ុំ ូ ក្

ស្វែងយល់ពីប្រទីរស្ែលគេរស្តែតក្នុងពិធីរុតយអុទ
តុំង រ ីនិតយ

នៅនេលាន ៉ោ ងប្រហែល ៧ រន ៀលថ្ងៃ ទី ៤ ហែេ ិច្ឆ ិកាឆ្នាំ ២០១៧ ប្រជាជនរារ់ពាន់នាក់ហែលភាគនប្ច្ើនមក

ពីជនរទបានមកជួ រជគ្ន
ាំ ន នៅ ត់ទននេ កនុងរាជធានីភ្នាំនពញ។ ែូ ច្ឆ្នាំមនៗហែរ ពួ កគ្នត់បានមក
រាជធានីភ្នាំនពញនែើមបីនមើលការប្រណាំងទូ កងហែលប្តូេបានប្បារពធ ន្វ ើជានរៀងរាល់ឆ្នាំ ជាហនន កថ្ន
ប្ពះរាជពិ្ីរណ្យអាំទូក អកអាំរក និង ាំពះប្ពះហែ និងនែើមបីនតលកា
់ រនលើកទឹកច្ិតតែល់ទូកងមក
ពីប្ ុកកាំនណ្ើតររ ព
់ ួ កគ្នត់។ ន ះរីជាការប្រកួ តគូ ច្ងរញ្ច រ់
ប្តូេបានរញ្ច រ់រ ួច្នែើយកាលពីរ៉ោនាានន ៉ោ ងមនក៏នោយ ក៏ប្រជាជននៅហតរកាេតត ននៅទីននាះ
នប្កាមជាំននារែយល់ប្តជាក់រក់មកពីទននេ នមគងគ នែើមបីទ សនាប្ពឹតតការណ្៍ែ៏គួរឲ្យរំនភ្ើររាំនតនៅនពល
លាៃច្ថ្នពិ្ី គឺការរហណ្តតប្រទីរ។

មួ យ ន្ុះនប្កាយមក ប្រទីរច្ាំនួន ១៣ ហែលរនងក ើតន ើងស្ថារ័នរាជរោាភ្ិបាលច្ាំនួន ១៣ ែូ ច្គ្ននបាន

រង្ហាញែល ួនមកនលើថ្នៃ ទននេ ស្ថរ នែើយរនញ្ច ញនូ េរ ូររាងែ៏ប្ ់ ង្ហា ប្ពម ាំងពនេ ឺហច្ងចាំងគួ រឲ្យ
គយគន់។ ប្គរ់ប្រទីរនីមួយៗ ទធ ហតប្តូេបានតរហតងន ើងជាមួ យនឹងអតា ន័យតាំណងឲ្យតួ នាទី
ទ សនេ ិ ័យ និងការ នប្មច្បានររ ប្់ ក ួ ងហែលបានរនងក ើតវា។ ជាឧ ែរណ្៍ ប្រទីរររ ប្់ ក ួ ង
ការពារជាតិ នរ ូរន ត ច្ស្ថវ ែន ន ឈរនៅនលើនៅនលើនាគរាជពីរកាល នែើយនលើកនិមិតត ញ្ញា
និងន្ាះររ ់ប្ក ួ ងការពារជាតិ។ តាមការអតាា្ិរាយររ ព
់ ិ្ីករររ ស្ថ
់ ា នីយ៍ទូរទ សន៍ជាតិកមពុជា
(ទ.ទ.ក) ប្រទីរននះតាំណងឲ្យន ច្កត ីនរត ជាាច្ិតតររ ប្់ ក ួ ងកនុងការ «ការពារប្រនទ និងប្រជាជាតិ ពី
ការ្េនពាន និងអ នត ិ ែប្គរ់ប្រនភ្ទ»។

ប្រទីរហែលរហណ្តតែល ួននៅនលើែងទននេ ស្ថរអ ់ជានប្ច្ើនន ៉ោ ង អមនៅនោយនភ្េ ង

ើ កាាំប្ជួច្ច្ប្ម ុះ
ពណ្៌នៅនពលរាប្តី បានរនងក ើតជាទ សនីយភាពែ៏អស្ថចរយ ហែលនគអាច្ន ើញបានហតមត ងរ៉ោនណណ ះកនុងមួ យ
ឆ្នាំ។ ប្ រ់នទ ច្រណ្៍ររនទ ាំងឡាយហែលមិនបានមកទ សនាការរហណ្តតប្រទីរននះ ែណ្ៈហែល
កាំពងនែើរកមានត នៅប្រនទ កមពុជា វាគឺជាការខាតរង់មួយែ៏្ាំន្ង។

ស្ថរព័ត៌ ន ហេរស្ថយ និងរលុកជានប្ច្ើនបាន រន រពីប្ពះរាជពី្ីរណ្យអាំទូក អកអាំរក និង ាំពះប្ពះហែ

ក៏រ៉ោហនត មិនបាន រន រនរៀររារ់នប្ច្ើនន យ
ើ ពីពិ្ីរហណ្តតប្រទីរននះ នោយភាគនប្ច្ើនប្គ្នន់ហតនរៀររារ់
យ៉ោងែេ ីថា ជា«ពិ្ីហែល ក់ ញនភ្ាៀេររនទ នប្ច្ើនជាងនគ» និង « នប្រភ្ពតាាំងពី ម័យអងគ រ»។ ននះ
ប្រហែលជារណត លមកពីការមិន នឯកស្ថរនប្ច្ើនណ ់ណនទហែលប្តូេបាននគកត់ប្តាពីព្
ី ីននះ។

ែណ្ៈហែលពិ្ីរណ្យអាំទូកកាន់ហតែិតច្ូ លមកែល់ ហែា រ ូ តនជឿជាក់ថា ននះគឺជានពលែ៏លអនែើមបី ិកា

ហ វ ងយល់ពីប្រទីរ ហែលជានប្គឿង ក់ ញែ៏រេរកនុងពិ្ីរណ្យប្រថ្ពណ្ីននះ។

ប្រវតថ ិ និងអតថ នយ
័

មួ យ បាតែ៍មនពិ្ីរណ្យអាំទូកប្រចាំឆ្នាំ ២០១៨ ប្ក ុមររ មួ យប្ក ុមហែល ន ជិក ១១ នាក់

កាំពងស្ថង ង់នូេប្រទីរររ ់ស្ថារ័នច្ាំនួន 14 នៅនលើថ្នៃ ទឹកហែលនៅជាំ េ ិញនប្ជាយច្ង្ហវរ ប្ រ់រង្ហាញ
ែល ួនកនុងពិ្ីរណ្យ។ ពួ កគ្នត់បានទទួ លរេ ង់រច្នាពីរណត ស្ថារ័នកាលពីប្រ ណ្កនេ ះហែមន
នែើយឥ ូ េននះពួ កគ្នត់ន ៃ រើ ហតរញ្ច រ់ការង្ហរននះនៅនែើយ។

ក៏រ៉ោហនែ មន សជានប្ច្ើនមិនអាច្រង់ចាំរែូ តែល់ពិ្ីរណ្យបានន ើយ ពួ កគ្នត់បានមកែល់

កហនេ ងននះនែើមបី បានន ញ
ើ មននូ េរ ូររាង ែ៏ប្ ់ស្ថអតររ ់ប្រទីរ ាំងននាះ។ កនុងច្ាំនណមននាះ
ក៏ ននលាករណ្ឌិត ច្ិនត ច្័នៃរតនា ជាប្រេតត ិ េ ិទូ កមពុជាមួ យរ ូរ និងជាប្រធានមូ លនិ្ិនករតតិ៍ ាំ ហណ្លហែា រ
ហែលតាាំងពីក រភាព បាននកាត រន ើរនិងចត់ទកថាប្រទីរ គឺជា «អតត ញ្ញាណ្ជាតិពនិ មួ យ» ។

ក់ទងនឹងប្រេតត ិររ ប្់ រទីរថ្ងៃ រណ្យអាំទូកននះ នលាក ច្ិនត ច្័នៃរតនា បានយល់ប្ រ់នឹងមតិហែលនគ
នលើកន ើងថា ប្រទីរ ាំងននះ នប្រភ្ពតាាំងពី ម័យច្ប្កភ្ពអងគ រ(៨០២-១៤៣១) មកនមេ ៉ោះ នពាលគឺ
កនុងរាជររ ប្់ ពះបាទជ័យេរនា័ ត ទី៧ ហែលបានន្វ ើរណ្យអទ
ាំ ូ ក ជានលើកែាំរូងនែើមបីអរអរស្ថរទរ
ជយ័ ជមន ះររ ក ់ ងទ័ពនជើងទឹកររ ប្់ ពះអងគ នៅនលើកងទ័ពចម។ នលាកបាននលើកន ើងនទៀតថា នគ
រហណ្តតប្រទីរគឺនែើមបីរមេ ឹកគណ្នៅែល់ប្ពះហម៉ោគង្ហគរ និងប្ពះ្រណ្ី។

នលាកនិយយថា៖«ជី េ ិតររ ់ប្រជាជនកមពុជា នទាំនាក់ទាំនងយ៉ោងខាេាំងជាមួ យនឹងទឹក និងែី នែើយន ៃ ើ

ហតប្គរ់រណ្យ ាំងអ ់ ន ក់ទងនឹងប្ពះហម៉ោគង្ហគ និងប្ពះហម៉ោ្រណ្ី។ ឯច្ាំហណ្កការនប្រើប្បា ន់ ភ្េ ើងនៅ
នលើប្រទីរននះ គឺប្រហែលជាប្ពះមហាកសប្តច្ង់ឲ្យប្រជាជនររ ់ប្ពះអងគ បាន រាយនឹងទ សនីយភាពែ៏
អស្ថចរយនៅនពលរាប្តីថ្ងៃ រណ្យ»។

ន ះជាយ៉ោងណ នលាករណ្ឌិត មីហ ល ប្តានណ្ ជាប្រេតា ិ េ ិទូ និងជាតិពន្ុ េ ិទូ ែ៏លបីលាញររ ក

់ មពុជាបាន
ប្ចននចលការនលើកន ើងររ ់នលាក ច្ិនត ច្័នៃរតនា នោយអះអាងថា មិន នភ្ ត ុ តាងណមួ យ
ហែលរង្ហាញថា ប្រទីរប្ទង់ប្ យ្ាំកនុងពី្ីរណ្យអទ
ាំ ូ ក ពវ ថ្ងៃននះ ប្តូេបាននគនប្រើតាាំងពី ម័យអងគ រ ែូ ច្
មន សជានប្ច្ើននលើកន ើងន ើយ។

នលាក មីហ ល ប្តានណ្ រហនា មនទៀតថា ប្រទីរនែើមពិតប្បាកែ ជាកូ នកននាៃង ន្វ ើជារាងផ្កកឈូ ក និង
នោក់នទៀនែតរាំភ្េឺនៅច្ាំកណត ល ហែលប្រជាជនហែា រទូ នៅច្ាំណរ
ាំ ហណ្តតនៅតាមទននេ នៅនពល
នច្ញេ ា នទើរជាប្រទីរហែល នកាំនណ្ើតតាាំងពី ម័យអងគ រពិតប្បាកែ នរើនយងនៅតាមឯកស្ថរមួ យ
ច្ាំនួនររ ់អនកប្ស្ថេប្ជាេររនទ ។ នលាកបាននលើកន ង ើ នទៀតថា នគ្នលរាំណ្ងថ្នការរហណ្តតប្រទីរននះ
េ ិញ គឺប្គ្នន់ហតនែើមបីហរររន់ ាំ ាំណងលអ និង ឲ្
ាំ យក ិនលបានទិនននលែព ហ់ តរ៉ោនណ ណ ះ។

នលាកនិយយថា៖ «នរើតាមែ្ុាំ េ ិភាគ ប្រទីរហែលនយើងន ើញរហណ្តតនពលអទ

ាំ ូ ករាល់ថ្ងៃ ននះគឺ នទើរហត ន
នៅនពលហែលប្ពះរាជាពញ្ញាយ៉ោត ផ្កេ ់ទីរាជធានីពអ
ី ងគ រ មកច្តមែ នៅឆ្នាំ ១៤៣១ រ៉ោនណណ ះ។ ច្ាំហណ្ក
នរឿងប្រទីរតាំណងប្ក ួ ងននះ េ ិញ គឺកាន់ហតងា ីនទៀត គឺប្រហែលជានកើត ននៅ ម័យអាណពាបាល
បារាាំង នៅនពលហែលបារាាំងបានហរងហច្ករោាភ្ិបាលហែា រឲ្យនៅជាស្ថារ័នជានប្ច្ើន»។

ជាមួ យគ្ននននះហែរ ន ៀេនៅប្រជាំនរឿងនប្ពងហែា រភាគ ៩ នបាះពមភ នោយពទធ រណ្ឌិត ភាកមពុជា នៅឆ្នាំ

១៩៧៤ បាននារភាារ់ការរហណ្តតប្រទីរជាកូ នកននាៃងននះនៅនឹងនរឿងនប្ពងពទធនិយមមួ យ ហងេ ងពីជាតិ
មួ យថ្នប្ពះពទធ ាំងប្បាាំអងគ ។ នរឿងននះហងេ ងថា ន តវ ហកអ កមួ យគូ នពងប្បាាំ នែើយនៅថ្ងៃ មួយ
ែយល់ពុ យះបានរក់យកពង ាំងប្បាាំននាះនៅបាត់។ ហកអ ក ាំងពីរបានយាំនស្ថកនបាកែល ួនរែូ ត កស័យជី េ ិត
នែើយក៏បាននកើតជាប្ពះឥន្ទនៃ ជាន ត ច្ថ្នពពួ កនទេតា។ ឯពង ាំងប្បាាំននាះបានញា ម
់ កជាកូ នមន ស
ហែលបានតាាំង្ម៌កាេយជាតារ ។ នប្កាយមក ប្ពះឥន្ទនៃបានមកជួ រជាមួ យកូ នប្រ ុ ាំង ៥ ននាះ នែើយ
បានប្តា រ
់ ង្ហគរ់ឲ្យពួ កនគោក់ ាំ ហណ្តរហណ្តតតាមទឹក នែើមបីឧទៃ ិ មកែល់ែល ួន។ ន ះរីជានរឿងននះ
ស្ថតរ់នៅច្ហមេ ក ក៏រ៉ោហនត វារង្ហាញពីទាំនាក់ទាំនងរវាងការរហណ្តតប្រទីរ និងប្ពះពទធ ស្ថ នា។ ន
ឯកស្ថរែេ ះបាន រន រថា ការរហណ្តតប្រទីរននះ គឺនែើមបីឧទៃ ិ ឲ្យប្ពះពទធ ជា ច ហ់ តមត ង។

ឥទធ ិពល ឬការប្វគែៀងគ្នា?

ែណ្ៈនពលហែលប្រនទ កមពុជាកាំពងនរៀរច្ាំពិ្ីរណ្យអាំទូកហែលនឹងប្តូេប្បារពធ នៅថ្ងៃ ទី ២១

ហែេ ិច្ឆ ិកាឆ្ននាំ នះប្រជាជនថ្ងកាំពងហតនប្តៀមែល ួន ប្ រ់ពិ្ីរណ្យ លយប្កងង (ឬ លយកននាៃង) ក៏ជាថ្ងៃ
រណ្យែ៏្ាំរាំនតមួ យនៅកនុងប្រនទ ថ្ងនងហែរ ហែលនឹងប្រប្ពឹតតនៅនៅថ្ងៃ ទី ២២ ហែេ ិច្ឆ ិកា។

កនុងអាំ ុ ងនពលថ្នពិ្ីរណ្យលយកននាៃង ប្រជាពលរែា ថ្ងបានន្វ ើកននាៃង នោក់នទៀររាំភ្េឺ

នពាលគឺប្ នែៀងនឹងប្រទីរររ ប្់ រជាជនកមពុជាហែរ យកនៅរហណ្តតនៅនលើទននេ ៃ ឹង ឬ ប្ ះ នោយន្វ ើ
ការរន់ប្ ន់ និងជាការអ្ិស្ថាននៅកាន់ប្ពះហម៉ោគង្ហគរ្រណ្ី ។ ស្ថារ័នរោាភ្ិបាល
ស្ថជេី កមា និងអងគ ការននសងៗនទៀតក៏បានន្វ ើកននាៃង្ាំៗ នែើយតរហតងយ៉ោងស្ថអតយកនៅរហណ្តត
នៅពិ្ីរណ្យហែរ នែើយហងម ាំង នការប្រកួ តប្រហជងនលើកននាៃងននះហងមនទៀតនង។

ន ះរី នកាំណ្ត់នែតជានប្ច្ើនអាំពីប្រេតត ិនិងអតា ន័យថ្នរណ្យ លយកននាៃង ននះក៏នោយ នលាក ច្ិនត

ច្័នៃរតនា និង នលាក មីហ ល ប្តានណ្ បាននលើកន ើងថាពិ្ីរណ្យននះយកតាមពិ្ីរហណ្តតប្រទីរររ ់
កមពុជា។

នលាកច្ិនត ច្័នៃរតនា ហងេ ងថា៖ «នគរន ៀមហែល ពវ ថ្ងៃ ននះជាប្រនទ ថ្ង នទើរហតកនកើត
ន ើងនៅ តេតសទី ១២នែើយេរប្ម៌ររ ់ប្រនទ ទទួ លឥទធ ិពលខាេាំងពីេរប្ម៌កមពុជា ។
រណ្យលយកននាៃងននះគឺជាឧ ែរណ្៍មួយ ។»

ឯច្ាំហណ្កនលាក មីហ ល ប្តានណ្ នប្រស្ថ ន៍ថា «ពិ្ីរណ្យ ាំងពីរគឺ

នភាពប្ នែៀងគ្ននខាេាំងណ ់។ ប្រហែលជាកាលពីររាណ្ ប្រនទ ាំងពីរបានប្បារពធ ពិ្ីរណ្យហតមួ យ
នប្កាយពីនប្ច្ើនឆ្នាំកនេ ងនតនៅ ប្រនទ ាំងពីរបានហកហប្រ នែើយរនងក ើត
លកខ ណ្ៈមួ យននសងន ើងនោយែល ួនឯង» ។