Jerzy Jarek. Dzieje Grosza I Złotego Część 6. Pieniądz Okresu Upadku Rzeczypospolitej PDF

Jerzy Jarek. Dzieje grosza i złotego: Część 6.
Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej Strona 1 z 40
Więcej Utwórz bloga Zaloguj się
Jerzy Jarek. Dzieje grosza i

złotego
sobota, 3 lutego 2018
Część 6. Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej
Reformy Stanisława Augusta

Monety księstwa oświęcimsko-zatorskiego
Pieniądz Powstania Kościuszkowskiego
Bilet skarbowy. Pierwszy polski pieniądz papierowy
Miedziane monety Prus Południowych
Talary Księstwa Warszawskiego
Monety
Bilety kasowe
Moneta w oblężeniu Zamościa
Monety Księstwa Poznańskiego
Monety Wolnego Miasta Krakowa
En monnoies est li cose moult obscure

Elles vont haut et bas, se ne set-on que faire
Quand on guide wagnier, on troeve le contraire.
[Pieniądz jest rzeczą najbardziej mroczną.

Jego wartość wzrasta i maleje, i niejeden nie wie, co z tym zrobić.
Kiedy myśli, że skorzystał, on – przeciwnie – stracił.]
Gilles Li Muisis
Opat Tournai
(początek XIV w.)
W 1764 roku, z inicjatywy Katarzyny II, na króla Polski został wybrany jej pupil Stanisław Poniatowski. Nowy król był zwolennikiem reform, które nie były
akceptowane przez opiniotwórczą część społeczeństwa, bo godziły m.in. w wolności szlacheckie. W imię obrony tych wolności przeciwko Rosji i królowi zawiązała
się w 1768 roku w Barze na Podolu konfederacja, która swe cele zamierzała osiągnąć poprzez wprowadzenie na tron polski saskiego następcy Augusta III i
wyzwolenie się spod kurateli rosyjskiej. Konfederaci, popierając Turcję, wypowiedzieli w roku 1768 wojnę Rosji. Wojska konfederackie walczyły zarówno
przeciwko wojskom rosyjskim, jak i królewskim. Państwa ościenne stwierdziły całkowity rozpad państwa, dokonując w 1772 aneksji części terytorium. Król w 1773
zwołał sejm, który zatwierdził skwapliwie traktaty pierwszego rozbioru.
Isabella Czartoryska (1746-1835), dwudukaty z roku 1772; Av: ISABELLA. PRINCEPS. CZARTORYSKA.; Rv: NAT. COM. DE. FLEMING. DOMINA. IN.
http://jarekjerzy.blogspot.com/2018/02/czesc-6-pieniadz-okresu-upadku.html 2019-08-03
Jerzy Jarek. Dzieje grosza i złotego: Część 6. Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej Strona 2 z 40
BORKLO; Ø 22,9 mm, 6,94 g i 6,96 g
Ekspansja Prus ograniczyła możliwość handlu Polski poprzez Bałtyk. Po pierwszym rozbiorze, na Wiśle między granicą z Prusami a Gdańskiem było na
przykład aż pięć komór celnych, które pobierały cło o wysokości do 30% wartości towarów. Eksport zboża tą drogą spadł w tym czasie o połowę, a roczny zysk
Prus z udostępniania drogi wodnej do Gdańska wynosił ok. 17 mln złotych. Na rzecz Austrii Polska straciła kopalnie soli, drugie po eksporcie zboża źródło
dochodów państwa. Sól musiała być teraz kupowana, co pochłaniało kwotę ok. 7 mln złotych rocznie.
Powoli jednak, na skutek coraz ściślejszych powiązań gospodarczych z rosyjskimi, austriackimi i pruskimi ośrodkami przemysłu i handlu, oraz na skutek
rozwoju krajowej bankowości i krajowego przemysłu, gospodarka polska zaczęła się ożywiać. Nastąpił wzrost popytu na polskie produkty rolne, oraz na wyroby
rzemieślnicze i przemysłowe. Powstały pierwsze spółki akcyjne, prywatne banki i instytucja kredytu. Państwo w coraz większym jednak stopniu podlegało i
politycznie, i gospodarczo ośrodkom władzy w Rosji, Austrii i w Prusach.
W roku 1788 kolejny sejm miał się zająć gruntowną reformą. Aby przeciwnikom reform nie udało się sejmu zerwać, podjęto decyzję, że uchwały
podejmowane będą większością głosów, a nie jednomyślnie. Obrady trwały z przerwami cztery lata. Najważniejsze wydarzenie w czasie obrad Sejmu
Czteroletniego miało miejsce 3 maja 1791 roku, kiedy uchwalono konstytucję. Dokument ten przygotowywano od dłuższego czasu w tajemnicy przed
przeciwnikami reform. Konstytucja wprowadzała zmiany nie do przyjęcia dla szlachty (zniesienie liberum veto, dziedziczność tronu). Już w połowie 1792 r.
zawiązano w Targowicy nową konfederację. Konfederaci zwrócili się o pomoc do Rosji, wojska rosyjskie wkroczyły do Polski, a król porzucił stronników reform i
przeszedł na stronę Targowicy. Konstytucja została obalona, a w 1793 r. Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru, zatwierdzonego również skwapliwie przez
polski sejm.
W 1794 roku wybuchło powstanie pod wodzą Kościuszki. Mimo początkowych sukcesów, szala zwycięstwa ostatecznie przechyliła się na stronę
Targowiczan. Przewaga wojsk rosyjskich i pruskich była zbyt duża. W 1795 roku Austria, Rosja i Prusy dokonały ostatecznego rozbioru Polski. 25 XI 1795 r.
Poniatowski zrzekł się tronu. Zmarł w 1798 r. w Petersburgu. W chwili abdykacji dług prywatny Stanisława Augusta Poniatowskiego wynosił około 2,5 mln
dukatów. Dług został spłacony przez Rosję, Austrię i Prusy.
Reformy Stanisława Augusta
Reforma w dziedzinie mennictwa rozpoczęła się jeszcze przed wyborem Stanisława Augusta na króla – od powołania przez sejm w roku 1764 Rady
Ekonomicznej Skarbu Koronnego, której zadaniem było uporządkowanie finansów państwa. Podjęto też uchwałę O mennicy i monecie, w której postanowiono
uruchomić kopalnie srebra w Olkuszu, wprowadzić „dobrą” monetę polską i zakazać obiegu monety obcej. Po elekcji król zapewnił, że uruchomi kopalnie przy
pomocy cudzoziemskich kapitalistów i zorganizuje produkcję monet. Opracowanie zasad emisji powierzono komisji menniczej i komisji skarbu koronnego.
Król ustanowił dwie mennice: „srebrną” w Warszawie i „miedzianą” w Krakowie. Dla monet srebrnych przyjęto standard talara konwencyjnego
(Konventionstaler), czyli że z jednej marki kolońskiej wybijać się będzie 10 talarów.
Ustalono następujące nominały i zasady emisji:
Według tych zasad monety srebrne stanowiły zawsze pełnowartościową część talara, zaś monety miedziane, chociaż określano je takimi samymi
nazwami, miały dużo niższą wartość: złotówka była warta, jak zawsze 30 groszy miedzianych, ale tylko 4 grosze srebrne. Talar – 32 grosze srebrne lub 240
miedzianych. Wprowadzono też stosowaną w Rzeszy zasadę oznaczania wartości monet srebrnych przez podawanie ich liczby, wybitych z marki kolońskiej
czystego srebra:
Z dniem 1 IX 1766 r. wycofano z obiegu boratynki oraz wszystkie miedziane monety zagraniczne. Kanclerz koronny, Andrzej Zamoyski tłumaczył sejmowi,
że wagi i relacje kruszców ustalono tak precyzyjnie, iż kupcom będzie za jedno, czy li złotem, czy li srebrem za nasze płacić towary.
Srebrne grosze i dwugrosze czyli ćwierćzłotki i półzłotki: 320 i 160 monet z marki kolońskiej czystego srebra.
W roku 1766 rusza produkcja monet w Krakowie i w Warszawie. Już jednak w dwa lata później mennicę krakowską opanowują konfederaci barscy i
wybijają monety miedziane na sumę ponad 150 tys. złotych. Po tym wydarzeniu, mennica krakowska została zamknięta, a sprzęt i maszyny przetransportowano
do Warszawy, gdzie produkcja monet miedzianych trwała nadal.
Szelągi, mennica w Krakowie (po lewej) i w Warszawie.
Półgrosze, mennica w Krakowie (po lewej) i w Warszawie.
Grosze miedziane (Warszawa; nr 3. = Kraków). Legenda na rewersie: I GROSSVS REG[ni] POL[oniae] M[agnus] D[ux] L[ithuaniae]; na 5. monecie: GROSZ Z
MIEDZI KRAIOWEY.
Trojaki miedziane (1. i 2. Kraków; 3, 4, 5 – Warszawa). Legenda na rewersie: GROSSVS POLON[iae] TRIPLEX; na 5. monecie: TROIAK Z MIEDZI KRAIOWEY.
Jeszcze wcześniej okazało się, że mennica warszawska nie przynosi zysku. Nie uruchomiono kopalń srebra w Olkuszu, kruszec trzeba było kupować w
Niderlandach. Relacja kursu złota do srebra, wbrew zapewnieniom Zamoyskiego, ustalona była nieprawidłowo i – nowa, „dobra” moneta srebrna odpływała na
zachód, wykupywana za złoto.
Dukaty typu niderlandzkiego: MONETA AUREA POLON[iae] AD LEG[em] IMPER[i] – złota moneta polska (bita) według prawa cesarskiego.
Dzierżawca porzucił mennicę i wyjechał z kraju. W tej sytuacji król podjął się prowadzenia produkcji monety na własny rachunek; z beznadziejnym
skutkiem.
Złotówka (4 grosze) i dwuzłotówka (8 groszy).
Kiedy w roku 1787 deficyt mennicy osiągnął sumę trzech milionów złotych, powołano komisję, która stwierdziła, że z wybitych 43 mln złotych w srebrze, aż
40 mln złotych zostało wywiezione za granicę. Dokonano dewaluacji monet srebrnych. Cenę dukata podwyższono z 16 i ¾ złotego na 18 złotych. Ustalono nową
stopę menniczą, obniżając zawartość srebra w talarze do 22,4 g.
Dukaty: AUREUS NUMMUS POLONIAE ANNO …
Półtalary.
Wprowadzono też nowy nominał srebrny – dziesiątak z napisem 10 GR[oszy] MIEDZ[ianych] równy ⅓ złotego w monecie miedzianej, czyli dziesięciu
groszom miedzianym. W związku z tym uległy też zmianie oznaczenia wartości monet:
Również to posunięcie nie zapobiegło inflacji. Próbowano stosować zawsze nieskuteczną metodę: ingerencję w sprawy rynku. W roku 1791 wydano zakaz
obiegu drobnych srebrnych monet obcych, za wyjątkiem austriackich krajcarów, które miały mieć kurs zrównany z monetami polskimi. Dla grubych monet obcych
ustalono ceny urzędowe. Nie odniosło to jednak większego skutku.
Monety księstwa oświęcimsko-zatorskiego
Tymczasem, na ziemiach, pierwszego rozbioru dokonanego przez Austrię utworzono królestwo Galicji i Lodomerii, z księstwem oświęcimsko-zatorskim.
Tu w roku 1774 wybito miedziane szelągi, a w latach 1775-1777 emitowano monety trzydziesto i piętnastokrajcarowe, czyli dwuzłotówki i złotówki cesarzowej
Marii Teresy jako księżnej Oświęcimia i Zatora.
Szelągi miały na awersie pod koroną czteropolową tarczę herbową nowego królestwa: trzy korony (Galicja), dwa pasy w kształcie szachownicy
(Lodomeria), orzeł (Oświęcim-Zator) oraz herb Austrii. Na rewersie w polu monety napis: 1 / SCHILLING / 1774.
Na awersie monet 15- i 30-krajcarowych – popiersie Marii Teresy, w otoku: M[aria] THERESIA D[ei] G[ratia] R[omanorum] I[mperator] HU[ngarie] BO
[hemie] GAL[iciae] LO[domeriae] REG[ina], pod popiersiem oznaczenie stopy menniczej. Na rewersie ozdobny herb, podtrzymywany przez gryfy, pod nim
nominał, w otoku dopełnienie tytułów z awersu: ARCHID[ux] AUS[strie] DUX OSW[encimiensis] ZAT[oriensis] i data.
Po roku 1777 nie bito już dla ziem polskich odrębnego pieniądza. Z jednym wyjątkiem. W roku 1794, w związku z Powstaniem Kościuszkowskim,
zgromadzono w Krakowie i przy granicy z Polską wojska w obawie przed rozprzestrzenieniem się powstania, dla opłacenia żołdu tych wojsk wyemitowano grosze
i trojaki miedziane, z orłem cesarskim i legendą MONET[a] AER[arii] EXERCIT[us] CAES[arei] REG[ni] na awersie i oznaczeniem nominału w groszach polskich
na rewersie: I / GROSSVS / POL[onicalis] / 1794; III / GROSSI / POL[onicales] / 1794.
Pieniądz Powstania Kościuszkowskiego
Nastały burzliwe czasy. W roku następnym konfederaci targowiccy wybijają talara z napisem w polu monety: CIVIBVS QVORVM PIETAS
CONIVRATIONE DIE III MAI MDCCXCI OBRVTAM ET DELETAM LIBERTATE POLONA TVERI CONABATVR RESPVBLICA RESVRGENS – obywatelom,
których troska o kraj powodowała, że starali się bronić wolności polskiej, zniszczonej przez spisek z dnia 3 maja 1791 – Rzeczpospolita powstająca. W otoku zaś:
GRATITUDO CONCIVIBUS EXEMPLUM POSTERITATI – wdzięczność współobywateli, przykładem dla potomnych.
Po drugiej stronie – podstawa prawna emisji: DECRETO REIPUBLICAE NEXU CONFEDERATIONIS IUNCTAE DIE V XBRIS MDCCXCII STANISLAO
AUGUSTO REGNANTE – dekretem Rzeczpospolitej skonfederowanej, dnia 5 grudnia 1792, za panowania Stanisława Augusta.
Wybucha Powstanie Kościuszkowskie. Potrzeba gotówki staje się paląca. Powstańcy rekwirują kasę ambasadora Rosji, apelują do ofiarności
społeczeństwa, w końcu, we wrześniu 1794 r. – konfiskują majątki klasztorów, kościołów i rad miejskich. Kościuszko wydaje instrukcję: Baczmy, aby Rzplita nie
miała straty w biciu monety z licznych ofiar obywatelskich, (…) 2. Zalecam, aby moneta w swym szacunku zniżona była co do próby, dla zapobieżenia wychodowi
jej z kraju. 3. Aby tylko złotówki, półzłotki i srebrne grosze bito; większej zaś monety jedynie dla pamiątki pewną wybić liczbę zalecam. 4. Stempel tej monety ma
być: z jednej strony zwyczajny herb Rzplitej z wyrazem waloru sztuki, z drugiej te słowa: WOLNOŚĆ, CAŁOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ RZPLITEJ 1794.
W maju komisja skarbowa przejmuje od króla mennicę warszawską. W czerwcu rusza produkcja monet według stopy wyższej od stopy pruskiej: z marki
kolońskiej – 14,5 talara.
W pośpiechu wybijane są nieliczne złote monety półtoradukatowe, nazwane później na wzór pruskich fridrichsdorów i saskich augustodorów,
stanislausdorami czy też augustodorami, i trzydukatowe – podwójne stanislausdory. Są niskiej próby, tłoczone są z kruszcu pozyskanego z darów i konfiskat.
Powstaje nowy nominał bilonowy – 6 groszy, bity z bardzo złego srebra (ok. 22%), który nie mieści się w systemie talarowym.
Po drugiej stronie – podstawa prawna emisji: DECRETO REIPUBLICAE NEXU CONFEDERATIONIS IUNCTAE DIE V XBRIS MDCCXCII STANISLAO
AUGUSTO REGNANTE – dekretem Rzeczpospolitej skonfederowanej, dnia 5 grudnia 1792, za panowania Stanisława Augusta.
Wybucha Powstanie Kościuszkowskie. Potrzeba gotówki staje się paląca. Powstańcy rekwirują kasę ambasadora Rosji, apelują do ofiarności
społeczeństwa, w końcu, we wrześniu 1794 r. – konfiskują majątki klasztorów, kościołów i rad miejskich. Kościuszko wydaje instrukcję: Baczmy, aby Rzplita nie
miała straty w biciu monety z licznych ofiar obywatelskich, (…) 2. Zalecam, aby moneta w swym szacunku zniżona była co do próby, dla zapobieżenia wychodowi
jej z kraju. 3. Aby tylko złotówki, półzłotki i srebrne grosze bito; większej zaś monety jedynie dla pamiątki pewną wybić liczbę zalecam. 4. Stempel tej monety ma
być: z jednej strony zwyczajny herb Rzplitej z wyrazem waloru sztuki, z drugiej te słowa: WOLNOŚĆ, CAŁOŚĆ I NIEPODLEGŁOŚĆ RZPLITEJ 1794.
W maju komisja skarbowa przejmuje od króla mennicę warszawską. W czerwcu rusza produkcja monet według stopy wyższej od stopy pruskiej: z marki
kolońskiej – 14,5 talara.
W pośpiechu wybijane są nieliczne złote monety półtoradukatowe, nazwane później na wzór pruskich fridrichsdorów i saskich augustodorów,
stanislausdorami czy też augustodorami, i trzydukatowe – podwójne stanislausdory. Są niskiej próby, tłoczone są z kruszcu pozyskanego z darów i konfiskat.
Powstaje nowy nominał bilonowy – 6 groszy, bity z bardzo złego srebra (ok. 22%), który nie mieści się w systemie talarowym.
Jerzy Jarek. Dzieje grosza i złotego: Część 6. Pieniądz okresu upadku Rzeczyposp... Strona 10 z 40
Srebrney, które Skarb Narodowy każdemu Uka=

zicielowi ninieyszego Biletu z funduszow
na umorzenie Biletów skarbowych prze=
znaczonych y na ogólnych Dobrach Na=
rodowych hypotekowanych zapłaci oraz
we wszelkich dochodach Publicznych we=
dług powyższey Uchwały Rady Naywyż=
szey Narodowey przyimować będzie
Podpisy: J. K. Gaszkowski, J. Klek, A. Michałowski
W sierpniu opuściły drukarnię pierwsze zszyte bloczki banknotów o nominałach: pięć, dziesięć, dwadzieścia pięć, pięćdziesiąt, sto, pięćset i tysiąc złotych.
Bilety nabywały wartości po wyrwaniu ich z bloczka i opatrzeniu numerem oraz własnoręcznymi podpisami przez komisarzy Dyrekcji Biletów Skarbowych.
Ostatnim rozporządzeniem Kościuszki w sprawie mennictwa było pismo, w którym Naczelnik nakazuje jak najrychlejsze przyspieszenie (druku) biletów
drobnych, bo coraz więcej do mnie przychodzi narzekania w tej mierze. W mennicy zaś, o ile możności, same bilony niech biją. W handlu bilety przyjmowane były
bardzo niechętnie. Wszystkie towary miały podwójne ceny: w monecie i w biletach. Nawet dostarczyciel papieru do Inspekcji Biletów Skarbowych, określił cenę
ryzy na 30 złotych w monetach i na 40 biletami. Różnica wynosi 25%.
Po wkroczeniu Rosjan do Warszawy, 6 listopada – wszystkie znajdujące się w obiegu bilety na sumę 10 883 751 złotych stały się świstkami papieru.
Historia pierwszych polskich banknotów trwała pięć miesięcy. Dziś ich cena na rynku kolekcjonerskim dochodzi do kilku tysięcy złotych za rzadki egzemplarz.
Mennica czynna była jeszcze w roku następnym, bito w niej, starymi stemplami niewielkie ilości drobnych monet. Do roku 1810 kraj nie miał własnego
pieniądza.
Po trzecim rozbiorze ziemie zagarnięte przez Prusy stały się prowincją o nazwie Borussia Meridionalis – Prusy Południowe, do roku 1806 ze stolicą w
Warszawie. W latach 1796-1798 wybito dla tych ziem specjalne monety miedziane – trojaki, grosze, półgrosze i szelągi według stopy ustalonej za Stanisława
Augusta. Trojaki i grosze miały na awersie popiersie Fryderyka Wilhelma, w otoku legendę: FRIDERICUS WILHELM[us] BORUSS[orum] REX, na rewersie
pruskiego orła pod koroną. Na trojakach napis w otoku rewersu głosił: GROSSUS BORUSS[orum] MERID[ionalis] TRIPLEX. Na groszach: I GROSSUS BORUSS
[orum] MERID[ionalis]. Półgrosze i szelągi miały na awersie królewski monogram, na rewersie napis w polu monety: ½ / GROSSUS / BORUSS / MERID lub I /
SOLID / BOR MER i datę.
Talary Księstwa Warszawskiego
W roku 1806 do Warszawy wkroczyły wojska Napoleona. W następnym roku zapadła decyzja o utworzeniu Księstwa Warszawskiego. Konstytucyjnym
następcą Stanisława Augusta został syn Augusta III, od roku 1806 król Saksonii – Fryderyk August III.
Na obszarze Księstwa kursowały monety saskie, pruskie i rosyjskie, oraz austriackie bankocetle. Komisja Rządząca, która sprawowała władzę w imieniu
Fryderyka Augusta uchwaliła, że pieniądzem urzędowym będzie moneta pruska. Czasy te cechowała bardzo duża chwiejność rynku, co powodowało kolejno
dewaluacje i rewaluacje pieniądza. Powstawały pomysły na własną monetę i pieniądz papierowy, nie uzyskiwały jednak akceptacji sejmu.
W roku 1810 ustalono wreszcie zasady nowego systemu monetarnego, na który miały się składać monety oraz papierowe bilety kasowe. Długi Księstwa w
roku następnym wynosiły 91 mln złotych i były dziewięciokrotnie wyższe od wpływów do budżetu.
Monety
Postanowiono wybijać z marki kolońskiej 14 i ⅙ talara. Była to znów stopa wyższa od pruskiej. Talar pruski zawierał 16,7 g czystego srebra, a nowy polski –
16,47. Tłumaczono to posunięcie chęcią zahamowania odpływu srebra do Prus: lepszy pieniądz pruski miał być wypierany przez gorszy pieniądz polski. Nowe
nominały wzorowane były na saskich. Postanowiono wybijać talary, oraz monety o wartości ⅙ i ⅓ talara. Wprowadzono monety bilonowe, o bardzo małej
zawartości srebra – dziesięciogroszówki i pięciogroszówki, oraz monety miedziane. System ten wyglądał następująco:
Z monet bilonowych w latach 1811-1812 bito pięciogroszówki, a w latach 1810-1813 dziesięciogroszówki. Monety miedziane emitowano w latach 1810-
1814. W tym czasie zużyto około 223 tony miedzi. Wszystkie te monety mają na awersie dwupolowy herb Saksonii i Polski pod koroną, na rewersie – oznaczenie
nominału i rok emisji.
Grube nominały noszą na awersie popiersie Fryderyka Augusta i legendę, po raz ostatni zapisaną po łacinie: FRID[ericus] AVG[ustus] REX SAX[onie]
DVX VARSOV[iensis]. Na rewersach monet srebrnych – herb sasko-polski, pod nim oznaczenie nominału w języku polskim: ⅙ TALARA, ⅓ TALARA, 1 TALAR.
Ostatnim rozporządzeniem Kościuszki w sprawie mennictwa było pismo, w którym Naczelnik nakazuje jak najrychlejsze przyspieszenie (druku) biletów
drobnych, bo coraz więcej do mnie przychodzi narzekania w tej mierze. W mennicy zaś, o ile możności, same bilony niech biją. W handlu bilety przyjmowane były
bardzo niechętnie. Wszystkie towary miały podwójne ceny: w monecie i w biletach. Nawet dostarczyciel papieru do Inspekcji Biletów Skarbowych, określił cenę
ryzy na 30 złotych w monetach i na 40 biletami. Różnica wynosi 25%.
Po wkroczeniu Rosjan do Warszawy, 6 listopada – wszystkie znajdujące się w obiegu bilety na sumę 10 883 751 złotych stały się świstkami papieru.
Historia pierwszych polskich banknotów trwała pięć miesięcy. Dziś ich cena na rynku kolekcjonerskim dochodzi do kilku tysięcy złotych za rzadki egzemplarz.
Mennica czynna była jeszcze w roku następnym, bito w niej, starymi stemplami niewielkie ilości drobnych monet. Do roku 1810 kraj nie miał własnego
pieniądza.
Po trzecim rozbiorze ziemie zagarnięte przez Prusy stały się prowincją o nazwie Borussia Meridionalis – Prusy Południowe, do roku 1806 ze stolicą w
Warszawie. W latach 1796-1798 wybito dla tych ziem specjalne monety miedziane – trojaki, grosze, półgrosze i szelągi według stopy ustalonej za Stanisława
Augusta. Trojaki i grosze miały na awersie popiersie Fryderyka Wilhelma, w otoku legendę: FRIDERICUS WILHELM[us] BORUSS[orum] REX, na rewersie
pruskiego orła pod koroną. Na trojakach napis w otoku rewersu głosił: GROSSUS BORUSS[orum] MERID[ionalis] TRIPLEX. Na groszach: I GROSSUS BORUSS
[orum] MERID[ionalis]. Półgrosze i szelągi miały na awersie królewski monogram, na rewersie napis w polu monety: ½ / GROSSUS / BORUSS / MERID lub I /
SOLID / BOR MER i datę.
Na talarach Księstwa napis głosił:
[Jeden Talar, Dwa Talary, Pięć Talarów]

Kassowy-Billet Xięstwa Warszawskiego
Będzie stosownie do rozkazu Nayiaśniéyszego Króla Jmci Saskiego Xięcia Warszawskiego
podług Dekretu pod d. 1go Grudnia 1810 w wszystkich Kassach publicznych przyiętym.
w Warszawie dnia 1go Grudnia 1810.
Pod napisem seria i numer oraz facsimile podpisu komisarza Rady Stanu i kontrolera Wydziału Skarbowego.
W pierwszym dniu wymieniono na bilety 6565 talarów, z tym, że jedna osoba wymieniła aż 1500 talarów. Po czym okazało się, że bilety natychmiast
wróciły do kasy. Jednak kiedy po klęsce Napoleona rząd Księstwa ewakuował się wraz ze skarbcem, biletami i kasą wymiany do Krakowa, w rękach ludności
pozostały bilety na kwotę kilkunastu tysięcy talarów. W czasie ewakuacji rządu do Drezna, spalono w Krakowie wszystkie bankowe zapasy biletów.
Powołana w roku 1824 komisja do likwidacji długów Księstwa, ustaliła wysokość zadłużenia na 42 093 691 złotych, w tym na 32 394 złote w biletach.
Jeszcze w roku 1863 część biletów nie została spłacona.
Ciekawostką tych czasów jest MONETA W OBLĘŻENIU ZAMOŚCIA. Otóż, część cofających się pod naporem Rosjan wojsk Księstwa zamknęła się w
twierdzy zamojskiej. Kiedy oblężenie przeciągało się, a w wojskowej kasie zaczęło brakować pieniędzy na żołd, urządzono w twierdzy mennicę i z przetopionego
srebra, wagi 159 funtów i 26 łutów, zarekwirowanego z zamojskiej kolegiaty oraz z 1330 sztuk starych miedzianych sześciokrajcarówek austriackich,
zarekwirowanych w kasie magistratu, wybito monety własne. Stemple i maszynę we własnym zakresie wykonali artylerzyści. Był nią prymitywny kafar,
obsługiwany przez jeńców rosyjskich.
Monety sześciokrajcarowe przebito na sześciogroszowe z napisem w czterech wierszach: PIENIĄDZ / W OBLEZENIU / ZAMOSCIA / 1813 po jednej
stronie. Strona druga miała w polu oznaczenie nominału: 6 / GROSZY, zaś w otoku: BOZE DOPOMOZ WIERNYM OYCZYZNIE.
Ze srebra powstało 7830 sztuk monet dwuzłotowych, wybitych podobnymi stemplami. Po jednej stronie napis MONETA / W OBLEZENIU / ZAMOSCIA i –
saperska mina. Po stronie drugiej w polu: 2 / ZŁOTE / 1813; w otoku: BOZE DOPOMOZ WIERNYM OYCZYZNIE.
Monety Księstwa Poznańskiego
Po Kongresie Wiedeńskim z części Wielkopolski należącej poprzednio do Księstwa Warszawskiego, utworzono podległe Prusom Wielkie Księstwo
Poznańskie. Tu w latach 1816-1817 wybito trzygroszowe i groszowe monety miedziane z niemieckim napisem w polu rewersu: 1 GROSCHEN GR[oss]HERZ
[ogthum] POSEN i 3 GROSCHEN GR[oss]HERZ[ogthum] POSEN:
Monety Wolnego Miasta Krakowa
Kongres Wiedeński powołał również do życia w 1815 roku „Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem”. Pieniądzem obiegowym
była tu waluta Królestwa Polskiego (o czym poniżej) na podstawie zawartej z Krakowem unii monetarnej. Kiedy jednak po upadku Powstania Listopadowego
wprowadzono w 1834 r. na produkty mennicy warszawskiej rosyjskiego orła, patrioci wymogli na senacie decyzję o wyprodukowaniu własnej monety. W tym
samym roku zamówiono w mennicy wiedeńskiej:
Wszystkie monety mają podobne stemple: herb Krakowa z napisem WOLNE MIASTO KRAKÓW po jednej stronie i oznaczeniem nominału, okolonego
dębowym wieńcem po drugiej, oraz jednakowy rok emisji: 1835.
Po wcieleniu Wolnego Miasta do Austrii w roku 1864, walutą stał się tu pieniądz austriacki. Monety krakowskie i pieniądze Królestwa Polskiego należało
wymienić na austriackie po kursie 1 ryński (florin) = 4 złote polskie i 12 groszy.
© 2018 by Jerzy Jarek
Pod tym linkiem:

Część 7. Złote, grosze, ruble, kopiejki i marki
Autor: Jerzy Jarek o 17:16
Nowszy post Strona główna Starszy post
O mnie
Jerzy Jarek
Wyświetl mój pełny profil
Archiwum bloga
▼ 2018 (8)
▼ lutego (8)
Część 1. Denary
Część 2. Grosze
Część 3. Złote
Część 4. Grube i drobne
Część 5. Porządkowanie mennictwa
Część 6. Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej
Część 7. Złote, grosze, ruble, kopiejki i marki
Część 8. Papier i aluminium
Motyw Prosty. Obsługiwane przez usługę Blogger.
W pierwszym dniu wymieniono na bilety 6565 talarów, z tym, że jedna osoba wymieniła aż 1500 talarów. Po czym okazało się, że bilety natychmiast
wróciły do kasy. Jednak kiedy po klęsce Napoleona rząd Księstwa ewakuował się wraz ze skarbcem, biletami i kasą wymiany do Krakowa, w rękach ludności
pozostały bilety na kwotę kilkunastu tysięcy talarów. W czasie ewakuacji rządu do Drezna, spalono w Krakowie wszystkie bankowe zapasy biletów.
Powołana w roku 1824 komisja do likwidacji długów Księstwa, ustaliła wysokość zadłużenia na 42 093 691 złotych, w tym na 32 394 złote w biletach.
Jeszcze w roku 1863 część biletów nie została spłacona.
Ciekawostką tych czasów jest MONETA W OBLĘŻENIU ZAMOŚCIA. Otóż, część cofających się pod naporem Rosjan wojsk Księstwa zamknęła się w
twierdzy zamojskiej. Kiedy oblężenie przeciągało się, a w wojskowej kasie zaczęło brakować pieniędzy na żołd, urządzono w twierdzy mennicę i z przetopionego
srebra, wagi 159 funtów i 26 łutów, zarekwirowanego z zamojskiej kolegiaty oraz z 1330 sztuk starych miedzianych sześciokrajcarówek austriackich,
zarekwirowanych w kasie magistratu, wybito monety własne. Stemple i maszynę we własnym zakresie wykonali artylerzyści. Był nią prymitywny kafar,
obsługiwany przez jeńców rosyjskich.
Monety sześciokrajcarowe przebito na sześciogroszowe z napisem w czterech wierszach: PIENIĄDZ / W OBLEZENIU / ZAMOSCIA / 1813 po jednej
stronie. Strona druga miała w polu oznaczenie nominału: 6 / GROSZY, zaś w otoku: BOZE DOPOMOZ WIERNYM OYCZYZNIE.

Jerzy Jarek. Dzieje Grosza I Złotego Część 6. Pieniądz Okresu Upadku Rzeczypospolitej PDF

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Jerzy Jarek. Dzieje Grosza I Złotego Część 6. Pieniądz Okresu Upadku Rzeczypospolitej PDF

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

Jerzy Jarek. Dzieje grosza i złotego: Część 6.

Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej Strona 1 z 40

Więcej Utwórz bloga Zaloguj się

Jerzy Jarek. Dzieje grosza i

sobota, 3 lutego 2018

Część 6. Pieniądz okresu upadku Rzeczypospolitej

Reformy Stanisława Augusta

En monnoies est li cose moult obscure

[Pieniądz jest rzeczą najbardziej mroczną.

BORKLO; Ø 22,9 mm, 6,94 g i 6,96 g

Reformy Stanisława Augusta

Ustalono następujące nominały i zasady emisji:

Szelągi, mennica w Krakowie (po lewej) i w Warszawie.

Półgrosze, mennica w Krakowie (po lewej) i w Warszawie.

Złotówka (4 grosze) i dwuzłotówka (8 groszy).

Dukaty: AUREUS NUMMUS POLONIAE ANNO …

Monety księstwa oświęcimsko-zatorskiego

Pieniądz Powstania Kościuszkowskiego

Srebrney, które Skarb Narodowy każdemu Uka=

Podpisy: J. K. Gaszkowski, J. Klek, A. Michałowski

Miedziane monety Prus Południowych

Talary Księstwa Warszawskiego

Miedziane monety Prus Południowych

Na talarach Księstwa napis głosił:

[Jeden Talar, Dwa Talary, Pięć Talarów]

Moneta w oblężeniu Zamościa

Monety Księstwa Poznańskiego

Monety Wolnego Miasta Krakowa

© 2018 by Jerzy Jarek

Pod tym linkiem:

Autor: Jerzy Jarek o 17:16

Nowszy post Strona główna Starszy post

Wyświetl mój pełny profil

Motyw Prosty. Obsługiwane przez usługę Blogger.

Moneta w oblężeniu Zamościa

Vous aimerez peut-être aussi