ΕΝΟΤΗΤΑ - 04. Υδραυλική των πηγαδιών PDF

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΑΝΟΙΚΤΑ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ
Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Ενότητα 4: Υδραυλική των πηγαδιών
Καθηγητής Κωνσταντίνος Λ. Κατσιφαράκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Νικόλαος Θεοδοσίου
Καθηγητής Περικλής Λατινόπουλος
Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ

Άδειες Χρήσης
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε
άδειες χρήσης Creative Commons.
• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που
υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η
άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο
Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών
2
Θεσσαλονίκης
Χρηματοδότηση
• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια
του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης» έχει
χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του
εκπαιδευτικού υλικού.
• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού
Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και
συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση
(Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3
Υδραυλική των πηγαδιών

Ορισμοί και γενικότητες (1/4)
Πηγή: Ξυγγόπουλος Α., Οι τοιχογραφίες του Αγίου Νικολάου

Ορφανού Θεσσαλονίκης, Αθήνα 1964, σελίδα 46, Πίνακας 90.

5
Ορισμοί και γενικότητες (2/4)
Χειροκίνητη αντλία νερού. Πηγή: Προσωπικό Αρχείο Κ. Κατσιφαράκη.

6
Ορισμοί και γενικότητες(3/4)
Πτώση στάθμης : s(x, y, t)
Σχήμα 1: Πτώση στάθμης σε υπόγειους υδροφορείς:

(α) με ελεύθερη επιφάνεια (β) με πίεση.
Πηγή: Π. Λατινόπουλος, Υδραυλική των Υπόγειων Ροών, Υπηρεσία Δημοσιευμάτων ΑΠΘ, 1986, σελ.100.

7
Ορισμοί και γενικότητες(4/4)
Let us do everything as simply as

possible, but then, no more simply than
that
A. Einstein

8
Υπόθεση οριζόντιας ροής (1/2)
Σχήμα 2: Εξαιρέσεις της υπόθεσης οριζόντιας ροής:

(α) άντληση από φρεάτιο υδροφορέα με σημαντική πτώση στάθμης (β) ροή σε
πηγάδι μερικής διείσδυσης σε περιορισμένο υδροφορέα.
Πηγή: Π. Λατινόπουλος 1986, σελ.101.

9
Υπόθεση της μόνιμης ροής (2/2)
Σε έναν άπειρης έκτασης υδροφορέα, θεωρητικά δεν είναι
δυνατόν να υπάρξει μόνιμη ροή, αφού αντλούμε συνεχώς νερό
από το πηγάδι, άρα ο κώνος πτώσεως αυξάνεται συνεχώς.
Πρακτικά μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, η πρόσθετη
πτώση στάθμης γίνεται ανεπαίσθητη. Έτσι μπορούμε να
ορίσουμε την ακτίνα επιρροής του πηγαδιού με τον ακόλουθο
τρόπο:
Ακτίνα επιρροής ενός πηγαδιού είναι η απόσταση πέρα από την
οποία η ροή δεν επηρεάζεται από τη λειτουργία του πηγαδιού
αυτού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στα μόνιμα φαινόμενα δεν υπεισέρχεται
η αποθηκευτικότητα.
10
Μόνιμες ροές σε πηγάδια – Πηγάδι σε
περιορισμένο υδροφορέα (1/2)
Σχήμα 3: Πηγάδι σε περιορισμένο υδροφορέα


11
Μόνιμες ροές σε πηγάδια – Πηγάδι σε
περιορισμένο υδροφορέα (2/2)
d2 φ 1 dφ
 0
dr 2 r dr
d2 s 1 ds
 0
dr 2 r dr
s  C1 ln r  C 2
Tds
Q  2πr  Qo (Darcy) (s  0 για r  R)
dr
Qo R
s  ln (σχέση του Dupuit)
2πT r
Qo r
s1  s 2  ln 2 (σχέση του Thiem)
2πT r1
Qo r
s  so  ln o
2πT r1
12
Ακτίνα του πηγαδιού
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ασφάλεια μόνο στην
περίπτωση ανεπένδυτης γεώτρησης, οπότε είναι ίση νε
την ακτίνα της οπής της γεώτρησης.
Στις συνηθισμένες περιπτώσεις, όπου οι αντλήσεις
γίνονται από διάτρητα τμήματα σωληνώσεων των
γεωτρήσεων και ιδιαίτερα όταν υπάρχουν αμμοχαλικώδη
φίλτρα, η στάθμη του νερού μέσα στο πηγάδι είναι σε
διαφορετικό βάθος από τη στάθμη της πιεζομετρικής
επιφάνειας εξωτερικά του πηγαδιού. Σε αυτές τις
περιπτώσεις το r0 που υπεισέρχεται στις εξισώσεις είναι
μεγαλύτερο από την ακτίνα της γεώτρησης.
13
Μόνιμες ροές σε πηγάδια
Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα (1/2)
Σχήμα 4: Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα.


14
Μόνιμες ροές σε πηγάδια
Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα (2/2)
dh
Q  2πrhqr  2πrhK (Darcy)
dr
Q  σταθ.  Q o
hdh  C1 ln r  C 2
Q o dr
Q
2πK r
Qo
h2  ln r  C (h  H για r  R)
πK
Qo R
H2  h2  ln (h  ho για r  ro )
πK r
Qo R
H2  h2o  ln (σχέση Dupuit - Forchheimer)
πK ro
Qo R
s ln (s  H  h)
2πKH1  s 2H r
Qo R
s ln (T  KH)
2πT r
15
Μόνιμες ροές σε πηγάδια-Πηγάδι σε
περιορισμένο υδροφορέα με διαρροή (1/7)
Σχήμα 5: Πηγάδι σε περιορισμένο υδροφορέα με διαρροή.


16
Μόνιμες ροές σε πηγάδια - Πηγάδι σε

17
Μόνιμες ροές σε πηγάδια - Πηγάδι σε

18
Τροποποιημένες συναρτήσεις Bessel
Λύσεις της εξίσωσης:
2

x y   xy   x  n y  0 2 2

19
Άσκηση
Υδροφορέας υπό πίεση, πάχους 18 m και υδραυλικής αγωγιμότητας 2.6∙10-3 m/s,
περιορίζεται από κάτω από αδιαπέρατο πυθμένα, ενώ από πάνω από ημιπερατό
στρώμα πάχους 3 m και υδραυλικής αγωγιμότητας 5.6∙10-6 m/s. Ο υπερκείμενος
φρεάτιος υδροφορέας εμφανίζει μια οριζόντια, σταθερής στάθμης, ελεύθερη
επιφάνεια. Στον υπό πίεση υδροφορέα λειτουργεί πηγάδι άντλησης, εσωτερικής
διαμέτρου 0.50 m, με παροχή 0.05 m3/s. Θεωρώντας ότι έχει αποκατασταθεί το
μόνιμο φαινόμενο, ζητούνται: α) Να υπολογισθεί η πτώση στάθμης στην παρειά
του πηγαδιού. β) Να υπολογισθεί η απόσταση r από τον άξονα του πηγαδιού στην
οποία η πτώση στάθμης στον υδροφορέα είναι το 1/8 της αντίστοιχης τιμής στην
παρειά του πηγαδιού. γ) Να υπολογισθεί η παροχή του υπόγειου νερού που
περνάει από την κυλινδρική διατομή του υδροφορέα με ακτίνα r (που
υπολογίσθηκε στο ερώτημα β).

20
Λύση
Τ = bK = 18∙2.6∙10-3 = 4.68∙10-2 m/s
λ = (Τb1/K1)1/2 = 4.68∙10-2∙3/(5.6∙10-6) = 158.34 m
r0/λ = 1.58∙10-3 << 1

21

22
περιορισμένο υδροφορέα με διαρροή (7α/7)

23
φρεάτιο υδροφορέα με διαρροή (1/2)
Σχήμα 6: Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα με διαρροή.


24
φρεάτιο υδροφορέα με διαρροή (2/2)
dh
C  2πTr (Darcy)
dr
dC φh
 2πr (εξίσωση συνέχειας)
dr c
d2h 1 dh φ  h
2
  0 (h  H για r   και Q  Q o για r  ro)
dr r dr Tc
Qo
h φ K o( r λ)
2πT
r r
Q  Qo K1 ( ) (λ  ( Tc)1 2 )
λ λ

25
Συστήματα πηγαδιών (1/3)
Εφαρμογή της αρχής της επαλληλίας

Ροή υπό πίεση
n
s   si
i 1
1 n (x  x i )2  (y  yi )2 n
Qi R
s 
2K i1
Q i  ln  ln
R i 1 2 T ri
Ροή με ελεύθερη επιφάνεια
1 n (x  x i )2  ( y  yi )2
H h 2

K i1
Qi  ln
2
1
R

26
Ειδική περίπτωση.
Ίσες παροχές πηγαδιών σε ροή υπό πίεση
Q1 = Q2 =…= Qn= Q0
n
Q0 R nQ 0 R
s ln  ln *
i 1 2 T ri 2T ri
όπου
ri*  r1r2 ...rn 
1/ n

27
Σχήμα 7: Γραμμή πηγαδιών σε περιορισμένο υδροφορέα.

Qo j  R
si   ln
2πΤ j  [x 2  ( y  jα)2 ]1 2
Qo cosh 2π( x  R ) / α  cos 2πy / α

si  ln
2πΤ cosh 2π( x  R ) / α  cos 2πy / α
28
Η μέθοδος των εικόνων (1/28)
Η μέθοδος των εικόνων χρησιμοποιείται για την κατασκευή του μαθηματικού
ομοιώματος σε ημιάπειρα πεδία ροής, στα οποία υπάρχουν ευθύγραμμα
όρια. Στην ουσία είναι η διαδικασία με την οποία μπορούμε να αναχθούμε
σε ένα ισοδύναμο άπειρο πεδίο ροής και να χρησιμοποιήσουμε τους
γνωστούς τύπους υπολογισμού του υδραυλικού φορτίου και των ταχυτήτων,
που ισχύουν σε αυτό. Το τίμημα που πληρώνουμε για να απαλλαγούμε από
τα όρια είναι ότι στο ισοδύναμο άπειρο πεδίο υπάρχουν πολλαπλάσια
πηγάδια από τα πραγματικά. Έτσι, αν στο πραγματικό πεδίο υπάρχει ένα
ευθύγραμμο όριο και n πηγάδια, στο ισοδύναμο θα υπάρχουν συνολικά 2n
πηγάδια. Τα πρόσθετα φανταστικά πηγάδια είναι συμμετρικά των
πραγματικών ως προς το όριο, όπως φαίνεται στο σχήμα 1. Σε αυτό το
γεγονός οφείλει η μέθοδος το όνομά της, αφού τα φανταστικά πηγάδια είναι
«εικόνες» των πραγματικών ως προς το όριο.

29
Σχήμα 8: Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε όριο δεξαμενής.

30
Σχήμα 9: Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε όριο δεξαμενής.

31
Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε όριο δεξαμενής.
Qo R Qo R Qo r' Qo ( x  x o )2  y 2
s ln  ln  ln  ln
2πΤ r 2πΤ r' 2πΤ r 4πΤ (x  x o )2  y 2
1 n (x  x i )2  (y  yi )2
s 
2 K i1
Q i  ln
(x  x i )2  (y  yi )2
1 n
(x  x i ) 2  ( y  yi ) 2
H 2  h 12  
K i1
Q i  ln
(x  x i ) 2  ( y  yi ) 2

32
Σχήμα 10: Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε αδιαπέρατο όριο.

33
Σχήμα 11: Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε αδιαπέρατο όριο.

34
Εφαρμογή της μεθόδου εικόνων για πηγάδι κοντά σε αδιαπέρατο όριο
Qo R Qo R Qo R2
s ln  ln  ln 
2πΤ r 2πΤ r ' 2πΤ rr '
Qo R4
 ln
4πΤ [(x  x o )2  y 2 ][(x  x o )2  y 2 ]
1 n (x  x i ) 2  ( y  yi ) 2  (x  x i ) 2  ( y  yi ) 2
H h  2
 2
1
K i 1
Q i  ln
R2

35
Υδροφορέας μεταφορικότητας Τ=510-3 m2/s, περιορίζεται από κάτω από οριζόντιο
αδιαπέρατο πυθμένα, ενώ από πάνω από οριζόντιο ημιπερατό στρώμα με
συντελεστή αντίστασης c = 5107 s. Από το πηγάδια Α και Β, που βρίσκονται κοντά σε
λίμνη (όπως φαίνεται σε κάτοψη στο σχήμα), αντλείται συνολική παροχή Q=0.09
m3/s. Πώς πρέπει να κατανεμηθεί η παροχή στα 2 αυτά πηγάδια, ώστε να
παρουσιάζεται ίση πτώση στάθμης στις παρειές τους; Πόση είναι αυτή η πτώση
στάθμης;
Δίνεται ότι οι ακτίνες των πηγαδιών είναι rA= rB= 0.20 m, ενώ η ροή θεωρείται μόνιμη.
40 A
Λίμνη 30
85 B

36

37
40 A
Λίμνη 30
85 B

38
40 A
Λίμνη 30
85 B

39
Η μέθοδος των εικόνων (11α/28)
40 A
Λίμνη 30
85 B

40
Για να γίνουν εργασίες σε ξηρό πυθμένα στην ορθογωνική εκσκαφή ΑΒΓΔ, που
φαίνεται σε τομή και κάτοψη στο σχήμα, θα κατασκευασθεί ένα πηγάδι, στο μέσο
της πλευράς ΑΒ ή στο μέσο της ΓΔ ή στο μέσο της ΔΑ.
α) Σε ποιο σημείο πρέπει να κατασκευασθεί το πηγάδι αυτό, ώστε να μη μπαίνει
νερό σε κανένα σημείο της εκσκαφής με το μικρότερο δυνατό κόστος άντλησης; β)
Πόσο είναι αυτό το ελάχιστο κόστος και πόση η αντίστοιχη αντλούμενη παροχή;
Δίνεται ότι: α) Ο συντελεστής σχετικής διαπερατότητας του υδροφορέα είναι Κ=
5.3∙10-5 m/s. β) Η ακτίνα του πηγαδιού είναι r = 0.20 m και γ) Το κόστος C δίνεται
από τον τύπο:
C = A∙Q∙ΔHw
όπου A είναι ένας σταθερός συντελεστής, Q η αντλούμενη παροχή και ΔHw η
απόσταση της επιφάνειας του εδάφους από τη στάθμη του νερού στο πηγάδι.
Σημείωση: Δώστε το αποτέλεσμα για το κόστος ως συνάρτηση του συντελεστή Α.

41
Α Δ
50
θάλασσα 30
0
62
Β Γ
89
85 82

42
Α Δ
1 ( x  x i ) 2
 ( y  y i ) 2
H 2  h 12  Q  ln
50
θάλασσα 30
62
0
πK (x  x i ) 2  ( y  y i ) 2
Β Γ
Θα πρέπει να ελεγχθούν και οι 3 περιπτώσεις τοποθέτησης του

πηγαδιού.
85 α) Τοποθέτηση του πηγαδιού στο Ε (μέσο της ΑΒ).
82
89
Κρίσιμα σημεία ελέγχου είναι το Γ (ή το Δ), που είναι το πιο

απομακρυσμένο από το πηγάδι και το Α (ή το Β), που είναι το
σχετικώς πιο απομακρυσμένο από το πηγάδι, από τα σημεία που είναι πλησιέστερα στη θάλασσα
Έλεγχος στο Α
Q 15 Q
82 2  852  ln  501  ln(0.12)  501πK  2.119 Q  Q  0.0393m 3 / s
πK 1242  152 πK
Έλεγχος στο Γ
Q 50 2  152 Q
82  85 
2
ln 2
 501  ln(0.299)  501πK  1.208 Q  Q  0.0691m 3 / s
πK 1742  152 πK

43
Η ελάχιστη απαιτούμενη παροχή, αν το πηγάδι τοποθετηθεί στο Ε, είναι: Q = 0.0691 m3/s
Η στάθμη στη θέση του πηγαδιού για τη συγκεκριμένη παροχή είναι:
Q 0.2 Q
H 2  852  ln  7225  (6.43)  7225  2670  4555  H  67.49m
K 124 K
Άρα: ΔΗw = 89-67.49 = 21.51 m
και το αντίστοιχο κόστος άντλησης: C = A·Q·ΔHw=Α·0.0691·21.51= 1.486Α
β) Τοποθέτηση του πηγαδιού στο Ζ (μέσο της ΓΔ).

Κρίσιμο σημείο ελέγχου είναι το Α (ή το Β), που είναι το πιο απομακρυσμένο από το πηγάδι και
συγχρόνως από τα πλησιέστερα στη θάλασσα. Είναι:
Q 50 2  152 Q
82  85 
2
ln2
 501  ln(0.299)  501πK  1.208 Q  Q  0.0691m 3 / s
πK 1742  152 πK
Q 0.2 Q
H 2  852  ln  7225  (7.021)  7225  2915.22  4309.78  H  65.65m
K 224 K

44
Α
50
Δ
Άρα: ΔΗw = 89-65.65 = 23.35 m
θάλασσα 30
0
62
Β Γ και C = A·Q·ΔHw=Α·0.0691·23.35 = 1.613Α
β) Τοποθέτηση του πηγαδιού στο Η (μέσο της ΑΔ).

Κρίσιμο σημείο ελέγχου είναι το Β, που είναι το πιο
απομακρυσμένο από το πηγάδι και συγχρόνως από τα
89
85 82
πλησιέστερα στη θάλασσα. Είναι:
Q 252  30 2 Q
82  85 
2
ln 2
 501  ln(0.257)  501K  1.359 Q  Q  0.0614m 3 / s
K 1492  30 2 K
Q 0.2 Q
H 2  852  ln  7225  (6.768)  7225  2495  4730  H  68.78m
K 174 K
Άρα ΔΗw = 89-68.78 = 20.22 m και C = A·Q·ΔHw=Α·0.0614·20.22 = 1.242Α
Συνεπώς το πηγάδι πρέπει να κατασκευασθεί στο μέσο της ΑΔ και η απαιτούμενη παροχή είναι
Q = 0.0614 m3/s
45
y
A3 A1
Ο x
A4 A2
Η μέθοδος των εικόνων ισχύει και σε ορισμένες περιπτώσεις 2 τεμνομένων
ευθύγραμμων ορίων. Για να είναι ακριβής η λύση πρέπει: α) Ο αριθμός των
εικονικών πηγαδιών να είναι πεπερασμένος β) Το είδος τους (άντλησης ή
φόρτισης) να είναι μονοσήμαντα ορισμένο και γ) Να μην τοποθετούνται
εικονικά πηγάδια μέσα στο πραγματικό πεδίο ροής.

46
Η μέθοδος των εικόνων εφαρμόζεται και όταν το όριο διαχωρίζει δύο ζώνες
του υδροφορέα με διαφορετική μεταφορικότητα. Αν Τ1 και Τ2 είναι οι
μεταφορικότητες των δύο ζωνών αντιστοίχως και το πηγάδι βρίσκεται στη
ζώνη 1, τότε η πτώση στάθμης σε οποιοδήποτε σημείο (x,y) της ίδιας ζώνης
δίνεται από τη σχέση:
Αν το εξεταζόμενο σημείο βρίσκεται στην άλλη ζώνη (εν προκειμένω την ζώνη 2),
η πτώση στάθμης δίνεται από την ακόλουθη σχέση:

47
Στο κτήμα ΑΒΓΔ, που φαίνεται σε κάτοψη στο σχήμα, θα

κατασκευασθεί μία γεώτρηση ακτίνας r0 = 0.25 m από την οποία
θα αντλείται παροχή Q = 30 l/s.
Σε ποιο σημείο του κτήματος πρέπει να κατασκευασθεί η
γεώτρηση αυτή, ώστε η πτώση στάθμης στην παρειά της να είναι η
μικρότερη δυνατή; Πόση είναι αυτή η πτώση στάθμης;
Δίνεται ότι: α) Η ροή γίνεται υπό πίεση β) ο συντελεστής σχετικής
διαπερατότητας του υδροφορέα είναι Κ = 210-5 m/s και το πάχος
του α = 30 m. γ) Λόγω της μεγάλης διάρκειας της άντλησης
μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι τύποι για τη μόνιμη ροή.
Αιτιολογήστε την απάντησή σας.

48
Δ Γ
Αδιαπέρατος 20 100
εδαφικός
σχηματισμός 70
Α Β
40
Λίμνη

49
Στο ορθογωνικό αγροτεμάχιο ΑΒΓΔ, που φαίνεται σε κάτοψη στο

σχήμα, λειτουργεί η γεώτρηση Ε, που βρίσκεται στο μέσο του, και
από την οποία αντλούνται 40 l/s για αρδευτικούς σκοπούς. Σε ποιό
σημείο του αγροτεμαχίου πρέπει να γίνει μια δεύτερη γεώτρηση,
από την οποία θα αντλούνται άλλα 25 l/s, ώστε η πτώση στάθμης
στην παρειά της να είναι η μικρότερη δυνατή; Πόση είναι αυτή η
πτώση στάθμης (σε συνθήκες μόνιμης ροής);
Δίνεται ότι: α) Η μεταφορικότητα του υποκείμενου υδροφορέα
είναι Τ = 0.002 m2/s β) Η ακτίνα της γεώτρησης είναι 0.25 m γ) Η
ροή γίνεται παντού υπό πίεση.

50
Δ Γ
40 70
Ε 50
Λίμνη Α Β
30
Αδιαπέρατος εδαφικός σχηματισμός

51
Ποια είναι η μέγιστη παροχή Qmax που μπορούμε να αντλήσουμε μέσω του πηγαδιού
Α από τον ημιάπειρο υδροφορέα, που φαίνεται σε κάτοψη στο σχήμα, ώστε να
πληρούνται συγχρόνως οι ακόλουθοι περιορισμοί: α) Η πτώση στάθμης να μην
ξεπερνά τα 31 m σε κανένα σημείο του υδροφορέα και β) Η πτώση στάθμης στην
προστατευόμενη περιοχή να μην ξεπερνά τα 17 m.
Δίνεται ότι: α) Το πάχος του υδροφορέα
είναι α = 50 m και ο συντελεστής
αδιαπέρατος
σχετικής διαπερατότητας Κ= 10-4 m/s εδαφικός
προστατευόμενη
β) Η ακτίνα του πηγαδιού είναι r0= 0.20 σχηματισμός
Β περιοχή
m και η ακτίνα επιρροής R = 3000 m 40
50 Α
γ) Η ροή είναι μόνιμη και γίνεται παντού
50
υπό πίεση. Ως σημείο ελέγχου για την
προστατευόμενη περιοχή να θεωρηθεί
αδιαπέρατος εδαφικός
το Β, δηλαδή το πλησιέστερο στο πηγάδι. σχηματισμός

52
Q x  x A 2  y  y A 2 x  x A 2  y  y A 2 x  x A 2  y  y A 2 x  x A 2  y  y A 2
s ln
2K R4
Η μέγιστη πτώση στάθμης εμφανίζεται στην παρειά του Α. Είναι:
Q  r0 100 100 2  Q
sA   ln  2 ln  ln   9.616  2  3.401  3.055 
2K  R R R  2K
 31  Q  31.847(19.473)  Q  0.05 m3 / s αδιαπέρατος

εδαφικός προστατευόμενη
σχηματισμός Β περιοχή
40
50 Α
50
εδαφικός
σχηματισμός

53
Για το σημείο Β έχουμε:
 2
 40   40 
2 
    100   
Q  40  2  2 100 2  40 
sB   ln  2 ln  ln 
2K  R R R
 
 
 
εδαφικός προστατευόμενη
σχηματισμός Β περιοχή
Q
 17   3.317  2  3.128  2.806   Q  0.04 m 3 / s 50
40
2K Α
50
εδαφικός
σχηματισμός

54
Στο αγροτεμάχιο ΑΒΓΔ, που φαίνεται σε κάτοψη στο σχήμα,
λειτουργεί η γεώτρηση Ε, από την οποία αντλείται παροχή QΕ = 44
l/s. Σε ποιο σημείο του αγροτεμαχίου πρέπει να γίνει μια δεύτερη
γεώτρηση, από την οποία θα αντλείται πρόσθετη παροχή 32 l/s,
ώστε η πτώση στάθμης στην παρειά της να είναι η μικρότερη
δυνατή; Πόση είναι αυτή η πτώση στάθμης;
Δίνεται ότι: α) Το πάχος του υδροφορέα, που επικοινωνεί
υδραυλικά με τη λίμνη είναι α = 50 m και ο συντελεστής σχετικής
διαπερατότητας Κ= 10-4 m/s β) Η ακτίνα κάθε πηγαδιού είναι r0=
0.20 m γ) Η ροή είναι μόνιμη και γίνεται παντού υπό πίεση. δ) Οι
συντεταγμένες των Α, Β, Γ, Δ και Ε (με άξονες συντεταγμένων τα 2
όρια) είναι: Α (120,160), Β(120, 110), Γ(170,110), Δ(210,160) και
Ε(145,135).
55
Α Δ
λίμνη
Ε
Β Γ
(0,0)
λίμνη
Λύση
Η πτώση στάθμης σε τυχόν σημείο (x,y) του πεδίου είναι:
1 n ( x  xi ) 2  ( y  y i ) 2 ( x  xi ) 2  ( y  y i ) 2
Δh   
2πKa i 1
Qi ln
( x  xi ) 2  ( y  y i ) 2 ( x  xi ) 2  ( y  y i ) 2

56
Αν κατασκευασθεί η νέα γεώτρηση στο Β, η πτώση στάθμης είναι:
1  0.2 240 2  220 2 25 2  25 2 ( 120  145 )2  ( 110  135 )2 


ΔhB   QB ln  QE ln

2πKa  220  240 25 2  245 2 25 2  265 2 

ΔhB  31.847 0.032  6.7   0.044( 1.636 )  9.12 m
Αν κατασκευασθεί η νέα γεώτρηση στο Δ, η πτώση στάθμης είναι:
1  0.2 420 2  320 2 65 2  25 2 ( 210  145 )2  ( 160  135 )2 


ΔhΔ   QΔ ln  QE ln

2πKa  420  320 65 2  ( 135  160 )2 ( 145  210 )2  25 2 

ΔhΔ  31.847 0.032 7.149   0.044( 1.207   8.97 m

57
Μη μόνιμη ροή σε περιορισμένο
υδροφορέα (1/6)
Σχήμα 12: Πηγάδι σε περιορισμένο υδροφορέα.


58
2
S    1 
 2 
T t r r r
2
S s  s 1 s
 2 
T t r r r
59
οριακές και αρχικές συνθήκες
s(r,0) = 0
s(∞,t) = 0

60
Qo
s Wu 
4πT
2
Sr
u
4Tt
61
(1) n  u n 
W(u )     ln u  
n 1 n  n!
Qo 2.25Tt Qo 1.5( tT S)1 2
s( r , t )  ln 2  ln (u  0.01 )
4πT rS 2πT r
Q0
s    ln u 
4T

62
Τιμές της συνάρτησης W(u)

63
Μη μόνιμες ροές σε πηγάδια - Παροχή
μεταβλητή κατά βαθμίδες (1/3)
2
1 n Sr
s(r , t)  
4πT i1
( Q i
o  Q i1
o ) W(
4 T (t  t i1 )
) όταν t n1  t  t n
1 n i Sr 2 Sr 2 
s(r , t n )   Q o  W(
4πT i1  4 T (t  t i1 )
)  W( )
4 T (t  t i ) 
(για t  t n )

64
Σχήμα: Περιπτώσεις μεταβολής παροχής άντλησης.

(α) αύξηση της αντλούμενης παροχής και (β) διακοπή της άντλησης.

65
Περιπτώσεις μεταβολής παροχής άντλησης:
α) Αύξηση παροχής
Qo1 Sr 2
s( r, t )  W( ) αν t  t1
4πT 4Tt
Qo1 Sr 2 Qo2  Qo1 Sr 2

s( r, t )  W( ) W( ) αν t  t1
4πT 4Tt 4πT 4T (t  t1 )
β) Διακοπή της άντλησης

Qo1 Sr 2
s( r, t )  W( ) αν t  t1
4πT 4Tt
Qo1  Sr 2 Sr 2 
s( r, t )  W ( 4Tt )  W ( 4T (t  t ) ) αν t  t1
4πT  1 
Για t  t1 s  υπολειμματική πτώση στάθμης

Qo1 t
s( r, t )  ln (για u  0.01 )
4πT t  t1
66
Μη μόνιμες ροές σε πηγάδια –
Ασκήσεις (1/9)
Τα πηγάδια Α, Β και Γ, που φαίνονται σε κάτοψη στο σχήμα, έχουν ακτίνα
r0 = 0.25 m και μπορούν να αντλήσουν νερό από περιορισμένο υδροφορέα
μεγάλης έκτασης. Ο υδροφορέας αυτός έχει μεταφορικότητα T = 2.5∙10-3
m2/s και αποθηκευτικότητα S = 10-4
Την χρονική στιγμή t = 0 αρχίζει άντληση με παροχή QΒ = 0.05 m3/s από το
πηγάδι Β. Μισή ώρα αργότερα (t = 1800) αρχίζει άντληση με παροχή QΑ =
0.04 m3/s από το πηγάδι Α. Μετά από μισή ώρα ακόμη (t = 3600) αρχίζει
άντληση παροχής QΓ =από το πηγάδι Γ. Ποιά είναι η μεγαλύτερη δυνατή
τιμή, που μπορεί να έχει η QΓ, ώστε η πτώση στάθμης για t = 7200s να μη
ξεπερνά τα 32m σε κανένα σημείο του υδροφορέα;
Α Β Γ
80 90

67
Λύση
Οι χαμηλότερες στάθμες εμφανίζονται στις παρειές των πηγαδιών.
Χρειάζεται να ελεγχθεί η παρειά του Α;
Στο σημείο Β έχω:
QB  10  4  0.25 2  Q A  10 4
 80 2  Q  10 4
 90 2 
sB  W    W    W  
4T  4  2.5 10  7200  4T  4  2.5 10  5400  4T  4  2.5 10  3600 
 3  3  3
     
0.05 2.25  2.5 10 3  7200 0.04 Q

 2
n 2 4
 2
W0.01185   2
W 0.0225  
3.14 10 0.25 10 3.14 10 3.14 10

68

69
0.04 Q
 1.5923  15.684   2
3.8898  2
3.2456  24.97  4.9551  Q  103.363
3.14 10 3.14 10
Άρα, για sB= 32 έχουμε:
32  29.9251 Q103.363  2.0749  Q103.363  Q  0.020 m3 / s
Στο σημείο Γ έχω:
Q  10  4  0.25 2  Q B  10 4
 90 2  Q A  10  4 170 2 
s  W    W    W  
4T  4  2.5 10  3600  4T  4  2.5 10  7200  4T  4  2.5 10  5400 
  3    3    3

70

Q
3.14 10 2

W 1.736 10  7   QB
3.14 10 2

W 1.125 10  2   QA
3.14 10 2

W 5.352 10  2 
Q QB QA
 2
14,99  2
3.9378  2
 2.4043  Q   477,39  6.27  3.063
3.14 10 3.14 10 3.14 10
Άρα, για sΓ= 32 έχουμε:
32 = 477.39 QΓ+9.333 477.39 QΓ =22.667 QΓ = 0.0475 m3/s
Η μεγαλύτερη δυνατή τιμή για την QΓ είναι η μικρότερη από τις 2, επομένως
QΓ = 0.02 m3/s

71
Τέστ (1/2)
Θέμα 1ο (6 μονάδες)
Για να γίνουν εργασίες σε ξηρό πυθμένα σε
καθένα από τα ορθογωνικά οικόπεδα ΑΒΓΔ,
που φαίνονται σε κάτοψη στα σχήματα α, β
και γ, θα κατασκευασθεί γεώτρηση στο
κέντρο τους (σημείο τομής των διαγωνίων
τους). Σε ποιο σημείο (πιθανόν διαφορετικό
για κάθε σχήμα) πρέπει να γίνει έλεγχος,
ώστε να καθορισθεί η ελάχιστη
απαιτούμενη παροχή άντλησης; Σε ποια από
τις 3 εκσκαφές η ελάχιστη απαιτούμενη
παροχή είναι η μεγαλύτερη; Θεωρήστε ότι
οι υποκείμενοι υδροφορείς έχουν τα ίδια
χαρακτηριστικά, οι εκσκαφές είναι ίσες και
έχουν ίδιες αποστάσεις από τα όρια.
Αιτιολογήστε τις απαντήσεις σας.

72
Τέστ (2/2)
Θέμα 2ο (4 μονάδες)
Θέλετε να υπολογίσετε την πτώση στάθμης σε μη μόνιμη ροή υπό
πίεση σε υδροφορέα με μεταφορικότητα Τ= 210-3 m2/s και
αποθηκευτικότητα S = 210-4, σε απόσταση r1 = 60 m από το πηγάδι τη
χρονική στιγμή t= 1800 s. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τον ακόλουθο
τύπο:
Q 2.25Tt
s ln 2
4T r1 S

73
Τα πηγάδια Α και Β, που απέχουν το ένα από το άλλο 120 m, έχουν ακτίνα
r0= 0.25 m και αντλούν νερό από περιορισμένο υδροφορέα μεγάλης
έκτασης.
Ο υδροφορέας αυτός έχει μεταφορικότητα Τ=2.5∙10-3 m2/s και
αποθηκευτικότητα S = 0.0001
Τη χρονική στιγμή t = 0 αρχίζει άντληση παροχής QΑ = 0.05 m3/s από το
πηγάδι Α. Μια ώρα αργότερα (t =3600 s) αρχίζει άντληση παροχής QΒ από
το πηγάδι Β. Το κόστος άντλησης Κ, κάθε χρονική στιγμή, δίνεται από τη
σχέση: 2
K  C   Qisi
i 1
Ποια είναι η μεγαλύτερη δυνατή τιμή της παροχής QΒ, ώστε το κόστος
άντλησης μέχρι τη χρονική στιγμή t =7200 s να μη ξεπερνά την τιμή 2∙C €.
Σημείωση: Οι παροχές QΑ και QΒ θα παραμείνουν σταθερές στο
εξεταζόμενο χρονικό διάστημα.

74
Λύση
Κρίσιμη χρονική στιγμή είναι η t =7200 s. Γιατί;
Υπολογίζουμε τις πτώσεις στάθμης sA και sB για τη χρονική αυτή στιγμή. Είναι:
QA  104  0.252  QB  104 1202 

sA   W 3

  W
 3
 
4ππ  4  2.5 10  7200  4ππ  4  2.5 10  3600 
2.25 2.5 103  7200

W0.04 
0.05 QB
 2
n 4
 2
3.14 10 0.25 10
2
3.14 10
QB
 1.592  ln(6480000 )  2
 2.6813  24.97  85.39  Q B
3.14 10

75
Στο πηγάδι Β έχουμε:
QA  10 4 120 2  Q B  10 4  0.25 2 
sB   W 3

 W 3


4πT  4  2.5  10  7200  4πT  4  2.5  10  3600 
0.05 QB 2.25  2.5 10 3  3600

 2
W(0.02)  2
n 2 4

3.14 10 3.14 10 0.25 10
QB
 1.592  3.3547  14.99  5.341  477.39  Q B
3.14  0.01

76
Με βάση τη σχέση που δίνεται για το κόστος έχουμε:
QB=0.031 m3/s (η άλλη ρίζα απορρίπτεται, διότι είναι αρνητική).

77
Παράδειγμα (1/6)

78

79

80

81

82

83
Μη μόνιμες ροές σε πηγάδια -
Φρεάτιοι υδροφορείς
Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα:
2S h  2h2 1 h2
 2

K t r r r
S  h  2h 1  h
 2

T t r r r
S s  2 s 1 s
 2

T t r r r

84
Μη μόνιμες ροές σε πηγάδια
Παραδείγματα
Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα
Θεωρείται ότι:
(α) ομογενής και ισότροπος όσον αφορά στο Κ και στο S
(β) για δοσμένη πτώση στάθμης η απόκριση του υδροφορέα με τη μορφή
παροχής όγκου νερού από τα αποθηκευμένα αποθέματα είναι άμεση. Η
θεώρηση αυτή δεν είναι ισχυρή αφού τα διάκενα δεν αδειάζουν στιγμιαία
αλλά τροφοδοτούνται από πάνω από το νερό της ακόρεστης ζώνης.
Επιπλέον πρόβλημα η μη γραμμικότητα της οριακής συνθήκης που ισχύει

στην ελεύθερη επιφάνεια.

85
Μη μόνιμες ροές σε πηγάδια -
Υδροφορείς με διαρροή
Πηγάδια σε υδροφορείς με διαρροή:
S s  2 s 1 s s
 2  
T t r r r Tc
Οριακές συ νθήκες : Q  Q o για r  ro και Q  0 για r  
Qo
s(r , t)  W(u, r λ )
4πΤ
W(u, r λ ) : συνάρτηση πηγαδιού για υδροφορέα με διαρροή

86
Αποκλίσεις
από τις ιδεατές συνθήκες ροής (1/3)
Πηγάδι σε ανισότροπο υδροφορέα
x2 y2 1 2
K'  ( K xx K yy )1 2 , r' K '( 2  2 )
K xx K yy
Οι αποστάσεις x και y του σημείου όπου υπολογίζεται η πτώση στάθμης
από το πηγάδι άντλησης μετρούνται κατά τις κύριες διευθύνσεις της
υδραυλική αγωγιμότητας. Στις περιπτώσεις αυτές οι καμπύλες ίσης πτώσης
στάθμης είναι ελλείψεις.

Θεσσαλονίκης Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών
Σχήμα 9: Πηγάδι μερικής διείσδυσης.

Q o (1  p)
Δs o  ln( αh ro )1 2
2πΤ p
p  h H : ποσοστό διείσδυσης και
e  δ H : εκκεντρότητα
88
Δso: πρόσθετη πτώση στάθμης
όπου:
p= h/H το ποσοστό διείσδυσης και
α συνάρτηση του ποσοστού αυτού και της
εκκεντρότητας e =d/Η

Άσκηση 1 (1/2)

Q0 (1 - p)  ah 
ΔS0  ln  p=8/16=0.5 e=4/16=0.25
2π Τ p  ro  α=0.51( από πίνακα – σελ.129)
Q0 0.5  0.51x8 
Έτσι ΔS0  ln  ΔS0= 33.1572 x Q0 x 2.3224 = 77 x Q0
2 π (16x3x10 ) 0.5  0.4 
-4
S r02 3.2x10-5 x 0.4 2

Για t1=30 έχουμε u1   -4
 1.029x10-10
4 T t 1 4 x 16 x 3x10 x 30x86400
Για t2=60 u2=u1 (30/60) = 5.144x10-11
Από τους πίνακες (παράρτημα Α.2) έχουμε: w1=22.44 και w2=23.12
Έτσι S0(60) - S0(30) 

Q0
w 2 - w 1   Q 0 (23.12  22.-444) ή 0.10 = 11.2734Q0 οπότε Q0 = 8.87x10-3 m3/s
4πΤ 4 π 16x3x10
8.87x10-3 x 23.12
Έτσι τελικά S0(60)   77x8.87x10-3  3.40  0.68  4.08m
4 π 16x3x10 -4


Περίπτωση 1:
(από πίνακα)

Επίλυση Μόνιμης Ροής για πλήρη διείσδυση πηγαδιού
Έτσι η συνολική πτώση στάθμης θα είναι:

και η ποσοστιαία αύξηση της συνολικής πτώσης στάθμης:

Σημείωμα Αναφοράς
Copyright Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κωνσταντίνος
Κατσιφαράκης, Νικόλαος Θεοδοσίου, Περικλής Λατινόπουλος. «Υδραυλική των
Υπόγειων Ροών. Ενότητα 4. Υδραυλική των πηγαδιών». Έκδοση: 1.0.
Θεσσαλονίκη 2014.
Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:http://eclass.auth.gr/courses/OCRS179/

Σημείωμα Αδειοδότησης
Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative
Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομή [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής
Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες,
διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία
αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων
Τρίτων».
Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να

χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
[1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/

Τέλος ενότητας
Επεξεργασία: Ιωάννης Αυγολούπης

Θεσσαλονίκη, <Εαρινό Εξάμηνο 2012-2013>
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Σημειώματα
Διατήρηση Σημειωμάτων
Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει
να συμπεριλαμβάνει:
 το Σημείωμα Αναφοράς
 το Σημείωμα Αδειοδότησης
 τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων
 το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει)
μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.


ΕΝΟΤΗΤΑ - 04. Υδραυλική των πηγαδιών PDF

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ΕΝΟΤΗΤΑ - 04. Υδραυλική των πηγαδιών PDF

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΑΝΟΙΚΤΑ

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των πηγαδιών

Πηγή: Ξυγγόπουλος Α., Οι τοιχογραφίες του Αγίου Νικολάου

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Χειροκίνητη αντλία νερού. Πηγή: Προσωπικό Αρχείο Κ. Κατσιφαράκη.

Πτώση στάθμης : s(x, y, t)

Σχήμα 1: Πτώση στάθμης σε υπόγειους υδροφορείς:

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Let us do everything as simply as

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 2: Εξαιρέσεις της υπόθεσης οριζόντιας ροής:

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 3: Πηγάδι σε περιορισμένο υδροφορέα

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 4: Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα.

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 5: Πηγάδι σε περιορισμένο υδροφορέα με διαρροή.

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Τροποποιημένες συναρτήσεις Bessel

Λύσεις της εξίσωσης:

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Τ = bK = 18∙2.6∙10-3 = 4.68∙10-2 m/s

λ = (Τb1/K1)1/2 = 4.68∙10-2∙3/(5.6∙10-6) = 158.34 m

r0/λ = 1.58∙10-3 << 1

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 6: Πηγάδι σε φρεάτιο υδροφορέα με διαρροή.

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Εφαρμογή της αρχής της επαλληλίας

Ροή με ελεύθερη επιφάνεια

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Σχήμα 7: Γραμμή πηγαδιών σε περιορισμένο υδροφορέα.

Qo cosh 2π( x  R ) / α  cos 2πy / α

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Ροή με ελεύθερη επιφάνεια

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Θα πρέπει να ελεγχθούν και οι 3 περιπτώσεις τοποθέτησης του

Κρίσιμα σημεία ελέγχου είναι το Γ (ή το Δ), που είναι το πιο

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

β) Τοποθέτηση του πηγαδιού στο Ζ (μέσο της ΓΔ).

Υδραυλική των Υπόγειων Ροών

Β Γ και C = A·Q·ΔHw=Α·0.0691·23.35 = 1.613Α