PODRĘCZNIK
PODSTAWĄ
WIEDZY O KULTURZE
DLA LICEUM I TECHNIKUM
Krzysztof Moraczewski
Stanisław Kandulski
www.empi2.pl
Ÿ program nauczania
Ÿ wynikowy plan dydaktyczny
Ÿ scenariusze lekcji
ZGODNY Z NOWĄ
PROGRAMOWĄ
Krzysztof Moraczewski,
Stanisław Kandulski
PICASSO, KRZYŻOWCY
I AFRYKAŃSCY CZAROWNICY
Podręcznik wiedzy o kulturze
empi2.pl/online
wyd. 1, 2012
liczba stron: 262
nr ewid. w wykazie: 490
rok dopuszczenia: 2012
cena: 26,00 zł
KSIĄŻKA NAUCZYCIELA wiedzy o kulturze
Spis treści
Od autora

1. Podstawa programowa – postulaty i realia

1.1. Ogólne cele kształcenia
1.2. Szczegółowe cele kształcenia
1.2.1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji
1.2.2. Tworzenie wypowiedzi
1.2.3. Analiza i interpretacja tekstów kultury
1.3. Podsumowanie

2. O czym jest podręcznik wiedzy o kulturze?

2.1. Na co należy zwracać uwagę przy prowadzeniu zajęć z wiedzy o kulturze?
2.2. Struktura podręcznika
2.2.1. Część teoretyczna
2.2.2. Problemy kulturowe współczesnego świata
2.2.3. Część artystyczna
2.3. Jak prowadzić lekcje wiedzy o kulturze?
2.4. Kompetencje nauczyciela

3. Metodyka wiedzy o kulturze

3.1. Jak uczyć wiedzy o sztuce?
3.2. O nauczaniu muzyki
3.3. O filmie i teatrze
3.4. Jak włączać manifestacje artystyczne kontrkultury i pop-kultury do wiedzy o sztuce
3.5. Mul(media w nauczaniu wiedzy o kulturze
3.5.1. Wady i zalety Internetu
3.5.2. Mul(media on-line na stronie internetowej Wydawnictwa eMPi2
3.5.3. Prezentacje mul(medialne
3.5.4. Metody aktywizujące na zajęciach
3.6. Dodatkowe formy aktywności
3.6.1. Prasówka
3.6.2. Recenzje
3.6.3. Telefon komórkowy jako narzędzie w nauczaniu wiedzy o kulturze
3.6.4. Długofalowe projekty animacyjno-kulturowe

Aneks
A. Polecane linki internetowe dotyczące historii sztuki
B. Przydatne oprogramowanie
C. Polecana literatura przedmiotu
Z recenzji rzeczoznawcy MEN – dr hab. Małgorzaty Święcickiej
(prof. UKW, Wydział Humanistyczny, Instytut Filologii Polskiej):

Podręcznik oparty na aktualnych wynikach badań w zakresie wiedzy o kul-

turze oraz wiedzy metodycznej, uwzględniający w wystarczającym stopniu pro-
blem interdyscyplinarności przedmiotu i jego treści. W logicznej formie prze-
kazu autorzy proponują układ podręcznika od wiedzy ogólnej (teorii kultury)
poprzez problemy kulturowe współczesnego świata do szczegółu, tj. kultury arty-
stycznej XX wieku, reprezentowanej przez sztuki plastyczne, muzyczne, teatralne
czy filmowe. Za cenne uznaję osadzenie zjawisk kulturowych w historycznym
(ale nie tylko) kontekście, dzięki czemu wyrazista staje się dynamika przemian
kulturowych, tak kultury rodzimej, jak i powszechnej, z cechami do globalizacji
i regionalizacji. (...) Dobre dopełnienie przedstawianych treści stanowi trafnie
dobrany materiał ilustracyjny, wartościowy nie tylko ze względu na meritum
(obiekty kultury, symbole kulturowe, przedstawiciele różnych typów kultur, wy-
bitne postaci kultury itp.), ale też walory estetyczno-dydaktyczne.
(...) Z punktu widzenia dydaktycznego pozytywnej ocenie podlega też sposób
prowadzenia dyskursu z uczniem, m.in. kształt pytań sprawdzających, zadań,
sposób objaśniania terminów i pojęć. (...) Podręcznik tak skonstruowany może
stanowić dobrą podstawę w dyskursie edukacyjnym na temat różnych obsza-
rów dziedzin kultury. Dobrze dowodzi on, że wiedza o kulturze, to nie tylko cele
poznawcze, ale też kształtowanie uczniowskich postaw, wartości, umiejętności
poruszania się wśród treści współczesnej kultury, umiejętności wartościowania
bez zbędnych wykładników stereotypizacji, negacji, niechęci.

Z recenzji rzeczoznawcy MEN – Krystyny Misiorowskiej:

Podręcznik (...) spełnia wszystkie warunki podstawy programowej kształce-

nia ogólnego, merytoryczne, dydaktyczne oraz przepisy prawne. Jest napisany
piękną polszczyzną, a teksty są zwięzłe i przejrzyste. Ćwiczenia i polecenia dy-
daktyczne są logiczne, zrozumiałe i zmuszają uczniów do aktywnej pracy i rozwi-
jania własnych zainteresowań, a nauczycieli do szukania nowych, skutecznych
metod zdobywania wiedzy. Poruszone w podręczniku zagadnienia społeczne
i polityczne ułatwią uczniom zrozumienie problemów i zjawisk życia współcze-
snego w jego różnych dziedzinach.
Spis treści podręcznika
Wstęp

Część I. Co powinno się wiedzieć o kulturze? Wybrane zagadnienia z teorii kultury

1. Gdzie szukać wiedzy o kulturze? Dyscypliny naukowe zajmujące się kulturą
2. Co to jest kultura? Potoczne i naukowe rozumienie kultury
Potoczne znaczenia słowa „kultura”. Kultura jako ideał zachowania oraz jako osiągnięcia duchowe
Jak odkryto kulturę? Europejskie doświadczenia z różnicami między ludźmi
Przekonanie o własnej wyjątkowości. Etnocentryzm i europocentryzm
Jak rozumiana jest kultura w naukach humanistycznych?
Co ludzie wiedzą i jak myślą, czyli kultura duchowa
Co ludzie robią i jak żyją, czyli kultura społeczna
To, co ludzie wytworzyli, czyli kultura materialna
To, co ludzie czynią, czy to, dlaczego to czynią? Zachowaniowe i ideacyjne rozumienie kultury
3. Najważniejsze twierdzenia o kulturze
To, co różni nas od innych, a nie mnie od innych. Społeczny charakter kultury
Kultura i natura
Jak uczymy się kultury?
Jak kultura osiąga wewnętrzną spójność?
Wewnętrzne zróżnicowanie kultur
Kultura i władza
Kultury i czas
Więcej o kulturach i czasie: zmiany i historia
Więcej o kulturach i czasie: pamięć
Kultura i komunikacja: media kultury
Teksty kultury
Więcej o tekstach: kontekst i intertekstualność
Czy kultura działa niezależnie od człowieka? Struktury i strukturalizm
Interpretacja, czyli trudna sztuka rozumienia
4. O różnych dziedzinach kultury
Dlaczego wyróżniamy dziedziny kultury?
Jak można podzielić kulturę na dziedziny? Podstawowe tezy społeczno-regulacyjnej teorii kultury
Ważna dygresja: symbol
O kulturze gospodarczej
O ostatecznych wartościach: światopogląd
Obraz świata i technika działania: magia
Obraz świata i kult: religia
Rząd dusz, czyli świeckie światopoglądy
Obyczaj, czyli nasza codzienność
Obyczaj w działaniu: święto i gra
Sztuka, czyli samodzielny świat symboli
Jak elementy kultury wiążą się ze sobą?
5. Kultury, cywilizacje i związki między nimi
Kultura i cywilizacja
Komunikacja, wymiana, wojna: zjawiska międzykulturowe
Hybrydyzacja kultur
6. Jeden Zachód, wiele narodów. O kulturze europejskiej, kulturach narodowych i regionalnych
Zachodnia Europa jako wspólnota kulturowa
Pejzaż europejskich różnic: kultury narodowe
Kilka uwag o polskiej kulturze narodowej
Geografia i historia wtrącają swoje: kultury regionalne
Część II. Problemy kulturowe współczesnego świata
1. Neoliberalizm: siła napędowa czy kula u nogi?
Gospodarka neoliberalna
Centrum i peryferia
2. Kulturowe konsekwencje globalizacji
Co to jest globalizacja?
Na czym polega proces globalizacji?
3. Społeczna reakcja na globalizację
Antyglobalizm
Alterglobalizm
Zasada zrównoważonego rozwoju
4. Problemy z kontrkulturą
Gdzie narodziła się kontrkultura?
Kontrkultura i subkultury
5. „Nie rodzimy się kobietami, stajemy się nimi!”
Przyczyny powstania feminizmu
Płeć kulturowa
6. Sieć nowatorskich rozwiązań
Początki Internetu
Wpływ Internetu na gospodarkę
Internet a relacje międzyludzkie

Część III. Kultura artystyczna XX wieku

1. Wprowadzenie
Dyscypliny naukowe zajmujące się sztuką

C Z Ę Ś
Sztuka jako dziedzina kultury

K
Definicje sztuki

Ć
ieku
Pod znakiem awangard czna xx w

3
a r tysty
Awangarda i nowoczesność ultura
Awangarda a autonomia sztuki
„Wiek komentarza”
Dwie awangardy
2. Malarstwo awangardowe
Nowy sens obrazu wadzenie
1. Wpro
Kolor i ekspresja
si! sztuk O
=<?<v

jmuj ce D
KMU@?HDJ
Przełom kubistyczny n y n a u kowe za
UB Go?P
NO<IJR JR@
U<EHPEp>@

Dyscypli UwO @B J
R j\
D<MJRTH
Dw D@MRNU@
I<PFD
NU>U@B JMD<
NUOPFD


Kolaż i jego konsekwencje
RD@GJRTH
K RNORJ
CDNO

UE<RDNFD@H <PFJRT>C
p
OJ
KJ DO@M<OPMJUI< GP?UFD@BJ

UOPF<
E@NO TK GDI
I DI
NU OP FD !
G @
? J
NA @M T

T>C
?TN> C
?UD@?U
I<G@rp> <PFD

Surrealizm RD@GP
MjrI U>U@BjGIT> FJ
UE<RDNFJ
MJUR<r<v
@NO@OTFD
I F

DwO@JMDp
KJN
Dwu
GHJUI<RNORJ
.< @?HDJOjR OPFD
<wO<
NDo
CDNOJMDp OM JG JB D< IT >C
K MU D<O<
Dw NU
Różnorodność malarstwa abstrakcyjnego D<
O@<
UwB\jR ID@H
qR UI@E

HPUTFJGJB <IJRD
E@?@I
UwKJNOMU@B< D
=DJGJBD>
D<
qRD<O<
NO q>D<>C
KJRDpU<IT>C GJBDD
DwI@PMJu
UEJGJBD T>C
=<?<>UT

KJNOMU@B<I T> C
R <M OJ W
KN T> CJ
I D@ FO jM
wej
Malarstwo abstrakcyjne po drugiej wojnie światowej JwKDoFID@

DwDII
KJUT>ED
?<ID@H R<I<

HDIPEp>@E J
H<Ep><
U BjR
.<FJ
U<<IB<rJ
r@
W
>CJt

EPr
=@U
?J JR@BJ
.<F BJ
<
NKJ\@>U@v 
NOR


P F\ <?P
I@MR <I <
KMU@U
K@?< ?< ID
3. Awangarda i rzeźba I< PF D
J w? UD<\<I DP
R<I D< 
= TR <
MJ UR <r
GD
NK @> E< GDNOj R
J ?
=<
M
NO <I JR D
K MU @?
?G<
RT>CJ @NPE@
NJ>EJGJBjR
>UT FPGOPMJRT
>C<M<FO@ G<>E@

UI<>U@ID@
IO@M IT
Dw wFPGOPMo
DwM@ FD

Narodziny nowoczesnej rzeźby RwM@G<>E@
N
KJ \@ >U I@ 
D

I<
NRjE
F
JH PI DF <> TE
D@FP
RwE@BJ

PR DF \< ID P
R
JUI<RNOR
<
I<P
@
RUBGo?P <PFD
Jw>U\JR ED
Dw FPGOPM @MPIFD
KJqRDo
Konstruktywistyczna rewolta w rzeźbie 8M@NU>D@
U <I OM JKJGJBDD
I I<F<>C
Dw FJHPIDF<> \J R @
FD
HDJO
?J>D@
F< v


I<PFD
JwU O<\>D\J
NU>
U@ Bj O<v><

MJKJGJBD<


N@HDJOTFD T>C
?UD@?UDI
RTFNU GJBD<
GDO@M<OPM T
<IO <r<I<

Konsekwencje dadaizmu i surrealizmu dla rzeźby NKJ\@>UI@ Bj GI IOMJ KJ
NUO PF D
PR

8D@G@
J D@
E<F
IK
< DJOTF<
NUOPFD
Dwu
GJUJ
u
<
Jw FPGOPMU@ <\ JH 
O <F
@
DwE@E
?UD HPUTFD
N@
H
Ready-made >JI@
NUOP> T>CJGJBD<


NUOPFD
KN 
NJ>EJGJBD< O@ OT FD
Rzeźba po drugiej wojnie światowej B<\ps
@N
>U<N@H
U<

4. Apogeum i kres awangardy

Minimalizm i konceptualizm
Pop-art
Nowe formy wypowiedzi artystycznej
Koniec awangardy i tzw. renesans malarstwa
Postmodernizm i sztuka współczesna
5. Sztuka wobec społeczeństwa
Społeczne utopie awangardy i dadaistyczny protest
Awangarda rosyjska i bolszewickie państwo
Socrealizm
Sztuka w Trzeciej Rzeszy i faszystowskich Włoszech
Sztuka i polityka po drugiej wojnie światowej
6. Awangarda w sztuce polskiej – wybrane przykłady
Początki sztuki nowoczesnej w Polsce
Awangarda ekspresjonistyczna w Polsce
Kapizm
Polska awangarda konstruktywistyczna
Inne zjawiska w sztuce polskiej okresu międzywojennego
Awangarda polska po drugiej wojnie światowej
Polska sztuka krytyczna
7. Awangarda i architektura
Architekci i inspiracje ekspresjonistyczne
Konstruktywizm, funkcjonalizm i styl międzynarodowy
Alternatywy względem funkcjonalizmu
Architektura postmodernistyczna i współczesna
8. Muzyka kompozytorska XX wieku
Wokół kolorystyki dźwiękowej
Odkrycie szmeru
Emancypacja rytmu
Folklor, muzyka pozaeuropejska i kompozytorzy
Neoklasycyzm – spotkanie tradycji francuskiej
i rosyjskiej
Dodekafonia – narodziny muzycznej awangardy
Spór o nową muzykę 213

Kultura artystyczna xx wieku

Muzyka w krajach totalitarnych
Awangarda, serializm, postwebernizm
Aleatoryzm i formy otwarte
Sonoryzm
Muzyka elektroniczna
Inne poszukiwania – różnorodność muzycznej
awangardy 
-

Ku granicom muzyki > >
GE>>C]

Po awangardzie – muzyka współczesna y
1=E<qIDE
O@MHDIT
XE<UUY
X?DSD@G<I?Y
DwX=DB
=<I?Y

z
8THD@v
UI<IT>C
'D
KMU@?NO<RD>D@GD
E<UUP
OM<?T>TEI@BJ
Złożony pejzaż – muzyka kompozytorska dziś
Polska szkoła kompozytorska Jazz nowoczesny

9. Jazz 8wG<O<>C
>UO@M?UD@NOT>C
DwKDot?UD@NDpOT>C
E<UU
>JM<U
=<M?UD@E
J?MTR<\
NDo
ID@
OTG
FJ
J?
NR@E
KJNO<>D
OM<?T>TEI@E
<G@
DwJ?
>C<M<FO@MP
HPUTFD
MJUMTRFJR@E
%FJM?T

Narodziny jazzu – rag(me, dixieland i big band DwNF<G@
JwNFJHKGDFJR<I@E
=P?JRD@
U\JrJI<
KJGDMTOHD<
=JB<O<
NU<O<
C<MHJID>UI<

DIO@INTRI@
KJN\PBDR<ID@
NDo
?TNJI<IN<HD
DwDII@
RTM<u
IJR<I@
qMJ?FD
U<HD@ID\T

Jazz nowoczesny E<UU
UwHPUTFD
KJKPG<MI@E
Rw<MOTNOT>UIp
KJNO<t
OM<?T>ED
HPUT>UI@E
%AMJ<H@MTF<IjR

2D@MRNUp
KJNO<t
O@BJ
IJR@BJ
E<UUP
JFM@qGJIJ
RwG<O<>C
>UO@M?UD@NOT>C
E<FJ
$'$1
&@
Nowe nurty muzyki jazzowej =JK
U<R?UDo>U<\
NRp
N\<Ro
KMU@?@
RNUTNOFDH
RD@GFD@HP
N<FNJAJIDq>D@
W
(B>D

>

y…z‡Wy…‚‚
8TM<u
IJR<ID@
R\<q>DR@
=@=JKJRD
RwKJ\p>U@IDP
Uw>C<M<F
Jazz w Polsce O@MTNOT>UITH
RT>DNU@ID@H
KJNUPFDR<ID@H
NKJFJEP
Rw?\PBD>C
NU@MJFJ
MJURDE<IT>C

10. Nowe formy muzyki popularnej
Rock – amerykańskie początki
Rock w rękach Brytyjczyków
Rock i kontrkultura. Rock progresywny
Rock jako muzyka subkultur
Rock w Polsce
Inne formy muzyki popularnej
11. Teatr ostatniego stulecia
Wielka Reforma teatru
PRZYKŁADOWE
Teatr po drugiej wojnie światowej STRONY
Antropologiczny wymiar teatru
Teatr i awangarda
Teatr między awangardą i kontrkulturą
Teatr współczesny W podręczniku:
12. Film – stopniowe pogłębianie tematu
Francuskie początki kina
Film jako nowa dziedzina sztuki – pod rozdziałami pytania sprawdzające
Udźwiękowienie filmu i zadania dla uczniów
Film autorski – notki biograficzne i zdjęcia wybitnych
Polska szkoła filmowa
Nowa Fala postaci
Kino moralnego niepokoju – fotografie obiektów kultury
Współczesny film amerykański i architektury
Film postmodernistyczny
– zdjęcia zjawisk i wydarzeń społecznych
Polecana literatura przedmiotu
Indeks osób i postaci mitologicznych
Indeks rzeczowy
Wykaz ilustracji

8wFM<E<>C
?@HJFM<OT>UIT>C
KMUTRDG@E
KJRNU@>CIJq>D
HJr@
NO<t
NDo
U<BMJr@ID@H

195 ?G<
R\<?UT
<r?<
ID@KMU@HTqG<I<
RTKJRD@?s
KJGDOTF<
NF<I?<G
>UT
KMU@NOoKNORJ

UJNO<Ep
PKP=GD>UIDJI@
DwI<B\JqIDJI@
<wOTH
N<HTH
KJ??<I@
JNOM@E
FMTOT>@
NKJ\@
Kultura artystyczna xx wieku

>U@vNOR<
'DpBG@
u
GHJR<ID
KJGDOT>T
FOjMT>C
RTKJRD@?UD
DwU<>CJR<ID<
FJH@IOPE@

NDo
I<
AJM<>C
DIO@MI@OJRT>C
RwKM<ND@
O@G@RDUED
DwM<?DP
HPNUp
=@UPNO<IID@
R<G>UTt

JwU<PA<ID@
RT=JM>jR
DwJ=TR<O@GD
8\<?U<
NO<E@
NDo
KMU@U
OJ
=<M?UD@E
E<RI<
U<q
OJ
>J

U<FPGDNJR@
NO<E@
NDo
KP=GD>UI@
U?@H<NFJR<I@
I<B\JqIDJI@

> >
GE>>C] 105

y
;I<E?s
URDpUFD
KJHDo?UT
BGJ=<GDU<>Ep
<wIJRJ>U@NIJq>Dp
8NF<r
MjrID>@

Problemy kulturowe wspó czesnego !wiata

5  @
8 DwKJ?J=D@vNOR<
z
.<F
APIF>EJIPE@
R\<?U<
Rw?J=D@
BGJ=<GDU<>ED$
0G
@
 
KJGNFD
FJHKJUTOJM
PMJ?UD\
NDo
R
y…{{
MJFP
0<
KMU@\JHD@
=>> 
G<O
KDot?UD@NDpOT>C
D
NU@qt?UD@NDpOT>C
P=D@B\@BJ
NOPG@>D<
?UDoFD
N@MDD
PORJMjR
U

X5M@I@H
Ju
<MJH
,DMJNUDHTY
I<
>U@G@
NO<\
NDo
E@?ITH
U
I<E=<M?UD@E
J?FMTR>UT>C
1=@EMUTE
M@KJMO<r
X.<F
OJ
NDo
MJ=D$Y
RwM@rTN@MDD
<M>@G<
[JUDvNFD@BJ
GP=

XUJ\=DUI@N
KJ
KJGNFPY
RwM@rTN@MDD
/@NUF<
/<OFJRNFD@BJ
1>@v
ID@
OTGFJ
OM@qt

ORjM>jR
qRD<OJR@E
<R<IB<M?T
%R<IB<M?JRT
NJIJMTUH
UJ=
JIJMTUH
N
z‡y

OT>C
u
GHjR
<G@
MjRID@r
D>C
AJMHo
'UT
HJrGDRJqt
ORJMU@ID<
KMU@F<UP
IK

U<R?UDo>U<
NRjE
FNUO<\O
KMU@?@
RNUTNOFDH
2@I?@M@>FD@HP
8
?MPBD@E
KJ\JRD@
G<O
u
GHP
DwMJUKMU@NOMU@ID<ID<
BJ
RwH@?D<>C
RDpr@
NDo
UwE@BJ
MU@O@GIJq>Dp
DwRD<
NU@qt?UD@NDpOT>C
2@I?@M@>FD
U<>Up\
FJIN@FR@IOID@
RTFJMUTNOTR<t
R<MNUO<OJR@
MTBJ?IJq>Dp$
.<FD@
?JNOMU@B<NU
KJUTOTRT
<wE<FD@
U<BMJr@ID<
K\TIp>@
UwM@G<>ED

U?J=T>U@
HPUT>UI@E
<R<IB<M?T
?J
M@<GDU<>ED
PORJMjR
FOjM@
JKD@M<Ep
NDo
I<
OM< ?J>D@M<Ep>T>C
?J
I<N
UwH@?DjR$
?T>TEIT>C
AJMH<>C
DoB<Ep><
U<MjRIJ
?J
&<>C<
E<F
D
?J
KJRJE@II@E
<R<IB<M?T

X2<NE<
R@?\PB
qRDoO@BJ
[PF<NU<Y
PUI<R<I<
E@NO
?UDq
U<
=Tt
HJr@
I<ER<rID@ENUT

PORjM
U<KJ>UpOFJRPEp>T
KJ<R<IB<M?JRp
ORjM>UJqt
HPUT>UIp
R>U@qID@ENUT

IDr
KJ?J=I@
KJ>UTI<ID<
FJHKJUTOJMjR
MJNTENFD>C
R\JNFD>C
D
<H@MTF<vNFD>C

0D@RD@G@
KjsID@E
?UD@\J
X(D<=\T
U
/JP?PIY
U<KJ>UpOFJR<\J
=JB<Op
?UD<\<GIJqt
3. Spo eczna reakcja na globalizacj!
JK@MJRp
FJHKJUTOJM<
8
G<O<>C
JND@H?UD@NDpOT>C
2@I?@M@>FD
U<>Up\
NDoB<t

?J
@G@H@IOjR
OM<?T>ED
HPUT>UI@E
MJH<IOTUHP
X2JGNFD@
4@LPD@HY
1=@>
;E<RDNFJ
BGJ=<GDU<>ED
NKJOTF<
NDo
I<
qRD@>D@
UwFMTOTFp
KJ\@>UI@
ID@KJFJE@
KJRJ
ID@
ORjM>UJqt
FJHKJUTOJM<
UHD@MU<
R
NOMJIo
K@\I@E
DIO@BM<>ED
OT>C
@G@H@IOjR

?JR<I@
KMJ>@N@H
BGJ=<GDU<>ED
UI<G<
U\T
PEq>D@
RwMP>C<>C
<IOTBGJ=<GDNOT>UIT>C
Dw<G
6HD@EoOIJqt
J?=P?JRT
OM<?T>TEIT>C
R<MOJq>D
HPUT>UIT>C
D
PUTNF<ID@
K@\I@E

O@MBGJ=<GDNOT>UIT>C
%=T
U<M<?UDt
ID@FJMUTNOITH
?G<
qRD<O<
OM@I?JH
JKM<>JR<I<

<F>@KO<>ED
N\P>C<>UT
KMUT
E@?IJ>U@NITH
U<>CJR<IDP
O@>CID>UIT>C
U?J=T>UT

UJNO<\<
MjRID@r
OUR
U<N<?<
UMjRIJR<rJI@BJ
MJURJEP
JwFOjM@E
=o?UD@
HJR<
ID@>J

HPUTFD
IJRJ>U@NI@E
I<?<\J
HPUT>@
2@I?@M@>FD@BJ
RTEpOFJRp
R<Bo
E<FJ
?UD@\JH

?<G@E
>C<M<FO@MTUJR<ID@
<IOTBGJ=<GDUHP
Dw<GO@MBGJ=<GDUHP
E@NO
OMP?I@
KJID@R<r

NUOPFD
ID@
OTGFJ
R
2JGN>@
KJU<
K@RITHD
JBjGIDF<HD
r<?@I
UwOT>C
RD@GFD>C
MP>CjR
RwFJIFM@OIT
NKJNj=
ID@

JFM@qGD\
NRJD>C
>@GjR
Rw><\Jq>D

Antyglobalizm

+\jRITH
HJOTR@H
?UD<\<v
<IOTBGJ=<GDNOjR
E@NO
KMU@qRD<?>U@ID@
JwFJID@>UIJq>D

NKMU@>DRP
RJ=@>
BGJ=<GDU<>ED
JM<U
JBM<ID>U<IDP
E@E
KMJ>@NjR
RwHJrGDRD@
I<ERDoFNUTH

U<FM@ND@
2D@MRNU@
RTNOpKD@ID<
<IOTBGJ=<GDNOT>UI@
OJR<MUTNUT\T
J=M<?JH
|RD<OJR@E

 5. Kultury, cywilizacje i zwi!zki mi"dzy nimi
C Z Ę Ś Ć

Kultura i cywilizacja

&
*!
'&(-
/-
% 
,'(&,.0
&*"&,-
"&$'# "! 
)*(%% 
&$ !# 1$-

!%&
,/%
)8&,&
*!
6-, # .!7
$ !# 1$-
!
.2*"3
+,3
*-#"&
(.
+/-# 1$-

1

'(.-$ &*% "
6-, # .&,%-7
-/
$
&%&
% 
*-#"&
(4/%
.%.% 
,2, #+
!5.-

76 "
2+2(4/%-
+*&(4,
#
*"/
(#!
-, # .!
2"+#*+(-
)3
(&.$  
, . %
( (
)8&,
6-, # .!7
(&.'&.-%
) 5
,2
, "+
" -
&.%.
&%&

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

8
.8&, "
,2)%) 
'&*&.%-$
"+#*+(#%&
!&
&85
'(..,- 5/% 
,8

)%!
., (.5&1 
.-#
*&
&
&"(1#8&
(%+)" 
)8&,&



 $ "
)&!&#&

2 )*&(-"
"+#*+(-
&((*
# )
.,(4 8
+,5
/
,*-
,81% 
8



- 

&)& 1 
6-, # .&,%-$7
.)*3' 8
,%-
,-,&.3-
) 5
!)..
.2"+#*+(-
(-()" !

8
(..%&1
%" (&,%!
%
%%-
&"(1#%-

 
)*3
%).
6"+(*+.!7

+(&'!.--
&.-, 1 
'(.-' )#
- 
-, # .&,%-$
*-#"&
)& 
2,"(4*
)8&,&

6-, # .!7
..58&
&.%.0
&48
%!,-/).-
.&-.-
+(&'-

&
. ) !
'&# *--

$4, 3
&2.-$1
*" $
!"
6'&. &$
-, # .-!%-7
#+
6)"&"
-, # .-!%-7
-8
, 5

*-#"&
!%
'(,. ,
-, # .!
+(&'!)"
2,81 , 
,8&)"&(%+)"
&
"*4
(!
,# .%&
%# "4,
&
!+/
% 
)8&
-, # .&,%-
8&, %
2%,*
 $4,

!)..
,2
, "+
(&.(4/% % 
*" 
'&*(.-$-,8
, #"
 )*&(-"
(%+)"

+#)
 #*
&#& 
*
'&)8+/-8
.
+)'(, # , % 
#
%!(. !
(+*#
%-
'("*-"
"&#&% #%-
.5)*&
!"
,2'(.-'"+
'48%&%&$(-")" 
% %

'&
'(&)*+
#+&4!.-
2&"&%-,%-
,2 $ 5
6).(.% 
-, # .! 7
" 
, 5

+/- 
)8&,
6-, # .!7
!)*
#
%)
&)**.% 
)"&$'(&$ *&,%
(&%!
+(&'!.-"4,
% 
$&8
) 5
!%"
8+&
+*(.-$0
,2.*"% 5 +

.2*" $
)'&8.)*,$ 
!"
 )" 
.-
!'&)" 
.5*&
, 5
+/-,0
)8&,

6-, # .!7
,2# . 
$%& !
2$4, 0
&2, #+
-, # .!
&
%&,
+/- 
'(.-
'8&
%
'&.3*"
"( (-
# )" &
$+
)8&,
6"+#*+(7
!'(&1 !
$&/%
,)".0

,
)'&)&-
(&.+$ % 
)*&)+%"+
-, # .!
&
"+#*+(-
2' (,).-$
.2% 
-
, # .!3
%.-,
) 5
,81 ,3
%$+
)'&8.)*,+
&)'&("5
2*% "5
-
*"

(.
!&
/- 
$*( #%
2)8&,&
6"+#*+(7
(.(,+!
) 5
#
&) 3% 50
+&,-

'(.
,).-)*" $
%+"&,-
(*-)*-.%-
2(#  !%-
&
,2*%
)'&)4
&(4/% 

) 5
'&. &$
-, # .-!%-
2'&. &$
"+#*+(&,-
%&
)'&8.)*,
 
$&/$-
) 5

&,&8-,0
&
*" &
(&.(4/% % 
,'(&,. 8&-
%$
&%&
% '&*(.%-
&)

!, )"
"*4(
*+*!
%.-,
) 5
-, # .!3
'&'&(.3"&,# 1$-
'&!5 +
"+#*+(-

*% .%&+/-*"&,!
2, 5
)8&,&
6-, # .!7
,2*" $
.%.% +
!)*
%$
.5%
2(+ $
(&.+$ % +
6"+#*+(-7
26-, # .!7
('(.%*+!3
)'&8.)*,
&2(4/
%-$
)*&'% +
.8&/&%&1
2.,%)&,% 
8&,&
6"+#*+(-7
(.(,+!
) 5
,4,.)

#
)'&8.%&1
'#$ %%-
" -1
.,%-
' (,&*%-$
#+
'(-$ *-,%-$ 

2)'&8.)*,
,-)&"&
(&., % 5*
*" 
!"
)*(& ')" 
. ) !).
+(&'!)" 

$(-")" 
%-!)" 
 )" 
.-
()" 
%.-,
) 5
-, # .!$ 
?&,)*!

,4,.)
'-*% 
!"
(&.'&.%0
.-
!"1
"+#*+(
)*8
) 5
!+/
-, # .!3
,-"#

,'(&,.
) 5
,
'(&)*
#
!)%
,(+%" 9
-, # .!
$+)
.%0
' )$&
2$&%+
$%*#%3
( *"*+(5
?(.-
*" $
(&.+$ % +
%!)*().-$
-, # .!$
1, *
)39

 ')"
)+$(-!)"
,2.&'&*$ 
*.,
-, # .!
&# %-
?( %+)+
,2% 

.2&1(&"$
,2&%/&
(&
2>('' 
"*4(
.().*3
'&&% 
!"
-, # .!

$.&'&*$)"
$&/
-0
. 8$
+$(4,
&(.
'(,&'&&% 
 )"
*+*!

77
!%"
'&*(.%
)3
#).
% 
?&.
; %$
,).-)*" 
*
,%
-, # .!

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

!+/
% 
)*% !3
.
,3*' % 
%!$8&).3
!)*
,-(&)8
.2-, # .!
+(&'!)" !
-
, # .!
%#&!5.-.%!
$(-" 
!8+/!
*(,!33
-, # .!3
1, *
!)*
&.-, 
1 
-, # .!
 )"
;-, # .!
.&% &+(&'!)"
!)*
,.#5% 
$8&
!!

+%$%*-
)*,&(.-#
,2
, "+
(&# %&, 
&0
, #
'(.!58
&%
.2,%!

-, # .!
%*-.%!
%
"*4(!
(+.
,-(&)8
)*
, 5
$8&).
% /
. ) !).

-, # .!
% 
; %
.-
'&% 
(4/% % 
"+#*+(
2-, # .!
!)*
.
,3*' % 
'(.-*%
&0
,2. #% +

)'&8.)*,
%
.,%)&,%
2% .,%)&,%
 3#
*",

&% % 
.2'+%"*+

, .% 
'&)*5'+
"*4(
$8&
"*&
 8-
. ) !
"&%*-%+&,0

#*&
(4,% /

*-$
)%)$
)8&,
6-, # .!7
% 
5. $-
) 5
#!
'&)8+ ,0
B
,-)*(.-
%$

(&.(4/% % 
"+#*+(
&2(4/%!
.8&/&%&1
2+&, 
!(. !
+/-*.%
,2. ) !).!
%+
'&!5 
6-, # .! 7
.'(&'&%&,8

'(.-,&8-,%-
!+/
" #"+"(&*% 
<(%%
(+#
,2") 3/
6=($*-"
-, # .! 7

. #
' )%-$
!"&
# #%-
'&(5.% "
&
 )*&(
2+/-,%-$
. 1
,2*%
)'&)4

&0-
,2*%
!%&.&%-
, #+
.%%-
(%+)" 
+.&%-
'(&,8&

!"&
%+.- #
# #% 
(+#
'(.-,&8+!
,%
.%.% 
)8&,
6-, # .!7

.,8)..
&(4/% % 
-, # .!
2"+#*+(
#
&)**.% 
,'(&,.
,8)%-
)'&)4

!&
(&.+$ % 
;-, # .!3
%.-,
)*(+"*+(5
&!$+!33
1(&&, )"&
&(D
.%

/-!3
,2*-$
1(&&, )"+
)'&8.)*,&
/- 
&)'&(.
*&
)'&8.)*,

2!&
$%*#%&10
.-#
*&
&
. ) !
%.-,
) 5
"+#*+(39
!&
, .5
)'&)&-

$-1#% 
2&.+,% 

%!,/% !).-
#$%*
"+#*+(-
(+#
+,/
(#  5

?(.-
*" $
(&.+$ % +
"+#*+(
!)*
.51 3
-, # .! 
2)$
-, # .!
)*%&,

) 0
'&, 3.
$ 5.-
(4/%-$
.!, )"$ 
% $
(+#
/%&
,- %"

-, # .!
% 

) 5
0
&)&%&
)*3
$-
*/
,2%).-
'(.-"8
'8-%% 

'(.&. # 1$-
$ 5.-
.!, )"$
)'&8.%-$ 
"+#*+(&,-$
2&)'&(.-$ 

=. "&#, "
#!
+/-!$-
)8&,
6-, # .!7
.,).
5. $-
) 5
&,&8-,0

&
*&
!&
(&.+$ % 
   


E
" 
.%).
.%.% 
)8&,
6-, # .!7:
C Z Ę Ś Ć

F

#.&
&% 
$4, $-
&26-, # .!7
2% 
6-, # .! 7:

Komunikacja, wymiana, wojna: zjawiska mi!dzykulturowe

1

!,/% !).3
'(,3
&2"+#*+(
!)*
*&
/
!)*

, #
?&, %% 1$-
.,).
$4, 0

78 % 
&2%+"
&2"+#*+(.
#
&2%+"
&2"+#*+(
% 
&2*&(
"+#*+(-
#
&2*&( 

"+#*+(
2%).
'(.$ &*
%.-,0
% 
, .3
&2"+#*+(.
#.
, .3
&2"+#*+(
?&(

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

, 5
%
*&
-1$-
.'-*# 
&
) 5
. !
-
!%
"+#*+(
)'&*-"
(+3
2, 5
&2*.,

.!, )"
$ 5.-"+#*+(&,
!$+!3
&%
*(.-
'&)*,&,
)%( +).9
 

 
 
$ 5.-
"+#*+($

% )**-
 
% #)"
 )*&(-"
(%&#
;
&-%
%' )89
6?&)*,&,3
&($3
"&%*"*+

$ 5.-
-, # .!$
!)*
%'107
!
'&., !3!
%)
#+.!
,-'&, .
*(+%&

.'(..-0
@4/% 
"+#*+(&,
)3
!%"
% .,-"#
(."3
'(.-.-%3
,&!%
B
'(&
#$-
&)'&(.
84
. $
*&
%!.5)*).
'&,&-
&
()! 
,*
,2,&!%

(#  !%-
"*4(
,-,8--
) 5
1, *%-$
'(.-"8$
)*(0
+2"*4(-
'&8&/
#/-

(4/% 
"+#*+(&,
*&
.8&/&%
.!, )"
!" 
'&&.% 
% 

) 5
)'(&,. 0

,-83.% 
&
",)*
(#  !%-
-'(,-
"(.-/&,
,2
, "+
2'4G% !
53

'(.-"8$
!%&.%.%!
()!
!%!
(# 
,.#5$
(+ !
,2*-$
'(.-'"+

8 )" &
(.1 !)*,
'(. ,
)#$&, 
., 3.%
-8-
*"/
.2(" $
. $

,2+(&' 
#
$8&).-
)-%4,
(-()" 
 #+
.2% 
!+/
%,*
% 
')&,%&
%

(-(.-
-
+% "%30
'(&#$4,
.2. . .% $
-%&, 

$&#
$ 0
%. !5
/

,-"(&!3
,8)%3
,8&10
. 1
%
. $ 
+("4,
2(4,
?&.)
,&!%
(#  !%-

"*4(
(&.. (8-
 $-
,2
, "+
'(.-%!$% !
(4,% 
,/%
&
)*( 
"*&
79
# "4,
2'(&*)*%*4,
-8-
",)* 
)'&8.%
'(4
,-.,&#% 
) 5
8&'4,
&2.-$

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

1, .-
'&,)*% 
&$).
C%.(
2*"/
'&).+" ,% 
'(..
% $ " 
") 3
/3*
)'&)&+
-
+% .#/% 0
) 5
&
,8.-
)(.
2'(.!30
$!3*"
&1 &8

8+

2)*().# ,
,&!%
!"3
> ).'% 
*&.-#
,
<#%(
'(. ,
'(&*)*%*&$
,2

, "+
-8
,&!%3
&2"&%*(&#5
%
%*,(' 3
!!
'&*5/%-$
%"$
2&#(.-$ $

'&(*$
2*"/
,&!%3
(#  !%3

,).-)*" 
*-
'(.-'"
'&,&-
"+#*+(&
,
84,% 
(#  !%
-8-
)*&*%
#
% 
,-)*(.!3
&

,-!1% % 
?&'+#(%

. ) !
"&%'!
6.(.% 
-, # .! 7
"%*+!3
.%.% 
#$%*+
'(.$&-




 


  
 



 


 
 ,2"&%*"*
$ 5.-
-, # .!$ 
!"3
)*,&(.-8
'&# *&#&
$+#
>+%* %*&%

+.
, 5
,3*'# ,&1
, #+
+.&%-
C Z Ę Ś Ć

 #
-, # .!
$
(.&
'&"&!&,3
 )*&( 5

*(.-
*-) 3
#*
 )*&(
*

(&/-*%&
 '*+
'(.-'
.#, 
&"&8&
)*+
#*
()! 
; %-
% $#
% -
% 

*&.-8-
,&!%
()-,%-
)$
53
.5)*&
'(.$ &*$
%'1 

,
*-) 3

#*
 )*&(
'&%
'(.-% &)8-
*-#"&
, 
'(,. ,
,&!%-
..'%
B
'&% 
-8

1

()&($
,.#5$
&(
,2
, "+
2'&.)
(+ !
,&!%-
1, *&,!
&0

.%8
% .,-"#
"(,,
,&!%-
&$&,
 "*4(
-, # .!
*&.-8-
(&.!
, 
80 #+)*#*% &
'&!-%"+
,2"*4(-$
% "*
% 
-8
,2)*% 
.,- 5/-0
B
)'4!(.$-
%

% +)*%%
.$% 
)*(&/-*%&
@.-$+
2?()! 
%$-
*/
'(.-"8-
'(. ,%9

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

*(+%&
&2(. !
&%3
,&!% 
-, # .!5
% /
)*(&/-*%
)-( 
()-,%
,&

"/&
"&&
$ 8
).%)5
'& 0
 5.-
"+#*+($
%)*5'+!
,-$ %
!%
&
(+ 
'(.!$+!3
, (.% 

&($-
).*+" 
*% "
2%(.5. 
)'% 8
,-(&-
.8&*% .
.2(&4,
-*4,
,.&
(&,%
)3
%
).*+
(" !
+*-
.2.(*-$
%&)" $
"*4(
'&!, 8-
) 5
,2; %

-%)*
%
.,5(&,8-
'&
)*+# 
%
,4(
"(4#4,
;-'(+
@.-$ % 
'& #

 '*
2..5#
. 0
 ')"3
.-5
"(.-/&,-
%!#
1, *
)#$+
2*$
%+.-#

) 5
+&,0
%*(#%
&(.,% 
*.,
  
"*4(
" -1
.2"&#
(&, 

'(.!5#
.2 .%!+$
2 .%*-!.--
.
)*(&/-*%&
@.-$+
!&)*&!% !).-$

"&#&($
&1 &8
!)*
'+('+(
" -1
"&#&(
)(.-
2!)..
,.1% !
"&#&(
*(+
)" 
"(4#4,
-$ %
%)*5'+!
.*$
.(4,%&
,2'(.)*(.% 
!"
2,2.) 
B
% 

&.%.
!%"
/
) 5
,.!$% 
(&.+$ $-
2*-#"&
/
+$ $-
'(.!$&,0
),&!

.&-.
"
,)".+!3
%).
'(.-"8-
,&!%
,#
% 
#&"+!
,-$ %-
.)$

%,*
!3
'(.-)' ).
,8)..
%&,&/-*%
,&!%-
,2'(. , )*, 
&
%'
,&!%

$ 5.-
'#$ &%$ 
-
"/-
,&!&,% "
!)*
&)& 1 
. %*()&,%-
.,- 5)*,$

'(.-%&).3
% &. %%3
)-*+!59
')*,
)3
)& 
,(& 
2 
/&8% (.
%#+!3

$ 5.-
)&3
2.%!+!3
(4/%
)'&)&-
-
+#/-0
),!
&# 
?&.)
' (,).!
,&!%-

1, *&,!
&,4-
!"
&% 
#
) 5
6(*(% .! 7
.-#
.(*% 
) 5
,8)%-

/&8% (.-
.2,(& $
(4,%&
/&8% (.
(%+)-
!"
2% $ -
(*(% .&,#

) 5
&10
5*% 
-
'(.)*,  #
(4/%-
"+#*+(
$&#
) 5
% 
*-#"&
,-$ % 0
#+
 0
$ 5.-

)&3
$+)
$ 5.-
% $
.!10
"&$+% "!
$ 5.-"+#*+(&,
 
!)*
*&
!%"
)'(
,
'(&)*
% 
*"
8*,&
.(&.+$ 0
% 
),&!3
"+#*+(5

&*-"$-
*+*!
.% % 
*.,

 
 
&.%.!3&
/
*&
&
#+. 
+,/!3
.
(..-, )*&10

$&/
-0
!-% 
)'-D
.%3
3

"+#*+(-
/
.2"+#*+(-
%
"+#*+(5
$&/
+#0

.$ % 
@#*-, .$
"+#*+(&,-
$
,
,-$ (-9
*-.%-
2'&.%,.-
 
  
&.%.
/
'(.-!$+!$-
,.#5%&10
%&($
$&(#%-
/

"+#*+(-
-)'&%+!3
(4/%-$
,(*&1 $ 
/
(4/% 
&"(1#!3
*&
&
)8+).%
2% )8+).%

&. ,
2% &. ,
&(
2.8

. ) !).-
.8&, "
&+
+").*8*&,%-
'(..

*(-!
(.1 !)*,
#&
'&&.3-
.2 ($-
+-)*
, (.3
/
.  
.8&
, "
!)*
.8$
&)**.%-$
#
,2"+#*+(
,&!&,% "4,
.4!)*,&
!)*
&,&$

$5)*,
2) 8-
&0
% $#
% -
% 
$&/
&*-.-0
"&&1
.2,8)%&
#++
@4,
% 
*(+%&
."'*&,0
+(&'!.-"&,
+'(, %-
%
&,!
=, %
"% # .$

.-
"(-
!" 
$&/%
,-$ (.-0
% '&)8+).%-$
.8&%"&$
(&. %-
,2% "*4(-

,)'4#%&*
4(#)" 
,2.&% !
.!
#&
"(,,3
.$)*5
(&&,3
,%*5

$ )."4,
&()-"
2--# 
&
(&.!+
(4/% 
(.&
8*,&
(.+!3
) 5
,2&.-

)3
).(&"&
"&$%*&,%
2)8+).% 
,-,&8+!3
% '&"4!
/3
%$
*/
'&)*, 0
'-
*% 
!"
#"&
$&/
) 50
%).
.&
%
%%&10
;.-
$$-
+.%0
/
,).-)*" 

81
,(*&1
)3
,.#5%
.-
*/
(&% 0
%).-
,(*&1 
2!1#
*"
*&
"*4(-
.2% 

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

2%
!" !
'&)*, :
+"
% 
&'&, 
%
*" 
'-*% 
$4,
&%
!"
!)*
2% 

!"
-0
'&, %%&
+"
!)*
%$
% .5%
#
% 
&
,).-)*" &
,-)*(.
 #

&'&, .
$+) $-
(0
)"3 %3
 

 
!)*

(.. !
+1, $ %-
2'(. /

)*%&,
'(&#$
%,*
 ",).-

? )# 1$-
!+/
/
"+#*+(-
*,&(.3

)-)*$-
, .-
&2 *-$
!"
!)*

1, *
,)".-,# 1$-
!"3
(&#5

&(-,
,2 *-$
!5.-"
4, # 
1$-
/
(4/%
"+#*+(-
'(.-!$+!3

(4/%&(&%
"&%)*(+"!
1, *

/
'(.)*,  #
(&.$ *-

"+#*+(
/-!3
% !"&
,2 %%-
(.
.-, )*&1 
;.-
+(&'!.-"

%'(,5
'&*(D

.(&.+$ 0
!"

$-1# 
$4,
2. 8
.8&, "
#

"*4(&
1, *
!)*
'8%
+4,

'(.&"4,
2#
"*4(&
(.,&

"$ 
.-
)*(+$ 
$!3
+
).5:
&/$-
)8+0
 )" !

.-
%&%.-!)" !
$+.-" 
2%
,*
)-%&,0
) 5
!!
.&*-"3

#
.-
(..-, 1 
(&.+$ $-

&
#
; .-"
.-
#!
&%

&.%.:
;.-
'&*(D
$-
'(."8
0
, .5
!%!
"+#*+(-
%
!5.-"

$*+.
 
 
 %%!:
?(."8
*"
'(,&'&&% 
% -
% 
!)*
&)"&%8-
#
*+*!
,81% 
+!,
% 
) 5
'&/-*"
.2%+"
&2"+#*+(.
B
-
*-#"&
&%
)3
,2)*% 
!"&
*"&
'(.-# /0

C Z Ę Ś Ć

) 5
&
.(&.+$ % 
!"
!)*
.+&,%-
1, *
&$ %%-
&
%)
#+. 
&
.%.3


)8&,
2)*-
?8%
.(&.+$ % 
*&
!)*
#
%+"
8$
2-0
$&/
% -
% 

.&)*% 
&) 3% 5*
8-
)3
!%"
'&
*&
-
"+
% $
3/-0
2% 
'&
*&
-
!
&) 30

1#
"&$+% "!
$ 5.-"+#*+(&,
&.%.8-
8"&, *3
.+'8%3
'(."8#%&10

1

"+#*+(

'8%
,.!$%
(&.+$ % 
*&
%#/8&-
'&, . 0
/
% 
.&.

&%
% -
) 3$-
!%"
)%)&,%-
)*&' 
*" !
"&$+% "! 
,-)*(.!3-

82 -
'("*-.% 
,)'48. 80
.2#+G$
.2 %%-
"+#*+(
2-
+).%&,0
),&!3
%%&10

% $
%+"
!)*
&2 #
*&
$&/# ,
"&$+% "!5
*5
+&)"&%#0
Co powinno si wiedzie! o kulturze?

+#*+(-
% 
)3
)..#%
, $-
!+/
/
,-$ % !3
) 5
),-$
*(1 $ 
.)$

8
#+-
'(.-),!!3
&3
$
&
*!
'&(-
"+#*+(5
&
%.-,$-

  

 "*4(.-
)'&1(4
=&*4,
)*,#
) 5
(. !
(.-$)-
% /
@.-$ % 
)*(&/-*%

&.--
+##
% $#
'8%!
%"+#*+(!
&
"+#*+(-
(" !
. 1
, . $-
!"

#+. 
,2(4/%-
.51 
1, *
'(.!$+!3
#$%*-
"+#*+(-
&+
.-#
+#!3

%"+#*+(!
&
*!/
"+#*+(-
"
'(&)
.)$
$&/
&.%.0
+*(*5
,8)%!
"+#*+(-

.&
'(.-"8$
'& 
'(..
@.-$ %
=#&, 
"*4(.-
(-8&
)*#
) 5
"+#*+(&,&

*.,
=#&(.-$ %$ 
#
.)$
,2,-% "+
"&' &,% 
&!
"+#*+(-
$&/%
/-0

% !"&
,2,4
"+#*+(
!%&.1% 
'4!(.$-
,2!"
)'&)4
'&.--
2; 
.--
'(.!5#
+(&'!)"3
$+.-"5
(*-)*-.%3
 
,-# $ %&,8
&%
*(--!%!

$+.-"
!'&)" !
2 )" !
,2"(!
*-
)*% !3
% !"&
, 
"+#*+(-
$+.-.%

!%&.1% 
.5)*&
+'(, %
'(..
*
)$
&)&-
1#&,% 
&!
"+#*+(-
!)*

.,-"#
,- 4(.
.&
'(.-"8$
!)*
*.,
$(-"% .!
.-#
'(.!$&,% 


"+#*+(-
$(-")" !
'(..
+(&'!.-"4,
;&0
*-#
) 5
&2% !
' ).
2$4, 

&*-.-
&%
(.&
% , #+

"+#*+(&,-
*%4,
!%&.&%-
2,2&*"+

" (+!
) 5
,2)*(&%5
"+#*+(-
% .,-"#
&
%).!
'&&%!
 5.-
"+#*+($
,5(+!3
% 
*-#"&
)'&8.%&1 
#
*"/
!%&)*" 
()*
% 
,2&3
"+#*+(5
% 
&-,
) 5
'&'(..
!!
&85%
%*#"*+#%
.(&.+$ % 

#
'&'(..
'("*-.%
'(.!5 
,81 ,&
!!
)'&)&+
/- 
A.-$-
) 5
+ (0

$4, 0
2.&,-,0
!"
.8&%"&, 
%).!
%&,!
"+#*+(-
"
.$ %
.(.
) 5

%!.51 !
,2)-*+!
'&(% .
# 
'(.!$+!3-
)'&)4
/- 
% %
.(.#

) 5
% 
*-#"&
,2D
#$
B
!%
.2%!)8-%% !).-
,&!&,% "4,
;.!%4,
-8
 8-
 83

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

%
,
,
. 
 #
-,
-/ , 
,
, ,
  
!
 

 ,
0 /,
 

2. ) !).-$
1,  
,2,-% "+
$ (!
#+%&1
&).8&
&
,-*,&(.% 
)'&8

.)*,
 
 )."-
,)'48.)%-
 $ 
<(%!
.-
 #" !

(-*%
)3
'&, 3.%
!%-$
)-)*$$
'&# *-.%-$
2&)'&(.-$
#
!+/
% 

!%&# *3
"+#*+(3
3
,1(4
% 
(&&, 
 $-
<(%+. 
%# -
.-
."& 
#

*/
+(-
(&, 
> %+)
.-
?" )*.--
?&,)*!
,2*%
)'&)4
% .,-"8

$ ).%"
"*4(!
'(.-).8&1
&.-, 1 
% 
.%$-
 "*4(
')*,
1, &$ 

'&)*, 8-
%
, #&"+#*+(&,&10
++!3
,2,-% "+
*&
)'&8.)*,&
.+'8% 

&$ %%
&
&*-.)&,&
?(.-"8$
,)'48.)%
 $-
B
% 
.
(!

' 8"()"
('(.%*!
. ) !).-
 $ 
*"
&(.
& !
, #&"+#*+(&,-

("*(
)'&8.)*,
%/+!3
)'&(*&,4,
(4/%!
%(&&,&1
2'&&.3-

.2(4/%-
"+#*+(
#
,)'48*,&(.3-
!%&
% $ " 
')*,&

#
, #+
&)4

,2+(&' 
*%
%&,-
1, *
!)*
*(+%-
&
'(.-!5 
#
$-
!+/
, $-
/
"+#*+(-
)3

,2 38-$
(++
2.$ %-
% 
'&, %%-
%)
.)"" ,0

  


E
!1% !
*($ %-
6,-$ %
$ 5.-"+#*+(&,7
26"&$+% "!
$ 5.-
"+#*+(&,7
F
;.-$
(4/% 3
) 5
'&.%,.-
2*-.%-
(#*-, .$
"+#*+(&,-:
H
;&
*&
!)*
)'&8.)*,&
, #&"+#*+(&,:
 Hybrydyzacja kultur
C Z Ę Ś Ć

)'48/- 
#+.
.2(4/%-
"+#*+(
$&/
&'(&,. 0
&
'&,)*% 
"+#*+(-
.+'8% 

%%&
(&.!+
;,-*%-
2"+'&,%-
,2(-
#+.
'(.,&/&%&
&

, "+

&
$(-"
2*$
)'(.,%&
*,#
) 5
.(%&)"4(-$
% ,&#% "$ 
?(.-,&. #

(-")" 
(#  
'#$ %%-
)'&)4
/- 
,81 ,
)& 
)'&)&-
$-1#% 
),&!3

$+.-"5
2),&!3
$ 5
-(,%&

!%"
.2,8)%&
)'&8.)*,
"*4(&
% 

1

$&#
'&
,8.3
 8-
'%4,
*"
'&
'(&)*+
&*,&(.-0

84  .-)*
)+$ % 
,81  #
% ,&#% "4,
".8&
$
'(.-%!$% !
).(.-0
,1(4

)'(&,.&%-
(-"%4,
(.1 !)*,&
 ,&#% -
)*,#
) 5
, 5
(.1 !
Co powinno si wiedzie! o kulturze?

%$ 
%
'&.3*"+
*-#"&
'&, (.&,% 
&,
*(1
(.1 !)" !
(#  
%&,

&($-
,)'48/- 
)'&8.%&
,-$+).&%
&"&# .%&1 $ 
%&,
,.&(
$+.-"

.)8-).%
&
 8-
%8&/-8-
) 5
%
(-")" 
. . *,&
2'&.3*"+
#$%*-

(4/%-
"+#*+(
!-% 
,)'48 )*% 8-
&&"
)  
*,&(.3
$ ).%"5
" 
,-$ 
).% 
(4/%&(&%-
"+#*+(
%.-,$-
  
 
-%"(*-.$

"+#*+(&,-
-8
3
)'-D
.%3
%'
'4G%&%*-.%&
)'&8.)*,
(.-$)" &

&  

 +
-



 ,+
 
+"
 
. 

)(
 

 
*. 
, , 
$ 


. 
+
,
,
1, 

1(4
.(%&)"4(-
$(-"%4,
#$%*-
"+#*+(-
(-")" !
2+(&'!)" !

)*&' 8-
) 5
!%"
,2%&,3
8&10
,2"*4(!
%
*&
&
+(&'!)" 
%
*&
&
(-"
)" 
% 
'&.&)*8&
.
.$ %
-").*8 8
) 5
, 5
%&,
"+#*+(
53
"(.-/4,"3

 85

Co powinno si wiedzie! o kulturze?

'
,

 

 ,/
1
, 
 "
 
2345

,
,/

 

 1

,  
-
1
 
,/

 0
,
-
0  

,4
,.1% !).-
" 
"+#*+(-
%.-,$-
-(--.%-$ 
2'(&)

'&,)*

,% 

 
($ %
6-(--.!7
.&)*8
.'&/-.&%-
.2 &#& 

2&"8% !
.2%*-" 

)'&*"% 
(.1 !)*,
.2(-")"3
(#  3
2$ 3

'&,)*8-
*,&(-
*"
&)&%
!"
,)'&$ %%
!+/
 *)" 
 
.-
% .,-"8
(
#  
.(%&)"4(!
#+%&1
(.-#
B
&0
&"(1#% 
6.(%&)"4(.-7
$&/
-0
,2*-$

'(.-'"+
$-#3
$4, $-
&, $
&2"(!+
,2"*4(-$
*.,
6()-7
,-$ ).8-
) 5
*"

)"+*.% 
/
% 
)'&)4

&(4/% 0

)'&*"% 
$+.-"
+(&'!)" !
2(-")" !

%(&. 8
) 5
,2*%
!%&.&%-
!..
% '&&%-
%
&
'#$ %%!
$+.-"

(-" 
%
&
"&$'&.-*&()" !
$+.-"
+(&'-
().*3
. 5"
,8)%!
$+.-
% 

*-#"&
!..&, 
#
*"/
!$!)" $+
(
2+&,
.-
*(--!%!
$+.-
"+
)" !
&) 3% 5 
(&$(-"%4,
.-)"8-
1, *&,
+.%% 
?&,)*,% 
%&,!
"+#*+(-
(&$(-")" !
&"&%8&
) 5
% $#
%
%).-

&.
B
!)*
*&
,-!3*"&,
&".!
&
.'&.%% 
) 5
.2*-$
!"
'(. 
-(--.
!
"+#*+(
 5!
$*( 8+
&)*(.!3
)*+ 
 )*&(-.%
3
&%
'&+.!3
-/

,2 
,-% "+
,81 , 
% 
'&*(D
$-
'&".0
"+#*+(
"*4(
(&. 8--
) 5
%.!
% /

!"&
-(--
B
%,*
*
.2% 
"*4(
B
!"
 )"
B
,-!3
) 5
% ,-&(/#% 

!%&# *
>-(--.!
!)*
, 5
!%-$
.2%! )*&*% !).-
.!, )"
"+#*+(&,-
C Z Ę Ś Ć
1

86
Co powinno si wiedzie! o kulturze?

&- , 

+/
6
,

*
 "
&
7

,

1 
,
!

 ,/
-1


+


, 
$


! 

 -, ,



 1

+, 
,



  


E
;.-$
(4/% 3
) 5
"+#*+(-
)-%"(*-.%
2-(--
"+#*+(&,:
F
?&!
2&$4,
'(.-"8
-(--.!
"+#*+(

 
E
%!G
,2'() 
#+
%*(% 
$*( 8-
%
*$*
. ) !).-
'(&#
$4,
)'&8.)*,
, #&"+#*+(&,-
, 3/3-
) 5
%'
.2$ (%*$ 

,2,-(%-$
')*, 
+(&'!)" $
2'(.-&*+!
%
*%
*$*
,-'&, G

)*%4,
) 5
%
#
'(&#$-
*
&*-.3
?&#)" 
;.-
+,/).
/
%).

)'&8.)*,&
!)*
'(.-&*&,%
%
*&
(&.!+
,-.,% :
F
'(4+!
)'&(.3. 0
# )*5
),& 
+#+ &%-
'&*(,
&(.
# )*5
*&
&

$&/%
.!10
,2,&!!
&"&# -
)*5'% 
"&(.-)*!3
.2&)*5'%-
;

G(48
'(.1#G

'&&.% 
;.-
%
*!
'&)*, 
$&/).
'&, 
. 0
&1
&2,-$ % 
$ 5.-"+#*+(&,!:
 Do podręcznika przygotowano stronę internetową
www.empi2.pl/wok
na której zamieściliśmy propozycje mul(medialne do części III „Kultura artystyczna
XX wieku”. Znajdują się tam:
– propozycje mul(medialne dotyczące XX-wiecznego teatru i filmu, muzyki
kompozytorskiej XX wieku,
– linki internetowe prowadzące do galerii internetowych słynnych muzeów,
w których można obejrzeć reprodukcje omawianych w podręczniku dzieł
z zakresu malarstwa, rzeźby i architektury oraz odsłuchać i obejrzeć wykonania
dzieł wybitnych kompozytorów.
Ponadto na naszej stronie umieściliśmy ułatwiający lekturę podręcznika e-słownik
trudniejszych terminów.