Vous êtes sur la page 1sur 3

INFORME FINAL: Gramática de una Lengua Amazónica I Profesora Alicia Alonzo Sutta

NOMBRE:
CÓDIGO:

PISHITZI IPOÑA CHAMANTO1


Tucán y Pájaro carpintero

1. Nonkenkitsatakoteri ikantakota pishitzi ipoña chamanto.

[noηkeŋkitsatakoterI ikantakota pišitsɨ ipoña čamanto

Voy a contar sobre (la) pinsha2 y (el) pájaro carpintero.

2. Pairani ainiro yatziribeetani ikoshitabakaaro itsoba.

pajrani ajniro yatsɨriβe:tani ikošitaβwaka:ro itsoβwa

Antiguamente (dicen) cuando eran personas se robaron (entre ellos) su pico.

3. Ikantaitzi chamanto otzimabeetani itsoba antaro, irooma irashi pishitzi orijaniki onatzi.

ikantajtzɨ čamanto otsɨmaβe:tani itsoβwa antaro, iro:ma iraši pišitsɨ orihaniki onatsɨ.

Dicen el pájaro carpintero tenía su pico grande, mientras de pinsha chiquito era.

4. Aparoni kitaiteri ijatake chamanto irobaneki irantabaite; ijatzi yaniitanake.

aparoni kitajteri ihatake čamanto iroβwaneki irantaβwajte; ihatsɨ yaniitanake

Un día se fue el pájaro carpintero a trabajar (en) su chacra; se fue ha caminado.

5. Iniyankitanake abotsi imontsaabakari pishitzi;

iniyaŋkitanake aβwotsi imontsaaβwakarI pišitsɨ

En medio camino se encontró (con) la pinsha;

6. iñaabakerika iraniri chamanto antarotzi itsoba, inintakotabakeri.

iñaaβwakerika iraniri čamanto antarotsɨ itsoβwa, inintakotaβwakerI.

Cuando Pinsha lo vio a su cuñado el carpintero (que tenía) grande pico, le codició.

1
Texto inédito en “Materiales para estudios arawakos”, recopilado en 1995 en la cuenca del Alto Perené: narrador y traductor Freddy Casanto,
recopiladores Alicia Alonzo S y Pedro Falcón Cc., transcripción Alicia Alonzo S.
2
Término que hace referencia al tucán en el dialecto regional del castellano bilingüe.
7. Ikantziri: “Ani, intsitya pimpabakenaro pantabaimento, noñaantabaqyaarota”

ikantsɨrI - aní intsitya pimpaaβwakenaro pantaβwajmento, noñaantaβwakyaarota

le dijo: - “Cuñado, haber préstame tu herramienta de trabajo, voy a probarla”.

8. Ikametsatatzika chamanto yaakero itsoba ipakeri iraniri.

ikametsatatsɨka čamanto yaakero itsoβwa ipakerI iranirI.

Como era bueno el carpintero, sacó su pico le prestó (a) su cuñado.

9. Aijatzi pishitzi yaakero irashi ipakeri chamanto, ipabakaajeetakaro.

ajhatsɨ pišitsɨ yaakero iraši ipakeri čamanto, ipaβwakaheetakaro

También (la) pinsha sacó de él le dio al pájaro carpintero, ellos se hicieron un cambio.

10. Apiteroite iñaantajeetakaro yobikaro.

Apiterojte iñaantaheetaaro yoβikaro

Los dos probaron en ponerse.

11. Pishitzi yobikakarora kameetsa okantapakari, te inkobanaje inotsopaanajero;

pišitsɨ yoβikakarora, kame:tsa okantapaakari, te iŋkoβwanahe inotsopanahero

Cuando Pinsha se puso, muy bien le quedó, no quiso sacarlo;

12. iriima chamanto iriyori iñaantzitabetaro itsoba iraniri, te antetyaari, orijaniki onatzi

irima čamanto iriyori iñaantsɨtaβetaro itsoβwa iraniri, te antetyaa-ri orihaniki onatsɨ

mientras (el) pájaro carpintero lo había probado el pico de su cuñado, no le quedaba bien, chiquito
era.

13. Te onimoteri, yoyaakobetari iraniri iroipiyajenerime irashi, te iroipiyeneri

te onimoteri, yoyaakoβetari iraniri iroipiyahenerime iraši, te iroipiyeneri

no le gustó, esperaba (a) su cuñado para que lo devolviera de él, no le devolvió.

14. Opoñaaka, ikantziri:“Ani pimpajenaro notsoba notsaroqyaatatzi nojatatyeeri nantabaireki

Opoñaaka, ikantsɨri; aní, pimpahenaro, notsoβa, notsarokyaatatsɨ nohatatyeeri nantaβaireki.

Después le dijo: “Cuñado, entrégame mi pico, estoy apurado para ir a mi trabajo.

15. Pishitzi yakanake, ikantziri: “eero ani, eero nopajimiro irootake nashi onatzi.

pišitsɨ yakanake ikantsɨri; “eero aní, eero nopahimiro irootake naši onatsɨ

Pinsha contestando, le dijo: No cuñado, no te lo entrego, esto es mío.


RESPONDA LO SIGUIENTE

1. Los nombres de las partes de un todo son caracterizados gramaticalmente por los pobladores
Arawak. Así se puede corroborar en el presente texto itsoba ‘su pico’. Mencione las distintas
clases de nombres que presenta la lengua asháninka (desarrollado en clases) y describa la
que corresponde a los llamados nombres dependientes. Señale asimismo cómo se clasifican
los nombres en la lengua que usted estudió.

2. Dé cuenta de un proceso fonológico o morfofonológico que considere relevante en la lengua


asháninka.
Seleccione un corpus (indique las fuentes en que se basó para dicha selección) suficiente que
permita dar cuenta del fenómeno. Presente finalmente la formulación del proceso, la
descripción redactada y los argumentos que sustentan el proceso. No olvidar el nombre del
proceso.

Vous aimerez peut-être aussi