Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Volume IV
The Writings of
Western Sudanic Africa
HANDBOOK OF ORIENTAL STUDIES
HANDBUCH DER ORIENTALISTIK
SECTION ONE
THE NEAR AND MIDDLE EAST
EDITED BY
VOLUME THIRTEEN
ARABIC LITERATURE OF AFRICA
GENERAL EDITORS
EDITORIAL CONSULTANTS
THE WRITINGS OF
WESTERN SUDANIC AFRICA
COMPILED BY
JOHN O. HUNWICK
WITH THE ASSISTANCE OF
BRILL
LEIDEN • BOSTON
2003
This book is printed on acid-free paper.
ISSN 0169-9423
ISBN 90 04 12444 6
In Memoriam
A lh a j i O s m a n I s s a k a B o y o
Dedicated manuscript researcher
and Imam of the Mosque,
University of Ghana
This page intentionally left blank
CONTENTS
Arabic Literature of Africa: Foreword ..................................................ix
Preface .................................................................................................. xi
Introduction . ........................................................................................xiv
Transliteration, Dates and Proper Names .............................................xv
Abbreviations ... ....................................................................................xvi
Short Titles of Works frequently referred to . .....................................xvii
General Works of Reference, Journals, and Catalogues ... ...................xx
Writings of Western Sudanic Africa: an Overview ...............................1
1. The Middle Niger to 1800 ... ...........................................................8
2. The Middle Niger in the 19th-20th centuries .. .............................43
3. The Saharan Fringes of Mali I:
The Kunta ..................................................................................... 67
4. The Saharan Fringes of Mali II:
Other Writers of Azawd .............................................................. 49
5. Central Mali in the Nineteenth and Twentieth Centuries ........... 207
6. Senegambia I:
The Niassene Tijnı Tradition . ...................................................272
7. Senegambia II:
Other Tijnı Writers ................................................................... 308
8. Senegambia III:
Writers of the Murıd ‡arıqa ....................................................... 396
9. Other Writers of the Senegambian Region ................................ 463
10. Writers of Guinea .......................................................................491
11. Writers of Niger. .. .......................................................................530
12. Writers of the Greater Voltaic Region . .......................................539
viii CONTENTS
FOREWORD
text of this volume. Thanks also to our Brill editor for her help and
understanding.
Finally, I wish to acknowledge with thanks the financial aid of the
National Endowment for the Humanities, which supported, conjointly
with Northwestern University, an entire year of my travel and research. I
am also deeply grateful to the Maison des Sciences de l’Homme, Paris,
for inviting me to spend a month in France in 1998; and to Jean-Louis
Triaud, who recommended me for this privilege, and hosted me in Aix-
en-Provence after my initial stay in Paris.
I also express my gratitude to the Ford Foundation for funding our
Institute for the Study of Islamic Thought in Africa, which will make
possible the initial basic work for volume V of Arabic Literature of
Africa.
(1) ARABIC
R. Risla
b. ibn
Sh. Shaykh
bt. bint
Sı. Sıdı
K. Kitb
Takh. Takhmıs
M. Ma†bafi
w. walad/wuld
Mk. Maktaba
Q. Qaßıda
Certain didactic and devotional texts have been studied in almost every
age and place in Western Sudanic Africa. They have often been the
inspiration for locally written works, and are the subject of
commentaries and glosses, or, in the case of poems, rendering in
quintains or other such treatments. Those most frequently referred to are
listed below.
◊jurrümiyya fiAbd Allh b. Mu˛ammad al-∑anhjı, called Ibn
◊jurrüm, d. 723/1323, al-Muqaddima al-◊jurrümiyya;
see GAL II, 237, S II, 332.
Alfiyya of IBN Jaml al-Dın Mu˛ammad b. fiAbd Allh al-‡√ı al-
M◊LIK Jayynı, called Ibn Mlik, d. 672/1273, Alfiyya fı ’l-
na˛w; see GAL I, 298, S I, 521.
fiAshriyyt of fiAbd al-Ra˛mn b. Yakhlaftan al-Fzzı, d. 626/1230,
AL-F◊Z◊Zˆ al-Qaß√id al-fiashriyyt fı ’l-naß√i˛ al-dıniyya wa’l-
˛ikam al-zuhdiyya; see GAL S I, 482.
fiAshmwiya fiAbd al-Brı al-Riffiı al-fiAshmwı, fl. 10th/16th cent.,
al-Muqaddima al-fiAshmwiyya; see GAL S II, 435.
Burda of AL- Sharaf al-Dın Mu˛ammad b. Safiıd al-Dilßı al-Büßırı al-
BÜ‚SˆRˆ ∑anhjı, d. 694/1296, Qaßıdat al-burda or al-Kawkib
al-durriyya fı mad˛ khayr al-bariyya; see GAL I, 264, S
I, 467.
Dal√il al- Mu˛ammad b. Sulaymn al-Jazülı, d. 870/1465, Dal√il
khayrt al-khayrt wa-shawriq al-anwr fı dhikr al-ßalt fial
’l-nabı al-mukhtr; see GAL II, 252, S II, 359.
I˛y√ of AL- Abü ˘mid Mu˛ammad b. Mu˛ammad al-Ghazlı, d.
GHAZ◊Lˆ 505/1111, I˛y√ fiulüm al-dın; see GAL I, 419.
al-I˛mirr of al-Mukhtr b. Büna al-Jakanı, fl. 18th cent., al-I˛mirr
IBN BÜNA fial Alfiyyat Ibn Mlik; see A˛mad al-Shinqı†ı, al-Wası†
fı tarjim udab√ Shinqı†, 3rd edn., Cairo, 1961, 177-83.
xviii WORKS FREQUENTLY REFERRED TO
Niqya of AL- Jall al-Dın fiAbd al-Ra˛mn al-Suyü†ı (d. 1505), al-
∑UY܇ˆ Niqya fı arbafiat fiashara fiilman; see GAL, II, 143-58.
Risla fiAbd Allh b. Abı Zayd fiAbd al-Ra˛mn al-Qayrawnı,
d. 386/996, al-Risla; see GAS I, 478-81.
∑a˛ı˛ of AL- Mu˛ammad b. Ismfiıl al-Bukhrı, d. 256/870, al-Jmifi
BUKH◊Rˆ al-ßa˛ı˛; see GAS, I, 115-34.
∑a˛ı˛ of Abü ’l-˘usayn Muslim b. ˘ajjj al-Qushayrı al-
MUSLIM Nisbürı, d. 261/875, al-Jmifi al-ßa˛ı˛; see G A S, I,
136-43.
K. al-Shif√ of K. al-Shif√ bi-tafirıf ˛uqüq al-Mu߆af of al-Q∂ı fiIy∂
Q∂ı fiIY◊∆ b. Müs al-Ya˛ßubı, d. 544/ 1149; see GAL I, 369.
∑ughr of AL- Smaller treatise on dogmatics by the author of the
SANÜSˆ Kubr (see above). The ∑ughr is also known as Umm
al-barhın.
Tu˛fat al- Jaml al-Dın Mu˛ammad b. fiAbd Allh al-‡√ı al-
mawdüd of I BN Jaynı, called Ibn Mlik, d. 672/1273; Tu˛fat al-
M◊LIK mawdüd fı ’l-maqßür wa’l-mamdüd, see GAL I, 300, S I,
526.
Umm al- See ∑ughr of AL-SANÜSˆ.
barhın
Wus† of al- Medium treatise on dogmatics by the author of the
SANÜSˆ Kubr (see above). Also known as al-Jumal or al-
Murshida.
GENERAL WORKS OF REFERENCE, JOURNALS, AND CATALOGUES
1 Félix Dubois, Timbuctoo the Mysterious, London: William Heinemann, 1897, 275.
OVERVIEW 3
(1966, 83) wrote: “If this material could be used for research it
would contribute very greatly to a rewriting of the history of this
region, which is so badly needed”.
Pedagogical writings arise from the need for students to have text
books. Whilst texts from outside of West Africa circulated within
the region, teaching shaykhs often abridged some of them, wrote
commentaries on them, or versified them so as to make them easier
for students to memorize. This was especially true in great
educational centres such as Timbuktu, but is also characteristic of
the Greater Voltaic region, where, no doubt, copies of texts from
elsewhere were rather more difficult to obtain, due to the remoteness
of the region from the trans-Saharan trade networks. Noteworthy
among such teachers was al-˘jj Mar˛ab (d. 1401/ 1981), who
wrote treatises on aspects of the Arabic language, but who was also
noteworthy for his writings on Muslim communities of the region.
Devotional writings are common throughout West Africa, written
both in Arabic and in local languages, such as Fulfulde. Both al-
Mukhtr al-Kuntı (d. 1811) and his son Mu˛ammad (d. 1241/ 1825-
6) wrote a considerable number of prayers which have been pre-
served and recopied over the past two centuries. Al-Mukhtr also
wrote a major work on devotion for the Prophet, Naf˛ al-†ıb fı ’l-
ßalt fial ’l-nabı al-˛abıb, which was commented on by his son,
who himself wrote a collection of panegyrics of the Prophet, al-Sitr
al-d√im li’l-mudhnib al-h√im. Poems in praise of the Prophet, and
seeking his intercession are indeed a popular form of writing.
A˛mad Bamba (d. 1927), the Senegalese Sufi leader, wrote dozens
of such poems, and these are recited by members of his †arıqa in
chanting fashion rather like the singing of hymns in Protestant
Christian communities. Paper copies of many of these are available
in the form of market editions reproduced in Dakar. In the other
widespread Sufi †arıqa of the Senegambia region, the Tijniyya,
there is a considerable volume of writing, especially poetry, in praise
of the originator of the †arıqa, A˛mad al-Tijnı, and beseeching him
to bless, and intercede on behalf of, his adherents. The most famous
writer of such works was the Senegalese Tijnı leader Ibrhım
Niasse (d. 1975), whose al-Kibrıt al-a˛mar is entirely made up of
such poems. He also wrote and published a collection of six dıwns
totalling nearly 3,000 verses, but these were in praise of the Prophet
Mu˛ammad. Ibrhım Niasse himself became an almost legendary
figure in West Africa, and was regarded as a saint by many of his
numerous followers. As a result, many writers in the region wrote
OVERVIEW 5
1
This name is written Mu˛ammad Na∂∂a in Arabic, but in Western Saharan names ‘a∂∂a’ is
a common orthography for Allah. See Ismaël Hamet, Chroniques de la Mauritanie sénégalaise,
Paris, 1911, 96.
10 CHAPTER ONE
Ibrhım al-S˛ilı was born in Granada c. 1290, where his father was
head of the corporation of spice and perfume sellers. He received a
training in jurisprudence and was for a while a notary public. He is also
said to have made some contributions in the field of derivative legal
issues (al-mas√il). However, he seems to have disgraced himself while
under the influence of marking nut (baldhur), in which state he
proclaimed himself a prophet.
THE MIDDLE NIGER TO 1800 11
He set out for the east, and after travels in Egypt, Syria, Iraq, and the
Yemen, made the pilgrimage to Mecca in 1324. During the course of the
pilgrimage he was introduced to Mans Müs, who invited him to
accompany him back to Mali. This he did, and spent the rest of his life in
the domains of the Malian empire apart from a visit to the Maghrib in or
about 1337. Whilst in Mali he designed a palace for Mans Müs in his
capital and one in Timbuktu, where he also played a role in the building
of the Great Mosque (Jingere Ber). He was invited to serve the Marınid
sultan Abü ’l-˘asan, but declined and spent the rest of his life in
Timbuktu where he left children who later settled in Walta. His literary
skills are displayed in the elegant verse and rhyming prose of his which
has survived.
2. Qaß√id
i) Q. fiayniyya: Dafi al-fiayn tudhrı fı †alal al-rabfiı * Fa-laysa
˛arman an urıqa bihi damfiı.
Publ. 16 vv. in Ibn al-A˛mar, al-Katıba al-kmina, 237-8.
ii) Q. mımiyya: Ta√allaqa najdiyy an fa-˛ayy wa-sallam *
Wa-nj jufünı fa’stahallat lahu dam
Publ. 17 vv. in Ibn al-A˛mar, al-Katıba al-kmina, 235-6.
iii) Q. nüniyya: fiUyün sa˛bin am sa˛b fiuyünı * Saqat ßawba
nufimn bi-ßawb in mafiını
in
1. Fatw fı ’l-riqq
A fatw on slavery in which he maintained that the word of a person
who says he is free and has been wrongfully enslaved is to be accepted.
Publ. in Hunwick & Harrak (2000), 95 (Ar. text) /12 (trans.).
Nayl, 93-4; Kifya, 94 138; T. Südn, 32-3, 42-3/ TSE, 46-7, 60-2; Tafirıf, 36-7; Fat˛, 29-
39; Shajara, no. 1090; Cherbonneau (1854-5), 21-4; Ka˛˛la, ii, 33.
His father, al-˛jj A˛mad (c. 862/1457-8 - 942/1535-6) had been one of
the oustanding scholars of Timbuktu in his day. He had made the
pilgrimage in 890/1485, and in Cairo had met with al-Suyü†ı (d.
911/1505), and the grammarian Khlid al-Azharı (d. 905/1499). He
spent some time in Cairo on the way home before returning to Timbuktu.
A˛mad himself studied with his uncle Q∂ı Ma˛müd, and with the
latter’s son Q∂ı Mu˛ammad. He made the pilgrimage in 956/1549, and
during the course of his journey met with several of the more important
scholars of his time, such as Nßir al-Dın al-Laqnı (d. 958/1551, see
Nayl, 336-7), fiAbd al-Ra˛mn al-Ujhürı (d. 957/1550), Ibn ˘ajar al-
Haytamı (d. 974/1567, see GAL II, 387, S II, 527), and Ya˛y al-˘a††b
(d. after 1001/1593). From a number of these he obtained ijzas. His
Sufi shaykh was Abü ’l-Makrim al-Bakrı, (d. 994/1586, see Kawkib,
iii, 67-72) and the two remained in contact after A˛mad’s return to
Timbuktu.
He was a noted teacher in many fields, and counted among his
students A˛mad and Mu˛ammad Baghayogho, his uncles fiAbd Allh
and fiAbd al-Ra˛mn, sons of Q∂ı Ma˛müd, and his own son A˛mad
Bb, to whom he granted an ijza for all the works for which he himself
had an ijza and all his own works.
Other nisbas used are al-Msinı (and al-Masnawı), al-Takrürı, and al-
Mlikı. A˛mad Bb was the most prolific and the most celebrated of
Timbuktu scholars. He first studied under his father A˛mad (q.v.), then
under his uncle Abü Bakr b. al-˛jj A˛mad (q.v.), and briefly under
A˛mad b. Mu˛ammad b. Safiıd (q.v.). His principal teacher, the man he
named as the regenerator (mujaddid) of the 10th/16th century for
Timbuktu, was the Juula scholar Mu˛ammad Baghayogho al-Wangarı
(q.v.), whose teaching he followed for more than ten years.
18 CHAPTER ONE
1. Ajwiba
i) Ajwibat al-as√ila al-Mißriyya
See Nayl, 36.
ii) Ajwiba fian thaltha as√ila
THE MIDDLE NIGER TO 1800 19
3. As√ila fı ’l-mushkilt
See Sadki (1996), 14, 37-9. Thirty-six questions about matters in the
Mukhtaßar of Khalıl addressed to the Egyptian Mlikı muftı Slim b.
Mu˛ammad al-Sanhürı (d. 1015/ 1606, see GAL, II, 305).
20 CHAPTER ONE
10. Fatw
A number of his fatw were included by Shaykh By al-Kuntı (q.v.) in
his Nawzil. These were extracted by an anonymous compiler.
MS: Timbuktu (CEDRAB). 482.
20. Imtfi al-asm√ bi-m qıla fı ijr√ alf÷ ruwt al-˛adith majr ’l-
samfi
Written before 1012/1603.
MSS: Tamgrout, 2999(14).
27. Kifyat al-mu˛tj li- (var. il/fı) mafirifat man (var. m) laysa fı ’l-
Dıbj, also known as al-Dhayl or al-Takmila
Completed 1 ∑afar 1012/11 July 1603. Revised and abridged edition of
the author’s Nayl al-ibtihj. Analyses in Zouber (1979), 146-55; Mu†ıfi
(1987), 74-85.
MSS: Alger (BN), 156a (Fagnan, Catalogue, no.1738); Berlin, 10032;
Cairo (AL), 765, 1181; Cairo (DK), ˛√8660, ˛√9016, Taymür, ta√rıkh,
1068; Fez, 106; Ibadan (UL), 323; Marrakesh, 621; Mikns (KhA), h√-
lm80 (116); Niamey, 362; Paris (BN), 4628; Rabat (KhA), D1641, ff.
321-335 (inc.), F/fiayn 356; J709, K2390; Rabat (KhH), 453, 681,1741,
1970, 2045, 3029, 8077, 9902 Photo, 2223; Timbuktu (CEDRAB), 727
(inc.); ; Tunis (BN), 3814; Tunis (MZ), 14597, 14897; Zaria,
113/1,2,3,4, 128/1.
Publ. ed. Mu˛ammad Mu†ıfi, Rabat, 1421/ 2000; trans. extracts in
Cherbonneau (1854-5); biog of the mathematician Ibn al-Bann√, trans.
Aristide Marre, in Atti Acc. Pontificia dei Nuovi Lincei, xix, séance I, 3
dicembre 1865.
Dhayl: (i) Mu˛ammad b. al-‡ayyib al-Qdirı (d. 1187/1773), al-Iklıl
wa’l-tj fı tadhyıl Kifyat al-mu˛tj (see GAL S II, 687). MSS: Rabat
(KhH), 1897, 3717.
24 CHAPTER ONE
31. al-Manhaj (var. al-Fat˛) al-mubın fı shar˛ ˛adıth awliy√ Allh al-
mu˛ibbın (var. al-muttaqın)
Written after 1012/1603.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 779; Wdn (Ahl al-Kitb), 17.
also Tamgrout, 348, 391, 543, 2773, described in the catalogue simply as
˘shiya fial Mukhtaßar Khalıl.
43. Nashr al-fiabır bi-mafin (var. mafinı) yt al-ßalt fial ’l-bashır
al-nadhır
Written after 1014/1606. See Fat˛,35 ; Zouber (1977), 113.
46. Nayl al-marm [fial ’l-tamm] bi-bayn ˛ukm al-iqdm fial ’l-
dufi√ li-m fıhı min al-ıhm
Written after 1014/1606. According to Zouber (1977), 115-6, “…traite
du problème du dufi√ ou invocation personelle adressée à Dieu. Il y
précise les règles et les conditions dont il doit s’entourner”.
MSS: Tunis (KhA), 465, ff. 55-66 (inc.).
52. Qaß√id
i) Q. t√iyya: A-y qßid an Kghü fa-fiuj na˛w baldatı * Wa-
zamzim bih ahlı wa-balligh a˛ibbatı
Written in Marrakesh, on his longing for his homeland and
friends.
Publ. 8 vv. in al-Ifrnı, Nuz˛at al-hdı, Paris, 1889, 82
(Casablanca, 1998, 173); trans. in TSE, 316-7.
57. Shar˛ al-ßadr (var. ßudür) wa-tanwır al-qalb (var. qulüb) bi-bayn
maghfira m nusiba li’l-jnib al-nabawı min al-dhanb (var, dhunüb)
Completed 23 Rajab 1014/4 December 1605. See Hunwick (1964), 578/
Fat˛, 35. Analysis in Zouber (1977), 120-1.
MSS: Niamey, 1772 (inc.); Tamgrout, 2999(17); Timbuktu (CEDRAB),
777; Tunis (BN), 3760, ff. 19-44.
62. Tanbıh al-wqif fial ta˛rır (var. ta˛qıq) <wa-khaßßaßat niyyat al-
˛lif>
Abridgt. with additions of a tafilıq on the same passage in the Mukhtaßar
of Khalıl by al-fi◊qib al-Anußammanı (see ALA II, 27). Written in Dhü
’l-Qafida 991/15 November - 15 December 1583.
MSS: Alger (BN), Fonds Ben Hammouda, ˘25Z (inc.); Fez (BQ), 930,
pp. 345-62; Rabat (KhA), D2623, pp. 111-29, Q1104/12, 346-62, Photo,
1901; Rabat (KhH), 9226B, ff. 4-11; Salé, 359/10; Tamgrout, 2538,
2999(11); Tetuan (GM), 612.
63. Tanwır al-baß√ir wa’l-afhm bi-˛ukm (var. bi-m qıla fı) ˛ashr al-
ajsm bafid al-ifidm
MSS: Berlin, 3721 (21), see GAL II, 467.
See also: (1) Wdn (Ahl Yy Buya), 7, Shar˛ alf÷ al-naßı˛a al-kfiya
wa’l-taqrıb lim i˛tawat fialayhi min al-fiulüm al-nfifia al-shfiya,
attrib. to A˛mad Bb b. A˛mad al-Misk b. A˛mad b. fiUmar
Mu˛ammad Aqıt al-∑anhjı.
(2) Timbuktu (MMHT), 354, Naßran li’l-˛aqq wa-nu߲an li’l-
muslimın, attrib. to A˛mad Bb b. A˛mad b. fiUmar b. Sufyn al-
˘asanı al-Takrürı al-Tinbuktı.
2. Fatwı
Nayl, 342, records that he gave many.
Little is known of his life. Al-Safidı (T. al-Südn, 322) refers to him as
“our shaykh”, and describes him as one of the last shaykhs of Timbuktu.
His vers. of the Sughr of al-Sanüsı was highly regarded, especially by
the Fulani students.
4. al-Muqaddima al-Wangariyya
Said to be on taw˛ıd.
MS: Timbuktu (MMHT), 276.
8. Q. fı ’l-taw˛ıd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3505, 3820.
1. Man÷üma fı ’l-adab
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2048.
34 CHAPTER ONE
3. Qaß√id
i) Q. fı mad˛ al-nabı
At least five such. See T. Südn, 218/ TSE, 268.
ii) Q. fı rith√ Mu˛ammad Baghayogho
See T. Südn, 218/ TSE, 268.
iii) Q. fı rith√ fiAbd al-Ra˛mn b. al-q∂ı Ma˛müd
See T. Südn, 218/ TSE, 268.
1. al-Futü˛[t] al-qayyümiyya
Completed 24 or 25 Dhü ’l-Qafida 1001/21 or 22 August 1593. Comm.
on the ◊jurrümiyya.
MSS: Alger (BN), 163(4); Cairo (DK), na˛w Taymür, 228, h√5277;
Paris (BN), 5442, ff, 195-250, 5709, ff. 159-241; Rabat (KhA, 521
(inc.); Salé, 389/2; Timbuktu (CEDRAB), 1927, 1928(i) and (ii), 2008;
Timbuktu (MMHT), 2284; Ti†wn (KhA), 1619; Ti†wn (JK), 105, 892;
Tamgrout, 3059.
Publ. with ˛shiya by Mu˛ammad al-Mahdı b. Mu˛ammad b.
Mu˛ammad al-Kha∂ir al-˘asanı al-Wazznı, Fez, 1298/1881.
1. al-˘izb al-nawawı
MSS: Paris (BN), 5436, ff. 131-6.
THE CHRONICLERS
first chapter of the published text was circulated under the name of Nü˛
b. ‡hir to help establish the claim of A˛mad Lobbo to be the twelfth
“true caliph” of Islam and the rightful successor to the territory and
resources (especially the servile groups) of Askiya al-˛jj Mu˛ammad.
Studies on the Ta√rıkh al-fattsh: J.P. Brun, “Notes sur le Tarikh el-
Fettach”, Anthropos, ix (1914), 590-6; Dj. T. Niane, “Mythes, légendes
et sources orales dans l’oeuvre de Mahmoûd Kâti”, Recherches
Africaines [Conakry], i/4 (1964), 36-42; J.O. Hunwick, “Studies in the
Ta√rıkh al-fattsh, I: Its authors and textual history” RBCAD, v (1969),
57-65, II: “An alleged charter of privilege issued by Askiya al-˛jj
Mu˛ammad to the descendants of Mori Hawgro”, Sudanic Africa, iii
(1992), 133-46; N. Levtzion, “A seventeenth-century chronicle by Ibn
al-Mukhtr: a critical study of the Ta√rıkh al-fattsh”, BSOAS, xxxiv
(1971), 571-93; idem, “Ma˛müd Kafiti, fut-il l’auteur du Ta√rıkh al-
fattsh”, BIFAN, xxxiii (1974), 665-74; Madina Ly, “Quelques
remarques sur le Tarikh el-Fettâch”, BIFAN, xxxiv (1972), 471-93.
MSS: Paris (BN), 6651; Timbuktu (CEDRAB), 1, 64, 2221(ii), (5 ff.
only, in poor condition covering the reign of Sunni fiAlı), 2934 (copy of
published text), 3927 (wrongly attrib. in cat. to Ma˛müd b. fiUmar Aqı†
al-∑anhjı al-Tinbuktı al-Wafiqarı, this is, in fact, MS A of the Houdas
edition, including the “feuillet isolé” and appendix 1); 8378 (copy of
published text). A fragment containing the material on the ˛urma
document issued to Mori Hawgro is in Paris (BN), 5259, ff. 35-36.
Publ. Ed. and trans., Tarikh el-Fettach ou Chronique du Chercheur pour
servir à l’histoire des villes, des armées et des principaux personnages
du Tekrour par Mahmoûd Kâti ben El-Hâdj El-Motaouakkel Kâti et l’un
de ses petits-fils, traduction française…par O. Houdas [et] M. Delafosse,
Paris: Publications de l’École des Langues Orientales Vivantes, Ve série,
vol. X, 1913-14, repr., Paris: Adrien-Maisonneuve, 1964.
His father’s male line was traced to the Banü Safid, though the family
had been settled in Timbuktu for several generations. His father’s
maternal great-grandmother was Fulani. Nothing is known of his youth,
except that he tells us that he studied under al-Amın b. A˛mad (see TS,
55/ TSE, 78). In 1036/1626-7 he became imam of the Sankore mosque of
Jenne. In mid-life he was employed by the Arma administration of
Timbuktu, especially in the administration of Jenne and the Masina
region of the Inland Niger Delta. In 1056/1646 he became chief
secretary to the Pashalik in Timbuktu. The precise date of his death is
unknown, but it was evidently after 1065/1655-6, the last date mentioned
in the Ta√rıkh al-südn.
1. Ta√rıkh al-südn
In thirty-eight chapters, the work is chiefly concerned with the history of
the Songhay empire from the mid-fifteenth century until 1591, and the
history of the Pashalik of the Arma of Timbuktu from that date down to
1655. The latter period occupies about half of the work. The early
chapters are devoted to brief histories of earlier Songhay dynasties, of
imperial Mali and of the Tuareg, and to biographies of the scholars and
saints of both Timbuktu and Jenne. Chapter 26 concerns the Fulani of
Msina; a variant version of this is to be found in Gaden (1968).
Al-Safidı’s acknowledged sources are few. For the seventeenth century
he relies mainly on personal knowledge, evidently supported by notes
(there are several chapters of obituaries and noteworthy events), and on
records of the Arma administration for earlier periods. He rarely
mentions his sources, other than ‘trustworthy persons’ or ‘one of my
colleagues’. He does, however, cite Ibn Ba††ü†a, the anonymous al-˘ulal
al-mawshiya and, for some of the biographies of Timbuktu scholars, the
biographical dictionary of A˛mad Bb, Kifyat al-mu˛tj. For the
period after about 1610 we may assume that much of his information
was gained first-hand. The long chapter 35 is largely a first-hand
account, and is sometimes frankly autobiographical.
THE MIDDLE NIGER TO 1800 41
MSS: Alger (BN), Fonds Ben Hammouda, ˘4, ˘5 (frag,); Dakar, Fonds
Brevié, 19, ff. 1-19 (inc.); Paris (BI), 2414(200); Paris (BN), 5147, 5256,
6096; Timbuktu (CEDRAB), 61 (inc.), 660, 681, 3487.
Publ. Ed. and trans. O. Houdas, Paris: Publications de l’École des
Langues Orientales Vivantes, IVe série, Vol. XIII, 1898-1900, repr.
Paris: Adrien-Maisonneuve, 1964; trans. chapters 1-30 in TSE. See also
C. Ralfs, “Beiträge zur Geschichte und Geographie des Sudans
eingesamelt von Dr Barth”, ZDMG, ix (1855), 518-92; V.J. Lippert,
review in MSOS, ii (1899), 244-53; Charles Monteil, ed. V. Monteil,
“Notes sur le Tarikh Es-Soudan”, BIFAN, xxvii (1965), 479-530.
al-IM◊M al-TAKRÜRˆ
Some time before 1724 an author only known as al-Imm al-Takrürı
wrote a work entitled Naßı˛at ahl al-südn. It is known to us only
through a lengthy quotation from it concerning the askiyas of Songhay in
Mu˛ammad al-∑aghır al-Ifrnı, Nuzhat al-˛dı bi-akhbr mulük al-qarn
al-˛dı, Fez, n.d., 74-5 (Casablanca, 1998, 161-2). See also J.O.
Hunwick, “Askia al-˘jj Mu˛ammad and his successors: the account of
al-Imm al-Takrürı”, SAJHS, 1 (1990), 85-9.
ANON.
FULANI SCHOLARS
1. R. fı ’l-naßı˛a
Advice to the amır A˛mad Lobbo of ˘amdullhi.
See Izlat al-rayb, 36.
MU˘AMMAD IBR◊HˆM
1. Q. fı mad˛ al-nabı
Composed at the Prophet’s tomb (?).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1173.
1. Q. fı ’l-adfiiya
Written before 1337/1918.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 339.
1. Müjibt al-jinn
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1124.
SCHOLARS OF M◊SINA
1. Ta√rıkh Msina
MS: Dakar (IFAN), Fonds Brevié, 14.
1. Untitled work.
Izlat al-rayb, 37, simply mentions “a book in which he draws attention
to the Satanic innovations of the people of the Südn”.
1. Q. b√iyya
On the camel of the prophet ∑li˛ (see Qur√n, 17: 59 et seq.)
MS: Paris (BN), 5713, f. 157r.
2. Q. r√iyya fı ’l-taßawwuf
MS: Paris (BN), 5695, ff, 96r-97r.
MS Niamey, 326, has intro. by Sh. Mar˛aba (q.v.) who calls the author,
A˛mad Bb, brother of fiUmar Fadika b. Mu˛ammad b. Yüsuf b. al-
Salm b. Ibrhım al-Dabsı al-Fdikı al-Zghawı. He says fiUmar
studied under Sulymn Qaramughu [Karamoko] in the town of W-s-gh-
l [Sigila] Ghyfi. He [took his learning] from Müs Saghanuqu, from
48 CHAPTER TWO
Safiıd Saghanuqu from his brother al-fiAbbs Saghanuqu from his father
Mu˛ammad al-Mu߆af from his grandfather Mu˛ammad al-fi◊fı.
1. R. fı ’l-akhlq
MS: Paris (BN), 6108, ff. 51r-73r.
THE MIDDLE NIGER IN THE 19TH - 20TH CENTURIES 49
Two treatises by him are listed in the Paris (BN) catalogue. One is
described as “Ethique. L’existence terrestre”; the other as “Ethique.
Exhortations”.
MSS: Paris (BN), 5690, ff. 36v.-52r., 6108, ff. 37r.-50v.
1. K. fı ’l-taw˛ıd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2274.
TIMBUKTU SCHOLARS
2. R. fı ’l-bidfia
MS: Rabat (KhH), B6833.
No date of death is given for him, but his son Al-Mm Bb˙r died in
1345/ 1926-7, so presumably he was flourishing in the late 19th century.
BÜBU al-Msinı
Evidently a scholar of Timbuktu, since his only known work was copied
by him in Timbuktu.
When the French began to threaten Timbuktu in the early 1890s, al-
Suyü†ı went as a member of the Timbuktu delegation to Morocco to seek
help from Sultan ˘asan I. Obtaining no satisfactory reply, he went on
pilgrimage to Mecca. On his return to Timbuktu he found the French
installed, and paid allegiance to them, In 1911 he was appointed
professor at the French established Médersa of Timbuktu where he
taught theology and law. He received the Tijnı wird from Sh. A˛mad
Zarrüq of Jenne.
See MKUB, 6.
2. Muqaddima fı ’l-fiarü∂
58 CHAPTER TWO
Fatw
MS: Timbuktu (CEDRAB), 724.
3. Fatwı
i) On a point in the Mukhtaßar of Khalıl.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1897.
ii) On marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2291, 7946.
iii) Nzila concerning a woman who married a Christian
without her parents’ consent.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 516.
THE MIDDLE NIGER IN THE 19TH - 20TH CENTURIES 59
Notes of MMD.
10. Na÷m
Izlat al-rayb lists:
i) Fı ’l-fiarü∂
ii) Fı fiilm al-sirr wa’l-jadwal
iii) Fı ’l-man†iq
11. Qaß√id
i) In praise of Sayyid fiUrwa al-Arawnı, and congratulating
his son Bb A˛mad on his appointment as amır. 40 vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1235.
ii) Elegy
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2260 (with another by Ibn fi◊lı b.
˘abıb).
iii) Q. fı rith√ fiAbd al-Wahhb al-Takanı
Opens: A-l inna ’l-zamna la-dhü ’ghtiylı * Wa-yan÷uru ahlahu
na÷ara ifitillı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5043.
iv) Q. lmiyya: Y †liban li’l-˛aqqi düna jidlı * Anßif akhı li’l-
W˛id al-Mutafilı
15 vv. See also no.15 below.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5054.
v) Q. nüniyya: ‡alafiat bi-wajhin s†ifi al-lamfinı * Qarrat bi-
man÷arin ßabbah al-fiaynnı
62 vv. congratulating the amır Mu˛ammad fiAlı b. al-‡hir b. al-
Mahdı on his safe return from the pilgrimage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5869.
vi) Q. r√iyya: Qif bi’l-diyri wa-bi’l-mafilimi fı ’l-qur *
Nabkı khalılı ˛asratan wa-ta˛ayyur
MS: Timbuktu (MMHT), 453(ii).
THE MIDDLE NIGER IN THE 19TH - 20TH CENTURIES 61
His principal teacher was Abü ’l-Khayr b. fiAbd Allh al-Arawnı (q.v.).
He became one of the leading teachers of Timbuktu, being a recognized
expert in matters of inheritance, an exegete, mu˛addith and historian. He
was also imam of the zwiya of Müly al-fiArabı (q.v.) and q∂ı of the
people of Arawn resident in Timbuktu. He is buried close to the mau-
soleum of Q∂ı Ma˛müd b. fiUmar b. Mu˛ammad Aqıt just north of the
city of Timbuktu.
7. R. fı fiilm al-˛isb
THE MIDDLE NIGER IN THE 19TH - 20TH CENTURIES 63
9. Ta√rıkh Azawd
Edited version with footnotes of a history of the Barbısh of Azawd by
Ma˛müd b. Da˛mn. Written in 1368/1948-9. A copy of the original
history is in Niamey, MS 86.
MS: Niamey, 1475 (photo, 43 pp.).
11. Qaß√id
i) Q. fı ’l-tawassul bi-ghazawtihi ßall ’llh fialayhi wa-
sallam bi-ßarf al-fitna fian ahl al-fiIrq
ii) Q. fı ’l-naßı˛a wa’l-tawaßßul bi’l-awliy√ al-mu˛ı†ın bi-
madınat Tinbuktü li-raffi al-fitna (in Songhay).
This is the only person to use the nisba “Sunghawı”, (i.e. Songhay).
Perhaps he did not identify himself with Timbuktu; or possibly he was
not from the city or resident in it.
He was born in the region of Kathıb/Erg Oralla a large dune just north of
Mabrük. His father died when he was ten, and he was educated by his
brothers Mu˛ammad Abü ˘miya and Abü Bakr, and by his maternal
grandfather Bdi b. al-˘abıb. He also spent time living with and
studying among the Kel Inalbash branch of the Kel al-Süq, and the Kel
˘urma. His principal teacher, however, was Sı. Alı b. al-Najıb of
Arawn, a leading shaykh of the Qdiriyya in the region. He spent the
years 1754-7 studying in Morocco, and on his return married a distant
cousin of his, a pious and learned woman simply known as al-Shaykha
(d. 14 January 1810).
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 69
1. Adfiiya wa-a˛zb
Some collections of prayers exist without title, while several individual
prayers circulate independently. These are listed first:
i) Dafiwat yat al-kursı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5624.
ii) Dufia√ al-awliy√
Opens: Allhumma laka al-˛amd bi-kulli shay√in nu˛ibbu an
tu˛mada bihi.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 611.
iii) Dufi√ al-basmala
See also no. (v) below.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3072.
iv) ˘izb al-asrr
MSS: Rabat (KhA), D2257, pp. 614-26, J962, pp. 1-9.
70 CHAPTER THREE
v) ˘izb al-basmala
MS: Timbuktu (CEDRAB), 987.6-8, 3072 (listed as Dufi√ al-
basmala).
vi) ˘izb al-isr√
MS: Rabat (KhA), D2257(9); Timbuktu (CEDRAB), 900 (inc.),
1943 (inc.), 2065, 2937, 3622(i), 3798.
vii) ˘izb al-nür
MSS: Niamey, 1721; Rabat (KhA), D253, ff. 106-8; Timbuktu
(CEDRAB), 602, 3621(ii) (frag.).
viii) Untitled. Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı sharrafan
bi-ßaltihi fialayn
MSS: Niamey, 1008, 1444.
ix) Untitled. Opens: Rabban ÷alamn anfusan
Written for a student in a state of mental confusion.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4010.
x) Untitled. Opens: Allhumma ˛ulla baynı wa-bayn al-
mafißiya wa-asbbih wa-kha†artih wa’qtirbih
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5258.
xi) Prayers said to be uttered by Sı. al-Mukhtr on arriving
at a camping site or a house where he would stay.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2342(iv)
Collections of prayers
xii) Untitled. Opens with Qur√nic vv. of protection.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4052 (inc.).
xiii) Khamsa a˛zb
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2661.
xiv) Majmüfia a˛zb wa-adfiiya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 966 (62 ff.), 2438 (66 ff.), 2672,
4311.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 71
Rabat (KhA), D127, pp. 71-335, D1754 (Opens with ˘izb al-
isr√, ˘izb al-nür, ˘izb al-basmala).
xv) Majmüfi adfiiya
A collection of 27 prayers. Opens: Y ilh al-liha al-rafıfi
jalluhu, Y Allhu as√aluka bi-ww ilühiyyatika al-kmila, wa-
mım ra˛matika al-shmila wa-dl daymümatika al-sarmadiyya
wa-fiayn fiizzatika al-abadiyya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1337; Rabat (KhH), 1130.
2. Ajwiba
i) On reciting a portion of the Qur√n during communal ßalt.
Opens: M jar min al-fida min qir√at al-˛izb bayn a÷hur al-
mußallın.
MS: Timbuktu, 1732, 4992, 5668(i); Paris (BN), 5599, ff. 33-
40r.
ii) On reciting the Qur√n in a loud voice close to someone
who is praying.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 194, 790.
iii) Responses to various questions, perhaps from one of his
sons. Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı jafiala qulüb al-fiulam√
mafti˛ li-fat˛ ratq muqfalt al-a˛km.
MS: Niamey, 590, 1386; Rabat (khA), D226.
iv) Responses to questions on taßawwuf and fiqh. Opens: al-
˘amdu li’llhi ’lladhı lahu ’l-wujüd al-mu†laq.
MS: Niamey, 565.
v) On writing Qur√nic verses for a fee for a sick person who
then dies.
MS: Niamey, 1150.
vi) On marriage. A man asks a girl’s hand, being already
married. The girl’s father lays down a condition: if the man
72 CHAPTER THREE
3. Ajwibat Labbt
Answers to 81 questions in response to Labbt [b. Mu˛ammad b.
Ibrhım].
MSS: Boudjbeha (500 ff.); Niamey, 582; Timbuktu (CEDRAB), 1258
(inc.).
9. Fatwı
i) On seeking cures through writing of Qur√nic verses.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 933, 2711.
ii) On the lawfulness of property taken from robbers and
marauders (al-mu˛ribün); cf. Ajwiba, no x above.
MSS: Paris (BN), 5599, ff. 40r.-43v.; Timbuktu (CEDRAB),
968, 1077, 2566 (on what is taken from Ullimiden, Tadmakkat
and Imghd), 2716, 3848.
iii) On the law on zakt.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1550.
iv) On a judgment (nzila) on the people of Azawd.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1572.
v) On blood remaining inside a carcass after slaughter.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1766.
vi) On divorce.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2359
vii) On selling salt for grain.
The item is not actually by Sı. al-Mukhtr, but refers to a ruling
of his on the subject.
Timbuktu (CEDRAB), 3602.
viii) On stipulations a sick man makes about healing.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2486, 2922 (different?).
ix) On attempting bribery.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2405.
x) On almsgiving.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3961.
xi) Decision in a case between two men (unknown issue).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2924.
xii) On treachery.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3354, 3431.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 75
xiii) On zakt.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2993, 4112.
xiv) On inheritance.
Question posed by the grandsons of Sh. Inalbash about the
division of their father’s inheritance.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2727.
xv) On the fidya of him who recites Qur√n for the dead.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4630.
xvi) On marriage with conditions.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5047.
xvii) On the status of goods taken from the hands of marauders
and thieves, and the difference between them. Cf. fatw no. ii,
and Ajwiba, no. x above.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4223.
xviii) Collection of fatwı.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3948 (18 ff.)
17. al-Istikhra
MSS: Paris (BN), 5474, f. 154, 5543, f. 153.
MSS: Alexandria (MB), taßawwuf, 13; Niamey, 821 (inc.), 1157, 1452,
1952, 1986, 2006; Paris (BN), 5503, ff. 1-156, 5525, ff. 199-374; Rabat
(AF), ayn 655 (attrib. to M. b. al-Mukhtr) Rabat (KhA), D360, K2578;
Shinqı† (Ahl ˘abat), 189; Shinqı† (Ahl Ludfi), 16; Timbuktu
(CEDRAB), 500, 1700, 3349, 3985.
Comm. by Mu˛ammad al-Amın b. fiAbd al-Wahhb al-Mlikı. MS:
Niamey, 819 (inc.).
Abridgt. by author, al-Rashfat al-shfiya min al-jurfiat al-ßfiya, MS:
Timbuktu (CEDRAB), 1657.
27. al-Mamzüj
See Fat˛, 153, where it is described as a work that unites ∑üfism (al-
˛aqıqa) and sharıfia.
32. al-Naßı˛a
Opens: al-˘amdu li’llh alladhı azla fiann al-sina wa’l-asinna bi’l-
˛ikma wa’l-mawfii÷a al-˛asana.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 29 (inc.), 30.
38. Qaß√id
i) Q. mutanawwifia
MSS: MAMMP, 8.4, 465-9; Timbuktu (CEDRAB), 1516, 4460.
By qfiya
ii) Q. b√iyya: al-Dhawqu sakr al-fiabdi bi’l-sharbı * Qabl
al-tarawwu˛ bafid al-iqtirbı
80 CHAPTER THREE
xlvii) Q. fı ’l-˛ikam
Openß: Nafsi ’llatı tamliku al-ashy√a dhhibatü * Fa-kayfa
asfi fial shay√in dhhibı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3155.
xlviii) Q. fı ’l-ibtihl
a) Al†if bi-lu†fika y La†ıfu bi-khalqihi * Bi’l-ghaythi
tabfiathuhu sarıfian mughdiq. 17 vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3136(i)
b) Opens: Y rabbi m fiawwadtan ill ’l-jamıl * Wa-
rizquka ’l-jammu wa-fa∂luka ’l-jazılü. 23 vv. Urjüza
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3136(ii).
c) Opens: Laka ’l-˛amdu y man lahu iftaqara * Jamıfi
al-bary bi-qahri ÷ahrı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3544.
d) Opens: Qad ßadaqa ’llhu wa-ballagha ’l-rasülü * Wa-
na˛nu mann bi-kulli m yaqülü
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4262.
See also, 3980.
xlix) Q. fı fiilm al-†arıqa
MSS: Paris (BN), 5613, ff. 190-3.
l) Q. fı ’l-istisq√
Opens: Ql al-faqıh al-muqtadı bi’llhı * Mu˛ammad al-
Mukhtru ghayra w†ı. 27 vv. (inc.?). On f. 1r is another version
of ll. 1-3. Line 1 ends man dhü’l-jhı.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 3940. See also 2372.
li) Q. fı mad˛ fiashıratihi wa’l-diffi fianh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1752.
lii) Q. fı mad˛ al-nabı
Opens: Laka’l-˛amdu rabbi m tarannamat * w-sh-˛ fial ’l-
fqi wa-minhum maßabb
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 569.
86 CHAPTER THREE
lxi) Q. fı ’l-zuhd
MS: Shinqı† (Ahl fiAbd al-˘amıd), 17.
lxii) Urjüza: Fa-qad safiü bi’l-ar∂i bi’l-fasdı * Fa-
khudh’hum wa-kulla man yufidı
In 41 vv., attacking the Banü ’l-Mült.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2316(i)
Abolishing the custom of letting a slave cut the tip of the ear of a
man’s camel in order to change master.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4282, 5296.
55. Waßy
i) Opens: Iyyka an tu˛ıla awrdaka bal jamıfi afimlaka fial
wujüd al-fargh wa-khuluww al-waqt.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2344.
92 CHAPTER THREE
66. Ru√y
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2961.
The fifth son of Sı. al-Mukhtr, but was selected by him as his successor
as shaykh of the Qdiriyya in Azawd due to his great learning, much of
which was acquired directly from his father. He himself was a noted
teacher, the most celebrated of his students being Sh. Sıdiyya of Bü
Tilımıt (in S. Mauritania), who studied with him for fifteen years (1811-
26), and later became the leading Qdirı shaykh of the Mauritanian
Ad‚ra‚r. Sı. Mu˛ammad was buried at Bü ’l-Anwr beside his father.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 95
1. Adfiiya man֟ma
Opens: Ya rabbi bi’l-fiAlı al-mu˛ı†ı * al-Wsifii wa’l-ism al-afi÷amı
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2424 (20 vv.).
See also 2441.
2. A˛zb wa-adfiiya
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2436 (4 such),
Timbuktu (CEDRAB), 4310 (Majmüfi a˛zb wa-awrd),
Timbuktu (CEDRAB), 3910 (appears to be referred to at end as al-˘izb
al-sayfı: opens: Allhumma anta Allh al-Malik al-˘aqq al-Mubın al-
Qadım al-mutafiazziz bi’l-fia÷ama wa’l-kibriy√); Timbuktu (CEDRAB),
5336: Opens: Allhu l ilha ill huwa al-Kfı al-Kafıl al-Walı al-
˘afız;Timbuktu (MMHT), 636 (Majmüfi min al-dafiawt wa’l-awrd
wa’l-asrr)
3. Ajwiba
Responses to 24 questions.
Opens: al-˘amdu li’llhi wjib ˛amdihi wa’l-shukr lahu fial m
awlhn min rafdihi.
Rabat (KhA), D1855(2); Timbuktu (CEDRAB), 489.
12. Fatwı
i) Apostasy: If a man utters words of kufr, but performs no
act of kufr, he is not an apostate.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2921.
ii) On Friday prayer in Sansanding.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1201.
iii) Ritual purity: on the permissability for a person in major
ritual pollution to recite the Qur√n.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3374.
iv) Slavery: concerning two men who disputed ownership of a
slave woman.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 746.
v) Slavery: On permission given to the Tuareg to marry off
their slaves.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3803.
vi) Talismans: on taking of compensation for writing Qur√nic
talismans.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3802.
vii) Will of deceased.
Response to another scholar.
MS: Timbuktu (CEDRAB) 2052.
viii) Subject unknown.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 97
In ˘assniyya.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2593.
21. Jawb
Responses to three questions concerning the Qdiriyya.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1321.
38. Qaß√id
i) Q. fiayniyya: Y rabbi bi’l-fiilm al-mu˛ı† al-wsifiı * Wa’l-
ism al-afi÷am al-fia÷ım al-jmifiı
100 CHAPTER THREE
In 24 vv.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 312(i), 2940, 3363(i), 4687(i).
xxx) Q. t√iyya: Lawqi˛ al-ra˛amti wa’l-ta˛iyytı * fiAl
’l-nabıyyi ’l-ra∂iyyi khayr al-barriyy†ı
In praise of the Prophet, 32 vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 752(ii), 3253(ii).
xxxi) Q. fı ’l-ibtihl
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3906.
xxxii) Q. fı ’l-istisq√ wa’l-tawassul
MSS: 5 such poems in Timbuktu (CEDRAB), 1374, (2 on
istisq√).
xxxiii) Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3916.
xxxiv) Q. fı mad˛ Junnat al-murıd
Opens: Badıfi al-shaykhi junnatu man yurıd * Farıdun wa’l-
badıfiu lahu farıdü. 62 vv. at end of copy of Junnat al-murıd (1
f.).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5058.
xxxv) Q. fı mad˛ al-nabı
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 834 (3 such).
xxxvi) Q. fı mad˛ wlidihi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2432.
xxxvii) Unknown qfiya
MS: Paris (BN), 5452, ff. 112-3; Timbuktu (CEDRAB), 1384,
1943.
xxxviii) Q. maqßüra: ˘amdan li-man lahu ’l-asm√ al-˛usn *
Wa-kullu nafiatin dhı kamlin asn
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2598.
xxxix) Q. fı ’l-taßawwuf
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 3265.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 105
40. Ras√il
i) R. il abn√ihi
Exhorting them to follow the footsteps of the pious forefathers.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2723.
ii) R. il A˛mad b. al-Faqı
10 ff. on the freedom of slaves.
MS: Boudjbeha, see CCIM, 141.
iii) R. il A˛mad b. Mu˛ammad b. al-kha†ıb al-Madanı
MS: Algiers (BH), ˛√14dl.
iv) R. il Sh. A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo
a) Concerning Bübu Ar∂o Galo and ˘amad Bodejo
MS: MAMMP, 7, 20.
b) Opens: al-˘amdu li’llhi ˛aqqa ˛amdihi wa-
mablagha majdihi
MS: Niamey, 1346; Timbuktu (CEDRAB), 289 (inc.).
c) Opens: al-˘amdu li’llhi ˛amdan mamdüdan ghayr
[var. l] mafidüd wa-l ma˛düd.
MS: Niamey, 2242, pp. 24-30; Timbuktu (CEDRAB),
3300.
d) Opens: al-˘amdu li’llhi wa-nifim al-Mawl ’l-
naßır.
106 CHAPTER THREE
Chiding them for aiding the Bambara against the Muslims [i.e.
the forces of A˛mad Lobbo]. Opens: al-˘amdu li’llhi mufiizz
al-Islm wa’l-ßalt wa’l-salm fial rukn al-dın wa-aßlihi.
MS: Niamey, 2242, pp. 30-4.
66. Waßiyya
i) Opens: ˘amdan li-man amara bi’l-ıß√ wa-awjab al-amr
fial ßi˛˛at al-in˛√.
MS: Rabat (KhA), D2254, pp. 130-6, D3501.
ii) Addressed to one of his disciples. Opens: al-˘amdu li’llhi
al-Walı al-˘amıd wa’l-shukru lahu fial m awln min al-
minan al-wfira wa’l-mazıd.
114 CHAPTER THREE
Studied under his grandfather, Sı. al-Mukhtr, and under his father,
whom he succeeded in both his religious and political roles. In the year
of his succession the Fulbe of Msina had taken Timbuktu, and it fell to
Sı. al-Mukhtr al-∑aghır to negotiate with them. Later, in 1831, with the
help of Tdmakkat and Ullimiden Tuareg he forced the Fulbe to
evacuate their garrison from Timbuktu.
1. Fatw fı ’l-nik˛
MS: Timbuktu (CEDRAB). 2591.
116 CHAPTER THREE
2. K. al-irshd
Pt. 1 only.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2009.
3. Qaß√id
i) Q. fı ’l-dufi√ li-raffi al-wab√
MS: Algiers (BH), ˛√(25)fiayn; Timbuktu (CEDRAB), 2980 .
ii) Q. fı rith√ zawjat al-shaykh Sı. al-Mukhtr bt. A˛mad al-
Bakk√ı
MS: MAMMP, 8.4, 232-4.
iii) Q. fı rith√ A˛mad b. Mu˛ammad al-Fullnı
Opens: Allhu akbar m dh qad nafi al-nfiı * Min mawt
shaykh in hdh il ’llhi dfiı.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1776(i).
iv) Q. fı shuyükh al-Qdiriyya
MS: Algiers (BH), ˛√(25)ghayn.
v) Q. nüniyya: Innı bi-sdat hdhihi ’l-azmnı * Ahl al-
safidati sdatı khulßnı
74 vv. on the men of the Qdiriyya silsila.
MS: 917, 1398.
4. Ras√il
i) R. fı ’l-naßı˛a
Addressed to his paternal cousins and his brothers.
Opens: al-˘amdu li’lladhı qla: Wa-la-man ßabara, wa-ghafara
inna dhlika la-min fiazm al-umür. Quotation is from Qur√n,
42: 43.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 427 (inc.).
ii) R. fı sha√n bayfi ama fı qaryat Sraym
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2865.
iii) R. fı ta˛rım al-hijra fı hdh’l-zamn
MS. Timbuktu (CEDRAB), 2011.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 117
5. al-‡ar√if al-ßughr
See Brown (1967a), no. 1.
He studied with his grandfather Sı. al-Mukhtr and with his father Sı.
Mu˛ammad. He succeeded to the religious and political leadership of the
Kunta of Azawd on the death of his elder brother al-Mukhtr al-∑aghır,
but was challenged by his nephew ˘ammad who continued to lead a
portion of the Kunta in opposition to al-Bakk√ı’s leadership. He
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 119
negotiated a pact with the Fulbe of Msina in 1846 under which the
administration of Timbuktu remained in Songhay hands, but with a
Fulbe q∂ı and tax-collector who supervised the payment of the tribute
agreed upon.
Al-Bakk√ı established a zwiya in Timbuktu, but later moved it to the
nomadic encampment known as al-˘illa, due to some discontent with
the institution in Timbuktu. He then divided his time between al-˘illa
and Timbuktu. In September 1853 he received the German traveller
Heinrich Barth and gave him his protection against both local elements
and the demands of Sh. A˛mad III (◊madu ◊madu) of Msina to hand
him over to him. When Barth left Timbuktu eight months later al-
Bakk√ı accompanied him to beyond Gao and gave him a safe-conduct
document (see Barth (1965), iii, 764-7) which served to protect him all
the way to Bornu. Although he at first corresponded diplomatically with
the Tijnı conqueror al-˛jj fiUmar, in 1861 al-Bakk√ı went on the
attack and joined forces with contingents of the defeated Fulbe of
Msina to besiege ˘amdallhi. Al-Tijnı, son and successor of al-˛jj
fiUmar at Bandiagara turned the tables on the Kunta-Fulbe alliance. Al-
Bakk√ı died during an attempted counter-attack at Sarédina, and was
buried there.
1. Adfiiya
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 514, 515, 4041.
2. Adfiiya man֟ma
(i) Opens: Allhu Allhü rabbı l sharıka lahü * Man a˛san al-khalqa
taqdıran wa-ajmalahü. 38 vv.
MSS: MAMMP, 8.4, 281-2; Timbuktu (CEDRAB), 307(i),
Also: Timbuktu (CEDRAB) 338 (2 poems), 2423, 2803 (2 poems).
5. Fatw
On continuous shortening of ßalt while on travel during Rama∂n.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3419.
14. Qaß√id
i) Untitled
MSS: Algiers (BH), ˛√(25)f√, ˛√(37)shın, ˛√(26)˛√; Paris
(BN), 5452, ff. 113-4; Rabat (KhA), D492, ff. 154-9; Rabat
(KhH), 2114, Timbuktu (CEDRAB), 180, 1670, 2351, 2394,
3379, 4099, 4297.
ii) Q. fı ’l-amthl wa’l-˛ikam
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4437.
iii) Q. fı ’l-ghazal
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2271.
iv) Q. fı ’l-ibtihl
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3218, 3559 , 4035 (several).
v) Q. fı mad˛ fi◊lı b. A˛mad
Opens: Y qu†ba dawr al-sdat al-akmalı * Y dh’l-fiul y
sayyidi y fiAlı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3888.
vi) Q. fı mad˛ al-nabı
(a) Opens: Nabiyyu mawln ’l-shafıfi * al-∑li˛ al-barr
al-mu†ıfi * Dhü’l-qadri wa’l-sha√n al-rafıfi * fiAl ’l-
nabiyyi ’l-Mu߆af khayr * al-∑alti wa’l-salm * Wa-
lihi wa’l-shuraf√ * A߲bihi ’l-ghurr al-kirm
In 266 vv.
MS: Rabat (KhA), 492, ff. 168-72; Timbuktu (CEDRAB),
316(i), 871, 970, 2743(iii), 2938, 4356, 4662.
(b) Opens: Ya nßir al-fiabd al-nabiyyu Mu˛ammad *
Fardan tu˛addı kulla jamfi in fı ’l-nad.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 389.
(c) Others: MSS: MAMMP, 8.4, 260-4, 266-70; Rabat
(KhA), D492; Timbuktu (CEDRAB), 871, 970, 1901,
2754, 2804 (several, 16 ff.).
vii) Q. fı mad˛ shaykhihi fiUmar b. Safiıd [Ghlı]
MSS: Paris (BN), 5519, f. 54a.
viii) Q. fı mad˛ al-sul†n fiAbd al-Majıd
122 CHAPTER THREE
By qfiya
xiii) Q. fiayniyya: Qul li-jaysh al-Fullni qultu(m) shanıfi *
Rumta amran amran fia÷ıman fa÷ıfi
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 4157.
Publ. in Barth (1965), iii, 650-3 (text), 655-6 (trans.).
xiv) Q. b√iyya: Y nafsu qümı bi-ßidq al-jiddi fı ’l-†alabı
MSS: Zaria, 168/8.
xv) Q. b√iyya: Y rkib al-fiansa tukha††i ’l-rub * Wa-taq†afi
al-sabsaba wa’l-sabsab (?)
In 27 vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 316(ii).
xvi) Q. dliyya: A-˛aqqan at min fiinda A˛mada A˛mada *
Mu˛ammad in sayyidd al-fiabdi wa’l-fiabdu aswada
Satire in 31 vv. on Sh. A˛mad Lobbo of Msina when he asked
al-Bakk√ı to surrender his guest Dr Heinrich Barth. See also R.
no xiii below.
MSS: Niamey, 528, pp. 20-1; MAMMP, 8.4, 109; Niamey, 528,
pp. 20-1; Sokoto (WJC), 8/14; Timbuktu (CEDRAB), 452, 814,
1028 (2 poems), 5576.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 123
xxxix) Q. nüniyya
In praise of the Fulani and encouraging them to jihd.
MS: Paris (BN), 5599, ff. 22v-24v.
126 CHAPTER THREE
16 Ras√il
i) R. fı sha√n fiaqd nik˛
128 CHAPTER THREE
On inheritance.
xi) R. il A˛mad b. A˛mad b. A˛mad
a) Opens: Faqad waßala kitbuka al-÷arıf fi mi˛wal kitb
Mu˛ammad b. Sayyid fa’llhu yujzıka khayran wa-yaqıka
∂ayran
MS: Timbuktu (CEDRAB), 309.
b) Opens: Bi-l’salm al-ma˛füf bi’l-takrım wa’l-ikrm al-
ma߲üb bi’l-tafi÷ım
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2215.
xii) R. il A˛mad b. al-Shaykh
MS: Algiers (BH), ˛1.
xiii) R. il A˛mad b. A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo fı ˛urmat
∂ayfihi fiAbd al-Karım
Concerning the protection of his guest Dr Heinrich Barth. See
also Q. no xvi above.
MSS: MAMMP, 7.2 (inc), 8.4, 214-8; Timbuktu (CEDRAB),
485.
Publ. trans. [by Dr. Nicholson] in Barth (1965), iii, 764-7;
French trans in Monteil (1938). Partial English trans. in A.A.
Boahen, Britain, the Sahara and the Western Sudan, 1788-1861,
Oxford, 1964, 251-2. General letter of recommendation for, and
defence of, Heinrich Barth, addressed to Arabs, Tuareg, Fulani
and the südn.
xiv) R. il A˛mad b. A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo al-Msinı
a) Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı nazzal al-kitb wa-
huwa yatawall al-ßli˛ın.
MS: Niamey, 569 (photo, 74 pp. & 6 pp. index)
b) Opens: Amm bafid radd al-salm bi-mithlihi aw
a˛san.
MS: Niamey, 1369 (photo, 8 pp.); Timbuktu (CEDRAB),
291.
c) Opens: al-˘amdu li’llhi al-Malik al-Quddüs al-Salm
al-bfiith al-nabiyyın wa’l-mursalın bi-dın al-Islm
130 CHAPTER THREE
MSS: MAMMP, 8.4, 103-5, 113; Paris (BN), 5259, ff. 66r-70r,
Niamey, 528.
Publ. in Gerresch (1976).
xxii) R. il jamfiat al-Islm
Opens: Nuhanni√ukum wa-na˛mad Allha fial naßrikum fial ’l-
afid√
MSS: Niamey, 553(v); Timbuktu (CEDRAB), 11(i), 31 (copy of
11(ii)), 323(ii). Paris (BN),5259, ff. 72-3;
xxiii) R. il jamfiat Jenne
Opens: Fa’l-salm wa’l-ikrm il jamfiat Jenne alladhına
waw il ’l-dajjl wa-rakanü ilayhi
Censuring those in Jenne who supported al-˛jj fiUmar. Al-
Bakk√ı gives himself the title amır al-mu√minın wa-khalıfat
rabb al-filamın.
MS: Niamey, 552(ii); Timbuktu (CEDRAB), 323(iii).
xxiv) R. il Mu˛ammad b. A˛mad b. Gıg
MS: Paris (BN), 5259, ff. 70-2.
xxv) R. il Mu˛ammad b. A˛mad b. √g-l-g
Opens: Ra√ayn kitbaka il ahl al-Süq wa-m dhakkartanı bihi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5056(iii).
xxvi) R. il Mu˛ammad b. fiAlı Faraj
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2168.
xxvii) R. il ’l-Mukhtr b. Mu˛ammad b. al-Mukhtr al-Kuntı
Also addressed to Mu˛ammad and all the sons of fiUmar.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3700.
xxviii) R. il Sı. Mu˛ammad b. al-Nasab
Consoling him on the death of a relative.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5551.
xxix) R. il qab√il al-Fulln
Opens: Fa’l-salm wa’l-ikrm il jamıfi ahl al-Islm min qab√il
al-Fulln
132 CHAPTER THREE
2. Maktüb fı ’l-taw˛ıd
Simply attributed to al-Bashır al-Kuntı.
MS: Timbuktu (MMHT), 1082.
1. Risla
Concerns a teacher who lost his temper when a boy distorted a verse of
the Qur√n.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1836.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 135
1. Q. fı mad˛ jaddihi
(i) Opens: Y sayyidı al-Bakk√ı y sanadı * Wafiadtu wa’intih qaßdı
wa-y fiamadı
20 vv.
(ii) Opens: Y ayyuh ’l-rams al-sanı * Dhü’l-maghna†ıs al-˛asanı
22 double lines.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2713 (2 such).
2. Fatw fı ’l-faskh
On the annullment of marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2712.
3. Majmüfi nawzil
A collection of 43 legal opinions.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2120.
4. Q. fı ’l-˛all wa’l-˛arm
MS: MAMMP, 8.4, 140-8.
7. R. fı mara∂ al-bbüsh
136 CHAPTER THREE
1. Fatwı.
i) On doubt in ßalt.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3420.
ii) On dwelling with the Christians, and on fines.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3922.
iii) On lost camels.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2122(ii).
iv) On ritual purity.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2122(i).
v) On wells: response to question from Mu˛ammad al-
Mukhtr b. al-∑idq.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1471.
vi) On wife’s rejection of husband’s authority (nushüz).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1873.
vii) Response about whether it it permissible to eat with a man
who fails to perform wu∂ü√ without valid reason.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2088.
i) Niamey
MS: 562: 19 ff. replies to his “friend in God” Al-Sayyid B-k-t. Opens:
al-˘amdu li’llh al-munfarid bi’l-tadbır wa’l-˛ukm al-mustabidd bi’l-
taqdır wa’l-qa∂√
MS: 566: The Twenty-six Responses. Opens: al-˘amdu li’llh wa-kaf
wa-salm fial fiibdihi alladhına i߆af. Hdh m yassar Allh
sub˛nahu fı jawb al-as√ilat allatı su√iltu fianh wa-hiya sitta wa-
fiishrün.
MS: 589(i): 108 numbered pages. Opens: Fa-hdhihi nubdha manqüla
min nawzil Sh. Sı. Mu˛ammad b. Sh. Sı. fiUmar. Completed in
1350/1931-2. The questions are numbered to 102 in marg., but index
lists items up to 178, so possibly this is only part I.
MS: 822: 18 ff. Begins with rulings on questions of ritual ablution and
ends with rulings on manumission and clientage.
MS: 1419 Nawzil al-Shaykh By. 2 vols., photocopy, 417 pp. and 332
pp. Vol. I completed 18 Rajab 1344/1 Febuary 1926. Vol. II is not dated.
Both were copied in 1388/1968-9.
MS: 1437 Nawzil al-Shaykh By, Vol. I only, corresponding to Vol. I
of MS: 1419, but manuscript in a different hand. An opening paragraph
indicates that an anonymous person collected together and arranged the
nawzil under fiqh headings, omitting waßy and ras√il, except those
containing a ruling.
MS: 1492 (10 ff.) and 1500 (14 pp.): a minor collection of responses
beginning with a question about payment of some one hired to fetch
something who does not find the object in the place he is directed to, and
ending with a question about divorce in the case of a wife who is beaten
or otherwise abused.
7. Ras√il
i) R. fı ’l-awrd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3647.
ii) R. fı ’l-†ahra
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3385.
iii). R. fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3382.
iv) R. il A˛mad Abı ’l-Afirf
Concerning disapproval of the writings of Mu˛ammad Ya˛y
[al-Waltı?].
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2091.
v) R. il Bb A˛mad b. fiUrwa b. ˘ammd
And to his nephew and others.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4412.
vi) R. il B-k-t
Advising him to stop shedding blood and plundering property.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2084 (to B-k-t) .
vii) R. il ˛kim ar∂ Adghgh
Addressed to the governor (commandant?) of Ad‚ra‚r concerning a
man he was inquiring after.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 594.
viii) R. il Mu˛ammad b. Mbrak b. fiAlı
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 1110.
ix) R. il ’l-Nßir b. al-Nbigha b. Kwı
To a Tuareg leader consoling on the loss of his goods plundered
by the Barbısh.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2609.
x) R. il ’l-q∂ı A˛mad Bb b. Abı ’l-fiAbbs b. fiUmar b.
Zayyn al-˘asanı
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 3702, 3703, 3709 (on a dispute
between fiumml).
140 CHAPTER THREE
13. Waßiyya
To one of his students.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3887.
14. Waßiyya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4137.
15. Untitled
“Écrit relatif à l’origine des Imaghcharan, des Peuls et des Touareg”; see
CCIM, 141
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 141
2. Q. fı ziyratihi li-khlihi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 311(ii).
3. Na÷m al-Niqya
Vers. of the Niqya of Jall al-Dın al-Suyü†ı.
Comm. by author. See Dhikr m waqafia, pp. 7, 10.
4. Qaß√id
MS: MAMMP, 8.4, 489-503.
142 CHAPTER THREE
13. Sullam al-ithbt il saqf al-najt min m∂ı al-dhunüb wa’l-tı
MS: MAMMP, 8.4, 515-22.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 143
1. Ajwiba
i) On a paternity dispute.
MSS: MAMMP, 8.4, 167-75 (and 176-83, a reply to an
objection to the fatw).
ii) On a dispute between one of the Barbısh and the Rguibat
over she-camels.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 116.
iii) On a paternity dispute. Perhaps same as (i) above.
MS: Niamey, 1355.
iv) On inheritance.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1618.
v) On gifts/allowances (al-manı˛a)
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1583.
vi) Concerns a woman who was married to Khalıl b. Bb b.
fiUthmn and bore a child, and another man claimed he had not
divorced her. Dated 3 Shawwl 1365/30 August 1946. Cf. (i)
and (ii) above.
MS: Niamey, 1355 (date 14 Shawwl, 1365); Timbuktu
(CEDRAB), 422.
1. Q. r√iyya
MS: Paris (BN), 6399, ff. 207-10.
THE SAHARAN FRINGES OF MALI I: THE KUNTA 145
1. Q. fı ’l-silsila al-Qdiriyya
Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı man ittaßal * Bi-˛ablihi ’l-matıni l
budda waßal.
9vv. Vers. of the Qdirı silsila of the Kunta, back to Mu˛ammad, the
angel Gabriel and the law˛ (the “Guarded Tablet”).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2622 , 3531,(attrib. to Mu˛ammad b. al-
Mukhtr al-Kuntı) 3538.
2. Q. fı ’l-˛anın
Opens: Yawadd al-fat idrka m huwa †libuhü * Wa-ya√b lahu
dahrun tawlat maß√ibuhü.
In 25 vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4136.
1. Fatwı
i) On the marriage of a girl before puberty.
146 CHAPTER THREE
1. Fatw
On the invalid sale (bayfi fsid).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3800.
1. Man÷üma fı ’l-dufi√
Opens: Sa√altuka mu∂†arr an li-yusrin lad fiusrı * Fa-y rabbi y
Ra˛mnu y kshif al-∂arrı.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2597.
KUNTA RELATED
1. Q. fı rith√ Llla fi◊√isha
Elegy for the wife of Sı. al-Mukhtr al-Kuntı.
Opens: Ufiazzı qibb al-majdi wa’l-mawtu l yu†fı * Wa-inna
karmatahu al-nafsa wa’l-†abfi bal yu˛fı.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1279.
1. Q. fı hij√ Kunta
cf. similar poem by ˘amma b. al-‡hir al-Anßrı; see below, p. 190.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4279.
WRITERS OF ARAW◊N
Arawn is a small town situated some 260 km. north of Timbuktu on the
route to Taghza and Tuwt. It is said to have been founded c. 1600 by
Sı. A˛mad Ag Adda (d. c. 1634), a holyman from al-Süq, but it was
already known to Leo Africanus, who wrote in 1526. Sı. A˛mad Ag
Adda’s great-grandfather Abü Bakr b. al-‡hir was the first of his family
to quit al-Süq, and he is considered the ancestor of most of the shuraf√
of the Middle Niger. Sı. A˛mad’s father lived and died in Timbuktu and
is buried there. A˛mad Ag Adda’s settlement in Arawn marks its
beginning as an Islamic centre. He built the mosque there and was its
first q∂ı. His presence attracted other learned men, and Arawn became
a centre of learning as well as a commercial crossroads. A˛mad Ag
Adda is buried there, and the mosque is named after him. In the early
twentieth century the town’s free population was about 750, but by 1920
Paul Marty only estimated it at only 500.1
His father was q∂ı of Arawn, and he studied with him first, then with
Abü Bakr b. fiˆs al-Ghallwı (d. 1146/1733), and with A˛mad Ag al-
Shaykh al-Süqı, a student of Mu˛ammad b. A˛mad Baghayogho (q.v.).
He became celebrated for his fatws, many of which were given the seal
of approval by other scholars from as far afield as Tuwt and Walta.
1
See art. “Arawan” by Sidi Mohamed Ould Youbbu, and art. “Ahmad Ag Adda” by Adil
Mahmoûd Muhammad in CCIM, 81-4, 198-200.
150 CHAPTER FOUR
1. Ajwiba
i) Subject unknown
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2502.
ii) On purchase of cowries.
A man bought some cowries from another man who claimed to
be an agent of the owner of the cowries, and then transported
them to a place 20 days distant. He then discovered that the
seller was not an authorized agent. Must he then (a) return a like
amount of cowries to the place of purchase, or (b) refund the
value of the cowries, or (c) return the actual cowries.
MS: Niamey, 530 (attrib. to Q∂ı Sanb˙r).
8. Kifyat al-maßna
Said to be a confirmation of the replies of al-Maghılı (see ALA II, 20) to
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 151
2 Qasıda
Prayer to God to destroy the nomadic Arabs and their amır Yüsuf for
having plundered Arawn.
152 CHAPTER FOUR
2. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3114.
1. Fatwı
i) On division of inheritance.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7951.
ii) On divorce.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7980.
iii) On enmity.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7989.
iv) On purchasing plundered goods.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2123.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 153
2. Ijzt
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 6239, 6313.
1. Fatw
On inheritance. In a collection of fatwı on the subject.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3846.
1. Fatw
On sacrificing an animal that has a sickness of the udder.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3115.
2. Ijza fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4176.
1. Qaß√id
i) Q. fı dhamm al-tabk
In Songhay acc. notes of MMD.
ii) Q. fı mad˛ shaykhihi Abı ’l-Khayr Si. A˛mad b. al-∑ayd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 612,5051, 465
iii) Q. fı rith√ Müly Afilı b. Müly fiAbd al-Salm al-Tuwtı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5628.
iv) Q. fı rith√ al-q∂ı Sı. fi◊lı al-Arawnı
The subject of the elegy died in 1340/1921-2.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5042.
v) Q. fı rith√ fiUrwa amır Arawn
MS: Timbuktu (CEDRAB), 539
vi) Q. fı tahni√at Mu˛ammad Ma˛müd
Congratulating Mu˛ammad Ma˛müd on his appointment as q∂ı
of Timbuktu.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1236.
2. Man÷üma fı ’l-†alq
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1720.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 155
1. Ajwiba
i) Concerns (a) the fiidda before a widow’s marriage, and
(b) meat sales.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 650.
ii) Topics unknown.
Timbuktu (MMHT), 8.
2. Fatwı
i) As√ila wa-fatw (with material by Mu˛ammad al-‡hir b.
Mu˛ammad b. A˛mad).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1545.
ii) Fatw addressed to A˛mad b. Abı Bakr b. al-∑ayd.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1546.
iii) Majmüfi fatwı
MS: Timbuktu (MMHT), 10.
iv) On gifts.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3243.
v) On the imamship of the two festivals (fiıd al-fi†r and fiıd
al-a∂˛).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3247.
vi) On sale of livestock among nomads.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3533.
156 CHAPTER FOUR
4. Ijzt
(i) To Alfa Slim b. Bb˙r al-Tinbuktı.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 6355.
(ii) To Mu˛ammad b. al-∑iddıq.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3442.
(iii) Ijza fı ’l-˛adıth
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3930.
9. Nawzil
Collection made by Ma˛müd Mu˛ammad Dadab (q.v.), and in his
possession.
10. Qaß√id
i) Q. fı mad˛ Yüsuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3085.
1. Fatw
On whether a master should reject the affability (mudrh) of his slave
or not.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2602.
His father was also known as a scholar and a poet. He himself studied
with Abü ’l-Khayr b. fiAbd Allh (q.v.), and was a jurist, mu˛addith,
grammarian, exegete and poet. Towards the end of his life he taught at
the Centre Ahmed Baba, Timbuktu.
1. Fatwı
i) On the virtues of peace, and censure of those who
oppose it.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3438.
ii) On a man who married a woman without anyone telling
him she was within the prohibited degrees of marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3439.
iii) On a man who gives a gift to one son, but does not give
to the others.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3441.
iv) On sales.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3881.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 159
1. Fatw
On the question of congregational prayer at Boudjbéha.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2640.
2. Fatwı
i) On fees for charms.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5973.
ii) On plundered goods.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2126
iii) On the sanctity of genealogy (˛urmat al-nasab).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5986.
160 CHAPTER FOUR
4. R. fi ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2467.
1. Fatwı
i) On endowments (˛ubus).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2060.
ii) Two fatws.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2218.
iii) On money a man gives his wife to please her.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2720.
iv) On divorce.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5985.
See also Timbuktu (CEDRAB), 5987, 7963.
1. Fatwı
i) The case of a man who bequeaths money to two men,
one of whom dies intestate before the bequeather.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2062.
ii) Subject unknown.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2402.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 161
iii) On bequests.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3054.
1. Fatwı
i) On the ijza.
MS: Timbuktu (CEDRAB). 1871.
ii) On whether the ßadq of a slave woman is to be paid by
her or by her owner.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2128.
iii) On sales.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2017, 7983.
slept little. Skilled in exegesis, ˛adıth, and ußül al-fiqh. He was a q∂ı
and had his own zwiya in Timbuktu. He apparently belonged to the
Tijniyya, since he gave an ijza for its awrd.
1. Ajwiba fı ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4317.
2. Ajwiba wa-a˛km
The rulings listed below are classified by topic. Multiple listings for the
same topic may or may not be identical in content.
i) Anger
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7925.
ii) Camels
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2235.
iii) Camels
A man finds a stray camel and uses it, loading it heavily with
salt. The camel is weakened by this and eventually abandoned,
and never found. The owner of the camel brings a case against
him, and the first party is ordered to pay the price of the camel,
but he absconds.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 4267.
iv) Commerce.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7923.
v) Cutting down trees to feed goats.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2127, 2569.
vi) Debt.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 7931, 7965.
vii) Deputizing (wikla).
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 7934, 7942, 7966.
viii) Dispute.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 3198, 7933.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 163
5. Risla
On a commercial case between al-Mukhtr b. al-Kuntı and Bb Sharaf.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3496.
6. R. fı akhbr al-jumufia
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3314.
7. R. fı ’l-irth
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2545.
10. Wathıqa
Petition to the French asking for protection for the salt caravan.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3319.
SCHOLARS OF B Ü JUBAYHA
1. Adfiiya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7968.
2. al-fiAhd wa’l-mıthq
MS: Timbuktu (CEDRAB), 8103.
3. Ajwiba
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 167
4. Fatwı
i) Fı sha√n tafilıq al-˛arm
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1984.
ii) Gift (hiba) and its legal status.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4122.
iii) Marriage of one who is absent.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1908.
iv) Marriage of a dissolute person (al-mufsid)
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2625.
v) Recalcitrant wife (al-nshiza)
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3828.
vi) Zakt
Minimum amount (nißb) on which zakt is liable.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3250.
vii) Zakt
Given jointly with Abü’l-Khayr b. fiAbd Allh al-Arawnı (q.v.).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2623, 2624.
viii) Fatws on undisclosed topics.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4240, 7968, 8082, 8103.
6. ˘ukm fı ’l-nudhür
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2629.
12. Naßı˛a
MS: Timbuktu (CEDRAB), 8082.
13. Qaß√id
i) Q. fı mad˛ al-Mukhtr al-Kuntı wa’l-tawassul bihi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2638.
ii) Q. fı ’l-mad˛
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 3079 (several), 3904 (2 such).
iii) Q. fı ’l-tawassul bi-ashykh Kanta
Seeking intercession through the Kunta shaykhs.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3081.
iv) Q. fı ’l-waßiyya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3619.
v) Q. fı ’l-wafi÷
Addressed to Bb b. Suwaylim al-Khußaybı
MS: Timbuktu, 3809.
15. Ras√il
i) To the q∂ı A˛mad Bb b. Abı ’l-fiAbbs al-˘asanı,
seeking intercession.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3740.
ii) To the amır al-saqy (administrator of water delivery) in
Kabara
MS: Timbuktu (CEDRAB), 595.
iii) To the Awld al-Bahır
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2619.
iv) To the chiefs of the Awld Ghayln
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3080.
v) To fiˆs b. al-˛jj fiAlı al-fiUmrnı
Warning agains recent innovations.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1911.
vi) To the people of Timbuktu (CEDRAB)
Counselling them to remain attached to the Qdiriyya †arıqa
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1917.
vii) To Surmuy b. Mu˛ammad Baghayogho al-Wangarı
General counsel.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 576.
viii) To al-Zahr√ bt. fiAbd al-Ra˛mn al-Yafiıshiyya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1910.
18. R. fı ’l-ımn
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2621.
19. R. fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3056.
170 CHAPTER FOUR
3. Qaß√id
i) Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3077, 3088.
vii) Q. fı ’l-tawassul
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3061.
3. Q. fı mad˛ al-rasül
Opens: A-min tidhkri laylin ariqtu damfi * fiAl ’l-khaddaynı am habba
riy˛ü
172 CHAPTER FOUR
4. Qaßıda
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4731.
1. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2500.
A˘MAD al-Süqı
1. Fatw
On the reward for the person who returns plundered property
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4436.
1. Q. fı ’l-na˛w
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4095.
174 CHAPTER FOUR
1. Man÷üma fı ’l-mad˛
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2328, 2340.
1. Ajwiba fı ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2466
2. Fatwı
i) Guarantees for objects deposited.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5667.
ii) Slavery: selling a concubine mother.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5669.
iii) Various
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 4142, 8054, 8057.
1. Man֟ma
Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı qad arsal * Rasülahu ßall fialayhi
dh’l-fiul
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1271.
2. al-Tu˛fa
See Izla, 60. Vers. of the Shfiya of Ibn ˘jib (d. 646/1249; see GAL, I,
367) on syntax.
1. Man֟ma
Opens: Ql Mu˛ammadun huwa ’l-‡ughüghiyyu jaddı * Takrüriyyu
iqlım in wa-Süqı al-waladı
176 CHAPTER FOUR
2. Shfiyat al-qulüb
Verse treatise on taw˛ıd. Opens: Qla Mu˛ammad al-‡aghüghiyy al-
nasab * Ibn Mu˛ammad in Inalbash al-qu†b. Continues: al-˘amdu
li’llhi alladhı qad ibtada√ * Khalq an li-an yufirafa thumma yufibada.
360 vv., completed 12 Rabıfi al-Awwal 1125/8 April 1713.
MSS: Paris (BN), 5645, ff. 50v-68r, 5671, ff. 54r-70v..; Niamey, 1269; ;
Timbuktu (CEDRAB), 233 (18 ff.), 2151 (f. 11v, first 10 vv. only),
3044, 4975, 5062.
5. Q. dliyya
A comm. on Sürat al-Ikhlß.
MS: Paris (BN), 5682, ff. 57v.58v.
6. Tas’hıl al-marm
Comm. on Sürat al-ikhlß.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 8900.
7. Wasılat al-mundı
On Sufism.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 6098.
8. Fatw on divorce
Attrib. to Mu˛ammad Ag-Inalbash.
MS: Timbuktu (CEDRAB). 3007.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 177
1. R. fı ’l-taw˛ıd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1938.
1. Man÷üma fı ’l-far√i∂
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3224.
3. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2671(ii).
7. Shar˛ Q. fı ’l-ifitiqd
Cf. no. 2above.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3149.
1. Q. fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3231.
180 CHAPTER FOUR
1. Im†at al-shawk fı ’l-†arıq li-man ard al-hurüb min dr al-kufr il
bayt Allh al-fiatıq wa-il dr hijrat al-rasül wa-ßa˛batihi khayr al-
rafıq
Completed 18 Rabıfi II 1336/31 January 1918.
MS: Private collection of Ibrhım Ag Yüsuf, Bamako (photocopy in
NU/Hunwick, 482(i)).
The Kel Inukundar are a fraction of the Iguellad, and are “clerical”
nomads who live by themselves. They are said to have arrived in the
Middle Niger area during the “Maghsharan Tuareg” period (1434-68).
They dug the well of Inu Kundar, 75 km north-east of Tintouhoun and
pillaged their neighbours until Askiya al-˛jj Mu˛ammad subdued them.
They then renounced arms and assumed clerical functions. Before the
colonial period they lived to the north of the Niger and in Tagant. They
subsequently moved to between Timbuktu and Goundam. In the early
twentieth century they were reported to be only a small group, having
about one hundred tents, but large numbers of cattle and many Bella
slaves who lived in Timbuktu and had their own chief.2 Barth camped
among them on 20 April 1854 with al-Bakk√ı.
1. Man÷üma fı ’l-dufi√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2529.
2. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2540(i), 2532 (2 such).
3. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2325.
2
See “Notice sur les tribus sahariennes et les Touareg de la région de Tombouctou”, by
Mohamed ben Saïd, Interprète Militaire de 3e classe. See Paris (BI), MS 5939, Fonds Auguste
Terrier, 110.
182 CHAPTER FOUR
4. Q. fı mad˛ al-rasül
MS: Timbuktu (CEDRAB). 2546, 2538 (several), 2899, 3358 (several).
1. Fatw
On removing the bark from trees.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2446.
2. Ras√il
i) On the customs of his contemporaries.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1585 (inc.).
ii) In praise of learning.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2683.
1. Fatw
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2264.
2. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2331, 2530.
3. Q. fı ’l-mad˛
MSS: Timbuktu (CEDRAB). 2262, 2265, 2686., 33401
4. Q. fı mad˛ al-aty
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2332.
5. Majmüfia qaß√id
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3351.
1. R. fı sha√n al-a˛bs
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2551.
1. Qaßıda
Addressed to his shaykh fiAbd Rabbihi.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3239.
5. R. fı ru√y ra√h
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3098.
1. Fatwı
i) On maintaining close relations with oppressors. See also
fiUthmn b. al-˛jj Ballu, Nußrat li-ahl al-fiilm.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1115.
ii) On marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2334.
iii) On the purchase of a calf from a slave and whether it
was free of sickness.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1262.
184 CHAPTER FOUR
3. Man÷üma fı ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2353.
6. R. fı ’l-taßawwuf
Anti-Tijnı tract.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 351.
9. Rislat naßı˛
Advising his brethren to quit the Tijnı †arıqa
NS: Timbuktu (CEDRAB), 1359.
1. Q. fı mad˛ shaykhihi
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 185
3. Man÷üma fı ’l-dufi√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2547.
7. Qaß√id
186 CHAPTER FOUR
v) Q. fı mad˛ al-nabı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2534.
viii) Q. fı ’l-rith√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2324.
8. R. fı mad˛ al-shifir
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2259.
4. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2105.
2. Man÷üma fı ’l-dufi√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2419.
3. Man÷üma fı ’l-far√i∂
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4197.
5. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2256, 2336, 4194..
See Norris (1975), Ch. X, Marty (1920-1), i, 251. The Iguellad are a
confederation of Arabo-Berber origin, now Tuaregized and semi-
nomadic in a radius of about 150 km from Timbuktu north of the river
Niger. They are a clerical group and serve as spiritual advisors to Tuareg
groups such as the Tdmekkat and the Tengueregif. The Iguellad consist
of the Kel Antasar, the Kel Awsa and the Cheurfig. The Kel Antasar
claim descent from Mu˛ammad Qu†b b. Mu˛ammad b. Yanfafi who
became chief of the Kel Antasar settlements in Atlaq (N. of Timbuktu)
in the early 17th century.
1. Q. fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2902 (2 such).
2. Q. fı mad˛ al-Ma˛müd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2904.
1. Q. fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd
Opens: Hdhı ’l-bu˛ayratu abdat kulla m fıh * Li-man ghad bi-
sihm al-katmi yarmıh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7672.
1. Q. fı hij√ Kunta
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2870.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 191
IDABALTANT al-Galldı
The spelling of the author’s name is uncertain. It is written as √I-d-b-l-t-
n-t
1. Q. fı rith√ al-Mundhir
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2528.
2. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3371(i).
192 CHAPTER FOUR
1. Fatwı
i) Beating a young wife to make her eat.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3635.
ii) Cow slaughtered for a deceased person.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3627.
iii) Engagement for marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3353.
iv) Marriage.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3637.
v) Sales.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3163.
2. R. fı a˛km al-jinyt
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3636.
3. R. fı ’l-amna
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3473.
4. R. fı ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3634.
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 193
3. Fatw fı ’l-buyüfi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3895.
6. Ibnat al-maktüm
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2297.
7. Man÷üma fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2322, 2330, 2892.
10. Qaß√id
i) Q. fı ’l-hij√ li-ar∂ Qantaraw wa-ahlih
Opens: In kna fı Qantara naffiun fa-li’l-sü√i
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5429..
ii) Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2416 (2 such), 3451, 4193 (2 such).
iii) Q. fı mad˛ ahl Bayır (Ber?)
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2906.
iv) Q. fı mad˛ Sh. Ibrhım Niys
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3386.
v) Q. fı mad˛ al-nabı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3448, 4191.
vi) Q. fı tahni√at shaykhihi Mu˛ammad Mu߆af
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7666.
1. Q. fı ’l-dufi√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4071 (2 such).
1. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2337.
196 CHAPTER FOUR
2. Q. fı mad˛ al-rasül
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2679.
2. R. fı mushkilat al-zakt
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3394.
4. R. fı ’l-†alq al-thulthı
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3395.
5. R. fı ’l-ujra
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3397.
6. R. fı fiuyüb al-ßadaq†
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 197
2. Q. fı mad˛ al-aty
Poem in praise of green tea.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3207(ii).
1. Fatw fı ’l-nikh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4314 (2 such).
2. al-Nüniyya al-Kitwiyya
Perhaps the title should be al-Nüniyya al-Kuntwiyya. Opens: A-l
abligh banü qaynın shu√ün * Min al-kalimt türithuhum shujün. 173
vv.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3123.
3. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2687(ii)
4. Q. fı mad˛ al-shal†
Poem in praise of salad. Opens: Inna’l-shal†a akluhü mamdü˛ü * Li’l-
rjı’l-ßaghıri ˛ayyun yarü˛ü
MS: Timbuktu (CEDRAB), 7441.
6. Q. fı mad˛ al-rasül
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2681.
8. R. fı ’l-if†r
On ending the fast of Rama∂n based on the sighting of the new moon in
another town.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2870(i).
9. R. fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2970(ii).
2. Q. fı ’l-mad˛
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2907.
4. R. fı ’l-Tijniyya
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2160, 4452 (fı ’l-wird al-Tijnı).
1. Ajwiba
MS: Timbuktu (MMHT),320, 378F.
4. Fatwı wa-nawzil
i) Anger.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 385(ii).
ii) Friday prayer: being changed from one mosque to
another.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4250.
iii) Genealogy
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 201
1. Fatwı
i) On slavery.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4459.
ii) On thieves
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5992.
iii) On complaint
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5994.
3. R. fı ’l-wafi÷
Addressed to al-Amır A˛mad b. al-Fakk
OTHER WRITERS OF AZAW◊D 203
1. Fatw
MS: Timbuktu (CEDRAB), 139
2. Jawb
MS: Timbuktu (CEDRAB), 137.
3. R. fı fiilm al-tawqıt
MS: Timbuktu (CEDRAB), 550.
1. Q. fı mad˛ shaykhihi
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3630.
1. Man÷üma fı ’l-˛isb
MS: Timbuktu (CEDRAB), 4131.
1. Fatw fı ’l-mufimalt
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2082.
5. Qaß√id
7. Risl
The author retracts what he earlier said about the Tijnı †arıqa; dated 8
Rabıfi II 1355/28 June 1936.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1606. See also 2103, a document in which
the author affirms his return to the Tijnı †arıqa. See also MS 5262.
8. R. fı nu†q al-∂d
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2875.
1. Q. fı ’l-taßawwuf
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2409
MU˘AMMAD al-Anßrı
UNASSIGNED
1. Ajwiba
MS: Timbuktu (CEDRAB), 8426.
206 CHAPTER FOUR
1. Fatwı
i) On the definition of rib.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2142.
ii) On the legal definition of manumission.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2140.
iii) On a slave who stole his master’s property and sold it.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1920.
iv) On selling cattle.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1765.
v) On selling an animal against meat of its species.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 3801.
2. Man֟ma
Comm. by anon. MS: Timbuktu (CEDRAB), 1509.
3. Manshürt
i) Proclamation announced by fiAbd al-Ra˛mn b. al-imm
Abı Bakr al-Azkarı (?Azharı), putting an end to the practice of
rulers seizing Bambara, Zanj, and other local unbelievers as
slaves without formal capture or purchase. Followed by several
questions relating to the practice of slavery put to Sh. A˛mad,
by a q∂ı, evidently the aforementioned fiAbd al-Ra˛mn.
MS: Paris (BI), 2406(46).
ii) Proclamation announcing that all Zanj (Bozo/ Sorko) are
to be enslaved in accordance with what is in the Ta√rıkh al-
fattsh (see Hunwick, 1970).
MS: Paris (BI), 2406(60bis).
iii) Proclamation limiting bride-price to 5,000 cowries or the
equivalent in goods.
MSS: Paris (BI), 2405(35).
iv) Proclamation on punishments for immorality
MS: Paris (BI), 2406(66).
4. Ras√il
i) R. il ’l-q∂ı Abı Bakr Sammüd
a) If a man kills the calf of a cow in milk, is he liable to
recompense for both the calf and the milk?
MS: Paris (BI), 2405(32).
b) Concerning stray livestock.
MS: Paris (BI), 2406(56).
ii) R. il ’l-faqıh Bb b. fiUthmn
On apportioning income with wives.
MS: Paris (BI), 2405(34).
iii) R. il ibn fiammihi Abı Bakr
210 CHAPTER FIVE
5. Waßiyya
MS: Paris (BN), 5680, ff. 14v-16v.
*************
A certain Mu˛ammad b. fiAlı al-Waltı wrote a manqib of Sh. A˛mad
Lobbo entitled Fat˛ A˛mad fı dhikr shay√ min akhlq shaykhin A˛mad.
Partial photocopy with fiAlı w. Sıdı, head of Cultural Mission,
Timbuktu. See also MS.Timbuktu (CEDRAB), 2039: letter of
Mu˛ammad Dadab al-mu˛tasib to amır al-mu√minın A˛mad b.
Mu˛ammad concerning what to do about people of Sansanding who
tried to hide their wealth by sending it to Timbuktu, with reply by fiAlı
b. Ibrhım on behalf of amır al-mu√minın (1 f.).
1. Ajwiba
i) To Müly fiAbd al-Qdir b. Mu˛ammad al-Sanüsı on
various questions.
MS: Paris (BI), 2406(47/ii)
212 CHAPTER FIVE
2. Manshürt
i) On runaway Muslim slaves.
MS: Paris (BI), 2406(44/i).
ii) Status of a free woman married to a man who is enslaved to
an idol.
MS: Paris (BI), 2406(49).
3. Ras√il
i) R. il Ibn fiammihi Abı Bakr
MS: Paris (BI), 2405(31).
ii) R. il ’l-amır Ghuruwü b. Safiıd
Said by De Gironcourt to be letter to the chief of Sio near
˘amdullhı, concerning a visit of al-Bakk√ı and requests he made
to Sh. A˛mad, including a request to make him commander of
Timbuktu and nearby villages.
MSS: Paris (BI), 2405(36, 38).
iii) R. il fiAbd Allh b. Abı Bakr wa-Idrıs b. Nü˛
MS: Paris (BI), 2406(46/i).
iv) R. il ’l-˛jj fiUmar b. Safiıd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 819.
v) R. il ’l-amır fiUthmn b. Abı Bakr
On preventing guardians from seizing a bride’s ßadq.
MS: Paris (BI), 2406(44/ii).
Succeeded his father in 1853 as third and last ruler of the Diina of
Hamdullahi, but was defeated and put to death by al-˛jj fiUmar b. Safiıd
in 1862, after being declared an “unbeliever” for supporting the ruler of
Segu whom he claimed to have converted to Islam, a fact contested by
al-˛jj fiUmar.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 213
ANON
Born c. 1794 at Halwar, the principal town of the province of Futa Toro,
some 50 km. south-east of Podor in the central Senegal river valley, he
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 215
was educated first by his father and older brothers (he was the seventh
son of his mother), and other teachers, and then by his brother-in-law
Lamin Sakho, “an authority on Arabic grammar” (Robinson (1985), 70).
At some time during his youth he visited Futa Jallon, and was initiated
into the Tijnı Path by fiAbd al-Karım al-Nqil whose silsila went back
to the founder A˛mad al-Tijnı through Mawlüd Fl and the great Idaw
fiAlı muqaddam Mu˛ammad al-˘fi÷.
In c.1826 he left his homeland to undertake the pilgrimage to Mecca,
perhaps passing through Hausaland and Bornu on the way. In Mecca he
came in contact with Mu˛ammad Ghlı, a khalıfa of A˛mad al-Tijnı,
became his devoted disciple for three years, and was finally designated
by him as a khalıfa and given the authority to initiate sixteen
muqaddams who in turn could each initiate four others.
On his way back to western Africa he passed through Bornu, where he
tried to patch up the quarrel between Bornu and Sokoto, and then spent
about seven years (c. 1831-8) in Sokoto, participating in some of
Mu˛ammad Bello’s jihd campaigns, and proselytising for the Tijnı
Path. Bello evidently had high regard for him and gave him his daughter
Maryam in marriage. After Bello’s death in 1837, he left for
Hamdallhi, where he spent a while as guest of Shaykh A˛mad Lobbo,
passing on to Segu, where he was imprisoned for several months by its
non-Muslim ruler, and finally to Futa Jallon, where he was well received
by Almami Bakar. The latter gave him lands at Jegunko (Diegounkou)
and it was there, in the zwiya-like community he established, that he
completed the writing of the Kitb al-rim˛ in early Rama∂n
1261/early September 1845. In 1849 he moved to Dinguiraye, from
where he launched his first jihd against the kingdom of Tamba to the
west of Futa Jallon.
Much of the rest of his life, until his mysterious death in 1864, is a
story of conflict and conquest leading to the establishment of a large but
fragile state based on Segu with regional capitals at Dinguiraye, Nioro
and Bandiagara. In 1861 al-˛jj fiUmar’s forces conquered Segu, and its
ruler fled to ˘amdullhi to seek the protection of A˛mad III, ruler of the
Msina Muslim state founded by his grandfather A˛mad Lobbo. This
led al-˛jj fiUmar to make a move against Msina, and in 1862 he took
˘amdallhi and put A˛mad III to death. In the following year the Kunta
chief A˛mad al-Bakk√ı joined forced with the Bari clan of Masina and
216 CHAPTER FIVE
3. al-Fal˛ al-mubın
See Samb (1972), 46.
6. Man֟ma
Accrostic on Qur√n, 5: 76.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 832.
7. al-Man֟ma al-mubraka
MSS: Zaria, 92/4 (3 copies).
11. Qaß√id
i) Various
MSS: Paris (BN), 5681, f. 106
ii) with takh. by al-Fhim Ma˛müd b. Mu˛ammad
MS: Paris (BN), 5457, ff. 60-3.
iii) Q. fı mad˛ A˛mad al-Tijnı
MS: Paris (BN), 5599, f. 63r.
iv) Q. fı mad˛ al-Shaykh Mu˛ammad al-Amın al-Knimı
MS: Zaria, 1/36.
v) Q. nüniyya: Allhu yafißimunı min kulli mahlakatı *
Kadhka yafißimu a߲bı min al-fitanı
Acrostic on Wa’llhu yafißimuka min al-ns (Qur√n, 5: 67)
MS: Niamey, 211; Paris (BN), 5684, f. 149r.
vi) Urjüza Sayyid al-dufi√
Also called Khayr m fı ’l-ar∂ wa’l-sam√. Opens: al-˘amdu
li’llhi ’l-Ra˛ım al-Hdı * Li-man yash√u min dhawı ’l-fiindı.
90 vv.
Publ. Rufisque: NIPR, for Serigne Kibi Keur-Souf (copy in NU/
Hunwick, 463); text in Amadou Makhtar Samb, Introduction à
la Tariqah Tidjaniyya, Dakar, 1994, 340-5.
12. Rim˛ ˛izb [al-Qawı] al-Ra˛ım fial nu˛ür ˛izb [al-qawı] al-rajım,
also called Rim˛ ˛izb al-Qdir al-Murıd fial nu˛ür ˛izb al-Qdir al-
Marıd
Completed c. 1261/1845.
MSS: Ibadan (UL), 207 (inc.); Kaduna (NA), E/AR32/2; Niamey, 1774;
Paris (BN), 5370, ff. 1-202, 5543, ff. 132r-133v., 5583, 1r-243r.; Rabat
(KhA), D1150; Shinqı† (Ahl ˘abat), 192; Timbuktu (CEDRAB), 1093,
1815; Tunis (MW), 3808.
Publ. Cairo: M. al-Safida, 1330/1911; Cairo: M. al-Istiqma,
1345/1926-7; Cairo, 1383/1963-4; Beirut: Dr al-Jıl, 1408/1988, all on
marg. of fiAlı ˘arzim Ibn al-fiArabı Barda, Jawhir al-mafinı.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 219
13. Ras√il
i) R. fı db al-murıd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 636, 1828 .
ii) R. fı ’l-taßawwuf
MS: Paris (BN), 5718, ff. 111v-115v.
iii) R. il A˛mad b. A˛mad
Addressed to A˛mad III (Aamadu Aamadu) of Msina. Opens:
al-˘amdu li’llhi’lladhı amaran bi’l-ikhlß fı dınihi
MS: Paris(BN), 238v. - 142r.
Publ. Text in al-Tijnı (1383/1963-4).
iv) R. il jamfiat Msina
Letter to the Masina community and especially to A˛mad b.
A˛mad [Lobbo], warning and advising.
MS: Niamey, Irwin Papers, 5/1; Timbuktu (CEDRAB), 901 .
Perhaps the same as Paris (BI), 2405(30), from “Us”, addressed
to “A˛mad b. A˛mad and his brethren of the Msinıs in general
and in particular”. See also Archives AOF, Dakar, 15G77/24.
Opens: Il A˛mad b. A˛mad wa-ikhwnihi min al-Msiniyyın
fiumüman wa-khußüßan: salm yushayyifiuhu dufi√ bı ’l-thabt
fial ’l-dın al-˛anafı. See also Timbuktu (CEDRAB), 860 (same
opening), and Paris (BN), 5684, ff. 138v-142r.
v) R. il ’l-mujhidın
MS: Paris (BN), 5718, ff. 2v-4v, 5734, ff. 90r-92v.
vi) R. il ’l-sul†n Mu˛ammd al-Amın al-Knimı
220 CHAPTER FIVE
17. Suyüf al-safiıd al-mufitaqid fı ahl Allh ka’l-Tijnı fial raqabat al-
†arıd al-jnı
For an amalysis, see Bousbina (1995-6), 97-109.
MSS: Kaduna (NA), H/AR19/1; Paris (BN), 5651, ff. 406r-439v., 6108,
ff. 100v-131v.; Shinqı† (Ahl ˘abat), 193.
MSS: Kaolack, 94; Niamey, 214, 2035; Paris (BN), 5708, ff. 128r-
137v., 6101, ff, 207v-208v (inc.); Kaolack, 94; Sokoto (SHB), 866. In
the Public Record Office, London, CO 267-324, 536, there is a copy
made in Freetown on 8 Rama∂n 1295/30 October 1873 for “Mukhtr
fiAbd al-Karım, known by his Christian name as Edward Blyden”.
Poems and other writings about al-˘jj fiUmar: see CEDRAB catalog,
vol. I, 1241, 1261, 1263-4-9, 1271-2, 1281, 1285, 1287, 1289, 1290-1,
1321-2, 1326, 1412-13, 1420; Paris (BN), 5732, ff. 14v-15v (rhymed
prose preface to a poem)
1. Ras√il
i) Il jamfiat ahl Bakel
According to Inventaire, 271, “Envoi d’argent aux destinataires
dans l’espoir de relation privilégiée avec l’auteur”.
MS: Paris (BN), 5713, f. 61v.
ii) Il Alfa Ibrhım
According to Inventaire, 271, “Témoignage d’affection et
réponse à une lettre du destinataire”.
MS: Paris (BN), 5713, f. 129.
iii) Il Imm T.w.r.k wa-∑anb Ddi
Followed by letter to imm Q.m Tuku. According to Inventaire,
246, “Réponses à deux lettres d’affection et de loyauté”.
His father was an elder brother of al-˛jj fiUmar b. Safiıd (q.v.), and a
khalıfa of the Mauritanian Tijnı muqaddam Sı. Mu˛ammad al-˘fi÷ al-
fiAlawı. Alfa Hshim was born in Diawara [or Segu Sikoro] and studied
under Mu˛ammad A˛mad and Sh. al-Sanüsı (whose identities are
224 CHAPTER FIVE
otherwise unknown), and in Segu under Safiıd Jeliy (q.v.). His Tijnı
affiliation was through his father’s silsila through Mu˛ammad al-˘fı÷
from Sı. A˛mad al-Tijnı, with another through his brother A˛mad al-
Tijnı.
He left Segu in 1891 with a large group of Tukulor fleeing French
occupation, and spent the next sixteen years travelling eastwards. He
initially settled in Sokoto and participated in the B. of Burmi, the last
stand of the Sokoto Caliphate against the British in 1903. Moving
eastwards, he passed through the Sudan, where he spent some time as
guest of the of the Majdhıb clan of al-Dmir. Finally, in 1907 he
reached Mecca, and after two years stay there, moved to Madına where
he spent the rest of his life learning, teaching and giving fatws
according to all four of the law-schools. He became the leader of the
West African Tijnı community in the ˘ijz, but retained close contact
with Tijnıs resident in West Africa, especially those of Kano. He
initiated into the Tijniyya persons from many parts of the world. After
his death he was succeeded in his position as shaykh of the West
African Tijnı community of the ˘ijz by Ibrhım Khalıl and then by
his close disciple A˛mad b. fiAbd al-Ra˛mn al-Katghumı (see ALA II,
265). Mu˛ammad Majdhüb Muddaththir claims that the total of his
writings, long and short, numbers about seventy, but only the following
are clearly identifiable, or traceable.
1. Hadiyyat al-khalaf
Biography of his teacher Alfa Safiıd al-Fütı. See Paden (1973), 85, n. 27.
3. Q. b√iyya
MS: Paris (BN), 5666, f. 235a (extract).
4. Q. dliyya
A poem in praise of the Prophet, in which there is no dotted letter; hence
it is sometimes called al-muhmala. Alf Hshim challenged the
Majdhıb of al- Dmir to make a tash†ır of the poem, and the challenge
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 225
7. Thabat shuyükhihi
See intro. to edn. of Imtfi al-a˛dq.
1. Qaßıda
Poem celebrating A˛mad al-Tijnı’s jihd, and praise of al-˛jj fiUmar.
[see Oloruntimehin (1972), 162-7].
MS: Paris (BN), 5519, ff. 167v-169a.
1. Lamfiat al-barq
Poem in praise of Sı. A˛mad al-Tijnı, with material on his biography
and his doctrine.
MS: Paris (BN), 5628, ff. 11r-18v.
MA˘MÜD b. ◊BBA
2. Q. dliyya
In praise of al-˛jj fiUmar in his capacity as father of A˛mad al-Kabır
al-Madanı.
MS: Paris (BN), 5716, ff. 45v-48v,
9. Q. r√iyya
Pledging allegiance to A˛mad al-Kabır al-Madanı.
MS: Paris (BN), 5601, ff. 119r-120r.
10. Q. r√iyya
Two such on the B. of Gemukura.
MSS: Paris (BN), 35r-36r.
J◊Jˆ al-Zughrnı
1. Q, r√iyya
Two such celebrating the victory of A˛mad al-Kabır al-Madanı at
Gemukuru
MSS: Paris (BN), 5640, 29r, 29v-30v.
1. Q. dliyya
In praise of A˛mad al-Kabır al-Madanı.
MS: Paris (BN), 5640, ff. 32v-33r.
4. Tafsır al-Qur√n
Completed 16 Mu˛ammad 1286/18 November 1851.
MS: Paris (BN), 5579, 3r-204r.
5. Urjüza fı ’l-taßawwuf
MS: Paris (BN), 5716, ff. 49v-64v.
230 CHAPTER FIVE
AL-AMˆN TAFSˆR
1. Qaßıda
On the conquest of Kaarta.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Gaden, 16 (2 copies with French trans.).
1. Q. dliyya
In praise of amır al-mu√minın A˛mad after a victory.
MS: Paris (BN), 5713, f. 41.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 231
1. Q .b√iyya
Acc. Inventaire, 281, “Elégie d’un grand shaykh”.
MS: Paris (BN), 5716, f. 83v.
2. Q. dliyya
Acc. Inventaire, 279, “Conseils et vertus de fiUmar b. Safiıd”.
MS: Paris (BN), 5714, ff. 75r.-76v.
3. Q. kfiyya
Acc.Inventaire, 281, “Invocation du Prophète”
MS: Paris (BN), 5716, f. 83r.
7. Untitled
Acc. Inventaire, 65: “Lettre en prose contenant deux poèmes (kfiyya et
mımiyya). Nouvelles et éloge de Mu˛ammad al-Makkı”.
MS: Paris (BN), 5462, ff. 39v-40r.
5. Mas√il muhimma
Analysis in Bousbina (1995-6), 182-6.
MS: Paris (BN), 5361, ff. 4-6.
6. Qaß√id
i) Q. b√iyya
In praise of the Prophet.
MS: Paris (BN), 5575, f. 215.
ii) Q. b√iyya
In praise of al-˘jj fiUmar.
MS: Paris (BN), 5575, ff. 216r-217r.
iii) Q. b√iyya
In expectation of the arrival of al-˘jj fiUmar in Msina.
MS: Paris (BN), 5605, f. 66v.
iv) Q. dliyya
In praise of the Prophet.
MS: Paris (BN), 5575, ff. 219v-221r.
v) Q. h√iyya: Allhu ˛asbı idh m azmata fia÷mı *
MS: Paris (BN), 5681, f.91.
vi) Q. h√iyya: Astaghfir Allha min naqßı wa-min nafsı *
MS: Paris (BN), 5681, f.91.
vii) Q. h√iyya (?): M lı arka il m yuskhi† Allha *
MS: Paris (BN), 5681, f.91.
viii) Q. ˛√iyya: Y man yadullu fial musammhu ismuhu *
MS: Paris (BN), 5605, f. 73v.
ix) Q. lmiyya
In praise of his brother-in-law Mu߆af b. Mu˛ammad.
MS: Paris (BN), 5606, f. 94r.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 235
x) Q. lmiyya
On the approach of old age.
MS: Paris (BN), 5605, f. 66r-v.
xi) Q. lmiyya
In praise of the Tijniyya †arıqa.
MS: Paris (BN), 5681, f. 96r.
xii) Q. mımiyya
MS: Paris (BN), 5605, f. 73v.
xiii) Q. nüniyya
In praise of A˛mad al-Tijnı
MS: Paris (BN), 5575, ff. 215v-216r.
xiv) Q. nüniyya
In praise of A˛mad al-Tijnı
MS: Paris (BN), 5575, f. 221r-v.
xv) Q. nüniyya
In praise of the Tijniyya
MS: Paris (BN), 5575, f. 221v-222r.
xvi) Q. r√iyya
In praise of al-˘jj fiUmar
MS: Paris (BN), 5681, f.91.
xvii) Various
Paris (BN), 5409, f. 146r-v.5457, ff. 54-9, 64-7, 5519, ff. 38r-
49v, 92r-93v (2 poems in praise of al-˘jj fiUmar), 5588, f.
119r., 5680, 160v-161r.; Rabat (KhA), D1071, f. 34 (2 qq. in
praise of A˛mad al-Tijnı); Timbuktu (CEDRAB), 841 (R. amd
two poems to al-˛jj fiUmar), 865 (collection in 26 ff.).
Timbuktu (CEDRAB), 3118 (in praise of A˛mad al-Tijnı)
8. Tabkiyat al-Bakk√i
236 CHAPTER FIVE
1. No title
On events of the 13th/20th century. Sometimes known as Ta√rıkh
Fittuga.
MSS: Dakar (IFAN), Fonds Veillard, Section Masina, Cahier 4, and
second item containing a list of rulers, both with French trans;
MAMMP, 6.2; Paris (BN), 5664. f.154 (frag.); Timbuktu (CEDRAB),
411.
UNASSIGNED
1. Q. lmiyya
In praise of A˛mad b. [al-˛jj] fiUmar b. Safiıd.
MS: Paris (BN), 5401, ff. 148-52.
1. Q. dliyya
In praise of amır al-mu√minın Sh. A˛mad.
MS: Paris (BN), 5410, ff. 47-9.
3. Q. lmiyya
Praise of his teachers, especially Abü Safiıd Jamıl al-Dın.
MS: Paris (BN), 5605, f. 63r
AL-MA˘JÜB b. AL-IM◊M
1. Mukhashlab al-†uwaylib
Comm. on part of the Risla.
MS: Paris (BN), 5682, ff. 81v-118v.
1. Minkhalat al-ajz√
Poem on the Qur√n.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 239
2. Q. mımiyya
Account of the conquest of S.n.k.l by Imam Ibrhım.
MS: Paris (BN), 5734, ff. 170r-173r.
MU˘AMMAD b. AL-˘ASAN
2. Q. dliyya
Acc. Inventaire. 242: “Invocation d’A˛mad [al-Kabır al-Madanı] et de
son père fiUmar”.
3. Q. dliyya
According to Inventaire, 242: “Eloge d’A˛mad [al-Kabır al-Madanı] “.
MS: Paris (BN), 5689, f. 88v.
1. Q. lmiyya fı ’l-taßawwuf
MS: Paris (BN), 5519, f. 95.
2. Q. mımiyya
Defence of Sı. A˛mad al-Tijnı.
MS: Paris (BN), 5713, ff. 192-3.
MU˘AMMAD b. SAfiˆD
2. Q. dliyya
Said to be a vers. of the Risla of Ibn Abı Zayd, but evidently only a
fragment.
MS: Paris (BN), 6851, f. 348v.
1. Q. dliyya fı ’l-taßawwuf
MS: Paris (BN), 5606, f. 94v.
His ancestry goes back to the Ture lineage of Hayre (Podor) in Futa
Toro. His grandfather, Siré had been Almamy of Futa Toro, c. 1823-5.
His father A˛mad had married Jeliya, daughter of Cerno Bismor Lamine
Abdoulaye [al-Amın b. fiAbd Allh] of the Sakho lineage of Halaybe,
who ran a noted Qur√nic school at Boghe, and who was a teacher of al-
˛jj fiUmar. Her mother was the latter’s sister, F†ima ◊dam Tall. Seydu
Jeliya received his early education from the learned of Hayre, then
studied first in southern Mauritania and then with his two brothers at
Dinguiraye, where al-˛jj fiUmar had established himself on his return
from the pilgrimage.
He joined the jihd of al-˛jj fiUmar and remained with him until the
conquest of Hamdallahi. From there he was sent to join fiUmar’s son and
successor in Segu, A˛mad (also called Amadu Seku and Lamido
Julbe—amır al-mu√minın), and became one of his principal counsellors
242 CHAPTER FIVE
See also Paris (BN), 5561, ff. 66v-69v, letter written by “Safiıd” to
A˛mad [al-Kabır al-Madanı] b. Sh. fiUmar, proving his legitimacy as
amır al-mu√minın
2. Various questions.
MS: Paris (BN), 5584, f. 127r.; Timbuktu (CEDRAB), 842.
1
A letter from Cdt. Gallieni to Seidou Dieliya in French is preserved in BN, 5582, f. 52.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 243
3. Q. kfiyya
On the conquest of a town by the Muslims.
MS: Paris (BN), 5678, f. 163r.
4. Q. lmiyya
Versification of some exhortations of fiAlı b. Abı ‡lib. Dated 26 or 27
Shawwl 132(?).
MS: Paris (BN), 5561, f. 4v.
5. Q. lmiyya
Exhortations in Sufi fashion
MS: Paris (BN), 5722, f. 87r.
6. Q. r√iyya fı ’l-taßawwuf
Completed on 16 Shafibn 1297/24 July 1880.
MS: Paris (BN), 5584, f. 178r.
3. Q. dliyya
In praise of fiUmar b. Safiıd. Attribution simply to fiUmar b. Mu˛ammad.
MS: Paris (BN), 5713, ff. 75r-76v.
Writings in French
5. Mahomet: sa mission
Publ. Bamako: Éditions-Imprimeries du Mali, n.d. ( copy in NU/
Brenner, 9)
18. Muzıl al-˛alak fian istijb (sic) kayfiyyat al-taßadduq fial ’l-mayyit
bi-S-y-k
On the way in which alms are given for the dead in Segu.
250 CHAPTER FIVE
Born in Mourdia, he first studied with his father and then with a Tukulor
scholar from Futa Toro. A precocious student, he soon engaged in
correspondence with scholars of southern Mauritania over points of law,
and was especially close to Mu˛ammad Ya˛y al-Waltı. Ultimately he
was to become recognized as the muftı of south-eastern Mauritania and
the adjacent regions of Mali.
He was initiated into the Tijniyya at the age of twenty, and later
became a disciple of Sh. A˛mad ˘amhu ’llh (q.v.). However, he broke
with him after the latter adopted the abbreviated “ßalt of danger” as his
standard ritual in 1936 following his ten years of exile. He wrote works
attacking this position and quit the Tijniyya altogether in favour of a
“Salafı” position, establishing through correspondence a close
relationship with the Algerian Salafı fiAbd al-˘amıd b. Bdıs.
Among his students were his two brothers, By and fiAbd al-Ra˛mn;
his sons, fiUmar, fiUthmn and fiAbd al-Wahhb; his sons-in-law
Mu˛ammad b. fiUthmn Hawsa, father of the celebrated Ida Hawsa of
Mourdia, and Demba Wague, father of the scholars Shaykhn, Mu߆af
252 CHAPTER FIVE
and ˘mid of Baroueli; Ma˛müd ˘ammd Kane Diallo and his brother
Khalıl of Dilly; A˛mad b. Abı Bakr Kale, chief imam of Bamako; and
the Mauritanian scholars Mu˛ammad b. fiAbd Allh Amnat Allh,
Mu˛ammad al-Amın w. A˛mad Zaydn of Daragla, and Mu˛ammad
F∂il al-Qalqamı.
He died in Algiers on his way home from the pilgrimage and was
buried there.
2. Kitb al-fatwı
56 problems and rulings of Ibn fiUmar Dukure, collected together by his
grandson Mu˛ammad al-Mu߆af. Completed in 1390/1970.
Born in Musla, a district of Kayes, and at first studied with his father
until the latter’s death in c. 1905. He then went to his father’s teacher
fiUmar b. al-˘asan Tanjakür in Kougeni, whose son Fodiye Mu˛am-
mad Sita taught him the Mukhtaßar of Khalıl and the Tu˛fat al-˛ukkm
of Ibn fi◊ßim over the next three years.After a period back in Müsla he
returned to Kougeni to study the Tafsır al-Jallayn and the Maqmt of
al-˘arırı with the same teacher.
He then travelled to Senegal, and in Futa Toro studied the Alfiyya of
al-Suyü†ı and the poem of Mu˛ammad al-Daymnı on fiarü∂, and al-
Simllı’s poem on arithmetic with Mu˛ammad Mukhtr Sghü of
Bogue. He went on to Tivaouane and studied the I∂√at al-dujunna of
al-Maqqarı with al-˛jj Mlik Sy (q.v.), who also inducted him into the
Tijniyya; then to Kaolack where he renewed his wird with fiAbd Allh
Niasse (q.v.), and studied prosody with Mu˛ammad Saynabu Niasse. He
also studied with fiUthmn Kara, and finally he went to Dakar where he
studied the ∑ughr of al-Sanüsı with Mu˛ammad al-Taslamı, known as
Karasanku, just after he was released from jail. With the same teacher
he studied the Khtima of al-Yadlı on ∑üfism, the Six [Pre-Islamic]
Poets and completed study of the Alfiyya of Ibn Mlik.
254 CHAPTER FIVE
He then returned home to Mrina where he spent the next forty years
teaching, being granted official status as a teacher in 1332/1914, and in
the same year was appointed imam of the town. In 1365/1946 he
performed the pilgrimage to Mecca and established contact with a
number of eminent scholars: the Moroccan Tijnı shaykh Mu˛ammad
al-Na÷ıfı, who granted him the status of a muqaddam, the Moroccan
historian al-Mukhtr al-Süsı and Mu˛ammad al-Jaz√irı, the kha†ıb of
Blida with who he travelled by ship, and ∑li˛ al-Zughaybı, imam of the
Prophet’s mosque in Madına, who gave him an ijza to transmit six
books of ˘adıth. He was accompanied on his pilgrimage by the Malian
scholar Mu˛ammad Mourdia.
His students included: his son Mu˛ammad al-Bashır Dramé of Sami,
fiAbd Allh Bashılı of Lani, Jafifar Jumoy (or Djamoye) of Lani Modi
(?), Hrün Tanjakür of Golomi, Fodiye Sibi, Fodiye Almami Sy, and
Safiıd Sghü, teacher of tafsır in Abidjan.
The following books of his are all said to be published:
4. Qaß√id
i) Q, fiayniyya: Laqad ˛aqqa an yubk damun l madmifiü *
fiAl ’l-dıni mimm ghayyarathu ’l-fa÷√ifiü
16 vv. bewailing the evils of the time and the perversion of youth..
ii) Q. r√iyya: Bifi al-nafsa fı ’l-fiilm al-sharıfi Bashırü * Fa-
inna bihi ahd ’l-anmi taßırü
16 vv. encouraging his son Bashır to pursue learning.
iii) Q. r√iyya: Salmun fial man tha minhu thabırü * Wa-
that bi’l-duny wa-th al-qubürü
17vv. in praise of the Prophet.
iv) Q. r√iyya: Halummü awqad al-shawqu fı ßadrı * Jadhan
tatala÷÷ fıfi nhıka min jamrı
3 vv. in memory of Sh. al-Shihb al-Alüsı.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 255
1. fi◊dtun afid√un
5. Qaß√id
i) Q. r√iyya: Qad qlah shukran Mu˛ammad al-Bashırü *
Li-nifiamin awlhu Rabbuhu ’l-Baßırü
Denying that ijtihd mu†laq is possible in the present times. The
qfiya is inconsistent.
256 CHAPTER FIVE
He was born in Tafsirga, a town one hundred miles distant from Kayes,
son of a well know local scholar and teacher, with whom he studied the
principal Islamic sciences. Later he studied with Mu˛ammad al-Bashır
Dramé (q.v.) in Mrına; then he travelled to Bamako and studied with
Slim Sükhün, and later to Nioro where he studied for four years with
Mu˛ammad ∑diq. He then returned to Tafsirga to assist his father.
In 1960 he took up residence in Goundioro, close to Kayes, where he
started a teaching circle and became deputy imam of the town’s mosque.
In 1987 he opened a school for local children while maintaining his
teaching circle for fiqh, tafsır, and ˛adıth. His students include Abü
Bakr Diawara of Poutels, Shaykh Tijnı of Kingui, fiUthmn Sıl of
Sbü Sirı, and fiUthmn Mrıgh of Bambogo. Dramé gives the texts of
four sets of verses, all rhying in nün.
15. K. al-˛uqüq
18. al-Ism <Allh>: al-tafirıf bihi wa-bafi∂ m fıhi min al-fiulüm wa’l-
mafirif
24. K. al-kab√ir
33. Na÷m adwr al-tashrıfi al-Islmı mafia kitb <Aqımü ’l-dın wa-l
tafarraqü fıhi>
37. Ras√il fı ˛ukm al-fiaqd fial ’l-˛iml min al-zin wa-aqwl al-
fiulam√ fıhi
46. Thalth mu˛∂art: (i) Mafirifat Allh wa-taw˛ıduhu; (ii) ∑ift al-
dfiiya fı ’l-Islm; (iii) al-Mar√a fı ’l-Islm
(V) al-Tafsır
2. al-Tawfiiya
Completed 27 Rama∂n 1403/9 July 1983. Includes chapters on ∑üfism,
the Mahdı, the Wahhbiyya, and Communism.
Publ. n.p., n.d. (copy inNU/Brenner 37).
mark the group as ‘heretics’ and further the notion that they were
dangerous radicals. After Sh. ˘amhu ’llh’s return to Nioro in 1935,
tensions with the Tinwajıyu escalated and in 1940 some of his disciples
perpetrated a bloody revenge. The French undertook their own reprisals,
hanging thirty-six disciples and imprisoning some six hundred.
Although Sh. ˘amhu ’llh disavowed and condemned the massacre as
contrary to his teachings, he was exiled, first to Algeria and later to
France where he died as a result of his campaigns of protest, fasting at
Montluçon on 16 January 1943.
Despite being a man of considerable learning, he is not known to have
written anything himself. His most prominent disciple was Cerno Bokar
Salif Tal, whose own disciples included the writer and historian
Ahmadou Hampaté Ba (see Brenner (2000a), Modibo Keita (President
of Mali), Diori Hamani (President of Niger) and Boubou Hama
(historian, and president of the National Assembly of Niger). Yafiqüb
Sylla, after spawning an extremist splinter group based on a primitive
socialism and rejecting the sharıfia as a perversion of the pure faith, was
exiled to the Ivory Coast in 1930 where he eventually settled and
became an economic power in his own right. He had considerable
influence with the rising politician Houphouët Boigny. Both wings of
˘amhu ’llh’s disciples were used by the Rassemblement
Démocratique Africaine in the political struggle for Malian
independence. A zwiya of the movement was maintained at Nioro du
Sahel, headed until 1972 by ˘amhu ’llh’s son A˛mad, and now by his
sole surviving son Mu˛ammad. It is a place of annual visitation during
the mawlid of the Prophet.
1. Risla
See Brenner (1984), 58, n. 73.
MU˘AMMAD b. MUfi◊DH
Traoré (1983), 272; Soares (1996)
2
Brenner (1984), 66, points out that the “title” Cerno was not an earned one, but that he was
called Cerno Bokar after his paternal grandfather.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 267
1. M ’l-dın?
Originally an oral catechism closely related to the Fulfulde oral
theology, known as the kabbe. Brenner (1984), 82, notes that the latter is
closely related to al-Manhaj al-farıd of Mu˛ammad al-Wlı b.
Sulaymn al-Fullnı al-Barnwı (fl. 1100/1688-9, see ALA II, 34-7), but
this may be because the Manhaj is itself an Arabic version of
(presumably oral) Fulfulde commentaries on the ∑ughr of al-Sanüsı.
For an analysis of M ’l-dın? see Brenner (1984), 86-97.
Publ. French translations of the complete “text”, presented as the
catechizing of a Dogon convert to Islam, are to be found in Bâ and
Cardaire (1957), 96-120, and Bâ (1980), 195-239. English trans. of the
“second lesson” in Brenner (1984), 187-92. Complete Fulfulde text and
French translation, Paris: Nubia, 1988 (copy in NU/ Brenner, 15).
2. “Spiritual Discourses”
This is the descriptive title preferred by Brenner (1984), 147. The
discourses are, in fact, a French rendering by Ahmadou Hampaté Bâ of
oral teachings he received from Cerno Bokar Salif Tal in Fulfulde in
1933. The French text Hampaté Bâ wrote at the time was subsequently
polished and preserved as an internal document (no. 50354) of CHEAM,
with the title “Les paraboles de Tierno Bokar”. Hampaté Bâ later
published extracts of this in his own writings with minor modifications,
notably in Bâ and Cardaire (1957), and Bâ (1980). Hampaté Bâ became
the chief exponent of Cerno Bokar’s teachings, so much so that he
confessed that he found it hard to distinguish between the shaykh’s
teachings and his own glosses on them. This may be the source of some
of the “anachronisms” that Brenner notes in the discourses (e.g. the use
of scientific metaphors). However, Brenner concludes that “the
overwhelming weight of the internal evidence suggests that these texts
are the product of a West African Muslim and Sufi of the early twentieth
century, although…we have no means of verifying that they are Cerno
Bokar’s exact words”. An English translation by Brenner of about two-
268 CHAPTER FIVE
1. Poem
Trans. in Monod (1947).
MU˘AMMAD b. fiUMAR
1. R. fı anwfi al-kufr
Opens: Ifilam ann wajadn min anwfi al-kufr al-mujmafi alayhi fa∂lan
fian al-mukhtalaf fıhi
MS: Niamey, 317 (probably mid-19th cent. copy or earlier).
2. Jawban li’l-Ifrıqiyyın
See Triaud (1986), 176.
CENTRAL MALIN IN THE 19TH AND 20TH CENTURIES 271
by
Ousmane Kane, John Hunwick, and Rµdiger Seesemann
4. al-Dal√il al-mu˛kama
See Muqaddima, 17.
6. Mift˛ al-anwr
See Muqaddima, 17.
7. Mikhaddat al-fibidın
See Muqaddima, 17.
Other MSS:
Other works:
17. al-Adilla al-muqni’a il †uruq al-manfafia.
Publ. Cairo: M. al-∑idq al-Khayriyya, 1352/1933 (copy in UBMIA/TIJ,
121).
278 CHAPTER SIX
19. al-Juyüsh al-†ullafi bi’l-murhaft al-qu††a√ fial Ibn Myb akhı al-
tana††ufi
A comm. on his al-Murhaft al-qu††afi (see no. 17 above).
MS: Timbuktu (MMHT), 713 (title given as: al-Murhaft al-qu††afi il
anna yw bara√a fı ’l-taqa††ufi).
Publ. Cairo:M. Dr al-Ta√lıf, 1348/ 1929; Dakar: Mu√assasat Wal Fadjri,
1416/1996 (copy in Bayreuth/TIJ, 120); 2nd edn., [al-Dr] al-
Sinighliyya li’l-†ibafia, 1416/ 1996 (copy in NU/ Hunwick, 488).
1. K. al-˛ikam
MS: Kaolack [dated c. 1350/1931] (copy in UBMIA/TIJ, 84).
3. Qaß√id
i) Opens: Ladayya ’l-mala√ al-afil tadhakkartu nqatı * Wa-
˛awlı unsun shribüna bi’l-fa∂latı
Written c. 1930.
MS: UBMIA /TIJ, 81(photocopy).
Without a doubt, one of the greatest figures of Islam and the Tijniyya in
twentieth century Africa, Sh. Ibrhım was born in Taïba Niassene, a
280 CHAPTER SIX
village founded by his father fiAbd Allh Niys (q.v.), from whom he
received all his education. After his father’s death in 1922, the Niassene
Tijnı community and family was headed by his brother Mu˛ammad. In
1929 however, a split occurred in the community when Sh. Ibrhım
claimed to be the spiritual successor of A˛mad al-Tijnı and established
a community of his own. Throughout the 1930s his following was
largely limited to Senegal, though by the late 1930s he had a following
in Mauritania. After World War II however, he recruited quite a large
following in West Africa, particularly in Northern Nigeria, but also in
Niger, Mali, Ghana, Chad, Cameroon, even in the Sudan. So much so
that, by the end of colonial rule, his following, which he named Jamfiat
anßr al-dın, was probably the largest single Muslim community in West
Africa, with several million followers.He himself has been the subject of
many writings of praise by his followers, and of criticism by his
opponents.
He was one of the earliest West African leaders with wide connections
throughout the Islamic world. He was a founding member of the Muslim
World League based in Mecca, and served asVice-President of the
World Muslim Congress based in Karachi, Pakistan, for a number of
years. He was also a member of the Academy of Islamic Research at al-
Azhar University.
A religious and political leader, Sh. Ibrhım Niasse was also involved
in Senegalese politics both during colonial rule and after independence.
A learned Muslim jurisconsult, he delivered a great many fatws and and
wrote many text books designed for students. Also as a Sufi and a Tijnı,
he wrote a large number of poems in praise of the Prophet Mu˛ammad
and Sh. Ibrhım’s spiritual master Sh. A˛mad al-Tijnı.
In the preface to al-Dawwın al-sitt his genealogy is traced back over
eighteen (sic) generations to fiUqba b. Nfifi.
2. Arbafi qaß√id
Four poems praising and invoking the Prophet.
SENEGAMBIA I: THE NIASSENE TIJ◊Nˆ TRADITION 281
7. al-Dawwın al-sitt
A collection of six dıwns of Sh. Ibrhım Niasse totalling 2,972 vv.,
followed by a seventh entitled Nür al-˛aqq fı mad˛ alladhı j√a bi’l-
ßidq, composed in Rabıfi I 1379/4 September - 4 October 1959 —all
poems in praise of the Prophet. At the foot of the page are explanatory
notes by Abü Bakr fiAtıq (see ALA II, 287) and Mu˛ammad al-Thnı b.
al-˘asan (Sani Kafanga, see ALA II, 304), partly based on the work of
Sh. Ma˛müd Salga, with additional help from Sh. fiAlı Cissé. The dıwns
contained in the volume are as follows:
i) Taysır al-wußül il ˛a∂rat al-rasül
ii) Iksır al-safidt fı mad˛ sayyid al-sdt
iii) Salwat al-shujün fı mad˛ al-nabı al-ma√mün
iv) Awthaq al-fiur fı mad˛ khayr al-war
v) Shif√ al-asqm fı mad˛ khayr al-anm
vi) Mansik ahl al-widd fı mad˛ khayr al-fiibd
Publ. n.p.[Dakar], by Mu˛ammad al-Ma√mün Niasse, 1988 (copy in
UBMIA/TIJ, 8a); Beirut: Mk. al-Thaqfiyya - Khartoum: Mk. al-Tawfıq,
1415/ 1995 [also containing Kanz al-firifın fı mad˛ sayyid al-awwalı
wa’l-khirın, and Nür al-˛aqq fı mad˛ alladhı j√a bi’l-ßidq]. (copies in
NU/Hunwick, 486, UBMIA/TIJ, 8b).
8. Fat˛ Makka
Extract of the author’s Nür al-baßar fı mad˛ khayr al-bashar (q.v.).
Opens: fiAllilünı bi-fat˛ı Makkata shams * Li-˛urübi ’l-Hdı bi-düni
qitlı
MS: Kaolack, 23.
11. ˘adıqat al-anwr fı-m i˛taw fialayhi qawfiid al-Islm min al-
˛ikam wa’l-asrr
Address given at the Emir’s palace, Kano.
Publ. Kano:Northern Maktabat Press, n.d.
27. Khu†ab
Many of Sh. Ibrhım Niys’s addresses are contained in Jawhir al-
ras√il (q.v.). Those listed below are known independently.
i) On the occasion of the marriage of one of his daughters.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Discours, 2d.
ii) al-Khu†ba al-˛amıda al-jmifia li’l-˛ikam al-mufıda
Speech given at Kaduna in 1391/ 1971.
Publ. Zaria: Gaskiya Corpn., 1391/1971-2 (copy in
NU/Hunwick, 62).
iii) Khu†ba jalıla.
On the occasion of the Prophet’s birthday.
Publ. Lagos: Times Press, 1380/1960; Zaria: Gaskiya Corpn.,
n.d. (copy in NU/Paden, 260); also publ. in Jawhir al-ras√il.
iv) al-Khu†ba al-Müritniyya
Delivered in January 1968.
Publ. Kano: Oluseyi Press, 1388/1968 (copy in Bayreuth/TIJ,
6).; also publ. in Jawhir al-ras√il.
v) Delivered in Kaolack at a festival of Islamic schools.
Publ. Zaria: Gaskiya Corpn, n.d. (copy in NU/Paden, 290); also
in Jawhir al-rasa√il.
vi) Delivered on the occasion of the Prophet’s birthday (al-
mawlid al-nabawı) in 1384/1964.
Publ. Kano: Northern Maktabat Press. 1384/1964.
43. Naßs al-kalima allatı alqh Ibrhım Niys fı ar∂ Marrkish fı ’l-
˛aflat allatı uqımat fı ihd√ qfiat Jmifiat al-Qarawiyyın bi-munsabat
dhikr ta√sısih
Speech given in 1959 at festivities commemorating the founding of the
Qarawiyyin mosque-college in Fez.
Publ. by Mu˛ammad al-Rjı, n.p. [Kano?], n.d. (copy in UBMIA/TIJ,
71).
44. Nujüm al-hud fı kawn nabiyyin af∂al man dafi il ’llh wa-had
Analysis in Samb (1972), 221-3.
Publ. Rabat: Imp. Aminiyya, 1962; Ibadan, 1388/1968-9.
290 CHAPTER SIX
49. Qaß√id
Most of Sh. Ibrhım Niasse’s poems have been published in collections;
those listed below are manuscript copies of individual poems.
i) Q. b√iyya: Aghit˛ aghith y mughıth al-kawn lı kurbı *
Bi’l-Mu߆af ’l-muntaq min jumlat al-fiarabı
MS: Kaolack, 4.
ii) Q. b√iyya: Farartu li’l-Kfı ’l-Muhaymin al-Raqıb * Fa-
kuffa aydı ’l-baghyi rabbi lı raqıb
Accrostic of Qur√n 2: 137.
MS: Kaolack, 14.
SENEGAMBIA I: THE NIASSENE TIJ◊Nˆ TRADITION 291
Publ. n.p. [Kano], for Sh. A˛mad al-Tijnı fiUthmn and Sh. Abü
Bakr fiAtıq, n.d., with Q. dliyya: Bal inna hdhı ar∂u ‡h
Mu˛ammadı.
xix) Q. mımiyya: Mu˛ammadun ’l-Mushrı atka ˛immü *
Wa-arjü min al-Mawl atka marmü
Elegy for Mu˛ammad al-Mushrı (or -Mishrı), a prominent
Mauritanian disciple, in 12 vv., written while on his deathbed in
St Thomas’s Hospital, London in 1975, and recited over the
telephone to Kaolack.
MS: Copy of MS: UBMIA/TIJ, 75
Publ. at end of his R. al-tawba, Kano, n.d.
xx) Q. mımiyya: Qad shba shawq al-nabiyyi ’l-Mu߆af
adamı * Fa-hal tasılanna min bafid al-dumüfii damı
MS: Kaolack, 2.
Publ. in Jmifi jawmifi al-dawwın.
xxi) Q. nüniyya: Innı ’sta√jartu ’l-dahra bi’l-Muhayminı * Bi-
dh ’l-jiwri ˛uztu kulla ma√manı
MS: Kaolack, 10.
xxii) Q. nuniyya: Laja√tu il ’l-mawl ’l-fialiyyi jalla sh√nuhü
* Li-daffiı wa-jalbı qad kafnı ˛ißnuhü
MS: Kaolack, 21; NU/Paden, 287.
xxiii) Q. nüniyya: Rabbı bi-jhi mujmifi al-shu√ünı * Fa’kshif
kurübı aßli˛an shu√ünı
MS: Kaolack, 17.
xxiv) Q. qfiyya: Wajjahtu wajhı li’l-Qadım al-Bqı * L
∂arranı ˛asadu dhı ’l-nifqi
Accrostic of Qur√n 40: 44, composed in 1362/1942-3.
MS: Kaolack, 11; NU/Paden, 287.
xxv) Q. r√iyya: Wathiqtu bi-khayri ’l-khalqi fiabdi ’l-
Mudabbiri * Nuzül al-nad li’l-qnifiına wa-mufitarı
MS: Kaolack, 7; NU/Paden, 287. .
xxvi) Q. wwiyya: Mu˛ammadun kullu m fı ’l-rusli fıhi †uwi *
Mu˛ammad un fza minhu al-mißru wa’l-badwi
MS: Kaolack, 1.
294 CHAPTER SIX
50. Raffi al-malm fian man rafafia wa-qaba∂a iqtid√an li-sayyid al-
anm
Probably written in the early 1940s, it sparked off considerable
controversy.
SENEGAMBIA I: THE NIASSENE TIJ◊Nˆ TRADITION 295
56 R. il Niymı
Written c. 1975 to address problems similar to those tackled in R. al-
tawba (q.v.).
Publ. Kano: M. Yan Kasa, n.d. [c. 1975]; n.p. [Lagos]: Thnı Awwal
(copy in NU/Hunwick, 219). Also publ. as Jawb li-Ibrhım al-
Kawlakhı ajba bihi fian rislat bafi∂ al-muntamın il ’l-fiilm, Kano:
Northern Maktabat Press, 1395/1975 (copy in UBMIA/TIJ, 5).
57 R. nfifia
296 CHAPTER SIX
Written in 1386/1966.
Publ. by Malam Ibrhım b. Malam fiAbd Allh, n.p. [Kano], n.d. (copy
in UBMIA/TIJ, 50).
58 R. al-Qur√n
Publ. Kano: Northern Maktabat Press, 1388/1968 (copy in NU/Falke,
1462).
59 R. al-tawba
Written 8 Jumd II 1395/18 June 1975. Addressed to his Nigerian
followers warning them against the false claims made by a Nigerian
adversary of the Tijniyya to the effect that Sh. Ibrhım’s Urjüzat al-
tawba amounted to a declaration of his having abandoned the Tijniyya.
The text of the poem is given at the end.
Publ. Beirut: M. Dr al-Kutub, 1975 (copy in UBMIA/TIJ, 70).; Lagos:
Multazam al-Tabfi al-˛jj Thni Awwal, n.d.; n.p. [Kano], for al-˛jj
Mu˛ammad al-Thni fiUthmn, n.d. (followed by a waßiyya and Sh.
Ibrhım’s last poem, his elegy for Mu˛ammad al-Mushrı).
62. Ru√y
Report of a vision (dated 1382/1963) in which Sh. Ibrhım Niasse
advised the Emir of Kano Mu˛ammad al-Sanüsı to handle the problems
facing him with steadfast patience, and a request for people to pray for
al-Sanüsı’s success.
MS: NU/Falke, 1349.
SENEGAMBIA I: THE NIASSENE TIJ◊Nˆ TRADITION 297
85. Waßiyya
Last will and testament of Sh. Ibrhım, written 16 Dhü ’l-˘ijja 1393/ 10
January 1974, just over seven months before his death. He appoints his
son fiAlı Sısay [Cissé] to be his khalıfa. He gives him the right to sell his
property including books, but not his manuscripts, while expressing the
hope that that will not be necessary. His father’s library is to remain a
waqf. He is to be buried behind the congregational mosque [in Kaolack]
at a spot of their choice. His male and female slaves are to be freed;
concubines who have not borne children are to be given a portion from
his estate, as are divorced wives who otherwise have no such rights. The
imamate of the mosque goes to fiAlı Cisse and then to his son al-˘asan;
the imamate of the zwiya is to go to Sh. Ibrhım’s sons and to his
brothers’ sons in turn as fiAlı Cisse and the shaykh’s eldest son al-˛jj
fiAbd Allh see fit.
MS: Copy of MS in the handwriting of Niasse, 16. Dhü ’l-Hijja 1393/10.
Jan. 1974 (UBMIA/TIJ, 80).
Publ. at end of R. al-tawba, Kano, n.d; in Mai Gari (1981), 344-5.
4. K. al-mikhzam
written in 1350/1931.
MS:copy in UBMIA/TIJ, 131).
5. Tarjamat al-mu√allif
A biography of Sh. Ibrhım Niasse, published as Foreword to the 1988
edition of Kshif al-ilbs, (q.v.).
3. ˘adıth al-nafs
Opens: ˘adıth al-nafsi yadh’habu bı wa-ytı * Yu˛arriku skinı yuqßı
subtı. 19 vv. composed 20 May 1997.
Publ. Jeddah, by Mu˛amamad al-Amın Ndiaye, 1997.
The third son of Ibrhım Niasse, he has travelled extensively to visit the
disciples of his father in countries such as Nigeria, Niger, Chad,
Cameroun, and Ghana.
3. Mißft al-sidq fı i÷hr al-˛aqq min kitb Mai Gari ˛awla ˛ayt wa-
r√ wa-tafilım al-shaykh Ibrhım Niys
A rejoinder to the polemical bibliography of Sh. Ibrhim by the Nigerian
scholar al-Thir Mai Gari (see ALA II, 555). MS: Kaolack.
CHAPTER SEVEN
by
1. Diıwn
Contains 51 poems totalling 5,495 verses.
Publ. Tunis, 1915 (see Samb (1972), 337.
2. Dufi al-ruft
Publ. Rufisque by Serigne Kébé, market edition, n. d.
15. Qaß√id
Presumably, most, if not all, of these poems are to be found in his
published Dıwn (see above).
i) Q, fı mad˛ A˛mad al-Tijnı
Publ. partial trans. in Samb (1972), 359-60 (full text in Dıwn).
naßı˛a”.
Publ. partial trans. in Samb (1972), 366-73.
20. Taysır
Book of prayers, in Arabic with romanized transcriptions facing the
texts.
Publ. Dakar: Ecaricom, n.d. (copy in NU/Hunwick, 467).
2. Ifinat al-wildn
Vv. on the duties of the affiliate to the Tijniyya. Opens: Tasabbaba
fiabd un slikun nahja mlikı * Bi-jamfii ’l-shurü† al-mustaghıthi bi-
mlikı.
Publ. Rufisque, n.d. by Serigne Kébé.
5. Q. fı mad˛ abıhi
In praise of his father al-˛jj Mlik Sy when he had written his poem on
the life of the Prophet, Khilß al-dhahab.
Publ. trans in Samb (1972), 378-80.
He also has a dıwn including the following poems, all of which are in
the collection of Mu˛ammad al-˘abıb Ba in Guéoul:
2. Qaß√id
(I) By title
i) A˛km al- zawj wa’l-†alq
Opens: Wa-hdhihı ’l-zajaru min fialiyyi * Min nashri shaykhin
’l-ri∂ ’l-fialiyyi
ii) Dufi li’l-ahli wa’l-wildn
Opens: ∑alli wa-sallim Rabban fial ’l-nabı * Wa’l-li wa’l-
ßa˛bi filı ’l-rutabi.
316 CHAPTER SEVEN
A poem of intercession.
xlvi) Y man yar m fı ’l-∂amıri mukh†ir * Y man yajüdu
bih narümu takarrum
xlvii) Ya Rabban y qarıbü * Y man ilayka atübü
xlviii) Y Rabban y Rabban y Rabbi dh ’l-ma†arı *
Am†ir ladayn sa˛ban ghayra dh ∂ararı.
A prayer for rain.
xlix) Y †lib al-fiilmi kun fı ’l-fiilmi mufitabir * ta˛uz
ma√thira tughnı ˛aythu m ˛a∂ar
l) Y Momar Seye qad fiarnı * m fiarnı fı jannı
An elegy of Shaykh Momar ˘awa Ndiaga Seye.
li) Y waykha nafsı wa-wayki ’l-nafsu w alamı * idh
ghba fiannıya badrun ˛lata ’l-÷ulamı
An elegy for Shaykh A˛mad Nguirane.
1. Khu†ba
Delivered at the meeting of the Islamic League in Mecca, 1965.
MSS: IFAN, Fonds Amar Samb.
4. Q. fı mad˛ l Sıh
In praise of the Sy family. Opens: Y la Dimba fa inna ’llha *
Fa∂∂alakum minhu m sh√a min maziyyatı.
MS: Tivaouane, 22 vv.
Unpublished French trans. by Shaykh Tidiane Fall and Mansur Niang. in
collection of fiAbd Allh Fall, Magatte, St.-Louis.
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 321
1. Qaß√id
i) al-Inba il ’llh
Opens: Astaghfir Allha mimm kuntu ffiilahü * Atübu li’llhi
mimm kuntu q√ilahü.
MS: Ndieye, 21 vv.
ii) Naßı˛at al-ikhwn
Opens: Tübü il ’llhi tawban l yukhli†uhü * Ghishshun wa-l
tabtadı fı ufuqihı ’l-kadhib.
MS: Ndieye, 87 vv.
iii) Q. fı ’l-dufi√ wa’l-tawassul.
Opens: Bi-bismi’llhi mabda√ı idh abd * Wa-˛amduhü lı ’l-
muntah idh ahd
322 CHAPTER SEVEN
2. Qaßfiid
i) Q. fiash√ fı bayt al-shaykh fiAbbs Sall al-Tijnı.
Opens: M sma˛a ’l-dahru min yawmin aladhdha bin * Ka’l-
yawmi ji√n lad dr ibni fiAbbs
MS: Louga, 11 vv.
ii) Q. bi-munsabat al-intikhb bayn Büba Sall wa-Ndiaye
Zalzamn fı Sanluwı Senghor wa-na˛nu ’l-Mru nakhtru
MS: Louga, 18 vv.
iii) Q. fı ’l-radd fial hij√in min a˛ad al-buyti al dıniyya al-
kabıra
Written in 1414/ 1994. Opens: Qad ˛uyyirat jumlat al-†ullbi
wa’l-fiulam√ * Hal ji√ta bi’l-na÷mi aw bi’l-nathri aw bihim.
MS: Louga, 72 vv.
iv) Q. fı mad˛ al- shaykh Abı Bakr Sy al-khalıfa
Opens: Inna fı ’stiw’i ’l-thar najmu ’l-thur fiajazü ’l- * wa-fı
’stiw√i ∂iy√i ’l-kawkabi ’l-qamar
MS: Louga, 28 vv.
v) Q. fı tahni√at al-sharıf fiAbd ’l-fiAzız al-˘asanı
Opens: Y dh ’l-sharıfu karım al-aßli wa’l-nasabi * Mujaddid
al-dıni bi’l-akhlqi wa’l-adabi.
MS: Louga, 9 vv.
vi) Q. fı ziyrat al-sharıf A˛mad ˘aydara fı Mtam
Opens: Humümı min al-duny wußülı li-Mtami * Li-˛ubbı liq√
al-qarmi najli ’bni ˘shimi.
Written in 1414/1994.
MS: Louga, 9 vv.
vii) Q. San Luwı [St-Louis]
Opens: Tarnı idh m ji√tu drata San-Luwi * fiAl ˛lati m
mithluh shribu ’l-khamri.
MS:Louga, 20 vv.
viii) Q. al-shy.
324 CHAPTER SEVEN
1. ˘urüf
Acrostic on the words of the Tijnı prayer ∑alt al-Fti˛.
Publ. with French translation, Huruf: Composition à partir des lettres de
la “Sallatul Fatihi” de Cheikhal Khalifa Seydi Ababacar Sy (RTA). Les
ruissellements de la splendeur [ Back cover: 1997: Année Khalifa
Ababacar Sy, Viatique pour le 21ème siècle, n.p. [Dakar]. n.d. (copy in
NU/ Hunwick, 475)
2. ∆iy al-nayyirayn
Comm. on the Qur’n in 20 vols. Completed 5 Shafibn 1379/3 February
1960. See Samb (1972), 250, 253-7; see also Mu˛ammad Mus†af
Deme: al-Burhn al-w∂i˛.
Publ. Tanger: Imprimerie du Royaume Marocain (see Samb (1972), 252.
3. Dıwn al-shifir
See Samb, (1972), 250.
7. ˆq÷ al-wasnn
Treatise on Sufism; see Samb, (1972), 250.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Soufisme; 12; ms. copied in 1930 in
Sokone (copy in UBMIA/TIJ 125).
Ture, which not only he contributed to its being a famous centre for
studies, particularly Qur√nic studies.
A lot of his writings were lost, including a collection of poems that he
was trying to publish in Saudi Arabia, and a 300 page treatise on algebra
that was burnt in his house.
Manuscripts listed below are in his family’s collection in Fass
(northern Senegal), unless otherwise indicated.
5. Qaß√id
(I) By title
i) Gharıb amr Dakr.
Opens: Wa-min al-fiaj√ibi fı Dakar li-mubßirı * Kawn al-usüdi
yaßıduh ’l-ghizlnü
3. K. makrim al-akhlq
Completed in 1394/1974
6. Qaß√id
(I) By title
i) Q. fı bafi∂ aßdiq√ihı
Opens: Hay˛nun fı ba˛ri ’l-layli khußüß * Mnifiun min
mawnifii ’l-yammi ghawßn
ii) Q. fı falsafat al-˛ayt
Opens: Bidyatu kulli shay√in fı ’˛tiqri * Fa-hdh ’l-dıku
aßlan kna farakh
iii) Q. fı ˛aqıqat al-†uruq al-ßüfiyya
Opens: Kullu wirdin ütiya il nsi fiar∂ * La-daw√u ’l-murıdi
rü˛an wa-fiar∂
iv) Q. fı hathth al-shabb fial ’l-jidd wa’l-fiamal
Opens: Tafilaw y shabba’l-qu†ri li’stishkhdhi Müsn.*
Written in 1375/1956.
v) Q. fı ’l-iftikhr bi’l-Sinighl.
Opens: M lan min kharı†ati ’l-ar∂i dhı * Ghayru m ’l-
Sinighl min khayri ’l-wa†anı
vi) Q. fı mad˛ ajddihi
Opens: M fianna fiaynayka mundhu ’l-layli lam tanami * A-fı ’l-
fu√di khaylu ’l-˛ubbi min alami
vii) Q. fı mad˛ al-nabı.
a) A-afiyi m yadüru fı ’l-khuldi l * Am an l afiı
wa-lam alqa bl
b) A-l l˛a shaybun bayna fawdı wa-hmatı * Wa-
bayya∂a fa˛mı mundhiran lı nihyatı
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 335
Written in 1393/1973.
xxi) Q. f’l-tawassul
Opens: Khudh bi-∂abfiı ilayka Rabbiya akhdh * Layyinan aw bi-
aydi lu†fika jabdh
xxii) Q. fı ’l-taw˛ıd
Opens: Fa-dhü ’l-fiarshi mawjüdun qadıman bil ’btid * Wa-
Bqin bil ’ntih dawman bil ’mtir
xxiii) Q. li’l-tawassul il ’llh bi-jh al-nabı wa-bi-˛urmat al-
Tijnı.
Opens: Afiüdhu bi’llhi min dhanbin yafiüqu fiani ’l * -Wußüli
li’l-˛a∂rat al-fiuly il ’llhi
5. al-˘afalt al-fi√iliyya
Written in 1406/1986.
9. Ifrıqiyya
Poem, opens: Ifrıqiyy ’stayqi÷ı wa-†rudı * fiIdki ’l-ghuzti wa-l
tarqudı. Written in 1396/ 1976.
14. al-Kattıb
Written in 1403/1983.
25. Qaß√id
i) Opens: An l as√alu nafsı * Mithla Suqr†a wa-Hubsi
ii) Opens: Laysat ˛ukümat Senghor aw-Lamin * Taq∂ı lan
’l-˛jt fiinda man qamin
iii) Opens: Na˛nu ˛umt al-dıni * Bi’l-fiilmi wa’l-talqın
nafdıhi bi’l-watın * bi-fiazminat al-mubın
342 CHAPTER SEVEN
2. A˛km al-ßiym
Publ. I˛sn, 10 January 1999.
3. fiˆd al-fi†r
Publ. I˛sn, 11 January 1999
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 343
4. al-Taqw
Publ. I˛sn, 12 February 1999.
On piety.
Writings in French
The eldest son of fiUthmn Sy, A˛mad fiIyn founded a branch of the
Tijniyya distinct from the better-known branch of his brother Mlik Sy.
He was taught the Qur√n by his father, who also initiated him into
Arabic literature and Sufism. However, it was through the teaching of
his father’s disciple and biographer Cerno Mody ◊che that he deepened
his knowledge of the Islamic sciences. In time A˛mad fiIyn became
recognized as one of the finest Senegalese Arabic poets.
Other mentors of his included Badara Diack and Cerno Hamdine
Kane, all of whom were disciples of his father. In 1931, his father died
and, at the tender age of eighteen, he succeeded him as leader of his
community based in Saint-Louis, the former capital of French West
Africa. It was during this period that he began writing.
Between 1934 and 1936, he served in the colonial army, and in the last
year of his service spent a few months in the Senegalese city of Thiès,
and then served in Algeria and France. In 1936, he returned to Saint-
Louis and lived there until his death in 1984.
He wrote a great deal. His poetry deals with the traditional themes of
classical poetry, the passion of native land, the praise of his friends, and
a number of panegyrics of the Prophet Muhammad. His military career
was also an important source of inspiration for his poetry.
4. al-Khaw†ir al-fiiyniyya
Collection of poems.
6. [Majmüfi qaß√id]
(i) Collection of poems, mainly in praise or congratulation of
various public figures ranging from Safiıd al-Nür [Seydou Nourou Tall]
and al-˛jj Mlik Sy to Marshal Pétain and General De Gaulle. A total
of 65 poems in 158 pp. (numbered 9-218, with many pp. missing),
copied 28 Rabıfi II 1385/26 August 1965. Poem no. 23 (3 vv.) explains
the name fiIyn: it was adopted by his grandfather A˛mad and refers to
an ability to spy out the intentions of both enemies and honest folk.
MS: Dakar (IFAN), Saint-Louis, 383(i), photo, with index.
Publ. trans. of some extracts in Samb (1972), 92-4.
8. Qaß√id fı ’l-mad˛
Includes many poems found in Majmüfi (i) above. The last poem in the
collection is al-Shif√ fi mad˛ al-Mu߆af.
MS: Dakar (IFAN), 385 (photo, 142 pp.)
Born in Saint-Louis, Senegal, he was fiUthmn Sy’s second son. Like his
brothers, he was initiated into the Qur√n in his family’s house in the
ward of Sor in Saint-Louis. He first studied with his father, and when the
latter passed away, it was with Cerno Mody ◊che that he studied various
Islamic sciences. Worthy of note is the fact that he spent one year in
Thilogne, in the hinterland of the Saint-Louis region to deepen his
knowledge. In early 1947 he went to Fez to attend the Qarawiyyin
university. In 1949 he graduated in Islamic Law. He then went to
Algeria where he attended the Institut Supérieur d’Etudes Islamiques at
the Faculty of Arts of the University of Algiers, and obtained the
Bachelor of Arts (licence ès-lettres) in 1953.
After his graduation, he went back to Senegal and occupied several
positions in the colonial civil service: Deputy Director of Islamic Affairs
from 1953 to 1957, and Director 1957 to 1960. When Senegal gained
independence from colonial rule, he became the country’s first
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 347
Mu߆af fiIyn Sy was the third son of Cerno fiUthmn Sy. Born in Saint-
Louis in 1916, he studied the Qur√n with his father Cerno fiUthmn Sy.
After the death of his father in 1931, a disciple of latter, Cerno Mody
◊che, became his mentor in Islamic studies.
In 1947 he went to study at the Qarawiyyın University in Fez,
together with his brother al-˛jj Mlik fiIyn Sy. From Fez, he went to
Algeria where he attended the Institut Supérieur d’Etudes Islamiques of
the Faculty of Arts of the University of Algiers and graduated there with
the Licence ès-Lettres.
On his return in Senegal, he worked as an archivist at the Assemblée
Territoriale de l’Afrique Occidentale Française, and after that as an
interpreter in the Tribunal Musulman of Saint-Louis. After a few years
in the colonial civil service, he resigned to cooperate with his brother
A˛mad fiIyn Sy in running the school founded by their father fiUthmn
Sy. He modernized the school of his father in such a way that the latter
would provide a training which would enable graduates of the school to
attend Arabic universities.
In 1960, he was appointed premier conseiller to the Senegalese
ambassador in Saudi Arabia. In 1963, he returned from Saudi Arabia to
work at the translation department of the Senegalese Minister of Foreign
Affairs. Although belonging to one of the major branches of the
Tijniyya, he was not formally affiliated to the Tijniyya. A modernist,
he was very critical of the veneration of holymen, the use of charms and
other local Islamic practices. He seems to have been influenced by Salafi
teachings during his stay in Morocco and Algeria. He died in Dakar and
was buried in the family vault in Saint-Louis.
1. al-Khaw†ir wa’l-˛aqıqa
89 p.
MS: Dakar . See Diouf (2002).
2. Koly Soundiata
A novel . See Diouf (2002).
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 349
3. Aßban m aßban
MS: Dakar. Diouf (2002).
The author denounces the excessive veneration of saints in Senegalese
Islam
2. Qaß√id
i) Q. Ghazlat al-nür
Opens: Ghazlat al-nüri fiinda al-sidri qad †alafi„at * Wa-kahfuh
al-fiarshu wa’l-kursiyyu ka’l-qalami.
MS: Saint-Louis; see Diouf (2002).
Was born in Futa Toro and received his training in Qur√nic and Islamic
Studies in a number of schools. During the 1910s, he stayed briefly in
Tivaouane while al-˛jj Mlik Sy (the founder of the sub-branch of the
Tijniyya) was alive. After that, he moved to Saint-Louis and settled
there. He became a very close friend, disciple, and advisor of Cerno
Uthmn Sy whose biography he wrote in 1945.
Born in Nguick Fall, which is located at 4 km. from Sakal (some 27 km.
to the north of Louga), fiAbd Allh b. fiAbbs Sall was one of the most
prolific Senegalese writers in Arabic. Although a native speaker of
Wolof, fiAbbs Sall, known as Mayoro Sall, chose to name him fiAbd
Allh b. fiAbbs after the Companion of the Prophet of that name. He
began memorizing the Qur√n with his father, and was then passed on to
a disciple of his, Shaykh fiAlı Dia (d. 1341/ 1923) to teach him the rest.
After the death of his father, he moved to a village named Roye Dièye to
study with fiAlı Dièye.
He then travelled widely in the Njambur area of northern Senegal to
learn other Islamic sciences. His paternal uncle Serigne fiUmar Diop of
Njejj taught him Mlikı jurisprudence, including the Risla of Ibn Abı
Zayd and the first part of Mukhtaßar of Khalıl. He completed his
jurisprudential studies with fiAbdu Samb in the village of Cambeen (near
Sakal on the road to Nguick). At Thiambène, Alioune Samb initiated
him into Arabic grammar. In the village of Masar Diop, he studied with
Sandiary Diop, including the Alfiyya of Ibn Mlik, the Maqmt of al-
˘arırı and the metrical treatise (al-Rmizat al-shfiya) of al-Khazrajı. In
Saint-Louis, he studied with Ibrahim Diop (known as Baryım) the
I˛mirr of al-Mukhtr Ibn Büna al-Jakanı on grammar, the fiUqüd al-
jumn of al-Suyü†ı on rhetoric, al-Khünajı’s al-Sullam al-murawnaq on
logic, and the Qur√nic commentary Tafsır al-Jallayn. He finally learnt
the Alfiyya of Ma˛an∂ Bb al-Daymnı with Sh. Safiıd Nür Tall (Seydu
Nourou Tall).
Initiated into the Tijniyya by Abü Bakr b. Mlik Sy, he later on
distanced himself from him and the Sy branch of the Tijniyya in
general to set up his own autonomous branch of the Tijniyya in Louga.
He built several mosques and schools throughout northern Senegal. The
major achievement of Sh. fiAbbß Sall was the establishment of al-
˘anafiyya, an Islamic institution of higher learning based in Louga, and
attracting thousands of students, including some from neighbouring
countries.
fiAbbs Sall began his career as a writer in 1934. He taught privately in
Saint-Louis for fifteen years, but then found it necessary to go into
business in order to pay his way, and he earned a living transporting and
selling vegetables, and finally peanuts. Eventually, he moved to Kayel
with some of his students at the invitation of Müs Cam, then to Callep.
352 CHAPTER SEVEN
6. Qaß√id
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 353
II) By qfiya
xv) Q. fiayniyya: Fa-min jahd al-muqilli fial is†i†fiah *
Madı˛ı man bi-qab∂atihi ’l-shaffiah
xvi) Q. b√iyya: Naßrun min Allhi wa-fat˛un fian qarıb *
Wa-bashshir al-mü√mina jamfian y ˛abıb.
Completed on 5 Jumada II 1401/10 April 1981. 31 vv. Acrostic
of Qur√n, 61: 13: “Naßrun min Allhi wa-fat˛un qarıbun wa-
bashshir al-mü√minına”.
xvii) Q. ghayniyya: Rasül un ra√üfun bal hud an fiaynu ra˛matı
* Yadullu sabıl an li’l-jinni muballigh
xviii) Q. h√iyya: Sha√n al-ma˛abba shay√un fıhi m fıhi *
Man dhqa †afiman lahu fı ’l-nsi yudrıhi
xix) Q. lmiyya: A-l layta shifirı hal li-shifirı fı ’l-azal *
Qubül un lad ’l-mukhtri wa-law aqall
xx) Q. lmiyya: ˘asbun ’llhu lı wa-nifima ’l-wakıl * L
il ghayrihı ladayya sabıl
Acrostic of Qur√n 3: 173 in 20 vv. Completed on 7 Jumada II
1401/12 April 1981.
xxi) Q. mımiyya: Wahhbu bi’smika ’l-fia÷ım al-afi÷amı *
Wa-fiayni nüri wajhika ’l-mu†alsamı
Acrostic of Qur√n, 21: 107. 27 vv.
356 CHAPTER SEVEN
I) By title
lxxxvii) Dalıl al-srı il malik al-brı
362 CHAPTER SEVEN
II) By qfiya
xcix) Q. fiayniyya: Il mat anta min dunyka tankhadifiu *
Wa-ayna min ˛ubbih li’l-qalbi muntazafiu. Completed in
1366/1947. 70 vv.
1. Maftı˛ al-ghayb.
Completed in Rajab 1414/January 1994.
MS: Louga 9 p.
3. Na÷m
Opens: Fa-bi-m ra˛matin min Allhi ln * Sayyid al-khalqi kulluhum
al-n. 3 vv.
Opens: Qad †ba lı ’l-yawma fian Layl wa-jrtı * Dafidin Sufidin wa-
Sufidh wa-Mayytı. Completed in 1410/1990. 50 vv.
1. Dawarn al-˛ubb
Opens: Tafnayn bi-˛ubb al-khatmi ˛ubb * Wa-afinı ’l-khatma
A˛madan ’l-Tijnı. Completed 24 Rajab 1412/29 January 1992.
2. Shif√ al-ghalıl
Opens: A-fı ’l-kawni man yushfı ghalılı wa-ghullatı * Wa-yakshifu awj’
∂an√ı wa-ghammatı. Completed 11 Safar 1413/10 August 1992. 66 vv
4. Qaß√id
i) Q. dliyya: Sharibtu bu˛ür al-˛ubbi fı ’llhi khliqı *
Wa-fı nüri ‡h wa’l-Tijniyyi A˛madı.
Written in 1412/1992. 37 vv.
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 375
some point in his career, he renewed his affiliation to the Tijniyya with
Shaykh fiAbbs ∑all in Saint-Louis and became one of his closest
disciples. Teaching and preaching remained his main activities until his
death in Louga. His writings comprise essentially poetry, some of which
is lost, but the following are preserved in the family library in Louga.
1. Qaß√id
i) Q. fı ’l-ishda bi’l-†arıqa al-Tijniyya.
Opens: Fa’l ˛amdu li’l-mni˛ al-akwni khayrti * Thumma ’l-
ßaltu fial khayr al -bariyyti. 9 vv.
ii) Q. fı mad˛ A˛mad al-Tijnı .
Opens: A-l min sabılin müßilin dra fiirfnı * Li-Fsin il
dardsin dri i˛snı.
iii) Q. fı ’l-tawassul bi-himmat al-shaykh al-Tijnı.
Opens: Y himmat al-shaykh al-Tijnı sahhilı * Li-fiabdikum
murdahü ’l-mubtahilı.
iv) Q. fı ’l-tawfiiya wa’l-irshd
Opens: al-Nüru jund al qalbi ay taw˛ıdu * Wa-jundu nafsin
÷ulmatun ßindıdu. 32 vv.
v) Q. fı ta√dıb al-nafs
Opens: Asqi† wa-akhmil wa-fir y †lib al-lı * Jhan wa-dhikran
muw∂ifian fian ikhbli. 21 vv.
vi) Q. fı mad˛ al-shaykh fiAbbs Sall al-Tijnı .
a) Opens: Shaykhı ’bnu fiAbbs alladhı man ammahü *
yufi† ’l-mun bi-fiinyat al-ra˛mni. 18 vv.
b) Opens: Fa-fii÷ nafsaka ’l-ammrata ’l-fa˛sh wa’l-
nadhl * wa-ill tazidka ’l-tafiaba wa√l khizya wa’l-
dhull. 41 vv.
vii) Q. fı makrim al-akhlq
Opens: Azil al-jahlata wa’l-khan bi-tafiallumi * fiIlman yurıka
˛aq√iqan bi-tafahhumi. 47 vv.
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 377
Born in Nguick, near Louga, he studied first the Qur√n, and the Arabic
and the Islamic sciences with his father ˘asan Gaye. More advanced
studies were then undertaken with al-˛jj Mlik Mu˛ammad al-Hdı
Ture in Fass Ture. He then went to Libya in 1972 where he completed a
Secondary School certificate and then a B.A. in Arabic at Qaryünus
University in Benghazi. He returned to Senegal in 1979 and pursued a
further year of training at the Teachers Training College in Dakar,
culminating in a teaching certificate authorizing him to teach in primary
and secondary schools. In 1980 he was appointed teacher of Arabic in
380 CHAPTER SEVEN
Published Works
2. Dıwn
According to the biographical note on the back cover of al-Anıs fı tadrıs
al-lugha al-fiarabiyya, he has a dıwn in Arabic and another in Wolof.
Unpublished works
30. Qaß√id
iii) Bamba
Opens: Jahilüka ramzan li’l-tuq wa-tafnı * Jafialuka ramzan
li’l-qil wa-tawni
Written in 1979, 21 vv.
In praise of Ahmad b. Habıb Allah Mbacké
v) Bunuwwuhu al-rü˛
Bunuwwuhu ’l-rü˛i sqat m bi-dardsi * Min al-mafilı il
shaykhı ’bn fiAbbasi
Written in 1987, 21 vv. In praise of his master fiAbd Allh b.
fiAbbs Sal.
vii) Itijn
The title Itijn means “Student” in Wolof. In defense of locally
trained Muslim clerics against criticisms by students trained in
Middle Eastern and North African universities. Masamba and
Dimba are Senegalese names.
Written in 1982 33 vv.
xxiv) Tajribatı
Opens: Tadabbartu ’l-hayta hayta fiasrı * wa-mithlı l
yußarri˛u düna sabri
Written in 1984, 26 vv.
xxviii) al-Waqf
Opens: ◊mantu rabban l sharıka lahu wa-l * Abadan yur li-
qa∂√ihı min mufsid
Written in 1978, 34 vv.
1. Salm al-Tijniyyın
(Abstract. of Ragh’ib al-Mu˛tjın of Mu˛ammad al-Hshimı b. A˛mad
b. Safiıd al-Fütı, (q.v.)
MS: Ibadan (UL), 101.
388 CHAPTER SEVEN
2. Tanbıh al-ikhwn
Biog. of Alf Hshim [Mu˛ammad al-Hshimı b. A˛mad b. Safiıd]
(q.v.), describing his miracles and meeting with the Prophet; see Paden
(1973), 85.
2. Mukhtaßar fı ’l-na˛w
Work on grammar in verse.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, grammaire, 6.
1. Mubayyin al-ishkl
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Métrique, 1.
Publ: Trans. with text & comm. by C. Gerresch, “Le livre de Métrique
Mubayyin al-ishkl du Cadi Madiakhaté Kala”. BIFAN, xxxvi (1974),
714-832.
2. Qaß√id
The following poems are discussed and partially translated in Samb
(1972), 263-74.
vi) Poem protesting his house arrest, each verse being half
in Arabic and half in Wolof.
Publ. see trans. inSamb (1972), 277-8.
2. Dıwn
See Samb, (1972), 198.
1. Dıwn
MS: Diourbel, see Kane (1997), 63.
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 391
1. Qaß√id
Translated excerpts of the following poems are to be found in
Samb (1972), 411-18:
i) Q. dliyya fı mad˛ al-nabı
ii) Q. lmiyya fı ziyratihi li-Fs
On his visit to Fez in 1963.
iii) Q. lmiyya fı ’l-tahni√a
On the birth of a son to Mu˛ammad al-˘abıb and Umm al-
Khayr bt. Ibrhım Niys, named after al-˛jj fiUmar.
iv) Q. t√iyya fı ’l-tahni√a
Same topic as (iii).
v) Q. fı mad˛ al-˛jj F∂il Mbacke
vi) Q. fı rith√ Ibn al-fiArabı Ly
Composed on 3 ∑afar 1389/21 April 1969.
2. al-Mashyakha fı Kajür
The following works are attributed to him, but no copies of them are
known to exist:
2. Q. fı marthiyyat al-shaykh Ibrhım Seck
3. Q. fı mad˛ al-shaykh Ibr Mbaye
4. Q. Madınat Tiwwan
5. Q. fı db al-jimfi
6. Q. fı fa∂√il Rama∂n
5. Qaß√id
i) Q. al-bi√r al-fiatıq
Opens: Li-qalbı il ’l-bi√ri al-fiatıqi tasharrubü * Wa-fı zamzam
al-gharr√i li’l-ahli mashrabü.
Written in 1416/1996. 17. vv.
ii) Q. fı ’l-tawassul
Opens: ˘amdan li-man mana˛an al-ımn * Wa-fata˛a ’l-
qulüb wa’l-abdn. Written in 1414/1994. 45 vv.
1. Hadiyyat al-mujıd
Also known as al-Muqaddima al-Kükiyya. Vers. of introduction to al-
I˛mirr of Ibn Büna in 469 vv. Opens: Qla Mu˛ammadu ’l-Kükiyyu ’l-
dri * Wa’l-abü min dhurriyat al-Mukhtri. The author also gives an
alternative title: Mafiünat al-balıd.
MSS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, grammaire, 1 (two copies).
Publ. Ed. Khadım Mu˛ammad Safiıd Mbacké, Istanbul: IRCICA,
1418/1996 as Muqaddimat al-Kukkı (copy in NU/ Hunwick, 473).
S ENEGAMBIA II: OTHER TIJ◊Nˆ WRITERS 395
by
The Murıds (or Mourides) are the most studied Sufi order of West
Africa. Three generations of scholars have worked on the Mourides in
European languages: the colonial scholars starting from Paul Marty, the
early post-colonial scholars (Cruise O’Brien, Copans, Cheikh Tidiane
Sy), as well as a number of younger scholars over the past decade. The
first and second generation extensively covered the process through
which, following the colonial conquest and the breakdown of Wolof
states and political economy, Mouride shayks provided citizens of pre-
colonial Wolof states of Senegambia with a social and political
framework, thereby replacing rulers. In this literature special attention is
paid to the role played by this typically Senegalese Sufi order in the
cultivation of cash crops, and to the stability of the Senegalese state, due
to the fact that Mouride shaykhs would deliver the votes of their
disciples in favour of the ruling party in exchange for some benefits.
The third generation of scholarship on the Mourides has focussed on
their transnational migrations and the spiritual and economic networks
linking Mourides based in Asia, America, Europe and Africa. However,
much less work has been done on the Mouride contribution to Arabic-
Islamic literature. A notable exception is Fernand Dumont (1975), whose
study is devoted to the thought of A˛mad Bamba. More recent research
has shown that there are a number of scholars who form what Amar
Samb called a “Touba school”. Notable among them is A˛mad Bamba
himself, who was the most prolific Senegalese writer—Dumont alone
collected some thirty thousand verses of his. These form only a part of
his writings, which his Mouride devotees claim to be so numerous as to
weigh seven tons altogether.
SENEGAMBIA III: WRITERS OF THE MURˆD ‡ARˆQA 397
His father’s family was Tukulor by origin, and had migrated in the
eighteenth century fron Futa Toro to Cayor, where thay had been
incorporated into Wolof society. A˛mad Bamba’s grandfather founded a
398 CHAPTER EIGHT
cases the opening line is given in the lists below. Many of them do not
have clearly stated titles, so most of those below reflect what is given on
the cover of the edition. Other titles in Addenda, p. 664.
4. Allh
Opens: Idh katabtu ’htazza fiarsh al-Bqı * Wa-sabba˛at mal√ik al-
qibbı
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, n.d. with W’al-balad al-†ayyib
yakhruj nabtuhu bi-idhn Allh and Mu˛ammadun Mu˛ammadun lahu,
for his son Bashır Niang (copy in NU/Hunwick, 418).
8. A-li-dhikri layl
Opens: A-li-dhikri layl idh atatka bi-manzilı* al-nafsu ˛zat fıhi kulla
mu√ammalı
In praise of the Prophet, and warning against love of this world.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 60.
9. fi◊m daksash
Opens: fiUlüm alladhı qd al-fiulüma li-man yash * Tufiallimunı m
kna fı ’l-ghaybi wa’l-÷ahri
MS: Diourbel. See Kane (1997), 85.
The title suggests it was composed in 1324/1906, numerical value of d.
k. s. sh.
31. Fat˛ al-Fatt˛ al-fiAlım al-Khabır fı bathth fiilm yu√addı il ’l-ajr
al-kabır
Opens: al-˘amdu li’llhi bil intih√ı * fiAl nabiyyi ’llhi dhı ’l-luh√ı
MS: Diourbel. See Kane (1997), 6.
61. al-Ifitiqdt
On the Islamic creed.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 13-14.
68. al-Jawb fı su√l man qla inn jamıfian na†lub minka an tubayyina
lan
Questions and answers on Sufism.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 14.
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, n.d., with Wa-m dhlika fial
’llhi bi-fiazız (copy in NU/Hunwick, 419).
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, for Mu߆af Mbodj n.d. (copy in
NU/Hunwick, 435). Kane (1997), 174, gives the opening line as:
Afiüdhu bi-llhi min al-shay†nı * Wa-†ayyib al-mamarri ka ’l-aw†nı.
123. Mu˛ammadatı
Opens: ˘amadtu Rabbı fial kawn al-rasül * Wasılatı ilayhi hdh
khayru sül.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 203.
126. Mumıt
Opens: Mumıtu kuffa man tawajjaha bi-∂urr * Liya lahu fı fijilin y ma
ya∂urr
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, for his son Bashır, n.d., with Y
man bi-amd˛ihi, and Ayyasa minnı ’llhu (copy in NU/Hunwick, 451).
145. Qaßfiid
A) With titles derived from the Qur√n
i) Fa ’staqim kam umirta wa-man tba mafiaka
Title taken from Qur√n 11: 112.
Opens: Hkum jawban yadfafiu ’l-malmah * Wa-yakshifu ’l-
gha†√a bi’l-salmah.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 202.
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, n.d.for [his son] Bashır
Niang (followed by two short untitled pieces in the form of
prayers) (copy in NU/Hunwick, 445).
xxxi) Wa-yazıd Allh alladhına ihtadü
Title taken from Qur√n, 19-76.
Opens: Wajjahtu kullı li-man hadnı * Wa-r∂in lı fı ’l-ba˛ri
man fidnı.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 198.
xxxii) Wa-yufiallimukum Allh
Title inspired by Qurfin, 2: 282
Opens: Wajjahtu wajhı bi-tafsiri ’l-kitb * Li-man kafnı ’l-
˛isba wa’l-fiitb.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 157.
xxxiii) Y nru künı bardan wa-salman fial Ibrhım
Title is taken from Qur√n, 21: 69.
Opens: A-l innanı uthnı fial khayri munfiimı * Wa-l ashtakı
li’l-khalqi min faqd anfiumı
MS: Diourbel. See Kane (1997), 39.
B) Acrostics
xxxiv) A߲b al-janna hum fıh khlidün
Ilayka y khayr al-bariyyatı salmu * Khadımika ’lladhı
kafaytahü ’l-malmu.
Acrostic of the last five words of Qur√n, 2:82
MS: Diourbel. See Kane (1997), 83.
xxxv) Ash’hadu bi-ann Muslimün
Acrostic of Qur√n, 3:64.
Opens : Ashhadu anna ’llha jalla wa-fial * [……]
MS: Diourbel. See Kane (1997), 16.
xxxvi) Fa-’ßbir inna wafiad Allhi ˛aqq
Acrostic of Qur√n, 40: 77.
Opens : Fuztu bi-kawni wafidi Dhı ’l-Jallı * ˘aqqan wa-arjü
surfiata irti˛lı
MS: Diourbel. See Kane (1997), 17.
424 CHAPTER EIGHT
C) Unititled by qfiya.
xliii) Q. fiayniyya: al-˘amdu li’llhi ’l-˛afı÷ al-dfifiı * li-kulli
∂urr in al-mujır al-mnifiı
Vers. of the Dufi√ al-rift of Al-˘arırı. (d, 485/ 1092; see GAL,
S I, 486).
MS: Diourbel. See Kane (1997), 135.
xliv) Q. fiayniyya: Waqnı ˘afızun Qhirun jalla Mnifiü *
Jamıfi al-adh wa’l-khayru lı’l-yawma †√ifiü
Publ. Dakar: Serigne Issa Niang, for his son Bashır, n.d., with
Middı wa-aqlmı li-man za˛za˛ al-yamm, Q. dliyya: Yasurru
rasüla ’llhi kha††ı bi-mawlidı (copy in NU/Hunwick, 413).
xlv) Q. b√iyya: ˘amdı li-Bqin kafnı ’l-mawta wa’l-tabab
* Bi-jhi man qad kafnı ’l-∂arra wa’l-sabab
MS: Diourbel. See Kane (1997), 112.
xlvi) Q. bi√iyya: Il ’lladhı yudhhibu ’l-a˛zna idhhb *
Mılü bi-Qur√nihi m zla wahhb
MS: Diourbel. See Kane (1997), 125.
D) Untitled Urjüzas
cxxv) Afidhanı ’l-Bqı min al-shay†nı * fiInda mamarrı wa-
fı ’l-aw†nı
MS: Diourbel. See Kane (1997), 40.
cxxvi) A˛madu mughniyan tafil fian sinah * Wa-kna lı bi-
kulli shahrin wa-sanah
MS: Diourbel. See Kane (1997), 145.
Publ. Dakar: Imp. Serigne Saliou M Backe for Mu߆af Mbodj,
with Q. mımiyya: Kun ktiman li’l-∂urri, (copy in NU/Hunwick,
455); Dakar: Imp Saliou M’backé, with Nür al-drayn fı
khidmat al-˛mı fian al-firayn (copy in NU/Hunwick, 456)
cxxvii) Ajru ’l-Karımi 'l-Rfıfii ’l-Shakür * Dafi kulliyatı il
’l-shukür
MS: Diourbel. See Kane (1997), 146.
cxxviii) A-l inna Rabb al-fiarshi akrama A˛mad * fialayhi
ßaltu ’llhi m adh’haba ’l-fiid
MS: Diourbel. See Kane (1997), 84.
cxxix) Allhu Rabbı A˛adü * [...] al- ∑amad alladhı huwa ’l-
ilhü.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 139.
Publ. Dakar: Imp Serigne Issa Niang, for his son Bashir, n.d.,
with Y dh ’l-wujüdi wa’l-baq√i wa’l-qidam, and Astaghfir
Allh bihi (copy in NU/Hunwick, 438)
152. ∑afariyya
Described as a collection of poems taken from the letters of “∑afar al-
Khayr”
publ. Dakar: Dr al-Senegalia, n.d. (copy in NU/Brenner, 31).
160. ∑idquhum
Opens: ∑na ilhı bi’l-mun jihtı * Wa-abadan aghnü yadı fian htı
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, n.d., with Ra∂ıtu fian al-mawl
(copy in NU/ Hunwick, 450).
163. al-∑indıd
Opens: Y ’llhu bi’l-Mu߆af al-ßindıdi y ’llhü * Wa-bi-khalılika
Ibrhim y ’llhü
MS: Diourbel. See Kane (1997), 170.
Publ. n.p. [Dakar] for Mu˛ammad fiAbd al-Majıd Diop, n.d. (copy in
NU/Hunwick, 442); Dakar: Imp. Serigne Saliou Mbacke, n.d. (copy in
NU/Hunwick, 443); Eng. trans. by Moustapha M’backé, Sindidi: the
Most Perfect Prayer for Body and Soul, New York: Khadimou Rassul
SENEGAMBIA III: WRITERS OF THE MURˆD ‡ARˆQA 447
166. Tafilım
On ritual purity. Opens : Atat wu∂ü√tu dhawı ’l-islm * Man÷ümata
“yad “ lad ’nqism.
Tanwır al-ßudür wa-tas’hıl al-umürMS: Diourbel. See Kane (1997), 197.
167.
Opens: Rabb al-war laka ’l-ma˛midu fa-ßalli * fiAl ’lladhı man iktaf
bihı waßal
MS: Diourbel. See Kane (1997), 39.
Publ. See Dumont (1975), 15.
170. al-Tawassult
On God’s might
MS: Diourbel. See Kane (1997), 184.
181. Wajjahtu
Opens: Wajjahtu kullı li’l-Wadüd al-∑amadı * Dh khidmat in li’l-
Mu߆af„ Mu˛ammadı.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 44.
Publ. Dakar: Imp. Serigne Issa Niang, n.d. with Mu˛ammadun
Mu˛ammad un lahu, and Allh; Wajjahtou:Poemes Cheikh Ahmadou
Bamba, texte arabe, transcription latine et traduction française par Amar
Samb, Dakar:: Editions Hilal, n.d.
195. Wird
Publ. Dakar: ECARICOM, n.d., as Wird Mouride, Arabic text,
transliteration in Latin characters, and French translation (copies in
NU/Hunwick, 425, NU/ Brenner, 26).
196. Y s√ilı
Replies to questions relating to faith asked of the author.
MS: Diourbel. See Kane (1997), 203.
He was born in Galla Yel, not far from Koki (Northern Senegal) while
his father Ahmad Bamba was in exile in Gabon. He saw the latter for the
first time on his return from exile in 1902. He studied the Qur√n with
several masters, including Abü Bakr Diakhaté b. Madiakhaté Kala and
Sheikh „Abd al-Ra˛mn Lo. Worthy of note is the fact that the latter
supervised the religious training of the sons of most Mouride shaykhs
during the exile of A˛mad Bamba.
A devoted scholar, Bashir Mbacké spent much of his life in search of
knowledge. Besides traditional Islamic subject matters, he also studied
philosophy, psychology, astronomy, history and geography. He wrote a
lot of poetry, but much of if was lost. He spent several years of his life
traveling to collect information about his father whose biography he
wrote.
∑◊LI˘ MBACKE
Fifth khalıfa of A˛mad Bamba.
1. Dufi√ al-istisq√
Publ. with A˛mad Bamba, Wa-m fiinda ’llhi khayrun wa-abq, Dakar:
Imp. Serigne Issa Niang, n.d., for his son Bashır (copy in NU/Hunwick,
430).
M◊LIK DIENG
1. Qaß√id
i) Q. Fat˛ al-fia÷ım.
Opens: Yaqülu A˛mad al-ßaghır ∂imnuhü * murtajiyan fat˛ al-
fia÷ım mannuhü
Advices on different matters concerning life.
MS: Louga, 110 vv.
ii) Q. fı bayn †arıq al-mutaßawwifın
Opens: Y ߲ibı rum nüra Rabbika’l-salm * bi-tarki
fiißynin wa-qillati ’l-anm.
On Sufism.
MS: Louga, 10 vv
iii) Q. fı ’l-tawassul il ’llh
Opens: al-˘amdu li’llhi wa-ßalla ’llhu * fial Mu˛ammadin
wa-man wlhu
MS: Louga, 21 vv.
iv) Q. fı ’l-tawba wa’l-istighfr
456 CHAPTER EIGHT
v) Q. fi ’l-tawwasul wa’l-dufi√
Opens: Y dh ’l-jalli mafia ’l-ikrmi y sanadı * fiannı ’jzi
khayran li-man ahd lı aw khadam .
MS: Louga, 19 vv.
vi) Q. fı ’l-iftikhr
Opens: A-shqatka a†llun fiawfı ’l-mafilimi * bi-dhti ’lliw
fal-mun˛anı fal-makhrimi
MS: Louga, 41 vv.
vii) Q. fı ’l-iltij√ il ’llh
Opens: Adfiüka dh ’l-jalli mubasmil * wa-mu˛asbil wa-
mu˛awqil wa-mu˛amdil
MS: Louga, 10 vv.
viii) Q. fı mu߲abat al-shuyükh
Opens: Inna ’l-safidata fı ’l-fiuqb li-man tabifi * sabıla man
kna li’l-Ra˛mni qad khashafi.
MS: Louga, 3 vv.
ix) Q. fı safiat fiafw Allh
Opens: M ’l-karımu yans t√iban athü * l yakhfu bakhsan
kullu man rajhü.
MS: Louga, 5 vv.
x) Q. fı tawakkulihi fial ’llh wa˛dihi
Opens: Qlü la-anta ßabı khlin min al’l-khli * min ajli dh
ßirta l tunh fian affili
MS: Louga, 42 vv.
xi) Q. fı taw˛ıd Allh
Opens: Man kna yafiqilu mawjüd an wa-yaftakiru * fıhi
yußawwiruhü shakhßan lahü ßuwaru
MS: Louga, 6 vv.
xii) Q. Opens: A-l nufiiyat lan bintu ’l-hummi * saq
jadathan lah thawbu ’l-fiammi.
An elegy of a relative.
SENEGAMBIA III: WRITERS OF THE MURˆD ‡ARˆQA 457
3. Qaß√id
i) Q. Tawasulun fı †alab al-ghin bi’llhi
458 CHAPTER EIGHT
instruction and lived several years there, but after the death of his brother
fiUmar he took up residence in Gede in Futa Toro. In 1346/1928, he per-
formed the pilgrimage to Mecca.
A very learned teacher and writer, he trained a number of scholars and
also wrote a good deal. A collection of his writings was edited by
Khadım Mu˛ammad Safiıd Mbacké under the title Min ras√il al-Shaykh
Mu˛ammad al-Büßı, Istanbul, 1996 (copy in NU/ Hunwick,477).
2. Ajwiba fı ’l-taßawwuf.
Publ. in Mbacké (1996), 129-141.
3. Ajwiba fiqhiyya
Responses to the questions of fiUmar Lo, Abü Bakr Cissé and Dam
Mbacké.
Publ. in Mbacké (1996), 30-61.
5. Bi-b√i bi’smi’llhi
Opens: Bi-b√i bi’smi’llhi y badıfiu * Nadfiüka y Qarıbu y Samıfiu
MS: Diourbel. See Kane (1997),187.
7. al-˘isb li’l-mubtadi√ın
Arithmetic for beginners.
MSS: IFAN, Fonds Amar Samb, calcul, 2.
9. Jaz√ fı ta˛dıd al-qibla
MS: IFAN, Fonds Amar Samb, Astronomie, 2.
460 CHAPTER EIGHT
12. Naßı˛a
Advice to close relatives.
Publ. Text included in Mbacké (1996), 142-148.
13. Qaß√id
i) Q. dliyya: Qalla li’l-amıri wa-l tarhabuka haybatuhu *
Inna ’l-mahbata khidn al-fiadli wa’l-sadadı
Addressed to the Governor of Senegal at Saint-Louis, pleading
the innocence of Ahmad Bamba in the face of charges of
disloyalty the French had made against him;
ii) Q. mımiyya: Arka tafi†ı ’l-shifira wa’l-qalbu h√imü *fiAl
zamanin fıhi’l-fuß߲u bah√imü
In praise of A˛mad Bamba; see Mbacké (1996), 12.
iii) Poem on the death of his father and other notables;
1. Qaß√id
i) Jaz√ al-shakür
Opens: Qad qla Müs khdimu ’l- khadım * li-man ˛aw
taqaddum al-qadım
Poem in Wolof on A˛mad Bamba’s sea voyage [to Gabon].
MS: Diourbel. See Kane (1997), 165.
Publ. Dakar: Impr. Serigne IssaNiang, n.d. (copy in NU/
Hunwick, 486).
ii) Dufi
Opens: Y man yujıbu dafiwata ’l-mu∂†arri * astajib lı wafiannı
’kshif ∂urrı.
MS: Diourbel, 468.
iii) Marthiyat al-˛jj B-k al-Bußübı (Mbacké Bousso)
Opens: Ahja kalkalı ˛la shawqı * Li-faqdi sliki †arıqi ’l-
˛aqqi.
MS: Diourbel, 469.
iv) Marthiyat al-Shaykh Sıdi al-Mukhtr
462 CHAPTER EIGHT
1. Jadhb al-murıd
Advice to the aspirant to Sufism
MS: Diourbel. See Kane (1997), 245.
CHAPTER NINE
by
3. al-Bastın al-mutajammafia
On Friday worship.
See Samb (1972), 111.
4. Bulügh al-qaßd
On the divine attributes.
See Samb (1972) ,111. For some anon. verses in praise of this work, see
Samb (1971), 125-6.
8. al-˘irz al-a˛m
See Samb, (1972) 120.
9. ˘izb al-naßr
Prayers for the Prophet.
See Samb, (1972) 111.
19. Qaßıda
In celebration of his marriage to Umm F†ima
MS: Dakar (IFAN), Fonds Musa Kamara, cahier 2, p. 210.
Publ. Trans in Samb (1971), 123-4.
Publ. text, ed.Khadım Mbacké & A˛mad Shukrı, as Ash’h ’l-fiulüm wa-
a†yab al-khabar fı sırat al-˛jj fiUmar, Rabat: Manshürt Mafihad al-
Dirst al-Ifrıqiyya [Jmifiat Mu˛ammad al-Khmis], 2001; trans. A.
Samb, BIFAN, xxxii ( 1970), 56-135, 770-818, and Samb (1975); trans.
Amar Samb, Dakar: Lamp Fall Dabo, n.d.
2. Qaß√id
i) Untitled
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Poésie 3c, d.
ii) Q. b√iyya fı rith al-Shaykh A˛mad Bamba
See Samb, (1972), 79.
iii) Q. t√iyya: Qla al-mubashshir j√ ’l-sayyid Sıdtı *
Qawlan ta∂manu anwfi al-masarrtı
Welcoming Sh. Sıdti son of Safid Büh, who arrived in Dakar on
a mission from the governor of Mauritania.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 392 (followed by other occasional
verses).
1. Qß√id
i) Q. hamziyya: Bi’smi ’llhi ibtid√ı fı mad˛ khayri ’l-liq√ı
* Mu˛ammadin sayyid al-kulli khayr al-aniby√ı
MS: Guéoul, 249 vv.
ii) Q. h√iyya: L ˛awla quwwata li’l-makhlüqi y ’llhu *
Ill bi-˛awlika y dh ’l-fa∂li y ’llhu
Versification of the attributes of God.
MS: Guéoul, 29 vv.
iii) Q. lmiyya: al-˘amdu li’llhi Rabb al-filamına fial *
Irslihı ’l-sayyid al-mukhtri man fa∂al
In praise of the Prophet.
MS: Guéoul, 32 vv.
iv) Q. h√iyya: Y Rabbi ßalli ßaltan l ’ntih√a lah * Wa-l
yun†iquh d˛ü man†iqi wa-lah
In praise of the Prophet.
MS:Guéoul, 6 vv.
472 CHAPTER NINE
A˘MAD BA
1. Kifyt al-s√il
On the legal number of congregational (Friday) mosques in a town.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Fiqh, 12.
474 CHAPTER NINE
2. Fuyü∂t khdimiyya
Arabic trans. of exhortations of A˛mad Bamba.
MSS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Soufisme 16.
1. Qaß√id
i) Q. b√iyya: Jar ’l-damfi min fiaynı wa-˛ayya ka√ıbü * Wa-
fi ’l-qalbi minnı lawfiatun wa-lahıbü
In 65 vv.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 396.
ii) Q. dliyya: Innı ra√aytu ’l-shaykha Sıdı Mu˛ammad * ˘z
al-makrima †rif an wa-talıd
27 vv. in praise of Mu˛ammad b. A˛mad al-Daymnı.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 400 (2 photocopies).
iii) Q. lmiyya: Y man yad al-nawli aqfiada ka˛ıl * Idh
ghad li’l-zamni †arfan ka˛ıl
Response to a poem by al-Mu˛ammad al-Mu߆af b. A˛mad
Bamba; 14 vv.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 394(ii).
iv) Q. nüniyya: fiAmmat jiht al-ar∂i anwfi al-fitan * Fı
sanatin ta√rıkhuh sharr un qa†an
The year sharrun qa†an corresponds to 1359/1940-1; hence the
upheavals referred to may have to do with WW II. 62 vv.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 399 (photo).
OTHER WRITERS OF THE SENEGAMBIAN REGION 475
6. Mu߆af ’l-Mu߆af
On his stay in hospital in Dakar following a motor accident.
Samb, (1972) 141.
7. Nasamt al-sa˛r
Verse biography of the Prophet.
Samb, (1972) 141.
A˘MAD DIACK
1. Qaw√id al-fiaq√id
MS: Dakar (IFAN), Fonds Amar Samb, Théologie, 3.
MA˘MÜD DIA
1. Safar al-safida
MS: Niamey , 423
2 Qaß√id
i) Q. mımiyya: Qif bi’l-diyri wa-sal Salm bi-dhı salamı *
Hal f˛a †ıb al-shadh fı ’l-rabfii dhı salamı
55vv. in praise of the Prophet.
ii) Q. nüniyya: Bushr bi-A˛mad al-hdı ’l-amın * Rasüli Rabb
al-filamın
48 vv.
478 CHAPTER NINE
1. Dalıl al-ra˛ma
Refutation of religious innovations consisting of denying gifts to the
descendants of the Prophet.
MS: MS: Dakar (IFAN), Ziguinchor, 510.
3. Dıwn
An untitled collection of 72 poems on various subjects, the first of which
concerns his father’s settlement in “ar∂ al-sawdın”.
MS: Dakar (IFAN), Ziguinchor, 516 (xerox in 3 copies).
5. Irshd al-muslimlın
Advice to Muslims on matters relating to the celebration of the birthday
of the Prophet and his isr√. 24 p.
MS: Dakar (IFAN), Ziguinchor, 509.
7. Qaß√id
i) Q. Dafiwat al-ns il dıni Rabb al-ns
Opens: Dhı dafiwatin umirta fı dınin wa-nahat * m’llhu
ya√muruhü fiamm nah ’l-nhı
ii) Q. fı ’l-ishda bi-muna÷÷amat al-dafiwa al-islmiyya bi-
lıbiy
Opens: Li’l-drisına wa-li’l-madrisi minkumü * A w f
musfiadatin ka-nawfii sa˛bı. 20 vv.
iii) Q. fı mad˛ fiAbd Allah b. Fayßal
Opens: Dafinı ilayka ’l-wajhu wa’l-fiaynu wa’l-famü *
Tukallimunı ’l-a˛wlu minh fa-afhamü. 25 vv.
iv) Q. fı mad˛ Ibrhım Ma˛müd Diop
Opens: In shi√tu qultu anta fı ’l-ßabri ’l-jabal * Fı ’l-fiilmi k’l-
ba˛ri wa-fı ’l-fia† ’l-mathal. 23 vv.
Completed on 14 Shafiban 1413/6 Feb. 1993.
v) Q. fı mad˛ madınat Kold
Opens: Kulla fa∂ılatin turmu ˛uzti * Wa’l-filiyti ’l-darajti
nilti.15 vv.
Completed on 22 Rajab 1410/18 Feb. 1990.
vi) Q. fı mad˛ al-nabı
a) Opens: Tahdı ’l-anm wa-jamfi al-jahli tahzumuhü *
Bi-kulli jayshin min al-fiirfni jarrr.
b) Opens: Tahwı ilaykum qulübu ’l-muslimına mafi *
Wa’l-muslimti min al-fiurbni wa’l-fiajamı.
c) Opens: Nid√ un tin al-ımn wa’l-birr wa’l-tuq *
Wa-nashr fiulüm al-dıni bi’l-˛usni wa’l-naq.
OTHER WRITERS OF THE SENEGAMBIAN REGION 483
1. Q. fı ’l-silsila al-Tijniyya
Dated 1388/1968.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 403(ii) (photo).
2. Q. fı mad˛ shuyükhihi
In 17 vv.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 403(i) (photo).
3. Q. fı awldihi
In 58 vv., dated 12 Mu˛arram 1373/21 September 1953.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 403(i) (photo).
1. Q. fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd
Opens: Y way˛a man knat al-duny irdatuhu * Wa-bi’l-baßırat fı
fiuqbhu m na÷ar
66 vv., written 13 Dhü ’l-Qafida 1308/20 June 1891.
MS: Dakar (IFAN), St. Louis, 420 (photo).
for a governmental organization, though in fact he did not retire from the
civil service until forced to in 1980.
From then on he busied himself in establishing a number of outlets for
his ideas, including in 1988 the Organisation pour l’action islamique,
initiated at the Centre Islamique Sérigne Hady Toure (Dakar) which he
came to direct. He also continued to be active in the promotion of
periodical publications. As early as 1953 he had founded Le reveil
islamique; in 1960 he became editor of L’ère nouvelle, and in 1979 he
launched Etudes islamiques. The Jamfiat fiibd al-Ra˛mn publishes a
periodical entitled Le Musulman.
5. L’Islam en Afrique
Contains two items previously published: (i) “Réflexion sur l’éducation
sénégalaise” (in Etudes islamiques, 5, 1980), and (ii) al-Mustaqbaliyya
al-sharfiiyya (see above).
Publ. Dakar, 1993.
488 CHAPTER NINE
fiUMAR BA
Researcher at IFAN
1. Le Coran, Français-Peul
Fulfulde translation of the Qur√n, with Blachère’s French translation in
parallel with the Fulfulde version.
Publ. Paris: L’Harmattan, 1982.
Son of Alpha Guèye, the son of Alioune [fiAlı] Guèye, he was born in
Thiarêne in the Matam area of Futa Toro. He initially studied with
Codde Guèye, with whom he read [the Mukhtaßar of] al-Akh∂arı and the
[K. al-ßalt] of al-fiAwfı, two of the most widely studied works on
Islamic rituals of worship in West Africa.
In around 1950 he went to study the Risla of Ibn Abı Zayd with his
maternal uncle al-˛jj Mu˛ammad Diattara. He then travelled to the
province of Saloum where, in about 1956, he studied the Mukhtaßar of
Khalıl, as well as Arabic grammar and syntax. Then, with Abü Bakr
OTHER WRITERS OF THE SENEGAMBIAN REGION 489
WRITERS OF GUINEA
by
1
Freely translated from the French original and edited by John Hunwick. Bernard Salvaing
wishes to thank Constant Hamès and Alfa Mamadou Diallo-Lélouma for their help when writing
this introduction.
492 CHAPTER TEN
dates given to authors and writings, often based on oral tradition, are to
be viewed with caution.
As can be seen in this chapter, the only public collections containing a
substantial number of manuscripts by writers of Guinea are the Fonds
Archinard in Paris,2 and the Fonds Gilbert Vieillard in IFAN, Dakar
(consisting of mainly Fulfulde mss. collected by the administrator
Vieillard in the 1930s). The majority of manuscripts are to be found in
private libraries owned by scholarly families. In each locus of culture are
to be found writings by writers who lived there, but also texts by other
authors. The manuscripts of the great authors circulate and are recopied
many times. In addition, there existed, and still do exist, some genuine
collectors who own numerous copies of manuscripts. One also hears of
mysterious libraries, hidden away from the uninitiated, such as the
library of Seeforé, the location of which is kept a secret. Whatever the
case may be, we can get an idea of the contents of the exotic literature,
and figure out its broad tendencies.
As far as the content is concerned, we find, side by side with texts
from outside, which do not appear to be noticeably different from those
found in other areas of West Africa, manuscripts representative of all
branches of knowledge. Also noticeable is the tendency for there to be a
linguistic division (between Arabic and Fulfulde) according to subject—
a division that is not, however, totally fixed.
Arabic writings (other than esoteric literature) include texts on
grammar (na˛w), philology (lugha), some juristic texts (fiqh), theology
(taw˛ıd), panegyrics of the Prophet, and calendars, that closely follow
models from elsewhere, and historical texts that consist of brief
chronicles of villages or larger texts devoted to a family or a region.
In Fulfulde, on the other hand, are texts of “religious popularisation”
aimed at conveying basic Islamic knowledge to persons who do not
understand Arabic: ritual regulations, following those of the Risla, for
example, admonitory texts contrasting the joys of Paradise with the
eternal torments incurred by the sinner. But one also finds texts dealing
with the topics just mentioned: theology, history, and panegyrics.
2
Otherwise known in its published catalogue as the “Bibliothèque fiUmarienne de Ségou”,
preserved in Paris (BN).
WRITERS OF GUINEA 493
3
E. g. Le filon de bonheur éternel (Oogirde malal); see Sow (1971); see also Sow (1966,
1968).
494 CHAPTER TEN
from Labé, formed part of the province (diiwal) of Labé. Although the
islamization of this area began as early as the eighteenth century through
Cerno Irrahima mo Juntu a Paateyanke, it took a new turn with the
arrival of the Seeleyaÿe family (c. 1770), sent out from Labé by Cerno
Modi (Karamoko Alfa) mo Labé.4 The latter decided to put in charge of
the Cerno Irrahima Paateya zone his grandson Maama fiUthmn ‡nu.
Ever since then primacy in both political power and religion has
remained in the hands of descendants of Maama fiUthmn ‡nu. Here
then is a glance at the literary production of the two main villages of the
Lélouma zone—Pétel and Poyé—in chronological order:
1. Pétel
—Shaykh Bü Bakar Poti (Abı Marwn) b. al-faqıh fiUthmn, who wrote
a very famous “calendar” of Futa, known as al-Qan†ara.
—Moodi ‡hir b. Maama fiUthmn ‡nu Labé, of Pétel and Ken˙ri, a
younger brother of Shaykh Bü Bakar Poti, who wrote Waqfiat Kinshin,
concerning the jihd by Muslims against Kinsi in the Gaoual region.
—Two generations later lived Cerno Safid (called “the Great”) b. Moodi
Ibrhım b. Mammadu Saliyu b. Shaykh Bü Bakar Poti of Lélouma, who
wrote a qaßıda entitled ‡ard al-fujjr (“Expulsion of the profligates”, i.e.
those who have rejected Islam), dealing with the battle which Muslims
fought against “unbelievers” at Tata Doporo. He also wrote a work of
grammar entitled Fti˛at al-taßrıf.
2. Poyé
—Living in the first half of the nineteenth century, Karamoko Alfa al-
˘amdu of Poyé (a grandson of Maama fiUthmn ‡nu Labé) wrote a
work in Arabic, giving the names and acts of bravery of those who took
part in the jihd of Futa Jallon, as well as Du’a e dewal (invocation and
prayer).
4
The date of his death, 1813, given by Paul Mary, is dubious, since he fought in a jihd in
1727, and a member of his family, El Hadj SeikouYaya Diallo, gave the date 1772 in a typed
booklet published in 1999.
WRITERS OF GUINEA 495
—His son, Moodi fiUmar of Poyé, wrote a work evoking the names of
the earliest Muslim warriors of the region: Asm√ man ta√assasü ’l-jihd
fı Füta.
—A third scholar, al-˛jj fiImrn (or Al Haji Imrane), made the
pilgrimage to Mecca, leaving by boat from Dakar in 1897, returning in
1906. In Fez he was initiated into the Tijniyya, and later introduced it to
Futa Jallon independently of al-˛jj fiUmar. His most notable works are
a very long poem in praise of the Prophet (Malja√ al-najt fial mad˛
sayyid al-sdt), and a work in honour of Sh. A˛mad al-Tijnı.
—His son Cerno A˛mad wrote a work on “French rule over Futa
Jallon”.
—Al-˛jj fiAbd al-Ra˛mn of Poyé (b. 1952) is the author of several
works: on the life of the Prophet (Ngurdan nulaa∂o), on the heritage of
Islam and other sources of knowledge (Ndondi: salndu gandal), on
education, the schooling of children in general (Jannee fayÿe), and girls
in particular, and a Fulfulde translation of the Risla.
In accordance with the statistics produced from a study of manuscripts in
my possession, we may come to the following preliminary conclusions:
Fulfulde is the dominant language for works having to do with morality,
personal and social practices linked to religion (e.g. advice, sermons, and
political topics), and panegyrics (praise of the Prophet, and elegies for
holymen). On the other hand, Arabic is the dominant (often the sole)
language in areas more closely linked to knowledge, such as esoterics,
calendars of events, grammar and philology, fiqh, and matters
concerning Sufi brotherhoods.
In three areas Fulfulde is important, but not the dominant language:
fiqh, historical texts, and taw˛ıd. As regards fiqh, Arabic is the dominant
language for texts dealing with the law on social and family matters (e.g.
inheritance), whilst Fulfulde is almost exclusive for religious rites to be
observed (such as ablution and prayer).
Works dealing with matters not specifically religious are very rare
until recent times. It is possible that such themes were present in earlier
times, but it is more likely that such texts as that published by Alfa
Ibrâhîm Sow (Mantule Faatu Seydi - “Praise of Fâtou Seydi” in Sow
(1966)) belong more usually to oral literature. A certain number of new
496 CHAPTER TEN
interest in fiilm al-asrr, and the exclusive use of Arabic for written
texts. The texts of Touba, except for the ta√rıkhs, are even less accessible
than those of Futa Jallon, and cannot therefore be discussed.
At the same time Touba retains close and lasting ties with Futa Jallon;
the scholars of the region visit it frequently in search of its knowledge
and the blessings of its holymen. Al-˛jj fiUmar b. Safiıd himself stayed
there before embarking on his jihd. Its leading personalities have been:
Karamoko-Ba Gassama (Slim Jbi-Gasama), the founder, who died in
1829; Mamadou Taslimi (Mu˛ammad Taslımı), d. 1830; Karamoko
Koutoubou (fiAbd al-Qdir, d. 1905); and Karamoko Sankoun, who
succeded his father as imam in 1905.
In the second half of the nineteenth century, and right at the beginning
of the colonial era, the greatest event from the religious point of view
was the slow diffusion of the Tijniyya †arıqa. It sped up with the visits
to Futa Jallon of al-˛jj fiUmar, especially when he set himself up in
Dinguiraye in 1855. However, the Tijniyya had already been introduced
by different routes, and al-˛jj fiUmar had himself first embraced it at
Timbo before his pilgrimage, through a marabout called fiAbd al-Karım
b. A˛mad al-Nqil.
A number of authors appear linked to this phenomenon:
—Amadu of Darou Dondé in the region of Koubia (1830-1908), who
received the wird directly from al-˛jj fiUmar in 1855. The manuscripts
written by him in his own hand, and preserved in his village, are
essentially copies of works from outside the region, dealing with taw˛ıd,
Qur√nic recitation, etc.
—Alfa fiUmar Rfifiu of Dara Labé (1800-1885) also received the wird
directly from al-˛jj fiUmar, following on his father Moodi ∑li˛, who
had accompanied al-˛jj fiUmar from Djégounko to Dinguiraye. He is
the author of several works in Arabic, such as the poems concerning two
episodes of jihd against Koutan and Boukari Tamba, as well as a poem
on respect for men of learning, and an elegy for Cerno Saadu Dalen. His
son Cerno Mu˛ammad Wuri left a number of writings, mainly in
Fulfulde, for example on the virtues of the Prophet.
—Cerno Mufiwiya Maci (Pita) was born in 1832 and received the Tijnı
wird from Cerno Hamidu of Hériko (Timbo, c. 1823, d. 1903). He is the
WRITERS OF GUINEA 499
author of the poem Maasibo yanii yonii en, ee ko yurmi, which offers an
example of waynorde, or funeral prayer “in a style both elliptical and
precious, typical of Tijnı literature” (see Seydou, 1973). Highly
venerated, he inspired several writings, such as the elegy for him written
by his disciple Karamoko Ÿooyi Masi: Mi yetta Alla honnu∂olan e Masi
* Yi∂immi, ye∂immi giggol Sayku Masi—” I thank God for having made
me a native of Maci; He loved me and awarded me the esteem of Shaykh
Maci”.
—Cerno Mamadu Luuda Dalaba (Sh. Dalabaa Mu˛ammad b. Cerno
Safid) belonged to a celebrated line of religious men. He was the son of
Cerno Saadu Dalaba, and the nephew of Sh. Dalaba, otherwise known as
Cerno Mammadou Mala∂o, who was born in 1819, and died in 1882. He
wrote numerous works in Fulfulde, which place him in the tradition
inaugurated by Cerno Samba Mombeyaa. Among them are Tafsır al-
Qur√n (a poem validating the use of Fulfulde in teaching the Qur√n),
and numerous works on the rites and practices of Islam (e.g. the virtues
of the month of Rajab, and on the performance of ßalt).
During the end of the “theocratic age”, corresponding to the beginning
of the colonial era, the success of the Tijniyya was such that centres
formerly affiliated to the Shdhiliyya adopted the new †arıqa, for
example, at Koula Mawnde, with Cerno fiAbd al-Ra˛ım, imam of that
place from 1912, and at Zawiya.
In the same period we can note a certain number of works dealing with
colonialism. There one sees a clear echo of questions prompted by
conquests carried out by Europeans, who are perceived above all as
being Christians (annasara’en). Such texts attempt to comprehend how
Allah was able to allow the scandal of their victory, the breaking of the
norms of the ancient society (freeing of captives etc), and they try to
determine how people should conduct themselves faced with their
invaders—total resistance, or cooperation—or whether the period of
their presence is part of a divine plan, and merely transitory like all
things in this world.
One personality dominates this period—Cerno Aliyyu Ÿuuÿa Ndiyan
(1845-1927), who after studying with the leading teachers of the diiwal
of Labé takes up residence at a place called Ÿuuÿa Ndiyan before
becoming the imam of the mosque of Labé, and judge. He also played an
important political and judicial role at the beginning of French
500 CHAPTER TEN
several religious poems, and his son Mamadu. He did write in Arabic,
but he is primarily known as the greatest Fulfulde poet of the century. In
addition to more traditional religious themes, such as praise of the
Prophet (mantugol nula∂o), and encouragement to study (ewnagol fii
jangugol - see Sow, 1966), he broached new themes ranging from “the
marvels of our age” (kaweeji jamaanu hannde - see Sow 1966) to rural
labour and the seasons (fii remugol).
—Cerno Jaawo Pellel (1900-1984) is noted as the author of a treatise
on famous men of Futa—Waajor∂i jiyaaÿe wonÿe e rewde wur∂o mo
mayaataa- “Advice to faithful subjects of the Living One who dies not”.
(see Sow, 1966). Other writers deserve mention, such as Cerno
Mahdiyyu Daaka (b. 1905), author of Nangen golle e soobinagol—
”Let’s get to work” (see Sow, 1966); al-˛jj Sulaymn of Dalen (1879-
1965), author of a long Arabic poem written in 1950—Naßı˛at al-
ikhwn—”advising his brothers” to follow again the path marked out by
their ancestors, summoning them to prayer, and to fear of their Lord; al-
˛ajj Shaykh fiUmar Bambeto (1894-1947), son of Sh. Mamadu Tijnı
(1850-1940), author of several poems in Arabic; and Cerno Bassirou of
Madina Nianou, author of poems “against usury”, and in honour of the
Prophet ( ∑alt rabbı mafia al-salm fial ˛abıbı khayr al-anm). Cerno
Mu˛ammad fiAbd Allh al-Tinwajiyu (d. 1957), and known as the
“sharıf of Sagalé”, enjoyed a reputation of great saintliness. Originally
from Mauritania (Hodh region), he took up residence at Sagalé (district
of Lélouma) in 1918, after a long tour including a notably long stay at
Koula Mawnde, where he received the Tijnı wird from Sh. fiAbd al-
Ra˛ım of Koula. His noteworthy writings include, in Arabic, ∑afiyyat al-
fiibd—”sincerity of the believers”.
Moving now to the late twentieth century, it is possible that literary
production is no more prolific than in earlier eras. However, its
persistent vitality has to be recognized even if times have changed, and
the production sometimes takes on new directions. The diffusion of
French language schools has evidently posed an insoluble problem for
Qur√nic teaching. At the level of the elementary school there has first of
all been an attempt to reconcile the two by allotting Qur√nic teaching to
periods of time left free by “French” schools. Nowadays Franco-Arabic
schools (médersas) are developing, in an attempt to find a solution to
this difficult co-existence, but they remain a minority. Their teachers are
502 CHAPTER TEN
5
Publ. Labé: Defte Cernoyà, 1998.
504 CHAPTER TEN
He was born in Nousi in Futa Jallon, and at the age of twelve went to
southern Mauritania to study with Mu˛ammad b. Büna (perhaps to be
identified with al-Mukhtr b. Büna al-Jakanı). A year later he left to
study with Mu˛ammad b. Mu˛ammad b. Sinna (d. 1186/1772-3,
according to Fih. fah., 1025-30) in Bghana, and spent four years with
him, becoming the principal transmitter of his teachings and asnıd.
After a further year studying in Timbuktu he left for the ˘ijz, on his
WRITERS OF GUINEA 505
6
See Mu˛ammad Ashraf al-fiA÷ımbdı, fiAwn al-mafibüd fial Sunan Abı Dwüd,
Hyderabad, 1323/1906-6, iv, 181.
506 CHAPTER TEN
1. Two poems on the role of the “saint” with the almamis (Fulani
Muslim rulers of Futa Jallon) during jihd:
i) Poem on a jihd attack on Koutan, a town near the present-
day border with Guinea Bissau.
ii) Poem commemorating a battle in Koyin against the Jallonke
of Tamba.fiUmar Rfifiu was called to attend the battle, and his
prayers are said to have led to victory.
1. Fti˛at al-taßrıf
Urjüza on grammar.
MS: Paris (BN), 5682, ff. 1r.-5v.
2. Lmiyyat al-mutarannimın
MSS: Paris (BN), 5573, ff. 150-156.
Takh. (1) by Mu˛ammad b. Safiıd [al-Sılı?].
MS: Paris (BN), 5662, ff. „36r-44v.
(2) by A˛mad al-Shdhilı b. Mu˛ammad al-Juljulı, al-Tu˛fa al-fiu÷m.
MSS: Paris (BN), 5573, ff. 73v.-79r., 147v.-151r., 5679, ff. 1r.-63.
3. Munılat al-amnı
Vers. of the ∑ughr of al-Sanüsı.
MS: Paris (BN), 5560, ff. 24r.-30v.
7. Qaß√id
I) By qfiya
iv) Q. lmiyya
On a battle in the jihd of Almamy Ibrhım of Futa Jallon. MS:
Paris (BN), 5584, ff. 90r.-91v.
v) Q. lmiyya
According to Inventaire, 279, “Conseils aux gens de pouvoir”.
MS: Paris (BN), 5714, ff. 26r.-28r.
vi) Q. mımiyya
MS: Paris (BN), 5716, ff. 205r.-v.
vii) Q. r√iyya: Y ߲i fa’lzim sunnatan wa-jamfia
MS: Paris (BN), 5695, ff. 98r.-100r.
II) Untitled
viii) On moral qualities
MS: Paris (BN), 5719, f. 111.
ix) On taw˛ıd
MS: Paris (BN), 5361, ff. 17v.-19r.
x) On the victory of Almamy Ibrhım over the pagans of
Casamance, written in 1851, 56vv.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard (Fouta Dyalon), 54.
xi) On women
Opens: Mi∂o salmina beygu ga fii musidal * Ÿeyguuli yonaw∂i
daÿÿa malal
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard/Fouta-Dyalon, 114.
510 CHAPTER TEN
xii) Q. fı ’l-˛adıth
MS: Paris (BN), 5361, ff. 19v.-23v.
xiii) Q. fullniyya
MS: Paris (BN), 5631, ff. 17r.-23v.
1. Qaß√id
Two poems on Keetigiya, 56 vv. and 14 vv.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard (Fouta Dyalon), cahier 53.
1. Qaß√id
i) On the victory of Almamy Bademba (reg. 1797-1813) over
the “Hubbu” at Bilima.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard (Fouta Dyalon), 48 (with
French trans.).
ii) On the victory at Bisaya.
WRITERS OF GUINEA 511
FULFULDE WRITERS
Much of the following information is derived from Alfa Ibrâhîm Sow,
La femme, la vache, la foi, Paris 1966. Sow (1968), 10, remarks that it is
difficult to make a distinction between written and oral literature in black
African Muslim societies. The forms of names are as given by Sow. In
addition to the works listed below, Sow also contains a number of
anonymous historical texts in Fulfulde with parallel French translations.
1. Juulen e Muhammad
55 vv., trans. as “Prions pour Mohammed”.
Publ. text and trans. in Sow (1966), 44-51.
3. Oogirde Malal
Also known in Arabic as Mafidin al-safida; 572 vv. on Islamic faith,
law, and practice, trans. as “Le filon de bonheur éternel”.
Publ. Edited Fulfulde text and French trans. in Sow (1968), 40-133, and
Sow (1971).
RAHMATULLAAHI TELIKOO
Lived in the early colonial period.
In Arabic his name is spelt fiAlı Büb-d-y-m. He also has a by-name: Bh
or Baldé. He was born in Dongol Cerno, some 3 km. from Labé, his
great-great-grandfather having migrated to Futa Jallon from Diafuna in
modern Mali. In Labé, where this ancestor eventually settled, he was the
guest of Alfa Mu˛ammad Sellu (Karamoko al-Fhim Labé, alias
Karamoko Alfa mo Labe), who appointed him to be imm rtib at the
mosque. The imamate of the mosque of Labé subsequently passed down
through each generation of his descendants and the descendants of
Ngeriyaÿe.
Sh. Aliyyu Ÿuuÿa-Ndiyan first studied the Qur√n with his father; then
with his cousin Sh. fiAbd Allh he studied the basics of taw˛ıd, fiqh,
grammar, and philology. He then undertook more advanced studies in
such fields with Sh. Bübakar Boyi b. Mu˛ammad Saliyu b. Sh. Bübakar
Bütı in Demben (Luggudi), a suburb of Labé. His third shaykh was fiAbd
al-Ra˛mn of Sombili. After studying with these well-known shaykhs,
Cerno Aliyyu emerged as a noteworthy figure. He soon became the
Arabic interpreter for Alfa Ibrhım, the ruler of Labé, during visits by
Mauritanian scholars and sharıfs. He later became Alfa Ibrhım’s
counsellor on religious and legal affairs.
He married the daughter of his paternal uncle fiAbd al-Ra˛mn, who
shortly before his death bestowed upon him much of his property,
including land and houses in Ÿuuÿa-Ndiyan, to which location he
moved after his uncle’s death. He began to teach there, and became thus
known as Cerno Ÿuuÿa-Ndiyan. He attracted students from far and
wide, including sons of the ruler of Labé. He also began to undertake
trading journeys in upper and lower Guinea, and even into what is now
Guinea Bissau, and also became involved in agriculture.
He also became q∂ı for Alfa Ibrhım until the latter’s death in 1878,
and was re-appointed by his son Ya˛y, when he took power in 1892.
Alfa Ibrhım also made Cerno Aliyyu’s father imam of the mosque and
chief of his tribe, to which positions Cerno Aliyyu succeded after his
514 CHAPTER TEN
2. Dıwn
A small collection of poems in praise of the Prophet, edited, with a
biographical introduction, by his son Cerno fiAbd al-Ra˛mn Bh.
Publ. Cairo: M. al-fiAlamiyya, n.d.
8. Zuljalaali
21 vv., trans. as “Sa Majesté divine”.
Publ. Text and trans in Sow (1966), 62-5.
1. Amicale ko fâbo
Poem in Fulfulde to explain the Amicale Gilbert Vieillard, promoting the
use of Fulfulde as a literary language.
Publ. text and trans in Bah (1998), 96-7.
516 CHAPTER TEN
2. Bant afkrı
According to Bah (1998), 69, a collection of short pieces written in his
youth, and published in Kuwait. It includes, among other things, Arabic
poems in praise of Jaml fiAbd al-Nßir, King Fahd of Saudi Arabia, and
the Emir of Kuwait.
3. Fewndo dabbunde
Poem on the harvest season - from November to January.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 116-17.
4. Fewndo setto
Poem on “Spring” - the season of rains and growth.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 114-15.
5. Fı aynugol nai
Poem on cattle herding.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 122-3.
6. Fı burüre
Poem on the growth of bushes and trees in Guinea.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 118-19.
7. Fı gandal
Poem calling for literacy, especially in local languages.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 108-9.
9. Fı remugol
Poem on agriculture through the seasons.
Publ. text and trans. in Bah (1998), 112-13.
1. Darngal
47 vv., trans. as “La Résurrection”. ©
Publ. Text and trans in Sow (1966), 80-87.
1. Yarlo∂en Faransi
29 vv., trans. as “Tolérons les Français”. It is said that this poem was
sought from the author by G. Vieillard, and was dedicated to him.
Publ. Text and trans in Sow (1966), 141-5.
Karamoko B◊ FOUGOUMB◊
Twentieth-century writer.
FARBA IBR◊HˆMA
1. Jaljalooÿe Labe
An epical genealogy of the descent of Karamoko Alfa mo Labé.
Publ. Text and trans. in Sow (1968), 84-135.
FARBA SEK
ANON
2. Waaju [wafi÷]
Opens: Hey moo∂on yo jamaanu wodaangu fendo han * Hey noo∂on
sgataaÿe sa∂∂uÿe fewndo han.
Poem in 111vv. Vieillard describes it as “sur les moeurs d’aujourd’hui”.
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard (B), cahier 62, no. 43.
Publ. text and trans in Seydou (2001), 34-46.
There are two main lineages of Jahanke in Touba: the descedants of al-
˛jj Slim Suware, and those of Slim Jbi-Gasama. According to
Hunter (1977, 243), “the Jbi-Kasama (sic)…dominated learning among
the Jahanka (sic) and all of the western Manding”. Touba became
celebrated not only as a place of Islamic textual learning, but also as a
centre for b†in knowledge, especially within the Jahanke communities.
According to the Ta√rıkh Karamoko Ba (see Sanneh (1981),, 115), the
ancestor of the Jbi-Gasama clan was a man called Shufiayb, and known
as Mama Sambou Gasama, who originated from Gimbala-Diakha in the
Msina region. His son Yüsuf was the ancestor of Karamoko Ba, the
source of the Jbi-Gasama clan, whose descendants acted as a series of
khalıfas in the sense of spiritual leaders of that “clerical” clan. Although
not physically related to al-˛jj Slim Suware, they claim a spiritual
relationship to him. According to Sanneh (1981), the “dynasty” of
khalıfas who were also imams of the mosque of Touba, was as follows:
1. Taslımi, son of Karamoko Ba, d. 1829.
2. Karamoko Bah Madi, brother of Taslımi, d. 1837.
WRITERS OF GUINEA 523
north of Labé, to which his fame soon attracted many other Jahanke
settlers.
Touba Koto was close to the non-Muslim community of Tenda which
then launched slave raids against the Jahanke, leading them to seek out a
new residence. The Jahanke community then migrated to a new location
to be known as Touba Kuta (“New Touba”) on the south bank of the
Koumba river, a tributary of the Rio Grande, just beyond the north-west
edge of Futa Jallon.
There in Touba Kuta, Slim’s teaching circle (majlis) became the
leading location for the teaching of Islamic sciences for the wider
Jahanke community and others of the western Manding.
He became his his father’s khalıfa, both in mystical (b†in) teaching and
Islamic sciences. He received the Qdirı wird from him, and inherited
his library. He is said to have composed three works: two in praise of the
Prophet, and one on philology (lugha). Late in his life, he travelled to
Mauritania where he received a new authorisation of the Qdiriyya wird
from both fiAbd al-La†ıf al-Kuntı and Shaykh Sıdiyya al-Kabır. There
may also have been some spiritual relation between hin and al-˛jj
fiUmar b. Safiıd (q.v.), although the latter was a Tijnı.
He was the fourth son of Mu˛ammad Taslımı, his khalıfa, the 6th imam
of Touba (1898-1905), and the seventh q∂ı. He is said to be the author
of some fifteen works. His library is said to have contained over seven
hundred works. As a transmitter of the Qdirı wird from his father, he
travelled in 1868 to Mauritania where he received confirmation of it
from Sıdı Mu˛ammad b. Sh. Sıdiyya al-Kabır.
The following list of writings is taken from the intoduction to Tanbıh
al-slik of Mu˛ammad Fodiye b. Mu˛ammad al-Maghılı (q.v., copy in
NU/ Hunwick, 481). In addition to those listed he is also said to have
WRITERS OF GUINEA 525
2. Qaßıda.
Opens: Qalbı ya˛innu il Abı ’l-Anwr
See Batran (1971), 374.
3. Ta√rıkh al-Slimiyya
Abridgt. of an older ta√rıkh, dictated to Batran in 1970. See Batran
(1971), 374.
1. Ta√rıkh al-Madanı
History of the Kasamba fiulam√ of Touba.
MS: Legon, 451.
ANON
WRITERS OF KANKAN
His existence and the titles of his books are known solely from a letter
with an enclosed Arabic text sent from Monrovia by Edward Blyden to
H.M. Schieffelin of New York in December 1870. The Arabic text,
reproduced in Schieffelin’s book, is a letter written by Ibrhım Kabawı
of Kankan to the fiulam√ of Beirut (or more precisely, the scholars of
the “College of Beirut”), in response to a request from them for
information about his land and peoples. The titles given below are
exactly as they appear in that letter.
1. Mafidin dhahab
2. Raw∂at safida
Generally known as Cheikh Fanta Madi Chérif (his mother’s name was
Fanta), he belonged to a clan of sharıfs in Kankan descended from a
sharıf of Tishıt who settled in Kankan in the mid-eighteenth century.
The descendants of this sharıf became the leaders of the Muslim
community of the Kankan area over the years, and Fanta Madi’s father,
Karamoko Sidiki Chérif, was a religious counsellor to Samori, who
seized Kankan in 1880. Karamoko Sidiki remained closely attached to
Samori and went with him to Sanankoro where he established his court.
It was there that Fanta Madi undertook his Qur√nic studies. In 1895 he
was initiated into the Qdiriyya by his elder brother, who was also his
teacher of Islamic sciences. In 1908, having returned to Kankan, he
WRITERS OF GUINEA 529
received the Tijniyya wird from the Mauritanian sharıf Safid Büh. His
reputation as a saintly man with close connections to the spiritual world
continued to grow, and he also became a teacher. By 1923 he had a
Qur√nic college with thirty adult students from outside Kankan, and
seventy “school-age” students from the city itself. He thus came to be
regarded as a “grand marabout”, both within Guinea and in neighboring
territories. Regrettably, though he was a man of learning, with a personal
library of some 600 books, nothing is known of any writing he may have
done. Nevertheless, he has remained a noteworthy Muslim figure in the
region, and passed on his knowledge to many students.
CHAPTER ELEVEN
WRITERS OF NIGER
The lands comprising the present Republic of Niger are inhabited by the
Zarma (or Jarma) in the west, the Hausa in the south, the Kanuri in the
far east towards L. Chad, and by numerous groups of Tuareg in the
central and northern areas. The principal centres of Islamic learning in
former times were the town of Agades in southern Aïr, and Tagidda (or
Takedda), a complex of settlements about 100 miles NW of Agades, and
the related settlement of Anu ∑amman. In the late twentieth century
Dosso became a minor centre of learning, whilst in Say an Islamic
university was established in the 1980s. The pre-nineteenth century
writers of the Aïr region were included in Chapter 1 of ALA II, “The
Central Sudan before 1800”, and the anonymous historical writings
concerning Aïr and some other localities were included in Chapter 14.
The material below chiefly concerns Tuareg writers of the twentieth
century, and is heavily dependent on the work of H. T. Norris, to whom
I am also indebted for supplying copies of some fragmentary manuscript
material. One of the most important Tuareg learned groups is the Kel
Aghll (a branch of the Kel Dennik), centred around the small town of
Abalagh (or Abalek, approx. 15° 9’ N - 5° 15’ E). As Norris notes (1975,
180), they not only participate in the ancient tradition of learning in the
area, but some of their young men have spent time in the Middle East
and are in touch with more modern Islamic ideas. The Kel Aghll
scholars also have contact with other scholars of the Sahel from
Mauritania to Sokoto.1
1 For an overview of Islam and its tradition of learning in Niger, see H.T. Norris, art. “Niger”,
EI(2), viii, 17-19.
WRITERS OF NIGER 531
Sh. fiAbd al-Ra˛mn was both a ∑üfı and a jurist; in the latter field he
seems to have been somewhat anti-madh’habist, in as much as he did not
believe in simply following established texts, but rather strove to
discover from study of the ˘adıth what the right course of conduct
should be.2 In ∑üfism he was an adherent of the Qdiriyya, into which he
was inducted by various shaykhs, including al-Sharıf Mu˛ammad
Ma˛müd b. Mu˛ammad al-Amın b. Jiddu al-Simllı, and Afimar b. Sı.
fiAlı al-Raqqdı al-Kuntı. He was a prolific author in many fields,
writing both commentaries and original works. He also entered into
written discussions of various problems, in both prose and verse, with
his student Mu˛ammad b. Mu˛ammad al-Shafıfi (q.v.). He was buried,
togther with his father close to Kajagr.
A saint and miracle worker, gifted with second sight, and an ability to
interpret dreams. He was a teacher of Mu˛ammad b. Mu˛ammad al-
Shafıfi (q.v.).
His father Mu˛ammad al-Shafıfi (d. 1920) was the sixth imam of the Kel
Aghll, and ratified a peace treaty with the French. Mu˛ammad himself
was a poet. By the age of ten he had memorized the Qur√n under the
direction of his shaykh fiAbd al-∑amad b. ˘mid al-Aghllı (d. after
1379/1960). The upheavals connected with the French conquest of Niger
caused him to forget it, but he later re-memorized it. He then studied
some of the Islamic sciences—fiqh, grammar, ˛adıth, logic, philology,
adab—from another shaykh, fiAbd al-Ra˛mn b. Yüsuf al-Aghllı al-
Mallı (q.v.), who married his sister, and remained his mentor until the
shaykh’s death in 1348/1929. Another of his teachers was al-Faqqı b.
Bübakar al-Aghllı, an expert in expounding the Mukhtaßar of Khalıl in
Tamasheq.
Other teachers included Abü fi◊√isha al-Qsim b. Ibrhım al-
Daghmanı (q.v.) and his brother, the saintly Yafiqüb (d. 1363/1943),
Mamma b. fiUthmn al-Kalakküdı (d. 1353/1933, q.v.), Ma˛ammad (sic)
b. fiUmar b. Mu˛ammad b. Sh. Sı. al-Mukhtr al-Kuntı, known as Sh.
By (q.v.), Mu˛ammad b. Bdı al-Kuntı (q.v.), Mu˛ammad Ammak b.
al-Bakk√ al-Kuntı (d. after 1379/1960, see Dhikr m waqafia, p. 11),
and Abü Bakr Büb˙ of Sokoto (d. 1351/1932; see ALA, II, 242), Ya˛y
al-Nawawı b. fiAbd al-Qdir Macci∂o (see ALA, II, 195). From the list of
his teachers it is apparent that he links both to the Middle Niger region
and to Sokoto, to which city he paid two visits during his lifetime. His
closest companion, with whom he exchanged many literary trifles, both
in prose and verse, was Mu˛ammad al-Awjilı b. al-Bakk√ al-Aghllı
(q.v.).
9. Q. r√iyya: Inna ’l-atya fial raghm al-˛asüdi at * Min shımat al-
kuram al-˛wına li’l-fakhrı
MS: 2 vv. quoted in Dhikr m waqafia, attachment, p. 3.
13. Qaßıda
Norris (1975), 174, quotes some lines from one of his poems in
translation. Opens: “The religion of the Prophet is our chosen religion”.
fiˆS◊ b. MU˘AMMAD
Norris (1975), 187-8; Dhikr m waqafia, p. 7
A˘MAD b. MÜS◊
Author is a grandson of Sh. fiUmar Cerno Y-b-l Qünı (Goni?) ‡ürı.
1. Q. fı rith√ al-˛jj Sunna Külü
Opens: Sahartu’l-layla una÷÷imu dhı ’l-qaßıdı * Bi-mad˛ al-˛jji Sunnu
Külü farıdı.
In 27 vv., dated 1352/1933-4.
MS: Niamey, 430(iv).
538 CHAPTER ELEVEN
by
The term “Greater Voltaic Region” is used to refer to that broad belt of
country comprising the Volta basin as such, and those contiguous areas
drained by the succession of smaller rivers from the White Bandama in
the west to the Pra in the east. The Greater Voltaic Region thus
embraces Ghana, much of Ivory Coast and Burkina Faso, and parts of
Togo. The region is that in which, from the fifteenth century onwards,
Muslim merchants of Mali known as Wangara built up a network of
trade, the pivots of which were Jenne, on the southern fringes of the
interior delta of the Niger and, some 500 miles distant, Bighu (Begho,
Bew, etc.), on the edges of the auriferous forest country of the Akan. In
the context of this venture, numerous trading posts grew up throughout
the Greater Voltaic Region. The settlers became known as the Juula (or
Dyula), although they did not discard the older appellation, Wangara.
For the most part (until recently at least), those amongst whom the
Juula lived, and with whom they did business, were non-Muslims. In
some areas these were so-called “tribes without rulers”, but not
infrequently the Juula established themselves within existing chiefdoms,
and accepted the protection of non-Muslim rulers. However, as central
authority in Mali collapsed, freebooting warlords moved across the trade
routes in the savanna hinterlands of the forest, establishing a number of
small chiefdoms. Some, such as Palewogo, survive only in the
remembrances of the old, but others, such as Nasa and Yagbum, are well
known, for out of them evolved kingdoms—in these two cases, Wa and
Gonja respectively. Within such polities, whether ruled by non-Muslims
or Muslims, the Juula constituted a merchant class that nurtured a small
scholarly elite. Its members, the fiulam√, were responsible for
540 CHAPTER TWELVE
century Kumase, in what was the Juula “deep south”, a single sheet of
paper was said to support an indifferent manufacturer of charms for a
month (Bowdich (1819), 272). In or about 1820, Imam Mu˛ammad of
Gbuipe (8° 47’ N - 1° 32’ W) addressed a plea to relatives in Kumase:
“by the name of Allah, send us some paper. There is little with us”
(Wilks, Levtzion, and Haight (1986), 218-19).
The Arabic writings from the Greater Voltaic Region listed in this
chapter represent an indeterminable fraction of those that are extant in
the libraries of the fiulam√. A library in some cases occupies several
rooms, in others fills but one or two tin boxes often stored under the
owner’s bed. If shortages of paper inhibited literary production, much of
what was nevertheless accomplished fell prey to the cockroach and other
predatory insects. The new technological resources that became
available in the middle years of the twentieth century, however,
immeasurably changed the situation. A section of this chapter,
“Contemporary Writers of Ghana”, takes note of the revolutionary
developments in communication.
The earliest known writings from the region are of Gonja provenance.
Several short pieces in khabar form date from the early eighteenth
century and are, it seems, recensions of oral stories having to do with the
founding of the Gonja kingdom, the origins of its dynasty, and the
creation of the imamates. Use of the annalistic form (˛awliyyt) is also
attested from at least as early as 1121/1709-10 (Wilks, Levtzion and
Haight (1986), 18-20). The compiler of the Kitb Ghanj, a remarkable
chronicle of Gonja history completed in 1165/1751-52, drew heavily
upon these earlier materials. An updated redaction of the work appeared
in 1178/1764. Both versions circulated widely in Gonja. Many
handwritten copies were made in the nineteenth and twentieth centuries,
some incorporating major emendations and glosses by later scholars, and
many of their working notes have been preserved (e.g. mss. Legon, 263-
272, 448).
It is this that makes it permissible to speak of a distinctively Gonja
tradition of historical writing, to which a number of other works are to
be assigned. The late eighteenth century al-Kalm Maghu Sansani of
THE GREATER VOLTAIC REGION 543
Imam fiUmar Dabla, for example, belongs to it. So, too, does the history
of Asante commissioned by its early nineteenth century non-Muslim
king, Osei Tutu Kwame. The moving spirit in this venture must have
been one of his senior Muslim advisors, Mu˛ammad b. Mu˛ammad al-
Mu߆af, whose father and grandfather were imams of Gonja, the latter a
contributor to the 1764 redaction of Kitb Ghanj. No copy of the
Asante chronicle is known to survive, but both T. E. Bowdich and J.
Dupuis, who visited the capital in 1817 and 1820 respectively, drew
information from it (Wilks, Levtzion and Haight (1986), 20-21, 71,
205).
It is possible that the eighteenth century Gonja scholars were familiar
with writings of the sixteenth and seventeenth century Timbuktu
chroniclers, and used them as models. Certainly the Kitb Ghanj may
be compared with, for example, the Ta√rıkh al-südn of fiAbd al-
Ra˛mn al-Safidı (q.v.), in that both are written to explain the origins of,
and thereby validate, the social order. Caution is necessary, however, for
it is also arguable that the Gonja tradition, in its evolution from simple
khabar to complex chronicle, was sui generis. The matter must remain
unresolved for the present.
ANON
1. Amr Ajddin
Account of the (mid-16th century) expedition from Mali to Bighu that
led to the foundation of the Gonja kingdom. For the textual history of
the work, see Wilks, Levtzion and Haight (1986), 36-40, who suggest
that the story was first committed to writing in the early 18th century.
MSS: Legon 263 pp. 2-3; NU/Wilks FN 105.
Publ. trans. in Wilks, Levtzion and Haight (1986), 44-46.
2. No title.
Account of the entry of Ismfiıl of Bighu, and his son Mu˛ammad al-
Abya∂, into the service of the rulers of Gonja, with a list of the first
eleven rulers and their reign lengths. It was probably written in the early
18th century, and used as a source by the mid-18th century compiler of
the Kitb Ghanja (see below). The oldest surviving ms. of the work
544 CHAPTER TWELVE
dates from the late 18th century, for which see Wilks, Levtzion and
Haight (1986), 52-53.
MS: Royal Library, Copenhagen, Cod. Arab. CCCII, Bundle III, ff. 236-
7.
Publ. trans. in Wilks, Levtzion and Haight (1986), 92-97.
1. Kitb Ghanj
Written in 1165/1751/2, and revised in 1178/1764. The first part of the
work draws material from early khabars (including the previous item),
has entries in annalistic form from 1121/1709-10 to 1164/1751, and a
detailed acccount of the Asante invasion of eastern Gonja led by Safo
(Katanka) in that last year. The relatively lightly edited redaction of
1764 has additional annalistic entries for 1176-78/1763-64. The matter
of authorship is a complex one, on which Wilks and Levtzion hold
different views but agree that Mu˛ammad b. Mu˛ammad b. al-Mu߆af
was responsible for the redaction of 1764. He may have written the
colophon that succinctly describes the whole work: “It concerned what
Allh has brought about from the beginning of Ghanj, the time of
Nabafi, the faqıh Ismfiıl, and his son, Mu˛ammad al-Abya∂; the affairs
of the Muslims, the unbelievers, and all the kings of Ghanj to the time
of the king, Abü Bakr b. fiUthmn, whose laqab is Layufi.” Clearly the
Kitb Ghanj incorporates the work of a number of scholars, of whom
two are acknowledged: first, fiUmar Kunadi b. fiUmar, who was, or
became, Yagbum Imam, and second, al-˛jj Mu˛ammad b. al-Mu߆af.
MSS: Legon, 10, 11, 12, 13, 14, 62, 248, 272; Niamey, 115.
Publ. trans. in Wilks, Levtzion, and Haight (1986), 91-108.
THE GREATER VOLTAIC REGION 545
fiUmar Dabla, a Jabaghatay, was probaby very young when the Mango
made their exodus from Groumania (Ivory Coast, 7° 55’ N - 4° 00’ W)).
Subsequently he founded the Karamo-Kajura house in Sansanne Mango
(Togo), and described himself as Imam of Mango. He is said later to
have handed over his office to the more learned Gasama Kamagatay.
The al-Kalm Maghu Sansani was probably inspired by the early Gonja
khabar tradition, for there was close contact between the fiulam√ of
Mango and Gonja in the mid-eighteenth century.
1. Q. fı ’l-wafi÷
Poem in 65vv., written in Gbanyito. Dated 1379/1959-60. Opens:
Bi’smi’llhi büritiri ifr * Wafi÷u ikul itırınü itüb.
MSS: Legon, 44; 44a (with glosses in Arabic).
ANON
ANON
vi) ANON
Rajul asm√ Wusifi Tutu
Account of relations between Dagomba and Asante at the time of Ya
Na Gariba and Asantehene Osei Tutu (that is, Osei Kwadwo, 1764-
77).
Publ. trans. in Ferguson (1972), 220-22.
vii) ANON
List of 25 heads of the Mole community, commencing with Mole
Sulaymn. This is a copy, with minor changes, of Asm√ Muslimın fi
bb manzil Muliyili, see above.
MS: Legon, 375.
THE SAGANUGU
The passage of Saganugu scholars from Mali into the Greater Voltaic
Region has been referred to above. They carried with them teachings of
al-˛jj Slim Suwari, which endorsed a highly liberal attitude in the
matter of the coexistence of Muslims and non-Muslims, while stressing
the importance of sharıfia (Wilks (1999), 103-5). The Tafsır al-Jallayn,
THE GREATER VOLTAIC REGION 551
the Muwa††a√ of Imam Mlik, and the Shif√ of Q∂ı fiIy∂ were core
items of the teaching tradition, and throughout the Greater Voltaic
Region virtually all licences to teach these works record sequences of
teachers that converge on the figure of Mu˛ammad al-Mu߆af b. al-
fiAbbs b. Mu˛ammad al-fi◊fı Saganugu (Wilks (1968), 172-6, and
ijzas in MSS: Lrgon, 49, 50, 141-2, 162-3, 175, 232, 296, 338-9, 427,
438-9, 444.
Mu˛ammad al-Mu߆af died in Boron (Ivory Coast), probably in
1190/1776-7. He and his sons are greatly revered. Al-fiAbbs b.
Mu˛ammad al-Mu߆af (d. 1215/1801) became imam of Kong, and his
brothers Safiıd and Ibrhım were successive imams of Bobo-Dioulasso.
These, and at least two other brothers, taught many students who in turn
opened new schools in such centres as Banda ( 8° 10 N - 2° 22’ W),
Bonduku, Buna, and Wa. The achievement of Mu˛ammad al-Mu߆af
and his sons was to revitalise learning among the Juula. They rejected
jihd as a means of converting non-Muslim peoples, and seem not
actively to have proselytised.
Another, though closely related, branch of the Saganugu moved into
the region of the northern bend of the Black Volta, where the Juula who
called themselves Dafin lived among the autochthonous Bobo, Ko, and
others. Again, they opened new schools and revived the state of lea-
rning. Al-˛jj Ma˛müd b. fiUthmn Saganugu settled in Taslima (13° 37’
N - 4° 05’ W), and his son, Yafiqüb, moved to Safane (12° 08’ N - 3° 13’
W), which in the early nineteenth century was a large town with a Friday
mosque: it was so described in an Arabic route book of the period avail-
able in Kumase for the traveller bound for Jenne (Dupuis (1824), cxxxi).
Among twentieth century Saganugu scholars, Mu˛ammad Fodi Mori
b. Mu˛ammad al-Munır (q.v.) is preeminent. Many of his writings were
historical in character. He tirelessly articulated the tradition that the
Saganugu were descendants of the third caliph fiUthman b. fiAffn, and
chronicled the achievements of Saganugu notables over the centuries.
ANON
1. al-Ahliyya
A treatise on Arabic pronouns written for the students of the Ahliyya
School, Nima, Accra. Dated 10 Mu˛arram 1375/28 August 1955.
MS: Niamey, 165(xviii)
2. Ajwiba
Brief responses to thirty questions.
MS: Niamey, 165(viii).
3. Ajwiba fı ’l-lugha
Responses to questions from his student Abü Bakr al-Ramaka al-
Bunduqı (q.v.) about quinquiliterals.
MS: Niamey, 165 (xiii).
556 CHAPTER TWELVE
4. Ajwiba man֟ma
Responses to questions concerning the muftı and ijtihd in 20 vv.
MS: Niamey, 165(xxi).
5. Ass al-ta√rıkh
MS: Niamey, 1515 (129 ff. with photo portrait of Sh. Mar˛ab and
second photo with Boubou Hama and others).
20. Qaß√id
i) Q. dliyya: Il Mawl ’l-war ’l-Mannni ashkü * ∑urüf al-
dahri fiammat fı ’l-bild
29 vv. A response to Imam fiAlı al-Gambarı, described as the
greatest student of [al-˛jj] fiUmar al-Kabawı, concerning
disputes among Tijnıs, especially about the wird. Completed 1
Mu˛arram 1386/22 April 1966.
MS: Niamey, 165(vi).
ii) Q. lmiyya: al-˘amdu li’llhi ’l-ßalt bi’l-kamlı * fiAl
rasül Allhi wa-s√ir al-lı
MS: Niamey, 165(iii).
iii) Q. r√iyya: al-˘amdu li’llhi ’l-fiAlım al-Khabırı *
Mudabbir al-ashy√i wa’hw al-Qadırü
THE GREATER VOLTAIC REGION 559
24. Tanbıh al-mustafıd min ba˛r fa∂l Allh al-mufıd fial ’l-
mustarshidın
Defence of Sufism, dated 17 Mu˛arram 1385/19 May 1965. See also
item 21 above.
MS: NU/Wilks FN 179.
36. Untitled
Simplified treatment of poetic metre and rhyme.
MS: Legon, 430.
562 CHAPTER TWELVE
37. Untitled
Listing of the section headings of the ∑a˛ı˛ of al-Bukhrı, and the
number of ˛adıths to be found under each heading, with a short
introduction stressing the importance for students of fiqh to have a deep
knowledge of the sources of fiqh, especially ˛adıth, a field which has
generally been neglected.
MS: Legon, 434.
1. Hidyat al-asfiad
Poem in praise of the Prophet and celebrating his names in 211 vv.
Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı ’l-amr lana tamah [*] had bi-man
sammhu asm ’l-anm.
MS: Legon, 87.
2. Mawhüb al-Mannn
Verse composition of about 400 vv. Completed 2 Rama∂n 1264/12 July
1848. Opens: al-˘amdu li’llhi ’l-mhid lan ghabr√ * Wa-anzala
fialayn min al-sam√i m√.
MS: Legon, 68 (attrib. by fiUthmn b. Is˛q Boyo (q.v.) to fiUmar
Banda), 91, 460; Niamey, 309.
4. Shif√ al-ghalıl
See note by Mu˛ammad Mar˛ab to MS: Niamey, 200.
1. Labarin Zabaramawa
History of Zabarima activities in the Volta basin under Alfa Hano,
Gazari, and Babatu, in 139 pp.
566 CHAPTER TWELVE
2. Labarin Shamuri
Account of the campaigns of Almami Samori, ending with his capture
by the French, in 182 pp.
MS: London (SOAS), Hausa 98017.
Ibrhım was from Bornu by origin, but resided in Kano before moving
to Wa. He was one of the founders of the Wa Zongo at the end of the
nineteenth century, and was given the title Sambada Na (“chief of the
strangers”) by the Wa Na. He became imam of the Hausa mosque.
2. al-Akhbr Samuru
Historical notes in Hausa on Wa during the Samorian period, written c.
1900.
MSS: Accra (NAG), acc. no. 261 of 1961 (photocopy in Legon, 20).
3. Magana Wala
Hausa version of item 2 above. It is likely, but not certain, that the
Hausa is a translation from the Arabic.
MS: Legon, 152.
Publ. text in Pilaszewicz (1969), 68-74, trans. 56-64.
4. Ta√rıkh al-Muslimın
History of the various Muslim migrations into Wa, in five chapters.
Written 1922.
MS: Legon, 152, with trans. by Levtzion.
short works in both Arabic and Hausa, and miscellanea. He seldom gave
any indication of authorship, but there is little doubt that some items
were copies of older mss., some report his own experiences, and some
record the oral testimony of aged members of the Wa community. The
principal items are as follows:
i) (p. 5) al-Akhbr Sarki Safu Buli
Account in Hausa of the involvement of Bolewura Safo in the
struggle for the Gonja paramountcy (1820s).
ii) (p. 6) al-Akhbr Zabarima
Account in Hausa of Wa negotiations with the Zabarima
MS: photocopy in Wilks (1989), 104).
iii) (p. 7) al-Akhbr sarauta Wa
Account in Hausa of the arrival of Saliya in Wa, and the origins of
the gate system.
iv) (p. 8) al-Akhbr Samuri daga mutanen Wa
Account in Hausa of negotiations between the Wala and Samori, and
of the attack on the Dagari (photocopy: Wilks (1989), 121).
v) (pp. 9-10) al-Akhbr Samuri daga mutanen Wa. Account in
Hausa of deteriorating relations between the Samorians and
Zabarima in Wala, with references to British intervention.
vi) (p. 12-13) al-Akhbr sal†anat bild Wa
On the origins of the office of Wa Na, with a list of its occupants
(photocopy: Wilks (1989), 39). This is probably Is˛q b. fiUthmn
Dabila’s recension of the anonymous work of the same title (q.v.).
vii) (p. 14) al-Akhbr sarauta Wa
List in Hausa of the occupants of the “skin” (i.e. seat of chieftancy)
of Wa.
viii) Pp. 15-16 contain the text of a letter from Na Pelpuo III of
Wa to King George V of Great Britain, probably composed by Is˛q
b. fiUthmn Dabila.
MS: Accra (NAG), acc. no. 1427 of 1959 (photocopy in Legon, 22).
THE GREATER VOLTAIC REGION 569
ANON
6. Asnıd al-Qur√n
Certification for the completed study of Tafsır al-Jalalayn given to Abü
Bakr al-∑iddıq b. Mu√min Takari [Tarawiri] of Wa by his father,
Mu√min b. Mu˛ammad b. fiUthmn b. Safiıd b. fiAbd al-Qdir Takari,
with a chain of teachers extending through the Timiti of Bonduku and
the Saganugu of Kong to al-˛jj Slim Suwari. For Safiıd b. fiAbd al-
Qdir, see above, p. 565.
MS: NU/Wilks FN 208.
All Wa Muslims who have completed study of Tafsır al-Jallayn own
such certificates, see Wilks (1989), 95-98 and NU/Wilks FN 69, 141,
154, 157; Legon, 444.
1. Isnd al-südn
A mnemonic summary of griot tradition, principally to do with the
southern movement of the Watara to Bighu (or Begho). The only known
ms. is held in a village now part of Bonduku, and is considered so
important that it has its own “secretary” who is responsible for the
preservation of the ms. and its interpretation. The verbal attribution to
fiAbbs, is credible, see NU/Wilks FN 71.
MS: Legon, 79.
1
H. Barth (1965) iii, 496. He spells Buna as Góna, the actual pronunciation being
Gbuna.
572 CHAPTER TWELVE
of Bonduku in 1897, a post which he held until his death. Among his
students were Abü Bakr b. al-˘asan (q.v.), and Mu˛ammad b. Ibrhım
al-Tımı (q.v.).
1. “Lettre pastorale”.
Letter addressed to the Timiti, reviewing the advantages of French rule
and urging support for them against the Germans and Turks. Dated
1333/18 June 1915.
Publ. trans. by Bokhari Nacef, in Marty (1922), 488-89.
Abü Bakr’s grandfather was fourth Timiti imam of Bonduku, son of the
second imam and grandson of the first. His father, however, had not
aspired to the imamate due to a physical infirmity, but put Abü Bakr
through an intensive course of studies completed, it is said, in
1303/1885-6. Among his teachers was Safiıd b. Mlik al-Timitı (q.v.),
who became eighth Timiti imam in 1897, and was met by Delafosse in
1901 and Marty in c. 1922. Abü Bakr also studied under al-˛jj ∑li˛ b.
Mu˛ammad al-Jawanı al-Tijnı (q.v.). Abü Bakr’s students included
Mu˛ammad b. Mu˛ammad b. Ibrhım al-Timi†ı (q.v.), Mu˛ammad b.
Yafiqüb al-Watarı (q.v.), and Mu˛ammad Fodi Mori b. Mu˛ammad al-
Munır (q.v.). He was a Tijnı (see MS: Legon, 457).
2. Maqßüra
Satirical poem in 28 vv., admonishing religious and moral shortcomings
(see Muhammad (1977), 252n). Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı yaq∂ı
THE GREATER VOLTAIC REGION 573
fial * fiIbdihi m sh√a jalla wa-fial. A note says the poem was
drafted in w-m-s-sh (1346/1927-8) and revised in j-n-s-sh (1353/1934-
5).
MS: Legon, 230.
6. Takhmıs al-Burda
Takh. of the Burda of al-Büßırı. A cover note to the Niamey ms. says
that he concealed his authorship lest his shaykh, al-˛jj ∑li˛ b.
Mu˛ammad al-Jawanı, might be vexed. The shaykh discovered his
student’s game, but allowed him to recite it after some corrections.
Opens: M blu qalbika l yanfakku dh ’l-alamı * Mudh bna ahl al-
˛im wa’l-bnı wa’l-fialamı.
MS: Niamey, 463.
5. Q. al-˛amma
Opens: A-l y ˛ammata umm al-qur * A-l ta√tıni li-ilfin †ar. Poem
in 184 vv. sent to al-˛jj Mar˛ab [Mu˛ammad Fodi Mori b.
Mu˛ammad al-Munır, q.v.] in Accra in 1360/1941; cf. item 3 above.
MS: Niamey, 323.
6. Raw∂ al-qinfia
Opens: Qul y khalılu li-shni√in murr√ı * Inna ’l-qinfia malbası wa-
rid√ı. Known only through the tash†ır by al-˛jj Mar˛ab [Mu˛ammad
Fodi Mori b. Mu˛ammad al-Munır] (q.v.).
MSS: Niamey, 165 (ix), 303, 321.
THE GREATER VOLTAIC REGION 575
Is˛q Boyo was a Sissala who converted to Islam in the late nineteenth
century. He settled in Kintampo, and came to be recognised by the
British colonial administration as Sarkin Gurensi, chief of its Gurensi (or
Grunshi) population. At the age of eleven fiUthmn b. Is˛q was sent to
a school in Kintampo belonging to fiUmar Kunandi Jabaghatay of Buna.
Then, from 1918 to 1924, he attended a school in Dunkwa (5° 58’ N—
1° 47’ W) run by ˘amadu Kamaghatay of Bonduku, where he com-
pleted his Qur√nic education. He returned to Kintampo, and generally
assisted his father until his death in 1933. fiUthmn b. Is˛q then
attached himself to Karamoko Hrün b. Bb Watara, another Bonduku
teacher resident in Kintampo and himself a student of Abü Bakr b. al-
˘asan b. fiAbd al-Qdir Timiti (q.v.). He read many works with
Karamoko Hrün, obtaining ijzas for Tafsır [al-Jallayn] and the
Muwa††a√ in 1360/1941-2. As was customary among the Juula, fiUthmn
b. Is˛q was adopted into his teacher’s kabila, and took the Watara
patronymic.
fiUthmn b. Is˛q left Kintampo on pilgrimage in or about 1949. He
resided for some time in Khartoum, and apprenticed himself to a
plumber. In Mecca he met Mu˛ammad b. Ibrhım al-Timiti (q.v.) from
Bonduku, who informed him that he was going to al-Azhar, and
promised to teach him all he learned on his return. When fiUthmn b.
Is˛q arrived home in 1952, he was summoned to Bonduku by
Mu˛ammad b. Ibrhım, who offered him a place in his house. There was
a long-drawn out dispute: the Watara by whom he had been adopted said
that he should stay with them, and that they would prefer him to study
with teachers of their choice, one being Abü Bakr b. al-˘asan b. fiAbd
al-Qdir al-Timitı (q.v.). Nevertheless, fiUthmn b. Is˛q stood by his
agreement with Mu˛ammad b. Ibrhım al-Timitı. He read for a second
time Tafsır [al-Jallayn] and the Muwa††a√ and obtained further ijzas
in 1959 (MS: Legon, 162, 163).
In 1961 fiUthmn b. Is˛q joined the Institute of African Studies,
University of Ghana, Legon, as a Research Assistant. In this capacity,
and subsequently as Senior Research Assistant, he was pivotal in
THE GREATER VOLTAIC REGION 577
2. al-Akhbr Ghunjwı
Brief account, in 2 pp., of the origins of Gonja recorded in Accra from
Adamu Waziri, a Gonja by origin. This is an oral version of the
anonymous Amr Ajddin (see p. 572, but shows considerable
variations.
There are conflicting reports whether ∑li˛ was born in Kong or Safane.
As a child he was sent to a school in Daboya ( 6° 51’ N - 1° 33’ W) run
by the well-known Gonja teacher, Ibrhım Bakarambasi Kawtay
(NU/Wilks FN 270). He was subsequently tutored by his father (for the
ijza, see e.g. MSS: Legon, 232, 438), and was initiated by him into the
Tijniyya. He became involved in the Salaga trade, and was
intellectually associated with al-˛jj fiUmar b. Abı Bakr (q.v.). He was
in Salaga in 1895, when his father died. ∑li˛ withdrew from trade, and
settled in the small Hwela village of Jenene ( 8° 07” N - 2° 33’ W),
between Banda and Bonduku. He developed close contacts with the
(non-Muslim) Gyamanhene, Tan Daté, overlord of Bonduku. Insinuating
himself into his confidence, ∑li˛ thereby risked the hostility of
Bonduku Imam Safiıd b. Mlik Timiti (q.v.).
∑li˛ made the pilgrimage in 1909-10, in the course of which he was
able to visit Al-Azhar in Cairo. In Mecca he was hosted by one of its
residents, fiAbd al-Ra˛mn Saganugu formerly of Kong. He settled in
Bonduku on his return, and began teaching there. In circumstances that
are not entirely clear, he came into conflict with the French colonial
administrators, and was deported to the Gold Coast, allowed to return,
and deported a second time. He returned for a time to Jenene, but in
1924 was invited to open a school in Wenchi. He became Friday Imam
there, and attracted students from near and far, among them Abü Bakr b.
al-˘asan Timiti of Bonduku (q.v.), and Mu˛ammad Bakuri of Wa, who
was to become its thirtieth imam in 1966. Al-˛jj ∑li˛ died in Wenchi
in 1931, and was buried there
A reply in verse to a request from his student Abü Bakr b. al-˘asan al-
Timi†ı for an explanation of eleven obscure Arabic words with multiple
meanings.
MS: Legon, 88.
Publ. text and trans. in Muhammad (1974), 216-20.
Tarbıfi by Mu˛ammad b. Yafiqüb al-Watarı (q.v.).
1. Nfifiat al-wildn
130 vv. advice to the author’s children. Opens: al-˘amdu li’llhi ’lladhı
hadn * Li-fiirfni dhtihi fiirfn
MS: Legon, 149.
Publ. trans. in Muhammad (1974), 244-54.
ANON
1. F√ida
A note on the jihd of al-hjj Ma˛müd.
MS: Legon, 349 (copied by N. Levtzion from a ms in the possession of
the Imam of Boromo (1964).
escalated into full-scale civil war, and Salaga was abandoned by most of
its people (see Goody and Braimah, 1967). The Germans sought to re-
route the Salaga trade into territory they dominated, and to this end
encouraged settlement in Kete Krakye, on the Volta river (see Maier,
1983). Al-˛jj fiUmar was among those to move there.
The commercial role of Yendi was relatively unaffected by these
events. It remained a major staging post for the caravans now arriving
there from Kete Krakye rather than Salaga, and its scholarly community
continued to flourish.
3. History of Gonja,
From Garba ba-Gonje, younger brother of the Imam of Lanfar, i.e.
Lampor.
Publ. Trans. from Hausa into English, J. Withers Gill, A Short History of
Salaga (Accra, 1924). For the complex relationship between this work
and the Qißßat Salgh wa-ta√rıkh Ghunj of Ma˛müd b. fiAbd Allh
(q.v.), see Wilks, Levtzion and Haight (1986), 146-51.
of the dıwn of Imru√ al-Qays from Arabic into Hausa may well have
been a landmark in the development of Hausa as a literary medium. His
students, and the students of his students, are dispersed widely
throughout the Greater Voltaic Region.
1. Brr al-˛aqq
Poem on Islamic unity in 38 vv. written in 1351/1932-3, addressed to the
author’s son. Analysis in Idriss (1966), 92-4. Opens: al-˘amdu li’llhi
mufi†ı al-ßdiqına naj * Wa-mnifi al-kdhibın al-falja wa’l-˛ujaj
MS: Legon, 132, 462.
Publ. trans. in Idriss (1966), 143-7.
4. Qaß√id
i) Q. b√iyya: Y khalılayya fa-fiajaban * Idh ra√aytu ’l-
fiaj√ib *
177 vv. Denunciation of Mahdı Müs and his companions who
were in Gonja and northern Asante in 1322/1904-5. See Goody
(1970), 143-56; Wilks (1989), 152-5
MSS: Legon, 109(ii), 135 (said to have corrections by the
author), with unpublished trans. by B.G. Martin.
THE GREATER VOLTAIC REGION 589
6. Su√l al-rthı
Elegy for Mu˛ammad b. fiUthmn al-Mlikı al-Ashfiarı al-Tijnı,
addressed to his son al-˛jj ∑li˛ of Jenene in 58 vv. Opens: Hal wbil un
am damfiu ajfnı sakab * Am hal ghurb al-bayni y qalbı nafiab
MS: Legon, 76.
Publ. trans. in Muhammad (1974), 161-7.
9. Tarbıfi al-Burda
Rendering in quatrains of the Burda of al-Büßırı. Attributed to al-˛jj
fiUmar, but lacking internal evidence. Opens: A-min tadhakkari jırnin
bi-dhı Salamı * Ariqta laylan †awılan bhir al-÷ulamı
MSS: Legon, 24, 122, 217.
12. Tunkuyaw
Poem in 64 vv. on the influenza epidemic of 1918-19. The title is in
Hausa, but the poem is in Arabic, with the Hausa title as the rhyming
word. Analysis in Idriss (1996), 106-8. Opens: Qifü wa’smafiü li’l-qawli
fı tunkuyaw * Ra√ayn ’l-fiaj√iba fı tunkuyaw.
MSS: Legon, 23, 131, 305; Niamey, 1767(i).
Publ. Facsimile text and English trans. by M.O.A. Abdul, “Literacy in
an ‘illiterate’ society”, RBCAD, xi (1975-6), 13-25; trans in Idriss
(1996), 173-86.
Works in Hausa
19. Hausa poem. Opens: Kalmomi miyagu nike so zani zana * Dangina
musulmi ku saurara ku jiya
A wafi÷ poem enumerating the utterances that amount to kufr.
MS: Legon, 109(i).
ANON
Notes on the family origins and dates of death of Hrün Jr b. fiUmar
Alfa Kiri (2 Shafibn 1344/15 February 1926), and his brother al-˘asan
(q.v.), Friday Imam of Salaga, with a further note on the death of al-˛jj
fiUmar b. Abı Bakr al-Salghawı (q.v.). Written in 1384/1964-5.
MS: Legon, 356.
1. Ta√rıkh Daghabwı
A history of Dagomba, based on the traditional recitals of the royal
drummers, with annalistic marginalia by the author and others. The work
contains citations from the mid-eighteenth century Kitb Ghanj (q.v.).
MSS: Legon, 241, 250.
THE GREATER VOLTAIC REGION 597
1. Shikyat al-ma÷lüm
Poem in 74 vv., written in 1359/1940-41, complaining about those who
had opposed the author’s selection as Friday Imam of Yendi. Addressed
to fiAlı b. Mu˛ammad Baraw (q.v.). Opens: Bi’llhi naßran dafiawtü * Li-
m ilayhi aradtü
MSS: Legon, 468; Odoom (1968), supplement.
2. [Nißb al-dhahab.]
The precise title is unclear. Admonition, written in Dagbane, directed to
the Muslims of Dagomba. Written 1361/1942-43.
MS: Legon, 28.
598 CHAPTER TWELVE
5. Tasliyat al-ma÷lüm
Qaßıda, written for his friend, fiAbd Allh Qudus b. al-˘asan of Yendi
(q.v.), in response to his Shikyat al-ma÷lüm, which was written on
account of the opposition he had faced in his selection as Imam of
Yendi. Dated 1359/1940-41. Opens: Azk ’l-ta˛iyyati wa’l-salmi
mujaddidı * Minnı il ˛abbı firif al-ma˛fadı
MS: Legon, 467.
Publ. trans. with facsimile text Odoom (1968), supplement, followed by
another poem of 12 vv., which opens: Salman †ayyiban farajan amın *
Li-ma˛bübı fiAliyyi ’bni Ma˛amm.
ANON
Tension still exists between Muslims of ∑üfı inclination and those who
have come under the influence of Wahhbı ideas, though this tension is
not so sharp or so public as it is in Nigeria.
2. al-Lmiyya al-ßughr
Opens: al-˘amdu li’llhi Razzq al-fiibdı * Ghaniyyin l shabıh wa-l
mathılu
69 vv. elegy for his half-brother Mu˛ammad Baªo, and a history of his
family.
MS: Legon, 195
Publ. facsimile text and trans. in Odoom (1971).
2. al-Bqiyt al-ßli˛t
See African Landmarks, 53.
3. al-Lu√lu√ wa’l-murjn
On “the interpretation of God’s signs on the human body”. See African
Landmarks, 53.
Born in Accra, his father Yafiqüb Yüsuf was a trader. He studied under
˘asan Ata (now named Malam Ata), a Gonja teacher living in Accra
New Town and disciple of al-˛jj fiUmar b. Abı Bakr (q.v.) of Kete-
Krakye. In 1960 he went to Ejura (Asante) to continue his education
606 CHAPTER TWELVE
1. al-Adhkr al-Mu˛ammadiyya
On the merits of dhikr in general, and of certain types of dhikr and dufi√
in particular. Ends with poem of author, Kfiyat al-Ra˛mn (see below).
Publ. Pt I, Ejura, n.d.
2. Asalin fara’ili
In Hausa.
Publ. Kano, 1979.
5. al-Mırth wa’l-waratha
Completed 27 Shawwl 1406/3 July 1986.
Publ. n.p., n.d., with eulogy of Ma˛müd son of the Kano scholar
Mu˛ammad Salga (see ALA II, 260), and al-˛jj Ya˛y Darna.
6. Rikicin khunth
In Hausa.
Publ. Kano, 1983.
Council for Development and Human Services, Accra, and editor of the
Ghanaian journal Humanity.
1. Fatwı fı ’l-janza
Publ. Accra: Manshürt al-Majlis al-Islmı li’l-Tanmiya wa’l-khadamt
al-insniyya, 1992.
8. Murshid al-mußallı
Publ. Accra: Majlis al-Tanmiya wa-Tarjamat al-Kitb al-Islmı, 1985.
Born in Nima, Accra, he initially studied with his father who was a well-
known teacher., then attended the secondary school of the Islamic
University in Madına, Saudi Arabia 1967-71, followed by a year at the
Kulliyyat ußül al-Dın wa’l-Dafiwa. After a period of teaching at his
father’s school in Accra he returned to Saudi Arabia and spent 1976-8 at
the Ibn Safiüd University in Riy∂ studying Arabic. He then taught in the
Republic of Benin for two years before returning to Ghana.
1. Ri˛la safiıda
Verses celebrating his return from pilgrimage, dated 1 Rabıfi I 1389/3
May 1969. Opens: Bada√tu bi’sm ’llhi bad√ an wa-fidat * Wa-
ashkuruhu shukr an yazıdu ziydat
MS: Niamey, 165(xxii), with taqrı÷ by Sh. Mar˛ab [Mu˛ammad Fodi
Mori b. Mu˛ammad al-Munır, q.v.].
612 CHAPTER TWELVE
A˛mad Bbah’s father was himself a scholar, much sought after for his
expertise in fiulüm al-asrr wa’l-˛isb (spiritual numerology) and had
lived in Kumase. His ancestors were Toronkawa Fulani and had been
secretaries to Shaykh fiUthmn b. Mu˛ammad Fodiye His mother was
Maryam bt. al-Sayyid Mu˛ammad al-Kashinwı. She was born in Cape
Coast, and was still living when the preface to Taw∂ı˛ al-adilla was
written (1960).
A˛mad Bbah himself was born in Kumase in 1334/1913. His father
died when he was still young and his education was placed in the hands
of Sayyid ◊dam, the Sarkin Mossi of Kumase. As a young man he
joined the school of Malam ‚∑allaw al-Kashinwı, Sarkin Zongo of
Kumase, and brother of Imam Khlid b. Yafiqüb of Yendi (q.v.), and
showed promise from an early age. Later he studied with other scholars
(apparently in Kumase), including Malam Garba [Abü Bakr b. Müs] al-
Kashinwı, a Tijnı muqaddam, Mu˛ammad Inuwa b. fi›Is, Sh. fiAbd
Allh Tnu (who taught him Arabic and rhetoric) and al-˛jj Abü Bakr
al-Falltı al-Kanawı. Finally, he went to Zaria and studied under the
well-known Yahüdh b. Safid (see ALA II, 370). He began his own
teaching career in 1355/1936-7.
He was initiated into the Tijniyya by Malam Garba in Kumase in
1353/1934 and later renewed his wird through Shaykh al-˛jj Nü˛ al-
Falltı of Jenne. In 1363/1943 he made the pilgrimage to Mecca and was
made a muqaddam of the Tijniyya Order by Sh. A˛mad b. fiAbd al-
Ra˛mn al-Katghumı, the khalıfa of Alfa Hshim (see ALA II, 265).
He became a disciple of Shaykh Mu˛ammad al-Hdı b. Mawlüd Fl
al-fiAlawı and reached the stage of being able to train disciples. He is
said to have converted many people to Islam. In 1367/1947-8 he visited
Sh. Ibrhım Niasse in Kaolack, accompanied by al-˛jj A˛mad Ibrhım
and Sayyid Mu˛ammad al-Rbifi Khlid. The Shaykh gave him
permission to undertake all the duties of training, preaching and teaching
for the Order (see Ijzas below).
THE GREATER VOLTAIC REGION 613
5. Burhn al-qudra
Listed at the back of ˘usn al-÷ann bi’l-mawl as being in press.
16. Lisn al-fay∂a fı dhikr bafi∂ karmt ߲ib al-fay∂a al-shaykh al-
˛jj Ibrhın Anys
A brief work on the karmt of Sh. Ibrhım Niasse, written shortly after
his death in 1395/1975. Completed 17 Shawwl 1396/5 October 1976.
Publ. at back of Maghn†ıs al-qulüb (q.v.).
31. ∑awt anßr al-fay∂a fı tabshır al-fiabd al-mufitaqid bi-m lahu min
al-zawjt fı ’l-janna
Summary transcription of a recorded exegesis by Sh. Ibrhım Niasse of
Qur√n, 55: 56, with introduction and conclusion by A˛mad Bbah.
Dated 3 Rabıfi II 1376/23 March 1977.
Publ. Kumase, litho., n.d., follwed by 5 vv. attrib. to al-Suyü†ı on those
who spoke whilst in the cradle.
Publ. Kumase, litho., n.d. (c. 1995, but probably a reprint of an edn. c.
1975), at end of no. 20, followed by eulogies from ◊dam Bban
Makaranta, Hrün Mu˛ammad, A˛mad Shafibn (with 3 vv.), and
Mu˛ammad al-Rashıd Shafibn Kunda (with 7 vv.), and an appreciation
of the author by Mu˛ammad al-Mu߆af Kmil al-˘jj, dated 23/6/95.
Ijzt
MS: Legon, 190 consists of a number of ijzas granted to A˛mad Bbah
al-Wafiı÷ by various shaykhs. It was put together by his secretary
Mu˛ammad al-Mu߆af Kmil (q.v.) at the request of al-˛jj fiUthmn b.
Is˛q Boyo (q.v.), and is dated 4 Jumd II 1383/22 October 1963. The
ijzaß are as follows:
i) For the awrd of the Tijniyya, from Abü Bakr b. Müs al-
Kashnwı, dated 19 Dhü ’l-˛ijja 1353/ 24 March 1935.
ii) Appointment as a muqaddam by A˛mad b. fiAbd al-Ra˛mn
al-Katghumı (see ALA II, 265) in Mecca, dated 22 Dhü ’l-˘ijja
1362/20 December 1943.
THE GREATER VOLTAIC REGION 619
His father Safid was a cousin of Sarkin Zongo ∑allaw. He studied with
A˛mad Bbah al-Wfii÷ and in his Madrasa Wa†aniyya. In 1959 he
reorganized the school on modern lines and became principal of it, a
position he still holds. The school now includes a junior secondary
section teaching secular subjects as well as Islamic learning. In 1983 he
became khalıfa of Sh. A˛mad Bbah, designated by him before his
death. He is also Secretary of the Ghanaian National Council of Ulama
and Imams.
620 CHAPTER TWELVE
2
Different publications use different terms. Both are correct and refer respectively
to his son and daughter.
THE GREATER VOLTAIC REGION 621
He studied with his father until 1971, and was then awarded a
scholarship by the Saudi Arabian government. He pursued his education
in Madina, and in 1994 was awarded a Ph.D. in Arabic grammar, and
returned to Kumase in the same year. He then took over direction of his
father’s Madrasa al-Nüriyya al-Islmiyya, a primary and junior
secondary school in Adukrom, Kumase.
2. Taqrı÷
Eulogies for several works of A˛mad Bbah al-Wfii÷, including lines of
poetry, See above.
2. Bushr al-mujtahidın
Publ. by author, Kumase, 1393/1972.
1. Tu˛fat al-mudarris
In two parts.
Publ. by author, 1987.
Born in Prang (7° 59’ N—0° 53’ W) of a Zaberma father and a Sisala
mother. Studied first with Sh. Garba, nicknamed “Hitler”, then with
fiAbd al-Qdir Yüsuf Maydük(i), and then at the Madrasa Wa†aniyya of
A˛mad Bb al-Wafiı÷ (q.v.) in Kumasi. After a period of work with his
father in the cattle trade, his mother sent him to local scholars for further
education following his father’s death. He taught for five years in Prang
and then took to serious study of the Arabic language. In 1965 he went
to study in al-Azhar, and finally completed his studies in the Islamic
University of Medina. He is now director of the Islamic Culture Centre
of Prang. Information on writings provided by their author.
3. al-Mu߆ala˛t al-siysiyya
Publ. Kumase: Watada Press, 1988.
9. al-Tanbıh wa’l-irshd
Publ. n.p., 1971.
DABOYA. Rulers.
MSS: Legon, 41, 42.
DOKRUPE. Imams.
MS: Legon, 341.
GONJA . Rulers.
MS: Legon, 265.
GUSHIEGU. Imams.
MS: Legon, 351.
GYAMAN. Rulers.
MS: Legon, 80.
628 CHAPTER TWELVE
KAFABA. Rulers.
MS: Legon, 262.
KPEMBE. Rulers.
MS: Legon, 259.
KPEMBE. Rulers,
MS: Legon, 265.
NAMASA. History of Namasa from the time of Gyasa Kala, with a list
of rulers. Christian dates are used, but in 1964 the text was said to have
been recently copied from an older one.
MS: Legon, 320; see also NU/Wilks, FN 79.
1. Urjüza fı ’l-mırth
Opens: Aqülu bafid al-˛amdi wa’l-salmı * fiAl ’l-rasüli fiumdat al-
Islmı
MS: Legon, 431.
1. Na÷m fı ’l-˛isb
630 CHAPTER TWELVE
Arabic titles
1. Akhbr al-zamn
Attributed to Ya˛y b. Safiıd al-Fullnı.
MS: Timbuktu (MHMT), 176, 630.
2. Naql al-kaw√in
Events of bild al-südn 958-1353/ 1551-1934. See also MKUB, 5,
where this title is attributed to A˛mad Bü’l-Afirf .
MS: Timbuktu (CEDRAB), 330.
3. Q. r√iyya
On an expedition into Black Africa
MS: Paris (BN), 5444, ff. 29r-30v.
Descriptive Titles
6. Biographical dictionary.
Lacks beg. and end.
MS: Paris (BN), 5444, ff. 52r-155v.
7. Biographies of fuqah√.
MS: Paris (BN), 5719, ff. 203r-211v.
AZAWAD
6. Ta√rıkh Azawd
MS: Timbuktu (CEDRAB), 37, 175.
BAFULABE
BILMA
DAMERGU
Descriptive Titles
GURMA
13. Q. fı ˛arb Füta mafia ahl Msina wa-dhikr mawt A˛mad wa’l-˛jj
fiUmar wa-mawqif al-Bakk√ı min tilka ’l-˛arb
In 31 vv. Apparently by one of al-Bakk√ı’s supporters.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 5658.
25. Letter in prose and rhymed prose with extracts of poems renewing
allegiance to A˛mad b, al-˛jj fiUmar
MS: Paris (BN), 5689, ff. 112r-113r.
See also the introduction to Reichard’s Fula Grammar for Fulfulde texts
on the wars of al-˘jj fiUmar, the origins of the Pulo nation and the wars
of Timbo with Masina.
˘ASS◊NIYYA
JENNE
4. Ta√rıkh Jenne
MS: MAMMP, 7.1.
KEL ANTASAR
Arabic titles
8. Risla
On failure to make peace between the Kunta and Kel Antasar, written by
Trb b. ˘amls.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1785.
10. R. il ahl Kunta fimmatan wa-il ahl al-˛all wa’l-fiaqd minhum
khßßatan
Concerns confiscation/extortion (ghaßb).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1724.
Descriptive titles
17. Two poems satirising the Kunta by A˛mad b. Slim b. al-Slik al-
Dül˛jji.
MSS: Timbuktu (CEDRAB), 2131, 2132.
Arabic Titles
Descriptive Titles
16. Letter addressed to Sh. A˛mad, amır Msina and al-filim Nü˛ and
their entourage, from Khalıl b. fiAbd Allh.
MS: Paris (BN), 5695, ff. 58r-v.
646 CHAPTER THIRTEEN
MOPTI
1. Documents of the q∂ı of Mopti Alf Ibrhım b. Abı Bakr (67 ff.).
MS: Timbuktu (CEDRAB), 804.
SAY
3. Songhay Traditions
MS: Paris (BI), 2408(129).
4. Ta√rıkh Askiya
Largely a king-list, beginning with Askiya al-˛jj Mu˛ammad and
finally going through a long list of askiyas of Dendi down to al-Mukhtr
b. al-˘jj (date unknown).
MS: Paris (BI), 2410(173).
AL-SÜQ AND KEL AL-SÜQ
Arabic Titles
1. Khabar al-Süq
MS: Timbuktu (CEDRAB), 93, 990 (iii), 1036.
Descriptive Titles
4. History of al-Süq.
Written at the request of De Gironcourt.
MS: Paris (BI), 2406(119).
TIMBUKTU
Arabic Titles
Descriptive Titles
Arabic Titles
5. Ta√rıkh Ulliminden
650 CHAPTER THIRTEEN
Descriptive Titles
ZABARMA
UNASSIGNED WRITERS
The following writers cannot at present be assigned to any particular
place or period. They are therefore arranged in simple alphabetical order
of the author’s names.
1. Q. r√iyya
MS: Paris (BN), 5716, ff. 167-168v.
2. Q. sıniyya
MS: Paris (BN), 5716, f. 168v.
1. Q. r√iyya
Advice to amır al-mu√minın fiAlı b. Mu˛ammad Bello b. fiUthmn b.
Mu˛ammad Fodiye.
MS: Paris(BN), 5713, f. 130r.
1. Mir√t al-†ullb
MS: Niamey, 98.
APPENDIX 653
1. Q. hamziyya
Repentance for the author’s sins.
MS: Paris (BN), 5606, f. 94v.
1. Jubdharat al-˛aqır
Poem in praise of Fodigi Mori Müs Kaita, written in 1168/1754-5.
MS: Paris (BN), 5402, ff. 99-104; 5489, ff. 85-9.
1. Rushd al-ghfil
Poem of advice for those who are ignorant, or feign ignorance, of the
moral principles of Islam.
MS: Paris (BN), 5683, ff. 1-17.
A˘MAD b. MU˘AMMAD
1. Man÷üma fı rith√ a˛ad fiulam√ al-Takrür
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2214.
3. Q. r√iyya
On the battle of Genumu Kura.
1. Q. fı mad˛ al-nabı
MS: Paris (BN), 5603, ff. 71r-74r.
fiALˆ b. A-G-˘-T
1. Qan†arat al-˛isb
Urjüza on astronomy.
MS: Paris (BN), 5693, ff. 29r-39v., inc.
BULAL b. BUDBUD
2. Fatw
About some one who deliberately kills the bull of another.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2199
˘AMMA AL-AMˆN,
1. Q. fı mad˛ al-Kuntiyyın
MS: Timbuktu (CEDRAB), 321.
APPENDIX 657
1. Man÷üma fı ’l-istisq√
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2190.
1. Ta√lıf fı ’l-wirtha
MS: Paris (BN), 5725, ff. 257r-267v.
1. Q. nüniyya
MS: Paris (BN), 5605, ff. 62v-63r.
1. Ba˛r al-anwr
Vv. opens: ˘amdan min Ma˛müdı * Ibn al-immi Mu˛ammadı.
Completed 23 Rama∂n 1369/9 July 1950.
Publ. Tunis: M. al-Manr, 2nd edn., 1392/1972 (copy in NU/Brenner,
39).
658 APPENDIX
1. Fatw
On a slave who marries without his owner’s permission.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2050.
1. Qaßıda fı ’l-taw˛ıd
Opens: Bismi’llhi ’l-fia÷ım al-ulühiyya * al-˘amdu li’llhi ’l-Karım al-
rabübiyya.
MS: Niamey, 1267.
1. Q. h√iyya
On lexicology.
MS: Paris (BN), 5682, ff. 119v-125r.
1. Q. r√iyya
Account of a dream vision of al-˛jj fiUmar.
MS: Paris (BN), 5721, f. 112v.
MU˘AMMAD b. ˘-N-K
1. Fatwa
On a wife’s wealth and her husband’s relationship to it.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2063.
660 APPENDIX
1. Fatw
On the lawfulness of plundered property.
MS: TC. 2141.
1. Fatw fı ’l-†alq
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1865.
1. fiAqıda
MSS: Ibadan (UL), 493M7; Kano (BU), 299 (K. al-taw˛ıd); London
(BL), 4897, ff. 1-24, 6473, ff. 94-97; Paris (BN), 5603, ff. 159r-169r;
5647, ff. 67r-85r.; Zaria, 111/1.
2. Q. fiayniyya
On wafi÷.
MSS: London (BL), 6472, ff. 98-104; Paris (BN), 5406, ff. 115-119,
5442, ff. 39-40 (qfiya unknown).
4. R. fı ’l-kufr wa’l-ımn
MSS: London (BL), 4897, ff. 102-118, 4897, ff. 119-169 (with glosses
in an African language); Paris (BN), 5428, ff. 1-47, 5442, ff. 29-38,
5473, ff. 117r-156v (inc.), 5497, ff. 1-20; 5500, ff. 119r-134v; 5504, ff.
58r-73v; 5647, ff. 18v-28r; 5683, ff. 152r-165r, 5687, ff. 29v-43v.
5. Shar˛ al-˛amdala
MSS: Paris (BN), 5566, ff. 151-164, 5647, ff/ 57r-85r.
6. Tafilıq fı ’l-akhlq
MS: Paris (BN), 5541, ff. 60r-63v.
1. fiAqıd
Based on the ∑ughr of al-Sanüsı and the Dalıl al-qfiid of Mu˛ammad
al-∑li˛ b. fiAbd al-Ra˛mn al-Awjilı (see ALA II, 51).
MS: Paris (BN), 5647, ff. 86r-88v.
AL-‡◊LIB b. AY◊TIN◊
1. Man÷üma fı ’l-fiqh
MS: Timbuktu (CEDRAB), 1858 (29 ff.).
THIARY CAMARA
fiUMAR b. AL-MUKHT◊R
1. Qaß√id
Five poems: b√iyya, dliyya, h√iyya, mımiyya, nüniyya
MSS: Paris (BN), 5699, ff. 55r-56v.
1. Q. lmiyya
MS: Paris (BN), 5724, ff. 136r-137v.
2. Q. mımiyya
MS: Paris (BN), 5723, ff. 23r-v.
1. Fatw
On a dispute among scholars about a woman’s inheritance.
MS: Timbuktu (CEDRAB), 2059.
YA˘Y◊ al-Wangarı
1. Poem on ethics.
MS: Paris (BN), 5493, ff. 6-7.
*********************
ADDENDA
The following works came to light after all other chapters had been
completed:
MS: Dakar (IFAN), Fonds Vieillard, Cahier 58, no. 16 (with French
trans.).
Legon (ctd.) Accession lists in Martin (1966), and K.O. Odoom & J.
Holden (1965), (1967), (1968.) A duplicate
xerographed set of this collection may be consulted at
the Melville J. Herskovits Library of African Studies,
North-western University, Evanston, IL.
London (BL) British Library, London. For works by African authors,
see card index in situ.
London See Adam Gacek, Catalogue of the Arabic
(SOAS) Manuscripts in the Library of the School of Oriental
and African Studies, University of London. London:
SOAS, 1981.
MAMMP Malian Arabic Manuscript Microfilming Project.
Microfilmed collection held at the Sterling Library,
Yale University, New Haven, CT. Copy in CAMP
[Collective Africana Microform Project].
Marrakesh See al-∑iddıq b. al-fiArabı, Fihris makh†ü†t khiznat
Yüsuf bi-Marrkesh, Beirut: Dr al-Gharb al-Islmı,
1414/1994.
Mikns (JK) Maktabat al-Jmifi al-Kabır. See Dilayru (1977).
Mikns (KhA) al-Khizna al-fimma. See Dilayru (1977).
Niamey Institut de Recherche en Sciences Humaines, Niamey.
Cyclostyled list in situ. See also Kani (1984).
NU/Brenner Northwestern University, Evanston, IL, Xerox copies
of books published in Africa from Louis Brenner’s
collection.
NU/Falke Northwestern University, Evanston, IL, fiUmar Falke
Collection of the Melville J. Herskovits Library of
African Studies. Data base catalogue in situ.
NU/Hiskett Northwestern University, Evanston, IL, Mervyn
Hiskett Legacy Collection of the Melville J. Herskovits
Library of African Studies.
NU/Hunwick Northwestern University, Evanston, IL, John O.
Hunwick Collection of the Melville J. Herskovits
Library of African Studies. Data base catalogue in situ.
NU/Paden Northwestern University, Evanston, IL, John Naber
Paden Collection of the Melville J. Herskovits
Libraryof African Studies.
670 SOURCES AND BIBLIOGRAPHY
HUNWICK, J.O. Some notes on the term zanj and its derivatives
(1970) in a West African chronicle’. In D. Dalby (ed.),
Language and History in Africa, London:
Frank Cass, pp. 102-8
HUNWICK, J.O. “Arabic language and Muslim society in West
(1977) Africa, a historical perspective”, Ghana Social
Science Journal, iv/2, 1-20.
HUNWICK, J.O. “∑li˛ al-Fullnı: an eighteenth-century scholar
(1978a) and mujaddid”, BIFAN, xl, 879-85.
HUNWICK, J.O. “Al-Lugha al-fiarabiyya wa-ma÷hiruh fı
(1978b) gharb Ifrıqiya”, Revue de l’Institut des
Manuscrits Arabes (Ligue des États Arabes),
xxiv/1, 175-90.
HUNWICK, J.O. “∑li˛ al-Fullnı (1752/3–1803): the Career
(1984) and Teachings of a West African filim in
Medina”. In A.H. Green (ed.), In Quest of an
Islamic Humanism, Cairo: American
University in Cairo Press, 139-53.
HUNWICK, J.O. “A Contribution to the study of Islamic
(1990a) teaching traditions in West Africa: the career
of Mu˛ammad Baghayogho (930/1523-4-1002/
1594)”, ISSS, 4, 149-166.
HUNWICK, J.O. “An Andalusian in Mali: a contribution to the
(1990b) biography of Abü Is˛q al-S˛ilı (c. 1290-
1346)”, Paideuma, xxxvi, pp. 59-66.
HUNWICK, J.O. “CEDRAB: the Centre de Documentation et de
(1992a) Recherche Ahmad Baba at Timbuktu”, SAJHS,
iii, 173-81.
HUNWICK, J.O. “The Arabic qaßıda in West Africa: forms,
(1996a) themes and contents”. In S. Sperl & C. Shackle
(eds.), Qaßıda: the Literary Heritage of an
Arabic Poetic Form in Islamic Africa and Asia.
Leiden: Brill, i, 83-97.
HUNWICK, J.O. “Fes and West Africa in the Fifteenth and
(1996b) Sixteenth centuries: Scholarly and Sharifian
networks”. In Fès et l’Afrique: relations
économiques, culturelles et ∑pirituelles. Rabat:
SOURCES AND BIBLIOGRAPHY 685
SAMI, SAID & Ed. and trans. A˛mad Bb, Tu˛fat al-fu∂al√
ZNIBER, MOHAMED bi-bafi∂ fa∂√il al-fiulam√. Rabat: Université
(1992) Mohammed V [Publications de l’Institut des
Etudes Africaines, Textes et Documents, 3].
SÖLKEN, H. (1959- “Die Geschichte von Kabi nach Imam Umaru”,
60) Mitteilungen des Instituts fµr Orientsfoschung,
vii, 123-62.
SOW, Alfâ Ibrâhîm La femme, la vache, la foi: écrivains et poètes
(1966) du Fouta Djalon. Paris: Juillard.
SOW, Alfâ Ibrâhîm Chroniques et récits du Fouta Djalon, Paris:
(1968) Klincksieck.
SOW, Alfâ Ibrâhîm Ed. Tierno Mouhammadou-Samb Mombéya,
(1971) Le filon du bonheur éternel. Oogirde Malal.
Paris: A Colin.
SYLLA, Assane & Trans. “Mukhtâr Lo: La vie de Seydina
GAYE, Saghir (1972) Mouhamedou Limâmou Laye”, BIFAN, xxxiv,
497-523.
SYLLA, Assane & “Les sermons de Mouhamedou Limâmou Lahi
GAYE, Saghir (1976) et de son fils Seydina Issa Rohou Lahi”,
BIFAN, xxxviii, 390-410.
AL-TIJ◊Nˆ, Al-˘jj fiUmar al-Fütı sul†n al-dawla al-
Mu˛ammad al-˘fi÷ Tijniyya bi-gharb Ifrıqiyy: shay√ min
(1383/1963-4) jihdihi wa-ta√rıkh ˛aytihi, Cairo: al-Zwiya
al-Tijniyya.
WILKS , Ivor, Chronicles from Gonja. A Tradition of West
LEVTZION, N. & African Muslim Historiography. Cambridge:
HAIGHT, Bruce M. Cambridge University Press.
(1986)
ZAOUIT, Mohamed “Mifirπ aß-ßufiüd et les ‘Aπwiba’. Deux
(1996) consultations juridiques d’A˛mad Bb de
Tombouctou relatives à l’esclavage des noirs
au bild al-südn au XVI et début XVII siècle:
édition critique et analyse historique”. Thèse
de doctorat en histoire, Université Paris I.
SOURCES AND BIBLIOGRAPHY 707
Authors are listed both by their formal Arabic-style names, and their
local names. The definite article “al-” and “b.” [ibn] are ignored in
alphabetization, as are titles such as Sh[aykh], Si[di], al-˛jj, and
Cerno, except when they are essential elements of names. In cases of
multiple page numbers, the principal one is italicized.
Aamadu ˘ammadi Buubu, see Mu˛ammad fiAbd Allh Niys b. Ibrhım b. fiAbd Allh,
Bübü b. Abı Bakr b. Safiıd al-Fullnı. 302
Ababacar Sy b. Mu˛ammad al-Mu߆af Sy fiAbd Allh Qudus b. al-˘asan b. fiUthmn b.
Jamıl, 324 Alfa ˘amma al-Fullnı, 597
Abad (?) b. Sıdı ˘amad b. Ma˛müd, 652 fiAbd Allh b. al-∑diq b. Mu˛ammad b.
Karamoko fiAbbs Kamaghatay, 571 Ibrhım b. fi◊bidın al-Inükundarı, 182
Sh. fiAbbs Sall, 350 fiAbd Allh b. Shayba Sow, 315
fiAbd Allh b. fiAbbs b. Mayoro ∑all, 350 fiAbd Allh b. al-Shaykh b. Mu˛ammad Adda,
fiAbd Allh b. fiAbd al-Ra˛mn al-Inükundarı, 172
181 fiAbd al-fiAzız b. Mu˛ammad b. fi◊lı b. Ibrhım
fiAbd Allh b. fiAbd al-Ra˛mn al-Tawankanlı, b. A˛mad al-Süqı, 173
653 fiAbd al-fiAzız b. Mu˛ammad al-Hdı b. Sha√th
fiAbd Allh b. A˛mad al-Süqı, 172 Ture, 339
fiAbd Allh b. fiAlı, 230 fiAbd al-fiAzız Sy b. Mlik Sy b. fiUthmn, 320
fiAbd Allh Bb Jannı b. Yüsuf al-Wafikurı, fiAbd al-Qdir b. Giddo al-˘awsı, 652
49 fiAbd al-Qdir al-Jannwı, 268
fiAbd Allh b. al-Bakk√ı b. Kinna b. al- fiAbd al-Qdir Qu†b b. Taslımı b. Slim, 524
Mukhtr al-Kuntı, 145 fiAbd al-Qdir Saghanughu, 652
fiAbd Allh Dnyl b. Mu˛ammad b. A˛mad fiAbd al-Qdir Sylla, 473
al-Süqı, 172 fiAbd al-Ra˛mn b. fiAbd Allh b. fiImrn b.
fiAbd Allh Diop, 472 fi◊mir al-Safidı, 40
fiAbd Allh Fall Magatte, 314 Al-˛jj Cerno fiAbd al-Ra˛mn B/Bah, 500,
fiAbd Allh b. ˘mid b. fiAbd al-Karım Dalale, 502, 503, 504
510 Abd al-Ra˛mn b. Khalıl, 653
fiAbd Allh b. ˘amıd al-Süqı, 172 fiAbd al-Ra˛mn b. Mu˛ammad (b.) Sadıd al-
fiAbd Allh b. al-˘asan b. al-˘usayn b. al-˛jj Galldı, 189
Sulaymn al-Zghawı, 49 fiAbd al-Ra˛mn b. Safiı∂ (or Safid) al-Galldı
fiAbd Allh b. Jamfial b. ˘ama Mu˛ammad b. al-Anßrı, 190
Bill, 237 fiAbd al-Ra˛mn Sal, 394
fiAbd Allh b. Mu˛ammad Niys, 273 fiAbd al-Ra˛mn Sise, 45
fiAbd Allh b. Mu˛ammad Ragıg, 652 fiAbd al-Ra˛mn b. al-‡lib Sı. A˛mad al-
fiAbd Allh b. Mu˛ammad al-Zghawı, 48 Kuntı, 146
fiAbd Allh b. Mu߆af, 548 fiAbd al-Ra˛mn b. Yüsuf al-Aghllı al-Mallı,
fiAbd Allh b. Nafafiu 549 531
fiAbd al-Ra˛mn b. Yüsuf al-Ifrıqı, 270
INDEX OF AUTHORS 711
Slik b. al-Bukhrı b. Mu˛ammad al-Amın b. Sh. Tijn Gaye b. ˘asan b. fiAbbs ∑all, 379
A˛mad al-Süqı, 174 al-Tijnı b. Mu˛ammad al-Amın al-Arawnı,
Slim Jbi-Gasama, 523 154
Slim b. Mu˛ammad al-Kasamnı, 662 Trb b. ˘amls, 642
Samba b. Baw al-Falltı al-Msinı, 664 al-‡uwayjin, see Ibrhım b. Mu˛ammad b.
Cerno Samba Mombeyaa, 493, 499, 503 Ibrhım al-S˛ilı al-Anßrı al-Gharn†ı
Sanbal, 253
San Shirfi, 51 fiUmar fiAbd al-Jabbr, 626
Snü b. fiUmar, 611 fiUmar b. Abı Bakr F, 458
Sayfuddiini Boowe-Geme, 519 fiUmar b. Abı Bakr b. fiUthmn al-∑alghawı al-
¯Sayku Manda, 518 K.abawı al-Kanawı, 541, 586
Serigne Ababacar, 312 fiUmar b. A˛mad b. Mu˛ammad b. Mu˛ammad
Serigne Aliou, 301 B˙r al-Arawnı, 161
Serigne Mbaye Sy, 312 fiUmar b. fiAlı b. al-Mukhtr al-Kuntı, 135
Serigne Pir, 458 fiUmar Ba, 488
Seydu Jeliya, 241 fiUmar b. Sh. Bb al-Sridügı, 662
Shams al-Dın b. A˛mad al-Bakky b. fiAbd fiUmar Bambeto, 501
Allh b. ˘amad b. al-Mu߆af, 485 fiUmar Banda, 562
Shaykh By, 136 fiUmar Dabla, 545
Shaykh Gassama, 391 fiUmar b. Jafifar b. al-Mahdı, 214
Shaykh Jji, 655 fiUmar Jeliya, 242
Shaykh Mu˛ammad Diop, 392 fiUmar al-Kidı, 528
Shehu Kawlaha, 279 fiUmar b. Modi ˘ammad Ghayi al-Fullnı al-
Sidtı b. Bba fiAynayn, 266 Sidibı al-Kunrı, 241
∑iddıq b. fiAbd al-Mu√min b. Mu˛ammad Zayd fiUmar b. Mu˛ammad Aqıt, 12, 13
Tarawiri, 569 fiUmar b. Mu˛ammad al-˘awsı, 231
al-∑iddıq b. Mu˛ammad b. Mu˛ammad Ag fiUmar b. Mu˛ammad al-˘usaynı, 269
˘att al-Anßrı, 203 fiUmar b. Mu˛ammad Jeliya al-Tijnı al-
al-∑iddıq b. Ya˛y al-Tinbuktı, 63 Maghribı al-Fullnı, 243
Sire fiAbbs Soh, 470 fiUmar b. Mu˛ammad b. al-Mukhtr al-Kuntı,
Soufiane Salime Dramé, 257 118
Sufyn b. Slim Darmı al-Jallnı al-Azharı, fiUmar b. al-Mukhtr, 662
257 fiUmar Rfifi b. ∑li˛ b. Mu˛ammad b. Müs
Sulaymaana-Saayannde Jaljallo, 520 Tafsır, 663
al-˛jj Sulaymn (of Dalen, Guinea), 501 Alfa fiUmar Rfifiu, 498, 507
Sulaymn Tj al-Dın b. A˛mad Nür al-Dın, fiUmar b. Safiıd b. fiUthmn b. Mukhtr b. fiAlı
622 b. Mukhtr al-Fütı al-‡ürı al-Gidiwı al-
al-˛jj Sunna Kulü, 537 Tijnı, 214, 637, 665
al-Suyü†ı b. Mu˛ammad, 53 fiUmar b. Saqq b. ˘amati K.n. al-Dimashqı al-
‡ürı, 663
al-‡hir b. Abı Bakr Lamba Dukure, 395 fiUmar b. Sulaymn al-Fuqulwı al-Banbawı
al-‡hir b. Mu˛ammad b. A˛mad al-Anßrı, 562
203 fiUmar Tall, 214
al-‡lib b. Aytin, 662 fiUmaru Krakye, 586
‡libna Sanb˙r b. al-Wfı b. ‡libna al- Umm Hnı bt. fiUmar, 663
Arawnı 149 fiUrwa b. Mu˛ammad b. al-Mukhtr al-Kuntı,
Thiary Camara, 662 118
Cheikh Tidjane Niasse, 304
INDEX OF AUTHORS 721
al-Bayn li’l-khßß wa’l-fimm fı a˛km al- al-Burhn fı fialmt mahdı khir al-zamn, 665
fiaqıqa wa’l-janza wa’l-nik˛ wa’l-zakt Burhn al-qudra, 613
mimm ßa˛˛a fian al-ajilla al-afilm, 556 al-Burhn al-w∂i˛ fial ˛ayt al-fiilm fı Ifrıqıya
Bayn m fı shar˛ al-Tat√ı al-kabır min al- al-sawd√, 327
sahw naqlan wa-ta˛rıran, 32 Bushr al-mu˛ibbın wa-tayqı÷ al-jhilın, 474
Bayn m waqafia baynan wa-bayn amır Bushr al-mujtahidın, 623
Msina A˛mad b. A˛mad b. al-Shaykh Bushr al-muttaqın wa’l-mu˛sinın, 613
A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo, 216 Bustn ahl al-dın wa’l-fiirfn fı shar˛ Manfafiat
Bayn nißb al-zakt al-˛awlı li’l-dhahab wa- al-ikhwn, 53
qımat rubfi al-dınr al-sharfiı fı fiumlat sıdı al- al-Bustn (Anshıd madrasiyya fiilmiyya
ghnı. Notes on Zakat and Dowry in Islam, 6, dıniyya wa-wa†aniyya wa-ghayrih), 260
620 Bustn al-faw√id wa’l-manfifi, 12
al-Bayn al-shfı fial su√l Mu˛ammad b.
A˛mad al-Fullnı, 150 Daffi al-∂ayr fian kalm Ibn Khayr, 20
al-Bayn wa’l-tabyın fı ’l-Tijniyya wa’l- Daffi al-jun˛ alladhı wa∂afiahu fiUmar fial
Tijniyyın 281, 304 riqb al-umma bi’l-Rim˛, 219
Bi-ayyi ni÷m akhlqı nuwjih al-ta˛addiyt?, Dfiı al-fal˛ bi-shar˛ Ghurrat al-ßab˛, 252
381 Dal√il al-faraj fı ’l-ßalt fial ’l-nabı, 268
Bi-b√i bi’smi’llhi, 459 Dal√il al-mahdı, 604
Bidyat al-khidma, 402 al-Dal√il al-mu˛kama, 275
Bidyat al-khidma fı ’l-ßalt fial nabı ’l-ra˛ma, Dal√il al-mustahdı fial taßdıq al-hdı, 657
402 Dalıl al-najt min subul al-salm wa-qa∂√ al-
Bi-munasabat ifitizl ra√ıs Senghür al-˛ukm, ma√rab fı ’l-ßalt fial munqidh al-anm, 613
383 Dalıl al-ra˛ma, 480
Birr al-muslimın al-mukallafın 274 Dalıl al-s˛ı fı sunnat ashrf al-awkhir wa’l-
al-Bishra (Shar˛ yt wa-a˛dıth fı ’l-tarbiya aw√il, 624
al-Islmiyya), 260 Dalıl al-slik fial mafinı Alfiyyat Ibn Mlik,
Bishrat al-mu√minın bi-tasarrı ’l-nabı al- 466
ma√mün, 248 Dalıl al-srı il malik al-brı, 361
Bi’smi ’l-ilhi ’kfinı, 402 Dlı (sic) al-ßaghır, 528
al-Budür al-musfira fı shar˛ ˛adıth al-fi†ra, 20 al-Darrı al-sarrı bi’l-ajwiba al-khiyriyya,
al-Budür al-su††afi fı shar˛ al-Murhaft al- 114
qu††afi, 281 Dark al-mun wa-qa∂√ al-wa†ar fı mad˛ al-
Bughyat al-alf fı jawb Ibn Yirkoy Talfi, 119 ˛jj fiUmar, 637
Bughyat al-kh√i∂ fı ˛ukm al-tamattufi bi’l- ∆arürat al-fiamal fi ’l-islm, 393
˛√i∂, 73 ∆arüriyyat istifiml imkniyt fı khidmat al-
Bughyat al-muslimın wa-kifyat al-wfii÷ın islm, 381
wa’l-muttafii÷ın, 262 ∆aw√ al-falaq fı fa∂l ßalt al-Fti˛ li-m ughliq,
Bughyat al-mutafiallim fı mafirifat rabb al- 248
filamın, 621 al-Dafiwa al-˛amawiyya fı mir√t al-†arıqa al-
Bughyat al-slikın wa-raw∂at al-wßilın, 301 Tijniyya, 395
Bulghat al-murıd il bu˛ür al-man†iq al-jadıd, Dafiwa il wa˛dat al-muslimın fı ’l-Sinighl, 282
58 Dawarn al-˛ubb, 374
Bulügh al-qaßd, 466 Dafiwat yat al-kursı, 69
Bulügh al-sül fı mad˛ al-rasül, 276 Dafiwat al-fawz wa’l-qubül, 613
Bunuwwuhu al-rü˛, 383 al-Dawwın al-sitt [of Sh. Ibrhım Niasse], 282
al-Burd al-muwashsh fı qa†fi al-ma†mifi wa’l- Dawr al-Qur√n al-karım fı tawjıh al-insniyya,
rush, 73, 97 381
726 INDEX OF TITLES
Dawrat al-akhlq al-˛amıda fı ta†awwur al- ∆iy√ al-qbi∂ li-taküna tadhyıl li-masarrat al-
mujtamafi, 481 qbi∂, 614
Dhakhırat al-mafid fı mad˛ khayr al-fiibd, Dufia√ al-awliy√, 69
276 Dufi√ al-basmala, 69
Dhakhırat al-sarmad fı naßı˛at al-shaykh al-Dufi√ bi-asm√ Allh al-fii÷m, 258
A˛mad, 120 Dufi√ al-faraj wa’l-qubül il ’l-murd, 614
Dhakhırat al-waßy fı ’l-wufüd wa’l sary, Dufi√ al-istisq√, 454
276 Dufi√ khatm al-Qur√n li’l-mayyit, 309
Dhkirat al-ßli˛ın wa-†arıqat al-muttaqın, 556 Dufi√ li’l-ahli wa’l-wildn, 315
Dhayl rmizat al-fiarü∂, 32 Dufi√ nayl al-maqßid, 146
Dhikr Allh tafil, 244 Dufi√ al-ruft, 309
Dhikr fuqah√ Tinbuktu, 648 Dufi√ ßalt al-tarwı˛, 96
Dhikr ibtid√ jihd shaykhin, 230 Dufi√ y man a÷har al-jamıl wa-satar al-qabı˛,
Dhikr khabar Galajo wa-Hamma Bodejo wa- 309
tarjamatihi, 635 al-Durar al-fiatıq (sic) fı taqrıb m fı †urrat al-
Dhikr li’l-imm Takriyyün, 570 süq, 200
Dhikr m waqafia fı ’l-qarn al-thlith fiashar, 51 Durar [var. Jawhir] al-˛isn fı akhbr bafi∂
Dhikr m waqafia li’l-shaykh al-wlid fı mulük al-südn, 39
˛aytihi al-mubrak., 534 Durar al-sulük bi-dhikr al-khulaf√ wa-af∂il
Dhikr al-mawlüd al-nabawı, 383 al-mulük, 20
al-Dhikr wa’l-dufi√ wa-dbuh, 258 Durar al-wish˛ li-faw√id al-nik˛, 20
Dhikr al-wafyt wa-m ˛adatha min al-umür al-Durra al-∂wiya wa’l-ghurfa al-ßfiya, 54
al-fii÷m wa’l-fitan, 42 Durrat al-han√ bi-†√ifa min al-asm√, 248
Dhuriyyat Süri Hamm wa-fiˆs Slü Hamm Durrat al-than√ fial jabın al-kuram√, 595
Safiıd, 644 al-Durra al-yatıma, 403
Dını ˛ubb Allh, 402 al-Durr al-man÷üm fı mad˛ al-khtim al-
al-Dın al-naßı˛a li-ummat (sic) al- Mu˛ammadı al-maktüm, 357
Mu˛ammadiyya fı sırat nabı al-ra˛ma wa- al-Durr al-na∂ır fı alf÷ al-ßalt fial ’l-bashır
fa∂√il ahl al-bayt, 480 al-nadhır, 20
Dirst ˛awla al-qa∂y al-ijtimfiiyya, 347 al-Durr al-nafıs fı mad˛ al-Sayyid fiAlı Sıs, 608
al-Dıwn al-Jahhwı, 261 al-Durüs al-na˛wiyya li’l-madris al-
Dıwn Khtimat al-durar fial fiuqüd al-jawhar ibtid√iyya, 244
fı mad˛ sayyid al-bashar, 665
Dıwn al-Kibrıt al-a˛mar fı mad√i˛ al-qu†b al- Fa∂√il al-fishür wa’l-mu˛arram, 403
akbar mawlna A˛mad al-Tijnı, 665 Fa∂√il Rama∂n,. 403
Dıwn al-mad√i˛, 127 Fa’dhkurünı adhkurkum, 419
Dıwn al-mulük fı sal†ın al-südn, 41 F√ida, 583
Dıwn ras√il kubar√ Tinbuktu, 648 F√ida tanfafi kulla man arda al-intiffi, 403
Dıwn shifir al-˛assniyya, 470 F√idat ism awliy√Allh, 551
∆iyfat li-dhı ’l-itqn wa-li-ghayrihim min al- al-Fajr al-ßdiq bi’l-nür fı ’l-jawb fian as√ilat
murıdın wa’l-murıdt, 402 sdt Farans fian mas√il fiqhiyya fı fidt
∆iy√ al-ghasaq man÷üma naßı˛at al-shabb Füta ‡oro, 467
268 Fkihat al-†ullb nahj al-Tijanı al-khliß al-
∆iy√ al-nahr li-ib†l shibh al-anwr, 254, 269 aßlb, 309
∆iy al-nayyirayn, 325 al-Fal˛ al-mubın, 217
∆iy√ nibrs al-firifın fı ikhtißr wa-talkhıß Fal˛ al-mu√min wa’l-najt, 66
Kashf al-˛ijb, 613 Fa-man sh√ fa’l-yu√min, fa-l rdda li-fa∂lihi,
419
INDEX OF TITLES 727
Fa-qad j√akum bashırun, 419 Fat˛ al-Quddüs fı ’l-radd fial Abı fiAbd Allh
Fa-qad naßarahu ’llh, 419 Mu˛ammad Akansüs, 5, 120
al-Far√i∂ al-r√iqa wa’l-ajwiba al-f√iqa, 137 Fat˛ al-Rabb al-La†ıf fial man÷ümat
Fa’ßbir inna wafid Allahi ˛aqq, 423 Mu˛ammad al-Mawlüd al-Sharıf, 62
Fa ’staqim kam umirta wa-man tba mafiaka, Fat˛ al-Rabb al-La†ıf fı takhrıj m fı Mukhtaßar
418 Khalıl min al-∂afiıf, 150
al-Fatwı: as√ila wa-ajwiba mutanawwifia, 258 Fat˛ al-Razzq fı mas√alat al-shakk fı ’l-†alq,
al-Fatwı fı ’l-jan√iz, 611 21
Fatwı [of Mu˛ammad b. al-Muktr al-Kuntı], Fat˛ al-∑amad al-Fard fı mafin ma˛abbat
96 Allh li’l-fiabd, 21
Fatwı [of Mu˛ammad al-∑aghır al-Kuntı], Fat˛ al-∑amad fı ’l-radd fial Mu˛ammad al-
137 Arawnı, 167
Fatwı [of al-Mukhtr al-Kuntı], 73 Fat˛ al-Wadüd bi-shar˛ Tu˛fat al-mawdüd, 75,
Fatwı fı ’l-janza, 610 176
Fat˛ A˛mad fı dhikr shay√ min akhlq Fat˛ al-Wahhb fial Hidyat al-†ullb, 75
shaykhin A˛mad, 211 Fat˛ al-Wahhb al-Karım fı bi’smi ’llh al-
Fat˛ al-fiAlı fı da√b al-salaf al-Jabahı, 170 Ra˛mn al-Ra˛ım, 404
Fat˛ Allh al-Majıd fı iltiq† faw√id min Junnat al-Fti˛a, mafinh wa-ahammiyyatuh, 610
al-murıd, 54 Fti˛at al-taßrıf, 494, 508
Fat˛ al-aqfl, 93 Fatw fial man tajib al-zakt, 152
Fat˛ al-aqfl fial Lmiyyat al-affil, 175 Fatw fı ’l-buyüfi, 194
Fat˛ al-badıfi fı ’l-ßalt fial ’l-nabı ’l-rafıfi, 403 Fatw fı ’l-faskh, 135
Fat˛ al-baßıra fı qawfiid al-dın al-munıra, 137 Fatw fı hibat al-tawriq, 194
Fat˛ al-Fatt˛ al-fiAlım al-Khabır fı bathth fiilm Fatw fı ˛ukm al-˛iyza, 659
yu√addı il ’l-ajr al-kabır, 403 Fatw fı ˛ukm al-zakt, 145
Fat˛ al-Fatth fı mad˛ al-mift˛, 403 Fatw fı man yaskun mafia al-Naßr, 161
Fat˛ al-Ghaffr fı ’l-radd fial ’l-Mukhtr, 150 Fatw fı mara∂ al-bbüsh (or al-lbüsh), 136
Fat˛ al-Ghaffr fı ’l-ßalt fial ’l-m˛ı al-awzr, Fatw fı ’l-mufimalt, 204
403 Fatw fı ’l-nik˛ 115, 198
Fat˛ al-˛akam al-fiadl fı ta√yıd sunnat al-sadl, Fatw fı ’l-riqq, 14
624 Fatw fı sha√n al-∂amn, 150
Fat˛ al-˘annn al-Mannn fı akhbr al-Südn, Fatw fı sha√n G-m-y-t, 193
556 Fatw fı sha√n al-hijra fian al-Naßr, 161
Fatw ˛awla alw˛ Jazüla, 21 Fatw fı sha√n ˛iyzat al-milk, 35
Fat˛ al-Jalıl al-Mlik fial Tanbıh al-slik, 526 Fatw fı sha√n taqsım al-tarika, 33
Fat˛ al-Kfı al-Bqı al-Mumıt, 403 Fatw fı shihdat al-samfi fı ’l-irth, 191
Fat˛ al-Karım fial man÷ümat Mu˛ammad Fatw fı ’l-†alq, 660
Ya˛y al-Waltı Ibn Salım, 156 Fatw fı wujüb al-fatw fial ’l-muftı, 191
Fat˛ Makka, 282 Fatw fı zawj al-bikr, 174
Fat˛ al-Mannn fı jawb fiAbd al-Ra˛mn, 404 Fatw ˛awla alw˛ Jazüla, 21
Fat˛ al-Mannn fı tafsır yt al-mawrıth fı ’l- al-Faw√id al-jalıla, 97
Qur√n, 606 al-Faw√id al-manqüla min kitb al-Kawkab al-
Fat˛ al-Mu˛yı fı mas√alat ˛ayiya, 20 Waqqd, 54
Fat˛ al-qadır bi-taysır al-fiasır fı mad˛ al-bashır Faw√id nürniyya wa-faw√id sirriyya
al-nadhır, 353 ra˛mniyya tashra˛u min mabnı al-ism al-
Fat˛ al-Qadır li’l-fijiz al-faqır fı ’l-kalm fial afi÷am m inbaham, 95
dufi√ Mu˛ammad b. ˘amır, 21 Fawz al-sufiad√ fı ’l-tawassul bi’l-shuhad√,
276
728 INDEX OF TITLES
Irshd al-ikhwn il m yajmafi al-qulüb fial I†mi√nn al-qalb wa-ahammiyatuhü fı ˛ayt al-
’l-Ra˛mn, 302 insn, 393
Irshd al-ikhwn fı mafirifat al-islm wa’l-ımn Izlat al-rayb wa’l-shakk wa’l-tafrı† fı dhikr al-
wa’l-i˛sn, 608 fiulam√ al-mu√allifın min ahl al-Takrür wa’l-
Irshd al-muslimın, 480 ∑ahr√ wa-ahl Shinqı†, 54
al-Irshd al-nuqüfi li’l-akh al-halüfi fı ’l-ta˛dhır al-fiIzz al-asm, 467
min al-wuqüfi fı ashwk al-mashrüfi, 64
Irshd al-srın il fiadam al-hrın, 284, 311 Jabr al-kasr, 284
Irshd al-wqif li-mafin <wa-khaßßaßat niyyat Jadhb al-murıd, 462
al-˛lif>, 22 Jadhb al-qulüb il fiAllm al-ghuyüb, 407
Irw√ al-nadım min fiadhb ˛ubb al-khadım, 454, Jadhwa nürniyya tubayyinu li’l-slik m
475 yafiru∂ lahu mimm huwa rabbnı aw
Isfif al-†libın fı mafirifat jamfi al-taksır qillatan shay†nı, 76
wa-kathratan wa-mafirifat al-mu√annath wa’l- Jadhwat al-anwr fı ’l-dhabb fian (manßib)
mudhakkar min alf÷ bafi∂ al-tarkıb, 614 awliy√ Allh al-akhyr, 76
al-Ishrt al-irdiyya wa’l-asrr al-imrdiyya, al-Jadıd fı ’l-takh†ub wa’l-tafibır, 626
115 al-Jadwal al-mar∂iya fı a˛km al-nün al-skina
Ishkliyyt al-lugha al-fiarabiyya fı ’l-madris wa’l-tanwın rasman wa-talaffu÷an, 557
al-ibtid√iyya, 380 Jal√ al-fuhüm fi nawdır al-fiulüm, 326
Ishkliyyat al-tafilım al-fiarabı fı al-madrasa al- Jal√ al-ßudür fı mad˛ al-shaykh al-bu˛ür wa-
fiumümiyya, 382 marthıhim, 284
Ishtar Allah tabraka minnı al-∂am√ir Jalb al-nifima wa-daffi al-niqma bi-mujnabat
kullah, 407 al-wult al-÷alama, 22
al-Islm dın Allh al-khlid, 382 Jlibat al-afr˛ wa-slibat al-atr˛, 97
al-Islm dın al-˛aqq wa’l-bidfia ∂all, 625 Jlibat al-marghib fı ajl ka-fijil al-rghib, 407
al-Islm dın al-taw˛ıd, 349 Jlibat al-maziyyt wa-dfifiat al-raziyyt fı
al-islm fı Ifrıqiyya al-gharbiyya, 382 mad˛ khayr al-bariyyt, 407
al-Islm manhaj ˛ayt, 340 Jamfi al-a˛dıth al-qudsiyya, 506
al-Islm wa-mabdi√ al-akhlq, 257, 666 Jamfi nawzil Mu˛ammad Fl b. Mattl, 54
al-Islm wa’l-shabb, 340 Jmifi al-ml fı ’l-˛l wa’l-ma√l, 407
al-Islm wa’l-thaqfa fı jumhüriyyat Sinighl, Jmifi al-asrr wa’l-anwr fı ’l-ßalt fial ’l-
475 nabı al-mukhtr, 233
al-Islm wa-wqifi al-Muslim al-mufißir, 340 Jmifi al-durar fı mad˛ khayr al-bashar, 353
al-Ism <Allh> al-tafirıf bihi wa-bafi∂ m fıhi Jmifi jawmifi al-dawwın [ of Sh. Ibrhım
min al-fiulüm wa’l-mafirif, 259 Niasse], 284
Ismfi al-n√ı fı tarjamat al-sayyid A˛mad al- Jmifi al-manfifi fı taqßır manfifi Fat˛ al-Jalıl,
Bakk√ı, 134 36
fiIßmat jamıfi al-mafißümın, 407 al-Jnn wa’l-shay†ın wa’l-ifitißm minhum,
Isnd al-südn, 571 259
al-Isr√ wa’l-mifirj, 259 Jany al-jannatayn fı mad˛ sayyid al-kawnayn,
al-Istikhra 76 353
Isti†rd al-÷uraf√, 22 Jawb fiAbd al-La†ıf, 408
It˛f ahl al-tadrıs, 254 Jawb akhına „Mu˛ammad Diop, 408
It˛f al-bughya fı ˛ukm al-ßalt wa-mas√il al- al-Jawb fial su√l al-muqaddamın fı Njamın,
jumfia, 368 304
al-Ifitidhr bi’l-fiajz wa’l-taqßır fian ˛aqıqat al- Jawb amır Ndar, 408
mad˛ fial ’l-nabı al-mukhtr, 248 Jawban li’l-Ifrıqiyyın, 270
al-Ifitiqdt, 407
732 INDEX OF TITLES
Jawb fian al-qawnın al-fiurfiyya allatı tafirafa al-Jawhir wa’l-yawqıt fi dukhül al-Islm al-
fialayh bafi∂ sukkn al-jibl, 23 maghrib mafia ’l-tawqıt, 557
Jawâb fian risâlat ba’∂ al-muntamîn ilâ’l-’ilm, Jwartu ’llha bi-kitbihi, 409
284 al-Jawhar al-nafıs fı fiaqd nathr al-Akh∂arı al-
Jawb fian su√l warada min al-Dil√, 22 ra√ıs, 409
al-Jawb al-f√iq fial ’l-su√l al-r√iq, 150 Jaz√ fı ta˛dıd al-qibla, 459
Jawb al-faßl fı a˛km al-waßl, 390 Jaz√ al-shakür, 461
Jawb fı a˛km al-hady li’l-sal†ın, 120 Jaz√ al-shakür al-fia†üf alladhı kafnı kulla
Jawb fı ’l-inkr fial kitb Jawhir al-mafinı, jabbr fianıd wa-shay†n marıd wa-kafnı
187 kulla m fıhi sü√ wa-∂arar abadan, 409
Jawb fı sha√n al-i˛tifl bi’l-mawlid al-nabawı, Jaz√ al-shakür al-fia†üf fı jawab fiAbd al-La†ıf,
236 409
Jawb fı sha√n waßiyya, 120 Jihd al-˘jj Mlik Sy, 384
al-Jawb fı su√l man qla inn jamıfian na†lub Jinyat al-ta√wıl al-fsid fial ’l-fiaqıda al-
minka an tubayyina lan, 408 Islmiyya, 5, 489
Jawb al-˛jj Demba Bsin Sal, 408 Jubdharat al-˛aqır, 653
Jawb ˛awla fatw nik˛ al-mufsid, 168 Jughrfiyya li’l-ßaff 4 al-ibtid√ı, 260
Jawb il akh s√il, 408 Jughrfiyya li’l-ßaff 5 al-ibtid√ı, 261
Jawb il ’l-Shaykh al-Bakk√ı, 233 Jughrfiyyat Mlı li’l-ßaff 6 al-ibtid√ı, 261
Jawb li-Ibrhım al-Kawlakhı ajba bihi fian Jumn al-durr, 93
rislat bafi∂ al-muntamın il ’l-fiilm, 295 Junnat al-murıd dün al-marıd, 98
Jawb li-mas√ala fı ’l-nikh, 160 al-Jurfia al-ßfiya wa’l-naf˛a al-kfiya, 76
Jawb li-Mu˛ammad A˛mad b. al-˘asan, 184 al-Juyüsh al-†ullafi bi’l-murhaft al-qu††afi fial
Jawb li-risla mursala il A˛mad Sıkü, 214 Ibn Myb akhı al-tana††ufi, 278
Jawb mas√il Mu˛ammad b. fi◊qib b. fiAlı, 98
al-Jawb al-muskit fı radd ˛ujaj al-mufitari∂ Kd al-ittifq wa’l-ilti√m an yaküna bayna dın
fial ’l-q√ilın bi-nadbiyyat al-qab∂ fı ßalt al-Naßr wa-dın al-islm, 467
al-nafl wa’l-far∂, 156 Kfiyat al-Ra˛mn fı ’l-tawassul il ’l-Malik al-
Jawb rislat Mu˛ammad Ibrhım, 44 Mannn, 606
Al-jawb al-sahl al-sayyigh fian su√l Monsieur al-Kalm fial ’l-ism al-afi÷am, 98, 111
Bozaldé fiamm fiªndı min akhbr ahl Zgha, al-Kalm fı bayn fa∂l laylat al-Qadr wa-
467 waqtih wa-thawb mu˛yıyih wa’l-fiamal
al-Jawb al-ßarı˛ fial nuzül al-ması˛, 259 fıh, 620
al-Jawb al-ßawb li-inqdh al-fiawmm wa’l- al-Kalm Maghu Sansani, 542, 545
shabb, 259 Kalm mulük wa-mamlikihim, 546
Jawb Serigne Bakala Mmur Sıse, 408 Kalimat Allh hiya ’l-fiuly, 453
Jawb Serigne Busübbe, 408 al-Kan√is al-masıƒiyya, 245
Jawb Serigne ‹Wajja Dieng, 409 Kanz al-firifın fı mad˛ sayyid al-awwalın wa’l-
al-Jawb al-shfı fian al-tanzufi al-munfı, 575 khirın, 285
Jawb al-su√l m huwa dalıl al-isdl, 259 al-Kanz al-mufıd li’l- murıd al-ßdiq, 614
Jawb su√l Müs K, 459 Kanz al-ragh√ib fı m li-fiAbd Rabbihi min al-
Jawhir al-badıfi fı ’l-tawasßul il ’llh al-badıfi manqib, 185
fı mad˛ al-˛abıb al-shafıfi, 354 Kanz al-†libın, 614
al-Jawhir al-ghliya fı ’l-asnıd al-filiya li’l- Kashf al-ghi†√ fiamm fialayhi al-Yafiqübiyya
†arıqa al-Tijniyya, 352 min al-kha†a√, 484
Jawhir al-˛isn fı akhbr mulük al-Südn, 474 Kashf al-ghi†√ fian al-fikr al-ßfı fı mafirifat ußül
Jawhir al-˛isn fı akhbr al-Südn, 62 al-dın al-islmı wa-mafirifat ußül al-
Jawhir al-ras√il [of Sh. Ibrhım Niys], 285 Tijniyya, 306
INDEX OF TITLES 733
Kashf al-ghi†√ fian mafinı alf÷ al-Muwa††a√ Khtimat al-amd˛ li-sayyid al-arw˛ wa’l-
241 ashb˛, 354
Kashf al-ghi†√ fian mafinı Minwl al-insh√ Khtimat al-durar fial fiuqüd al-jawhar fı mad˛
248 sayyid al-bashar, 278
Kashf al-ghumma fı mad˛ nabı al-ra˛ma 278 Khatm al-Qur√n li’l-mayyit, 310
Kashf al-ghumma fı raffi mir√ fiulam√ al- al-Khaw†ir al-fiiyniyya, 345
umma fı ikhtilfihim fı ’l-ahilla, 285 al-Khaw†ir wa’l-˛aqıqa, 348
Kshif al-ilbs fian fay∂at al-khatm Abı ’l- Khayr m fı ’l-ar∂ wa’l-sam√ 218
fiAbbs, 285 al-Khidma al-mu†ahhara, 409
Kashf al-labs fı m bayn al-rü˛ wa’l-nafs, 77 al-Khilf al-wqifi bayna al-fiulam√ fı tafsır ism
Kashf al-niqb fian asrr Fti˛at al-Kitb, 77 Allh al-afi÷am, 409
Kashf al-niqb fian basmalat al-Mu߆af, 249 Khilß al-dhahab fı sırat khayr al-fiarab, 310
Kashf al-niqb fian wajh Minnat al-Wahhb, Khi†b il ahl Gharn†a, 11
249 Khi†b al-nafs, 316
al-Kashf wa’l-bayn li-aßnf majlüb al-südn, al-Khi†b al-sanawı, 285
23 Khiznat al-adab fı mafirifat ansb al-fiArab,
al-Kashf wa’l-nabha fı il˛q al-walad li’l- 229
shubha, 54 al-Khulßa fı ’l-jawb fian amr al-khalıfa, 306
Kshif al-˛ijb fı fiilm al-˛isb, 326 al-Khulßa al-mar∂iyya fı ’l-awrd al-lzima
Kshifat al-kurüb fian al-mu∂amman fı na÷m li’l-†arıqa al-Tijniyya, 511
asm√ Allh al-˛usn, 98 Khulßat al-fiqh al-fiaßrı, 623
Katab Allh la-aghlibanna an wa-rusulı, 420 Khulßat kitb al-bb 261
al-Kattıb, 340 Khulßat al-fiulüm 316
al-Kawkib al-sayyrt fı ’l-awrd al- al-Khumür wa’l-mukhaddirt fı ’l-Islm, 259
Qdiriyya, 135 Khu†ab wa-mawfii÷ muhimma, 259
al-Kawkab al-waqqd fı fa∂l dhikr al-mash√ikh Khu†ba fı iftita˛ al-Jmifi al-kabır bi-Dakar, 320
wa-˛aq√iq al-awrd, 77 Khu†ba fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd, 159
Kayfa tafiısh al-islm, 382 al-Khu†ba al-˛amıda al-jmifia li’l-˛ikam al-
Kayfiyyat al-dafiw il ’llh, 259 mufıda, 286
Kayfiyyat shaykhin wa-qudümuhu il bayt Khu†ba jalıla, 286
Allh wa-ibtid√ jihdihi il tammihi, 638 al-Khu†ba al-Müritniyya, 286
Kayfiyyat ta˛wıl al-ta√rıkh al-hijrı il ’l-mıldı Khu†bat fiıd al-a∂˛, 77, 208
wa-fiaksuhü, 328 Khu†bat fiıd al-fi†r, 98
Kayfiyyat wa∂fi al-taqwım al-mıldı wa’l-hijrı, Khu†bat al-jumufia [by Mlik Sy], 310
328 Khu†bat al-mawlid al-nabawı, 620
Khabar jihd Adibu Daghumba wa’l-Naßrnı, Khu†bat al-nika˛, 310, 409
549 al-Kibrıt al-a˛mar fı mad˛ al-qu†b al-akbar, 4,
Khabar jihd basariyyu (sic) wa-Ya Na fiAbd 278
Allh, 549 al-Kibrıt al-a˛mar fı ’l-tawassul bi-aw√il al-
Khabar qitl akbirin wa-nasab Karidanna (ay suwar wa-bi-˛urüf al-yt al-ghurar, 284
al-‡awriq) wa-Kurtay, 649 Kifyat al-ma√üna, 150
Khabar al-Süq, 647 Kifyat al-mu˛tj li-mafirifat man laysa fı ’l-
Kham√il al-zahar fı kayfiyyat al-ßalt fial Dıbj, 23, 40
sayyid al-bashar, 23 Kifyat al-rghibın fım yahdı il ˛a∂rat rabb
al-Khamr al-˛all fı mad˛ sayyid al-rijl, 285 al-filamın wa-iqmfi al-mu˛dithın fı ’l-
Khamsa a˛zb, 70 sharıfia m laysa lahu aßl fı ’l-dın, 309
Khashm al-Qur√n al-fia÷ım, 309 Kifyt al-s√il, 473
734 INDEX OF TITLES
Kifyat al-†ullb fı ’l-˛athth fial ’l-fiilm wa’l- L illha ill ’llh, 341
db, 369 La-in shakartum la-azıdannakum, 409, 427
K. al-thr li-qa†fi akdhıb al-akhbr, 557 Lamfiat al-barq, 226
K. al-bb fı ’l-qir√a wa’l-kitba, 261 al-Lamfi fı ’l-ishra li-˛ukm al-tibgh, 24
Kitb al-fatwı [of Ibn fiUmar Dukure], 253 Lmiyyat al-mutarannimın, 508
Kitb fı ’l-adfiiya wa’l-asrr, 98 Lmiyyat al-shubbn, 607
K. fı ’l-radd fial ahl al-qab∂, 201 al-Lmiyya al-ßughr, 604
K. fı ta√rıkh fiulam√ al-Takrür, 201 L nufarriqu bayna a˛adin min rusulihi, 421
K. fı ’l-taw˛ıd, 49 La†√if al-qudsı fı fa∂√il yat al-kursı, 43, 78
K. al-fukht wa’l-nawdir, 261 Layla balsash bishr, 409
Kitb Ghanj, 542, 543, 544 Laylat al-mawlid fim ˛aksashin, 410
K. al-˛ikam, 279 Lı Allh al-Qur√n Jibrıl Mu˛ammad, 424
K. al-˛uqüq, 259 Lim-dh yakhfüna al-Islm, 341
K. al-i∂tirr il ’llh fı ikhmd bafi∂ m Lisn al-fay∂a fı dhikr bafi∂ karmt ߲ib al-
tawaqqada min al-bidafi wa-i˛y√ bafi∂ m fay∂a al-shaykh al-˛jj Ibrhın Anys, 614
indarasa min al-sunan, 209 Lisn shukri, 410
K. al-irshd, 116 al-Lu√lu√ al-masbük fı ta√rıkh al-Bundük, 574
K. al-kab√ir, 259 al-Lu√lu√ wa’l-murjn, 605
K. makrim al-akhlq, 333 Lubb fiilm al-siyar, 657
K. manfi al-war, 497 Lubb al-albb fı ˛aq√iq al-sunna wa’l-kitb,
K. al-mikhzam, 302 78
K. al-minna fı ifitiqd ahl al-sunna, 77 al-Lugha al-fiarabiyya wa-kifyatuh al-
K. qaßr al-†√ifa al-˛amawiyya li’l-ßalt al- ˛a∂riyya wa’l-tiknülüjiyya, 384
rubfiiyya, 266 al-Lumfia fı ajwibat al-as√ilat al-arbafia, 24
K. al-rudüd fial radd kitb Ibn Myb al-
ma†rüd, 660 Mafilij al-abdn bi-tafiwun al-a†ibb, 476
al-Kitb wa’l-sunna, 340 Mafilim al-Islm fı Ifrıqiy, 605
K. al-taqdıs bayn al-talbıs wa’l-tadlıs wa’l- Mafilim al-†arıq, 341
tadnıs, 5, 380 Mabdi√ al-far√i∂, 607
K. al-ta√rıkh li-shaykhihi A˛mad al-Tijnı, 621 al-Mabdi√ al-ßarfiyya li’l-madris al-
Kitb [al]-tarsıl fıhi lught, 590 ibtid√iyya, 245-246
K. al-taw∂ı˛t fial mul˛a÷t jhil majhüli Mab˛ith al-˛all li-tark al-˛arm al-
yuwaqqifi bi’smi ’l-ustdh F∂il Say, 380 mu˛arram, 37
K. al-taw˛ıd wa’l-fiqh bi-†arıq al-ishra wa’l- Mada˛tu ’l-nabı ’l-muntaq , 410
ghumü∂, 93 al-Mad√i˛ al-nabawiyya, 525
K. al-tibyn fı ’l-Südn [Sinighl] wa-fiulam Madd al-Khabıru, 410
al-buldn, 391 M ’l-dın?, 267
K. al-turjumn fı ta√rıkh al-∑a˛r√ wa’l-Südn Mafidin dhahab, 528
wa-balad Tinbuktu wa-Shinqı† wa-Arawn, Mafidin al-safida, 512
59 al-Madkhal fı ’l-mırth, 610, 611
Koly Soundiata, 348 Maftı˛ al-bishr wa’l-amn wa’l-janna fı ’l-ßalt
Kullun Latdior, 384 wa’l-taslım fial muqım al-sunna, 410
Kurrs jmifia li-mad˛ al-Shaykh al-Tijnı, 345 Maftı˛ al-ghayb, 373
Maftı˛ al-jinn wa-maghliq al-nırn, 411
al-La√lı al-sundusiyya fı ’l-fa∂√il al- Mafti˛ al-mun fı ’l-than√ fial ’llh tafil
Sanüsiyya, 24 wa’l-rasül, 411
al-La√lı wa’l-durar fı ’l-db wa’l-ma˛sin al- Mafhüm al-waqf wa’l-hiba wa’l-waßy fı ’l-
ghurar, 245 Islm, 610
INDEX OF TITLES 735
Maghn†ıs al-qulüb fı sayr al-slikın il ˛a∂rat Maktüb fı a˛km al-sadl wa’l-qab∂ fı ’l-ßalt,
rabb al-filamın, 614 202
Mahıjat al-gharm il dr al-salm, 249 Maktüb fı dhikr bafi∂ fa∂√il al-shaykh Abı ’l-
Mahr al-˛ür al-fiın fı madh q√id al-ghurr al- fiAbbs Sayyid A˛mad b. al-∑li˛ al-Süqı,
mu˛ajjilın, 354 156
Mafiiyyat Allh, 411 Maktüb fı dhikr ˛ajj wa-jihd fiUmar b. Safiıd,
M jar bayna amır al-mu√minın A˛mad wa- 637
bayna al-˛jj fiUmar, 233 Maktüb fı dhikr ibtid√ jihd al-˛jj fiUmar b.
M jar bayn al-imm amır al-mu√minın Safiıd al-Fütı, 637
A˛mad wa-bayn al-˛jj fiUmar, 644 Maktüb fı dhikr suwar min al-Qur√n al-karım
Majd fı ’l-√ishra bi-m∂ın al-ifrıqı, 384 wa’l-dufi√ bih fiind al-shad√id, 51
Majlis al-qawm al-barara fı ’l-jawb fian al- Maktüb fı dhurriyyat ˘assn jadd al-Barbısh,
mas√il al-fiashara, 205 640
Majmafi al-nürayn fı faw√id al-drayn, 411 Maktüb fı ishra il fiadm jawz muwßalat ahl
Majmüfia a˛zb wa-adfiiya [of al-Mukhtr al- al-÷ulm, 188
Kuntı], 70 Maktüb fı ’l-jawb fian mas√alat al-nawm fı ’l-
Majmüfi adfiiya [of al-Mukhtr al-Kuntı], 71 masjid, 156
Majmüfia ˛ikam wulufiyya, 461 Maktüb fı karmt al-˛jj fiUmar b. Safiıd, 637
al-Majmüfia al-kmila li-afiml al-mawlid al- Maktüb fı ’l-kasb wa-ahammiyyatihi, 65
nabawı, 282, 286 Maktüb fı khaß√iß al-nabı, 213
Majmüfia qaß√id [of Abü Bakr b. ˘ammd al- Maktüb fı mad˛ amır al-mu√minın A˛mad Seku,
Inükubdarı], 182 637
Majmüfi min al-fatwı [by Zayn al-Dın b. fiAbd Maktüb fı ’l-na˛w mafia shar˛ihi, 57
al-fiAzız al-Jubayhı], 167 Maktüb fı nasab Fulln wa-muddat imrat
Majmüfi min al-mawfii÷, 201 sal†ınihim, 635
Al-Majmufi al-nafıs sirran wa-fialniyyatan fı Maktüb fı ’l-radd fial ˛ukm al-q∂ı
dhikr bafi∂ al-sdat al-bı∂niyya wa’l- Mu˛ammad al-Amıın, 165
Fullniyya, 468 Maktüb fı ’l-radd fial ’l-mutafiaßßib li-˛ukm al-
Majmüfi nawzil [by fiUmar b. fiAlı b. al- q∂ı Q-th-m, 165
Mukhtr al-Kuntı], 135 Maktüb fı radd al-bidafi al-shay†niyya al-
Majmüfi qaß√id [of A˛mad fiIyn Sy], 345 mu˛datha fı bild al-Südn, 52
Majmüfi qaß√id fı mad˛ al-nabı [by fiAbd Allh Maktüb fı ’l-ßarf wa’l-na˛w, 50
b. Mu˛ammad Niys], 277 Maktüb fı sha√n dhurriyyat al-Shaykh Sı.
Majmüfi qaß√id al-mawlid al-nabawı [ b y Mu˛ammad b. al-Mukhtr, 641
Ibrhım Niasse], 286 Maktüb fı sha√n Haggr, 632
Majmüfi ri˛alt al-shaykh Ibrhım, 287 Maktüb fı taqßır al-wird fı ’l-safar, 137
Majmüfi al-tawassult, 353, 361 Maktüb fı ’l-tafirıf bi’l-shaykh wa-mat yakünu
Majmüfi thaltha ajwiba [by Ibrhım Niasse], shaykhan, 146
287 Maktüb fı ’l-†arıqa al-Tijniyya, 137
Majmüfi thaltha khu†ab [by Ibrhım Niasse], Maktüb fı ’l-taw˛ıd, 134
287 Maktüb fı waqfiat al-Irk, 634
Majmüfi thaltha majlis sunniyya ma√thüra fian Maktüb ˛awl al-makh†ü†t wa-ahammiyyatih
khulaf√ murshid al-slikın wa-murabbı al- wa-adawtih, 65
murıdın al-qu†b al-rabbnı wa’l-firif al- Malja√ al-najt fial mad˛ sayyid al-sdt, 500
ßamadnı Sı. A˛mad al-Tijnı, 288 Mafilümt fian khiznat usrat Bulfiarf, 65
Maktüb fı a˛km bayfi al-mil˛ bi’l-†afim, 120 al-Mamzüj 78
Maktüb fı a˛km al-˛ubus, 59 Manfifi Rama∂n, 411
Maktüb fı a˛km al-qab∂ wa’l-adab, 201
736 INDEX OF TITLES
al-Manhij al-mukhtalifa li-tafilım al-lugha al- Man÷üma fı mad˛ al-Fulln wa-hij√ al-
fiarabiyya fı ’l-madris al-fiumümiyya, 393 Tawriq, 635
Man an, 384 Man÷üma fı mad˛ Ibrhım Niyß b. fiAbd Allh
al-Manqib al-fkhira fı asm√ sayyid al-duny al-Kawlakhı, 178
wa’l-khira, 16 Man÷üma fı mad˛ malik al-Maghrib, 171
Mansik [ahl] al-widd fı mad˛ khayr al-fiibd, Man÷üma fı mad˛ Mu˛ammad Antahawsy,
288 170
Manfafiat al-alıf fı fiilmay al-lugha wa’l-taßrıf, Man÷üma fı mad˛ al-Tijnı, 663
475 Man÷üma fı mad˛ al-Wangariyyın, 650
al-Manhaj al-mubın fı shar˛ ˛adıth awliy√ Man÷üma fı mafiraka bayn Kunta wa-Kal-
Allh al-mu˛ibbın, 25 Antaßar, 642
al-Manhaj: qaßıda fı ’l-ishda bi-’l-shaykh Man÷üma fı ’l-radd fial ˘ukku, 185
fiUmar al-Fütı wa’l-q∂i fiAmar Fl, 384 Man÷üma fı ’l-radd fial Nukka al-Süqı, 185
al-Manhaj al-qawım il ’l-ßir† al-mustaqım, Man÷üma fı ’l-radd fial ’l-†arıqa al-Tijniyya,
118 204, 658
Man huwa al-shaykh ˛aqqan, 481 Man÷üma fı rith√ a˛ad fiulam√ al-Takrür, 654
Man jadda fı ’l-fiilm wajada, 599 Man÷üma. fı rith√ Afilı b.fiAbd al-Ra˛mn al-
Man rma fıka y kitb al-Karım, 411 Anßrı, 55
Manshürt [of A˛mad b. A˛mad Lobbo], 209 Man÷ümt fı ’l-salsil al-thaltha, 171
Manshürt [of A˛madu Lobbo], 209 Man÷üma fı ßalt al-istisq√, 120
Man yu†ifi al-rasül fa-qad a†fiAllh, 424 Man÷üma fı sha√n ahl al-bidafi, 204
Man÷üma fı ’l-adab, 33 Man÷üma fı sha√n Awld Zayn, 662
Man÷üma fı ajz√ al-˛adıth al-khamsa, 173 Man÷üma fı sha√n m jar bihi al-fiamal min al-
Man÷üma fı ’l-fiarü∂ wa’l-qawfı, 252 mu˛arramt, 173
Man÷üma fı asm√ Allh al-˛usn, 553 Man÷üma fı sha√n ßalt al-imm, 658
Maqla fı ’l-awliy√ wa-karmtihim, 78 Man÷üma fı sha√n sürat al-ikhlß, 179
Man÷üma fı ’l-bayn wa’l-badıfi, 197 Man÷üma fı sha√n waq√ifi al-Barbish wa-
Man÷üma fı ∂ab† al-nafs, 118 ta√rıkhih, 634
Man÷üma fı dhamm qaryat Hadr, 62 Man÷üma fı silsilat asm√ al-ajdd, 168
Man÷üma fı ’l-dufi√, 141, 181 Man÷üma fı silsilat al-awrd al-Qdiriyya, 96
Man÷üma fı ’l-far√i∂ 179 Man÷üma fı ’l-ta˛dhır min al-bidafi fı ’l-süq,
Man÷üma fı far√i∂ al-wu∂ü√, 531 172
Man÷üma fı ’l-fiqh, 184, 662 Man÷üma fı ’l-†alq, 154
Man÷üma fı hija√ Kunta, 197 Man÷üma fı talfiub al-ns bi’l-zakt, 184
Man÷üma fı ’l-˛isb, 203 Man÷üma fı ’l-ta√rıkh wa-mad˛ al-rasül, 192
Man÷üma fı ’l-fiibdt, 120 Man÷üma fı ’l-taßawwuf, 99, 172, 179, 181, 182,
Man÷üma fı ißlh dht al-bayn, 220 187, 194
Man÷üma fı ’l-istisq√, 657 Man÷üma fı taßrıf al-affil, 170
Man÷üma fı ’l-kab√ir, 54 Man÷üma fı ’l-taw˛ıd, 97, 120
Man÷üma fı ’l-lugha wa’l-na˛w, 659 Man÷üma fı waßf mafiraka li’l-†awriq, 172, 649
Man÷üma fı ’l-mabfiüthın fial ra√s kulli mi√a, Man÷üma fı ’l-wird al-Qdirı 653
25 Man÷üma manfafiat al-ikhwn fı shufiab al-
Man÷üma fı m ˛adatha fı zamnihi min al- ımn, 54
bidafi, 191 al-Man֟ma al-mubraka, 217
Man÷üma fı mad˛ ahl al-Süq, 647 Man÷üma muwajjaha li-amır al-Fullnı al-
Man÷üma fı mad˛ ahl al-Wfı min Kanta, 641 sul†n A˛mad, 644
Man÷üma fı mad˛ al-aty, 172 Man÷ümat †urfat al-mamdüd fı na÷m m bi-
Tu˛fat al-mawdüd, 176
INDEX OF TITLES 737
Musmarat al-fikr fı ziyrat al-qu†b al-akbar, Najt kulli hlik wa-nür kulli fibid wa-slik,
277 662
Musarri˛ al-fiayn fı-m laqiya afid√ al-˘usayn, Najm al-nuh al-qawfı fı fiilmy fiarü∂ al-shifir
249 wa’l-qawfı, 508
Mushkiltun asbbuh wa-fiiljuh, 382 Nakß fial fiaqibayhi, 417
Muslim al-yawm bayna thaqfatihı wa-dınihi Naql al-kaw√in,631
382 Nasab al-shaykh al-˛jj fiAbd al-Qdir Banba,
al-Muslimün fı bild Kanksu, 577 600
al-Muslimün fı ’l-Sinighl ma’lim al-˛∂ir wa- Nasab Müs b. fiAlı, 55
fq al-mustaqbal. 473 al-Naß√i˛ fı nu߲ amır al-mu√minın A˛mad b.
Mu߆af ’l-Mu߆af, 476 Sh. fiUmar Safiıd, 637
al-Mu߆af wa-wulduhu’l-abrr al-kirm, 552 Naß√i˛ il ’l-ikhwn, 417
al-Mu߆ala˛t al-siysiyya, 625 Nasamt al-sa˛r, 476
al-Mustaqbaliyya al-sharfiiyya al-Islmiyya fı Nashr al-fiabır bi-mafin yt al-ßalt fial ’l-
Ifrıqiy al-gharbiyya al-faranküfüniyya, 487 bashır al-nadhır, 27
Mu√tamar al-qimma al-islmı fı Dakr, 385 Naßı˛a [of Mu˛ammad b. Mu˛ammad
Muwlt awliy√ Allh wa-mufidt afid√ Allh, Bussübe], 460
194 Naßı˛a [of al-Mukhtr al-Kuntı], 79
Muzıl al-˛alak fian istijb (sic) kayfiyyat al- al-Naßı˛a al-faßı˛a wa’l-˛ikam al-badıfia al-
taßadduq fial ’l-mayyit bi-S-y-k, 249 ßa˛ı˛a, 97
al-Naßı˛a fı zajr ˛alq al-li˛ya, 615
Nabfiat al-dhawq wa’l-shawq al-mukhtaßara Naßı˛a il jamıfi ikhwnihi min balad ◊hır min
min al-mudh’hab wa’l-nafit wa-ftiq al-ratq, al-fiulam√ al-afilm wa-il jamıfi al-kubar√
65 wa’l-kuram√ al-ßli˛ın al-mußli˛ın min ahl
al-Nafa˛t al-fianbariyya bi’l fuyü∂t al- ◊hır, 538
rabbniyya, 277 al-Naßı˛a al-ma˛müda wa’l-fii÷a al-maßmüda,
al-Nafa˛t al-˘amawiyya fı ’l-futü˛t al- 97
ilhiyya, 624 Naßı˛a minnı il ’l-ikhwn [by Ibrhım Niasse],
Nafa˛t al-Malik al-Ghanı fı ’l-siy˛a fı ar∂ 289
Bamakü wa-Ghinı, 287, 289 al-Naßı˛a al-muwajjaha il Mu˛ammad b.
Nafa˛t rabbniyya, 353 Afrkish, 99
Naf√is al-durar fı kalimt khayr al-bashar, 417 Naßı˛a nfifia, 417
al-Naffi al-fiamım fı sırat al-fiallma Zayn al-Dın al-Naßı˛a al-shfiya al-kfiya, 79
b. fiAbd al-fiAzız al-Jabhı, 180 Naßı˛at ahl al-südn, 41
Naf˛ al-fiabır fı ˛ukm dam dabrat al-bafiır, 151 Naßı˛at al-batt li-jamıfi ahl Kunta, 79
Naf˛ al-†ıb fı mad˛ ahl zwiyat B˙r, 191 Naßı˛at al-ghawth, 92
Naf˛ al-†ıb fı ’l-ßalt fial ’l-nabı al-˛abıb, 4, 78 Naßı˛at al-ikhwn, 326, 501
Naf˛at al-Mannn fı mad˛ khayr Banı fiAdnn, Naßı˛at al-ikhwn fian dafiwı al-wilya bi’l-
354 buhtn, 277
Nfifiat al-ßad li-man bihi ghulal mafirifat al- Naßı˛at al-ikhwn bi’l-fiilm wa’l-fiamal, 279
asm, 249 Naßı˛at al-ikhwn fı manfi tark qir√at al-
Nfifiat al-wildn, 582 Qur√n, 347, 369
Naf† al-sharq, 382 Naßı˛at al-munßif al-mubaßßir, 79
Nahj qa∂√ al-˛ajj fı m min al-db ilayhi ’l- Naßı˛at al-muttabifi wa-fa∂ı˛at al-mubtadifi 194
murıd ya˛tj, 417 Naßı˛at al-rufit, 508
Na˛w fahm dın al-Islm. Juz√ 1 & 2, 610 Naßı˛at al-slik fı mufimalat al-mlik, 653
al-Najt bi-ra˛mat al-Ra˛mn wa-bi-fa∂ilihi l Naßı˛at al-zawjayn, 202
bi’l-fiamal wa’l-ijtihd, 615
INDEX OF TITLES 741
Nasım al-riy˛ fı tash†ır qaßıdat sayyidı Ibrhım Na÷m ˛ikam al-shaykh Ma˛müd al-Kardı al-
al-Riyy˛ı, 289 Kürnı, 56
Naßran li’l-˛aqq wa-nu߲an li’l-muslimın, 31 Na÷m ˛urüf bi’smi’llhi ’l-Ra˛mn al-Ra˛ım,
Naßr al-fiulam√ al-fiubbd fı ’l-radd fial 362
urjüzat al-Galldı, 185 Na÷m ˛urüf <ınnı tawakkaltu fiala ’llhi>, 362
Naßs al-kalima allatı alqh Ibrhım Niys fı Na÷m ˛urüf ßalt al-fti˛, 362
ar∂ Marrkish fı ’l-˛aflat allatı uqımat fı Na÷m al-kab√ir al-sabfiimi√a, 56
ihd√ qfiat Jmifiat al-Qarawiyyın bi- Na÷m al-kab√ir al-sabfiın, 56
munsabat dhikr ta√sısih, 289 Na÷m al-Kitb al-akh∂ar [li’l-Qadhdhfı], 61
Natıjat al-fara∂iyyın, 63 Na÷m K. al-shifa√, 525
Nawdir al-˛ikam li-߲ib jmifi al-kalim wa- Na÷m kitb Tanbıh al-mughtarrın, 525
waßy ’l-murıdın wa-†ullb al-fiilm, 284 Na÷m al-la√lı bi-ikhbr wa-tanbıh al-kirm,
Nawqi∂ al-ımn, 259 588
Nawzil A˛mad Mu˛ammad b. Khayr al- Na÷m Lawqi˛ al-anwr, 217
Tandaghı, 55 Na÷m mulakhkhaß li-yt al-shif, 371
al-Nawzil al-mufıda, 55 Na÷m nasab al-shuraf√ al-Birrıshiyyın, 56
Nawzil Mu˛ammad b. fiAlı b. al-Mukhtr al- Na÷m al-nsikh wa’l-mansükh min al-˛adıth al-
fiAllüshı, 55 muttafaq fialayhi, 56
Nawzil al-Shaykh Abı’l-Khayr al-Arawnı, 65 Na÷m nawzil Mu˛ammad b. fiAlı b. al-
Nawzil wa-ajwiba fiqhiyya, 137 Mukhtr, 56
Nayl al-amal fı taf∂ıl al-niyya fial ’l-fiamal, 27 Na÷m al-Niqya, 141
Nayl al-amnı fı mad˛ al-shaykh al-Tijnı, 608 Na÷m shar˛ Ba˛raq al-Kabır fial Lmiyyat al-
Nayl al-arab fı mad˛ khayr al-fiArab, 354 affil, 197
Nayl al-ibtihj bi-ta†rız al-Dıbj, 27 Na÷m silsilat al-kirm fı tartıb ajdd sayyid al-
Nayl al-mafilı shar˛ fiaqıdat Bad√ al-mlı, 33 anm, 417
Nayl al-mafz bi’l-fiawd il ’l-˘ijz, 289 Na÷m ∑ughr al-Sanüsı, 33
Nayl al-marm bi-bayn ˛ukm al-iqdm fial al-Na÷m al-÷arıf li-nawzil ˘am ’llh al-sharıf,
’l-dufi√ li-m fıhı min al-ıhm, 27 56
Nayl al-marm fı mad˛ khayr al-anm, 277, Nelson Mandela, 385
355 Nibrs al-hidya fı ’l-dın, 268
Nayl al-marm fı su√l al-˛jj Ub Ringim fı ’l- Nibrs al-hidya fı ’l-dın al-˛anafiyya, 49
manm, 306 Nibrs al-murıdın li-zumrat al-˘amawiyya fı
al-Na÷fa fı ’l-Islm, 259 Ghn, 624
Nzila fı sha√n bi√r, 660 Nibrs al-÷alm fı mad˛ sayyid al-anm, 250
Nzila fı sha√n imra√a tazawwajat bafid wa∂fiih Nihyat al-amnı fı mad˛ al-nabı al-ummı ’l-
min ˛aml fsid, 33 fiAdnnı, 354
Nzila fı sha√n al-jmifi al-kabır fı Tinbuktu, 252 Nifimat rabb al-filamın fı khidmat khayr al-
Nzila nüzila bih Sh. al-Mukhtr b. Bb filamın, 418
A˛mad, 93 Nißb al-dhahab, 597
Na÷m adwr al-tashrıfi al-Islmı mafia kitb Nubdha fian ta√rıkh Azawd. 633
<Aqımü ’l-dın wa-l tafarraqü fıhi>, 259 Nubdha fı fa∂√il Rama∂n, 418
Na÷m akbar al-kab√ir al-thaltha fiashar, 55 Nubdha fıh asm√ al-˛jj Askiy wa-muddat
Na÷m ashykh al-Qdiriyya, 161 khilfatihim wa-fiadad al-masjid allatı
Na÷m asm√ Allh al-˛usn, 362 buniyat fı fiahdihi, 558
Nã÷m fatwı bafi∂ fiulam√ al-Takrür, 55 Nubdha fı nasab A˛mad b. al-Bashır al-Süqı,
Na÷m fı ’l-˛isb, 629 173
Na÷m fı mafirifat al-∂arürı min al-dın, 173 Nubdha min akhbr Bıghü, 558
Na÷m fı mukaffirt al-dhunüb, 55
742 INDEX OF TITLES
Nubdha min asm√ mulük Libtkü wa-Wüghü Nuzhat al-mustamifi wa’l-lfi÷ fı manqib al-
wa-Sinder, 643 shaykh Si. Mu˛ammad al-˘fi÷, 275
Nubdha min nasab Zabarm, 651 Nuzhat al-n÷irın bi-mawlid sayyid al-awwalın
Nudbha min ta√rıkh Füta al-Sinighliyya, 473 wa’l-khirın, 250
Nubdha min ta√rıkh Ghurmankob˙, 637 Nuzhat al-rwı wa-bughyat al-˛wı, 79, 93
Nubdha min tafirıkh Jenne,. 641 Nuzül al-ra˛ma fı ’l-ta˛adduth bi’l-nifima, 28
Nubdha min ta√rıkh al-Umawiyyın, 552
Nubdha min ta√rıkh Zabarm, 651 Qabs min a˛km al-jan√iz 262
Nubdha ßfiya kfiya mu˛arrara shfiya, 93 Qad afla˛a ’l-yawma man istafil, 421
Nubdha wa-sha÷iyya min ta√rıkh shaykhin wa- al-Qadar wa’l-qa∂√, 260
ustdhin wa-wasılatin il rabbin Abı fiAbd Qâ’îd mufîda, 469
al-Mughıth al-shaykh al-˛jj Hrün al-Q√il fal-yaqul khayran, 418
Mu˛ammad al-Tijnı, 622 Q√ima bi-asm√ mulük Kantshı wa-muddat
Nu∂r al-dhahab fı kulli fann muntakhab, 79 khilfatihim, 641
Nudrat al-safida fı isr√ ߲ib al-zifima, 250 Q√imat asm√ umar√ Libtkü, 644
Nujüm al-hud fı kawn nabiyyin af∂al man Q√imat mulük Humbüri, 640
dafi il ’llh wa-had, 289 Q√imat mulük Say, 646
al-Nukat al-lawmifi fı mas√alat al-nik˛ bi’l- Qal√id al-fiasjad fı fa∂l al-nabı al-mumajjad,
manfifi, 27 250
al-Nukat al-mustajda fı muswt al-ffiil li’l- Qal√id al-jumn fı fiilm al-bayn, 250
mubtada√ fı shar† al-ifda, 28 al-Qmüs al-fiaßrı: Modern Arabic Dictionary
al-Nukat al-wafiyya bi-shar˛ al-Alfiyya, 28 of English, Arabic, and Hausa, 625
al-Nukat al-zakiyya, 28 al-Qan†ara, 494
al-Nüniyya al-Kitwiyya, 198 Qan†arat al-˛isb, 656
Nür al-fiaynayn fı khalq sayyid al-kawnayn, 250 Qan†arat al-murıd 310
Nür al-baßar fı mad˛ sayyid al-bashar, 282, 289 Qarfi al-ikhwn fian al-ta˛akkum bi’l-÷unün
Nür al-drayn fı khidmat al-˛mı fian al-firayn, wa’l-buhtn, 178
418, 434 Qaß√id fı mad˛ al-˛jj fiUmar, 180, 229
Nür al-drayn fı ’l-ßalt fial sayyid al- Qaß√id fı mad˛ khayr al-bariyya, 151
kawnayn, 418 Qaß√id fı (mad˛) usrat A˛mad al-Bakk√ı, 642
al-Nür al-f√i∂ fı laghz al-far√i∂, 62 Qaßar al-†√ifa al-˘amawiyya li’l-ßalt al-
Nür al-˘annn fı ’l-ßalt fial ’l-nabı al- rubfiiyya, 268
fiAdnni, 250 Q. fiash√ fı bayt al-shaykh fiAbbs Sall al-
Nür al-˛aqq fı mad˛ alladhı j√a bi’l-ßidq, 290 Tijnı, 323
Nür al-kaml fı mashhad al-rijl, 306 al-Q. al-badriyya, 84
al-Nür al-rabbnı fı sırat Sı. A˛mad al-Tijnı, Q. b√iyya fı rith al-Shaykh A˛mad Bamba ,
290 471
al-Nu߲ al-mubın, 218 Q. bi-munsabat al-intikhb bayn Büba Sall
Nußra li-ahl al-fiilm fı ’l-radd fian muwßalat ahl wa-Ndiaye Zalzamn fı Sanluwı Senghor wa-
al-÷ulm, 188 na˛nu ’l-Mru nakhtru, 323
Nußrat al-dhkirın fı ˛ujaj al-dhikr kitban wa- Q. al-bi√r al-fiatıq, 393
sunnatan, 615 Q. dliyya fı mad˛ al-˛jj fiUmar b. Safiıd, 215
Nußüß min al-Tawrh wa’l-Injıl, 259 Q. dliyya fı mad˛ Mu˛ammad Bello, 116, 123
Nuzhat al-asm√, 92 Q. dliyya fı mad˛ Shaykh ˘amad Amın, 662
Nuzhat al-asm√ wa’l-afkr fı mad˛ al-Amın Q. dliyya fı mad˛ al-nabı, 222
wa-mafinı ’l-Mukhtr, 290 Q. dliyya fı ’l-taßawwuf, 79, 240
Nuzhat al-awidd√ fı fa∂l khtim al-awliy√, 250 Q. Dafiwat al-ns il dıni Rabb al-ns, 482
Nuzhat al-murıd fı mad˛ shaykhin al-farıd, 357 Q. Fat˛ al-fia÷ım, 455
INDEX OF TITLES 743
al-Q. al-fay∂iyya al-mushtamila fial anwfi al- Q. fı ’l-hij√ li-ar∂ Qantaraw wa-ahlih, 195
tajalliyyt, 84 Q. fı hij√ al-q∂ı Madiakhate Kala, 395
Q. fı db al-jimfi, 392 Q. fı ’l-˛ikam, 85
Q. fı a˛wl Dakar, 316 Q. fı ˛ußülihi fial bafi∂ al-martib al-
Q. fı ’l-amthl wa’l-˛ikam, 120 rabbniyya, 369
Q. fı awldihi [by Hrün al-Rashıd Jallü], 484 Q. fı ’l-ibtihl 85, 121
Q. fı bayn m j√a bihi al-rasül, 371 Q. fı ’l-iftikhr, 456
Q. fı bayn †arıq al-mutaßawwifın, 455 Q. fı ’l-iftikhr bi-shuyükhihi, 328
Q. fı ’l-dafiwa il taqw ’llhi tafil:, 377 Q. fı ’l-iftikhr bi’l-Sinighl, 334
Q. fı ’l-dafiwa il ’l-taw˛ıd, 378 Q. fı ’l-ijba fiamman sa√alahü a-m taqüluhu fı
Q. fı dhamm al-duny, 157 ’l-shaykh al-Tijnı ÷ann am yaqın, 357
Q. fı dhamm ˛ukm Fulln wa-mad˛ fiUmar al- Q. fı fiilm al-†arıqa, 85
Fütı, 638 Q. fı ’l-iltij√ il ’llh, 456
Q. fı ’l-dht al-ilhı, 84 Q. fı ’l-irshd wa’l-wafi÷ li-ahl Bamba, 633
Q. fı dhikr ar∂ Gundm wa-Tinbuktü, 196 Q. fı ’l-ishda bi-muna÷÷amat al-dafiwa al-
Q. fı dhikr awtd baldat Timbuktu wa’l-tawassul islmiyya bi-lıbiy, 482
bihim il ’llh, 666 Q. fı ’l-ishda bi-’l-†arıqa al-Tijniyya, 376
Q. fı ’l-diffi fian al-Tijniyya, 187 Q. fı ’l-istightha bi-rabb al-filamın, 378
Q. fı ’l-dufi√ fial ’l-÷alama, 84 Q. fı ’l-istisq√, 85
Q. fı dufi√ihi ’l-khayr li-masqa† ra√sihi, 378 Q. fı ’l-istisq√ wa’l-tawassul, 104
Q. fı ’l-dufi’ li’bnihi A˛mad, 362 Q. fı mabdi√ fiilm al-falak, 341
Q. fı ’l-dufi√ li-raffi al-wab√, 116 Q. fı mad˛ al-shaykh fiAbbs Sall, 378, 483
Q. fı ’l-dufi√ li-ßadıqihı A˛mad Jah, 366 Q. fı mad˛ al-shaykh fiAbbs Sall al-Tijnı, 376
Q. fı ’l-dufi√ wa’l-tawassul, 321 Q. fı mad˛ fiAbd Allh, 186
Q. fı fa∂√il Rama∂n, 392 Q. fı mad˛ fiAbd Allah b. Fayßal, 482
Q. fı falsafat al-˛ayt, 334 Q. fı mad˛ al-shaykh fiAbd al-fiAzız Sy, 335
Q. fı faw√id yt al-Qur√n, 44 Q. fı mad˛ fiAbd al-Qdir al-Jılnı, 170
Q. fı ’l-ghazal, 121 Q. fı mad˛ fiAbd Rabbihi, 188
Q. fı ’l-˛adıth, 510 Q. fı mad˛ Sh. Abı Bakr Sy, 366
Q. fı ’l-˛all wa’l-˛arm, 135 Q. fı mad˛ al-shaykh Abı Bakr Sy al-khalıfa,
Q. hamziyya fı mad˛ A˛mad al-Kabır al- 323
Madanı, 227 Q. fı mad˛ ahl Bayır, 195
Q. hamziyya: fı mad˛ Mu˛ammad Bello, 123 Q. fı mad˛ ahl Füta, 511
Q. fı ’l-˛anın, 145 Q. fı mad˛ ahl al-fiurüba, 193
Q. fı ’l-˛anın il wa†anihi, 196 Q. fı mad˛ A˛mad b. Abı ’l-Afirf, 204
Q. fı ’l-˛aqıqa al-Mu˛ammadiyya, 316 Q. fı mad˛ A˛mad al-Bakk√ı, 152
Q. fı ˛aqıqat al-†uruq al-ßüfiyya, 334 Q. fı mad˛ al-shaykh A˛mad Buya Gueye, 376
Q. fı ’l-˛arb bayn Kal-Antaßar wa-Kanta, 203 Q. fı mad˛ A˛mad ˘mid SΩsi, 63
Q. fı ˛arb Füta mafia ahl Msina wa-dhikr mawt Q. fı mad˛ A˛mad Sıkü,214
A˛mad wa’l-˛jj fiUmar wa-mawqif al- Q. fı mad˛ [al-shaykh] A˛mad al-Tijnı, 336,
Bakk√ı min tilka ’l-˛arb, 638 346, 376, 379, 598, 654
Q. fı ’l-˛athth fial ’l-ßabr wa’l-tawakkul fial Q. fı mad˛ A˛mad b. fiUmar, 146
’llh, 369 Q. fı mad˛ ajddihi [by A˛mad al-Tijnı b.
Q. fı hathth al-shabb fial ’l-jidd wa’l-fiamal, Mu˛ammad al-Hdı b. Sha√th Tyre], 334
334 Q. fı mad˛ akhıhi fiUthmn b. al-˘jj, 187
Q. fı hij√ ahl baladihi, 193 Q. fı mad˛ fial ’l-˛jj fiUmar b. Safiıd, 237
Q. fı hij√ Idaw al-˘jj wa-mad˛ Kunta, 642 Q. fı mad˛ Alboury N’Diaye, 390
Q. fı hij√ Kunta, 147 Q. fı mad˛ fi◊lı b. A˛mad, 121
744 INDEX OF TITLES
Q. fı mad˛ al-shaykh al-filim Mu˛ammad fi◊li Q. fı mad˛ [al-shaykh al-˛jj] Mlik Sy, 366
b. Fat ’l-Müritnı, 366 Q. fı mad˛ al-Maymün b. ˘ammd wa-fiUmar
Q. fı mad˛ l Sıh, 320 al-Raqqdı, 195
Q. fı mad˛ amır dawlat Farans, 666 Q. fı mad˛ Momar ∑ßum Diakhate, 329
Q. fı mad˛ amır Kal-Antaßar Mu˛ammad fi◊l b. Q. fı mad˛ Mu˛ammad fi◊li b. Fat, 366
Düdü, 641 Q. fı mad˛ al-Shaykh Mu˛ammad al-Amın al-
Q. fı mad˛ Sıdı al-fiArabı b. al-S’i˛ al-Tijnı Knimı, 218
al-Maghribı, 373 Q. fı mad˛ Mu˛ammad b. Bü Bakr al-Afiıshı,
Q. fı mad˛ fiashıratihi wa’l-diffi fianh, 85 188
Q. fı mad˛ al-aty, 182 Q. fı mad˛ Mu˛ammad al-Mahdı al-Tijnı, 47
Q. fı mad˛ Awld Ghayln, 188 Q. fı mad˛ Mu˛ammad Ma˛müd b. al-Shaykh
Q. fı mad˛ bafi∂ ashykh al-Tijniyyın, 186 al-Arawnı, 171
Q. fı mad˛ By b. fiUmar, 171 Q. fı mad˛ Mu˛ammad al Mansür Sy b. al-
Q. fı mad˛ al-biqfi al-islmiyya al-muqaddasa, shaykh al-˛jj Mlik Sy, 373
328 Q. fı mad˛ Mu˛ammad al-Mu߆af al-Galldı,
Q. fı mad˛ al-˛jj ’Abd al-fiAzız Sy fı i˛d 189
ziyratihı li-Fs Ture, 335 Q. fı mad˛ Mu˛ammad Niys 345
Q. fı mad˛ al-˛jj F∂il Mbacke, 391 Q. fı mad˛ al-Mukhtr b. A˛mad, 171
Q. fı mad˛ al-˛jj Mlik, 329 Q. fı mad˛ al-Mukhtr al-Kuntı wa’l-tawassul
Q. fı mad˛ al-˛jj Mlik Sy, 329, 366, 514 bihi, 168
Q. fı mad˛ al-˛jj fiUmar [b. Safiıd], 226, 227, Q. fı mad˛ Müly Sharıf b. al-˘asan, 171
230, 598, 637 Q. fı mad˛ Müs Tarwiri, 197
Q. fı mad˛ al-˛jj fiUmar [al-∑alghawı], 598 Q. fı madh al-nabı bi-amrin min khlihi, 329
Q. fı mad˛ Sh. ˘amhu’llh, 515 Q. fı mad˛ al-nabı wa-irshdt fı mukhtalif al-
Q. fı mad˛ Ibn ˘ammüd, 45 maydın, 328
Q. fı mad˛ Sh. Ibrhim Diop, 365 Q. fı mad˛ al-shaykh Ndiassé Mbaye, 336
Q. fı mad˛ Ibrhım al-Kawlakhı, 186 Q. fı mad˛ al-q’id Mufiammar al-Qadhdhfı,
Q. fı mad˛ Ibrhım Ma˛müd Diop, 482 365
Q. fı mad˛ Sh. Ibrhım Niys, 195, 200 Q . fı mad˛ al-Qsim wa’l-Fzzı wa-
Q. fı mad˛ al-shaykh Ibr Mbaye, 392 jamfiatihim, 135
Q. fı mad˛ jaddihi [by Bb A˛mad b. A˛mad Q. fı mad˛ ra√ıs Kal al-Süq, 86
al-Bakk√ı], 135 Q. fı mad˛ al-ra√ıs al-Mukhtr w. Ddh, 485
Q. fı mad˛ Junnat al-murıd, 104 Qaßıda fı mad˛ ߲ib al-jalla al-malik al-sharıf
Q. fı mad˛ khlihi Bb A˛mad, 141 al-˘ußayn b. ‡all, 350
Q. fı mad˛ khayr al-bariyya, 563 Q. fı mad˛ al-shal†, 198
Q. fı mad˛ al-Kuntiyyın, 656 Q. fı mad˛ al-Shaykh Sfid Abıh b. Muhammad
Q. fı mad˛ Lmiyyat al-firifın fı mad˛ sayyid al-F∂il, 481
al-firifın, 186 Q. fı mad˛ al-Shaykh al-Azhari fiAbd al-˘alım
Q. fı mad˛ Lat Dior, 389 Ma˛müd fiinda ziyratihı li-Sinighl, 366
Q. fı mad˛ madınat Kold, 482 Q. fı mad˛ shaykh al-ßüfiyya, 183
Q. fı mad˛ al-Ma˛müd, 189 Q. fı madh al-shaykh al-‡libüya, 479
Q. fı mad˛ Ma˛müd b. Safiıd Jeliy, 598 Q. fı mad˛ shaykhihi Abı ’l-Khayr Sı. A˛mad b.
Q. fı mad˛ al-malik ˘ußayn b. ‡alll malik ’l- al-∑ayd, 154
Urdunn, 373 Q. fı mad˛ shaykhihi A˛mad al-Bakk√ı, 44
Q. fı mad˛ al-malik fiAbd al-fiAzız, 198 Q. fı mad˛ shaykhihi Asaqqafi, 188
Q. fı mad˛ malik al-Maghrib al-˘asan al-thnı, Q. fı mad˛ shaykhihi Bb A˛mad b. Sıdı al-
366 Kuntı, 44
Q. fı mad˛ al-malik Mu˛ammad al-khmis, 365 Q. fı mad˛ shaykhihi al-Mundhir, 183
INDEX OF TITLES 745
Q. fı rith√ zawjat al-shaykh Sı. al-Mukhtr bt. Q. fı ’l-tawajjuh al-tmm il ’llh, 370
A˛mad al-Bakk√ı, 116 Q. fı ’l-tawakkul fial ’llh, 341, 378
Q. fı safiat fiafw Allh, 456 Q. fı tawakkulihi fial ’llh wa˛dihi, 456
Q. fı shafin al-dajjl, 86 Q. fı ’l-tawassul, 86, 122, 171, 337, 393
Q. fı shukr Allh tafil, 330 Q. fı ’l-tawassul bi-ashykh al-imm, 171
Q. fı ’l-shukr wa’l-˛amd, 322 Q. fı ’l-tawassul bi-ashykh Kanta, 168
Q. fı shuyükh al-Qdiriyya, 116 Q. fı ’l-tawassul bi-asm√ Allh al-˛usn, 143
Q. fı ’l-ßidq fı ’l-†alab, 377 Q. fı ’l-tawassul bi-ghazawtihi ßall ’llh
Q. fı ’l-silsila al-Qdiriyya, 122, 145 fialayhi wa-sallam bi-ßarf al-fitna fian ahl al-
Q. fı silsilatihi al-Tijniyya, 389 fiIrq, 65
Q. fı ’l-silsila al-Tijniyya, 484 Q. fı ’l-tawwassul bi’l-˘ayy ’l-Qayyüm, 372
Q. fı ’l-ta√assuf fial ’l-aslf alladhına knü fı Q. fı ’l-tawassul bi-himmat al-shaykh al-Tijnı,
Sanluwı, 316 376
Q. fı ’l-ta√assuf fial ibtifid al-ns fian al- Q. fı ’l-tawassul il ’llh, 455
sharıfia al- islmiyya, 336 Q. fı ’l-tawassul il ’llhi bi-shaykhin al-Tijnı,
Q. fı ’l-ta√assuf li-hujüm Isr’ıl fial ’l-fiarab fı 7 379
yuniyü 1967, 369 Q. fı ’l-tawassul il ’llh tafil, 483
Q. fı ta√dıb al-nafs, 376 Q. fı ’l-tawwasul wa’l-dufi√, 456
Q. fi-tafwı∂ amrihi il ’llh, 370 Q. fı ’l-tawba il ’llh, 378
Q. fı ’l-ta˛adduth bi-nifimat Allh fialayhi, 458 Q. fı ’l-tawba il ’llh wa’l-ta∂arrufi lahu, 370
Q. fı tahdhıb al-nafs, 378 Q. fı ’l-tawba wa’l-istighfr, 455
Q. fı tahni√at ’l-shaykh fiAlı Ba bi’ntih√i Q. fı ’l-taw˛ıd, 33, 122, 330, 337, 658
jmifiihi fı Guéoul, 369 Q. fı taw˛ıd Allh, 456
Q. fı tahni√at al-˛jj Müs bi-˛ajjihi, 379 Q. fı ’l-tawfiiya wa’l-irshd, 376
Q. fı tahni√at Mu˛ammad Ma˛müd, 154 Q. fı waßf ri˛la lahu il qaryat Alék fı
Q. fı tahni√at al-sharıf fiAbd ’l-fiAzız al-˘asanı, Murıtniyy, 370
323 Q. fı ’l-wafi÷, 168
Q. fı tahni√at shaykhihi Mu˛ammad Mu߆af, Q. fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd, 86, 179, 378, 485
195 Q. fı ziyrat al-sharıf A˛mad ˘aydara fı
Q. fı †alab al-naßr min Allh, 204 Mtam, 323
Q. fı talkhıßihi li-bb fialmt al-ifirbi fı ’l- Q. fı ziyratihi li-∂arı˛ al-shaykh Safid abıhi,
na˛w, 370 479
Q. fı ’l-tar˛ıb bi-Sı. fi◊lı al-Tıjnı bi-munsabat Q. fı ziyratihi li-khlihi [by Mu˛ammad b.
nuzülihı bi-madınat Louga, 367 ˘amma b. Mu˛ammad al-Kuntı], 141
Q. fı ’l-tar˛ıb bi-muf†ı Mıßr al-shaykh Q. fı ’l-zuhd, 87
Muhammad al-˘ußarı, 366 Q. fı ÷uhür al-˛qq lahu 377
Q. fı ’l-tar˛ıb bi-shahr Rama∂n al-mubrak Q. Ghazlat al-nür, 350
fim 1397/1977, 370 Q. al-˛amma, 574
Q. fı ’l-tar˛ıb bi’l-shaykh al-sharıf b. fiUmar al- Q. hamziyya fı mad˛ A˛mad al-Tijnı, 236
Tıjnı, 365 Q. hamziyya: fı mad˛ Mu˛ammad Bello, 133
Q. fi tar˛ıb bi-sumuww al-amır fiAbd Allh b. Q. al-˛irz al-manıfi, 294
fiAbd ’l-fiAzız fı Lügha, 372 Q. il ’l-˛jj fiUmar, 238
Qaßıda fı tafirıf al-ridda, 652 Q. al-isr√ wa’l mifirj, 350
Q. fı ’l-ta√rıkh, 86 Q. Istightha bi’l-˛jj Mlik Sy, 330
Q. fı ta√rıkh ta√sıs qaryatihi “al-Qhira”, 370 Qaßıda istighthiyya bi-jh al-nabı, 315
Q. fı ’l-taßawwuf, 189, 205, 336, 372 Q. lmiyya fı mad˛ Sh. A˛mad al-Tijnı, 655
Q. fı ’l-tasbı˛, 336 Q. lmiyya fı mad˛ Sh. ˘amadi Amın. 662
Q. fı ’l-tawba il ’llh wa’l-ta∂arrufi lahu, 370 Q. lmiyya fı mad˛ jamfiat al-Süq, 120124
INDEX OF TITLES 747
al-Qur√n shif√ li’l-ns wa’llhu al-Shfı, 625 Raw∂at al-kham√il li’l-akhyr wa-shafrat al-
al-Qur√n, ta√rıkhuhu wa-tadwınuhu wa- ßawrim fial ’l-ashrr, 127
mu˛tawaytuhu, 611 Raw∂at al-mufißirın fı mafirifat fiulüm al-dın,
Qurrat al-abßr fı sırat al-Mukhtr b. Abı Bakr 472
b. Mu˛ammad M˛ammad b. Ma˛müd al- Raw∂at al-mutafiallimın wa-˛adıqat al-
Fullnı, 635 mufiallimın, 659
Qurrat fiayn al-muttabifi 252 al-Raw∂t al-nadiyya fial ’l-maqßürat al-
Duraydiyya, 326
Radfi al-aqrn fian al-ta˛akkum fı a˛km al- Raw∂at safida, 528
Qur√n, 180 al-Raw∂ al-khaßıb fı shar˛ Naf˛ al-†ıb, 105
Radfi al-nfı fian al-zakt al-nmı, 616 Raw∂ al-mu˛ibbın fı mad˛ sayyid al-firifın, 295
Radd fial kitb min Ibn Salım, 143 al-Raw∂ al-naqı fial sırat al-nabı, 607
al-Radd fial ’l-murtadd al-mutajarri√ fial ’llh Raw∂ al-qinfia, 574
wa-fial kitbihi, 260 Rayy al-÷am√n fı mad˛ sayyid al-akwn, 355
Radd fial qaßıdat Mu˛ammad b. Burayk, 204 Ri˛la fı min†aqat Bfülbı, 633
Radd fial qaßıdat Yafiısh al-Galldı, 197 al-Ri˛la al-Gannriyya wa’l-Kumshiyya 287,
Radd fial qu∂t Arawn, 115 295
Radd fial risla fı iqmat al-jumufia fı Bü al-Ri˛la al-˘ijziyya al-ül, 295
Jubayha, 165 al-Ri˛la al-Kunkiriyya, 287, 289
Radd fial rislat Mu˛ammad b. Mu˛ammad Ri˛lat il ’l-Qhira, 261
B˙r fı ’l-nikh, 174 Ri˛la safiıda, 611
Radd fial su√layn fı ’l-bayn, 135 Ri˛lat umm al-qur, 394
Radd man qayyada shurü† al-†arıqa al- Rim˛ ˛izb al-Ra˛ım fial nu˛ür ˛izb al-rajım,
Tijniyya, 311 218
al-Radd wa’l-ib†l fial man iddafi al-ru√y al-Risla al-fiajıba wa’l-naßı˛a al-badıfia, 110
bi’l-iqbl, 192 al-Risla al-fiajıba wa’l-naßı˛a al-badıfia il
Raffi al-˛araj, 468 sayyid Bb A˛mad, 90
Raffi al-malm fian man rafafia wa-qaba∂a R. al-anwr wa’l-naßı˛a li’l-ikhwn fı ’l-nahy
iqtid√an li-sayyid al-anm, 294 fian shurb al-dukhn, 538
Raffi al-mushkilt fian bafi∂ fiulam√ Tuwt, 151 R. fian al-wird, 115
Ragh√ib al-mu˛tjın fial †arıqat al-Tijniyyın, R. fı db al-murıd, 219
225, 387 R. fı ahammiyyat al-ta√rıkh 56
al-Ra√ıs Shadhlı b. Jadıd, 386 R. fı akhbr al-jumufia, 165
R√iyyat al-wußül fı ˛ayt al-rasül, 46 R. fı ’l-akhlq, 48
Rajul asm√ Wusifi Tutu, 550 R. fı anwfi al-kufr, 269
Ras√il [of al-Mukhtr al-Kuntı], 87 R. fı ’l-awrd, 139
Ras√il bayn al-Bakk√ı wa-Akansüs, 133 R. fı ’l-awrd wa-kayfiyyat al-talqın wa’l-
Ras√il fı ˛ukm al-fiaqd fial ’l-˛iml min al-zin bayfia, 142
wa-aqwl al-fiulam√ fıhi, 260 R. fı bayn anwfi al-bidafi wa’l-kufr bi-bild al-
Ras√il fı nik˛ al-mutfia wa-aqwl al-fiulam√ Südn, 48
fıhi, 260 R. fı ’l-bidfia, 50
Ras√il fı sha√n ahl Msina wa’l-˛arb mafia al- R. fı ’l-dhikr wa-shurü† al-khalwa, 110
Faransiyyın, 644 R. fı fa∂l al-fiilm wa’l-fiulam√, 169
Ras√il il fiUthmn b. M. Fodiye, fiUmar al- R. fı ’l-˛a∂∂ fial ’l-jihd, 133
Fütı, A˛mad A˛mad, wa-ahl Tinbuktu, 133 R. fı ˛ukm dim√ al-Kuntiyyın wa-amwlihim,
al-Rashfat al-shfiya, 87 202
al-Raw∂a al-anıqa fı m yatafiallaq bi’l- R. fı ˛ukm al-taqlıd, 169
u∂˛iyya, 142 R. fı ˛uqüq al-nis√, 110
INDEX OF TITLES 749
R. il A˛mad b. al-Faqı, 105 R. il bafi∂ al-ikhwn [by Ibrhım Niasse], 295
R. il A˛mad b. ˘amad Samba Tta, 210 R. il Bdı b. Ma˛müd, 88
R. il A˛mad al-Madanı fı bayn m jar bayn R. il bafi∂ al-Kuntiyyın, 107
A˛mad al-Bakk√ı wa-fiUmar al-˘awsı, 222 R. il B-k-t, 139
R. il A˛mad b. Mu˛ammad Abı Bakr al- R. il ’l-faqıh Bb b. fiUthmn, 209
Msinı, 130 R. il ’l-faqıh Sadıd wa’l-‡hir fı mushkilat al-
R. il A˛mad b. Mu˛ammad b. al-kha†ıb al- buyüfi, 656
Madanı, 105 R. il Fondoko, Sultan Msina, 107
R. il Sh. A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo [al- R. il Ghuruwü b. Safiıd, 210
Msinı], 105, 130, 192 R. il ˘abıb Allh b. al-Mukhtr, 108
R. il A˛mad b. ∑li˛ al-Arawnı, 88 R. il ’l-˛jj fiUmar, 130, 213, 660
R. il A˛mad b. al-Shaykh, 129 R. il ’l-˘jj b. fiUmar Abı Radda [Bü Radda]
R. il A˛mad Sıkü, 214 117
R. il A˛mad al-Tijnı, 187 R. il ’l-˛jj fiUmar b. Safiıd [from A˛mad b.
R. il A˛mad b. al-shaykh fiUmar, 238 A˛mad Lobbo], 212
Risla il ’l-akh ˘asan ’Njy, 444 R. il ˛kim ar∂ Adghgh 139
R. il fiAlı b. Sh. Sı. A˛mad wa-ikhwnihi, 88 R. il ˘mid b. A˛mad al-∑anhjı, 88
R. il ’l-fimil ˘ammd wa-q∂ı Kül†, 117 R. il Hanün b. Abı Yüsuf, 107
R. il ’l-amır fiAlı al-fiAshshrın Kak b. R. il Hanün b. Bayd, 88
Ma˛müd, 206 R. il Ibn amır al-mu√minın fiAbd Allh, 235
R. il ’l-amır Ba Lobbo, 128 R. il ibn fiammihi Abı Bakr [from A˛mad b.
R. il ’l-amır Ghuruwü b. Safiıd, 212 A˛mad b. Mu˛ammad Lobbo, 212
R. il ’l-amır al-˛jj fiUmar b. Safiıd al-Fütwı, R. il Ibn fiammihi Abı Bakr [from A˛mad
132 Lobbo], 209
R. il amır Ibn fiAbd Allh b. Sh. A˛mad, 130 R. il Ibn Hanün 154
R. il amır Kanü Mu˛ammad al-Sanüsı, 295 R. il ibnihi A˛mad [from A˛mad Lobbo], 210
R. il amır Karshısh Sulaymn Baßaldı, 130 R. il ibnihi A˛mad al-Bakk√ı, 107
R. il amır Msina al-q∂ı A˛mad Bb b. R. il ibnihi al-brr Mu˛ammad wa-man
Abı’l-fiAbbs fı sha√n tarika, 644 mafiahu min al-talmıdh al-akhyr, 108
R. il Amır Minkali (?) A˛mad b. fiUthmn, 130 R. il ibnihi fı ’l-wafi÷ wa’l-irshd, 88
R. il amır al-mu√minın fiAbd al-Ra˛mn b. R. il ibnihi Mu˛ammad, 108
fiAshshb, 88 R. il ibnihi Sh. al-Mukhtr al-∑aghır, 108
R. il amır al-mu√minın A˛mad b. A˛mad, 644 R. il ikhwnin wa-a˛bbin wa-talmıdhin
R. il amır al-mu√minın A˛mad b. al-˘jj al-Marrkushiyyın, 128
fiUmar, 639 R. il jamfiat abn√ Abı Radda wa-ahl al-‡lib
R. il amır al-mu√minın A˛mad al-Kabır al- fiAbd Allh, 108
Madanı, 231, 658 R. il jamfiat al-abn√ wa’l-ikhwn jamfiat
R. il amır al-mu√minın A˛mad b. Mu˛ammad abn√ fiammin Ibn al-Nafima, 89
b. Abı Bakr al-Msinı, 43, 117 R. il jamfiat abn√ Mu˛ammad b. Yüsuf, 153
R. il amır al-mu√minın A˛mad b. al-Shaykh R. il jamfiat F-w-n-t wa-ahl Bahbal, 108
fiUmar, 639 R. il jamfiat Idaghmüs, 109
R. il amır al-mu√minın fiUmar b. Safiıd, 231 R. il jamfiat Iguelld, 89
R. il ’l-amır Safiıd b. al-Shaykh Safiıd, 654 R. il jamfiat al-Islm, 131
R. il ’l-amır fiUthmn b. Abı Bakr, 212 R. il jamfiat Jenne, 131
R. il Awld Dwüd, 107 R. il jamfiat Kel Antaßar, 89
R. il Bb A˛mad, 107 R. il jamfiat Msina [from al-˛jj fiUmar],
R. il Sı. Bb A˛mad A˛mad, 110 219
R. il Bb A˛mad b. fiUrwa b. ˘ammd, 139 R. il jamıfi al-ikhwn [from Mlik Sy], 311
INDEX OF TITLES 751
al-Shabb fı ’l-Islm: wjibtuhum wa- Shar˛ khilß al-dhahab fı sırat khayr al- fiarab,
mushkiltuhun wa-fiiljuh, 260 312
al-Shabb al-muslim fı mahabb al-riy˛, 483 Shar˛ Khulßat Ibn Mlik, 151
al-Shabb wa-dawruhum fı ’l-Islm, 65 Shar˛ al-la√lı wa’l-durar fı ’l-db wa’l-
Shfiyat al-qulüb, 176 ma˛sin al-ghurar, 246
Shfiyat al-qulüb fı ’l-taw˛ıd, 179 Shar˛ la†ıf fial ’l-abyt allatı ansha√tuh fı ’l-
Shajarat [nasab] Mu˛ammad fiAlı al-mulaqqab muthallath al-khlı al-was† al-firı min al-
bi-˘awad al-Anßrı il ◊dam, 199 ta∂fiıf, 112
al-Shakhßiyyt wa’l-amkin al-ta√rıkhiyya al- Shar˛ manqib al-sdt al-kirm min al-
madhküra fı ’l-Qur√n, 611 ßa˛ba, 15
Shams al-qaß√id al-ghurar fı tahni√at al- Shukr al-Mni˛ fı ri˛lat Ibn al-S√i˛, 631
shaykh fiUmar, 229 Shar˛ man÷üma fı ’l-˛adıth, 145
Shaq√iq al-nufimn fı ˛ayt fiUthmn, 350 Shar˛ man÷üma fı ’l-na˛w, 240
Shar˛ ahamm al-kalm fial ’l-ism al-afi÷am, Shar˛ manzüma fı ’l-taw˛ıd (sürat al-ikhlß),
111 179
Shar˛ fial ’l-a˛dıth al-Maqqariyya, 140 Shar˛ man÷ümat A˛mad b. Mu˛ammad Ww,
Shar˛ fial Alfiyyat Ibn Mlik wa-I˛mirr Ibn 63
Büna, 160 Shar˛ man÷ümat al-faqıh Sı. fiUmar b. fiAbd al-
Shar˛ fial ’l-Bas† wa’l-tafirıf fı ’l-taßrıf 29 Karım li-mırth Khalıl, 140
Shar˛ fial ’l-Jawhara fı ’l-taw˛ıd, 202 Shar˛ Marqı ’l-ßufiüd, 157
Shar˛ fial Jumal al-Khünajı, 16 Shar˛ al-mawlidiyya fı ’l-far√i∂, 63
Shar˛ fial man÷ümat al-◊jurrümiyya, 159 Shar˛ mulaffaqt shawhid al-Khazrajı, 35
Shar˛ fial man÷ümat Mu˛ammad Ubba li’l- Shar˛ Mul˛at al-ifirb, 177
◊jurrümiyya, 202 Shar˛ Muqaddimat al-Akh∂arı, 202
Shar˛ fial Mukhtaßar Khalıl, 14 Shar˛ na÷m al-◊jurrümiyya, 140
Shar˛ fiala ’l-na÷m al-Ma√müniyya min al- Shar˛ Na÷m K. al-shifa√, 525
mırth fı ’l-munsakha, 62 Shar˛ na÷m al-Tuwtı li-fiAqıdat al-Akh∂arı,
Shar˛ fial na÷m Niqyat al-Suyü†ı, 142 140
Shar˛ fial ’l-Qur†ubiyya, 16 Shar˛ al-qaßida al-fay∂iyya, 91
Shar˛ fial ßal† †alfiat al-dht al-mu†alsam, 91 Shar˛ Q. fı ’l-ifitiqd, 179
Shar˛ fial ’l-∑ughr, 17 Shar˛ qaßıda fı mad˛ al-nabı, 91
Shar˛ alf÷ al-naßı˛a al-kfiya wa’l-taqrıb lim Shar˛ qaßıdat Ibn Muqrifi, 47
i˛tawat fialayhi min al-fiulüm al-nfifia al- Shar˛ qaßıdat al-Mu߆af b. Mu˛ammad
shfiya, 31 ˘ammag, 188
Shar˛ al-fiaqıda al-Burhniyya, 29 Shar˛ qaßıdat al-shahma wa’l-arya˛iyya bi-
Shar˛ asm√ Allh al-˛usn, 199 ßarm, 189
Shar˛ al-fiAwfı fı ’l-ßalt, 241 Shar˛ Qurrat fiayn al-muttabifi, 253
Shar˛ al-Bjürı, 326 Shar˛ Risla fı mafinı kalimatay al-shahda,
Shar˛ bustn ahl al-dın wa’l-fiirfn fı shar˛ 580
Manfafiat al-ikhwn, 56 Shar˛ al-ßadr fı ’l-kalm fial ’l-si˛r. 468
Shar˛ al-hady wa’l-ßilt fı jamfi wa-na÷m Shar˛ al-ßadr wa-tanwır al-qalb bi-bayn
Muba††ilt al-ßalt, 143 maghfira m nusiba li’l-jnib al-nabawı min
Shar˛ al-˛amdala, 661 al-dhanb, 29
Shar˛ ˛izb al-asrr, 111 Shar˛ al-∑ughr, 29
Shar˛ Ibn fi◊shir, 157 Shar˛ sullam al-tarqiya, 43
Shar˛ Irshd al-slik, 269 Shar˛ sürat al-Fti˛a, 446
Shar˛ ism Allh al-afi÷am, 111 Shar˛ takhmıs Ibn Mahıb li-fiishrıniyyt al-
Fzzı, 17
754 INDEX OF TITLES
Shar˛ takhmıs qaßıda fı rith√ fiAbd al-Ra˛mn al-Sihm al-masdüda fı nu˛ür al-afid√ al-
al-Aghllı wa-Shaykh By al-Kuntı, 536 ˛asada, 133
Shar˛ takmilat al-Bij√ı fial ’l-lmiyya, 35 al-Sihm al-musaddada il nu˛ür al-shunt al-
Shar˛ al-†ar√if al-qudsı [al-qudsiyya], 94 ˛asada, 112
Shar˛ Tu˛fat al-mawdüd fial ’l-maqßür wa’l- al-Si˛r al-˛all fı m bayn al-˛arm wa’l-˛all,
mamdüd, 44 195
Shar˛ al-Tu˛fat al-miskiyya wa’l-naf˛a al- Sil˛ ahl al-khawf, 446
Makkiyya, 180 Sil˛ al-ßli˛ın fı nu˛ür al-afid√ al-†li˛ın, 297
Shar˛ waßy ’l-rasül (ßalfiam) fı ˛ijjat al- al-Silsila al-Qdiriyya, 446
widfi, 260 Silsilat ajdd Mu˛ammad al-Jumfia b. Mamm,
Shar˛ Wasılat al-ßibyn, 525 184
Shawhid al-mızn li-shifir al-fiurbn, 250 Silsilat al-fiarabiyya li’l-†alaba al-ifrıqiyya, 625
al-Shaykh fiAbbs ∑all al-Tijnı: ˛aytuhu wa- Silsilat al-dhahab fı dhikr af∂al al-nasab, 468
afimluhu, 381 al-∑indıd, 446
al-Shaykh Ibrhım Niys, 386 al-Sinighl wa-al-istifimr al-firansı, 382
al-Shaykh al-Tijnı huwa ’l-qu†b al-maktüm, Sirj al-muslimın min al-sunna wa’l-kitb al-
297 mu˛kam, 476
Shifir al-ßibyn fı mad˛ A˛mad al-Tijnı, 227 Sirj al-naf√is wa-fiilj al-waswis, 115
Shif√ al-asqm al-firi∂a fı ’l-÷hir wa’l-b†in al-Sirr al-akbar wa’l-kibrıt al-a˛mar, 297
min al-ajsm, 147 al-Sitr al-d√im li’l-mudhnib al-h√im, 4, 112
Shif√ al-asqm fı mad˛ khayr al-anm, 282 al-∑iym ˛ukmuhu wa-˛ikamuhu, 260
Shif√ al-asqm fı mad˛ Sayyid al-anm, 297 al-Siysa al-sukkniyya wa-na÷rat al-islm il
al-Shif√ fı mad˛ al-Mu߆af, 345 ’l-mas√ala, 382
Shif√ al-ghalıl, 374, 563 Su√l al-mas√il wa’l-nawzil, 275
Shif√ al-ghalıl wa-ir˛at al-fialıl fı shar˛ al-sifr Su√l wa-jawb fial ’l-fiaq√id al-taw˛ıdiyya,
al-awwal min Mukhtaßar Khalıl, 653 607
Shif√ al-˛uzn wa’l-gharm fı jawb al-ukht al- Su√l wa-jawb fial fiaqıdat ahl al-sunna al-
ßdiqa fiAnta Manm, 446 musammt bi’l-Murshida, 606
Shif√ al-ßadr fı man ˛a∂ara waqfiat Badr, 277 Su√l wa-jawb fial ’l-fiAwfı, 607
Shikyat al-dın al-Mu˛ammadı il rifiyat al- Su√l al-rthı, 591
muwakkalın bihi, 50 al-Sullam al-asm al-asn il samfi al-asm√
Shikyat al-ma÷lüm, 597 al-˛usn, 112
Shudhür al-adhkr al-m˛iya li’l-awzr, 112 Sullam al-bayn fı ˛urriyyat al-südn, 57
Shukr al-munfiim, 616 Sullam al-ithbt il saqf al-najt min m∂ı al-
Shukr rabb al-filamın, 394 dhunüb wa’l-tı, 142
Shufilat al-anwr fı ’l-ßalt fial ’l-nabı al- Sullam al-murıd fı-m ya˛tju ilayhi fı ’l-
mukhtr, 250 drayni min al-Malik Majıd, 321
al-Shumüs al-A˛madiyya fı ’l-fiaq√id al- Sullam al-najt fı ’l-tawassul bi-a߲b al-najt,
Mu˛ammadiyya, 91 617
al-Shumüs al-†awlifi bi-÷alm m u˛ditha fiind Sullam al-ri∂wn bi-dhawq ˛alwat al-ımn, 89
al-qubür min mankir al-bad√ifi, 142 Sullam al-wildn il mafirifat ˛ukm al-niswn,
Shurü† al-mufimalt fı af∂al al-diynt, 333 250
∑idquhum, 446 Sullam al-wußül fı ’l-ßalt fial ’l-nabı al-rasül,
∑ifat al-˛jj Ma˛müd, 582 447
∑ift al-imm wa-mas√üliyyatuhu fı ’l-Islm, al-Surür bi-Rabıfi al-awwal shahr al-surür, 251
260 Surür al-jannn bi-awßf al-jinn, 251
∑ifat al-janna wa-m fıh, 552 Suyüf al-safiıd al-mufitaqid fı ahl Allh ka’l-
Tijnı fial raqabat al-†arıd al-jnı, 220
INDEX OF TITLES 755
Tash†ır qaßıdat Mu˛ammad al-Watarı, 560 ‡ayyib al-anfs fı mad√i˛ al-khatm Abı ’l-
Tasliyat al-ma÷lüm, 599 fiAbbs, 299
Tasliyat al-wßilın wa’l-firifın fı ithbt al- Tazawwud al-shubbn il ’ittibfi al-Malik al-
tarbiya wa’l-˛a∂art wa-ifir∂ fian aqwl al- Dayyn, 448
munkirın, 617 Tazawwud al-ßighr il jinn Allh dhı’l-anhr
Tathqıf al-mufiawwaj fı nu†q bafi∂ al-˛urüf, 197 fı ’l-taw˛ıd wa’l-fiqh wa’l-taßawwuf, 448, 457
Ta√thır al-lugha al-fiarabiyya fı ’l-lugha al- Tazyın al-mamlık fı ta√rıkh ÷uhür Amirık, 475
wulufiyya, 394 al-Thabat al-Kabır, 506
Tatimma fı dhikr amthila †abaqat al-mujtahidın al-Thabat al-ßaghır, 506
al-thaltha min s√ir al-madhhib al-arbafia, Thabat shuyükhihi [of Alfa Hshim], 225
561 Thalth mu˛∂art, 260
Tawassul abytihi mutawwajun bi-˛urüf ism al- al-Thamar al-ynifi fı ’l-ımn li-man tamassaka
ßa˛bı ’l-jalıl (fiAmr b. ˘usayn), 363 bihi, 617
Tawassul al-asıf bi’l-nabı al-sharıf il rabbihi al-Thamar al-ynifi fı raffi †uruq al-musalsalt
al-La†ıf, 324 wa’l-ajz√ wa’l-jawmifi wa-dhikr †uruq al-
Tawassul fı ’l-tafwı∂ wa-†alab al-fiilm, 362 taßawwuf wa-m lah min al-tawbifi, 506
Tawassul li-hıf÷ al-Qur√n, 363 Thamarat al-fay∂a, 617
Tawassul li’l-khißl al-˛amıda, 363 al-Thaqfa al-Islmiyya juz√ min al-˛a∂rt al-
al-Tawassult, 448 ifrıqiyya, 349
al-Tawba al-naßü˛ al-jliba li’l-futü˛, 447 Thawra janziya fiumruh arbafiat fiashara sana fı
Taw∂ı˛ al-adilla li-man yarümu dalılan fial ’l- ’l-fiIrq, 383
†arıqa al-ßüfiyya, 617 ‡ibb al-jinn fı ’l-qaß√id al-˛isn, 261
al-Taw∂ı˛ fı tafsır qawlihi tafil <Udhkurünı al-Tibyn fı mafinı ßiy˛ al-˛ayawn, 251
adhkurkum> wa’l-kalm fial ’l-munkirın, al-Tijnı fial burj al-tuq, 374
617 al-Tubbu tabbu, 387
Taw∂ı˛ al-˛ajj wa’l-fiumra, 271 al-Tu˛fa, 175
al-Taw∂ı˛t al-bası†a fial ’l-man÷üma al- al-Tu˛fa bi-m yajüzu wa-ya˛rumu min al-
Bayqüniyya, 246 tadwı wa’l-fiuwadh wa’l-ruqya, 247
Tawfıq al-Mannn fı shar˛ Maslik al jinn, 457 Tu˛fat ahl al-˛∂ira bi-m yanfafi al-˛ajj
al-Taw˛ıd huwa al-ass, 483 siyyam bi’l-†jira, 299
al-Taw˛ıd wa-dalıliuhu min al-Qur√n al-majıd, Tu˛fat ahl al-jibl fı mafirifat a˛wl al-rijl, 91
260 Tu˛fat al-a˛rr fı mad˛ nür al-anwr, 608
al-Taw˛ıd wa’l-shirk, 342 Tu˛fat al-akys bi-ajwibat al-imm Khayr al-
al-Tawfiiya, 262 Dın b. Ilys, 506
Tawliyat al-imma fı Düri [Dori] wa-Libtkü, Tu˛fat al-arıb al-najıb fı muntakhabt faw√id
643 [var. faw√id abraznh min] al-Raw∂ al-
‡awq al-fiiqyn fı jawmifi kalim al-Qur√n, 251 khaßıb, 57, 105
Tawsifiat al-fiilm wa’l-fiirfn li’l-shuyükh wa’l- Tu˛fat al-asfr fı adhkr al-safar, 152
shubbn, 298 Tu˛fat a†yib al-anfs fı mad√i˛ al-qu†b Si. Abı
Tawßiyat al-a˛bb alladhına bafiudü fiann wa- ’l-fiAbbs, 284
tabshır, 298 Tu˛fat al-a†fl fı ˛aq√iq al-affil, 299
al-Ta√yıdt al-rabbniyya li’l-jamfiat al- Tu˛fat al-awld wa’l-˛afad, 255
Tijniyya, 236 Tu˛fat al-awwh fı takhmıs astaghfir Allh, 448
Taysır, 312 Tu˛fat al-fikr fı zakt al-fi†r, 392
Taysır al-fiasır, 448 Tu˛fat al-fu∂al√ bi-bafi∂ fa∂√il al-fiulam√, 30
Taysır al-fiasır fı ’l-ßalt fial ’l-bashır, 448 Tu˛fat al-ikhwn fial takhmıs rayy al-÷am√n,
Taysır al-wußül il ˛a∂rat al-rasül, 299 388
Tu˛fat al-labıb wa-bughyat al-˛abıb, 75, 178
INDEX OF TITLES 759
al-Wasıla al-mubraka bi-asm√ Allh al- Wathıqa fı sha√n laf÷ kalimat <tarhm> al-
˛usn, 113 triqiyya, 193
Wasılat al-anm fı m yanqasim fial a˛km al- Wathıqa fı sha√n tan÷ufi fial br, 197
sharıfia, 136 Wathıqa fı ta√mın Jwandu kibr, 133
Wasılat al-mun fı na÷m asm√ Allh al-˛usn, Wathıqa fı ’l-tafiziya fial waft akhın al-˛jj
known as Taysir, 312 al-Tijnı fiUthmn, 300
Wasılat al-mundı, 176 Wathıqa fı waft San Shirfi, 175
Wasılat al-muqarrabın il ˛adrat al-matın, 312 Wathıqa il ’l-muslimın [from al-˛jj fiUmar],
Waßılat al-rubü˛ fı tadhyıl al-tawbat al-naßü˛, 222
450 Wa-waßßayn ’l-insn bi-wlidayhi ˛usnan, 422
Wasılat al-ßibyn, 525 Wa-yazıd Allh alladhına ihtadü, 423
Wasılatı wa-shfifiı fı thubüt al-i˛tijj bi-alf÷ al- Wa-yufiallimukum Allh, 423
imm al-Shfifiı, 30 Wiqyat al-mutakallimın min al-la˛n al-
Waßiyya [by Sh. By al-Kuntı], 140 muthallim, 143
Waßiyya [by Ibrhım Niasse], 300 Wird [of the Mourides], 451
al-Waßiyya al-fkhira al-mushtamila fial
khayray al-duny wa’l-khira, 114 Y khayr ∂ayf, 433
Waßiyya il ’l-amır al-˘asan b. al-Khiya, 170 Y ’llhu ßalli wal-tusallim sarmad * fiAnnı
Waßiyya il Mukhtr, 450 fial khayr al- bary A˛mad, 418
Waßiyya il ’l-shaykh ◊dam Gy, 450 Y nru künı bardan wa-salman fial Ibrhım,
Waßiyya il tilmıdhihi al-˛jj fiAbd Allh b. al- 423
˛jj Mu˛ammad b. al-Shaykh Ikina, 92 Y mukrim al-∂ayf, 433
Waßiyya il ’l-tilmıdh Sayyid al-Wfı b. ‡lib, Y s√ilı 451
92 Y †liban ri∂ ’l-fiAlı, 451
Waßiyya li-awldihi, 133 al-Yqüt wa’l-jawhar fı khalq ߲ib al-tj wa’l-
Waßiyya li-bafi∂ al-ikhwn, 170 mighfar, 251
Waßiyya li’l-bashır A˛mad al-Madanı, 114 al-Yqüt wa’l-marjn fı mad˛ shaykhin
Waßiyya li-Momar Nıy al-Kajını, 450 ˘imyat al-Ra˛mn, 265
Waßiyya li-murıdihi Ma˛müd b. al-˛jj al-Ajıjı, Y sayyidı y Mu߆af y dh ’l-nad, 418
114 Yasurru rasül Allh, 424
Waßiyya li-qabılat Kunta, 140 Yatımat al-laylı fı ifhm fiulam√ Tanylı, 92
Waßiyya man÷üma [of al-˛jj Mar˛ab], 561 Yawqıt al-ßilt fı taqrıb mawqıt al-ßalt, 461
al-Waßiyya al-mubraka, 450 Yawm fishür kullu fim wa-kullu yawm, 451
al-Waßiyya al-nfifia, 94 Yawm al-mawlid fim baksash, 452
Waßiyyat al-murıdın, 450
Waßiyyat al-shaykh, 451 Zd al-musfir wa-kifyat al-˛∂ir, 315, 368
Waßiyyat al-shaykh fiAbbs ˛awla ’l-ßalt, 374 Zd al-musfir wa-qüt al-˛∂ir, 435, 443
Waßiyyat al-shaykh al-akbar il ’l-murıdın, 451 Zajr al-ikhwn fian shurb al-khamr, 316
Waßiyyat al-shaykh li-a˛ad al-murıdın, 451 Zajr al-qulüb, 312
Waßiyyat Sukhna Penda Diop, 400 al-Zand al-warı fı takhyır al-mushtarı, 31
Waßiyya wajıza fı ’l-taßawwuf, 92 al-Zawj fı ’l-sharıfia al-Islmiyya, 611
Waßiyya wa-kitb fı fiilm al-sirr, 114 Zawj al-Muslim min al-kitbiyya wa-aqwl al-
Waßiyyat al-wlid [of fiAbd al-Ra˛mn Bah], fiulam√ fıhi, 260
517 Zawl al-albs fı †ard al-shay†n al-khanns, 92
Wa’ßrif middı wa-qalmı li’l-ßawb, 451 Zawraq al-kh√i∂ fı fiilm al- farfii∂, 477
Wa†anı wa-fiıd al-istiqll, 387 al-Zin wa-thruhu, al-sayyi√ a fı sulük al-
Wathıqa fı bayn ghazawt al-˛jj fiUmar, 226 Muslim wa-shiddat ftihi fı ’l-mujtamafi, 66
Wathıqa fı ’l-mırth, 133 Zınat al-fityn fı fiulüm al-dın al-mußn, 143
INDEX OF TITLES 761
Ziydat al-jawhir min yawqıt alf÷ wa-durar Zuhür al-bastın fı ta√rıkh al-sawdın, 463, 469
˛ikam fı funün fiulüm shatt, 300
Zubdat faw√id jawhir ras√il al-shaykh
Ibrhım Anys, 618
(ii) Dagbane
Nißb al-dhahab, 597
Yughu Tulani, 550
(iii) French
Definite articles (“le, la, les”) are ignored in alphabetization.
Afin que tu deviennes croyant, 487 Le Guide du Parfait Tijânî aspirant à la
L’Afrique aux Africains, 301 perfection, 307
Les bases de la voie Ahmadiyya at-atijania, Huruf: Composition à partir des lettres de la
395 “Sallatul Fatihi” de Cheikhal Khalifa
Les bienfaits de l’éternel ou la biographie Seydi Ababacar Sy (RTA). Les
de Cheikh Ahmadou Bamba Mbacké, ruissellements de la splendeur, 313
453 Histoire des Yâlalbés, 470
La Prophétie, la sainteté et leurs fruits, 307 dévoiement des hommes des églises
chrétiennes, 247
Réflexions de Serigne Abbas Sall sur Sindidu: “le généreux chef”, 447
l’éducation ou l’utilité du savoir, 369
Réflexions mystiques de Serigne Abbas Sal, Le Timbi (Hier et Aujourd’hui), 503
363 Les trois étapes de la religion, 301
Règlements religieux du jeûne du mois de Les Trois Grandes Figures de l’Islam en
Ramadhan (rite malékite), 244 Afrique, 476
Sauvegarde des élèves des medersahs des
étudiants et toute notre jeunesse Le vrai et le faux: L’islam au Sénégal, 488
musulmane contre les tentatives de
(iv) Fulfulde
Taariika fii ngurdan Tyerno Muhammadu Waajor∂i jiyaaÿe wonÿe e rewde wur∂o mo
Mamba Mombeyaa, 503 mayaataa, 518
Taariika Fuuta Jaloo, 503 Woo fow no fota, 521
Taarixa Almaamiÿe Fuuta-Jaloo, 521
Tafsır al-Qur√n [poem], 499 Yarlo∂en Faransi, 519
Yeewirde Fuuta, 502
La Vie d’El Hadj Omar: Qaçida en Poular, Yewtere Makka e Madiina, 515
232 Yıtere nden no ila gondi, 518
Zuljalaal, 515
Waaju, 522
(v) Gbanyito
Q. fı ’l-wafi÷, 546
(vi) Hausa
In addition to the titles below, there are some untitled Hausa poems,
e.g. pp. 593, 595.
al-Akhbr Samuri daga mutanen Wa, 568 Rikicin khunth, 606
al-Akhbr Samuru, 566
al-Akhbr sarauta Wa, 568 Sabon Tsari na-Mu˛ammad al-Mukhtr, 630
al-Akhbr Sarki Safu Buli, 568 Shikashikin ilman gado, 607
al-Akhbr Wala kasamu, 566
al-Akhbr Zabarima, 568 Tafsır al-Qur√n a sauªakke daga surat al-ns
Asalin Daghunba da Nanunba, 597 zuwa sürat al-Fıl, 625
Asalin fara’ili, 606 Tafsır al-Qur√n a sauªakke na mai da nisa
kusa Juz√ fiAmma, 625
Gado da magada,607 Tarihin Ilorin, 592
Tarihin Kabi, 592
Kundin waªoªi n Imru√ al-Qays ∂an ˘ujri, 593 Tarihin ºasar Hausa, 592
Tariyon asalin Gonjawa de Cumbulawa da
Labarin Shamuri, 566 Nawurawa, 546
Labarin Zabaramawa. 565
Waªar Nasara, 592
Magana Muslimi na daurri, 567 Waªar Talauci da wadata, 593
Magana Wala, 567
(vii) Kotokoli
Yandiya, 598
764 INDEX OF TITLES
(viii) Songhay
(ix) Wolof
Most titles are in Arabic, but the language of their content is Wolof.
Itijn, 384 Majmüfia ˛ikam wulufiyya, 461
Jaz√ al-shakür, 461 Q. Dalıl al-ßidq il †arıq al-˛qq, 372
Koly Soundiata, 321 Q. sullam al-muhtadı wa-fialam al-muqtadı, 372
INDEX OF FIRST LINES
(i) Arabic
Afidhanı ’l-Bqı min al-shay†nı * fiInda Adfiüka y dh ’l-fiarshi ya Mutafilı * Y Rabbı
mamarrı wa-fı ’l-aw†nı. 434 y wlı wa-nifim al-wlı, 124
Afidhanı ’l-Mnifiu min kulli lafiını * Bi-qadrihı Adfiüka dh ’l-jalli mubasmil * wa-mu˛asbil
fa-qultu ˛abbadh ’l-mufiınü, 431 wa-mu˛awqil wa-mu˛amdil, 456
A-fidhilı ’l-˛ablu min Salmka mafßülü * Wa’l- Afadtanı m lam tufidhu jılı * Sudtu bi-dhka
fiahdu muntaqi∂un wa’l-fiaqdu ma˛lülü. 355 jamifia jılı, 458
A-afiyi m yadüru fı ’l-khuldi l * Am an l fiAfat al-diyru bi-dhı ’l-†ulü˛i li-wdı * Dht
afiı wa-lam alqa bl,334 al-maßyafi li-Mayyata wa-Sufidı, 484
A-bad burüqun tahta jun˛i ÷almı * Am wajhu Af∂alu m yu∂maru fı fu√di * Taqw ’l-ilh
Mayyata am rubüfiu shammi, 311 al-khliq al-fiibdi, 377
Ab ’l-˛abıb salıl al-qu†bi ’Uthmn * wa˛ıdu A-fı ’l-bası†ati ghayr Allahi mafibüdü * Bi’l-
fiaßrika ta√yıdan wa-fiirfn, 329 ˛aqqi am fı ’l-sam√i li’l-ghayri mawjüdü,
Ab ’l-rabıfiu siw ’l-idbri bi’l-nifiamı * Min 314
bafidi iqblihı bi’l-fiar∂i wa’l-nifiamı, 429 A-fı ’l-kawni man yarjü maqman li-A˛mad *
fiAbbsu Sall fı ’l-˛arbi fiAbbsu asad * Wa-lam Wa-shaykhı Abı ’l-’Abbsi writhi A˛mad,
yushbih jüdahü jüdu a˛ad, 483 373
fiAbd al-fiAzız afiirnı qalba üßıka * Waßiyyatan A-fı ’l-kawni man yushfı ghalılı wa-ghullatı *
fianka tashfı kulla m fıka, 314 Wa-yakshifu awj’ ∂an√ı wa-ghammatı, 374
Abda√u bi-bi’smi’llh al-W˛id al-Qahhrı * Aflata shams al-dıni idh nma ‡h * Thumma
Thumma ßaltuhu fial ’l-nabı al-Mukhtrı, fiamm al-war ÷alm al-∂allı, 299
537 Aghit˛ aghith y mughıth al-kawn lı kurbı *
Abshir bi-khayrin fa-inna ’l-naj˛a ma˛tümü * Bi’l-Mu߆af ’l-muntaq min jumlat al-
Wa-kullu m qaddar al-Ra˛mnu marsümü, fiarabı, 290
82 Aghnnı ’llhu Rabb al-jinni wa’l-basharı * fiAn
Abshir fa-anta bi-˛abl Allhi mawßülü * L al-fian wa’l-adh bi’l-shukri wa’l-bushrı,
takhsh faqran fa-inna ’l-fiahda mas√ülü, 81 420
A-dafinı [or A-dafika] dfiı ’l-bayni bi’l-ijhrı A˛adu ßalli wal-tusallim sarmad * fiAl ’lladhı
* Y nafsi inna al-khayra fı ’l-asrrı, 61 sammaytahu Mu˛ammad, 410
fi◊dtı ’l-dahra fiibdtun li-man * Lahu ’l- Ahja kalkalı ˛la shawqı * Li-faqdi sliki †arıqi
bary wa’l-fifil wa’l-zamanü, 434 ’l- ˛aqqi, 461
Adhülı tarki ’l-lawma lam asta†ifi ßabr * bal A-hjaka yawman wa’l-fat, 638
amrı suyül al-damfii aw anzil al-qabr, 329 A-hja qalbaka barqun kh†ifun lamafi * Ta˛t
Adfiu il ’l-ilhi bi’l-taw˛ıdı * Wa-m ra√aytu al-duj wa-fial ’l-qalb al-jaw khalafi, 357
fianhu min ma˛ıdı, 400
766 INDEX OF FIRST LINES
A-˛aqq an at min fiinda A˛mada A˛mada * A-l fa’stabshir al-muslimına bi-naßr Allhi
Mu˛ammad in sayyidd al-fiabdi wa’l-fiabdu wa’l-khayrı, 204
aswada, 122 A-l ˛alla fı ’l-dri ∂ayfun lan * karımu n
A˛babtu Rabb al-filamin * mafia ’l-amıni wa’l- bißa˛bin kirmin hun, 335
amın, 420 A-l innanı arjü min al-wsifii ’l-˛aqqı * Bi-jhi
Ahd bi-˛amdin li-man lı thabbata ’l-qadam * ’l-muqaff nßiri ’l-˛aqqi bi’l-˛aqqı, 432
Nifima ’l-Shakür alladhı lı yashkuru ’l- fiAl innan nuhnıka bi’l-bishri wa’l-khayri *
khidam, 420 Bi-tazwıjika ’l-fiadhr√a fakhran fial fakhri,
Ahlan wa-sahlan bi-∂ayfin z√irin tı * bi-kulli m 314
shi√ta min anwfii khayrti, 370 A-l inna Rabb al-fiarshi akrama A˛mad *
Ahlu Yandih ahlu khayrı * Zdahum Rabbı fialayhi ßaltu ’llhi m adh’haba ’l-fiid,
nawl, 589 434
A˛madu mughniy an tafil fian sinah * Wa- A-l innanı uthnı fial khayri munfiamı: * Wa-l
kna lı bi-kulli shahrin wa-sanah, 434 ashtakı li’l-khalqi man faqada anfiumı, 423,
A˛madun ’l-mukhtru mil˛u ’l-nsi * 429
Khidmatuhü ta˛mı fian al-adnsi, 400 A-l inna ’l-zamna la-dhü ’ghtiylı * Wa-
Ajbanı Rabb al-sam * Wa’l-ar∂i bi-’lladhı yan÷uru ahlahu na÷ara ifitillı, 60
sam, 435 A-l khalli ’l-taghazzul wa’l-taßbı * Wa-dwi
fiAjaban li-man fiarafa ’l-hidyata wa’btagh * ’l-d√a bi’l-qalb al-mußbı, 353
Wa-bi-nüri ‡h lam yakun mustaßbigh, fiAl kulli fiabdin kalimatu ’l-˛amdi wa’l-shukrı
331 * Li-khliqihi ’l-Mannni fi ’l-sirri wa’l-
fiAjab al-dahri an ya√ummu Sanghüru * Baladan jahrı, 360
kna issahu Latjüru, 385 A-l kullu awrdi ’l-shuyükhi ’l-nüri * Baßırata
Ajru ’l-Karımi ’l Rfıfii ’l-Shakür * Dafi man yarfi shurü†an wa-yadhkuru, 331
kulliyatı il ’l-shukür, 434 A-l l˛a shaybun bayna fawdı wa-hmatı *
fiAkaftu fial bb al-nabiyyi Mu˛ammadı * Wa- Wa-bayya∂a fa˛mı mundhiran lı nihyatı,
man ftanı lam ulfa min dhka safü, 291 334
Akhı anßit il ˛adıthı * Li-mad˛i khayr al-war A-l layta shifirı hal li-shifirı fı ’l-azal * Qubülun
’l- qafiıthi, 337 lad ’l-mukhtri wa-law aqall, 355
Akhliß akhı fiibdatan fı ’llhi * Wa-l takun A-l layta shifirı hal yar ’l-nsu m ar * Min
musı√ah ka’llhı, 379 al-˛aqqi aw yabdü lahum m bad liy, 609
Akshif ˛ijba ÷ulmat al-dahm√ı * Y †ayyib al- A-l layta shifirı hal yafiülu lı ’l-amrü * Il jamfii
nufiüti wa’l-asm√ı, 101 shamlin kna farraqahü ’l-dahrü, 360
A-l abligh banü qaynın shu√ün * Min al- A-l malı˛ al-shifiri anshid fa-nasmafi * wa-l
kalimt türithuhum shujün, 198 tajfialna dhikra ’l-ghanjti ma†lafi, 329
A-l abligh il ’l-nafar al-mufidı * fiAl man fialayya wa-lastu ßadı˛ * Lahü kullu
Mughalghalatan tunbi√u bi’l-saddı, 80 fimin hady, 447
A-l ayyuh ’l-ikhwnu qümü * Il taghyıri A-l man lı bi-fiansin jalmazız * Tusfiidunı bi-
aw∂afi al-rafiy, 337 naßßin aw hazız, 199
Al l dujiya fikrun bihi anta tufakkirü * Wa-l A-l min sabılin müßilin dra fiirfnı * Li-Fsin
fiumiyat fiaynun bih anta tabßirü, 103 il dardsin dri i˛snı, 376
A-l fa-hal man yamurru jnib al-Jazfiı * Il fiAl ’l-muntaq khayri ’l-bary Mu˛ammadı
’lfiAqıqi fa-Dhı ’l-majzi fa’l-Salfiı, 573 * Salmıka khallid y ilhı bi-A˛madı, 400,
A-l fa’r˛al ߲ibayya li-an nar * Ghazlan 426
fiarnı †ayfuhu fnı√ al-kir, 574 fiAl ’l-Mu߆af minnı ßaltun taqı ∂ayr * Jihtı
A-l fa-’smafiü minnı niy˛ata h√imı * Li- kam yuf∂ı il na˛wı ’l-khayr, 447
hawlin shadıdin h√ilin mutarkimı, 317 A-lam ya√ni bafid al-shaybi minka rujüfiü * Il
†fiat al-mawl wa-anta mu†ı fiü. 367
INDEX OF FIRST LINES 767
A-l nufiiyat lan bintu ’l-hummi * saq Allhu akbar m dh qad nafi al-nfiı * Min
jadathan lah thawbu ’l-fiammi, 456 mawt shaykhin hdh il ’llhi dfiı, 116
A-l qul li-man yaghdü yufarriqu ikhwn * Allhu akbar min siwhü wa-afi÷amu * Wa-
Wa-yaq†afiu ar˛man wa-yanßur al-shay†n, afiazzu minhu wa-minhu ay∂an akramu, 331
377 Allhu akramu man aޠ wa-man wahab *
A-l qul li-man ya√wı li-shaykhı wa-yaddafiı * Wa-khayru man bi’l-adh wa’l-sü√i qad
Ma˛abbatahü fal-yastamifi lı wa-yusmifiı, 357 dhahab, 399
fiAl raghmi anf al-jhil al-mutafiaßßibı * Li-kulli Allhu Allhü Rabbı l sharıka lahü * Man
akhin jahlin tafassaqa mudhnibı. 368 a˛san al-khalqa taqdıran wa-ajmalahü, 119
A-l ra˛im al-ilhu akhı wa-˛ibbı * Ab Bakrin Allhu Barrun Ra˛ımun Bri√un A˛ad * Bqin
fat√ı wa-ra√sa ßa˛bı, 291 Badıfiun wa-Ra˛mnun wa-Multa˛ad, 419
A-l shamsu ’l-hud †alafiat fialayn * Bi-hmdi Allhu fa∂∂ala bi’l-mazy fs * Bayn al-qur
’llhi na˛nu ’l-muslimın, 337 wa-khußüßan al-dards, 361
A-l tahda√u ’l-rawfitu fın bi-la˛÷atı * Wa- Allhu ˛asbı idh m azmata fia÷mı, 234
qad ˛alla hdh ’l kha†bu fın bi-shiddatı, Allhu ˘ayyun ∑amadun wa-Bqı * Sub˛nahu
375 dhü kanafin wa-wqı, 102
A-l y ab zaydin fian al-˛aqqi fa-’f˛aßi * wa- Allhu khayru ˛afı÷ in ˛fi÷un abad * Wa-
in kunta lam taqdir fa-qallid li-darqaßi, 330 khayru Rabb in bi-khayri ’l-dhikri qad
A-l y fiadhülı l talumnı fial ’l-˛ubbı * Fa- fiabad, 426
hadhka law tadrı thaqılun fial qalbı, 331 Allhu Mughnin Wsifiun wa-∑amadu * fiAlayhi
A-l y Dafidu way˛aka nabbi√ını *, 311 jalla wa-fial afitamidu, 426
A-l y ˛ammata umm al-qur * A-l ta√tıni Allhu Rabbı A˛adü * [...] al- ∑amad alladhı
li-ilfin †ar, 574 huwa ’l-ilhü, 434
A-l y jamfiata umm al-qur * A-l ta√tünı li- Allhu Rabbi filimun bi-shif√ı * W’hwa ’l-
alaqin †ar, 574 Qadıru fial ’l-shif√ı, 80
A-l y mlik al-mulki ’l-fia÷ımı * Laka ’l- Allhu Ra˛mnu Allhu Ra˛ım * ∑alli fial ’l-
˛amdu ’l-˛adıthu mafia ’l-qadımı, 335 nabı ’l-ummı fiabd al-Ra˛ım, 472
A-l y qawmu fa’stamifiü ’l-˛adıth * Bi- Allhu sharrafa man bi’l-fa∂li khaßßaßahu *
mad˛i’l-Mu߆af ’l-nadbi ’l-mughıth, 331 Wa-kna fı qab∂ihi wa’l-bas†i asrrü, 103
A-l y sayyid al-sdti man qad * Tasarbala Allhu sub˛nahu man sh√ahu yahab *
bi’l-mahbati wa’l-waqrı, 103 Yunaffidhu ’l-˛ukma l yafiy wa-l yahab,
fiAlayya akramta y mawlya fı safarı * Y 515
jliban kulla khayrin mnifian ∂ararı, 371 Allhu yafißimunı min kulli mahlakatı *
A-l ÷ahar al-fasdu fı ’l-barri wa’l-ba˛rı * Bi- Kadhka yafißimu a߲bı min al-fitanı, 218
m kasabat aydı unsin dhawı ’l-kufrı, 335 fiAllilünı bi-fat˛i Makkata shams * Li-˛urübi
A-li-dhikri layl idh atatka bi-manzilı* al-nafsu ’l-Hdı bi-düni qitlı, 282
˛zat fıhi kulla mu√ammalı, 400 Al†if bi-lu†fika y La†ıfu bi-khalqihi * Bi’l-
Alikan a†yaba ’l-ulükati minnı * ˘diya ’l-fiısi ghaythi tabfiathuhu sarıfian mughdiq, 85
li’l-qir wa’l-sandı, 372 A-man huwa bi’l-fiadli mawßüfun wa’l-karamı *
A-li-mu√min ill ’l-ri∂ bi-qa∂’√ı * Maliki ’l- Wa-bi’l-kamli wa-bi’l-i˛sni wa’l-qidamı,
mulüki wa-maliku ’l-ashy√, 367 82
fiAliyyan Kabıran Mlik al-mulk Qhir * fiAl A-man sirruhü na˛w al-mulibbına qad yassar *
kulli jabbrin afinı al-kulla fi◊liy, 127 Taraffaq bin wa-la-tubdil al-fiusra bi’l-yusrı,
Allhu af∂alu man dhü ’l-khawfi qad laja√a * 84
Lahü wa-akramu man bi’l su√li qad faja√, A-man tashakk min shab (?) ˛absihi * Abshir
428 bi-nürin l˛a min shamsihi, 81
Allhu akbar inna ’l-fiumra firiyyatü * wa- ◊mantu Rabban l sharıka lahu wa-l * Abadan
kullu firiyatin l budda mardüdü, 330 yur li-qa∂√ihı min mufsid, 387
768 INDEX OF FIRST LINES
A-Mayya shqatki ha†† ßirta ˛ayrn * Aw hal Ar ’l-mu˛arriku li’l-ashy huwa ’llhu *
tahımu bi-dhikr Dafidin haymn, 589 Huwa ’l-musakkinu m fı ’l-kawni illhü,
A-min ∂a˛ik al-ghammi ar ammı * San 364
barqin am iftarrat ummı, 355 Arn ilhı ’l ˛aqqa wa√l-˛qqu w∂i˛u * Wa-
A-min dhikr ikhwn al-˛aj atamalmalu * Am za˛za˛a fiann ’l-˛ayfa wa√l-nüru l√i˛u, 377
al-rakbi aghr ’l-wajda idh yata˛ammalü, Araqqu salmı min raqıq widdikum * Taruqqu
102 ˛awshı washyıhi wa-tarüqü, 103
A-min tadhakkari jırnin bi-dhı Salamı * Ariqta Ar rü˛ı turıdu ’l-majda * Wa’l-khayrti wa’l-
laylan †awılan bhir al-÷ulamı, 591 fiizz, 336
A-min tidhkri laylin ariqtu damfi * fiAl ’l- Ard ’l-murıdi min al-a˛wli shuhratuhü *
khaddaynı am habba riy˛ü, 171 wa’l-ßıtu fa’˛dharhum taßil il ’l-˛li, 379
A-min †üli ’l-fiuhüdi am al-tan√ı * tar tarakü Ari˛ al-nafsa l tukallaf ill * Wusfiah fa’l-
qawnına ’l-sam√ı, 336 Tijnu afijaza fiaql, 359
Ammananı al-jamılu khayra ’l-munzali * Min Ariqat li-barq al-firi∂ al-mutamallilı * fiAynki
∂arari ’l-afid√i wa’l-tazalzuli, 435 fa’nhamat bi-damfiin musbilı, 147
fiAmmara ’llhu fimiran wa-rawn * M ku√üs Asfiad Allhu dhü ’l-jalli jallah * maliki ’l-
al-dbi qad nwaln, 337 maghribi ’l-mufı∂i nawlah, 365
fiAmmat jiht al-ar∂i anwfi al-fitan * Fı sanatin A-∑li˛u fa’fham m na÷amtu wathıqat *
ta√rıkhuh sharrun qa†an, 474 Was√ilu ˛ubbin fıhi’l-˛aq√iq, 590
An fiabduka al-kaslnü wa’l-fiaybu ÷hirü * As√aluka ’llhumma lu†fa ’l-khßßi * Mafia
Fa-khudh bi-yamını l tadafinı li-afid√ı, 101 stiqmatı fial ’l-ikhlßi, 378
An fı zimmı Mu˛ammadin wa-dhimrihi * fiAßamanı ’l-Khliqu min ∂arari m * Khalaqa
Khayr al-war fı nafsihi wa-nijrihi, 126 aw yakhluqu ∂urrı ’nßaram, 407
An l as√alu nafsı * Mithla Suqr†a wa-Hubsi, A-shams un tabaddat fı san ufuqi ’l-safidi *
341 a∂√at dujunti ’l-ghayhibi min bufidi,
An al-shribu ’l-rayynu qad dhuqtu min 365
qablu * fa-ßa˛wiya bafida ’l-shukri y ˛ibbu A-shqatka a†llun fiawfı ’l-mafilimi * bi-dhti
y khillu, 457 ’lliw fal-mun˛anı fal-makhrimi, 456
Anshidan y mu√arrikhan li’l-anmı * Na÷ma A-shqatka ’l-mafihidu wa’l-fiadhr * Wa-
ta√rıkhin bi-˛usni ni÷mı, 574 f∂at gharbu fiaynayka iddikr, 360
Anta ’l-Qadıru ’lladhı athnayta nafsaka l * Ashhadu anna ’llha jalla wa-fial * [……],
Ya√tı bi-˛amdika arbb al-fa߲t, 483 423
A-nusıta fa-anta man yansk * Li-m hdha Ashkü ilayka wa-l ashkü il ’l-nsı * Faqrı
’l-dawiyyu fı dhikrk, 383 wa-dhullı wa-taqßırı wa-iflsı, 84
Aqsmu dın Allhi dhı ’l-jamlı * (.... ) al- s√il Ashkü wa-˛uqqa lı ’l-shakw il wlı * fiafwi ’l-
bi-’l-ml, 404 kha†y ’l-mufifı sü√a a˛wlı, 363
Aqülu bafid al-˛amdi wa’l-salmı * fiAl ’l- Aßıghü il mad˛ al-walı ’l-mukammali *
rasüli fiumdat al-Islmı, 629 khitmi ’l-wilyt al-fialı ’l-mufa∂∂alı, 331
Aqülu bi-bi’smi ’llhi y Ra˛mnü * Ra˛ımu y Aßikh y man yukhallı bi’l-ghawnı * Wa-
Mannnu y ˘annnü, 478 rannti ’l-mathlithi wa’l-mathnı, 366
Ar ’l-duny ta˛illu bih ’l-bary * Mufint Asıru mafia al-abrri ˛ına asıru * Wa-÷annu ’l-
al-maß√ib wa’l-baly, 367 fiid annı hunka asıru, 422
fiAraftu li-Salm bi’l-yaf√i maghniy * fi◊dat Asqi† wa-akhmil wa-fir y †lib al-lı * Jhan
li-sawnı ’l-mufißirti bawliy, 314 wa-dhikran muw∂ifian fian ikhbli, 376
Arka tafi†ı ’l-shifira wa’l-qalbu h√imü *fiAl Astaghfir Allh al-fia÷ıma wa-atübü * Ilayhi min
zamanin fıhi’l-fuß߲u bah√imü, 460 ÷awhirin wa-min ghuyüb, 435
Astaghfir Allha mimm kuntu ffiilahü * Atübu
li’llhi mimm kuntu q√ilahü, 321
INDEX OF FIRST LINES 769
Astaghfir Allha min naqßı wa-min nafsı, 234 Afiüdhu bi-llhi min al-shay†nı * Wa-†ayyib
Astaghfir al-ilha ghfir al-dhunübi * jamıfiaha al-mamarri ka ’l-aw†nı, 411
wa-stiran kulla fiuyübi, 378 Awfia÷tu nafsiya min amr al-kha†ı√tı * khawf
Astawdifiu ’llha ’l-karım ’l-kfı * al-mnifia ’l- al-suqü†i fial raw∂ al-baliyytı, 317
˛afı÷ dh ’l-al†fi, 362 Awjada lı wujüdu man lahü ’l-qidam * Fa∂lan
A†ba lı’l-mamarru ka’l-aw†ni * Bq i n fia÷ıman dünahü kasba al-khidam, 435
afidhanı min al-shay†ni, 434 Awrathta fiabdaka wa-jraka al-kitb * y
Atfiaba nafsahu ’lladhı qad jr * Khayra m˛iyan fianhu jawliba ’l-fiitb, 435
shafıfiin r∂a lı ’l-fujjr, 444 Awwalu m awjabahu ’l-Ra˛mnü * qa†fian fial
◊tnı ’l-akramu m fqa ’l- ÷unun * min al- ’l-mukallafi al-ımnü, 409
khuyüri wa-˛amnı fian anın, 435 A-y akhn al-filim * Jiddu bi-fiulüm al-
◊tnı ’l-akramu m yaghbi†unı * Fıhi siwya fiulam, 534
mkithan fı wa†anı, 435 A-y ilh al-filamın * Wa-munzil al-dhikr al-
Atnı amrun min amırı wa-fiindan * Dawmu mubın, 46
’mtithl al-mar√i amran mufiayyan, 329 A y mdi˛an layl wa-zaydan wa-khlid * wa-
◊tnı ’l-afi÷amu Rabbı al-akramü * Wa’nqda khilan wa-tajan hal nasıta Mu˛ammad?, 337
lı min dhı ’l-jaml al-karamü, 429 A-y man idh fiujn yuqawwimu m bin * Bi-
◊tnı ’l-dhikr al-˛akım al-∑amadü * Wa- himmatihı f’†rud jamıfia rawfiidı, 378
qdahu il yadayya Mu˛ammadü, 435 A-y man turıdu al-fiizza wa’l-majda bi’l-fakhri
◊tnı ’l-kitba Rabbı al-A˛adü * Wa-innahü al- * Fa-dünaka fa’†lubh lad ’l-shaykhi dhı ’l-
akramu nifim al-multa˛adü, 435 naßri, 479
A-tar shukra shkirin li-jaw√i * jda bi-’l- A-y man yabtaghı yumn al-kirmı * A-l
malali wjiban am jamıl, 337 fa’dnu il mad˛ al-jummı, 608
A-tarawna fı ’l-Sinighla †abban yu˛kimu * A-y qßidan Kghü fa-fiuj na˛w baldatı * Wa-
†ibban li-dhı qalbin ya†ıru wa-ya˛simu, 329 zamzim bih ahlı wa-balligh a˛ibbatı, 28
Atat qabl an abd tanaffasuhu ’l-fajrü * Fa- A-y ߲i ßabr a n wa’l-karımu ßubüru *
z˛a bih ˛ijrun wa-zla lah hijrü, 126 saya˛kumu m bayna ’l-fiibdi khabıru, 369
Atat wu∂ü√tu dhawı ’l-islm * Man÷ümata ◊yasa minnı ’llhu fiinda Jıwali * Iblısa idh
“yad “ lad ’nqism, 447 ndaytuhü bi-y Walı, 435
Ataytu bb ilh al-khalqi multabis * Bi- A-y shaykhu y fiAbbsu rifqan bimu∂ghatı *
˛awbatı wa-shanıfi al-fifili y Allhu, 292 Tukinnu lakum ˛ubban wa-ab˛ura ˛urmatı,
Ataytuka mushtqan ilayka wa-z√ir * Wa-lı 375
khamsatu ayymin fı ’l-badwi wa-s√ir, 199 A-y †liban nahj al-hidyati mujtall * fiUlüman
◊tıka tnı bi-l tawnı * Y m˛ı ’l-ghurbati wa-tafilıman wa-dhikran murattal, 135
wa’l-hawnı, 431 A-ya†ıbu fiayshuka wa’l-mashıbu qad ifital *
A†lubu minka’l-fiilma qabl al-fiamalı * Fal- Fawdayka muntashirn wa-mawtuka aqbal,
taqinı ’l-jahla wa-qud liya amalı, 401 331
Afiüdhu bi’llhi min dhanbin yafiüqu fiani ’l * A-ya†rudunı man rü˛u qalbı wa-m√uhü * Wa-
-Wußüli li’l-˛a∂rat al-fiuly il ’llhi, 337 mashrabuhü al-aßf wa-a˛l ghidh√ihı, 375
Afiüdhu bi’llhi min kayd al-fiid abad * Wa- al-fiAynu tadmafiu wa’l-akbdu mah∂üm *
sharri m fiaqadü wa’stamsakü’l-fiuqad, 80 Wa’l-qalbu taqlibu wa’l-asmfiu maßmüm,
Afiüdhu bi’llahi min khawf al-anm wa-min * 517
Ri∂an fian al-nafsi hammı ’l-rizqi y ’llhu, Ayqi÷ jufünaka inna ’l-qalba wasnnü * Wa-
478 ßammim al-fiazma inna ’l-fiazma kaslnü, 82
Afiüdhu bi’llhi min nazaght al-shay†nı * Wa- A-yumkinunı y lahfa nafsı hun ’l-mukthü *
bafida bismi ’llh al-Mlik al-Dayynı, 537 Wa-thamma dawman dhlik al-qu†bu wa’l-
Afiüdhu bi’llhi min al-shay†ni * rajımihi ’l- ghawthü, 361
lafiıni dhı ’l-fiudwni, 364
770 INDEX OF FIRST LINES
Ayyasa minnı ’llhu fiinda jwalı* Iblısa idh Banaytu †fiatı bi’ttibfiı * Bi’l-dhikri wa’l-
ndaytuhu bi-y walı, 402 ˛adıthi wa’l-ijmfiı, 436
Ayyuh ’l-ikhwnu l tuhmilü ’l-dahr * Wa-l Banı zamnı ajıbü lı bi-tibyni * Mimm bihı
tansaw ’l-dayyna sirran wa-l jahr, 417 fiammati ’l-balw li’l-azmni, 317
Ayyuh ’l-rkib al-mujiddu dhamıl (?) * Braka lı ’l-Bqı bi-l ’intih√ı * Fı thamanı
Taq†afi al-bayda (sic) bukratan wa-aßıl, 453 wa’l- bayfiu dhü ’ntih√ı, 436
fiAzalaka Brisu ifitizl * Sallim mahmaka Barakatu ’lladhı lahü ’l-wujüdu wa’l-qidamü *
wa’rta˛il, 383 Qad wajab lahü tanm lı ’l-khidamü, 436
Azil al-jahlata wa’l-khan bi-tafiallumi * Barhin bi-fay∂ khatm al-Tijni y Barhmu *
fiIlman yurıka ˛aq√iqan bi-tafahhumi, 377 Anna ’l-tijniyyın li’l-anmi immu, 386
Azk ’l-ta˛iyyati wa’l-salmi mujaddidı * Minnı Barra√anı ’l-Bqı min al-amr∂ı * Wa-kabba
il ˛abbı firif al-ma˛fadı, 599 man ankara bi’fitir∂ı, 413
Azk ’l-war man khaßßahu Rabbuhü * Bi- Barra√anı ’l-Bqı min al-fiuyübı* Wa-kna lı
bizzat al-fa∂li wa-tj al-jamlı, 102 bi-af∂al al-ghuyübı, 436
fiAzza ’l-diynatu idh kdat mabnıh * Barra√anı ’l-Quddüsu min fiuyübı * Nafsı wa-lı
Tandakku wajdan fial fuqdni bnıh, 190 qad jda bi’l-ghuyübı, 436
Byafitu khayr al-war bi’llaw˛i wa’l-qalami *
Bada√tu bi-bi’smi ’llhi shukr(an) wa-a˛madü * Li-wajhi Rabbi ’l-war dhı ’llaw˛i wa’l-
fiAl m afi†nı ’llhu fiilm al-maqßidı, 537 qalami, 429
Bada√tu bi-ismi ’llhi Rabbı wjidı * Wa- Bi-abı ’l-amın * Wa-shaykhihı safidi ’l-war,
thannaytu bi’l-˛amdi ßaltan fial ’l-hdı, 609 478
Bada√tu bi’smi ’llhi bad√an wa-fidat * Wa- Bi-b√i bi’smi’llhi y badıfiu * Nadfiüka y
ashkuruhu shukran yazıdu ziydat, 611 Qarıbu y Samıfiu, 459
Bada√tu bi’smi man kafnı ’l-lafiın * Bi-qadri Bi-bismi’llhi mabda√ı idh abd * Wa-
dhti ’llhi Rabbı ’l-mufiı, 431 ˛amduhü lı ’l-muntah idh ahd, 321
Badıfi al-shaykhi junnatu man yurıd * Farıdun Bidyatu kulli shay√in fı ’˛tiqri * Fa-hdh ’l-
wa’l-badıfiu lahu farıdü, 104 dıku aßlan kna farakh, 334
Bdir il ’l-jawbi bi-yafisübihim * Amıruh bal Bidyatun li’l-awliy√i nihyatü * nihyatun
dhakarun min al-na˛lı, 580 li’l-anbiy√i bidyatü, 457
Bdir il ’l-jawbi bi-yafisübihim * Ra√ısuhum Bi-fa∂lika y mawlya kun lı whib * Sulüka
wa’l-†ayru mushbih al-˛ajalı, 575 †arıq al qawmi qalban wa-qlab, 331
Badr al-ahillati ghba ’l-yawma wa’statar * Bi-fss in sayyidun tana√a * fiAdım al-mithli
fiAn al-fiuyüni fa-amr Allhi m quddir, 367 mudh nasha√, 331
Bakhbakh li-drin banh ’l-shaykh Mukhtrü Bi-Fti˛at al-kitbi tunlu sirr * Wa-fiIzzan
* Shaykh al-mash√ikhi mashhür un wa- shmikhan †ül al-laylı, 123
mukhtrü, 392 Bi-˛amdi ’llhi qad fata˛a ’l-amırü * Abü ’l-
Baladun sayru amrihı bi-tubbi * S√irun düna fiAbbsi A˛madun ’l-kabırü, 228
waqfatin li-tabbı, 386 Bi-˛amdi man yußarrif al-duhür * Bada√n
Bal inna hdhı ar∂u ‡h Mu˛ammadı * Fa- hdh ’l-rajaz al-mas†ür, 588
dhka fiAqıqun dhka Silfiun wa-Gharqadü, Bi-˛aqqi Rabb al-war y qawmi fa’ntabihü *
291 Fa-inna fı dahrin hdh ablısü, 604
B√ al-lafiınu y√isan ka-qirdı * Li-ghayri dhtı Bi-˛aqqi wajhika ’l-karımi ’lladhı * Fuztu bi-
bkiyan bi-†ardı, 426 qaßdihı fawzan yaghbi†unı, 436
Balha ’l-malma fa-inn ßabran faragh * Bi’llhi naßran dafiawtü * Li-m ilayhi aradtü,
Wa’l-saylu sayl al-haw il ’l-zub balagh, 597
331 Bi-man qad at bi’l-han min Mu∂ar * Wa-
Balligh thawba hdhihi ilhı * Hadiyyata n ßa˛bin kirmin shiddin ßubbar, 472
minn li-˛ubb Allhı, 315
INDEX OF FIRST LINES 771
Bi-Mu˛ammadin wa-bi lihi ’l-akhyri * wa-bi- Buddiln bi-zawjatin tu†ıfiun * fiAn zawjatin
shaykhin al-Tijnı dhı ’l-asrri, 362 kh√inatin tafißın, 582
Bifi al-nafsa fı ’l-fiilm al-sharıfi Bashırü * Fa- Bunuwwuhu ’l-rü˛i sqat m bi-dardsi * Min
inna bihi ahd ’l-anmi taßırü, 254 al-mafilı il shaykhı ’bn fiAbbasi, 383
Bi’smi ’l-fiAliyyi Allhi wa’l-Ra˛mnı * al- Bushr bi-A˛mad al-hdı ’l-amın * Rasüli Rabb
Nfifii ’l-Ra˛ımi Dhı ’l-azmnı, 409 al-filamın, 477
Bi’smika ’llhumma wa-bi’l-Ra˛mnı * Wa- Bushr bi-mawlidi dh ’l-qmüsi qad sa†afiat *
bi’l-Ra˛ım al-mlik al-dayynı, 356 Anwruhü fa-a∂fiat jawwa linjn, 338
Bi’smi khliqi ˛liqin raßfiu ˛ulalı , 563 Bushrka atka bashırü * Min fiinda Hindin
Bi’smi ’l-ilhi abtadı dufi√ı * Dhi ’l-˛awli wa’l- baßırü, 590
qudrati wa’l-fial√i, 321 Bushr lan ahla ßalt al-fti˛ı * Fuzn bim
Bismi ’l-ilhi abtadı dufi’ı * al-Wsifii ’l- yafimalu kullu ßli˛ı, 317
ra˛mati wa’l-l√i, 362 Bushr lan qad atn ’l-jüdu wa’l-karamü *
Bi’smi ’l-ilhi akfinı al-akdra y ’llhu * ∑if Lamm’ stahallat fialayn ’l-ashhur al-
al-baq bihı lı fıka y ’llhu, 436 ˛urumü, 430
Bi ’smi ’l-ilhi ashkuru ’l murıd * Wa-artajı Bushr li-man fı ∂amn al-Mu߆af walaj *
min fa∂lihi ’l-mazıd, 288 Bushr lahu wa-hanı√an bi’lladhı falaj, 359
Bi’smi ’l-ilhi ’l-˘ayyi wa’l-Qayyümi * wa’l- Bushr li-man manhj salak * Wa-rafi
kshifi ’l-kurübi wa’l-humümi, 364 shar√i†an wa-m tarak, 329
Bi’smi ’l-ilhi ’kfinı’akdra y ’llhü * ∑affi ’l- Bushr qad in†af√at nırnu Almn * Bi-qudrat
baqa√a bihi lı fıka y ’llhü, 402 Allhi bushrn fa-bushrn, 317
Bi’smi ’l-ilhi ’lladhı ’l-Qur√nu qad nazal *
Dafinı ilayka ’l-wajhu wa’l-fiaynu wa’l-famü *
Minhu ibtid√i wa-arjü fiindahu’l-nuzul, 429
Tukallimunı ’l-a˛wlu minh fa-afhamü, 482
Bi’smi ’l-ilhi man had bi’l-jüdı * al-Qbil al-
∆fia ’l-shabbu bi-l fiilmin wa-l fiamalı *
ruküfii wa’l-sujüdı, 426
Wa-shba ra√siya shayb al-dhulli wa’l-
Bi’smi’l-ilhi tubtu innı tubtü * Tubtu li-m
khajali, 331
fafialtu aw m qultü, 299
Dafiat bafid m abd mabsimih ’l-fajrü * Wa-
Bi’smi ’l-ilhi al-Whibi al-Fatt˛ * Bi-dhı
zla fian al-ishrqi min laylih ’l-˛ajrü, 134
ßaltı fial ’l-mift˛, 403
Dafiawtuka y man l yukhayyibu dfiiy * Wa-
Bi’sm ’l-ilhi wa-hwa ’l-Ra˛mnü * Wa-hwa
ji√tu il abwbi fa∂lika sfiiy, 127
’l-Ra˛ımü wa-lahu ’l-azmnü, 436
Dafi al-fiayn tudhrı fı †alal al-rabfiı * Fa-laysa
Bi’smi ’llhi abda√u fı ’l-na÷mı * Ilhun w˛idun
˛arman an urıqa bihi damfiı, 11
Rabb al-anmı, 588
∆q al-khinqu wa-khnat al-asbbü, 100
Bismi’llhi ’l-fia÷ım al-ilühiyya * al-˘amdu
Dr al-˛abıbi ataytuh fajran fa-l * A÷faru bi-
li’llhi ’l-Karım al-rabübiyya, 658
luqy ’l-˛jjı fıh lam u√lim, 303
Bi’smi ’llhi ’l-fiA÷ım * al-Ra˛mni ’l Brı al-
Dhabba wujüdu ’llhi m lam yar∂a lı * Li-
ra˛ım, 472
ghayri dhtı bi’l-nabı al-mufa∂allı, 436
Bi’smi ’llhi bi’ismik al-mufradı * Bihi bada√tu
Dhahabat Khadıjatu * Kulluh bi-jamlih, 456
li-nayl al-maqßidı, 146
al-Dhawqu sakr al-fiabdi bi’l-sharbı * Qabl al-
Bi’smi’llhi büritiri ifr * Wafi÷u ikul itırınü
tarawwu˛ bafid al-iqtirbı, 79
itüb, 546
Dhı dafiwat in umirta fı dınin wa-nahat *
Bi’smi ’llhi ibtid√ı fı mad˛ khayri ’l-liq√ı *
m’llhu ya√muruhü fiamm nah ’l-nhı,
M u ˛ a m m a d in sayyid al-kulli khayr al-
482
aniby√ı, 471
Dını ˛ubbu ’llhı wa’l-rasüli * ßall fialayhi
Bi’smi ’llhi ibtid√ı * Wa-makhtamı
qda lı sülı, 402
wa’ntih√ı, 101
al-Dınu yabra√u wa’l-ift√u min fi√atı * Tasfi
Bi-bismi’llhi mabda√ı idh abd * Wa-
il ’l-sharri bi’l-fatw wa-bi’l-dını, 256
˛amduhü lı ’l-muntah idh ahd, 321
772 INDEX OF FIRST LINES
al-Dufi√u sil˛u ahl al-yaqın * ∑a˛˛a fian Fa-l budda min shakw il ’llahi kurbatı * Fa-
A˛mad al-mukayyif (?) al-amın, 102 m liya ghayru ’llhi jbiru kasratı,312
Dumüfiun ka-raqrq al-lujayni tubarhinü * fiAl Fa-l takhsh iqllan wa-dhü’l-fiarshi mni˛ü *
ßidqi shawqı baynam ’l-waqtu mawhinü, Wa-l takhsh jahlan wa’l-mufiallimu fti˛ü,
281 81
Dünaka y ma˛müdu m in sh√a’l-Jalıl * Fa-li-bbi jüdika yanta˛ı i√mlü * Ni∂w al-
Yashfı murıdan wa-murdan min ghalıl, 408 humümi wa-tanta˛ı ’l-mlü, 359
Duny ’l-˛a∂rati kawnun kulluhu fikru * wa’l- Fal-yabki man kna yabkı ’l-fiilma wa’l-fiamal
fikru rahanu lisnin kulluhu duraru, 384 * Wa-sunnat al-mu߆af ’l-hdı lan subul,
368
Fa-at ‡aybat an bi-amri ilhı * Qawiya ’l Fa-m lı wa-m li’l-ghniyti wa-m liy *
Mu߆af bi-tilka ’l ˛ijlı, 283 Wa-m li-siwya’l-mukhtri ˛att ubliy,
Fa-azk salmin kna minnı fi†iri * Il ߲ibı 331
’l-muwaffı li-fiahdiya nßiri, 371 Fa’mda˛ü ’lladhı †araq * Wa’rtaq ’l-sam√
Fa-bi-m ra˛matin min Allhi ln * Sayyid al- araq, 338
khalqi kulluhum al-n, 373 Fa-min jahd al-muqilli fial is†i†fiah * Madı˛ı
Fa-dhü ’l-fiarshi mawjüdun qadıman bil ’btid * man bi-qab∂atihi ’l-shaffiah, 355
Wa-Bq in bil ’ntih dawman bil ’mtir, Fa-minnı li’l-taqı al-fiadl al-shahır * Salmun
337 nashruhu fawq al-fiabır, 186
Fa-hal fı mafinı ’l-khatmi in kamula ’l-mayzü Fa-najjin y khliq al-shay†nı * Min kaydihi
* Li-mustayqi÷in ill ’l-ta˛ayyaru wa’l-fiajzü, wa-salb al-ımn, 317
361 Fa-nazzih al-khalqa fian al-radh√ilı * Wa-fian
Fa’l ˛amdu li’l-mni˛ al-akwni khayrti * ßift al-dhammi wa’l-nuqßnı, 256
Thumma ’l-ßaltu fial khayr al -bariyyt, Fa-qad safiü bi’l-ar∂i bi’l-fasdı * Fa-
376 khudh’hum wa-kulla man yufidı, 87
Fa-˛aw∂ al-mawti amruhu ayyu amrı * Wa- Faqadtu fiawnan ar min khayri afiwnı * Bi-
Zaydun fı wurüdihi mithlu fiUmarı, 61 faqdi ummı ’llatı min khayri niswnı, 336
Fa-idh fu√d al-mar√i kna tawassakh * Bi- Fqa jamıfi al-anbiy wa’l-rusulı * Sayyidun
madı˛i ‡h fal-yazul kullu al-†akh, 331 A˛madu ˛ibb al-muralı, 419
Fa-in li-’l-ghıdi wa’l-fiıni * a˛bıl al-shay†ıni, Fa-raddı salm un l yusmu lahü niddu *
371 Tamm an wa-l yufiz l fiamrı lahü ˛addu,
Fa-innahü fialayhi af∂alu ’l-salm * m in dafi 371
ill il ’llhi ’l-salm, 371 Fraqtu li’llhi min kullı hudan fiadad * Wa-
Fa-innahü kna li’l-awwbına ghafür faqrı * qda lı minhu abadan l tar madad, 426
Il ’l-Wsifii ’l-Ghaffri dhı ’l-qadri, 432 Farartu li’l-Kfı ’l-Muhaymin al-Raqıb * Fa-
Fa-innı bi-˛amd Allhi adraktu bafi∂a m * kuffa aydı ’l-baghyi Rabbi lı raqıb, 290
Tamannaytuhu min fiindihı mutakarrim, 369 Far˛u mawlidi ’l-nabiyyi mu˛arram * Kam
Fa-fii÷ nafsaka ’l-ammrata ’l-fa˛sha wa’l- lahü qda ’l-fiul wa’l-karam, 419
nadhl * wa-ill tazidka ’l-tafiaba wa√l Fari˛a khayru ’l-bashar bi-khu†a ’l-mubashshir
khizya wa’l-dhull, 376 * wa-qdanı bi-bishr in min Rabbihı ’l-
Fa ’l-fiizzu markazuhü shaykhı akhü himamı * mufa∂ill, 437
Fa-man yarum naylahü yti lidh ’l- Fari˛a khayru mursalin bi-kha††ı ’l-mufiassali,
shahamı, 379 404
Fa-kha†bun khalîlun fiazzanı fiindahû ’l-ßabrü * Fari˛tu mimman af∂a ’l-m√a fa ’nfajar * Bi-
Mamtu ˛abıb in fiumruhu ’l-fawzu wa’l- fiıßmati sarmad min kaydi man fajar, 432
naßrü, 294 Farraqa baynı wa-bayna m yafiüqü * fiAni ’l
Fa-l budda min raffii aqlmin * nuhü∂an li- -ilhi Allhu jri ’l-rafıqü, 437
tashhıdhi adhhnin, 336
INDEX OF FIRST LINES 773
Hdhihi rislatun ilayka nafsı * Arsalah rü˛ı ˘amnı ’l-˘aqqu min al-mamlı * Li-ghayrihi
ka-mithl al-ussı, 279 wa-huwa Dhü Kaml, 437
˘adıth al-nafsi yadh’habu bı wa-ytı * ˘amd an dawm al-abadi * Li-dhı ’l-baq√i ’l-
Yu˛arriku skinı yuqßı subtı, 303 ∑amadi * al-W˛idiyyi ’l-a˛adı * Mubdı
˘adıthun in lam yakun fı ’llhi * yanqußu ajru ’l-shu√ün al-mubtadı, 357
ßawmina wa’llhi, 363 ˘ a m d an li-fiallm al-sar√ir wa’l-jahrı *
Hjanı shadw al-˛ammi * Bafida m †ayf al- Thumma ’l-ßaltu li-khayri khalq in min
manmı * ‡fa wahn an min ˛adhmı * Mu∂arı, 598
Müqidan nr al-gharmi, 354 ˘amd an li-jfiilin bi-ma˛∂ al-nifimah * Min
Hkum jawb an yadfafiu ’l-malmah * Wa- ummat al-mukhtri fiayni ’l-ra˛mah, 335
yakshifu ’l-gha†√a bi’l-salmah, 418 ˘amd an li-man akhrajan a˛y√ * Min †alabi
˘lı ilayka shakawtuh y sayyidı * Y mlikı ˛ayyin zdan a˛y√, 256
wa-mu˛awwil al-a˛wlı, 102 ˘amd an li-man fiallaman fı ’l-Baqarah *
Hal jannat al-khuldi fı raw˛in wa-ray˛nı * Am A˛km ˛ajj al-bayti ˛ına dhakarah, 289
annanı bayna janbay wlidı ’l-jnı, 360 ˘amd an li-man asd wa-m akd wa-ahd
Hal li-baynin damfiu fiaynayka ’stahal * Min ilayn nifimahu wa-m ahd, 102
karımin dhti ˛alyin wa’l-˛ulal, 359 ˘amd an li-man fı dhikrihı qul sırü * Fı ’l-ar∂i
Hal li-Layl min marmı * Am li-Hindin min man sar lahu bashıru, 289
kalmı, 589 ˘amdan li-man jafialanı khadıman li’l-Mu߆af *
Hal min maraddin lı zamnan m∂iy * Layta ’l- ’lladhı ˛aw al-taqdım, 417
buk√a yuraddu dahran n√iyy, 335 ˘amd an li-man jafiala zayda nifiamihı * Fı
Hal min mubkin fial qadmin qad imtathal * shukrihi bi-fa∂lihi wa-karamihı, 161
Awmir llhi na˛w Allhi qad ra˛al, 317 ˘amd an li-man lahu ’l-asm√ ’l-˛usn * Wa-
Hal min murabbin ˛aw kaml * Ka-mithl al- kullu nafitin dhı kamlin asn, 104
shaykh al-Tijnı ll, 331 ˘amd an li-man mana˛an al-ımn * Wa-
Hal qu†bu d√irat al-wujüdi wa-markazü * fata˛a ’l-qulüb wa’l-abdn, 393
Falak al-fiul li-mad√i˛ı yatahazhazü, 332 ˘amd an li-man manna bi-bayn m yufham
Hal samifitum ’l-khabar * jalla m bihı fial ’l-adh’hn wa-abna ghawmi∂ asrr
nashar, 335 kitbihi, 135
Halummü awqad al-shawqu fı ßadrı * Jadhan ˘amd an li-man qad awjaba ’l-su√l * fial
tatala÷÷ fıfi nhıka min jamrı, 254 ’lladhına karihü ’l-∂all, 450
Hal wbilun am damfiu ajfnı sakab * Am hal ˘amd an li-man yahaba kulla wa†arı * Li-kulli
ghurb al-bayni y qalbı nafia, 591 mu∂†arrin dafi fı ’l-safarı, 443
Hal yarta∂ı fiayshun fial ’l-l√i * Am yaltaqı ˘amd an li-man ya˛fa÷u kulla dhı safar * Min
ilghni fawqa fiar√i, 379 kulli m yasü√uhü min al-∂arar, 437
˘amadtuka y Ra˛mnu fı kulli ˛latı * ˘amd an li-mawln ’lladhı fata˛ * Bba ’l-
fa˛aqqiq raj√ı fıka y kulli munyatı, 316 wußüli li-man ilayhi na˛, 338
˘amadtu ’llha yaffialu m yash√ü * Lahu ˘amd an li-munzili ’l-∂an wa’l-d√ * Wa-
˛ukmun wa-mulkun wa’l-baq√ü, 617 munzil al-shif√a wa’l-daw√, 412
˘amadtu Rabbı fial kawn al-rasül * Wasılatı ˘amdan li-Rabbı ghfir al-dhanbi lan * Qbili
ilayhi hdh khayru sül, 415 tawbin li-lu†fihı bin, 447
˘amadtu Rabbı ’lladhı qad ˛aqqa ˘amdan li-Rabbı idh ’l-aqdmu qad wa†i√at *
mihaddatuhu, 236 Turbata mißra bild al-nıli wa’l-haram, 338
Hma ’l-fu√du li-shawqin fjanı wa-†ar * Fa- ˘amdan min Ma˛müdı * Ibn al-immi Mu˛am-
sla damfiı fial ’l-khaddayni wa’nhamar, madı, 657
204 ˘amdı li-Bqin kafnı ’l-mawta wa’l-tabab *
˘√ ’l-ma˛abbatı li’l-mun mift˛ü * Wa-bi- bi-jhi man qad kafnı ’l-∂arra wa’l-sabab,
b√ih li-dhawı’l-quyüdi sar˛ü, 665 425
INDEX OF FIRST LINES 775
˘amdı li-Rabbin karımin l sharıka lah * wa- al-˘amdu li’llhi ’l-Karımi dhı ’l-minan * fiAl
ßadrı ’l-yawma nüran s†ifian mali√, 428 ashghlı bi-furü∂in wa-sunan, 412
˘amdı wa-shukrı li-man kullı bihi ßr * Lahu al-˘amdu li’llhi ’l-Karımi ’l-kfı * al-mu√mini
ri∂an düna sukh†in fiinda ßarßr, 405 ’l-fialımi bi’l-al†f, 362
al-˘amdu fı ’l-ül wa-fı ’l-khirah * Li’llhi fı al-˘amdu li’llhi l mafibüba ill huwa * Bi’l-
anfiumihi ’l wfirah, 360 ˛aqqi l Rabba ill Rabbun ’llhu, 346
al-˘amdu li’l-Fard al-Qadıri fı ’l-azal * al-˘amdu li’llhi l nu˛ßı ’l-than√a abad *
Sub˛nahu lahu ’l-umüru fı ’l-uwal, 572 Kam fiala nafsihi min nafsihi ˛amıd, 353
al-˘amdu li’l-˘aqq al-Mubın * Man kawnahu al-˘amdu li’llhi ’lladhı amt * Wa-huwa
liya yabın, 407 ˛ayyun ken dune qad mt, 462
al-˘amdu li’l-ilhi idh had’l-war * Li-wirdihi al-˘amdu li’llhi ’lladhı ’l-amr lana tamah [*]
man li-san√ihi ÷ahar, 184 had bi-man sammhu asm ’l-anm, 563
al-˘amdu li’llhi fial infimihı * Wa’l-shukr al-˘amdu li’llhi ’lladhı afi† wa-bar * Thumma
li’llhi fial if∂lihı, 552 had thumma waf thumma shakar, 126
al-˘amdu li’llhi fial ’l-tafilımı * Wa-af∂al al- al-˘amdu li’llhi ’lladhı bi-fa∂lihı * Manna
ßaltı wa’l-taslımı, 527 fial fiibdihi bi-ruslihı, 84
al-˘amdu li’llhi fial ’l- tawdud * Fı dınihı ’l- al-˘amdu li’llhi ’lladhı bi-jallihı * F∂at
wqı bi-l ta˛sud, 450 bu˛ür al-fiilmi wa’l-fiirfnı, 46
al-˘amdu li’llhi fial wujüdı * Ra˛matihı wa- al-˘amdu li’llhi ’lladhı bi-jallihı * Qad
lu†fihı wa’l-jüdı, 420 tamma m rumn bi-˛usni jamlihı, 317
al-˘amdu li’llhi ’l-fiAlı al-Afilamı * Mudawwiri al-˘amdu li’llhi ’lladhı hadn * Li-fiirfni
al-aflk mujrı ’l-anfiumı, 341 dhtihi fiirfn, 582
al-˘amdu li’llhi ’l-fiAlım al-Khabırı * al-˘amdu li’llhi ’lladhı fiibdah * Amara bi’l-
Mudabbir al-ashy√i wa’hw al-Qadırü, 558 ımni wa’l-fiibdah, 406
al-˘amdu li’llh al-fialiyyi ’l-a˛adı * Rabb al- al-˘amdu li’llhi ’lladhı kafnı * Makr al-fiid
khal√iq al-karımi al-ßamadı, 303 bi-Mu߆af kafnı, 401
al-˘amdu li’llhi ’l-fiAliyyi than√uhü * Azk al-˘amdu li’llhi ’lladhı l mudhill li-man
’l-ßalti fial ’l-rasüli ’l-afi÷amı, 360 rafafia wa-l mufiizz li-man fian fa∂lihi dafafia,
al-˘amdu li’llhi ’l-fia÷ım al-mir *, 221 90
al-˘amdu li’llh al-fiAzız al-Qdirı * Idh al-˘amdu li’llhi ’lladhı mahm tarak *
khaßßan bi-Abı ’l-fuyü∂ al-Zhirı, 200 Su√lahü yagh∂ab fa-˛abbadh ’l-malak,
al-˘amdu li’llhi dhı ’l-l√i wa’l-nifiamı * 437
musdı ’l-fa∂√ili mu˛∂i ’l-fa∂li wa’l-karamı, al-˘amdu li’llhi ’lladhı man ittaßal * Bi-
322 ˛ablihi ’l-matıni l budda waßal, 98, 145
al-˘amdu li’llhi dhı ’l-asm√i y ’llhu * al-˘amdu li’llhi ’lladhı man qaßad *
Sub˛nahu Dhü ’l-jalli qul huwa ’llhu, 478 Ri∂fiahü ˛amhü fiamm raßad, 437
al-˘amdu li’llhi dhı ’l-if∂li wa’l-nifiamı * al-˘amdu li’llhi ’lladhı mat dhahaba * Ilayhi
Wa’l-manni wa’l-jüdi wa’l-i˛sni wa’l- dhhibun hadhü wa-wahab, 418
karamı, 316 ˘amdu li’llhi ’lladhı minn †alab * Ikhlß
al-˘amdu li’llhi dhı ’l-taysıri ya ’llhu * Na÷m safiyin wa-murfit al-†alab, 120
al-dararı lahu y ’llhu y ’llhu, 312 al-˘amdu li’llhi ’lladhı qad arsal * A˛mada
al-˘amdu li’llhi fı fiawdı il qalamı * Li-mad˛i bi’l-kitbi kay yu˛allil, 338
fiAbdi ’l-fiAzız ’l-mlikı ’l-fialami, 335 al-˘amdu li’llhi ’lladhı qad arsal * Rasülahu
al-˘amdu li’llhi hdha ’l-shaykhu Rabbhu * ßall fialayhi dh’l-fiul, 175
Khayru ’l-wujüdi ’lladhi afilhu mawlhu, al-˘amdu li’llhi ’lladhı qad arsal * Rasülan
313 Mu˛ammadan wa-bajjal, 437, 444
al-˘amdu li’llhi ’l-˛afı÷ al-dfifiı * Li-kulli al-˘amdu li’llhi ’lladhı qaddar * Wa-fiaf
∂urrin al-mujır al-mnifiı, 425 wa-zda fia†√an liman shakar, 332
776 INDEX OF FIRST LINES
al-˘amdu li’llhi ’lladhı qad fa∂∂al * al-˘amdu li’llhi Rabb al-filamına bil *
Rasülan fial ’lladhına arsal, 444 fiAdd in bi-shukrin wa-dhikrin yaßrifni bal,
al-˘amdu li’llhi ’lladhi qad jda lı * Bi-m 429
bihi shakartuhu min n√ilı, 444 al-˘amdu li’llhi rabbı khliqı azal * ˛amdan
al-˘amdu li’llhi ’lladhı qalbı had * afüzü bihi wa-ablugh al-amal, 81
munawwiran wa-qda lı dhawı hud, 424 al-˘amdu li’llhi Rabbi m qara√nhu *
al-˘amdu li’llhi ’lladhı ßarrafanı * Bi-fa∂lihı fa’qbalhu bi’l-fa∂li wa’l-tawfıqi y ’llhu,
fian bidfiin li’l-sunanı , 404 364
al-˘amdu li’llhi ’lladhı tawa˛˛ad * Fı al-˘amdu li’llhi Rabb al-khalqi y ’llhü *
mulkihi umürahu wa-wakkad, 591 Sub˛nahü ’l-D√im al-Bqı y ’llhü, 479
al-˘amdu li’llhi ’lladhı yakhtaßßü * Man al-˘amdu li’llhi ’l-Ra˛ım al-Hdı * Li-man
sh√a bi-ra˛matin hadn al-naßßü, 438 yash√u min dhawı ’l-fiindı, 218
al-˘amdu li’llhi ’lladhı yaq∂ı fial * fiIbdihi al-˘amdu li’llhi Razzq al-fiibdı * Ghaniyyin
m sh√a jalla wa-fial, 573 l shabıh wa-l mathılu, 604
al-˘amdu li’llhi ’lladhı yarzuqunı * Min al-˘amdu li’llhi ’l-ßalt bi’l-kamlı * fiAl
˛aythu l a˛tasibu kulla ’l -zamanı, 317 rasül Allhi wa-s√ir al-lı, 558
al-˘amdu li’llhi ’lladhi yubaddilü * Sayyi√atan al-˘amdu li’llhi wjib ˛amdihi wa’l-shukr
˛asanatan wa-yajzilü, 412 lahu fial m awlhn min rafdihi, 95
al-˘amdu li’llhi li-yawmi ’l-fiar∂i * Rabbi al- al-˘amdu li’llhi wa-ßall abad * fiAl ’lladhı
samwti wa-Rabb al-ar∂i, 334 bihı lan ’l-hud bad, 449
al-˘amdu li’llhi ’l-mhid lan ghabr√ * al-˘amdu li’llhi wa-ßall ’llhu * fiAl
Wa-anzala fialayn min al-sam√i m√, 563 „Mu˛ammadin wa-man talhü, 401
al-˘amdu li’llhi man fı ’l-gharb qad fata˛ * al-˘amdu li’llhi wa-ßalla ’llhu * fiAl
fiAl ’l-amıri Abı ’l-fiAbbsi buldn, 228 Mu˛ammadin wa-man wlhu, 455
al-˘amdu li’llhi mawl ’l-˛if÷i wa’l-÷afarı * al-˘amdu li-mukawwir al-duhürı * Wa-munbit
Man kna fı ßufrin aw kna fı safar, 411 al-ashjri wa’l-zuhürı, 573
al-˘amdu li’llhi mawln ’lldhı bada√ * al-˘amdu li’l-mu√†iyyi ’l-waliyyi ’l-mnifii *
ˆjda ◊dama ˛ına hayya√a ’l-˛ama√, 330 fiAl ’l-nabı khayri ’l-anmi ’l-shfifii, 372
al-˘amdu li’llhi min qalbı wa-arknı * fiAl al-˘amdu mu†laqan li-dht al-brı * Thumma
ta˛allı bi-silk al-qu†b al-Rabbnı, 318 salmhu fial ’l-mukhtri, 288
al-˘amdu li’llh al-mudabbiri dhü (sic) ’l- Hammat Sulaym bi-ßarfı fian maziyytı * Kay-
ghin√ı * Wa-mußarrif al-a˛wli wa’l- m taqüdu zimmı li’l-raziyytı, 407
azmnı, 591 ˘na murdı an adhkurakum bi-m * Arnı
al-˘amdu li’llhi ’l-mukarram * wa-shukrun ilhı fı mu†lafiat al-kutubı, 508
li’llh i’l-mufia÷÷am, 562 ˘asb al-∂afiıfi idh ∂ıma mawlhü * ˘asb al-
al-˘amdu li’llhi musdı ’l-khayri wa’l-nifiamı * faqıri ghin man laysa illhu, 101
Min ghayri ∂ıqin wa-l tafibin bi-ghufrnı, ˘asbı ’l-Muhayminu wa-˛asbı ’l-Wqı * ˘asbı
616 ’l-Qadımu ’llhu ˛asbı ’l-Bqı, 294
al-˘amdu li’llhi mufi†ı al-ßdiqına naj * Wa- ˘asbun ’llhu lı wa-nifima ’l-wakıl * L il
mnifi al-kdhibın al-falja wa’l-˛ujaj, 588 ghayrihı ladayya sabıl, 355
al-˘amdu li’llhi mu÷hir al-˛aqq wa-mufilıhı “˘asbun ’llhu lı wa-nifima ’l-wakılü” * Wa-
wa-muba††il al-b†il wa-madh’hab mu˛illıhi, hwa ˛asbı ˛asıbun fı ’l-awni, 375
88 Hatafa ’l-haw li’l-khalqi hatfa ’l-bulbuli * Fa-
al-˘amdu li’llhi ’l-Qadır al-jrı * Fı ˛ukmihi taßammama ’l-akhyru düna ’l-bulbuli, 366
m sh√a bi’l-aqdrı, 46 ˘att mat anta bi’l-ahw√i maghlülü * Wa-
al-˘amdu li’llhi Rabb al-filamına fial * anta bi’l-raybi fı ’l-˛lt al-manshülü, 112
Irslihı ’l-sayyid al-mukhtri man fa∂al, Hay˛n un fı ba˛ri ’l-layli khußüß * Mnifiun
471 min mawnifii ’l-yammi ghawßn, 334
INDEX OF FIRST LINES 777
˘ayyka Rabbu ’l-war ’l-Ra˛mnu ˛ayyk Ihdi jamıfian ’l-ßir† al-mustaqım * wa-bi-
* Wa-bi ’l-shuhüdi mafia ’l-tamkıni bayyk, ßa˛ı˛in kun lan bi-l saqım, 452
457 Ihtimmu Senghür bi-’l-zanji yukhdhı * Kulla
˘ayyi Drin kulla ˛ını * ˘awla Fsin hiya dını, man hammahü ’l-zunüj wa-yu√dhı, 386
346 Ijfial hdhihi ’l-qfiyat al-tiya * Fawq al-
˘ayyi ’l-diyyra bi-s˛atay Nkıktu * wa’l- mımiyyati ÷hiran wa-b†in, 432
tudhra fı fiaraßtih fiabartu, 368 Ijfial al-layla jawdan yamta†ı * Wa-dafi al-
˘za ’l-fiulüm al-ghurra mundhu ßibhu * nawma fa-fı ’l-nawmi al-fashal, 81
Kam abda ˛azmuhü hawh, 483 Ijmafi shatt al-shamli fı dafiatı * Wa-khaf∂
Him bi’l-jamli li-sayyid al-aq†bı * Wa’hjur fiayshin raghadin wsifiı, 100
sabıla taghazzulin wa-taßbı, 357 Ikhtalafa rajulni fı sabab jihd al-˛jj
˘ubbı ’l-Tijniyya l yanfakku yazddü * M Ma˛müd, 583
dma minhu li-ahl Allhi imddü, 358 Il dhı ’l-jüdi ka ’l-ba˛r al-fası˛ı * Rasülu ’l
Hud ilhı za˛za˛ * M s√anı muza˛zi˛, lhi dhı ’l-raw∂ al-∂arı˛ı, 335
438 Il fu√dı wa-yadı wa-wa†anı * Wujüdu Rabbı
Humümı min al-duny wußülı li-Mtami * Li- qda dhikra fia†anı, 438
˛ubbı liq√ al-qarmi najli ’bni ˘shimi, 323 Il ghayrin qad wajjah al-kaydu wa’l-safiy *
˘uqqa ’l-buk√u fial sdtin amwtı * Tabkı ’l- ÷ulüm un wa-shay†n un bi-man qda lı ’l-
ar∂ı fialayhim ka ’l-samwtı, 432 rafiy, 434
Hutmatun taqßuru fian darki ’l-fiul ’l-himamu Il ’l-imm al-rafıfii dhı ’l-karmti * Uhdı
* Wa-lam tafiud fı sibqi ’l-majdi tazdahimu, ilayhi ta˛iyytin zakiyyt, 377
385 Il khalqihi ’l-Ra˛mnu li’l-ra˛mati arsal *
˘u†nı karıman wa-jamılan y wadüd * Wa’r∂a Min al-nsi khayr al-nsi fı ’l-aßli wa’l-fiul,
wa-abqi ’l-wudda lı bi-l ˛udüd, 438 472
Huwa ’l-˛ibbu Ibrhımu qad j√a z√ir * Li- Il ’l-kitbi wa’l-˛adıthi inßaraf * Qalbı wa-
A˛mada khayr al-filamına wa-shkir, 281 qlibı bi-mad˛i ’l-Mu߆af, 438
Huymı il ghayri ’l-ilhi shaqwat u n * Il ’llhi bi’l-shaykhi ’bni fiUmri wasılatı * Wa-
Takhayyaltuh safid an wa-˛ubbı lahü ’l- ˛uqqa li-mithlı an yaludh bi’l-khalıfatı, 103
safidü, 340 Il ’llhi Rabb al-fiarshi wa’l-farshi wa’l-sam
* Wa-dhı ’l-ar∂i wa’l-kursı shukrı qad sam,
Idh atayta Lügha z√iran fa-sal * fiAn al-munıri 430
wajhuhü fiAbbsu Sall, 482 Il mat anta y miskınu mashghülü * Bi-jamfii
Idh katabtu ’htazza fiarsh al-Bqı * Wa- duny wa-anta fianh manqülü, 81
sabba˛at mal√ik al-qibbı, 399 Il Mawl ’l-war ’l-Mannni ashkü * ∑urüf al-
Idh khuliqat li’l-a˛ibb ’l-fiuhüdü * Fa-fiahdı dahri fiammat fı ’l-bild, 558
li-man kuntu ahw jadıdü, 358 Il ’lladhı yudhhibu ’l-a˛zna idhhb * mılü
Idh lam ashmir bafida khamsına ˛ijjat * Fa- bi-Qur√nihi m zla wahhb, 425
dhlika tafrı†un wa-sü√u †awiyyatı, 84 Il ’llhi Rabb al-fiarshi wa’l-farshi wa’l-sam
Idh lam yakun bzun lad aykatin ߲ * * Wa-dhı ’l-ar∂i wa’l-kursı shukrı qad sam,
Tarannama fawq al-ghußn al-wurqu irt˛, 430
395 Il man thaw bayn al-jawni˛i ˛ubbuhü *
Idh m wa∂afita ’l-ar∂a fı falak al-fiül * Wa- Salmun ka-∂aw√ al-miski bal huwa ajmalü,
nazzalta sukkn al-sam bi-hibl, 371 86
Idh na˛nu ji√n Ngoumba qbalan bih * Il mat anta min dunyka tankhadifiu * Wa-
Fat an lam yazal sam˛ al-khalıqati nbih, ayna min ˛ubbih li’l-qalbi muntazafiu, 363
473 Il mat anta y miskınu mashghülü * Bi-jamfii
Ifrıqiyy ’stayqi÷ı wa-†rudı * fiIdki ’l-ghuzti duny wa-anta fianh manqülü, 80
wa-l tarqudı, 340
778 INDEX OF FIRST LINES
Il mufiıdin karımin khayri mafibüdı * ashkü bi- Inna fı Fs waliyyan ˛wiyy * Li’l-mazy li’l-
jhi shafıfiin khayri mawlüdı, 427 bary hdiy, 332
Il nukhbat al-akhyri y fawtu azmnı * Wa- Inna fı ’stiw’i ’l-thar najmu ’l-thur fiajazü
q√id jund Allhi Fütiyyi ’l-buldnı, 177 ’l- * wa-fı ’stiw√i ∂iy√i ’l kawkabi ’l-
Il Sighü r√im al-khayrti rma * Ya√ummu qamar, 323
fa-innah ar∂ al-nifim, 227 Inna ’l-ilha at˛ al-ajra wa’l-rutab * Fı
Ilh al-khalqi mawln qadımü * Wa-mawßüfun manzil al-khuldi lamm fiabduhu judhib,
bi-awßf al-kamlı, 133 532
Ilhı bi-jhi shafıfi al-anm * Dafiawtuka Inna ’l-karıma Mu˛ammad al-amına fi ’llhi *
’llhumma qin ’l-˛arm, 478 Kna akhan lı fa∂luhü qad thabat, 473
Ilhı wa-y mawl ’l-mawlı wa-khayra man * Inna ’lladhı ’l-ßidqu mafia ’l-amnah * Lahü
Yurajj li-kashf al-˛ditht al-ta†awwulı, 101 mafia ’l-tablıghi wa’l-fa†nah, 438
Ilhı y Rabb al-bary laka ’l-˛amdu * Inna lî far˛atan bi-dhikr al-nabı * ˘ubbuhü ßâra
takarramta y Ra˛mnu y man lahu ’l- zhirı wa-khafı, 294
majdu, 456 Inn li’llhi wa-inn rjifiüna lahü * Jalla tafila
Ifilam ˛abka ’llhu rushdan wa-safiah * Kna fia÷ım al-mulki wa’l-sha√ni, 318
ilhun wal shay√a mafiah, 412 Inna li’l-shamsi khibratan fı ’l-tawrıkhı * Wa-
Ilayka rafafin ’l-amra y man lahu ’l-amru * law bi’l-jawbi jdat bi-hamsı, 335
Wa-laysa laka Zaydun siwka wa-l fiAmr, 83 Inna ’l-mu˛arrik al-musakkan alladhı * Yüfi†ı
Ilayka y khayr al-bariyyatı salmu * wa-yamnafiu wa-ghayra dh anbudhı, 318
Khadımika ’lladhı kafaytahü ’l-malmu, 423 Innanı fiudh†u bi’l-ilhi ’l-mufiını * min jamıfi al-
Ilaykum fa-l il siwkum wa-qaßduhü * Qalılun adh wa-kulli lafiinı, 430
min abyd al-shahiyyayni li’l-jullı, 536 Inna ’l-rubüfia hiya ’l-rubüfiu tala√lu√ * Lkin
Ilayya qda Rabbı al-taysır * Wa-kna lı wa- sawkinuh hümu ’l-aghyri, 316
yassara ’l-fiasır, 438 Inna ’l-safidata fı ’l-fiuqb li-man tabifi *
Ilayya qudta ’l-barakti wa˛dı * bil tanzufiin sabıla man kna li’l-Ra˛mni qad khashafi,
wa-ghayri ja˛dı, 399 456
Ilayya wajjah al-jaz√ Allhü * Bi-qadri l Inna’l-shal†a akluhü mamdü˛ü * Li’l-rjı’l-
illha illa ’llh, 438 ßaghıri ˛ayyun yarü˛ü, 198
fiIlmı bi-anna ilhı l sharıka lahü * Qad qda lı Inna ’l-shuyükha kullahum kirmu * Amm ’l-
’l-fiilma wa’l-afimla wa’l-adab, 425 fakhükhu fa-hum al-li√mu, 338
Iltamisü ’l-arzqa fı khaby * Ar∂ikum ta˛÷ü Inna ’l-†ahrata lad man faqahü * qismni
min al-mazy, 376 mafilümni fal-tafaqqahü, 447
ˆmnukum an tu√minü bi’llhi * wa-b’il- Inna ’l-Tijnı la-yatun li-man ifitabar * Min yi
mal√ikati jund Allhi, 448 khliqihi ’l-fii÷mi min al-bashar, 361
Infiaqada ’l-bayfiu bi-m dalla fial * Ri∂√i Innı afiüdhu bi-Rabbi ’l-nsi wa’l-falaqi * Min
b√ifiin wa-mushtarin fial, 420 sharri khaßmin aladdin ˛sidin khaliqi, 364
In kunta bban li’l najt müfiy * Mutafialliqan Innı bi-mad˛ al-Mu߆af atamadhhabu * Fı
bi-janbin al-˛mı ’l-fialiyyı, 311 kashfıya ’l-asw wa-m atajannabu, 373
In kunta fı ’l-drayni fawzan taqßidu * Fa-’ttaqi Innı bi-sdat hdhihi ’l-azmnı * Ahl al-
mawlka bi-fifili m amara (...?). 408 safidati sdatı khulßnı, 116
Inna a߲b al-jannati ’l-yawma bushr * Innı la-uhdı ’l-than√a wa’l-ßalta mafi * Il
Jwazat li’l-fiuqüli ˛addan wa-†awr, 354 ’l-rasül al-karımi shfifi al-shufafi, 472
Inna ’l-atya fial raghm al-˛asüdi at * Min Innı ra√aytu ’l-shaykha Sıdı Mu˛ammad *
shımat al-kuram al-˛wına li’l-fakhrı, 534 ˘z al-makrima †rifan wa-talıd, 474
Inna Dakra mafilımu ’l-tidhkri * wa- Innı ’sta√jartu ’l-dahra bi’l-Muhayminı * Bi-
maw†inun li-muhazzabi ’l-afkri, 316 dh ’l-jiwri ˛uztu kulla ma√manı, 293
INDEX OF FIRST LINES 779
Innı ’ttakhadhtu rasül Allhi mustanadı * ˘issan Jaz ’llhu ’l-muhayminu khayra wfin * mina
wa-mafinan wa-m arjü siw sanadı, 291 ’l-˛usn Mufiammarahü ’l-Qadhdhfı, 365
Inniya a˛madu muRabbiya ’l-wakıl * Jaz ’llhu shaykhan qma bi’l-na߲i li’l-war
Mußalliyan fial immiya ’l-kafıl, 405 * Li-wajh ilhin bi’l-sar√iri filimü, 256
Inniya aqülu wa-innı ’l-yawma dhü khajalı * Jaz√u dhı ’l-wujüdi jalla wa’l-qidam * wa-dhı
Min kathrat al-dhanbi wa’l-fti wa’l-wajalı, ’l-baq√i ßnanı fian al-nadam, 430
452 Ji√tu ’l-manzila wa’stafhamtu man qa†an * A-
Inqda lı min ilhı ’l-fa∂lu wa’l-karamu * Bi-l fıkum jıratı am fı ’lladı ÷afian, 533
’nßirf wa-innı ’l-dahra mu˛taramu, 420
Kadhabat in iddafiat al-˛a∂rata aw-badat *
In shi√tu qultu anta fı ’l-ßabri ’l-jabal * Fı ’l-
Badawiyyatun fı zayyi man tata˛a∂∂arü, 321
fiilmi k’l-ba˛ri wa-fı ’l-fia† ’l-mathal, 482
Kadh khatmuhü kna li-bbi ’l-wilyatı *
Ismuhu fiinda ahl al-jannati fiAbd al-Karım, 401
Kadh katmuhü lubbun li-dhti ’l-khilfatı,
375
J√an ’l-khayru kulluhü wa’l-surüru * dabba
Kafnı Abü ’l-fiAbbsi fakhran ufkhiruhü *
fı afimaq al-qulübü yadüru, 367
Mad ’l dahri y fawza ’lladhı ’l-khatmu
Jadhb man lahü ’l-wujüdu wa’l-qidam * al-
nßiruhü, 359
fiIlmu wa’l-afimlu lı düna ’l-nadam, 438
Kafnı ’l-qu†bu A˛madu fian siwhu * Wa-
Jahilüka ramzan li-’l-tuq wa-tafnı * Jafialuka
ghayrı ghayru A˛mada m kafhu, 359
ramzan li-’l-qil wa-tawni, 383
Kalmuhum laf÷un murakkabun mufıdü * Bi’l-
Jkha waddifihu qabla washk al-firqı *
qaßdi na˛wa inna hdh la-safiıdü, 445
wa’rtiq√ al-nufüsi bayn al-tarqı, 472
Kaml al-mun fı ’l-dıni wa’l-ghyati ’l-qußw
Jamafia ’l-qa∂√u wa-in ya∂ummu qa∂fiu *
* Min al-fara˛ al-muf∂ı il jannat al-ma√w,
Shafibayni nla dhawwuhum m sh√u, 386
369
Jamafita lı m lam yakun wa-l yakünü * Li-
Kam laylatan qad bittuh mutaßaffi˛ * ∑afa˛ti
mumkinin y man lahü kun fa-yakünü, 438
˛ubbin min fu√dı ’l muqßadi, 375
Jamafita wa-jüdan haybatan wa-jall * wa-
Kanzu ’l-kunüzi bi-fa∂li ’llhi qad jnı * fa-
abßarta min dh bahjatan wa-jaml, 281
kayfa lwabihı ’l-Ra˛mnu njnı, 457
Jar ’l-damfiu min fiaynayka y taymu
Kawwin lı ’l-yawma nasran fiizza mawlya *
mahyamü * A-min dhikr drin aw khafat
W’al-takshif al-˛ujub fiannı hab lı al-y,
fianka Maryamü, 609
420
Jar ’l-damfi min fiaynı wa-˛ayya ka√ıbü * Wa-
Kayfa astaghnı fian al-awliy√ı * Bafida naylı
fi ’l-qalbi minnı lawfiatun wa-lahıbü, 474
’bna slimin dh ’l-fial√ı, 359
Jwartu bi’l-furqni Rabbiya ’l-mufiın *
Kayfa tarjü maqmaka ’l-awliy√ü *
Malaktu nafsı wa-za˛za˛tu ’l-lafiın, 409
Wa’ntih√un lahum ladayka ’btid√ü, 357
Jz ’l-fiAzızu li-fiabdihı ’l-Rabbnı *
Khalawna lad “Alika” lan laylı * Ghawlin
Khayra ’l-jaz√i bi-akmal al-ri∂wnı, 368
lasna fı ’l-fiußur al-khawlı, 370
Jzka Rabbuka y fat ’l-fitynı * Wa-a†la
Khlı dafinı wa-qla lı ’ttakhidh qalam *
fiumraka fı tuqan wa-amni, 369
wa’mda˛ nabiyya ’l-hud wal takun
Jaz ’llhu fianna la Dwuda khayra-m *
sa√im, 329
Yujzıhi khayran fian murıdihı akram, 372
Khalılayya m hdhı ’l-†ulülu wa-dhı ’l-kud *
Jaz ’llhu fiann ’l-nadba ˛ja ’bna fiAbbsi *
Mu†awwadatun mathn fa-mathn fa-ßfiid,
Jaz√a qadırin whibin düna miqysi, 378
100
Jaz ’llhu fiann shaykhan khayra m bihı *
Khalılı afiirnı ’l-samfia minnı naß√i˛u *
Yujzıhi shaykhan fian murıdıhi ˛izbihı, 359
Ilaykum tarh kulluhunna mafti˛, 359
Jaz ’llhu fiann ’l-umma wa’l-wlida ’l-barr
Khalli ’l-taghazzula fı-madı˛i ’l-Mu߆af * Inna
* wa-shaykhı wa-ikhwnı wa-a˛bbıya ’l-
’l-tafiazzula fı ’l-madıhi qad intaf, 338
khayr, 363
Khaßßan Rabb al-anmı * dhü ’lfia†y wa’l-
fii÷mı, 318
780 INDEX OF FIRST LINES
L tastarib bi-karmtin yukhaßßu bih * Man Lı maddu Rabbı ’lladhı ˛waltuhü wa-hud *
ittaq ’llha fı sirrin wa-ifilnı, 86 Kullı wa-lı qda bi’l mukhtri khayru hud,
L tatakabbar wa-l tatajabbar * Innaka fiabdun 410
lasta bi-shay√ı, 316 Li-mad˛i A˛mada ‡h * ‡awılan sahirtu laylı,
Law kna yablughu wßifun m ˛zahu * fiAbd 338
al-fiAzızi mu†ayyab al-arkni.318 Li-man lahü ’l-laylu mafi ’l-nahri * Li-man
Lawqi˛ al-ra˛amti wa’l-ta˛iyytı * fiAl ’l- kafnı kullu dhı ’ntihr, 440
nabıyyi ’l-ra∂iyyi khayr al-barriyy†ı, 104 Li-man wujüduhü tulzim al-qidam * Kulliyyatı
Laylata ˛ayy i n min laylı ’l-jumufiah * sirran wa-jahran bi’l-khidam, 440
Shawwli †afisashin waftu ’l-warifiah, 368 Li’l-Mu߆af nawaytu m yujaddidu *
Laysa al-jihdu ßawrikhan wa-junüd * Wa- Sunnatahü ’l-ghar√ wa-innı A˛madu, 424
ta˛akkuman fı shaghlih wa-wafiıd, 384 Li-Nkumba ha÷÷ un wa-nifiam un * Min nüri
Laysat ˛ukümat Senghor aw-Lamin * Taq∂ı khayri ’l-war, 479
lan ’l-˛jt fiinda man qamin, 341 Li-qalbı il ’l-bi√ri al-fiatıqi tasharrubü * Wa-fı
Layta shifirı hal lan qad ˛utim * Fı bulayd zamzam al-gharr√i li’l-ahli mashrabü, 393
zawratun min umam, 360 Li-Rabbin ghafürin qad ma˛ fiannı ’l-dhanb *
Li-fiabdi Rabbihi khadım al-Mu߆af * Tihi ’l- wa-fiannı naf iblısa fı ba˛ri m yanb, 425,
muqaddima nüran ya߆afı, 439 438
Lı arbafiüna min al-mıldi sinın * Wall ’l- Li-Rabb in karımin wsifiin khayri mafibüdı *
shabbu wa-Rabbı ’llhu yahdın, 318 Shukürı lad drı wa-fı ’l-ba˛ri wa’l-bıdı,
Li’l-drisına wa-li’l-madrisi minkumü * Awf 427
musfiadatin ka-nawfii sa˛bı, 482 Li’l-ra˛li ta˛tı min al-a†ı†i * bi-mithli m bı min
Li-dh idh fiamma khawfun kulla an˛√ı * Bi’l- al-gha†ı†i, 335
Mu߆af artajı amnı wa-ifil√ı, 292 Lisnu shukrı * Min bafidi dhikrı * Bi-ghayri
Li-dh ’ntaßartu bi-manßür al-ilhi mal(*)dhı makri * Li-dhı’l-l√ı, 410
fı ’l khu†übi ˛abıbu ’llhi jalla fial, 292 Li-‡h nabiyyi ’l-anbiy√i than√ı * Bi-waqti
Li-dhı ’l-baq√i bi’l-ßalawti ’l-khamsı * iqtirbı mithla waqti tan√ı, 292
˘amdı wa-shukrı bi-ghayri ramsı, 439 Lu†fuhu yajrı bi’l-fiabıdi dawm * Min
Li-ghayrika l nashkü ilh al-war amr * Wa- ghawiyyin wa-safiıdin wa-rashıdı, 105
m lan ill ilayka ’ltij√u dahr, 452
Mafia jumüfi in min al-mu˛ibbına qumn *
Li-khayri kulli wlidin wa-walad * Qd al-fiAlı
Nata˛arr hill shahrin ˛abıbı, 304
Dhü qidamin lam yalid, 410
M fianna fiaynayka mundhu ’l-layli lam tanami
Li’llhi Dhı ’l-Jalli wa’l-Ikrm * Kullı min al-
* A-fı ’l-fu√di khaylu ’l-˛ubbi min alami,
mu˛arrami ’l-˛arm, 439
334
Li’llhi kasrun m lahu jbirü * Wa-thalmatun
M blu Hindin na√at fiann bi-ghayri qil *
laysa lah ßbirü, 533
Wa-ßrat anb√uh yutl (sic) mal wa-mil,
Li’llhi ’lladhı qad jda lı bi-hud * Kullı
589
khadıman li-man taqdımuhü fiahd, 427
M ’l-dahru ill na˛yh * aw dawratun ya˛y
Li’llhi m ghashiya ’l-fu√da min jazfiı * Idh
bin majrha, 386
fja nafiyu Abı fi◊√ishata ’l-warifiı, 536
M ji√ta y ghawth al-khal√iqi sayyidı * La-
Li’llhi qad waßaltu bi’l-jamılı * wa-za˛za˛ al-
shahidta min fiind al-rasüli Mu˛ammadı, 358
afid√u ka ’l-khumülı, 439
M blu qalbika l yanfakku dh ’l-alamı *
Li’llhi Rabbi ’l-war qad qumtu min drı * Li-
Mudh bna ahl al-˛im wa’l-bnı wa’l-
ghayri Hindin wa-l Mayyin wa-l jrı, 479
fialamı, 573
Li’llhi shukrı bi-l kufrnı * Mudh ßnanı fian
Madadtu li’llhi ’l-mukarrami yadı * Dh
kulli dhı khusrn, 431
khidmatin li’l-muntaq ’l-mu√ayyadı, 440
Li’llhi y qawman tübü il ’llhi *
Madadtu li’llhi yadı * Bi’l-muntaq ’l-
Umürakum fawwi∂ü ˛aqqan il ’llhi, 318
mu√ayyadı, 440
782 INDEX OF FIRST LINES
Madadtu li’l-shaykhi al-anwrı * Immi ’l- Malaktu bi-fa∂li ’llhi m kna yushtah *
qu†bi’l-Rabbnı, 479 Wa-sayrı lahü min qablu bi’l-muntaq
Madadtu y Rabbi y ra˛mnu y ßamadu * ’ntah, 428
yadı ilayka fa-anta ’l-w˛idu ’l-a˛adu, 363 Malaktu khayra ’l-khalqi khidmatan ßafat * wa’
Mada˛tu ’l-nabı ’l-muntaq ’l-nüri azmn * qda lı minhu fiulüman qad shafat, 440
Li-wajhi Ra˛ımin lam yazal qa††u Ra˛mn, M lan fiißmatun siw man ta˛m * In yurma
410 ˛imyatan aw yu∂m, 112
Ma∂ il Ra˛mati ’l-Brı wa-ri∂wnih * Hdh M lan min kharı†ati ’l-ar∂i dhı * Ghayru m
’l-mu†ahharu hqqan kulla ardnih, 367 ’l-Sinighl min khayri ’l-wa†anı, 334
Madda il kulliyatı ’llhu ’l-fialımü * M ghba Mala√ al-qalba ˛ubbu shaykhı ’l-Tijnı * Laysa
fian siwya fuztu bi’l-fiulümı, 440 fıhi li-ghayrihı min maknı, 360
Madda lı ’l-˘aqqu ’l-mubınu m li’l-bariyyati Ml al-fu√du il badr al-dujunntı * Ghawth
yubınu * Wa-m li-ghayrı l yubınu min al-anmi il qu†bi ’l-bariyytıfiat al-dhti,
bishrin wa-nifiamı, 414 360
Madda lı ’l-mukhtru m lı madd * Min M lı ar ’l-fiabarti mithl ’l-dim√i * Fawq
bishrin bi-l adhan fa’mtadd, 414 al-khudüdi fa-qultu y l fian√i, 318
Madda lı ’l-sharıfiata ’l-mu†ahharah * Man M lı ar ’l-jawwa mukhtall al-ni÷mi fial *
qda lı ’l-˛aqıqata ’l-munawwarah, 414 Khilfi m kna ßi˛˛iyyan wa-mufitadilı, 46
Madda wujüdu man lahü ’l-wujüdü * Lı naffiuhü M lı arka il m yuskhi† Allha, 234
wa’ nqda na˛wı al-jüdü, 427 M lı ar ’l-kawna mamlü√an bi-afr˛ı * Wa-l
Madd al-Khabıru * Lı wa’l-kabıru * M l ka-maytati ar∂in ghibba Sa˛s˛i, 365
yabüru * min al-luh√ı, 414 M lı li’l-fiadhli wa’l-fidhilı * fiAdhilu q a d
Mad˛u ’l-nabı dhı ’l-mazy ’l-m˛ı * aghn aktharta fı ’l-b†ilı, 123
fian al-suyüfi wa’l-rim˛ı, 440 M li’l-fu√di fnat al-yawma madhfiürü *
Mad˛un wa-dhammun fı maqmin w˛idı * Min Madhrüfu damfiin a-bi’l-hayf√ı maghrürü,
w˛idin li-w˛idin fiajabn, 240 484
Ma˛ ’llhu m qad s√anı ’l-dahru fa ’nghasal Mallaka nafsı al-khayru dhü ’l-nafsiyyah * Lı-
* Wa-lı qda sirran minhu a˛l min al-fiasal, athbata ’l-fal˛a dhü ’l-salbiyyah, 440
414 Mallakanı ’l-maliku sirran fia÷m * Sqa li-
Ma˛ tawajjuh al-fiid wa’l-sü√ı * Lı-man ˛am ghayrı kullu man tafia÷÷am, 415
fiumrı fian musı√ı, 415 Man dh yusfiilu fian kirmin ajillatı * Fa-hum
Ma˛ fiuyübı wa-ma˛ fiifsı * Man qda lı ’l- mash√ikhu qdatun li’l-muqtafı, 86
shukür fı anfsı, 415 Man ghayru Rabbika tarjühu wa-ta√malu * an
Ma˛awtu bi’llhi fı dh ’l-yawmi jumlata m * yuza˛zi˛a ’l-hamma wa’l-awjla wa’l-
Thabbatahü min haw nafsı wa-min qalbı, kurab, 341
429 Man kna fimilan li-wajh Allhi * Yanßur lahu
Mahawtu ’l-lagh fiannı bi-Rabbı wa-bi ’l-nabı ’llhu bi-l ’shtibhi, 377
* fiAlayhi salm khayri hdin mujnibı, 414 Man kna yafiqilu mawjüdan wa-yaftakiru * fıhi
Ma˛madatı li’l-akrami ’lladhı ’l-qadar * Minhu yußawwiruhü shakhßan lahü ßuwar, 456
fial m˛in ma˛ bi-hi ’l-kadar, 421 Man kna yarjü siw ’l-Ra˛mni qultu lahü *
Majjadanı ’l-majıdu wa’l-mumajjad * ∆ayyafita fiumraka fı lahwin wa-fı fiabathı,
wa’nqda lı minhu ’l-kitb al-amjad, 440 322
M ’l-karımu yans t√iban athü * L yakhfu Man lı bi-mad˛ al-Mu߆af * Wa’l-mad˛u fawq
bakhsan kullu man rajhü, 456 al-muntah, 248
Maktümat un khutimat bi’l-fiilmi wa’l-dhti * M sma˛a ’l-dahru min yawmin aladhdha bin
Nafs al-wilyati majl †al, 360 * Ka’l-yawmi ji√n lad dr ibni fiAbbs, 323
M kuntu aktumuhu mudh azmunin fshı * Bayn M sh√ahu ’llhu bi-kun yakünü * M lam
al-bariyyati li-m bna li’l-wshı, 361 yakun yash√u l yakünü, 356
INDEX OF FIRST LINES 783
Nafsi ’llatı tamliku al-ashy√a dhhibatü * Fa- Qad kuntu fı ˛li ahl al-dahri mufitabir * Li-
kayfa asfi fial shay√in dhhibı, 85 man yudrıhim kay yaqta∂ı ’l-wa†ar, 318
Nah∂ an li-sawtin qad dafi bi-Kajoor * I˛y√a Qad qlah shukran Mu˛ammad al-Bashırü *
nahjin shaqqahu Latoor, 384 Li-nifiamin awlhu Rabbuhu ’l-Baßırü, 255
Na˛madu Rabban bsi† al-mihdı * Wa-jfiil al- Qad qla Müs khdimu ’l- khadım * Li-man
jibli ka’l-awtdı, 589 ˛aw taqaddum al-qadım, 461
Na˛nu ˛umt al-dıni * Bi’l-fiilmi wa’l-talqın Qad ßadaqa ’llhu wa-ballagha ’l-rasülü * Wa-
nafdıhi bi’l-watın * bi-fiazminat al-mubın, na˛nu mann bi-kulli m yaqülü, 85
341 Qad shba shawq al-nabiyyi ’l-Mu߆af adamı
Na˛wı mafia ’l-fiarü∂i wa’l-bayn * walat bih * Fa-hal tasılanna min bafid al-dumüfii damı,
li-ghayrı al-fiißyn, 441 293
Naja˛a li’l-khamsati fı ’l-affili * Tathniyat al- Qad †ba lı ’l-yawma fian Layl wa-jrtı *
asm lahu y tlı, 370 Dafidin Sufidin wa-Sufidh wa-Mayytı,
Nm al-khaliyyu wa-jafn al-fiayni yaq÷nü * 374
Idh qıla ˛alla bih büqun wa-ßulbnü, 86 Qad †ba qalbı li-m ’llhu sallamanı * Min al-
Nma khalılı wa-bittu ’l-layla lam anam * Min fiid wa-bi-ha††i’l-dhanbi akramanı, 431
ghayri m saqamin ladayya wa-l alam, 125 Ql al-faqıh al-muqtadı bi’llhı * Mu˛ammad
Nr al-ma˛abbati am dhı nüru fiirfnı * Iyyhu al-Mukhtru ghayra w†ı, 85
ghyatu m yufin bihi ’l-fnı, 356 Ql al-khadım al-fiabdu wa’hwa A˛madü * L
Naßr un min Allhi wa-fat˛un fian qarıb * Wa- zla fiinda Dhı ’l-jaml ya˛madü, 404
bashshir al-mü√mina jamfian y ˛abıb, 355 Ql al-khadımu A˛mad al-Bakk√ı * fiAnhu
Nawaytu fı dh ’l-fimmı * Ka ’l-fimmi ’l- fiaf wa-ra˛ima ’l-fiAliyyu, 122
awwalı * Ziyrata qabri ’l-shaykhı * Safid Ql al-mu˛ibbu li-rasül Allhı * Mu˛ammadun
abihi ’l-walı, 479 sib†u ˛abıb Allhı, 417
Nid√un tin al-ımn wa’l-birr wa’l-tuq * Wa-
nashr fiulüm al-dıni bi’l-˛usni wa’l-naq, 482 Qla li-wajh Allhi fiabduhü ’l-khadım *
Nifim al-ßab min fiinda ar∂ al-a˛ibbatı * Samat rasuluhü a˛mad (...?) al-qadım, 430
bı ilayh himmatı ˛ına habbatı, 485 Qla al-mubashshir j√ ’l-sayyid Sıdtı *
al-Nüru jund al qalbi ay taw˛ıdu * Wa-jundu Qawlan ta∂manu anwfi al-masarrtı, 471
nafsin ÷ulmatun ßindıdu, 376 Qla Mu˛ammadu ’l-Kükiyyu ’l-dri * Wa’l-
Nuzüluka min ar∂ al-nubuwwatı fawzan * Bi- abü min dhurriyat al-Mukhtri, 394
yumn in wa-khayrtin min Allhi fiamman, Ql Mu˛ammadun huwa ’l-‡ughüghiyyu jaddı
483 * Takrüriyyu iqlımin wa-Süqı al-waladı , 175
Qla Mu˛ammad un sulalatu fiUmar * Rjı
Qad akh†a√a ’l-sahmu min rmı ’l-fiul ’l- ra˛mat al-Ilhi dhı’l-Qada, 252
ghara∂ * In kna ghayru khitmi ’l-awliy Qla Mu˛ammad al-‡aghüghiyy al-nasab * Ibn
ghara∂, 358 Mu˛ammadin Inalbash al-qu†b, 176
Qda lı ’l-Qur√nu m l ajidü * Fı ghayrihı Qla fiubayd Allhi dhü ’l-fiißynı * al-Murtajı
nifim al-kitbu al-munjidü, 427 maghfirat al-Ra˛mnı, 599
Qad asar Allhu rü˛ı na˛wa ˛a∂ratihı * Wa- Qla fiubayd Allhi khdim al-rasül *
sawfa tıhi mafirüjan mafia ’l-jismı, 350 Mu˛ammadu ’bnu. shaykhihı al-rjı ’l-
Qad bada√tu m nawaytu * Fı ’l-ta˛rıri qubül, 448
musa††ir, 601 Qla fiubaydu Rabbihı fialiyyü * ayyadahü bi-
Qad ˛uyyirat jumlat al-†ullbi wa’l-fiulam√ * naßrihı ’l-fialiyyü, 316
Hal ji√ta bi’l-na÷mi aw bi’l-nathri aw bihim, Qalbı fufidı shighfı kulliyatı kabidı * aslamtu
323 li’llhi fı sirrin wa-fı fialanı, 316
Qad ishtqa qalbı il sayyidı * Wa-shaykhı al- Qalbı lahu fı fiitbi ’l-jismi takrrü * Li-annahu
Tijnı al- fat ’l-amjadi, 329 li’l-hud wa’l-nüri jarrrü, 445
INDEX OF FIRST LINES 785
Rabb al-war laka ’l-ma˛midu fa-ßalli * fiAl ∑abran jamılan y akhı li’llhi * fiAlayhi in shadd
’lladhı man iktaf bihı waßal, 447 al-bal ya√lahü, 582
Raddu ’lladhı lahü ’l-wujüdu wa’l-qidam * Sabfi un taqı abwbs kulli nrı * Tajüdu bi’l-
Mafia ’l-baq li-siwya m ßadam, 441 dirhami wa’l-dınr, 447
Raddu salmin †ayyibin qad fq * Kulla salmin ∑af fiilmu man ˛ajja fı rayfashül * Bi-minkhli
yajlibu ’l-wifq, 432 fa∂l al-Mannn al-qubül, 573
Ra∂ın bi-m ’l-mawl qa∂ fı fiibdihı * wa- Sahartu’l-layla una÷÷imu dhı ’l-qaßıdı * Bi-
man lam yakun na√ fian rashdihı, 369 mad˛ al-˛jji Sunnu Külü farıdı, 537
Ra∂ıtu fian al-mawl tafil ’lladhı Rabb * ∑a˛awta fa-hal tar∂ ‘l-ghayrika ßhiy *
Fu√dı wa-aghnnı wa’krim bihi Rabb, 441 Qubaylaka nah∂an li-’l-mafilı musmiy,
Rafafin il ’l-M˛ı ’lladhı qad ma˛ ’l-˛uzn * 387
Madı˛an fiajıban yukhjil al-sajfia wa’l-wazn, ∑˛ibı un÷ur fa-hal tar min bqı * Ghayra
412 wajh al-Muhaymin al-Khallqı, 367
Rfii m anta qultahü li’l-munjı * Wa’l-munj ∑˛i ’rkabi ’l-˛azma wa’߲ab ßdiqa ’l-˛li *
wa-laysa ka ’l-burwjı, 336 m∂ı ’l-fiazımati fı ’l-tı wa-fı ’l-˛li, 372
Ramaytum fa aqßadtum ßamıma fu√dı * Safiıdun ummatun fıh safiıdu * Muf∂a ’l-nüri
faghdartumü fiaynı salıba ruqdi, 365 †lifiuh sufiüdu, 367
Rasül Allhi mift˛u ’l mazy * fiAdımu ’l- S√iq al-khayri l yazlu yasüqü * Li’l-Tijnı
mithli wahhbu ’l-hady, 322 man lahu ’l-tawfıqü, 360
Rasülu ilh al-filamına tafil * Khadımuka Salaba lı nür al-lisni wa’l-kitb * azmna
nd y rasülu tafil, 292 khidmatı lad ahla ’l-kitb, 441
Rasül un ra√üfun bal hudan fiaynu ra˛matı * Salm Allhi wa’l-ri∂wnu yattar * Yajüdu
Yadullu sabılan li’l-jinni muballigh, 355 tharan li-Bba A˛mad wa-qabr, 126
Rfiü ’l-waßıyyata fiüh qawm al-Tijnı * Wa’l- Salm an †ayyiban farajan amın * Li-ma˛bübı
tan÷urüh bi-ri∂wnin wa-i˛sni, 319 fiAliyyi ’bni Ma˛amm, 599
Rifq an bi-man adbarat rak∂an shabıbatuhu * Salmatı min dawfiı ’l-∂ıqi wa’l-˛asadi * Dafiat
Wa-aqbala al-shaybu yanfi slif al-fiumrı, li-shukri qalmı ’l-fim ka ’l-jasadi, 445
103 Salm un fial man tha minhu thabırü * Wa-
Rü˛ al-nabiyyi wa-rü˛u shaykhı hkadh * that bi’l-duny wa-th al-qubürü, 254
M a d d an wa-imdd an fa-khudh dh ’l- Salmun bqin qadımun fa∂luhu karamü * fiAl
ma√khadh, 358 ’lladhı madda lı-m laysa yanßarimü, 431
Rumn shukür alladhı bi’l-kfi wa’l-nünı * M Salmun ka-fiarf al-miski wa’l-fianbar al-nadı *
sh√a yaffialu min bdin wa-maknünı, 430 fiAl f√iq al-aqrni dhı ’l-fiizzi wa’l-majdı,
Rumn shuküra man ilayn wajjah * 478
A˛madan al-Mukhtra dh fa’ttajah, 428 Salmun ka-fiarf al-raw∂i bkarahu ’l-ma†arü *
Ruwaydaka ba˛r al-m√i man fıka yafiburü *, Kam zna fian wakf al-khay nürahu al-
103 shajar, 126
Salmun ka-fard al-Mußtaf sayyid al-rusulı *
Sa√aln ahla hdh ’l-˛ayyi * Wa-damfiı sqi†un Wa-sayyidi kull al-filam al-fiulwı wa’l-suflı,
fian mayyi, 338 478
Sa√altu Allhumma bi’l-Mukhtrı * Yusr a n Salmun kam ∂fiat riy˛ ghawlı * Tahubbu
sarıfian y Karım al-Brı, 446 rı˛an ßabban wa-shamlı, 124
Sa√altu Rabbı ’l-˘afı÷ al-Mnifi * In kna Salm un mu˛allan bi’l-zabarjadi wa’l-durrı *
fiann kulla ∂urrin dfifi, 405 Wa-yuzrı fial ∂aw√ al-yawqıti fı ’l-na˛rı,
Sa√altuka mu∂†arran li-yusrin lad fiusrı * Fa-y 319
Rabbi y Ra˛mnu y kshif al-∂arrı, 147 Salm un salmun wa-l yufiaddadı * Li’l-˛jji
Sabaqat rijl al-Qdirı wa-tuwwijü * Bi- Qdirin bafiıd al-mad , 589
fiam√im al-taqdır wa’-tijnı, 143
INDEX OF FIRST LINES 787
∑altı fial man nafituhu ’l-jüdu wa’l-badhlü * Sha√nı bi-˛ubb al-kirm al-ghurri mushtahirü *
Wa-min sha√nihi ’l-i˛snu wa’l-ßul˛u wa’l- Da√ban wa-qalbı bi-ahl al-fiilmi muzdahirü,
fa∂lü, 159 574
∑altu ’lladhı fı kulli shahrin wa-fı ßafar * Sharibtu bu˛ür al-˛ubbi fı ’llhi khliqı * Wa-fı
˘amnı fial m˛in ma˛ ’l-˛absa wa’l- nüri ‡h wa’l-Tijniyyi A˛madı, 374
safar, 433 Sharibn khumür al-shawqi fı sakartı * Wa-
∑alt un w˛idun bi-fiqhi fiabd * fiAl ’lladhı khu∂n bu˛ür al-fiishqi fı ghamartı, 330
a˛sana safiyan A˛mad, 441 Shaykhı ’bnu fiAbbs alladhı man ammahü *
∑altu Rabbı mafia ’l-salmı * fiAl ’l-˛abıbi yufi† ’l mun bi-fiinyat al-ra˛mn, 376
khayr al-anmı, 102 Shaykhı ’l-farıdu mlikı * m mithluhü min
∑alli wa-sallim Rabban fial ’l-nabı * Wa’l-li nsiki, 322
wa’l-ßa˛bi filı ’l-rutabi, 315 Shaykhun A˛mad al-Tijnıyyu afil * Jmifiin
Sali ’l-nsa ahla ’l-fiar∂i aw kha†† al-istiw√ı * li’l-fiul ’l-raqıb al-mufiall, 359
Fa-hal fakhru ‡h ’l-Mu߆af ghayruhu al-Shın mufijamatun wa’l-kfu wa’l-r√u * Li’l-
˛aw, 329 r√i wa’l-b√i wa’hwa ’l- b√u wa’l-r√u,
Sammıhi bi’l-sharıfi dhı ’l-martibi * 428
Mu˛ammadi ’l-ghlı akhı ’l mawhibi, 324 Shuddü ’l-ri˛la il ßindıdin ’l-fiarabı * ’l-
∑na ilhı bi’l-mun jihtı * Wa-abadan aghnü hshimiyyi ’l-sharıfi ’l-aßl wa’l-nasabi, 335
yadı fian htı, 446 Shughif al-fu√du bi-˛ubbi Dht al-w˛idı *
Saq ’l-ilhu ghamman f∂a wa’nhamara * Wa’l-sirru anb fian muqirrin j˛idı, 80
Min ra˛matin qabra man ndamtuhu fiußur, Shughiftu fial ˛ubbı Sulaym wa-jrih * Wa-
533 Hindin wa-Lubn fian maqılati mabda√ı, 478
Saqka ilh al-fiarshi yqabra sayyidı, 454 Shukrı li-dhı ’l-wujüdi nifiamun wa’l-qidam *
∑aramtu ˛abliya min layl wa-in afiishi * wa-dhı ’l- baq√i ’lladhı yuthabbitu ’l-
∑araftu hammı bi-madh al-Mu߆af ’l- qadam, 442
Qurashı, 332 Sirrun sar mutanakkiran bi-tafiarrufı * Bayn al-
Sar rü˛ al-˛abıbi yazüru Rabbı * wa-yarjü war muta÷hiran bi-tala††ufı, 358
minhu maghfirat al-dhunübı, 319 Sufidu aw Asm√ü * Aw Dafidun aw ˘aww√ü,
∑arraftu widdı fian sufida wa-fian mayy * wa- 589
fian kulli m yunm il hdhihı ’l-duny, 371 Sub˛na man awjada kulla dharratı * Min
Sayrun bi-˛addi durübin yaftakhir * Bi-m√thir fiadamin il wujüd al-nifimatı, 609
al-srına bih man khabi, 385 Sub˛na man l yumr * Wa-l yur wa-l
Shba ra√sı wa-ghaflatı fı ’zdiydi * Wa-jumü˛ı yubr, 337
li-m dhuhı fı tamdi, 370 Sub˛na Rabbı al-fia÷ım al-afil * Man khalaq
Shakartu ’llha fı sirrı wa-jahrı * Kam qad al-Mukhtra fardan afil, 400
afiamman (?) nifim ’l-÷ahırı, 595 Sub˛na Rabbı ’l-fia÷ım al-barrı * Fı ’l-ba˛ri
Shakartu Rabbı dh ’l-wujüdi wa’l-qidam * dh tahayyu√in li’l-barrı, 442
Wa-dh ’l-baq√i man yuthabbitu ’l-qadam, ∑udd al-maß√iba Rabbı la taßul darı * Wa-
441 baynan Rabbi bfiid bayna ßuldrı, 319
Shakartu Rabbı al-muqıt al-∑amad * fiAl ’l- Su˛qan li-salm wa-layl ayyu fiudwnı * baynı
nabı wa’l-rasüli A˛mada, 442 wa-baynahum min düni buhtnı, 336
Shakawtu umürı wa-dhanbı ’l-fia÷ım, 447 Suqtu al-shaküra wa’l-than√a sarmad * Li-
Shakaytu li-fiumrı li-far†i fıhi tafarra† * Wa-m khayri Rabbin bi’l-muküthi A˛mad, 442
shnat fıhi min wfiri takhalla†, 563 Suqyan li-ar∂in ghashh ’l-qa˛†u min zamanı *
Sha√n al-ma˛abba shay√un fıhi m fıhi * Man Fa’mnin bi-ghaythin ay Mannnu y ’llhü,
dhqa †afiman lahu fı ’l-nsi yudrıhi, 355 81
Tafiallam wa-bdir y ghfil * Li-fahm al- Tarajjawtu min ma∂ghikum luqmat * Tuzıl al-
fiaq√id qabl al-qubürı, 661 bal wa-tufiısh al-nufüs, 28
Ta√allaqa najdiyyan fa-˛ayy wa-sallam * Wa- Tarnı idh m ji√tu drata San-Luwi * fiAl
nj jufünı fa’stahallat lahu dam, 11 ˛lati m mithluh shribu ’l-khamri, 323
‡afiantu sayfin fawqa fiunqi ’l-abya∂i * Bi- ‡araqat Nafısatu wa’l-duj lam yanjalı *
∂arüratin tilka ’llatı an arta∂ı, 383 Wasnna min †ül al-sur fı ’l-hawjalı, 124
Ta√awwabanı lahfun wa-hammun tamarrad * Taraqq il afil wa-qad kna filiyy * Wa-
Wa-wajdun uqsı ladhfiahü al-mutawaqqid, dıdnuhü qad kna rakb al-mafiliyy, 483
358 ‡arıqu ahli ’l-ilhi * Qafrun wa-wafirun ßadüfiu,
‡b al-zamnu wa-qarrat al-fiaynnı * Wa-at 336
’l-˛ubüra fa-hanna√ü khulßn, 102 Tasabbaba fiabdun slikun nahja mlikı * Bi-
Tabraka dhü ’l-fiul wa’l-kibriy√ı * jamfii ’l-shurü† al-mustaghıthi bi-mlikı, 313
Tawa˛˛ada bi’l-kamli wa’l-san√ı, 591 Tawwaßullı ’l yawma bi-khdim ’l-nabı * wa-
Tabarrakü min fiubaydin kna shaykhahum *, ahli baytihı dhawı ’l taqarrubı, 458
227 ‡awayti li-‡h ’l-Mu߆af ataqarrabü *
Tadabbartu ’l-hayta hayta fiasrı * wa-mithlı Mahmiha fian shawq al-khuwaydimi
l yußarri˛u düna sabri, 386 yufiribü, 608
Tadhakkar fa-fı ’l-tidhkr jull al-faw√idı * Wa- Tawfıq man qaddama ghayruhü intaf * Lı jda
fı †ayyihi wirdun fial khayri wridı, 13 minhu bi-’khtißßi m ’khtaf, 442
Tafnayn bi-˛ubb al-khatmi ˛ubb * Wa-afinı Tayammantu bi’smi’llhi mawlya awwal *
’l-khatma A˛madan ’l-Tijnı, 374 Wa-m khba makrübun fial ’llhi fiawwal,
Tafarruqun ka-asrbi ’l-qa†ıfii * na√at fi ’l-jar√i 112, 113
min farfii ’l-hufiüfii, 385 Than√ı li-samiyyı al-qu†bi widdı * wa-˛aythu
That riy∂ al-ghawri wa’l-am†rı * Wa’l-zuhri ’l-dınu muntasabı wa-jaddı, 336
wa’l-akmmi wa’l-afi mrı, 472 Than√u khayr al-war li’l-fawzi fiunwnü * L
Tahdı ’l-anm wa-jamfi al-jahli tahzumuhü * Bi- yashghalanka fianh ’l-dahra insnü, 332
kulli jayshin min al-fiirfni jarrr, 482 Tijnı laysa mithluka fi ’l-budüri * Wa-l
‡ahhir ∂amıraka min hammi dunka wa-kun * shamsun ka shamsika fı ’l-÷uhüri, 322
Bi’llhi li’llhi fiabdan wthiqan qanifi, 364 Tiwwan fı hdh ’l-˛ıni yusta˛sanu ’l-ßabrü *
Tahwı ilaykum qulübu ’l-muslimına mafi * fiAn al-na÷ri fı ˛ltih yufi÷amu ’l-ajrü, 319
Wa’l-muslimti min al-fiurbni wa’l-fiajamı, Tub li’l-fiAlımi wa’l-Khabıri fawr * Min kulli
482 shay√in qad yu˛kı jawr, 407
Takallam akhı fı ’llhi †abfian bi-l ’l-tiw * Fa- Tubn ilayka y ilha ’l-filamın * qbil al-
l yarsha˛ ’l-an bighayri ’lladhı ˛aw, 339 tawbi li’l-fiibdi ’l-mujrimın, 324
‡alafi al-badru fı rubüfii qurayshi * Fa ’l-nra ’l Tubtu li-Rabbı min al-mu˛arramı * wa-kulli m
thar fial kulli nawshi, 339 kuriha fı mu˛arram, 451
‡alafi al-badru kshifan ÷ulumtı * Kunna fın Tübü il ’llhi tawb a n l yukhli†uhü *
tarq il darajti, 372 Ghishshun wa-l tabtadı fı ufuqihı ’l-kadhib,
‡alafiat bi-wajhin s†ifi al-lamfinı * Qarrat bi- 321
man÷arin ßabbah al-fiaynnı, 60 ‡ulu shaykhı fı Dakr * Minhu qalbı fıhi
‡alafiat fa-burjuka li’l-bariyyati asfiadü * nr,332
Ayymu jda bika ’l-zamn al-ajwadü, 100
Ufiazzı qibb al-majdi wa’l-mawtu l yu†fı *
Tanßarat al-afid√u min kulli jnibı * fiAlayya
Wa-inna karmatahu al-nafsa wa’l-†abfi bal
fa-˛asbı man lahu ’l-khalqu wa’l-amrü, 83
yu˛fı, 147
Taqallamü ’l-lughta wa’l-taßrıf * Wa’l-na˛wa
fiUdhn min-al-nafsi wa’l-shay†ni bi’llhi *
wa’l-badıfia bi’l-bayn, 256
mimm yuza˛zi˛unı fian ˛a∂rati ’llhi, 363
‡araf al-fiayni yaq÷nü * Wa’l-qalbu min
Ufawwi∂u amrı il ’llhi inna ’llha baßırü *
lafa˛t al-wajdi walhnü, 83
B’ismi’llhi ’l-Ra˛mni ’l-Ra˛ımı, 402
INDEX OF FIRST LINES 789
Uthnı fial man bi-fat˛ al-ghaybi yuftını * Wa- Wa-hdhihı ’l-zajaru min fialiyyi * Min nashri
artajı minhu bushr sürata ’l- †ını, 432 shaykhin ’l-ri∂ ’l-fialiyyi, 315
Udhnı tamujju kalmakum y-luwwamü * Wa-hal fiawd al-fat ’l-ndarwı li-Fsi * Siw ’l-
Wa’l-qalbu min hazytikum yata√allamü, tafibıri fian kurh al-tansı, 339
330 Wa-hal fı ’l-drati al duny madr * Li-nafsin
Ufnı jamıfia zamnı * Fı ˛ubb al-shaykh al- fian ˛iy∂ al-mawti dr, 462
Tijnı, 598 Wahhbu bi’smika ’l-fia÷ım al-afi÷amı * Wa-
Uhanni√u man yafilü ’l-san√a wa-yaqßidu * Il fiayni nüri wajhika ’l-mu†alsamı, 355
na˛wi bayt Allhi nifim al-maqßadi, 379 Wa-huwa ’llhu l siwhu kabırü * Wa-fial
Uhanni√u ßhib al-qaßri ’l-munıfi * Lad kulli m yash√u qadırü, 357
Wakma qurba ma†ar Yüfı, 385 Wa˛yun atka min al-ilh al-afi÷amı * L rayba
Uhdı salman fiarfuhü muta∂awwifiü * Li-janbi fı hdh li-ghayri jahannamı, 297
khlı qadruhü mutaraffifiü, 329 Wa-in kna nayl al-˛ubbi fı ’llhi bi’l-fiadw *
Uhdı salman il man ismuhü fialamu * Wa-man Fa-l tar∂a ill bi’l-atammi wa’l-aqw, 361
manqibuhü fı ’l-dıni tashtahiru, 324 Wa-in sa√alü qad zurtum al-farma fiqib * Wa-
Uhdı salm an zrı ’l-jwı * Bi-bayti shifiri n hal at’haf al-zuwwru minhu mawhib, 281
r√iqin bwı, 332 Wa-in tafijab fa-˛asbuka min fiujbı * ˘ijbun
fiUlüm alladhı qd al-fiulüma li-man yash * fiaynuhu kashf al-˛ijbı, 357
Tufiallimunı m kna fı ’l-ghaybi wa’l-÷ahri, Wa-innı ’lldhı byafitu shaykhı ’bna fiAbbsi *
400 Bi-qaydi ˛aytı lastu ulf bi-iqfis, 377
Urıtu bi-khayr al-khalqi khayra mar√ı * Naf Wajjahtu abkra amd˛ı li-man fa∂∂al * fiAla
al-shakka wa’l-asw wa-kulla mir√ı, 292 ’l-kirmi ’l-khiyri ’l-sdati ’l-fu∂al√, 449
Uslik al-dahra dh ’l-bah√ı * Bi’l-dhti wa’l- Wajjahtu kullı il Dhı ’l-fa∂li wa’l-minan *
ßifti wa’l-asm√ı, 315 fiAbdan khadıman lahu bi’l-far∂i wa’l-sunna,
fiUyün sa˛bin am sa˛b fiuyünı * Saqat ßawba 418
nufimnin bi-ßawbin mafiını, 11 Wajjahtu kullı li-man hadnı * Wa-r∂in lı fı ’l-
ba˛ri man fidnı, 423
Wafiada ’l-karımu fa-wafiduhü l yakhlifu * wa- Wajjahtu kullı li’l-Wadüd al-∑amadı * Dh
ghad il akwnihı yatafiarrafu, 371 khidmatin li’l-Mu߆af„ Mu˛ammadı, 449
Wa-amm bi-nifimati Rabbika fa-˛addith Wajjahtu li’l-ilhi bi’smi ’llhı * Kulliyyatı bi-l
labbayk * Rabbı wa-safidayka wa’l-khayru adhan wa’llhı, 442
kulluhu bi-yadayk, 421 Wajjahtu li’llhi ˛amdan wa’hwa karramanı *
Wa-bafidu fa ’filamü a-y ikhwnü * afinan Bi ’l-Mu߆af wa-bihı lı jda bi’l-amni, 406
fial ’l-hud ’l-Ra˛mnü, 445 Wajjahtu li’llhi li-m lı qa∂ ’l-arab *
Wa-bafidu fa ’l-majüsu wa’l-naßr * ∑rü li- ˘amdan yasüqu lı’l-ml wa’l-†alab, 425
iblısa ’l-qawı asr, 406 Wajjahtu mad˛ı li-man taqdımuhü bdı* Wa-
Wa-bi-dhı ’l-fi†nati wa’l-firsati Mamma man qad kafnı fasqan bi-fiibdı, 428
* Yujlı ’l-mafinı ˛aythu afijazat al-fikar, 536 Wajjahtu taw˛ıdı li’l-ilhı* Wa-qudtu mad˛ı li-
Wa-bi-thqib al-dhihni al-taqı khalılu man * rasül Allhı, 449
˘z al-sakına wa’l-murü√a wa’l-khafar, 535 Wajjahtu wajhı bi-tafsiri ’l-kitb * Li-man
Wa-firru min amkin al-malhı * Ka’l-duffi kafnı ’l-˛isba wa’l-fiitb, 423
wa’l-mizmri wa’l-fiıdnı, 257 Wajjahtu wajhı jhilan faqır* Li’llhi fiabdan
Wa’l-˛amdu li’llhi ’l-fia÷ım al-ajlalı * Thumma khdiman ˛aqır, 442
’l-ßaltu mukammilan li’l-rusulı, 561 Wajjahtu wajhı li-Bqin qda lı ’l-qurab *
Wahaba lı ’l-Wahhbu fı ’l-thulth * M fiAbdan shaküran lahu bi’l-dhikri muqtarib,
yukhjilu ’l-fiashru wa’l-thalth, 424 450
Wahaba liya ’llhu lisn al-fiarabı * Wa-lı bihi Wajjahtu wajhı li-fiizzi ’l-fiajami wa’l-fiarabi
qad qda khayr al-qurbı, 421 *∑all fialayhi ’lladhı lı qad qa∂ arabı, 426
790 INDEX OF FIRST LINES
Wajjahtu wajhı li-man takrımuhu bn * Fı Waqnı ˘afızun Qhirun jalla Mnifiü * Jamıfi
shahri mawlidi man fı ’l-ba˛ri Rabbn, 424 al-adh wa’l-khayru lı’l-yawma †√ifiü, 425
Wajjahtu wajhı li’l-Qadım al-Bqı * L ∂arranı Wa-qul ilhi Rabbi zidnı fiilm * Y man a˛†a
˛asadu dhı ’l-nifqi, 293 kulla shay√in fiilm, 356
Wajjahtu wajhiya rjı ’l-fa∂li li’llhi * Bi’l- Wa-qul li’lladhı yashkü fial qalbihı ’l ghi† *
Mu߆af y fi÷ım al-qadri wa’l-jhi, 370 Li-yuthni fial ’l-mukhtri dhı ’l-nüri wa’l-
Wa-la-anta akramu man ankha bi-bbihı * fia†, 332
Ni∂w al-mulimm al-mudalhimmu mujannabü, Wa-ra∂iya’llhu fian sayyidi Mu˛ammad i n
358 ba˛r in mula††amı * Ab [sic] ˘mid i n
Wa-l√im in lumtuhü fı ’l-lawmi aw kn * Mu˛ammadin wa-A˛mad al-fhimı, 583
mustafidhiran ndiman wa-nazruhü ln, 332 Wa-ra∂iya ’llhu Rabbı ’l-munzilu ’l-suwar *
Walajtu wulüjan ßfiyan laysa yab†a√u * Bi-m ri∂an war√a madhu l yuqsu war, 365
ukhtıra lı fı-mad˛i man laysa yakh†afiu, 422 Wasifia lı’l-Wsifiu yawma ’l-jumufiah * Wa-lı
Wa’filam bi-anna thamarat al-tafiallumı * Li- jarra julla khayrin manfafiah, 442
†lib al-fiulümi wa’l-burhnı, 257 Waßiyyatı kullu ıß√ in li-fiuthmni * Fal-
Wa-laqad aratnı wa’l-ilhu mubaßßirı * M yastamifi kulla ißkh√i li-ladhzni, 319
afijazat bi’l-fiaqli kulla mufakkirı, 354 Waßiyyatukum mafi an li-wajhi Rabbin * An
Wa-laqad karrama ’l-ilhu mubın * Fa∂lahu ta†lubü fiilman yajurru ˛usn, 450
m li-◊damin min banın, 354 Waßiyyatukum y man tafiallaqü biy * Fı ’l-
Wa-laqad ßadaqakum Allhu wafidahu, 422 sirri wa’l-jahri li-wajhi Rabbiy, 450
Wa-la-sawfa yufi†ıka Rabbuka ’l-mukhtrü * Wathiqtu bi-fa∂l Allhi m a˛sana ’l-÷ann *
Rutaban fa-tar∂ ayyuh ’l-mukhtrü, 356 Bihi ’l-dahra arjü m urajji bihi ’l amn, 356
Wa-lı fı ’l-drayni hab khayra naßıb * Wa’jfial Wathiqtu bi-khayri ’l-khalqi fiabdi ’l-Mudabbiri
˛aytı kullah khayra thawbi, 401 * Nuzül al-nad li’l-qnifiına wa-mufitarı, 293
Waliyyukum awliy√ Allhi idh makarü * Wathiqtu bi’llhi tafil wa˛dahü * Wa-artajı
makr an huwa ’llhu mawl ’l-khalqi fa- injzahü lı wafidahü, 442
’߆abirü, 299 Wathiqtu bi’l-mughnı fian al-asbbı * Muqallib
Wall ’l-lafiın li-siw jihtı * ‡aradahu mughnı al-awßli wa’l-albbı, 442
yadı fian htı, 433 Wa-y ’l-shif wa-y ikhwnun wa-idh * qul
Wall li-ghayri jihatı ’l-shay†n * Wa-lı ßaf hu‹wa ytu ’l-shif li-dhı’l-adh, 371
’l-mamarru wa’l-aw†n, 442 Widdı li-Rabb in qdirin khayri fafifilı * A-
Wa’llhi m kna fi ’l-akwni man balagh * ßa˛˛ fu√dı mafia kalmı wa-affilı, 422
˘aqıqata ’l-Mu߆af bi’l-fiilmi law nabagh, Wuddı li-man bi-nabiyyı yafta˛ al-bb *
339 Duny wa-ukhr wa-fıhim faqat a˛bb, 426
Wa’llhu fial m naqülu wakıl, 422 Wu∂ü˛u kawnika a˛abbu abad * Li-dhı ’l-
Wa-min al-fiaj√ibi fı Dakar li-mubßirı * Kawn war min al-war lahum bad, 424
al-usüdi yaßıduh ’l-ghizlnü, 328 Wu∂ü˛u ßaf√ı bi-lladhı ’l-dahru yansha√ü *
Wa-min shımatı ’l-ıthru ill bi-qurbikum * Murdı bi-Rabbı qad bad lı wa-ansha√ü,
Wa-˛a÷÷ı minkum fa-hwa mumtanifiun fiindı, 429
100 Wu∂ü˛u ’fitil√i ’l-Mu߆af qda lı ’l- fiafw *
Waqafa ’l-fiaqlu wazamjar * wa-amm al-dıni Kam qda lı bushran ˛aw ’l-amna wa’l-
tharthar, 340 ßafw, 434
Wa-qla Rabbukum ilhı ’dfiünı * Wa˛dı astajib Wujüdı bi-hamdi ’llhi min sbiq al-fiadam *
lakum fa-l tafißünı, 356 Wa-m bafidahu li’llhi min sbigh al-nifiam,
Waqnı bqin za˛za˛a ’l-∂arr wa’l-tabab * Li- 356
ghayrı wa-bi ’l-mukhtri aghn fiani ’l- Wujüdu dhı ’l-qidam wa’l-baq√i * Qad bna lı
sabab, 422 wa-jda bi’rtiq√i, 443
INDEX OF FIRST LINES 791
Wullıtu fian kulli m lam yur∂ihı ’l-A˛adü * Y dh ’l-bushrti bi’l-yti wa’l-suwarı* Lı
Wa-kna lı wa-kafnı sharra man ja˛adü, ish’had bi-kawniya fiabd al-mu˛sin al-
427 ßuwarı, 433
Wuqıtu sharra ’l-insi mafia ’l-jinni * Li anna Y dh ’l-jalli mafia ’l-ikrmi y sanadı *
sayyida ’l-war mujinnı, 297 fiannı ’jzi khayr a n li-man ahd lı aw
Wusülu jamıfi al-msikına bi-˛abliy * khadam, 456
Ta˛aqqaqahu man lam yukadhdhib bi- Y dh ’lladhı athra duran khafı * Fı mad˛i
Rabbiy, 294 ‡h ’l-Mu߆af ’l-ashrafi, 333
Y dh ’l-sharıfu karım al-aßli wa’l-nasabi *
Y ab ’l-fay∂i innan fı ˛imk * Nartajı waßla Mujaddid al-dıni bi’l-akhlqi wa’l-adabi,
˛ablin bi-fiurk, 359 323
Y fidhilayya min al-luwwami wa’l-fiudhdhalı * Y dh ’l-than l yan˛aßir * Innı ghulibtu
fiÜwj ’l-ma†iyya bi-hdh ’l-rabfi wa’l- fa’ntaßir, 83
†alalı, 124 Y dh ’l-wujüdi wa’l-baq√i wa’l-qidam * Y
Y ahla Sinighlin hdh durrat al-durarı * dh ’l-mukhlafati khudh minnı ’l-khidam,
Shaykh al-bild wa-q∂i’l-badwi wa’l- 435, 443
˛a∂arı, 515 Yafn ’l-zamnu wafın dahshatu ’l-bli * fiAl
Y la Dimba fa inna ’llha * Fa∂∂alakum fat najlihı Mu˛ammadin fi◊li, 366
minhu m sh√a min maziyyatı, 320 Y ghdiy an yafilü ’l-sinda fa-ballighan *
Y fi◊miran ka ’smihı bi’l-fiilmi m ’ndaras * Salgh wa-sal fian jıratı salm, 557
Min al-madrisi li-l-qawm al-nuh ’l-ru√as, Y ghfiran kull fiabdin mudhnibin jnı * Y
368 Barru y Ra˛mnu y ˘nı, 316
Y arıban yabtaghı manhaj * Li-mafzin l yur Y ˛∂ı ’l-fiısi na˛wa ’l-fiaylami ’l-hdı * rifqan
afiwaj, 330 bi-sawqi fiamıdin shawquhu bdi, 371
Y ayyuh ’l-ghdı il ’l-tafiallumı * Hka Y hjiyan hdhiyan bi’l-kidhbi muftakhir * Al-
waßiyyatı wa-rfii kalimı, 416 kidhbu djin wa-nür al-˛aqqi ÷ahar, 147
Y ayyuh ’l-muta˛allı ghayra shımatihı * Aqßir Y himmat al-shaykh al-Tijnı sahhilı * Li-
fa-laysa wujüd al-fiayni ka’l-atharı, 83 fiabdikum muradahü ’l-mubtahili, 376
Y ayyuh ’l-rams al-sanı * Dhü’l-maghna†ıs Y jfiil al-nra bardan li’l-khalıli wa-qad *
al-˛asanı, 135 Ta√ajjaj al-jamru minh ˛miyan wa-waqad,
Y Bba A˛mad y kahf al-∂ififi dafi * 127
Mustanjidka ∂afiıfun ruknuhu inßadafi, 141 Y ’jillhu fiann ’jzına li’l-shaykh sayyidin *
Y ba˛ru sirbı il ˛abıbı * Bi-ar∂i Fsin fatan al-˛jj Mlik bi-m yur∂ıhi bi-llhi, 330
najıbi, 333 Y kafibat al-aq†bi wa’l-abdlı * Wa-mu˛aqqiq
Ya√b ’l-qa∂’u li-jumlat al-ashykhı * Ill ’l- al-a÷nni wa’l-mlı, 102
Tijnı an yaküna munkhı, 359 Y Karımu y Ra˛ımü * Anta’l-Ra˛mnu
Y ’bnı wa-y qurrata ’l-fiaynayni y waladı * Ra˛ımü, 595
summıta bi’l-gidiwı ’l-fütıyyi shaykhi fiUmar, Y khalılayya fa-fiajab an * Idh ra√aytu ’l-
324 fiaj√ib, 588
Yadafiu iblısu li-ghayrı sarmad * ˘ubbı Rabbı Y khallu y murıdu fiabdu ’llhi * L zilta dh
wa-˛ubbı A˛mad, 451 jadhbin li-bbi ’llhi, 443
Y d√im al-i˛sn wa’l-mafirüfı * Wfaytu bba Y khayra ∂ayfin at bi’l-bishr wa’l-madadı *
nawlik al-ma√lüfı, 100 Ahlan wa-sahlan wa-tra˛ıban bi-l fiadadı,
Y dalıl al-˛ayrni aydı ’l-nmi * Wa- 427
quwhum wanat mudımı ’l-malm, 378 Y khayra man zra ’l-aw†n * Wa-khayra
Y dh ’l-asmı ’l-fii÷mi ’l-ghurri y sanadı * man min fiulüm al-dıni makhzünü, 346
innı ’ttakhadhtuka fi ’l-drayni mafiün, 432 Ya khayra mawlüdin mawjüdin at * Min khayri
mafibüdin ’l-war kay ya†f,339
792 INDEX OF FIRST LINES
Y kitb al-Karım anta ˛abıbı * Wa-khalılı wa- Y man tadakdiku min tajalliyyihi ’l-jibl *
kunta qablu †abıbı, 426 Wa-li-fiizzihi’l-afil jamıfi al-khalqi dhall,
Y lhiyan bi’l-shabbi fa’ntahizi * Furßatuhü 125
wa’l-ba†latu ’shta√izi, 330 Y man tamunnu fial m shi√ta min karamı *
Y ’llhu bi’l-Mu߆af al-ßindıdi y ’llhü * wa-tafruju ’l-hamma y mawßüfu bi’l-
Wa-bi-khalılika Ibrhim y ’llhü, 446 qidamı, 319
Ya ’llhu innı ilayka ’l-yawma y ’llhü * Y man tunaghghißu dafiban fiinda shurbatin *
Abghı ’l-wasılata bi’l-mukhtri ya ’llhü, ba˛r al-ma˛abbati i÷hran li-fiudwni, 319
443 Y man yad al-nawli aqfiada ka˛ıl * Idh
Y ’llhu ßalli wal-tusallim sarmad * fiAnnı ghad li’l-zamni †arfan ka˛ıl, 474
fial khayr al-bary A˛mad, 418, 443 Y man yadullu fial musammhu ismuhu, 234
Y ’llhu y alifu ßalli d√im * Wa-sallim fial Y man yar m fı ’l-∂amıri mukh†ir * Y
’lladhı qad wusim, 303 man yajüdu bih narümu takarrum, 320
Y ’llhu y ˘annnu y Mannnu * Y ˘ayyu Y man yajüdü bi-jüdin ghayra ma˛düdı * Wa-
y Qayyümu y Ra˛mnu, 319 man yamunnu bi-mannin ghayra ma˛düdı,
Y ’llhu y ˘ayyu y man l sharıka lah * Fı 123
’l-khalqi wa’l-amri y Qayyümu y Kfı, Y man yanhü ˛aqqan amalu * Wa-laqad nufiya
362 ’l-mithlu ’l-mathalu, 313
Y ’llhu y ˘ayyu y Qayyümu y ∑amadu * Y man yujıbu dafiwata ’l-mu∂†arri * astajib lı
y man yujıbu dufi ’l-mu∂†arri y ahdu, wafiannı ’kshif ∂urrı, 461
362 Y man yukh†ibu Salm dünam khajali * Wa-
Y ’llhü y kshif al-balw√i wa’l-ghumamı ru˛ta tabhathu fianhu dünama malali, 383
* y Rabbi y shfifi al-awjfii wa’l-alamı, Y man yurıdu ’l-fawza qaddim niyyah * Min
319 qabli safiyin fi ’l-fiul ’l-mar∂iyya, 443
Y ’llhu y man l illha ghayrahü * Y man Y man yurıdu lu˛üqan bi’lladhı sabaq * Min
atnı düna sharrin khayrahü, 448 al-rijli wa-sabqan bafida m la˛iq, 329
Y ’llhu y Rabbı dh ’l-asm√ al-qadımt * Y Momar Seye qad fiarnı * m fiarnı fı
Wa-dh ’l-ßift al-fialiyyt al-ßamımt, 479 jannı, 320
Y ’llhu y Rabbi y Ra˛mnu y ’llhu * Y mukrim al-∂ayfi jran kna aw zr * Y
Ra˛ımun y Bsi†u ’l-mannni y ’llhü, 379 m˛iyan fian khadımin qablu awzr, 433
Y madı˛an li-ghayri ‡h rasüli ’llhi * M Y mülifian bi’l-†arabi * Rghiba fian tafiattubi *
dh janayta min mad˛i dhk, 339 Wa’l-zayghi wa’l-tajannubi * Inha∂ li-mad˛
Y man bi-amd˛ihı lı yafta˛u ’l-bb * duny al-qu†bi, 609
wa-ukhr wa-düna ’l-daraki alb, 452 Y mumidd al-Mukhtri ra˛ala than√uka, 227
Y man bi-amd˛ihı ta√tını ’l-busharü * Y Y nafsu qümı bi-ßidq al-jiddi fı ’l-†alabı, 122
M
„ u߆af y rasülu ’llhi y basharü, 433 Yanlu ’l-mar√u mabghhü * Idh m ’llhu
Y man bi-azrihi yashudd al-sfiidü * M lı afi†hü, 330
siwkum fı ’l-umüri musfiidü, 80 Ya nßir al-fiabd al-nabiyyu Mu˛ammad *
Y man bi-˛usn al-ßanfii qa†† ˛ab lı * fiAmman Fardan tu˛addı kulla jamfiin fı ’l-nad, 121
siwhu wa-fianhu batta wißlı, 64 Yanyir Fabryir fa-Mris * Abrıl May yünyu
Y man bi-fiirfn al-muthallath ightaba† * Min y ˛ris, 399
ghayr ta∂fiıfin bihi khlı al-wasa†, 112 Yanqdu lı ’l-ajru bil ˛isb * Mimman lahu
Y man kasnı na√yuhü thawbay jaw * wa- fiumrı dhü ’˛tisb, 426
∂an kaska ’l-fiizza Rabbu ’l-mashriqi, 457 Y qalbu m laka ka’l-jarı˛ * hall tafıqu wa-
Y man lahü qla khayr al-khalqi ijll * Anfiq tastarı˛, 333
wa-l takhsha min Dhı ’l-fiarshi iqll, 359 Ya qßid al-˛aramayni bushrka ’˛riß * Fı-m
Y man lahü sabba˛at man fı ’l-samwtı * Wa- nawayta wa-bi’l-mansiki akhliß, 328
man fı ’l-ar∂i min anwfi al-barriyytı, 354
INDEX OF FIRST LINES 793
Yaqın an bi-afil m yakünu yaqınü * Fa-hal Y Rabban ilayka ashkü ˛lı * Bi’l-Mu߆af
mithlu dhı ˛aqqi ’l-yaqıni ÷unünü, 357 wa-khamsati ’l-rijlı, 443
Yaqını yaqını tarku qaßdı li-mawridi * khalılin Y Rabban qad fiammat al-asw√u wa’l-∂ararü
˛abıbin dhı ’l-siydti mufradi, 427 * Wa’ghbarra ufq al-sam wa’˛marrat al-
Yaqüdu man lahü ’l-wujüdu wa’l-qidam * M shajarü, 83
sarranı bi-l adhan wa-l nadam, 443 Y Rabban ßalli fial Mu˛ammadı * fiAbdika
Yaqülu fiabd Allhi dh tagharrubü * fiInda ’l dh nabiyyika ’l-mumajjadı, 291
-fiid li’llhi dh taqarrub, 450 Y Rabban ßalli wa-sallim sarmad * fiAl
Yaqülu fiAbd Allhi najlu sayyidı * ’lladhı sammaytahü bi-A˛mad, 402
Mu˛ammad in dma ˛ubbuhu li’l-A˛madı, Y Rabban y ˘ayyu y Qayyümu * Y man
553 ilayhi kullu m arümu, 378
Yaqülu afqaru ’l-fiabıdi ’l-whı * Lira˛mati ’l- Ya Rabban y qarıbü * Y man ilayka atübü,
ghaniyyi fiabdu ’llhi, 362 320
Yaqülu A˛madu ’l-dhalıl ’l-shı * al -Mustajıru Y Rabban y Rabban y Rabban * Y
bi-rasüli ’llhi, 418 Rabban y Rabban ya ˛ibban, 444
Yaqülu A˛mad al-ßaghır ∂imnuhü * murtajiyan Y Rabban y Rabban y Rabbi dh ’l-
fat˛ al-fia÷ım mannuhü, 455 ma†arı * Am†ir ladayn sa˛ban ghayra dh
Yaqülu fı aqw ’l-raj√i fı karamı * Dhı ’l- ∂ararı, 320
karam al-jammi li-ghafr m ’jtaram, 143 Y Rabban y Rabbi Rabb al-filamın * ßalli
Yaqülu ’l-Fütiyyu dhka ’l-afqarü * Al- fial ’l-nabiyyi khayri ’l-k√inın, 458
Kidiwiyyu ’bnu Safiıdin fiUmarü, 221 Ya Rabbi bi’l-fiAlı al-mu˛ı†ı * al-Wsifii wa’l-
Yaqülu Ibrhımu najl al-˛jjı * fiAbd al-ilhi ism al-afi÷amı, 95
badrin ’l-wahhjı, 296 Y Rabbi bi’l-fiilm al-mu˛ı† al-wsifiı * Wa’l-ism
Yaqülu man laysa yazlu A˛mad * Li-Rabbihı al-afi÷am al-fia÷ım al-jmifiı, 99
dh khidmatin mufitamid, 399 Y Rabbi bi’smi dhtika ’l-fialiyyah * Wa-bi-
Yaqülu man laysa yazlu ya˛madü * mlikahü ßiftika ’l-fiul ’l-saniyyah, 364
’l-fiabdu ’l-khadımu A˛madü, 448 Y Rabbi dh ’l-anmi wa’l-af∂lı * Rawwi ’l-
Yaqülu najlu m yara ’l-südnı * al- bilda bi-wbilin dhayylı, 82
maghribiyyu ’l-mlikiyyu al-Tıjnı, 369 Y Rabbı hab lı d√ima ’l-ghufrni * bisirri
Yaqülu †lib al-ilhi wa’l-rasül * Mu˛ammadun shaykhı A˛mada ’l-Tijnı, 316
yarjü ’l-ri∂ wa’l-qubül, 406 Y Rabbi hadh ’l-wab * Nar annahu
Y qu†ba dawr al-sdat al-akmalı * Y dh’l- i∂taramat, 84
fiul y sayyidi y fiAlı, 121 Y Rabbi m fiawwadtan ill ’l-jamıl * Wa-
Yaqüfiu ma√süru dhanbihi aqarra * Rjı’l-ilha rizquka ’l-jammu wa-fa∂luka ’l-jazılü, 85
mu˛sinan ÷annan Kamara, 657 Y Rabbi najjin min al-shay†nı * wa-jawrat
Y Rabban astawdifiuka ’l-bunayy * al-jırni wa’l-sul†nı, 452
Mu˛ammad A˛mad kun lahu khafiyy, 362 Y Rabbi qad ∂q al-khinqu wa-†l * Wa-
Y Rabban brak lan fı †btıi * Munılan b’il- ilayka nafzafiu ßibyatan wa-rijl, 125
fa∂li kulla ’l-bughyatı, 364 Y Rabbi ßalli ßaltan l ’ntih√a lah * Wa-l
Y Rabban bi-˛aqqi ’l-ismi ’l-afi÷ami * wa- yun†iquh d˛ü man†iqi wa-lah, 471
˛aqqi khayri ruslika ’l-mufia÷÷ami, 363 Y Rabbi üfı ˛ılat al-mu˛tlı * Laj√an ilayka bi-
Y Rabban bi-˛urmat al-Mukhtrı * fiAlayhi dhullatin wa-sufilı, 101
khayru ßalawtin li’l-Brı, 475 Y Rabbi y Rabbi ßra ’l-mawtu †üfn * Wa-
Y Rabban bi-sirri fiayni ’l-dhti * Wa-nüri m anta akramu man bi’l-lu†fi awln, 82
lah mina ’l-ßifti, 364 Y rghiban li-man√i˛i ’l-fursni * mutafiarri∂a
Y Rabban ∂afiufat al-a†flü * Wa-qa˛a† al- ’l-nafa˛ti li’l-ra˛mni, 365
nis√u wa’l-rijlü, 81 Y rghiban tabyın m qad ashkal * Baynuhu
fı ’l-ghrimın al-˛umal, 630
794 INDEX OF FIRST LINES
Y rkib al-fiansa tukha††i ’l-rub * Wa-taq†afi Yashtqu qalbı il qu†bin ˛aw sharaf * Wa-
al-sabsaba wa’l-sabsab, 122 jumlat al fiaybi fianhu ’llhu qad ßaraf, 330
Y rkib al-nujub al-fiitqi wa’l-fa˛li * ˘ayya Ysınu sirru wujüd al-Mu߆af ‡h *
’l-amıra ’bn al-amır al-akmali, 124 M u ˛ a m m a d u n makhtam al-anb wa-
Y sdatin bihim al-zamnu mufkhirü * Wa- mabdh, 359
lahum fial amad al-laylı mafkhirü, 103 Yasurru rasüla ’llhi kha††ı bi-mawlidı *
Y ߲i fa’lzim sunnatan wa-jamfia, 509 Yadümu lan bushran yafı khayra mawridı,
Y ߲i in rumta fı ’l-firdawsi abyt * qul fı 428
madı˛i rasüli ’llhi abyt, 333 Y †lam katabat yadk faw√id * Jallat fian
Y ߲i kun dh ’shtighlin kulla a˛yn * bi- al-tafiddi wa’l-i˛ß√ı, 533
†fiati ’llhi l tarkun li-fiißyn, 432 Y †lib al-fiilmi kun fı ’l-fiilmi mufitabir * ta˛uz
Y ߲i fiuj bi’l-jimlı * fiAl ’l-rubüfi al-bawlı, ma√thira tughnı ˛aythu m ˛a∂ar, 320
125 Y †liban li’l-˛aqqi düna jidlı * Anßif akhı li’l-
Y ߲ibı rum nüra Rabbika’l-salm * bi-tarki W˛id al-Mutafilı, 60
fiißynin wa-qillati ’l-anm, 455 Y thniya ’l-˘asanayni ’l-fqid al-thnı * Fı
Yâ sa√ilan hal Mlikun qad zakk * Gerte fa- qarni fiishrına min qßin wa-min dni, 366
habbu gerte lam yuzakk, 292 Y ukhayya khudh nama† * Li’l-jinni
Y skinı ’l Sinighl hal ghayrı * Mimm munbasi†, 330
banaytum ˛√izun fakhrı, 328 Yawadd al-fat idrka m huwa †libuhü * Wa-
Y slikan li-†arıq al-khatmi munkhari† * ya√b lahu dahrun tawlat maß√ibuhü, 145
Bushrka nilta mun ’l-drayni fa’ghtabi†, Y whilan jafial al-taqßıra taqßır * Wa-rma
361 raddan wa-tajwıran wa-tafikır, 103
Y slikan yashtakı fı qalbihı mara∂ * qum li’l- Y way˛a man knat al-duny irdatuhu * Wa-
†abıbi ’l-Tijnı yashfi m fiara∂, 333 bi’l-baßırat fı fiuqbhu m na÷ar, 485
Y sayyidı al-Bakk√ı y sanadı * Wafiadtu Y waykha nafsı wa-wayki ’l-nafsu w alamı *
wa’intih qaßdı wa-y fiamadı, 135 idh ghba fiannıya badrun ˛lata ’l-÷ulamı,
Y sayyidi nißf al-Khulsati li’bni M * Likin al- 320
immi Mu˛ammadin akmaltuhu, 123 Yazüru la shaykhihı Safidu abıhi * Man ismuhü
Y sayyidı y rasül Allhi khudh mad˛ı * M lı Safidun mu∂fun li-abıhi, 479
siw ’l-muntaq li’l-mliki ’l-wlı * wasılatan Yu√minnı ’llhu bi-afil khayrı * Bi-l nihyatin
wa-kafnı kulla ahwli, 429 bi-ghayri ∂ayrı, 433
Y sayyid al-rusuli y man mad˛uhü daraku *
⁄afirat yadka bi-durrat al-ghawwßı * Wa-
Li’l-mubtadı wa-hajhu fı ’lla÷ daraku, 333
akhadhta li’l-khayrti kulla nawßı, 361
Y sayyid al-sdti y badr al-hud * Y man
⁄alamüna wa-Rabbin ÷alamüna * Abßat al-
il nür al-amna Mußtaf, 478
haqqi fi ’l-duny ˛aramüna, 386
Ya shfiiran yarjü ’l-nabiyya wa-yamda˛u * Y
Zran Mißru wa’l-mukarraru a˛l * ˘alla
safida jiddika kullu safiyika yarba˛u, 333
was†a ’l-qulübi ahlan wa-sahl, 366
Y shfiiran yartajı bi-shifirihı nifiam * Aw
Zrat fı kulli la˛÷in †arfu mu˛tarisı * Wa-˛awla
yattaqı niqamn aw yabtaghı ˛ikam, 333
kulli kinsin kaffu muftarisı, 11
Y shaykhan A˛mad al-Tijnı y sanadı *
Zur ar∂a fsin bi-qalbin khshifiin nfı * Siw ’l-
Mumiddu kulli waliyyi ’llhi bi’l-madad, 379
Muhaymini qaßdan fiabdahu ’l-kfi, 358
Y shaykhu mliku hdh ’l-ibnu qad nazal *
˘amka ya√mulu min imddika ’l-nuzul,
366
INDEX OF FIRST LINES 795
(ii) Fulfulde
Hey moo∂on yo jamaanu wodaangu fendo han Mi∂o salmina ÿeygu ga fii musidal * Ÿ eyguuli
* Hey noo∂on sgataaÿe sa∂∂uÿe fewndo han, yonaw∂i ∂aÿÿa malal, 509
522 Mi∂o yetta jooman wown∂o lan senii∂o mo
maayataa * Malnay∂o julÿe lette innuÿe
Mi yetta Alla honnu∂olan e Masi * Yi∂immi, juulaata, 664
ye∂immi giggol Sayku Masi, 499 Mi∂o yetta wa∂u∂on e mofte Muhammadu * E
Mi yetta Allah senii∂o wa∂u∂o’n e mofte jibinÿe lan maakimmi inde Muhammadu,
suÿaa∂o burnaa∂o khalqu fow * Sabo 664
heewÿe bonnii jikke tertike diina fow, 522
Mi yetti ma yaa Allaahu gettooje maa∂a fow * Yıitere nden no ila gondi k˙yhe ∂ en ko
E soowreeje mum e ko haanu∂aa yettiree de munca∂un, 518
fow, 521
(iii) Hausa
Abin ga da ya tafo shi za mu tsara * Ku saurara Mu gode Ubangiji daya mai iyawa * Tafil
ga labarin nasara, 592 wand ke iko da kowa, 586
Muna sama waka da sunan Alla * Muradinmu
Bismila na fara ga jalla Ubangiji * Kata tsari na halin tsiya, 593
taimako gare ini zan taÿa ªoªari, 593 Na fara dan sunan tafil za ni waha * In taba
Kalmomi miyagu nike so zani zana * Dangina ∂an azanci kadan in gai da zaki, 593
musulmi ku saurara ku jiya, 593
(iv) Wolof
Ci turu buur bi Yà lla mi ra˛mn * Te di ’l- Jisn bu woor te kima wan bür Yàll * Lay xeeti
ra˛ımi ’l-whibi ’l-mannn, 372 sant lépp ñehalna yalla, 372
GENERAL INDEX
Ababakar Kébé, see Ndiouga Kébé fiAbd al-Qdir Bamba, Sarkin Zongo of Yendi,
Abalagh (or Abalek, Niger), 530 589, 594, 600
fiAbbs al-fiAlawı al-Mlikı al-Makkı, 619 fiAbd al-Qdir Jawr, 255
Imam fiAbbs al-Mu˛addith, 554 fiAbd al-Qdir al-Jilnı, 170, 579
fiAbbs b. Mu˛ammad al-Mu߆af Saganugu, Almamy fiAbd al-Qdir Kane, 476
imam of Kong, 551, 552, 565 fiAbd al-Qdir b. Mu˛ammad al-Sanüsı, 211
fiAbd Allh b. fiAbbs Sal, 383 fiAbd al-Qdir b. Mu˛ammad Tarawiri, imam
fiAbd Allh Cissé, 342 of Wa, 565
fiAbd Allh Diallo, 503 fiAbd al-Qdir b. al-Mu߆af, 127
fiAbd Allah b. Fayßal, 482 fiAbd al-Qdir b. Safiıd, 635
al-˛jj fiAbd Allh al-Fütı, 554 fiAbd al-Qdir, son of Yüsuf Bamba, Sarkin
fiAbd Allh b. Ibrhım al-fiAlawı, 252 Zongo of Yendi, 594
fiAbd Allh Jire, 266 fiAbd al-Qdir Yüsuf Maydük, 625
fiAbd Allh Mbaye, 455 Sh. fiAbd Rabbih b. Mu˛ammad al-Anßrı, 185,
fiAbd Allh b. Mu˛ammad Fodiye, 79, 208, 269 186
fiAbd Allh b. al-˛jj Mu˛ammad b. Ibrhım Sh. fiAbd al-Ra˛ım of Koula, Guinea, 501
Watara, 571 fiAbd al-Ra˛mn of Sombili, 513
fiAbd Allh w. Rabbnı, 305 fiAbd al-Ra˛mn b. fiAlı al-Makküdı al-Fsı, 29
fiAbd al-fiAzız, king of Saudi Arabia, 198, 270 Cerno fiAbd al-Ra˛mn B/Bh, 503, 504, 514
fiAbd al-fiAzız Sy Jamıl, 313 al-˛jj fiAbd al-Ra˛mn Diallo, 503
fiAbd al-˘fi÷ al-fiAjımı, 505 fiAbd al-Ra˛mn Kunbali, 581
fiAbd al-˘alım Ma˛müd, Al-Azharı shaykh, Sh.fiAbd al-Ra˛mn Lo, 404, 453
366 fiAbd al-Ra˛mn b. Mu˛ammad, 635
fiAbd al-˘amıd b. Bdıs, 251 fiAbd al-Ra˛mn Saganugu, 580
fiAbd al-Karım b. A˛mad al-Nqil, 215, 498 fiAbd al-Ra˛mn b. Sayyid al-Tinbuktı, 64
fiAbd al-La†ıf al-Kuntı, 524 fiAbd al-Ra˛mn al-Shinqı†ı, 505
fiAbd al-Majıd, Ottoman sultan, 122 fiAbd al-Ra˛mn al-Ujhürı, 16
fiAbd al-Mu√min b. A˛mad b. Salm, 555 fiAbd al-Salm Lü [Lo], 367
fiAbd al-Qdir, almamy of Futa Toro, 635, 636 fiAbd al-∑amad b. ˘mid al-Aghllı, 532
fiAbd al-Qdir al-Anßrı, 194 Abdou Diouf (president of Senegal), 387
Abdoul Diallo, 502, 503
GENERAL INDEX 797
Sı. A˛mad al-Tijnı, originator of the Tijnı Alhajji Amadu Baba, Sarkin Zongo of Kumase,
†arıqa, 215, 220, 226, 235, 236, 272, 280, 602
297, 345, 351, 352, 356-61, 391, 495, 500, Afimar b. Sı. fiAlı al-Raqqdı al-Kuntı, 531
503, 598, 608, 654, 655, 659, 660, 663 Qdi fiAmar Fl, 385
A˛mad al-Tijnı, nephew of al-˛jj fiUmar, Amar Samb, 337, 396
222, 224, 225, 230 America, 475
A˛mad Tijnı fiUthmn, 300 American Bible Society, 519
A˛mad Watara, 577 Amicale Gilbert Vieillard, 515
A˛mad Zarrüq of Jenne, 52 Amın Kébé, 322
Ahmadou Hampaté Ba, 265, 267 Aminatou Diallo-Bah, 501, 520
Aïnoumane (Senegal), 388 Ammalü Ag Hamath al-Anßrı, 64
Aïr (Niger), 530, 650 fiAmr b. al-fi◊ß, 634
◊√isha Kamara, 523 Anda Ag-Mu˛ammad b. Mu˛ammad b.
al-◊jurrümiyya, 36, 445 fiUthmn, 13
Akan (L/E), 539, 578 al-Andalus, 213
Alboury N’Diaye, 390 Anßr al-Dın (Ghana school system), 607, 609
◊le Sarr, 391 Ansongo (Niger), 270, 647
Alexandria (Egypt), 274 Anu ∑amman (Niger), 530
Alfa Gazari, 601 al-fi◊qib al-Anußammanı, 30
Alfa Ibrhım (ruler of Labé), 512 fiAqıda of fiAbd al-Ra˛mn b. Mu˛ammad al-
Alfa Ibrhım Sow, 493, 512 ∑aghır al-Akh∂arı, 140
Alfiyya of Ibn Mlik, 26, 27, 28, 29, 175, 177, fiAqıda of al-Awjilı, 241
351 fiAqıda of Burhn al-Dın fiUthmn al-Sallijı,
Alfiyya of Ma˛an∂ Bb al-Daymnı, 351 29
Alfiyya of al-Suyü†ı, 34, 253 al-fiAqıda al-ßughr of al-Sanüsı, 607
Algiers, 12, 349 Sıdı al-fiArabı b. al-S’i˛ al-Tijnı al-Maghribı,
fiAlı b. Abı ‡lib, 243 373
Sh. fiAlı Dia, 351 Arawn (Mali), 62, 149, 151, 155, 158, 159,
fiAlı Dièye, 351 165, 166, 193, 204, 632
Imam fiAlı al-Gambarı, 558 Archbishop Lefebvre of Dakar, 284
al-˛jj fiAlı al-Khalıfa, 554 Archinard, Col. Louis, 207, 223
fiAlı b. Mu˛ammad Bello b. fiUthmn b. Argungu (Nigeria), 538
Mu˛ammd Fodiye, 652 Arhin, Dr. Kwame, 626
Sı. fiAlı al-Najıb, 213 Arma (rulers of post-Songhay Middle Niger),
fiAlı b. ∑iddıq Kunatay, 577, 579 636, 649
Sh.fiAlı Sise, 481 Asamankese (Ghana), 597
fiAlı al-∑üfı al-Fsı, 497 Asante (Ghana), 541, 543, 546, 547, 550, 564,
Alioune Guèye, 488 570, 583, 586, 592, 614, 620, 626, 627
Alioune Samb, 351 al-fiAshmwiyya, 606
Almamy fiAbd al-Qdir Kane of Futa Toro, al-fiAshriyyt of al-Fzzı, 590
476 Askiya Dwüd of Songhay, 31, 38
Almamy Bademba of Futa Jallon, 510 Askiya al-˛jj Mu˛ammad of Songhay, 10, 14,
Almamy Ibrhım of Futa Jallon, 509 38, 39, 181, 213, 646
Almamy Njay of Futa Toro, 636 Askiya al-Mukhtr b. al-˘jj, 647
Almamy fiUmar Soriya of Futa Jallon, 520 Assemblée Territoriale de l’Afrique
Almamy fiUthmn of Futa Jallon, 520 Occidentale Française, 348
Alpha Guèye, 488 Atebubu (Ghana), 626
Audu Badi, Sarkin Zongo of Kete-Krakye, 587
GENERAL INDEX 799
Dongol Cerno (Guinea), 513 Fulbe/Fulani/Peuls, 40, 115, 125, 132, 467, 468,
Dounga, battle of, 242 597, 605, 612, 612, 634-6, 645, 653
Dori (Niger), 635, 643 Fulfulde (language/literature), 4, 5, 232, 236,
Dosso (Niger), 537, 538, 651 267, 488, 492, 495, 499, 500, 502, 503,
Doumga (Senegal), 485 512-521, 635, 638, 639, 640
Douroula (Ghana), 578, 583 Futa Bondu (Senegal), 469, 523
Dresden (Germany), 600 Futa Jallon (Guinea), 5, 207, 215, 215, 272,
Dufi√ al-rift of Al-˘arırı, 425 466, 485, 491-522, 638
Dunkwa (Ghana), 576 Futanke (Fulani from Futa Toro), 126, 306, 308
Dupuis, J., 547 Futa Toro (Senegal), 50, 207, 214, 232, 241,
Cerno Duura Sombili, 500 251, 315, 325, 350, 397, 458, 463, 466, 469,
Dyula, see Juula 473, 485, 496, 636
Ecole des Etudes Islamiques (in Boutilimit, Gabeiro (Fulani sub-group), 636
Mauritania), 486 Gabon, 398, 453, 461, 605
Ecole Nationale d’Administration et de Gade Ndemba (Senegal), 375
Magistrature (Senegal), 473 Gaden, Henri, 466
Ejura (Ghana), 605 Gaia (Guinea), 507
L’ère nouvelle (magazine), 487 Galajo, 635
Etudes islamiques, 487, 488 Galla Yel (Senegal), 453
Europeans (al-Naßr), 573, 588, 592, 656 Gallieni, Cdt., 242
Gambaga (Ghana), 585, 587, 590
F∂iliyya (†arıqa), 463, 480 Gambia, 274
F∂il Mbacke, 391 Gane Samb Lo, 284
Fahd, King of Saudi Arabia, 516 Ganguel (Senegal), 466
Serigne Fallou (Mu˛ammad F∂il, or Al-Hâjj Gannr (Wolof for southern Mauritania), 287,
Falilou), 416, 428 295
Fanta Madi Chérif, 528 Gao (Mali), 8, 119, 180, 636
al-Faqqı b. Bübakar al-Aghllı, 532 Gaoual (Guinea), 494
Fâs Cissé Touré, 389 Sh. Garba, nicknamed Hitler, 625
Fass Toure (Senegal), 327, 333, 339, 342, 486 Garba ba-Gonje, 545, 585
Fâtou Seydi, wife of Almamy fiUmar Soriya, Malam Garba [Abü Bakr b. Müs] al-
495, 520 Kashinwı, 612
Faysal b. fiAbd al-fiAzız, King of Saudi Arabia, Gasama Kamagatay, 545
365 Cerno Al-Gassimou (of Zawiya), 497
Ferobe, Fulani sub-group, 635 Gaya (Senegal), 308, 322
Fez (Morocco), 52, 272, 274, 276, 318, 346, Gbanyito (L), 546
348, 391, 489, 495, 497 Gbuipe (Ghana), 542, 544
Fezzan (Libya), 221 Gédé (Senegal), 315, 459
Fodigi Mori Müs Kaita, 653 Gemukura (Mali), 228
Fodiye Almami Sy, 254 Genumu Kura, battle of, 655
Fodiye Dwüd Sıbı of Fegui, 254, 255 George V, King of Great Britain, 568
Fodiye Jbı of Gori, 255 Germany/Germans, 502, 549, 550, 572, 584,
Fodiye Mu˛ammad Sita, 253 594, 587
Frafra (E), 621 Ghana (Ancient), 2, 38, 559
La France catholique (journal), 284 Ghana/Gold Coast, 2, 3, 6, 279, 280, 304
Freetown (Sierra Leone), 221, 638 Ghana Muslim Council of Chiefs, 602
Malam Fulata Borono, 603 Ghana Muslim Mission, 602
802 GENERAL INDEX
Al-˛jj Ma˛müd b. fiUthmn Saganugu, 569 Mauritania, 67, 241, 251, 280, 287, 295, 305,
Ma˛müd b. Zarqün (pasha of Timbuktu), 10 318, 373, 397, 398, 464, 471, 473, 477, 485,
Majdhıb clan of al-Dmir (Sudan), 224 490, 496, 501, 504, 530
Makala b. Müsa Diakhate, 455 al-Mawhib al-quddüsiyya fı ’l-manqib al-
al-˛jj Mala∂o Diallo, 503 Sanüsiyya of Mu˛ammad b. Ibrhım al-
Mali (ancient), 8, 38, 539, 543, 550 Malllı, 24
Malicounda (Senegal), 395 Mawdo Mbengue, 310
Mlik, imam of Gbuipe, 547 Mawlüd Fl, 273
Mlik Mu˛ammad al-Hdı Ture, 379 Mayacine Oumi Dieng, 389
Mamadou Fâ-Diama Niang, 389 M’Backé (Senegal), 398
Mamadou Jire, 263 Mbacké Baol (Senegal), 458
Mamadou Saghîr M’baye, 389 Sh. M’Backé Bousso, 389, 461
Mama Sambou Gasama, 522 Mbacké family of Touba, 325
Mamour Cissé, Sérigne de Bakel, 416 Mbacké Seck, 393
Mampong (Ghana), 620 Alfa Mayoro Wele, 308, 311, 322
Mamprusi (Ghana), 545, 564, 567 Mederdra (Mauretania), 264
Mampurugu (Ghana), 585, 628 Medina Khasso, 465
Shaykh Manda, 500 Mengye (Ghana), 562
Manda (Guinea), 514, 518 Mift˛ al-asrr al-Rabbniyya of Mu˛ammad
Manda Foulbé (Guinea), 500 Ghibrıma of Bornu, 618
Mande (L/E), 9, 564 Sharıf Mijinyawa b. Sharıf Ibrhım, 585
Mandela, Nelson, president of South Africa, 7, Min (Saudi Arabia), 292
385 Mina˛ al-Wahhb of al-Maghılı, 26
Manfara (Mali), 540 Ministry of Education (Senegal), 349
al-Manhaj al-farıd of Mu˛ammad al-Wlı b. Ministry of Foreign Affairs (Senegal), 303, 348
Sulaymn al-Fullnı al-Barnwı, 267 Ministry of Information (Senegal), 489
al-Manjür, 28 Mischlich, Adam, 584, 587
Mansa Müs, ruler of Ancient Mali, 8, 11 Modibo Keita, president of Mali, 265
Mansür Sy, 317 Cerno Modi fi◊lim, 485
Man÷üma of al-Qur†ubı, 16 Cerno Modi mo Labé, 494
Maqmt of al-˘arırı, 34, 253, 325, 351, 489 Cerno Mody ◊che, 344, 346, 348
al-Maqqarı, Shams al-Dın A˛mad, 18 Mogho Naba Wobogu, 585
al-Maqßür wa’l-mamdüd of Ibn Durayd, 44, Mole of Dagomba (Ghana), 547
326 Moleyili (Ghana), 549
Maraille (Mauretania), 465 Momar Antisali (father of A˛mad Bamba),
Mrina (Mali), 254, 256 389, 398
Marrakesh (Morocco), 10, 18 Momar Antasali Diakhaté, 389
Marssassoum (Guinea), 527 Sh. Momar ˘awa Ndiaga Seye,, 320
Marty, Paul, 149, 166, 396, 466, 572 Momar Jobé Mbacké, 462
Masar Diop (Senegal), 351 Momar Nıy al-Kajını, 450
Mâsilla Mâné, 389 Momar Sâssoum Diakhaté, 329, 389
Msina, 2, 9, 37, 38, 40, 43, 45, 51, 115, 119, Mombeyâ (Guinea), 496
213, 219, 234, 522, 541, 584, 597, 632, 638, Monrovia (Liberia), 528
644-646 Montluçon (France), 265
Massemba Khary Sylla, 389 Moodi Abdullahi Suware, 496
Masüfa (∑anhja sub-group), 1, 9 Moodi Amadu Laria, 502
Matam (Senegal), 323, 466, 488 Moodi Salihou, father of fiUmar Rfifiu, 507
Matar Ndiaye, 273
GENERAL INDEX 807
Moodi ‡hir b. Maama fiUthmn ‡nu Labé, Mu˛ammad Ammak b. al-Bakk√ al-Kuntı,
494 136, 532
Mopti (Mali), 646 Mu˛ammad fiAmmür ( Qdirı muqaddam), 128
Sh. Mor Ngirane, 315 Mu˛ammad Ashraf al-fiA÷ımbdı, 505
Mor Seck, 322 Mu˛ammad Aw, 325
Mossi/Moshi (E/L), 560, 584, 586, 620, 623 Sı. Mu˛ammad b. Bbuya, 150
Mossi Youth Association, 623 Mu˛ammad Baªo, 603, 604
Mouhamadou Limâmou Laye, 474 Mu˛ammad Bakuri imam of Wa, 580
Mourdia (Mali), 251 al-˛jj Mu˛ammad Baldé, 502
Moussa Traore, president of Mali, 197 Mu˛ammad Bawa of Katsina, 596
Mowa (Guinea), 528 Mu˛ammad Bello b. fiUthmn (∂an Fodiye),
Mufiammar al-Qadhdhfı, president of the 123, 125, 127, 660
Libyan Arab Jamhıriyya, 61, 365 Mu˛ammad Bobo, 228
Cerno Mufiwiya Maci (Pita), 498 Mu˛ammad Bounaliou, 523
al-Mudawwana of Ibn Sa˛nün, 15 Mu˛ammad Ciroma, Asante Region Chief
Mu˛ammad fiAbbs ◊n, 466 Imam, 620
Mu˛ammad b. fiAbd Allh Amnat Allh, 252 Mu˛ammad al-Daymnı, 253
Mu˛ammad fiAbd Allh al-Tinwajiyu, 501 Mu˛ammad Diallo, 274
Mu˛ammad b. fiAbd al-Karım al-Sammn, 272, Mu˛ammad Diattara, 488
505 Mu˛ammad Diop, 408
Mu˛ammad b. al-˛jj fiAbd al-Ra˛mn Sh. Mu˛ammad al-F∂il b. Mmayn al-
Kunbali, 581 Qalqamı, 252, 463, 481
Mu˛ammad b. fiAbd al-Wahhb, 656 Mu˛ammad Fani b. fiAlı, 300
Mu˛ammad b. Abı Bakr b. Ya˛y al- Mu˛ammad Fat˛ al-Na÷ıfı, 618
Shaqr†isı, 664 Mu˛ammad F†uma Gasama, 523
Mu˛ammad al-fi◊bid al-Sindı, 505 Mu˛ammad Fodi Mori b. Safiıd b. Mu˛ammad
Mu˛ammad al-Abya∂, son of Ismfiıl of Bighu, al-Mu߆af, 553
543, 544 Sh. Mu˛ammad Füdı, 367, 368
Mu˛ammad al-Abya∂ b. Abı Bakr Saganugu, Mu˛ammad Ghlı, 215, 272, 555
578 Mu˛ammad Ghibrıma of Bornu, 618
Sı. Mu˛ammad w. A˛mad w. fiAbd Allh al- Mu˛ammad al-˘abıb Ba, 315
Akh∂ar, 264 Mu˛ammad al-˘fi÷ b. al-Mukhtr al-fiAlawı,
Mu˛ammad b. A˛mad Akansüs, 5, 120, 177 215, 223, 272, 275, 388, 505, 555
Mu˛ammad b. A˛mad al-Bashır, 639 Mu˛ammad al-Hdı b. Mawlüd Fl al-fiAlawı,
Mu˛ammad b. A˛mad B˙gΩr˙, 603 612, 619
Mu˛ammad b. A˛mad al-Daymnı, 474 Mu˛ammad b. Ibrhım, imam of Wa, 570
Mu˛ammad b. A˛mad al-Wali, nicknamed Mu˛ammad b. Ibrhım al-Drı, 227
Turu Kuru, 554 Mu˛ammad b. Ibrhım al-Khlidı, 653
Mu˛ammad fi◊li b. Fat ’l-Müritnı, 366 Mu˛ammad Inuwa b. fi›Is, Sh. fiAbd Allh
amır Mu˛ammad fiAlı b. al-‡hir b. al-Mahdı, Tnu, 612
60 Mu˛ammad al-Jaylnı al-Barkürı, 111
Mu˛ammad b. fiAlı al-Waltı, 211 Mu˛ammad al-Jaz√irı, the kha†ıb of Blida, 254
Mu˛ammad A-l-r b. fiAbd Allh al-Süqı, Mu˛ammad al-Jumufia b. Mmma, 184, 187
known as Balkhu, 534, 535 Mu˛ammad Karantaw, 578
Mu˛ammad al-Amın w. A˛mad Zaydn, 252 Mu˛ammad Kaso, Touba imam, 523
Mu˛ammad al-Amın al-Knemı, 218, 219 Muhammad al-Katsinwı, 541
Mu˛ammad al-Amın b. fiUmar b. Mlik al-Fütı, Mu˛ammad al-Khalıf b. al-Shaykh Zayn al-
225 fi◊bidın, 639
808 GENERAL INDEX
Qdiriyya (†arıqa), 5, 67, 68, 69, 94, 98, 113, Alfa Safiıd al-Fütı, 224
128, 125, 135, 145, 157, 161, 166, 169, 171, al-˛jj Safiıd Hann, 266
205, 207, 233, 264, 272, 396, 397, 398, 446, Safiıd b. ˘mid, imam of Wa, 569
463, 465, 466, 471, 472, 477, 497, 524, 528, Safiıd b. Mlik al-Timitı, imam of Bonduku,
531, 553, 554, 571, 653 572, 575
al-Qmüs al-mu˛ı† of al-Fırüzbdı, 248 Safiıd b. Mu˛ammad al-Mu߆af Saganugu,
al-Qmüsı (magazine), 338 578, 579
Qarawiyyin mosque-college/university, 289, Safiıd al-Nür [Seydou Nourou Tall], 266, 345,
346, 348, 489 351, 367, 638
al-Qsim b. Ibrhım al-Daghmanı, 532 Safiıd Sghü, 254
Sh. al-Qsim b. Mma Ismafiıl al-Zwiywı, Saint-Louis (Senegal), 308, 323, 339, 342, 343,
497 344, 346, 348, 349, 350, 351, 376, 380, 389,
Qatar, 464 408, 457, 460, 464, 465, 472, 477, 481, 486
Qaryünus University in Benghazi, 379 Sakal (Senegal), 391
Qawfiid al-ßalt, 607 Salaga (Ghana), 3, 541, 545, 547, 580, 583,
Q. hamziyya of al-Büßırı., 325 584, 586, 587, 591, 594, 596, 597, 598, 599,
Karamoko Qu†b, son of Taslımi, 523 600, 601, 628
Salm al-Tijniyyın of Mu˛ammad al-Amın b.
Rabat (Morocco), 302 fiUmar b. Mlik al-Fütı, 225
Sh. Rabbnı, 302, 305 ∑alt al-Fti˛ (Tijnı prayer), 324
Alfa R˛a, 523 Malam Salifu, 585
Rama∂n, 403, 404, 406, 411, 413, 418 ∑li˛ al-Zughaybı, imam of the Prophet’s
al-Rmizat al-shfiya of Mu˛ammad al- mosque in Madına, 254
Khazrajı, 32, 35, 351 Slim b. Bb˙r al-Tinbuktı, 66
Rashıd Ri∂, 486 Slim b. Mu˛ammad al-Sanhürı, 19
Ra√s al-M√ (Mali), 88 Slim Sükhün, 256
Rassemblement Démocratique Africaine, 265 al-˛âjj Slim Suwari, 496, 522, 527, 540, 551,
Le réveil islamique, 487, 488 570
Rguibat, 144 Mallam ∑allaw, Sarkin Zongo of Kumase, see
Rio Grande (Guinea), 524 ˘usayn al-Kashnwı
Risla (of Ibn Abı Zayd), 15, 44, 63, 240, 325, al-˛jj Salmoye of Jenne, 266
351, 488, 492, 495, 606 Salum (Senegal), 398
Riy∂ (Saudi Arabia), 5, 270, 395, 611 Samba b. Baw al-Falltı al-Msinı, 664
Rome, 289 Samba Ka, 397
Roye Dièye (Senegal), 351 Samba Laobé Fall, damel of Cayor, 390
Ruqiyya Sow, 318 Samba Marême Diop, 389
Rushdie, Salman, 321 Cerno Samba Mombeyaa, 493, 499, 503
Samb Tokolor, 458
Sabari (Ghana), 540, 550 Samda Diadana, 388
Safid Büh b. Mu˛ammad F∂il, 466, 477, 529 Sami (Mali), 254
Saer Maty Ba, 274 Sammniyya (†arıqa), 272, 505
Safane (Burkina Faso), 551, 578, 579, 580 al-˛jj Sammu Silla, 560
Safo (Katanka), 544 Samori, 528, 565, 566, 568
Sagalé (Guinea), 501 Sandiary Diop, 351
Saganugu, Juula sub-group, 540, 550-562, 570, Sangare (Fulani sub-group), 635
578, 579 ∑anhja (Saharan tribal confederation), 1, 9,
Sagatta (Senegal), 471 10
∑a˛ı˛ of al-Bukhrı, 523, 562 Sansanding (Mali), 96, 211
Safiıd b. fiAbd al-Qdir, imam of Wa, 564
GENERAL INDEX 811
Takrür, 631, 632 161, 169, 181, 196, 200, 210, 211, 504, 540,
Sh. Talibouya Diop, 472 543, 547, 548, 550, 648-9
Tamakloe, E. F., German interpreter, 584, 596 Timiti (E), 570, 572
Tamale (Ghana), 279, 606 Tintouhoun (Mali), 181
Tamasheq (language of the Tuareg), 532 Tinwjiyü (Mauritanian zawya group), 264,
Tama÷÷uk (Niger), 531 265
Tamba (Guinea), 507 Tishıt (Mauritania), 528
Tamgrüt (Morocco), 505 Tivaouane (Senegal), 253, 308, 314, 319, 325,
Tanbıh al-mughtarrın fı ’l-qarn al-fishir fial 327, 350, 458
m khlafahu al-salaf al-†hir of fiAbd al- Togo[land], 539, 587
Wahhb al-Shafirnı, 525 Torodbe (E), 636
Gyamanhene Tan Daté, of Bonduku, 580 Touba (Guinea, see also Touba Koto a n d
Taoudeni (Mali), 157 Touba Kuta), 497, 499, 522-524, 526, 649,
Tarjim afiyn al-Madına al-munawwara, 505 658.
Tarawiri [Traore, Juula sub-group], 564-570 Touba (Senegal), 325, 396, 397, 398, 407, 412
Taslima (Mali), 551 Touba Kane (Senegal), 484
Tata Doporo (Guinea), 494 Touba-Koro, 649
Tchin Tabaraden (Niger), 536 Touba Koto (Guinea), 523
Terrazart, 650 Touba Kuta (Guinea), 524
Tetemu (Ghana), 589, 595, 605 Trb b. ˘amls, 642
Thiambène (Senegal), 351 Traore, see Tarawiri
Thiarêne (Senegal), 488 Tribunal Musulman of Saint-Louis, 348
Thiaroye (Senegal), 489 Tuareg, 8, 10, 53, 58, 65, 88, 96, 117, 128, 530,
Thiène (Senegal), 398 633, 635, 649-650
Thiès (Senegal), 344, 466, 486 Tu˛fat al-˛ukkm of Ibn fi◊ßim, 253, 496
Thierno Ka, 385 Tu˛fat al-mawdüd of Ibn Mlik, 75
Thierno Yoro Bal, 325 Tukulor (E), 224, 243, 273, 325, 398, 467, 469
Thilogne (Senegal), 346 Tunbukwrai (Niger), 538
Tiâguel-Bôri (Guinea), 515 Tunis, 50, 448, 656
al-˛jj Tijnı Dramé, 255 Ture (clan of Futa Toro), 241
Tijniyya († a r ı q a , beliefs, practices, Turks, 572
adherents), 4, 5, 52, 66, 68, 119, 128, 125, Turin, 397
161, 184, 185, 187, 197, 204, 205, 207, 208, Tuwt (Algeria), 8, 26, 67, 149, 264
220, 223-4, 224, 233, 235, 240, 251, 254,
264, 266, 270, 272, 276, 277, 279, 283, 285, Uba Ringim, 306
296, 301, 302, 307, 308, 309, 313, 314, 318, al-fiUhüd al-Mu˛ammadiyya of fiAbd al-
322, 325, 327, 342, 344, 349, 351, 352, 373, Wahhb al-Shafirnı, 525
376, 388, 394, 395, 397, 463, 484, 495, 499, Ullimiden (Tuareg sub-group), 74, 89, 134, 649
500, 501, 503, 507, 529, 538, 554, 558, 559, al-hajj ‘Umar Dao, 582
578, 579, 580, 581, 587, 598, 612, 618, 620, [Serigne] fiUmar Diop, 351, 413
621, 658, 660 fiUmar Fadika b. Mu˛ammad b. Yüsuf b. al-
Tillabéry (Niger), 647 Salm b. Ibrhım al-Dabsı al-Fdikı al-
Timbi-Madîna [Bamikouré] (Guinea), 503, 515 Zghawı, 47
Timbo (Guinea), 507, 523 fiUmar b. al-˘asan Tanjakür, 253
Timbuktu (Mali), 1, 3, 5, 6, 8, 12, 13, 14, 16, Sı.fiUmar al-Karzı al-Tijnı, 365
17, 18, 31, 32, 34, 36, 37, 40, 42, 43, 51, 62, fiUmar Lo, 459
64, 67, 89, 115, 119, 130, 149, 155, 158, fiUmar Kunadi b. fiUmar, 544
Umar Kunandi Jabaghatay of Buna, 576
GENERAL INDEX 813
Yendi (Ghana), 583, 587, 589, 593, 594, 596, Za∞âwa/Zaghwa, 469
597, 599, 600 al-Zahr√ bt. fiAbd al-Ra˛mn al-Yafiıshiyya,
Yidan Mole Buba, 548 169
Yidan Mole Mu˛ammad, 548 Zakari Magóga, 606
Yidan Mole Mu߆af, 548 Zanj, 209
Yirlaÿe (Fulani sub-group), 213 Zaria (Nigeria), 554, 612
Yola (Nigeria), 603 Zarma (L/E), 530, 586
Cerno Yoro Bal, 466, 485 Zarrüq, 93
Yoruba (L/E), 304, 603 Zarrüqiyya (†arıqa), 155
Yoossou (Senegal), 481 al-Zawjir [fian iqtirf al-kab√ir of Ibn ˘ajar
Yüsuf Diop, 457 al-Haytamı], 55, 56
Yüsuf b. Ibrhım al-ˆsı, 19 Zwiyat Kunta, 67
Yüsuf ∑aghır, first Sarkin Zongo of Yendi, 594 Zaynab Tall, 349
Yüsuf Sıl, 255 Zinder (Niger), 651
[K.] al-Zuhd wa’l-waßiyya by fiAlı b. al-˘usayn
Zaberma/Zabarima (E), 565, 568, 601, 621, al-Sajjd, 591
625, 651