1.

Nowy podział świata – notatka

__________________________________________________________________________________
Reparacje pokojowe – odszkodowania wojenne (rekompensaty za poniesione straty), które płaci
paostwo pokonane zwycięzcom.
1. Konferencja w Poczdamie 17.07. – 2.08.1945 r.
a) w konferencji wzięli udział:
 prezydent USA – Harry Truman (Franklin D. Roosevelt zmarł 12.04.1945 r.)
 premier W. Brytanii Winston Churchill, który podczas konferencji został zastąpiony przez
swego następcę Clementa Attlee (Churchill przegrał wybory w W. Brytanii)
 przywódca ZSRR – Józef Stalin
b)postanowienia dotyczące sprawy polskiej:
 granica zachodnia – Polska otrzyma w zarząd administracyjny ziemie na wschód od Odry i
Nysy Łużyckiej do czasu postanowieo konferencji pokojowej; Gdaosk, Warmia i Mazury
zostaną przyłączone do Polski;
 granica wschodnia – potwierdzono linię Curzona
c) postanowienia konferencji poczdamskiej wobec Niemiec
 utworzono Sojuszniczą Radę Kontroli z siedzibą w Berlinie
 podział Niemiec na 4 strefy okupacyjne: wschodnia – radziecka, północno – zachodnia –
brytyjska, środkowo – zachodnia – francuska, południowo – zachodnia – amerykaoska.
Również Austria została podzielona na 4 strefy, a Berlin i Wiedeo na 4 sektory
 celem okupacji Niemiec: demilitaryzacja – rozbrojenie, demonopolizacja – rozbicie wielkich
monopoli, demokratyzacja i denazyfikacja – usunięcie wszystkich wpływów nazistowskich
urzędów, stowarzyszeo itp.
 odszkodowania:
 nie ustalono ogólnej kwoty odszkodowao;
 roszczenia ZSRR miały zostad zaspokojone poprzez konfiskatę dóbr z radzieckiej strefy
okupacyjnej oraz z konfiskaty niemieckiego kapitału ulokowanego za granicą
 ZSRR miał również otrzymad 10% zbędnego wyposażenia przemysłowego ze stref
zachodnich - straty ZSRR były największe,
 ZSRR miał również otrzymad dodatkowe 15% wyposażenia ze stref zachodnich w zamian za
dostawę surowców i żywności do tych stref,
 ZSRR ze swojej części miał zaspokoid roszczenia Polski, paostwa zachodnie zaś ze swoich
stref miały zaspokoid roszczenia pozostałych paostw;
 zmiany terytorialne – częśd Prus Wschodnich z Królewcem zostaje przyłączona do ZSRR,
obszary na wschód od rzek Odra i Nysa Łużycka zostaną oddane Polsce w zarząd
administracyjny; ludnośd niemiecka z terenów Czechosłowacji, Węgier i Polski zostanie
przesiedlona do Niemiec
 gospodarka - Niemcy będą traktowane jako gospodarcza całośd, nacisk położy się na rozwój
rolnictwa i przemysł pokojowy
 ściganie i ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich
d) inne postanowienia
 postanowiono przymusowo wysiedlid ludnośd niemiecką z Polski, Czechosłowacji i Węgier,
 Austrię podzielono na strefy okupacyjne, a Wiedeo na sektory;
 utworzono Radę Ministrów Spraw Zagranicznych Pięciu Mocarstw (dla świata z udziałem Chin)
i Czterech Mocarstw (dla Europy – USA, W. Brytania, Francja, ZSRR) w celu przygotowania

1
 traktatów pokojowych z Niemcami i ich sojusznikami – sprawy Włoch, Bułgarii, Rumunii,
Węgier i Finlandii miały rozstrzygnąd osobne traktaty pokojowe
 wojska radzieckie i brytyjskie miały byd ewakuowane z Iranu
 na obszarze Korei ustanowiono linię demarkacyjną na 30 równoleżniku pomiędzy armią ZSRR,
a armiami pozostałych aliantów
 podzielono Płw. Indochioski wzdłuż 16 równoleżnika; linia demarkacyjna rozdzielała wojska
chioskie od aliantów.
2. 14 sierpnia 1945 r. ZSRR i Chiny podpisały układ o przyjaźni i współpracy:
 zobowiązały się do walki z Japonią aż do jej kapitulacji

3. 2 września 1945 r. Japonia podpisała bezwarunkową kapitulację – koniec II wojny światowej.

4. Konferencja pokojowa w Paryżu – wzięło w niej udział 21 paostw koalicji antyhitlerowskiej i 5

paostw będących sojusznikami III Rzeszy: Finlandia, Włochy, Bułgaria, Węgry, Rumunia. Traktaty
pokojowe podpisano 10.02.1947 r. Postanowienia:
a) wszystkie paostwa pokonane zobowiązały się zapłacid odszkodowania wojenne oraz ograniczyd siły
zbroje,
b) Włochy utraciły następujące terytoria:
 Dodekanez uzyskała Grecja,
 Jugosławia uzyskała Istrię i miasto Fiume,
 straciły wszystkie kolonie w Afryce,
c) Bułgaria:
 powróciła do granic sprzed wojny,
 utrzymała południową Dobrudżę, którą wcześniej otrzymała od Rumunii,
d) Rumunia:
 utraciła Besarabię i północną Bukowinę na rzecz ZSRR,
 odzyskała Siedmiogród od Węgier,
e) Węgry:
 utraciły Siedmiogród na rzecz Rumunii,
 utraciły Ruś Zakarpacką na rzecz ZSRR,
 Czechosłowacji przekazały niewielkie obszary przygraniczne, w zamian za co Czechosłowacja
przekazała ZSRR Ukrainę Zakarpacką,
f) Finlandia:
 powróciła do granic z marca 1940 r.,
 przekazała ZSRR port i okręg górniczy Petsamo,
 przekazała ZSRR częśd Karelii,
 miała zdemilitaryzowad Wyspy Alandzkie

5. Straty i zniszczenia wojenne (dane za Andrzej Pankowicz Historia 4. Polska i świat współczesny):
 w wojnie wzięło udział 72 z istniejących wówczas 78 krajów,
 pod broo powołano 110 mln żołnierzy,
 wydatki wojenne – 935 mld dolarów,
 straty materialne w Europie wyniosły ok. 260 mld dolarów,
 poległo, zmarło lub zostało zamordowanych ok. 53 mln ludzi,
 30 mln ludzi stało się inwalidami,

2
  największe straty ludzkie w Europie poniosły (w kolejności procentowo):
 Polska (ponad 6 mln obywateli),
 ZSRR (ponad 20 mln ludzi),
 Jugosławia (około 1mln 700 tys. ludzi),
 Grecja
 Francja utraciła prawie 1 mln,
 Niemcy wraz z Austrią utraciły prawie 7,5 mln ludzi,
 największe straty materialne w Europie poniosły (w kolejności, procentowo) – ZSRR, Polska,
Jugosławia, Holandia, Francja,

6. Powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ)

a) ONZ zastąpiła Ligę Narodów. Powstała na konferencji w San Francisco 25.04.1945 r. Członkami
założycielami było 51 paostw, w tym Polska (ONZ powstało 2 miesiące po konferencji w Jałcie.
Polska nie brała udziału w konferencji gdyż wówczas ZSRR uznawał Rząd Tymczasowy, a W.
Brytania i USA rząd londyoski. Dopiero po powstaniu Tymczasowego rządu Jedności Narodowej,
pod koniec czerwca 1945 r., który został uznany przez wszystkich aliantów, przedstawiciel Polski
zasiadł w ONZ).
b) 26.04.1945 r. podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych
 celem organizacji było zapewnienie pokoju i bezpieczeostwa na świecie
 siedzibą został Nowy York
 sprecyzowano zadania nowej organizacji
c) organy ONZ
 Zgromadzenie Ogólne – w jego skład wchodziły paostwa członkowskie; każde posiadało 1 głos
(wyjątek ZSRR – Ukraina i Białoruś uzyskały prawo głosowania „samodzielnie”). Najważniejszy
organ decyzyjny ONZ. Zgromadzenie zwoływano corocznie na sesje plenarne
 Sekretariat – miał zajmowad się bieżącymi sprawami, a na jego czele stał Sekretarz Generalny,
który reprezentował ONZ na zewnątrz, zajmował się mediacją między paostwami itp.
 Rada Bezpieczeostwa
 w jej skład wchodził 5 stałych członków (mocarstwa – USA, W. Brytania, Francja, ZSRR i
Chiny , którym przysługiwało prawo weta) oraz 5 członków niestałych, wybieranych na 2-u
letnią kadencję,
 zadaniem Rady Bezpieczeostwa wydawanie zgody na wysłanie wojsk ONZ (tzw. „błękitne
hełmy”) oraz wprowadzenie sankcji
 Rada Powiernicza – zajmowała się terenami powierniczymi
 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w Hadze – rozstrzyga spory między paostwami
członkowskimi
d) ONZ w 1948 r. uchwalił Powszechną Deklarację Praw Człowieka

7. Ekspansja komunizmu w Europie

a) ZSRR podczas wojny zajął Europę Wschodnią, aż po Łabę i częśd Austrii,
b) w latach 1944 – 1948 Stalin wprowadził reżimy komunistyczne w Polsce, we wschodnich
Niemczech, na Węgrzech, w Rumunii, Bułgarii, Albanii. W Jugosławii reżim komunistyczny
wprowadził Josip Broz Tito, który dowodził armią partyzancką podczas wojny.
c) schemat przejmowania władzy przez komunistów – tzw. taktyka salami

3
  partia komunistyczna tworzy koalicję rządząca pod hasłem:
 rewolucji ludowo – demokratycznej,
 frontu narodowego,
 frontu antyfaszystowskiego,
 komuniści obejmują najważniejsze resorty (ministerstwa):
 wojsko i obrony narodowej,
 spraw wewnętrznych czy bezpieczeostwa publicznego,
 sprawiedliwości,
 kontrolę nad środkami masowego przekazu.
Były one dublowane przez organy kontrolne partii komunistycznych.
 kontrolując wojsko, siły bezpieczeostwa, prasę, partie polityczne mogli wywierad presję na
społeczeostwo (terror), prowadzid walkę ideologiczną, szerzyd propagandę (prasa, radio),
eliminowali opozycję polityczną, kompromitowali bądź ośmieszali autorytety
 komuniści wygrywają demokratyczne wybory (w większości poprzez ich sfałszowanie);
wprowadza się konstytucję wzorowaną na radzieckiej, przeprowadza gruntowne reformy
społeczno – gospodarcze (głównie kolektywizację rolnictwa i nacjonalizację przemysłu),
całkowicie wyklucza się opozycję oraz inne partie nie uznające programu komunistycznego.
 powstają kraje tzw. demokracji ludowej (demoludu) – kraje podporządkowane ZSRR
d) ostatnim krajem, w którym władze przejęli komuniści była Czechosłowacji – 1948 r.
 po II wojnie prezydentem był Edward Beneš, który był prezydentem w dwudziestoleciu
międzywojennym (usta pił po układzie monachijskim)
 komuniści przejęli władzę tworząc rząd z Klementem Gottwaldem i zmusili prezydenta do
ustąpienia
e) w latach 1945 – 1949 kraje demoludu podpisały między sobą szereg układów, zacieśniały
współpracę, tak między sobą jak i ZSRR. ZSRR mógł wpływad na te kraje dzięki stacjonowaniu
swoich wojsk na ich terytorium oraz dzięki temu, że graniczył z nimi (z wyjątkiem Albanii i
Jugosławii), mógł więc w każdej chwili przeprowadzid interwencję zbrojną.

8. Reakcja Zachodu
a) w 1946 r. Winston Churchill (były premier W. Brytanii) podczas przemówienia na uniwersytecie w
Fulton (USA), stwierdził, że między Szczecinem nad Bałtykiem, a Triestem nad Adriatykiem
rozciąga się „żelazna kurtyna”, podkreślając izolację krajów, które znalazły się w radzieckiej strefie
wpływów
b) po II wojnie światowej zrezygnowały z polityki izolacjonizmu. Nowy prezydent Harry Truman
12.03.1947 r. wprowadził doktrynę powstrzymywania (containmentu), zwaną doktryną
Trumana. Zakładała ona udzielenie wszelkiej pomocy (finansowej, politycznej i militarnej)
paostwom i narodom, którym zagrażała komunistyczna mniejszośd. Impulsem dla uchwalenia tej
doktryny była sytuacja Turcji i Grecji.
c) metody realizacji doktryny Trumana:
 plan Marshalla – George C. Mashall, sekretarz stanu, USA, który w czerwcu 1947 r. przedstawił
Europejski Plan Odbudowy
 plan pomocy gospodarczej dla Europy; chciano szybko podnieśd poziom życia
Europejczyków i dzięki temu powstrzymad rozwój tendencji komunistycznych w
zrujnowanych krajach,
 realizacja planu lata 1948 – 1951 r.

4
  przystąpiło 16 paostw zachodnioeuropejskich, które utworzyły OEEC – Organizację
Europejskiej Współpracy Gospodarczej, która koordynowała pomocą,
 USA przeznaczył 17 mld $ udzielając krajom europejskim bezzwrotnej pożyczki (zwrócid
pieniądze miały kraje neutralne podczas II wojny). Kraje bloku radzieckiego odrzuciły pomoc
pod naciskiem ZSRR
 dzięki pomocy finansowej kraje te w ciągu trzech lat zostały odbudowane i uzyskały poziom
rozwoju gosp. sprzed wojny,
 utworzenie baz wojskowych, w Europie i poza nią, które „okrążały by” ZSRR,
 utworzenie NATO – Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (4.04.1949 r.),

9. Stare i nowe mocarstwa

a) dawne mocarstwa kolonialne Wielka Brytania i Francja straciły na znaczeniu; rozpoczął się proces
dekolonizacji ich imperiów (Indie, Indochiny)
b) powstały dwa supermocarstwa ZSRR i USA, które stawiały sobie inne cele i stosowały inne metody.
Poszczególne kraje przystępowały do jednego lub drugiego obozu – świat stal się dwubiegunowy.
c) obydwa supermocarstwa rywalizowały między sobą co doprowadziło do rozpadu koalicji
antyhitlerowskiej i rozpoczęcia zimnej wojny,
d) zimna wojna polegała na wzroście napięcia polit. między obu blokami, nasileniem zbrojeo,
prowadzeniu akcji wywiadowczych i przygotowywaniu się do wojny, która ostatecznie nigdy nie
wybuchła.