Vous êtes sur la page 1sur 265

abstraqcia,

t.z. 75X90. ojaxis sakuTreba


aleqsandre (Sura)
banZelaZe
Aleqsandre (Shura)
Bandzeladze

Tbilisi
TBILISI
2017
ISBN 978-9941-27-580-7

wignze muSaobisas, gaweuli daxmarebisTvis madlobas vuxdiT:

kulturisa da ZeglTa dacvis saministro: Tamar lorTqifaniZe, Tekla kakabaZe


saqarTvelos sapatriarqo: didubis taZris winamZRvari mama Teimurazi (SalvaSvili), mama petre
(baramiZe), monazoni barbare (qarTveliSvili),mama rostomi (lorTqifaniZe)
giorgi CubinaSvilis sax. qarTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa dacvis
erovnul kvleviT centri: mariam didebuliZe, asmaT oqropiriZe, maia mania, nino WinWarauli, irma
mamasaxlisi
giorgi CubinaSvilis sax. centrTan arsebuli sergo qobulaZis saxelobis
fotofiqsaciis laboratoria: marine fancxava
saqarTvelos erovnuli muzeumi. xelovnebis muzeumi: eka kiknaZe, nino xundaZe, nana ServaSiZe
saqarTvelos erovnuli muzeumi. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea: Jana sarux-
anova, darejan korZaia, qeTevan beselia, nana lekveiSvili, giorgi afciauri
daviT kakabaZis sax. quTaisis suraTebis galerea: eliso CogovaZe
mxatvarTa kavSiri: guram cercvaZe
`baia~ galerea: baia wiqoriZe
`magTi~ jgufi: gia joxTaberiZe
mxatvris ojaxi: giorgi darCia, rusudan banZelaZe, gia mgalobliSvili, fiqria cxovrebaSvili

aseve: givi jolbords, badri quTaTelaZes, Tolia abaSiZes, manana xvedeliZes, maia beriZes, daviT WeliZes,
biZina ColoyaSvils, TinaTin sexniaiZes, daviT guncaZes, paata nacvliSvils, zaza gviSians.

wignze imuSaves: samson leJava,


mariam gaCeCilaZe,
Tamar belaSvili,
nodar aroniSiZe

mTavari redaqtori: dimitri TumaniSvili

dizaini: daviT elbaqiZe-maWavariani

foto: aleqsandre svatikovi

Targmani: manana bezaraSvili

teqnikuri redaqtori: nodar aroniSiZe

saqarTvelos kulturisa da ZeglTa dacvis saministro


Ministry of culture and monument protection of georgia

giorgi CubinaSvilis saxelobis qarTuli xelovnebis istoriisa


da ZeglTa dacvis erovnuli kvleviTi centri
GEORGE CHUBINASHVILI NATIONAL RESEARCH CENTRE FOR GEORGIAN ART
HISTORY AND HERITAGE PRESERVATION

daibeWda Sps `sezanSi~


aleqsandre banZelaZe

aleqsandre banZelaZe –
qarTuli saxelovnebo
sivrcis gamoCenili figura

samson leJava

aleqsandre (Sura) banZelaZe gan- mTawmindaze, zRva xalxs “win miuZRoda”.


sakuTrebuli masStabisa da SesaZle- masTan kontaqtiT miRebuli waruSleli
blobebis mqone xelovania. igi wamyvan STabeWdilebani amotivtivda 1970-ian
ostatTagani iyo saqarTveloSi wignis wlebSic, rodesac “poetTa mefes” mxat-
ilustraciis dargSic, dazgur ferwera- varma qandakebac miuZRvna. masSi STambe-
sa da grafikaSi da aseve – monumentur Wdavia galaktioniseuli “gigantiuro-
xelovnebaSic; axal droSi mas, levan ba”, organuli hiperTrofirebuloba,
cucqiriZesTan erTad, wilad xvda pativi Sinagani anTebuloba da kulminaciuri
saeklesio moxatulobaTa aRorZinebi- simZafre (1973), Tumca qandakebisaTvis
sa; daviT kakabaZis Semdgom, swored man gankuTvnili winaswari grafikuli es-
daamkvidra CvenSi abstraqcionistuli kizebi kidev ufro Zlier, Canafiqris
mxatvroba; amasTanave, jer kidev 1950- masStaburobiT ki lamis gamaognebel
iani wlebis dasawyisidan, avtoritetul sugestias iwvevs.
`Jurnalist-grafikosadac~ iyo aRiare- al. banZelaZe uzarmazari gaqanebis,
buli, rogorc qarTul presaSi aqtiurad mravlisSemZle maestro iyo. yuradRe-
moRvawe Semoqmedi. im droidanve iwyeba bas imTaviTve ipyrobda e.w. “sakavSiro”
mWidro megobroba aRiarebul mwerlebT- masStabiTac.2 amis dasturia Zalian
an – vaxtang WeliZesTan, murman leban- cnobili mxatvris, dimitri Smarinovis
iZesTan, grigol abaSiZesTan, cnobil mxrivac da xelovnebis istorikosebis
grafikos zurab leJavasTan da sxvebTan. wreebSic, misiT didi daintereseba -
Tumca, cxadia, gansakuTrebuli misTvis aniWeben ivane fiodorovis saxelobis
aRmoCnda galaktionTan daaxloeba, ra- premias da aqveyneben kvleviTi xasiaTis
sac mohyva (Jurnal `droSis~ redaqciaSi werilebs masze, rogorc uniWieres os-
muSaobisas)1, popularuli portretis Se- tatze. saerTaSoriso donis warmatebis
qmna, romelic galaktionis gasvenebisas magaliTia q. laifcigSi “arsenas leqsis”

1 grigol abaSiZe, elvare niWiereba, gaz. saqarTvelos respublika, 9.07.1992


2 Н.Езерская. Всегда в поиске. Искусство. 1957. №6

7
aleqsandre banZelaZe
meore versiis originalurad gaformebi-
saTvis – “msoflioSi ulamazesi wignis”
priziT dajildoveba (1967)3. XX s.-is 80-
iani wlebis saqarTveloSi, ruseTsa da
evropaSic aRiareben qarTuli abstraq-
cionizmis metrad, xolo cota mogvianod
aSS-Sic – “Tavisianad” aRiqvamen.4
am didi mxatvris popularizacia, Cven-
Sic da ucxoeTSic, amjerad saxelmwifom
unda iTavos, rac misi sapatio movaleo-
baa.
al. banZelaZe gamoirCeoda farTo da
siRrmiseuli interesebiT, azrovnebis
simaxviliT. mas hqonda kargi ganaTleba,
itacebda msoflio da qarTuli litera-
tura, izidavda istoria (rac qarTvel mw-
eralTa istoriuli romanebis ilustri-
rebis drosac gamJRavnda); aRtacebuli
iyo homerosiT, rogorc epikurobisaken
midrekili pirovneba, TiTqmis mTeli “ve-
qaliSvilis portreti. 1945.
q.f. 31,2X21,6. xelovnebis muzeumi fxistyaosani” icoda zepirad, rac misi
mamis maTe banZelaZis Rirseuli tradi-
ciis gagrZeleba iyo. deda, estoneli mina
raie, musikaluri niWiT dajildovebuli
faqizi qalbatoni, cdilobda Seeyvarebi-
na SvilebisaTvis maTi samSoblo. bavSobi-
danve al. banZelaZis uaxloesi megobari
iyo cnobili fermweri sergo Caxoiani,
sakvirveli sulieri sisufTaviT gamor-
Ceuli pirovneba, romelic al. banZelaZis
abstraqcionistul ZiebaTa Tanamdgomic
iyo da Tavadve am procesSi uSualod Car-
Tulic gaxldaT.
al. banZelaZes aseve didi megobro-
ba akavSirebda mixeil mesxTan, romlis
fintTa elvarebaSi, TviT “vefxistyaos-
nis” gmirTa SemarTebas xedavda...
igi naRdi patrioti iyo, rac misTvis
RirsebasTan, profesionalizmTan da
mamakacis portreti. 1948.
eris Tavdadebul msaxurebasTan iyo gai-
q.tuS. 28,4X20,4. ojaxis sakuTreba givebuli. misive sayovelTao, “msofli-
uri” interesebi gulisxmobda amasTanave,

3. l.kilaZe, arsenas gamarjveba, gaz. komunisti, 4.10.1967


4. GEORGIA ON MY MIND. Museum Fridericianum Kassel. 1989; GEORGIA ON MY MIND. Dumout Buchveriag
Kolh. 1990.

8
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
samSoblos wrfel siyvaruls. “marTlac plastikuri “gemoTi”...
uSreti JiniT muSaobda, dauokebeli en-
ergiiT.”5 ***
“vefxistyaosnis” TviTnaswavli Zalian gaumarTla, radgan Tavis xe-
eqspertic aRmoCnda da Cveni xalxuri lobas mxatvari aleqsandre banZelaZe,
poeziis motrfialec. “arsenas leq- Tavdapirvelad uZlieresi pedagogiuri
sis” STagonebuli, oretapiani gafor- SemadgenlobiT cnobil e.w. samxatvro
mebac (1950-1960-iani wlebi) amis uTuo teqnikumSi daeufla. iq umaRlesi donis
dadasturebaa. ostatma SeZlo is mi-
ukibavoba, sialale da ubraloeba, rac am
gulmisaval poemas axasiaTebs, imdenad
koncentrulad gamoexata “arsenas le-
qsis” gamformebel meore versiaSi, rom
misi qmnileba xalxuri zepirsityvierebis
Sinagan wyobas umWidrovesad mieaxla.
1960-ian wlebSi Cenil tendencias xalxur
xelovnebasTan intensiuri dialogisa, is
gansakuTrebuli Zalis mqone am monapova-
riT Seeziara, rogorc mxatvari-monumen-
talisti.
Tumca, ukve “arsenas leqsis” gam-
formebel pirvel variantSic, (1957) ze-
moxsenebuli monumenturoba SedarebiT
martivi, magram efeqturi, “mkacrad en-
ergiuli”6 da lakonuri xerxebiT – ukve foto. aleqsandre banZelaZe muSaobis dros.
1966w.
iCenda Tavs. da mainc, meore versia bev-
rad fundamenturia. is warmoadgens qa- profesionalTa Soris moRvaweobda val-
rTuli xelnaweri wignis tradiciaTa entin Serpilovi – ferweris teqnolo-
aRdgineba-gacocxlebis Zalze warmate- giis Cinebulad mcodne da impresioniz-
bul mcdelobas. mxatvari Tanamedrove, mis erudirebuli eqsperti. mamobrivi
“neomodernistul” enaze “Seesisxlxor- mzrunveloba mxatvris mimarT gamoiCina
ca” Suasaukunovani reliefisa da, gansa- ufaqizesma peizaJistma kote kiknaZem.
kuTrebiT, saflavis qvebis saxviT kods. iq miRebuli profesiuli wrToba
man miakvlia uaRresad maxvilgonier, mis Seucvleli iyo. mogvianod, samxatvro ak-
aRmoCenad aRsaqmel grafikul eqviva- ademiaSi (sadac aseve brwyinvale ostate-
lentebs da amasTanave, saflavis qvaTa- bi – sergo qobulaZe da ioseb Sarlemani
gan savsebiT sxvaobriv suraTovnebasac. aswavlidnen), al banZelaZes Seeqmna ab-
xelnaweri teqsti ki kvlavac saflavis surduli, ideologizirebuli proble-
ZeglTa “okro-bokro” qvis mwignobrobas mebi da mouxda misi datovebac, Tumca
esadageba. Tavis mxriv, Zlieria teqstis maleve sazogadoebaSi iseTi avtoriteti
monaxazebTan “Sexmianebuli” ornamentu- moipova, rom apolon quTaTelaZis inici-
li CanarTebi, gamorCeulni sisadaviTa da ativiT, mianiWes oficialuri diplomi. es

5. vaxtang WeliZe, Zvirfasi saxsovari, gaz. qarTuli kultura, 30.06.1992


6. В.Беридзе, Н.Езерская. Искусство Советской Грузии. Тб. 1975

9
aleqsandre banZelaZe

gogi gegeWkoris portreti. 1950-iani ww.


q.f. 21,5X18,5. giorgi gegeWkoris sakuTreba

arcaa gasakviri. misma ufrosma megobar-


ma, akad. vaxtang beriZem Tavis koleqci-
aSi Semogvinaxa maia beriZis adrindeli
tato. Canaxati speqtaklidan portreti, gamorCeuli klasikuri sru-
`nikoloz baraTaSvili~. 1949
lyofilebiT. igi STambeWdavi profesi-
uli momwifebulobis damadasturebelia
(1956).
aseTi rangis momzadeba safuZvels
qmnida tevad amocanaTa dasaZlevad. ad-
reulTagan saukeTesoa “galaktionis
portreti” (1952), romelSic warmoCinda
misi STagonebuloba da gansakuTrebu-
loba – poeti TiTqos piedestalzea
amomarTuli. amasTan, distanciurobas
Tan axlavs uSualoba, bunebrivoba da
siwrfele kompoziciis gabeduleba da
mZafri, amaRlebuli xatovaneba STambeW-
davia am portretSi, romelic ramdenad-
me “neo-repinistulia”.
imave wels Seiqmna araCveulebrivi
garegnobis mqone cnobili msaxiobis,
dodo WiWinaZis portreti, romelSic qa-
luri Rirseba da kdemamosilebac Sexame-
bulia mniSvnelovanebasTan da garkveul
idealizaciasTanac (1952)...
foto. gogi gegeWkori. 1940-50-iani ww.
speqtaklis win
“Tamar abakelias portreti” (1952)
mZlavrad zemoqmedia. Cans, am gamoCenil

10
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

avtoportreti. q. akvareli. 1950 w. avtoportreti. 1950 w.


23X20,2. ojaxis sakuTreba q.f. 29,5X20,5. ojaxis sakuTreba

pirovnebaSi al. banZelaZem dainaxa misT- ferweruli gemovneba, Tumca sagangebod


vis monaTesave sulieri wyoba namdvili ar “CaeZieba” feradovan damokidebule-
monumentalistisa, romelic eswrafvo- baTa daxvewas.
da lakoniurobis sisavsesa da “did for- 1950-ian wlebSi igi qmnida peizaJebs-
mas”. qarTlis soflebSi, romelTac, ganuyre-
“spartak baRaSvilis portretSi” li TuSuri qudiT TavdamSvenebuli,
(1955) Semodis puantilisturi element- motoroleriT estumreboda xolme –
ebi, Tumca sistema araa puantilisturi. cxadyofda ra Zveleburi qvis arqiteq-
momcro, “Strixisebri” monasmebi odnav turis bunebriv, upretenzio silamazes.
xistad amkafioebs plastikas. ostati misi landSaftebi zogan Zalian poetu-
aRwevs simkveTres, formis Zalovanebas. ria, sinaTliT aRvsili... mogvianod man
aSkarad vgrZnobT udrekobasa da mtkice gabedulad Semoitana puantilisturi
nebelobas am did masStabebTan SeWide- teqnika da rig suraTebSi imdenad ki ar
buli, saxelganTqmuli msaxiobisa. Zerwavda, ramdenadac “aSenebda” formas.
rogorc vxedavT, al. banZelaZe irCevs
araordinalur, gansakuTrebul, dasa-
maxsovrebel adamianebs – isini misi por-
tretebis “gmirebad” aRiqmeba.

***
uadresTagan “landSaftur” suraTeb-
Si vlindeba specifikuri impresionis-
tuli gamoZaxili. 1950-iani wlebis say-
ovelTao “neoimpresionistul” nakadSi
al. banZelaZes sakuTari xedva aqvs, ro-
gorc naklebad “qromatists” da Sedar- al. banZelaZe meuRlesTan, madona
abramiSvilTan da qaliSvilebTan -
ebiT TavdaWeril mxatvars. mas ar aklia SorenasTan da rusikosTan erTad

11
aleqsandre banZelaZe

boSa qali. 1954w.


q.f. 39,3X29,5. ojaxis sakuTreba

12
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

i. Sarlemanis portreti. 1954.


q.f. 40X30. ojaxis sakuTreba

13
aleqsandre banZelaZe

molodini. q.f. 1950-iani ww.


42X30. ojaxis sakuTreba

14
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

nikoloz kandelakis portreti. 1954w.


q.f. 42X29,8. ojaxis sakuTreba

15
aleqsandre banZelaZe
TqmiT – mauglis “velur” silaRes. fera-
di fanqrebiT Sesrulebul pirvel ver-
siaSi (1961; riTac vfiqrob, bavSvTa gu-
lic moigo am maTTvis sacnobi masaliT),
feriTi energia da sisadavea Sexamebuli.
mogviano, uaRresad mravalgvar, zo-
gan mkveTrad eqsperimentul versiebSi,
urTierTgamamdidreblobis moulod-
neli SesaZleblobebic gacxadda. garda
“mauglis” virtuozuli dasuraTebisa,
saukeTesoTagania irodion evdoSvilis
“ubeduri qorbudas” gaformebac Tavisi
“msunTqavi” sivrceebiT, sixalvaTe-Ta-
visuflebis gancdiT, bunebis suraTTa
maRali harmoniulobiT, riTac ufro
metad mZafrdeba tkivilianoba am mwux-
arebis momgvreli nawarmoebisa (1961).

***
1960-iani wlebidan Cndeba iseTi “da-
noembris Tovli. 1953.
muy.z. 45X35. dimitri SevardnaZis sax. moukidebeli” peizaJebi, romlebSic ukve
erovnuli galerea puantilisturi “standartebic” aris
daZleuli. imxanad met konstanturobas
doqtrinuli puantilizmi aleqsandre iZens bevr sxva qarTvel ostatTan sazi-
banZelaZes maleve aRar akmayofilebs aro “sezanizmis” tendenciebi, rac didi
da Sinagani amocanebis kvalobaze, misT-
vis ufro organuli xdeba gogeniseuli,
“winarefovisturi” sinTetizmi. Tumca
gogenTan “Sexvedra” (romlis monumen-
talizmiTac dainteresda), yvelaze nay-
ofierad (Tumca ara uSualod), kiplin-
giseuli `mauglis~ ilustraciebSi (1961)
gamJRavnda. esaa Cinebuli versia wignis
dasuraTebisa, rasac gansazRvravs bmac
nawarmoebis dinamikur, “kinematografi-
ul” ritmTan – da Tuki Tavad teqsts
ver swydebi, igive iTqmis banZelaZiseul
“Tanxlebazec” pirvelwyarosi. Cveni os-
tati (romelic erTxans lamis dasaxlda
zoologiur parkSi), pirvelxarisxovani
animalistia: bolomde gvajerebs balus
siuxeSe da sitlanqe; bagiras moxdenili
moqniloba da “zambarisebri” Zabva; kaas
foto. aleqsandre banZelaZe dodo
SiSismgvreloba; vgrZnobT junglebis WiWianaZesTan erTad, portretze
sicocxlis pulss da nodar janberiZis muSaobis dros. 1952w.

16
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

msaxiob dodo WiWinaZis porterti. 1952.


t.z. 179X95. xelovnebis muzeumi

mravalgvarobiT gamJRavnda CvenSi. vadobas sZens. amasTanave, aseTi midgoma


amasTanave al. banZelaZis rig land- garkveul “reliefisebrivobasac” aya-
SaftebSi Cenilia cis gamosaxulebis libebs. abstrahirebis zRvarze yofniT,
uarmyofeli, farTo zedapirebi mTis msgavsi landSaftebi jibson xundaZis
kalTebisa, rac tradiciulia qarTuli “koncefciur” midgomasac enaTesaveba.
peizaJisaTvis jer kidev XX s-is 10-20- Tumca maleve, al. banZelaZis peizaJebSi
iani wlebidan da Taviseburad mJRavnde- sxva gezi iqceva wamyvanad, romelic, mx-
ba 1960-ian wlebSic. al. banZelaZesTanac olod garkveuli odenobiT, kubizmTan
– zog SemTxvevaSi saxasiaToa didmasSta- aris miaxlovebuli, kerZod feriTi si-
biani, “mTuri” zonebis kontrasti ka- ZunwiTa da konstruirebulobiT. maT-
merul gamosaxulebebTan, rac, mag., Si erTgvar racionalurobas erwymis
Tengiz mirzaSvilis peizaJebs did te- “Ronier” ZabvaSi realizebuli defor-

17
aleqsandre banZelaZe

galaktion tabiZis portreti. 1952.


t.z. 140X106. xelovnebis muzeumi

maciis emociuri muxti. da mainc – aqac eqsperimentul am portretebSi gaxsnil-


sacnobia mSobliuri sivrceebi – mTaTa ia ara mxolod saTno qaluroba, aramed
“aRmavali” kalTebiTa da maTze “organu- Zlieri xasiaTic. suraTebSi meoradi ar
lad” amomarTuli, momcro darbazuli Cans pikasoseuli gamocdilebis gaTval-
eklesiebiT. Tumca kubizmis radikalur iswineba da SeigrZnoba “intimur-monu-
“konstruqciulobasTan” iqneb ufro mi- mentur” sawyisTa Semokrebac. mogviano,
axlovebuli grafikuli naxati iyos, sax- 1970-iani wlebis moxatulobebSi, meuR-
elwodebiT “gogona fanjarasTan” (1961), leTa ganuyreli wyvilic figurirebs.
romelSic sixistesTan erTad, arc or-
ganulobaa mTlad miviwyebuli. ***
naturmorts al. banZelaZis Semoq-
*** medebaSi sakuTari adgili aqvs, Tumca
Tuki portretebs mivubrundebiT, namuSevarTagan cotaRa SemorCa. zogi
aqvea gamosakveTi, rom mxatvrisaTvis naturmorti andre derenTan dialogs
wamyvan “muzad” iqca qalbatoni madona naTelyofs masalis Tvisobriobis gaxs-
abramiSvili, al. banZelaZis meuRle. misi niT da saganTa koncentruli eqspresiiT.
uCveulo, originaluri garegnobac iyo “lamfian naturmortSi” (1963) mousve-
inspiraciis xelSemwyobi. metnaklebad nari, sensitiuri konturis iregularu-

18
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
xelovnebis istorikosma hans belting-
ma).

***
saintereso problemaa, Tu rogor
gamovlinda al. banZelaZis portreteb-
Si abstraqcionizmis gamocdileba. amis
TvalsaCino nimuSia programuli “avto-
portreti” (1977). abstraqcionistuli
tilos “moufarglavi” Tavisuflebis
foto. aleqsandre banZelaZe da galaktion kvali paradoqsulad exameba portre-
tabiZe 1950-iani ww. tul amocanaTaTvis niSneuli konkretu-
lobis moTxovnebs. es “neo-sezanisturi”
li mxatvruli “datvirTva”, zedapiris portreti, pirovnebis simtkicisa da
Tamamad daweril, ramdenadme uTanabro, “Sinaganobis” Rrma gaxsniT, umjobesTa-
Tavisufal feradovan “qsovils” erwy- gania mis suraTebSi.
mis. al. banZelaZes Tavis portretebSi
ainteresebda gamorCeuli, socialu-
*** rad aqtiuri, araordinaruli, Zlieri
1960-iani wlebis dasawyisidanve, pirovnebebis asaxva. maTSi gamoiricxeba
mis figuratiul suraTebSi uaRresad salonuroba. suraTebi daZabuli, zogan
gabedul, Cveni garemosaTvis miT ufro ki dramatizebulic aris. “neo-modernis-
“gamomwvev”, Rrmad analitikur da arsiT tulobiT” isini TiTqos ramdenadme sa-
“neomodernistul” tendenciebs amovi- ziaroa avTandil varazis portretebT-
kiTxavT. an, oRondac sxvaoba arsebiTia: a. varazs
mag., “gogonas portretSi” (1960) jer- izidavs xSirad miusafari, marginaluri
ac realisturTan axlos myof monaxazs pirovnebebi, Rrmad aRelvebs maTi mar-
“matisiseuli”, sada laqovaneba exameba, tosuloba, tkivilianoba, Sefaruli
Tumca or-sam weliwadSi radikaluri tragizmic ki. personaJebi introver-
midgomebi Cans, miT ufro sabWouri
garemosaTvis. es vlindeba “acdenil”
ritmebSi, xatovan “aberaciaTa” xazgas-
maSi, asimetriulobis efeqtebSi, para-
doqsuli, `Sori miaxlovebiTobis” gziT
Tavad warmosaxvis aqtivizaciaSi da
sxva. uTuoa, rom naxatis sarwmunoobis
gamoc, mxatvrulad gaazrebul ngrevas
struqturizacia axlavs. deformaciac
da utrirebac - realurad funqciuri da
mxatvrulia. amis kargi magaliTia “rus-
ka”, (1963), romelSic Cenilia metyveli
“gadaxrebi”. erT-erTi “niu” (1967), miuxe-
davad monaxazTa gaqanebisa da hiperbol-
uri transformaciebisa, moxdenilia da
grigol abaSiZis portreti. 1953.
graciozuli (igi moiwona gamoCenilma q.f. 18X16. kerZo koleqcia

19
Tamar abakelias portreti. 1952.
t.z. 111X96. xelovnebis muzeumi

20
spartak baRaSvilis portreti. 1955.
muy.z. 37X28. kerZo koleqcia

21
aleqsandre banZelaZe
“mZlevel-triumfatorad” aRqmuli, amx-
edrebuli amiranis figura ukiduresad
deformirebulia. masSi TiTqos wminda
giorgis aluziac amoicnoba. igi saqarT-
velos zogad “saxed” ikiTxeba rogorc
Cans, ostats aq amaRlebulobis gadmoce-
ma surda. misdami kontrastulia ufro
intimuri “gaxseneba”, daRupul gmirebs
rom eZRvneba...
mxatvarma scada gadmoeca optimistu-
ri paTosica da masStaburobac am didzo-
mian nawarmoebSi. formis TvalsazrisiT
ki kvlav pirobiTad “reliefisebrma”
principma iCina Tavi.
amis Semdgom, mxatvari ukve freskul
moxatulobebsac asrulebs, pirvely-
J. `pioneris` yda. 1956.
№6. poligrafiuli anabeWdi ovlisa, vexebi aw aRararsebul fres-
kas saxelwodebiT “qarTuli sofeli”
diRmis sasursaTo universamSi (1976). es
tirebulia _ iq arc Cans al. banZelaZi-
seul “gmirTa” SemarTeba, anu a. varazTan
sul sxva xasiaTis aqtivobaa – SigniT Ca-
brunebuli, “TviTmiyuradebuli”...

***
al. banZelaZis monumentalistoba
gansakuTrebuli TvalsaCinoebiT gam-
JRavnda “arsenas leqsis” damsuraTebel
meore variantSi, (rasac aRniSnavda gamo-
Cenili mkvlevari TinaTin virsalaZe).
didi zomis `polifoniuri~7 polip-
tiqi `legendis gagrZeleba~ (1971; ro-
melic mieZRvna sabWoTa saqarTvelos 50
wlisTavs), “simbolur-TxrobiTi” kom-
poziciaa. masSi ramdenadme danawevreba
ikiTxeba, Tumca calkeuli “elementebi”
(mag., SesaZloa, atenis reliefiT ST-
agonebuli irmebis figurebi), mZlavrad
Sexebadi da struqturulia – aq TiTqos
fragmentebi ufroa monumenturi, vidre
mTliani wyoba. damaxasiaTebelia mkafio
geometrizaciis tendencia, ovalur da m. lakerbaia, `neki~, ilustracia, J.
`ciskari~, 1957, №6, poligrafiuli
“basrad” texil monaxazTa kontrastebi. anabeWdi

7. oTar egaZe. mxatvarTa Soris. Tb. 1976

22
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

d.defo, `robinzon kruzo~, ilustraciebi, 1956, poligrafiuli anabeWdi

iyo “lentisebr” gaSlili, uzarmazari kicec. rig figurebSi mZafria Warbzo-


kompozicia. wina plans avsebda TiTqmis miani aqcentebic. aq `wardgomili~
izokefaluri, msxvilmasStabiani fig- personaJebi (Tanac mravalgan), formiT
urebi, xolo ukana plani, kontrastulad aqtiurni, xolo ganwyobiT – ramdenad-
ufro dawvrilmanebul da metad piro- me neitralurni Canan (garda “Sura-ma-
biT landSafts warmoadgenda. miuxeda-
vad amisa, mTel zedapirs aerTianebda
TiTqmis ornamentisebri, “Seyovnebul-
denadi” svlebi rTuli, urTierTmonaTe-
save konfiguraciebisa, romelnic msWva-
lavda adamianTa gamosaxulebebsa da
didwilad _ garemosac. amis Sedegad
yalibdeboda erTianad “mdeni”, mousve-
nari zedapiri. aqac naklebi iyo xarisxi
monumenturobisa “arsenas leqsis” ga-
formebasTan SedarebiT (detalTa sim-
ravlis gamo), Tumca am moxatulobasTan
erTgvar “makavSireblad” aRiqmeba moz-
rdili, SedarebiT lakoniuri ferweru-
li tilo `arsena da vaWrebi~, romelSic
kvlav arsenaa mTavari personaJi. mis
“koncefciaSi” mJRavndeba rogorc ze-
moaRniSnuli wignis mxatvrobis uSualo
gamocdileba, ise savaraudod, SesaZloa
_`samomavlo~ freskasTan “miaxloebis”
winaswari ganwyobac.
“qarTul sofelSi” naxati Zalian din- e. heminguei, `moxuci da zRva~, ilustracia,
1957, poligrafiuli anabeWdi
amikuria, magram “armaturisebr” xelmt-

23
aleqsandre banZelaZe

`arsena~, 1957-1958.
q.z. 34X28. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

24
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
donas” wyvilisa). SesaZloa, yvelaze mim-
zidveli “mauglis” ilustraciebis
Semaxsenebeli, animalisturi CanarTebi
iyos, meti lakonizmiTa da Ronieri plas-
tikurobiTac gamorCeuli.
erTgvari “folklorizaciis” dros,
aq ar Cans is “zRapruloba” da Tanac
Teatraluroba, mag., nikoloz ignatovis
freskebs rom axasiaTebs – miT ufro –
naxati lamis “Wedurobisdamagvaria”.
sivrcis ageba, miuxedavad “usasrulo
ganSla-moZraobisa”, ufro metad TiTqos
erTgvar “dapresilobas” atarebs da ad-
rec mravalgan Cenili “reliefisebrivo-
bis” axal variants gvTavazobs.
miuxedavad kompoziciis fardagiT
gamoyofil centrSi “eTno-detalebis”
mravlad SemoTavazebisa (TuSuri qudi,
`arsena~, Sexvedra naTlimamasTan, 1957-1958.
Cixtikopi, yabalaxi da sxv.), am mxareze q.guaS. 33X27,5. dimitri SevardnaZis sax.
metad, ostats wminda formalur “xato- erovnuli galerea
vanebaTa” qmna izidavs da metic – ita-
cebs. Tumca mTel Zalum plastikur
energiaSi amasTanave, arsebiTi mniSvn-
elobis pozitiuri muxtic SeigrZnoba
– Sefarulad, aq eris SemoqmedebiTi po-
tencialis didi rwmenac unda igulisx-
mebodes da sofladsiuxvis natvrac.
saero rigis moxatulobaTagan
RirsSesaniSnavi magaliTi (meti mizan-
mimarTulobis gamo), afxazeTSi, kerZod
gulrifSSi Sesrulebuli “argonavti-
kaa”, romelic moskovuri “literaturu-
li gazeTis” dasasvenebel saxlSi erT-
erT kedels amSvenebda (1977). zRvispira
dasaxlebaSi Zvelkolxuri misteriebis
gaxseneba, cxadia, ar iyo SemTxveviTi –
amasTan, al. banZelaZe Tavis midgomebSi
yovelTvis qveynisaTvis sakvanZo Temebs
utrialebda...
freskaSi “simultanuri simWidro-
viT” moiyara Tavi eposis mravalma epi-
zodma. aSkara, zRvruli pirobiTobis
xarisxi aqac naTelia. SekumSulad war-
moCenili mikrokompoziciebi, mTliano- `arsena~, arsena cixeSi, 1957-1958.
q.guaS. 37X27,5. dimitri SevardanZis
baSi amogvacnobinebs wamyvan scenebs, sax. erovnuli galerea

25
aleqsandre banZelaZe
aseTi masStabis moxatuloba, vgoneb,
arc gvqonia. antikur mxatvrobasTan
mimarTebis odenoba aq ufro nagulisx-
mebia, vidre gaTvalsaCinovebuli (Tanac
antikuroba xom argonavtikis Temati-
kas upiratesad mxatvrul keramikaSi
mimarTavs, da ara freskaSi). amdenadac,
aq “sakuTrivi” formaTqmnaa wamyvani,
romelSic gveZleva efeqturad “moux-
eSav” deformaciaTa farTo, magram
“erTsulovani”, ZarRviani variaciebi,
garkveulwilad monaTesavenic ki “qar-
Tuli soflisa”, Tumca monumenturo-
bis principi “argonavtikaSi” bevrad
sarwmunodaa realizebuli. scenebic
ukeT wakiTxvadia da SedarebiT “msx-
vilad” diferencirebulic – Taviseburi
“zonebis” saxiT.
`arsena~, gaqceva, 1957-1958. gulrifSSi, “literaturuli gaze-
q.z. 34X28. dimitri SevardnaZis sax.
erovnuli galerea Tis~ interierSi, garda al. banZelaZis ab-
straqcionistuli tiloebisa (es “dauSva”
sadac garkveul aqcentebs qmnian aieti,
iasoni, heliosis ciuri cxenebi, Tavad
argo, aresis Walis wminda muxa oqros
sawmisiTurT, cxadia – medea da sxvani.
personaJebi ara imdenad demonstraci-
ulni, aramed ufro metad qmediTni ari-
an. am TvalsazrisiT, gasaxsenebelia,
mag., iasonis Widilis scena xarTan, rac
misi iniciaciis urTules etapTagani
iyo. es brutaluri gamosaxuleba CvenSi
erTxans gavrcelebul, “eqstremalur”
kuruls Segvaxsenebs, romelic qarTvel
mkvlevarTa Tanaxmad, kretul xarebTan
rkinebebis rituals exmianeba. kargad
sacnobia saxelmoxveWili medeac – co-
taTi sagangebod Tvalmisapyrobi, ener-
giasavse “pozirebiT” gamorCeuli.
kiril zdaneviCis mier moxatuli
artistuli kafe “argonavtebis navis”
Semdgom,8 Cveni kulturisaTvis am um- `arsena~, 1957-1958. q.guaS.
35,5X29,5. dimitri SevardnaZis
niSvnelovanes TemasTan dakavSirebuli sax. erovnuli galerea

8. nana yifiani, Tbilisis modernistul-artistuli kafe `argonavtebis navisa~ da misi moxatulobis


restavraciis Sesaxeb, Zveli xelovneba dRes, 07.2017

26
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

`arsena~, Sexvedra kuWatnelTan, 1957-


1958. q.z. 35X68,5. dimitri SevardnaZis sax.
erovnuli galerea

am dawesebulebis xelmZRvanelobam jer


kidev 1970-ian wlebSi), gamofenili iyo
didi zomis, Zalian mniSvnelovani ferw-
eruli suraTi “puSkini TbilisSi” (1970).
igi zemoganxilul moxatulobebTan Se-
darebiT (rasac mxolod garkveulwilad
ganapirobebda dazgurobis faqtoric),
gacilebiT moqnili plastikiTa da six-
isteTa “gadalaxviTac” gamoirCeoda. alag
wyvetili, cocxlad mdinari, msubuqi,
Tumca iqve, energiulobiT aRvsili kon-
turebi, farTod “gadasmuli”, xandisxan
“ligaturuli” laqebi, momwvano intona-
ciebiT gaerTianebuli gama – STanmbeWdavs
xdida am suraTs. masSi nairferi xerxebiT `arsena~, 1957-1958. q.guaS.
warmoCinda TiTqosda “xilviseuli” Zveli 32,5X28. dimitri SevardnaZis
sax. erovnuli galerea
Tbilisi (romlis “fragmentebi” Tumc ki,
“arsenas leqsis” gamformebel meore vari- bis TvalsazrisiT, ramdenadme ukavSird-
antSi ukve gamoCnda). am suraTSi vxedavT eba mxatvris “ZvelTbilisuri grafikac”
koloritul `tipaJebs~, banian da aivnian (1960), romelic zemoaRniSnuli namu-
saxlebs, serpantinisebr xviara quCebs – Sevris msgavsad, Tavisi XX saukuniseuli,
al. banZelaZiseuli mxatvruli xerxebis kargad mignebuli, funqciuri deforma-
efeqturi ZaliT _ ufro mZlavrad “am- ciebiT, aw ganadgurebuli Zveli qalaqis
etyvelebulT”. am tilos, gamomsaxvelo- “dauokeblad mdinar”, mousvenar, erT-

27
aleqsandre banZelaZe

qarTuli sofeli. 50-iani ww.


muy.z. 49,5X70,5. kerZo koleqcia

gvarad “aRma-daRma msrbolav” ritms es-


adageba. orsav SemTvevaSi “neomodernis-
tul”, artistul, gamaxvilebul xerxTa
dauZabveli flobac, da TiTqosda “SemTx-
veviT” mignebaTa efeqturobac Cinebulad
aris xorcSesxmuli, oRond sxva masStabi-
Ta da gaqanebiT, es realizebulia swored
nakleb mkacr tiloSi “puSkini TbilisSi”,
romelic, `Tbilisuri grafikis~ Sedar-
ebiT dinj stabilurobasTan mimarTebiT,
gacilebiT metad moZravia. xelSemwyobi
faqtori, Cans, Tavad puSkinis teqstic
unda yofiliyo, romelic Tbilissa da
mTel saqarTvelos udidesi keTilganwyo-
biT ixseniebs. misma Tavisuflebis moyvare
sulma Cveni dedaqalaqis erT dros mar-
Tlac gansacvifreblad SemoqmedebiT
zeimurobaSi, etyoba, misTvis bevri ram
gulmisavali ixila...
neli Ciqovanis portreti. 1957.
t.z. 106X82. daviT kakabaZis sax. quTaisis
saxviTi xelovnebis galerea

28
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

madonas portreti. 1957.


t.z. 96,6X82. ojaxis sakuTreba

29
aleqsandre banZelaZe

kiTxvisas Sorena. 50-iani ww.


t.z. 65,5X79,6. ojaxis sakuTreba

***
al. banZelaZis abstraqcionistulma tivizmiT”. monasmebi “nakadovan-Wavlu-
tiloebma srulebiT axali etapi daamkvi- ri” da poliritmiulia. es “suraTebi”
dra Cvens mxatvrobaSi. sensorulic aris da grZnobiTobis mZ-
informaciuli simwiris miuxedavad, levelic, “bioenergetikulica” da `ze-
ostati aRwevs XX saukunis Zireul mid- materialobisaken~ swrafviT gamorCeu-
gomaTa da xerxTa moxelTebas, rac mis lic. farTo “gaqaneba” da zedapirTa
mxatvrobas uaxlesi drois konteqstSi “monumenturi” dauflebis survili, “ja-
organulad rTavs. es cxadia, exeba mis ab- zisebri” improvizaciuloba da “mud-
straqcionizmsac, romlis damkvidreba- mivaRmoCenadoba” – es arsebiTi maxa-
Si daviT kakabaZis Semdgom, gadamwyveti siaTeblebia. struqturulobisa da
roli aqvs Sesrulebuli. uecari “bifurkaciebis” Sexameba fer-
1960-iani wlebis dasawyisSive gamoi- weruli dramis xasiaTs atarebs. ufro
kveTa, rom igi ukompleqsod SeeWida am mkafiod geometriul nimuSebSic, mainc
urTulesi mimdinareobis wvdomas. daculia raRac odenoba ararigorstu-
al. banZelaZis abstraqcionistuli lobisa, ferweruli “msunTqavobisa”.9
tiloebi “procesualuria” Sesrulebis mTlianobaSi mxatvari ara marto daeu-
aqtis gamaxvilebiTa da Taviseburi “aq- fla abstraqcionizmis enas, aramed naTe-
lyo mWevrmetyvelebis unaric am enaze.

9. hubert gasneris yuradReba miipyro `ritmulad mofarfate abstraqtulma xazobrivma fig-


urebmac.~ Georgia on my mind. Museum Fredericianum Kassel. 1989 (ix. am katalogSi misi `saqarTvelo,
rogorc forma~)

30
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

qarTuli sofeli. 50-iani ww.


muy.z. 50X70,5. kerZo koleqcia

mis abstraqcionizmSi Cenili mZlavri, eqspresionizmis niSnebi ki araa mTavari,


zogan lamis boboqari energiebi cxady- aramed pirvelyovlisa, axali kuTxiT
ofs, rom igi sacnob atmosferoSi aR- danaxuli eqspresia). amas garda, da-
moCndeboda Tundac vileem de kuningis viT kakabaZiseul am rigis qmnilebebSi,
gverdiT10, Tumca de kuningis `tiloze mTeli “kosmiuri usazRvroebis” gadmo-
verdateul”, feTqebad, “aRtkinebul Za- cemisas, klasikuri wesrigis Semomtani
lebTan” mimarTebiT, al. banZelaZe mainc damatebiTi moCarCoebac aris CarTuli,
gacilebiT zomier ostatad aRiqmeba,
rac Cveni kulturuli tradiciis maxasi-
aTebelic Cans.
daviT kakabaZis `abstraqciebTan~ Se-
darebisas cxadi xdeba, rom daviTi bune-
brivi, uSualo Tanamonawile iyo misi
drois nakadisa, xolo al. banZelaZe, mar-
Talia, umaRlesi rangis, magram “neoavan-
gardistia”, Tanac didxans igi xom TiTq-
mis “martosuli” abstraqcionisti iyo,
rac Sinagani motivaciisa da TviTrwmenis
udides simtkices naTelyofs. (ilia zau-
soflis xedi. 50-iani ww.
taSvilis azriT, masTan abstraqtuli muy.z. 18,7X25. kerZo koleqcia

10. TinaTin sexniaiZe, aleqsandre banZelaZe, Tb., 2004

31
aleqsandre banZelaZe

`didi mouravi~. giorgi saakaZis portre- `didi mouravi~. 1950-iani ww.


ti. 1950-iani ww. q.z. 32X30 dimitri SevardnaZis sax. erovnuli
q.z. 35X30. dimitri SevardnaZis sax. erovnu- galerea
li galerea

anu _ uzRvaroSi igi zRvareulobasac bi, Tumca arsebobs sul sxva rigis, pi-
ar iviwyebs, xolo al. banZelaZesTan Cven robiTad, `anonimurobiT~ gamorCeuli
met spontanurobasac da “asimetriul” nawarmoebebic. aseTia momcro tilo
sawyisTa mTel “gamas” vxedavT. Tumca e.w. `abstraqcia~ (1968), romelic Tavisi
rig namuSevarTa winaswar eskizebSi `dawuruli~, `anonimuri~ konfiguraci-
isic Cans, rom zogierTi qmnileba mainc, iT, ramdenadme `minimal-arts~ (sakuTri-
pirdapir ki ar iSveboda tiloze, aramed vi ferweruli saSualebebiT) exmianeba.11
garkveul, ramdenadme racionalur “ma- abstraqcionizmis zogi gamoxat-
tricebsac” gulisxmobda... uleba masTan `siurealistur aromat-
erTxel mxatvari mesaubra xis struq- sac~ atarebs. aseTia cotaTi Semzaravi
turaSi Cenil Sinagan logikaze. es naaz- `misi udidebulesobis gamosvla~ (1987)12.
revi mafiqrebinebs, rom SesaZloa, mis bolodroindelTa Soris, warwerebi-
`abstraqciaTa~ nawilisaTvis mainc anebic gvxvdeba, romlebSic CarTulia
niSneuli _ “zrda-vitalurobis” maxa- laTinuri Srifti, asomTavruli da mx-
siaTeblebi, ara mxolod ganyenebulad edruli. es `mesiji~ mravalganzomile-
“TviTmbad” formebs, aramed realur bianobasac amkvidrebs, postmodernuli
(Tumca Sefarul) pirvelsafuZvlebsac `TamaSismierobis~ Semomtania da arac-
gulisxmobda... nobierad, SesaZloa, TviT `evro-qar-
al. banZelaZis SemoqmedebaSi gvaqvs Tul~ kulturul dialogsac ki gulisx-
lamis `barokulad~ mZafri magaliTe- mobs sakuTar TavSi...

11. TinaTin sexniaiZe, aleqsandre banZelaZe, Tb., 2004


12. GEORGIA ON MY MIND. Museum Fridericianum Kassel. 1989

32
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
anda gavixsenoT mxatvari-mkvlevari
ilia zautaSvili, romelic Tavis mid-
gomebSi gacilebiT dinjia, moTokili da
emociuri muxtis matareblobisas, `Sefa-
rul-SeniRbuli~ siRrmeebis gamtaric
(gajerebuli, lakoniuri, `niSnobrivi~
formebiT).
sazogadod, qarTuli abstraqcioniz-
mis skola, misi saerTaSoriso warmatebis
safuZvelzec, arc epizoduri, da arc
lokaluri movlenaa, raSic udidesi
roli Seasrula swored al. banZelaZem.
vfiqrob, boris groisma sworad aRiqva _
maT Soris mis mxatvrobaSic, daZabuloba
individualurobis, nacionalurobisa
da universalurobis aspeqtebs Soris.13
Tavis mxriv, gia eZgveraZe gamohkveTs,
rom kompetentur profesionalTa az-
maia beriZis portreti. 1956.
q.f. 20X15,7. kerZo koleqcia
riT, am skolaSi bioenergetikuloba ki
araa wamyvani, aramed pirvelyovlisa, Za-
lian Rrma gansulierebuloba...
al. banZelaZem ara mxolod Tavad ga-
naxorciela didi Zalisxmeva `qarTuli ***
abstraqcionizmis~ damkvidrebisas, ar- mxatvarma siurealizmTan wilnayaro-
amed Zalian pozitiuri roli iTamaSa mis ba ara mxolod zog absrtaqcionistul
ganviTarebaSic, vinaidan misi mowafeni tiloSi cxadyo, aramed damoukidebeli
Tu garkveulwilad –Tanamoazreebic,
uSualod sruliadac ar misdevdnen mx-
atvris midgomebs, aramed aSkarad sa-
kuTar gzebsa da strategiebs irCevdnen,
risi xelSemwyobi Cveni ostatic iyo,
rogorc adridanve Tavisufali Semoq-
medebisaTvis mebrZoli pirovneba, didi
stimulis mimcemi axali generaciisaT-
vis. mag., gia eZgveraZe, rogorc uaR-
resad mniSvnelovani ostati, sul sxva
principebs misdevs abstraqcionizmSi.
igi al. banZelaZeze nakleb homogenuria,
gamoarCevs mravalSrianoba da rTul-
struqturianoba Tu gnebavT, mxolod
teqsturul donezec ki, rom aRaraferi maia beriZis portreti. 1956.
iTqvas Sinagan `palimfsesturobaze~. t.z. 92X50,5. kerZo koleqcia

13. boris groisi, erovnulobis garRveva, Tu axali erovnulobis damkvidreba. ix.:


Georgia on my mind. Dumout Buchverlag. Küln. 1990

33
aleqsandre banZelaZe

quTaisi. J.droSa, 1956, №5,


poligrafiuli anabeWdi

quTaisi, Canaxati. 1956 w.


q.f. 36X30. ojaxis sakuTreba

34
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

giorgi CubinaSvilis portreti, J.droSa,


1956, №5, poligrafiuli anabeWdi

35
aleqsandre banZelaZe

grigol abaSiZe, `laSarela~, ilustracia, 1958


q.akvareli, 25X21. kerZo koleqcia

36
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
saxiTac daamkvidra CvenSi. am mxriv aRsan-
iSnavia `lurji xeebi~ (1965), romelSic
mcenareTa formebi, imavdroulad
sisxlZarRvTa analogiurobis gamo _
`oradobas~ iZens, rasac `neosimbolis-
turi~ mistikurobis gancdac axlavs _
`Rameuli~,fosforiscirebadi ganaTebis
Sedegad. ufro mogviano, sizmareuli
`usaTauro~ warmogviCens safexurnak-
lul kibeebze amomarTul, ucnaur bio-
arsebebs (1986), romlebic warmosaxvi-
Tad uzarmazar masStabebs iZens, xolo
`ori mfrinavis~ uCveulobaTa eqspresias
(1966) gansazRvravs absurduli saTau-
ric, `umisamarTo~ kibis wyvetilobac da
ufunqcio WiSkris fsiqologiuri dis-
komfortulobac. ostatma sarwmunod
moixelTa siurealizmisaTvis arsebiTi
ram, anu maqsimalurad SeuZlebelis
TvalsaCinod warmoCenisas, Taviseburad
SemZvreli konkretizaciis meTodi. mis
TiTqosda `zRviseul~ siurealistur na-
muSevrebSi SeigrZnoba Taviseburi, arau-
Sualo dialogi huan mirosTan da aseve
iv tangisTan, Tumca al. banZelaZis `fan-
tasmagoriebi~ - feradovnebis mxrivac,
bevrad mozomilia.

*** grigol abaSiZe, `laSarela~,


al. banZelaZisave SemoqmedebaSi um- ilustraciebi. 1958. poligrafiuli anabeWdi

niSvnelovanesi sferoa saeklesio mx-


atvroba (rogorc moxatulobebi, ise am TvalsazrisiT, ubralod gadamwyveti
xatweris nimuSebi). am mxriv is pionerTa- iyo uwmindesisa da unetaresis, ilia II
gania (l. cucqiriZesTan erTad). uaxles Rvawli, romelmac useriozulesi wi-
qarTul ferweraSi. XX s-is 70-ian ww.-Si, naaRmdegobis gadalaxva iTava da gabedu-
roca igi CaerTo am sferoSi mxatvrobi- lad wamoiwyo am TvalsazrisiT gardam-
sa, taZarTmSenebloba gamoiricxeboda. tex nabijTa gadadgma. sagulisxmoa, rom
gamonaklisi iyo mxolod, wm. gabriel igi uSualodac CaerTo procesSi, ro-
aRmsareblisa da salosis mier piradi gorc xatmweri (mimaCnia, rom aRniSnul
iniciativiT, `zemdgomTagan~ udidesi sferoSi, gansakuTrebuli spiritualo-
winaaRmdegobebis dros, mis ezoSi ageb- bis gamo, is CvenSi saukeTeso xatmweric
uli taZari.14 amitomac, CvenSi saeklesio brZandeba).
xelovnebis aRorZineba iwyeba ferweriT. al. banZelaZem didubis eklesiis

14. Rirsi mama arqimandriti gabrieli, aRmsarebeli da salosi.

37
aleqsandre banZelaZe
garda (1979-1989)15 qristianuli mxat-
vrobis kvlav damkvidreba patriarqis
Zveli rezidenciis moxatviTac wamoiwyo
(1978). cxadia, rom ganuzomlad rTuli
iyo didubis taZris freskebiT morTva,
magram aSkaraa isic, rom rezidenciis
mxatvroba Tavadac, uzarmazari mniSvn-
elobis garRvevas warmoadgenda. udide-
si datvirTva am moxatulobaSi eniWeba
saeklesio da saero sawyisebs Soris in-
tegrirebulobis ideis aqcentirebas,

vaJa fSavela, `Svlis nukris naambobi~,


ilustracia 1962, poligrafiuli anabeWdi

araCveulebrivad metyvelia rigi `sae-


ro~ xasiaTis scenebisa, romelTaganac
gamovyofdi meurmis figuras. Cemi subi-
eqturi azriT, igi firosmanaSvilis Sem-
dgom, yvelaze siRrmiTad warmoaCens am
SemTxvevaSi, meurme qarTveli glexkacis
saxes. masSi araCveulebrivi xatovanebaa
miRweuli gamiznuli deformaciebiTac
da, rac mTavaria, koncentruli saxasia-
ToobiTac. saero moxatulobaTa gamoc-
vaJa fSavela, `Svlis nukris naambobi~,
ilustracia 1962, poligrafiuli anabeWdi dileba am freskaSi axal xatovan simaR-
lezea warmoCenili.
nawarmoebSi ostatma, vfiqrob, moax-
rac Cveni qveynis istoriisaTvis arsebiT, dina imis aqcentireba, rom marTl-
gadamwyvet maxasiaTebelsac warmoad- madidebloba, dimitri TumaniSvilis
genda. aq mxolod ramdensame aspeqtze TqmiT, namdvili xerxemalia Cveni kul-
gavamaxvileb yuradRebas: gansakuTrebu- turisaTvis _ Tavisi RirebulebaTa
lad mniSvnelovani am freskaSi is gamo- sistemis umaRlesi ganzomilebebiT,
saxulebaa, romelic cnobilia tradici- romelnic dResac saorientacioa Cveni
uli saxeldebiT - `RvTismSobeli yrmiT~. sazogadoebisaTvis.
igi plastikuri ZalmosilebiT, didi
formiseuli gabedulebiTa da sarwmuno ***
monumenturobiTac gamoirCeva. bevrad Tumca yvelaze uSualod saeklesio
TavdaWerili da tradiciasTan ufro ferweris realuri aRdginebis, ukeT
uSualod wilnayaria, mag., qarTvel ki gacocxlebis procesi, al. banZela-
mefeTa gamosaxulebani, romelTa mkacri Zem swored didubis eklesiis mTlianad
ieri Taviseburi `CanarTis~ saxes iZens. moxatviT wamoiwyo. aq, raRa Tqma unda,

15. e. koWlamaziSvili, T. toronjaZe. didubis RvTismSoblis taZari. `jvari vazisa~, 1992, №1.

38
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

i.evdoSvili, `ubeduri qorbuda~ `ubeduri qorbuda~ eskizebi ilus-


ilustracia, 1961 poligrafiuli anabeWdi traciisTvis, 1961, q.f. 28,5X43. ojaxis
sakuTreba

srulebiT gadamwyveti iyo Cveni patri- ari alRoc – uniWieresi da Tanac monu-
arqis mxriv gamoCenili SorsmWvreteli mentalisti ostatisaTvis am urTulesi
strategia. man xom uzarmazari ndoba saqmis mindobis dros.
gamoucxada erT Cvens wamyvan ostatTa- raRa Tqma unda, es mxatvroba arsebi-
gans, wavida ra uzarmazar riskze. uw- Tad, saeklesio ferweris Tavidan daw-
mindesis am nabijSi gamovlinda rogorc yebas ufro niSnavda, vidre xangrZlivi
didi rwmena qarTvelTa SemoqmedebiTi wyvetis Sevsebis cdas. adreulTagan
da sulieri SesaZleblobebisa, ise utyu- erTaderTi gamonaklisi sabWoTa epoqaSi

39
aleqsandre banZelaZe

puris aReba. 1961. traqtori. 1960-iani ww.


q.guaS. 41X47. dimitri SevardnaZis q.guaS. 40X47. dimitri SevardnaZis sax.
sax. erovnuli galerea erovnuli galerea

iyo lado gudiaSviliseuli freskebi qarTuli eklesiis saWeTmpyrobeli, uw-


qaSueTSi (romelic, akrZalvis gamo, mis mindesi da unetaresi kalistrate (cin-
mier mxolod nawilobriv aris moxatu- caZec), Tumc ki saeklesio xelovnebas
li). am nawarmoebs gansxvavebuli xed- kargad gacnobil, magram, pirvelyovli-
viT aRiqvamen, Tumca zogi mkvlevari mas sa, saxelmoxveWil saero ostats andobs
umaRles Sefasebas aZlevs.16 arsebiTi aq am urTulesi saqmis daZlevas. aRniSnul
isaa, rom 1947 wels (stalinis epoqaSi!) mxatvrobas SesaZloa, `Warbad~ msof-

simindis yana. 1960-iani ww. q.guaS.


40X59. dimitri SevardnaZis sax.
erovnuli galerea

16. Tea inwkirveli. axali saelesio monumenturi mxatvrobis pirveli mcdeloba saqarTveloSi,
guli gonieri, №9, 1914.

40
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
liuri intonaciebic ki emCneoda, da
vaxtang beriZis Tqmisa ar iyos, `gudi-
aSviliseuloba~, miuxedavad scenaTa Si-
naarsisa, aq iqneb sWarbobdes kidec sa-
kuTriv saeklesio tradicias, magram im
urTules epoqaSi, esec uTuod uzarma-
zar nabijad da, metic, imxanad saeklesio
mxatvrobis (Tundac garkveul etapze
mainc) xsnad aRiqmeba.
al. banZelaZesTan ki l. gudiaSvilis
midgomaze aSkarad metia (Tumca ki albaT
mainc arasruli) saeklesio tradiciis
gaTvaliswineba. mas uamravi dabrkoleba
Sexvda. aslTa Semsruleblebis garda
(lado gudiaSvilis gamoklebiT), aRarc
arsebobda praqtikuli gamocdileba. Ta-
vad sabWoTa sistemam xom uenergiulesad
iRvawa qristianuli religiis aRmosafx-
vrelad da misi cru ideologiiT Casa-
nacvleblad, rac mentalur dabrkole-
basac uqmnida mxatvrebs. marTalia,
arsebobda umaRlesi donis Zveli nimuSe-
bi, iyo qarTuli xelovnebaTmcodneo-
bis mier dafuZnebuli, Zlieri kvleviTi
literaturac, ostats konsultaciebs
uwevda cnobili mecnieri guram abramiS-
vilic, magram Cvens mxatvars, Tavad ilia
II mxriv esoden mzrunveli Tanadgomisa
da metic, uSualo TanamSromlobis piro-
bebSic ki, uzarmazari tvirTi sakuTar
Tavze unda aeRo, miT ufro, SegirdTa
ararsebobisas. aAmdenad, is pirvelgam-
kvalavi aRmoCnda, radgan sionis taZris
xili. 1960-iani ww.
nawilis momxatvel levan cucqiriZeze q. guaS. 62X29. dimitri SevardnaZis
cotaTi adre daiwyo didubis taZris sax. erovnuli galerea
freskebze muSaoba.17 Tavis mxriv, sionis
moxatuloba, arsebiTad `saavtoroa~18; cionalisturic~ ki Cans (da asec aris
maSin rodesac al. banZelaZe am mimarTe- mravalTagan aRqmuli). didubeSi arc
biTac (miuxedavad `neoavangarduli~ ri- Tu gamarTulad aRiarebuli interieris
gis elementebisa), mainc bevrad `tradi- mTlianad Semkoba freskebiT, ostatis

17. interviu levan cucqiriZesTan (esaubra sofio CitoreliZe). giorgi CubinaSvilis saxelobis qa-
rTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa dacvis erovnuli kvleviTi centri. eleqtronuli Jurnali
Ars Georgica,seria B, 2016.
18. Tea inwkirveli, xatmweri-Semoqmedi Tu xelosani, guli gonieri, № 11, 2015

41
aleqsandre banZelaZe

Warxlis aReba. 1960-iani ww. naxiri. 1960-iani ww.


q.guaS. 39X46. dimitri SevardnaZis sax. q.z. 41X48. dimitri SevardnaZis sax.
erovnuli galerea erovnuli galerea

did Rvawlad aRiqmeba, Tumca ara marto loba~ marTalia, zogadad Cans, magram
mkvlevarTa garkveuli wreebi, aramed moxisto, TiTqosda `daferili Wedu-
TviT mxatvaric, TiTqosda erTsulo- robis~ maxasiaTeblebic ixilveba. es ar
vnad, Zalze kritikulad ganewyvnen am niSnavs adreul, Suasaukunovan Wedu-
moxatulobis mimarT. robasTan uSualo Sexebas, aramed ufro
miuxedavad ramdenadme marTlac – naxatis erTgvar, `momsaltvel xel-
`tradicionalisturi~ damxrobisa, magarobas~, ris gamoc xazTa dinamikaSi
moxatuloba mxolod garkveulwilad – simtkice-mdgradoba SeigrZnoba: moc-
hpasuxobs marTlmadidebluri xe- ulobrivobis minimumi aq aris, oRond,
lovnebis gamocdilebas da Suasauku- xSirad sibrtyeze `gadaSlili~ saxiT,
novani midgomis uSualo memkvidred ris Sedegadac araerTgzis naxsenebi
cxadia, ver miiCneva. aRiarebs ra Suasau- mkvrivi `reliefisebrivobis~ axali
kunovani xelovnebis uzarmazar miRw- variantia warmoCenili. paleologosur
evebs, ostati upirvelesad, axali drois xelovnebasTan da, kerZod, ubisis mxat-
xelovania. masTan ramdenadme `Widilic~ vrobasTan asocireba aRniSnulia mkvl-
ki Cans sam xedvas Soris, anu: 1) Suasau- evarTa mier.19 Tumca davZen, rom Tuki,
kunovan 2) renesansul-postrenesansul mag., ubisaSi upirvelesad organuli
3) neoavangardistul sawyisebs Soris, freskulobaa, didubeSi Wedurobis ze-
da am TvalsazrisiT mxolod garkveuli moaRniSnuli, bunebrivia, arapirdapiri
balansia miRweuli. rac Seexeba fresku- Semaxseneblobac Cans. ubisiT daintere-
lobas: freskis sibrtyiToba Sua sau- seba unda ukavSirdebodes ara mxolod
kuneebSi ar niSnavda mis `brtyelobas~, Salva amiranaSvilis wyalobiT mis popu-
anu laqas imxanad gamoarCevda arailu- larizacias, aramed im mTavar faqtors,
zoruli rigis, siRrmiTi `sulieri usas- rom aRniSnuli Zegli (cxadia, ara mso-
ruloba~, da aseve _ `aragarewyaroiani~, flxedviT, aramed formiT), ramdenad-
Sinagani mistikuri Suqmfenoba. me `avangardistul~ midgomebs Segvax-
gansaxilvel mxatvrobaSi ki `fresku- senebs (mag., `texili~ ritmebi; mkveTri

19. TinaTin sexnianiZe, aleqsandre banZelaZe, Tb., 2004.

42
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

mimarTebiT, gacilebiT meti Tavisu-


fleba, moqniloba da damainteresebeli
mxatvruli aRmoCenebic axasiaTebs al.
banZelaZis 1990-iani wlebis religiur
mxatvrobas (gansakuTrebiT `saidumlo
serobis~ Temebze).
sakuTriv didubis freskebSi (arc Tu
moxerxebulad interierTan misasad-
agebladac da monumenturobis xazgasa-
smeladac), sabolood, meti simkacre da
mogvarebulobisaken swrafva airCia os-
tatma.
aRniSnul moxatulobaSi ramdenadme,
`agregatulobis~ niSnebic arsebobs –
konfiguraciebi abstrahirebuli el-
ementebiT igeba xolme, risi pirvelsawy-
isebic, jer kidev `arsenas leqsis~ meore
variantSi ikiTxeboda. rac Seexeba piro-
biT deformaciebs: es midgoma savsebiT
miznobrivia da mimarTulic meti gamomx-
atvelobisaken, ris safuZvelsac saRvTo
istoriis dramatuli siRrme, mTeli sis-
ruliT Tavadve iZleoda, da es, vfiqrob,

Sorena. 1961.
t.z. 170X89,5. ojaxis sakuTreba

kontrastebi; eqspresiuli simZafre;


proporciaTa mkafio saxecvalebani;
klasikurobisagan ganrideba da sxv.). es
yovelive, Cans, miesadaga al. banZela-
Ziseul, `neomodernistul~ tenden-
ciebs. Tumc ki, es Ziebani didubis taZris
sivrceSi, Tea inwkirvelis azriT, gac-
ilebiT TavdaWerilia, vidre, mag., levan
cucqiriZiseul sionis moxatulobaSi,
romelSic SesaZloa, gabeduli mxatvru-
li `hiperTrofirebac~ ki igrZnobodes
da aseve, meti odenobac `axali monumen-
turobis~ damkvidrebisa, ukeT _ axali
kompoziciuri improvizaciebis qmnisa
zogadad qristianul Temebze, rac Ta-
visTavad, sagulisxmo movlenaa.
gogonas portreti. 1961.
didubis koreqtul mxatvrobasTan t.z. 82X46. ojaxis sakuTreba

43
aleqsandre banZelaZe

sofelSi. 1961.
q.z. 39X60. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

ostatma kidec sakuTar gancdaSi ga- maxsovs, mas hqonda fanqriT Sesrule-
moatara. buli uamravi eskizi, sadac wina planze
saeklesio mxatvrobis sferos miekuT- wamoiwia ara poemis srulyofilebam, ar-
vneba aseve xatweris nimuSebic. maT Soris amed misma ukidegano masStaburobam da
aRsaniSnavia sapatriarqos Zvel rezi- pulsirebadma ritmma. 1980-90-iani ww.-is
denciaSi daculi, Rrmad TanagancdiTi mijnaze ki avtorma wamoiwyo mcdeloba
`gardamoxsna~ (1979), romelSic sqeli imisa, rom `arsenas leqsis~ msgavsad,
konturebis zRvareuloba uariyofa da magram amocanis sirTulidan gamomdi-
laqaTa ritmulad mdeni, plastikuri nare, ganuzomlad mravlismomcvelad
gamomxatvelobaa wamyvani, xolo metex- da ukve sruliad axal doneze, daemkvi-
is taZarSi dabrZanebulia wm. SuSanikis drebina wignis mTliani arqiteqtonika
xati – masSi asketuri mxarea mkafiod aq- - (Tavisi `teqsti-ilustracia~ sawyisTa
centirebuli, rasac naxatis ZabviTobac ganuyoflobiT). am SemTxvevaSi, ramde-
da feriTi `purizmic~ uwyobs xels (1978). nadme `postmodernuli~ rigis damxro-
bolos, unda SevexoT `vefxistyao- bisas, Tavi iCina poemiseuli sazrisis Za-
sanis~ ilustraciebs (Tu am nawarmoe- lian gansxvavebulma wvdomam, romelmac
bis Tanamdev-Semmecnebel, `vizualur TiTqos `saxviT-morfologiuri kvle-
teqstebs~), rasac garkveuli pauzebiT, vis~ saxec ki SeiZina. midgomis uCveulo-
ukve 1980-iani ww.-idan eyreba safuZveli. ba metismetad TvalsaCinoa. aq ikiTxeba
ostati ocnebobda gamoenaxa dro didi `zRvarsmiRmuri~ deformaciebi; `siur-
Canafiqris gansaxorcieleblad. ganaz- prizuli~, lamis `gasakviri~ xerxebi; xa-
raxi samwuxarod, naxevargzaze Sewyda... zTamdinerebis gamrRvevi xasiaTi, misi

44
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
`TviTritmuloba~, aseve Tavad xelnaweri
teqstis Sesatyvisi, SedarebiTi `xelgak-
rulobac~. es yovelive mTlianobaSi, la-
mis `feierverkisebr~ aris mowvdili. am
mxriv farTo safuZveli Seqmna abstraq-
cionizmTan wilnayarobamac, Tavisi
`Seucnobelis mdomi~ improviziulobiT.
sagulisxmoa, rom zemoT miTiTebul, me-
tad Tavisebur mignebebs, bevri ram aqvs
saerTo `mauglis~ gamformebel mogvia-
no magaliTebTan da, aseve, qarTuli zRa-
prebis rig gviandel ilustraciebTanac
– Tavisi tevadi eqspresiulobiT. mTel
am nakadSi xSirad `iqve dabadebulobis~
xatovaneba Seicnoba – nakleb sacnobi,
`ucnauri~ midgomebi Cans.
sayuradReboa aseve minawer-komen-
tarebic, romlebSic mxatvari TiTqos sa-
kuTar Tavs usvamda kiTxvebs, Tu rogor
unda warmarTuliyo es zemoT aRniSnul,
`Seucnobel sferoTa~ maZiebeli samuSao. gogonas portreti. 1960.
t.z. 80X60. ojaxis sakuTreba
marTlac, `vefxistyaosanTan~ mxatvris
Sexvedra moulodnel sivrceebSi `gaW-
ras~ gulisxmobda. mxolod imis varaudia SesaZlebeli, Tu ra saxisa aRmoCndeboda
es ilustraciebi, Tuki Tavis Canafiqrs
mxatvari garkveuli odenobis sisruliT
mainc, ganaxorcielebda. albaT kidev
sxva saxis mraval moulodnelobaTa Se-
momTavazebelic aRmoCndeboda misi in-
terpretaciiT qmnili `vefxistyaosnis
vizualuri proeqti~ (Tundac, rogorc
iTqva, ufro `daRvinebuli~ formis saxi-
Tac). erTi kia aRsaniSnavi: mTlianobaSi
`vefxvistyaosans~ mxatvari utyuarad
aRiqvamda, rogorc qarTuli kulturis
`saxls~, romelSic religiuri da saero
rigis sawyisTa Tavad poemaSi reali-
zebuli sinTezi, mas, vfiqrob, swored
saxviTi `Targmanebis~ saxiT surda aem-
etyvelebina, rogorc mZlavri gamoxat-
uleba im mZlavri `qarTuli suli-
erebisa~, romelsac mTeli sicocxlis
manZilze eZiebda (rogorc erTgvar `nav-
Sorenas portreti. q.akvareli. 1961. sayudlad~ aRqmulsa Tu nagulvebs). aqve
41,4X29,8. ojaxis sakuTreba
davZen, rom mas rusTavelis ZeglisaT-

45
aleqsandre banZelaZe
meamboxeobiTa~ da Tanamedrove analiti-
kuri azrovnebiT – gamorCeulTagania qa-
rTul saxviT xelovnebaSi. sul sxvadasx-
va dros da nairgvari saxiT – man Seqmna
etapuri qmnilebani, rac misi xedvisa da
SesaZleblobebis gansakuTrebulobas
naTelyofs (rogorc mudmivad `TviT-
ganaxlebadi~ Semoqmedisa) ...
Tavdapirvelad man `Jurnalistur
grafikaSi~ gamoavlina Tavi da maRali
avtoritetic moipova; maleve aRiares
saukeTeso portretistad; momdevnod,
ukve sailustracio xelovnebis dargSi
qmnis namdvil Sedevrebs; 1960-ian wlebis
dasawyisidanve SeeWida urTules prob-
lemas – anu xeli mihyo abstraqcionis-
tuli xelovnebis Cvens sivrceSi maRa-
li `rangiT~ damkvidrebas, mogvianod
bakuriani. 1962 w.
q. akvareli. tuSi. 41,3X30. ojaxis sakuTreba – daafuZna qarTuli abstraqcionizmis
saerTaSorisod aRiarebuli skolac;
gamorCeuli aRmoCnda misi damsaxureba
saeklesio xelovnebis ganaxlebaSi, man
aqac `pioneris~ roli Seasrula. bevri iR-
vawa maestrom saero monumentur moxatu-
lobaTa xarisxis asamaRleblad; rogorc
dazgur ferweraSi, ise grafikaSic, is
auracxel novaciaTa damamkvidrebelia;
mas gamoarCevda sakuTari, `CawvdomiTi~
damokidebuleba iseT mimarTulebebTan
dasavlur xelovnebaSi, rogorebic aris:
realizmi; ramdenadme_simbolizmi; im-
bakuriani. 1962 w. presionizmi; postimpresionizmi; fo-
q. akvareli. 29,8X41,3. ojaxis sakuTreba
vizmi; kubizmi; savaraudod, srulebiT
vis gankuTvnili grafikuli eskizebic arapirdapiri gziT _ eqspresionizmic;
hqonda, romelnic ostatis mxatvruli siurealizmi; aseve, minimalizmi da bo-
azrovnebis kidev sxva SesaZleblobebs los _ abstraqcionizmi (maT Soris
naTelyofda – maTSi titanur masSta- cxadia, abstraqtuli eqspresionizmi).
bebTan Sebmis SesaZleblobac ki igu- am masStabis `dasavluri da qarTuli
lisxmeboda... dialogi~ sxva qarTvel ostatTa Soris
egebis, ufro daviT kakabaZesTan gvxvde-
*** bodes. gamoCenili mxatvari, ukompro-
al. banZelaZis xelovnebaze msjelo- miso da uaRresad kritikuli pirovneba
bis Sejamebisas gamosakveTia, rom igi Ta- edmond-gabriel kalandaZe ase Tvlida:
visi individualobis uzarmazari ZaliT, `rasac Sura akeTebs, yvelaferi sain-
SemoqmedebiTi SemarTebiT, `mxatvruli teresoao~...

46
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

kldisubani. 1960-iani ww.


q. grafiti. 30X42. ojaxis sakuTreba

kldisubani. 1960-iani ww.


q.f. 30X40. ojaxis sakuTreba

47
aleqsandre banZelaZe
al. banZelaZe yovelTvis qmediTad roca vsaubrobT sabWouri `banakis~
cdilobda (sabWouri karCaketilobis CvenTvis didad samwuxaro, damTrgun-
pirobebSic), gaeRvivebina Tavisufali vel SezRudulobaze, mainc unda gavix-
Semoqmedebis suli, gadaelaxa provin- senoT, rom am mZime garemocvaSic ki,
ciuloba, lokaluroba, mofargluloba, sabednierod, makompensirebelic bevri
egzotikuroba. igi maqsimalisti iyo ur- ram iyo: rad Rirda Tundac galaktion-
Tules mxatvrul problemebTan xSirad Tan yovlad dauviwyari Sexvedrebi! anda,
martod `Serkinebis~ dros, rac metyve- gana cotas niSnavda saxelmoxveWil xe-
lebs mis arasabWourobaze, did gabed- lovnebis istorikosTan, akademikos
ulebaze, azrovnebis araordinaluro- vaxtang beriZesTan axlo megobroba?
baze. XX s. udides evropel da amerikel udaod gamamdidrebeli iyo erT-erTi
mxatvrebTan igi Tanasworuflebian dia- wamyvani qarTveli moqandakis, Zlieri
logSi Sedis – mag.: sezanTan, gogenTan, inteleqtualis, giorgi oCiauris mt-
derenTan, alber markesTan, matisTan, kice da gamamxnevebeli Tanadgoma; aseve
leJesTan, pikasosTan, j. polokTan, v. de mniSvnelovan faqtorad aris aRsaqmeli
kuningTan, iv tangisTan, huan mirosTan evropuli ferweris saidumloebaTa
da kidev mraval sxva aRiarebul ostat- brwyinvaled mcodne valentin Serpi-
lovTan axlo urTierToba; gavixsenoT
isic, rom kavsaZis quCaze, sadac Sura
banZelaZe cxovrobda, mxatvarTa mTeli
saZmo iyo dasaxlebuli, maT Soris gu-
ram quTaTelaZe, al. banZelaZis darad,
isic didi, gamorCeuli ostati, Tavisi
gzebiT – aseve Zlierad Sepirispirebuli
sabWour uazro, arsebiTad mavneblur
SezRudulobebTan; didad ganaTlebuli,
daxvewili evropeisti; `SenobiT~ mou-
bari XX saukunis avangardTan; umaRlesi
kulturiT gamorCeuli fermweri...
SedarebiT mogvianod, mas amjerad
ukve `momavlis mWvretelTa~ gundic
dauaxlovda, romelTanac garkveuli
erTsulovnebiT amuSavebda axal prob-
lematikas. am TvalsazrisiT aRsaniSnavia
farTo interesebiT gamorCeuli, didi
sulieri muxtis matarebeli, TvalsaCino
kolmeurne, eskizi, 1960-iani ww. Semoqmedi gia eZgveraZe, romelmac saku-
q.f. 41X29. ojaxis sakuTreba
Tari, mizanmimarTuli ZalisxmeviT, gaW-
ra gza dasavluri sivrcisaken.
Tan-SesaZloa, samxreT amerikel monu- mTeli es, al. banZelaZisaTvis maxlo-
mentalistebTanac... beli garemo, aerTianebda imxanad, 1980-
mTeli zemore analizi vimedovneb – ian wlebSi, iseT mniSvnelovan figurebs,
naTelyofs, rom igi saerTaSoriso ran- rogornic arian mxatvari, Teoretikosi
gisa da masStabis matarebeli, didi Semo- da kuratori ilia zautaSvili; luka la-
qmedia. sareiSvili; xuroTmoZRvari da mxatvari

48
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

kolmeurne. 1962.
t.z. 100,5X80. ojaxis sakuTreba

kolmeurne, eskizi, kolmeurne, eskizi, guram saRaraZis portreti,


1960-iani ww. q.f. 41X29. 1960-iani ww. q.f. 44,5X32. 1960-iani ww. q.f. 42,5X30,
ojaxis sakuTreba ojaxis sakuTreba ojaxis sakuTreba

49
sporcmeni. 1962.
t.z. 107,6X67,5. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

50
gazafxuli. 1962.
t.z. 100X110, ambrolauris saxviTi xelovnebis muzeumi

51
aleqsandre banZelaZe
gia mgalobliSvili, xelovnebaTmcodne
da mxatvari gela zautaSvili; musikosi
da mxatvari Teimuraz cxovrebaSvili
da sxvani, romlebic absrtaqcionizmis
gaRrmavebul `mxatvrul kvlevaSi~ didi
enTuziazmiTa da `voltaJiT~ iyvnen
CarTulni. aseT pirobebSi, al. banZ-
elaZe martosulad ukve aRarc grZnobda
Tavs. wina Taobis ostatTagan is gansa-
kuTrebul pativs scemda iseT uniWieres
avangardists, rogoric iyo CvenSi klara
kveesi – samwuxarod, daufasebeli, marT-
lacda brwyinvale mxatvari!
1970-80-ian wlebSi, figurativist-
Ta Soris, mis interess aRZravda levan
WoRoSvilis mxatvroba. gambedavi radi-
kalizmis TvalsazrisiT, jemal kuxalaS-
vilis xelovnebas aRiarebda misTvis gan-
sakuTrebuli Rirsebis mqoned...
rodesac saqarTvelos hyavs iseTi
uzarmazari masStabis ostati, rogori-
caa maestro al. banZelaZe, saxelmwifom
mxatvris ganuzomeli damsaxureba sul

gogona skamze.
q. akvareli. 44,6X32,8. ojaxis sakuTreba

sxva doneze unda gaacnobieros! aucile-


belia misi muzeumis dafuZnebac da gar-
da ukve SeZenilisa, memkvidreobis didi
nawilis erovnul galereaSi Tavmoyrac,
raTa momavali Taobebi uSualod eziar-
on gamoCenili mxatvris STamagonebel,
sulierad mravlismomcem, uTuod didi
faseulobis mqone danatovars.

gogona. eskizi,
q.f. 40,5X28,7. ojaxis sakuTreba

52
53
abstarqtuli kompozicia. 1965.
t.z. 75X90. ojaxis sakuTreba
54
abstraqtuli kompozicia, 1980-iani ww.
t.z. 73X60. ojaxis sakuTreba
wigni da perioduli gamocemebi

wigni da perioduli gamocemebi


aleqsandre banZelaZis SemoqmedebaSi

mariam gaCeCilaZe
aleqsandre (Sura) banZelaZis Semo- realisturi, feradi naxatiT asuraTebs
qmedebaSi, wignis grafikas sakmarisad teqstebs, zogjer qmnis TavsarT-bo-
didi adgili aqvs daTmobili. am sferoSi losarTebs, ramdenime nomris garekans
moRvaweobas mxatvari, ZiriTadad 1950- Tematuri kompoziciiT amkobs [`aRlumi~
iani wlebis Sua periodidan iwyebs da (1956, #№11), `oqtombrelebi~ (1959, #№11)],
sicocxlis bolomde agrZelebs. wign- xan ki,YJurnalis ama Tu im nomris sruli
ze muSaobas igi dazguri mxatvrobis maketis srulyofis saqmesac uZRveba
paralelurad, garkveuli SualedebiT (1963, №1). gamocemis daniSnulebidan
hkidebs xels - gamocemaTa Soris aris gamomdinare, xelovani iTvaliswinebs
intervalebi, pauzebi, magram TiToeul ymawvilur asakSi myofi mozardebis in-
wignSi, mudmivad fiqsirdeba nawarmoe- teresebs, moTxovnilebasa da gemovnebas.
bTa dasuraTebisadmi midgomis axleburi 1950-iani wlebis bolodan a. banZela-
xedva da mravalferovan mxatvrul xe- Zis xelwera TandaTan icvleba. 1961 wels
rxTa Zieba. Jurnalebis ilustraciebSi (1961, №#5)
wignis ilustratorobamde, aleqsan- koloriti ufro intensiuri, gaumWvir-
dre banZelaZe qarTuli perioduli ga- vale ferebiTaa Sedgenili da gamosax-
mocemebis, sxvadasxva Jurnalis damsu- ulebebi Savi feris msxvili, araTanabari
raTebel mxatvrad gvevlineba _ `dila~, sisqis xazTa monasmiT SemoisazRvreba,
`pioneri~, `droSa~, `ciskari~, `niangi~1. riTac mZafrdeba moZraobis efeqti da
saJurnalo grafikaSi a. banZelaZis naxati met cxovelxatulobas iZens. 1962-
saxeli pirvelad 1949 wlidan Cndeba (J. 63 wlis, Jurnalebis gaformebaSi naxati
`dila~, 1949, # № 7, 8, 9). am sabavSvo re- kidev ufro Tamami da `msubuqi~ xdeba,
daqciasTan TanamSromlobas mxatvari, izrdeba xazis, konturis roli. Savi, faq-
momdevno 1950-60-ian wlebSic agrZe- izi konturiT isazRvreba gamosaxuleba,
lebs, aformebs JurnalSi ganTavsebul romelic nawilobrivaa daferili gamW-
sxvadsxva avtorTa moTxrobebs, leqsebs; virvale ferTa Tavisufali monasmebiT.

1. amJamad Cven SevexebiT Jurnalebis - `dila~, `pioneri~, `droSa~, `ciskari~ - gaformebaSi


a. banZelaZis mier Setanil wvlils.

55
aleqsandre banZelaZe
asuraTebs teqstebs. garda teqstebisa
aqac ramdenime nomris garekans aformebs
sxvadasxva Tematuri kompoziciiT (mag.:
`komkavSiruli bileTis miReba~ (1950, #
№ 2), `norCi moqandake~ (1950, #№11; mxat-
var k. maxaraZesTan erTad), `gamocdebis
win~ (1951, #№4), `dabrundnen~ (1951, №6;
garekanis meoTxe gverdis mxatvroba),
`norCi mxatvari~ (1952, #№2), `saTev-
zaod midian~ (1956, №6; garekanis 1 da 4
gverdi), `gazafxuli~ (1957, #№3), `pio-
neri gogona~ (1957, #№5). kompoziciebSi
gamosaxulni arian Rimiliani, saskolo
foto. grigol abaSiZe da aleqsandre formiani, yelsaxveviani pionerebi, zo-
banZelaZe, 1960-iani wlebi gan fonze leninis biustiTa da sabWouri
droSebiT (1950, №2; 1957, №5). `pioner-
TiTqmis SenarCunebulia qaRaldis Te- is~ gaformebas mxatvari 1950-iani wlebis
Tri feri da Tamami naxati simsubuqes, bolomde agrZelebs (1957w.).
haerovnebas iZens (1962, #№11,12; 1963, # № 1955-1960 wlebSi igi intensiurad
3). amgvarive midgomiT sruldeba mxat- TanamSromlobs Jurnal `droSis~ re-
vris mier 1960-iani wlebis pirvel nax- daqciasTanac. muSaobs rogorc ilus-
evarSi Seqmnili wignebis ilustraciebic
(grigol abaSiZe, `laSarela~. Tb., 1963;
hatiet biCer-stou, `biZia Tomas qoxi~.
Tb., 1963; grigol abaSiZe, `didi Rame~.
Tb., 1963).
1950-ian wlebis dasawyisidanve ale-
qsandre banZelaZe Jurnal `pioneris~
gaformebaSic erTveba. am wlebSi, `pio-
neris~ dasuraTebaSi bevri mxatvaria Cab-
muli: v. jafariZe, S. cxadaZe, k. maxaraZe,
z. leJava, r. cucqiriZe, g. CirinaSvili,
n. SalikaSvili, a. kandelaki, d. xaxutaS-
vili da sxv. nebiT Tu uneblied, yvelani
emorCilebodnen sabWoeTis saxviT xe-
lovnebaSi damkvidrebul soc-realizmis
principebs, romelsac es gamocema gansa-
kuTrebulad iTxovda, radgan `pioners~
momavali Taobis sabWoTa ideologiiT
aRzrdis funqcia hqonda dakisrebuli.
a. banZelaZe JurnalSi ganTavsebuli
novelebisa da moTxrobebis Sinaarsi-
dan gamomdinare, saTanadod SerCeuli
gmirebis moqmedebaTa gamokveTiT qmnis grigol abaSiZe, `didi Rame~, yda, 1963,
q.t.guaSi. 22X15,5. ojaxis sakuTreba
kompoziciebs, realisturi CanaxatebiT

56
wigni da perioduli gamocemebi

gr. abaSiZe, `didi Rame~, 1963, q.t.guaSi. 22X15,5. ojaxis sakuTreba

tratori da 1952-53 wlebSi gamocemuli nalis mTlian gverdzea ganTavsebuli.


nomrebis gamformeblis movaleobasac CarTuli ilustraciebi ZiriTadad sa-
asrulebs, uZRveba Jurnalis mxatvruli Tanado teqsts ukavSirdeba, zogjer ki
srulyofis saqmes. am SemTxvevaSic, gar- damoukidebel dazgur suraTs warmoad-
da a. banZelaZisa, `droSis~ redaqciasTan gens (`suramis cixe~, `tyeSi~. 1957, №#7;
TanamSromloben, sxvadasxva Taobis cno- `1 maisi~. 1955, №#5; `guramiSvili usmens
bili mxatvrebi. Jurnalebi formdeboda:
u. jafariZis, S. mamalaZis, a. cimakuriZis,
k. grZeliSvilis, g. lomiZis, k. maxaraZis,
z. leJavas, d. xaxutaSvilis, a. JRentis, b.
gorgaZis, S. cxadaZis, m. xvitias da sxva-
Ta naxatebiT, romelTa nawili special-
urad, Jurnalis masalebis gaformebi-
sTvis iyo Seqmnili, nawili ki mxatvarTa
damoukidebel nawarmoebebs warmoad-
genda. am drois saJurnalo mxatvrobis
avtorebi TiTqmis erTnairi xerxebiT
asruleben samuSaos da zogjer avtoris
gvaris wakiTxvamde TiToeulis individ-
ualuri xelweris gamocnobac ki Wirs.
am Jurnalis gaformebisasac, a. banZ-
elaZe realisturi mxatvrobis princi-
pebiT xelmZRvanelobs. xan teqstSive,
fragmentulad rTavs ama Tu im moTxro-
bisa Tu novelis Sinaarsis calkeuli
epizodebis amsaxvel Canaxatebs, zogjer
ki fanqriT, guaSiTa da zeTis saReba-
gr. abaSiZe, `didi Rame~, 1963,
viT Sesrulebuli misi namuSevari Jur- q.t.guaSi. 22X15,5. ojaxis
sakuTreba

57
aleqsandre banZelaZe

venuri skami, 1960-iani ww.


t.z. 120X66. ojaxis sakuTreba

58
wigni da perioduli gamocemebi

kobzars~, 1955, # № 10; `quTaisis qalaqis


baRSi~, 1956, №#5; `Zvelsa da axal quTais-
Si~ (Sav-TeTri da feradi il-bi), 1956, # №
5; `istoriuli Wadari quTaisSi~). `dro-
Sis~ sxvadasxva wlis nomrebSi CarTulia
aseve a. banZelaZis mier Sesrulebuli,
cnobil mweralTa, mecnierTa da msaxiob-
Ta portretebi: giorgi leoniZis (1960,
# № 1), galaktion tabiZis (1953, # № 2),
ivane beritaSvilis (1955, # № 10), giorgi
CubinaSvilis (1956, # № 1), ioseb griSaSvi-
lis (1959, # № 11), akaki vasaZis (1960, №#2).
iseve rogorc Jurnal `dilas~, aseve
`droSas~ gaformebis SemTxvevaSic 1959-
1960 wlebis nomrebSi vlindeba a. ban-
ZelaZis xelweris cvlileba, naxatis
Sesrulebis manera. aqac – figuraTa
madona. 1963.
formebis gamokveTa xdeba Tamami xelis t.z. 70X64. ojaxis sakuTreba
moZraobiT dadebuli StrixebiT, Sigada-
Sig efineba gamWvirvale Txeli tonebi da
xdeba gamosaxulebis wvrili konturiT
SemosazRvra, romelic zogjer wyvetil-
ia. yovelive amiT Zlierdeba naxatis
mxatvruli da emociuri zemoqmedebis
efeqti.
rogorc ukve aRvniSneT, periodu-
li Jurnalebis gaformebisas mxatvars
arCevani naklebad rCeboda, damkveTi
redaqcia namuSevrebis Sesrulebas im
stiliT iTxovda, rac imdroindeli sax-
viTi xelovnebisTvis ideologiuri, pro-
gramuli aucilebloba iyo. interviuSi
SekiTxvaze `socialisturma realizmma
kargi gakveTili CagitaraT?~ - mxatvari
pasuxobs - `Zalian. magram raRac azriT,
kargi rolic iTamaSa – ara `socialis-
turma~, aramed realizmma im mxriv, rom
garkveuli profesiuli safuZveli mom-
ca. bunebrivia, `socialisturi~, ai es
sityva, ar mogvwons. socialisturi re-
inesa, 1963, alizmi – aq ori cneba meqanikuradaa mi-
t.z. 100X76. ojaxis sakuTreba wodebuli. magram TviT realizmi? gana
tolstoi imis gamo, rom realisturia,
cudia? saqme isaa, rom rusuli realizmi
mainc zedapirulia sakuTriv mxatvro-

59
aleqsandre banZelaZe
nis dasuraTebis saqmeSic erTveba. igi
ZiriTadad gamomcemloba `nakadulTan~
TanamSromlobs da sabavSvo wignebis il-
ustraciebsa da mxatvrul elementebs
qmnis. mis mier gaformebuli pirveli
wigni – n. nekrasovis `sabavSvo leqsebi~
1954 wels gamodis. mxatvari wignis ma-
ketis yvela elements asrulebs, afor-
mebs: garekans, tituls, TavsarT-bolo-
sarTebs, romelTa naxatic faqtobrivad
TiToeuli leqsis Sinaaridanaa gamomdi-
foto. murman lebaniZe da aleqsandre nare da mini-ilustraciebs warmoadgens.
banZelaZe. 1960-iani ww. mxolod wignis garekania feradi, danar-
baSi, da swored aman ganapiroba real- Ceni elementebi Sav-TeTri realisturi
izmisadmi aseTi uaryofiTi damokide- naxatiTaa Seqmnili. Sesrulebis manera
buleba. cxadia, kurbe an koro ase ar iseTivea, rogoric am wlebis Jurnal `pi-
imoqmedebdnen Cvenze.~2 onerSi~ ikveTeba. gamosaxulebebi moqme-
a. banZelaZe 1950-iani wlebidanve, Ju- dia, moZravi, emociebiTaa aRsavse, fonad
rnalebis gaformebis paralelurad wig- Tu calkeul fragmentad mocemuli

abstraqtuli kompozicia, 1960-iani ww.


t.z. 59,8X81,6. ojaxis sakuTreba

2. J. speqtri. interviu (samson leJavas intervui aleqsandre banZelaZesTan).


1990, №2, gv. 25

60
wigni da perioduli gamocemebi
peizaJebic `cocxalia~.
1956 wels isD daniel defos `robinzon
kruzos~ asuraTebs da am SemTxvevaSi
ydas, tituls, TavsarTs da cxra il-
ustracias qmnis. ilustraciebi mTel
furcelzea gaSlili da Tanmimdevru-
lad misdevs Txrobas. TavgadasavlebiT
datvirTuli teqstis Tanmdevad miyole-
buli, vizualurad gamoxatuli scenebi,
kidev ufro sainteresos xdis ymawvilT-
aTvis gankuTvnil nawarmoebs. naxati
cocxlad asaxavs Txrobis epizodebs.
mxatvris xelwera Tamamia, miuxedavd
gaSlili, Rrma, sivrcobrivi perspeq-
tivebisa gamosaxulebani iluzorulad
isea asaxuli, rom mayureblis TvaliT
qvevidan zeviT aRqmas iTxovs da amiT
TiTqos wignisTvis saWiro sibrtyobrio-
basac inarCunebs.
1957 wels a. banZelaZe xuT wigns afor-
mebs, esenia: ernest hemingueis `moxuci
da zRva~, inglisuri xalxuri balada
`robin hudi~, oTar CijavaZis `zvigenis
kbili~, qarTuli xalxuri `arsenas le-
qsi~ da grigol abaSiZis `laSarelas~
pirveli gamocema.
ruska, 1963, t.z. 117X69. ojaxis sakuTreba
am wignebidan gansxvavebuli midgomiT
gamoirCeva `laSarela~ da `arsenas le-
qsi~.
grigol abaSiZis `laSarela~ isto-
riuli romania, romelic mefe Tama-
ris vaJis giorgi IV laSas cxovrebis
ambavs da samefo moRvaweobis isto-
rias mogviTxrobs. iseve rogorc mw-
erali, mxatvaric sakuTar fantaziaze
dayrdnobiT qmnis romanSi warmosaxuli
gmirebis saxeebs, cxovrebiseuli isto-
riebisa da sabrZolo moqmedebebis amsax-
vel, mravalfigurian yofiT da batalur
scenebs. nawarmoebi rogorc Sav-TeTri
(14 TavsarT-ilustracia), aseve feradi
ilustraciebis CanarTebiT formdeba
(7 feradi namuSevari). mxatvris xelwera
kidev ufro Tavisufali da individual- portreti, 1967,
t.z. 86,4X75,3, ojaxis sakuTreba
uri xdeba.

61
aleqsandre banZelaZe
amave, 1957 wels a. banZelaZe Jurnal-
Si `ciskari~ (#N6, gv. 81-86) asuraTebs mix-
eil lakerbaias novelas `neki~. wvrili,
faqizi konturiT Sesrulebuli naxati
kompoziciis SemosazRvrul areebs ar
gulisxmobs, figurebs ki fragmentulad
gamokveTs. ilustraciis wina plans cxen-
ze mjdomi mTavari moqmedi piris figura
avsebs. mamkacis sxeuli frontaluradaa
momarTuli mayureblisaken. sevdiani
saxe, misi grZnobebis gamomxatvelia.
figuris ukan, kompoziciis marcxena
mxares mocemuli ori cxenosani erTma-
neTiskenaa mibrunebuli, rac maT said-
umlo saubarze mianiSnebs. mamakacTa
sagrZnoblad Semcirebuli zoma mayure-
bels uqmnis Rrma perspeqtivis STabe-
Wdilebas. TiTqosda sruliad martivi
xerxebiT, minimalisturi gamosaxviT,
nawarmoebis Sinaarsis sakvanZo momentis
grigol abaSiZe, `laSarela~, 1963.
poligrafiuli anabeWdi
ilustrireba xdeba. wina da ukana planis
gamyofad aRqmuli, diagonalurad gav-
lebuli wyvetili xazi pirobiTad bor-
cvis gamomsaxvelicaa da dinamikasa da
emociurobasac aZlierebs.
minimaluri xerxebiT, maqsimaluri
mxatvruli efeqtis miRweva TandaTan
ikveTeba imave wlis Jurnal `pioneris~
ilustraciebSic da aseve aSkaraa ms-
gavseba, 1957 wels Sesrulebul `arsenas
leqsis~ dasuraTebasTanac. cxenze amxe-
drebuli es figurebi, msgavsive garegno-
biTa da moZraobebiT, SemdgomSi arsenasa
da am leqsSi gamosaxul sxva personaJTa
saxiTac gvevlinebian.
`arsenas leqsis~ mxatvrul gafor-
mebas a. banZelaZis SemoqmedebaSi mniS-
vnelovani adgili ukavia. man es nawar-
moebi orjer gaaforma: 1957 da 1966 wels.
pirveli gaformebisas mxatvarma 16 fe-
radi ilustracia Seasrula, qaRaldze,
guaSis saRebavebiT. ilustraciebis
maRali mxatvruli done SeumCneveli ar
grigol abaSiZe, `laSarela~, 1963.
poligrafiuli anabeWdi darCenila da ssrk samxatvro akademiis
mier vercxlis medaliT dajildovda.

62
wigni da perioduli gamocemebi

abstraqtuli kompozicia. 1965.


t.z. 75X65. ojaxis sakuTreba

63
aleqsandre banZelaZe
`arsenas leqsis~ es ilustraciebi wignad
ar gamocemula3, magram calkeuli namu-
Sevari drodadro qveyndeboda sxvadasva
naSromebSi da imdenad didi popularo-
ba moipova, rom TaobaTa mexsierebaSi,
am saxalxo gmiris gamosaxulebis saxe-
xatadac ki iqca.
`arsenas leqsis~ ilustraciebi
Tematurad nawarmoebSi ganviTare-
bul Txrobas misdevs da Tanmimdevrul
kadrebad, xilulad gviyveba mis Sinaarss.
ilustraciaTa kompoziciebi sigrZiv
marTkuTxedSia Cawerili, kideebSi Savi
konturiTaa mosazRvruli. naxati gan-
zogadebulia. uaryofilia yovelgvari
zedmeti detali, ukana planebi cincxa-
li cisferi, lurji, yviTeli da vardis-
feri tonebis laqobrivi, sibrtyobrivi
dafeniT sruldeba. fonis Ria tonalo-
bidan mkafiod gamoikveTebian figure-
bi. arsena axalgazrda, Zlieri mamakacis
saxiTaa warmodgenili. TiTqmis yvela
kompoziciaSi misi figura wina plazea
gamosaxuli da mTlianad avsebs sasur-
aTe sibrtyes, sxeulis kidurebi zogjer
mosazRvrul kadrs miRmac gadis, amiT
gogonas portreti. 1965. xazi esmeba mamakacis Zlierebas. miuxeda-
t.z. 97X44,8. ojaxis sakuTreba
vad imisa, rom figurebi moculobiTia,
monumenturi, isini iluzorulad mainc
sibrtyobrivad warmogvidgeba. arcerTi
mTavari gmiris mzera mayureblisken araa
mimarTuli, TvalTa xedva an iribia, an
qveviT daxrili, an Cvens miRma an kidev,
mravalfiguriani kompoziciis SemTx-
vevaSi erTmaneTiskenaa mimarTuli (ar-
sena da kuWatneli). amiT gamosaxulebebi
izolirebuli xdeba, isini `iketebian sa-
kuTar TavSi~, nawarmoebSi, `masSi cxov-
roben~. mZafri feradovani kontrastu-
lobiT metad Tamami, mWaxe ferweruli
efeqtebia miRweuli. vlindeba mxatvris
TeTri cxeni, eskizi, 1965.
q.f. 30X40. ojaxis sakuTreba novatoruli xedva, mkafio individu-

3. TinaTin sexniaiZe, aleqsandre banZelaZe. Tb., 2004, gv. 26.

64
wigni da perioduli gamocemebi
aloba, Tamami, aqtiuri moqmedeba, rac
1950-iani wlebis sabWour mxatvrobaSi,
udaod iyo Semoqmedis simtkicisa da si-
mamacis gamovlena. n. ezerskaia aRniS-
navs, rom: „arsenas leqsis“ uCveulo
ilustraciebma imTaviTve miipyro yu-
radReba saocrad Tamami ferweruli
gadawyvetis aSkara dekoratiulobiT da
siluetis aqtiuri gamoyenebiT, romlis
meoxebiTac a. banZelaZem SesaniSnavad
dagvixata qarTveli xalxis erovnuli
gmiris – arsenas cxovrebisa da brZolis
amaRelvebeli, gmirul-romantikuli foto. aleqsandre banZelaZe. muSao-
bisas. 1960-iani wlebi
ambavi. gamomsaxvelobiTi saSualebebis
erTianoba ilustraciebSi qmnis epo-
sis gmiris ara ganyenebul da simbolur,

TeTri cxeni. 1965.


t.z. 75X85,8. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

65
aleqsandre banZelaZe

peizaJi. 1965. t.z. 65X90. kerZo sakuTreba

aramed realur, fsiqologiurad mra-


valmxriv saxes.~4
novatoruli gzis gagrZelebas war-
moadgenda `mauglis~ ilustraciebic,
romelic pirvelad 1961 wels gamoica
da Semdgom ramdenjerme ganmeorda (1966
da 1997 wels). `mauglis~ Sesaxeb bevri
daiwera. igi mxatvris novatoruli mid-
gomebis nimuSad iqna aRiarebuli. Zalze
mniSvnelovania is, rom mxatvari wignis
mTlian organizms iazrebs, uxvad il-
ustrirebs nawarmoebs da naxatsac kad- viwro quCa, eskizi, 1960-iani ww.
risebur xilul Txrobad aqcevs, saxe- q.f. 30X40. ojaxis sakuTreba
obrivad acocxlebs mis gmirebs. swored
amitom es wigni momdevno Taobis mraval

4. n. ezerskaia, mudmiv ZiebaSi (grafikos a. banZelaZis Sesaxeb; J. „iskustvo“, №6,


1965). J. ciskari. Jurn. 1965, №10

66
wigni da perioduli gamocemebi
adamians, bavSvobis droindel erT-erT
gamorCeul da sayvarel wignad aRebeWda
mexsierebaSi.
`mauglis~ dasuraTebas mxatvari
mogvianebiTac, 1980-ian wlebSi mi-
ubrunda, magram, samwuxarod, mxolod
ramdenime ilustracia Seqmna da axle-
buri gaazrebis ZiriTadi samuSao ganux-
orcielebeli darCa. am SemTxvevaSi a.
banZelaZe cvlis masalas, Tu pirvel
variantSi zeTovan pastels iyenebs da
lokalurad dadebuli gaumWvirvale
ferebis efeqtebiT Semoifargleba, amJa-
kldisubani, gomis quCa. eskizi. 1960-iani ww.
q.f. 34,8X42. ojaxis sakuTreba mad akvarelis erTmaneTSi gaJonili nazi
tonebiT feravs TeTr fons. figurebisa
da naxatis sxvadasxva elementebs, aseve
kompoziciis kideebsac wvril, faqizad
gamokveTil xazTa dinebiT qmnis. amgvari
teqnikis gamoyenebiT mxatvari nawar-
moebis Sinaarsis aRqmis emociurobasac
amZafrebs da naxatis cxovelxatuloba-
sac aRwevs.
wignSi naxatisa da teqstis mTliano-
bis erT-erT saukTeso nimuSs warmoad-
gens mis mier 1961 wels gaformebuli
irodion evdoSvilis `ubeduri qorbu-
da~. nawarmoebSi mwerlis mier warmod-
genili siuJeti zamTarSi viTardeba da
monadireTa mier irmebze nadirobis mo-
kldisubani, gomis quCa. eskizi. 1960-iani ww. ments gadmoscems. nadiroba qorbuda
q.f. 42X30. ojaxis sakuTreba iremis mokvliT sruldeba. moTxroba um-
crosi asakis bavSvebisTvisaa gankuTvni-
li, romlebmac kiTxvac rom ar icodnen,
naxatebis mixedviT srulad Seicnoben
nawarmoebis Sinaarss. qaRaldis faqtu-
ra, furclis TeTri feri, fonad - Tov-
lis zedapirad aRiqmeba da am `Tovlze~,
saWiroebis mixedviT sxvadasxva tonalo-
bis gamWvirvale cisferi `laqebi~ ifine-
ba, romlebiTac xan datovebuli nafex-
urebis kvali, xan mTis borcvTa kideebi,
xan ca gamoisaxeba. TeTri da cisferi
feri civi, susxiani amindis asociacias
Rrubliani dRe, 1960-iani ww. qmnis. mxatvari mayurebels (mkiTxvels)
q.f. 40X30,2, ojaxis sakuTreba TiTqos zevidan adevnebinebs Tvals

67
aleqsandre banZelaZe

qviSxeTi. 1966.
t.z. 165X200. xelovnebis muzeumi

wignis furclebze gaSlil `ukidegano TandaTan iwyeben beWdur wignSi xel-


sivrceebze~ ganviTarebul moqmedebas - nawerisa da xalxuri xelovnebis mxat-
sicocxlis gadasarCenad msrbol irmeb- vruli elementebis Semotanas. Cndeba
sa da maTze monadire adamianebs. naxatis dasuraTebisa da Sriftis erTianobiT
Tavisufal areebSi winaswaraa gaazreb- wignis sruli maketis Seqmnis nimuSebi5.
uli teqstis ganTavsebis adgilebi. maTi maT Soris ki aleqsandre banZelaZis
CarTviT kompoziciebis srulyofileba `arsenas leqsis~ meore gamocemam gar-
da wignis maketis mTlianoba miiRweva. damtexi roli Seasrula. am wlebidan
1960-iani wlebidan, qarTuli moyolebuli, xelTqmnili, xelnakeTi
tradiciebisadmi interesi matulobs. wignis xelovnebisadmi interesma Tan-
ormocdaaTianelTa Taobis mxatvrebi daTan imata da dRvandlamdec gaunele-

5. ix.: leqsi vefxisa da moymisa. mxatv. T. mirzaSvili Tb., 1962; SoTa rusTaveli, aforizmebi. mxatv. T.
samsonaZe. Tb., 1966; moyme da vefxvi. mxat.: T. mirzaSvili da o. jiSkariani. Tb., 1969; sabralo dedabri-
sasa. mxatv. g. kalaZe. Tb., 1969.
6. ix.: nacarqeqia. mxatv. g. gordelaZe. Tb., 1970; sabralo dedaberi. mxatv.: e. ambokaZe, j. yavlaSvili.
Tb., 1988; arsenas leqsi. mxatv. m. malazonia. Tb., 1986; cxovreba ieso qristesi. mxatv. mamia malazonia.
Tb., 1996; busunsula da paskualina. mxatv. o.TavaZe. Tb., 2011, da sxva mravali...

68
wigni da perioduli gamocemebi

peizaJi. 1966.
t.z. 60X63,2. ojaxis sakuTreba

bliv moatana6.
arsenas wignis yvela Semadgeneli el-
ementi mxatvars Tavidan bolomde aqvs
gaazrebuli – yda, titul-kontrtitu-
li, teqstisa da ilustraciis Sexameba,
TavsarT-bolosarTebi, furclis kidee-
bze samkaulad gaTamaSebuli dekoris
mcire detalebi – yvelaferi xel-qmnil-
ia. teqsti xelnaweria. mxedruli asoniS-
nebis moxdenili grafikuli moxazuloba
naTlad ikiTxeba Ria oqrisfer fonze,
romeliTac wignis gverdebis central-
uri nawilia daferili. moCarCoebis gar-
eSe `Casxmuli~ es oqrisferi toni etra-
tis asociacias badebs; zed datanili
abstraqtuli kompozicia. 1966. teqsti Savi feriT iwereba, SigadaSig ki
t.z. 75X75. ojaxis sakuTreba
sityvebi, Zveli xelnawerebis msgavsad,
wiTeli feris CanarTebiT sruldeba.

69
aleqsandre banZelaZe
da Sua saukuneebis qarTuli reliefuri
ornamentisTvis damaxasiaTebeli sx-
vadasxvagvari figurul-dekoratiuli
elementebi, mcenareuli da cxoveluri
gamosaxulebebia gamokveTili (irmebi,
daTvi, vefxvi, lomi, Citi). SigadaSig Car-
Tulia nawarmoebis calkeuli siuJetis
amsaxveli ilustraciebi, moqmed pirTa
gamosaxulebebiT, romlebic zogjer
wignis mTel gverds ikavebs, xan ki teqs-
tis zeviT aris ganTavsebuli TavsarT-
ilustraciis saxiT. naxati aqac relief-
is faqturas inarCunebs, danawevrebuli
monakveTebiTaa Sedgenili da Savi feri-
Taa gamoyofili wignis sxva elementebi-
sagan. gamocemis poligrafiuli xarisxi
im droisTvis uCveulod maRalia, Tumca
originalTan SedarebiT beWdvisas feri
ufro gamkveTrebuli da mWaxea, magram
kldisubani, gomis quCa. 1960-iani ww. amisda miuxedavad, wignma didi mowone-
q.f.41,6X29,6. ojaxis sakuTreba
ba daimsaxura. namuSevarma Tavisi gan-
sakuTrebuli mxatvrulobis da nova-
toruli gadawyvetis gamo a. banZelaZes
mniSvnelovani warmateba moutana - `ar-
senas leqsis~ am gamocemas, 1966 wels,
CexoslovakiaSi, brnoSi gamarTul wig-
nis grafikisa da ilustraciis saerTa-
Soriso bienaleze, specialuri diplomi
mieniWa. 1967 wels ki laifcigSi mowyo-
bil saerTaSoriso konkursSi `msofli-
os umniSvnelovanesi wigni~ - man pirveli
adgili daikava.
amis Semdgom, a. banZelaZis mier ga-
formebuli, poligrafiulad dabeWdili
saxlebi. 1965, wigni mxolod 1985 wlis gamocemiT iZe-
t.z. 65X75. kerZo sakuTreba bneba. esaa irodion evdoSvilis `kakana-
Ti~, romelsac mxatvari aseve realistu-
TiToeuli sityvis gamyofad sam-sami ri, daxvewili naxatiTa da TavSekavebuli
wertilia dasmuli, furclis TeTr naTeli koloritiT qmnis. am SemTxveva-
areebze ki mcire dekoratiuli detale- Sic igi Tanmimdevrulad miyveba nawar-
bia gaTamaSebuli – spiralebi, Citebi, moebis Txrobas da metad STambeWdavi,
briala da a.S. TavsarT-bolosarTebic metyveli, emociuri naxatebiT asur-
ganivi ganSlisaa. uswormasworo kideebs aTebs teqsts.
viwro sartyelebi evleba. maT SigniT mo- mxatvris arqivSi inaxeba aseve ramden-
qceul sibrtyeebze ki winaqristianuli ime eskizi, romlebic aSkarad wignis mx-

70
wigni da perioduli gamocemebi

kldisubani, gomis quCa №1. 1960-iani ww.


q. feradi grafiti. 35X42. ojaxis sakuTreba

atvrobisTvis aris gankuTvnili, Tumca ki davanebeb Tavs ferweras da mTlianad


poligrafiul gamocemebSi maTi kvali, `vefxistyaosanis~ gaformebaze muSaobas
amJamad, ver iqna mignebuli. Sevudgebi. ukve Zalian bevri namuSevari
mxatvris bolo namuSevrad SeiZleba maqvs, magram jer ver mivageni imas, rac
miviCnioT ilustraciebi SoTa rusTave- minda. Tan msurs rom Tanamedrove iyos,
lis `vefxistyaosnisa~, romlis gaforme- Tanac mainc `vefxistyaosania~! es Zalian
baze fiqrs a. banZelaZe xangrZlivi drois rTulia.~7
manZilze utrialebs, jer kidev 1980-iani mwirad SemorCenili masalis gamo,
wlebidan iwyebs eskizebis keTebas da si- a. banZelaZis mier sabolood gaazre-
cocxlis bolomde agrZelebs. buli, am wignis organizmis srulad war-
ukve naxseneb interviuSi batoni sam- modgeba Znelia, magram maketis saerTo
son leJava kiTxviT mimarTavs xelovans: kompoziciuri agebis sqemis Cawvdoma
`Tqven, ramdenadac vici, Zalian bevri SesaZlebelia. eskizebis gacnobisas da
adgili `vefxistyaosnidan~ zepirad maTi gulmodgine daTvalierebisas kom-
iciT. axla intensiurad muSaobT ilus- poziciis kideebze SeiniSneba minawere-
traciebze?~ - mxatvari pasuxobs: `vmuS- bi, romelTa umravlesobas Sesrulebis
aobdi, magram axla Sevwyvite. erTi weli- drois aRmniSvneli TariRi aqvs das-
wadi albaT ferweraSi vimuSaveb, Semdeg muli. zogjer Tavad eskizis mxatvru-

7. s. leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990, №2, gv. 25;

71
aleqsandre banZelaZe

r.kiplingi, `maugli~, 1984.


q. akvareli. ojaxis sakuTreba

72
wigni da perioduli gamocemebi

r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww. r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba

r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww. r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba

73
aleqsandre banZelaZe

r.kiplingi, `maugli~, q. akvareli. r.kiplingi, `maugli~, 1988.


1980-iani ww. 43X32. ojaxis sakuTreba q. f. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba

lad gaformebul kompoziciebzec


fiqsirdeba TariRebi – es ki ZiriTa-
dad saqarTvelos uaxlesi istoriisT-
vis umZimesi 1990-92 wlebia. minawerebi
sxvadasxva yofiTi Sinaarsisaa, mini-
dRiurebis msgavsi. ZiriTadad pirad,
yoveldRiur yofaSi da sakuTar ojaxSi
mimdinare ambebis CaniSvnebia, afiqsirebs
mxatvari TbilisSi ganviTarebuli poli-
tikuri movlenebis epizodebsac. magram
CvenTvis mniSvnelovani ZiriTadad ori
Canaweria, aqedan erTi minaweri poemis
dasawyisiT dasaTaurebuli furclis
marjvena mxares, zeda arezea datanili
da Semdegi Sinaarsisaa: `gazeT „saqarT-
velos kultura“-dan SemomiTvales: ar
geSinia ziCis mere vefxistyaosanze muS-
aobiso?
ar meSinia. Tu ki rame miswavlia win-
amorbedTagan viswavle. Tu rame gavlena
ganvicade Semdegac - ar vambob magazec
uars.
r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba mxatvarTa yvela Taobam unda daxatos
da gadaweros vefxistyaosani. amitom vx-

74
wigni da perioduli gamocemebi

r.kiplingi, `maugli~, 1980-iani ww. r.kiplingi, `maugli~, 1984.


q. akvareli. 43X32. ojaxis sakuTreba q. akvareli. ojaxis sakuTreba

atav, movuwodeb sxvebsac. 22 aprili, 1992“. vris Canafiqris Tvalis misadevneblad


manamde ki ukve zemoT naxseneb inter- da wignis dasasuraTeblad moazrebuli
viuSi igi ambobs: `...bavSvobidanve maqvs kompoziciuri wyobis dasadgenad.
siyvaruli rusTavelisa, bavSvobis im rogorc Cans, mxatvars `vefxistyaos-
droidan, rodesac ruseTidan axlad- nis~ mTliani maketis xeliT Sesruleba
Camosuls, jer kidev ar mesmoda qar- hqonda gadawyvetili. xelnaweri teqstis
Tuli ena. mamam zepirad icoda mTeli kompoziciuri ganawileba feradovnad
`vefxistyaosani~. Cven mamasTan gveZina, mosazRvrul TeTr areze gaiazrebo-
da vusmendiT, Tu rogor kiTxulobda da, iseve rogorc es 1966 wlis `arsenas
`vefxistyaosans~ Zilis win, maSin ele- leqsis~ gaformebis SemTxvevaSi iyo.
qtronis Suqic ar iyo sofelSi, 1933-35 ilustraciebis ganTavsebasac calke
ww-Si. dedam qarTuli ar icoda, magram furclebzec da teqstSi CarTviTac geg-
siamovnebiT usmenda, mamaCemi ki Targmn- mavda, aseve xelTqmnils iazrebda wignis
ida da yvelafers gvixsnida. bavSvobidan titulsac, TavsarT-bolosarTebsac
maxsovs marto musika `vefxistyaosnisa~. da savaraudod ydasac. SemorCenili es-
SevZleb Tu Uara am saqmes, ar vici.~8 kizebis gacnobisas mnaxvels aocebs is
Tumca aleqsandre banZelaZis mier kolosaluri samuSao, romelic mxat-
Sesrulebuli SoTa rusTavelis poemis vars wignis saboloo variantis Ziebi-
gasaformeblad gankuTvnili eskizebis sTvis aqvs gaweuli. eskizebi mTliani
moZieba dResdReobiT srulad ar xerx- formatis zomis furclebze iqmneba
deba, magram is razedac xeli migviwvda, (35X66). wignis Semadgeneli element-
garkveul warmodgenas gvaZlevs mxat- ebis ganTavsebis sqema TandaTan yalib-

8. s. leJava, dasax. publikacia, gv. 24.

75
aleqsandre banZelaZe
deba. eskizTa umravlesoba ZiriTadad momdgeni esa Tu is kompozicia. gaocebas
Ziebis sawyis etapzea darCenili, zogi iwvevs, Tu raoden kolosalur energias
SedarebiT dasrulebulia, `gadaSlili gascems mxatvari TiToeuli furclis
wignis furclebi~, urTierTSexamebiT, SeqmnisTvis, romelic faqtobrivad jer
kompoziciuradaa Sekruli. naxatisa da mxolod `Sav masalas~, samuSao eskizs
Sriftis ganawileba morgebulia sasur- warmoadgens da saboloo saxis micemis
aTe formats da damuSavebis xasiaTiTac dros yvelafris Tavidan daxatva da Ta-
eskizuri `CarCoebidan~ dasrulebuli vidan gadawera gaxdeba saWiro.. xelovani
naxatis saxes iZens. mxatvari sruliad ar kmayofildeba poemis taepTaTvis mx-
axleburi xedviT fiqrobs rusTavelis olod Sesabamisi adgilis datovebiT,
poemis dasuraTebas. dasawyisSi, kon- Tundac Sesabamisi feris fonis dadebiT,
sateqsto adgilis kompoziciuri mo-
sazRvris miniSnebiT. da igi gamoyofil
daferil areebSi gulmodgined axdens
teqstis Caweras, qarTuli xelnaweri-
saTvis damaxasiaTebeli yvela elementis
gaTvaliswinebiT: calkeuli Tavebis da-
sawyisSi is zogjer asomTavrul Srifts
iyenebs; sazedao aso-niSnebiT iwyebs
calkeuli Tavebis pirvel strofs, po-
emis teqsts Savi melniT asrulebs, wvri-
li, faqizi kalmiT gamohyavs TiToeuli
aso-niSani, saWiroebis SemTxvevaSi wi-
Tel fersac iyenebs, calkeul sityvebs
erTmaneTisgan singurisferi sami
wertiliT gamohyofs. es yovelive winms-
wrebi samuSaosTvis keTdeba, saboloo
variantisTvis Sesasruleblad, sruliad
Tavidan rom unda gadaiweros da dasur-
aTdes.
r.kiplingi, `maugli~, 1980-iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5 ojaxis sakuTreba `aqa mxatvaro daxate ...~ ilustraciis
eskizze, teqstis marjvniv, zeviT, data-
nilia mxatvris minaweri: `dRes mixdeba
trtitulze macxovris gamosaxulebis
Zalian xSirad nitroglicerinis miReba.
ganTavseba hqonia gaazrebuli, raTa av-
mawuxebs gansakuTrebiT muSaobis dros~
torisa da mxatvris mimarTva RvTisadmi
- Canaweri 1992 wlis 8 maisiTaa daTari-
erTad gaerTianebuliyo `he, RmerTo
Rebuli... da savaraudod es ilustracia
erTo Sen Sehqmen, saxe yovlisa tanisa...~.
- `aqa mxatvaro daxate ...~ - misi bolo
ufali saeklesio mxatvrobaSi miRebuli,
namuSevaricaa.. erTi Tvis Semdeg, 1992
taxtze mjdomi pantokratoris saxiTaa
wlis 13 ivniss aleqsandre (Sura) banZ-
warmodgenili, xolo naxati individu-
elaZe gardaicvala. ocneba - gadaewera
aluri maneriT, Tavisufali xelweriTaa
da daesuraTebina misTvis saTayvanebeli
Sesrulebuli. asevea yvela sxva ilus-
nawarmoebi - SoTa rusTavelis „vefx-
tracia, iqneba es TavsarTi Tu teqstis
istyaosani“ - ganuxorcielebeli darCa.
Sinaarsis amsaxveli vizualurad war-

76
abstraqcia, t.z. 90,2X100. ojaxis sakuTreba. detali

77
78
abstarqtuli kompozicia. 1988.
foto-slaidi g.mgalobliSvilis
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze

aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze

qeTevan s. kinwuraSvili
“maleviCma Tavisi `Savi kvadratiT~ aqcia
Caatara da sila gaawna sazogadoebas.
aqamde unda mixvide. es Seni Sinagani
moTxovnileba unda iyos.”1
(aleqsandre banZelaZe)

Cven zustad ar viciT, Tu rodis Seqmna ma “daaTbo” situacia (1956 w.) da odnav
aleqsandre banZelaZem pirveli abstraq- gadaxsna “rkinis farda,” xelovnebam
cia, radgan is xSirad wvavda sakuTar na- yvelaze metad gaamJRavna, rom SemoWri-
muSevrebs, Tu isini bolomde ar akmayo- li informaciis “ucxo” nakadma qveyanaSi
filebda. misi adreuli abstraqciebi, Sesabamisi cvlilebebi gamoiwvia. magram
romlebsac vicnobT, 1960-iani wlebis is, rasac banZelaZe TavisTvis akeTebda
dasawyiss ganekuTvneba. gezi abstra- da Tavis yvelaze seriozul saqmed miaC-
ciisken man 1950-iani wlebis bolos aiRo. nda, didxans iyo damaluli. 1987 wlamde
mxatvari sabWoTa qveyanaSi cxovrobda, misi abstraqciebi mxolod Zalian viwro
sadac abstraqcia, rogorc “burJuazi- wrisTvis iyo cnobili. simboluria, rom
uli sazogadoebis produqti” oficial- rogorc ki sabWoTa kavSirma ryeva dai-
ur doneze ikrZaleboda da arsad ifine- wyo, erT-erTi pirveli, rac gamoaSkara-
boda. aq feri da xazi mxolod figuris, vda da yvela aalaparaka, banZelaZis da
obieqtis asaxvis samsaxurSi idga, xolo misi mowafeebis (g. eZgveraZe, g. zautaS-
maTi saidumloebebis avtonomiuri - da- vili, i. zautaSvili, l. lasareiSvili, g.
moukidebeli kvleva dauSvebeli iyo. mgalobliSvili) abstraqtuli mxatvro-
Tumca, mas Semdeg rac nikita xruSCov- ba iyo.

1. al. banZelaZis Sesaxeb i.zautaSvilis mier gadaRebuli video - filmidan, 2000

79
aleqsandre banZelaZe
politikur sistemaTa Widilis gamo or
nawilad gayofil msoflioze.

***
saqarTveloSi abstraqtuli mxatv-
robis fuZemdeblad sruliad samarTli-
anad aris aRiarebuli daviT kakabaZe.
originaluri abstraqtuli namuSevrebis
avtori _ igi marto dgas, rogorc qa-
rTul ferweraSi abstraqciis ganviTa-
rebis pirveli etapis warmomadgeneli.
Tumca, es fraza arcTu maincdamainc
zustad JRers, radgan kakabaZe 1920-ian
wlebSi abstraqtul namuSevrebs safr-
angeTSi qmnida da ara Tavis qveyanaSi. na-
muSevrebis didi nawili man samSobloSi
Camoitana da 1928 wels gamofenaze war-
moadgina, risTvisac maSinve dagmes ro-
gorc formalisti da mas abstraqciis
foto. aleqsandre banZelaZe saxelosnoSi. ganxriT mimdevrebi aRniSnul etapze ar
1960-70-iani ww.
hyolia. TviTonac Sewyvita am mimarTe-
biT muSaoba. am TvalsazrisiT, 1950-iani
wlebis bolos, aleqsandre banZelaZe
***
pirdapir daefuZna kakabaZis mier Seqm-
dRes “axali TvaliT” vubrundebi
foto-masalas, romelic 1999 wels, ale-
qsandre banZelaZis meuRlis da ojax-
is wevrebis xelSewyobiT, maT binaSia
gadaRebuli. maTze Cans uamravi tilo,
kedlebze rom feTqaven, SfoTaven, erT-
maneTs “xels uwvdian,” sakuTar CarCoe-
bSi ver etevian, da mainc, TiToeuli da-
moukidebel, mxatvrulad organizebul
erTeuls warmoadgens. maTi cqerisas,
dRevandel mnaxvels bunebrivad SeiZle-
ba gauCndes SekiTxva - ra mizeziT iyo es
tiloebi, romlebzec mxolod xazebi da
ferebi ebrZvian erTmaneTs, an mSvidad
isveneben, aseTi “saSiSi” da miuRebeli?
ratom vlaparakobT politikaze aseT
avtonomiur - mxolod xelovnebasTan
dakavSirebul mxatvrobaze saubrisas?
Tumca, rogori paradoqsulic unda
iyos, isini socrealistur - TxrobiTi
abstraqtuli kompozicia. 1966.
xasiaTis namuSevrebze ukeT saubroben t.z. 73X60. kerZo sakuTreba

80
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
nil fundaments da modernizaciis axal
etapze saqarTveloSi, axali safexuri Se-
qmna abstraqciis ganviTarebis ganxriT.
masTan erTad, am safexurs qmnis mxatvari
jibson xundaZe.

***
abstraqtuli mxatvrobis yvela didi
warmomadgeneli - dawyebuli kandinskiT
da maleviCiT - misken marTlac nabij-
nabij midioda, miemarTeboda. kakaba-
ZisTvis es iyo svla “damoukidebeli
aRsaxvis” gziT. 1950-iani wlebis saqa-
rTveloSi amgvari gzis gavla gacile-
biT ufro rTuli iyo, vidre zogadad
1910-20-ian wlebSi. reJimis mier dawe-
sebuli cenzuris gamo, qveyanaSi codna
modernistul mimdinareobebze TiTqmis
kompozicia. 1966.
sruliad gamqrali iyo. uaxlesi drois t.z. 73X60,5. ojaxis sakuTreba
dasavleTis xelovneba mxatvrebisTvis
saerTod ucnobi iyo. 1950-iani wlebis
mxatvarTa Taoba impresionizms da post-
impresiozms eziara, riTac adgilobrivi
ferwera axal simaRleze aiyvana. magram
dasaZlevi iyo bevrad meti da banZelaZe
TavisTvis, “iatakqveSeTSi,” amaze dauRa-
lavad muSaobda. Sedegad igi kubizmamde
mivida - romelic sabWoTa sinamdvileSi
mcxovrebi mxatvrebisTvis yvelaze did
danakargs warmoadgenda - da sakuTar
SemoqmedebaSi es etapic dasZlia. ase,
sxvadasxva, mcired nacnobi, magram in-
tuiciiT nagrZnobi etapis swrafad “da-
farvis” gziT, mxatvari mivida abstraq-
ciamde, rogorc moTxovnilebamde. axla
Znelia imis garkveva, Tu rogor gadadgam- abstraqtuli kompozicia. 1966.
t.z. 75X75. ojaxis sakuTreba
da banZelaZe Semdgom nabijs, “civ” urT-
ierTobaSi myofi qveynebis mTavrobebs
nabiji erTmaneTisken rom ar gadaedgaT ***
da gamofenaTa gacvla ar gadaewyvitaT. aleqsandre banZelaZes aRniSnuli
1959 wels, moskovSi amerikidan gamofena gamofena ar unaxavs. magram misi in-
Camoitanes, romelic qveynis cxovrebis terviudan (Jurnali “speqtri,” #2, 1990,
yvela aspeqts warmoaCenda da romelmac g.8-13) cxadi xdeba, rom man romeliRac
sabWoTa mosaxleobas “Tvali auxila” moskovur gazeTSi ixila statia Tan-
dasavleTis cxovrebaze. darTuli foto-suraTiT, romelzec

81
aleqsandre banZelaZe
damTvaliereblebi raRac namuSevars
ucqerdnen, romelsac mkacrad akri-
tikebda da dascinoda statiis avtori.
gamofenasTan dakavSirebuli masalebis
mixedviT SeiZleba vivaraudoT, rom dac-
invis obieqti iyo jeqson polokis “taZ-
ari” - tilo, romelic gamorCeulad did
interess iwvevda sabWoTa mnaxvelebSi
da romelsac gansakuTrebiT esxmodnen
Tavs Jurnalistebi. banZelaZem arc im
suraTis avtori icoda, arc im mimdin-
areobis saxelwodeba, romelsac is war-
kompozicia. 1966.
t.z. 60X73. ojaxis sakuTreba moadgenda, magram man amoicno is, riske-
nac ukve mihyavda sakuTar Ziebebs da
arCeul gzaze Tamamad ganagrZo svla.

***
es iyo amerikuli abstraqtuli
eqspresionizmi anu niu-iorkis skola,
romelic meore msoflio omis Semdgomi
me da Sen. 1966. amerikis erT-erT udides monapovars
t. z. 60X80. ojaxis sakuTreba

82
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
warmoadgenda. jeqson polokma, mark
roTkom, vilem de kuningma, franc klain-
ma, rober mazervelma da kidev ramdenime
mxatvarma, Seqmnes etapi, romelmac mdi-
dar, Zlier qveyanas xelovnebis ganxri-
Tac daumkvidra lideris roli. adgi-
lobrivma kritikosebma ar daayovnes da
msoflios amcnes, rom xelovnebis cen-
trma parizidan niu-iorkSi gadainacvla.
didi, mfeTqavi, dinamikuri tiloebi,
energiuli, moqnili monasmebiT, CamoR-
venTili saRebavebiT - Tavisuflebis da
siZlieris demonstrirebas axdenda. sab-
WoTa qveyanaSi amgvari aravis araferi
enaxa. da mas Semdegac, kidev didxans
aRar miscemia mosaxleobas msgavsi Sesa-
Zlebloba. magram informacia miRebuli
iyo. is daileqa maT gonebaSi, vinc saam-
isod fxizlad iyo. da Seuqcevadi pro-
cesi daiwyo. Tumca, meoTxedma saukunem
ganvlo, sanam yovelive es gamoaSkaravda.

abstraqtuli kompozicia. 1966. q. Sereuli


*** teqnika. 42,2X29,8. ojaxis sakuTreba.
garegnulad, zedapirze TiTqos
araferi icvleboda. banZelaZe afor-
mebda wignebs da mis mier ilustrire-
buli wignebi imsaxurebdnen adgilobriv
da saerTaSoriso premiebs. marTalia,
mas ukve studentobis periodidan ic-
nobdnen, rogorc Tavisufal pirovnebas,
romelic arasodes Ralatobda sakuTar
mrwamss da skulptorma gogi oCiaurma
Tavisi megobari “xuligan mxatvradac”
ki monaTla, magram Zalze viwro iyo wre,
romelmac icoda, Tu ra masStabs aRwevda
misi Tavisuflebis zRvari.

***
banZelaZe gaitaca ferma, misma struq-
turam da ferweruli masebiT konstru-
irebam. am periodidan mxatvari Tavisu-
flad moqmedebs tilos zedapirze da
Tavis cocxal, Zlier energias gadas-
foto. aleqsandre banZelaZe da mxatvari
cems mas. rogorc Cans, mas drodadro zurab leJava. 1960-iani ww.
itacebda kidec profesiuli TviTkmayo-

83
aleqsandre banZelaZe

abstraqcia. 1967.
t.z. 76X86. ojaxis sakuTreba

filebiT mozRavavebuli Tavisufleba. erTi mxriv eqspresiuli abstraqcia da


amitomac Zalze xalisiania xolme banZ- meore mxriv, minimalizmi, romelic ma-
elaZis abstraqciebi. xanadaxan simsub- leviCTan iRebs saTaves, magram swored
uqe da mxiarulebac isadgurebs maTSi. 1960-iani wlebis dasawyisSi yalibdeba
magram mere isev iwyeba mixveul-moxveu- damoukidebel mimdinareobad. banZ-
li gzebi, Ziebis dramatizmi, mignebulze elaZesTan es bunebrivad moxda. es iyo
muSaoba da siRrmeSi svla… ibadeba vari- misi Ziebebis Sedegi. swored am ori mim-
aciebi erTsa da imave Temaze. dinareobis organulad Serwymis safuZ-
velze Seiqmna misi mowinave - drois Sesa-
*** tyvisi - abstraqtuli kompoziciebi.
banZelaZe wlebis ganmavlobaSi utri-
alebda kvadratis Temas. Sedegad man Se- ***
qmna sruliad originaluri namuSevre- ramdenadac SegviZlia gavadevnoT
bi, romlebic mis yvelaze mniSvnelovan Tvali, kvaradatis (an oTxkuTxedis)
miRwevad da wvlilad unda CaiTvalos Tema banZelaZis SemoqmedebaSi 1966 wli-
abstraqciis ganxriT. seriebSi am Te- dan viTardeba. im wels man Seqmna sam mon-
maze, man SeZlo erTmaneTisTvis Seerwya akveTad danawevrebuli kvadrati. 1967

84
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze

portreti, eskizi, 1967.


q. tuSi. akvareli, 20,2X29. ojaxis sakuTreba

wels msgavsi kvadrati 9 segmentad dayo.


1968 wels, man Seqmna tilo, romelzec
mxolod erTi feriT - cisfriT Semofar-
glul kvadrats vxedavT. es aris avto-
ris yvelaze minimalisturi da amasTan,
eqspresionistuli kompozicia.
am namuSevarTan dakavSirebiT mxat-
vris qaliSvili - rusudan banZelaZe ix-
senebs : “mamam daxata es kvadarati da su-
raTze muSaobis gagrZelebas apirebda.
magram erTi-ori dRe uyura da mere Tqva:
“ucnauria, amas meti araferi Wirdeba”
(piradi saubridan, 1999).
1968 wlis abstraqciaSi imave Temaze,
kvadrati 25-ze met feradovan monakve-
Tad iyofa. 1970 wels banZelaZem Seqm- portreti, 1967,
na tilo, romelic dRes saqarTvelos t.z. 75,5X86, guram wibaxaSvilis foto

85
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia, 1967,


t.z. 116,5X108. ojaxis sakuTreba

erovnuli muzeumis koleqciaSia da erT- Tavad oTxkuTxedi danawevrebulia mc-


erTi saukeTesoa mis variaciebSi am Te- ire, gansxvavebuli zomis monakveTebad.
maze. gamoyenebulia momwvano-cisfris (firu-
suraTi Sesrulebulia zeTiT. mate- zisfris) da moyviTalo-TeTris gra-
rialur baziss warmoadgens TiTqmis daciebi. tilos zedapiri dafarulia
kvadratuli, odnav siganeSi gawolili monasmebis mravali feniT. es fenebi siR-
tilo, zomiT 90 X 100 sm. sibrtyeze moce- rmes da Sinagan JReradobas sZenen fe-
mulia oTxkuTxedi, romlis garSemower- rebs.
iloba sasuraTe sibrtyis kideebs para- oTxkuTxedis zedapiri daaxloe-
lelurad miuyveba, kididan daaxloebiT biT 15 monakveTad aris dayofili. isini
9-10 sm.-is daSorebiT. oTxkuTxedis kon- sxvadasxva zomisaa. arc erTi ar aris
turi ar aris arc mkacrad sworkuTxa da SemosazRvruli mkacri, swori xaze-
arc CarCos mimarT mkacrad paraleluri. biT. konturebi - zogan mqrqali, zogan

86
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
ufro mkveTri, rogorc Cans, gauSrobel
zedapirze funjiTvea gaxazuli. Semo-
farglulia sworkuTxedebi - TiTqmis
kvadratuli an wagrZelebuli, viwro an
sul mcire monakveTebi. zeda marcxena
kuTxeSi moxazul segments qveda marjve-
na “kuTxe” TiTqmis naxevarwriulad aqvs
moxazuli. monakveTebi gansxvavebuli
ferisaa: zogi mocisfro, zogi TeTri,
moyviTalo, momwvano-mocisfro, mol-
urjo-Savi, ruxi. arc erTi feri ar aris
sibrtyiTi, monotonuri. yoveli mon-
akveTi uamaravi monasmiT aris agebuli.
es monasmebi mdidar, msuye faqturas qm-
nian. zedapiri damuxtulia, mgrZnobiare.
Sedegad, usagno, arafiguruli kompozi-
cia saocar siRrmes iZens. muqi aqcentebi
dinamikurad aris gabneuli. are oTx-
kuTxedis garSemo, kompoziciis fonsac
qmnis da CarCosac. misi uwyvetoba, “gaur-
Rvevloba,” gansazRvravs mis funqcias,
rogorc kompoziciis Semkvrelisa.
mTlianobaSi, ferweruli dinami-
kurobis SegrZneba iqmneba ara imdenad
qali. 1967.
monasmebis eqspresiulobiT - rac aseve q. tuSi. akvareli. 19,2X13,2. ojaxis sakuTreba
saxezea da sagulisxmoa - ramdenadac
imiT, rom TiToeuli segmenti Tavis
TavSi Caketilia da monasmebis daxra,
mimarTeba TiToeulSi gansxvavebulia. es
gancalkevebuloba, mTlianobaSi erTad
Sekvrisas, urTierTdapirispirebis meqa-
nizms qmnis. aqedan iqmneba Sinagani din-
amizmi, romelic umiznod ki ar feTqde-
ba, aramed Sinagan feTqvas da plastikur
daZabulobas qmnis tilos zedapirze. ti-
los centrSi ganTavsebuli kvadratis,
misi TiToeuli segmentis da garemom-
cveli fonis ferweruli Sepirispireba
struqturul mravalferovnebas qmnis. usaTauro, 1967,
yovelive es warmoSobs ferweruli si- t.z. 89,7X90, ojaxis sakuTreba

brtyis “sunTqvis” SegrZnebas. mfeTqavi


zedapiri gansacvifrebel plastikur ars, ferweris avtonomiuri saSuale-
JReradobas iZens. bebis Zalas.
ase avlens banZelaZe damoukideblad
feris, saRebavis gamomsaxvelobiT un- 1980-iani wlebis bolos mxatvari

87
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia. 1967.


t.z. 200X100. ojaxis sakuTreba

88
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

abstraqcia, kvadrati. 1968.


t.z. 35,7X44, ojaxis sakuTreba

daubrunda oTxkuTxedis Temas da didi lobs axsnas, Tu ratom iyo isini ase
zomis (130 X 150 sm) monumenturi kom- mniSvnelovani abstraqtuli eqspresion-
poziciebi Seqmna. aq ferebi umetes Sem- izmis warmomadgenelTaTvis, mas SesaniS-
TxvevaSi ZiriTadad aqromatulia - Savi, navi daskvna gamoaqvs. kritikosi ambobs,
TeTri, ruxi, mravalferovani tonalur- maT monesgan iswavleso, rom saRebavs
faqturuli gradaciebiT. paralelurad tiloze sunTqvis SesaZlebloba unda
iqmneba SedarebiT mcire zomis (75 X 75 sm) hqondes da roca sunTqavs, is upirveles
kompoziciebi. aq sruldeba da erT mTe- yovlisa amoisunTqavs fers - fers ara
lad ikvreba kvadratis (an oTxkuTxedis) formebad, aramed rogorc velsa da
Tema banZelaZis SemomqedebaSi. Tavisu- ares2.
fali, gaukontrolebeli an miSvebuli aleqsandre banZelaZe feris velis
monasmebi, “daokebulia” sworkuTxa Car- Seqmnis didostati iyo. da es swored
CoebSi moqceviT. (Tumca , es swori xazebi mis mier Seqmnil kvadratebSi Cans gan-
arsad mkacrad swor kuTxeebs ar kravs da sakuTrebiT kargad - iq, sadac is fe-
yovelTvis mkacrad urTierTparalelu- rebs Tokavs, sazRvrebSi aqcevs da isini
ric ar aris). feTqaven.

***
rodesac qlement grinbergi mones
“wylis liliebze” saubrobs da cdi-

2 Cl. Greenberg, The Later Monet” in ‘Art and Culture’, Critical Essays, Boston, 1961, p. 45

89
aleqsandre banZelaZe

`arsenas leqsi~, ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika. 45X64. detali. ojaxis sakuTreba

90
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66. ojaxis sakuTreba

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66. ojaxis sakuTreba

91
aleqsandre banZelaZe

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66. ojaxis sakuTreba

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66 ojaxis sakuTreba

92
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66, detali, ojaxis sakuTreba

93
aleqsandre banZelaZe

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X64. detali, ojaxis sakuTreba

94
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X66, ojaxis sakuTreba

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X64, ojaxis sakuTreba

95
aleqsandre banZelaZe

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 45X64, ojaxis sakuTreba

`arsenas leqsi~ ilustracia, 1965-66.


q. Sereuli teqnika, 35X66. detali, ojaxis sakuTreba

96
97
abstraqcia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 30X42, ojaxis sakuTreba
abstraqcia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 36,7X51, ojaxis sakuTreba

98
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

aleqsandre banZelaZis Semoqmedebis


ZiriTadi maxasiaTeblebi

Tamar belaSvili
`ruseTidan axladCamosuls, jer fxistyaosnis~ seriaze muSaoba mis si-
kidev ar mesmoda qarTuli ena. mamam ze- cocxlesTan erTad Sewyda, sxvagvarad,
pirad icoda mTeli `vefxistyaosani~. albaT, SeuZlebeli iqneboda. aleqsan-
Cven mamasTan gveZina, da vusmendiT, Tu dre banZelaZis mxatvruli azrovnebis
rogor kiTxulobda `vefxistyaosans~ mTavari RerZi, xerxemali da sayrdeni,
Zilis win, maSin eleqtronis Suqic ar melodia _ cxovrebis mTavar Temad
iyo sofelSi. dedam qarTuli ar icoda, qceuli, mxolod maSin dadumdeboda,
magram siamovnebiT usmenda, mamaCemi roca xelovani Tavad aRar iarsebebda
ki Targmnida da yvelafers gvixsnida. da manam darCeboda dausrulebeli, sa-
bavSvobidan maxsovs marto musika `ve- nam mxatvari cocxali iyo. asec moxda...
fxistyaosnisa~1. es musika mxatvris aleqsandre banZelaZis biografia
cxovrebis erT-erTi mTavari Tanmdevi saqarTvelodan Sors, cimbiris erT pa-
gaxda. motivi, romelic Rrma bavSvobaSi tara sofel tulunSi iwyeba. aq is 1927
TavisTavad, yovelgvari Zaldatanebis weli. daibada. aqve, gaatara adreuli
gareSe Semovida cnobierebaSi da mTeli bavSvobac. mama, maTe banZelaZe, revolu-
Semdgomi cxovrebis sazrisi gansaz- cionerobis gamo, gadasaxlebaSi ixdida
Rvra. bolos momZlavrebuli da wlobiT sasjels. deda mina raie, erovnebiT es-
nawrTob-naloliavebi materiadac iqca, toneli, cimbirSi Tavis das stumrobda.
`vefxistyaosnis~ banZelaZiseul mxat- Tavad saeklesio musikis specialisti,
vrul versiad gamoinakvTa da sasuraTe germanul enasac Tavisuflad flobda.
zedapirze gadainacvla. es nawarmoebi ojaxi, aleqsandres dabadebis Semdeg
dausrulebeli darCa mxatvars. `ve- kidev xuTi weli, 1932 wlamde imyofe-

1. s.leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990, №2, gv.24

99
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia, 1968,


t.z. 78X100. ojaxis sakuTreba

boda gadasaxlebaSi. saqarTveloSi da-


brunebulma maTe banZelaZem mSobliur
zestafons miaSura. erTi wlis Semdeg
momavali mxatvari iqve, rusul saSualo
skolaSi Seiyvanes, 1942 w. ki man Tbili-
sis samxatvro saswavlebelSi Caabara.
Semdgom iyo Tbilisis saxelmwifo samx-
atvro akademiis ferweris fakulteti,
saidanac, reJimis moTxovnebis Seufara-
vi da pirdapiri kritikis gamo, aleqsan-
dre banZelaZe II kursidan garicxes.
XXs.-is 30-iani wlebis meore nax-
evris represiebis da 40-iani wlebis
pirveli naxevris meore msoflio omis
Semdgom, saqarTveloSi, iseve rogorc
mTels sabWoeTSi, gansakuTrebiT mZime
foto, aleqsandre banZelaZe,
60-iani ww. socialur-politikuri viTareba suf-
evda. sabWoTa mmarTvelobis xana, erT-

100
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqcia kvadratebiT, 1968.


t.z. 50X58. ojaxis sakuTreba

erTi yvelaze rTuli periodia uaxlesi wili. WeSmarit mxatvrul Rirebule-


qarTuli xelovnebis istoriaSi. ga- bebs fsevdo kategoriebi anacvlebs,
mocdilebam cxadyo, rom saxelmwifoe- izrdeba farsisa da siyalbis gancda. Za-
brivi totalitarizmis ideologiuri lauflebis sakralizacia, romlis ukan
safuZvelis mTeli sisruliT da sicxa- sabWoTa qveynis socialuri didebuleba
diT danaxva-wvdoma misive xelovnebis da misi yovlisSemZleoba idga, sazoga-
mxatvrul-saxeobrivi enis gaanalize- doebis erT-erT umTavres msoflmxed-
biTaa SesaZlebeli. es ena ki, rogorc velobriv orientirad moiazreboda. am
wesi, CanasaxSive, determinirebulia im TvalsazrisiT gamonaklisi arc qarTu-
mTavari funqciebiT, romelnic am dros li xelovneba iyo.
xelovnebas akisria -propaganda da mase- reJimi daundoblad uswordeboda
bze zemoqmedeba konkretuli ideolo- yovelgvar gansxvavebul azrs da misi
giis farglebSi; ai sawyisi da dasasruli, gaCenis SesaZlo mcdelobasac ki. 1948 w.
amosavali wertili da saboloo mizani Tbilisis samxatvro akademiidan gauSves
yvela msgavsi tipis SemoqmedebisaTvis. daviT kakabaZe, mogvianebiT ki, misi
totalitaruli reJimebis xelovnebaSi, mowafe da impresionistuli mxatvruli
erTianad matulobs paTetikis, ukon- maneris gamorCeuli ostati valentin
fliqtobis, paradulobis xvedriTi Serpilovi, garicxes araerTi studenti

101
aleqsandre banZelaZe

qalis portreti. gizela. 1968.


t.z. 70X50. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

102
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

usaTauro, 1968.
t.z. 60X85. dimitri SevardanaZis sax. erovnuli galerea

(maT Soris jibson xundaZe), romelTa


nawili aRadgines, nawili ki ara. 1930-
iani ww.-is miwurulidan moyolebuli,
sabWoTa reJimi kategoriulad devnida
nebismier mxatvrul tendencias, Tu is
formis realisturi asaxvis princi-
pebs scildeboda. am droisaTvis ukve
mkafiod ganisazRvra `proletariatis
revolucioneri mxatvrebis~ mTavari
valdebulebac. maT `mSromelTa farTo
masebisaTvis, WeSmariti, revoluciuri
sinamdvilis mxatvrul-realisturi
formiT Cveneba da aqtiuri mxatvrul-
sazogadoebrivi muSaobiT, social-
izmis SenebaSi qmediTi monawileobis
miReba evalebodaT.~2 yoelive sxva ki, gogona kikiniT, 1960-iani ww.
q.f. 44,5X32,5.Oojaxis sakuTreba

2. `revoluciis mxatvarTa asociaciis~ deklaracia. miRebul iqna `revoluciis mxatvarTa asociaci-


is~ I sakavSiro yrilobaze 1929w. Искусство и массы. №1-2,

103
aleqsandre banZelaZe

kompozicia, 1968,
t.z. 65X75. ojaxis sakuTreba. guram wibaxaSvilis foto

rac aRniSnul qargaSi ar ewereboda, blivi SemoqmedebiTi moRvaweobis3 mra-


Seufaravad isjeboda da idevneboda. valwliani istoriis dasawyisi. imxanad
advili misaxvedria, rom am dros aka- grigol abaSiZe Jurnal `dilas~ sare-
demiidan garicxuli aleqsandre banZ- daqcio kolegiis wevri iyo da swored
elaZis sazogadoebriv-statusebrivi misi iniciativiT daibeWda axalgazrda
mdgomareoba arc Tu saxarbielo iqne- mxatvris ilustraciebi pirvelad 1949w.
boda. mxatvarma bedi wignis ilustra- am JurnalSi. iqidan moyolebuli ale-
ciaSi scada da qarTul gamomcemlobebs qsandre banZelaZem uamravi Jurnali,
miaSura. am dros ukavSirdeba aleqsan- wigni, sabavSvo Tu saymawvilo gamocema
dre banZelaZisa da cnobili qarTve- gaaforma da daasuraTa.
li mwerlis, poetisa da mTargmnelis am dros misi mxatvruli stilistika,
grigol abaSiZis megobrobis da erTo- epoqis moTxovnebs savsebiT Seesabameba

3. grigol abaSiZe: `laSarela~ 1957; `didi Rame~ 1963; `laSarela~ 1963 - mxatvari aleqsandre banZelaZe

104
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1969,


t.z. 75X74,6. ojaxis sakuTreba

da mkiTxvelis mowonebasac imsaxurebs. ZisaTvis am dokumentis gadacema).


mogvianebiT, roca qveyanaSi diqtatis 1956w.-dan moyolebuli `pirovnebis
garegnuli, mkafio niSnebi odnav Ses- kultis~ problemis gaaqtiurebam,
ustda, ukve sakavSiro prizebis lau- represirebulTa reabilitaciam, cen-
reatsa da araerTi gaxmaurebuli na- zuris TiTqosda Semsubuqebam da
muSevris avtors, samxatvro akademia `rkinis fardis~ miRma sxva samyaros
sakuTari iniciativiT gadascems swav- arsebobis faqtis gacnobierebam, Ta-
lis dasrulebis damadasturebel mow- visuflebis gazrdili arealis iluzia
mobas (am droisaTvis akademias sxva req- Seqmna. sinamdvileSi, yovelive kvlav im
tori hyavda. am Tanamdebobas apolon kulturuli plastis konstruirebas
quTaTelaZe ikavebda. misi survili da emsaxureboda, sadac totalitaruli
iniciativa iyo aleqsandre banZela- reJimis politikuri programa domini-

105
aleqsandre banZelaZe

kompozicia, 1968,
t.z. 140X99. ojaxis sakuTreba

rebda da sadac xelovneba, moklebuli medebis pirveli aqtiuri fazis dasawy-


Tavis arsismier avtonomias, mxolo- isi. periodul gamocemebTan TanamS-
dRa saSualeba iyo axali sabWoTa miTis romlobis paralelurad mxatvari qmnis
sinamdvilisdari reproducirebisaT- qarTuli kulturisa da mecnierebis
vis. araerTi cnobili warmomadgenlis por-
swored am e.w. `daTbobis~ periods trets (ioseb griSaSvili (1954), nikoloz
emTxveva aleqsandre banZelaZis Semoq- kandelaki (1954), sergo zaqariaZe (1954),

106
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
spartak baRaSvili (1955), neli Ciqovani SemorCenilia jer kidev samxatvro
(1957), platon leJava (50-iani wlebi), teqnikumSi swavlis dros Sesrulebuli
maia beriZe (1956) - rogorc grafikuli, boSa gogonas grafikuli portretuli
aseve ferweruli portretebi). imis gamosaxuleba (1945). mxatvari aq ukve iy-
miuxedavad, rom am namuSevrebis umete- enebs, mogvianebiT, misi grafikuli namu-
soba mainc sxvadasxva Jurnalis dakve- SevrebisTvis Cveul, mogrZo monasmiT,
TiT sruldeboda, mxatvris interesi araerTgvarovani daStrixvis meTods.
portretis Janrisadmi imTaviTve sacn- amave periods ganekuTvneba akvarelis
auri xdeba. teqnikaSi muSaobis pirveli mcdelobe-
dRes Cvens xelT arsebuli masalis bic. misi ori avtoportretidan (1950),
mixedviT aSkaraa _ portreti 1950-ian romelTac TiTqmis identuri rakursi
wlebSi aleqsandre banZelaZis Semoq- da kompoziciuri maxasiaTeblebi gamo-
medebis mTavari orientiri da intere- arCevs, erTi akvareliT, meore ki fan-
sis obieqtia – sulerTia, es iqneba fan- qriTaa Sesrulebuli. iwyeba qaRaldisa
qriT Sesrulebuli Canaxati, Tu mkafio da wylis saRebavebis urTierTmimarTe-
akademizmiT niSandebuli ferweruli ba-Sevsebis procesis gaanalizeba; jer
tilo. Zalian frTxili da mozomili. mxatvari

abstraqtuli kompozicia, 1969,


t.z. 60X75. ojaxis sakuTreba

107
aleqsandre banZelaZe

abstraqcia, 1970,
t.z. 90X100. xelovnebis muzeumi

mxolod Savi feris akvarels iyenebs, odnav gaubedavisac ki, uneblie mowme
rac kidev ufro aaSkaravebs erTi feris da mWvreteli xar, risi gamoaSkaraveba-
sxvadasxva tonaluri versiiT, sivrcisa gamomzeurebac iSviaTad rom surdes
da sibrtyis mTavari maorganizebeli Tavad xelovans.
elementebis Seqmnis SesaZleblobebis akvarelis teqnikam banZelaZis Semo-
mosinjvis process - roca wylis kon- qmedebaSi bevrad ufro gvian, Tumc ki
centraciis xarisxi formisa da faqtu- udaod gamorCeuli adgili daimkvidra
ris materiadqmnis datvirTvas kisru- da mxatvruli azrovnebis erT-erTi ur-
lobs da imavdroulad planobriobis Tulesi problemis _ grafikulobasa
gaCenas ganapirobebs. Semecnebis msgavs da ferwerulobas Soris vizualuri zR-
etaps, sxvadasxva dros, albaT yvela mx- varis gaqroba-nivelirebis Temis miseu-
atvari gadis. amitomac uCveulo gancda li SemoqmedebiTi kvlevis nawilad iqca.
gipyrobs am namuSevrebis yurebisas, portretuli namuSevrebi imdenad
xvdebi, rom Zalauneburad im Semoq- xSiria mxatvris Semoqmedebis pirvel
medebiTi Ziebis, jer `daokebulis~ da naxevarSi, rom mxolod maT magaliTzec

108
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
kia SesaZlebeli sxvadasxva mxatvruli Jiseuli konkretika, samosi - Semosuli
tendenciisa Tu mimdinareobis Sesa- epoqiseuli niSnuliT.
tyvisi, formismieri transformaciis wlebis Semdeg mxatvari gaixsenebs
xazis mkafio moxilva-gamovlena. galaktionis am portretze muSaobis pe-
1952 wliT TariRdeba galaktion riods `galaktioni Zalian adre, 23-24
tabiZis portreti. amave periodisaa wlisam davxate. maSin cxadia ar SemeZlo
dodo WiWinaZis, Seufaravi seroviseuli Cawvdoma mis `universumSi~. ise imxana-
vertikalizmiT niSandebuli gamosax- dac vicodi misi leqsebi zepirad, mom-
uleba da Tamar abakelias gamorCeuli wonda isini, magram galaktionis sidiade
saSemsruleblo ostatobiT Camoqnili ar mesmoda. axla yovelTvis midevs gal-
saxe. maT ucnaurad msgavsi koloris- aktioni magidaze da dasvenebis dros Tu
tuli gama, nivTieri, materialuri sa- ar wavikiTxe ar SemiZlia.~4 galaktio-
myaros mniSvnelovanebis mkafioeba da nis Tema mxatvris SemoqmedebaSi kidev
ganwyobis identuroba axasiaTebs. araerTgzis dabrundeba sxvadasxva in-
galaktionis portretSi sayuradRe- terpretaciiT.
boa Camqrali, moTokili feradovneba, aleqsandre banZelaZes movlenebis
didi lokaluri laqebi da moculobi- aRqmis Taviseburi, iSviaTi damokideb-
TobaSi davanebuli eqspresia, romelsac uleba gamoarCevs. erTsa da imave Temas
uCveulod qveviT daweuli rakursis mxatvari mravalgzis ubrundeba. da
kuTxe da ganaTebis specifikuroba kidev ara imitom - rom Seqmnil-gamosaxulSi
ufro gancdads xdis. aSkaraa studiuri raime ver daasrula, an saTanadod ver
mxatvrobisaTvis damaxasiaTebeli elf- ganaxorciela. mizezi sruliad sxvaa.
eri. galaktionis masiuri, lamis monu- banZelaZe xelovanebis im kategorias
menturi figura, romelsac araerT- ganekuTvneba, visTanac dasrulebuli,
gzis miubrundeba xelovani, ucnauri amowuruli Tema ar arsebobs. masTan
nazavia realisturi portretuli Jan- TviTkmayofilebis momenti arasdros
ris da oficialuri `samTavrobo~ por- dgeba. amis ilustrirebaa mTeli misi
tretis (daaxloebiT analogiuri gan- Semoqmedeba. `arsenas leqsis~ gaforme-
wyobisaa amave periodSi uCa jafariZis,
iseve rogorc korneli sanaZis mier Ses-
rulebuli galaktionis portretebic).
erTi mxriv, Tavad personaJi, sityvis
didostati, da qarTuli poeziis aRi-
arebuli metri, yovlismomcveli da yov-
lisdamtevi niWiereba, napirdaudebeli
SemoqmedebiTi energia, xibli melodiad
qceul sityvas adevnebuli; meore mxriv
ki _ misi gamosaxuleba, Seqmnili udao
ostatobiT. gansakuTrebiT aRsaniSna-
via sakuTriv saxe, amasTan neitraluri
foni, romelic SesaZloa ganzogadebisa
da interpretaciis wyarodac ki qceu-
liyo, rom ara uecrad gaCenili antura- peizaJi. 1960-iani ww.
t.z. 75 X 65, ojaxis sakuTreba

4. s.leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №2, gv. 23

109
aleqsandre banZelaZe
Tarebis xazi, sadac yoveli axali wre
sawyisis kidev erTi gansxvavebuli in-
terpretaciis versiiT brundeba _ ase-
Tia mxatvris SemoqmedebiTi azrovnebis
specifika.
nawarmoebis aRqmis idealuri mod-
eli, romelic axerxebs sZlios zeda-
pirul fsiqologizms, Tu SemTxveviT
simboloebs – naTelia, rom mxolod ma-
terialur maxasiaTeblebze ar gadis.
is mudam cdilobs Caswvdes yofierebis
arsis ZiriTad Semadgenlebs. ontolo-
giuri kvlevis specifikis mixedviT va-
riaciulobis nairgvaroba, sakuTriv
im nawarmoebis amouwuravi mravalp-
lanianobis Sedegia, romlis interp-
retirebac xorcieldeba. igulisxmeba
erTi Temis mravali avtoriseuli xe-
foto. aleqsandre banZelaZe, galaktionis
qandakebasTan erTad. 1970-iani ww.

bas is orjer axorcielebs da es maSin,


roca pirveli moskovSi gamorCeuli
priziT dajildovda. arsenas Temaze
qmnis damoukidebel dazgur namuSe-
varsac. sxvadasxva wlebSi muSaobs
`mauglis~ ilustraciebze da aseve, say-
ovelTao aRiarebis miuxedavad, kvlav
ganagrZobs am Temis gadamuSavebis pro-
cess, Tan cdilobs gaformebis pirve-
li versia srulad daiviwyos, radgan
Tvlis, rom saTanadod ar CauRrma-
vda teqsts. `galaktionis~ ferweruli
portretis Semdeg, romelmac aseve
sayovelTao mowoneba daimsaxura, qm-
nis misi qandakebis or variants (aqedan
erTia mxolod SemorCenili) da uamrav
grafikul Canaxats. didubis eklesiis
moxatulobaze muSaobis dasrulebisTa-
nave, yovelgvari konkretuli dakveTis
gareSe ubrundeba `saidumlo serobis~
kompozicias da iwyebs Temis absolu-
eskizi galaktionis qandakebisaTvis, 1973,
turi gadaazrebis urTules process. q.f. 43X30,7. ojaxis sakuTreba
variaciulobis simravle da erTi nara-
tivis amouwuravi spiraliseburi ganvi-

110
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

eskizebi galaktionis qandakebisaTvis, 1973, q.f. 43X30,7. ojaxis sakuTreba

dva. es asea aleqsandre banZelaZis Sem- pirvelwyaros interpretacia da imav-


TxvevaSic, Tumca sakiTxi sagrZnoblad droulad, iqmneba pirvelwyaro sxva in-
rTuldeba, radgan TemasTan erTad aq terpretaciebisTvis. misi yvela nawar-
avtoric erTidaigivea. moebi mizezia, maSinac ki, roca Sedegis
yuradRebas iqcevs erTi detali _ datvirTviT iqmneba. mxatvari movlenas
msgavsi nairgvarobiT aleqsandre ban- polisemiurad, mravali versia-varian-
ZelaZis is nawarmoebebi gamoirCeva tis konteqstSi xedavs. amitomac misi
umetesad, romelTac literaturuli mravalplaniani samyaro xSirad ufro
pirvelwyaro asazrdoebs. aq is erT- realuria, vidre warmosaxviTi.
droulad mkiTxvel-amomkiTxveli da ase, daaxloebiT oci wlis Semdeg, xe-
axlis Semoqmedicaa. rolan bartis `av- lovani kidev erTxel miubrunda galak-
toris sikvdilis~5 Teoriis mixedviT, tionis Temas. mTeli am wlebis ganmav-
mkiTxvelis, aRmqmel-mayureblis in- lobaSi mosvenebas ar aZlevda, sinanuli,
terpretaciis roli, imdenad arsebiTia, gaCenili poetis masStabis emociurad
rom realurad aqrobs avtoriseul ver- arasrulfasovani vizualuri adeqvatis
sias da anacvlebs Tavad avtorsac. asea Seqmnis Sedegad. masalac Tvisobrivad
aleqsandre banZelaZec, romelic msgav- gansxvavebuli SearCia, gadawyvita es
si `wakiTxvis~ Sedegad Tavad qmnis axal Tema qandakebaSi aemetyvelebina. 1973
nawarmoebs. aq xorcieldeba, erTi mxriv, wels galaktionis qandakebis ori mom-

5. r. barti, avtoris sikvdili, arili, 2009, 23 oqtomberi

111
aleqsandre banZelaZe
cro versia Seasrula TabaSiriT.6 man
scada poetis `Zalian moZravi, Zalian
eqspresiuli, Zalian aRgznebuli - ai
iseTi rom ambobs: `me mefe var da poeti,
da simReriT vkvdebi~7 gamosaxuleba Se-
eqmna. iyo uamravi eskizi Tu Canaxati.
aq portretuli msgavsebis faqtorma
adgili formismier eqspresias, ganzo-
gadebasa da utrirebas dauTmo, emo-
ciis hipertrofirebuloba ki logiku-
robisa da racionaluris Canacvlebad
iqca. qandakeba erTianma moZraobam
moicva. daudgromeli dinamika, kuSti
sxeulebrivi Zalmosileba da ulevi en-
ergia – aseTi iyo ukve ara `sabWoTa po-
eti~, aramed poeti drois, sivrcisa da
miT ufro politikuri Sexedulebebis
miRma. naxevrad miTosuri giganti, poe-
ziis keTilxmovanebis madls ziarebu-
li, Zlevamosili gonis mtvirTvelad
rom aurCevia gangebas. aq banZelaZe ukve
galaktions rodi aqandakebda, is mis
poezias udgamda Zegls. da saTqmeli
formam mainc SeboWa, zRudeSi moaqcia,
raRac daaklo, raRac daakonkreta, amiT
frTebi Seukveca da saarsebo areali
SemousazRvra. mxatvari isev ukmayo-
filo iyo, Tumca gaCnda idea, idea fer-
iT abrialebul poeziaze: `galaktionis
leqsebi, xom `abstraqciebia.~8

***
mxtvris Semoqmedebas ucnauri, mka-
fio etapobrioba gamoarCevs. misi vi-
zualuri Ziebebi fexdafex mihyveba da
imeorebs XXs.-is mxatvrul tendenciebs.
cdilobs yvelaferi mosinjos, moirgos
galaktioni. qandakeba. 1973.
TabaSiri .120 sm. ojaxis sakuTreba da gaiTavisos, raRac daitovos, raRac

6. TbilisSi, ilia WavWavaZis gamzirze arsebuli dimitri (juna) miqataZis mier Sesrulebuli gal-
aktionis qandakeba TariRdeba 1979w. qalaqSi ki is 1980w. daidga. amitom aleqsandre banZelaZis mier
galaktionis qandakebaze muSaobis dawyebis mizezs, qalaqSi am qandakebis dadgmisTvis gamocxadebul
konkurss ver davukavSirebT.
7. s.leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №2
8. s.leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №2

112
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
ki samudamod ukuagdos. XXs.-is yve-
la evropeli Tu amerikeli xelovanis
biografiisTvis es procesi Cveuli,
bunebrivi da arafriT gamorCeulia.
isini survilisamebr, met-naklebi Tan-
mimdevrulobiT euflebian manamdel
mxatvrul gamocdilebas da ukve Semd-
gom muSaoben Tanadroul problemati-
kaze. aq uCveulo TiTqos arc araferia.
oRond ara totalitaruli reJimis ar-
ealSi myofi mxatvrebisaTvis.
1950-iani wlebis dasasruls banZ-
elaZiseuli ferweruli monasmi, le-
sirebiT moTokil-movarayebuli, jer
mZlavri, masiuri laqebiT iwyebs gamon-

eskizi galaktionis qandakebisaTvis, 1973,


q.f. 43X30,7 ojaxis sakuTreba

Tavisuflebas, Semdgom ki, naZerw-gam-


onakvTuli, sasuraTe qsovilis zeda-
pirs faqturisdagvar reliefad edeba
(spartak baRaSvilis portreti. 1955).
TandaTanobiT vizualuri pirobiTobis
xerxi, qmediTi kategoriis datvirTvas
iZens. gamosaxuleba mkvrivi, qandakebi-
sdarad Camoqnili xdeba. taqtiluroba-
xelSesaxebiTobis gancda sagrZnoblad
matulobs. koloristuli qsovilis
aqtiuroba Tvals siRrmeSi SeRwevis
saSualebas aRar aZlevs da mTeli sis-
ruliT Tavad moiwevs misken, mayureb-
lisaken. msgavs portretebze muSaobis
gamocdilebas pirdapir ebmis mxatvris
SemoqmedebaSi impresionizmiTa da puan-
tilizmiT daintereseba-gatacebis xan-
mokle, Tumc ki mkafiod TvalsaCino pe-
riodi.
XXs.-is dasawyisis qarTuli xe-
lovnebis istoriam impresionistuli
Ziebebis etapi, iseve rogorc momdevno
ara erTi mxatvruli tendencia, evro-
galaktioni. qandakeba. 1973.
paSi mimdinare procesebis kvaldakval
TabaSiri. 120 sm. ojaxis sakuTreba. detali ganvlo. SesaZloa es movlenebi ar iyo

113
aleqsandre banZelaZe

kvadriptiqi, 1971
t.z. 100X295, dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. 1971.


dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

droSi srulad Tanxvdenili, Tumca `Sewyvetili~ adgilidan gagrZelebis


maT Soris qronologiuri cTomilebac nacvlad adreuli, TiTqos gavlili da
ar iyo didi. mas Semdeg ki rac, qveynis gaanalizebuli impresionistuli etapi
gasabWoebis gamo, qarTuli mxatvruli airCies kvlav. dRevandeli gadasaxedi-
azrovnebis ganviTarebis bunebrivi dan, ukve SesaZlebelia amis ganmapiro-
mdinareba Zalismierad Sewyda, msgavsi bebeli ramdenime mizezis dasaxeleba.
procesebic SeCerda. rkinis fardis SigniT xom TiTqmis Seu-
gasabWoebis Semdgom, qarTveli xe- Zlebeli iyo sxvagan mimdinare proce-
lovanebis pirveli mcdeloba, evropuli sebis Sesaxeb raimes safuZvliani codna,
saazrovno arealis wrebrunvaSi dab- maT Soris imisac, Tu rogor gagrZelda
runebisa, swored 50-ianelTa Taobas uka- movlenebi wyvetis momentidan; amasTan,
vSirdeba (aleqsandre banZelaZe, jibson samxatvro akademiaSi moRvawe, qarTvel
xundaZe, edmund kalandaZe, zurab niJa- 50-ianelTa pedagogebis nawili is mxat-
raZe). aq xelaxla iCina Tavi ipresion- vrebi iyvnen, romelTac wlebis win, ar-
istulma maxasiaTeblebma. amasTan, maT sebiTi roli Seasrules qarTuli mod-

114
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. 1971.


t.z. 400X260 dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

115
aleqsandre banZelaZe

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. eskizi. 1971.


q.f. 43X30,6. Oojaxis sakuTreba

ernizmis istoriis SeqmnaSi (rad Rirs maSin, rodesac qarTveli xelovane-


Tundac mose ToiZis dasaxeleba). bune- bi, maT Soris aleqsandre banZelaZe,
brivia, akrZalvis miuxedavad, maTi ga- impresionistul-neoimpresionistuli
mocdilebis kvali studentebze mainc ZiebebiT dainteresdnen, msoflio sax-
qmediT gavlenas axdenda. garda amisa, elovnebo sivrce, axali mxatvruli re-
iyo sxva tipis ganmapirobeblebic. alobis Seqmnis urTulesi gamowvevebis

116
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. 1971.


t.z. 460X295. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

117
aleqsandre banZelaZe

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. eskizi. 1971.


q.f. 43X30,6. Oojaxis sakuTreba.

winaSe idga, pop-arti Zalebs ikrebda da impresionizmisadmi gansakuTrebuli


evropul esTetizms amerikuli anacv- damokidebuleba maTac SenarCunebuli
lebda. XXs.-is pirveli naxevris TiTq- hqondaT. `axali~ xelovneba xom swored
mis yvela mxatvruli mimdinareoba ukve am didebuli mijnis miRma daiwyo (aq Ta-
istoriis kuTvnilebad qceuliyo da visTavad gadamwyveti iyo sezanis ro-
aRaravin cdilobda arsebuli realobis lic). ase iyo qarTveli xelovanebisTvi-
raimegvarad gameoreba-asaxvas. Tumca sac. Tavisuflebis, daumorCileblobis,

118
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. 1971.


t.z. 400X260. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea

119
aleqsandre banZelaZe

legendis gagrZeleba. kvadriptiqi. 1971.


t.z. 460X295. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea. Ddetali

radikaluri siaxlis sawyisi _ impre- sakuTar TavSi gatarebul-gancdili, ax-


sionizmi _ totalitarizmis akrZalvis snili da nagrZnobi codniT miaxloebas.
pirobebSi kidev ufro mZafrad ganicde- sxva yvela SemTxvevaSi maTi namuSevrebi
boda da 1950-iani wlebis saqarTveloS- yalbi, zedapiruli da `dabralebuli~
ic im amosaval wertilad iqca, saidan- gamovidoda. savaraudod amiT aixsneba
ac procesis gacocxleba logikuri da sxvadasxva mxatvruli tendenciis sim-
gamarTlebulic ki iyo. ravle da maTi arsebobis droiTi xan-
poststalinuri liberalizmis grZlivobis simcire aleqsandre banZ-
miuxedavad, reJimi msgvs eqsperiment- elaZis SemoqmedebaSic.
ebs sastikad krZalavda. qarTveli mx- 1950-ianebis miwuruls mxatvari
atvrebis nawilma SemoqmedebiTi gan- puantilizmiT dainteresda (`madonas
viTarebis urTulesi gza airCia. es ar portreti~ 1957; `kiTxvisas~ 1957). am na-
iyo erTiani, gaziarebuli, deklarire- muSevrebSi gamosaxulebas qmnis sasur-
buli, an Tundac gacxadebuli arCevani. aTe zedapiris gamTlianebuli, Sekru-
umciresi miniSnebebiT, fragmentuli, li koloristuli plasti. TavisTavad,
daCexili informaciiT Tu Sav-TeTri TiTqmis gamqralia yovelgvari siR-
uxarisxo reproduqciebiT _ yvela rmiseuli Ziebebi. optikuri efeqtebis
maTgani cdilobda XXs.-is xelovnebis problema sibrtyis zedapirze mimdin-
ama Tu im mimdinareobis Sesatyvisi ad- are procesebis kvleviT Semoifargleba
eqvatis Seqmnas da amiT epoqis zogad- da mxatvaric, kontrastuli ferebis
mxatvrul tendenciebTan logikuri, sufTa laqebis, urTierTis gverdiT

120
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

mesazRvre, 1973.
t.z. .144X180. dimitri SevardanaZis sax. erovnuli galerea

ganTavsebis xerxiT aJRerebuli gamo- lian mcirea. isic advili misaxvedria,


saxulebebis, lamis maTematikuri amo- rom mxolod `erTdrouli ferado-
canebis amoxsnis xibls mihyveba. es vani kontrastebis kanoni~ da masze da-
mimdinareoba mxatvrisgan palitris te- fuZnebuli kvlevebi, ver iqneboda didi
qnikuri SesaZleblobebis srulyofil xnis sazrdo, verc erTi WeSmariti xe-
flobas moiTxovs. amitomac msgavsi mx- lovanisaTvis. amitomac am mxatvrul
atvruli tendenciis farglebSi araer- tendencias TavisTavad xanmokle arse-
Ti gamorCeulad TvalismomWreli da bobis istoria aRmoaCnda, rogorc ev-
maRali mxatvruli Rirebulebis nawar- ropaSi, aseve CvenSi da konkretulad
moebia Seqmnili, rogorc evropaSi (sa- banZelaZis SemoqmedebaSic.
kuTriv puantilistebi, adreul peri- amave periods ganekuTvneba qarTuli
odSi msgasi gatacebebi hqonda v. van soflis Teamatikaze Seqmnili ramden-
gogs, k. pisaros, h. matiss, a. derens ...), ime namuSevari. es suraTebi, agebuli,
aseve saqarTveloSi (j.xundaZe). 1950- marTalia ara puantilisturi teqni-
ian wlebSi, roca aleqsandre banZelaZe kiT, Tumc ki komplementaruli ferebis
am namuSevrebze muSaobs, qarTul re- principis gaTvaliswinebiT (`qarTuli
alobaSi analogiuri precedentebi Za- sofeli~, `soflad~ orive 1950-iani

121
aleqsandre banZelaZe

qarTuli sofeli, diRomi, universamis pano, 1976 (amJamad aRar arsebobs)


foto g. jolbordis

ww.), udaod, mxatvris memkvidreobis uli da gamoyenebulia kompoziciuri


gamorCeul nimuSebad SeiZleba CaiT- struqturis agebis yvela Zireuli maxa-
valos. aRniSnuli peizaJebi saocrad siaTebeli, Seqmnilia Zlieri dinamikis
lamazia. msgavsi epiTeti arasakmarisia, gancda, awyobilia feradovani kompozi-
Tu gamosaxulebas sxva aranairi mxat- ciis lamis srulyofili sqema, romlis
vruli Rirebuleba ar gaaCnia, Tumca xarjzec daregulirebulia planobrivi
stilisturi analizi cxadyofs, rom am Tanmimdevroba da garemos haeriT ga-
namuSevrebSi gaTvlili, gaTvaliswineb- jerebulobis efeqti. aqtiuri ferado-
vani laqebis urTierTmonacvleoba, rac
xSirad vizualuri pauzebis datvirTva-
sac iTavsebs, gamosaxulebaSi, mTavari
xedviT-Sinaarsobrivi qsovilis Zerwvas
aadvilebs. suraTebi akademiuri mxat-
vrobis saukeTeso nimuSebs warmoad-
gens da amasTan, udaod momxibvleli
koloritiT xasiaTdeba. es arsebiTia,
radgan msgavsi, kontrastuli ferebiT
xatvis principis mizanic xom, sasuraTe
zedapiris gansakuTrebuli simZlavriT
aJRereba iyo. momdevno etapi ki mxat-
vris SemoqmedebaSi ukve fovisturi
Ziebebis niSniT gamoirCa da kolori-
tis gaZlierebisaken svlac logikurad
gagrZelda.
1957w.-iT TariRdeba `arsenas leqsis~
qarTuli sofeli, diRomi, universamis
pano, 1976 (amJamad aRar arsebobs). detali banZelaZiseuli ilustrirebis pirveli
foto g. jolbordis versia. mxatvari teqnikuri Tvalsaz-

122
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

qarTuli sofeli, diRomi, universamis pano, 1976 (amJamad aRar arsebobs)


foto g. jolbordis

risiT mTlianad dasrulebuli dazguri li tilodan gareT moiwevs da arasak-


ferweris nimuSebs qmnis. rom ara epizo- marisi sivrcis, `gaWediloba-uhaero-
duri, Tanmimdevruli TxrobiTobis Zl- bis~ gancdas badebs. aq forma mudmivad
ieri nakadi, rTuli iqneboda maTi il- zRvardadebulia Zlieri, mkafio kon-
ustraciisTvis saerTod mikuTvnebac turis saSualebiT, radgan misi sasur-
ki. savaraudod, ilustraciebi wignSi aTe zedapirze `damagreba~ moxerxdes.
mxolod CanarTis saxiT iyo gaTvlili9,
gansxvavebiT `arsenas leqsis~ banZela-
Ziseuli ilustrirebis gviandeli ver-
siisagan, sadac wignis, rogorc mTliani
mxatvruli organizmis, erTiani konce-
fciac damuSavda mxatvris mier.
mkveTri, mJReri feradovneba, kolo-
ritis xazgasmuli `xelovnuroba~ da
monumenturobis Zlieri gancda gamo-
arCevs am seriis yvela namuSevars. ms-
gavsi intensiobisaa rogorc fonis,
aseve wina planis Semadgeneli yvela
elementi. kompozicia xSirad moax-
loebuli kino-kadris STabeWdilebas
tovebs, rasac lokaluri feradovani
laqebis simravle kidev ufro Tval-
saCinos xdis. sxeulebi bolomde arc ki
qarTuli sofeli, diRomi, universamis
eteva kadrSi, mis miRma gadis, mxatvru- pano, 1976 (amJamad aRar arsebobs). detali
foto g. jolbordis

9. rogorc cnobilia, wigni am ilustraciebiT ar ganxorcielebula da ar dabeWdila.

123
aleqsandre banZelaZe

argonavtebi, SemoqmedebiTi dasasvenebeli saxli `literaturuli gazeTi~, foies ga-


formebis eskizi, 1977, gulrifSi. muyao, Sereuli teqnika, 61,5X96. ojaxis sakuTreba

argonavtebi, SemoqmedebiTi dasasvenebeli saxli `literaturuli gazeTi~, foies gafor-


mebis eskizi, 1977, gulrifSi. muyao, Sereuli teqnika, 61,5X96. detali. ojaxis sakuTreba

bunebrivia, am mxatvruli xerxiT, av- ki roca suraTis saerTo Sinaarsobriv-


tori axerxebs, teqstualuri pirvelwy- kompoziciuri wyoba, TiTqos amis sababs
aros darad, daZabulobis Semawuxebeli ar iZleva. feris gamomsaxvelobiTobi-
gancdis uwyvet SenarCunebas, maSinac saTvis msgavsi masStabis miniWeba badebs

124
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

fovisturi Ziebebis asociaciebs da es


garkveulwilad marTlac asea, Tumca
meti konkretulobisaTvis albaT, in-
teresmoklebuli araa sabWoTa realo-
baSi `mkacri stilis~ (termini ekuTvnis
a.kamenskis) saxeliT cnobili mxatvru-
li nakadis moSveliebac, miT ufro, rom
aleqsandre banZelaZis namuSevrebi
swored am istoriul-politikur ar-
ealSi iqmneboda.
e.w. `daTbobis~ periodis dawyebisTa-
nave, mxatvruli cxovreba gaaqtiurda
mTeli kavSiris masStabiT. Catarda sab-
WoTa mxatvrebis pirveli sakavSiro yri-
loba (1957); Catarda mxatvarTa sakav-
Siro gamofena (1957), sadac eqspozicia
respublikebis mixedviT iyo awyobili; argonavtebi, 1977, gulrifSi, muyao,
Sereuli teqnika, 61,5X96. detali.
moewyo socialisturi qveynebis mxat- ojaxis sakuTreba
vrebis didi gamofena moskovSi (1958);
daarsda araerTi saxelovnebo Jurnali
TvalSisacemi siaxle, amitomac manam-
da gamomcemloba. TiTqos ganisazRvra
deli paTosi da pirdapiri deklamacia,
samomavlo gegmebic, Tumca aSkaraa, rom
rasac didwilad omis faqtoric gana-
sakuTriv SemoqmedebiTi procesi, arc
pirobebda, lakonizmma, fabuliseulma
Tu maincadamainc calsaxa da Tanmim-
simartivem da amis xarjze gaZliereb-
devrulia. `daTbobis~ periodi Tavisi
ulma emociam Caanacvla. gaizarda mon-
klasikuri gagebiT ar iyo xangrZlivi
umenturobis xarisxi. paradulobam,
da umetesad formaluri cvlilebebiT
ukonfliqtobam, mxolod kargisa da
Semoifargleboda. saWiro iyo mkafio,
ukeTesis dapirispirebam, droebiT ukan
daixia. Sesustda aRweriTobis sruli
primatic. kompozicia gaxda lapida-
ruli, naxati mkafio, xisti da lakon-
iuri, feri pirobiTi da naturasTan
zust mimarTebebs acdenili (mxatvrebi:
t.salaxovi, g.korJevi, v.popkovi, Zmebi
smolinebi da a.S.). ase Seiqmna `mkacri
stili~, romlis arsebobis istoria ar
aris xangrZlivi, Tumca is iyo am epoqa-
luri monakveTis nayofi da xelovnebaSi
omis Semdgomdroindeli pompezurobis
daZlevis erT-erTi pirveli mcdeloba.
ukve am maxasiaTeblebis gaTval-
iswinebiT, Znelia `arsenas leqsisTvis~
argonavtebi, 1977, gulrifSi, muyao, 1957 w. aleqsandre banZelaZis mier Se-
Sereuli teqnika, 61,5X96. detali. ojaxis qmnili namuSevrebi mxolod fovizmis
sakuTreba

125
aleqsandre banZelaZe

SemoqmedebiTi dasasvenebeli saxli `literaturuli gazeTi~, gaformebis


eskizi, gulrifSi, 1977. muyao, Sereuli teqnika, 96X68. ojaxis sakuTreba

konteqstSi Sefasdes. aseve, arc `mkacri mxatvari ukve didi xania aRar iyenebs
stilis~ klasikur nimuSebad gamova maTi Suq-Crdilis efeqts. feradovan monas-
dasaxeleba. Sesabamisad, fsevdofovis- mebs Soris arsebuli TeTri daufer-
turi tendenciebi, rasac Tavis mxriv avi intervalebi ki formis modeli-
`mkacri stilic~ efuZneboda garkveul- rebis funqciasTan erTad, amonaTebis
wilad, meti sisruliT asaxavs, am SemTx- efeqtis Seqmnasac uzrunvelyofs (Ta-
vevaSi, movlenis arss, vidre romelime visTavad gaxsendeba daviT kakabaZis
erTi maTgani gankerZoebiT. `avtoportreti sarkeSi~ (1917). feri
qceuli vizualur formulad - aseTia
*** am SemTxvevaSi aleqsandre banZelaZis
1960 w.-iT TariRdeba patara gogo- gadawyvetileba da feradovani kom-
nas portreti. aq fers ukve umTavresi poziciac, laqobrivi rigiTobis kanons
datvirTva eniWeba. misiTaa moxazul- morCilebs. sasuraTe sibrtyis centrSi
gansazRvruli rogorc sakuTriv gog- ganTavsebuli Zlieri wiTeli laqa, am
onas sxeuli, aseve irgvliv arsebuli laqaze mayureblis Tvalis sruli kon-
neitraluri foni. swrafi, ritmuli centrirebis da kompoziciur-iluzor-
monasmebi da maT Soris darCenili in- uli wonasworobis darRvevis Tavidan
tervalebi namuSevars, erTi amosunTq- acilebis mizniT wiTlis fragmentuli
viT Sesrulebuli Canaxatis iers sZens. `minaSxefebi~ tuCebze da TvalebTan,

126
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

SemoqmedebiTi dasasvenebeli saxli `literaturuli gazeTi~, gaformebis eskizi,


gulrifSi, 1977. muyao, Sereuli teqnika, 96X68. ojaxis sakuTreba

lurjis paralelizmi wiTlis gverdiT ulobis mkafiod TvalSisacemi principi


da mTeli danarCeni are, moyviTalo- gamoarCevs parizuli skolis araerTi
momwvano elfermosili. amasTan, iqvea warmomadgenlis namuSevrebs XXs.-is da-
dakonkretebuli, rom es is mwvanea, am sawyisSi, Tumca feris gancdis, tipaJis,
lurjisa da yviTlis urTierTgadamdi- naturis, personaJis asaxvis, misadmi
narebam rom Sva da araferi ucxo an gar- damokidebulebis, misi xedvisa da por-
eSe. msgavsad konstruirebuli ferwer- tretis saerTo koncefciis Tvalsaz-

puSkini TbilisSi, eskizi, 1970-iani ww.


q.f. 42,2X29,8. ojaxis sakuTreba

127
aleqsandre banZelaZe

portreti, 1977,
t.z. 81,4X60. ojaxis sakuTreba

128
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia. 1977.


t.z. 79,8X79,4. ojaxis sakuTreba

129
aleqsandre banZelaZe

evolucia III, 1977,


t.z. 79,5X79. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

risiT, aleqsandre banZelaZe srulad maqsimalurad miaxloebuli formaTqm-


sakuTar versias qmnis, rac uzrunve- nisa, mainc mudmivad gancdadi darCa. es
lyofs kidec misi personaJebis sicocx- kavSiri mxatvris gviandel namuSevreb-
lisunarianobas. Sic, mudmivad sacnauri iqneba. arasdros
mxatvris SemoqmedebaSi portre- Sewydeba da ucnauri sayrdenis, mTavari
tuli gamosaxulebebi, TandaTan mniS- RerZis datvirTvas SeiZens. igulisxmeba
vnelovnad transformirda, dagrZelda, ara mxolod figuratiuli gamosaxule-
gaidrika, datyda. Tumca, amis paralelu- bebi, aramed aleqsandre banZelaZis ad-
rad, pirveli gamocdileba, sinamdviles reuli abstraqciebic, sadac formisa

130
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

avtoportreti, 1977,
t.z. 85X79,5, ojaxis sakuTreba

da kompoziciis awyobis, maTi mastruq- realobaSi. mizezi mravali faqtori


turirebeli elementebis safuZvliani SeiZleba iyos, Tumc ki yvelaze gamor-
codna, Tavisuflad amoikiTxeba. Ceuli maT Soris mainc erTia _ Cven ar
varT am mimdinareobis Semqmnelebi da
*** es ukve winapirobaa aq, misi interpre-
XXs.-is esa Tu is evropuli mxat- tirebuli, adgilobriv tradicias, ga-
vruli tendencia da mimdinareoba, ro- mocdilebasa da esTetikas morgebuli
gorc amas qarTuli xelovnebis isto- versiis gavrcelebisaTvis. msgavsi mim-
riac cxadyofs, `sufTa~, `wminda~ saxiT dinareoba mxolod rogorc erT-erTi
TiTqmis arc rodis ikidebs fexs ucxo mravalTa Soris, Semodis da imkvidrebs

131
aleqsandre banZelaZe

saqarTvelos gaqristianeba, 1978, sapatriarqos Zveli rezidenciis Senoba,


kedlis mxatvroba, 365X630.

Tavs, rac sruliad ar gamoricxavs mis msgavsi tendencia gansakuTrebiT ga-


Tanadroulobas sxva, gansxvavebuli max- moarCevda sabWoTa respublikebs `daT-
asiaTeblebis mxatvrul tendenciebTan, bobis~ periodis Semdgom. am viTarebaSi
aseve SemosulTan, an sulac adgilo- Semosuli mimdinareobebisadmi puris-
brivTan. xelovani, romelic amgvarad tul damokidebulebas ki, ganurCevlad
gazavebul najer sivrceSi yalibdeba, erovnuli Tu mxatvrul-gamomsaxvelo-
polistilurobas Znelad Tu acdeba. biTi mikuTvnebulobisa, mxolod epizo-
duri xasiaTi SeiZleba hqonoda da ase
iyo aleqsande banZelaZis Semoqmedebas-
Tan mimarTebiTac.
portretis xazi 1961 w. Seqmnil namu-
SevrebSic grZeldeba. aq koloristuli
gama TandaTanobiT Caqrobas iwyebs,
sakuTar TavSi iketeba da mkafio kon-
trastirebis xerxs saerTod gamoricx-
avs. mxatvris ferweruli namuSevrebi-
dan Suq-Crdili samudamod uCinardeba.
erTi feris, Tumc ki gansxvavebuli
tonalobebiT naZerwi faqturuli qso-
vili _ aseTia am dros Seqmnili fer-
weruli tiloebis umetesoba. aSkaraa,
rom problema, romelzec xelovani
iwyebs fiqrs, gamosaxulebis formis-
saqarTvelos gaqristianeba, wm. ioane mieri figuratiulobis planSi inacv-
zedazneli, 1978, 365X630. detali
lebs. am dros ferweruli mkafioebiT

132
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

saqarTvelos gaqristianeba, wm. daviT garejeli da wm. lukiane, 1978,


sapatriarqos Zveli rezidenciis Senoba, 365X630. detali

misi gadafarva-nivelireba mxolod


xelisSemSleli SeiZleba gaxdes da av-
toric suraTis kolorits maqsimalu-
rad axSobs, monoqromuls xdis. Tavs
iCens analitikuri kubizmis erT-erTi
yvelaze mkafio maxasiaTebeli. feri
TandaTanobiT ukan ixevs da adgils uT-
mobs formismier Ziebebs.
am droidan moyolebuli, aleqsan-
dre banZelaZis kompoziciebSi obieqti
ukve mkafiodaa utrirebuli, wagrZele-
bul-datalRuli, zogan wamaxvilebu-
li, zogan ki TiTqos `gulubryvilod~
dablagvebuli, konturi gaaqtiurebu- saqarTvelos gaqristianeba, 1978,
lia da gaZlierebulia sibrtyobriobis 365X630. detali

133
aleqsandre banZelaZe

saqarTvelos gaqristianeba, wm. giorgi, wm. mefe daviT aRmaSenebeli,


1978,sapatriarqos Zveli rezidenciis Senoba, 365X630. detali

faqtoric. miT ufro, rom mas iqve fer-


iT modelirebuli siRrmiToba-sivrci-
Tobac upirispirdeba. SenarCunebulia
kamerulobis gancda, gamosaxuli ada-
mianebi, maTi Zalian konkretuli gareg-
nuli Tu emociuri maxasiaTeblebis
miuxedavad, ukve srulad, sakuTriv mx-
atvriseuli samyaros personaJebi, misi
kuTvnileba arian.
aleqsandre banZelaZis adreul, 1950-
iani wlebis portretebSi, Semoqmedebi-
Ti obieqti da SemoqmedebiTi interesis
saqarTvelos gaqristianeba, 1978,
365X630. detali

134
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

saqarTvelos gaqristianeba, wm. Sio saqarTvelos gaqristianeba, wm. abo Tbileli,


mRvimeli, 1978, 365X630. detali 1978, 365X630. detali

sagani, Tvisobrivad igiveobrivia. ms-


gavsia maTi garegnuli gamomsaxvelo-
biTobac. mxatvari xatavda, asaxavda,
xedavda, cdilobda araferi gamorCeno-
da, araferi `SeSloda~. am dros Seqm-
nili, uklebliv, yvela personaJis ukan
uzarmazari, mravalferovani da sao-
crad saintereso sinamdvile idga, amas-
Tan yovel jerze mkafiod individual-
uri. xelovanic Zalas ar iSurebda raTa
es garemo maqsimaluri sizustiT aesaxa,
amoekiTxa, mis yvela detalsa da niuanss
saqarTvelos gaqristianeba, 1978,
365X630. detali

135
aleqsandre banZelaZe

RvTismSobeli yrmiT, 1970-iani ww.


xe, tempera, 52X42. ojaxis sakuTreba

ziareboda da mayureblisTvisac sacn- da iklo sxeulebrivi namdvilobis imi-


auri gaexada. tirebis mcdelobam. man adgili dauTmo
mogvianebiT Seqmnil portretebSi, jer formiT subieqtivizms, Semdgom ki
mxatvris interesis sagani sagrZnoblad ferweris gamomsaxvelobiTobis erT-
transformirda. garemosa da obieqts erT umaRles kategorias - feriTme-
Soris arsebuli vizualur-emociuri tyvelebas. da ra gasakviria, rom mxat-
igiveobriobis niSanic meryevi gaxda. vriseuli samyaroc sakuTriv miseuli
moimata teqnikuri ostatobis xarisxma binadrebiT daitvirTa. sinamdvilidan

136
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

wm. SuSanikis xati. 1978.


xe. t.z. 100X75. metexis taZari

nasazrdoebi, Tumc srulad xelovanis fonze ganTavsebul, aseTive yviTliTa


gancdis rakursSi naZerwi arsebebi _ da moyavisfro-narinjisferiT modeli-
aseTia 1960-iani wlebis aleqsandre ban- rebul masiur, Zlieri, mkvrivi, Tumc ki
ZelaZis namuSevrebis mTavari koncef- ganzogadebul da stilizebul mamaka-
ti. cis figuras warmoadgens. aq araerTi
am TvalsazrisiT sainteresoa 1962 mxatvruli Tema moiwevs gansaxilvelad,
w. Sesrulebuli `kolmeurnis~ gamosax- maT Soris konturis cvalebadi fera-
uleba. namuSevari mkafio, mWaxe yviTel dovneba, lurjis funqciuri nairgva-

137
aleqsandre banZelaZe

gardamoxsna. eskizi. 1978.


q.f. 42,2X30. ojaxis sakuTreba

roba, is erTdroulad xazismieri msaz- uCveulo mTlianobis gancdas badebs


Rvrelicaa da `CaCrdiluli~ areebis da erTi amosunTqviT Seqmnilis STabe-
aRmniSvnelic. arsebiTia yviTlis yvi- Wdilebas aZlierebs. Tumca SemorCe-
Telze ganTavsebis problemac. sasur- nilia am namuSevrisTvis mxatvris mier
aTe sibrtyis zedapiri, lamis erTiani Sesrulebuli araerTi grafikuli
feradovani laqaa. aq feri ZiriTadi Canaxati da eskizi. maTi ganviTarebis
optikuri faqtoria da gamosaxulebis xazi cxadyofs, rom namuSevris pirveli
mTavari Temac. detalebis ararseboba versia iyo Zalian realisturi maneriT

138
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

gardamoxsna. 1979.
t.z. 180X180. sapatriarqo

gardamoxsna. eskizi. 1978.


q. f. 42,2X30 ojaxis sakuTreba

139
140
didubis eklesiis moxatuloba.1978-1988ww.
141
aleqsandre banZelaZe

didubis RvTismSoblis miZinebis taZari, Tbilisi, 1872-1889ww.

foto. didubis taZris moxatulobis eskizebis ganxilva xelovnebis muzeumSi. 1978w.

142
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

wm.giorgi, samx.-das. niSa Soba, Crd.-aRm. niSa

wm. nino, samx.-aRm. niSa wm. nikolozi, Crd.-das. niSa

143
aleqsandre banZelaZe

pilates samsjavro, gumbaTqveSa sartyeli

Sebyroba, gumbaTqveSa sartyeli

144
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

jvris tvirTva, gumbaTqveSa sartyeli

gardamoxsna, gumbaTqveSa sartyeli

145
aleqsandre banZelaZe

taZris interieri, fragmenti

wm. sameba, aRm. afsidis Subli jvarcma, gumbatqveSa are

146
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

aRdgoma, gumbaTqvesa are

147
aleqsandre banZelaZe

iudas ambori, gumbaTqveSa are

adamis cduneba, Crd. kedeli samoTxidan gandevna, Crd. kedeli

148
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

wm. daviT garejeli, samx. kedeli taZris Sida moxatulobis fragmenti.


samx. kedeli

149
aleqsandre banZelaZe

foto. aleqsandre banZelaZe didubis eklesiis


moxatulobaze muSaobis dros

interieris moxatuloba, fragmenti

150
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

wm.nikolozis cxovrebis cikli

wm. giorgis cxovrebis cikli

151
aleqsandre banZelaZe

saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia saqarTvelos kaTolikosi kirion II da


II, wm. mefe Tamari (Tamaris freska Sesrule- wm. mefe daviT aRmaSenebeli
bulia saqarTvelos kaTolikos-patriarqis
ilia II mier)

foto, saqarTvelos kaTolikos-patriarqi ilia II da aleqsandre banZelaZe


didubis taZris moxatulobaze muSaobisas

152
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

Tamar mefisa da daviT soslanis


qorwilis scena, samx. kedeli

piri RmrTisa, aRm. afsidis Subli,


fragmenti

153
aleqsandre banZelaZe

taZris interieri

interieris moxatuloba, fragmenti


interieris moxatuloba, fragmenti

154
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

wm. luka maxarebeli, gumbaTqveSa sartyeli

155
aleqsandre banZelaZe
ironiuli paradoqsis datvirTvas iZens.
Tumca is konkretuli, droiT-sivrciTi
anturaJis Seqmnas mainc ganagrZobs.
aleqsandre banZelaZis SemTxvevaSi,
es ukve gavlili, gakvaluli gzis, (Tumc
ki Semoklebuli versiiT), Tavidan, saku-
Tari TavisTvis aRmoCena iyo. ara gamza-
debulis miReba, aramed sakuTar arseba-
Si gatareba-gaanalizeba, raTa SedegSi
odnavi siyalbe, xelovnuroba an Tundac
uxerxuloba ar gaparuliyo. imxanad
ramdenad iyo SesaZlebeli evropeli an
amerikeli avtorebis namuSevrebis xil-
va Zneli saTqmelia. informacia ki namd-
vilad arsebobda, fragmentuli, gadar-
didubis kompozicia, 1981, Ceuli, cenzuragavlili, Tumca mainc
t.tempera, 78X75. dimitri SevardnaZis
sagulisxmo.10 jibson xundaZe Tavis
sax. erovnuli galerea
erT interviuSi ixsenebs TbilisSi, muS-
daxatuli mamakacis figura, romelsac Taidis baRSi, 1956 w. amerikelebis mier
imdenad mkafio individualuri maxa- gamarTul gamofenas. warmodgenili iyo
siaTeblebi aqvs, rom aSkaraa, mxatvris `plastmasis saRebavebisagan Seqmnili
win natura unda mjdariyo. ukve yoveli namuSevrebi~. aqve iyo maTi xelovnebis
momdevno gamosaxuleba, raRaciT cv- Sesaxeb araerTi gamocema, maT Soris
lis am pirvelwyaros; is TandaTanobiT
iwriteba, konkretuli detalebisagan
Tavisufldeba, sul ufro pirobiTi da
ganzogadebuli xdeba. sabolood for-
ma `mzidi karkasis~ struqturismier
safuZvelze daiyvaneba. aq TavisTavad
gaxsendeba msgavsi vizualuri saxecv-
lis araerTi qrestomatiuli magaliTi
msoflio xelovnebis istoriidan. rad
Rirs Tundac pikasos `xaris~ (1945-1946)
transformirebadi, grafikuli gamo-
saxulebebis seria. da xvdebi, rogor
`itevs~ bolo, erTi SexedviT yvelaze
martivi da minimalisturi versia yvela
manamdels sakuTar TavSi. metic, rom
ara isini, Tavad igi aseTi verasgzis
iqneboda. namuSevarSi zedroulis ganc-
da Semodis, kacobriobis mxatvruli
azrovnebis zogadi principebi ikveTeba didubis kompozicia, 1981,
t.tempera, dimitri SevardnaZis sax.
da jer ar damdgari minimalizmis mox- erovnuli galerea
ilvac xerxdeba. amis gaTvaliswinebiT,
nawarmoebis saxelwodeba `kolmeurne~

156
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1981,


t.z. 75X70,5 ojaxis sakuTreba

albomebic. `im periodSi aseTi litera- dasawyisidan moyolebuli, srulad


tura sabWoTa kavSirSi ar Semodioda. am momzadda da momwifda banZelaZiseuli
wignebs wyarosaviT davewafe.~11 Cemi in- mxatvruli samyaros modeli, miseu-
teresi imdenad didi da SesamCnevi iyo, li individualuri xedva, xelwera da
dRis bolos yvela wigni maCuqeso, am- koloriti. WeSmariti xelovanis Sina-
bobs xelovani. gani potenciali metis Seqmna-wvdomis
rogorc aRiniSna, ukve 1960-ianebis SesaZleblobas iZleoda da Sedegmac

10. 1960-iani wlebidan sabWoTa sivrceSi vrceldeboda ilustrirebuli Jurnali `Америка~, cota
mogvianebiT ki `Англия~. marTalia maTze wvdoma yvelas ar hqonda, tiraJirebuli masala cenzura
gamovlili iyo da ZiriTadad negatiuri konteqstiT, Tumca sruli informaciuli vakuumis pirobeb-
Si is gamorCeul mniSvnelovanebas iZenda.
1942w.-dan pikaso komunisturi partiis wevri xdeba, rac saSualebas iZleoda, rom omis Semdgom wleb-
Si informacia misi namuSevrebis Sesaxeb, met-naklebad gaegoT sabWoTa sivrceSic. aq misi, rogorc
`mSvidobis mtredis~ avtoris popularobac, arsebiT rols TamaSobda.

11. mxatvari, romelsac yvela drois xelisufleba ebrZvis. axali 7 dRe. 2002. 03. 15

157
aleqsandre banZelaZe

avtoportreti, 1985,
q. akvareli 59,5X42,2 ojaxis sakuTreba

ar daayovna. gverdidan cqeris etapi ostati mxatvar-Semoqmedma Caanacvla.


nel-nela miilia, mas formaTqmnis re- aleqsandre banZelaZis SemTxvevaSi es
alisturi manerac sabolood Tan mi- transformacia Tanamedrove evropuli
hyva da Tavad avtori, Tavisi nawamoe- mxatvruli tendenciebis urTierTmo-
bebis sul ufro aqtiuri, Seufaravi da nacvleobis gzas mihyveboda, oRond
qmediTi Semadgeneli gaxda. mxatvari- miseul mikrosamyaroSi akumulirebuls

158
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

xe, 1985, q.f. 55,5X43,6 ojaxis sakuTreba

159
aleqsandre banZelaZe

i.evdoSvili, kakanaTi, 1985, poligrafiuli anabeWdi

160
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

i.evdoSvili, kakanaTi, 1985,


poligrafiuli anabeWdi

da koncentrirebuls.
Secdoma iqneba Tu vifiqrebT, rom
aRwerili movlenis ganmapirobebeli,
raimenairad formis relisturi asax-
vis maneris daTmoba, an Secvla da amiT
gamowveuli sxvagvarobis efeqti Sei-
Zleba qceuliyo. xelovani sakuTar,
sruliad TviTmyofad mxatvrul sinamd-
viles qmnida, yvela SemadgeneliT dat-
virTuls da Semkuls, Tumca es mxolod
ambis dasawyisi iyo. konkretulisa da
ganyenebulis ucnauri Tanafardoba,
niSani romelic banZelaZiseuli mxat-
i.evdoSvili, kakanaTi, 1985,
poligrafiuli anabeWdi

161
aleqsandre banZelaZe

kompozicia, 1985, kompozicia, 1985,


q.f. 60X43, ojaxis sakuTreba q.f. 29,5X21, ojaxis sakuTreba

vrobis mudmiv Tanmdevad darCeba, ma-


Sinac ki, roca misi interesebis mTavari
ganmsazRvreli abstraqtuli mxatvroba
gaxdeba didwilad.

***
saocari tempiT xorcieldeba mx-
atvarTan axlis Semecneba-gaanalize-
bis procesi. amasTan, misi namuSevrebis
qronologiuri TanmimdevrobiT mox-
ilvis SemTxvevaSi, naTeli xdeba is gar-
damavali etap-niuansebic, rac ama Tu im
mimdinareobis maxasiaTeblebis gaCena-
warmoqmnis, Semdgom ki moZliereba-Ses-
ustebis process axlavs Tan.
1960-iani wlebiT TariRdeba qalaqis
sxvadasxva viwro quCebis, patara Ses-
axvevebis Tu Zveleburi saxlebis am-
saxveli grafikuli furclebis seria,
kompozicia, 1985,
q.f. 29,5X21, ojaxis sakuTreba

162
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

Savi kompozicia, 1985,


t.z. 150,5X100, ojaxis sakuTreba

163
aleqsandre banZelaZe

kompozicia, 1985,
q.f. 60X42, ojaxis sakuTreba

romelTagan bevri, didi ferweruli ti- Jebis daZabuli, vibrirebadi da waxnago-


los winapirobad iqca maleve. vani feradovani sibrtyeebiT naSeni, sa-
am namuSevrebis erTi Tvalis Sev- suraTe zedapiris xilvisas, TavisTavad
lebac ki kmara imis misaxvedrad, rom gaxsendeba J. brakisa da p. pikasos ad-
mxatvris SemoqmedebiTi azri kubistu- reuli kubisturi namuSevrebi; a. dere-
ri mxatvruli enis, damuSavaeba-gada- nis, m. vlaminkis da sxvaTa mxatvruli
muSavebis im sawyis etaps dastrialebs, Ziebebis swored is etapi, roca TiToeu-
jer kidev sezanTan Zlierad Cenili, lis SemoqmedebaSi samyaros aRqmis se-
XXs.-is araerTi mxatvris fuZiseul zaniseuli meTodi Semovida. analogi-
sayrdenad rom iqca. asociaciuri para- uri procesis ilustrirebaa banZelaZis
lelebi mZlavrobs da uwyvetad `gesxmis 1965-1966ww.-iT daTariRebuli ferw-
Tavs~. banZelaZiseuli urbanuli peiza- eruli peizaJebis seria. aqtiurdeba

164
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
feriT struqturirebuli garemo. aq ar
arsebobs ganaTebis konkretuli wyaro,
ris gamoc yoveli gamosaxuli obieqti
sakuTari feriTi naTebis matarebelia.
ganzogadebis maRali xarisxis miuxeda-
vad, es mxatvroba jer isev sagnobrivia.
eskizebi cxadyofs, rom mxatvari na-
turidan qmnis Canaxatebs. gamosaxuleba
realobasTan kavSirs udaod inarCunebs,
Tumca ukve imdenad TviTkmaria, rom aRa-
ranair swrafvas am realobasTan identi-
ficirebisTvis aRar avlens. mxatvari ar
cdilobs namuSevrebSi raime siuJeturi
an Sinaarsobrivi konteqsti Cados, misi
mTavari amocana vizualuri aRqmis dra-
matizmis miRwevaSi mdgomareobs, rac
am konkretul SemTxvevaSi, didwilad,
dinamikis gancdis xarjze xorcieldeba.
gia eZgveraZe, 1980,
t.z. 120X100, ojaxis sakuTreba

abstraqtul-siurealisturi kompozicia, 1986,


t.z. 60X81,5, ojaxis sakuTreba

165
aleqsandre banZelaZe

abstraqtul-siurealisturi kompozicia, 1986,


t.z. 99,5X119,5, ojaxis sakuTreba

geometriuli dawaxnagebisken iswraf- da emijneba urTierTs. gamonakvTul


vis 1965 w. Sesrulebuli portretebic, formas, qvisa da liTonis faqturuli
sadac periodulad eqspresionistu- sinTezis mcdelobis xarjze miRweuli
li elementebic iCens Tavs (inesa 1963; monoliTuroba, siluetis interpre-
rusiko 1963; qalbatonis portreti. ma- taciis modernistuli versia da Sua
dona, 1963). saukuneebis qarTuli reliefis, ufro
swored am dros banZelaZis Semoq- metad ki gviandeli saflavis qvebis re-
medebaSi Cndeba formis danawevreba- liefuri Semkuloba udevs safuZvlad.
dayofis erTi SexedviT sruliad uCveu- danawevrebis erTgvarovani sistema da
lo, alternatiuli versiac _ `arsenas gamosaxulebaSi feris TiTqmis sruli
leqsis~ ilustrirebis meore varianti uaryofa is maxasiaTeblebia, rac msgav-
(1965-1966), sadac ukve aRwerili struq- si polistilurobis Sekvra-gamTliane-
turuli bade SenarCunebulia, Tumca bas uzrunvelyofs. sagulisxmoa, rom
am sqemis TiToeul Semadgenel nawils kompoziciebSi fonad gamoyenebuli
Soris bma irRveva. obieqtis maformire- qalaqis xedebi Zalian waagavs ukve nax-
beli calkeuli areebi odnav Sordeba seneb grafikul Canaxatebs. ufro met-

166
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtul-siurealisturi kompozicia, 1986,


t.z. 99,6X100,6, ojaxis sakuTreba

ic, Tu iq saxlebis odnav `gafuyuli~,


kideebgamoberili konturi, stiliza-
ciis Tavisebur versiad aRiqmeboda, aq
man gamomsaxvelobiTobis mTavari maxa-
siaTeblis datvirTva SeiZina, faqtu-
rulobis kategoriaSi gadainacvla da
yvela Semadgenel elementze ganivrco.
am danawevrebas calsaxad araferi
aqvs saerTo arc kubizmTan da arc se-
zaniseul ZiebebTan, Tumca, ra para-
doqsuladac unda JRerdes, evropuli
xelovnebis ganviTarebis marginaluri
xazis, aRniSnuli etapis, erT-erT gan-
StoebasTan gvaqvs saqme, romelic ni- abstraqtul-siurealisturi kompozicia, 1986,
Sandebulia, erTi mxriv, sabWoTa `moz- t.z. 92X100, ojaxis sakuTreba

RudulobiT~ da, meore mxriv, erovnuli

167
aleqsandre banZelaZe

abstraqtul-siurealisturi kompozicia, 1986,


t.z. 75X86, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

mxatvruli sistemis niSan-maxasiaTe- dazguri grafikis nimuSebi. erT maT-


blebiT. amasTan is bolomde inarCu- ganze mxatvris qaliSvili, meoreze ki
nebs monumenturobas, maSinac ki, roca soflis xedia asaxuli. tuSiTa da akva-
TvisobriobaSi gadasuli, gamosaxule- reliT Sesrulebul, am ganwyobismier,
bas dekoratiulobis zRvarze amyofebs spontanur CanaxatebSi, mkafiod ikiTxe-
mudmivad. SeuZlebelia msgavsi namu- ba mxatvris mravalwliani gamocileba
Sevari SeumCneveli darCeniliyo da ilustraciis sferoSi. minimalisturi
moipova kidec `arsenas leqsma~ didi gamomsaxvelobiTi xerxebiT, danaxul-
aRiareba, Tumca movlena mxolod wignis asaxuli, uCveulo myudroebisa da uSua-
mxatvrobis konteqstSi Seafases. lobis is gancda, TovliT dafarul pa-
mxatvris saazrovno arealis sru- tara sofelSi rom davanebula.
lad warmoCenis mizniT saWiroa aRin- amis paralelurad xelovani ga-
iSnos, rom misi SemoqmedebiTi muSao- nagrZobs ferisa da ganzogadebuli
bis procesi ramdenime mimarTulebiT formis problemaze muSaobas da qmnis
erTdroulad viTardeboda. aseve 1962 qarTuli landSaftis mkafio fera-
w.-iT TariRdeba bakurianSi Seqmnili dovnebiT akiafebuli `qviSxeTis~ (1966)

168
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

sacekvaod miwveva, 1986, kompozicia, 1987,


q.f. 42X29,5, ojaxis sakuTreba q.f. 43X31,5, ojaxis sakuTreba

monumentur versias. sasuraTe zeda-


piris JReradobis xarisxi imdenad maRa-
lia, rom gamosaxulebas maJorulisa
da dramatulis zRvarze amyofebs. am
suraTis Seqmnamde sul samiode wliT
adre, 1963w. guram (xita) quTaTelaZe
xatavs Tavis erT-erT yvelaze cnobil
tilos `papanaqeba~, ukve Seqmnili aqvs
`Semodgoma~ (1960-1961) da `gazafxuli~
(1960-1961). aq feri, ara Tu sasuraTe
sibrtyis, mTeli gareSe, suraTs miRma
sivrcis mTavari maorganizebeli xdeba.
amave 1963 w.-iT TariRdeba jibson xun-
daZis `Sqmeris saTibebi~. ukve Seqmnilia
misive `dila mTaSi~(1958). profesiuli
mxatvrobisa da xalxuri naivuri naka-
dis sinTezis meTodiT muSaobs, amave
periodSi mxatvari Tengiz mirzaSvili.
foto, aleqsandre banZelaZe da
vaxtang WeliZe, 1980-iani ww.

169
aleqsandre banZelaZe

abstraqcia, 1987,
t.z. 140X129,5 xelovnebis muzeumi

qarTuli peizaJi da masze marcvlebad Zis `qviSxeTi~ ikiTxeba _ feri qceuli


gabneuli adamianebis, mecxvareebis, materiad, droisa da sivrcis SenivTul-
saxlebisa Tu xeebis miniSnebiTi, mci- gamTlianebuli gancda da siRrme asax-
re figurebi, kontrastuli masStabiT uli, oRond, ara gamosaxuli. mxatvari
Semotanili qarTuli landSaftiseuli xvdeba, rom mTavar gadawyvetilebamde
sivrcis yovlismomcveloba-damtevoba kidev erTi etapi aqvs gasavleli, gar-
da garemos sakralizebulobis Tema. ase- damtexi etapi, cotac da sasuraTe si-
Tia is saerTo adgilobrivi konteqsti, brtyidan figuratiuli gamosaxuleba
romlis nawiladac aleqsandre banZela- sabolood gaqreba, Tumca es mxatvris

170
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia, 1986,
q.f. 29,6X38,5, ojaxis sakuTreba

rokenroli, saukunis cekva, 1986,


q.f. 29,7X42, ojaxis sakuTreba

171
aleqsandre banZelaZe

kompozicia, 1987,
q. feradi fanqari, 36,6X51, ojaxis sakuTreba

pikasos cekva, 1987, abstraqcia, 1987,


q.f. 30X25, ojaxis sakuTreba t.z. 150X100, ojaxis sakuTreba

172
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1987,


muyao. z. 84X57, ojaxis sakuTreba

173
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia, 1988,


muyao.z. 73X100, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

abstraqtuli kompozicia, 1988,


t.z. 99,5X141, ojaxis sakuTreba

174
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
SemoqmedebiTi azrovnebis mxolod sruliad gansxvavebul, specifikur xe-
im nakads exeba, evropuli mxatvruli rxebs mimarTavs. amjerad ar SevexebiT
tendenciebis kvaldakval, rom vi- didubis, RvTismSoblis miZinebis taZ-
Tardeba. `etyoba XXs.-is msoflio mx- ris, banZelaZiseul moxatulobas, Tum-
atvrobis evoluciis logikisdagvarad, ca aRsaniSnavia, rom ukve Tavad faqti,
CemSi moxda umTavres mimdinareobaTa saeklesio mxatvrobaSi Suasaukuneebis
ganviTareba, ubralod, patara masSta- tradiciebis dabrunebis mcdelobisa,
biT.~12 es rodi niSnavs, rom figurati- gamorCeulad mniSvnelovani da sagu-
uli gamosaxulebebi misi namuSevrebi- lisxmo iyo. amis paralelurad ki mxat-
dan saerTod gaqra. ra Tqma unda, ara. vrisTvis uwyvetliv arsebobda axali,
paralelurad mxatvari ganagrZobda mudmivi, Tanmdevi fiqri, fiqri abstraq-
oficialur dakveTebze Tu sxva Semo- ciis Sesaxeb.
Tavazebebze muSaobas, isev aformebs
wignebs da xatavs nacnob-megobrebis ***
portretebs, 1970-iani wlebis miwuru- epoqa da garemo Tavisas iTxovda.
lidan is muSaobas iwyebs jer saero xa- omSi gamarjvebis Semdeg qveyana in-
siaTis monumentur, Semdgom ki saekle- tensiuri tempiT ganagrZobda `Sene-
sio mxatvrobaze, sadac formaTqmnis, bas~. aigo araerTi sazogadoebrivi Tu

abstraqtuli kompozicia, 1988,


t.z. 89X101, ojaxis sakuTreba

12. s.leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990 №2 gv.25

175
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia. 1988.


t.z. 89X101. ojaxis sakuTreba

sacxovrebeli daniSnulebis nageboba.


erTbaSad gaCnda uamravi carieli, ume-
tyvelo kedlis sibrtye. maTi gamoyene-
ba SesaZlebeli iyo rogorc dekorati-
ul-mxatvruli, aseve propagandistuli
TvalsazrisiT. gaCnda realuri winapi-
roba, mxatvar-monumentalistTa Semo-
qmedebiTi nayofierebisa da mraval-
ferovnebis zrdisTvis (aq, albaT, arc
meqsikeli monumentalistebis, imxanad
popularuli namuSevrebis daviwyeba
Rirs). am mizniT SemuSavda araerTi axa-
li teqnologia, farTod gamoiyeneboda
ori sfero, 1988,
t.z. 89X100,6, gia joxTaberiZis kerZo
koleqcia

176
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia II, 1980-iani ww.


t.z. 151X131, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

feri, ferwerisa da reliefis sinTezi, tur-dekoratiuli da erTianad dekora-


vitraJi da mozaika. epoqisaTvis aqtua- tiuli.13
luri gaxda monumenturi mxatvrobis aleqsandre banZelaZe, am dros, ram-
sami nairsaxeoba: ferweruli, monumen- denime masStaburi proeqtis monawiled

13. am periodSi nikoloz ignatovi muSaobs ferwerul panoebze: `simRera saqarTveloze~, 1960-iani
wlebis dasasruli, biWvinTa dasasvenebeli saxli; `codnis wyaro~ 1970-1971, qarTuli enciklopediis
Senobis vestibiuli; `simRera firosmanze~ 1971-1972, mTawminda; `mziuri~ 1976-1977, gagra, sanato-
riumis vestibiuli; `simdi~ 1977-1978, cxinvali, sastumros interieri. mniSvnelovania konstantine
maxaraZis pano `miwa qarTuli` Tbilisis saxelmwifo universiteti, 1976; givi ToiZis `dResaswauli
xevsureTSi~, 1978, biWvinTa, literatruli saxlis foie. zurab wereTeli _ profkavSirebis saxlis
fasadis Semkuloba, Tbilisi, 1970-1971; Tbilisis avtosadguris mozaikuri pano 1972; jibson xundaZe
– Tbilisis kulturul-saganmanaTleblo centris fasadis vitraJi, 1976; radiS Tordia _ metrosad-
gur `politeqnikuris~ Sida Semkuloba, 1976. (m.gaCeCilaZe, qarTuli monumenturi mxatvroba, xel-
naweris uflebiT)

177
aleqsandre banZelaZe

kompozicia III, ako, 1989.


t.z. 151X131, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

gvevlineba. is qmnis mxatvrul panoe- kedlis moxatuloba, sadac `qarTuli


bs sxvadasxva sazogadoebrivi daniS- soflis~ kompoziciurad kidev ufro
nulebis nagebobebisaTvis _ universa- garTulebuli versia Sesrulda (af-
mis kedlis friziseburi moxatuloba xazeTi, aguZera,1976); moskovis `lit-
`qarTuli sofeli~ (Tbilisi, diRomi, eraturuli gazeTis~ dasasvenebeli
1976); dasasvenebeli saxlis sasadilos sanatoriumis foies moxatuloba `ar-

178
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia VIII, 1988,


t.z. 140,5X119, ojaxis sakuTreba

abstraqtuli kompozicia, 1988,


t.z. 60X75,5, ojaxis sakuTreba

179
aleqsandre banZelaZe

abstraqcia, 1980-iani ww.


t.z. 75X90, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

abstraqcia, 1980-iani ww.


t.z. 100,5X92. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

180
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

foto. aleqsandre banZelaZe saxelosnoSi,


1980-iani ww.-is miwuruli

gonavtebi~ (afxazeTi, gulrifSi, 1977); misaRwevad ki xelovneba, misi bunebiTi


amave sanatoriumSi kedlis Sesamkobi zemoqmedebis unariT da tiraJirebu-
ferweruli tilo `puSkini TbilisSi~ lobis SesaZleblobiT, erT-erT sauke-
(1977-1978). Teso saSualebad moiazreboda. bune-
xelovanis mier Seqmnili es monumen- brivia, msgavs procesebSi gamorCeuli
turi mxatvrobis nimuSebi umTavresad adgili eTmoboda monumentur mxatv-
ferweruli panos kategorias ganekuT- robas. Tumca mxatvruli nawarmoebis
vneba, Tumca gulrifSis sanatorium- ori mTavari Semadgenelidan - forma da
isTvis man, sakuTriv, dekoratiuli xa- Sinaarsi _ orive reglamentirebuli da
siaTis panozec imuSava. zRvardadebuli iyo kvlavindeburad.
reJimis moTxovnebis Sesabamisad, monumenturi mxatvrobis Tema ale-
movlenaTa grandiozuloba, nebismi- qsandre banZelaZis SemoqmedebaSi pirve-
er wvrilmanSic ki, gancdadi unda yo- lad 1971 w. Cndeba. roca mxatvars saqa-
filiyo. amasTan, misi amplituda say- rTvelos gasabWoebis 50 wlis iubilis
ovelTao keTildReobidan, samyaros aRsaniSnavad dagegmili gamofenisaT-
katastrofamde meryeobda da orive am vis ferweruli tilos Seqmna daevala.
movlenis, mkafiod iracionaluri xa- aleqsandre banZelaZem eqspoziciaze
siaTis miuxedavad, sabWoTa adamianebs, waradgina kvadriptiqi, saxelwodebiT
msgavsi masStabis procesebis marTvaSi `legendis gagreZeleba~. kvadriptiqis
sakuTari qmediTi, gadamwyveti rolis Semadgeneli TiToeuli nawilis saSu-
mniSvnelovanebaSi arwmunebda. am miznis alo simaRle 4 metri, sigane ki daax-

181
aleqsandre banZelaZe

kavSiri, 1988, guram wibaxaSvilis foto

kavSiri, eskizi, 1988, abstraqtuli kompozicia, 1988,


q.f. 21X29,7, ojaxis sakuTreba t.z. 56,2X105,5. ojaxis sakuTreba

loebiT 3 metri iyo. uCveulod datvir- gamorCeuli es namuSevrebi.


Tuli, msxvili Savi konturiT, vitraJis erTi SexedviT, maJoruli JRerado-
karkasiseburad daqselili sasuraTe bis zedapirebis miRma sruli sicariele
zedapiri (rac J. ruos ferwerul enas sufevs. Tvals itacebs uamravi calkeu-
gagonebs), am zRudeebs Soris naZerwi li detali, siuJeturi xveuli, sxvadasx-
formis detalebi da maTi erToblio- va personaJi da mudmivi, ganuwyveteli
biT `awyobili~ kompozicia _ aseTi iyo Txroba, Txroba, romliTac es sicari-
specifikuri dekoratiulobis efeqtiT ele iniRbeba, ifareba, ivseba.gamoyeneb-

182
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1980-ani ww. giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi

ulia TvalSisacemad uCveulo kolori-


ti. mxatvris palitras amjerad srulad
miwisferi tonalobebi gansazRvravs.
Savisa da yavisferis siuxve, rac isev
mwvaneSereuli yavisferiT Riavdeba,
kompoziciebs gansakuTrebul simZimes,
materialurobasa da simZafres sZens.
wuTiTac ar gtovebs dramatulobis
gancda. kvadriptiqSi, axladSeqmnili,
sabWoTa miTis ilustrirebis parale-
lurad, sakuTriv qarTuli miTologi-
is xazic Semodis, amiranis personaJis
saxiT. Soreuli warsulidan mosuli, is
abstraqcia kavSiri, 1988,
amjerad im mebrZol qarTvels ganasax- t.z. 76X84, dimitri SevardnaZis
ierebs, bednieri awmyos Sesaqmnelad, sax. erovnuli galerea
rom ar iSurebs Zal-Rones. uzarmazari

183
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia, 1988,


q. akvareli, 73,4X102, ojaxis sakuTreba

abstraqtuli kompozicia, 1988,


q. akvareli, pastel, 73X102, ojaxis sakuTreba

184
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

daZlevis utyuari, realuri albaToba,


gmiri mSromelebi da a.S. aq mtkicebac
da uaryofac ZiriTadad iseTi sulis-
SemZvreli Zalisaa, rom paTosi argu-
mentacias martivad jabnis. paradoqsia,
Tumca totalitaruli xelovnebis mTa-
var maxasiaTeblebs Soris romantiku-
li xazic mkafiod ikveTeba. sxvadasxva
etapze, es araerTi mxatvrisTvis gaxda
realuri gamosavali da erTaderTi
sayrdenic ki.
swored am kvadriptiqiT dawyebuli
xazis logikur gagrZelebad SeiZleba
aRviqvaT, ukve ramdenime wlis Semdgom,
aleqsandre banZelaZis mier Sesruleb-
uli, zeviT naxsenebi monumenturi mxat-
vrobis nimuSebi dasasvenebeli saxlebis
yavisferi, Savi da lurji, 1980-iani ww.
da universamis kedlebze. mkafioa mxat-
t.z. 80X90, giorgi mgalobliSvilis foto- vris maRali saSemsruleblo ostatoba,
slaidi
rac eskizebSi kidev ufro naTlad Cans.
xelovani mudmivad eZebs gamosavals,
tiloebidan mayurebelze wamomarTuli,
xelCasaWids da amisTvis xan qarTul
misken momavali, `beltebisdagvarad~
dakuStuli formaTqmnili materia,
miwiT naZerwi, misiT Semkvrivebuli,
amoZravebuli, atortmanebuli, oRond
samudamod masSive davanebuli, suli-
erebisgan srulad dawretili, wyvdia-
dis sauflos saxavs. dRes Zneli saTq-
melia, msgavsi mxatvruli gadawyveta
ramdenad iyo winaswar gaazrebul-
mofiqrebulis, Tu mxolod nagrZnob-
gancdilis ilustrireba, Tumca faqtia,
aseTi feradovneba mxatvris arc erT
sxva panos ar axasiaTebs; dazgur ferw-
eraSi ki erT, aseve sabWoTa `mesazRvris~
amsaxvel namuSevarSi gvxvdeba, romelic
igive periodiT TariRdeba.
sabWoTa monumenturi mxatvrobis
araerT nimuSs konkretuli Txrobis
paralelurad xSirad specifikuri eg-
zotizmic dauyveba - utopiuri ocnebe- kompozicia TeTri da lurji, 1980-iani ww.
t.z. 90X100, giorgi mgalobliSvilis foto-
bi komunistur idiliaze, SeuZlebelis slaidi

185
aleqsandre banZelaZe

TeTri laqa, 1988,


t.z. 90X100, giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi

improvizacia, 1988,
t.z. 90X100, giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi

186
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
miTebs - `argonavtebi~, `amirani~, xan ki ufro zustad ki formis TandaTanobri-
yoveldRiur yofas - `qarTuli sofe- vi daSla-danawevrebis banZelaZiseuli
li~- mimarTavs. mignebis kidev erTi nairsaxeobaa.
am panoebis, koloristul maxasiaTe-
blebs Tu mxedvelobaSi ar miviRebT da ***
movlenas aleqsandre banZelaZiseuli `moskovSi didi ambebi trialebda _
mxatvruli formis interpretaciis er- xruSCovis Sejaxeba mxatvrebTan. e.w.
Tian nakadSi movaqcevT, advili SesamCn- `buldozerebis gamofena~ da sxva. es
evi gaxdeba, rom mkafio konteqstual- CemTvis kargi gakveTili iyo. me ase vaan-
uri da ganwyobiseuli gansxvavebulobis alizebdi. ra msurs me? me xatva minda.
miuxedavad, es is xazia, mxatvris Semo- aravin unda SemiSalos xeli. iseTi tipis
qmedebaSi `arsenas leqsis~ 1965-1966 popularizacia, rac maT izidavda, ar
wlebis ilustraciebiT rom daiwyo. mxiblavda. vcdilobdi aravin daintere-

Savi da lurji, 1980-iani ww.


t.z. 80X90, giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi

187
188
abstarqtuli kompozicia, 1989.
muyao, tempera, TeTra, 74X103, ojaxis sakuTreba
189
aleqsandre banZelaZe

usaTauro VII, 1988, q.akvareli,


74X100, giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi

sebuliyo. saxelosnoSi Semosul, SemTx- (j.xundaZe, s.Caxoiani da a.S.). am Tval-


veviT xalxs veubnebodi _ ise verTobi, sazrisiT aleqsandre banZelaZis roli
eqsperimentia, ferSi `vvarjiSob~ meTqi sruliad gamorCeulia.
da sxva.~14 abstarqcia - xelovnebis univer-
abstraqcionizmi, iseve rogorc sxva saluri ena, rogorc mas evropeli av-
araerTi mimdinareoba, qarTuli mxat- torebi moixseniebdnen (v.kandinski,
vruli saazrovno arealisTvis ucxo ar p.mondriani, k.maleviCi, delone da
iyo qarTveli modernistebis pirveli a.S.), meore msoflio omis Semdgom, ev-
Taobis roli, gansakuTrebiT ki daviT ropis darad, aSS-Sic ikidebs fexs da
kakabaZis, am TvalsazrisiT gamorCeu- male warmmarTvel poziciasac ikavebs
lia. misi abstraqciebi 1920-ian wlebSi (j. poloki, v. de kuningi, f. klaini, m.
Sesrulebuli, fexdafex mihyveba sa- rotko da a.S.). ukve 1950-iani wlebidan
kuTriv mimdinareobis Seqmnis istorias. evropaSi am mimdinareobis talRa axali
mogvianebiT, yvela sxva Tanamedrove ZaliT aqtiurdeba da relizmis winaaR-
tendenciis darad abstraqcionizmic, mdeg sakuTar moralur argumentebsac
qarTul saxelovnebo sivrceSi, TiTqos ki ayalibebs (germaniaSi, qalaq kaselSi,
ukvalod gaqra. wlebis Semdom ki, romelic daaxloebiT 50 km.-iT iyo da-
pirvelad swored qarTvel mxatvar- Sorebuli qveynis Sida sazRvridan Cat-
Ta, e.w. 50-ianelTa TaobaSi iCina Tavi arebuli gamofena `dokumenta~ (1955)

14. s.leJava, dasax. interviu, gv.16

190
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia VII, ako, 1989,


t.z. 151X130,5. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

da `dokumenta II~(1959), sadac swored bda sabWoTa realizms dapirispirebul


abstraqtuli namuSevrebi iyo warmod- abstarqtul mxatvrobasac. maSinac ki,
genili, iqca damoukidebeli dasav- roca 1960-ni wlebis Semdgom, msgav-
lurgermanuli Rirebulebebis sajaro si vizualuri niSan-simboloebisadmi
aRiarebad). reJimis arsebobis mTeli damokidebuleba ukve didwilad Secv-
istoriis manZilze, protestis gamox- lili iyo.
atvis identuri datvirTva asazrdoe- `dokumentas~ gamofenis katalo-

191
aleqsandre banZelaZe

abstraqcia, netari ocneba, 1989,


t.z. 99X90, xelovnebis muzeumi

gis winasityvaobaSi verner hauptmani ase mivida aleqsandre banZelaZec


werda: `ukve savsebiT mkafiod Cans is evropuli mxatvruli mimdinareobebis
ZiriTadi mimarTuleba, rac am bolo kvaldakval abstraqciamde. misi gadas-
TxuTmeti wlis manZilze gamoikveTa. vla sagnobriobidan arafiguratiul
bolodroindeli mxatvruli Ziebebi, mxatvrobaze, winmswrebi ZiebebiT iyo
moyolebuli eqspresiuli realizmidan, ganpirobebuli da Znelad Tu aixsneba
siurealizmisa da konkretizmis gavliT, rogorc raimeze uaris Tqma, an raime ax-
sabolood, daaxloebiT 1950-iani wlebi- lis SeZena. es sruliad Tanmimdevruli
saTvis, mainc abstraqtul xelovnebamde qmedebis, logikuri gagrZeleba iyo. ev-
mivida.~15 ropuli mxatvruli tendenciebis eta-

15. D.Elger. Abstract Art. 2009. gv.20

192
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
pobrivi gaazreba-gadaazrebis urTule-
si procesi, amjerad abstraqcionizmis
sxvadasxva versia-variantSi cdilob-
da gzis gakvlevas. erTi kia: abstraq-
cionizmi, yvela sxva ukve ganvlili
mimdinareobisagan gansxvavebiT mxat-
vrisaTvis yvelaze organuli, morgeb-
uli, miseuli saTqmelis maqsimalurad
damtevi da amsaxveli aRmoCnda. mxat-
vris Semoqmedebis meore naxevris TiTq-
mis srul dominantad iqca da sazoga-
doebis cnobierebaSi mis saxelTanac
abstraqtuli kompozicia, 1989,
gaigivda. q. akvareli, 73,4X102 ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZiseul abstraq-
cionizmSi mkafiod inakvTeba ramdenime
etapi. TiToeuli maTgani im calkeuli,
kargad cnobili, tendenciebis identu-
ria, sakuTriv abstraqcionizmis isto-
rias rom gamoarCevs TavisTavad.
stilisturi maxasiaTeblebis mixed-
viT 1950-iani wlebis abstraqtuli xe-
lovneba Semdegnairad diferencirdeba:
arasagnobrivi xelovneba, abstraqtuli
eqspresionizmi, lirikuli abstraqcia,
`sxva xelovneba~, emocionaluri usa-
gno xelovneba, taSizmi, `aqtiuri mxt-
vroba~ da a.S. es gansxvavebebi, rogorc
cnobilia, ZiriTadad erovnuli mxat- abstraqtuli kompozicia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 73,4X102, ojaxis sakuTreba
vruli skolis maniSnebeli da aRmniS-
vnelia. aleqsandre banZelaZis midgoma
ki am tendenciebisadmi misTvis Cveuli
krebiTobiT gamoirCeva kvlavac. Tu mx-
atvris adreul namuSevrebSi geometri-
uli orientirebi Warbobs, mogvianebiT,
Cndeba abstraqtuli eqspresionizmis
mkafio niSnebi da aseve `sxva xelovnebis~
koloristuli maxasiaTeblebic. mas-
Tan mudmivad SenarCunebulia fran-
guli skolis esTetizmi da, amavdrou-
lad, Tavs iCens amerikuli mxatvruli
skoliseuli mZafri dinamika. aq yvelaze
nakleb SesamCnevi sakuTriv qarTuli
abstraqcionizmis istoriis da daviT
abstraqtuli kompozicia, 1989,
kakabaZiseuli gavlenebia. SesaZloa amis
q. akvareli, 73,4X102, ojaxis sakuTreba
mizezi, mxolod ideologiuri xasiaTisa

193
aleqsandre banZelaZe

ako, madada, ana, 1989,


q. akvareli, 73,2X102, ojaxis sakuTreba

iyos; an sulac, amosavali wertilis, kv- qarTveli modernistebis Semoqmedeb-


lavac evropul impresionistul mxatv- iT memkvidreobasTan konteqstual-
robaSi Zieba iyos, roca gagrZeleba ukve uri wyveta ufro didi hqondaT, vidre
gansazRvruli da cnobilia. roca mxat- Tanamedrove evropul xelovnebasTan.
vruli azris ganviTarebis veqtori mud- wlebis Ziebis da mudmivi eqsperi-
mivad evropuli tendenciebis cvlis mentebis Semdeg, aleqsandre banZ-
Tanmimdevrobas emTxveva da miuyveba. elaZisaTvis abstraqcia, plastikuri
amitomac misTvis, iseve rogorc Tavis xelSesaxebiTobisagan sabolood gam-
droze daviT kakabaZisTvis, abstraq- onTavisuflebuli, SemoqmedebiTi en-
cionizmis Tanadrouli nairgvaroba ergiis yvelaze Sesatyvis, materialur
metadaa saintereso da niSneuli, vidre gamoxatulebad Camoyalibda. amis para-
am mimdinareobis adreuli istoria, Tan lelurad - sagnobrivi samyaro, misi
miT ufro, Tu is bundovanicaa. amasTan, ideebis pirvelwyarod da orientirad
sakuTriv erovnuli skolis saxe, am mim- darCa didxans. is ar iswrafvoda axali
dinareobas qarTul realobaSi jer isev enis aTvisebisaken mxolod am aTvisebis
ar hqonda. paradoqsia, Tumca banZela- gamo. mas, pirvel rigSi, sakuTari Tavis
Zis Semoqmedeba cxadyofs, rom qarTuli sabolood povna surda da amisTvis ur-
mxatvrobis 50-ianelTa Taobas, pirveli Tulesi gza gaiara. swrafva absolutu-

194
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1989, 19 ivnisi,


muyao, akvareli, 74X103, ojaxis sakuTreba

abstraqtuli kompozicia, 1989, M


muyao, akvareli. 74X103, ojaxis sakuTreba

195
aleqsandre banZelaZe

an parizSi gaaa! 1989.


q. akvareli. 102X73, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

ri, yovlismomcveli individualuro- abstraqtul mxatvrobaze muSaobis


bisken sruli abstragirebis gziT. da ai dawyebisTanave aleqsandre banZelaZe
Sedegic... saxviTi xelovnebis erT-erTi Tavisufldeba yvela calkeuli mimdi-
yvelaze ganzogadebuli sametyvelo ena nareobis gavlenisagan. is ukve srulad
– abstraqcia - yvelaze konkretulis morCilebs fers, rac garkveulwilad
zedmiwevniTi gamomxatveli aRmoCnda mniSvnelovani safrTxeebis matare-
xelovanisaTvis. belicaa. aq xom martivadaa SesaZlebe-

196
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia, 1989,


q. akvareli, 51,5X36,8. ojaxis sakuTreba

197
aleqsandre banZelaZe

qarTuli xalxuri zRaprebis ilustraciebi, 1991,


q. guaSi. 36,6X25,6. ojaxis sakuTreba

198
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

qarTuli xalxuri zRapris ilustracia, 1990,


q.guaSi. 36,7X25,5. ojaxis sakuTreba

199
aleqsandre banZelaZe
li feris wiaRSi danTqma-gaqroba, miT
ufro maSin roca Tavad ferwera iqca
asaxvis mTavar obieqtad. swored aq iCi-
na Tavi mxatvris manamdelma gamocdile-
bam, evropuli mxatvruli tendenciebis
kvaldakval gavlilma SemoqmedebiTma
Ziebebma. aleqsandre banZelaZe bune-
brivad, Tumc ki savsebiT gacnobiere-
bulad, ukve arsebuli saazrovno mod-
elis kvaldakval mivida abstraqtuli
azrovnebis mijnasTan da logikuria,
rom masSi orientirebisa da procesebis
kompozicia, 1980-iani ww. sruli marTvis unaric SeinarCuna.
q. guaSi. 29,6X42, ojaxis sakuTreba aSkaraa, sawyis etapze (1960-ini wle-
bi), didi pastozuri feradovani laqe-
biT muSaoba sasuraTe sibrtyeze araerT
sirTules uqmnida mxatvars. Znelia
feris daokeba moTokva, sakuTari sur-
vilisamebr marTva, raTa ar `gageqces~,
aqcenti srulad man ar waiRos, yovelive
ar STanTqos, an piriqiT utyv-ugrZnob
laqad ar darCes bolomde.
SesaZloa amitomac, adreul etapze
Warbobs kvadratis formis sxvadasx-
vagvari, feriT-xazobrivi interpre-
taciebi (1960-iani ww.-is meore nax-
evarSi Sesrulebuli abstraqtuli
kompozicia, 1989. 23 seqtemberi,
q. guaS. 36,5X51,2, ojaxis sakuTreba kompoziciebis seria). avtori jer isev
frTxilobs, cdilobs yovelive gaT-
valos da mxolod Semdgom asaxos. feris
sasuraTe zedapirze stiqiuri `miSveba~
jer isev uWirs, xvdeba, rom misi struq-
turireba, CarCoebSi moqceva da kon-
struireba isev ferisve saSualebiTaa
SesaZlebeli. formas damorCilebuli
is im abstraqciad iZerweba, figurati-
ulobis zRvarze myofi, konteqstismier
zRardaudeblobas rom inarCunebs. mx-
atvris mier Seqmnil, am tipis abstraq-
tul namuSevrebs mudmivad mkacrad
organizebuli struqturuli sistema
udevs safuZvlad, zogjer is formism-
ieri CarCos datvirTvasac iZens. da imis
kompozicia, 1989. 23 seqtemberi, miuxedavadac ki, rom am namuSevrebis
q. guaS. 36,5X51,2, ojaxis sakuTreba
`ConCxismieri~ sayrdeni geometriulad

200
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia. 1989.


q. tempera. TeTra. 74X103, ojaxis sakuTreba

organizebuli feradovani laqebis er- isturi maneriT Sesrulebuli grafi-


Tobliobaa, es mainc ar aris klasikuri kuli kompoziciebis garda, mxatvarTan
gagebiT geometriuli abstraqcioniz- lokaluri, erTgvarovani, sufTa feriT
mi, sadac geometriuli forma samyaros Seqmnili laqa TiTqmis ar arsebobs.
modelis datvirTvis mqonea. aRniSnul- zogadad, aleqsandre banZelaZe Ta-
ma Ziebebma xelovani minimalizmisa da vis abstraqciebs raime konkretuli,
formaTmetyvelebis lakonizmis zRvar- gamaerTianebeli zogadi formulis
Tan miiyvana, Tumca mxatvarma es mijna mixedviT ar qmnis. TiToeuli maTganis
arasdros gadalaxa. is axlos, sul ax- kompoziciuri stuqtura, yovel jerze,
los mivida arafiguratiulis ukidures Tavidan iZerweba, iTxzveba da muSavdeba.
niSnulTan, Tumca Semoqmedebis verc amitomac mxatvris SemoqmedebiTi eta-
erT etapze ver Tqva uari, ver daTmo da pebis mixedviT gansxvavebuli da trans-
ar Seelia feris niuansirebul, valio- formirebadia sakuTriv abstraqtuli
riTa da naxevartonebiT gajerebul gamomsaxvelobiTobiTi azrovnebis
nairgvarobas, msuye monasmis reliefu- formebic.
robas, romelic imavdroulad siRrmis gasuli saukunis gamorCeul mov-
efeqtis mqonec iyo. `feri` Tavad sa- lenaTa Soris erT-erTi umTavresia,
myaros damtevi da ara `feri~, qceuli mimbaZvelobiTi sagnobriobisgan da-
mSral pirobiT niSnad an niSnulad - clili, mxatvrul-vizualuri sivrcee-
iyo misi mxatvrobis ZiriTadi Tema da bis Seqmna. sasuraTe zedapiris, rogorc
safiqrali. erTeuli, srulad minimal- samyaroSi gaxsnili fanjris funqciis

201
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia. 1989.


q. tempera. 74X103, ojaxis sakuTreba

abstraqtuli kompozicia. 1989.


q. tempera. TeTra, 74X103, ojaxis sakuTreba

202
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia, 1989,
t.z. 150X200, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

alternativebis gaCenam, sazogadoe- tkivili nanaxis da tkivili gancdili da


brivi goni safuZvlianad Seatortmana. kidev vin moTvlis, ramdeni ram.
msgavsi mxatvroba, romelic TavisTavad mxatvari isev, CvenTvis kargad nac-
damoukidebeli realobis kategoriaSi nob emociebze mogviTxrobs- siyvar-
arasdros ganixileba, konkretuli sa- ulze, ojaxze, Svilis monatrebasa da
gnisa Tu movlenis iseT gamosaxulebas SviliSvilis Caxutebis mZafr survil-
qmnis, romelic xilul samyaroSi ar ze, samSoblos tkivilsa da usamarTlo-
arsebobs. Sesabamisad, mis metaversias baze, pirveli Sexvedris idumalebasa da
Txzavs da isic erT-erT SesaZlos. SemoqmedebiTi Ziebis amoucnob siRr-
namuSevrebis konteqstualur meebze. aq araferia axali, erTis garda:
sayrdens xom mkafiod individualuri xelovani cdilobs, fiqris Tanamozi-
kategoriebi gansazRvravs mudam: nanaxi ared gaqcios, Tan gagiyolos, CagiTri-
axla da nanaxi odesRac, warmosaxuli da os, bolomde arc giTxras da Tan arc ram
is, rac zusti codnis Sedegia, mkafio daitovos uTqmeli. es musikaa, galak-
mogoneba da bundovani gaelveba, namd- tionis poeziaa, qaris qrolvas ayolili
vili da irealuri, fantazia da sizmari- eqos gamoZaxilia, ase rom uyvarda ale-
drois siSorisa da siaxlovis gancdis qsandre banZelaZes...
gareSe, Tumca aucileblad moqmedebaSi, es is samyaroa, romelic ukve

203
aleqsandre banZelaZe

lurji laqa, 1989, usaTauro. 1989,


t.z. 140X100, gia mgalobliSvilis akvareli, 100X74, gia mgalobliSvilis
foto-slaidi foto-slaidi

arafers edreba, aRarafris asls qmnis


da arafers baZavs. SesaZloa realizmis
xarisxi aq metic kia, ubralod is mimba-
ZvelobiTi aRaraa.
rogorc ki gamosaxuleba garesa-
myarosTan Sesadarebel analogebs kar-
gavs, is srulad sakuTar vizualur-mx-
atvrul sistemaze dafuZnebuli xdeba.
sakuTar logikas, struqturirebis sa-
kuTar sistemas da kanonzomierebas
iZens, romelsac morCilebs kidec. aq
feradovani laqa, monasmi im axali sa-
gnobriobis versias sTavazobs mayure-
bels, sadac interpretaciisa Tu varia-
ciis yvela gza xsnilia. iwyeba ferebisa
da formebis Tavisufali organizeba.
isini damoukidebeli datvirTvis mqone-
ni xdebian da ukve aRarafers axasiaTe-
usaTauro, 1989,
t.z. 100X141, gia mgalobliSvilis
foto-slaidi

204
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

kompozicia wiTliT da lurjiT, 1989,


t.z. 141X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

205
aleqsandre banZelaZe

kompozicia nacrisferiT, 1989,


t.z. 100X90, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

ben, arafers ganasruleben da arc mod- mxatvari, romelic masze damokidebu-


elirebas ukeTeben raimes. li araa. axalgazrda xelovanebi, Tavi-
advili misaxvedria, rom msgavsi Ses- anT axalgazrda auditoriasTan erTad
aZleblobebis xibli Zalian didia. 1953 aRiqvamen abstraqtul xelovnebas, ro-
wels kritikosi jon entoni tveitsi, ma- gorc sakuTar bunebriv stiqias.~16
Sin germaniaSi myofi dawers: `abstraq- abstraqciis gaCenasTan erTad
ciis gamarjveba imdenad aSkaraa, rom aleqsandre banZelaZis Semoqmedeba-
Znelia moZebno axalgazrda da niWieri Si gaCnda alternatiuli mxatvruli

16. D.Elger. Abstract Art. 2009. gv 22

206
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

leitmotivi, 1989,
t.z. 120X140, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

sivrce. gaixsna arsebobis axali areali.


figuratiuli xelovnebis absoluturi
erTaderToba Seicvala. Zlieri, Tamami,
damuxtul-daZabuli monasmis ukan fer-
ismieri samyaro gamoinakvTa. damTavr-
da evropuli mxatvruli tendenciebis
sakuTar TavSi gaazreba-gadaazrebis
mravalwliani procesi, rac amden xans,
albaT arc ki gagrZeldeboda, mudmivad
mosaZiebel-aRmosaCeni rom ar yofili-
yo, sabWoTa sivrcis mcxovrebTaTvis.
msoflio xelovnebis istoria ab-
straqtuli mxatvruli skolis araerT
magaliTs icnobs. maTi umetesoba droi-
Ti an erovnuli niSniT diferencird-
eba. msgavsi, erTi SexedviT srulad
foto, 1997. aSS-Si gamarTuli gamofena.
aleqsandre banZelaZe da koleqcioneri
norton doji

207
aleqsandre banZelaZe
identuri, saxviTobis pirobebSi isini
radikalurad gansxvavdebian urTier-
Tisagan. gansxvavebulia evropuli da
amerikuli abstraqciebi, pirveli tal-
Ris da II msoflio omis Semdgomdroin-
deli, evropuli abstraqciebi. aq Cveu-
lebriv qmediTia yvela is mxatvruli
maxasiaTebeli, rac figuratiul mxat-
vrobasTan mimarTebiT gamoiyeneba da
xdis mas sxvaTaTvis sacnaurs. gadam-
wyvetia saerTo koloristuli sistemis
abstraqtuli kompozicia. 1989.
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba mTavari niSnebi, ritmi da monasmis in-
tensioba, ferisadmi Tu konturisadmi
damokidebuleba; sibrtyisa da sivrcis
aRqmis specifika da maTi urTierT-
mimarTebis nairgvaroba; gamosaxulebis
aRqmis da misi interpretirebis masSta-
bi da ganwyobiT-emociuri foni, ro-
melic aseve xSir SemTxvevaSi mkafiod
specifikuria. asea aleqsandre banZela-
Zis SemoqmedebaSic. abstraqcia srulad
miseul saazrovno da sametyvelo enad
iqca. mis figuratiulobisagan daclil
samyaroSi gravitaciulobis gancda
mainc mudmivad SenarCunebulia. es erT-
erTi mkafio maxasiaTebelia, rac mxat-
abstraqtuli kompozicia. 1989. vris namuSevrebs abstraqtuli eqspre-
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba sionizmis klasikosebis tiloebisagan
ganasxvavebs. ucnaurad nivTieria misi
monasmebi. TiTqos mudmivad aqtual-
uria gancda, am feris stiqiis formaT-
Camoqnis procesis dasawyisisa, an sa-
kuTriv am monasmebis materiad qcevisa.
mis namuSevrebSi amitomac arasagno-
briobis gaTaviseba gancdismierad, bo-
lomde mainc arasodes xerxdeba. ufro
metic, Tavad es procesia, erT-erTi
yvelaze mniSvnelovani mxatvruli Ri-
rebuleba xelovanis SemoqmedebaSi.
misi suraTebis Semadgenel-Semavse-
beli mxatvruli nivTiereba mudmivad
moZravia. aq TiTqmis arsad araa preten-
zia absolutis gansrulebaze da misi
abstraqtuli kompozicia. 1989. qmnadobis procesia mxolod. vfiqrob,
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZis abstraqtul mx-

208
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
atvrobas aqvs Tavisi Zlieri konstanta
da es dinamikaa. arsebiTia aleqsandre
banZelaZis abstraqtuli namuSevrebis
`vizualuri akustikac~, rac mis Semoq-
medebaSi maincadamainc gviandel peri-
ods ar ukavSirdeba da fragmentulad,
Tumc ki mudmivad iCens Tavs.
Tu geometriul konfiguraciaze
orientirebul kompoziciebSi emociisa
da siTbos nakadi naklebad igrZnoba da
aris cda, drois miRmieri da winaaRm-
degobebiT aRsavse, Tumc ki konkretul
kanonzomierebas morCili samyaros Se- usaTauro, 1989,
q. akvareli, 74X100. g. mgalobliSvilis
qmnisa - misi laqobrivi (laqobrivi am foto-slaidi
SemTxvevaSi, ukiduresad pirobiTi da
fardobiTi kategoriaa) abstraqciebi
aRniSnulis srul antipodad SeiZleba
miviCnioT. aq sivrce arc uaryofilia da
arc dominanturi. es ferismieri sivr-
cea, feradovani laqis wiaRSi da mis ir-
gvliv Cenili da isev feriTve Sobili.

***
1980-iani wlebis Sua periodSi ale-
qsandre banZelaZis abstraqciebSi si-
urelisturi elementebi Cndeba. iqmneba
seria uCveulo, fantastikuri arsebe-
abstraqtuli kompozicia, 1989, q. akvare-
biT dasaxlebul samyaroze, sadac liri- li, 73,5X102. ojaxis sakuTreba
kul-romantikuli xazi aqtiurdeba.
klasikuri gagebiT siurealisturi
abstraqciis (r.mazerveli, j.poloki,
x.miro, iv.tangi) erT-erTi mTavari max-
asiaTebeli avtomaturi xatvis prin-
cipia. gaucnobierebeli da spontanuri
xatvis specifika da gaukontrolebeli
emocia, roca xatvis procesi imdenad
myisieria, rom Semecnebis momentsac
ki uswrebs win. aq banZelaZisaTvis ukve
esoden Cveuli individualuri maxasi-
aTeblebi erTveba. yvela msgavsi, gareSe
faqtori, mxolod imdenad ergeba, mkvi-
drdeba da rCeba xelovanis sametyvelo
enaSi, ramdenadac is, mxatvris mier sax-
ecvlili, gadamuSavebuli da adaptire- abstraqtuli kompozicia, 1989,
q. akvareli, 74X102. ojaxis sakuTreba
buli esadageba miseul saTqmels. banZ-

209
aleqsandre banZelaZe

usaTauro, 1989,
q. akvareli. 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

kompozicia, 1989,
t.z. 100X140, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

210
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

usaTauro, 1989,
q. akvareli, 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

usaTauro,
q. akvareli, 1989, 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi

211
aleqsandre banZelaZe

rusiko. ako. madada, 1980-iani ww.


t.z. 103X90,5, ojaxis sakuTreba

elaZesTan avtomaturi xatvis procesze


msjeloba TiTqmis SeuZlebelia, radgan
mxatvris SemoqmedebiTi memkvidreoba
cxdayofs, rom xelovani Tavisi yvela
cnobili abstraqciisTvis eskizebs qm-
nida. Tan ara erTs. Semdgom ki didi
xnis manZilze, muSaobda imave Temaze.
gaxsendeba, mxatvris Semoqmedebis mTa-
vari principi, ufro ki misi azrovnebis
specifikuri ganmasxvavebeli – amowu-
ruli, dasrulebuli Temebi ar arse-
bobs. yvelaze Zneli warmosadgeni es
albaT abstraqciasTan mimarTebiTaa,
Tumca, rogorc aRmoCnda, is aqac vari-
abstraqtuli kompozicia. 1980-iani ww.
t.z. 90X75, ojaxis sakuTreba

212
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

sarke. abstraqtuli kompozicia. 1980-iani ww.


t.z. 75X85, ojaxis sakuTreba

antebiT muSaobs. suraTis feradovani sxvaobis miuxedavad, orive raciona-


gama SesaZloa ramdenjerme Seicvalos, luri nakadis nawilia, rac zogadad am
gadamuSavdes da daixvewos, zedmeti mimdinareobasTan mimarTebiT erovnu-
nawilebisgan ganTavisufldes, an sulac li skolis erT-erT maxasiaTebladac
metad garTuldes da gansxvavebuli kom- SeiZleba dasaxeldes.
poziciuri qarga moirgos. spontanuro- am TvalsazrisiT Zalian saintere-
bis momenti, romelic udaod arsebobda, soa, banZelaZis bolo, dausrulebeli
masTan minimumamdea dayvanili, rac xe- `proeqti~. unda Seqmniliyo abstraq-
lovanis, rogorc analitikosi mxatvris tuli samyaros cvalebadi modeli, cen-
saxes aaSkaravebs. miseul abstraqcieb- trSi didi zomis abstraqcia (200X300),
sac analitikuri azrovnebis arealSi romlis irgvliv Tormeti SedarebiT
aqcevs da zogadad abstraqciis anali- mcire zomis, aseve abstraqtuli na-
tikuri mimarTulebis niSnuls saxavs. muSevari ganTavsdeboda (garSemo gan-
ai, sakvanZo bma aleqsandre banZelaZis Tavsebuli namuSevrebi jamSi Seqmnid-
abstraqtul mxatvrobasa da daviT kaka- nen panos zomiT 400X600). dasrulebul
baZis abstraqciebs Soris. radikaluri mxatvrul nawarmoebs qmnida, rogorc

213
aleqsandre banZelaZe

vaJas gaxseneba. 1980-iani ww.


t.z. 90,5X100,5, ojaxis sakuTreba

214
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
are ar hqondaT, radgan yvela mxridan
ixateboda da Semdgomi, Tavisufali in-
terpretaciebisTvis masalas sakuTar
TavSive flobda da Tavad v.kandinski,
romelic abstraqcionizmis Seqmnis
Zireul mizezbs Soris Tavisive gadab-
runebuli namuSevris aRqmisas miRebul
daufarav aRfrTovanebas asaxelebda.
ra Tqma unda, CamoTvlil faqtorTagan,
yvela asociaciuri paralelis bmiTaa
dakavSirebuli Cvens mier aRweril mov-
lenasTan, Tumca misi masStabis zogadi
arealis mosazRvis saSualebas iZleva.
aqve gasaTvlaiswinebelia, is faqtic,
rom 1980-iani ww.-vis, roca iqmneba ale-
qsandre banZelaZis abstraqtuli na-
muSevrebis umetesi nawili, yvela ze-
moTxsenebuli movlena, ukve, uaxlesi
abstraqcia. 1980-iani ww. istoriis kuTvnilebad iyo qceuli
t.z. 74X60, ojaxis sakuTreba msoflio xelovnebis istoriisaTvis.
mxatvrul niSnulebs Soris arafig-
yvela maTgani erTad, aseve TiToeuli
uratiulobis gaCenam, banZelaZis xe-
cal-calke. yoveli axali eqspoziciis
lovneba, bevrad rTul saazrovno
awyobisas SesaZlebeli iqneboda am namu-
etepze gadaiyvana. man konkretikaze
Sevrebis (ZiriTadad garSemomyofebis)
Tqva uari. Tumc amiT, mTavari daa-
adgilebis cvla da amiT konteqstisa da
konkreta.
Txrobis specifikis gadasxvafereba. am
eskizebSi bevri iseTi namuSevaris cno-
ba-Secnobaa SesaZlebeli, rac manamade
ukve daxatuli aqvs mxatvars da rom-
lebic, didi xania, Tavisi damoukide-
beli cxovrebiT arseboben. es mudmivad
transformirebadi samyaro-gamocana,
am calkeuli tiloebisgan Sekruli, er-
Tiani saTqmelis maqsimalurad Tval-
saCino gamomxatveli unda gamxdariyo.
Zalauneburad gaxsendeba pop-artis
seriebad Seqmnili namuSevrebi (e. uo-
rholi), yovel jerze axali principiT
gamofenis saSualebas rom iZleoda,
gaxsendeba j. polokic romlis su-
raTebs mkafiod gansazRvruli qveda
rusudani. ako. 1980-iani ww.
t.z. 90X100, ojaxis sakuTreba

215
aleqsandre banZelaZe

ruska dabadebis dRes gilocav. 1980-iani ww.


t.z. 89X100,5, ojaxis sakuTreba

amis paralelurad mxatvari kvlavac


ganagrZobda gansxvavebuli formaTqm-
nis process. 1990-ian ww.-is erT-erTi
mTavari safiqrali aleqsandre bnZela-
ZisaTvis `vefxistyaosnis~ ilustracie-
bi gaxda. dRes cotam Tu icis, rom XXs.-
is qarTvel mxatvarTa Soris, vinc am
poemis dasuraTebaze imuSava aleqsan-
dre banZelaZe erT-erTi mniSvnelovan-
Taganaia. amis maTavar mizezad, albaT
mainc namuSevris dausrulebloba iqca.
1992 w. mxatvari garadicvala da poemis
abstarqtuli kompozicia. 1980-iani ww. gaformebis procesic Sua gzaze Sewyda.
t.z. 90,5X100,5, ojaxis sakuTreba

216
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

usaTauro. 1980-iani ww.


t.z. 84X75, ojaxis sakuTreba

`bavSvobidan maxsovs marto musika `ve- iqca, Semdgom TandaTanobiT moZli-


fxistyaosnisa~17. erda da cxovrebis uwyvet laitmoti-
es poema Zalian adre, jer kidev yr- vad Camoyalibda. cnobilia, xelovan-
mobis asakSi Semovida mis cnobierebaSi. ma TiTqmis srulad zepirad icoda es
maSin, roca sityvebis mniSvnelobac ki nawarmoebi, mudmivad yurSi Caesmoda,
ar esmoda da jer qarTuladac ar sau- sul citirebda, yvela niuansi axsovda
brobda. bavSvobis ganuyrel melodiad da wlebis manZilze aTasgzis gameo-

17. s .leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990, №2, gv.24

217
aleqsandre banZelaZe

usaTauro. 1980-iani ww.


t.z. 150X100, ojaxis sakuTreba

rebuli frazebis azrsa da mniSvnelo- miCena, gamosaxulebis furcelze `dam-


bas araerTgvarovnad aRiqvamda. teqsti agreba~ da fiqris gagrZeleba. magram
mudmivad iTxovda misgan xorcSesxmas, mxatvari Zalian frTxilobda, yvela
rac mxatvars mosvenebas ukargavda da SesaZlo versia-variants ganixilavda,
suls uforiaqebda. aucilebeli iyo am iwyebda xatvas, Semdgom Tavs anebebda
feradovani xilvebisgan ganTavisufle- da mere isev ubrundeboda. yoveli dab-
ba, srulad Tu ara nawilobriv mainc. runebisas axali codniTa da gamocdile-
sasuraTe zedapirze maTTvis adgilis biT mieeaxleboda aleqsandre banZelaZe

218
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

dro gaxsenebisa, 1980-iani ww.


t.z. 75X90, ojaxis sakuTreba

rusTavelis poemas amitomac interpre-


taciac amouwurav, usasrulobad eqca.
yoveli ganvlili dRe axali waxnagis
danaxva amokiTxvis saSualebas iZleoda,
yovel jerze Tavidan naTqvami teqsti,
winasgan sruliad gansxvavebuli iyo da
amasTanave yovel manamdel gamocdile-
basa da codnas itevda. saocari ZaliT
airekla `vefxistyaosanma~ xelovanis
mier, saeklesio mxatvrobaze muSaobis
dros miRebuli udidesi codna. masSi
TiTqos gamTlianda saero da sasuli-
ero nakadi, manamade arsebul bevr kiTx-
vas moeZebna Sesatyvisi, gaZlierda erTi
mxriv Suasaukuneebis wignis ilustra- abstraqtuli kompozicia, 1980-aini ww.
ciis Tema da amasTan qarTul realobas t.z. 90X100, ojaxis sakuTreba

219
aleqsandre banZelaZe

abstraqtuli kompozicia, 1989.


muyao. tempera. 74X103, ojaxis sa-
kuTreba

naziarebi aRmosavluri kulturuli


plasti. sasauraTe zedapirze mxatvarma
forma daabruna da ukve aSkara iyo, rom
isic mTeli im gamocdileba-informa-
ciis matarebeli gamxdariyo amasobaSi,
rac xelovanis manamde SemoqmedebiT
gzas gansazRvravda.
TiTqos avtori, Tavisi Semoqmedebis
mTavar nawarmoebs qmnida. is sabolood
ganTavisuflda yovelgvari mxatvru-
li tendenciisa da mimdinareobisagan:
XXs.-is pirveli naxevris TiTqmis yvela
evropuli Tu amerikuli mxatvruli na-
kadi, akademiuri xatva da socrelizmis
formiseuli programa, saeklesio mxat-
vroba da qandakeba, wignis ilustracia
da saero monumenturi mxatvroba da
daWimuli simi, 1990. kidev vin moTvlis ramdeni ram. yovelive
t.z. 130,5X151, ojaxis sakuTreba gaqra, an ufro zustad uCinari gaxda,

220
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
atvarma `vefxistyaosanze~ muSaoba
ver daasrula, Tumca, rogorc zemoT
ukve avRniSneT, albaT es mainc SeuZle-
beli iqneboda. swored `vefxistyao-
sanSi~ ipova aleqsandre banZelaZem is,
riskenac mTeli cxovreba miiswrafoda
- sruli Tavisufleba. zRvari massa da
am poemas Soris TiTqmis ar arsebobda,
amitomac ilustraciis fragmentebSi,
sxva personaJebis gverdiT mxatvari sa-
kuTar Tavsa da Tavis meuRlesac xat-
abstraqtuli kompozicia, 1989.
q. tempera. 74X103, ojaxis sakuTreba
avs. am xerxisTvis mas adrec miumarTavs,
Tumca yvela sxva SemTxvevaSi, diste-
radgan swored am erTianobam Seqmna ms- ancirebuli mWvretelis pozicias in-
gavsi Sedegi. Zlieri, TviTmyofadi, mak- arCunebda, amjerad ki es mdgomareoba
fiod individualuri sametyvelo ena, ukve sagrZnoblad iyo gaaqtiurebuli.
azrovnebis usazRvrod farTo masStabi advili misaxvedria, rom es namuSevari
da samyaros aRqmis sakuTari mxatvrul- mxatvars dausrulebeli darCeboda, is
plastikuri versia. dasanania, rom mx- mudam dausrulebeli iqneboda sanam Ta-

abstraqtuli kompozicia, 1990.


t.z. 75,5X90, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia

221
aleqsandre banZelaZe

xval ana 3 wlis Sesruldeba, 1990,


q. Sereuli teqnika. 74X103, ojaxis sakuTreba

vad mxatvari iyo cocxali.


`vafxistyaosnis~ banZelaZiseul
versiaSi, wignis gadaSlili gverdebi
avsebs sasuraTe zedapirebs srulad. aq
mravladaa Suasaukuneebis xelnawerebis
darad, xeliT gadawerili taepebis
uwyveti svetebi, gverdiT mixatuli,
Sig Caxatuli an gars Semoyolebuli
feradovani, aRmosavlur yaidaze aki-
afebuli kompoziciebi. asomTavruliT
Sesrulebuli detalebi, faqizi orna-
menti, saxasiaTo plastikis mqone fig-
urebi, feri abstraqciisa da dekoris
zRvarze da mudmivi monumenturobis
gancda Tu TvalisTvis saamo zogad-
koloristuli qsovili. aq teqstic kom-
poziciis organul nawiladaa qceuli
da mxatvruli samSvenisis datvirT-
va aqvs miniWebuli. Zneli saTqmelia, ori poeti, 1991,
t.z. 100X90,8, gia joxTaberiZis kerZo koleqcia
saerTod ramdenad gegmavda mxatvari

222
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
am ilustraciebs wignis stamburi ga-
mocemisaTvis. is striqonebisa da ta-
epebis gaswvriv sakuTar komentarebs,
yoveldRiur cxovrebiseul ambebs da
Tanadroul istoriul-politikuri vi-
TarebiT gamowveul gancdebs urTavda.
amasTan zustad iseTive stilistikiT,
rogorc ZiriTadi teqsti iwereboda. es
sxva araferia Tu ara, wignis gadamwerTa
Zveli tradicia, roca wminda werilisa
Tu sxva saxvTismetyvelo teqstebis
gadawerisas isini TavianT komentareb-
sac rTavdnen TxrobaSi. safiqrebelia,
rom mxatvari `vefxistyaosnis~ mxat-
vrul, an ufro zustad `naxatiseul~
variants qmnida. sadac misi yoveli
calkeuli namuSevari damoukidebeli
nawrmoebis datvirTvas SeiZenda, Tan
mTlianis Semadgenelic darCeboda.
raimes konkretuli mtkiceba, zusti
informaciis ar qonis gamo, axla ukve
SeuZlebelia. samuSaoebi am nawarmoebze
imden xans grZeldeboda, rom SesaZloa
raRac etapze sastambo versiis Seqm-
nazec efiqra xelovans. Tumca sakuTriv
namuSevrebis stilistur-teqnikuri
maxasiaTeblebi msgavsi mosazrebis ar-
gumentad sulac ar gamodgeba. axla
vcadoT am movlenis postmodernul
kontqstSi gaanalizeba da myisierad
gamoikveTeba teqstis wakiTxvis nair-
gvarobis problema.
1990-iani wlebis saqarTvelos zogad-
kulturuli foni, miuxedavad social-
ur-politikuri sirTuleebisa uCveu-
lod mravalferovani, informaciulad
datvirTuli da gajerebuli iyo. ami-
tom, postmodernuli maxasiaTeblebis wm. Nnino, 1988,
q. akvareli, 42X20, kerZo sakuTreba
arseboba, banZelaZis mxatvrobaSi logi-
kuri da bunebrivicaa. Tumca masTan es
procesi, iseve rogorc sxva araerTi,
bevrad ufro adre daiwyo da gaxda sac-
nauri.
jer kidev bolo wlebis abstraqcieb-
Si Cndeba teqstualuri CanarTebi,

223
aleqsandre banZelaZe

qriste pantokratori, 1987, amaRleba, 1987,


q. tempera, 102X72,5, ojaxis sakuTreba q. tempera, 102X72,5, ojaxis sakuTreba

calkeuli aso-niSnebi, umTavresad


asomTavruliT, sityvebis fragmentebi
da a.S. es detalebi Tan erTvis fera-
dovan zedapirs. aq TiToeuli maTgani
TiTqos am sqeli pastozuri saRebavisa-
gan naSobi, erTiani, jer formamiuceme-
li, blanti, mdore, feradovani masisgan
inakvTeba, materiis saxes iRebs, zeda-
piris sxvadasxva kuTxeSi fragmentu-
lad gakrTeba da isev Caqreba. ucnauria
am namuSevrebis xilva. giCndeba mudmivi
Tanmdevi gancda, rom ambis dasawyisis
Semswre xdebi. TiTqos am feradovani,
sakuTar logikas morCili, qaosisdari
masidan Sens Tvalwin ibadeba sityva,
romelic iyo pirveli, da romlidanac
yovelive daiwyo. ase TandaTanobiT te-
qstualuri masala mxatvrul-gamomsax-
velobiTi elementis datvirTvas iZens
aleqsandre banZelaZis SemoqmedebaSi,

ierusalimSi Sesvla, 1987,


q. tempera, 102X72,5, ojaxis sakuTreba

224
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

saidumlo seroba, 1980-iani ww. \


q.f. 96,5X148,7, ojaxis sakuTreba

Semdgom ki `vefxistyaosanSi~ sruli Tu masala miusadaga. aleqsandre banZ-


saxiT yalibdeba kidec. elaZis SemTxvevaSi samive es Semadgene-
SemoqmedebiTi procesi, erT-erTi li gamorCeulad mniSvnelovani, sain-
yvelaze anonimuri movlena Zveli xe- tereso da axlismTqmelia. ra Tqma unda,
lovnebis istoriaSi dRes, ukve Tavad
qceuli mxatvrul nawarmoebad, mainc
bolomde Seucnobel-amouxsneli rCeba.
qmnadobis saidumlo gamJRavnda, ritua-
li sanaxaobad iqca. fiqri gaJRerebuli
ukve sityvaa deklarirebuli. procesma
Sedegis datvirTva SeiZina da aq Znelia
mijnis gansazRvra, Tumca erTi ram mainc
udaoa, im uamrav uxilav, TiTqos alogi-
kur, Tu verbalur forma-Sesatyvisis
armqone faqtoris gverdiT, mxatvruli
Semoqmedeba sam mkafiod gamokveTil
elements moicavs: SemoqmedebiTi subi-
eqti, anu xelovani Tavisi ostatobiTa
da niWierebiT; SemoqmedebiTi obieqti,
anu arsebuli realoba srulad da Semo-
qmedebiTi interesis sagani - is rac xe-
lovanma am realobaSi dainaxa, rogor
dainaxa da ra gamomsaxvelobiTi xerxebi

macxovari, 1991,
q.f. 42X29,8, ojaxis sakuTreba

225
aleqsandre banZelaZe

saidumlo seroba, 1990-iani ww.


q.f. 59,5X84, ojaxis sakuTreba

saidumlo seroba, 1990-iani ww.


q.f. 59,5X84, ojaxis sakuTreba

226
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

saidumlo seroba, 1991,


q. tempera, 102X72,5, ojaxis sakuTreba

saidumlo seroba, 1991,


q. tempera, 102X73,5, ojaxis sakuTreba

227
aleqsandre banZelaZe

didi abstraqtuli kompozicia (proeqti), 1980-iani ww.


q.f. 51X33, ojaxis sakuTreba

foto, aleqsandre banZelaZe germaniis qalaq kaselSi gamofenis


eqspoziciis awyobisas, 1989.

228
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

abstraqtuli kompozicia
q.f. 43X31, ojaxis sakuTreba

Semoqmedebis saxvadasva epatze maTi siaTeblebis mqone xelovania da is ro-


urTierTmimarTeba-damokidebuleba gorc avtori sainteresoa, ara mxolod
gansxvavebulia, Tumca erTi ram udaod sakuTriv miseuli SemoqmedebiTi gziT,
cxadia. aleqsandre banZelaZe XX s.-is aramed zogad kulturul-mxatvrul
qarTuli xelovnebis istoriaSi mkaf- konteqstSic sadac kuTvnili, gamor-
iod individualuri saazrovno maxa- Ceuli adgili ukavia.

229
230
231
`vefxistyaosani~, prologi,
q.Sereuli teqnika, 51X72,9. ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, 1986.
q.guaSi, 73,2X51,2. ojaxis sakuTreba

232
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, 1986.
q.guaSi, 73X51,2. ojaxis sakuTreba

233
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, muyao.Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, 1990. q.Sereuli teqnika, 77X104. ojaxis sakuTreba

234
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, muyao.Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, 1991, muyao.Sereuli teqnika, 73X102. ojaxis sakuTreba

235
236
`vefxistyaosani~, muyao.
Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba
237
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

238
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

239
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

240
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba

241
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, 1990. q. Sereuli teqnika, 78X55,5. ojaxis sakuTreba

242
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, 1991. q. Sereuli teqnika, 78X55,5. ojaxis sakuTreba

243
244
`vefxistyaosani~, 1990.
q. Sereuli teqnika, 77X104. ojaxis sakuTreba
245
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, SoTa rusTaveli,


q. f. guaSi. 102,2X73,2. ojaxis sakuTreba

246
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, 1991. q. Sereuli teqnika, 55X75. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, muyao. Sereuli teqnika, 73X102. ojaxis sakuTreba

247
aleqsandre banZelaZe

`vefxistyaosani~, 1991.
q. Sereuli teqnika, 77X104. detali ojaxis sakuTreba

248
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi

`vefxistyaosani~, 1991. q. Sereuli teqnika, 77X104. ojaxis sakuTreba

`vefxistyaosani~, 1991. q. Sereuli teqnika, 77X104. ojaxis sakuTreba

249
aleqsandre banZelaZe

foto, aleqsandre banZelaZe, germania, qalaqi kaseli. 1989

250
summery

AAleqsandre (Shura) Bandzeladze


Summary

A Georgian artist - Aleksandre (Shu- Galaktion Tabidze, and as a result - the


ra) Bandzeladze - Is one of the promi- popular portrait of the poet, “preced-
nent representative of the 50s gen- ing” by the sea amount of peopleon
eration of the XX c. His creative line Mtatsminda during Galaktion’s depar-
follows the history of the development ture. The indelible impressions of the
of European artistic thinking of the last contact with the great poet have been
century. His art is wholly and unusually erupted in the 1970s when the artist
accompanied by a feature of dualism. dedicated the sculpture to the “ King
On the one hand the regime’s demand of the Poets”, “Galaktionian giant “,
and socialist realism are realistic, and organic hypersensitivity, inner ignition
on the other - modernist trends and its and culminating sequence (1973), al-
aesthetics. The artist worked actively though the preliminary graphic sketch-
in painting, graphics, book illustration es are much more strong, intentional
and monumental arts. In the new pe- sharp and powerful than rhe sculpture
riod he also revived the tradition of itself.
church painting with LevanTsutskirid- A. Bandzeladze was a huge, multi-
ze. After Davit Kakabadze, it was he faceted Maestro and was paid the at-
who gave us an abstractionist painting. tention even to the so-called in the
From the early 1950s, the artist “Union” scale. The great interest to his
created illustrations for various mag- works of the well-known artistDimitri
azines. This time he starts his close Shmarinov and also in the circles of art
friendship with the well-known writ- historians is a proof of it.The sam-
ers – Vakhtang Chelidze, Murman pleof an international-level success is
Lebanidze, Grigol Abashidze, famous to award the original version of “Ar-
graphic Zurab Lezhava and others. Of sena verse” in Leipzig on “The World’s
course, it is obvious that he is closer to Most Beautiful Book” Prize (1967). In

251
aleqsandre banZelaZe

abstarqtuli kompozicia. 1988. q.Sereuli teqnika, 74X103, ojaxis sakuTreba

the 80s of the XX c. in Georgia, Russia While working on two illustrations


and Europe he was recognized as the of “Arsena Verse” illustrations of the
Masterof Georgian abstractionism, and Georgian folk epoxy, the wizard man-
later in the United States - “as their aged to show the simplicity, the joy
own”. and the scale characterising the text.
A. Bandzeladze was distinguished The second (1966) version of this work
with broad, in-depth interests and is much more fundamental. It is a very
sense of thought. He was delighted by successful attempt to revive the tradi-
Homer as a person proning to ecuour- tions of the Georgian manuscript book.
ism, almost all the “Knight in the Pan- The artist’s modern “NeoModernist”
ther’s Skin” knew by heart, which was language “wore” a code of medieval
continuation of his father Mate Ban- relief and especially the tombstone.
dzeladze’s decent tradition. Mother, He has found the most witty graphi-
Estonian Mina Rey, a nice lady with a cal equivalents and at the same time
musical talent, tried to instillove to her a completely different artistic merit of
children for their homeland from their picture from the tombstone. On the
childhood. The closest friend of A. Ban- other hand, it is strong join with “deli-
dzeladze was the well-known painter cate” ornamental inserts, distinguish-
Sergo Chakhoyan. He was also close to ing simplicity and plastic sophistication.
Bandzeladze’s abstractionist searches At the earliest stage of creation the
and involved in the process itself. most main in the artist’s works was

252
summery
academic painting –graphic artworks (though not directly), was seen in illus-
and portraits of the poet GalaktionT- trations of Kipling’s Maugli (1961). At
abidze (1952), sculptor Tamar Abake- that time, he also works on illustrating
lia (1952), actress Dodo Tchitchinadze many other books.
(1952), etc. In the 1960s the artist was inter-
At this time the artist became inter- ested in Sezanne’s searches. In this
ested in pointillisme. It is true that the regard, it is not only among Georgian
work itself is not apointillistic, but his artists of that generation. In parallel
relation to the colour is characteristic to this his works since the 10-20’s. of
to this tendency: Madonna (1957), the XX c. are characterized by Geor-
Reading (1957), Spartak Baghashvili’s gian landscape paintings.
portrait (1955), etc. Soon, In the landscapes of A. Ban-
Very soon doctrinalpointillismeis dzeladze the other path turns into
no longer satisfied Alexander Bandz- anchor, which is only with a certain
eladze; with the internal tasks the art- amount of cubism, in particular the
ist becomes more organic to Gogen color of the faint and constructed.
and his synthesis. Although “meeting” They have some kind of rationality and
with Gogen (whose monumentality emotional charge, yet they are familiar
was concerned), the most productively with native spaces.
From the early 1960s.in the figura-
tive pictures of A. Bandzladze, emerge
“neo-modernist” trends as deeply ana-
lytical and essence as bold for the So-
viet space. Soon they were changed
by the asymmetry effect, deformation
and the formal emotions: “the Portrait
of the Girl” (1960), “Rusiko” (1963),
“New” (1967), etc. In one of his in-
terviews, even the famous art historian
Hans Belting noted that.
Since the artist creates a polytics’
legend continuation (1971), his work
is activated by a monumental painting.
He performs a wall painting in various
public buildings. Here he uses themes
from Georgian mythology (Argonauts)
as well as from modern times. The
works are symbolic-narrative and well-
known in the Soviet space in the 70s of
the monumental artwork.
kompozicia.
A.Bandzladze’s abstraction paint-
q.tuSi, 30,8X21,6, ojaxis sakuTreba ings founded a new stage in Georgian

253
aleqsandre banZelaZe
Art of the XX c. Abstractionism, but also played a very
Despite the scarcity of information, positive role in its development. He is
the master reaches the XX century’s surrounded by a circle of young artists.
fundamental approach and techniques Most of them are not repeating the art-
that make it artificial in the context of ist’s approaches, but he has been dis-
the latest time. This obviously refers to tinguished in the processes in the 80s
his abstractions as well. of Georgian art.
A. Bandzladze’s abstractionist works Generally, the school of Georgian
are polymerized, desire to master the Abstractionism, based on its interna-
“monumental” surface, “jazz” improvi- tional success, is neither episodic nor
sation and constant discoveries char- local and Bandzeladze has a major
acterising by great painting. role in it. I think Boris Grosce correctly
A. Bandzladze’s works have some perceived his painting. Gazeta put it in
of the abstracts of the “baroque” ex- tension between individuality, national-
amples, but there are other catego- ity and universality. The last work of
ries that are notable, as well as the the artist is “The Knight in the Pan-
“anonymous” compositions which, by ther’s Skin”, which he could not finish.
their concatenation, resemble some A. Bandzeladze always tried to work
“minimal-art” (with their own pictorial effectively (in terms of Soviet coun-
means). cils), to embrace the spirit of free
Some expressions of abstractism creativity,to overcame the provincial-
have also surrealistic aroma of the ity, locality, spoilage and exoticity. He
artist. This is a little bit terrible “Her was the maximalist towards the most
Majesty’s Exodus” (1987). Among the difficult artistic problems often in the
most recent, there are also inscriptions time of “salculation”, which shows his
in which the Latin font, Asomtavruli non-sovereignty, great courage, and
and Mkhedruli are involved. This mes- the disorientation of thought. With the
sage is also multidimensional, with the great European and American artists of
postmodern “gameplay” and implies the XX c. he is equally involved with
unrecognized, even the Euro-Georgian the dialogue, which demonstrates his
cultural dialogue in itself .. originality shows that he is a great cre-
A. Bandzeladze did not only do ator of international rank and scale.
great efforts in establishing Georgian

254
abstraqtuli kompozicia. 80-iani ww.
muyao. Sereuli teqnika. 103X74, ojaxis sakuTreba

255
aleqsandre banZelaZe

perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba


aleqsandre banZelaZis SemoqmedebaSi
1949
a. lomiZe, misabaZi magaliTi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1949, iv-
lisi, №7, gv. 8-9.
k. devdariani, bunebis kari. maJalo TuraSaulad viqec! naxati al. banZ-
elaZisa. J. „dila“, 1949, agvisto, № 8, gv. 16-17.
r. elaniZe, xalxis survili. naxatebi S. cxadaZisa da al. banZelaZisa. J.
„dila“, 1949, dekemberi, №12, gv. 4-5.

1950
n. CxeiZe, SemTxveva kafeSi (moTxroba). nax. a. banZelaZisa. J. „pioneri“,
1950, Tebervali, №2, gv. 3.
„komkavSiruli bileTis miReba“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba a.
banZelaZisa. J. „pioneri“, 1950, Tebervali, №2.
z. ratiSvili, Zveli kapikianis Tavgadasavali (moTxroba). nax. a. banZela-
Zisa. J. „pioneri“, 1950, marti, №3, gv. 14-16.
m. kekeliZe, wignis bedi. omgadaxdili inJinris naambobi (moTxroba). nax. a.
banZelaZisa. J. „pioneri“, 1950, ivlisi, №3, gv. 3-5.
„norCi moqandake“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba. mxatvroba Ses-
rulebulia a. banZelaZisa da k. maxaraZis mier. J. „pioneri“, 1950, noem-
beri, №11.

1951
n. inasari, SemTxveva bulonis tyeSi (moTxroba). nax. a. banZelaZisa. J. „pio-
neri“, 1951, ianvari, №1, gv. 18-19.
a. TevzaZe, saqarTvelo moviare (leqsi). nax. a. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1951,
Tebervali, №2, gv. 10-11.
g. gelaSvili, xaratebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
marti, №3, gv. 4-6.
q. kasraZe, raSidis bedi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
aprili, №4, gv. 9-10.
„gamocdebis win“. garekanis pirvel gverdze naxati Sesrulebulia a. banZ-
elaZis mier. J. „pioneri“, 1951, aprili, № 4.
r. elaniZe, TeTri mTebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
ivnisi, №6, gv. 9-14.

256
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba
„pionerTa banakebisken“. garekanis mxatvroba Sesrulebulia mxatvar a. banZ-
elaZis mier. J. „pioneri“, 1951, ivnisi, №6.
r. elaniZe, TeTri mTebi. (moTxroba; dasasruli). mxatvari a. banZelaZe. J.
„pioneri“, 1951, ivlisi, №7, gv. 9-14.
n. CxeiZe. Zmebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951, seqtem-
beri, №9, gv. 12-13.
„dabrundnen“. garekanis meoTxe gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a. banZ-
elaZes. J. „pioneri“, 1951, seqtemberi, №9.
v. lominaZe, dediserTa (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
oqtomberi, №10, gv. 10-13.
a. gewaZe, aTasxela (leqsi). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951, noemberi,
№11, gv. 9-10.

1952
q. kasraZe, sabediswero namcxvari. (novela). mxatvari a. banZelaZe. J. „pione-
ri“, 1952, ianvari, №1, gv. 9-10.
„patara mxatvari“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a.
banZelaZes. J. „pioneri“, 1952, Tebervali, №2.
d. gaCeCilaZe, mzveravi kim en vani (poema). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, marti, №3, gv. 24-29.
i. urjumelaSvili, qim ir seni (werili). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, aprili, №4, gv. 5-8.
r. qorqia, konstruqtori (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, maisi, №5, gv. 12-15.
a. xaxutaSvili, erT zafxuls (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pione-
ri“, 1952, ivnisi, №6, gv. 14-16.
l. qiaCeli, ficxi Taoba (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1952,
seqtemberi, №9, gv. 10-14.
i. karcagi, saSka (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“, 1952, oq-
tomberi, №10, gv. 18-21.
l. qiaCeli, gaugebroba da Sedegi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pi-
oneri“, 1952, noemberi, №11, gv. 13-17.

g. gegeWkori, v. javaxaZe, beladis saxlTan (leqsi). nax. al. banZelaZisa. J.


„pioneri“, 1952, dekemberi, №12, gv. 7.
a. poltoracki, dedobili (novela). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1952,
marti, №3, gv. 10-11.
suramis cixesTn. naxati al. banZelaZis. J. „droSa“, 1952, ivlisi, №7, gv. 9.
tyeSi. naxati al. banZelaZis. J. „droSa“, 1952, ivlisi, №7, gv. 10.
k. rusiZe, erTi kalaTi mandarini (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1952, dekemberi, №12, gv. 13-14.
Jurnali „droSa“, 1952, №3, 6, 8, 9, 10,11, 12 - nomeri gaaforma al. banZelaZem

257
aleqsandre banZelaZe
1953
galaktion tabiZe. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1953, Tebervali, №2,
gv. 9.
a. CaCibaia, iisferi Wiqa (moTxroba). naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“, 1953,
ivnisi, №6, gv. 8-10.
l. bijareti, aTasi lira (moTxroba). naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“,
1953, seqtemberi, №9, gv. 17.
T. gogolaZe, momavlis CiraRdnebi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1953, oqtomberi, №10, gv. 6-7.
e. yifiani, erT saRamos (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1953,
dekemberi, №12, gv. 9-10.
Jurnali „droSa“, 1953, №1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 - nomeri gaaforma al.
banZelaZem

1954
n.a. nekrasovi, sabavSvo leqsebi. mxatvroba a. banZelaZisa. sablitgami, Tb.,
1954.

1955
xari da patroni (induri zrapari). naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1955,
ianvari, №1, gv. 14-15.
sabahaTin ali, bzrialebi xuT groSad. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“,
1955, Tebervali, №2, gv. 12-14.
v. arkavina, pirveli rveuli. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1955,
Tebervali, №12, gv. 10-12.
e. maisuraZe, gzasacdenili (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1955, marti, №3, gv. 7-8.

hans qristian anderseni, mefis axali tansacmeli (zRapari). mxatvari al.


banZelaZe. J. „droSa“, 1955, aprili, №4, gv. 6-7.
1 maisi. naxati al. banZelaZis. J. „droSa“, 1955, maisi, №5, gv. 3.
a. gewaZe, ai is adgili... (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1955,
maisi, №5, gv. 5-8.
p. bebia, Salafa (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1955, ivlisi,
№7, gv. 6-9.
k. Capeki, TuTiyuSis saqme (novela). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1955,
ivlisi, №7, gv. 14-15.
a. maqsi, kasper blojetis saidumlo (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1955, seqtemberi, №9, gv. 12-13.
guramiSvili usmens kobzars (ilustracia). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1955, oqtomberi, №10, gv. 10.
v. dlugaCi da d. Certkovi, tiurinis debiuti. mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1955, oqtomberi, №10, gv. 14-15.
s. selvoni, didi gvalva (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,

258
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba

1955, noemberi, №11, gv. 13.


S. xanTaZe, krZanisi. naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“, 1955, noemberi, №11,
gv. 18.
rabindranat Tagori, mosamarTle (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1955, dekemberi, №12, gv. 13-14.

1956
e. CxikvaZe, patara Zma. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1966, marti, №3, gv.
7-8.
m. kaxiZe, sandros velosipedi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1966, noem-
beri, №11, gv. 7-8.
„arsenas leqsi“ (ilustraciebi). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“, 1956,
marti, №3, gv. 2.
r. inaniSvili, bekeko. naxati al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, aprili, №4,
gv. 12-14.
m. lebaniZe, mogzaurTa qalaqebi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956,
ivnisi, №6, gv. 10-12.
„saTevzaod midian“ (ilustracia). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“,1956,
ivnisi, №6, gv. 1-4.
n. bezaraSvili, napralTan. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, iv-
lisi, №7, gv. 13-16.
a. karakazovi, uadgilo xumroba (moTxroba). naxatebi al. banZelaZisa. J.
„pioneri“,1956, oqtomberi, №10, gv. 11-13.
a. barto, zvenigorodi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, noem-
beri, №11, gv. 5-7.
l. goTua, saqarTvelo. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, ianvari,
№1, gv. 8-9.
giorgi CubinaSvilis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956,
ianvari, №1, gv. 11.
a. moravia, fiqrebi xmamaRla (novels). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1956, ianvari, №1, gv. 12-14.
s. SavguliZe, elbaqiZis daRmarTze. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956,
marti, №3, gv. 13.
Zvelsa da axal quTaisSi. mxatvar al. banZelaZis Canaxatebi. J. „droSa“,
1956, maisi, №5, gv. 10-16.
T. natroSvili, mglis qoni. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, ivnisi,
№6, gv. 9-10.
istoriuli Wadari quTaisSi. naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“, 1956, ivnisi,
№6.
T. gogolaZe, Suqi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, iv-
lisi, №7, gv. 6-8.
g. papiaSvili, nacnobi xma. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, agvis-
to, №8, gv. 11.

259
aleqsandre banZelaZe

r. inaniSvili, mama da Svilebi. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956,


noemberi, №11, gv. 3-6.

1957
a. xaxutaSvili, giSera. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari,
№1, gv. 8.
pl. asaniZe, WiaTura. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari,
№1, gv. 9-11.
S. cixiseli, qvasrolia. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1957, ian-
vari, №1, gv. 10-13.
o. ioseliani, babua yaramani. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1957,
marti, №3, gv. 2-4.
„gazafxuli“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a.
banZelaZes. J. „pioneri“, 1957, marti, №3.
„pioneri“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a. ban-
ZelaZes. J. „pioneri“, 1957, maisi, №5, gv. 24-27.
b. CxeiZe, pirveli barisdamkvrelebi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pio-
neri“, 1957, noemberi, №11, gv. 19-23.
mixeil javaxiSvili, miwis yivili. naxati al. banZelaZisa. J. „ciskari“,
1957, ivnisi, №1, gv. 87, 105.
m. lakerbaia, neki (afxazuri novela). naxati al. banZelaZisa. J. „cis-
kari“, 1957, ivnisi, №6, gv. 81, 86.
grigol abaSiZe, laSarela. saxelgami, Tb., 1957.
oTar CijavaZe, zvigenis kbili. sablitgami, Tb.,1957.
ernest heminguei, moxuci da zRva. sablitgami, Tb.,1957.
robin hudi. inglisuri xalxuri baladebi. sablitgami, Tb.,1957.

1958
m. lebaniZe, T. kvirikaZe, pirveli maisi (leqsebi). naxati al. banZelaZisa.
J. „dila“, 1958, maisi, №5, gv. 2-3.
saqarTvelos dekada. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, maisi, №5,
gv. 6-7.
Cveni deda Tbilisi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, seqtemberi,
№9, gv. 16-17.
naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, maisi, №5, gv. 2-3.
naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari, №1, gv. 9-11.
ediSer yifiani, aTfurcliani rveulebi. sablitgami, Tb.,1958.

1959
T. CxaiZe, gia da Zia. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, oqtomberi,
№10, gv. 12-13.
sulxan-saba orbeliani, ori Zma (igav-araki). naxati al. banZelaZisa. J.

260
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba
„dila“, 1959, oqtomberi, №10, gv. 14-15.
m. kaxiZe, rTveli. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, noemberi, №11, gv.
6-7.
„oqtombrelebi“. ydis mxatvroba ekuTvnis al. banZelaZes. J. „dila“, 1959,
noemberi, №11. gv. 1.
k. paustovski, sanapiroze. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, dekem-
beri, №12, gv. 6-7.
r. jafariZe, tyis mcveli (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1959, maisi, №5, gv. 12-14.
m. mrevliSvili, mwuxris simRera (Tbilisuri novela). mxatvari al. banZ-
elaZe. J. „droSa“, 1959, oqtomberi, №10, gv. 8-10.

i. parandovski, kraSevski. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1959, noemberi,


№11, gv. 2.
ioseb griSaSvilis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1959, no-
emberi, №11, gv. 10.
i. isakovi, deida pelos tyve (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1959, dekemberi, №12, gv. 7-14.
vasil barnovi, isnis ciskari. saTavgadasavlo biblioTeka, 5. qarTvel mw-
eralTa nawarmoebebi. naxatebi al. banZelaZisa. sablitgami, Tb., 1959, gv.
461-529.

1960
giorgi leoniZis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, ian-
vari, №1, gv. 9.
g, papaSvili, uzrdeli kaci (nawyveti romanidan „qveyana sadac SeiZleba
yvelaferi moxdes“). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, ianvari, №1,
gv. 12-15.
akaki vasaZis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, Teberva-
li, №2, gv. 11.
a. Cexovi, xelovnebis qmnileba. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960,
Tebervali, №2, gv. 16-17.
lenini (Canaxatebi). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, aprili, №4, gv.
7.

1961
m. TomaZe, tyis saidumlo. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1961, maisi, №5,
gv. 3-4.
rediard kiplingi, maugli. junglis wignidan. mxatvari al. banZelaZe. „na-
kaduli“, Tb., 1961.
irodion evdoSvili, ubeduri qorbuda. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1961.

261
aleqsandre banZelaZe
1962
b. CxeiZe, aSeneben. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1962, noemberi,
№11, gv. 12-15.
m. bolqvaZe, Zili nebisa. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1962, dekem-
beri, №12, gv. 3.
vaJa-fSavela. Svlis nukris naambobi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1962.

1963
v. kaxiZe, saCuqrebi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1963, ianvari, №1,
gv. 8.
Jurnali „dila“, 1963, ianvari, №1 - maketi al. banZelaZisa.
hariet biCer-stou, biZia Tomas qoxi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1963.
grigol abaSiZe, didi Rame. mecamete saukunis qarTuli qronika. mxatvari
al. banZelaZe. „sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1963.
grigol abaSiZe, laSarela. mecamete saukunis qarTuli qronika. mxatvari
al. banZelaZe. „sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1963.

1964
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1964.

1966
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1966.
arsenas leqsi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb., 1966.

1968
afiSa kinofilmisTvis `male gazafxuli mova~. reJisori oTar abesaZe. mx-
atvari al. banZelaZe.

1985
evdoSvili i., kakanaTi (moTxroba). mxat. al. banZelaZe. Tb., nakaduli, 1985.

1997
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1997.

262
bibliografia

bibliografia
o. egaZe, mxatvarTa Soris, Tb., 1976
T. sexniaiZe, aleqsandre banZelaZe, Tb., 2004

T. inwkirveli, xatmweri-Semoqmedi Tu xelosani, guli gonieri, 2015, №


# 11
T. inwkirveli, axali saeklesio monumenturi mxatvrobis pirveli mcdeloba saqarT-
veloSi, guli gonieri, 2014, №
# 9

q. kinwuraSvili, amerikuli abstraqtuli eqspresionizmi, rogorc STagonebis wyaro


qarTveli abstraqcionisti mxatvrebisaTvis, kvleva ganxorcielda ielis univer-
sitetSi, aSS saerTaSoriso kvlevisa da gacvlaTa sabWos (IREX) xelSewyobiT, 1998
q. kinwuraSvili, aleqsandre banZelaZe, qarTuli universiteti, 2000
q. kinwuraSvili, harmoniuli abstarqcia, literatura da xelovneba, 2008, №# 2

s. leJava, qarTvel abstraqcionistTa pirveli jgufuri gamofena TbilisSi, sabWoTa


xelovneba, 1988, №# 7
s. leJava, 50-iani wlebis qarTuli ferwera periodul publikaciebSi,
speqtri, 1990, №# 1
s. leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №# 2
s.leJava, aleqsandre banZelaZis mxatvrobis mniSvnelobisaTvis,
xelovneba, 1996, №#4-6
s. leJava, a.banZelaZe da uaxlesi qarTuli mxatvroba, speqtri, 1998, №
# 1

gr. abaSiZe, elvare niWiereba, gaz. saqarTvelos respublika, 9.07.1992


e. koWlamaziSvili, T. toronjaZe. didubis RvTismSoblis taZari. `jvari vazisa~,
1992, №
# 1

l.kilaZe, arsenas gamarjveba, gaz. komunisti, 4.10.1967


v. WeliZe, Zvirfasi saxsovari, gaz. qarTuli kultura, 30.06.1992
ferwera. keramika. gamofenis katalogi. Tb., 1997
aleqsandre banZelaZe. gamofenis katalogi. 2000, Tb. teqsti n. metreveli

GEORGIA ON MY MIND. Museum Fridericianum Kassel. 1989.


Artistes Georgiens contemporains. New-York- Paris 1989
Gallery Express-Avantgarde. Painting. Sculpture. catalogue. Moscow. Wien. New-York. 1990
GEORGIA ON MY MIND. DuMont Buchverlag. Kӧln. 1990
GEORGIA ON MY MIND. Stadtmuseum st. Wendel. 1990
Art News. June 1991.

Н.Езерская. Всегда в поиске. Искусство. 1957. №6


Б.Гордезиани. Грузинская графика. Тб. 1963
В.Беридзе, Н.Езерская. ИскусствоСоветскойГрузии. Тб. 1975
О. Свиблова. Грузинское Беспредметное Искусство. Искусство. 1988. №10

263

Vous aimerez peut-être aussi