Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
Tbilisi
TBILISI
2017
ISBN 978-9941-27-580-7
aseve: givi jolbords, badri quTaTelaZes, Tolia abaSiZes, manana xvedeliZes, maia beriZes, daviT WeliZes,
biZina ColoyaSvils, TinaTin sexniaiZes, daviT guncaZes, paata nacvliSvils, zaza gviSians.
aleqsandre banZelaZe –
qarTuli saxelovnebo
sivrcis gamoCenili figura
samson leJava
7
aleqsandre banZelaZe
meore versiis originalurad gaformebi-
saTvis – “msoflioSi ulamazesi wignis”
priziT dajildoveba (1967)3. XX s.-is 80-
iani wlebis saqarTveloSi, ruseTsa da
evropaSic aRiareben qarTuli abstraq-
cionizmis metrad, xolo cota mogvianod
aSS-Sic – “Tavisianad” aRiqvamen.4
am didi mxatvris popularizacia, Cven-
Sic da ucxoeTSic, amjerad saxelmwifom
unda iTavos, rac misi sapatio movaleo-
baa.
al. banZelaZe gamoirCeoda farTo da
siRrmiseuli interesebiT, azrovnebis
simaxviliT. mas hqonda kargi ganaTleba,
itacebda msoflio da qarTuli litera-
tura, izidavda istoria (rac qarTvel mw-
eralTa istoriuli romanebis ilustri-
rebis drosac gamJRavnda); aRtacebuli
iyo homerosiT, rogorc epikurobisaken
midrekili pirovneba, TiTqmis mTeli “ve-
qaliSvilis portreti. 1945.
q.f. 31,2X21,6. xelovnebis muzeumi fxistyaosani” icoda zepirad, rac misi
mamis maTe banZelaZis Rirseuli tradi-
ciis gagrZeleba iyo. deda, estoneli mina
raie, musikaluri niWiT dajildovebuli
faqizi qalbatoni, cdilobda Seeyvarebi-
na SvilebisaTvis maTi samSoblo. bavSobi-
danve al. banZelaZis uaxloesi megobari
iyo cnobili fermweri sergo Caxoiani,
sakvirveli sulieri sisufTaviT gamor-
Ceuli pirovneba, romelic al. banZelaZis
abstraqcionistul ZiebaTa Tanamdgomic
iyo da Tavadve am procesSi uSualod Car-
Tulic gaxldaT.
al. banZelaZes aseve didi megobro-
ba akavSirebda mixeil mesxTan, romlis
fintTa elvarebaSi, TviT “vefxistyaos-
nis” gmirTa SemarTebas xedavda...
igi naRdi patrioti iyo, rac misTvis
RirsebasTan, profesionalizmTan da
mamakacis portreti. 1948.
eris Tavdadebul msaxurebasTan iyo gai-
q.tuS. 28,4X20,4. ojaxis sakuTreba givebuli. misive sayovelTao, “msofli-
uri” interesebi gulisxmobda amasTanave,
8
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
samSoblos wrfel siyvaruls. “marTlac plastikuri “gemoTi”...
uSreti JiniT muSaobda, dauokebeli en-
ergiiT.”5 ***
“vefxistyaosnis” TviTnaswavli Zalian gaumarTla, radgan Tavis xe-
eqspertic aRmoCnda da Cveni xalxuri lobas mxatvari aleqsandre banZelaZe,
poeziis motrfialec. “arsenas leq- Tavdapirvelad uZlieresi pedagogiuri
sis” STagonebuli, oretapiani gafor- SemadgenlobiT cnobil e.w. samxatvro
mebac (1950-1960-iani wlebi) amis uTuo teqnikumSi daeufla. iq umaRlesi donis
dadasturebaa. ostatma SeZlo is mi-
ukibavoba, sialale da ubraloeba, rac am
gulmisaval poemas axasiaTebs, imdenad
koncentrulad gamoexata “arsenas le-
qsis” gamformebel meore versiaSi, rom
misi qmnileba xalxuri zepirsityvierebis
Sinagan wyobas umWidrovesad mieaxla.
1960-ian wlebSi Cenil tendencias xalxur
xelovnebasTan intensiuri dialogisa, is
gansakuTrebuli Zalis mqone am monapova-
riT Seeziara, rogorc mxatvari-monumen-
talisti.
Tumca, ukve “arsenas leqsis” gam-
formebel pirvel variantSic, (1957) ze-
moxsenebuli monumenturoba SedarebiT
martivi, magram efeqturi, “mkacrad en-
ergiuli”6 da lakonuri xerxebiT – ukve foto. aleqsandre banZelaZe muSaobis dros.
1966w.
iCenda Tavs. da mainc, meore versia bev-
rad fundamenturia. is warmoadgens qa- profesionalTa Soris moRvaweobda val-
rTuli xelnaweri wignis tradiciaTa entin Serpilovi – ferweris teqnolo-
aRdgineba-gacocxlebis Zalze warmate- giis Cinebulad mcodne da impresioniz-
bul mcdelobas. mxatvari Tanamedrove, mis erudirebuli eqsperti. mamobrivi
“neomodernistul” enaze “Seesisxlxor- mzrunveloba mxatvris mimarT gamoiCina
ca” Suasaukunovani reliefisa da, gansa- ufaqizesma peizaJistma kote kiknaZem.
kuTrebiT, saflavis qvebis saxviT kods. iq miRebuli profesiuli wrToba
man miakvlia uaRresad maxvilgonier, mis Seucvleli iyo. mogvianod, samxatvro ak-
aRmoCenad aRsaqmel grafikul eqviva- ademiaSi (sadac aseve brwyinvale ostate-
lentebs da amasTanave, saflavis qvaTa- bi – sergo qobulaZe da ioseb Sarlemani
gan savsebiT sxvaobriv suraTovnebasac. aswavlidnen), al banZelaZes Seeqmna ab-
xelnaweri teqsti ki kvlavac saflavis surduli, ideologizirebuli proble-
ZeglTa “okro-bokro” qvis mwignobrobas mebi da mouxda misi datovebac, Tumca
esadageba. Tavis mxriv, Zlieria teqstis maleve sazogadoebaSi iseTi avtoriteti
monaxazebTan “Sexmianebuli” ornamentu- moipova, rom apolon quTaTelaZis inici-
li CanarTebi, gamorCeulni sisadaviTa da ativiT, mianiWes oficialuri diplomi. es
9
aleqsandre banZelaZe
10
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
***
uadresTagan “landSaftur” suraTeb-
Si vlindeba specifikuri impresionis-
tuli gamoZaxili. 1950-iani wlebis say-
ovelTao “neoimpresionistul” nakadSi
al. banZelaZes sakuTari xedva aqvs, ro-
gorc naklebad “qromatists” da Sedar- al. banZelaZe meuRlesTan, madona
abramiSvilTan da qaliSvilebTan -
ebiT TavdaWeril mxatvars. mas ar aklia SorenasTan da rusikosTan erTad
11
aleqsandre banZelaZe
12
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
13
aleqsandre banZelaZe
14
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
15
aleqsandre banZelaZe
TqmiT – mauglis “velur” silaRes. fera-
di fanqrebiT Sesrulebul pirvel ver-
siaSi (1961; riTac vfiqrob, bavSvTa gu-
lic moigo am maTTvis sacnobi masaliT),
feriTi energia da sisadavea Sexamebuli.
mogviano, uaRresad mravalgvar, zo-
gan mkveTrad eqsperimentul versiebSi,
urTierTgamamdidreblobis moulod-
neli SesaZleblobebic gacxadda. garda
“mauglis” virtuozuli dasuraTebisa,
saukeTesoTagania irodion evdoSvilis
“ubeduri qorbudas” gaformebac Tavisi
“msunTqavi” sivrceebiT, sixalvaTe-Ta-
visuflebis gancdiT, bunebis suraTTa
maRali harmoniulobiT, riTac ufro
metad mZafrdeba tkivilianoba am mwux-
arebis momgvreli nawarmoebisa (1961).
***
1960-iani wlebidan Cndeba iseTi “da-
noembris Tovli. 1953.
muy.z. 45X35. dimitri SevardnaZis sax. moukidebeli” peizaJebi, romlebSic ukve
erovnuli galerea puantilisturi “standartebic” aris
daZleuli. imxanad met konstanturobas
doqtrinuli puantilizmi aleqsandre iZens bevr sxva qarTvel ostatTan sazi-
banZelaZes maleve aRar akmayofilebs aro “sezanizmis” tendenciebi, rac didi
da Sinagani amocanebis kvalobaze, misT-
vis ufro organuli xdeba gogeniseuli,
“winarefovisturi” sinTetizmi. Tumca
gogenTan “Sexvedra” (romlis monumen-
talizmiTac dainteresda), yvelaze nay-
ofierad (Tumca ara uSualod), kiplin-
giseuli `mauglis~ ilustraciebSi (1961)
gamJRavnda. esaa Cinebuli versia wignis
dasuraTebisa, rasac gansazRvravs bmac
nawarmoebis dinamikur, “kinematografi-
ul” ritmTan – da Tuki Tavad teqsts
ver swydebi, igive iTqmis banZelaZiseul
“Tanxlebazec” pirvelwyarosi. Cveni os-
tati (romelic erTxans lamis dasaxlda
zoologiur parkSi), pirvelxarisxovani
animalistia: bolomde gvajerebs balus
siuxeSe da sitlanqe; bagiras moxdenili
moqniloba da “zambarisebri” Zabva; kaas
foto. aleqsandre banZelaZe dodo
SiSismgvreloba; vgrZnobT junglebis WiWianaZesTan erTad, portretze
sicocxlis pulss da nodar janberiZis muSaobis dros. 1952w.
16
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
17
aleqsandre banZelaZe
18
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
xelovnebis istorikosma hans belting-
ma).
***
saintereso problemaa, Tu rogor
gamovlinda al. banZelaZis portreteb-
Si abstraqcionizmis gamocdileba. amis
TvalsaCino nimuSia programuli “avto-
portreti” (1977). abstraqcionistuli
tilos “moufarglavi” Tavisuflebis
foto. aleqsandre banZelaZe da galaktion kvali paradoqsulad exameba portre-
tabiZe 1950-iani ww. tul amocanaTaTvis niSneuli konkretu-
lobis moTxovnebs. es “neo-sezanisturi”
li mxatvruli “datvirTva”, zedapiris portreti, pirovnebis simtkicisa da
Tamamad daweril, ramdenadme uTanabro, “Sinaganobis” Rrma gaxsniT, umjobesTa-
Tavisufal feradovan “qsovils” erwy- gania mis suraTebSi.
mis. al. banZelaZes Tavis portretebSi
ainteresebda gamorCeuli, socialu-
*** rad aqtiuri, araordinaruli, Zlieri
1960-iani wlebis dasawyisidanve, pirovnebebis asaxva. maTSi gamoiricxeba
mis figuratiul suraTebSi uaRresad salonuroba. suraTebi daZabuli, zogan
gabedul, Cveni garemosaTvis miT ufro ki dramatizebulic aris. “neo-modernis-
“gamomwvev”, Rrmad analitikur da arsiT tulobiT” isini TiTqos ramdenadme sa-
“neomodernistul” tendenciebs amovi- ziaroa avTandil varazis portretebT-
kiTxavT. an, oRondac sxvaoba arsebiTia: a. varazs
mag., “gogonas portretSi” (1960) jer- izidavs xSirad miusafari, marginaluri
ac realisturTan axlos myof monaxazs pirovnebebi, Rrmad aRelvebs maTi mar-
“matisiseuli”, sada laqovaneba exameba, tosuloba, tkivilianoba, Sefaruli
Tumca or-sam weliwadSi radikaluri tragizmic ki. personaJebi introver-
midgomebi Cans, miT ufro sabWouri
garemosaTvis. es vlindeba “acdenil”
ritmebSi, xatovan “aberaciaTa” xazgas-
maSi, asimetriulobis efeqtebSi, para-
doqsuli, `Sori miaxlovebiTobis” gziT
Tavad warmosaxvis aqtivizaciaSi da
sxva. uTuoa, rom naxatis sarwmunoobis
gamoc, mxatvrulad gaazrebul ngrevas
struqturizacia axlavs. deformaciac
da utrirebac - realurad funqciuri da
mxatvrulia. amis kargi magaliTia “rus-
ka”, (1963), romelSic Cenilia metyveli
“gadaxrebi”. erT-erTi “niu” (1967), miuxe-
davad monaxazTa gaqanebisa da hiperbol-
uri transformaciebisa, moxdenilia da
grigol abaSiZis portreti. 1953.
graciozuli (igi moiwona gamoCenilma q.f. 18X16. kerZo koleqcia
19
Tamar abakelias portreti. 1952.
t.z. 111X96. xelovnebis muzeumi
20
spartak baRaSvilis portreti. 1955.
muy.z. 37X28. kerZo koleqcia
21
aleqsandre banZelaZe
“mZlevel-triumfatorad” aRqmuli, amx-
edrebuli amiranis figura ukiduresad
deformirebulia. masSi TiTqos wminda
giorgis aluziac amoicnoba. igi saqarT-
velos zogad “saxed” ikiTxeba rogorc
Cans, ostats aq amaRlebulobis gadmoce-
ma surda. misdami kontrastulia ufro
intimuri “gaxseneba”, daRupul gmirebs
rom eZRvneba...
mxatvarma scada gadmoeca optimistu-
ri paTosica da masStaburobac am didzo-
mian nawarmoebSi. formis TvalsazrisiT
ki kvlav pirobiTad “reliefisebrma”
principma iCina Tavi.
amis Semdgom, mxatvari ukve freskul
moxatulobebsac asrulebs, pirvely-
J. `pioneris` yda. 1956.
№6. poligrafiuli anabeWdi ovlisa, vexebi aw aRararsebul fres-
kas saxelwodebiT “qarTuli sofeli”
diRmis sasursaTo universamSi (1976). es
tirebulia _ iq arc Cans al. banZelaZi-
seul “gmirTa” SemarTeba, anu a. varazTan
sul sxva xasiaTis aqtivobaa – SigniT Ca-
brunebuli, “TviTmiyuradebuli”...
***
al. banZelaZis monumentalistoba
gansakuTrebuli TvalsaCinoebiT gam-
JRavnda “arsenas leqsis” damsuraTebel
meore variantSi, (rasac aRniSnavda gamo-
Cenili mkvlevari TinaTin virsalaZe).
didi zomis `polifoniuri~7 polip-
tiqi `legendis gagrZeleba~ (1971; ro-
melic mieZRvna sabWoTa saqarTvelos 50
wlisTavs), “simbolur-TxrobiTi” kom-
poziciaa. masSi ramdenadme danawevreba
ikiTxeba, Tumca calkeuli “elementebi”
(mag., SesaZloa, atenis reliefiT ST-
agonebuli irmebis figurebi), mZlavrad
Sexebadi da struqturulia – aq TiTqos
fragmentebi ufroa monumenturi, vidre
mTliani wyoba. damaxasiaTebelia mkafio
geometrizaciis tendencia, ovalur da m. lakerbaia, `neki~, ilustracia, J.
`ciskari~, 1957, №6, poligrafiuli
“basrad” texil monaxazTa kontrastebi. anabeWdi
22
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
23
aleqsandre banZelaZe
`arsena~, 1957-1958.
q.z. 34X28. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea
24
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
donas” wyvilisa). SesaZloa, yvelaze mim-
zidveli “mauglis” ilustraciebis
Semaxsenebeli, animalisturi CanarTebi
iyos, meti lakonizmiTa da Ronieri plas-
tikurobiTac gamorCeuli.
erTgvari “folklorizaciis” dros,
aq ar Cans is “zRapruloba” da Tanac
Teatraluroba, mag., nikoloz ignatovis
freskebs rom axasiaTebs – miT ufro –
naxati lamis “Wedurobisdamagvaria”.
sivrcis ageba, miuxedavad “usasrulo
ganSla-moZraobisa”, ufro metad TiTqos
erTgvar “dapresilobas” atarebs da ad-
rec mravalgan Cenili “reliefisebrivo-
bis” axal variants gvTavazobs.
miuxedavad kompoziciis fardagiT
gamoyofil centrSi “eTno-detalebis”
mravlad SemoTavazebisa (TuSuri qudi,
`arsena~, Sexvedra naTlimamasTan, 1957-1958.
Cixtikopi, yabalaxi da sxv.), am mxareze q.guaS. 33X27,5. dimitri SevardnaZis sax.
metad, ostats wminda formalur “xato- erovnuli galerea
vanebaTa” qmna izidavs da metic – ita-
cebs. Tumca mTel Zalum plastikur
energiaSi amasTanave, arsebiTi mniSvn-
elobis pozitiuri muxtic SeigrZnoba
– Sefarulad, aq eris SemoqmedebiTi po-
tencialis didi rwmenac unda igulisx-
mebodes da sofladsiuxvis natvrac.
saero rigis moxatulobaTagan
RirsSesaniSnavi magaliTi (meti mizan-
mimarTulobis gamo), afxazeTSi, kerZod
gulrifSSi Sesrulebuli “argonavti-
kaa”, romelic moskovuri “literaturu-
li gazeTis” dasasvenebel saxlSi erT-
erT kedels amSvenebda (1977). zRvispira
dasaxlebaSi Zvelkolxuri misteriebis
gaxseneba, cxadia, ar iyo SemTxveviTi –
amasTan, al. banZelaZe Tavis midgomebSi
yovelTvis qveynisaTvis sakvanZo Temebs
utrialebda...
freskaSi “simultanuri simWidro-
viT” moiyara Tavi eposis mravalma epi-
zodma. aSkara, zRvruli pirobiTobis
xarisxi aqac naTelia. SekumSulad war-
moCenili mikrokompoziciebi, mTliano- `arsena~, arsena cixeSi, 1957-1958.
q.guaS. 37X27,5. dimitri SevardanZis
baSi amogvacnobinebs wamyvan scenebs, sax. erovnuli galerea
25
aleqsandre banZelaZe
aseTi masStabis moxatuloba, vgoneb,
arc gvqonia. antikur mxatvrobasTan
mimarTebis odenoba aq ufro nagulisx-
mebia, vidre gaTvalsaCinovebuli (Tanac
antikuroba xom argonavtikis Temati-
kas upiratesad mxatvrul keramikaSi
mimarTavs, da ara freskaSi). amdenadac,
aq “sakuTrivi” formaTqmnaa wamyvani,
romelSic gveZleva efeqturad “moux-
eSav” deformaciaTa farTo, magram
“erTsulovani”, ZarRviani variaciebi,
garkveulwilad monaTesavenic ki “qar-
Tuli soflisa”, Tumca monumenturo-
bis principi “argonavtikaSi” bevrad
sarwmunodaa realizebuli. scenebic
ukeT wakiTxvadia da SedarebiT “msx-
vilad” diferencirebulic – Taviseburi
“zonebis” saxiT.
`arsena~, gaqceva, 1957-1958. gulrifSSi, “literaturuli gaze-
q.z. 34X28. dimitri SevardnaZis sax.
erovnuli galerea Tis~ interierSi, garda al. banZelaZis ab-
straqcionistuli tiloebisa (es “dauSva”
sadac garkveul aqcentebs qmnian aieti,
iasoni, heliosis ciuri cxenebi, Tavad
argo, aresis Walis wminda muxa oqros
sawmisiTurT, cxadia – medea da sxvani.
personaJebi ara imdenad demonstraci-
ulni, aramed ufro metad qmediTni ari-
an. am TvalsazrisiT, gasaxsenebelia,
mag., iasonis Widilis scena xarTan, rac
misi iniciaciis urTules etapTagani
iyo. es brutaluri gamosaxuleba CvenSi
erTxans gavrcelebul, “eqstremalur”
kuruls Segvaxsenebs, romelic qarTvel
mkvlevarTa Tanaxmad, kretul xarebTan
rkinebebis rituals exmianeba. kargad
sacnobia saxelmoxveWili medeac – co-
taTi sagangebod Tvalmisapyrobi, ener-
giasavse “pozirebiT” gamorCeuli.
kiril zdaneviCis mier moxatuli
artistuli kafe “argonavtebis navis”
Semdgom,8 Cveni kulturisaTvis am um- `arsena~, 1957-1958. q.guaS.
35,5X29,5. dimitri SevardnaZis
niSvnelovanes TemasTan dakavSirebuli sax. erovnuli galerea
26
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
27
aleqsandre banZelaZe
28
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
29
aleqsandre banZelaZe
***
al. banZelaZis abstraqcionistulma tivizmiT”. monasmebi “nakadovan-Wavlu-
tiloebma srulebiT axali etapi daamkvi- ri” da poliritmiulia. es “suraTebi”
dra Cvens mxatvrobaSi. sensorulic aris da grZnobiTobis mZ-
informaciuli simwiris miuxedavad, levelic, “bioenergetikulica” da `ze-
ostati aRwevs XX saukunis Zireul mid- materialobisaken~ swrafviT gamorCeu-
gomaTa da xerxTa moxelTebas, rac mis lic. farTo “gaqaneba” da zedapirTa
mxatvrobas uaxlesi drois konteqstSi “monumenturi” dauflebis survili, “ja-
organulad rTavs. es cxadia, exeba mis ab- zisebri” improvizaciuloba da “mud-
straqcionizmsac, romlis damkvidreba- mivaRmoCenadoba” – es arsebiTi maxa-
Si daviT kakabaZis Semdgom, gadamwyveti siaTeblebia. struqturulobisa da
roli aqvs Sesrulebuli. uecari “bifurkaciebis” Sexameba fer-
1960-iani wlebis dasawyisSive gamoi- weruli dramis xasiaTs atarebs. ufro
kveTa, rom igi ukompleqsod SeeWida am mkafiod geometriul nimuSebSic, mainc
urTulesi mimdinareobis wvdomas. daculia raRac odenoba ararigorstu-
al. banZelaZis abstraqcionistuli lobisa, ferweruli “msunTqavobisa”.9
tiloebi “procesualuria” Sesrulebis mTlianobaSi mxatvari ara marto daeu-
aqtis gamaxvilebiTa da Taviseburi “aq- fla abstraqcionizmis enas, aramed naTe-
lyo mWevrmetyvelebis unaric am enaze.
30
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
31
aleqsandre banZelaZe
anu _ uzRvaroSi igi zRvareulobasac bi, Tumca arsebobs sul sxva rigis, pi-
ar iviwyebs, xolo al. banZelaZesTan Cven robiTad, `anonimurobiT~ gamorCeuli
met spontanurobasac da “asimetriul” nawarmoebebic. aseTia momcro tilo
sawyisTa mTel “gamas” vxedavT. Tumca e.w. `abstraqcia~ (1968), romelic Tavisi
rig namuSevarTa winaswar eskizebSi `dawuruli~, `anonimuri~ konfiguraci-
isic Cans, rom zogierTi qmnileba mainc, iT, ramdenadme `minimal-arts~ (sakuTri-
pirdapir ki ar iSveboda tiloze, aramed vi ferweruli saSualebebiT) exmianeba.11
garkveul, ramdenadme racionalur “ma- abstraqcionizmis zogi gamoxat-
tricebsac” gulisxmobda... uleba masTan `siurealistur aromat-
erTxel mxatvari mesaubra xis struq- sac~ atarebs. aseTia cotaTi Semzaravi
turaSi Cenil Sinagan logikaze. es naaz- `misi udidebulesobis gamosvla~ (1987)12.
revi mafiqrebinebs, rom SesaZloa, mis bolodroindelTa Soris, warwerebi-
`abstraqciaTa~ nawilisaTvis mainc anebic gvxvdeba, romlebSic CarTulia
niSneuli _ “zrda-vitalurobis” maxa- laTinuri Srifti, asomTavruli da mx-
siaTeblebi, ara mxolod ganyenebulad edruli. es `mesiji~ mravalganzomile-
“TviTmbad” formebs, aramed realur bianobasac amkvidrebs, postmodernuli
(Tumca Sefarul) pirvelsafuZvlebsac `TamaSismierobis~ Semomtania da arac-
gulisxmobda... nobierad, SesaZloa, TviT `evro-qar-
al. banZelaZis SemoqmedebaSi gvaqvs Tul~ kulturul dialogsac ki gulisx-
lamis `barokulad~ mZafri magaliTe- mobs sakuTar TavSi...
32
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
anda gavixsenoT mxatvari-mkvlevari
ilia zautaSvili, romelic Tavis mid-
gomebSi gacilebiT dinjia, moTokili da
emociuri muxtis matareblobisas, `Sefa-
rul-SeniRbuli~ siRrmeebis gamtaric
(gajerebuli, lakoniuri, `niSnobrivi~
formebiT).
sazogadod, qarTuli abstraqcioniz-
mis skola, misi saerTaSoriso warmatebis
safuZvelzec, arc epizoduri, da arc
lokaluri movlenaa, raSic udidesi
roli Seasrula swored al. banZelaZem.
vfiqrob, boris groisma sworad aRiqva _
maT Soris mis mxatvrobaSic, daZabuloba
individualurobis, nacionalurobisa
da universalurobis aspeqtebs Soris.13
Tavis mxriv, gia eZgveraZe gamohkveTs,
rom kompetentur profesionalTa az-
maia beriZis portreti. 1956.
q.f. 20X15,7. kerZo koleqcia
riT, am skolaSi bioenergetikuloba ki
araa wamyvani, aramed pirvelyovlisa, Za-
lian Rrma gansulierebuloba...
al. banZelaZem ara mxolod Tavad ga-
naxorciela didi Zalisxmeva `qarTuli ***
abstraqcionizmis~ damkvidrebisas, ar- mxatvarma siurealizmTan wilnayaro-
amed Zalian pozitiuri roli iTamaSa mis ba ara mxolod zog absrtaqcionistul
ganviTarebaSic, vinaidan misi mowafeni tiloSi cxadyo, aramed damoukidebeli
Tu garkveulwilad –Tanamoazreebic,
uSualod sruliadac ar misdevdnen mx-
atvris midgomebs, aramed aSkarad sa-
kuTar gzebsa da strategiebs irCevdnen,
risi xelSemwyobi Cveni ostatic iyo,
rogorc adridanve Tavisufali Semoq-
medebisaTvis mebrZoli pirovneba, didi
stimulis mimcemi axali generaciisaT-
vis. mag., gia eZgveraZe, rogorc uaR-
resad mniSvnelovani ostati, sul sxva
principebs misdevs abstraqcionizmSi.
igi al. banZelaZeze nakleb homogenuria,
gamoarCevs mravalSrianoba da rTul-
struqturianoba Tu gnebavT, mxolod
teqsturul donezec ki, rom aRaraferi maia beriZis portreti. 1956.
iTqvas Sinagan `palimfsesturobaze~. t.z. 92X50,5. kerZo koleqcia
33
aleqsandre banZelaZe
34
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
35
aleqsandre banZelaZe
36
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
saxiTac daamkvidra CvenSi. am mxriv aRsan-
iSnavia `lurji xeebi~ (1965), romelSic
mcenareTa formebi, imavdroulad
sisxlZarRvTa analogiurobis gamo _
`oradobas~ iZens, rasac `neosimbolis-
turi~ mistikurobis gancdac axlavs _
`Rameuli~,fosforiscirebadi ganaTebis
Sedegad. ufro mogviano, sizmareuli
`usaTauro~ warmogviCens safexurnak-
lul kibeebze amomarTul, ucnaur bio-
arsebebs (1986), romlebic warmosaxvi-
Tad uzarmazar masStabebs iZens, xolo
`ori mfrinavis~ uCveulobaTa eqspresias
(1966) gansazRvravs absurduli saTau-
ric, `umisamarTo~ kibis wyvetilobac da
ufunqcio WiSkris fsiqologiuri dis-
komfortulobac. ostatma sarwmunod
moixelTa siurealizmisaTvis arsebiTi
ram, anu maqsimalurad SeuZlebelis
TvalsaCinod warmoCenisas, Taviseburad
SemZvreli konkretizaciis meTodi. mis
TiTqosda `zRviseul~ siurealistur na-
muSevrebSi SeigrZnoba Taviseburi, arau-
Sualo dialogi huan mirosTan da aseve
iv tangisTan, Tumca al. banZelaZis `fan-
tasmagoriebi~ - feradovnebis mxrivac,
bevrad mozomilia.
37
aleqsandre banZelaZe
garda (1979-1989)15 qristianuli mxat-
vrobis kvlav damkvidreba patriarqis
Zveli rezidenciis moxatviTac wamoiwyo
(1978). cxadia, rom ganuzomlad rTuli
iyo didubis taZris freskebiT morTva,
magram aSkaraa isic, rom rezidenciis
mxatvroba Tavadac, uzarmazari mniSvn-
elobis garRvevas warmoadgenda. udide-
si datvirTva am moxatulobaSi eniWeba
saeklesio da saero sawyisebs Soris in-
tegrirebulobis ideis aqcentirebas,
15. e. koWlamaziSvili, T. toronjaZe. didubis RvTismSoblis taZari. `jvari vazisa~, 1992, №1.
38
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
srulebiT gadamwyveti iyo Cveni patri- ari alRoc – uniWieresi da Tanac monu-
arqis mxriv gamoCenili SorsmWvreteli mentalisti ostatisaTvis am urTulesi
strategia. man xom uzarmazari ndoba saqmis mindobis dros.
gamoucxada erT Cvens wamyvan ostatTa- raRa Tqma unda, es mxatvroba arsebi-
gans, wavida ra uzarmazar riskze. uw- Tad, saeklesio ferweris Tavidan daw-
mindesis am nabijSi gamovlinda rogorc yebas ufro niSnavda, vidre xangrZlivi
didi rwmena qarTvelTa SemoqmedebiTi wyvetis Sevsebis cdas. adreulTagan
da sulieri SesaZleblobebisa, ise utyu- erTaderTi gamonaklisi sabWoTa epoqaSi
39
aleqsandre banZelaZe
16. Tea inwkirveli. axali saelesio monumenturi mxatvrobis pirveli mcdeloba saqarTveloSi,
guli gonieri, №9, 1914.
40
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
liuri intonaciebic ki emCneoda, da
vaxtang beriZis Tqmisa ar iyos, `gudi-
aSviliseuloba~, miuxedavad scenaTa Si-
naarsisa, aq iqneb sWarbobdes kidec sa-
kuTriv saeklesio tradicias, magram im
urTules epoqaSi, esec uTuod uzarma-
zar nabijad da, metic, imxanad saeklesio
mxatvrobis (Tundac garkveul etapze
mainc) xsnad aRiqmeba.
al. banZelaZesTan ki l. gudiaSvilis
midgomaze aSkarad metia (Tumca ki albaT
mainc arasruli) saeklesio tradiciis
gaTvaliswineba. mas uamravi dabrkoleba
Sexvda. aslTa Semsruleblebis garda
(lado gudiaSvilis gamoklebiT), aRarc
arsebobda praqtikuli gamocdileba. Ta-
vad sabWoTa sistemam xom uenergiulesad
iRvawa qristianuli religiis aRmosafx-
vrelad da misi cru ideologiiT Casa-
nacvleblad, rac mentalur dabrkole-
basac uqmnida mxatvrebs. marTalia,
arsebobda umaRlesi donis Zveli nimuSe-
bi, iyo qarTuli xelovnebaTmcodneo-
bis mier dafuZnebuli, Zlieri kvleviTi
literaturac, ostats konsultaciebs
uwevda cnobili mecnieri guram abramiS-
vilic, magram Cvens mxatvars, Tavad ilia
II mxriv esoden mzrunveli Tanadgomisa
da metic, uSualo TanamSromlobis piro-
bebSic ki, uzarmazari tvirTi sakuTar
Tavze unda aeRo, miT ufro, SegirdTa
ararsebobisas. aAmdenad, is pirvelgam-
kvalavi aRmoCnda, radgan sionis taZris
xili. 1960-iani ww.
nawilis momxatvel levan cucqiriZeze q. guaS. 62X29. dimitri SevardnaZis
cotaTi adre daiwyo didubis taZris sax. erovnuli galerea
freskebze muSaoba.17 Tavis mxriv, sionis
moxatuloba, arsebiTad `saavtoroa~18; cionalisturic~ ki Cans (da asec aris
maSin rodesac al. banZelaZe am mimarTe- mravalTagan aRqmuli). didubeSi arc
biTac (miuxedavad `neoavangarduli~ ri- Tu gamarTulad aRiarebuli interieris
gis elementebisa), mainc bevrad `tradi- mTlianad Semkoba freskebiT, ostatis
17. interviu levan cucqiriZesTan (esaubra sofio CitoreliZe). giorgi CubinaSvilis saxelobis qa-
rTuli xelovnebis istoriisa da ZeglTa dacvis erovnuli kvleviTi centri. eleqtronuli Jurnali
Ars Georgica,seria B, 2016.
18. Tea inwkirveli, xatmweri-Semoqmedi Tu xelosani, guli gonieri, № 11, 2015
41
aleqsandre banZelaZe
did Rvawlad aRiqmeba, Tumca ara marto loba~ marTalia, zogadad Cans, magram
mkvlevarTa garkveuli wreebi, aramed moxisto, TiTqosda `daferili Wedu-
TviT mxatvaric, TiTqosda erTsulo- robis~ maxasiaTeblebic ixilveba. es ar
vnad, Zalze kritikulad ganewyvnen am niSnavs adreul, Suasaukunovan Wedu-
moxatulobis mimarT. robasTan uSualo Sexebas, aramed ufro
miuxedavad ramdenadme marTlac – naxatis erTgvar, `momsaltvel xel-
`tradicionalisturi~ damxrobisa, magarobas~, ris gamoc xazTa dinamikaSi
moxatuloba mxolod garkveulwilad – simtkice-mdgradoba SeigrZnoba: moc-
hpasuxobs marTlmadidebluri xe- ulobrivobis minimumi aq aris, oRond,
lovnebis gamocdilebas da Suasauku- xSirad sibrtyeze `gadaSlili~ saxiT,
novani midgomis uSualo memkvidred ris Sedegadac araerTgzis naxsenebi
cxadia, ver miiCneva. aRiarebs ra Suasau- mkvrivi `reliefisebrivobis~ axali
kunovani xelovnebis uzarmazar miRw- variantia warmoCenili. paleologosur
evebs, ostati upirvelesad, axali drois xelovnebasTan da, kerZod, ubisis mxat-
xelovania. masTan ramdenadme `Widilic~ vrobasTan asocireba aRniSnulia mkvl-
ki Cans sam xedvas Soris, anu: 1) Suasau- evarTa mier.19 Tumca davZen, rom Tuki,
kunovan 2) renesansul-postrenesansul mag., ubisaSi upirvelesad organuli
3) neoavangardistul sawyisebs Soris, freskulobaa, didubeSi Wedurobis ze-
da am TvalsazrisiT mxolod garkveuli moaRniSnuli, bunebrivia, arapirdapiri
balansia miRweuli. rac Seexeba fresku- Semaxseneblobac Cans. ubisiT daintere-
lobas: freskis sibrtyiToba Sua sau- seba unda ukavSirdebodes ara mxolod
kuneebSi ar niSnavda mis `brtyelobas~, Salva amiranaSvilis wyalobiT mis popu-
anu laqas imxanad gamoarCevda arailu- larizacias, aramed im mTavar faqtors,
zoruli rigis, siRrmiTi `sulieri usas- rom aRniSnuli Zegli (cxadia, ara mso-
ruloba~, da aseve _ `aragarewyaroiani~, flxedviT, aramed formiT), ramdenad-
Sinagani mistikuri Suqmfenoba. me `avangardistul~ midgomebs Segvax-
gansaxilvel mxatvrobaSi ki `fresku- senebs (mag., `texili~ ritmebi; mkveTri
42
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
Sorena. 1961.
t.z. 170X89,5. ojaxis sakuTreba
43
aleqsandre banZelaZe
sofelSi. 1961.
q.z. 39X60. dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea
ostatma kidec sakuTar gancdaSi ga- maxsovs, mas hqonda fanqriT Sesrule-
moatara. buli uamravi eskizi, sadac wina planze
saeklesio mxatvrobis sferos miekuT- wamoiwia ara poemis srulyofilebam, ar-
vneba aseve xatweris nimuSebic. maT Soris amed misma ukidegano masStaburobam da
aRsaniSnavia sapatriarqos Zvel rezi- pulsirebadma ritmma. 1980-90-iani ww.-is
denciaSi daculi, Rrmad TanagancdiTi mijnaze ki avtorma wamoiwyo mcdeloba
`gardamoxsna~ (1979), romelSic sqeli imisa, rom `arsenas leqsis~ msgavsad,
konturebis zRvareuloba uariyofa da magram amocanis sirTulidan gamomdi-
laqaTa ritmulad mdeni, plastikuri nare, ganuzomlad mravlismomcvelad
gamomxatvelobaa wamyvani, xolo metex- da ukve sruliad axal doneze, daemkvi-
is taZarSi dabrZanebulia wm. SuSanikis drebina wignis mTliani arqiteqtonika
xati – masSi asketuri mxarea mkafiod aq- - (Tavisi `teqsti-ilustracia~ sawyisTa
centirebuli, rasac naxatis ZabviTobac ganuyoflobiT). am SemTxvevaSi, ramde-
da feriTi `purizmic~ uwyobs xels (1978). nadme `postmodernuli~ rigis damxro-
bolos, unda SevexoT `vefxistyao- bisas, Tavi iCina poemiseuli sazrisis Za-
sanis~ ilustraciebs (Tu am nawarmoe- lian gansxvavebulma wvdomam, romelmac
bis Tanamdev-Semmecnebel, `vizualur TiTqos `saxviT-morfologiuri kvle-
teqstebs~), rasac garkveuli pauzebiT, vis~ saxec ki SeiZina. midgomis uCveulo-
ukve 1980-iani ww.-idan eyreba safuZveli. ba metismetad TvalsaCinoa. aq ikiTxeba
ostati ocnebobda gamoenaxa dro didi `zRvarsmiRmuri~ deformaciebi; `siur-
Canafiqris gansaxorcieleblad. ganaz- prizuli~, lamis `gasakviri~ xerxebi; xa-
raxi samwuxarod, naxevargzaze Sewyda... zTamdinerebis gamrRvevi xasiaTi, misi
44
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
`TviTritmuloba~, aseve Tavad xelnaweri
teqstis Sesatyvisi, SedarebiTi `xelgak-
rulobac~. es yovelive mTlianobaSi, la-
mis `feierverkisebr~ aris mowvdili. am
mxriv farTo safuZveli Seqmna abstraq-
cionizmTan wilnayarobamac, Tavisi
`Seucnobelis mdomi~ improviziulobiT.
sagulisxmoa, rom zemoT miTiTebul, me-
tad Tavisebur mignebebs, bevri ram aqvs
saerTo `mauglis~ gamformebel mogvia-
no magaliTebTan da, aseve, qarTuli zRa-
prebis rig gviandel ilustraciebTanac
– Tavisi tevadi eqspresiulobiT. mTel
am nakadSi xSirad `iqve dabadebulobis~
xatovaneba Seicnoba – nakleb sacnobi,
`ucnauri~ midgomebi Cans.
sayuradReboa aseve minawer-komen-
tarebic, romlebSic mxatvari TiTqos sa-
kuTar Tavs usvamda kiTxvebs, Tu rogor
unda warmarTuliyo es zemoT aRniSnul,
`Seucnobel sferoTa~ maZiebeli samuSao. gogonas portreti. 1960.
t.z. 80X60. ojaxis sakuTreba
marTlac, `vefxistyaosanTan~ mxatvris
Sexvedra moulodnel sivrceebSi `gaW-
ras~ gulisxmobda. mxolod imis varaudia SesaZlebeli, Tu ra saxisa aRmoCndeboda
es ilustraciebi, Tuki Tavis Canafiqrs
mxatvari garkveuli odenobis sisruliT
mainc, ganaxorcielebda. albaT kidev
sxva saxis mraval moulodnelobaTa Se-
momTavazebelic aRmoCndeboda misi in-
terpretaciiT qmnili `vefxistyaosnis
vizualuri proeqti~ (Tundac, rogorc
iTqva, ufro `daRvinebuli~ formis saxi-
Tac). erTi kia aRsaniSnavi: mTlianobaSi
`vefxvistyaosans~ mxatvari utyuarad
aRiqvamda, rogorc qarTuli kulturis
`saxls~, romelSic religiuri da saero
rigis sawyisTa Tavad poemaSi reali-
zebuli sinTezi, mas, vfiqrob, swored
saxviTi `Targmanebis~ saxiT surda aem-
etyvelebina, rogorc mZlavri gamoxat-
uleba im mZlavri `qarTuli suli-
erebisa~, romelsac mTeli sicocxlis
manZilze eZiebda (rogorc erTgvar `nav-
Sorenas portreti. q.akvareli. 1961. sayudlad~ aRqmulsa Tu nagulvebs). aqve
41,4X29,8. ojaxis sakuTreba
davZen, rom mas rusTavelis ZeglisaT-
45
aleqsandre banZelaZe
meamboxeobiTa~ da Tanamedrove analiti-
kuri azrovnebiT – gamorCeulTagania qa-
rTul saxviT xelovnebaSi. sul sxvadasx-
va dros da nairgvari saxiT – man Seqmna
etapuri qmnilebani, rac misi xedvisa da
SesaZleblobebis gansakuTrebulobas
naTelyofs (rogorc mudmivad `TviT-
ganaxlebadi~ Semoqmedisa) ...
Tavdapirvelad man `Jurnalistur
grafikaSi~ gamoavlina Tavi da maRali
avtoritetic moipova; maleve aRiares
saukeTeso portretistad; momdevnod,
ukve sailustracio xelovnebis dargSi
qmnis namdvil Sedevrebs; 1960-ian wlebis
dasawyisidanve SeeWida urTules prob-
lemas – anu xeli mihyo abstraqcionis-
tuli xelovnebis Cvens sivrceSi maRa-
li `rangiT~ damkvidrebas, mogvianod
bakuriani. 1962 w.
q. akvareli. tuSi. 41,3X30. ojaxis sakuTreba – daafuZna qarTuli abstraqcionizmis
saerTaSorisod aRiarebuli skolac;
gamorCeuli aRmoCnda misi damsaxureba
saeklesio xelovnebis ganaxlebaSi, man
aqac `pioneris~ roli Seasrula. bevri iR-
vawa maestrom saero monumentur moxatu-
lobaTa xarisxis asamaRleblad; rogorc
dazgur ferweraSi, ise grafikaSic, is
auracxel novaciaTa damamkvidrebelia;
mas gamoarCevda sakuTari, `CawvdomiTi~
damokidebuleba iseT mimarTulebebTan
dasavlur xelovnebaSi, rogorebic aris:
realizmi; ramdenadme_simbolizmi; im-
bakuriani. 1962 w. presionizmi; postimpresionizmi; fo-
q. akvareli. 29,8X41,3. ojaxis sakuTreba
vizmi; kubizmi; savaraudod, srulebiT
vis gankuTvnili grafikuli eskizebic arapirdapiri gziT _ eqspresionizmic;
hqonda, romelnic ostatis mxatvruli siurealizmi; aseve, minimalizmi da bo-
azrovnebis kidev sxva SesaZleblobebs los _ abstraqcionizmi (maT Soris
naTelyofda – maTSi titanur masSta- cxadia, abstraqtuli eqspresionizmi).
bebTan Sebmis SesaZleblobac ki igu- am masStabis `dasavluri da qarTuli
lisxmeboda... dialogi~ sxva qarTvel ostatTa Soris
egebis, ufro daviT kakabaZesTan gvxvde-
*** bodes. gamoCenili mxatvari, ukompro-
al. banZelaZis xelovnebaze msjelo- miso da uaRresad kritikuli pirovneba
bis Sejamebisas gamosakveTia, rom igi Ta- edmond-gabriel kalandaZe ase Tvlida:
visi individualobis uzarmazari ZaliT, `rasac Sura akeTebs, yvelaferi sain-
SemoqmedebiTi SemarTebiT, `mxatvruli teresoao~...
46
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
47
aleqsandre banZelaZe
al. banZelaZe yovelTvis qmediTad roca vsaubrobT sabWouri `banakis~
cdilobda (sabWouri karCaketilobis CvenTvis didad samwuxaro, damTrgun-
pirobebSic), gaeRvivebina Tavisufali vel SezRudulobaze, mainc unda gavix-
Semoqmedebis suli, gadaelaxa provin- senoT, rom am mZime garemocvaSic ki,
ciuloba, lokaluroba, mofargluloba, sabednierod, makompensirebelic bevri
egzotikuroba. igi maqsimalisti iyo ur- ram iyo: rad Rirda Tundac galaktion-
Tules mxatvrul problemebTan xSirad Tan yovlad dauviwyari Sexvedrebi! anda,
martod `Serkinebis~ dros, rac metyve- gana cotas niSnavda saxelmoxveWil xe-
lebs mis arasabWourobaze, did gabed- lovnebis istorikosTan, akademikos
ulebaze, azrovnebis araordinaluro- vaxtang beriZesTan axlo megobroba?
baze. XX s. udides evropel da amerikel udaod gamamdidrebeli iyo erT-erTi
mxatvrebTan igi Tanasworuflebian dia- wamyvani qarTveli moqandakis, Zlieri
logSi Sedis – mag.: sezanTan, gogenTan, inteleqtualis, giorgi oCiauris mt-
derenTan, alber markesTan, matisTan, kice da gamamxnevebeli Tanadgoma; aseve
leJesTan, pikasosTan, j. polokTan, v. de mniSvnelovan faqtorad aris aRsaqmeli
kuningTan, iv tangisTan, huan mirosTan evropuli ferweris saidumloebaTa
da kidev mraval sxva aRiarebul ostat- brwyinvaled mcodne valentin Serpi-
lovTan axlo urTierToba; gavixsenoT
isic, rom kavsaZis quCaze, sadac Sura
banZelaZe cxovrobda, mxatvarTa mTeli
saZmo iyo dasaxlebuli, maT Soris gu-
ram quTaTelaZe, al. banZelaZis darad,
isic didi, gamorCeuli ostati, Tavisi
gzebiT – aseve Zlierad Sepirispirebuli
sabWour uazro, arsebiTad mavneblur
SezRudulobebTan; didad ganaTlebuli,
daxvewili evropeisti; `SenobiT~ mou-
bari XX saukunis avangardTan; umaRlesi
kulturiT gamorCeuli fermweri...
SedarebiT mogvianod, mas amjerad
ukve `momavlis mWvretelTa~ gundic
dauaxlovda, romelTanac garkveuli
erTsulovnebiT amuSavebda axal prob-
lematikas. am TvalsazrisiT aRsaniSnavia
farTo interesebiT gamorCeuli, didi
sulieri muxtis matarebeli, TvalsaCino
kolmeurne, eskizi, 1960-iani ww. Semoqmedi gia eZgveraZe, romelmac saku-
q.f. 41X29. ojaxis sakuTreba
Tari, mizanmimarTuli ZalisxmeviT, gaW-
ra gza dasavluri sivrcisaken.
Tan-SesaZloa, samxreT amerikel monu- mTeli es, al. banZelaZisaTvis maxlo-
mentalistebTanac... beli garemo, aerTianebda imxanad, 1980-
mTeli zemore analizi vimedovneb – ian wlebSi, iseT mniSvnelovan figurebs,
naTelyofs, rom igi saerTaSoriso ran- rogornic arian mxatvari, Teoretikosi
gisa da masStabis matarebeli, didi Semo- da kuratori ilia zautaSvili; luka la-
qmedia. sareiSvili; xuroTmoZRvari da mxatvari
48
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
kolmeurne. 1962.
t.z. 100,5X80. ojaxis sakuTreba
49
sporcmeni. 1962.
t.z. 107,6X67,5. gia joxTaberiZis kerZo koleqcia
50
gazafxuli. 1962.
t.z. 100X110, ambrolauris saxviTi xelovnebis muzeumi
51
aleqsandre banZelaZe
gia mgalobliSvili, xelovnebaTmcodne
da mxatvari gela zautaSvili; musikosi
da mxatvari Teimuraz cxovrebaSvili
da sxvani, romlebic absrtaqcionizmis
gaRrmavebul `mxatvrul kvlevaSi~ didi
enTuziazmiTa da `voltaJiT~ iyvnen
CarTulni. aseT pirobebSi, al. banZ-
elaZe martosulad ukve aRarc grZnobda
Tavs. wina Taobis ostatTagan is gansa-
kuTrebul pativs scemda iseT uniWieres
avangardists, rogoric iyo CvenSi klara
kveesi – samwuxarod, daufasebeli, marT-
lacda brwyinvale mxatvari!
1970-80-ian wlebSi, figurativist-
Ta Soris, mis interess aRZravda levan
WoRoSvilis mxatvroba. gambedavi radi-
kalizmis TvalsazrisiT, jemal kuxalaS-
vilis xelovnebas aRiarebda misTvis gan-
sakuTrebuli Rirsebis mqoned...
rodesac saqarTvelos hyavs iseTi
uzarmazari masStabis ostati, rogori-
caa maestro al. banZelaZe, saxelmwifom
mxatvris ganuzomeli damsaxureba sul
gogona skamze.
q. akvareli. 44,6X32,8. ojaxis sakuTreba
gogona. eskizi,
q.f. 40,5X28,7. ojaxis sakuTreba
52
53
abstarqtuli kompozicia. 1965.
t.z. 75X90. ojaxis sakuTreba
54
abstraqtuli kompozicia, 1980-iani ww.
t.z. 73X60. ojaxis sakuTreba
wigni da perioduli gamocemebi
mariam gaCeCilaZe
aleqsandre (Sura) banZelaZis Semo- realisturi, feradi naxatiT asuraTebs
qmedebaSi, wignis grafikas sakmarisad teqstebs, zogjer qmnis TavsarT-bo-
didi adgili aqvs daTmobili. am sferoSi losarTebs, ramdenime nomris garekans
moRvaweobas mxatvari, ZiriTadad 1950- Tematuri kompoziciiT amkobs [`aRlumi~
iani wlebis Sua periodidan iwyebs da (1956, #№11), `oqtombrelebi~ (1959, #№11)],
sicocxlis bolomde agrZelebs. wign- xan ki,YJurnalis ama Tu im nomris sruli
ze muSaobas igi dazguri mxatvrobis maketis srulyofis saqmesac uZRveba
paralelurad, garkveuli SualedebiT (1963, №1). gamocemis daniSnulebidan
hkidebs xels - gamocemaTa Soris aris gamomdinare, xelovani iTvaliswinebs
intervalebi, pauzebi, magram TiToeul ymawvilur asakSi myofi mozardebis in-
wignSi, mudmivad fiqsirdeba nawarmoe- teresebs, moTxovnilebasa da gemovnebas.
bTa dasuraTebisadmi midgomis axleburi 1950-iani wlebis bolodan a. banZela-
xedva da mravalferovan mxatvrul xe- Zis xelwera TandaTan icvleba. 1961 wels
rxTa Zieba. Jurnalebis ilustraciebSi (1961, №#5)
wignis ilustratorobamde, aleqsan- koloriti ufro intensiuri, gaumWvir-
dre banZelaZe qarTuli perioduli ga- vale ferebiTaa Sedgenili da gamosax-
mocemebis, sxvadasxva Jurnalis damsu- ulebebi Savi feris msxvili, araTanabari
raTebel mxatvrad gvevlineba _ `dila~, sisqis xazTa monasmiT SemoisazRvreba,
`pioneri~, `droSa~, `ciskari~, `niangi~1. riTac mZafrdeba moZraobis efeqti da
saJurnalo grafikaSi a. banZelaZis naxati met cxovelxatulobas iZens. 1962-
saxeli pirvelad 1949 wlidan Cndeba (J. 63 wlis, Jurnalebis gaformebaSi naxati
`dila~, 1949, # № 7, 8, 9). am sabavSvo re- kidev ufro Tamami da `msubuqi~ xdeba,
daqciasTan TanamSromlobas mxatvari, izrdeba xazis, konturis roli. Savi, faq-
momdevno 1950-60-ian wlebSic agrZe- izi konturiT isazRvreba gamosaxuleba,
lebs, aformebs JurnalSi ganTavsebul romelic nawilobrivaa daferili gamW-
sxvadsxva avtorTa moTxrobebs, leqsebs; virvale ferTa Tavisufali monasmebiT.
55
aleqsandre banZelaZe
asuraTebs teqstebs. garda teqstebisa
aqac ramdenime nomris garekans aformebs
sxvadasxva Tematuri kompoziciiT (mag.:
`komkavSiruli bileTis miReba~ (1950, #
№ 2), `norCi moqandake~ (1950, #№11; mxat-
var k. maxaraZesTan erTad), `gamocdebis
win~ (1951, #№4), `dabrundnen~ (1951, №6;
garekanis meoTxe gverdis mxatvroba),
`norCi mxatvari~ (1952, #№2), `saTev-
zaod midian~ (1956, №6; garekanis 1 da 4
gverdi), `gazafxuli~ (1957, #№3), `pio-
neri gogona~ (1957, #№5). kompoziciebSi
gamosaxulni arian Rimiliani, saskolo
foto. grigol abaSiZe da aleqsandre formiani, yelsaxveviani pionerebi, zo-
banZelaZe, 1960-iani wlebi gan fonze leninis biustiTa da sabWouri
droSebiT (1950, №2; 1957, №5). `pioner-
TiTqmis SenarCunebulia qaRaldis Te- is~ gaformebas mxatvari 1950-iani wlebis
Tri feri da Tamami naxati simsubuqes, bolomde agrZelebs (1957w.).
haerovnebas iZens (1962, #№11,12; 1963, # № 1955-1960 wlebSi igi intensiurad
3). amgvarive midgomiT sruldeba mxat- TanamSromlobs Jurnal `droSis~ re-
vris mier 1960-iani wlebis pirvel nax- daqciasTanac. muSaobs rogorc ilus-
evarSi Seqmnili wignebis ilustraciebic
(grigol abaSiZe, `laSarela~. Tb., 1963;
hatiet biCer-stou, `biZia Tomas qoxi~.
Tb., 1963; grigol abaSiZe, `didi Rame~.
Tb., 1963).
1950-ian wlebis dasawyisidanve ale-
qsandre banZelaZe Jurnal `pioneris~
gaformebaSic erTveba. am wlebSi, `pio-
neris~ dasuraTebaSi bevri mxatvaria Cab-
muli: v. jafariZe, S. cxadaZe, k. maxaraZe,
z. leJava, r. cucqiriZe, g. CirinaSvili,
n. SalikaSvili, a. kandelaki, d. xaxutaS-
vili da sxv. nebiT Tu uneblied, yvelani
emorCilebodnen sabWoeTis saxviT xe-
lovnebaSi damkvidrebul soc-realizmis
principebs, romelsac es gamocema gansa-
kuTrebulad iTxovda, radgan `pioners~
momavali Taobis sabWoTa ideologiiT
aRzrdis funqcia hqonda dakisrebuli.
a. banZelaZe JurnalSi ganTavsebuli
novelebisa da moTxrobebis Sinaarsi-
dan gamomdinare, saTanadod SerCeuli
gmirebis moqmedebaTa gamokveTiT qmnis grigol abaSiZe, `didi Rame~, yda, 1963,
q.t.guaSi. 22X15,5. ojaxis sakuTreba
kompoziciebs, realisturi CanaxatebiT
56
wigni da perioduli gamocemebi
57
aleqsandre banZelaZe
58
wigni da perioduli gamocemebi
59
aleqsandre banZelaZe
nis dasuraTebis saqmeSic erTveba. igi
ZiriTadad gamomcemloba `nakadulTan~
TanamSromlobs da sabavSvo wignebis il-
ustraciebsa da mxatvrul elementebs
qmnis. mis mier gaformebuli pirveli
wigni – n. nekrasovis `sabavSvo leqsebi~
1954 wels gamodis. mxatvari wignis ma-
ketis yvela elements asrulebs, afor-
mebs: garekans, tituls, TavsarT-bolo-
sarTebs, romelTa naxatic faqtobrivad
TiToeuli leqsis Sinaaridanaa gamomdi-
foto. murman lebaniZe da aleqsandre nare da mini-ilustraciebs warmoadgens.
banZelaZe. 1960-iani ww. mxolod wignis garekania feradi, danar-
baSi, da swored aman ganapiroba real- Ceni elementebi Sav-TeTri realisturi
izmisadmi aseTi uaryofiTi damokide- naxatiTaa Seqmnili. Sesrulebis manera
buleba. cxadia, kurbe an koro ase ar iseTivea, rogoric am wlebis Jurnal `pi-
imoqmedebdnen Cvenze.~2 onerSi~ ikveTeba. gamosaxulebebi moqme-
a. banZelaZe 1950-iani wlebidanve, Ju- dia, moZravi, emociebiTaa aRsavse, fonad
rnalebis gaformebis paralelurad wig- Tu calkeul fragmentad mocemuli
60
wigni da perioduli gamocemebi
peizaJebic `cocxalia~.
1956 wels isD daniel defos `robinzon
kruzos~ asuraTebs da am SemTxvevaSi
ydas, tituls, TavsarTs da cxra il-
ustracias qmnis. ilustraciebi mTel
furcelzea gaSlili da Tanmimdevru-
lad misdevs Txrobas. TavgadasavlebiT
datvirTuli teqstis Tanmdevad miyole-
buli, vizualurad gamoxatuli scenebi,
kidev ufro sainteresos xdis ymawvilT-
aTvis gankuTvnil nawarmoebs. naxati
cocxlad asaxavs Txrobis epizodebs.
mxatvris xelwera Tamamia, miuxedavd
gaSlili, Rrma, sivrcobrivi perspeq-
tivebisa gamosaxulebani iluzorulad
isea asaxuli, rom mayureblis TvaliT
qvevidan zeviT aRqmas iTxovs da amiT
TiTqos wignisTvis saWiro sibrtyobrio-
basac inarCunebs.
1957 wels a. banZelaZe xuT wigns afor-
mebs, esenia: ernest hemingueis `moxuci
da zRva~, inglisuri xalxuri balada
`robin hudi~, oTar CijavaZis `zvigenis
kbili~, qarTuli xalxuri `arsenas le-
qsi~ da grigol abaSiZis `laSarelas~
pirveli gamocema.
ruska, 1963, t.z. 117X69. ojaxis sakuTreba
am wignebidan gansxvavebuli midgomiT
gamoirCeva `laSarela~ da `arsenas le-
qsi~.
grigol abaSiZis `laSarela~ isto-
riuli romania, romelic mefe Tama-
ris vaJis giorgi IV laSas cxovrebis
ambavs da samefo moRvaweobis isto-
rias mogviTxrobs. iseve rogorc mw-
erali, mxatvaric sakuTar fantaziaze
dayrdnobiT qmnis romanSi warmosaxuli
gmirebis saxeebs, cxovrebiseuli isto-
riebisa da sabrZolo moqmedebebis amsax-
vel, mravalfigurian yofiT da batalur
scenebs. nawarmoebi rogorc Sav-TeTri
(14 TavsarT-ilustracia), aseve feradi
ilustraciebis CanarTebiT formdeba
(7 feradi namuSevari). mxatvris xelwera
kidev ufro Tavisufali da individual- portreti, 1967,
t.z. 86,4X75,3, ojaxis sakuTreba
uri xdeba.
61
aleqsandre banZelaZe
amave, 1957 wels a. banZelaZe Jurnal-
Si `ciskari~ (#N6, gv. 81-86) asuraTebs mix-
eil lakerbaias novelas `neki~. wvrili,
faqizi konturiT Sesrulebuli naxati
kompoziciis SemosazRvrul areebs ar
gulisxmobs, figurebs ki fragmentulad
gamokveTs. ilustraciis wina plans cxen-
ze mjdomi mTavari moqmedi piris figura
avsebs. mamkacis sxeuli frontaluradaa
momarTuli mayureblisaken. sevdiani
saxe, misi grZnobebis gamomxatvelia.
figuris ukan, kompoziciis marcxena
mxares mocemuli ori cxenosani erTma-
neTiskenaa mibrunebuli, rac maT said-
umlo saubarze mianiSnebs. mamakacTa
sagrZnoblad Semcirebuli zoma mayure-
bels uqmnis Rrma perspeqtivis STabe-
Wdilebas. TiTqosda sruliad martivi
xerxebiT, minimalisturi gamosaxviT,
nawarmoebis Sinaarsis sakvanZo momentis
grigol abaSiZe, `laSarela~, 1963.
poligrafiuli anabeWdi
ilustrireba xdeba. wina da ukana planis
gamyofad aRqmuli, diagonalurad gav-
lebuli wyvetili xazi pirobiTad bor-
cvis gamomsaxvelicaa da dinamikasa da
emociurobasac aZlierebs.
minimaluri xerxebiT, maqsimaluri
mxatvruli efeqtis miRweva TandaTan
ikveTeba imave wlis Jurnal `pioneris~
ilustraciebSic da aseve aSkaraa ms-
gavseba, 1957 wels Sesrulebul `arsenas
leqsis~ dasuraTebasTanac. cxenze amxe-
drebuli es figurebi, msgavsive garegno-
biTa da moZraobebiT, SemdgomSi arsenasa
da am leqsSi gamosaxul sxva personaJTa
saxiTac gvevlinebian.
`arsenas leqsis~ mxatvrul gafor-
mebas a. banZelaZis SemoqmedebaSi mniS-
vnelovani adgili ukavia. man es nawar-
moebi orjer gaaforma: 1957 da 1966 wels.
pirveli gaformebisas mxatvarma 16 fe-
radi ilustracia Seasrula, qaRaldze,
guaSis saRebavebiT. ilustraciebis
maRali mxatvruli done SeumCneveli ar
grigol abaSiZe, `laSarela~, 1963.
poligrafiuli anabeWdi darCenila da ssrk samxatvro akademiis
mier vercxlis medaliT dajildovda.
62
wigni da perioduli gamocemebi
63
aleqsandre banZelaZe
`arsenas leqsis~ es ilustraciebi wignad
ar gamocemula3, magram calkeuli namu-
Sevari drodadro qveyndeboda sxvadasva
naSromebSi da imdenad didi popularo-
ba moipova, rom TaobaTa mexsierebaSi,
am saxalxo gmiris gamosaxulebis saxe-
xatadac ki iqca.
`arsenas leqsis~ ilustraciebi
Tematurad nawarmoebSi ganviTare-
bul Txrobas misdevs da Tanmimdevrul
kadrebad, xilulad gviyveba mis Sinaarss.
ilustraciaTa kompoziciebi sigrZiv
marTkuTxedSia Cawerili, kideebSi Savi
konturiTaa mosazRvruli. naxati gan-
zogadebulia. uaryofilia yovelgvari
zedmeti detali, ukana planebi cincxa-
li cisferi, lurji, yviTeli da vardis-
feri tonebis laqobrivi, sibrtyobrivi
dafeniT sruldeba. fonis Ria tonalo-
bidan mkafiod gamoikveTebian figure-
bi. arsena axalgazrda, Zlieri mamakacis
saxiTaa warmodgenili. TiTqmis yvela
kompoziciaSi misi figura wina plazea
gamosaxuli da mTlianad avsebs sasur-
aTe sibrtyes, sxeulis kidurebi zogjer
mosazRvrul kadrs miRmac gadis, amiT
gogonas portreti. 1965. xazi esmeba mamakacis Zlierebas. miuxeda-
t.z. 97X44,8. ojaxis sakuTreba
vad imisa, rom figurebi moculobiTia,
monumenturi, isini iluzorulad mainc
sibrtyobrivad warmogvidgeba. arcerTi
mTavari gmiris mzera mayureblisken araa
mimarTuli, TvalTa xedva an iribia, an
qveviT daxrili, an Cvens miRma an kidev,
mravalfiguriani kompoziciis SemTx-
vevaSi erTmaneTiskenaa mimarTuli (ar-
sena da kuWatneli). amiT gamosaxulebebi
izolirebuli xdeba, isini `iketebian sa-
kuTar TavSi~, nawarmoebSi, `masSi cxov-
roben~. mZafri feradovani kontrastu-
lobiT metad Tamami, mWaxe ferweruli
efeqtebia miRweuli. vlindeba mxatvris
TeTri cxeni, eskizi, 1965.
q.f. 30X40. ojaxis sakuTreba novatoruli xedva, mkafio individu-
64
wigni da perioduli gamocemebi
aloba, Tamami, aqtiuri moqmedeba, rac
1950-iani wlebis sabWour mxatvrobaSi,
udaod iyo Semoqmedis simtkicisa da si-
mamacis gamovlena. n. ezerskaia aRniS-
navs, rom: „arsenas leqsis“ uCveulo
ilustraciebma imTaviTve miipyro yu-
radReba saocrad Tamami ferweruli
gadawyvetis aSkara dekoratiulobiT da
siluetis aqtiuri gamoyenebiT, romlis
meoxebiTac a. banZelaZem SesaniSnavad
dagvixata qarTveli xalxis erovnuli
gmiris – arsenas cxovrebisa da brZolis
amaRelvebeli, gmirul-romantikuli foto. aleqsandre banZelaZe. muSao-
bisas. 1960-iani wlebi
ambavi. gamomsaxvelobiTi saSualebebis
erTianoba ilustraciebSi qmnis epo-
sis gmiris ara ganyenebul da simbolur,
65
aleqsandre banZelaZe
66
wigni da perioduli gamocemebi
adamians, bavSvobis droindel erT-erT
gamorCeul da sayvarel wignad aRebeWda
mexsierebaSi.
`mauglis~ dasuraTebas mxatvari
mogvianebiTac, 1980-ian wlebSi mi-
ubrunda, magram, samwuxarod, mxolod
ramdenime ilustracia Seqmna da axle-
buri gaazrebis ZiriTadi samuSao ganux-
orcielebeli darCa. am SemTxvevaSi a.
banZelaZe cvlis masalas, Tu pirvel
variantSi zeTovan pastels iyenebs da
lokalurad dadebuli gaumWvirvale
ferebis efeqtebiT Semoifargleba, amJa-
kldisubani, gomis quCa. eskizi. 1960-iani ww.
q.f. 34,8X42. ojaxis sakuTreba mad akvarelis erTmaneTSi gaJonili nazi
tonebiT feravs TeTr fons. figurebisa
da naxatis sxvadasxva elementebs, aseve
kompoziciis kideebsac wvril, faqizad
gamokveTil xazTa dinebiT qmnis. amgvari
teqnikis gamoyenebiT mxatvari nawar-
moebis Sinaarsis aRqmis emociurobasac
amZafrebs da naxatis cxovelxatuloba-
sac aRwevs.
wignSi naxatisa da teqstis mTliano-
bis erT-erT saukTeso nimuSs warmoad-
gens mis mier 1961 wels gaformebuli
irodion evdoSvilis `ubeduri qorbu-
da~. nawarmoebSi mwerlis mier warmod-
genili siuJeti zamTarSi viTardeba da
monadireTa mier irmebze nadirobis mo-
kldisubani, gomis quCa. eskizi. 1960-iani ww. ments gadmoscems. nadiroba qorbuda
q.f. 42X30. ojaxis sakuTreba iremis mokvliT sruldeba. moTxroba um-
crosi asakis bavSvebisTvisaa gankuTvni-
li, romlebmac kiTxvac rom ar icodnen,
naxatebis mixedviT srulad Seicnoben
nawarmoebis Sinaarss. qaRaldis faqtu-
ra, furclis TeTri feri, fonad - Tov-
lis zedapirad aRiqmeba da am `Tovlze~,
saWiroebis mixedviT sxvadasxva tonalo-
bis gamWvirvale cisferi `laqebi~ ifine-
ba, romlebiTac xan datovebuli nafex-
urebis kvali, xan mTis borcvTa kideebi,
xan ca gamoisaxeba. TeTri da cisferi
feri civi, susxiani amindis asociacias
Rrubliani dRe, 1960-iani ww. qmnis. mxatvari mayurebels (mkiTxvels)
q.f. 40X30,2, ojaxis sakuTreba TiTqos zevidan adevnebinebs Tvals
67
aleqsandre banZelaZe
qviSxeTi. 1966.
t.z. 165X200. xelovnebis muzeumi
5. ix.: leqsi vefxisa da moymisa. mxatv. T. mirzaSvili Tb., 1962; SoTa rusTaveli, aforizmebi. mxatv. T.
samsonaZe. Tb., 1966; moyme da vefxvi. mxat.: T. mirzaSvili da o. jiSkariani. Tb., 1969; sabralo dedabri-
sasa. mxatv. g. kalaZe. Tb., 1969.
6. ix.: nacarqeqia. mxatv. g. gordelaZe. Tb., 1970; sabralo dedaberi. mxatv.: e. ambokaZe, j. yavlaSvili.
Tb., 1988; arsenas leqsi. mxatv. m. malazonia. Tb., 1986; cxovreba ieso qristesi. mxatv. mamia malazonia.
Tb., 1996; busunsula da paskualina. mxatv. o.TavaZe. Tb., 2011, da sxva mravali...
68
wigni da perioduli gamocemebi
peizaJi. 1966.
t.z. 60X63,2. ojaxis sakuTreba
bliv moatana6.
arsenas wignis yvela Semadgeneli el-
ementi mxatvars Tavidan bolomde aqvs
gaazrebuli – yda, titul-kontrtitu-
li, teqstisa da ilustraciis Sexameba,
TavsarT-bolosarTebi, furclis kidee-
bze samkaulad gaTamaSebuli dekoris
mcire detalebi – yvelaferi xel-qmnil-
ia. teqsti xelnaweria. mxedruli asoniS-
nebis moxdenili grafikuli moxazuloba
naTlad ikiTxeba Ria oqrisfer fonze,
romeliTac wignis gverdebis central-
uri nawilia daferili. moCarCoebis gar-
eSe `Casxmuli~ es oqrisferi toni etra-
tis asociacias badebs; zed datanili
abstraqtuli kompozicia. 1966. teqsti Savi feriT iwereba, SigadaSig ki
t.z. 75X75. ojaxis sakuTreba
sityvebi, Zveli xelnawerebis msgavsad,
wiTeli feris CanarTebiT sruldeba.
69
aleqsandre banZelaZe
da Sua saukuneebis qarTuli reliefuri
ornamentisTvis damaxasiaTebeli sx-
vadasxvagvari figurul-dekoratiuli
elementebi, mcenareuli da cxoveluri
gamosaxulebebia gamokveTili (irmebi,
daTvi, vefxvi, lomi, Citi). SigadaSig Car-
Tulia nawarmoebis calkeuli siuJetis
amsaxveli ilustraciebi, moqmed pirTa
gamosaxulebebiT, romlebic zogjer
wignis mTel gverds ikavebs, xan ki teqs-
tis zeviT aris ganTavsebuli TavsarT-
ilustraciis saxiT. naxati aqac relief-
is faqturas inarCunebs, danawevrebuli
monakveTebiTaa Sedgenili da Savi feri-
Taa gamoyofili wignis sxva elementebi-
sagan. gamocemis poligrafiuli xarisxi
im droisTvis uCveulod maRalia, Tumca
originalTan SedarebiT beWdvisas feri
ufro gamkveTrebuli da mWaxea, magram
kldisubani, gomis quCa. 1960-iani ww. amisda miuxedavad, wignma didi mowone-
q.f.41,6X29,6. ojaxis sakuTreba
ba daimsaxura. namuSevarma Tavisi gan-
sakuTrebuli mxatvrulobis da nova-
toruli gadawyvetis gamo a. banZelaZes
mniSvnelovani warmateba moutana - `ar-
senas leqsis~ am gamocemas, 1966 wels,
CexoslovakiaSi, brnoSi gamarTul wig-
nis grafikisa da ilustraciis saerTa-
Soriso bienaleze, specialuri diplomi
mieniWa. 1967 wels ki laifcigSi mowyo-
bil saerTaSoriso konkursSi `msofli-
os umniSvnelovanesi wigni~ - man pirveli
adgili daikava.
amis Semdgom, a. banZelaZis mier ga-
formebuli, poligrafiulad dabeWdili
saxlebi. 1965, wigni mxolod 1985 wlis gamocemiT iZe-
t.z. 65X75. kerZo sakuTreba bneba. esaa irodion evdoSvilis `kakana-
Ti~, romelsac mxatvari aseve realistu-
TiToeuli sityvis gamyofad sam-sami ri, daxvewili naxatiTa da TavSekavebuli
wertilia dasmuli, furclis TeTr naTeli koloritiT qmnis. am SemTxveva-
areebze ki mcire dekoratiuli detale- Sic igi Tanmimdevrulad miyveba nawar-
bia gaTamaSebuli – spiralebi, Citebi, moebis Txrobas da metad STambeWdavi,
briala da a.S. TavsarT-bolosarTebic metyveli, emociuri naxatebiT asur-
ganivi ganSlisaa. uswormasworo kideebs aTebs teqsts.
viwro sartyelebi evleba. maT SigniT mo- mxatvris arqivSi inaxeba aseve ramden-
qceul sibrtyeebze ki winaqristianuli ime eskizi, romlebic aSkarad wignis mx-
70
wigni da perioduli gamocemebi
7. s. leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990, №2, gv. 25;
71
aleqsandre banZelaZe
72
wigni da perioduli gamocemebi
r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww. r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba
r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww. r.kiplingi, `maugli~, 1960-70 - iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba q. akvareli. 30,5X21,5. ojaxis sakuTreba
73
aleqsandre banZelaZe
74
wigni da perioduli gamocemebi
75
aleqsandre banZelaZe
deba. eskizTa umravlesoba ZiriTadad momdgeni esa Tu is kompozicia. gaocebas
Ziebis sawyis etapzea darCenili, zogi iwvevs, Tu raoden kolosalur energias
SedarebiT dasrulebulia, `gadaSlili gascems mxatvari TiToeuli furclis
wignis furclebi~, urTierTSexamebiT, SeqmnisTvis, romelic faqtobrivad jer
kompoziciuradaa Sekruli. naxatisa da mxolod `Sav masalas~, samuSao eskizs
Sriftis ganawileba morgebulia sasur- warmoadgens da saboloo saxis micemis
aTe formats da damuSavebis xasiaTiTac dros yvelafris Tavidan daxatva da Ta-
eskizuri `CarCoebidan~ dasrulebuli vidan gadawera gaxdeba saWiro.. xelovani
naxatis saxes iZens. mxatvari sruliad ar kmayofildeba poemis taepTaTvis mx-
axleburi xedviT fiqrobs rusTavelis olod Sesabamisi adgilis datovebiT,
poemis dasuraTebas. dasawyisSi, kon- Tundac Sesabamisi feris fonis dadebiT,
sateqsto adgilis kompoziciuri mo-
sazRvris miniSnebiT. da igi gamoyofil
daferil areebSi gulmodgined axdens
teqstis Caweras, qarTuli xelnaweri-
saTvis damaxasiaTebeli yvela elementis
gaTvaliswinebiT: calkeuli Tavebis da-
sawyisSi is zogjer asomTavrul Srifts
iyenebs; sazedao aso-niSnebiT iwyebs
calkeuli Tavebis pirvel strofs, po-
emis teqsts Savi melniT asrulebs, wvri-
li, faqizi kalmiT gamohyavs TiToeuli
aso-niSani, saWiroebis SemTxvevaSi wi-
Tel fersac iyenebs, calkeul sityvebs
erTmaneTisgan singurisferi sami
wertiliT gamohyofs. es yovelive winms-
wrebi samuSaosTvis keTdeba, saboloo
variantisTvis Sesasruleblad, sruliad
Tavidan rom unda gadaiweros da dasur-
aTdes.
r.kiplingi, `maugli~, 1980-iani ww.
q. akvareli. 30,5X21,5 ojaxis sakuTreba `aqa mxatvaro daxate ...~ ilustraciis
eskizze, teqstis marjvniv, zeviT, data-
nilia mxatvris minaweri: `dRes mixdeba
trtitulze macxovris gamosaxulebis
Zalian xSirad nitroglicerinis miReba.
ganTavseba hqonia gaazrebuli, raTa av-
mawuxebs gansakuTrebiT muSaobis dros~
torisa da mxatvris mimarTva RvTisadmi
- Canaweri 1992 wlis 8 maisiTaa daTari-
erTad gaerTianebuliyo `he, RmerTo
Rebuli... da savaraudod es ilustracia
erTo Sen Sehqmen, saxe yovlisa tanisa...~.
- `aqa mxatvaro daxate ...~ - misi bolo
ufali saeklesio mxatvrobaSi miRebuli,
namuSevaricaa.. erTi Tvis Semdeg, 1992
taxtze mjdomi pantokratoris saxiTaa
wlis 13 ivniss aleqsandre (Sura) banZ-
warmodgenili, xolo naxati individu-
elaZe gardaicvala. ocneba - gadaewera
aluri maneriT, Tavisufali xelweriTaa
da daesuraTebina misTvis saTayvanebeli
Sesrulebuli. asevea yvela sxva ilus-
nawarmoebi - SoTa rusTavelis „vefx-
tracia, iqneba es TavsarTi Tu teqstis
istyaosani“ - ganuxorcielebeli darCa.
Sinaarsis amsaxveli vizualurad war-
76
abstraqcia, t.z. 90,2X100. ojaxis sakuTreba. detali
77
78
abstarqtuli kompozicia. 1988.
foto-slaidi g.mgalobliSvilis
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
qeTevan s. kinwuraSvili
“maleviCma Tavisi `Savi kvadratiT~ aqcia
Caatara da sila gaawna sazogadoebas.
aqamde unda mixvide. es Seni Sinagani
moTxovnileba unda iyos.”1
(aleqsandre banZelaZe)
Cven zustad ar viciT, Tu rodis Seqmna ma “daaTbo” situacia (1956 w.) da odnav
aleqsandre banZelaZem pirveli abstraq- gadaxsna “rkinis farda,” xelovnebam
cia, radgan is xSirad wvavda sakuTar na- yvelaze metad gaamJRavna, rom SemoWri-
muSevrebs, Tu isini bolomde ar akmayo- li informaciis “ucxo” nakadma qveyanaSi
filebda. misi adreuli abstraqciebi, Sesabamisi cvlilebebi gamoiwvia. magram
romlebsac vicnobT, 1960-iani wlebis is, rasac banZelaZe TavisTvis akeTebda
dasawyiss ganekuTvneba. gezi abstra- da Tavis yvelaze seriozul saqmed miaC-
ciisken man 1950-iani wlebis bolos aiRo. nda, didxans iyo damaluli. 1987 wlamde
mxatvari sabWoTa qveyanaSi cxovrobda, misi abstraqciebi mxolod Zalian viwro
sadac abstraqcia, rogorc “burJuazi- wrisTvis iyo cnobili. simboluria, rom
uli sazogadoebis produqti” oficial- rogorc ki sabWoTa kavSirma ryeva dai-
ur doneze ikrZaleboda da arsad ifine- wyo, erT-erTi pirveli, rac gamoaSkara-
boda. aq feri da xazi mxolod figuris, vda da yvela aalaparaka, banZelaZis da
obieqtis asaxvis samsaxurSi idga, xolo misi mowafeebis (g. eZgveraZe, g. zautaS-
maTi saidumloebebis avtonomiuri - da- vili, i. zautaSvili, l. lasareiSvili, g.
moukidebeli kvleva dauSvebeli iyo. mgalobliSvili) abstraqtuli mxatvro-
Tumca, mas Semdeg rac nikita xruSCov- ba iyo.
79
aleqsandre banZelaZe
politikur sistemaTa Widilis gamo or
nawilad gayofil msoflioze.
***
saqarTveloSi abstraqtuli mxatv-
robis fuZemdeblad sruliad samarTli-
anad aris aRiarebuli daviT kakabaZe.
originaluri abstraqtuli namuSevrebis
avtori _ igi marto dgas, rogorc qa-
rTul ferweraSi abstraqciis ganviTa-
rebis pirveli etapis warmomadgeneli.
Tumca, es fraza arcTu maincdamainc
zustad JRers, radgan kakabaZe 1920-ian
wlebSi abstraqtul namuSevrebs safr-
angeTSi qmnida da ara Tavis qveyanaSi. na-
muSevrebis didi nawili man samSobloSi
Camoitana da 1928 wels gamofenaze war-
moadgina, risTvisac maSinve dagmes ro-
gorc formalisti da mas abstraqciis
foto. aleqsandre banZelaZe saxelosnoSi. ganxriT mimdevrebi aRniSnul etapze ar
1960-70-iani ww.
hyolia. TviTonac Sewyvita am mimarTe-
biT muSaoba. am TvalsazrisiT, 1950-iani
wlebis bolos, aleqsandre banZelaZe
***
pirdapir daefuZna kakabaZis mier Seqm-
dRes “axali TvaliT” vubrundebi
foto-masalas, romelic 1999 wels, ale-
qsandre banZelaZis meuRlis da ojax-
is wevrebis xelSewyobiT, maT binaSia
gadaRebuli. maTze Cans uamravi tilo,
kedlebze rom feTqaven, SfoTaven, erT-
maneTs “xels uwvdian,” sakuTar CarCoe-
bSi ver etevian, da mainc, TiToeuli da-
moukidebel, mxatvrulad organizebul
erTeuls warmoadgens. maTi cqerisas,
dRevandel mnaxvels bunebrivad SeiZle-
ba gauCndes SekiTxva - ra mizeziT iyo es
tiloebi, romlebzec mxolod xazebi da
ferebi ebrZvian erTmaneTs, an mSvidad
isveneben, aseTi “saSiSi” da miuRebeli?
ratom vlaparakobT politikaze aseT
avtonomiur - mxolod xelovnebasTan
dakavSirebul mxatvrobaze saubrisas?
Tumca, rogori paradoqsulic unda
iyos, isini socrealistur - TxrobiTi
abstraqtuli kompozicia. 1966.
xasiaTis namuSevrebze ukeT saubroben t.z. 73X60. kerZo sakuTreba
80
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
nil fundaments da modernizaciis axal
etapze saqarTveloSi, axali safexuri Se-
qmna abstraqciis ganviTarebis ganxriT.
masTan erTad, am safexurs qmnis mxatvari
jibson xundaZe.
***
abstraqtuli mxatvrobis yvela didi
warmomadgeneli - dawyebuli kandinskiT
da maleviCiT - misken marTlac nabij-
nabij midioda, miemarTeboda. kakaba-
ZisTvis es iyo svla “damoukidebeli
aRsaxvis” gziT. 1950-iani wlebis saqa-
rTveloSi amgvari gzis gavla gacile-
biT ufro rTuli iyo, vidre zogadad
1910-20-ian wlebSi. reJimis mier dawe-
sebuli cenzuris gamo, qveyanaSi codna
modernistul mimdinareobebze TiTqmis
kompozicia. 1966.
sruliad gamqrali iyo. uaxlesi drois t.z. 73X60,5. ojaxis sakuTreba
dasavleTis xelovneba mxatvrebisTvis
saerTod ucnobi iyo. 1950-iani wlebis
mxatvarTa Taoba impresionizms da post-
impresiozms eziara, riTac adgilobrivi
ferwera axal simaRleze aiyvana. magram
dasaZlevi iyo bevrad meti da banZelaZe
TavisTvis, “iatakqveSeTSi,” amaze dauRa-
lavad muSaobda. Sedegad igi kubizmamde
mivida - romelic sabWoTa sinamdvileSi
mcxovrebi mxatvrebisTvis yvelaze did
danakargs warmoadgenda - da sakuTar
SemoqmedebaSi es etapic dasZlia. ase,
sxvadasxva, mcired nacnobi, magram in-
tuiciiT nagrZnobi etapis swrafad “da-
farvis” gziT, mxatvari mivida abstraq-
ciamde, rogorc moTxovnilebamde. axla
Znelia imis garkveva, Tu rogor gadadgam- abstraqtuli kompozicia. 1966.
t.z. 75X75. ojaxis sakuTreba
da banZelaZe Semdgom nabijs, “civ” urT-
ierTobaSi myofi qveynebis mTavrobebs
nabiji erTmaneTisken rom ar gadaedgaT ***
da gamofenaTa gacvla ar gadaewyvitaT. aleqsandre banZelaZes aRniSnuli
1959 wels, moskovSi amerikidan gamofena gamofena ar unaxavs. magram misi in-
Camoitanes, romelic qveynis cxovrebis terviudan (Jurnali “speqtri,” #2, 1990,
yvela aspeqts warmoaCenda da romelmac g.8-13) cxadi xdeba, rom man romeliRac
sabWoTa mosaxleobas “Tvali auxila” moskovur gazeTSi ixila statia Tan-
dasavleTis cxovrebaze. darTuli foto-suraTiT, romelzec
81
aleqsandre banZelaZe
damTvaliereblebi raRac namuSevars
ucqerdnen, romelsac mkacrad akri-
tikebda da dascinoda statiis avtori.
gamofenasTan dakavSirebuli masalebis
mixedviT SeiZleba vivaraudoT, rom dac-
invis obieqti iyo jeqson polokis “taZ-
ari” - tilo, romelic gamorCeulad did
interess iwvevda sabWoTa mnaxvelebSi
da romelsac gansakuTrebiT esxmodnen
Tavs Jurnalistebi. banZelaZem arc im
suraTis avtori icoda, arc im mimdin-
areobis saxelwodeba, romelsac is war-
kompozicia. 1966.
t.z. 60X73. ojaxis sakuTreba moadgenda, magram man amoicno is, riske-
nac ukve mihyavda sakuTar Ziebebs da
arCeul gzaze Tamamad ganagrZo svla.
***
es iyo amerikuli abstraqtuli
eqspresionizmi anu niu-iorkis skola,
romelic meore msoflio omis Semdgomi
me da Sen. 1966. amerikis erT-erT udides monapovars
t. z. 60X80. ojaxis sakuTreba
82
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
warmoadgenda. jeqson polokma, mark
roTkom, vilem de kuningma, franc klain-
ma, rober mazervelma da kidev ramdenime
mxatvarma, Seqmnes etapi, romelmac mdi-
dar, Zlier qveyanas xelovnebis ganxri-
Tac daumkvidra lideris roli. adgi-
lobrivma kritikosebma ar daayovnes da
msoflios amcnes, rom xelovnebis cen-
trma parizidan niu-iorkSi gadainacvla.
didi, mfeTqavi, dinamikuri tiloebi,
energiuli, moqnili monasmebiT, CamoR-
venTili saRebavebiT - Tavisuflebis da
siZlieris demonstrirebas axdenda. sab-
WoTa qveyanaSi amgvari aravis araferi
enaxa. da mas Semdegac, kidev didxans
aRar miscemia mosaxleobas msgavsi Sesa-
Zlebloba. magram informacia miRebuli
iyo. is daileqa maT gonebaSi, vinc saam-
isod fxizlad iyo. da Seuqcevadi pro-
cesi daiwyo. Tumca, meoTxedma saukunem
ganvlo, sanam yovelive es gamoaSkaravda.
***
banZelaZe gaitaca ferma, misma struq-
turam da ferweruli masebiT konstru-
irebam. am periodidan mxatvari Tavisu-
flad moqmedebs tilos zedapirze da
Tavis cocxal, Zlier energias gadas-
foto. aleqsandre banZelaZe da mxatvari
cems mas. rogorc Cans, mas drodadro zurab leJava. 1960-iani ww.
itacebda kidec profesiuli TviTkmayo-
83
aleqsandre banZelaZe
abstraqcia. 1967.
t.z. 76X86. ojaxis sakuTreba
84
aleqsandre banZelaZe kvadratis Temaze
85
aleqsandre banZelaZe
86
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
ufro mkveTri, rogorc Cans, gauSrobel
zedapirze funjiTvea gaxazuli. Semo-
farglulia sworkuTxedebi - TiTqmis
kvadratuli an wagrZelebuli, viwro an
sul mcire monakveTebi. zeda marcxena
kuTxeSi moxazul segments qveda marjve-
na “kuTxe” TiTqmis naxevarwriulad aqvs
moxazuli. monakveTebi gansxvavebuli
ferisaa: zogi mocisfro, zogi TeTri,
moyviTalo, momwvano-mocisfro, mol-
urjo-Savi, ruxi. arc erTi feri ar aris
sibrtyiTi, monotonuri. yoveli mon-
akveTi uamaravi monasmiT aris agebuli.
es monasmebi mdidar, msuye faqturas qm-
nian. zedapiri damuxtulia, mgrZnobiare.
Sedegad, usagno, arafiguruli kompozi-
cia saocar siRrmes iZens. muqi aqcentebi
dinamikurad aris gabneuli. are oTx-
kuTxedis garSemo, kompoziciis fonsac
qmnis da CarCosac. misi uwyvetoba, “gaur-
Rvevloba,” gansazRvravs mis funqcias,
rogorc kompoziciis Semkvrelisa.
mTlianobaSi, ferweruli dinami-
kurobis SegrZneba iqmneba ara imdenad
qali. 1967.
monasmebis eqspresiulobiT - rac aseve q. tuSi. akvareli. 19,2X13,2. ojaxis sakuTreba
saxezea da sagulisxmoa - ramdenadac
imiT, rom TiToeuli segmenti Tavis
TavSi Caketilia da monasmebis daxra,
mimarTeba TiToeulSi gansxvavebulia. es
gancalkevebuloba, mTlianobaSi erTad
Sekvrisas, urTierTdapirispirebis meqa-
nizms qmnis. aqedan iqmneba Sinagani din-
amizmi, romelic umiznod ki ar feTqde-
ba, aramed Sinagan feTqvas da plastikur
daZabulobas qmnis tilos zedapirze. ti-
los centrSi ganTavsebuli kvadratis,
misi TiToeuli segmentis da garemom-
cveli fonis ferweruli Sepirispireba
struqturul mravalferovnebas qmnis. usaTauro, 1967,
yovelive es warmoSobs ferweruli si- t.z. 89,7X90, ojaxis sakuTreba
87
aleqsandre banZelaZe
88
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
daubrunda oTxkuTxedis Temas da didi lobs axsnas, Tu ratom iyo isini ase
zomis (130 X 150 sm) monumenturi kom- mniSvnelovani abstraqtuli eqspresion-
poziciebi Seqmna. aq ferebi umetes Sem- izmis warmomadgenelTaTvis, mas SesaniS-
TxvevaSi ZiriTadad aqromatulia - Savi, navi daskvna gamoaqvs. kritikosi ambobs,
TeTri, ruxi, mravalferovani tonalur- maT monesgan iswavleso, rom saRebavs
faqturuli gradaciebiT. paralelurad tiloze sunTqvis SesaZlebloba unda
iqmneba SedarebiT mcire zomis (75 X 75 sm) hqondes da roca sunTqavs, is upirveles
kompoziciebi. aq sruldeba da erT mTe- yovlisa amoisunTqavs fers - fers ara
lad ikvreba kvadratis (an oTxkuTxedis) formebad, aramed rogorc velsa da
Tema banZelaZis SemomqedebaSi. Tavisu- ares2.
fali, gaukontrolebeli an miSvebuli aleqsandre banZelaZe feris velis
monasmebi, “daokebulia” sworkuTxa Car- Seqmnis didostati iyo. da es swored
CoebSi moqceviT. (Tumca , es swori xazebi mis mier Seqmnil kvadratebSi Cans gan-
arsad mkacrad swor kuTxeebs ar kravs da sakuTrebiT kargad - iq, sadac is fe-
yovelTvis mkacrad urTierTparalelu- rebs Tokavs, sazRvrebSi aqcevs da isini
ric ar aris). feTqaven.
***
rodesac qlement grinbergi mones
“wylis liliebze” saubrobs da cdi-
2 Cl. Greenberg, The Later Monet” in ‘Art and Culture’, Critical Essays, Boston, 1961, p. 45
89
aleqsandre banZelaZe
90
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
91
aleqsandre banZelaZe
92
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
93
aleqsandre banZelaZe
94
qarTuli saxelovnebo sivrcis gamoCenili figura
95
aleqsandre banZelaZe
96
97
abstraqcia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 30X42, ojaxis sakuTreba
abstraqcia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 36,7X51, ojaxis sakuTreba
98
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
Tamar belaSvili
`ruseTidan axladCamosuls, jer fxistyaosnis~ seriaze muSaoba mis si-
kidev ar mesmoda qarTuli ena. mamam ze- cocxlesTan erTad Sewyda, sxvagvarad,
pirad icoda mTeli `vefxistyaosani~. albaT, SeuZlebeli iqneboda. aleqsan-
Cven mamasTan gveZina, da vusmendiT, Tu dre banZelaZis mxatvruli azrovnebis
rogor kiTxulobda `vefxistyaosans~ mTavari RerZi, xerxemali da sayrdeni,
Zilis win, maSin eleqtronis Suqic ar melodia _ cxovrebis mTavar Temad
iyo sofelSi. dedam qarTuli ar icoda, qceuli, mxolod maSin dadumdeboda,
magram siamovnebiT usmenda, mamaCemi roca xelovani Tavad aRar iarsebebda
ki Targmnida da yvelafers gvixsnida. da manam darCeboda dausrulebeli, sa-
bavSvobidan maxsovs marto musika `ve- nam mxatvari cocxali iyo. asec moxda...
fxistyaosnisa~1. es musika mxatvris aleqsandre banZelaZis biografia
cxovrebis erT-erTi mTavari Tanmdevi saqarTvelodan Sors, cimbiris erT pa-
gaxda. motivi, romelic Rrma bavSvobaSi tara sofel tulunSi iwyeba. aq is 1927
TavisTavad, yovelgvari Zaldatanebis weli. daibada. aqve, gaatara adreuli
gareSe Semovida cnobierebaSi da mTeli bavSvobac. mama, maTe banZelaZe, revolu-
Semdgomi cxovrebis sazrisi gansaz- cionerobis gamo, gadasaxlebaSi ixdida
Rvra. bolos momZlavrebuli da wlobiT sasjels. deda mina raie, erovnebiT es-
nawrTob-naloliavebi materiadac iqca, toneli, cimbirSi Tavis das stumrobda.
`vefxistyaosnis~ banZelaZiseul mxat- Tavad saeklesio musikis specialisti,
vrul versiad gamoinakvTa da sasuraTe germanul enasac Tavisuflad flobda.
zedapirze gadainacvla. es nawarmoebi ojaxi, aleqsandres dabadebis Semdeg
dausrulebeli darCa mxatvars. `ve- kidev xuTi weli, 1932 wlamde imyofe-
99
aleqsandre banZelaZe
100
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
101
aleqsandre banZelaZe
102
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
usaTauro, 1968.
t.z. 60X85. dimitri SevardanaZis sax. erovnuli galerea
103
aleqsandre banZelaZe
kompozicia, 1968,
t.z. 65X75. ojaxis sakuTreba. guram wibaxaSvilis foto
3. grigol abaSiZe: `laSarela~ 1957; `didi Rame~ 1963; `laSarela~ 1963 - mxatvari aleqsandre banZelaZe
104
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
105
aleqsandre banZelaZe
kompozicia, 1968,
t.z. 140X99. ojaxis sakuTreba
106
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
spartak baRaSvili (1955), neli Ciqovani SemorCenilia jer kidev samxatvro
(1957), platon leJava (50-iani wlebi), teqnikumSi swavlis dros Sesrulebuli
maia beriZe (1956) - rogorc grafikuli, boSa gogonas grafikuli portretuli
aseve ferweruli portretebi). imis gamosaxuleba (1945). mxatvari aq ukve iy-
miuxedavad, rom am namuSevrebis umete- enebs, mogvianebiT, misi grafikuli namu-
soba mainc sxvadasxva Jurnalis dakve- SevrebisTvis Cveul, mogrZo monasmiT,
TiT sruldeboda, mxatvris interesi araerTgvarovani daStrixvis meTods.
portretis Janrisadmi imTaviTve sacn- amave periods ganekuTvneba akvarelis
auri xdeba. teqnikaSi muSaobis pirveli mcdelobe-
dRes Cvens xelT arsebuli masalis bic. misi ori avtoportretidan (1950),
mixedviT aSkaraa _ portreti 1950-ian romelTac TiTqmis identuri rakursi
wlebSi aleqsandre banZelaZis Semoq- da kompoziciuri maxasiaTeblebi gamo-
medebis mTavari orientiri da intere- arCevs, erTi akvareliT, meore ki fan-
sis obieqtia – sulerTia, es iqneba fan- qriTaa Sesrulebuli. iwyeba qaRaldisa
qriT Sesrulebuli Canaxati, Tu mkafio da wylis saRebavebis urTierTmimarTe-
akademizmiT niSandebuli ferweruli ba-Sevsebis procesis gaanalizeba; jer
tilo. Zalian frTxili da mozomili. mxatvari
107
aleqsandre banZelaZe
abstraqcia, 1970,
t.z. 90X100. xelovnebis muzeumi
mxolod Savi feris akvarels iyenebs, odnav gaubedavisac ki, uneblie mowme
rac kidev ufro aaSkaravebs erTi feris da mWvreteli xar, risi gamoaSkaraveba-
sxvadasxva tonaluri versiiT, sivrcisa gamomzeurebac iSviaTad rom surdes
da sibrtyis mTavari maorganizebeli Tavad xelovans.
elementebis Seqmnis SesaZleblobebis akvarelis teqnikam banZelaZis Semo-
mosinjvis process - roca wylis kon- qmedebaSi bevrad ufro gvian, Tumc ki
centraciis xarisxi formisa da faqtu- udaod gamorCeuli adgili daimkvidra
ris materiadqmnis datvirTvas kisru- da mxatvruli azrovnebis erT-erTi ur-
lobs da imavdroulad planobriobis Tulesi problemis _ grafikulobasa
gaCenas ganapirobebs. Semecnebis msgavs da ferwerulobas Soris vizualuri zR-
etaps, sxvadasxva dros, albaT yvela mx- varis gaqroba-nivelirebis Temis miseu-
atvari gadis. amitomac uCveulo gancda li SemoqmedebiTi kvlevis nawilad iqca.
gipyrobs am namuSevrebis yurebisas, portretuli namuSevrebi imdenad
xvdebi, rom Zalauneburad im Semoq- xSiria mxatvris Semoqmedebis pirvel
medebiTi Ziebis, jer `daokebulis~ da naxevarSi, rom mxolod maT magaliTzec
108
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
kia SesaZlebeli sxvadasxva mxatvruli Jiseuli konkretika, samosi - Semosuli
tendenciisa Tu mimdinareobis Sesa- epoqiseuli niSnuliT.
tyvisi, formismieri transformaciis wlebis Semdeg mxatvari gaixsenebs
xazis mkafio moxilva-gamovlena. galaktionis am portretze muSaobis pe-
1952 wliT TariRdeba galaktion riods `galaktioni Zalian adre, 23-24
tabiZis portreti. amave periodisaa wlisam davxate. maSin cxadia ar SemeZlo
dodo WiWinaZis, Seufaravi seroviseuli Cawvdoma mis `universumSi~. ise imxana-
vertikalizmiT niSandebuli gamosax- dac vicodi misi leqsebi zepirad, mom-
uleba da Tamar abakelias gamorCeuli wonda isini, magram galaktionis sidiade
saSemsruleblo ostatobiT Camoqnili ar mesmoda. axla yovelTvis midevs gal-
saxe. maT ucnaurad msgavsi koloris- aktioni magidaze da dasvenebis dros Tu
tuli gama, nivTieri, materialuri sa- ar wavikiTxe ar SemiZlia.~4 galaktio-
myaros mniSvnelovanebis mkafioeba da nis Tema mxatvris SemoqmedebaSi kidev
ganwyobis identuroba axasiaTebs. araerTgzis dabrundeba sxvadasxva in-
galaktionis portretSi sayuradRe- terpretaciiT.
boa Camqrali, moTokili feradovneba, aleqsandre banZelaZes movlenebis
didi lokaluri laqebi da moculobi- aRqmis Taviseburi, iSviaTi damokideb-
TobaSi davanebuli eqspresia, romelsac uleba gamoarCevs. erTsa da imave Temas
uCveulod qveviT daweuli rakursis mxatvari mravalgzis ubrundeba. da
kuTxe da ganaTebis specifikuroba kidev ara imitom - rom Seqmnil-gamosaxulSi
ufro gancdads xdis. aSkaraa studiuri raime ver daasrula, an saTanadod ver
mxatvrobisaTvis damaxasiaTebeli elf- ganaxorciela. mizezi sruliad sxvaa.
eri. galaktionis masiuri, lamis monu- banZelaZe xelovanebis im kategorias
menturi figura, romelsac araerT- ganekuTvneba, visTanac dasrulebuli,
gzis miubrundeba xelovani, ucnauri amowuruli Tema ar arsebobs. masTan
nazavia realisturi portretuli Jan- TviTkmayofilebis momenti arasdros
ris da oficialuri `samTavrobo~ por- dgeba. amis ilustrirebaa mTeli misi
tretis (daaxloebiT analogiuri gan- Semoqmedeba. `arsenas leqsis~ gaforme-
wyobisaa amave periodSi uCa jafariZis,
iseve rogorc korneli sanaZis mier Ses-
rulebuli galaktionis portretebic).
erTi mxriv, Tavad personaJi, sityvis
didostati, da qarTuli poeziis aRi-
arebuli metri, yovlismomcveli da yov-
lisdamtevi niWiereba, napirdaudebeli
SemoqmedebiTi energia, xibli melodiad
qceul sityvas adevnebuli; meore mxriv
ki _ misi gamosaxuleba, Seqmnili udao
ostatobiT. gansakuTrebiT aRsaniSna-
via sakuTriv saxe, amasTan neitraluri
foni, romelic SesaZloa ganzogadebisa
da interpretaciis wyarodac ki qceu-
liyo, rom ara uecrad gaCenili antura- peizaJi. 1960-iani ww.
t.z. 75 X 65, ojaxis sakuTreba
109
aleqsandre banZelaZe
Tarebis xazi, sadac yoveli axali wre
sawyisis kidev erTi gansxvavebuli in-
terpretaciis versiiT brundeba _ ase-
Tia mxatvris SemoqmedebiTi azrovnebis
specifika.
nawarmoebis aRqmis idealuri mod-
eli, romelic axerxebs sZlios zeda-
pirul fsiqologizms, Tu SemTxveviT
simboloebs – naTelia, rom mxolod ma-
terialur maxasiaTeblebze ar gadis.
is mudam cdilobs Caswvdes yofierebis
arsis ZiriTad Semadgenlebs. ontolo-
giuri kvlevis specifikis mixedviT va-
riaciulobis nairgvaroba, sakuTriv
im nawarmoebis amouwuravi mravalp-
lanianobis Sedegia, romlis interp-
retirebac xorcieldeba. igulisxmeba
erTi Temis mravali avtoriseuli xe-
foto. aleqsandre banZelaZe, galaktionis
qandakebasTan erTad. 1970-iani ww.
110
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
111
aleqsandre banZelaZe
cro versia Seasrula TabaSiriT.6 man
scada poetis `Zalian moZravi, Zalian
eqspresiuli, Zalian aRgznebuli - ai
iseTi rom ambobs: `me mefe var da poeti,
da simReriT vkvdebi~7 gamosaxuleba Se-
eqmna. iyo uamravi eskizi Tu Canaxati.
aq portretuli msgavsebis faqtorma
adgili formismier eqspresias, ganzo-
gadebasa da utrirebas dauTmo, emo-
ciis hipertrofirebuloba ki logiku-
robisa da racionaluris Canacvlebad
iqca. qandakeba erTianma moZraobam
moicva. daudgromeli dinamika, kuSti
sxeulebrivi Zalmosileba da ulevi en-
ergia – aseTi iyo ukve ara `sabWoTa po-
eti~, aramed poeti drois, sivrcisa da
miT ufro politikuri Sexedulebebis
miRma. naxevrad miTosuri giganti, poe-
ziis keTilxmovanebis madls ziarebu-
li, Zlevamosili gonis mtvirTvelad
rom aurCevia gangebas. aq banZelaZe ukve
galaktions rodi aqandakebda, is mis
poezias udgamda Zegls. da saTqmeli
formam mainc SeboWa, zRudeSi moaqcia,
raRac daaklo, raRac daakonkreta, amiT
frTebi Seukveca da saarsebo areali
SemousazRvra. mxatvari isev ukmayo-
filo iyo, Tumca gaCnda idea, idea fer-
iT abrialebul poeziaze: `galaktionis
leqsebi, xom `abstraqciebia.~8
***
mxtvris Semoqmedebas ucnauri, mka-
fio etapobrioba gamoarCevs. misi vi-
zualuri Ziebebi fexdafex mihyveba da
imeorebs XXs.-is mxatvrul tendenciebs.
cdilobs yvelaferi mosinjos, moirgos
galaktioni. qandakeba. 1973.
TabaSiri .120 sm. ojaxis sakuTreba da gaiTavisos, raRac daitovos, raRac
6. TbilisSi, ilia WavWavaZis gamzirze arsebuli dimitri (juna) miqataZis mier Sesrulebuli gal-
aktionis qandakeba TariRdeba 1979w. qalaqSi ki is 1980w. daidga. amitom aleqsandre banZelaZis mier
galaktionis qandakebaze muSaobis dawyebis mizezs, qalaqSi am qandakebis dadgmisTvis gamocxadebul
konkurss ver davukavSirebT.
7. s.leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №2
8. s.leJava, interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan, speqtri, 1990, №2
112
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
ki samudamod ukuagdos. XXs.-is yve-
la evropeli Tu amerikeli xelovanis
biografiisTvis es procesi Cveuli,
bunebrivi da arafriT gamorCeulia.
isini survilisamebr, met-naklebi Tan-
mimdevrulobiT euflebian manamdel
mxatvrul gamocdilebas da ukve Semd-
gom muSaoben Tanadroul problemati-
kaze. aq uCveulo TiTqos arc araferia.
oRond ara totalitaruli reJimis ar-
ealSi myofi mxatvrebisaTvis.
1950-iani wlebis dasasruls banZ-
elaZiseuli ferweruli monasmi, le-
sirebiT moTokil-movarayebuli, jer
mZlavri, masiuri laqebiT iwyebs gamon-
113
aleqsandre banZelaZe
kvadriptiqi, 1971
t.z. 100X295, dimitri SevardnaZis sax. erovnuli galerea
114
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
115
aleqsandre banZelaZe
116
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
117
aleqsandre banZelaZe
118
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
119
aleqsandre banZelaZe
120
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
mesazRvre, 1973.
t.z. .144X180. dimitri SevardanaZis sax. erovnuli galerea
121
aleqsandre banZelaZe
122
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
123
aleqsandre banZelaZe
124
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
125
aleqsandre banZelaZe
konteqstSi Sefasdes. aseve, arc `mkacri mxatvari ukve didi xania aRar iyenebs
stilis~ klasikur nimuSebad gamova maTi Suq-Crdilis efeqts. feradovan monas-
dasaxeleba. Sesabamisad, fsevdofovis- mebs Soris arsebuli TeTri daufer-
turi tendenciebi, rasac Tavis mxriv avi intervalebi ki formis modeli-
`mkacri stilic~ efuZneboda garkveul- rebis funqciasTan erTad, amonaTebis
wilad, meti sisruliT asaxavs, am SemTx- efeqtis Seqmnasac uzrunvelyofs (Ta-
vevaSi, movlenis arss, vidre romelime visTavad gaxsendeba daviT kakabaZis
erTi maTgani gankerZoebiT. `avtoportreti sarkeSi~ (1917). feri
qceuli vizualur formulad - aseTia
*** am SemTxvevaSi aleqsandre banZelaZis
1960 w.-iT TariRdeba patara gogo- gadawyvetileba da feradovani kom-
nas portreti. aq fers ukve umTavresi poziciac, laqobrivi rigiTobis kanons
datvirTva eniWeba. misiTaa moxazul- morCilebs. sasuraTe sibrtyis centrSi
gansazRvruli rogorc sakuTriv gog- ganTavsebuli Zlieri wiTeli laqa, am
onas sxeuli, aseve irgvliv arsebuli laqaze mayureblis Tvalis sruli kon-
neitraluri foni. swrafi, ritmuli centrirebis da kompoziciur-iluzor-
monasmebi da maT Soris darCenili in- uli wonasworobis darRvevis Tavidan
tervalebi namuSevars, erTi amosunTq- acilebis mizniT wiTlis fragmentuli
viT Sesrulebuli Canaxatis iers sZens. `minaSxefebi~ tuCebze da TvalebTan,
126
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
127
aleqsandre banZelaZe
portreti, 1977,
t.z. 81,4X60. ojaxis sakuTreba
128
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
129
aleqsandre banZelaZe
130
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
avtoportreti, 1977,
t.z. 85X79,5, ojaxis sakuTreba
131
aleqsandre banZelaZe
132
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
133
aleqsandre banZelaZe
134
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
135
aleqsandre banZelaZe
136
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
137
aleqsandre banZelaZe
138
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
gardamoxsna. 1979.
t.z. 180X180. sapatriarqo
139
140
didubis eklesiis moxatuloba.1978-1988ww.
141
aleqsandre banZelaZe
142
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
143
aleqsandre banZelaZe
144
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
145
aleqsandre banZelaZe
146
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
147
aleqsandre banZelaZe
148
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
149
aleqsandre banZelaZe
150
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
151
aleqsandre banZelaZe
152
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
153
aleqsandre banZelaZe
taZris interieri
154
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
155
aleqsandre banZelaZe
ironiuli paradoqsis datvirTvas iZens.
Tumca is konkretuli, droiT-sivrciTi
anturaJis Seqmnas mainc ganagrZobs.
aleqsandre banZelaZis SemTxvevaSi,
es ukve gavlili, gakvaluli gzis, (Tumc
ki Semoklebuli versiiT), Tavidan, saku-
Tari TavisTvis aRmoCena iyo. ara gamza-
debulis miReba, aramed sakuTar arseba-
Si gatareba-gaanalizeba, raTa SedegSi
odnavi siyalbe, xelovnuroba an Tundac
uxerxuloba ar gaparuliyo. imxanad
ramdenad iyo SesaZlebeli evropeli an
amerikeli avtorebis namuSevrebis xil-
va Zneli saTqmelia. informacia ki namd-
vilad arsebobda, fragmentuli, gadar-
didubis kompozicia, 1981, Ceuli, cenzuragavlili, Tumca mainc
t.tempera, 78X75. dimitri SevardnaZis
sagulisxmo.10 jibson xundaZe Tavis
sax. erovnuli galerea
erT interviuSi ixsenebs TbilisSi, muS-
daxatuli mamakacis figura, romelsac Taidis baRSi, 1956 w. amerikelebis mier
imdenad mkafio individualuri maxa- gamarTul gamofenas. warmodgenili iyo
siaTeblebi aqvs, rom aSkaraa, mxatvris `plastmasis saRebavebisagan Seqmnili
win natura unda mjdariyo. ukve yoveli namuSevrebi~. aqve iyo maTi xelovnebis
momdevno gamosaxuleba, raRaciT cv- Sesaxeb araerTi gamocema, maT Soris
lis am pirvelwyaros; is TandaTanobiT
iwriteba, konkretuli detalebisagan
Tavisufldeba, sul ufro pirobiTi da
ganzogadebuli xdeba. sabolood for-
ma `mzidi karkasis~ struqturismier
safuZvelze daiyvaneba. aq TavisTavad
gaxsendeba msgavsi vizualuri saxecv-
lis araerTi qrestomatiuli magaliTi
msoflio xelovnebis istoriidan. rad
Rirs Tundac pikasos `xaris~ (1945-1946)
transformirebadi, grafikuli gamo-
saxulebebis seria. da xvdebi, rogor
`itevs~ bolo, erTi SexedviT yvelaze
martivi da minimalisturi versia yvela
manamdels sakuTar TavSi. metic, rom
ara isini, Tavad igi aseTi verasgzis
iqneboda. namuSevarSi zedroulis ganc-
da Semodis, kacobriobis mxatvruli
azrovnebis zogadi principebi ikveTeba didubis kompozicia, 1981,
t.tempera, dimitri SevardnaZis sax.
da jer ar damdgari minimalizmis mox- erovnuli galerea
ilvac xerxdeba. amis gaTvaliswinebiT,
nawarmoebis saxelwodeba `kolmeurne~
156
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
10. 1960-iani wlebidan sabWoTa sivrceSi vrceldeboda ilustrirebuli Jurnali `Америка~, cota
mogvianebiT ki `Англия~. marTalia maTze wvdoma yvelas ar hqonda, tiraJirebuli masala cenzura
gamovlili iyo da ZiriTadad negatiuri konteqstiT, Tumca sruli informaciuli vakuumis pirobeb-
Si is gamorCeul mniSvnelovanebas iZenda.
1942w.-dan pikaso komunisturi partiis wevri xdeba, rac saSualebas iZleoda, rom omis Semdgom wleb-
Si informacia misi namuSevrebis Sesaxeb, met-naklebad gaegoT sabWoTa sivrceSic. aq misi, rogorc
`mSvidobis mtredis~ avtoris popularobac, arsebiT rols TamaSobda.
11. mxatvari, romelsac yvela drois xelisufleba ebrZvis. axali 7 dRe. 2002. 03. 15
157
aleqsandre banZelaZe
avtoportreti, 1985,
q. akvareli 59,5X42,2 ojaxis sakuTreba
158
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
159
aleqsandre banZelaZe
160
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
da koncentrirebuls.
Secdoma iqneba Tu vifiqrebT, rom
aRwerili movlenis ganmapirobebeli,
raimenairad formis relisturi asax-
vis maneris daTmoba, an Secvla da amiT
gamowveuli sxvagvarobis efeqti Sei-
Zleba qceuliyo. xelovani sakuTar,
sruliad TviTmyofad mxatvrul sinamd-
viles qmnida, yvela SemadgeneliT dat-
virTuls da Semkuls, Tumca es mxolod
ambis dasawyisi iyo. konkretulisa da
ganyenebulis ucnauri Tanafardoba,
niSani romelic banZelaZiseuli mxat-
i.evdoSvili, kakanaTi, 1985,
poligrafiuli anabeWdi
161
aleqsandre banZelaZe
***
saocari tempiT xorcieldeba mx-
atvarTan axlis Semecneba-gaanalize-
bis procesi. amasTan, misi namuSevrebis
qronologiuri TanmimdevrobiT mox-
ilvis SemTxvevaSi, naTeli xdeba is gar-
damavali etap-niuansebic, rac ama Tu im
mimdinareobis maxasiaTeblebis gaCena-
warmoqmnis, Semdgom ki moZliereba-Ses-
ustebis process axlavs Tan.
1960-iani wlebiT TariRdeba qalaqis
sxvadasxva viwro quCebis, patara Ses-
axvevebis Tu Zveleburi saxlebis am-
saxveli grafikuli furclebis seria,
kompozicia, 1985,
q.f. 29,5X21, ojaxis sakuTreba
162
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
163
aleqsandre banZelaZe
kompozicia, 1985,
q.f. 60X42, ojaxis sakuTreba
164
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
feriT struqturirebuli garemo. aq ar
arsebobs ganaTebis konkretuli wyaro,
ris gamoc yoveli gamosaxuli obieqti
sakuTari feriTi naTebis matarebelia.
ganzogadebis maRali xarisxis miuxeda-
vad, es mxatvroba jer isev sagnobrivia.
eskizebi cxadyofs, rom mxatvari na-
turidan qmnis Canaxatebs. gamosaxuleba
realobasTan kavSirs udaod inarCunebs,
Tumca ukve imdenad TviTkmaria, rom aRa-
ranair swrafvas am realobasTan identi-
ficirebisTvis aRar avlens. mxatvari ar
cdilobs namuSevrebSi raime siuJeturi
an Sinaarsobrivi konteqsti Cados, misi
mTavari amocana vizualuri aRqmis dra-
matizmis miRwevaSi mdgomareobs, rac
am konkretul SemTxvevaSi, didwilad,
dinamikis gancdis xarjze xorcieldeba.
gia eZgveraZe, 1980,
t.z. 120X100, ojaxis sakuTreba
165
aleqsandre banZelaZe
166
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
167
aleqsandre banZelaZe
168
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
169
aleqsandre banZelaZe
abstraqcia, 1987,
t.z. 140X129,5 xelovnebis muzeumi
170
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
kompozicia, 1986,
q.f. 29,6X38,5, ojaxis sakuTreba
171
aleqsandre banZelaZe
kompozicia, 1987,
q. feradi fanqari, 36,6X51, ojaxis sakuTreba
172
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
173
aleqsandre banZelaZe
174
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
SemoqmedebiTi azrovnebis mxolod sruliad gansxvavebul, specifikur xe-
im nakads exeba, evropuli mxatvruli rxebs mimarTavs. amjerad ar SevexebiT
tendenciebis kvaldakval, rom vi- didubis, RvTismSoblis miZinebis taZ-
Tardeba. `etyoba XXs.-is msoflio mx- ris, banZelaZiseul moxatulobas, Tum-
atvrobis evoluciis logikisdagvarad, ca aRsaniSnavia, rom ukve Tavad faqti,
CemSi moxda umTavres mimdinareobaTa saeklesio mxatvrobaSi Suasaukuneebis
ganviTareba, ubralod, patara masSta- tradiciebis dabrunebis mcdelobisa,
biT.~12 es rodi niSnavs, rom figurati- gamorCeulad mniSvnelovani da sagu-
uli gamosaxulebebi misi namuSevrebi- lisxmo iyo. amis paralelurad ki mxat-
dan saerTod gaqra. ra Tqma unda, ara. vrisTvis uwyvetliv arsebobda axali,
paralelurad mxatvari ganagrZobda mudmivi, Tanmdevi fiqri, fiqri abstraq-
oficialur dakveTebze Tu sxva Semo- ciis Sesaxeb.
Tavazebebze muSaobas, isev aformebs
wignebs da xatavs nacnob-megobrebis ***
portretebs, 1970-iani wlebis miwuru- epoqa da garemo Tavisas iTxovda.
lidan is muSaobas iwyebs jer saero xa- omSi gamarjvebis Semdeg qveyana in-
siaTis monumentur, Semdgom ki saekle- tensiuri tempiT ganagrZobda `Sene-
sio mxatvrobaze, sadac formaTqmnis, bas~. aigo araerTi sazogadoebrivi Tu
175
aleqsandre banZelaZe
176
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
13. am periodSi nikoloz ignatovi muSaobs ferwerul panoebze: `simRera saqarTveloze~, 1960-iani
wlebis dasasruli, biWvinTa dasasvenebeli saxli; `codnis wyaro~ 1970-1971, qarTuli enciklopediis
Senobis vestibiuli; `simRera firosmanze~ 1971-1972, mTawminda; `mziuri~ 1976-1977, gagra, sanato-
riumis vestibiuli; `simdi~ 1977-1978, cxinvali, sastumros interieri. mniSvnelovania konstantine
maxaraZis pano `miwa qarTuli` Tbilisis saxelmwifo universiteti, 1976; givi ToiZis `dResaswauli
xevsureTSi~, 1978, biWvinTa, literatruli saxlis foie. zurab wereTeli _ profkavSirebis saxlis
fasadis Semkuloba, Tbilisi, 1970-1971; Tbilisis avtosadguris mozaikuri pano 1972; jibson xundaZe
– Tbilisis kulturul-saganmanaTleblo centris fasadis vitraJi, 1976; radiS Tordia _ metrosad-
gur `politeqnikuris~ Sida Semkuloba, 1976. (m.gaCeCilaZe, qarTuli monumenturi mxatvroba, xel-
naweris uflebiT)
177
aleqsandre banZelaZe
178
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
179
aleqsandre banZelaZe
180
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
181
aleqsandre banZelaZe
182
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
183
aleqsandre banZelaZe
184
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
185
aleqsandre banZelaZe
improvizacia, 1988,
t.z. 90X100, giorgi mgalobliSvilis foto-slaidi
186
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
miTebs - `argonavtebi~, `amirani~, xan ki ufro zustad ki formis TandaTanobri-
yoveldRiur yofas - `qarTuli sofe- vi daSla-danawevrebis banZelaZiseuli
li~- mimarTavs. mignebis kidev erTi nairsaxeobaa.
am panoebis, koloristul maxasiaTe-
blebs Tu mxedvelobaSi ar miviRebT da ***
movlenas aleqsandre banZelaZiseuli `moskovSi didi ambebi trialebda _
mxatvruli formis interpretaciis er- xruSCovis Sejaxeba mxatvrebTan. e.w.
Tian nakadSi movaqcevT, advili SesamCn- `buldozerebis gamofena~ da sxva. es
evi gaxdeba, rom mkafio konteqstual- CemTvis kargi gakveTili iyo. me ase vaan-
uri da ganwyobiseuli gansxvavebulobis alizebdi. ra msurs me? me xatva minda.
miuxedavad, es is xazia, mxatvris Semo- aravin unda SemiSalos xeli. iseTi tipis
qmedebaSi `arsenas leqsis~ 1965-1966 popularizacia, rac maT izidavda, ar
wlebis ilustraciebiT rom daiwyo. mxiblavda. vcdilobdi aravin daintere-
187
188
abstarqtuli kompozicia, 1989.
muyao, tempera, TeTra, 74X103, ojaxis sakuTreba
189
aleqsandre banZelaZe
190
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
191
aleqsandre banZelaZe
192
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
pobrivi gaazreba-gadaazrebis urTule-
si procesi, amjerad abstraqcionizmis
sxvadasxva versia-variantSi cdilob-
da gzis gakvlevas. erTi kia: abstraq-
cionizmi, yvela sxva ukve ganvlili
mimdinareobisagan gansxvavebiT mxat-
vrisaTvis yvelaze organuli, morgeb-
uli, miseuli saTqmelis maqsimalurad
damtevi da amsaxveli aRmoCnda. mxat-
vris Semoqmedebis meore naxevris TiTq-
mis srul dominantad iqca da sazoga-
doebis cnobierebaSi mis saxelTanac
abstraqtuli kompozicia, 1989,
gaigivda. q. akvareli, 73,4X102 ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZiseul abstraq-
cionizmSi mkafiod inakvTeba ramdenime
etapi. TiToeuli maTgani im calkeuli,
kargad cnobili, tendenciebis identu-
ria, sakuTriv abstraqcionizmis isto-
rias rom gamoarCevs TavisTavad.
stilisturi maxasiaTeblebis mixed-
viT 1950-iani wlebis abstraqtuli xe-
lovneba Semdegnairad diferencirdeba:
arasagnobrivi xelovneba, abstraqtuli
eqspresionizmi, lirikuli abstraqcia,
`sxva xelovneba~, emocionaluri usa-
gno xelovneba, taSizmi, `aqtiuri mxt-
vroba~ da a.S. es gansxvavebebi, rogorc
cnobilia, ZiriTadad erovnuli mxat- abstraqtuli kompozicia, 1980-iani ww.
q. akvareli, 73,4X102, ojaxis sakuTreba
vruli skolis maniSnebeli da aRmniS-
vnelia. aleqsandre banZelaZis midgoma
ki am tendenciebisadmi misTvis Cveuli
krebiTobiT gamoirCeva kvlavac. Tu mx-
atvris adreul namuSevrebSi geometri-
uli orientirebi Warbobs, mogvianebiT,
Cndeba abstraqtuli eqspresionizmis
mkafio niSnebi da aseve `sxva xelovnebis~
koloristuli maxasiaTeblebic. mas-
Tan mudmivad SenarCunebulia fran-
guli skolis esTetizmi da, amavdrou-
lad, Tavs iCens amerikuli mxatvruli
skoliseuli mZafri dinamika. aq yvelaze
nakleb SesamCnevi sakuTriv qarTuli
abstraqcionizmis istoriis da daviT
abstraqtuli kompozicia, 1989,
kakabaZiseuli gavlenebia. SesaZloa amis
q. akvareli, 73,4X102, ojaxis sakuTreba
mizezi, mxolod ideologiuri xasiaTisa
193
aleqsandre banZelaZe
194
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
195
aleqsandre banZelaZe
196
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
197
aleqsandre banZelaZe
198
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
199
aleqsandre banZelaZe
li feris wiaRSi danTqma-gaqroba, miT
ufro maSin roca Tavad ferwera iqca
asaxvis mTavar obieqtad. swored aq iCi-
na Tavi mxatvris manamdelma gamocdile-
bam, evropuli mxatvruli tendenciebis
kvaldakval gavlilma SemoqmedebiTma
Ziebebma. aleqsandre banZelaZe bune-
brivad, Tumc ki savsebiT gacnobiere-
bulad, ukve arsebuli saazrovno mod-
elis kvaldakval mivida abstraqtuli
azrovnebis mijnasTan da logikuria,
rom masSi orientirebisa da procesebis
kompozicia, 1980-iani ww. sruli marTvis unaric SeinarCuna.
q. guaSi. 29,6X42, ojaxis sakuTreba aSkaraa, sawyis etapze (1960-ini wle-
bi), didi pastozuri feradovani laqe-
biT muSaoba sasuraTe sibrtyeze araerT
sirTules uqmnida mxatvars. Znelia
feris daokeba moTokva, sakuTari sur-
vilisamebr marTva, raTa ar `gageqces~,
aqcenti srulad man ar waiRos, yovelive
ar STanTqos, an piriqiT utyv-ugrZnob
laqad ar darCes bolomde.
SesaZloa amitomac, adreul etapze
Warbobs kvadratis formis sxvadasx-
vagvari, feriT-xazobrivi interpre-
taciebi (1960-iani ww.-is meore nax-
evarSi Sesrulebuli abstraqtuli
kompozicia, 1989. 23 seqtemberi,
q. guaS. 36,5X51,2, ojaxis sakuTreba kompoziciebis seria). avtori jer isev
frTxilobs, cdilobs yovelive gaT-
valos da mxolod Semdgom asaxos. feris
sasuraTe zedapirze stiqiuri `miSveba~
jer isev uWirs, xvdeba, rom misi struq-
turireba, CarCoebSi moqceva da kon-
struireba isev ferisve saSualebiTaa
SesaZlebeli. formas damorCilebuli
is im abstraqciad iZerweba, figurati-
ulobis zRvarze myofi, konteqstismier
zRardaudeblobas rom inarCunebs. mx-
atvris mier Seqmnil, am tipis abstraq-
tul namuSevrebs mudmivad mkacrad
organizebuli struqturuli sistema
udevs safuZvlad, zogjer is formism-
ieri CarCos datvirTvasac iZens. da imis
kompozicia, 1989. 23 seqtemberi, miuxedavadac ki, rom am namuSevrebis
q. guaS. 36,5X51,2, ojaxis sakuTreba
`ConCxismieri~ sayrdeni geometriulad
200
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
201
aleqsandre banZelaZe
202
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
kompozicia, 1989,
t.z. 150X200, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
203
aleqsandre banZelaZe
204
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
205
aleqsandre banZelaZe
206
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
leitmotivi, 1989,
t.z. 120X140, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
207
aleqsandre banZelaZe
identuri, saxviTobis pirobebSi isini
radikalurad gansxvavdebian urTier-
Tisagan. gansxvavebulia evropuli da
amerikuli abstraqciebi, pirveli tal-
Ris da II msoflio omis Semdgomdroin-
deli, evropuli abstraqciebi. aq Cveu-
lebriv qmediTia yvela is mxatvruli
maxasiaTebeli, rac figuratiul mxat-
vrobasTan mimarTebiT gamoiyeneba da
xdis mas sxvaTaTvis sacnaurs. gadam-
wyvetia saerTo koloristuli sistemis
abstraqtuli kompozicia. 1989.
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba mTavari niSnebi, ritmi da monasmis in-
tensioba, ferisadmi Tu konturisadmi
damokidebuleba; sibrtyisa da sivrcis
aRqmis specifika da maTi urTierT-
mimarTebis nairgvaroba; gamosaxulebis
aRqmis da misi interpretirebis masSta-
bi da ganwyobiT-emociuri foni, ro-
melic aseve xSir SemTxvevaSi mkafiod
specifikuria. asea aleqsandre banZela-
Zis SemoqmedebaSic. abstraqcia srulad
miseul saazrovno da sametyvelo enad
iqca. mis figuratiulobisagan daclil
samyaroSi gravitaciulobis gancda
mainc mudmivad SenarCunebulia. es erT-
erTi mkafio maxasiaTebelia, rac mxat-
abstraqtuli kompozicia. 1989. vris namuSevrebs abstraqtuli eqspre-
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba sionizmis klasikosebis tiloebisagan
ganasxvavebs. ucnaurad nivTieria misi
monasmebi. TiTqos mudmivad aqtual-
uria gancda, am feris stiqiis formaT-
Camoqnis procesis dasawyisisa, an sa-
kuTriv am monasmebis materiad qcevisa.
mis namuSevrebSi amitomac arasagno-
briobis gaTaviseba gancdismierad, bo-
lomde mainc arasodes xerxdeba. ufro
metic, Tavad es procesia, erT-erTi
yvelaze mniSvnelovani mxatvruli Ri-
rebuleba xelovanis SemoqmedebaSi.
misi suraTebis Semadgenel-Semavse-
beli mxatvruli nivTiereba mudmivad
moZravia. aq TiTqmis arsad araa preten-
zia absolutis gansrulebaze da misi
abstraqtuli kompozicia. 1989. qmnadobis procesia mxolod. vfiqrob,
q. akvareli. 73X102, ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZis abstraqtul mx-
208
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
atvrobas aqvs Tavisi Zlieri konstanta
da es dinamikaa. arsebiTia aleqsandre
banZelaZis abstraqtuli namuSevrebis
`vizualuri akustikac~, rac mis Semoq-
medebaSi maincadamainc gviandel peri-
ods ar ukavSirdeba da fragmentulad,
Tumc ki mudmivad iCens Tavs.
Tu geometriul konfiguraciaze
orientirebul kompoziciebSi emociisa
da siTbos nakadi naklebad igrZnoba da
aris cda, drois miRmieri da winaaRm-
degobebiT aRsavse, Tumc ki konkretul
kanonzomierebas morCili samyaros Se- usaTauro, 1989,
q. akvareli, 74X100. g. mgalobliSvilis
qmnisa - misi laqobrivi (laqobrivi am foto-slaidi
SemTxvevaSi, ukiduresad pirobiTi da
fardobiTi kategoriaa) abstraqciebi
aRniSnulis srul antipodad SeiZleba
miviCnioT. aq sivrce arc uaryofilia da
arc dominanturi. es ferismieri sivr-
cea, feradovani laqis wiaRSi da mis ir-
gvliv Cenili da isev feriTve Sobili.
***
1980-iani wlebis Sua periodSi ale-
qsandre banZelaZis abstraqciebSi si-
urelisturi elementebi Cndeba. iqmneba
seria uCveulo, fantastikuri arsebe-
abstraqtuli kompozicia, 1989, q. akvare-
biT dasaxlebul samyaroze, sadac liri- li, 73,5X102. ojaxis sakuTreba
kul-romantikuli xazi aqtiurdeba.
klasikuri gagebiT siurealisturi
abstraqciis (r.mazerveli, j.poloki,
x.miro, iv.tangi) erT-erTi mTavari max-
asiaTebeli avtomaturi xatvis prin-
cipia. gaucnobierebeli da spontanuri
xatvis specifika da gaukontrolebeli
emocia, roca xatvis procesi imdenad
myisieria, rom Semecnebis momentsac
ki uswrebs win. aq banZelaZisaTvis ukve
esoden Cveuli individualuri maxasi-
aTeblebi erTveba. yvela msgavsi, gareSe
faqtori, mxolod imdenad ergeba, mkvi-
drdeba da rCeba xelovanis sametyvelo
enaSi, ramdenadac is, mxatvris mier sax-
ecvlili, gadamuSavebuli da adaptire- abstraqtuli kompozicia, 1989,
q. akvareli, 74X102. ojaxis sakuTreba
buli esadageba miseul saTqmels. banZ-
209
aleqsandre banZelaZe
usaTauro, 1989,
q. akvareli. 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
kompozicia, 1989,
t.z. 100X140, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
210
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
usaTauro, 1989,
q. akvareli, 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
usaTauro,
q. akvareli, 1989, 74X100, gia mgalobliSvilis foto-slaidi
211
aleqsandre banZelaZe
212
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
213
aleqsandre banZelaZe
214
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
are ar hqondaT, radgan yvela mxridan
ixateboda da Semdgomi, Tavisufali in-
terpretaciebisTvis masalas sakuTar
TavSive flobda da Tavad v.kandinski,
romelic abstraqcionizmis Seqmnis
Zireul mizezbs Soris Tavisive gadab-
runebuli namuSevris aRqmisas miRebul
daufarav aRfrTovanebas asaxelebda.
ra Tqma unda, CamoTvlil faqtorTagan,
yvela asociaciuri paralelis bmiTaa
dakavSirebuli Cvens mier aRweril mov-
lenasTan, Tumca misi masStabis zogadi
arealis mosazRvis saSualebas iZleva.
aqve gasaTvlaiswinebelia, is faqtic,
rom 1980-iani ww.-vis, roca iqmneba ale-
qsandre banZelaZis abstraqtuli na-
muSevrebis umetesi nawili, yvela ze-
moTxsenebuli movlena, ukve, uaxlesi
abstraqcia. 1980-iani ww. istoriis kuTvnilebad iyo qceuli
t.z. 74X60, ojaxis sakuTreba msoflio xelovnebis istoriisaTvis.
mxatvrul niSnulebs Soris arafig-
yvela maTgani erTad, aseve TiToeuli
uratiulobis gaCenam, banZelaZis xe-
cal-calke. yoveli axali eqspoziciis
lovneba, bevrad rTul saazrovno
awyobisas SesaZlebeli iqneboda am namu-
etepze gadaiyvana. man konkretikaze
Sevrebis (ZiriTadad garSemomyofebis)
Tqva uari. Tumc amiT, mTavari daa-
adgilebis cvla da amiT konteqstisa da
konkreta.
Txrobis specifikis gadasxvafereba. am
eskizebSi bevri iseTi namuSevaris cno-
ba-Secnobaa SesaZlebeli, rac manamade
ukve daxatuli aqvs mxatvars da rom-
lebic, didi xania, Tavisi damoukide-
beli cxovrebiT arseboben. es mudmivad
transformirebadi samyaro-gamocana,
am calkeuli tiloebisgan Sekruli, er-
Tiani saTqmelis maqsimalurad Tval-
saCino gamomxatveli unda gamxdariyo.
Zalauneburad gaxsendeba pop-artis
seriebad Seqmnili namuSevrebi (e. uo-
rholi), yovel jerze axali principiT
gamofenis saSualebas rom iZleoda,
gaxsendeba j. polokic romlis su-
raTebs mkafiod gansazRvruli qveda
rusudani. ako. 1980-iani ww.
t.z. 90X100, ojaxis sakuTreba
215
aleqsandre banZelaZe
216
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
17. s .leJava. interviu mxatvar aleqsandre banZelaZesTan. speqtri. 1990, №2, gv.24
217
aleqsandre banZelaZe
218
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
219
aleqsandre banZelaZe
220
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
atvarma `vefxistyaosanze~ muSaoba
ver daasrula, Tumca, rogorc zemoT
ukve avRniSneT, albaT es mainc SeuZle-
beli iqneboda. swored `vefxistyao-
sanSi~ ipova aleqsandre banZelaZem is,
riskenac mTeli cxovreba miiswrafoda
- sruli Tavisufleba. zRvari massa da
am poemas Soris TiTqmis ar arsebobda,
amitomac ilustraciis fragmentebSi,
sxva personaJebis gverdiT mxatvari sa-
kuTar Tavsa da Tavis meuRlesac xat-
abstraqtuli kompozicia, 1989.
q. tempera. 74X103, ojaxis sakuTreba
avs. am xerxisTvis mas adrec miumarTavs,
Tumca yvela sxva SemTxvevaSi, diste-
radgan swored am erTianobam Seqmna ms- ancirebuli mWvretelis pozicias in-
gavsi Sedegi. Zlieri, TviTmyofadi, mak- arCunebda, amjerad ki es mdgomareoba
fiod individualuri sametyvelo ena, ukve sagrZnoblad iyo gaaqtiurebuli.
azrovnebis usazRvrod farTo masStabi advili misaxvedria, rom es namuSevari
da samyaros aRqmis sakuTari mxatvrul- mxatvars dausrulebeli darCeboda, is
plastikuri versia. dasanania, rom mx- mudam dausrulebeli iqneboda sanam Ta-
221
aleqsandre banZelaZe
222
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
am ilustraciebs wignis stamburi ga-
mocemisaTvis. is striqonebisa da ta-
epebis gaswvriv sakuTar komentarebs,
yoveldRiur cxovrebiseul ambebs da
Tanadroul istoriul-politikuri vi-
TarebiT gamowveul gancdebs urTavda.
amasTan zustad iseTive stilistikiT,
rogorc ZiriTadi teqsti iwereboda. es
sxva araferia Tu ara, wignis gadamwerTa
Zveli tradicia, roca wminda werilisa
Tu sxva saxvTismetyvelo teqstebis
gadawerisas isini TavianT komentareb-
sac rTavdnen TxrobaSi. safiqrebelia,
rom mxatvari `vefxistyaosnis~ mxat-
vrul, an ufro zustad `naxatiseul~
variants qmnida. sadac misi yoveli
calkeuli namuSevari damoukidebeli
nawrmoebis datvirTvas SeiZenda, Tan
mTlianis Semadgenelic darCeboda.
raimes konkretuli mtkiceba, zusti
informaciis ar qonis gamo, axla ukve
SeuZlebelia. samuSaoebi am nawarmoebze
imden xans grZeldeboda, rom SesaZloa
raRac etapze sastambo versiis Seqm-
nazec efiqra xelovans. Tumca sakuTriv
namuSevrebis stilistur-teqnikuri
maxasiaTeblebi msgavsi mosazrebis ar-
gumentad sulac ar gamodgeba. axla
vcadoT am movlenis postmodernul
kontqstSi gaanalizeba da myisierad
gamoikveTeba teqstis wakiTxvis nair-
gvarobis problema.
1990-iani wlebis saqarTvelos zogad-
kulturuli foni, miuxedavad social-
ur-politikuri sirTuleebisa uCveu-
lod mravalferovani, informaciulad
datvirTuli da gajerebuli iyo. ami-
tom, postmodernuli maxasiaTeblebis wm. Nnino, 1988,
q. akvareli, 42X20, kerZo sakuTreba
arseboba, banZelaZis mxatvrobaSi logi-
kuri da bunebrivicaa. Tumca masTan es
procesi, iseve rogorc sxva araerTi,
bevrad ufro adre daiwyo da gaxda sac-
nauri.
jer kidev bolo wlebis abstraqcieb-
Si Cndeba teqstualuri CanarTebi,
223
aleqsandre banZelaZe
224
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
macxovari, 1991,
q.f. 42X29,8, ojaxis sakuTreba
225
aleqsandre banZelaZe
226
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
227
aleqsandre banZelaZe
228
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
abstraqtuli kompozicia
q.f. 43X31, ojaxis sakuTreba
229
230
231
`vefxistyaosani~, prologi,
q.Sereuli teqnika, 51X72,9. ojaxis sakuTreba
aleqsandre banZelaZe
`vefxistyaosani~, 1986.
q.guaSi, 73,2X51,2. ojaxis sakuTreba
232
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
`vefxistyaosani~, 1986.
q.guaSi, 73X51,2. ojaxis sakuTreba
233
aleqsandre banZelaZe
234
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
235
236
`vefxistyaosani~, muyao.
Sereuli teqnika, 73,6X102. ojaxis sakuTreba
237
aleqsandre banZelaZe
238
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
239
aleqsandre banZelaZe
240
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
241
aleqsandre banZelaZe
242
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
243
244
`vefxistyaosani~, 1990.
q. Sereuli teqnika, 77X104. ojaxis sakuTreba
245
aleqsandre banZelaZe
246
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
247
aleqsandre banZelaZe
`vefxistyaosani~, 1991.
q. Sereuli teqnika, 77X104. detali ojaxis sakuTreba
248
Semoqmedebis ZiriTadi maxasiaTeblebi
249
aleqsandre banZelaZe
250
summery
251
aleqsandre banZelaZe
252
summery
academic painting –graphic artworks (though not directly), was seen in illus-
and portraits of the poet GalaktionT- trations of Kipling’s Maugli (1961). At
abidze (1952), sculptor Tamar Abake- that time, he also works on illustrating
lia (1952), actress Dodo Tchitchinadze many other books.
(1952), etc. In the 1960s the artist was inter-
At this time the artist became inter- ested in Sezanne’s searches. In this
ested in pointillisme. It is true that the regard, it is not only among Georgian
work itself is not apointillistic, but his artists of that generation. In parallel
relation to the colour is characteristic to this his works since the 10-20’s. of
to this tendency: Madonna (1957), the XX c. are characterized by Geor-
Reading (1957), Spartak Baghashvili’s gian landscape paintings.
portrait (1955), etc. Soon, In the landscapes of A. Ban-
Very soon doctrinalpointillismeis dzeladze the other path turns into
no longer satisfied Alexander Bandz- anchor, which is only with a certain
eladze; with the internal tasks the art- amount of cubism, in particular the
ist becomes more organic to Gogen color of the faint and constructed.
and his synthesis. Although “meeting” They have some kind of rationality and
with Gogen (whose monumentality emotional charge, yet they are familiar
was concerned), the most productively with native spaces.
From the early 1960s.in the figura-
tive pictures of A. Bandzladze, emerge
“neo-modernist” trends as deeply ana-
lytical and essence as bold for the So-
viet space. Soon they were changed
by the asymmetry effect, deformation
and the formal emotions: “the Portrait
of the Girl” (1960), “Rusiko” (1963),
“New” (1967), etc. In one of his in-
terviews, even the famous art historian
Hans Belting noted that.
Since the artist creates a polytics’
legend continuation (1971), his work
is activated by a monumental painting.
He performs a wall painting in various
public buildings. Here he uses themes
from Georgian mythology (Argonauts)
as well as from modern times. The
works are symbolic-narrative and well-
known in the Soviet space in the 70s of
the monumental artwork.
kompozicia.
A.Bandzladze’s abstraction paint-
q.tuSi, 30,8X21,6, ojaxis sakuTreba ings founded a new stage in Georgian
253
aleqsandre banZelaZe
Art of the XX c. Abstractionism, but also played a very
Despite the scarcity of information, positive role in its development. He is
the master reaches the XX century’s surrounded by a circle of young artists.
fundamental approach and techniques Most of them are not repeating the art-
that make it artificial in the context of ist’s approaches, but he has been dis-
the latest time. This obviously refers to tinguished in the processes in the 80s
his abstractions as well. of Georgian art.
A. Bandzladze’s abstractionist works Generally, the school of Georgian
are polymerized, desire to master the Abstractionism, based on its interna-
“monumental” surface, “jazz” improvi- tional success, is neither episodic nor
sation and constant discoveries char- local and Bandzeladze has a major
acterising by great painting. role in it. I think Boris Grosce correctly
A. Bandzladze’s works have some perceived his painting. Gazeta put it in
of the abstracts of the “baroque” ex- tension between individuality, national-
amples, but there are other catego- ity and universality. The last work of
ries that are notable, as well as the the artist is “The Knight in the Pan-
“anonymous” compositions which, by ther’s Skin”, which he could not finish.
their concatenation, resemble some A. Bandzeladze always tried to work
“minimal-art” (with their own pictorial effectively (in terms of Soviet coun-
means). cils), to embrace the spirit of free
Some expressions of abstractism creativity,to overcame the provincial-
have also surrealistic aroma of the ity, locality, spoilage and exoticity. He
artist. This is a little bit terrible “Her was the maximalist towards the most
Majesty’s Exodus” (1987). Among the difficult artistic problems often in the
most recent, there are also inscriptions time of “salculation”, which shows his
in which the Latin font, Asomtavruli non-sovereignty, great courage, and
and Mkhedruli are involved. This mes- the disorientation of thought. With the
sage is also multidimensional, with the great European and American artists of
postmodern “gameplay” and implies the XX c. he is equally involved with
unrecognized, even the Euro-Georgian the dialogue, which demonstrates his
cultural dialogue in itself .. originality shows that he is a great cre-
A. Bandzeladze did not only do ator of international rank and scale.
great efforts in establishing Georgian
254
abstraqtuli kompozicia. 80-iani ww.
muyao. Sereuli teqnika. 103X74, ojaxis sakuTreba
255
aleqsandre banZelaZe
1950
n. CxeiZe, SemTxveva kafeSi (moTxroba). nax. a. banZelaZisa. J. „pioneri“,
1950, Tebervali, №2, gv. 3.
„komkavSiruli bileTis miReba“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba a.
banZelaZisa. J. „pioneri“, 1950, Tebervali, №2.
z. ratiSvili, Zveli kapikianis Tavgadasavali (moTxroba). nax. a. banZela-
Zisa. J. „pioneri“, 1950, marti, №3, gv. 14-16.
m. kekeliZe, wignis bedi. omgadaxdili inJinris naambobi (moTxroba). nax. a.
banZelaZisa. J. „pioneri“, 1950, ivlisi, №3, gv. 3-5.
„norCi moqandake“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba. mxatvroba Ses-
rulebulia a. banZelaZisa da k. maxaraZis mier. J. „pioneri“, 1950, noem-
beri, №11.
1951
n. inasari, SemTxveva bulonis tyeSi (moTxroba). nax. a. banZelaZisa. J. „pio-
neri“, 1951, ianvari, №1, gv. 18-19.
a. TevzaZe, saqarTvelo moviare (leqsi). nax. a. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1951,
Tebervali, №2, gv. 10-11.
g. gelaSvili, xaratebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
marti, №3, gv. 4-6.
q. kasraZe, raSidis bedi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
aprili, №4, gv. 9-10.
„gamocdebis win“. garekanis pirvel gverdze naxati Sesrulebulia a. banZ-
elaZis mier. J. „pioneri“, 1951, aprili, № 4.
r. elaniZe, TeTri mTebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
ivnisi, №6, gv. 9-14.
256
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba
„pionerTa banakebisken“. garekanis mxatvroba Sesrulebulia mxatvar a. banZ-
elaZis mier. J. „pioneri“, 1951, ivnisi, №6.
r. elaniZe, TeTri mTebi. (moTxroba; dasasruli). mxatvari a. banZelaZe. J.
„pioneri“, 1951, ivlisi, №7, gv. 9-14.
n. CxeiZe. Zmebi (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951, seqtem-
beri, №9, gv. 12-13.
„dabrundnen“. garekanis meoTxe gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a. banZ-
elaZes. J. „pioneri“, 1951, seqtemberi, №9.
v. lominaZe, dediserTa (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951,
oqtomberi, №10, gv. 10-13.
a. gewaZe, aTasxela (leqsi). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1951, noemberi,
№11, gv. 9-10.
1952
q. kasraZe, sabediswero namcxvari. (novela). mxatvari a. banZelaZe. J. „pione-
ri“, 1952, ianvari, №1, gv. 9-10.
„patara mxatvari“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a.
banZelaZes. J. „pioneri“, 1952, Tebervali, №2.
d. gaCeCilaZe, mzveravi kim en vani (poema). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, marti, №3, gv. 24-29.
i. urjumelaSvili, qim ir seni (werili). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, aprili, №4, gv. 5-8.
r. qorqia, konstruqtori (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“,
1952, maisi, №5, gv. 12-15.
a. xaxutaSvili, erT zafxuls (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pione-
ri“, 1952, ivnisi, №6, gv. 14-16.
l. qiaCeli, ficxi Taoba (moTxroba). mxatvari a. banZelaZe. J. „pioneri“, 1952,
seqtemberi, №9, gv. 10-14.
i. karcagi, saSka (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“, 1952, oq-
tomberi, №10, gv. 18-21.
l. qiaCeli, gaugebroba da Sedegi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „pi-
oneri“, 1952, noemberi, №11, gv. 13-17.
257
aleqsandre banZelaZe
1953
galaktion tabiZe. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1953, Tebervali, №2,
gv. 9.
a. CaCibaia, iisferi Wiqa (moTxroba). naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“, 1953,
ivnisi, №6, gv. 8-10.
l. bijareti, aTasi lira (moTxroba). naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“,
1953, seqtemberi, №9, gv. 17.
T. gogolaZe, momavlis CiraRdnebi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J.
„droSa“, 1953, oqtomberi, №10, gv. 6-7.
e. yifiani, erT saRamos (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1953,
dekemberi, №12, gv. 9-10.
Jurnali „droSa“, 1953, №1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12 - nomeri gaaforma al.
banZelaZem
1954
n.a. nekrasovi, sabavSvo leqsebi. mxatvroba a. banZelaZisa. sablitgami, Tb.,
1954.
1955
xari da patroni (induri zrapari). naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1955,
ianvari, №1, gv. 14-15.
sabahaTin ali, bzrialebi xuT groSad. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“,
1955, Tebervali, №2, gv. 12-14.
v. arkavina, pirveli rveuli. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1955,
Tebervali, №12, gv. 10-12.
e. maisuraZe, gzasacdenili (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1955, marti, №3, gv. 7-8.
258
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba
1956
e. CxikvaZe, patara Zma. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1966, marti, №3, gv.
7-8.
m. kaxiZe, sandros velosipedi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1966, noem-
beri, №11, gv. 7-8.
„arsenas leqsi“ (ilustraciebi). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“, 1956,
marti, №3, gv. 2.
r. inaniSvili, bekeko. naxati al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, aprili, №4,
gv. 12-14.
m. lebaniZe, mogzaurTa qalaqebi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956,
ivnisi, №6, gv. 10-12.
„saTevzaod midian“ (ilustracia). mxatvari al. banZelaZe. J. „pioneri“,1956,
ivnisi, №6, gv. 1-4.
n. bezaraSvili, napralTan. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, iv-
lisi, №7, gv. 13-16.
a. karakazovi, uadgilo xumroba (moTxroba). naxatebi al. banZelaZisa. J.
„pioneri“,1956, oqtomberi, №10, gv. 11-13.
a. barto, zvenigorodi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“,1956, noem-
beri, №11, gv. 5-7.
l. goTua, saqarTvelo. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, ianvari,
№1, gv. 8-9.
giorgi CubinaSvilis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956,
ianvari, №1, gv. 11.
a. moravia, fiqrebi xmamaRla (novels). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1956, ianvari, №1, gv. 12-14.
s. SavguliZe, elbaqiZis daRmarTze. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956,
marti, №3, gv. 13.
Zvelsa da axal quTaisSi. mxatvar al. banZelaZis Canaxatebi. J. „droSa“,
1956, maisi, №5, gv. 10-16.
T. natroSvili, mglis qoni. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, ivnisi,
№6, gv. 9-10.
istoriuli Wadari quTaisSi. naxati al. banZelaZisa. J. „droSa“, 1956, ivnisi,
№6.
T. gogolaZe, Suqi (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, iv-
lisi, №7, gv. 6-8.
g. papiaSvili, nacnobi xma. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1956, agvis-
to, №8, gv. 11.
259
aleqsandre banZelaZe
1957
a. xaxutaSvili, giSera. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari,
№1, gv. 8.
pl. asaniZe, WiaTura. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari,
№1, gv. 9-11.
S. cixiseli, qvasrolia. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1957, ian-
vari, №1, gv. 10-13.
o. ioseliani, babua yaramani. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pioneri“, 1957,
marti, №3, gv. 2-4.
„gazafxuli“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a.
banZelaZes. J. „pioneri“, 1957, marti, №3.
„pioneri“. garekanis pirveli gverdis mxatvroba ekuTvnis mxatvar a. ban-
ZelaZes. J. „pioneri“, 1957, maisi, №5, gv. 24-27.
b. CxeiZe, pirveli barisdamkvrelebi. naxatebi al. banZelaZisa. J. „pio-
neri“, 1957, noemberi, №11, gv. 19-23.
mixeil javaxiSvili, miwis yivili. naxati al. banZelaZisa. J. „ciskari“,
1957, ivnisi, №1, gv. 87, 105.
m. lakerbaia, neki (afxazuri novela). naxati al. banZelaZisa. J. „cis-
kari“, 1957, ivnisi, №6, gv. 81, 86.
grigol abaSiZe, laSarela. saxelgami, Tb., 1957.
oTar CijavaZe, zvigenis kbili. sablitgami, Tb.,1957.
ernest heminguei, moxuci da zRva. sablitgami, Tb.,1957.
robin hudi. inglisuri xalxuri baladebi. sablitgami, Tb.,1957.
1958
m. lebaniZe, T. kvirikaZe, pirveli maisi (leqsebi). naxati al. banZelaZisa.
J. „dila“, 1958, maisi, №5, gv. 2-3.
saqarTvelos dekada. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, maisi, №5,
gv. 6-7.
Cveni deda Tbilisi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, seqtemberi,
№9, gv. 16-17.
naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1958, maisi, №5, gv. 2-3.
naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1957, ianvari, №1, gv. 9-11.
ediSer yifiani, aTfurcliani rveulebi. sablitgami, Tb.,1958.
1959
T. CxaiZe, gia da Zia. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, oqtomberi,
№10, gv. 12-13.
sulxan-saba orbeliani, ori Zma (igav-araki). naxati al. banZelaZisa. J.
260
perioduli gamocemebi da wignis mxatvroba
„dila“, 1959, oqtomberi, №10, gv. 14-15.
m. kaxiZe, rTveli. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, noemberi, №11, gv.
6-7.
„oqtombrelebi“. ydis mxatvroba ekuTvnis al. banZelaZes. J. „dila“, 1959,
noemberi, №11. gv. 1.
k. paustovski, sanapiroze. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1959, dekem-
beri, №12, gv. 6-7.
r. jafariZe, tyis mcveli (moTxroba). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“,
1959, maisi, №5, gv. 12-14.
m. mrevliSvili, mwuxris simRera (Tbilisuri novela). mxatvari al. banZ-
elaZe. J. „droSa“, 1959, oqtomberi, №10, gv. 8-10.
1960
giorgi leoniZis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, ian-
vari, №1, gv. 9.
g, papaSvili, uzrdeli kaci (nawyveti romanidan „qveyana sadac SeiZleba
yvelaferi moxdes“). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, ianvari, №1,
gv. 12-15.
akaki vasaZis portreti. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, Teberva-
li, №2, gv. 11.
a. Cexovi, xelovnebis qmnileba. mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960,
Tebervali, №2, gv. 16-17.
lenini (Canaxatebi). mxatvari al. banZelaZe. J. „droSa“, 1960, aprili, №4, gv.
7.
1961
m. TomaZe, tyis saidumlo. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1961, maisi, №5,
gv. 3-4.
rediard kiplingi, maugli. junglis wignidan. mxatvari al. banZelaZe. „na-
kaduli“, Tb., 1961.
irodion evdoSvili, ubeduri qorbuda. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1961.
261
aleqsandre banZelaZe
1962
b. CxeiZe, aSeneben. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1962, noemberi,
№11, gv. 12-15.
m. bolqvaZe, Zili nebisa. naxatebi al. banZelaZisa. J. „dila“, 1962, dekem-
beri, №12, gv. 3.
vaJa-fSavela. Svlis nukris naambobi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1962.
1963
v. kaxiZe, saCuqrebi. naxati al. banZelaZisa. J. „dila“, 1963, ianvari, №1,
gv. 8.
Jurnali „dila“, 1963, ianvari, №1 - maketi al. banZelaZisa.
hariet biCer-stou, biZia Tomas qoxi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“,
Tb., 1963.
grigol abaSiZe, didi Rame. mecamete saukunis qarTuli qronika. mxatvari
al. banZelaZe. „sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1963.
grigol abaSiZe, laSarela. mecamete saukunis qarTuli qronika. mxatvari
al. banZelaZe. „sabWoTa saqarTvelo“, Tb., 1963.
1964
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1964.
1966
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1966.
arsenas leqsi. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb., 1966.
1968
afiSa kinofilmisTvis `male gazafxuli mova~. reJisori oTar abesaZe. mx-
atvari al. banZelaZe.
1985
evdoSvili i., kakanaTi (moTxroba). mxat. al. banZelaZe. Tb., nakaduli, 1985.
1997
rafaelo jiovanoli, spartaki. mxatvari al. banZelaZe. „nakaduli“, Tb.,
1997.
262
bibliografia
bibliografia
o. egaZe, mxatvarTa Soris, Tb., 1976
T. sexniaiZe, aleqsandre banZelaZe, Tb., 2004
263