AHIAKO
Centre ORSTOM de Lomé, B.P. 375 Lomé.
Tél: 21-23-44. TOGO-West Africa
L E FA
"Le mot fa est employé par les Fon. Les gens d' Ifè, les
Yorouba, disent ifa, et les Mina du Togo, afa. Fa ex-
prime en f'og be deux idées parentes celle de fraî-
cheur, - fraîcheur de l'eau, de l'atmosphère (si fifa =
eau fraîche), et celle de douceur agréable, au sens
normal. Celui qui «a le coeur chaud», celui qui est
ému, qui éprouve un sentiment de douleur ou de colère,
reçoi t le conseil de «fraîcheur son coeur», de
retrouver la paix, l'équilibre" 2.
Ouvrages cités :
Ouvrages de référence
consultant
Fasbasa
YETEKPLO GUMAGA
(Pldtee:tu de div'indtion) (chape\et)
~
. "
:..... . '
~.
.
'. .
.
Fig 1 Fig 2
2-
5 Q ... t:::J, , ~ ..... '
".
," L EG E.N DE.
" .
1. LQ. devin
. . .. '2.. Le con~tl:onl:
':3' a :.
"."
.,. ......::.
.
.
4- '" .'.~.,
.,
. "'.
, ' .. .. . '." 1
4. ~ en!)ernb\e de "od~1
~
'"
"": .".
" 7 •. L?fi (pe.t:i~ c:orme Mi"vcnt: Q 54-
fi
c.r-i er 10 c:h~vr.. CI LI Fa).
; .
. ;
1
12
12.- TIJLAMEDZ l l 1
4. - ['0 H1EIJZ J 1 1 Il II
II II 1 l
II II 1 1
1 l
1J.- LETEMEDZI 1 1
1 l l
5. - L~.ISlJr'[Dl 1 !
Il Il
1 1
II Il 1 1
II JI
14.- KAMEDZI .Il II
A
II II J 1
6.- NLOEMEDZI
II II
1l II
1 1 JI T. l
1 1
·15. - Tsn1EDZ l 1 l
7.- ABlAMEDZI 1 1 II Il
II TI i r
JI II II II
Il II
16.- FUMEDZI II 1J
l .l
8.- AKLAMEDZI II II
Il JI II 1l
l J II l 1
J 1
TSETUlA 1 1
If II
·1 l
l II
13
2,- G8E-WOLI II 1 ft
1 1 10.- GElE-TRUKPE II J
1 1 tr 1
II 1 t 1
II 1
':>.. - G8E-DI 1 1
II 1 11.- GBE-TUMILA* 1 1
II 1 II 1
l l 1 1
1 1
4.- GOE-LOSO 1 1
1 1 12.- GOf-LETE 1 1
II 1
1 1
II l II l
1 l
...
5,- G8E-NLDE II 1 13.- GBE-KA II 1
"
II 1 1 1
l 1 II 1
1 1 II 1
6. - GBE-GUDA l 1
1 1
1 l
II' l
14
SERIE 1 YEKUf-1EDZ 1
,..
-. YDW-OOGB€ 1
1
II
II
~.- VEKU-OOSA
... II 1 l
1 II
1 II 1 II
1 II l II
,.
~.- YEKU-OOWOLI II II 10.- YEKU-FQTRUKPE II II
1 II II II
1 II 1 II
II II II II
...
5.- YEKU.SINLDE: II II 13.- YEKLJ-SIKA II II
II II 1 II
1 II II II
1 II . II II
...
6... YEKU.DABLA 1 II 14.- YEKU-SIATSO* 1 IJ
II II II II
II II l II
II II II II
•
8.- YE I<U-WLOEGUDA 1 II
1 II
l II
II II
15
SERIE J WOLIMEDZI
\~QLI-BOG8E 1 II
..
1•- 9.- WOLI-WQ.5A II II
1 1 1 1
1 l , 1 1
l II 1 II
..
~.~ .- II II 10.- WOLI-FOTAUKPE II II
II 1 II 1
II 1 1 l
II II II II
"1
-' .- HDLI-XDD r 1
II
II
1
..
11.- WOLI-WOTULA r
II
II
1
II 1 1 1
1 II 1 II
tVOL I-GSDLOSO II
.. .
l •• - 1 12.- WOLI-CSDLETE 1 II
1 1 1 1
II l II 1
II II 1 II
.
~
S.- WOLI-WOGUDA
- 1
1
1
II
1
1
1 II
16
sunE •• DH1EDZI
,.
1 • - [H .GflE l l 9,- DI-SA II l
l Il 1 Il
l II l TI
1 l l l
J.-
"7
DI-DO~OL l II
1
1
II
11. - OI-rOTULf\ 1
II
1
II
l II 1 II
II 1 1 l
1.
f,' ... DI-LOSa 1 1 12.- OI-:l.CTE l l
l II 1 II
II II II II
II l 1 l
...
:.J.-
1-
DI-NLDE II 1
II II
13.- DI-KA II
1
l
II
1 II II II
l l II 1
1
6.- nI-ADLf\ 1 l {.14. - DI-TSE 1 l
II II II II
II II l II
IX 1 II l
B._ DI.GUD" 1 1
l II
l II
. II 1
17
SERIE s LOSOMEOZI
...
1 • - LOSO.WOGBE 1 l 9.- LOSO-S/\ II l
l l l l
..,'
l II l II
l II l II
,.
"...~ ... LOSO-HAYEKU II l
II l -
10 .... LOSO-fOTRUKPE II
II
l
l
II II l ' II
II II II II
AI
5, .. LOSO..NLOC II l 13.- LOSO-KA II l
II l l l
l II II II
l II '1 l II
, 8.- LOSO.GUDA 1 l
1 l
1 II
Il II
\
18
A'
SERIE 1 NLOEMEDZI
... ...
1.- NLOE.TSOG8E 1 II 9.· NLOE.DOSA II TI
l II - 1 II
l 1 l l
1 l 1 1
A,
... ...
2.- NLOE-WAYEKU II II 10.- NLDE-fOTAUKPE II" II
II II II II
II 1 1 1
II l II 1
. . II
A,
II
J.- NLOE-OElrJDLI II 11.- NLDE-SITULA 1
1 II Il 1l
1 1 1 1
Il 1 1 1
_
.. II
. II
L~.
NLDE-XDOI 1 12.- f"LOC-GBOLETE 1
II II 1 II
II l II 1
1 1 l 1
...
5.- NLDE-GBDLOSO l II 13.- NLOE-XDKA II II
l II l II
II l II 1
II 1 II l
...
NLDE.fJA8LA II
. II
(,.- 1 14.- NLDE-KOT5E l
II II II II
Il l l 1
II l II 1
... A,
.
8 ... tJLOE-~"LIGUDA 1 Il
1 II
l l
II l
19
SERIE : AOLAMEDZI
".. - A8LA-BOGBE 1
1
1
II
9.- ABLA-WOSA
-
...
II
1
1
II
1 II 1 II
1 II 1 II
...
t •
1
.... AnLA-Gi3IO 1YEI<U II l 10.- A8LA-fOTRUKPE II l
II Il II II
II II 1 II
II II II II
II 1 15.- A8LA-KPAF"U II 1
Il II 1 II
II II II II
1 II l II
SERIE , AKLAMEDZI
...
• - AKLA-TSOG8E l II 9. - AKLA-~JOS.I\ II II
l II l II
l II l II
l l l l
,-
2 ... AKlA-fOVEKU II II
II II
10.- AKlA-FDTRUKPE II
II
II
II
II II l II
II l II l
, ,
B•• t K~-GUDA l II
l II
l' II
II 1
21
SERIE 1 GUDAMEDZl
.
1. - GUDA .. rUlUG8E 1 1
...
9.- GUDl\-Sf\ II 1
1 1 1 1
1 l .~ ... 1 1
1 II 1 II
"7
- .- CUDA-WOlI II 1 11.- GUDA ... KPATULA 1
II
1
1
1 1 1 1
1 1
II Il 1 II
8._ GUDA.DAKLA II 1
II 1
II 1
1 II
,.
l II
.. Il I l
7ft- SA-ABLA 15. - SA-FU
II l • 1 l
II l II l
Il l l l
..
8.- SI\-AI<LA II II
II l
II 1
l 1
23
.
" ,.: A A
..
~.~ TRUKPE~TSOG8E l II 9.- TRUKP~-GUOA l II
l II l II
l l ..,,' l l
l II II II
. ...
.~
). - TRUKPE-80YI* II II
l II
11. - TRUKPE- KOVA * 1 II
II II
1 1 1 l
II II 1 JI
... ...
/1..- TRUKPE-DI l II 12.' - TRUI<PE-LETE l II
II II l II
l 1 II l
• l II l II
.
.. II
...
~~
6 ... TRUKPE-NLUE
... . II II
.
1'h- TRUKPE-T5I* l II
1l 1l II II
l l l 1
l II 1l II
... .
-
'1 •.. TRUKPE-A8lA l'
II
II
II
15.- TRUKPE-FU II II
1 II
II l II l
II Il l II
...
• D.- TflUKPE -AKLf\ II' II
II II
II l
l II
24
SERIE : TULAMEDZI
,.
2. - TULA-YEKU II l 10,- TULA-SA II l
II II l II
II 1 1 l
II l l l
. 8 •• TULA.DAKLA II l
• II II
II l
l 1
25
SERIE : LETEMEDZI
...
2.- A1'1ETE-AME KU* II. 1 . 10.- LETE-SA II 1
II 1 1 l
II II 1 II
II 1 1 1
...
3.- Lf.TE-WOLI II II
1
1 .
1
1
1
11.- LETE-fOTnUKPE
- II
1
1
1
II
II 1 II J
... ...
,~.- LETE-DI 1 1 12.- LETE-GOOYESA* 1 1
II 1 - II 1
II II 1 II
1 1 1 1
...
6.- LETE-NLOE II 1 14.- LETE-TSI* 1 1
II l II 1
1 II 1 II
1 1 II 1
'1.- LETE-DAKLA II 1
II 1
II II
1 1
•
26
SERIE:" KAMEDZI
• 1• - KA -WOGBE 1
1
II
1
9.- KA-GUDA l
1
II
1
1 II 1 II
• 1 II II II
...
L,- KA-YEKU
rI
II II 10.- KA-SA' II II
II l 1 1
II II 1 II
II II 1 II
,.
3.- KA-WOlI II II 11.- KA-fDTRUKPE II II
1 1 - II 1
1 II l II
II
,.,
II II II
...
"'..).- KA-lOSO 1 II 13.- KA-lETE l II
1 1 1 l
II II II II
II II 1 II
. II
G... KA-NlOE II II 14.- KA-TSE l
II 1 II 1
1 II l II
l II . II II
• D. - Kr\ -A KLA II II
1l l
II II
l II
27
SERIE : TSEMED21
1
1. - TSE -l-JOG8E 1 1 9.- T5E-GUDI\ 1 1
• 1 II l II
1 1 1 1
• 1 II II II
II
1
1
II
II 1 1 1
II II 1 II
. A
II
1
1
II ..
11 • -' TSE-FDTRUKPE II
1l
1
II
1 1 1 1
II II II 1 l
, A
,.
2.-- FU-VEKU II II 10.- FU-SA II II
II 1 1 1
II II 1 II
II 1 1 l
-.-
.,.
rU-WOLI II II 11.- FU-TRUKPE
..
1
II II
1 II .I
1 II II II
II 1 1 1
l,
'f' . . . . FU-DI l II 12.- FU-TULA 1 II
II 1 II 1
II II l II
1 l
1
• 1
"
~._) .- rU-LOSO 1 II 13.- FU-LETE 1
1 II
1 l l 1
II II II II
II l 1 1
'. -
~
FIJ-KflA NLO[ II 1 l
II l
14. - FU-Kr\ II 1l
l l
l II 1l II
l l II 1