Biobrief

September 2007

Beste blok-bewoners.

Dinsdag 14-08, reed ik met mijn auto langs de vijver. Zat er een schildpad in het gras.
Het beestje was niet erg schuw en liet zich goed bekijken. Natuurlijk had ik geen
fototoestel bij mij.
De volgende dag ging ik terug naar de vijver. Met camera. En de schildpad zat er weer
(zie foto).
Het blijkt hier om de roodwang(sier)schildpad te gaan (Trachemys scripta elegans).
Ik zag er twee, maar mogelijk zijn er meer.

In Nederland leefde ooit de Europese moerasschildpad, maar deze is al lange tijd

verdwenen.
Er komen hier geen schildpadden meer voor behalve enkele losgelaten of ontsnapte ex-
huisdieren.
Deze exemplaren kunnen zich wel in leven houden maar zich niet voortplanten.
Dat komt omdat de omdat de temperaturen te laag zijn om de eitjes te laten uitkomen.

De roodwang heeft van nature een vrij klein leefgebied, de benedenstroom van de
Missisippi.
In zijn jonge jaren heeft de roodwang een kleurig rugschild.
Honderdduizenden werden er gekweekt om te worden verkocht in Amerika en West
Europa.
Door transport en onoordeelkundige verzorging, stierf 99% van de diertjes binnen een
jaar.
Sinds 1997 mag de roodwang niet meer verkocht of verhandeld worden in Europa.
Schildpadden zijn geen huisdieren. Als ze groter worden vervuilen ze de terraria en
worden bijterig.
Dus dan belanden ze vaak in de tuinvijver. En soms kruipen ze naar grotere vijvers of
open water.
Ze kunnen de relatief koude winters in Nederland overleven door een winterslaap te
houden.
De roodwang is een waterschildpad en overwintert in de modder onder het ijs.
Hij voelt zich het lekkerst in water tussen de 18 en 25 graden. En af en toe een zonnebad.
In gevangenschap kan de schildpad makkelijk 25 jaar worden, maar vijftig jaar is geen
uitzondering.

Hopelijk blijft een ander populair terrariumdier ons bespaard: de "Bullfrog" oftewel
brulkikker.
Ook dit beestje is geïmporteerd uit de Verenigde Staten.
De paringsroep van de mannetjes doet qua geluid en volume niet onder voor het geloei
van een koe.

Met vriendelijke groet,

Dr. Oetker (Pseudobioloog)

ZOMER- EN WINTERSLAAP:

Schildpadden zijn reptielen. Hun huid is bedekt met schubben. Ze zijn koudbloedig; ze
laten zich opwarmen door de zon. Net als alle andere reptielen, leven de meeste
schildpadden in warme streken. Maar ook in Noord-Amerika en in Europa komen ze
voor. In het najaar, als het kouder wordt, graven ze zich in de grond voor een winterslaap.
Als de zomer aanbreekt, worden ze weer actief.

Zeeschildpadden houden geen winterslaap, ze leven in warme oceanen waar het water
nooit te koud wordt. Als er één aanspoelt aan de kusten van Noord-Europa, zal hij hoogst
waarschijnlijk sterven van de kou als hij niet op tijd gered wordt. Land- en
moerasschildpadden leven in koudere regionen en houden meestal enkele maanden per
jaar een winterslaap. Landschildpadden graven een hol van ongeveer 30-60cm diep. Als
de winters niet te koud zijn, begraven ze zich onder de bladeren van een struik en komen
dan op zonnige dagen te voorschijn. Moerasschildpadden graven zich in de oever van een
rivier of poel in of houden hun winterslaap in de modder onder water. Ze kunnen hier
overleven omdat de koude temperatuur ervoor zorgt dat de hartslag en de bloeddruk
omlaag gaan en er dus weinig zuurstof nodig is om te overleven. Veel schildpadden die in
de woestijn leven, houden een zomerslaap tijden de heetste maanden, als de temperatuur
stijgt en er weinig voedsel en water is. De Noord-Amerikaanse gopherschildpad komt
tijdens het heetste gedeelte van de zomer weken of soms maanden niet uit zijn hol.
 Zeeschildpadden houden geen winterslaap.

"Kelner, waar blijft mijn soep?"

"Niet zo haastig, het is schildpadsoep!"

De soepschildpad (Chelonia mydas)

De eigenlijke Nederlandse naam is groene zeeschildpad.
Niet zozeer het vlees, maar het groene lichaamsvet wordt gebruikt in soepgerechten.
Dierenbeschermings organisaties zijn fel gekant tegen het consumeren van
schildpadsoep.
De dieren worden levend uit hun schild gesneden en bovendien wordt de soort bedreigd
door
overbejaging en het uitgraven en opeten van hun eieren.
De eieren worden beschouwd als lekkernij en sexueel stimulerend middel.
Inplaats van echte schildpadsoep is er ook namaak schildpadsoep, de zogenaamde mock
turtle soup.
Hierin wordt kalfsvlees gebruikt.
In het boek "Alice in wonderland", ontmoet Alice de "mock turtle".
Een fantasie-dier met het lichaam van een schildpad en de kop van een kalf.

Schildpadden kunnen heel klein blijven, maar ook erg groot worden (meer dan 300 kg ).
De schildpad is nauwelijks veranderd sinds 215 miljoen jaar geleden toen Proganochelys,
de meest primitieve schildpad die we kennen, leefde. Proganochelys bezat al de uiterlijke
kenmerken
van de hedendaagse schildpad, hoewel hij niet in staat was zijn nek en poten in te
trekken.
Om even de zaak in perspectief te brengen: de mens evolueerde een kleine 3,5 miljoen
jaar geleden.

www.trionyx.nl
www.schildpaddencentrum.nl
 Knoppergal

Deze maand vond ik grillig gevormde en kleverige bolletjes op de grote parkeerplaats:

knoppergallen.
De knoppergal ontstaat op de grens van de eikel en het dopje op de zomer- of winter eik.
Ze vallen samen met de eikels uit de boom, wat het verzamelen makkelijk maakt.
Er zit een exemplaar bij deze biobrief.
Vermoedelijk zit het wespenlarfje er nog in, dus na bestudering maar weer buiten
neerleggen.

Het geheim van de knoppergal

De vergroeiing van de eikedop is een knoppergal, veroorzaakt door de galwesp Andricus
quercuscalicis Burgsd., die zowel aan generatiewisseling als aan gastheerwisseling doet.
De gal wordt in de winter bewoond door zich ontwikkelende geslachtloze vrouwtjes, die
onbevruchte eitjes produceren.
Ze komen in het vroege voorjaar naar buiten en leggen hun eitjes in de jonge mannelijke
katjes van de moseik (Quercus cerris). Uit de hierdoor ontstane kleine meeldraadgalletjes
komt de seksuele generatie van de wespjes. De vrouwtjes leggen na bevruchting
vervolgens eitjes in de vrouwelijke bloemen van de zomereik (Quercus robur). Als reactie
daarop ontstaat de knoppergal op het napje van de eikel,
die vaak klein blijft en samen met het misvormde napje in de herfst afvalt. In de gal
ontwikkelt zich dan weer de aseksuele generatie. De knoppergal is in onze streken nog
niet zo lang bekend.
De insectenpopulatie is vermoedelijk in de laatste ijstijd teruggedrongen tot op de Balkan
en herwint maar heel langzaam terrein. Pas in 1950 werd de knoppergal voor het eerst in
Zuid Engeland gezien.
De voor de generatiewisseling dus noodzakelijke moseiken worden alleen hier en daar
aangeplant in parken en plantsoenen (het snelgroeiende hout is niet interessant voor
productie), zodat knoppergallen niet op elke willekeurige zomereik kunnen verschijnen.
Op bekende vindplaatsen worden ze echter wel vrijwel elk jaar aangetroffen, zij het in
zeer variërende aantallen.
Bij de Moseik zijn de eikels "behaard", verder lijken ze erg veel op de zomer- en
wintereik.
(Meer informatie op mijn website robichem.web-log.nl)