16 maart 2019, pag.

12

ACHTERGROND
CHTERGROND TEKST WILLEM BOSMA EN ATZE JAN DE VRIES

DEMOCRATIE Overdracht uitvoe-

rende overheidsta-
ken aan burgers of
Meer directe demo-
cratie door dorps-
en stadsgesprekken
Bij nieuwe provin-
ciale voorstellen
hoort de vraag
Mensen betrekken
bij plannen over-
heid.
Meer zeggenschap
inwoners Friesland
door overheveling
Besluitvorming
overlaten aan de
Friese bevolking
Provincie houdt
wettelijke ruimte
boven kerntaken
Bindend correctief
referendum. Instel-
ling adviserend
Experimenteren
met burgerforum.
Lokale en regionale
Stimulering burger-
initiatief. Openbaar
lobbyregister voor
Openbare college-
vorming met rich-
tinggevend akkoord
Referenda over
ingrijpende plan-
nen voor de leef-
Bestuur en inwoner
bij elkaar brengen
door taken en
Raadgevende
referendums en
digitale peilingen
Intensieve samen-
werking tussen de
drie noordelijke
Rechtstreekse
verkiezing commis-
saris van de ko-
ALLE 16
gemeenschappen. en digitale referen-
da.
steeds te zijn: Heeft
de provincie hier
taken van Rijk naar
provincie, en daar-
door middel van
online-referen-
uit te gaan (bijvoor-
beeld met een rol
burgerpanel. referenda. belangenbeharti-
gers. Goede be-
op hoofdlijnen.
Gedeputeerden
omgeving. verantwoordelijk-
heden in handen te
over provinciale
besluiten. Commis-
provincies. ning. PARTIJEN
een rol of kunnen over een referen- dums. Gekozen in sociaal beleid). scherming klok- aanwijzen op pro- leggen van lokale saris van de koning
inwoners van Frys- dum houden commissaris. kenluiders. fiel, niet naar partij- coöperaties. kiezen. Wat willen de zes-
lân dit beter zelf? kleur. tien politieke par-
ENERGIE Na-isolatie gebou- Friese energievoor- Energiebesparing Steun energie- Voor energiever- Aardgaswinning Minder verbruiken In 2040 energie- Minder energiever- Energiebesparing Energiebesparing en Geen nieuwe Steden, dorpen en Hernieuwbare Fossiele brandstof- Stop op tijen waarop u
wen. Lokale ener- ziening en -verbruik voorop stellen. Elke coöperaties. Provin- bruik benutting van afbouwen. Energie- is de eerste stap. neutraal. Extra bruik. Stimuleer eerste keus. Fos- afscheid fossiele windmolens die wijken verantwoor- energie moet fen terugdringen. windmolens en
gieopwekking. zonder fossiele provincie dekt haar ciaal energiebedrijf aardwarmte, blue behoefte dekken Energieconsumptie focus op energiebe- lokale initiatieven sielvrije energie- energie liever zorg- hoger zijn dan 15 delijk voor eigen betaalbaar zijn. Stop aardgaswin- zonneweiden.
woensdag 20
Voorop lopen bij brandstoffen vanaf eigen energiebe- oprichten. Zeggen- energy, eb en met aardgasim- fossielvrij in 2050. sparing. Inzet op voor dorpsmolens, productie- en vuldig dan snel. meter. Steun voor energieopwekking Klimaatpolitiek ning en uitbreiding maart kunt stem-
experimenten. 2025. hoefte. Bevordering schap omwonenden vloed, biogas, port, kernenergie Provincie faciliteert innovatie, steun woningisolatie, consumptie in Garantiefonds voor innovatie opwek- door wind, zon en meer op aanpas- windenergie. Meer
Energiecoöperaties van innovatie, zoals over zonne- en brandstofcellen en en op termijn lokale opwekking. voor coöperaties. innovatieve opwek. 2030. Geen mede- lokale energie- king herwinbare geothermie, inclu- sing richten dan op investeren in kern-
men voor de nieu-
faciliteren toepassing van windenergie. warmtekrachtkop- waterstof. werking aan be- coöperaties. energie. sief energieopslag. uitbanning fossiele energie (thoriumre- we provinciale
waterstof of kern- pelingen. drijfsmatige bio- energie. actor).
splijting met behulp massastook of volksvertegen-
van gesmolten zout. -vergisting. woordiging? Het
Zonne-energie op Geen grootschalige Geen nieuwe wind- Wind- en zonnepar- Geen nieuwe Geen zonne- en Deltaplan voor Zonnepanelen op Windturbines en Ecologische hoofd- Tegen grote zonne- Zonnecollectoren Zonneweiden met - Geen zonnepane- Geen plaats voor is onmogelijk om
RUIMTELIJKE
ORDENING
daken en bedrij- mestvergisters. parken op land, wel ken op land zijn molens op land, windenergie. Be- leegkomende daken, locatiekeu- aanleg zonnecellen structuur in vier en windparken. op daken, zonne- behoud van agrari- len in IJsselmeer. nieuwe molens en hun volledige ver-
venterrein, langs Zonneweiden van kleine boerderijmo- nodig. Ruimte voor bestaande turbines drijven zo veel boerderijen en ze windmolens en op grote schaal. jaar voltooien, Bushaltes in de weiden op on- sche functie. Maak agrarische zonneweiden.
wegen. Geen maximaal 5 hecta- lens (kleinder dan kleine molens. saneren. Meer mogelijk op be- bedrijfsgebouwen. zonneweiden in Opslag duurzame zonodig met be- dorpen in plaats vruchtbare grond. Ruimte voor dorps- hoofdstructuur. kiezingsprogram-
nieuwe windpar- re. Windparken op 15 meter hoog). Geen industriële wateropvang in staande industrie- Zonnepanelen op samenspraak met energie. Geen hulp van onteige- van aan de randen. Geen aantasting en wijkinitiatieven. ma’s in de krant af
ken op land. land alleen met Uitbreiding water- mestvergisters in boezem en pol- terreinen. daken en bij ste- omgeving. industriële mest- ning. Steden en historisch land- Meer waterberging.
instemming streek. berging met ‘kli- buitengebied. ders. den. vergisters. Water- dorpen vergroenen schap door nieuwe te drukken, maar
maatkanalen’ als berging op land- tegen hittestress. energiewinning.
droogtebuffer. bouwgrond en in
vergelijken op
plaatselijk groen. enkele hoofdza-
Herbestemming Provincie medever- Sloopfonds voor Boost voor dorps- Onderzoek kans op Meer goedkope Provinciale steun Bij behoefte wo- Bal ligt bij gemeen- Verkrotting actief Behoud basisvoor- Levensloopbesten- Steun oprichting Meer sociale woon- Volwaardig zieken- Verkrotting aan-
ken kan wel.
LEEFBAARHEID
lege gebouwen. antwoordelijk voor leegstand in krimp- en buurthuizen. voorrang voor huurwoningen. voor bibliotheken ningbouw in kleine ten, provincie kan bestrijden. Vol- zieningen in dorpen dige woningen. lokale woningcor- ruimte. Gratis huis in Noordoost- pakken, aandacht
Bouw verplaatsba- leefbaarheid in gebieden. Goede Voortouw leefbaar- jongeren die in in stad en platte- kernen. Woning- steunen. Meer doende sociale en wijken. Financie- Evenredige verde- poraties. Meer openbaar vervoer Friesland. Vereen- voor generatiewo-
re woningen. dorpen en steden: zorg op platteland, heid dorpen ligt bij eigen dorp willen land. Scholen en bouw in lege ker- herschikking van woningbouw. ring Doarpswurk en ling bouwcontin- ruimte voor ‘bedrij- voor ouderen en zaming tegengaan. ningen. Dit schema toont
Winkelcentra woningen, vervoer, met consult via gemeentelijke blijven wonen. zorg moeten be- ken en oude ge- woonruimte in Iepen Mienskips- genten over grote vigheid aan huis’. minima. die vergelijking
vernieuwen. Bus- onderwijs, zorg, breedbandinternet overheden en Integratie buurt- reikbaar blijven. meentehuizen. dorpen, maatwerk fûns handhaven. en kleine kernen.
haltes liefst naar dorpshuizen vol- als aanvulling. provincie kan on- bus, wmo- en Beter en uitgebrei- Gemeenten gaan voor openbaar Landbouw verzoe- Soepeler regels voor zeven be-
rand dorp. doende gespreid. dersteunen. leerlingvervoer in der openbaar over leefbaarheid, vervoer. nen met natuur- en voor bedrijvigheid. langrijke punten:
mobiliteitscentra- vervoer. provincie kan burgerbelangen.
les. helpen. belastingen (op-
centen op de mo-
VEENWEIDE, Lobby voor rijkssub- Hele veenweidege- Oxidatie veengrond Omslag naar grond- Grondwaterpeil Landbouw ruimte Kavelruil voor Streven naar be- Waterpeil omhoog Waterstanden fors Hoger waterpeil en Boer moet kunnen Waterpeilen maxi- - Beheer veenweide- Stoppen met duur- torrijtuigenbelas-
sidie vernatting bied tot 2030 samen met de gebonden, natuur- omhoog met maat- geven. Geen me- robuuste landbouw houd veenweide. tegen veenoxidatie. omhoog om veen- drainage moeten uitbreiden. Land- maal verhogen. gebied in samen- zaamheidsbeleid
LANDBOUW veenweide. Water- stapsgewijs vernat- boeren oplossen. inclusieve en liefst werk, boer moet gastallen. Geef en robuuste na- Waterpeil zo dicht Van intensieve oxidatie tegen te veenoxidatie afrem- bouw, provincie en Flinke aanpassing spraak met bewo- ten koste van
ting), energie,
peil met maatwerk ten met overgang Landbouw moet de biologische land- kans krijgen om- boer rol in natuur- tuur. Teelt zeewier mogelijk bij natuur- naar grondgebon- gaan. Einde aan men. natuurorganisaties huidige landbouw ners en gebruikers. landbouw. Water- veenweide/land-
omhoog, waar naar natuurinclusie- ruimte krijgen: geen bouw. Inzet op slag te maken. beheer. voor eiwitrijk voed- lijk peil voor land- den en natuurin- bio-industrie. Geld bepalen samen met hulp van peil alleen in speci-
gebruiker instemt. ve landbouw. Friese beperkingen hoger waterpeil, te Maisteelt alleen sel. schap. Landbouw clusieve landbouw. voor kleinschalige toekomst natuur. ruilverkavelingen fieke gebieden
bouw, leefbaar-
Tijd nemen voor Landbouw onderge- bovenop nationale beginnen in veen- zonder grondbe- meer circulair. Geen megastallen. landbouw en pro- en opkoop bedrij- omhoog. heid dorpen, de-
verduurzaming schikt aan waterpeil en Europese regels. weidegebied. Geen werking. ductie plantaardig ven.
landbouw. Geen in plaats van omge- megastallen. voedsel. mocratie, ruimte-
limiet op bouwblok keerd. lijke ordening
boerderijen.
energie/klimaat,
TAAL EN Fonds voor block- Steun voor basis- Fries propageren. Gezamenlijk initia- Steun voor jeugd- Cultuur niet subsi- Basisvoorzieningen Een provinciale Onderzoek of Ruime geldelijke Meer geld voor Stimuleer en pro- Huidige cultuurpo- Diversere monu- Cultuurhistorische De culturele infra- cultuur en Fries.
buster-achtige voorzieningen Wettelijke bescher- tief provincie en orkesten. Fries en diëren, behalve voor kunst en poule van docen- kerndoelen en steun voor kunst kunst, cultuur en moot Friese taal, litiek voortzetten. menten. Meer geld erfgoed en kerken structuur van
CULTUUR activiteiten. Per- (bibliotheken, ming van het Fries gemeenten voor Nederlands gelijk- bibliotheken en cultuur behouden ten Friese taal. ontheffingsbeleid en cultuur essenti- sport. Tarieven, streektalen en voor breedtecul- bewaren. Fries LF2018 behouden En dan is er nog
manente Friese muziekscholen, moet geen verplich- muziek-, dans- en waardig op scho- historisch erfgoed. en waar nodig Erfgoedloket voor voor Fries in onder- eel. locaties en bereik- Friese sporten en tuur. Provinciaal volkslied op school en uitbouwen. een restcategorie
zetel in Raad voor podia). Evenemen- ting scheppen. ander ‘kunst’onder- len. Meer meertali- Afdwingen dat uitbreiden. Door- herbestemming of wijs voldoen. Meer baarheid afstem- spelen. geld voor lokale aanleren.
Cultuur. Steun ten breed toeganke- Cultuursubsidies wijs. Geld voor taal ge kinderopvang en scholen kinderen gaande leerlijn renovatie monu- broedplaatsen voor men op lage inko- media. voor specifieke
universitaire studie lijk maken. Fries in herijken ten gunste en cultuur. drietalige basis- goed Fries leren. voor het Fries. menten. Garant- kunstenaars. mens en senioren.
Fries in Groningen. basisonderwijs van nieuwe scholen. Een Friese stelling voor
partijpunten.
versterken. Taal initiatieven. onderwijsinspectie. festivals.
moet leuk zijn.
In dit overzicht
PROVINCIALE Opcenten niet Opcenten niet Opcenten verder - Geen extra opcen- Opcenten verlagen, Provincie moet - Moet omhoog, - - - - Verlaging van de Geen verhoging Opcenten moeten zijn de omschrij-
verhogen. verlagen, omdat het verlagen, wegens ten. Friesland in liever afschaffen. burger uitleggen waardoor vervuiler provinciale opcen- opcenten. Kosten- omlaag.
BELASTING bezit zware en extra autoafhankelijkheid top-drie van laag- wat er met de weer gaat betalen. ten. dekkende leges. vingen minder
(OPCENTEN) auto’s zou belonen. platteland. ste tarieven. opbrengst gebeurt. uitgebreid en vol-
Eens per vier jaar Iedereen moet Provincie doet Kleinschalige zorg- Provincie neemt Stoppen met Het geloof in Jezus Minstens 55 pro- In 2030 is Fries- Verbod op jacht en Gratis bus en trein Spoorlijn Harlin- Keurmerk voor Tegen verbod op God liefhebben Concrete doelen en ledig als in de par-
PARTIJ-EIGEN een meerdaags meedoen, iedereen alleen, wat inwo- buurthuizen in de veel taken en klimaatpolitiek. Christus is vertrek- cent minder CO2- land CO2-neutraal. konijnenhouderij, voor ouderen en gen-Zurich met natuurlijk Fries ritueel slachten. boven alles en deadlines. Afreke- tijsprogramma’s
evenement. Ge- heeft en houdt ners zelf niet goed eigen omgeving zeggenschap over Geen immigratie punt. Tegen koop- uitstoot in 2030. Insectennetwerk staken verhuur minima in de dalu- transferium bij voedsel. Techni- Keiharde bestrij- onze naaste als nen op resultaten.
zins- en carrière- werk. Iepen miens- kunnen. 5G-verbin- voor collectieve van het Rijk. van kansarmen. zondagen, provin- Emissievrij open- realiseren. Experi- visrechten. ren. Verplicht Afsluitdijk. Steun sche universiteit ding discriminatie onszelf. Versterk zelf. Geprobeerd is
makelaar die jonge kipsfûns breder dingen voor alle ouderenzorg. met Jaarlijks 30 ciale regie om ze te baar vervoer. ment met basisin- raadgevend overleg voor Groningen starten. Investering en racisme. beroepsvisserij op om de essentie te
gezinnen naar inzetten. Behoud Friezen onmisbaar. vast personeel en miljoen euro voor beperken. Lobby voor spoor- komen voor jonge- met ouderenorgani- Airport Eelde. 20 miljard euro in zee en IJsselmeer.
Friesland haalt. Kansenfonds. Vraaggestuurd inschakeling van Omrop Fryslân. verbinding Lelylijn. ren. saties over zaken transities land- Geen plaats voor vatten.
Regenboogvlag op openbaar vervoer. mantelzorgers. die hun belangen bouw en energie. de wolf.
het Provinsjehûs. raken.