21.05.

2019

WELKOM
Elektrolas Lastechniek BV
23 mei 2019

Inspiratie sessie RVS

voestalpine Böhler Welding
www.voestalpine.com/welding

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

2 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

1
 21.05.2019

Vraag:

Is het ROESTVRIJ- of ROESTVAST staal?

voestalpine Böhler Welding

www.voestalpine.com/welding

REMINDER

ROESTVAST STAAL is en blijft een ijzer (Fe) legering

Legeren ter verbetering van :

1. Roestbestendigheid (corrosiebestendig) => maar kan roesten!!

2. Sterkte (ook bij verhoogde temperaturen)

3. Oxydatiebestendigheid (hittebestendig)

4. Taaiheid bij zeer lage temperaturen (cryogeen)

4 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

2
 21.05.2019

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

5 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

GESCHIEDENIS

1912-1913 Harry Brearly (Sheffield, Engeland)

Experimenten ter voorkoming van slijtage.
IJzer (Fe) met:
10-13% chroom (Cr) en
ca. 0,25% koolstof (C)
Tevens corrosiebestendig en hardbaar,
wel magnetisch.

MARTENSITISCH RVS

6 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

3
 21.05.2019

GESCHIEDENIS
1912 E. Maurer en B. Strauss (Essen, Duitsland)
Patent aanvraag op eigen “corrosie- zuurbestendig” RVS
(Beide werkzaam bij Krupp Essen.)

7 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

GESCHIEDENIS

1914 Krupp Essen

Start verkoop zgn. V2A (18/8) staal
corrosiebestendig en niet hardbaar!
niet magnetisch

Samenstelling: Fe met
- 20 % Cr AUSTENITISCH RVS
- 7 % nikkel (Ni)
- 0,25 % C !!

8 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

4
 21.05.2019

GESCHIEDENIS

1915 F. Becket & C. Dantsizen (USA)

Legering is tegenhanger van H. Brearly

Fe met 14-16% Cr en
ca. 0,07-0,15% C
Stoomturbine bladen, hittebestendig
Tevens corrosiebestendig en niet hardbaar
wel magnetisch

FERRITISCH RVS

9 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

GESCHIEDENIS

1930 Zweden, experimenten combinatie AUSTENITISCH en FERRITISCH staal

> 1970 Marktontwikkeling voor aust/ferr RVS

Corrosiebestendig (zeewater) en hoge sterkte

DUPLEX RVS (22% Cr, 5% Ni en stikstof (N), C < 0,035%

10 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

5
 21.05.2019

GESCHIEDENIS – waarom is het roestvast?

11 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

GESCHIEDENIS – waarom is het roestvast?

12 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

6
 21.05.2019

GESCHIEDENIS – waarom is het roestvast?

13 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

GESCHIEDENIS – waarom is het roestvast?

Invloed legeringselementen op eigenschappen RVS

Belangrijkste legeringselementen
» C : tot 0,15% (sterkte + , corrosie -)

» Cr : 13 - 30% (corrosie +, oxydehuid)

» Ni : 0 -25% (taaiheid +)

» Mo : 0 - 6% (corrosie +)

14 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

7
 21.05.2019

GESCHIEDENIS – waarom is het roestvast?

Nog meer legeringselementen

» Mn : 0 -6% (mech.eig.+, onderdrukt warmscheuren en vervanger van nikkel)
» N : tot ca. 0,4% (vloeigrens +, kruipsterkte +, corrosie+)
» Ti/Nb : 8 x %C (stabilisatie C, strekte +)
» Cu : 0 - 3% (corrosie +)
» Si : 0 - 3% (HT bestendigheid +)
» W : < 1% (ondersteuning sterkte en corrosie)
» Al : 0 - 2% (oxydatie +)
» Spoorelementen van Se, S, Co en Ce

Inmiddels meer dan 220 varianten NORMEN.

15 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

16 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

8
 21.05.2019

INDELING OP STRUKTUUR

In tegenstelling op gewoon staal => op basis van sterkte:

1) Ferritisch chroomstaal (25% markt)

2) Martensitisch chroomstaal

3) Austenitisch chroomnikkel (molybdeen) staal (65% markt)

4) Duplex staal (5-7% markt)

17 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

INDELING OP STRUKTUUR (Schaeffler diagram)

18 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

9
 21.05.2019

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

19 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

AUSTENITISCH CrNi & CrNiMo (300-serie)

Samenstelling:
» 17 - 25 % Cr
» 7 - 25 % Ni
»
» < 0,15% C
% in balans om structuur stabiel te houden
» tot ca. 6% Mo
» < 0,25% N
» Evt. Nb/Cu
Niet magnetisch
Niet hardbaar

20 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

10
 21.05.2019

AUSTENITISCH CrNi & CrNiMo

1. Zeer goede corrosiebestendigheid (gecontroleerd C gehalte) bv. 304L, 316L, 321/347

2. Bestand tegen hoge temperaturen (kruipvast, hittevast => hoger koolstof)

» (>400ºC tot 1200ºC) resp. 304H, 316H, 321H/347H, 309, 310, 253MA

3. Behoeft niet geconserveerd te worden

4. Bestand tegen lage temperaturen (cryogeen tot -272,…ºC)

» Behoud taaiheid (cryogeen, bv LNG) => gecontroleerd ferriet gehalte

Lange levensduur + bedrijfszekerheid mits…...

21 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

22 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

11
 21.05.2019

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

23 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Pitting Resistance Equivalent

Invloed legeringselementen op pitting corrosie

% Cr + 3,3 %Mo
% Cr + 3,3 %Mo + 16 %N
% Cr + 3,3 %Mo + 30 %N
% Cr + 3,3 %(Mo + 0,5W) + 16 (30)%N
% Cr + 1,5 %(Mo + W + Nb)
% Cr - 0,8 %Cu + 1,5%(Mo + W)

24 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

12
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS

Zeer goede corrosiebestendigheid (gecontroleerd C-gehalte) bv. 304L, 316L, 321/347

Dus….koolstof moet beheersbaar zijn en blijven => corrosie door carbiden

Basismaterialen:

1) Laag koolstof soorten (304L – 316L ), ongestabiliseerd.

2) Gestabiliseerd RVS (321 – 347 – 316Ti) => Ti/Nb beschermd Cr

Lastoevoegmaterialen:

1) “Matching” lastoevoegmaterialen

2) Juiste beschermgas bij MAG lassen (pas op met % CO 2)

25 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

» Beklede elektroden lassen (SMAW)

» Shielded Metal Arc Welding
» OP lassen (SAW)
Flux houdend proces
» Onder poederdek – Submerged Arc Welding
» MAG lassen gevulde draad (FCAW)
» Flux cored Arc Welding

» TIG lassen (GTAW)

» Tungsten Inert Gas – Gas Tungsten Arc Welding
» MAG (MIG) lassen massieve draad (GMAW) Niet flux houdend proces
» Metal Active (Inert) Gas – Gas Metal Arc Welding

26 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

13
 21.05.2019

27 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

28 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

14
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

29 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

2 CO2 => 2 CO + O2
2 CO => 2 C + O2

30 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

15
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

OXIDATIE
afbrand Cr

31 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

Opkoling
Koolstofgehalte wordt te hoog
Gevaar corrosie

32 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

16
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

MAG lassen met max. 2,5% CO2

FCAW rutiel gevulde draad mag wel met M21 (80% Ar / 20% CO2) en zelfs 100% CO2

Hoe zit dat dan??

33 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

MAG lassen met max. 2,5% CO2

34 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

17
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

Dus lassen met pulserende lasboog

of lassen met geavanceerde kortsluitbooglas processen

Fronius : ColdMetalTransfer – LowSpatterControl

Kemppi : WISE-Root/Fusion/Thin
EWM : Coldarc, Rootarc
Lincoln : SurfaceTensionTransfer – Rapidarc-X, Z
REHM : FOCUS-Arc (?)

35 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

36 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

18
 21.05.2019

LASSEN corrosiebestendig RVS - lasprocessen

1) Goed lasbaar

2) Niet hardbaar

3) Hoge taaiheid

4) Hoog uitzettingscoëfficiënt

5) Slechte warmte geleiding

6) Warmscheurgevoelig (verontreinigingen, hoge H.I.)

37 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

LASSEN corrosiebestendig RVS - lastoevoegmaterialen

» meestal matching LTM (verkrijgbaarheid cq tabellen LTM leverancier)

» meestal 3 - 8% ferriet (bv. bij 304L en 316L) => is standaard

» soms ferrietvrij (eis!, cryogene toepassingen) => verhoogd Mn in LTM

» soms hoger gelegeerd LTM (hoog Mo staalsoorten, bv. 254 SMO)

» Geen voorwarmen, interpass ca. 150°C. 2,0 KJ/mm voor ongestabiliseerd RVS

» Heat Input is afh. van type aust. RVS maar… 1,5 KJ/mm voor gestabiliseerd RVS

1,2 KJ/mm voor vol-austentisch RVS

» PWHT niet gebruikelijk evt. < 400 °C of > 900 °C
38 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

19
 21.05.2019

Uitzettingscoëfficiënten

39 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Warmtegeleiding (200 ⁰c):

Staal 49 W/mºC

CrNi staal 15 W/mºC

Duplex staal 15 W/mºC

Uitzetting (0-100 ⁰c):

Staal 11,3 x 10-6/ºC

CrNi staal 16 x 10-6/ºC

Duplex staal 13 x 10-6/ºC

40 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

20
 21.05.2019

41 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

42 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

21
 21.05.2019

43 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Aanloopkleuren

44 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

22
 21.05.2019

Advies: 50-60
ppm

45 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Wit licht
Laagdikte bepaald brekingsindex => kleur

Passieve laag, dikte 0.00025 μm

(0.00000025 mm).

Dikker oxydehuid verlaging

corrosiebestendigheid (poreus).

46 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

23
 21.05.2019

Post Weld treatment

Slijpen Polijsten Chemisch

47

Beitsen en passiveren

48 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

24
 21.05.2019

Beitsen en passiveren

49 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Checklist
 Zorg dat het RVS tijdens opslag en transport schoon blijft.
 Vreemde metalen moeten zo weinig mogelijk in aanraking komen met het RVS
 Bij gebruik van staalborstels uitsluitend RVS-borstels gebruiken.
 Bij gebruik van slijpgereedschap uitsluitend een slijpschijf gebruiken die niet mag worden
gebruikt voor koolstofstaal.
 Maak hechtlassen van voldoende lengte en op de vereiste onderlinge afstand.
 Hechtlassen voor het aflassen uitslijpen.
 Eventueel gevormde kraters geheel uitslijpen.
 Zorg voor een goede gasbescherming van het smeltbad.
 Bij TIG- en MIG-lassen altijd backinggas toepassen.
 Bij pijplasverbindingen voldoende lang voorspoelen met backinggas.
 Denk aan afwijkende fysische eigenschappen van het RVS.
 Las met een aangepaste warmte-inbreng.
 Gebruik droge elektroden en bewaar ze droog.
 Gebruik de juiste elektrode-diameter.
 Bij het lassen met beklede elektroden de slak van iedere laag zonodig verwijderen.

50 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

25
 21.05.2019

51 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

Dus: werkvoorschrift =>

LASPROCEDURE LMB, WPS

52 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

26
 21.05.2019

Agenda
Geschiedenis

Indeling op struktuur

Austenitisch CrNi & CrNiMo staal

Lassen van corrosiebestendig RVS

Toepassingen

53 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

TOEPASSINGEN

54 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

27
 21.05.2019

TOEPASSINGEN

SAW: THERMANIT JE 308L + Mth 431

55 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

TOEPASSINGEN

GTAW: UTP A 6222 Mo

Kwalificatie voor 254 SMO

56 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

28
 21.05.2019

TOEPASSINGEN

GMAW: THERMANIT JE 308 LSi

TOEPASSINGEN

SMAW: Böhler FOX EAS 4M-A

Tankbouw – montage werken

58 21/05/19 Inspiratie sessie RVS Elektrolas

29
 21.05.2019

Bedankt
Johan Cobben
06 – 53 203 154
johan.cobben@voestalpine.com

www.voestalpine.com/welding

59

30