Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
ZBĘDNIK INTELIGENTA
Ilustracje: GOSIA KOSIEC
Wydawnictwo Nowy Świat Warszawa 2008
© Copyright by Eliza Sarnacka-Mahoney, 2008
© Copyright by Wydawnictwo Nowy Świat, 2008
Ilustracje w tekście i na okładce: Gosia Kosiec
Projekt okładki: Piotr Perzyna
Redakcja: Anna Czubska
Korekta: Ewa Chmielewska
ISBN 978-83-7386-306-4
Wydanie I
Warszawa 2008
Wydawnictwo Nowy Świat
ul. Kopernika 30, 00-336 Warszawa
tel. (22) 826-25-43
faks (22) 826-25-47
Internet: www.nowy-swiat.pl
e-mail: wydawnictwo@nowy-swiat.pl
Konwersja do formatu MOBI: Virtualo Sp. z o.o.
virtualo.eu
Spis treści
NERWOWY NOS
Jedyne w ludzkim ciele komórki nerwowe, które się stale regenerują, znajdują się w nosie.
Są to nerwy węchowe, które odbudowują się co 30-40 dni.
BARANY KONTRA DNA
Jeżeli liczenie baranów na suficie zawodzi, można spróbować z DNA.
Gdybyśmy rozciągnęli nici DNA znajdujące się naszym ciele, miałyby one łączną długość
1250 milionów kilometrów i grubość dziesięciu atomów. A teraz maszerujemy wzdłuż tych
nitek od początku do końca i z powrotem, i jeszcze raz, i… spaaaać.
***
DNA człowieka i banana pokrywa się w 60%.
DNA człowieka i myszy pokrywa się w 97%.
DNA człowieka i szympansa, naszego „najbliższego krewnego” z dżungli, pokrywa się
w 98%.
KOBIETY…
…mrugają oczami dwa razy częściej niż mężczyźni.
Voila! Ktoś się dalej dziwi, dlaczego kobiety są lepsze w rejestracji szczegółów
otaczającego świata?
PIERWSZY SZPITAL…
…opisany dla potomnych istniał w Indiach w III wieku p.n.e. i prowadzony był przez
buddyjskich mnichów.
***
Najstarszy szpital, który nadal funkcjonuje, to Paris l'Hotel Dieu, założony w VII wieku.
W LUDZKICH STOPACH…
…znajduje się aż ćwierć z ogólnej puli 206 kości, które występują w naszym szkielecie.
LUDZKIE OKO…
…to część ciała najmniej podatna na wzrost. Podczas gdy każdy inny organ powiększy się
od urodzenia około 20 razy, oko dorosłego człowieka będzie tylko 3,25 razy większe niż oko
noworodka.
ZBĘDNIK OBYCZAJÓW
OSTRA CZEKOLADKA
Jeśli wierzyć legendzie, wielki wódz Azteków Montezuma wypij ał 50 złotych pucharów
gorącej czekolady dziennie. Napój był gęsty, barwiony na czerwono i doprawiany czerwonymi
papryczkami z gatunku hot chilli.
Legenda i historia milczą jednak na temat kondycji żołądkowej wielkiego wodza
Montezumy.
GIŃ, JENO SWOJĄ KREW NAM ZAPISZ
Kto chciałby sprawdzić na własnej skórze, jak to jest pojedynkować się na rewolwery
w stylu Oniegina, może zrealizować swoje marzenie w Paragwaju. Przepisy państwowe w tym
kraju wymagają jedynie, by obie przystępujące do pojedynku strony były zarejestrowane jako
honorowi dawcy krwi.
BIAŁEGO SŁONIA MI NIE DARUJ
Jaki jest pożytek z białego słonia? Ano, żaden.
I nigdy go, prawdę mówiąc, nie było.
W dawnym Syjamie (obecnie tereny Tajlandii), gdzie można było spotkać białego słonia,
panowało prawo, że wszystkie te niezwykłe zwierzęta należą do cesarza i są nietykalne. Gdy
cesarz chciał kogoś ukarać, obdarowywał go białym słoniem. Nic ze zwierzęciem nie można
było zrobić – ani na nim jeździć, ani używać go do pracy, a dbać o niego trzeba było, bo
cesarz od czasu do czasu przysyłał zwiady. W ten sposób człowiek szybko dochodził do
bankructwa.
FORTUGAŁ…
…to suknia ułożona na obręczach, popularna pod koniec renesansu i w baroku.
W wieku XVIII fortugały powróciły do łask, ale w zmienionej formie. Rozchodziły się na
boki, tak że suknia przybierała kształt dzwonu. Dużo mniejsze obręcze i inne formy usztywnień
montowano także na głowach, by uzyskać efekt „wieży z włosów”. Im wyższa była fryzura,
tym była bardziej trendy!
POLKA NIE JEST POLKĄ?
Polka nie jest tańcem polskim, lecz czeskim, upowszechnionym w XIX wieku przez
czeskiego kompozytora okresu romantyzmu Bedrzicha Smetanę.
TO BLOND OR NOT TO BLOND?
Miła nowina dla blondynek.
W renesansie, szczególnie w Wenecji, blond włosy były uważane za jeszcze jeden znak
rozpoznawczy kobiet z wyższych sfer. Włosy więc farbowano i godzinami wyczesywano, by
osiągnęły metaliczny blask, również obowiązkowy atrybut modnej arystokratki. Jeżeli kobieta
pozostawała brunetką, oznaczało to, że najprawdopodobniej przynależy do klasy pracującej.
Czyli w końcu mamy odpowiedź na pytanie, skąd wzięła się opinia, że brunetki są
mądrzejsze i bardziej pracowite…?
CO WY NA TO, KAWOSZKI?
Życie kobiet w Arabii Saudyjskiej może nie jest idealne. Ale istnieje tam pewne ciekawe
prawo na temat zapasów kawy w domu. Arabska żona może wnieść do sądu pozew o rozwód,
jeżeli jej mąż nie będzie dbał, by miała w domu wystarczające ilości tej używki…
KALORYCZNE ZNACZKI POCZTOWE
Uwaga osoby na diecie. Proszę ograniczyć korespondencję listową. Poślinienie znaczka
pocztowego to 1/10 zbędnej kalorii, którą sobie fundujecie.
Przy okazji informacja dla osób podróżujących do Izraela. Klej na znaczkach jest tam
w 100% koszerny.
PO TRUPACHDO… BiAŁEJ CERY!
Niektórzy lekarze przechodzą do historii nie dlatego, że pomogli, ale że zaszkodzili
ludzkiemu zdrowiu.
Zalicza się do nich francuski dr Bourdon, który na przełomie XVIII i XIX wieku podjął się
próby zrewolucjonizowania dziedziny ówczesnej kosmetyki.
Dr Bourdon produkował i sprzedawał specjalne jadalne wafelki, które (jak głosił napis na
opakowaniu) miały zapewnić kobietom wybielenie karnacji oraz generalną poprawę kondycji
skóry. W czasach dr. Bourdona efekt pergaminowej skóry był bardzo modny i żeby go
osiągnąć, panie regularnie przypudrowywały oblicza mąką.
Cudotwórcze wafelki dr. Bourdona zawierały arszenik. Ingredient to i owszem,
o właściwościach wybielających, lecz także silnie trujących…
KOLORY PŁCI
Dlaczego małych chłopców matki ubierają na niebiesko, zwłaszcza w krajach anglosaskich?
(Moda ta powoli dociera i do Polski, gdzie jeszcze do niedawna było akurat odwrotnie…)
Obyczaj nie ma nic wspólnego z modą, ani nawet z faktem, jakoby mężczyźnie w błękitach
zawsze było do twarzy. Jego źródło tkwi w pradawnych, pogańskich czasach.
Wierzono wówczas, że okutany niebieskościami, symbolem i zarazem kolorem nieba,
chłopiec nie będzie prześladowany przez złe siły. Niebo od zarania dziej ów koj arzyło się
ludziom z siedzibą bóstw i dobrych duchów, które mogły zapewnić należną protekcję.
Ponoć dziewczynek złe nie atakowało, więc nie trzeba było się o nie martwić, stąd przez
długi czas nie miały one „swojego” koloru. Może z zazdrości, a może dla zabawy, w końcu
jednak i dziewczynkom przypisano „kolor płci”. Wybrano różowy, na cześć jednej
z anglosaskich legend, gdzie dziewczynki rodzą się między płatkami róży.
Pozostaje pytanie: czy w pradawnej Polsce złe duchy polowały na dziewczynki, a nie na
chłopców, a jeżeli tak było, to jakie kierowały nimi pobudki?
Wie ktoś?
CZYM SIĘ UMYĆ?
Już starożytni Egipcjanie rozumieli potrzebę dbania o zęby. Czyścili je specjalną mieszanką
ze sproszkowanego pumeksu i mocnego wina.
Rzymianie czyścili zęby własnym moczem, co było o tyle wygodne, że działało
jednocześnie jak płyn dezynfekujący do płukania jamy ustnej. Podobnie czynili starożytni
Chińczycy oraz plemiona germańskie.
***
Przekonanie o niezastąpionych dla higieny osobistej właściwościach ludzkiego moczu miało
się zresztą bardzo dobrze aż do połowy XVIII wieku. Wszystko przez to, że mocz zawiera duże
dawki amoniaku (obecnego w moczniku, produkcie przemiany materii w nerkach), faktycznie
posiadającego właściwości czyszczące.
SZCZUPŁOŚĆ DLA LENIWYCH
Oglądanie telewizji też może być odchudzające. Tempo spalania wynosi tutaj dwie kalorie
na minutę. Podobny efekt uzyskujemy:
stojąc,
siedząc,
czytając,
leżąc.
Dłubiąc w nosie, bądź kiwając palcem u nogi, zwiększamy nasze szanse na szczupłość…
podwójnie!
***
Podczas snu spalamy o połowę mniej kalorii niż w trakcie nasiadówki przed TV.
DOBRE WYCHOWANIE
Wbrew pozorom w średniowieczu również obowiązywała etykieta i dobre maniery.
W księdze pt. „50 rad jak zachować się przy stole” autorstwa Bonvicino da Riva, circa 1290
r., czytamy m.in.:
Po obgryzieniu mięsa z kości nie należy jej z powrotem kłaść na talerz.
Podczas jedzenia należy się powstrzymywać od rzucania na półmiski jak świnia, głośnego
chrząkania oraz mlaskania.
Nie należy pluć na stół ani na talerz jak podrzędny myśliwy.
W czasie kaszlu lub czyszczenia nosa należy się odwrócić, aby wydzieliny nie spadały na
stół.
Rady Bonvicino da Riva bez wątpienia były bardzo cenne, lecz należy wątpić, że docierały
do szerokiej publiki. 98% europejskiej populacji było w średniowieczu analfabetami.
PIJ NA WŁASNĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Ślepo ci wierzę, że nie chcesz mnie otruć! – tak w skrócie można by opisać rodowód
tradycji stukania się kieliszkami.
Metoda likwidacji wroga (lub przyjaciela) za pomocą zatrutego napoju znana jest ludzkości
od zarania dziejów. Stąd w dawnych czasach obyczaj rozpoczynania uczty od przelania
odrobiny trunku ze szklanicy gospodarza do szklanicy gościa – najlepszy ponoć gwarant, że
gość nie padnie w czasie posiłku trupem. Jeżeli gość ufał gospodarzowi, uprzedzał ten gest
i tylko stukał własnym kielichem w kielich gospodarza.
Ale to chyba wiadomo, że od zarania dziejów picie odbywa się wyłącznie na własną
odpowiedzialność.
DZIEJOWA ROLA GUZIKA
Czy istnieje praktyczne zastosowanie guzików na rękawie marynarki?
Król Prus Fryderyk Wielki (1712-1786) był o tym przekonany. To on jako pierwszy kazał
naszywać guziki na rękawach mundurów swej armii, by zlikwidować u żołnierzy rażący jego
poczucie estetyki obyczaj… wycierania nosa w rękaw!
WŁOSKIE OBCASY…
…zostały wymyślone oczywiście nie przez kobiety, ale przez mężczyzn i oczywiście miało
to miejsce w modnej Francji około roku 1590.
Pierwsze „koturny” były noszone przez francuskich arystokratów, którzy w ten sposób
chcieli podkreślić, w przenośni i dosłownie, swoją wyższą pozycję w społeczeństwie.
POZNAJ PANA PO SMARKACH
„Co oni mieli z tym kichaniem” – denerwujemy się czasami, oglądając epokowe seriale.
Nic ponad to, iż kichanie było w barokowej Europie uważane za oznakę dobrego urodzenia
i wychowania. Jeżeli nie przychodziło w sposób naturalny (co raczej mało komu przychodzi),
należało sięgać po stymulatory. Damy nosiły więc substancje do wąchania w pierścieniach
i malutkich torebeczkach, mężczyźni zaś w tabakierkach oraz za obfitymi mankietami swoich
tużur i kaftanów.
KRÓTKA HISTORIA TĘPIENIA NOŻA
Dlaczego noże stołowe mają dzisiaj zaokrąglone czubki?
Podziękujmy kardynałowi Richelieu.
W czasie swych licznych podróży kardynał miał okazję podpatrzeć, iż w niższych sferach
ostre czubki noży rutynowo używane były w zastępstwie wykałaczek do zębów. Kardynał,
wyjątkowy esteta, wydał rozkaz produkowania „tępych” noży. Nie znając pobudek kardynała,
reszta Europy podchwyciła nowy kształt sztućców jako ostatni krzyk mody.
GWOLI OSTATNIEJ WOLI
Heinrich Heine (1797-1856), autor osobliwej liryki, do której Schumann i Schubert układali
muzykę, był także autorem osobliwego testamentu. Pozostawiał w nim cały majątek swej żonie
Eugenii pod warunkiem, że ponownie wyjdzie za mąż. Heine nie odnalazł w małżeństwie
z Eugenią szczęścia, podobno na skutek jej wrodzonej zrzędliwości. „Niech będzie na ziemi
choć jeden człowiek, który szczerze pożałuje mojej śmierci” – miał wyjaśnić swemu
adwokatowi.
***
Madame de la Bresse, francuska notablka z XIX wieku, zapisała całe swoje życiowe
oszczędności na niebagatelną sumę 125 tysięcy franków… paryskim bałwanom. Znaczy się
śniegowym, by ukryć ich goliznę. W 1876 r. sąd przychylił się do ostatniej woli pani de la
Bresse i francuskie bałwany stały się w nadchodzącym zimowym sezonie najlepiej ubranymi
bałwanami na świecie.
Moda de Paris zazwyczaj jest szybko kopiowana przez resztę globu. Ciekawe, dlaczego tym
razem się nie przyjęło…
Inna europejska ekscentryczka sprzed lat, Francesca Nortyega, postawiła w testamencie
warunek, że jej siostrzenica będzie miała prawo do majątku tylko wtedy, jeśli będzie dbała
o przyzwoite prowadzenie się akwariowych rybek z rodzinnego akwenu, czyli będzie je
ubierać w spodenki.
***
Szekspir zapisał swojej żonie Annie ich „drugie łóżko”. Pierwsze, bardziej eleganckie
i kosztowne, przypadło w udziale wnukom jego najstarszej córki.
***
Autorką najdłuższego testamentu świata jest Amerykanka Frederica Cook, która w 1925
roku, nie pozostawiając po sobie znacznego spadku, zostawiła ostatnią wolę w postaci 4
tomów oprawionych w koźlą skórę i wypełnionych 96 tysiącami słów.
NAJSTARSZA AKCJA PROPAGANDOWA…
…oparta na kłamstwie została przeprowadzona przed ponad 3300 laty w Egipcie przez
Ramzesa II. Wielki władca kazał wznieść pomnik uwieczniający jego tryumfalne zwycięstwo
nad Hetytami w 1275 r. p.n.e. (bitwa o Kadesz). Dopiero odkrycia archeologiczne w XX w.
wykazały, że Ramzes tę bitwę przegrał. Cóż, nie po raz pierwszy w historii zwyciężyło prawo
kamienia. Hetyci wymarli, a pomnik Ramzesa trwa do dzisiaj.
MYLĄCE KIWANIE
Według Darwina odpowiedzi na pytanie, dlaczego kiwanie głową interpretujemy jako „tak”,
a kręcenie nią jako „nie”, należy szukać u noworodków. Ponoć nawet ślepe i głuche ludzkie
dzieci instynktownie kiwają głową, poszukując piersi, a kręcą nią, jeżeli są najedzone.
Czy to znaczy, że naród Bułgarów, którzy kiwają głową na „nie”, a kręcą na „tak”,
podrzucili nam kosmici?
A NIE MOŻNA BY MNIEJ?
Dlaczego po zbiciu lustra czeka nas akurat siedem lat złej passy, a nie np. dwa? I dlaczego
w ogóle szczęście ma się od nas wtedy odwrócić?
Przede wszystkim dlatego, że nasi przodkowie byli przekonani, iż wizerunek w lustrze to
odbicie ludzkiej duszy, która, gdy się od lustra odwracamy, z powrotem się z nami łączy.
Jeżeli lustro się tłucze, zostajemy bez duszy, lub przynajmniej bez jakiejś jej części, co nie
może wróżyć inaczej niż źle.
Z kolei siódemkę otrzymaliśmy w spadku od starożytnych Rzymian, którzy wierzyli, że
charakter, zdrowie i passa zmieniają się w człowieku co siedem lat.
IDEALNA PASTA DO ZĘBÓW…
…według Hipokratesa powinna być zrobiona z proszku, który zawiera: zmieloną mysz,
zmieloną czaszkę królika, biały kamień.
MNIEJ ZNANE ZASTOSOWANIE NITKI DENTYSTYCZNEJ
W 1994 roku więzień odsiadujący wyrok w więzieniu w Zachodniej Wirginii w USA
wyplótł z nitki dentystycznej linę, spuścił się po niej z okna i uciekł.
PRERIOWA KOSMETYKA
Co robić, gdy żyje się na dalekiej amerykańskiej prerii w ubiegłym wieku, a ma się ambicje
być piękną i nowoczesną? Sporządza się maseczkę z drobiowych jaj i aplikuje ją na twarz
przy użyciu łopatki z zajęczej łapy.
FIDEL CASTRO…
…przestał się golić, bo chciał poświęcić więcej czasu rewolucji. Twierdzi, że ponieważ
się nie goli, zaoszczędza rocznie całe 10 dni. To jakby rokrocznie rewolucja i pół, skoro
Castro potrzebował zaledwie tygodnia na przejęcie władzy w styczniu 1959 r.
STAROŻYTNI URZĘDNICY RZYMSCY…
…zniechęcali amatorów zdobnictwa łaźni publicznych obrazkami graffiti, pokrywając
ściany tychże łaźni wizerunkami ówczesnych świętych. Jak widać po wykopaliskach – była to
skuteczna metoda na wandali.
PARTIĘ SZACHÓW…
…można rozegrać na tyle sposobów, ile istnieje cząstek w kosmosie (w przybliżeniu jest
ich 1073). Nie na darmo nazywane są grą bogów…
TATUAŻ PRZEZ WIEKI
3300 p.n.e. – Otzi, którego mumię odkryto w Alpach w Austrii w 1991 roku, oprawia
mamuty rękami ozdobionymi dziesiątkami tatuaży, głównie w kształcie krzyżyków i linii.
Podobno miały mieć działanie terapeutyczne.
My się pytamy: co leczyły i kto wpadł na ten pomysł, że właśnie leczyły?
2800 p.n.e. – Egipcjanie popularyzują sztukę tatuażu od Grecji po Chiny.
Świetnie, ale dlaczego popularyzacja spłuczki toaletowej, też wynalezionej w Egipcie,
trwała… prawie pięć tysięcy lat? Jest mniej pożyteczna niż tatuaże?
921 r. n.e. – Muzułmański kronikarz Ibn Fadlan spotyka i opisuje wikinga: brudny,
niesympatyczny i obtatuowany od czubka głowy po palec u nogi.
Co jest, warto zauważyć, nad wyraz delikatnym potraktowaniem wikinga. Sławetny
francuski kronikarz Abbo z Fleury (X wiek) nigdy nie wyrażał się o wikingach inaczej niż
„te dzikie bestie i zakazane, wymalowane mordy…”
Przełom wieków XVI i XVII – Japończycy rzucają się na tatuaże, jak na odkrytą Amerykę,
odkąd dekret cesarski zawyrokował, że tylko arystokracja ma prawo przywdziewać kolorowe,
odświętne szaty.
Ale czy oprócz tego nosili wtedy coś jeszcze, czy tylko te tatuaże? Bo to trochę niejasne.
1770 r. – Dzielny kapitan Cook powraca z wyprawy na Polinezję z wytatuowanym
młodzieńcem o imieniu Omai. Bogaci londyńczycy, którzy „też chcą wyglądać jak zwierzęta”,
podchwytują modę. Do użytku wchodzi też słowo „tatuaż”, które wywodzi się od
polinezyjskiego „tatau”, czyli „znakować”!
1891 r. – Amerykanin O'Reilly konstruuje nowoczesną (używaną do dzisiaj) maszynkę do
tatuażu, opierając się na patencie Edisona na elektryczny długopis.
A niby co, stare to… nie jare?
1961 r. – Rozpoczynają się chude lata dla miłośników tatuażu. Burmistrz Nowego Jorku
zamyka w mieście wszystkie salony tatuażu w związku z epidemią WZW (wirusowego
zapalenia wątroby). Pozostaną nieczynne aż do 1997 r.
Innymi słowy, burmistrz otworzył nowe miejsca pracy w innych rejonach USA.
Początek XXI wieku – Wiele firm nabiałowych wypuszcza na rynek produkty, zwłaszcza dla
dzieci, do których dołączane są tatuaże-naklejki.
Pewnie, niech dzieciarnia też będzie COOL!
TOP POLIGAMISTA
Nuruddin Dżahangir, czwarty szach hinduski z dynastii Mogołów (1605-1627), był
człowiekiem niewybrednym i krewkim. W swoim nie tak znowu długim życiu (zmarł jako 58-
latek) pojął za żony 300 kobiet, o 296 więcej, niż dopuszczał wyznawany przez niego islam.
A i tak miał kłopoty z dochowaniem im wierności. Utrzymywał dodatkowo 5000 kochanek
i 1000 kochanków.
Z CYKLU: OBYCZAJE WIKINGÓW
Do chrztu statku zamiast eleganckiej butelki z szampanem używali żywego człowieka.
Wierzyli, że dusza zamordowanego świetnie sprawdza się w roli opiekuna i nawigatora
fregaty.
AZTEKÓW…
…fanatyków piktografii, uważa się za ojców kalendarza. Starożytne kalendarze znacznie się
jednak różniły od naszych. Rok podzielony był na 18 miesięcy, miesiąc miał 20 dni, a każdy
dzień dodatkowo posiadał własnego patrona-bożka.
NIE MIELI ŁATWO ŁYSI…
…w XVIII wieku. Frontman ówczesnej krytyki społeczno-literackiej, Samuel Johnson,
ogłosił, iż łysienie jest oznaką dehydracji i kurczenia się mózgu.
Dlatego panowie: zamiast drwić z mody uprawianej przez waszych przodków pomyślcie, że
w XVIII w. też z ulgą nosilibyście peruki i kucyk przewiązany aksamitką. Bo albo cudze
włosy, albo opinia idioty…
ŚWINIA DO ŁÓŻKA
Pytanie: Gdzie, kiedy i dlaczego golono wieprze?
Odpowiedź: W dawnych Chinach w celach grzewczych.
Rozwinięcie tematu: Chińscy wieśniacy używali prosiąt jako termoforów na chłodne
zimowe noce. Pozbawione twardej szczeciny zwierzęta były dużo przyjemniejszym kompanem
do łóżka.
PALUCHY POD LUPĄ
Po czym rozpoznawano w starożytnej Grecji arystokratę?
Po tym, że drugi palec u nogi miał dłuższy od pierwszego.
PRACOWNIK IDEALNY?
Japończycy znani są ze swej gorliwości i pracowitości. Czy można się więc dziwić, że
Yosjiyuki Yonei, zobligowany przez firmę do uregulowania z klientem niezapłaconego
rachunku, zadzwonił do tego klienta 4190 razy, w tym 340 razy w ciągu jednego dnia? Klient
rachunku nie zapłacił, za to Yosjiyuki Yonei dostał się do aresztu za nieumyślne
spowodowanie rozstroju nerwowego u żony klienta.
ZAWÓD DLA PCHŁY
Średniowieczni mieszkańcy Hurdenberga w Szwecji nie wymagali, by pchła była podkuta,
ale by mądrze wybierała im burmistrza. W tym celu sadzali kandydatów przy okrągłym stole,
kładli ich (obowiązkowo) długie brody na blacie, po czym obserwowali, do której brody
wskoczy wypuszczona na środek tegoż stołu pchła.
Widać, zanim pchła dorobiła się renomy szachrajki, cieszyła się całkiem dobrą sławą
arbitra.
500-LETNIMONOPOL NA ŚWIETNOŚĆ
Do chwili obecnej na tronie w Stolicy Piotrowej zasiadło 265 papieży. Większość papieży
była narodowości włoskiej. Jan Paweł II i obecny papież Benedykt XVI to pierwsi niewłoscy
papieże od 1523 r.
CZARNI SĘDZIOWIE
Do śmierci słynnej angielskiej królowej Mary II (1694 r.) sędziowskie togi były
wielokolorowe. Na znak żałoby po królowej przedstawiciele prawa chwilowo zamienili je na
czarne, lecz przez zapomnienie, roztargnienie, a może ze zwykłej oszczędności (wśród
żałobników była w końcu skąpa Szkocja, która w 1689 r. uznała nad sobą zwierzchnictwo
Anglii) nigdy nie powrócili do kolorowych.
POLSKIE CZARY
Jeżeli chodzi o czary, Polska zawsze była do tyłu.
Pierwszy polski stos inkwizycyjny, na którym spłonęła czarownica, wzniesiono w 1511 r.
w Waliszewie koło Poznania (w Europie prawie dwa wieki wcześniej), zaś ostatni – w r.
1775 w Doruchowie koło Ostrowa Wielkopolskiego (w Europie kilkanaście lat wcześniej).
Proces w Doruchowie, w czasie którego skazano 14 czarownic (trzy nie doczekały stosu,
zmarły w trakcie tortur), był jednocześnie ostatnim tego typu w Europie. Również werdykt
znoszący karę śmierci za czary zapadł w Polsce najpóźniej w Europie, bo dopiero w r. 1776.
Nie przeszkodziło to jednak, by 21 września 1811 r. w miejscowości Reszel na Warmii
spaliła się de facto ostatnia polska czarownica, Barbara Zdunk.
I to również był ostatni tego typu przypadek w Europie.
ZANIM BYŁ ZŁOTY…
…płaciliśmy:
denarami – do połowy XVII wieku,
kwartnikami – od XIII wieku do śmierci Kazimierza Wielkiego, półtorakami – za czasów
Zygmunta III i Jana Kazimierza, trojakami – bitymi w 1528 r. przez Zygmunta Starego, ćwierć-
i półkopkami – bitymi w 1564 r. przez Zygmunta Augusta,
tymfami – od 1663 r. do 1667 r., boratynkami – od 1659 r. do 1668 r., szóstakami – od 1528
do 1765 r., ortami – od XVII do XVIII wieku talarami – od końca XV do drugiej połowy XIX
wieku, groszami – od połowy XIV wieku do 1918 r., dukatami powstańczymi – w okresie
powstania listopadowego, 1831 r.,
marką polską – od 1917 r. do 1924 r.
***
Tzw. złoty polski wszedł w obieg pod koniec XV wieku, ale przez dłuższy czas był jedynie
monetą obrachunkową. Faktyczne panowanie rozpoczął na rynku monetarnym dopiero po
reformie walutowej Władysława Grabskiego z 29 kwietnia 1924 r.
EKSPRESIK OBYCZAJOWY
Wąskie uliczki to specjalność Włochów. Niektóre mają mniej niż półtora metra szerokości.
Najmłodsi rodzice mieli 9 i 10 lat i żyli w 1910 r. w Chinach
Najmłodszy papież miał w chwili rozpoczęcia pontyfikatu 18 lat. Był to Jan XII, rządzący
Stolicą Piotrową od 955 r. do 963 r.
Dążąc do bliskości z bogami, kapłani egipscy usuwali ze swego ciała wszystkie włosy,
łącznie z brwiami i rzęsami. Auć!
Najwięcej autobusów wypuszcza na ulice Rio de Janeiro. Pasażerów wozi po mieście
ponad 6500 pojazdów.
Do kanonu dziewięciu tańców, które stanowią konkurencje podczas mistrzostw tańca
towarzyskiego, należą: walc, fokstrot, tango, quickstep, samba, rumba, cza-cza, paso doble
i walc wiedeński.
KARTKI WALENTYNKOWE…
…to domena Brytyjczyków. Żaden inny naród na świecie nie wysyła ich tyle, co oni.
Nie ma się jednak co dziwić, bowiem są narodem zakochanym w każdym rodzaju kartek.
Jak donosi BBC, brytyjskie drukarnie wypuszczają rocznie 2,6 miliarda kartek
okolicznościowych, co daje około 55 kartek rocznie na głowę każdego obywatela, w tym
staruszków z alzheimerem oraz niemowląt.
O POCAŁUNKU!
W wersji teologicznej pierwszy pocałunek na świecie wyszedł od Boga i był to pocałunek
życiodajny.
W wersji antropologicznej pocałunek pojawił się w wyniku ewolucji obyczaju
obwąchiwania się! Praludzie mieli w zwyczaju wdychać wonie płynące z twarzy kompana
w celu ustalenia jego nastroju lub w celu okazania miłości i bliskości.
***
Kanadyjczycy, którzy są wiodącymi na świecie ekspertami w dziedzinie pocałunków,
twierdzą, że 97% kobiet całuje z zamkniętymi oczami, podczas gdy wśród mężczyzn czyni tak
tylko 37%.
Indagowani na tę okoliczność mężczyźni wyjaśniają, że to w ramach asekuracji. że niby
należy czuwać, czy w pobliżu nie ma przypadkiem żony lub narzeczonej…
Pierwszy opisany dla potomności pocałunek odnajdujemy w hinduskich księgach Wedy
sprzed circa 3500 lat.
***
Pocałunek w usta to wynalazek starożytnych Rzymian. Wracający po dniu pracy do domu
mąż sprawdzał w ten sposób, czy podczas jego nieobecności żona nie oddawała się uciechom
picia wina. Zwróćmy przy tym uwagę na fakt, że starożytny savoir-vivredopuszczał picie wina
tylko w wesołej gromadzie…
***
Rzymianie uwielbiali pocałunki i rozróżniali ich aż trzy rodzaje, każdy o osobnej nazwie:
basium – w usta, osculum – po przyjacielsku w policzek, suavium – po francusku.
***
Rzymianie tak bardzo uwielbiali pocałunki, że za panowania cesarza Tyberiusza Cezara
Augusta (14-37 r. n.e.) obyczaj ten został zakazany na skutek epidemii opryszczki.
***
W czasie pocałunku wymieniamy z partnerem lub partnerką średnio 278 różnego rodzaju
bakterii. Milimetr kwadratowy śliny zawiera przeciętnie 40 milionów komórek bakterii.
Epidemiolodzy proponowali niedawno, żeby się całować przez… folię, lecz na razie się
nie przyjęło.
A teraz zadanie specjalne dla pań. Amerykańscy naukowcy odkryli, że
prawdopodobieństwo udziału w wypadku samochodowym jest mniejsze u mężczyzn, którzy
przed wyjściem z domu dostali buziaka!
W ŚREDNIOWIECZU…
…obowiązywały 192 dni postu. W 51 z tych dni obowiązywał zakaz nie tylko spożywania
mięsa, ale również mleka, masła i jajek. Tylko ryby można było od zawsze jeść bez
ograniczeń.
KAFEHAUZY, KOFISZOPY I KAWIARNIE
Pierwsze kawiarnie na świecie powstały najprawdopodobniej w Kairze w XVI wieku.
W Europie pionierami publicznych pijalni kawy byli Anglicy, którzy otworzyli pierwszy
Coffee House w Oksfordzie circa 1650 r. Pierwsza polska kawiarnia pojawiła się
w okolicach Ogrodu Saskiego w Warszawie w roku 1724, za panowania Augusta II Mocnego.
***
Pierwsza kawiarnia w Wiedniu, mieście słynącym dzisiaj z tego typu lokali (i jedna
z pierwszych w Europie), powstała dzięki Polakowi! Był nim Jerzy Kulczycki, żołnierz Jana
III Sobieskiego. Kawiarnia nosiła nazwę „Dom pod Błękitną Flaszką” (Hof zur Blauen
Flasche) i funkcjonowała od 1683 do 1694 roku.
ŁYŻKI PODRÓŻNE
Do czasów oświecenia panował obyczaj przybywania w gości z własną łyżką,
przechowywaną w specjalnym, ozdobionym monogramem pokrowcu lub futerale. Wszystko
dlatego, że mosiężna lub srebrna łyżka była towarem wartościowym i deficytowym i zwyczaj
przechowywania w domu większej ilości sztućców był dla przeciętnie zamożnych nazbyt
kosztowny!
ZBĘDNIK FOBII I MANII
ZNASZLI SWOJE FOBIE?
agorafobia – lęk przed przebywaniem na otwartej przestrzeni
gynefobia – lęk przed kobietami
kaligynefobia – lęk przed pięknymi kobietami
ksenofobia – lęk przed obcymi ludźmi
gerontofobia – lęk przed starością
androfobia – lęk przed mężczyznami
penterofobia – lęk przed teściową
nekrofobia – lęk przed umarłymi
triskaidekafobia – lęk przed liczbą 13 (i innymi liczbami feralnymi)
magejrokofobia – lęk przed gotowaniem
kleptofobia – lęk przed kradzieżą
dromofobia – lęk przed podróżowaniem
mizofobia – lęk przed brudem
onomatofobia – lęk przed pewnymi, posiadającymi dla ciebie znaczenie, słowami
filemafobia – lęk przed całowaniem
hydrofobia – lęk przed wodą
urofobia – lęk przed moczem
uranofobia – lęk przed pójściem do nieba
ablutofobia – lęk przed kąpielą
ZNASZLI SWOJE OBSESJE?
kleptomania – na punkcie kradzieży
Ablutomania – na punkcie kąpieli
oniomania – na punkcie zakupów
filopatridomania – na punkcie rodzinnego domu
klazomania – na punkcie wydawania okrzyków
onichotilomania – na punkcie obgryzania paznokci
krezomania – na punkcie bogactwa
titilomania – na punkcie drapania się
dromomania – na punkcie podróży
ZBĘDNIK WIEDZY O CELEBRYTACH
METODY NA SEKSBOMBĘ
Prawdziwe imię i nazwisko słynnej blondynki Marylin Monroe brzmiało Norma Jeane
Mortenson. Do innych ciekawych faktów z jej życiorysu zaliczamy:
włosy naturalnie ciemne,
operację usunięcia brodawki z czubka nosa,
silikonowy implant w brodzie,
ortodontyczną naprawę krzywego zgryzu oraz kilkakrotne wybielanie zębów,
podnoszenie ciężarów dla zachowania ładnej linii biustu, codzienny forsowny jogging.
Oba sporty uprawiane przez pannę Monroe były w jej czasach zaliczane do wyjątkowo
niekobiecych oraz nieprzystojących seksbombie i ulubienicy mediów.
PAN SIĘ POŁOŻY, BO NIE MOGĘ NA PANA PATRZEĆ
Zygmunt Freud wymyślił psychoanalizę, w czasie której pacjent leży na kozetce,
a uzdrowiciel duszy wysłuchuje potoku jego zwierzeń. Przez lata środowisko psychiatryczne
udokumentowało, że pozycja leżąca jest dla pacjenta optymalna i najbardziej „skuteczna”
z punktu widzenia terapii.
Co na to sam Freud? Twierdził swego czasu, że uhoryzontalnił pacjentów, bo tak już miał,
że nie był w stanie wpatrywać się w ludzkie twarze non stop przez osiem godzin dziennie.
Ciekawe, czy gdy doniesiono mu w zaświatach o fachowej interpretacji jego taktyki, to nie
usiadł z wrażenia…
DZIĘKUJEMY, PANIE HALLEY!
Edmund Halley, który użyczył imienia słynnej komecie, był przyjacielem Izaaka Newtona
i to on zachęcił Newtona do spisania teorii grawitacji. Newton, nieśmiały introwertyk,
posłuchał rady i posłusznie opisał swoje odkrycia, a Halley wydał je za własne pieniądze
w 1687 roku pod tytułem „Principia Mathematica”. Z jakim skutkiem dla cywilizacji –
wiadomo.
Many thanks, Mr. Halley!
CICHA TAJEMNICA EDISONA
Thomas Edison, ojciec żarówki i mnóstwa innych przydatnych wynalazków, był…
samoukiem.
Jako siedmiolatek przez kilka miesięcy chodził do szkoły, lecz był dzieckiem wyjątkowo
nerwowym, co nauczyciele brali za upośledzenie umysłowe. Rodzice wypisali go więc ze
szkoły.
Edison w bardzo młodym wieku ogłuchł i było to wydarzenie, które miało przełomowe
znaczenie w jego życiu. Od tej pory uczył się na potęgę, by w ten sposób wypełniać „puste,
ciche godziny”, jak to potem opisywał, w swoim introwertycznym świecie.
ODWROTNIE DO CELSJUSZA
Niewykluczone, że Anders Celsius, szwedzki astronom, któremu zawdzięczamy powszechną
skalę pomiaru temperatury, do dziś dnia przewraca się w grobie z gniewu.
Gdy w 1742 roku patentował swój wynalazek, w jego dokumentach stało czarno na białym:
a) za temperaturę topnienia lodu przyjmujemy 100 stopni,
b) za temperaturę wrzenia wody przyjmujemy zero stopni.
MADONNA OD KUCHNI I NIE TYLKO
Garść ciekawostek dla fanów Madonny wg amerykańskiego wydania magazynu „Harper's
Bazaar”, marzec 2006 r.:
Kulinarnym przysmakiem Madonny jest fois gras (gęsie wątróbki), które piosenkarka
sprowadza wprost z Paryża.
Jeżeli chodzi o bieliznę, na co dzień Madonna, jak większość obywatelek kraju, w którym
teraz mieszka, kupuje proste, białe majtki z DH Marks & Spencer (ponoć takie właśnie
najbardziej lubi jej mąż, Guy Ritchie).
Madonna nauczyła się jeździć na łyżworolkach dopiero na początku 2006 r., przy kręceniu
klipu do piosenki ze swojej ostatniej płyty.
Pod koniec 2005 roku Madonna, do tego czasu fanka jogi, przerzuciła się na inną jej
odmianę – pilates.
Gdy w wieku 19 lat przyjechała do Nowego Jorku z Michigan, miała w kieszeni równo 30
dolarów.
Królowa popu uważa, że ludzie (i menedżerowie) najbardziej boją się artystów, którzy
posiadają życie duchowe.
Madonna od wielu lat jest kabalistką.
Gdyby miała napisać list do siebie samej z początku swej kariery, ponoć brzmiałby on tak:
Nie uwierzysz w to, co ci się przytrafi. Jeżeli rzeczywiście pragniesz być rewolucjonistką,
musisz być przygotowana na to, że nie będziesz lubiana, i musisz wiedzieć, że naprawdę tego
chcesz. Pamiętaj, żeby nie brać niczego do siebie. To tylko gra. Nic z tego nie jest prawdziwe.
UMRZEĆ INACZEJ
Sir Francis Bacon, angielski filozof, zmarł na zapalenie płuc, którego nabawił się podczas
eksperymentów z zamrażaniem. Usiłował zamrozić kurczaka, wypychając go śniegiem.
Hun Atylla, legendarny wódz barbarzyńskiego plemienia, które plądrowało Europę w V
wieku n.e., zmarł z powodu wykrwawienia we własną noc poślubną. Krwotok był z nosa.
Al Capone, najsłynniejszy gangster świata, zmarł z powodu choroby wenerycznej.
Elvis Presley, ikona amerykańskiego popu, zmarł w wyniku przedawkowania narkotyków.
W momencie śmierci siedział na klozecie.
KOMPOZYTORSKA PÓŁBRÓDKA
Fryderyk Szopen nie był znany ze zbytniego roztargnienia, ale też nie przywiązywał
nadmiernej wagi do swego wyglądu. Trudno to wywnioskować, oglądając jego oficjalne
portrety, lecz ponoć bywały w życiu kompozytora okresy, że nosił ładnie „utrzymaną” bródkę
tylko po jednej stronie twarzy. Na pielęgnację całej brody szkoda mu było czasu.
Publiczność i tak ogląda mnie tylko z jednej, prawej strony – zwykł był tłumaczyć swój
osobliwy wygląd.
W JAKIM TO SOBIE ŻYCZYCIE JĘZYKU?
Najbardziej znanym (uzdolnionym?) lingwistą i poliglotą na świecie był kardynał Giuseppe
Mezzofanti (1774-1849), który uczył Lorda Byrona, jak posługiwać się londyńskim slangiem
cockney. Kardynał rozumiał i umiał się porozumieć w około 100 językach, z czego 50 (wedle
niektórych źródeł 39) władał biegle i „bez akcentu”. Najtrudniejszym do opanowania okazał
się chiński. Kardynał spędził nad nim aż 4 długie miesiące! Należy przy tym zaznaczyć, że
Mezzofanti nigdy nie opuścił swojej rodzinnej Bolonii we Włoszech.
***
Inni słynni poligloci to:
Emil Krebs (1867-1930, polski znawca języków azjatyckich): około 90 języków,
Andrzej Gawroński (1885-1927, językoznawca): ponad 60 języków, w tym narzecza
indiańskie,
Robert Stiller (ur. 1928 r., polski pisarz i publicysta): 30 języków czynnie, 30 biernie,
Alfred Majewicz (ur. 1949 r., profesor antropologii): 10 języków czynnie, 40 biernie,
Rasmus Christian Rask (1787-1832, duński pionier językoznawstwa historyczno-
porównawczego): 35 języków,
Mitrydates VI (zwany też Eupatorem albo Dionizosem, 132-63 p.n.e.): 25 języków,
Lomb Kato (1909-2003, węgierska tłumaczka): 16 języków,
Antoni Lange (1861-1929, poeta i tłumacz): 15 języków,
Jean-Franęois Champollion (1790-1832, francuski lingwista i egiptolog): 13 języków,
Starożytna królowa Kleopatra (69-30 p.n.e., ostatni faraon Egiptu): 13 języków,
Ludwik Zamenhof (1859-1917, twórca języka esperanto): 13 języków,
Heinrich Schliemann (1822-1890, niemiecki archeolog amator, odkrywca Troi): 12
języków,
Papież Jan Paweł II (1920-2005): 11 języków,
Biskup Stanisław Gądecki (ur. 1949 r.): 8 języków.
***
Wśród polskich królów z poliglotyzmu słynął Zygmunt III Waza, miłościwie panujący nad
polskim narodem w latach 1587-1632 r. Biegle władał pięcioma językami: polskim,
szwedzkim, włoskim, niemieckim i łaciną.
KRÓLOWA KLEOPATRA…
…prócz języków znała się również na urodzie. Była autorką pierwszego na świecie
podręcznika kosmetyki. Karierę zrobiła zwłaszcza opisana tam maść na łysienie, którą sama
Kleopatra regularnie stosowała na swym kochanku Juliuszu Cezarze. Sporządzało się ją ze
spalonej myszy, szpiku kostnego jelenia i zębów konia.
Nie wiadomo jednak, jaka była skuteczność specyfiku, bo Cezar miał w zwyczaju nie
rozstawać się ze swym laurowym nakryciem głowy.
ALBERTA EINSTEINA OSOBLIWE PRZYPADKI
Albert Einstein znany jest przede wszystkim jako twórca słynnego, rewolucjonizującego
nasz pogląd na naturę wszechświata równania E=mc2. Wiadomo też, że w czasie II wojny
światowej był jednym z inicjatorów programu nuklearnego w USA, argumentując w liście do
prezydenta Roosevelta, iż w ten sposób naukowcy amerykańscy odpowiedzą na wyzwanie
naukowców III Rzeszy, którzy prace nad budową bomby nuklearnej podjęli już dawno.
Po wojnie Einstein angażował się w akcje humanitarne i działania na rzecz pokoju na
świecie. Złośliwi twierdzą, że chciał w ten sposób uspokoić sumienie po tym, w co
amerykański atak nuklearny obrócił Hiroszimę i Nagasaki.
Mniej znany szczegół z jego biografii to fakt, iż w roku 1948 omal nie został pierwszym
prezydentem nowo utworzonego państwa izraelskiego. Biały Dom argumentował, że Einstein
świetnie nadawałby się na to stanowisko również dlatego, że był żydem orientacji
zionistycznej (sekta oparta na chrześcijaństwie). Einstein odmówił, nie podając konkretnych
przyczyn, choć twierdził, że czuł się tą propozycją bardzo zaszczycony.
Do końca życia mieszkał w USA, zmarł w New Jersey w roku 1955.
***
Nie odmawiając Einsteinowi nic z jego geniuszu, napiszemy tutaj bardzo małymi literkami,
że jednak nawet on popełnił kilka omyłek:
1. Bóg nie gra w kości – twierdził Einstein, bo nie wierzył, że ta sama cząstka może się
znajdować w dwóch różnych miejscach w tym samym czasie.
Współcześni mają dziś w tej materii zgoła odmienne zdanie. Nie dość, że gra, to jeszcze
rzuca je tam, gdzie ich nikt nie widzi – brzmi nie mniej sławna odpowiedź udzielona
Einsteinowi pośmiertnie przez Stephena Hawkinga, odkrywcę czarnych dziur.
2. Formułując teorię względności, Einstein upierał się, że wszechświat jest statyczny, i choć
przeczyły temu jego wstępne wyliczenia, tak bardzo w to wierzył, że pozmieniał nawet swoje
równania, wprowadzając do nich tzw. stałą kosmologiczną.
Dopiero gdy Edwin Hubble udowodnił, że wszechświat się rozszerza, Einstein zrewidował
swój stosunek do statyki i nazwał stałą kosmologiczną „największą pomyłką mojego życia”.
3. Ogłoszenie stałej kosmologicznej „największą pomyłką mojego życia” okazało się dla
Einsteina… jeszcze większą pomyłką jego życia!
W latach 90. ub. wieku uczeni potwierdzili, że stała kosmologiczna mimo wszystko istnieje,
a ponieważ nie jest równa zeru (choć mu bliska), odpowiada za rozszerzanie się
wszechświata. W ten sposób Einstein zaprzepaścił szansę na prawo do podpisywania swym
nazwiskiem jeszcze jednego przełomowego odkrycia w nowoczesnej kosmologii.
4. Jako czterdziestolatek (lata 20. XX w.) Einstein poświęcił się pracy nad uniwersalną
teorią oddziaływań grawitacyjnych i elektromagnetycznych.
Niestety, w tym momencie tak bardzo wyprzedził swoje czasy, że spotkał się z kompletnym
brakiem zrozumienia wśród odbiorców i jego wysiłki musiały zakończyć się niepowodzeniem.
Na przełomie lat 60. i 70. XX w. fizycy znaleźli jednak to, czego poszukiwał. Udowodniona
została teoria wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek
elementarnych. Okazało się tylko, że Einstein szukał nie tam, gdzie powinien, bo teoria
o radioaktywności odgrywająca tutaj ważną rolę jeszcze wtedy nie istniała.
***
Niedowiarki, które nie są przekonane, że mózg Einsteina faktycznie różnił się od
przeciętnego ludzkiego mózgu, mogą go sobie obejrzeć w postaci zamarynowanej w muzeum
przy szpitalu klinicznym Uniwersytetu Princeton. Genialny mózg jest MNIEJSZY od
przeciętnego, ale bardziej pofałdowany w rejonach odpowiedzialnych za zdolności
matematyczne.
ŻYCIORYS NIE Z BAJKI
Ezop, najznamienitszy z bajkopisarzy, wciąż pozostaje dla świata tajemnicą. Nie tylko nie
wiadomo, ile dokładnie napisał bajek, ale nawet kim był.
Jedna z ciekawszych teorii głosi, że był niewolnikiem, żył w Grecji w latach 620-565 p.n.e.
i nauczony przez swego właściciela pisać i czytać spisywał historie zasłyszane
w towarzystwie. Ponoć właściciel, doceniwszy jego literacki talent, w końcu go uwolnił
i Ezop zmarł jako grecki obywatel w Delfach. I ponoć na wolności nie napisał już żadnej
bajki.
ASY INTELIGENCJI…
…to w kolejności (według rankingu Uniwersytetu Stanforda w Kalifornii):
John Stuart Mill, IQ 210 – XIX-wieczny brytyjski filozof. W wieku lat trzech czytał po
grecku, jako ośmiolatek miał już za sobą lekturę całego Platona, Herodota oraz znał zasady
arytmetyki.
Wolfgan Amadeusz Mozart, IQ 210 – zaczął grać jako trzylatek, a komponować trzy lata
później.
Izaak Newton, IQ 190 – Anglik, właściciel najsłynniejszego guza na świecie (spadające
z drzewa jabłko) oraz twórca zasad mechaniki klasycznej.
Wolter, czyli Franęois-Marie Arouet, IQ 190 – francuski twórca epoki oświecenia, znany
w świecie (a znany był swego czasu ho-ho!) również jako Apostoł Rozumu.
Galileusz, IQ 185 – włoski uczony z XVII w., twórca podstaw nowożytnej fizyki.
Leonardo da Vinci, IQ 180 – renesansowy malarz i filozof, autor najbardziej zagadkowego
uśmiechu na świecie (patrz: Mona Lisa, Luwr).
Kartezjusz, IQ 180 – wybitny uczony XVII w., uważany za prekursora nowożytnej filozofii.
Abraham Lincoln, IQ 150 – 16. prezydent USA. Znany z tego, że zniósł niewolnictwo oraz
że został zastrzelony.
Napoleon Bonaparte, IQ 145 – wódz Francji, przekonał się na własnej skórze, że rosyjska
zima to nie przelewki.
SPOSÓB NA SIEBIE
Co ma zrobić artysta, który czuje niedosyt adoracji i pochlebnej krytyki swych dzieł? Może
pójść w ślady Paula Cezanne'a i sprawić sobie papugę. Skrzydlata wielbicielka Cezanne'a
miała zielone upierzenie, wyjątkowo nieskrzeczący głos i nauczyła się od swego właściciela
powtarzać na zawołanie tylko jedno zdanie: Cezanne jest wielkim malarzem!
PABLO PICASSO…
…bardziej niż na brak pochlebstw był z kolei wrażliwy na zimno. Tak bardzo, że gdy
w młodości wynajmował skromny pokoik, nie wahał się palić w piecu swoimi obrazami.
WALT DISNEY…
…cierpiał na myszofobię…
ALFRED HITCHCOCK…
…podobno nie posiadał pępka.
ADOLF HITLER…
…urodził się w Austrii i przeprowadził się do Niemiec, żeby uniknąć powołania do służby
wojskowej.
***
Matka Adolfa, z domu Klara Polzl, podobno rozważała aborcję, gdy była w ciąży
z Adolfem. W dwóch latach poprzedzających narodziny Adolfa straciła trójkę starszych dzieci.
***
Najmłodsza siostra Adolfa, Paula Wolf, zmarła w 1960 roku.
POSTRACH ZWIERZĄT
Jak donoszą kronikarze, przed Iwanem Groźnym drżeli nie tylko ludzie, lecz i zwierzęta. Za
panowania tego władcy populacja słoni zmniejszyła się w pewnym momencie o jeden
egzemplarz, gdyż zwierzę nie zrozumiało, co władca miał na myśli, krzycząc: „Na kolana,
słoniu”!
PO JAKIEMU NA MARSIE?
Potentat medialny Józef Pulitzer wpadł onegdaj na pomysł kosmicznej reklamy swej gazety
New York World. Planował wybudować tak wielki billboard, by był widoczny na Marsie.
Projekt nie doszedł jednak do skutku, gdyż pan Pulitzer nie mógł się zdecydować na wybór
języka reklamy. Nikt z doradców nie był mu w stanie powiedzieć, po jakiemu czytają na tym
Marsie…
JAK KULĄ W PCHŁĘ
Szwedzka królowa Krystyna (1626-1689) uwielbiała niekonwencjonalne rozwiązania.
Koronowała się jako „król”, a nie „królowa” swego kraju, lekcje filozofii pobierała
u Kartezjusza tak wcześnie rano, że biedny filozof nabawił się w końcu zapalenia płuc i zmarł,
a populację pcheł w swojej komnacie wybijała za pomocą miniaturowej armatki, którą kazała
specjalnie na tę okoliczność skonstruować.
PANI OD RĘKAWICZEK
Angielska królowa Elżbieta nie oszczędza na służbie. Posiada pokojówkę, której
wyłącznym zadaniem jest opieka nad kolekcją królewskich… rękawiczek. Praca, wbrew
pozorom, jest na cały etat, bo królowa posiada ich tysiące par.
SŁABA WIARA EDISONA
Gdy w 1877 r. Edison wymyślił fonograf, nie był przekonany, że wynalazek jest do
wykorzystania w przemyśle muzycznym. Odkrywca widział jego przyszłość raczej
w kategoriach telegrafu i uważał, że będzie przydatny do przesyłania nagranych wiadomości.
Do unii fonografu z muzyką dał się przekonać dopiero po 16 latach.
POTĘGA PRZEWIDYWANIA
Rogerowi Baconowi (circa 1214-1294), angielskiemu filozofowi z okresu średniowiecza,
oficjalnie przyznaje się tylko skromny tytuł wynalazcy okularów (a i to, jak twierdzą niektórzy,
niekoniecznie jest prawdą).
Nieoficjalnie był on jednak także wynalazcą:
teleskopu,
mikroskopu,
samochodu,
parowca,
samolotu,
pianki dla płetwonurków.
Chodzi o to, że Bacon przewidział, iż wraz z rozwojem możliwości technologicznych ludzie
posiądą instrumenty zdolne wyprodukować tego typu „urządzenia”. Uznany za heretyka
i czarnoksiężnika, Bacon spędził wiele lat na wygnaniu. A i tak miał szczęście, że tylko na
wygnaniu się skończyło.
BUTY DLA PCHŁY
Nikolaj Sjadristij z Ukrainy (ur. 1937 r.) kuje złote podkowy dla pcheł. Jest ponadto
konstruktorem m.in. najmniejszego na świecie działającego silnika (wielkości 0,05 mm2)
i pionków szachowych, które można rozpoznać dopiero po powiększeniu ich 2000 razy pod
mikroskopem.
O swej mikrosztuce, znanej na świecie także jako mikrominiatury, Sjadristij mówi krótko:
pasja mojego życia!
KOBIETA Z MARZENIAMI
Bare – pod takim przydomkiem przeszła do historii pierwsza kobieta, która opłynęła kulę
ziemską w 1769 r.
Podróż odbyła na statku francuskiego kapitana Louisa Antoine'a Bougainville'a. Nic jednak
byśmy o tym nie wiedzieli, gdyby nie spostrzegawczy mieszkańcy Tahiti, którzy w czasie
odpoczynku załogi na wyspie donieśli kapitanowi o „odmienności” jednego z jego majtków…
Bare przyznała wówczas, że użyła kamuflażu, bo tylko w ten sposób mogła spełnić największe
marzenie swojego życia. Francuska załoga, jak wynika z oficjalnego opisu wyprawy, była
w głębokim szoku. Nie dlatego, że Bare była kobietą, lecz że miała tego typu marzenia.
MOUNT EVEREST…
…jako pierwszy zdobył alpinista nowozelandzki Sir Edmund Hillary 29 maja 1953 r.
***
Spośród Polaków na najwyższej górze świata jako pierwsza stanęła Wanda Rutkiewicz 16
października 1978 roku.
***
Wanda Rutkiewicz była jednocześnie pierwszą Europejką i trzecią kobietą na świecie,
której udało się poskromić Mount Everest.
***
Pierwszą kobietą na Mount Evereście była Japonka Junko Tabei, 16 maja 1975 r.
W FILOZOFICZNYM SKRÓCIE
Błyskawiczny kurs Arystotelesa dla potrzebujących:
Filozof najpierw był uczniem Platona (IV wiek p.n.e.), a od XIII wieku został mentorem
chrześcijańskich filozofów Starego Kontynentu, wytyczając kierunki rozwoju nowożytnej
europejskiej myśli, nauce i literaturze.
Arystoteles odrzucał platońską teorię o ukrytej pamięci idealnego świata, uważając, że
wiedza człowieka o świecie pochodzi z jego doczesnego doświadczenia. To on twierdził, że
umysł nowonarodzonego człowieka jest jak biała kartka papieru czekająca na zapisanie.
***
Z kolei za ojca nowoczesnej filozofii uważa się Kartezjusza (1596- 1650), który poddał
w wątpliwość wszystko oprócz jednego: ludzkiej świadomości istnienia. W skrócie: Cogito
ergo sum.
BOSKI LEKARZ
Pierwszym znanym z imienia lekarzem w historii cywilizacji był Egipcjanin Imhotep, żyjący
ok. 2600 lat p.n.e., autor podręczników na temat leczenia ran, połamanych kości, a nawet
wewnętrznych guzów. Wdzięczni Egipcjanie zaraz po jego śmierci zaczęli go czcić jako boga.
DRAKOŃSKI KONIEC DRAKONA
Drakon, grecki administrator Aten z VII wieku p.n.e. i autor jednego z najbardziej okrutnych
kodeksów prawnych w historii cywilizacji, zmarł w sposób nie mniej okrutny niż winowajcy
karani zgodnie z jego pomysłami. W czasie bankietu wydanego na jego cześć goście obrzucili
go swymi płaszczami w geście symbolizującym szacunek. Drakon zmarł z uduszenia.
KŁOPOT Z MAGELLANEM
Ferdynand Magellan znany jest jako pierwszy żeglarz, który opłynął świat, potwierdzając
jednocześnie odszczepieńcze tezy, że świat jest kulą.
Czy jednak słusznie należy się mu tytuł?
Magellan zmarł przecież w czasie swej historycznej podróży, wdając się nierozważnie
w bójkę z tubylcami z Filipin… Misję zakończył tylko jeden z jego pięciu okrętów pod
dowództwem Juana Sebastiana de Elcano, który to przy okazji nazwał wody między Azją
a Ameryką Południową Oceanem Spokojnym, gdyż wydały mu się „nadzwyczaj
spacyfikowane”.
Do dziś trwają dyskusje, czy zmysł obserwacji de Elcano nie był modyfikowany nazbyt
dużą dawką rumu.
PRZYTULIĆ KSIĘŻYC
Używki być może i sprzyjają wielkiej sztuce, ale niekoniecznie artyście. Chińczyk Li Po
(701-762), który nie siadał do komponowania poezji bez kieliszka, utopił się w czasie
kontemplacji nad nowym wierszem, gdy usiłował przytulić się do odbicia Księżyca
w jeziorze.
NICCOLO PAGANINI JAK TWARDOWSKI?
Czy słynny skrzypek (1782-1840) naprawdę sprzedał duszę diabłu za lepszy warsztat
muzyczny? Spory trwają do dziś, prawdą jest jednak, że publiczność Paganiniego wykazywała
niezwykle mało odporności na pokazy jego wirtuozerii, dokonywane na jego własne życzenie
przy zgaszonych świecach. Po zapaleniu świec okazywało się, że część widzów pomdlała
z wrażenia lub strachu, co polującym na sensację reporterom nieodmiennie jawiło się jako
„sala pełna trupów”.
ŚMIERCIONOŚNA BATUTA
Pierwszy dyrygent świata, Jean-Baptiste Lully (1632-1687) zmarł od własnej batuty,
również pierwszej na świecie, która zasłynęła z tego, iż miała dwa metry długości i służyła
właścicielowi do uderzania w podłogę. W czasie koncertu na cześć powrotu do zdrowia króla
Ludwika XIV Lully uderzył się batutą w nogę, wywiązała się gangrena i dyrygent zmarł.
Ludwik XIV żył przez następnych 28 lat.
KLĄTWA OŁOWIANEGO ŻOŁNIERZYKA
Piotr Czajkowski (1840-1893) miał dużo wspólnego z ołowianymi żołnierzykami, które
przewijają się przez jego twórczość. Też bowiem wiecznie „chronił” swoją głowę w obawie,
że mu odpadnie…
Dyrygując orkiestrą w czasie otwarcia słynnego Carnegie Hall w Nowym Jorku w 1891 r.,
Czajkowski używał tylko jednej ręki. Drugą przez cały czas przytrzymywał swoją głowę.
KOMPOZYTORSKA POTENCJA
Do najbardziej „płodnych” kompozytorów należeli:
Jan Sebastian Bach (1685-1750): m.in. 250 kantat kościelnych, 371 chorałów i 20 dzieci.
Antonio Vivaldi (1678-1741): prawie 500 koncertów, 40 utworów na chór i orkiestrę, 100
utworów na orkiestrę i 50 oper. Nie najgorzej jak na księdza.
Franciszek Józef Haydn (1732-1809): twórca symfonii, skomponował ich 104.
Franciszek Schubert (1797-1828): 600 pieśni. I żadnej głównej nagrody!
Ryszard Wagner (1813-1883): kompozytor najdłuższej opery świata, „Die Meistersinger
von Nurnberg”, która trwa (dla tych, oczywiście, co doczekają jej końca) ponad 5 godzin.
PIRAT ULISSES
Wychodząc na spacery, James Joyce miał w zwyczaju charakteryzować się na pirata –
nakładał na jedno oko czarną przepaskę.
Jeszcze jeden ekscentryzm zdziwaczałego Irlandczyka? Niekoniecznie.
Joyce od młodości cierpiał na glaukomę, która w końcu całkowicie odebrała mu wzrok.
Większą część swego monumentalnego dzieła „Finnegan's Wake” podyktował swemu
asystentowi, w którego roli występował wówczas młody Samuel Beckett.
Tak, tak, nie nudźcie. Ten od Godota.
DO KOŃCA ESTETA
Zdarzyło się, że zawsze dowcipny i zawsze wojujący z tandetą Oskar Wilde umierał
w hotelowym pokoju o wyjątkowo pstrokatych ścianach. Ostatkiem sił na moment przed
śmiercią odwrócił się w stronę czuwającego przy jego łóżku przyjaciela i rzekł: Albo wyniosą
stąd tę tapetę, albo mnie.
NAPOLEN NISKI CZY WYŻSZY?
Niski wzrost Napoleona, który, wedle powszechnego mniemania, przysparzał mu wielu
kompleksów, to historyczna bujda. Napoleon miał około 168 cm wzrostu, co nawet dzisiaj
stanowi o 2 cm więcej niż przeciętny wzrost współczesnego Europejczyka!
Wszystkiemu zaś winny jest system ówczesnych miar. Wedle miary używanej w Anglii
Napoleon miał 5 stóp i 6 cali wzrostu, co odpowiadało 168 cm. W systemie francuskim
mierzył 5 stóp i 2 cale, co dla Anglików oznaczało całe 10 cm mniej.
OD WATERLOO DO SMYCZY
Ostatni potomek Napoleona noszący jego nazwisko, Jeremi Napoleon Bonaparte, zmarł
w 1945 roku na skutek obrażeń po upadku. Przewrócił się, potykając o smycz swego psa
w czasie spaceru.
HAYDN – BELFER PIŁA?
Józef Haydn (1732-1809) znanyjest głównie jako ojciec sonaty i kwartetu smyczkowego,
zaś dużo mniej jako nauczyciel Mozarta oraz Beethovena. Czy dlatego, że żaden z jego
słynnych uczniów nie wyrażał się zbyt pochlebnie o jego zdolnościach belferskich?
MARC CHAGALL…
…potrafił zadbać o swoje interesy. Za każdy, nawet najmniejszy sprawunek czy usługę
płacił czekiem. Dobrze wiedział, że każdy kawałek papieru z jego podpisem staje się cennym
okazem kolekcjonerskim i czek najprawdopodobniej nie zostanie zrealizowany.
JULIUSZ CEZAR…
…miał szczęście urodzić się przed problematycznym XVIII wiekiem (patrz wpis: Nie mieli
łatwo łysi), lecz on z kolei był na punkcie swej łysiny bardzo przewrażliwiony.
Armia zgryźliwych historyków twierdzi wręcz, że wieniec laurowy Cezara był nie tyle
symbolem jego władzy, co praktycznym nakryciem gołej czaszki.
OJCOWIE WYNALAZCÓW TEŻ BYWALI WYNALAZCAMI
Szukając pomysłu na trwalszy kawałek drewna, Immanuel Nobel, ojciec Alfreda Nobla,
skleił ze sobą kilka cienkich drewnianych płyt i tak rozpoczęła się kariera sklejki, znanej
również jako dykta.
ERATOSTENES…
…był greckim matematykiem i myślicielem żyjącym w III i w II wieku p.n.e. Posługując się
kijkiem, linijką i sznurkiem, jako pierwszy oszacował średnicę Ziemi.
A teraz zrobi się nam wszystkim bardzo głupio. Błąd wjego obliczeniach wyniósł zaledwie
1% w stosunku do wyniku otrzymanego przez współczesnych badaczy, posługujących się
technologami najnowszej generacji.
ZBĘDNIK LITERATURY I SZTUKI
PO KSIĄŻKĘ PÓJDŹ
Biblioteka jest wynalazkiem Sumerów, którzy 4000 lat p.n.e. stworzyli wysoko rozwiniętą
cywilizację w dolnej Mezopotamii, w dorzeczach rzek Tygrys i Eufrat (tereny dzisiejszego
Iraku, Syrii, Kuwejtu, Iranu oraz Turcji). W siedzibach władców przechowywane były tysiące
glinianych tabliczek pokrytych pismem klinowym. Język sumeryjski uważany jest przy tym za
lingwistyczne kuriozum. Do dzisiaj nie udało się ustalić jego pokrewieństwa z żadną inną
rodziną językową.
***
Biblioteka w Aleksandrii, największy starożytny dom książki (założony w III w. p.n.e),
zawierała, wedle przekazów, około 700 tysięcy papirusowych zwojów.
***
Po spaleniu Aleksandrii w IV w. n.e. głodni wiedzy wciąż mogli korzystać z biblioteki
w hiszpańskiej Kordowie, o której mówi się, że jeszcze w X wieku posiadała ok. 400 tysięcy
zwojów.
***
Na niskiej popularności Kordowy wśród średniowiecznych czytelników zaważył jednak
fakt, iż na początku drugiego millenium Europę ogarnął wtórny analfabetyzm. Czytać i pisać
potrafiło wówczas zaledwie 1–2% mieszkańców Starego Kontynentu.
***
Za najstarszą bibliotekę w Polsce uchodzi Biblioteka Kapitulna w Gnieźnie, gdzie istniała
pierwsza szkoła tumska, znana już w XI w., odwiedzana przez arcybiskupów i kanoników oraz
otaczana troskliwą opieką. Nie zwracając na czas książki, spóźnialski ryzykował ściągnięcie
na siebie nie tylko gniewu, ale i klątwy skrupulatnych tumskich bibliotekarzy…
***
Do innych znanych bibliotek należą:
Biblioteka faraonów w starożytnym Egipcie. Zawierała szacunkowo 20 tysięcy
papirusowych zwojów.
Londyńska THE BRITISH LIBRARY, ustanowiona w 1753 roku, dom dla 18 milionów
książek, 33 milionów patentów, 2 milionów map, 8 milionów znaczków pocztowych, 600
tysięcy egzemplarzy gazet, miliona płyt oraz milionów manuskryptów.
BIBLIOTEKA KONGRESU w USA ustanowiona w 1800 roku. Przeżyła dwa wielkie
pożary, ale i tak mieści się w niej 28 milionów książek w 470 językach.
DANTE I BEATRYCZE
No i kimże była owa dorodna Beatrycze Dantego Alighieri (1265-1321), uwieczniona
w „Boskiej komedii”?
Dante poznał swoją przyszłą muzę we Florencji (gdzie urodził się i wychował) jako
dziewięciolatek. Dziewczyna nazywała się Beatrycze Portinari, była od niego o rok młodsza
i ponoć od pierwszego wejrzenia stała się dla Dantego ideałem. Miłość przyszła jednak
dopiero osiem lat później, gdy Dante ponownie ujrzał Beatrycze spacerującą w towarzystwie
nieodłącznych przyzwoitek po florenckiej ulicy. Spotkanie przedstawiało się ponoć tak, że
Dante nieśmiało się do dziewczyny uśmiechnął, a ona odpowiedziała mu na ten gest
skinieniem głowy. To jednak w zupełności wystarczyło, by boska Beatrycze na zawsze wzięła
w posiadanie serce, umysł i pióro przyszłego mistrza. Beatrycze przez twórczość Dantego
przewija sięnieustannie i jest adresatką większości jego wierszy.
***
W „Boskiej komedii” Beatrycze przeprowadza Dantego przez Niebo. Jako że prawdziwa
Beatrycze zmarła bardzo młodo (w wieku 25 lat w 1290 roku, w dodatku jako żona innego
mężczyzny), oznacza to, że Dante opisał w swym wiekopomnym dziele kobietę, która od 17 lat
nie żyła.
***
I wszystko pięknie, tylko określenie „wierny swej miłości” nie bardzo do Dantego pasuje.
Jako dwudziestolatek Dante ożenił się z Gemmą di Manetto Donati, miał z nią troje lub
czworo dzieci i żył długo i (podobno) całkiem szczęśliwie.
ANEGDOTY PEŁNE PSOTY
Przebywając w Brukseli i rezydując w hotelowym pokoju, francuski poeta Charles
Baudelaire (1821-1867) wypuszczał się na spacery w okolice pobliskiego cmentarza. Którejś
nocy udało mu się złapać nietoperza. Zwierzę zamieszkało z Baudelaire'em w pokoju i ponoć
wcale nie protestując, zamieniło się w udomowionego przyjaciela, a wymyślona dla niego
przez Baudelaire'a dieta z mleka i chleba też mu służyła. Historia milczy na temat reakcji
hotelowej recepcji.
Z kolei żyjący w tych samych czasach współziomek Baudelaire'a i również poeta, Gerard
de Nerval (1808-1855), był dumnym posiadaczem udomowionego homara. Nerval uwielbiał
zabierać swego opancerzonego kompana na spacerki po parku Palais Royal,prowadzając go
tam na niebieskiej wstążeczce.
***
Fakt noszenia przez irlandzkiego geniusza modernizmu Jamesa Joyce'a (1882-1941) pięciu
zegarków na tym samym przegubie (przy czym każdy wskazywał inną godzinę) jest w tym
zbiorku anegdot chyba najsłabiej oddziałujący na wyobraźnię…
SKĄD SIĘ WZIĄŁEŚ, POLAKU MAŁY?
Kto ty jesteś? Polak mały…
Znamy to? Znamy! Lecz kto to napisał i gdzie? Mickiewicz? Konopnicka? Prus może?
Tymczasem autorem słynnego wiersza jest Władysław Bełza. Utwór zatytułowany
„Wyznanie wiary dziecięcia polskiego” otwiera książkę pt. „Katechizm polskiego dziecka”,
wyd. w 1900 r.
KONIA MI OPISZ
Kto pierwszy powiedział: Koń jaki jest, każdy widzi? Tak opisał konia w swoim słynnym
XVIII-wiecznym dziele pt. „Nowe Ateny, albo Akademija wszelakich scyjencyj pełna…”
ksiądz Benedykt Chmielowski.
I supertrafnie, bo jaki koń jest, każdy widzi.
„WIERSZE O OBYCZAJACH CHŁOPCÓW"
Po pierwsze, bez żadnych domysłów proszę! Po drugie, dzieło o tym tytule nie wyszło spod
pióra Oscara Wilde'a, lecz było pierwszym polskim poradnikiem dobrych obyczajów
opublikowanym w XVI w.
Źródła nie podają jednak, czy poradnik podpowiadał, jak się obyczajnie prowadzić tylko
chłopcom, czy również i dziewczętom.
PANIE-PANOWIE BRONTE
Currer Bell to pseudonim pisarski Charlotte Bronte, autorki wichrowo-wzgórzowej,
wielokrotnie adaptowanej na srebrny ekran powieści „Dziwne losy Jane Eyre”.
Co jednak ciekawe, zbiorek wierszy trzech zdolnych sióstr Bronte, opublikowany w 1846
roku jako dzieło wspólne trzech panów o imionach: Currer, Ellis oraz Acton Bell, nie cieszył
się przesadną popularnością. Sprzedano tylko dwa egzemplarze…
Morał z tej historii jest więc chyba taki, że nieważne jaka płeć, ważne jaka treść.
NAJSTARSZE OBRAZKI NA PAPIERZE
Najstarszy ilustrowany manuskrypt pochodzi z V wieku n.e. i nosi tytuł „Vatican Vergil”.
Jego zawartość nie ma jednak nic wspólnego ze świętym miastem. Jest to jedna ze scen
„Georgików” Wergiliusza, opiewająca uroki wiejskiego życia i obcowania z naturą.
PRAWDA O MONA LISIE
Leonardo da Vinci wydał swoją Monę Lisę na pastwę przyszłych pokoleń być może i z
intrygującym uśmiechem, ale również… z brwiami!
Dzisiejsza wersja obrazu przedstawia tajemniczą niewiastę bez tej naturalnej ozdoby.
Wieść niesie, że brwi Mona Lisy zostały usunięte kilkaset lat temu, gdy roztargniony
restaurator użył za dużo rozpuszczalnika i brwi bezpowrotnie… wsiąkły w pędzel.
MESJASZ W TŁOKU
„Mesjasz”, największe dzieło angielskiego muzyka George'a F. Handla powstało
w zaledwie dwa tygodnie, między 29 VIII a 14 IX 1741 roku. Załamany intrygami wokół
swojej osoby muzyk właśnie wyemigrował do Dublina, a ponieważ przyjęto go tam
z otwartymi ramionami, w podzięce skomponował słynne oratorium.
Prawykonanie „Mesjasza” odbyło się w niewielkim pomieszczeniu, tzw. Pokojach
Muzycznych przy Fishamble Street, w związku z czym poproszono gości o dwie grzeczności.
Panów – by z racji ciasnoty nie zabierali ze sobą swych mieczy, a panie, by z tych samych
powodów zostawiły w domu suknie na halkach z drutów.
PRZEPOWIEDNIA DLA TITANICA
Dramat Titanica został opisany czternaście lat przed faktyczną katastrofą.
W 1898 roku Amerykanin Morgan Robertson opublikował powieść pt. „Na daremno, czyli
jak zginął Titan” (ang.: „Futility, or The Wreck of the Titan"), która opowiada o liniowym
transatlantyku zderzającym się w środku kwietniowej nocy z górą lodową i idącym w wyniku
tej kolizji na dno. I nawet nazwa statku – „The Titan”niedaleko odbiega od pechowego
autentyku.
***
Robert Morgan w ogóle był pisarzem raczej niesamowitym. W roku 1903 wydał książkę pt.
„Podwodny postrach” (ang.: „The Submarine Destroyer”), gdzie opisał działanie urządzenia
zwanego peryskopem. Przyrząd tak bardzo zainteresował producenta, Holland Submarine
Company, że dowiedziawszy się, iż Morgan opisany przez siebie wynalazek opatentował,
firma odkupiła go odMorgana za 50 tysięcy dolarów.
***
Z kolei w wydanej w 1914 roku książce pt. „Poza polem widzenia” (ang.: „Beyond the
Spectrum”) Morgan opisał rozwój konfliktu między USA a Japonią, kończący się wojną.
***
W wieku 65 lat, w 1915 roku Morgan popełnił samobójstwo. Znaleziono go w hotelu
z pustą fiolką po truciźnie zawierającej rtęć. Jego znajomi zwierzyli się później
dziennikarzom, że nie miał siły zmierzać się dłużej ze swą rolą współczesnego Nostradamusa.
SMRODEK OD CEZANNE'A
Podoba się wam malarstwo Paula Cezanne'a, jego martwe natury? Ciekawe, czy podobałby
się wam zapach w pracowni mistrza, jaki towarzyszył ich powstawaniu…
Cezanne był malarzem tak dokładnym i powolnym jednocześnie, że owoce, które malował,
zazwyczaj zdążyły zgnić i spleśnieć, zanim artysta przeniósł ich wizerunek na płótno. Dopiero
po kilku latach, za radą przyjaciela, Cezanne zaczął używać atrap (wówczas robionych
z drewna) jako modeli dla swej sztuki…
NARODZINY GWIAZDY
Najznamienitsza literacka kryminalistka świata Agata Christie zaczęła pisać, by udowodnić
starszej siostrze Madge, że… potrafi!
Siostra Madge była z gatunku nieżyczliwych sceptyków i uwielbiała wmawiać Agatce, że
się, biedna Agatka, do niczego dobrego nie nadaje, a już na pewno nie do literatury.
NAJSTARSZĄ LITERĄ…
…alfabetu łacińskiego jest „o”, używane przez starożytnych Egipcjan już 3000 lat p.n.e.
SZTUKA UNIWERSALNA
W 1961 r. dzieło pt. „Le Bateau” Henri Matisse'a przez 47 dni wisiało na ścianie
nowojorskiego Muzeum Sztuki Współczesnej do góry nogami. Obraz obejrzało ponad 100
tysięcy ludzi i nikt niczego nie zauważył.
Bo wielka sztuka jest uniwersalna.
OSKAROWE EFEKTY
Słynne oskarowe statuetki tradycyjnie produkuje się z żelaza i miedzi. W czasie wojny
tradycja została zagrożona, bo rząd wymagał, by każdy skrawek metalu przeznaczać na broń
i naboje.
Wojna wojną, panie, ale Hollywood bez Oskarów? Bing Crosby i Ingrid Bergman dostali
więc w 1944 r. Oskary z gipsu, który dla efektu równo pociągnięto złotą farbą.
„FOLWARK ZWIERZĘCY"…
…nie od razu stał się bestsellerem.
Zanim George'owi Orwellowi udało się zainteresować powieścią wydawcę (był nim
Martin Secker & Warburg Ltd, wydanie I z 17 sierpnia 1945 r.), kilka znacznie większych
domów wydawniczych odrzuciło ją, argumentując, iż „historie o zwierzętach bardzo słabo się
w USA sprzedają”.
Niewykluczone, że dzisiaj opłacają adwokatów, by nikt, w związku z tą sprawą, nie
sprzedał światu ich nazwy.
SZTUKA KONDENSACJI
Nie chcąc dalej dręczyć widowni niekończącym się oczekiwaniem na Godota, Samuel
Beckett jest także autorem sztuki, która rozgrywa się błyskawicznie. Dzieło nosi tytuł
„Oddech”, powstało w 1970 r. i trwa równo trzydzieści sekund. Nie biorą w nim udziału żadni
aktorzy i nie pada ani jedno słowo.
ANIOŁY CUDNE JAK POGANIE
Aureola nad głową anioła to jego spuścizna po… pogańskich przodkach. Większość pogan
czciła rozmaitych bogów Słońca, których piktograficznie wyróżniał z tłumu innych bogów
obecny przy nich promień światła, zazwyczaj nad głową.
Chrześcijańscy artyści pomysł kupili i w ten sposób święci dostali aureolę.
Ponieważ nikt nie wie dokładnie, kto pierwszy, dlaczego ani któremu królowi włożył na
głowę koronę, historycy skłonni są wierzyć, że także korona ma swój pierwowzór
w pogańskiej symbolice.
TROSKA O MONĘ
Wewnątrz gabloty, w której wisi najsłynniejsze dzieło Leonarda da Vinci Mona Lisa
(Luwr), panuje stała temperatura 6 stopni Celsjusza, zaś powietrze ma 50 % wilgotności.
Szyba gabloty ma 3 cm grubości, zaś złożoność system alarmowego to historia sama w sobie.
Strażnicy światowego dziedzictwa sztuki wolą nie ryzykować kolejnego 21 sierpnia 1911,
kiedy to na 27 miesięcy Mona Lisa bez wieści zniknęła ze swej muzealnej ściany.
***
Złodziejem Mony Lisy był Włoch Vincenzo Perugia, który twierdził potem, że ukradł obraz
z pobudek wyższych i za równowartość 100 tysięcy dolarów usiłował go sprzedać Galerii
Uffizi we Florencji, gdzie, jego zdaniem, obraz przynależał. Perugia poczytywał to za
narodową hańbę, iż dzieło najwybitniejszego włoskiego artysty poniewiera się za granicą.
Złodziej-patriota nic nie wiedział o tym, że chociaż Mona Lisa powstała we Włoszech, da
Vinci zabrał ją ze sobą do Francji na dwór Franciszka I i sprzedał królowi za 4000 dukatów.
***
W kronikach śledztwa związanego z kradzieżą Mony Lisy figuruj e nazwisko Pablo Picasso.
Malarz był wówczas w posiadaniu dwóch rzeźb, które kupił od dilera sztuki, niejakiego
Piereta, a które, jak się okazało, były nielegalnie wyniesione z Luwru. Bojąc się o reputację,
Picasso zwrócił rzeźby do muzeum i pomógł policji namierzyć Piereta, wstępnie podejrzanego
o kradzież Mony Lisy. Po odzyskaniu obrazu wszystkie arcydzieła w Luwrze trafiły do
grubościennych gablot.
KUKURYDZIANY PRACZŁOWIEK
W mitologii Majów bogowie stworzyli człowieka z kukurydzy. Zasiali, zebrali,
przetworzyli na mąkę, zagnietli ciasto i ulepili z niego czterech pierwszych mężczyzn i cztery
pierwsze kobiety. Po czym wypuścili na świat w stanie surowym, bez zapiekania.
OSKAR I NOBEL RAZEM?
Rzadka kombinacj a, ale możliwa, a przypadła w udziale ekscentrycznemu ojcu Elizy
Doolittle, czyli irlandzkiemu dramaturgowi Bernardowi Shaw.
W 1925 roku Shaw otrzymał Nobla za zasługi dla literatury.
W roku 1938 r. dostał Oskara za najlepszy scenariusz filmowy (oparty zresztą na jego
własnej sztuce) pt. „Pigmalion”.
NAJDŁUŻSZE ZDANIE…
…w „Ulissesie” Jamesa Joyce'a składa się z 4391 słów.
PIERWSZĄ POWIEŚCIĄ…
…która wylądowała na biurku wydawcy w postaci maszynopisu, były „Przygody Tomka
Sawyera” pióra Marka Twaina. Przepraszamy – czcionki z maszyny Marka Twaina.
NAJSTARSZA BIBLIA…
…świata w języku łacińskim, która zachowała się do naszych czasów, to „Codex
Amiatinus”, manuskrypt zamówiony w 692 r. przez Ceolfritha (angielskiego prałata klasztorów
w Wearmouth oraz Jarrow) i ofiarowany ówczesnemu papieżowi w prezencie. Obecnie
manuskrypt przechowywany jest we florenckiej bibliotece Medicea Laurenziana.
ZBĘDNIK HISTORYCZNY
PIERWSZE POŁĄCZENIE NA LINII 911
Historyczne zdanie wypowiedziane przez Grahama Bella do pierwszej na świecie
działającej tubki telefonicznej brzmiało: Watson, chodźże no tu natychmiast, jesteś mi
potrzebny!
Czy Bell tak się niecierpliwił, by wypić z asystentem za sukces? Hm, w czasie
eksperymentu Bell rozlał kwas… na rozporek i musiał jak najszybciej zmienić ubranie.
Potrzeba jest matką wynalazków i coś w tym jest.
NIETOPERZE NIE NA WOJNĘ
CIA, wiadomo, przyciąga nie tylko nieustraszonych, ale i najbardziej pomysłowych.
W czasie II wojny światowej (ok. 1943 r.) CIA wpadło na pomysł eksperymentu
z uzbrojonymi nietoperzami. Hordy nietoperzy przywiązane do niewielkich bomb miały
spadać nocą na niemieckie miasta i siać grozę oraz spustoszenie. Wedle odtajnionych po
wojnie dokumentów amerykańska armia weszła w posiadanie tysięcy gotowych do akcji
zwierzaków.
Niestety, nikt nie zapytał o zdanie nietoperzy, a te zdecydowanie nie miały ochoty brać
udziału w wojnie. CIA zaniechało eksperymentu, gdy największa kolonia nietoperzy uciekła
z wojskowej placówki, pozostawiając po sobie kompletnie zdemolowany hangar. Nietoperze
– od pokoleń urodzeni pacyfiści.
NASI (PRAWIE) GÓRĄ
W 1771 roku Królestwo Polskie było terytorialnie największym państwem w Europie
(oprócz Rosji), zaś pod względem liczebności ustępowało tylko ówczesnej Francji.
PARLEZ-VOUS ENGLISH?
Oficjalnym językiem w Anglii przez około 300 lat (okres 1066-1362) był… francuski!
DAMASZKU SIŁA PRZEBICIA
Damaszek jest najstarszym nieprzerwanie zamieszkanym miastem świata. Archeolodzy
wciąż poznają jego historię, sięgającą w tym momencie już 3000 lat p.n.e. Pierwsze opisy
miasta pochodzą z egipskich inskrypcji sporządzonych 1500 lat p.n.e.
Tak więc, niestety, choć dzisiaj wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, kiedyś pewnie
prowadziły do Damaszku.
JAKI (NIE) BYŁ POŻYTEK Z UPADKU BASTYLII
Ile lat trwała rewolucja francuska? Dziesięć. W znaczeniu: dziesięć straconych lat.
Rozpoczęła się w 1789 roku (w tym roku m.in. francuski patrycjat zdobył Bastylię),
a skończyła się w 1799 r., gdy do władzy doszedł Napoleon Bonaparte.
Demokracja, o którą chodziło rewolucjonistom, nigdy nie została we Francji (w tym czasie)
wprowadzona.
CHUDE POCZĄTKiI
Jak liczne było państwo Mieszka I? Trudno oszacować to z całą pewnością, ale historycy
uważają, że w całym królestwie nie mogło żyć więcej niż milion ludzi. A więc mniej niż
mieszka obecnie w polskiej stolicy…
ZALUDNIONY KRAKÓW
XIV-wieczny Kraków, najludniejsze wówczas miasto Polski, liczył sobie 15 tysięcy stałych
mieszkańców.
O KRÓLEWSKICH KONIUGACJACH
Polscy królowie w różnych występowali koniugacjach:
W koniugacji z Rosją i caratem wystąpił Władysław IV Waza. Ogłoszono go carem Rosji
w 1610 roku i choć do koronacji nigdy nie doszło, król używał carskiego tytułu do r. 1635.
W koniugacji z gwiazdami wystąpił Jan III Sobieski. W Drodze Mlecznej jest układ gwiazd
o nazwie Tarcza Sobieskiego.
W koniugacji sakralnej wystąpił Jan Kazimierz. Powołany na tron po śmierci przyrodniego
brata w 1648 roku, zwolniony został ze ślubów zakonnych i odwołany z godności
kardynalskiej.
W koniugacji z żoną poprzednika wystąpił ponownie Jan Kazimierz. Po śmierci
Władysława Jan Kazimierz poślubił owdowiałą Marię Ludwikę Gonzaga de Nevers.
W koniugacji bezżennej wystąpił zaś Stanisław August Poniatowski, który do końca życia
był kawalerem.
JAGIEŁŁY DŁUGIE PANOWANIE
Królem polskim, który najdłużej zasiadał na tronie, był Władysław Jagiełło. Jego
panowanie trwało 48 lat.
KTÓRZY NAPRAWDĘ PIERWSZYMI BYLI…
…w odkrywaniu nowych lądów i podbijaniu innych cywilizacji:
326 r. p.n.e. – Aleksander Wielki dociera do Indii.
300 r. p.n.e. – grecki żeglarz Pytheas opływa Europę od zachodu i ląduje w dzisiejszej
Norwegii.
55 r. p.n.e. – Juliusz Cezar napada na Anglię.
Początek XI wieku – żeglarze Norse pod wodzą Leifa Erikssona wypływają z Grenlandii
i docierają do wybrzeży Ameryki Północnej.
1616 r. – Dirk Hartog z Holandii wyprawia się do Indonezji i odkrywa Australię. Nie
znajduje tam niczego wartego uwagi, więc odpływa.
1642 r. – duński nawigator Abel Janszoon Tasman dopływa do wybrzeży Nowej Zelandii.
Tubylcy atakują jego załogę i zmuszają do odwrotu.
1980 r. – Harrison Ford, vel Indiana Jones, wyprowadza się z Hollywoodu i osiada
w stanie Wyoming. Tym samym inicjuje modę na podbój innych cywilizacji przez Wielkie
Gwiazdorstwo.
TO TEŻ JUŻ ECHA HISTORII…
W słynnych wyborach do Senatu w roku 1989 roku NSZZ Solidarność zdobyła… 99 na 100
możliwych mandatów. Wstyd nie być dumnym z takiej historii.
KOLUMBOWA PORAŻKA
Gdybyśmy cofnęli się nieco ponad pięćset lat w czasie i znaleźli na portugalskim dworze,
dostrzeglibyśmy Krzysztofa Kolumba, na którego nikt nie zwracał specjalnej uwagi, oraz
Vasco da Gamę otoczonego czcią i uwielbieniem wszystkich wokół.
W powszechnej opinii da Gama wypełnił powierzone mu zadanie i odkrył drogę morską do
Indii (20 maja 1498 r.), podczas gdy Kolumb odkrył Amerykę, dziwaczny ląd, o którym nikt
wcześniej nie słyszał i po którym nie wiadomo było, czego można się spodziewać (12
października 1492 r.).
Vasco da Gama był mężem danego słowa. Krzysztof Kolumb zawiódł pod każdym
względem.
GDZIE PIERWSI ŻACY STUDIA POBIERALI
Za pierwszy uniwersytet w Europie uważa się szkołę medyczną z Salerno (Włochy) w IX
wieku.
Do 1158 roku (gdy sporządzono oficjalny spis istniejących uniwersytetów) istniały już także
ośrodki akademickie w Padwie, Rawennie i Bolonii. Około 1100 roku założono paryską
Sorbonę, zaś słynny brytyjski Oksford rozpoczął działalność kilkadziesiąt lat później.
***
Pierwszy uniwersytet w Polsce to Uniwersytet Jagielloński założony (pod nazwą Akademia
Krakowska) z inicjatywy króla Kazimierza III Wielkiego w 1364 r.
PIERWSZY ZAWODOWY POLICJANT
Gdzie jest wola, tam są wyniki. Takim mottem można opatrzyć życie i pracę Sir Johna
Fieldinga (1721-1780), twórcę pierwszej na świecie zawodowej policji.
John Fielding był młodszym bratem znanego pisarza angielskiego Henry'ego Fieldinga
(autora m.in. „Toma Jonesa”). W wieku 19 lat w wyniku wypadku na statku stracił wzrok.
Osiadł więc w Londynie i, tak jak brat, rozpoczął pracę w magistracie.
Interesował go zwłaszcza sektor publicznego bezpieczeństwa i prawa. Aby zachęcić
obywateli do współpracy z miejską administracją w ściganiu przestępców, Fielding
zainicjował publikację specjalnej gazetki, gdzie podawał profil przestępców i opisywał ich
czyny. Nieco później stworzył pierwszy na świecie wydział kryminalistyki, gdzie w sposób
usystematyzowany gromadzono i katalogowano dane o przestępcach.
Jak wieść niesie, Sir John Fielding potrafił rozpoznać po głosie 3000 przestępców,
w związku z czym przylgnęło do niego przezwisko Ślepy Dziób.
PODATEK OD WŁOSÓW
Wkład cara Piotra Wielkiego (1672-1725) w ustawodawstwo rosyjskie to m.in.
wprowadzenie specjalnego podatku od bród. Piotr Wielki miał ambicje unowocześnić
rosyjską obyczajowość, a podróżując (dodajmy, że jako pierwszy w historii Rosji władca)
poza granice kraju, przekonał się, że na Zachodzie same zmiany, czyli brody są definitywnie
passe.
Ponadto postępowy car nakazał bojarom (szlachcie feudalnej) skrócić suknie, uczęszczać na
kursy tańca towarzyskiego i palić tytoń. I jak na postępowca przystało, na swoją następczynię
mianował kobietę, swą własną żonę Katarzynę I.
DŁUGOWIECZNY REKORD
Do momentu wybudowania wieży Eiffla w Paryżu najwyższym „budynkiem” świata była
Piramida Cheopsa w Egipcie. Tytuł ten z dumą dźwigała przez ponad 4 tysiące lat.
PRAWO WYBORU
Niektórzy władcy posiadali poczucie humoru. Anna Iwanowna, caryca Rosji w latach 1730-
1740, ofiarowała przestępcom wybór: śmierć przez powieszenie lub publiczne siedzenie na
grzędzie z jajkami i gdakanie jak kura.
PRAWDZIWE PRZYCZYNY WYBUCHU II WOJNY ŚWIATOWEJ?
Niszowa, lecz nadal obecna w kuluarach historycznych jest teza, że drugą wojnę światową
spowodował nieprzyjemny oddech Adolfa Hitlera. Wychodzi ona od szwedzkiego
przedsiębiorcy Johana Birgera Dahlerusa, który różnymi kanałami amatorskiej dyplomacji,
w tym poprzez przyjaźń z Hermannem Goringiem, starał się w latach trzydziestych ub. wieku
odwieść nazistowskie Niemcy od ambicji wojennych. Dahlerus przybył na spotkanie
z Furherem jeszcze w przededniu wybuchu wojny, lecz do rozmowy nie doszło (historia
nazwała to Misją Dahlerusa). „Oddech Hitlera był tak przykry, że nie miałem wyjścia,
musiałem się od niego odsunąć” – do końca swego życia miał tłumaczyć się z niepowodzenia
Dahlerus.
Kto by pomyślał, że losy świata też mogą zależeć od szczoteczki do zębów!
OBLICZA RZYMU
Mają rację ci, którzy uważają, że nauka historii to wyjątkowo złożona sprawa. Kto to
widział, żeby w ciągu zaledwie kilkuset lat na mniej więcej tych samych terytoriach istniała
Republika Rzymska,
Cesarstwo Rzymskie oraz święte Cesarstwo Rzymskie! I w dodatku nie miały ze sobą wiele
wspólnego!
Dwa pierwsze były tworami państwowymi starożytnych Rzymian, ostatnie – chrześcijańską
wspólnotą państw niemieckich zapoczątkowaną przez cesarza Ottona I w 962 r.
Żeby zaś kompletnie pogrążyć studentów historii, od XV wieku Europejczycy powszechnie
zaczęli stosować nazwę Rzesza Niemiecka. Faktyczny koniec świętego Cesarstwa Rzymskiego
nastąpił w 1809 r., kiedy to ostatni cesarz rzymsko-niemiecki Franciszek II Habsburg zrzekł
się tytułu.
RZĄDOWA HISTORIA
Architektami pierwszego rządu byli oczywiście Egipcjanie, a dokładnie król Menes (imię
tronowe: Horus Narmer), który w około 3110 r. p.n.e. zjednoczył Dolne i Górne Królestwa
i utworzył w swojej ówczesnej stolicy, Memfis (obecny Kair), centralny aparat państwowy,
funkcjonujący bez większych wpadek przez prawie trzy tysiąclecia.
Czy współcześni zwierzchnicy państw nie mogliby wyciągnąć z tej lekcji jakichś
wniosków? Raczej nie. Na stabilność egipskiego aparatu władzy niebywale wpływał fakt, że
faraonowie postrzegani byli przez społeczeństwo jako nietykalni półbogowie.
KRÓTKA HISTORIA WIAR Z KOMENTARZEM
125 000 – 30 000 lat p.n.e. neandertalczycy zaczynają stosować obrządek rytualnego
pochówku bliskich. W grobie obok ciała składają narzędzia, kwiaty, jajka i mięso.
Wszak śmierć, jak wiadomo, tak wyczerpuje, że człowiek od razu głodnieje.
30 000 lat p.n.e. kromaniończycy (praprzodkowie Europejczyków, ludzie z jaskini w Cro-
Magnon we Francji) sporządzają malowidła naścienne, by zamanifestować, że
neandertalczycy to małpy. W sensie, że może i wierzyli w wędrówkę dusz, lecz nie umieli jej
przekazać za pomocą sztuki, prymitywy jedne.
3000 – 1500 lat p.n.e. hinduscy bardowie wędrują po kraju, rozpowszechniając opowieści
o bogach, spisane potem sanskrytem w świętych księgach Wedy i Szastry.
Po kilkunastu stuleciach słowo „weda” zadebiutuje w języku polskim jako „wiedza”,
przypieczętowując praindoeuropejskie pochodzenie tak sanskrytu, jak i polskiego.
1900 – 1700 lat p.n.e. na scenę wkracza Abraham i kształtuje się wiara w jednego Boga. No
i proszę, jeden skromny kupiec aramejski, a sprzedał światu nie tylko pierwotny judaizm
(jahwizm), ale trzy największe religie monoteistyczne! Łyso wam teraz, spece od marketingu?
4000 – 400 lat p.n.e. w antycznej Japonii pojawia się religia szinto czyli „droga bóstw”.
Japońskie bóstwa przechadzały się po gorejących kraterach wulkanów i rozmawiały
o rozpalaniu ducha wiary w narodzie?
1300 lat p.n.e. pojawia się Mojżesz, supergwiazda judaizmu.
Straż pustynna sporządza raport, że nie wie, kogo ukarać za podpalenie krzaka.
1500 – 1000 lat p.n.e. ambitni władcy znad Nilu i Gangesu angażują kronikarski kwiat
narodu, by spisał obowiązujące wierzenia. Egipcjanie wychodzą ze swoją „Księgą zmarłych”,
zaś Hindusi z pierwszymi Wedami.
Kronikarze myślą jednocześnie o zawiązaniu pierwszych pracowniczych unii, ale pomysł
szybko upada, bo antyczni królowie nie są znani z chęci do negocjacji.
1000 – 500 lat p.n.e. to okres należący do wielkich religijnych przywódców.
Na terenie obecnego Iranu oraz Turkmenii działa Zaratustra, przywódca jednej
z największych monoteistycznych religii w historii świata, zaratusztrianizmu.
W Izraelu rządzi hebrajski „mędrzec mędrców”, król Dawid (1040-970 p.n.e.), ojciec
Salomona.
W Chinach nauczają Laozi (600-500 p.n.e), twórca taoizmu, oraz Konfucjusz (551-479
p.n.e.), twórca konfucjanizmu.
W Indiach rodzi się Budda Siakjamuni (563-483 p.n.e.), założyciel buddyzmu, oraz
Mahawira (599-527 p.n.e.), reformator religii dżinizmu.
Ale podobno od nadmiaru nie powinna boleć głowa.
1 r. n.e. – rodzi się Jezus Chrystus, powstaje chrześcijaństwo.
I cała reszta to już historia, chciałoby się powiedzieć. Niestety, nie tak szybko…
Do ok. V wieku n.e.
Apostoł Narodów, czyli święty Paweł z Tarsu (od 8 do 64-67 n.e.), rozwija działalność
misyjną stanowiącą podstawę formowania powszechnego Kościoła Chrystusowego.
Zredagowane zostają Ewangelie wchodzące w skład Nowego Testamentu (70-95 n.e.),
a chrześcijaństwo staje się obowiązującą religią w Rzymie (rok 313).
W hinduskim buddyzmie wyodrębnia się kierunek mahajana.
Czy to dlatego, że Pachomiusz miał awersję do ryb, na symbol chrześcijaństwa postanowił
wypromować krzyż?
V – X wiek n.e.
Prorok Mahomet (570-632 n.e.) zakłada religię islamu, pierwszą wspólnotę muzułmanów.
W połowie XIII wieku islam staje się dominującą religią na świecie. Buddyzm proklamowany
jest oficjalną religią Tybetańczyków (VIII w. n.e.).
Mieszko I nic o tym nie wie i żeni się z Dąbrówką.
X – XV wiek n.e.
W imperium Azteków oraz Inków wierni oddają się w opiekę licznych bogów, którzy znani
są z wyjątkowego okrucieństwa (i braku urody).
Bóg mierzy się z Allachem w serii wypraw krzyżowych na Bliski Wschód między XI a XIII
wiekiem
Japończycy zapadają na gorączkę zen (nurt buddyzmu z rodziny mahajany), wiek XIII.
Hinduski reformator religijny Guru Nanak Czand (1469-1539) zakłada sikhizm.
W Europie rozpoczyna działalność święta inkwizycja (XII w.), która w samej Hiszpanii
między 1404 a 1560 r. pośle na stos 30 tysięcy czarownic (dane sycylijskiego inkwizytora
Lodovico Paramo).
Chyba że jesteśmy za Rafałem Ziemkiewiczem, który ustala liczbę ofiar w Hiszpanii na
mierne 2500 spalonych czarownic.
XV w. – XX w.
W 1537 r. Niemiec Marcin Luter (1483-1546) inicjuje falę reformacji w Kościele
rzymskokatolickim.
W 1827 r. Józef Smith junior z Pensylwanii dostaje od anioła Moroni złote tablice
i ustanawia religię mormońską.
W 1863 r. Ali Husajn Nuri osiada w Bagdadzie i ustanawia bahaizm, religię, która łączy
w sobie elementy judaizmu, chrześcijaństwa i islamu.
Dla zainteresowanych: liczba ateistów na świecie to szacunkowe 12-15% ogólnej
populacji. Ludzkiej. Bo o zwierzętach wciąż nic nie wiadomo. Zwierzęta od tysiącleci robią
ankieterów w głupa i do niczego się nie przyznają.
NAJWIĘKSZE WYZNANIA (DLA MIŁOŚNIKÓW STATYSTYK)
chrześcijaństwo – 2 miliardy
islam – 1,3 miliarda
hinduizm – 900 milionów
ateiści/agnostycy/niewierzący – 850 milionów
buddyzm – 360 milionów
tradycyjne religie chińskie – 225 milionów
religie szczepowe – 150 milionów
tradycyjne religie afrykańskie i diasporyczne – 95 milionów
sikhizm – 23 miliony
juche (kult Kim Ir Sena w Korei Płn.) – 19 milionów
spirytyzm – 14 milionów
judaizm – 14 milionów
bahaizm – 6 milionów
dżinizm – 4 miliony
szintoizm – 4 miliony
kaodaizm (Wietnam) – 3 miliony
tenrikyo (Japonia) – 2,4 miliona
neopogaństwo – 1 milion
unitarianizm/uniwersalizm – 800 tysięcy
rastafarianizm – 700 tysięcy
scjentologia – 600 tysięcy
zoroastryzm – 150 tysięcy
NAJSTARSZYM POLSKIM KRÓLEM…
…był Stanisław Leszczyński, który zmarł jako 89-latek w 1766 r. we francuskiej
miejscowości Luneville. Możliwe jednak, że mógłby pożyć nawet dłużej, gdyż nie odszedł
w sposób naturalny. Cieszący się skądinąd dobrym zdrowiem polski ekskról zmarł na skutek
powikłań po oparzeniach, których w tajemniczy sposób nabawił się w czasie odpoczynku przy
kominku.
PIERWSZY PŁOMIEŃ
Najstarsze przypuszczalne ślady używania ognia przez człowieka pierwotnego pochodzą
z terenu Kenii (wykopaliska z 1981 r.) i południowej Afryki (wykopaliska z 1988 r.).
Ognia z całą pewnością używał jednak człowiek pekiński już 500 tysięcy lat p.n.e., więc
można dopuścić tezę, że jednak Chińczycy górą.
SŁÓW KILKA O FLAGACH
Najstarszą flagą świata, która pozostaje w stanie niezmienionym, jest flaga Danii. Jest to
najprawdopodobniej również jedyna flaga na świecie, która powstała w cudowny sposób.
Zdaniem Duńczykówflaga spadła im z nieba 15 czerwca 1219 r. w czasie wyprawy króla
Waldemara II do Estonii.
***
Flaga Włoch została zaprojektowana przez Napoleona.
***
Flaga Polski wystąpiła oficjalnie w kolorystyce biało-czerwonej dopiero 3 maja 1792 r.
Przedtem kolorem Polski był karmazyn.
ZBĘDNIK GEOGRAFICZNY
ACH, TE GADY! I TE WĘŻE!
Antarktyda jest jedynym kontynentem, na którym nie występują gady ani węże. Ale czy to
takie dziwne? Wiadomo, ekhm, że wszelakie gady i węże lubią ciepełko i wygodę. Kto by tam
dobrowolnie odmrażał sobie ogony…
GDY TRZĘSIE SIĘ ZIEMIA
Najsilniejsze odnotowane trzęsienie ziemi miało miejsce w Chile 22 maja 1960 roku – 9,6
w skali Richtera.
Najbardziej tragicznym odnotowanym trzęsieniem ziemi w czasach współczesnych były
wstrząsy z 28 lipca 1976 roku, które nawiedziły miasto Tangshan w Chinach. Wystarczyła
minuta, by obrócić w ruinę 90% domów mieszkalnych i prawie 80% innych budynków.
Zginęło 3/4 lokalnej ludności, około 750 tysięcy osób.
HURAGANOWA ENERGIA
W ciągu dziesięciu minut huragan wyzwala więcej energii niż wszystkie fabryki atomowe
na całym świecie razem wzięte.
No, panowie inżynierowie. Do pracy! Kryzys energetyczny ma na nas ponoć spaść lada
dzień…
BADEN A BADEN
Baden to nazwa dwóch miast, z których jedno leży w Austrii, drugie w Szwajcarii.
Baden-Baden to nazwa słynnego kurortu w południowych Niemczech.
WYSOKI POZIOM MARMOLADY
…ale nie w spiżarni, lecz we włoskich Dolomitach.
Marmolada to najwyższy szczyt tego pasma, górujący nad światem na wysokości 3342 m
n.p.m.
NA WYSPACH BERGAMUTACH…
…czy naprawdę jest kot w butach? Nie wiadomo, bo wysp tych nie ma.
Za to wśród tych, które są, największą powierzchnię (pomijając kontynent australijski)
posiada Grenlandia. Rozciąga się na obszarze 2 175 000 kilometrów kwadratowych.
***
Największym archipelagiem na świecie jest Indonezja. Składa się z 18 tysięcy wysp
rozciągających się na długości 5 tysięcy km.
***
Najmłodszą wyspą świata jest Tonga na Pacyfiku. Wynurzyła się z oceanicznego dna 10 lat
temu i wciąż powiększa swój obszar.
Najgęściej zaludnioną wyspą świata jest Jawa, gdzie na powierzchni stanowiącej niecałe
40% obszaru Polski żyją 124 miliony mieszkańców. Nizinne obszary wyspy zamieszkuje
nawet do 2000 osób na kilometr kwadratowy.
POLSKI NIL
W wierszu o Słoniu Trąbalskim poczciwy słoń zapomniał wpaść do krokodyla na filiżankę
wody z Nilu.
Obstawiamy, że Tuwim wcale nie miał na myśli wód zagranicznych. Przez Polskę też płynie
Nil. Jest dopływem Przywry i wije się przez miasteczko Kolbuszowa w woj. podkarpackim.
KTO TAK DOSOLIŁ?
Podobno woda w Atlantyku jest bardziej słona niż w Pacyfiku.
Jeśli ktoś weryfikował to samodzielnie, to może również wie, dlaczego jest bardziej słona?
Chętnie się dowiemy.
REGULARNIE POD WODĄ
Państwem, które najbardziej cierpi z powodu powodzi, są Chiny. Naczelna rzeka kraju –
Rzeka Żółta wylewa średnio raz na dwa-trzy lata. Najtragiczniejszą powodzią w historii kraju
pozostaje wylew z 1887 r., który pozbawił życia prawie milion osób.
KSIĘSTWO LIECHTENSTEINU…
…liczące zaledwie 33 i 1/2 tysiąca mieszkańców, jest największym na świecie
producentem i eksporterem sztucznych szczęk w liczbie 60 milionów rocznie. Poza tym jest
jedyną, oprócz Watykanu, prawdziwą monarchią w Europie, gdzie ostatnie słowo we
wszystkim należy do władcy, obecnie miłościwie panującego księcia Hansa Adama II,
a ponieważ jest Hans Adam już dość leciwy, to ewentualnie do jego następcy, księcia Aloisa.
NAJSŁABIEJ ZALUDNIONYM KRAJEM…
…świata jest Mongolia. Na powierzchni pięć razy większej niż Polska żyje 2,8 miliona
mieszkańców, co daje w porywach do czterech osób na kilometr kwadratowy.
NAJLUDNIEJ…
…jest zaś w Monako. Na kilometr kwadratowy przypada tam prawie 16 tysięcy ludzi.
Drugie miejsce zajmuje Singapur z wynikiem 4500 osób na kilometr kwadratowy.
ZIEMIA-ŚNIEŻKA…
…to nazwa hipotetycznej epoki lodowcowej, w czasie której cała Ziemia wraz z oceanami
skuta była lodem. Pierwsza epoka „Ziemi-śnieżki” miała miejsce 2,3 miliarda lat temu,
ostatnia – w prekambrze (przed 542 ±1,0 do 488,3 ±1,7 mln lat temu) i to ona, zdaniem
zwolenników tej teorii, przyspieszyła procesy ewolucyjne na Ziemi.
EKSPRESIKGEOGRAFICZNY CZ. I
Najdłuższą rzeką świata jest Nil o długości 6695 kilometrów.
Najbardziej mokrym zakątkiem na ziemi jest Lloro w Kolumbii. Rocznie spada tam 13
metrów deszczu.
Największe opady zanotowano w hinduskim mieście Cherrapunji w okręgu Meghalaya.
Między sierpniem 1860 a lipcem 1861 roku spadły tam prawie 23 metry deszczu!
Najzimniej było 31 lipca 1983 r. w Wostoku na Antarktydzie. Termometry pokazały wtedy –
89 stopni Celsjusza.
Z kolei najgoręcej było 13 września 1922 roku w Al Aziziyah w Libii, bo aż +57,7 stopni
Celsjusza.
Tysiąc ton to waga pyłu kosmicznego, który co roku spada na Ziemię.
Lodowiec na równiku to nie oksymoron, choć na pewno osobliwość jedyna w swoim
rodzaju. Zalega na szczycie wulkanu Cotopaxi w Ekwadorze.
Najdłuższym tunelem na świecie jest kolejowy tunel Seikan, łączący japońskie wyspy
Honsiu i Hokkaido. Ma 54 km długości, z czego 23,3 km znajduje się pod wodą.
W ZAWODY Z MOUNT EVERESTEM
Według coraz większej liczby ekspertów najwyższą górą świata jest nie Mount Everest
w Himalajach, lecz Mauna Loa na wyspie Hawaii w archipelagu Hawajów. Mauna Loa strzela
na wysokość 4169 m ponad lustro wody, zaś pod wodą znajduje się pozostałe 4975 m góry.
Póki co, na pewno zachowuje tytuł najwyższego wulkanu świata.
Za najwyższą górę w Układzie Słonecznym uważa się Olympus Mons na Marsie. Ma ponad
27 kilometrów wysokości i krater o wymiarach 85 x 60 km, głęboki na 3 km.
GDZIE TA WODA?
Około 97% wody na Ziemi znajduje się w oceanach, które jednocześnie pokrywają około
70% całkowitej powierzchni naszego globu.
70% wody słodkiej (pitnej) uwięzione jest pod lodowcami Antarktydy oraz Grenlandii.
Pozostała część wodnych zapasów, stanowiąca około 1% wszystkich ziemskich zasobów,
szumi w rzekach, jeziorach, podziemnych kanałach oraz przybiera formy gazowe i stałe
w atmosferze.
***
Człowiek może przeżyć bez wody około trzech dni.
***
Dziennie na świecie zużywa się 1,2 biliona litrów wody.
TO DOPIERO JEST SUSZA!
Nie Sahara, lecz wioska Arica w Chile na terenie Pustyni Patagońskiej dzierży tytuł
najbardziej wyschniętego zakątka Ziemi. Rocznie spada tam zaledwie 0,76 milimetra deszczu.
GÓRY ATLANTYCKIE..
…to najdłuższe pasmo gór na świecie.
Nie słyszeliście o takich? Pewnie dlatego, że są to góry podwodne.
Pasmo to dzieli akwen Atlantyku na pół, zaś Islandia jest jedynym punktem, w którym góry
te wynurzają się ponad powierzchnię wody.
EKSTREMALNE ZANURZENIE
Za najgłębsze miejsce na świecie uważa się Rów Mariański, położony w zachodniej części
Pacyfiku, na zachód od archipelagu Marianów. Rów ciągnie się łukiem na długości około
2000 km i ma 10 911 metrów głębokości.
OCEANICZNE ZAWODY
Ocean Spokojny jest ponad dwa razy większy niż Ocean Atlantycki i adekwatnie głębszy.
Zajmuje 165 milionów kilometrów kwadratowych, a jego średnia głębokość to 3,9 kilometra.
MORZE MARTWE…
…jest najniżej położonym punktem na Ziemi. Tafla wody znajduje się ponad 400 metrów
poniżej poziomu morza.
A przy tym wcale nie jest morzem, lecz jeziorem, z tym że wyjątkowo słonym. Jego średnie
zasolenie to 26% – aż dziewięć razy więcej niż średnie zasolenie oceanu.
***
Zdaniem archeologów to właśnie w okolicach Morza Martwego znajdowały się biblijne
miasta Sodoma i Gomora.
NAJDŁUŻSZA EUROPA
Nie mogąc poszczycić się największym rozmiarem lądu, Europa zwycięża jednak
w konkurencji na najdłuższe wybrzeże. Zawdzięcza to swym licznym zatokom, półwyspom,
wyspom, cieśninom i innym krętactwom linii brzegowej.
NAJWIĘKSZĄ ŚRÓDLĄDOWĄ WYSPĄ…
…świata jest Wyspa Bananowa w Brazylii, położona w ramionach rzeki Araguaia. Ma
powierzchnię 20 tysięcy kilometrów kwadratowych, czyli dwukrotnie więcej niż
powierzchnia Jamajki.
Bardziej niż z bananów wyspa znana jest jednak z osobliwej populacji, którą tworzą
wyłącznie tubylcze szczepy Indian rozlokowane w szesnastu wioskach. Wieść niesie, że
bananowi Indianie żyją ze sobą w wyjątkowo wielkiej przyjaźni.
NAJWIĘKSZYM PODZIEMNYM JEZIOREM…
…świata jest akwen wodny odkryty w jaskini zwanej Oddech Smoka w 1986 r. w Namibii.
Położony jest 66 m pod ziemią i ma powierzchnię 2,6 hektara.
Ekipa płetwonurków, która w 1987 r. eksplorowała jezioro, ze smutkiem doniosła, że nie
widziała w nim żadnego smoka. Fani na całym świecie nie tracą jednak nadziei. W końcu
szkockiej Nessie też nikt nie widział, a nie jest to żaden koronny argument na jej nieistnienie.
***
Również w Namibii, niedaleko „Oddechu Smoka” leży największy przedstawiciel ciał
kosmicznych, jakie spadły na Ziemię. Meteoryt jest mieszanką żelaza i niklu i waży 60 ton.
BAJKAŁ…
…prócz tego, że jest najstarszym i najgłębszym jeziorem świata, jest domem dla jedynej
w swoim rodzaju foki słodkowodnej, nazywanej foką bajkalską (przy tym jedynego ssaka,
który żyje w jeziorze!). Foki najprawdopodobniej przywędrowały do Bajkału na lodowych
krach w czasie ostatniego zlodowacenia, poruszając się wzdłuż rzek od strony Oceanu
Arktycznego.
EKSPRESIK GEOGRAFICZNY CZ. II
Istambuł jest jedyną miejscowością na świecie, która leży jednocześnie na dwóch
kontynentach (w Europie i Azji).
Wszystkie kontynenty są szersze u góry i zwężają się ku dołowi.
1800 to liczba burz z piorunami, które szaleją nad naszą planetą w dowolnie wybranym
momencie.
Najczystsze powietrze ze wszystkich zamieszkałych rejonów świata posiada Tasmania.
Miejsce najbardziej oddalone od jakiegokolwiek oceanu lub morza znajduje się w Chinach.
ZBĘDNIK ETYMOLOGICZNY
I MILION XXX…
…podpisujemy nasze listy.
Diachroniczny pocałunek na użytek korespondencyjny zawdzięczamy analfabetom. Proszeni
o podpis mieli oni zwyczaj (mają do dzisiaj?) stawiania krzyżyka, po czym składania na nim
pocałunku jako gwarancji autentyczności.
Pewnie myśleliście, że to symbol skrzyżowanych na sobie ust lub coś w tych okolicach?
Ech, ludzka wyobraźnia…
ZNASZLI SWOJĄ MITOLOGIĘ?
Mamuna, majmuna, dziewanna i dziwożona – pod takimi nazwami występuje w podaniach
słowiańskich rusałka, której pierwotną rolą była opieka nad dziećmi, leśnymi zwierzętami
i ludźmi przy pracy.
Po wprowadzeniu między lud chrześcijaństwa postacie „dziwożon” zostały zdegradowane
do demonek i złych duchów i rozprzestrzeniła się z kolei wiara, że to one przeszkadzały
kobietom w porodach oraz zamieniały w kołyskach noworodki. Zabierały prawdziwe,
a zamiast niego zostawiały matce dziecko spłodzone przez czarownicę i diabła.
SILVA RERUM…
…tak w zamierzchłych czasach polskie panie domu i gospodynie nazywały księgi domowe,
w których notowały przepisy, wydatki, listy zakupów, własne złote myśli, a nawet używały ich
jako pamiętników.
Każda waszmości silva rerum posiadała i w zasięgu ręki w domu trzymała.
POTRET TRUMIENNY…
…był podobizną malowaną na blaszce, a często rzeźbioną w drewnie, którą się umieszczało
na trumnie… szlachcica.
Chłopi portretów nie posiadali. Chłopi do portretów się nie nadawali.
W odniesieniu do chłopa wyrażenie „portret trumienny” byłoby w Polsce szlacheckiej
uznane za oksymoron.
MASZ DLA MNIE NEWS?
Skąd wzięło się słowo NEWS?
North…
East…
West…
South…
Bo wiadomości nie są kompletne, jeżeli nie pochodzą ze wszystkich stron świata…
ODCISKI PO MISIACH
Daktyloskopia to nie nauka o jedzeniu daktyli, lecz technika śledcza polegająca na badaniu
linii papilarnych w celu ustalenia sprawcy przestępstwa.
Ze wszystkich stworzeń zamieszkujących naszą planetę tylko dwa rodzaje posiadają
indywidualne, charakterystyczne wyłącznie dla danego osobnika linie papilarne: człowiek
i niedźwiadek koala. Do tego specjaliści od daktyloskopii twierdzą, że linie papilarne
ulubieńca z Australii trudno odróżnić od ludzkich.
Dziwne, że do tej pory w kryminalistyce tak cicho o misiach…
CO Z TYM PAXEM?
Mianem Pax Romana nazwano okres względnej stabilizacji i pokoju, jaki trwał w Rzymie
między rokiem 27 p.n.e. a 180 n.e. W tym czasie Rzym wyrósł na światową potęgę militarną
i polityczną i żadne inne państwo nie było w stanie mu zagrozić. Określenie pojawiło się
u schyłku I wieku p.n.e., pod koniec wojen domowych,jakie toczyły się wtedy w Rzymie
o władzę.
***
Współcześnie Pax Romana to także nazwa międzynarodowej federacji katolickiej
zrzeszającej intelektualistów z całego świata.
***
Do innych związków słownych z „paxem” w nazwie należą:
Pax Britannica – okres brytyjskiego imperializmu i kolonializmu rozpoczęty po bitwie pod
Waterloo (18 czerwca 1815 r.). Wielka Brytania wyrosła wówczas na największą potęgę
morską i nastąpił okres ekspansji jej kultury, języka, wzorców politycznych oraz kulturowych
na resztę świata.
Pax Americana – okres amerykańskiej dominacji na Zachodzie rozpoczęty po zakończeniu II
wojny światowej. Termin używany zarówno przez zwolenników, jak i przeciwników
amerykańskiej polityki zagranicznej.
Pax Sinica – okres dominacji chińskiej w Azji od ok. 206 r. p.n.e. do 220 r. n.e., w czasie
której w Chinach panowały dynastie Han i Qin.
Pax Mongolica – termin używany przez historyków dla określenia skutków, jakie wywarł na
mieszkańców środkowo-zachodniej Azji podbój tych terytoriów przez Mongołów pod
dowództwem Dżyngis-chana. Podbita ludność została tak sterroryzowana, że mówiło się, iż
Dżyngis-chan mógł wypuścić nagą dziewicę i przebiegłaby ona przez całe imperium,
nietknięta przez nikogo palcem.
NAZWISKO DLA CHIŃCZYKA
Choć w Chinach mieszkają miliardy Chińczyków, funkcjonuje tam tylko około… 200
rodowych nazwisk. Oraz miliardy przydomków.
ZMIEŃMY SOBIE NAZWISKO
Rodzina Windsorów, miłościwie naszym europejskim braciom i siostrom znad Tamizy
obecnie panująca, to wcale nie Windsorzy. Jeszcze przed I wojną światową rodowe nazwisko
angielskich królów brzmiało: Sachsen-Coburg-Gotha. W 1917 roku, z racji nazbyt
niemieckiego brzmienia, król Jerzy V zmienił je na Windsor. Pomysłodawcą tej zmiany był
ponoć służący.
HALLEY W KOSMOSIE
Słynna kometa Halleya, która co 76 lat pokazuje się Ziemianom na dostępnym ich oczom
nieboskłonie, pierwszy raz została zauważona i odnotowana w księgach już w 236 r. p.n.e., ale
dopiero angielski astronom Edmund Halley wystąpił z tezą, że kometa, którą obserwował
w 1682 r., jest tym samym ciałem niebieskim, które przetoczyło się nad Ziemią w latach 1531
i 1607. Jego założenie, że kometa wróci w roku 1758, sprawdziło się i kometa oficjalnie
otrzymała imię trafnego obserwatora.
Kometa wróci do nas w roku 2061.
NUMERY FELLINIEGO
Najhojniej nagrodzony (podwójny Oskar: za najlepszy film zagraniczny i najlepsze
kostiumy) film wybitnego włoskiego reżysera Federico Felliniego pt. „Osiem i pół” (wł.: Otto
e mezzo, 1963) otrzymał swój tytuł w nawiązaniu do dorobku artystycznego twórcy. W czasie
kręcenia filmu reżyser miał na swoim koncie osiem obrazów: sześć filmów, dwa obrazy
krótkometrażowe i jeden film, którego był współreżyserem.
***
Fellini otrzymał w swojej karierze jeszcze pięć statuetek oskarowych: za film „La Strada”
z 1954 roku, za film „Noce Cabirii” z 1957 roku (wł.: Le Notti di Cabiria), za film „Słodkie
życie” z 1960 roku (wł.: La Dolce Vita), za film „Amarcord” z roku 1973 oraz w roku 1993
Oskara za całokształt twórczości, który Amerykańska Akademia Filmowa co roku przyznaje
jednemu wybranemu artyście w uznaniu jego zasług i wkładu w rozwój światowej
kinematografii.
***
Federico Fellini zmarł w Rzymie wkrótce po odebraniu ostatniego Oskara. Miał 73 lata.
SKĄD TA ZUPA?
Zupa, spożywana już przez praczłowieka, cały czas udoskonalana, danie wykwintne lub
danie „naprędce” – mówmy, co chcemy, ale skąd wzięło się samo słowo?
Wjęzyku polskim zupa pojawiła się jako zapożyczenie z języków germańskich, zaś tam
wywiodło się ze słowa sop, którym to w średniowiecznej Anglii nazwano kawałek chleba
polany… tłuszczem. Był to tłuszcz z mięsa, który wytopił się w czasie jego smażenia lub
pieczenia.
***
Archeolodzy podają, że zupy spożywano już 6000 lat p.n.e. Nasi przodkowie warzyli je na
kościach z hipopotama.
DLACZEGO SARDYNKI…
…nazywają się tak, jak się nazywają?
Otóż proces pakowania w puszki tych małych rybek spokrewnionych ze śledziem został
wynaleziony i po raz pierwszy zastosowany na włoskiej wyspie Sardynia!
Europejskie sardynki do dzisiaj najobficiej występują właśnie w Morzu Śródziemnym i na
atlantyckim wybrzeżu Hiszpanii.
KLOCKI LEGO…
…wzięły swoją nazwę z duńskiej frazy „leg godt”, czyli „baw się dobrze”. Tak w 1932 r.
nazwał swoją nową firmę produkującą drewniane zabawki Ole Kirk Christiansen, ubogi
stolarz z duńskiego miasteczka Billlund.
***
Najsłynniejsze klocki świata, które Christiansen zaczął produkować w 1949 roku,
opatentowane jednak zostały nie przez niego, a przez Hilary'ego Page'a, brytyjskiego
właściciela firmy Kiddicraft, i zarazem psychologa dziecięcego. Hillary Page nazywał je
„samołączące się cegiełki do budowania”.
SZKOŁA DLA MŁODZIEŻY
Nazwa liceum pochodzi od Arystotelesa (384 – 322 p.n.e.). Tak filozof nazwał szkołę dla
młodzieży (gr. Lykeion, łac. Lyceum), którąotworzył nieopodal świątyni Apollina Lykejosa.
***
Pierwsze polskie liceum otwarto na mocy uchwały senatu Uniwersytetu Jagiellońskiego
w 1586 roku jako Kolegium Nowodworskie, znane też jako Nowodworek. Ta najstarsza
w kraju publiczna szkoła średnia o charakterze świeckim nosi dzisiaj nazwę I Liceum
Ogólnokształcące im. Bartłomieja Nowodworskiego i ma wśród absolwentów m.in. króla
Jana III Sobieskiego, Jana Matejkę, Józefa Konrada oraz Sławomira Mrożka.
POGODA NIE NA METEORYTY
Dlaczego meteorologia to nauka badająca pogodę, a nie… meteoryty? Znów winnyjest
Arystoteles! Meteora oznacza w greckim: „coś w powietrzu”. Śnieg był więc dla starożytnego
mędrca „meteorem wodnopochodnym”, tęcza – „meteorem świetlnym”, wiatr – „meteorem
powietrznym”, a błyskawica – „meteorem płonącym”.
HABEAS CORPUS…
…to ustawa zakazująca organom państwa aresztowania obywatela bez zezwolenia sądu.
Jako pierwsi wprowadzili ją Anglicy, najpierwjako rozporządzenie figurujące w Wielkiej
Karcie Swobód autorstwa króla Jana bez Ziemi w 1215 r., a następnie jako akt prawny
w 1679 r.
KHMER ROUGE…
…czyli Czerwoni Khmerzy, to partia komunistyczna, która w latach 1975-79 rządziła
Kambodżą i jest odpowiedzialna za śmierć ok. 20% populacji kraju. W utopijnym państwie
bezklasowym, które było zamierzeniem Czerwonych Khmerów, zamknięto szkoły, szpitale,
fabryki, banki oraz kościoły, a większość mieszkańców wywieziono do obozów przymusowej
pracy w kolektywnych gospodarstwach wiejskich. Ludzie umierali w drodze egzekucji,
z przepracowania lub zagłodzenia.
ŻELAZNA KURTYNA…
…wyrażenia tego jako pierwszy użył premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill 5 marca
1946 r. podczas przemówienia w USA.
STARY TESTAMENT KONTRA BIBLIA
Stary Testament nie do końca pokrywa się z Biblią Hebrajską.
Biblia Hebraj ska zawiera 39 ksiąg, Stary Testament w katolickiej wersji Biblii ma ich 46.
Choć meritum treści pozostaje to samo, w katolickiej Biblii niektóre księgi są podzielone
i inaczej ułożone. Protestanci powrócili do wersji hebrajskiej, natomiast Kościół
prawosławny zdecydował się na aż 53 księgi Starego Testamentu, polegając na kanonie
Septuaginty (pierwszym tłumaczeniu Biblii Hebrajskiej na grekę) oraz tekstach
apokryficznych.
HOMER Z CZARNEGO LĄDU?
Słowo Homer być może wywodzi się z archaicznego greckiego i oznacza „czarny”, przez co
wielu badaczy skłonnych jest wierzyć, że największy bard zachodniej cywilizacji był
uzdolnionym murzyńskim biznesmenem, który dla zabicia czasu w porcie w trakcie
oczekiwania na statek najpierw nauczył się greckiego, a potem spisał opowieści zasłyszane
wśród śródziemnomorskich żeglarzy.
GLOSARIUSZ GEODETY
Te dziwaczne urządzenia, z którymi ekipy geodetów ustawiają się niekiedy przy drogach, to:
dalmierz – do pomiarów odległości poprzez pomiar czasu, w jakim podróżuje fala radiowa,
niwelator – do pomiarów różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi,
planimetr – do pomiaru pola powierzchni figur płaskich,
teodolit – do pomiaru kątów poziomych i pionowych.
***
Przyrządem już nie dziwacznym, acz z tradycjami, jest zaś węgielnica, która służy do
sprawdzania kątów prostych. Jej nazwa pochodzi od „węgła”, czyli narożnika budynku. Inne
tradycyjne zastosowanie węgielnicy to kanon symboliki wolnomularskiej. Węgielnica
występuje tam wespół z cyrklem i pionem i symbolizuje mądrość.
FARMAZON…
…to niepochlebne określenie wzięło się w języku polskim z połączenia angielskich
wyrazów free oraz mason, co potwierdza, że masoni nie byli w Polsce grupą zbyt lubianą.
***
Nie było to jednak żadną przeszkodą dla zwolenników ruchu. Pierwsza polska loża
masońska powstała w 1721 r. w Warszawie pod nazwą Czerwone Bractwo.
ELEKTRONY CZYLI BURSZTYN
Elektryczność spokrewniona jest z bursztynem. Przynajmniej etymologicznie. Statyczną
elektryczność odkryli Grecy, obserwując, iż potarty o ubranie bursztyn przyciąga niektóre
lekkie przedmioty. Słowo „elektron” w języku greckim oznacza właśnie „bursztyn”.
PARYŻ CZYLI LUTECJA
Najsłynniejsza stolica świata (przynajmniej wśród zakochanych) przyjęła swoją obecną
nazwę na początku VI wieku, za czasów panowania króla Chlodwiga I. Tak się też składa, że
Chlodwig był jednocześnie najsłynniejszym władcą z rodu Merowingów pośród germańskiego
plemienia Franków.
BIG BANG…
…inaczej kosmogeniczna teoria o początku wszechświata w wyniku wielkiego wybuchu, to
prezent od George'a Gamowa, ukraińskiego fizyka pracującego w USA. Gamow wyszedł ze
swoją hipotezą w r. 1947.
LAURAZJA…
…to nazwa prakontynentu, obejmującego obecne terytorium Ameryki Północnej, Europy
i północnej Azji. Morze Śródziemne, Kaspij skie oraz Aralskie to pozostałości po praoceanie
Tetyda, który oblewał Laurazję od północy, oddzielając ją od prakontynentu Gondwana.
BUSY KONTRA CHODY
Etymologia słowa autobus ma korzenie w… omnibusie! Z łacińskiego omnibus oznacza dla
każdego. Uwielbiający monosylaby nowojorczycy i Anglicy, którzy wyszli ze „współczesną”
wersją poj azdu w 1819 r., skrócili słowo do „bus”. Polacy w monosylabach się nie kochają,
ale dlaczego autobus wygrał z samobusem (zaś samochód z autochodem), pozostaje wciąż do
wyjaśnienia.
ORANGUTAN…
…nie ma nic wspólnego z kolorem pomarańczowym. Wywodzi się z wyrażenia w języku
malajskim orang hutan, co oznacza leśny człowiek.
WALIJCZYCY…
…mogą się pochwalić nazwą miasteczka, która oficjalnie uznawana jest za najdłuższą na
świecie.
Walijczycy mówią: Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwyllllantysiliogogogoch.
Reszta świata rozumie to jako: Kościół świętej Marii w wydrążeniu białej leszczyny
nieopodal ostrego zakrętu rzeki świętego Tysilio z czerwonej groty.
SZEKSPIR…
…dał światu Hamleta i Lady Makbet, a językowi angielskiemu ponad 1700 nowych słów.
HAWAJCZYCY…
…posługują się alfabetem, który składa się tylko z 12 liter. Jest on najkrótszy na świecie.
HISTERYCZNE…
…bywały według starożytnych Greków tylko… kobiety! Greckie słowo hustera oznacza
„macica”, stąd zachowania histeryczne było domeną tych, które ową posiadały! Do około
XVII wieku określenie „histeryczny” oznaczało neurotyczne zachowania wśród kobiet
spowodowane zaburzeniami w pracy macicy.
No, ale na szczęście nadszedł barok i histerykami stali się również mężczyźni.
MIODOSYTNIA…
…to wczesnopolska pijalnia, która funkcjonowała do około XVII wieku, kiedy to
popularność miodu pitnego zaczęła spadać na rzecz wina i wódki.
Najdłużej działającą miodosytnią w Polsce była miodosytnia na krakowskim Kazimierzu
przy ulicy Krakowskiej 9. Otwarta w XIV wieku, zamknęła swoje podwoje dopiero po
wybuchu II wojny światowej!
PIECE CHLEBOWE…
…czyszczono drewnianym przyrządem zwanym kociubą. Składał się on z długiego drąga
rozwidlonego na końcu, do którego przymocowana była pod kątem prostym owalna kamienna
tacka.
KRĘPULEC…
…czyli przyrząd do rozbierania (ścinania i przetwarzania) mięsa z zabitego zwierzęcia, to
drążek przywiązany po obu stronach do sznurka i wieszany nad kuchnią. Używany na wsi do
dzisiaj.
ZBĘDNIK WSZYSTKICH ŚWIĘTYCH
WSZYSCY ŚWIĘCI NA POMOC!
A dokładnie wzywamy:
Świętego Amanda, jeżeli chcemy podkręcić naszą karierę barmana lub didżeja,
Świętego Ambrożego z Mediolanu, jeżeli jesteśmy uczuleni na jad osy lub pszczoły
i idziemy zwiedzać pasiekę,
Świętego Antoniego, jeżeli uczymy się jeździć na motorze,
Świętego Antoniego z Padwy, jeżeli coś nam zginie,
Świętą Apolonię, jeżeli męczy nas ból zębów,
Świętą Barbarę, jeżeli pracujemy na wysokościach,
Świętego Bartłomieja, jeżeli nasze życie zawodowe zależy od tego, by przesyłka kurierska
dotarła na czas,
Świętego Benedykta, jeżeli mamy ambicję wyplenić z charakteru męża lub żony złe nawyki,
Świętą Brygidę Szwedzką, jeżeli zawodowo wróżymy ludziom z kart i ze szklanej kuli (by
nasze wróżby choć w skromnej części się spełniły),
Świętą Cecylię, by w czasie występu przy ognisku dla ukochanej (ukochanego) nie pękła
nam struna w gitarze,
Świętą Dympnę, jeżeli czeka nas wizyta u psychiatry,
Świętego Elmo, jeżeli wybieramy się w podróż morską,
Świętego Eustachego, jeżeli jedziemy na safari,
Świętą Gemmę, jeżeli postanowiliśmy leczyć się na własną rękę ziołami i nalewkami
babuni,
Świętego Izydora z Sewilli, jeżeli zepsuł się nam komputer lub nie działa Internet,
Świętego Jana Bosko, jeżeli zarabiamy na życie pisaniem lub wydawaniem pisaniny innych,
by nie zawiedli nas czytelnicy,
Świętego Jana Chrzciciela, jeżeli mieszkamy we Wrocławiu (we Wrocławiu Jan Chrzciciel
jest dobry na wszystko),
Świętego Januarego, jeżeli idziemy na pobranie krwi,
Świętą Jeanne de Chantal, jeżeli jesteśmy wdową lub wdowcem, a chcielibyśmy powtórnie
być czyimś mężem lub żoną,
Świętego Hieronima, jeżeli jedziemy na zagraniczną wycieczkę bez znajomości obcego
języka,
Świętą Joannę d'Arc, jeżeli jesteśmy wojującymi feministkami,
Świętego Józefa z Cupertino, jeżeli wybieramy się w podróż samolotem,
Świętego Judę, jeżeli musimy rozwiązać wyjątkowo trudny problem,
Świętą Klarę z Asyżu, jeżeli zepsuje się nam telewizor,
Świętego Kosmę, jeżeli idziemy na operację wyrostka robaczkowego,
Świętego Krzysztofa, jeżeli wybieramy się w podróż pociągiem,
Świętą Martę, jeżeli się odchudzamy,
Świętego Michała Archanioła, jeżeli mamy na pieńku z policją
Świętego Patryka, jeżeli musimy coś naprawić,
Świętego Piotra, jeżeli (między innymi, gdyż jest to święty dobry właściwie na wszystko)
ukąsiła nas żmija lub ugryzł wściekły pies,
Świętego Rafała Archanioła, jeżeli się skaleczyliśmy lub musimy opatrzyć ranę komuś
innemu,
Świętego Rene, jeżeli przed operacją czeka nas głupi Jaś,
Świętego Tomasza z Akwinu, jeżeli mamy na głowie kolokwium lub zaliczenie semestralne,
Świętego Tomasza More'a, jeżeli żyjemy z polityki (sprawiedliwie wspiera tak wójtów, jak
i prezydentów),
Świętego Walentego, jeżeli obiekt naszych miłosnych westchnień nie zwraca na nas uwagi,
Świętego Wawrzyńca, jeżeli zginęła nam książka z biblioteki,
Świętą Wilgefortis, jeżeli chcemy się pozbyć niechcianego amanta lub niechcianej amantki.
PS, czyli Historia Świętej Wilgefortis…
…znanej także jako Dzielna Dziewica, wyróżnia się na tle życiorysów innych świętych
w sposób szczególny.
Wilgefortis, która żyła w dawnej Grecji, tak długo modliła się do Boga, by ojciec nie
wydawał jej za mąż, lecz pozwolił iść za klasztorne bramy, aż wyrosły jej wąsy i broda.
Przeznaczony jej przez ojca kawaler rzeczywiście uciekł, ale wściekły ojciec kazał ją za to
ukrzyżować.
ZBĘDNIK CYTATÓW
ALBERT EINSTEIN
Przykro mi, ale grawitacja nie jest odpowiedzialna za skłonności do zapadania na
chorobę zwaną miłością.
Gdybyśmy wiedzieli, czego szukamy, nie nazywalibyśmy tego poszukiwaniem.
Potrzymaj rękę przez minutę na gorącym piecu. Wyda ci się, że trwało to godzinę. Posiedź
przez godzinę na ławce z piękną dziewczyną. Wyda ci się, że trwało to minutę. Oto
relatywizm w całej swej krasie.
Nie posiadam żadnego konkretnego talentu. Jestem po prostu ciekawski.
Nie chodzi o to, że jestem wyjątkowo mądry, ale że głowię się nad problemem dłużej niż
inni.
Gdybym mógł jeszcze raz przeżyć moje życie, zostałbym hydraulikiem.
Jeżeli o mnie chodzi, wolę ukryte wady od ostentacyjnie obnoszonych cnót.
Kluczem do sukcesu jest skuteczne ukrywanie źródeł informacji.
Im szybciej się poruszasz, tym jesteś niższy.
Jedyne zastosowanie czasu polega na tym, że nie wszystko wydarza się naraz.
Mniemam, że są dwie rzeczy charakteryzujące się współczynnikiem nieskończoności:
wszechświat oraz ludzka głupota. Przy czym nie mam pewności co do tego pierwszego.
ERYKA JONG
(FEMINISTKA, AUTORKA KULTOWEJ POWIEŚCI „LĘK PRZED LATANIEM”)
Istnieje wiele związków mądrych facetów i głupich kobiet, ale prawie nie spotyka się
odwrotności. Hmmm…
IMMANUEL KANT
(FILOZOF NIEMIECKI, 1724-1804)
Los człowiek zrobionyjest z tak pokręconego kawałka drewna, że nic prostego z niego
wystrugać po prostu się nie da.
CHARLES DUELL
(KOMISARZ AMERYKAŃSKI Z BIURA PATENTOWEGO, ROK 1899)
Wszystko, co miało być wynalezione, zostało już wynalezione.
OBSERWACJA URZĘDNIKA FIRMY WESTERN UNION, USA, 1876 R.
Ten „ telefon” ma za dużo wad, by można go było potraktować jako poważny środek
komunikacyjny.
HARRY WARNER
(dyrektor studia filmowego wARNER Bros, rok 1927)
Kto, do diabła, chce słuchać, jak aktorzy mówią?
JOHN ERICKSEN
(nadworny chirurg królowej wiktorii, Anglia 1873)
Brzuch, klatka piersiowa i mózg na zawsze pozostaną rejonami, w które rozważny i mądry
chirurg nigdy nie będzie ingerował.
PIERRE PACHET
(FRANCUSKI PROFESOR FIZJOLOGII, ROK 1872)
Teoria o zarazkach Ludwika Pasteura to niepoprawna fikcja literacka!
ORVILLE WRIGHT
(amerykański pionier lotnictwa)
Żadna maszyna latająca nie pokona dystansu z Paryża do Nowego Jorku.
DECCA RECORDING CO.
(argumentując, dlaczego nie będą współpracować z beatlesami, ROK 1962)
Nie podoba nam się ich brzmienie, a poza tym muzyka gitarowa się kończy.
ROBIN WILLIAMS
(amerykański aktor, komentując aferę rozporkową clinton-LEWINSKY, ROK 1998)
Bóg dał mężczyźnie penisa i mózg, ale niestety także wadliwy system ukrwienia, który nie
jest w stanie podtrzymać pracy obu jednocześnie.
NAPOLEON BONAPARTE
(CESARZ FRANCJI, 1769-1821)
Przenigdy nie przerywaj wrogowi w momencie, gdy popełnia błąd.
HENRY KISSINGER
(AMERYKAŃSKI POLITYK)
Korzyść z bycia celebrytem jest taka, że jeżeli zanudzasz towarzystwo, ono i tak myśli, że
to jego wina.
KSIĘŻNA DIANA
(1961-1997, PYTANA O RECEPTĘ NA DŁUGIE I SZCZĘŚLIWE ŻYCIE)
Napełniaj to, co jest puste, opróżniaj, co jest pełne i drap tam, gdzie swędzi.
GEORGE BERNARD SHAW
(DRAMATURG IRLANDZKI, 1856-1950)
Być szczerym to bardzo niebezpieczne, chyba że jest się jednocześnie głupim.
Nie ma bardziej szczerego uczucia od uczucia do jedzenia.
JEAN-PAUL SARTRE
(FRANCUSKI PISARZ I FILOZOF, 1905-1980)
Wszystko na tym świecie zostało już wyjaśnione oprócz tego, jak żyć.
HONORE DE BALZAC
(FRANCUSKI POWIESCIOPISARZ, 1799-1850)
Za każdą wielką fortuną stoi wielkie przestępstwo.
OSCAR WILDE
(ANGIELSKI PISARZ, DRAMATURG I FILOZOF 1854-1900)
Nie jestem wystarczająco młody, by wszystko wiedzieć.
Bigamia to posiadanie o jedną żonę za dużo. Monogamia to samo.
Dużo bardziej opłaca się posiadać stały dochód, niż podziw w towarzystwie
fascynującym.
INGRID BERGMAN
(SZWEDZKA AKTORKA, 1915-1982)
Za szczęście uważam posiadanie dobrego zdrowia i szwankującej pamięci.
AL CAPONE
(AMERYKAŃSKI MAFIOZO, 1899-1947)
Odkryłem, że za pomocą miłego słowa w kombinacji z pistoletem da się osiągnąć
znacznie więcej, niż za pomocą samego miłego słowa.
BIBLIOGRAFIA
BIBLIOGRAFIA OBCOJĘZYCZNA:
The World's Best Bathroom Book: An Inspirational Collection Of Wit, Wisdom, Humor,
and Fascinating Facts, wyd. Honor Books, 2005 r.
Trivia for the Toilet, Gavin Webster, wyd. Barnes & Noble, 2006 r.
The Best, Worst, & Most Unusual: Noteworthy Achievements, Events, Feats & Blunders of
Every Conceivable Kind, Bruce Felton i Mark Fowler, wyd. Galahad, 1994 r.
Costume Through the Ages, Erhard Klepper, wyd. Dover Publications, 1999 r.
World Facts (Micropedia), wyd. Parragon Plus, 1999 r.
Ever Wonder Why?, Douglas B. Smith, wyd. Mass Market Paperback, 1991 r.
Mental Floss Presents Condensed Knowledge: A Deliciously Irreverent Guide to Feeling
Smart Again, Will Pearson, Mangesh Hattikudur i Elizabeth Hunt, wyd. Collins, 2004 r.
BLA BLA 600 Incredibly Useless Facts: Something to Talk About When You Have Nothing
Else To Say, wyd. Nicotext, 2005 r.
Duh! The Stupid History Of The Human Race, Bob Fenster, wyd. Andrews McMeel
Publishing, 2000 r.
World Trivia, Michael Smith, wyd. East West Discovery Press, 2007 r.
The Handy History Answer Book, Rebecca Nelson, wyd. Barnes & Noble Books, 2003 r.
365 Amazing Trivia Facts Page-A-Day 2007 Desk Calendar, wyd. Workman Publishing,
2007 r.
Everything Trivia Book, From the Fascinating to the Frivolous, Nat Segaloff, wyd. Adams
Publishing, 1999 r.
BIBLIOTEKA POLSKOJĘZYCZNA
Krystyna Bockenheim, Przy polskim stole, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1998 r.
Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Literackie,
Kraków 2005 r.
Julia Didier i Krzysztof Jarosz, Słownik filozofii, wyd. Książnica, Katowice 2006 r.
Jarosław Kamiński, Geografia w pigułce, wyd. Benkowski, Białystok 1999 r.
Władysław Kopaliński, Słownik symboli, wyd. Rytm, Warszawa 2007 r.
Nowa encyklopedia podręczna PWN, wyd. PWN, Warszawa 2006 r.
Piotr Pieśniarczyk, Historia Polski w pigułce, wyd. Benkowski, Białystok 1998 r.
Jerzy Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, wyd. Rebis, Poznań 2007 r.
BIBLIOTEKA ELEKTRONICZNA
Wikipedia.org oraz mnóstwo innych, przypadkowych i nie usystematyzowanych zasobów
ukrytych w sieci