28.02.19 r.

 Literatura dwudziestolecia – Kwiatkowski

 Dwudziestolecie literackie – Zawada
 Nasiłowska A., Trzydziestolecie 1914-1944

Cechy „modernizmu” w sztuce (od poł. XIX do poł. XX wieku):

 autonomiczne, nieinstrumentalne cele estetyczne;

 oddzielenie sztuki elitarnej od sztuki masowej (ludycznej, dydaktycznej);
 kult oryginalności i eksperymentu;
 teorie i programy (autonomiczna rola manifestów literackich);
 poszukiwanie swoistości sztuk;
 odrzucenie mimetyzmu (realizmu, naturalizmu);
 autonomia i organiczność dzieła, zakwestionowanie gatunkowości;
 konstruktywizm, formalizm, materiałowość;
 związek ze współczesnością (nauka, polityka).

07.03.19 r.

Literatura europejska lat dwudziestych

 1920 – Jewgienij Zamiatin, My

 1921 – Jaroslav Hasek, Przygody dobrego wojaka Szwejka (I tom)
 1922 – T. S. Eliot, Ziemia jałowa; James Joyce, Ulisses
 1923 – Herbert Georfe Wells, Ludzie jak bogowie
 1924 – Thomas Man, Czarodziejska Góra; Michaił Bułchakow, Biała Gwardia
 1925 – Francis Scott Fitzgerald, Wielki Gatsby; Franz Kafka, Proces; Virginia
Wolf, Pani Dalloway
 1926 – Ernest Hemingway, Słońce też wschodzi; Alan Alexander Milne, Kubuś
Puchatekl Izaak Babel, Armia konna
 1927 – Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu; Virginia Wolf, Do
latarni morskiej
 1929 – William Faulkner, Wściekłość i wrzask; Ernest Hemingway, Pożegnanie
z bronią
 1930 – Michaił Bułchakow, Mistrz i Małgorzata
 1931 – Izaak Babel, Opowiadania odeskie
 1930-1943 – Robert Musil, Człowiek bez właściwości
Programy literackie dwudziestolecia

1915 – Stefan Żeromski w artykule „Literatura a życie polskie” formułuje

protoprogram całej epoki, a następnie rozliczy się w nim w zbiorze esejów „Snobizm
i postęp” (1922) – domaga się polskiej oryginalności estetycznej i tematycznej.

 Nacisk na formę i postulat samowystarczalności sztuki dominuje w latach 20-

tych.
 Postulaty społeczne, polityczne i etyczne przynoszą lata 30-te.

1916-1919 – „pro Arte et Studio”, „Pro Arte” – czasopisma, które uformują grupę
poetów „Skamander” (1920-28, 1936-39), a potem środowisko tygodnika „Wiadomości
literackie” (red. Mieczysław Grydzewski, 1924-39)

Programowo unikają programu, ale postulują:

 realizm, indywidualizm, prywatność, anty-elitaryzm;

 język kolokwialny, ale formy tradycyjne, bezpośredniość, komunikatywność;
 aktualność tematów, związek z kulturą popularną, sztuka jako zabawa.

Pisarze związani z ruchem: Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Antoni Słonimski,

Jan Lechoń, Jerzy Liebert, Jarosław Iwaszkiewicz, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska,
Kazimiera Iłłakowiczówna, Irena Krzywicka.

1912-1922 – grupa literacka i czasopismo „Zdrój” wydawane w Poznaniu to manifest

ekspresjonizmu:

 nawiązanie do romantyzmu w jego wersji rewolucyjnej i genezyjskiej

(Słowacki),
 związek z estetyką ekspresjonizmu niemieckiego,
 ponadczasowa duchowość przeciw współczesnemu materializmowi,
 nawiązania do teozofii, gnostycyzmu, mistycyzm sztuki, arystokratyzm
duchowy,
 cel sztuki: etyczny, psychoaktywny, dydaktyczny, formalny.

Związani z ruchem: Stanisław Przybyszewski, Witold Hulewicz, Jan Stur (krytyk); do

nurtu ekspresjonistycznego można też zaliczyć starszych z epoki modernizmu: Jan
Kasprowicz, Emil Zegadłowicz, Wacław Berent, Leopold Staff, Bolesław Leśmian,
Roman Jaworski oraz gwiazda prozy ówczesnej: Juliusz Kaden-Bandrowski.

Od 1917 działa w Krakowie grupa malarzy, pisarzy i teoretyków – Formiści: Leon

Chwistek (malarz, filozof), Tytus Czyżewski (malarz i poeta), S. I. Witkiewicz (krótko).

Manifestem ruchu była rozprawa filozoficzna L. Chwistka „Wielość rzeczywistości w

sztuce” (1918).

Naukowe (logiczne) uzasadnienie twórczości artystycznej,

inspiracje prymitywizmem i lokalnością,

tradycja polska w kontekście awangardy europejskiej,

antymetafizyczna wizja świata, matematyzacja rzeczywistości,

elektyzm