…

6. Þ‘ß‹Þ¬ß ™ áª _______ ¥«ÜÞ«ÞêØß»»Þ

›üÖŒŸÖ¸ü ×¯ÖÏµÖÖãú ¤êü»Öê…

Þ£ ªÕÜ¬¥ ˆ‹ Ô”˜Þ

III. ×ÆüÓ¤üß ´Öë †−Öã¾ÖÖ¤ü úß×•Ö‹…

3. ™Ú ‹Þ«ßê‹ß ŒÞ‚¬Ú»»? ŸÖæ−Öê ŒµÖÖë ÖÖµÖÖ ?

™Úá£ ŒÞ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö−Öê ÖÖµÖÖ… ™Úá£ý£Þá ŒÞ‚¬»»Þ ŸÖã´Ö(»ÖÖêÖÖêÓ) −Öê

ÞŒß †Ö×Ö †ÖÑÖ

³ÖÖ×¸ü ³Ö»Ö»ÖÖÖê… ÃÖê×šü †Öê×›Íü¿Öß

Çß¬Þˆ (±í‹-±í‹à) Š–Íß¨à

ãú¢ÖÖÔ Ø¯Ö×¬Ö²Öê −ÖÖÓ×Æü… ²Öêú¸êü ´ÖÖ×ôûü

? áª£Þá ‹'˜ Þ”‹ '+Ê¦ÉxÉªÉ' +ÉäÊc÷¶ÉÒ xÉÞiªÉ EòÉ ¸Éä¹`ö

Þ‘ß †Ö×•Ö †Ö•Ö

Š–Íß¨à Þ †Öê×›Íü¿Öß −ÖÖ“Ö †Öê×›Íü¿Öß −ÖéŸµÖ

á¡á«¬Þ ²ÖêÆêü»ÖÖ ²ÖêÆêü»ÖÖ (¾ÖÖªÖê¯Öú¸üÖ)

ÃÖê×šü −ÖÖ™üú Æüê²Ö×−Ö…

3. ™Ú ‹Þ«ßê‹ß ¤ß¡Ú ? 4. £Úê ªäœîÞá¡á¦ ªÛÞ ¢¡ ¤ß¡ß»»Þ

×•Ö²Ö, úÖêÖÖÔú, ´ÖÖê, ŸÖã´Öê…

£Úê à™ Þ‚¡ß»»Þ

áÞ–Í (ÖÖê›Íü) ú»Ö

†Öê×›Íü†Ö ¿Ö²¤ü ¤êü¾Ö−ÖÖÖ¸üß ×ÆüÓ¤üß †£ÖÔ

—Íß¡ Ö×œÍü²Ö ²Ö−ÖÖ‹ÑÖß

5. Þ‹Þ¨á¥ ‘«ø „‚ê¡»»Þ

2. áª£Þá ¤ßá¡… ¾Öê (»ÖÖêÖ) •ÖÖ‹ÑÖê…