Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Geçmiş konularda şu ana kadar ele alınan 1.mertebe-1.dereceden adi diferensiyel denklemler ancak
1.mertebe seviyesindeki belirli problemleri ifade edebilmektedir. Daha üst mertebeden değişkenliğe
sahip daha karmaşık yapıdaki problemlerin ifade edilebilmesi için Yüksek Mertebeden Diferensiyel
Denklemlere ihtiyaç duyulur. Bu diferensiyel denklemler Değişken Katsayılı ve Sabit Katsayılı
olabilirler.
Sabit Katsayılı Yüksek Mertebeden diferensiyel denkler kolay çözülebilmeleri için iki
kısımda ele alınır. Eşitliğin sol tarafında yer alan kısım Homogen , sağ tarafında yer alan
kısım ise Sağ taraf fonksiyonu olarak adlandırılır.
Analitik çözümlerde Genel Çözümler elde edilirken homojen kısım ve sağ taraf fonksiyonu
ayrı ayrı çözülür.
Böylece Genel çözümler için;
yh…………….Homojen Kısmın Çözümü
y1, y2, … ,yk …sağ taraf fonksiyonu ile ilgili özel çözümler ise
Genel Çözüm
y= yh + y1 + y2 +…+ yk
Homojen Kısım
0 ’dır. = 0 olmalıdır.
(erx ancak rx=- sonsuz da 0 olabilir. Bu da belirsizliktir.)
Burada
şeklindedir. Burada c , c , … ,c
1 2 n
keyfi sabitlerdir ve Mertebe kadar keyfi sabit
bulunmalıdır.
1
(r1, r2, … , rn ) Köklerine göre Karakteristik Denklemin Çözümleri:
şeklindedir.
ÖRNEK:
yh = c + c . e-x + c . e4.x olarak elde edilir. Diferensiyel denklemin sağ taraf fonksiyonu
1 2 3
olmadığından bu çözüm aynı zamanda genel çözümdür.
Reel ve Çakışık(eşit) kökler için çözüm Reel ve farklı kökler için çözüm
ÖRNEK:
r1 = r2 = 2 (reel çakışık, eşit) , r3 = 0 (reel farklı) köklerine göre homogen kısmın çözümü
yh = ( c1 .x0. er1x +
c .x1. er2x )+ c . er3x
2 3
2
c) r1, r2, … , rn kökleri KARMAŞIK (KOMPLEX) ise;
Karakteristik denklemin ( f(r) ) kökleri içerisinde karmaşık kök var ise bunlar mutlaka eşlenik
çiftler şeklinde ortaya çıkar.
r1 = a1 + i. b1 nin eşleniği r2 = a1 – i. b1
r 3 = a2 + i. b2 nin eşleniği r4 = a2 – i. b2 olur.
yh = ea1.X [ c1 .cosb1x + 2
a .X
c .sinb1x ] + e 2 [ c .cosb2x + c .sinb2x ]
3 4
2.a 2
r1 = 3 + 2.i ve r2 = 3 – 2.i
a1 b1 a2 b2
şeklinde karmaşık kök olarak ortaya çıkar. O halde çözüm
yh = ea1.X [ c1 .cosb1x + c2 .sinb1x ]
yh = e3.X [ c1 .cos2x + c .sin2x ]
2
olur.
3
ÖRNEK:( uyg)
y”’ – y” – 5.y’ – 3.y= 0 şeklinde verilen homogen kısmın çözümü için karakteristik denklem
r3 – r2 – 5.r – 3 r + 1
r3 + r2 r2 – 2.r – 3
–
– 2r2 – 5r – 3
– 2r2 – 2r
–
– 3r – 3
– 3r – 3
0
r2 – 2.r – 3 = 0
r -3
r +1 (r+1)(r–3) = 0
yh = ( c1 . er1x +
c .X1. er2x )+ c . er3x
2 3
yh =e-x ( c + c .X ) + c . e3x
1 2 3
çözümü elde edilir.
4
ÖRNEK: (öğr)Karmaşık kökler
y” – 2.y’ + 2.y = 0
r1 = 1 + i r2 = 1 – i
a1 b1
yh = ea1.X [ c1 .cosb1x + c .sinb1x ]
2
X
yh = e [ c1 .cosx + c .sinx ]
2
ÖDEV: …….
5
3.1.2. Sağ Taraf Fonksiyonu İle İlgili Özel Çözümler
Yüksek mertebeden sabit katsayılı adi diferensiyel denklemlerin Q(x) sağ taraf fonksiyonu ile
ilgili çözümler, bu fonksiyonun yapısına göre, özellikle düzgün olup olmamasına göre
değişiklik göstermekte ve buna göre de çözüm yöntemleri değişmektedir. Bu kısımda Düzgün
Fonksiyonlar için Belirsiz Katsayılar Yöntemi, düzgün olmayan fonksiyonlar için Lagrange
Sabitlerin Değişimi Yöntemi örneklerle ele alınacaktır.
Aşağıdaki tabloda bazı düzgün fonksiyonlar ve bunlara karşılık gelecek olan Özel Çözüm
örnekleri verilmiştir.