Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
½FFd¿FÊIY d½FVû¿FFaIY
FREE SPEECH
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:38 PM Page 2
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:38 PM Page 3
ÀFe²FF-ÀF´FFMX
³F¸FÀIYFSX!
AFªF WX¸F AüSX WX¸FFSXe Qbd³F¹FF dªFÀF ªF¦FWX £FOÞZX W`ÔX, ½FWXFa AFd±FÊIY ¸FaQe, ¸FdWX»FF CX°´FeOÞX³F, AF°FaIY½FFQ,
´F¹FFʽFSX¯Fe¹F ´FdSX½F°FʳF, ÀFF¸FbQFd¹FIY dWaXÀFF, AFd±FÊIY AÀFa°Fb»F³F, ·FiáXF¨FFSX, ¶FZIYFSXe, ³FVFF AüSX ³F ªFF³FZ
dIY°F³Fe ÀF¸FÀ¹FFEa ¸FbaWX ¶FF¹FZ £FOÞXe W`ÔXÜ EZÀFF »F¦F°FF W`X dIY BaXÀFF³F A´F³FZ d½F³FFVF IYe £FbQ °F`¹FFSXe IYSX SXWXF W`Ü
¦F¸FeÊ-ÀFQeÊ ³FWXeÔ ÀFWX ÀFIY°FFÜ dIYÀFe IYe ¶FF°F ³FWXeÔ ÀFb³F ÀFIY°FF AüSX A´F³Fe QcÀFSXûÔ IYû ÀF¸FÓFF ³FWXeÔ ´FF SXWXF W`Ü
´FdSX½FFSX IZY ÀFQÀ¹F, ¸FûWX»»FZ ¸FZÔ ´FOÞXûÀFe, ¦FFa½FûÔ IZY ¶Fe¨F, SXFª¹FûÔ ¸FZÔ ´FSXÀ´FSX AüSX Qbd³F¹FF IZY ¸Fb»IY AF´FÀF ¸FZÔ ¸F°Fd·F³³F
W`ÔXÜ ¸F°Fd·F³³FF °Fû A¨LXe ¶FF°F W`X »FZdIY³F ¹FWX d»Fa¦F, ªFFd°F, ÀFa´FiQF¹F AüSX ·Fü¦Fûd»FIY AF²FFSX ´FSX dWaXÀFF IYF øY´F ²FFSX¯F
IYSX »FZ °Fû d½F³FFVFIY W`XÜ EZÀFZ ¸FZÔ ¢¹FF dIY¹FF ªFF ÀFIY°FF W`X? EZÀFZ ¸FZÔ °F»FFVF WXû°Fe W`X EIY ÀF½FʸFF³¹F ¸F°F IYeÜ ¸FZSXF ¸F°F W`X
dIY ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe WXe ½FWX ÀF½FʸFF³¹F ¸F°F W`ÔX, dªF³WXûÔ³FZ 100 ÀFF»F ´FWX»FZ Qbd³F¹FF IZY ÀFF¸F³FZ AF³FZ ½FF»Fe BX³F ÀF¸FÀ¹FFAûÔ IYû
·FFa´F d»F¹FF ±FFÜ CXÀF ÀF¸F¹F ´F¹FFʽFSX¯F ÀFaSXÃF¯F IYû »FZIYSX ²FSX°Fe IZY dIYÀFe ·Fe dWXÀÀFZ ¸FZÔ IYûBÊX ¸FbdWX¸F VFbøY ³FWXeÔ WbXBÊX ±FeÜ
¸FF³F½FFd²FIYFSXûÔ ´FSX »Fû¦FûÔ ³FZ ¶FF°F IYSX³FF VFbøY WXe dIY¹FF ±FFÜ ´FWX»FF AüSX QcÀFSXF d½FV½F ¹FbðX °Fû WXû ¨FbIYF ±FF »FZdIY³F
ÀFa¹Fb¢°F SXFáÑX ÀFa¦FNX³F ªF`ÀFe ÀFaÀ±FFAûÔ IYe ³FeÔ½F ³FWXeÔ ´FOÞXe ±FeÜ »FZdIY³F, ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe BX³F ÀF¸FÀ¹FFAûÔ AüSX BX³FIZY
ÀF¸FF²FF³F ´FSX d½FÀ°FFSX ÀFZ ¨F¨FFÊ IYSX ¨FbIZY ±û, d»F£F-´FPÞX ¨FbIZY ±ûÜ CX³WXûÔ³FZ ´F¹FFʽFSX¯F IZY Ad°FQûWX³F IZY ´Fid°F Qbd³F¹FF
IYû ÀF¨FZ°F dIY¹FF ±FFÜ CX³WXûÔ³FZ IYWXF ±FF, dªF°F³Fe ªFøYSX°F WXû, CX°F³FF »FûÜ ¦FFa½F, dIYÀFF³F AüSX £û°Fe¶FFOÞXe ´FSX
d³F·FÊSX ÀF¸FFªF IYe øY´FSmX£FF QeÜ ½FWX ¹FcSXû´F ÀFZ ´F`QF WbXBÊX AÀFabd»F°F A±Fʽ¹F½FÀ±FF IZY ÀFbd½F²FF ·Fû¦Fe AüSX
AF°¸FIZÔYdýi°F ´FÃFûÔ IYû ÀF¸FÓF ¦FE ±ûÜ A¶F BX³F ´FSmXVFFd³F¹FûÔ ÀFZ d³F´FMX³FZ IYe ÀF°FWXe IYûdVFVFûÔ ÀFZ IbYLX
WXû³FZ ½FF»FF ³FWXeÔ W`XÜ ¦FFa²Fe IYF SXFÀ°FF IYdNX³F °Fû W`X »FZdIY³F ÀFMXeIY W`XÜ Aa°F°F: Qbd³F¹FF IYû EIY
dQ³F CX³FIYe VFSX¯F ¸FZÔ WXe ªFF³FF ´FOÞZX¦FFÜ WX¸FFSXF ÀFü·FF¦¹F W`X dIY RiYe À´Fe¨F IYF ´FWX»FF
AaIY CX³FIZY 150½FZÔ ªF³¸FdQ½FÀF ´FSX ´FiIYFdVF°F WXû SXWXF W`XÜ dªFÀF¸FZÔ WX¸F³FZ
ÀF¸FFªF IZY ÀFF¸F³FZ £FOÞXe ´FZSXVFFd³F¹FûÔ AüSX CX³FIZY ¦FFa²Fe½FFQe
ÀF¸FF²FF³FûÔ ´FSX d½F¨FFSX dIY¹FF W`XÜ
@PANKAJPARASHAR_
3 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 4
4 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 5
d½FIYFÀF
¹Fc´Fe IYe VFû d½FaOXFZ ¶FQ»FZ¦Fe E³FÀFeAFSX IYe ÀFcSX°F
@ ´FZªF-32
þZUS IZY AFÀF´FFÀF U»OXÊ ¢»FFÀF dÀFMXe ·Fe ¶FÀFF³FZ IYe °F`¹FFSe
WX`Ü BÀFIZY ¶F³F þF³FZ ÀFZ ³FBÊ dQ»»Fe IZY AFBÊþeAFBÊ E¹FS´FûMXÊ ¸FZÔ
¶FPÞX°Fe ·FeOÞX IY¸F WXû¦Fe °Fû dQ»»Fe IYû ·Fe ÀFFÔÀF »FZ³FZ ¸FZÔ
AFÀFF³Fe SWXZ¦FeÜ E¹FS´FûMXÊ IZY ÀFF±F-ÀFF±F IYF¦FûÊ U ¸FZÔMXe³FZÔÀF
WX¶F ¶F³F³FZ ÀFZ EdUEVF³F ÀFZ¢MXS IYû ·Fe SFWX°F d¸F»FZ¦FeÜ
5 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 6
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 7
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 8
¸Fe¸FFaÀFF
8 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 9
9 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 10
¸Fe¸FFaÀFF
SFþ³Fed°F AüS
dUIYdÀF°F IYSIZY We 1920 AüS 1930 IZY ÀU°FaÂF°FF IZY AFaQû»F³Fûa
IYF ÀFa¨FF»F³F dIY¹FF ¦F¹FFÜ 1921 ¸FZa ¹FW dÀFîXFa°F ÀFRY»F ³FWea WbE ±FZ
»FZdIY³F 1930 ¸FZa ´FcSe °FSW ÀFRY»F SWZÜ dWaQ ÀUSFþ IZY AF»Fû¨FIY ·Fe
¶FWb°F ÀFFSZ ±FZÜ C³F¸FZa ÀF¶FÀFZ AFQS¯Fe¹F ³FF¸F ¦Fû´FF»F IÈY¿¯F ¦FûJ»FZ IYF
W`Ü ¦FûJ»FZ þe 1912 ¸FZa þ¶F QdÃF¯F ARiYeIYF ¦FE °Fû C³Wûa³FZ ¸Fc»F
¦FbþSF°Fe dIY°FF¶F IYF Aa¦FiZþe A³FbUFQ QZJF ±FFÜ C³WZa CÀFIYF ¸Fþ¸Fc³F
dW³Q ÀUSFþ
B°F³FF A³F¦FPÞ »F¦FF dIY C³Wûa³FZ ·FdU¿¹FUF¯Fe IYe dIY ¦FFa²Fe þe EIY ÀFF»F
·FFS°F ¸FZa SW³FZ IZY ¶FFQ JbQ We CÀF ´FbÀ°FIY IYF ³FFVF IYS QZa¦FZÜ ¸FWFQZU
·FFBÊ QZÀFFBÊ ³FZ d»FJF W` dIY ¦FûJ»FZ þe IYe UW ·FdU¿¹FUF¯Fe ÀFWe ³FWea
d³FIY»FeÜ 1921 ¸FZa dIY°FF¶F dRYS L´Fe AüS ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ ´FbÀ°FIY
IZY ¶FFSZ ¸FZa d»FJF dIY UW õXZ¿F ²F¸FÊ IYe þ¦FW ´FiZ¸F ²F¸FÊ dÀFJF°Fe W`, dWaÀFF
IYe þ¦FW AF°¸F ¶Fd»FQF³F IYû SJ°Fe W`, ´FVFb¶F»F ÀFZ MæYS »FZ³FZ IZY d»FE
AF°¸F¶F»F IYû JOÞF IYS°Fe W`Ü CÀF¸FZa ÀFZ ¸F`a³FZ dÀFRYÊ EIY VF¶Q SïX dIY¹FF
W`Ü CÀFZ LûOÞIYS IYbL ·Fe RZYS¶FQ»F ³FWea dIY¹FF W`Ü ¹FW dIY°FF¶F 1909
W¸F QZJ°FZ W`a dIY AFþ ÀFZ ÀFü ÀFZ Ad²FIY U¿FÊ ´FW»FZ SFþ³Fed°FIY AüS ¸FZa d»FJe ¦FBÊ ±FeÜ BÀF¸FZa þû ¸F`a³FZ ¸FF³¹F°FF ´FiIYM IYe W`, UW AFþ ´FW»FZ
ÀFF¸FFdþIY AF¨FS¯F IYF þû ¶FeþIY ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ dWaQ ÀUSFþ IYZ øXX ´F ¸FZa ÀFZ ª¹FFQF ¸Fþ¶Fc°F ¶F³Fe W`Ü
¸FWFQZU ·FFBÊ QZÀFFBÊ ³FZ dIY°FF¶F IYe 1938 IYe ·Fcd¸FIYF ¸FZa d»FJF
d»FJF ±FF, UW AF³FZ UF»Fe ÀF·¹F°FFAûa IYû A¸F³F ¨F`³F IYe dþaQ¦Fe þe³FZ IYe W` dIY 1938 ¸FZa ·Fe ¦FFa²Fe þe IYû IYbL þ¦FWûa ´FS ·FF¿FF ¶FQ»F³FZ IZY
dÀFUF AüS IYbL RZYS¶FQ»F IYS³FZ þ`ÀFF ³FWea »F¦FFÜ dWaQ ÀUSFþ EIY EZÀFZ
´FiZS¯FF QZ°FF SWZ¦FFÜ ¦FFa²Fe ªFe IZY IY±F³F AFªF ·Fe CX°F³FZ ´FiFÀFad¦FIY W`ÔX, dªF°F³FZ BʸFF³FQFS ½¹Fd¢°F IYe VFb÷X XAF°Fe S¨F³FF W` dþÀFZ AF¦FZ ¨F»FIYS ·FFS°F IYe
½FWX AFªFFQe IZY ÀF¸F¹F ±ûÜ AFþFQe IYû ÀFbd³Fd›°F IYS³FF ±FF AüS ÀF°¹F AüS AdWaÀFF þ`ÀFZ Qû AüþFS
¸FF³FU°FF IYû QZ³FF ±FF þû ·FdU¿¹F IYe ÀF·¹F°FFAûa IYû ÀFa·FF»F ÀFIZÔY¦FZÜ
dIY°FF¶F IYe 1921 IYe ´FiÀ°FFU³FF ¸FZa ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ ÀFFRY d»FJ dQ¹FF
dWa Q ÀUSFþ EIY EZÀFe dIY°FF¶F W`, dþÀF³FZ ·FFS°F IZY ÀFF¸FFdþIY
SFþ³Fed°FIY þeU³F IYû ¶FWb°F ¦FWSFBÊ °FIY ´Fi·FFdU°F dIY¹FFÜ
¶FeÀFUea ÀFQe IYZ C±F»F ´Fb±F»F ·FSZ ·FFS°F IZY Bd°FWFÀF ¸FZa dþ³F
´FFa¨F dIY°FF¶Fûa IYF ÀF¶FÀFZ þÞëFQF ¹Fû¦FQF³F W`, dWaQ ÀUSFþ
±FF dIY EZÀFF ³F ¸FF³F »FZa dIY BÀF dIY°FF¶F ¸FZa dþÀF ÀUSFþ IYe °FÀUeS ¸F`a³FZ
JOÞe IYe W`, U`ÀFF ÀUSFª¹F IYF¹F¸F IYS³FZ IZY d»FE ¸FZSe IYûdVFVFZa ¨F»F
SWe W`a, ¸F`a þF³F°FF Wca dIY A·Fe dWaQbÀ°FF³F CÀFIZY d»FE °F`¹FFS ³FWea W`Ü.....
»FZdIY³F BÀF¸FZa IYûBÊ VFIY ³FWea dIY AFþ IYe ¸FZSe ÀFF¸FcdWIY ´FiUÈdØF IYF
IYF ³FF¸F CÀF¸FZa ÀFUûÊ´FdS W`Ü BÀFIZY A»FFUF dþ³F ¨FFS dIY°FF¶Fûa ³FZ ·FFS°F ²¹FZ¹F °Fû dWaQbÀ°FF³F IYe ´FiþF IYe B¨LF IZY ¸Fb°FFd¶FIY ´FFd»F¹FF¸FZaMSe Pa¦F
IZY SFþ³Fed°FIY ÀFF¸FFdþIY d¨Fa°F³F IYû ´Fi·FFdU°F dIY¹FF C³FIZY ³FF¸F W`a, IYF ÀUSFª¹F ´FF³FF W`Ü BÀFIYF ¸F°F»F¶F ¹FW WbAF dIY 1921 °FIY ¸FWF°¸FF
·Fe¸FSFU Aa¶FZOIYS IYe þFd°F IYF dU³FFVF, ¸FF¢ÀFÊ AüS Ea¦FZ»ÀF IYe ¦FFa²Fe BÀF ¶FF°F IZY d»FE ¸F³F ¶F³FF ¨FbIZY ±FZ dIY ·FFS°F IYû ÀFaÀFQe¹F Pa¦F
IY¸¹Fbd³FÀM ¸F`d³FRYZÀMû, ª¹Fûd°FSFU RbY»FZ IYe ¦Fb»FF¸Fd¦FSe AüS UeOe IYF ÀUSFª¹F WFdÀF»F IYS³FF W`Ü ¹FWFa ¹FW þF³F³FF dQ»F¨FÀ´F Wû¦FF dIY
ÀFFUSIYS IYe dWaQb°UÜ Aa¶FZOIYS, ¸FF¢ÀFÊ AüS ÀFFUSIYS IZY ¶FFSZ ¸FZa °Fû AFþIY»F QZVF ¸FZa EIY ³FBÊ °FSW IYe °FF³FFVFFWe ÀFû¨F IZY IYbL SFþ³FZ°FF
C³FIYe SFþ³Fed°FIY dU¨FFS²FFSF IZY CØFSFd²FIYFdS¹Fûa IYe UþW ÀFZ dWaQe ¹FW ÀFFd¶F°F IYS³FZ IZY ¨FæYS ¸FZa W`a dIY ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe °Fû ÀFaÀFQe¹F þ³F°FaÂF
VFZ¿F ³FFSF¹F¯F dÀFaW ÃFZÂFûa ¸FZa þF³FIYFSe W`Ü ¢¹FûadIY ¸FF¢ÀFÊ IYF QVFʳF IY¸¹Fbd³FÀM ´FFMeÊ IYF, IYe AU²FFS¯FF IZY dJ»FFRY ±FZÜ BÀF¸FZa Qû SF¹F ³FWea dIY 1909 UF»Fe
ÀFFUSIYS IYF QVFʳF ¶FeþZ´Fe IYF AüS Aa¶FZOIYS IYF QVFʳF ¶FWbþ³F dIY°FF¶F ¸FZa ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ d¶FiMZ³F IYe ´FFd»FʹFF¸FZaM IYe ¶FFaÓF AüS ¶FZÀFUF
ÀF¸FFþ ´FFMeÊ IYF AF²FFS W`Ü ª¹Fûd°F¶FF RbY»FZ IYe dIY°FF¶F ¦Fb»FF¸F¦FeSe ³FZ IYWF ±FF (dWaQ ÀUSFþ ´FÈâ 13)Ü »FZdIY³F ¹FW ÀFaQ·FÊ d¶FiMZ³F IYe
¶FWb°F ÀFFSZ QFVFÊd³FIYûa AüS d¨Fa°FIYûa IYû ´Fi·FFdU°F dIY¹FF W`Ü ´FFd»FʹFF¸FZaM IZY CÀF U¢°F IZY ³FIYFSF´F³F IZY WUF»FZ ÀFZ IYWF ¦F¹FF ±FFÜ
¨FF»FeÀF ÀFF»F IYe C¸Fi ¸FZa ¸FûW³FQFÀF IYS¸F¨FaQ ¦FFa²Fe ³FZ dWaQ ÀUSFþ ¶FFQ IZY ´FÈâûa ¸FZa ´FFd»FʹFF¸FZaM IZY AÀF»Fe IY°Fʽ¹F IZY ¶FFSZ ¸FZa ¶FF°F IYSIZY
IYe S¨F³FF IYeÜ 1909 ¸FZa d»FJZ ¦FE BÀF ¶FeþIY ¸FZa ·FFS°F IZY ·FdU¿¹F ¸FWF°¸FF þe ³FZ ¶FF°F IYû ÀFWe ´FdS´FiZùF ¸FZa SJ dQ¹FF ±FF AüS 1921 ¸FZa
IYû ÀFaUFS³FZ IZY ÀFFSZ ¸FaÂF d³FdW°F W`aÜ A´F³Fe S¨F³FF IZY ÀFü ÀFF»F ¶FFQ ·Fe °Fû ÀFFRY IYW dQ¹FF ±FF dIY C³FIYF ´Fi¹FFÀF ÀFaÀFQe¹F »FûIY°FaÂF IYe °FþÊ ´FS
¹FW C°F³FF We C´F¹Fû¦Fe W` dþ°F³FF dIY AFþFQe IYe »FOÞFBÊ IZY QüSF³F ±FFÜ AFþFQe WFdÀF»F IYS³FZ IYF W`Ü ¹FWFa ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe IZY 30 A´Fi`»F 1933
BÀFe dIY°FF¶F ¸FZa ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ A´F³Fe ¶FFIYe dþaQ¦Fe IYe ¹Fûþ³FF IYû IZY WdSþ³F ¶Fa²Fb IZY AaIY ¸FZa d»FJZ ¦FE »FZJ IYF CnZJ IYS³FF þøXX Se
ÀFcÂF øXX ´F ¸FZa d»FJ dQ¹FF ±FFÜ C³FIYF CïXZV¹F dÀFRYÊ QZVF IYe ÀFZUF IYS³FZ W`Ü d»FJF W`, ÀF°¹F IYe A´F³Fe Jûþ ¸FZa ¸F`a³FZ ¶FWb°F ÀFZ dU¨FFSûa IYû LûOÞF
IYF AüS ÀF°¹F IYe Jûþ IYS³FZ IYF ±FFÜ C³Wûa³FZ ·Fcd¸FIYF ¸FZa We d»FJ W` AüS A³FZIY ³FBÊ ¶FF°FZa ÀFeJF ·Fe WcaÜ C¸FS ¸FZa ·F»FZ We ¸F`a ¶FcPÞF Wû ¦F¹FF
10 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 11
¸Fe¸FFaÀFF
¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe IZY ´FcSZ QVFʳF ¸FZa Qû ¶FF°FZa ¸FW°U´Fc¯FÊ W`aÜ ÀF°¹F IZY ´Fid°F AF¦FiW AüS AdWaÀFF ¸FZa ´Fc¯FÊ dUäFÀFÜ ¨FüSe ¨FüSF IYe dWaÀFIY §FM³FFAûa IZY ¶FFQ ¦FFa²Fe ³FZ AÀFW¹Fû¦F AFaQû»F³F IYû ÀF¸FF~
IYS dQ¹FF ±FFÜ BÀF R`YÀF»FZ IYF dUSû²F WS À°FS ´FS WbAF »FZdIY³F ¦FFa²Fe þe dIYÀFe ·Fe IYe¸F°F ´FS A´F³FZ AFaQû»F³F IYû dWaÀFIY ³FWea Wû³FZ QZ³FF ¨FFW°FZ ±FZÜ C³FIYF IYW³FF ±FF dIY A³Fbd¨F°F
ÀFF²F³F IYF BÀ°FZ¸FF»F IYSIZY þû IYbL ·Fe WFdÀF»F Wû¦FF, UW ÀFWe ³FWea W`Ü ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe IZY QVFʳF ¸FZa ÀFF²F³F IYe ´FdUÂF°FF IYû ¶FWb°F ¸FW°U dQ¹FF ¦F¹FF W` AüS ¹FWFa dWaQ ÀUSFþ IYF À±FFBÊ
·FFU W`Ü d»FJ°FZ W`a dIY A¦FS IYûBÊ ¹FW IYW°FF W` dIY ÀFF²¹F AüS ÀFF²F³F IZY ¶Fe¨F ¸FZa IYûBÊ ÀFa¶Fa²F ³FWea W` °Fû ¹FW ¶FWb°F ¶FOÞe ·Fc»F W`Ü ¹FW °Fû ²F°FcSZ IYF ´Fü²FF »F¦FFIYS ¸Fû¦FSZ IZY RYc»F IYe B¨LF
IYS³FZ þ`ÀFF WbAFÜ dWaQ ÀUSFþ ¸FZa d»FJF W` dIY ÀFF²F³F ¶Feþ W` AüS ÀFF²¹F ´FZOÞ W` BÀFd»FE dþ°F³FF ÀFa¶Fa²F ¶Feþ AüS ´FZOÞ IZY ¶Fe¨F ¸FZa W`, C°F³FF We ÀFF²F³F AüS ÀFF²¹F IZY ¶Fe¨F ¸FZaÜ
Wca, »FZdIY³F ¸FbÓFZ EZÀFF ³FWea »F¦F°FF dIY ¸FZSF AF°FadSIY dUIYFÀF ÀFF²F³F IYF BÀ°FZ¸FF»F IYSIZY þû IYbL ·Fe WFdÀF»F Wû¦FF, UW ÀFWe °Fû ¹FW EIY d³FSF ÀF´F³FF W`Ü ¸FbÀF»F¸FF³F A¦FS EZÀFF ¸FF³FZa dIY
Wû³FF ¶FaQ Wû ¦F¹FF W`Ü.... BÀFd»FE þ¶F dIYÀFe ´FFNIY IYû ¸FZSZ ³FWea W`Ü ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe IZY QVFʳF ¸FZa ÀFF²F³F IYe ´FdUÂF°FF IYû CÀF¸FZa dÀFRYÊ ¸FbÀF»F¸FF³F We SWZa °Fû CÀFZ ·Fe ÀF´F³FF We ÀF¸FdÓFEÜ....
Qû »FZJûa ¸FZa dUSû²F þ`ÀFF »F¦FZ, °F¶F A¦FS CÀFZ ¸FZSe ÀF¸FÓFQFSe ¶FWb°F ¸FW°U dQ¹FF ¦F¹FF W` AüS ¹FWFa dWaQ ÀUSFþ IYF À±FFBÊ ·FFU ¸FbÓFZ ÓF¦FOÞF ³F IYS³FF Wû, °Fû ¸FbÀF»F¸FF³F ¢¹FF IYSZ¦FF? AüS
¸FZa dUäFÀF Wû °Fû UW EIY We dU¿F¹F ´FS d»FJZ WbE Qû »FZJûa W`Ü d»FJ°FZ W`a dIY A¦FS IYûBÊ ¹FW IYW°FF W` dIY ÀFF²¹F AüS ¸FbÀF»F¸FF³F IYû ÓF¦FOÞF ³F IYS³FF Wû, °Fû ¸F`a ¢¹FF IYS ÀFIY°FF Wca?
¸FZa ÀFZ ¸FZSZ ¶FFQ IZY »FZJ IYû ´Fi¸FF¯F·Fc°F ¸FF³FZÜ BÀFIYF ¸F°F»F¶F ÀFF²F³F IZY ¶Fe¨F ¸FZa IYûBÊ ÀFa¶Fa²F ³FWea W` °Fû ¹FW ¶FWb°F ¶FOÞe ·Fc»F WUF ¸FZa WF±F CNF³FZ UF»FZ IYF WF±F CJOÞ þF°FF W`Ü ÀF¶F A´F³FZ
¹FW WbAF dIY ¸FWF°¸FF þe ³FZ A´F³FZ dU¨FFS ¸FZa dIYÀFe ÀFFa¨FF¶FîX W`Ü ¹FW °Fû ²F°FcSZ IYF ´Fü²FF »F¦FFIYS ¸Fû¦FSZ IZY RYc»F IYe B¨LF ²F¸FÊ IYF ÀUøXX ´F ÀF¸FÓFIYS CÀFÀFZ d¨F´FIZY SWZa AüS VFFdå¹Fûa U
ÀFû¨F IYû À±FF³F QZ³FZ IYe ÀFFSe ÀFa·FFU³FFAûa IYû VFbøX X ¸FZa We IYS³FZ þ`ÀFF WbAFÜ dWaQ ÀUSFþ ¸FZa d»FJF W` dIY ÀFF²F³F ¶Feþ ¸FbnFAûa IYû ¶Fe¨F ¸FZa ³F AF³FZ QZa, °Fû ÓF¦FOÞZ IYF ¸FbaW W¸FZVFF IYZ
ÀF¸FF~ IYS dQ¹FF ±FFÜ W` AüS ÀFF²¹F ´FZOÞ W` BÀFd»FE dþ°F³FF ÀFa¶Fa²F ¶Feþ AüS ´FZOÞ d»FE IYF»FF SWZ¦FFÜ (dWaQ ÀUSFþ, ´FÈâ 31 AüS 35) ¹FF³Fe
C³Wûa³FZ ÀFbd³Fd›°F IYS d»F¹FF ±FF dIY C³FIYF QVFʳF EIY ÀF°F°F IZY ¶Fe¨F ¸FZa W`, C°F³FF We ÀFF²F³F AüS ÀFF²¹F IZY ¶Fe¨F ¸FZa W`Ü A¦FS ÀUF±FeÊ °F°Uûa IYe ¶FF°F ³F ¸FF³FIYS BÀF QZVF IZY dWaQc
dUIYFÀF¸FF³F dU¨FFS W` AüS CÀFZ W¸FZVFF ¸FF³FU°FF IZY dW°F ¸FZa dWaQ ÀUSFþ ¸FZa ¦FFa²Fe þe ³FZ ÀFF²F³F IYe ´FdUÂF°FF IYû ¶FWb°F We ¸FbÀF»F¸FF³F A´F³FZ ²F¸FÊ IYe ¸Fc»F ·FFU³FFAûa IYû ÀF¸FÓFZa AüS
ÀFaQ·FÊ IZY ÀFF±F dUIYdÀF°F dIY¹FF þF°FF SWZ¦FFÜ dUÀ°FFS ÀFZ ÀF¸FÓFF¹FF W`Ü C³FIYF WS IYF¸F þeU³F ·FS BÀFe ´FF»F³F IYSZa °Fû AFþ ·Fe QZVF ¸FZa A¸F³F ¨F`³F IYF¹F¸F SW ÀFIY°FF
¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe IZY ´FcSZ QVFʳF ¸FZa Qû ¶FF°FZa ¸FW°U´Fc¯FÊ W`aÜ ÀF°¹F ¶Fbd³F¹FFQe ÀFû¨F ´FS ¨F»F°FF SWF W` AüS d¶F³FF JOc¦F, d¶F³FF PF»F W` AüS ´Fi¦Fd°F IYF »FùF WFdÀF»F dIY¹FF þF ÀFIY°FF W`Ü BÀF °FSW
IZY ´Fid°F AF¦FiW AüS AdWaÀFF ¸FZa ´Fc¯FÊ dUäFÀFÜ ¨FüSe ¨FüSF IYe ·FFS°F IYe AFþFQe IYû ÀFbd³Fd›°F IYS³FZ ¸FZa ÀFRY»F SWZÜ W¸F QZJ°FZ W`a dIY AFþ ÀFZ ÀFü ÀFZ Ad²FIY U¿FÊ ´FW»FZ SFþ³Fed°FIY
dWaÀFIY §FM³FFAûa IZY ¶FFQ ¦FFa²Fe ³FZ AÀFW¹Fû¦F AFaQû»F³F IYû dWaQ ÀUSFþ ¸FZa ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ ·FFS°F IYe ·FFUe SFþ³Fed°F AüS ÀFF¸FFdþIY AF¨FS¯F IYF þû ¶FeþIY ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ dWaQ
ÀF¸FF~ IYS dQ¹FF ±FFÜ BÀF R`YÀF»FZ IYF dUSû²F WS À°FS ´FS WbAF IYe ¶Fbd³F¹FFQ IZY øXX ´F ¸FZa dWaQc AüS ¸FbÀF»F¸FF³F IYe EIY°FF IYû ÀUSFþ IYZ øXX ´F ¸FZa d»FJF ±FF, UW AF³FZ UF»Fe ÀF·¹F°FFAûa IYû
»FZdIY³F ¦FFa²Fe þe dIYÀFe ·Fe IYe¸F°F ´FS A´F³FZ AFaQû»F³F IYû À±FFd´F°F IYS dQ¹FF ±FFÜ C³Wûa³FZ ÀFFRY IYW dQ¹FF dIY, A¦FS dWaQc A¸F³F ¨F`³F IYe dþaQ¦Fe þe³FZ IYe ´FiZS¯FF QZ°FF SWZ¦FFÜ
dWaÀFIY ³FWea Wû³FZ QZ³FF ¨FFW°FZ ±FZÜ C³FIYF IYW³FF ±FF dIY A³Fbd¨F°F ¸FF³FZ dIY ÀFFSF dWaQbÀ°FF³F dÀFRYÊ dWaQbAûa ÀFZ ·FSF Wû³FF ¨FFdWE, (»FZ£FIY ½FdSXâX ´FÂFIYFSX, ÀF¸FeÃFFIY AüSX ÀF¸FF»Fû¨FIY W`ÔXÜ)
11 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 12
d¨Fa°F³F
12 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:39 PM Page 13
d¨Fa°F³F
13 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 14
14 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 15
ÀFZ QcS ³FWeÔ þF ´FF°FZ W`aÜ C³FIZY d»F¹FZ ·Fe EZÀFe LûMe ÀFe ´FdSd²F IZY UÈÃFûa IZY Sû´F¯F ÀFZ ÀFUÊÂF RY»F ·FÃFe ´FdÃF¹Fûa IYe ÀFa£¹FF,
¸FZa We fY°Fb¨FIiY ÀFZ, ´Fi°¹FZIY ¸FüÀF¸F U ´Fi°¹FZIY ¸FFW ¸FZa RY»F QZ³FZ dU¦F°F 2-3 QVFIYûa ¸FZa §FM IYS ¸FFÂF 10-15 ´Fid°FVF°F We SW
UF»FZ ´FZOÞ-´Fü²Fûa IYF Wû³FF ´FS¸F AFUV¹FIY W`Ü ´FiIÈYd°F ¸FZa ¦F¹Fe W`Ü dUdU²F IYeMûa IYF þeU³F ¨FIiY ·Fe B³F dUdU²F
A³FFdQIYF»F ÀFZ ´FFS¸´FdSIY øXX ´F ÀFZ EZÀFe þ`U dUdU²F°FF ÀF·Fe ´FiþFd°F¹Fûa IZY ´FZOÞ-´Fü²Fûa ´FS We AU»Fd¸F°F Wû³FZ IZY IYFS¯F AFþ
ÃFZÂFûa ¸FZa ´FF¹Fe þF°Fe SWe W`, dþÀFÀFZ IYeM ´F°Fa¦Fûa U ´FdÃF¹Fûa IYF ÀFed¸F°F ´FiIYFS IZY EUa ÀFþFUMe ´FZOÞ-´Fü²FZ U »F°FFAûa IYe We
U¿FÊ ·FS ´Fid°F¸FFW U ´Fid°F dQ³F AFWFS WZ°Fb ´Fb¿´F U RY»F ÀFb»F·F ¶FWb»F°FF IZY IYFS¯F dUdU²F IYeMûa IYF ÏFÀF Wû SWF W` U IYeMûa
Wû þF¹FZaÜ »FZdIY³F, dU¦F°F 5-6 QVFIYûa ¸FZa Wb¹FZ U³F dU³FFVF IZY IZY ÏFÀF IZY IYFS¯F IYeM ·FÃFe ´FÃFe ·Fe °FZþe ÀFZ §FM SWZ W`aÜ
¶FFQ AFþ ´FiIÈYd°F ´FiZ¸FUVF dIY¹FZ þF³FZ UF»FZ ´Fü²FFSû´F¯F ¸FZa IÈYd¿F ¸FZa IYeM³FFVFe SÀFF¹F³Fûa A±FFÊ°F ´FZÀMeÀFFBOÐÀF IZY Ad°F
AIYÀFS EZÀFe UFadL°F þ`U dUdU²F°FF IYF A·FFU QZJF þF°FF ´Fi¹Fû¦F ÀFZ RYÀF»Fûa IZY d¸FÂF IYeMûa IYF °FZþe ÀFZ dU»Fû´F³F WbAF
W`Ü W` AüS IYeMûa IZY dU»Fû´F³F ÀFZ ¸FûS U ¶F¦Fb»FZ ÀFZ »FZIYS dMMWSe
ÀFF¸FF³¹F°F¹FF AFþIY»F Wû SWZ UÈÃFFSû´F¯F ¸FZa ³Fe¸F IYe We ´F¹Fʳ°F ÀF·Fe IYeM ·FÃFe ´FdÃF¹Fûa IYF dU»Fû´F³F Wû SWF W`Ü
ÀFUFÊd²FIY ¶FWbX»F°FF Wû°Fe W` ¹FF IbYL ÀFü³Q¹FÊUðXÊIY ´FZOÞûa ¹F±FF d³FAûd³FIYûdM³FFBO þ`ÀFZ IYeM³FFVFIYûa IZY RYÀF»Fûa ´FS
¦Fb»F¸FûWS, A¸F»F°FFÀF, IY¨F³FFS, VFeVF¸F AFdQ IYe ·Fe ¶FWb»F°FF dLOÞIYFU IZY ¶FFQ C³F RYÀF»Fûa ÀFZ ´FSF¦F ¦FiW¯F IYS³FZ UF»Fe
QZJe þF°Fe W`Ü BÀF ´FiIYFS IZY EIYFIYe ´Fü²FFSû´F¯F, dþÀFZ ¸Fû³Fû- ¸F²Fb¸Fd¢J¹Fûa ¸FZa À¸FÈd°F »Fû´F Wû þF³FZ ÀFZ UZ A´F³FZ L°Fûa ´FS
IY»¨FS IYWF þF°FF W` ¹FF ÀFed¸F°F ´FiIYFS IZY RY»FSdW°F U ¸FFÂF ³FWeÔ »FüM ´FF°Fe W` AüS BÀFÀFZ ¹FcSû´F ¸FZa ·FFSe ¸FFÂFF ¸FZa
ÀFü³Q¹FÊUðXÊIY ´FiþFd°F¹Fûa IZY UÈÃFFSû´F¯F IZY IYFS¯F ´FiIÈYd°F ¸FZa ¸F²Fb¸Fd¢J¹FûÔ IYF »Fû´F WbAF W`Ü ¸F²Fb¸Fd¢J¹Fûa IZY dU»Fû´F³F
A´FcS¯Fe¹F ´FFdSdÀ±Fd°FIYe¹F AÀF³°Fb»F³F C°´FÖF Wû SWF W`Ü ÀFZ þF UWFa IYeM ´FSF¦F¯F ¸FZa IY¸Fe AF³FZ ÀFZ RYÀF»Fûa IYe C´Fþ
A³FZIY ´F¹FFÊUS¯F-´FiZ¸Fe ÀU`d¨LIY ÀFa¦FN³F AFþIY»F ´FȱUe §FM³FZ »F¦Fe °Fû d³FAûd³FIYFGdM³FFBO ßFZ¯Fe IZY IYeM ³FFVFIYûa ´FS
IYû WSed°F¸FF ¹Fb¢°F IYS³FZ IZY »FùF ÀFZ IYBÊ À±FF³Fûa ´FS ´FcSe IYe ´Fid°F¶F³²F »F¦FF³FF ´FOÞF ¹FF B³WeÔ IYeM³FFVFIYûa IYe C°´FFQIY
´FcSe ³Fe¸F ´FdS¹Fûþ³FF þ`ÀFe EIYFIYe ´Fü²Fûa IZY Sû´F¯F IYe ·Fe IY¸´Fd³F¹FFa ·FFS°F ¸FZa C³FIZY ´FSeÃF¯F IYS SWe W`aÜ B³F ´FSeÃF¯Fûa
¹Fûþ³FF A´F³FF IYS ÀFF QcS ´Fi¨FbS°FF ¸FZa ³Fe¸F ¹FF dIYÀFe EIY ¹FF ´FS °F°IYF»F SûIY »F¦FF³FF AFUV¹FIY W`Ü þeE¸F RYÀF»FZ ·Fe B³F
ÀFed¸F°F ´FiIYFS IYZ ´FZOÞûa IZY We ´Fü²FFSû´F¯F ¸FZa ÀFa»F¦³F Wû þF°FZ ´FSF¦F¯FIYØFFÊ IYeMûa IYû ³FbIYÀFF³F ´FWba¨FF°Fe W`aÜ
W`aÜ »FZdIY³F, ³Fe¸F, AVFûIY U A¸F»F°FFÀF þ`ÀFe EIY»F ¹FF BÀFe ´FiIYFS §FM°Fe þ`U dUdU²F°FF IZY IYFS¯F RYÀF»Fûa IZY
ÀFed¸F°F ´FiþFd°F¹Fûa ¸FZa ÀFZ ´Fi°¹FZIY ´FS ´Fb¿´Fûa U RY»Fûa IZY AF³FZ A³FZIY d¸FÂF IYeMûa IZY dU»Fû´F³F ÀFZ AFþ þWFa ´FSF-´FSF¦F¯F ¸FZa
IYe AUd²F U¿FÊ ¸FZa EIY ¶FFFS ¸FüÀF¸F IZY A³FbÀFFS »F¦F·F¦F 15- AF¹Fe IY¸Fe ÀFZ RYÀF»Fûa IYe C°´FFQIY°FF ¸FZa ÏFÀF Wû SWF W` UWeÔ
20 dQ³F IYe We SW°Fe W`Ü BÀFd»F¹FZ CÀF AUd²F ¸FZa °Fû dIYÀFe A³FZIY ´FZSFÀFFBMFGBO IYWZ þF³FZ UF»FZ C³F ´FSþeUe IYeMûa,
·Fe À±FF³F dUVFZ¿F ´FS ¸F²Fb¸Fd¢J¹Fûa, d°F°Fd»F¹Fûa, ´F°Fa¦Fûa, ·FÈa¦Fûa, dþ³FIYF þeU³F ¨FIiY RYÀF»Fûa IYû ³Fá IYS³FZ UF»FZ IYeMûa U
¶FeM»ÀF AFdQ ´FSF¦F¯FIY°FFÊ IYeMûa IYû A±FUF RY»F ·FÃFe IÈYd¸F¹Fûa ´FS ´FcSF Wû°FF W`, IZY dU»Fû´F³F ÀFZ W¸FFSe d³F·FÊS°FF
´FdÃF¹Fûa IYû ´Fb¿´Fûa IYF ´FSF¦F U RY»Fûa ÀFZ AFWFS d¸F»F þF°FF W`Ü A°¹F³°F §FF°FIY IYeM³FFVFe SÀFF¹F³Fûa ´FS ¶FPÞ°Fe þF SWe W`Ü
»FZdIY³F, CÀFIZY ¶FFQ ¸FZa IYBÊ dIY»Fû¸FeMS °FIY A³¹F UFadL°F B³F IYeM³FFVFe SÀFF¹F³Fûa ÀFZ AFþ ¨F¸FÊ Sû¦F, ¹FIÈY°F dUIYFS
´FiþFd°F IZY ´FZOÞ-´Fü²FZ ³FWeÔ Wû³FZ ÀFZ IYeM U ´FÃFe AFWFS IZY U ¦FbQûË ¸FZa dUIÈYd°F, ´FFdIÊY³FÀFFGd³Fª¸F U I`ÔYÀFS þ`ÀFe A³Fd¦F³F°F
A·FFU ¸FZa ¶FOÞe ÀFa£¹FF ¸FZa dU»Fb~ Wû°FZ ¨F»FZ þF SWZ W`aÜ AÀFF²¹F ¶Fe¸FFdS¹FFa, ¸FWF¸FFSe IYe ÀFe °FZþe ÀFZ¶FPÞ SWe W`aÜ d¶F³FF
BÀFd»F¹FZ IZY½F»F ³Fe¸F ¹FF ³Fe¸F ÀFQÈVF dIYÀFe EIYFIYe ´FiþFd°F ´FZÀMeÀFFBO RYÀF»Fûa IYû IYBÊ §FF°FIY IYeMûa ÀFZ ¶F¨FF³FZ ¸FZa ÀFÃF¸F
15 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 16
ÀFSXûIYFSX
13
A³FFªFûÔ IZY d¸FdßF°F AFMZX, 13 ´FiIYFSX IZY Q»FWX³FûÔ
E½Fa 13 ´FiIYFSX IYe ¦F`SX RYÀF»Fe ÀFd¶ªF¹FûÔ IYe
d¸FdßF°F ½¹FaªF³F £FF³FZ IYe ´FSaX´FSXF ·FFSX°Fe¹F ÀF¸FFªF
¸FZÔ SXWXe W`XÜ BXÀF CX°ÀF½F IYû °FF³F³FF ÂF¹FûQVFe IZY
øY´F ¸FZÔ ¸F³FF¹FF ªFF°FF W`XÜ
C´FSû¢°F ´FZSFÀFFBMFGBO ßFZ¯Fe IZY IYeMûa IZY IYBÊ QþʳFûa ÀFaIbY»F ·Fe U³¹F ´FiFd¯F¹Fûa °FIY IZY d»F¹FZ ·Fe AFWFS IYe C´F»F¶²F°FF ³FWeÔ AFþ IZY ÀF¸F¹F ¸FZa þ`U dUdU²F°FF IZY ÀFSÃFa¯F WZ°Fb IY¸F ÀFZ
W`a, dþ³FIYF þeU³F-¨FIiY dUdU²F RYÀF»Fûa ´FS »F¦F³FZ UF»FZ SW ¦FBÊ W`Ü AFþIY»F °Fû k´FF±FÊZd³F¹F¸Fl dþÀFZ IYFa¦FiZÀF §FFÀF ¹FF IY¸F ´F¹FFÊUS¯F ÀFaUðXʳF WZ°Fb dIY¹FZ þF³FZ UF»FZ UÈÃFFSû´F¯F ¸FZa
IYeMûa ´FS We ´FcSF Wû°FF W`Ü BÀFd»F¹FZ ¹FZ RYÀF»FZa d¶F³FF IYeM³FFVFe ¦FFþS §FFÀF IYW°FZ W`a AüS kk´FiûÀFûd´FÀF þc»Feµ»F¶FûSFll, dþÀFZ IZYU»F ³Fe¸F ¹FF AVFûIY, A¸F»F°FFÀF, IY¨F³FFS, VFeVF¸F AFdQ
SÀFF¹F³Fûa IZY We A³FFdQIYF»F ÀFZ B³F ´FZSFÀFBMFGBO IYeMûa IZY ¶F»F dU»FF¹F°Fe ¶F¶Fc»F ·Fe IYWF þF°FF W` IZY ´FiÀFFS IZY IYFS¯F ´FS We ¶F»F ³FWeÔ QZIYS CÀFIZY À±FF³F ´FS VF°FFd²FIY RY»FQFS ´FZOÞûa
´FS ÀFbSdÃF°F SW°Fe AF¹Fe W`aÜ BÀF ´FZSFÀFFBMFGBO ßFZ¯Fe IZY IYeMûa Ad²FIYFaVF ÃFZÂFûa IYe þ`U dUdU²F°FF °FZþe ÀFZ dU³Fá Wû SWe W`, ¹F±FF ³Fe¸F AFdQ IZY Ad°FdS¢°F ¸Fü»FdÀFSe, SF¹F¯F, ´Fe´F»F,
IZY SW°FZ dIYÀFe ·Fe RYÀF»F ¹FF RY»Fûa IZY ¶F¦Fe¨Fûa ´FS CÀF RYÀF»F ¨FFSF¦FFW dU»Fûd´F°F Wû SWZ W`a AüS B³F AFIiYF¸FIY JS´F°FUFSûa ¶FS¦FQ, IYeIYS, ·FFS°Fe¹F ¶F¶Fc»F, þF¸Fb³F, VFW°Fc°F, ´F»FFVF, ¶FZS,
¹FF RY»Fûa IYû ³FbIYÀFF³F ´FWba¨FF³FZ UF»FZ dIYÀFe IYeM IYF ´FiIYû´F IYF ´FiÀFFS þ»F ÀFaIYM IYF IYFS¯F ¶F³F SWF W`Ü ¹FZ Qû³Fûa We °FZþe VF¸Fe, ÀFZ¸F»F þ`ÀFZ ÀF·Fe ´FiIYFS IZY ´FZOÞ, ÀF·Fe ´FiIYFS IZY ÃFb´F,
Wû³FZ IYe QVFF ¸FZa, CÀF IYeM ´FiIYû´F-¦FiÀ°F RYÀF»F ¹FF C³F RY»Fûa ÀFZ R`Y»F³FZ UF»FZ AüS AFIiYF¸FIY ßFZ¯Fe IYe JS´F°FUFS IYW»FF°FZ »F°FF¹FZa, °FȯF, §FFÀFûa AFdQ ´FS ÀF¸FF³F øXX ´F ÀFZ ¶F»F QZ³FF ¨FFdW¹FZÜ
IZY UÈÃFûa ¸FZa ´FiIÈYd°F-þ³¹F EZÀFZ ÀFb¦Fd³²F°F þ`U SÀFF¹F³Fûa IYF W`a, ¢¹FûadIY ¹FZ A³¹F U³FÀ´Fd°F¹Fûa IYû ³Fá IYS QZ°FZ W`aÜ IYBÊ ¦FiFC¯O ³FZdÀMa¦F ßFZ¯Fe IYe ·Fcd¸F ´FS §FûaÀF»FZ ¶F³FF³FZ UF»Fe
ÀFaãZ¿F¯F Wû°FF SWF W` dþ³FIYe ÀFba¦F³²F ÀFZ UZ ´FZSFÀFFBGMFBO ßFZ¯Fe W¸FFSZ ¹FWFa ´FiF¨Fe³FIYF»F ÀFZ We þ`U dUdU²F°FF ÀFaSÃF¯F IYû d¨FdOÞ¹FFEa 2 RYeM DaY¨Fe ÓFFdOÞ¹Fûa ¸FZa We SW°Fe W`aÜ d°F°Fd»F¹Fûa
IZY ´FSþeUe IYeM AFIÈYá WûIYS AF þF°FZ ±FZ, þû CÀF RYÀF»F W¸FFSZ ´FUûË U °¹FüWFSûa °FIY ÀFZ þûOÞ dQ¹FF ¦F¹FF W`Ü BÀFÀFZ U¿FÊ ´F°Fa¦Fûa IZY d»F¹FZ ·Fe EZÀFe §FFÀF U ÓFFdOÞ¹FFa A°¹F³°F C´F¹Fû¦Fe Wû°Fe
¹FF RY»F IZY ³FFVFIY IYeMûa IYû ÀF¸FF~ IYS QZ°FZ ±FZ AüS UW ·FS ¸FZa AUÀFS dUVFZ¿F ´FS dUdU²F UÈÃFûa U U³FÀ´Fd°F¹Fûa IZY W`aÜ B³F U³FÀ´Fd°F¹Fûa ¸FZa ÀFZ A³FZIY ´FZOÞ-´Fü²Fûa IYe þOÞZa d¸F˜e IYe
RYÀF»F ¹FF RY»Fûa IZY ¶F¦Fe¨FZ, ´FZSFÀFFBMFGBO ßFZ¯Fe IZY B³F d¸FÂF dU²FF³F ÀFZ C³FIYû ÀFSaÃF¯F ´FiF~ Wû°FF ±FFÜ B³F¸FZa ´FZOÞ ´Fü²Fûa ¸FZa þ»F²FFS¯F ÃF¸F°FF FPÞXF°Fe W`a U ÀU¹Fa ·Fe ¶FOÞe ¸FFÂFF ¸FZa U¿FFÊ þ»F
IYeMûa IZY ´Fi°FF´F ÀFZ ¶F¨F þF°FZ ±FZÜ »FZdIY³F, dUdU²F RYÀF»Fûa IZY AIÊY U A´FF¸FF¦FÊ ÀFZ »FZIYS AF¸F, VF¸Fe, AFaU»FF, ´Fe´F»F, IYû ²FFdS°F IYSIZY CÀFZ ²FeSZ-²FeSZ LûOÞ°FZ Wb¹FZ þ»F åû°Fûa ¸FZa U¿FÊ
¹FZ d¸FÂFU°F IYeM þû C³FIYû ³FbIYÀFF³FQZW IYeMûa ÀFZ ¶F¨FF°FZ SWZ ¶FS¦FQ, CQb¸FS, IYQ¸F, ´FFdSþF°F, þF¸Fb³F, VFW°Fc°F, IY¨F³FFS, ·FS þ»FF´Fcd°FÊ ¶F³FF¹FZ SJ³FZ ¸FZa ÀFWF¹FIY dÀFðX Wû°Fe W`aÜ BÀF
W`a, C³FIYû AFßF¹F QZ³FZ UF»FZ UÈÃFûa IZY AFÀF-´FFÀF Wû³FZ ´FS We ´F»FFVF, A¦FS, AªFbʳF ´F¹Fʳ°F ÀFWåFd²FIY ´FZOÞ-´Fü²Fû IZY ´FiIYFS AFþ A´F³FZ ÀF¸F¦Fi ´FFdSdÀ±Fd°FIYe¹F ÀF³°Fb»F³F IZY ÀFaSÃF¯F
¹FW þ`dUIY IYeM d³F¹F³ÂF¯F ÀF¸·FU Wû°FF ±FFÜ °¹FûWFdSIY U dU²FF³Fûa IZY ´FiFU²FF³F ÀFZ ÀF¸F¦Fi þ`U dUdU²F°FF WZ°Fb ´Fi°¹FZIY ÃFZÂF dUVFZ¿F IYe ´FFS¸´FdSIY þ`U dUdU²F°FF IYF SÃF¯F
BÀF WZ°Fb IZYU»F EIYFIYe A±FUF ¸FFÂF °Fe³F-¨FFS ´FiIYFS IZY IYF ÀFaSÃF¯F U ÀFaUðXʳF Wû°FF ±FFÜ U ÀFaUðXʳF ´F¹FFÊUS¯F ´FiF³²F IYe ¸Fb£¹F ´FcUFÊUV¹FIY°FF W`Ü ´Fid°F
UÈÃFûa IYF UÈÃFFSû´F¯F ³F IYS ´FFS¸´FdSIY øXX ´F ÀFZ dIYÀFe ·Fe ÃFZÂF CQFWS¯FF±FÊ þF ·Fe VFb¢»F ´FÃF IYe ÂF¹FûQVFe IYû ¶F²FUFS U¿FÊ IYWeÔ ·Fe UÈÃFFSû´F¯F IYS³FZ IZY ´FcUÊ 1000 ÀFZ ·Fe Ad²FIY
¸FZa Wû°FZ AF¹FZ ÀF·Fe dUdU²F ´FZOÞ-´Fü²Fûa IYû ´Fb³F: dUIYdÀF°F IYS³FF IYF ÀFa¹Fû¦F Wû°FF ±FF, CÀFZ k°FF³F³FF ÂF¹FûQVFel IZY øXX ´F ¸FZa ¸F³FF³FZ ´Fi¸FbJ ´FiIYFS IZY ´FFS¸´FdSIY ´FZOÞXûÔ IYe ´Fü²F IYe ½¹FUÀ±FF IYSIZY
AFUV¹FIY W`Ü ´FcUÊ ¸FZa U³F ÃFZÂFûa ¸FZa We ³FWeÔ ´Fi°¹FZIY ¦FFaU A±FUF IZY d»F¹FZ 13 A³FFþûa IZY d¸FdßF°F AFMZ, 13 ´FiIYFS IZY UÈÃFFSû´F¯F IYS³FF ¨FFdW¹FZÜ ÀFF±F We ´FiIÈYd°F ¸FZa ´FF¹Fe þF°Fe SWe
¶FÀ°Fe °FIY ¸FZa VF°FFd²FIY ¹FF ÀFWåFd²FIY ´FiIYFS IZY ´FFQ´F, ÃFb´F, Q»FW»F³Fûa, EUa °FZSW ´FiIYFS IYe ¦F`S RYÀF»Fe ÀFd¶þ¹Fûa IYe ÀF¸F¦Fi þ`U dUdU²F°FF IYû ´Fb³F´FiÊÀ±FFd´F°F IYS³FZ IZY ÀFF ÀF¸·FU
»F°FFAûa, ÓFFdOÞ¹Fûa U UÈÃFûa IYF ÀFd¸¸FßF¯F ´FF¹FF þF°FF ±FF, þû d¸FdßF°F ½¹Faþ³F JF³FZ IYe ´FS¸´FSF SWe W`Ü AFþ 13 A³FFþ ´Fi¹FFÀF dIY¹FZ þF³FZ ¨FFdWEÜ
WþFSûa ´FiIYFS IZY IYeM, ´F°Fa¦Fûa, RYÀF»Fûa IZY d¸FÂF IYeMûa U ´FdÃF¹Fûa IZY ³FF¸F d¦F³FF³FF We IYdN³F W`Ü BÀFd»F¹FZ C³F¸FZa ÀFZ Ad²FIYFaVF
IYû AFUFÀF U AFWFS ÀFb»F·F IYSF°FF ±FFÜ ¹FWe dUdU²FeIÈY°F IYe JZ°Fe °Fû ¶F³Q Wû ¦F¹Fe W`Ü B³F A³FFþûa ¸FZa ¸FF»F, ¨Fe¯FF þ`ÀFZ (»FZ£FIY ¦Fü°F¸F¶FbðX d½FV½Fd½FôF»F¹F ¦FiZMXSX ³FûEOXF IZY
UF³FÀ´Fd°FIY ÀF¸´FQF ÀF·Fe ´FiIYFS IYe AF¹FbUÊZdQIY Aü¿Fd²F¹Fûa IYBÊ A³FFþ AFþ dU»Fûd´F°F We Wû SWZ W`aÜ ¦F`S RYÀF»Fe VFFIY IbY»F´Fd°F W`ÔXÜ ´F¹FFʽFSX¯F E½Fa A±FÊVFFÀÂF ´FSX ¶FOÞXe ÀFa£¹FF ¸FZÔ
IYF ·Fe pû°F Wû°Fe ±FeÜ AFþ U³Fûa ¸FZa ·Fe U`ÀFe UF³FÀ´Fd°FIY ´Fb¿´FFdQ IYe ÀFþe ¸FZa ´Fb³F³FÊUF ÀFZ A¦FÀ°F ´Fb¿´F ´F¹Fʳ°F ´FiþFd°F¹FFa »FZ£F ´FiIYFdVF°F WXû ¨FbIZY W`ÔÜ)
ÀF¸´FQF °Fû QcS °FȯF U §FFÀF °FIY IYF A·FFU Wû þF³FZ ÀFZ dIY³WeÔ ²FeSZ-²FeSZ ¨F»F³F ÀFZ ¶FFWS SWe W`aÜ
16 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 17
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 18
WXF»FF°F
ÀFF »F 2000 ¸FZa RYSUSe IYe EIY ÀFb¶FW ¸F`a³FZ A¸FÈ°FÀFS þF³FZ
IYe NF³FeÜ C³F dQ³Fûa ¸F`a ¨FaOe¦FPÞ ¸FZa We EIY dWaQe AJÞ¶FFS
IYF ÀF¸´FFQIY ±FFÜ UWFa ÀFZ¢MS 35 ¸FZa ¸FZSF AFUFÀF ±FFÜ
ÀFb¶FW LW ¶FþZ §FS ÀFZ d³FIY»FF AüS ¸FûWF»Fe, SFþ´FbSF,
´F`ÀFF BRYSF°F ¸FZa W`Ü BÀFd»FE ¹FWFa IZY »Fû¦Fûa IZY d»FE ¸FÀFÊOeªF JSeQ
»FZ³FF IYûBÊ ¶FOÞe ¶FF°F ³FWeaÜ AF¦FZ þ»Fa²FS, ½¹FFÀF AüS A¸FÈ°FVFWS °FIY
¸FbÓFZ ´FcSF B»FFIYF ÀFbaQSX »F¦FFÜ ¸F`a A¸FÈ°FVFWS ¸FZa ÀFdIÊYM WFCÀF ¸FZa ÷XX IYFÜ
UWFa þ`ÀFe ÀFFRÞY-ÀFRYFBÊ ¸FbÓFZ A³¹F VFWSûa ¸FZa ³FWea dQJe ±FeÜ SF°F SF¸F¦FPÞ
JÖFF Wû°FZ WbE »Fbd²F¹FF³FF ´FWba¨FFÜ AF¦FZ ¶FÀF þeMe SûO ±Fe, dþÀFIZY ¢»F¶F ¸FZa dO³FS IYS°FZ ÀF¸F¹F ¸FbÓFZ BÀF ¶FF°F IYF AWÀFFÀF Wû ¦F¹FF dIY
Qû³Fûa °FSRY WSZ-·FSZ JZ°F ±FZÜ S¶Fe IYe RYÀF»F ÓFc¸F SWe ±FeÜ ÀFSÀFûa AüS A¸FSÀFdSE IbYdIYa¦F ¸FZa ·Fe CÀ°FFQ W`aÜ
¦FZWca IYe RYÀF»F ´FcSZ ¸FFWü»F IYû Sû¸F`adMIY ¶F³FFE ±FeÜ A¨FF³FIY EIY ¦FFaU A¦F»FZ SûªF ¸F`a ´FW»FZ þd»FF¹FFaUF»FF ¶FF¦FÞ ¦F¹FFÜ ªFFdWS W` ´FaþF¶Fe
¸FZa ¸FÀFÊOeªF ¦FFOÞe IYF VFû øXX ¸F QZJIYS ¸F`a ¨FüaIYFÜ °F¶F °FIY ·FFS°F IZY A´F³Fe IbYS¶FF³Fe IYû dQ»FFZÔ ¸FZa ÀFaþûE WbE W`aÜ 81 ÀFF»F ´FbSF³Fe §FM³FF
¸Fba¶FBÊ, ¶FZa¦F»FûS, W`QSFFFQ ¸FZa °Fû ¸FÀFÊOeªF ¦FFdOÞ¹FFa dQJ°Fe ±Fea AüS IYe ¹FFQZa Sûa¦FMZ JOÞe IYS QZ³FZ UF»Fe ±FeaÜ QeUF»Fûa ´FS ¦Fûd»F¹Fûa IYZ d³FVFFa
d¶FIY°Fe ·Fe ±FeÔ ´FS CØFS ·FFS°F IZY VFWSûa ¸FZa ¸FÀFÊOeªF, ¶FeE¸FO¶»Fc A±FUF A·Fe ·Fe W`a AüS UW IYbAFa ·Fe dþÀF¸FZa þF³F ¶F¨FF³FZ IZY d»FE ÀF`IYOÞûa
VFa·Fc³FF±F VFb¢»FF AFGOe IZY VFû øXX ¸F ³FWeÔ ±FZÜ WF»FFadIY °F¶F °FIY ¸FÀFÊOeªF IZY A»FFUF åe-´Fb÷X X¿F IYcQ ¦FE ±FZÜ WS ¨Feþ ¹FWFa ¹F±FFU°F W`Ü BÀFIZY ¶FFQ þFZ WS¸FadQS
¶FFIYe Qû³Fûa ¸FFGO»F ·FFS°F ³FWea AFE ±FZÜ »FZdIY³F ¹FWFa °Fû EIY A³FþF³FZ ÀFFW¶F þF³FF WbAF °Fû UWFa IYe ·F½¹F°FF QZJ IYS Qa¦F SW ¦F¹FFÜ QcS-QcS
¦FFaU ¸FZa ¸FÀFÊOeªF IYF VFû øXX ¸F! IbYL QcS þFIYS ¸FbÓFZ EIY VFZSZ ´FaþF¶F ÀFZ dÀFJ ßFðXF»Fb °Fû AF°FZ We W`a Qbd³F¹FF ·FS IZY »FFû¦F BÀF dUä´FidÀFðX
PF¶FF dQJF °Fû ¸F`a³FZ ¦FFOÞe SûIYIYS UWeÔ ³FFV°FF IYS³FZ IYe NF³FeÜ §Fe AüS ÀU¯FÊ ¸FadQS IYû QZJ³FZ AF°FZ W`aÜ UWFa AFE »Fû¦Fûa IYû QZJ IYS »F¦F°FF
¸F¢J³F ÀFZ »F¶FF»F¶F ´FSFNZ IZY DY´FS EIY ¸F¢J³F IYe dMdIY¹FF AüS ±FF ´FaþF¶F ¸FZa ÀFbJ-ÀF¸FÈdðX AüS ÀF¸´FQF W`Ü WdS°F IiYFad°F ³FZ ´FaþF¶F IYû
SJe ±FeÜ ÀFF±F ¸FZa PZS ÀFFSF QWeÜ þF ¸F`a³FZ PF¶FF ¸FFd»FIY ÀFZ ´FcLF dIY QZVF IYF A¦FbAF ¶F³FF dQ¹FF W`Ü
UWFa þû ¸FÀFÊOeF IYF VFûøXX ¸F W` CÀFIYe ¦FFdOÞ¹FFa d¶FIY°Fe ·Fe W`a °Fû CÀFIYF BÀFIZY 17 ÀFF»F ¶FFQ d´FL»FZ dQ³Fûa dU²FF³F ÀF·FF ¨Fb³FFU IZY U¢°F
þUFF ±FF- "Jc¶F ÀFFSe þe, E ´FaþFF¶FUZ, B°±FZ °FZ WUFBÊ þWFªF ·Fe d¶FIYQZ ¸F`a dRYS ´FaþF¶F §Fc¸FFÜ A¸FÈ°FÀFS ·Fe ¦F¹FF AüS AF³FaQ´FbS ÀFFdW¶F ·FeÜ
W³F"Ü BÀF ¶FFS ¸F`a dQ»»Fe ÀFZ UF¹FF A¸F¶FF»FF, ¸FaOe ¦FûdU³Q¦FPÞ, »Fbd²F¹FF³FF
¶FFQ ¸FZa ¸FbÓFZ ¶F°FF¹FF ¦F¹FF dIY ¹FW ¦FFaU RY¦FUFOÞF dþ»FZ ¸FZa ´FOÞ°FF W` Wû°FZ WbE ¦F¹FFÜ E³FE¨F þøXX S VFF³FQFS ¶F³F ¦F¹FF W` °F±FF ÀFOÞIYûa ´FS ¸FWa¦Fe
AüS ¹FWFa IZY ¦FFaUûa IZY Ad²FIYFaVF ¹FbUF IY³FFOÞF ¨F»FZ þF°FZ W`a ´F`ÀFF IY¸FF³FZ ¦FFdOÞ¹FFa ·Fe Jc¶F ±Fea »FZdIY³F »FûÔ¦Fûa IZY ¨FZWSZ ÀFZ UW JbVFe AüS AF·FF
IZY UFÀ°FZÜ ¦FFaU ¸FZa þ¸Fe³F W` AüS ´FF³Fe IYe IY¸Fe ³FWeÔ W`Ü ªFFdWS W` ¹FWFa ¦FF¹F¶F ±Fe, þû 17 ÀFF»F ´FW»FZ ¸FbÓFZ dQJe ±FeÜ ÀFOÞIY dIY³FFSZ IZY UZ
18 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 19
WXF»FF°F
´FbSF³FZ VFZSZ ´FaþF¶F PF¶FZ ¦FF¹F¶F ±FZÜ C³FIYe þ¦FW EÀFe SZåFa ±FZ ÀFSQFS þe IYe ¶FF°FZa QbJe IYS³FZ UF»Fe ±Fea ¸F¦FS ´FS d³F·FÊS W`Ü »FZ¶FSX AFBÊ °Fû dIYÀFF³Fe ¨F»Fe U³FFÊ RYÀF»F
AüS ´FaþF¶Fe QF»F °FOÞIZY UF»Fe ¹FF QF»F ¸F¢J³Fe IYe þ¦FW ¨Fü´FMÜ ´FW»FZ °Fû »FZ¶FSX ¸FZW³F°F IYS°Fe ±Fe A¶F UZ ·Fe ´FaþF¶F
BaMSIYFaMe³FZaM»F dOVFZþ ³FZ »FZ »Fe ±FeÜ IbYL »Fû¦Fûa IZY ´FFÀF
´FaþF¶F IYe AÀFd»F¹F°F ¹FWe W`Ü ´FaþF¶F ³FVFZ IYe ¸FZa ÀFZMX»F Wû ¦FE W`a AüS ªF¸Fe³FZa »FZIYS JbQ JZ°Fe IYS³FZ »F¦FZ
A±FFW ÀFa´FQF AFBÊ dQJ SWe ±Fe °Fû IYbL C°F³FZ We ³Fe¨FZ þF°FZ þIYOÞ ¸FZa d§FSF W` »FZdIY³F d´FL»FZ OZPÞ QVFIY ¸FZa W`aÜ ´FaþF¶F IZY dIYÀFF³F A´F³Fe JZ°Fe ¶FaMFBÊ A±FUF dIYSF¹FZ ´FS
·FeÜ d´FL»Fe ¶FFS IYe ¹FFÂFF ¸FZa ¹FW Aa°FS ³FWeÔ ±FFÜ ´FaþF¶F IZY IYbL ³FWea WbAFÜ ÀFe¸FF´FFS ÀFZ ³FVFF ·FFS°F ¨FPÞF IYS ¸FÀ°F W`aÜ dþÀFÀFZ ³FVFZFFþe ¶FPÞe þû ´FW»FZ VFSF¶F °FIY
WS SWUFÀFe IZY ¨FZWSZ ´FS ¸FbÀIYF³F ±Fe »FZdIY³F BÀF ¶FFS d¨Fa°FF°FbS AF°FF W` »FZdIY³F ÀFbSÃFF EþZadÀF¹FFa CÀFZ SûIY ÀFed¸F°F ±Fe AFªF ARYe¸F, ¦FFaþF, ¨FSÀF AüS WeSûB³F °FIY ´FWba¨F
AüS ·F¹F·Fe°F ¨FZWSZ Ad²FIY dQJZÜ JFÀFIYS þ¶F ¸F`a³FZ WFBÊUZ ³FWea ´FFBËÜ ´FaþF¶F ´Fbd»FÀF IYe °Fû ¶FF°F We ¢¹FF ¦FBÊ W`Ü DY´FS ÀFZ ¹FWFa ·FS´FcS RYÀF»F »FZ³FZ IZY d»FE þ¸F IYS
LûOÞF °Fû AüS Ad²FIYÜ WF»FFadIY JZ°Fe U`ÀFe We WSe-·FSe AüS IYe þFEÜ ¶FFWS ÀFZ AF³FZ UF»FZ JZd°FWS ´FZÀMeÀFFBOÐÀF OF»FZ þF SWZ W`a þû ³FVFZ¶FFþûa IYû I`ÔYÀFS,
QbIYF³Fûa ´FZ Sü³FIY ´FW»FZ ÀFZ IYWea Ad²FIYÜ ¢¹FûadIY °F¶F ¶FOÞZ- ¸FþQcSûa IZY ¶F»F ´FS ´FaþF¶F ¸FZa WdS°F IiYFad°F IYF dIYO³Fe, »FeUS dÀFSûdÀFÀF IYe ¶Fe¸FFdS¹FFa QZ SXWZX W`aÜ BÀFÀFZ ´FaþF¶F
¶FOÞZ ¸FF»ÀF ³FWea ±FZ BÀFd»FFE WS A¸FeS-¦FSe¶F QbIYF³Fûa, VFû øXX ¸ÀF AF¦FFªF AF ³FWeÔ Wû ÀFIY°FFÜ AFªF IYSFW SWF W`Ü
´FS A´F³Fe-A´F³Fe ÃF¸F°FF ÀFZ JSeQFSe IYS°FF dQJ þF°FF ±FF SFþ³FZ°FFAûa IYF ´FcSF ²¹FF³F ´FaþF¶F IYe WdS¹FF»Fe ÀFSQFS þe IYe ¶FF°FZa QbJe IYS³FZ UF»Fe ±FeÔ ¸F¦FS ´FaþF¶F IYe
»FZdIY³F ¸FFG»F ¸FZa UWe AF°FF W` þû ´F`ÀFZ UF»FF W`Ü AF¸F AFQ¸Fe »FüMF³FZ IYe AüS Wû³FF ¨FFdWE °F¶F We ´FaþF¶F AÀFd»F¹F°F ¹FWe W`Ü ´FaþF¶F ³FVFZ IYe þIYOÞ ¸FZa d§FSF W` »FZdIY³F
IYWeÔ ³FWeÔ dQJFÜ A´F³Fe ´FbSF³Fe ÀFeS°F AüS ÀFcS°F IYû dRYS ÀFZ ´FF d´FL»FZ OZPÞ QVFIY ¸FZa IbYL ³FWeÔ WbAFÜ ÀFe¸FF´FFS ÀFZ ³FVFF ·FFS°F
UF´FÀF »FüM°FZ WbE ¸F`a ÀFa¦FøXX S IZY ´FFÀF dÀ±F°F EIY ¦FFaU ¸FZa ÀFIYZ¦FFÜ ¹FW ¸FbdVIY»F ³FWea FÀF QÈP B¨LF AF°FF W` »FZdIY³F ÀFbSÃFF EþZadÀF¹FFa CÀFZ SûIY ³FWeÔ ´FFBËÜ ´FaþF¶F
A´F³FZ EIY ´FdSd¨F°F dÀFJ ´FdSUFS IZY §FS ÷XX IYFÜ ÀFSÀFûa IZY ÀFF¦F ´Fbd»FÀF IYe °Fû ¶FF°F We ¢¹FF IYe þFEÜ SFþ³Fed°FIY Q»F AüS
IZY ÀFF±F ¸F¢IYe IYe SûMe JF°FZ WbE þ¶F ¸F`a³FZ C³F ÀFSQFS ÀFFW¶F
VFd¢°F IYe ªFøYSX°F W`XÜ EIY ÀF¸F¹F QZVF IYû ³FZ°FFAûa IYe d¨Fa°FF IZY QF¹FSZ ¸FZa ´FaþF¶F IZY »Fû¦Fûa IYe ¹FW QbQÊVFF
ÀFZ ´FaþF¶F IZY ¶FFSZ ¸FZa þF³F³FF ¨FFWF °Fû C³Wûa³FZ Qb:J IZY ÀFF±F SXFÀ°FF dQ£FF³FZ ½FF»FF ´FaªFF¶F AFªF £FbQ ³FWeÔ W`Ü ´FaþF¶F IZY ¹FbUIYûa IYû dVFÃFF ¨FFdWE, C³WZa Sûþ¦FFS
IYWF- "´F°FF ³FWXeÔ dIYÀFIYe IYF»Fe ¶FbSXe ³FªFS »F¦F ¦FBÊ ÀFFçZ dQVFF·Fi¸F IYF dVFIYFSX WXû ¦F¹FF W`XÜ ¨FFdWE AüS A´F³Fe IÈYd¿F IYF IYbVF»F ´Fi¶Fa²F IYF ´FidVFÃF¯F
´FaþF¶F ³Fc"Ü BÀFIZY ¶FFQ C³Wûa³FZ þû IbYL ¶F°FF¹FF UW AFaJZa ¨FFdWEÜ ¶FFWS ÀFZ AF³FZ UF»FZ JZd°FWS ¸FþQcSûa IZY ¶F»F ´FS
Jû»F QZ³FZ UF»FF ±FFÜ C³FIZY ¸Fb°FFd¶FIY ´FaþFF¶F IZY ¹FbUIY ´FPÞ³FZ SW ¦FE UZ W°FFVFF IZY ÀF¸FaQS ¸FZa Oc¶F³FZ-C°FSF³FZ »F¦F°FZ W`aÜ ¨FcadIY ´FaþF¶F ¸FZa WdS°F IiYFad°F IYF AF¦FFªF AF ³FWeÔ Wû ÀFIY°FFÜ
IYe ¶FþF¹F dIYVFûS AUÀ±FF ÀFZ d³FIY»F°FZ We IY³FFOÞF þF³FZ IYF ³F °Fû UZ ´FPÞZ-d»FJZ Wû°FZ W`a, þû ³FüIYSe ´FF þFEa, ³F C³FIZY ´FFÀF
þb¦FFOÞ IYS³FZ »F¦F°FZ W`aÜ C³FIZY §FS UF»FZ ·Fe BÀF¸FZa ¸FQQ¦FFS JZ°Fe IYS³FZ IYF VFDYSX Wû°FF W` þû dIYÀFF³Fe ÀFZ ´FZM ·FS »FZÔÜ (»FZ£FIY ½FdSXâX ´FÂFIYFSX W`ÔXÜ QZVF IZY IYBÊX VFe¿FÊ ÀF¸FF¨FFSX
¶F³F°FZ W`aÜ dþ³FIYe dIYÀ¸F°F þ¦F ¦FBÊ UZ °Fû ¨F»FZ ¦FE AüS þû JZ°Fe IZY IYF¸F IZY d»FE ´FaþF¶F IYF dIYÀFF³F d¶FWFS IYe »FZ¶FSX ´FÂFûÔ IZY ÀFa´FFQIY SXWX ¨FbIZY W`ÔXÜ)
19 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 20
ÀF½FF»F
20 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 21
ÀF½FF»F
E³FAFBÊ´FeERY´Fe ³FZ d³F¿IY¿FÊ d³FIYF»FF dIY 1997 AüS 2009 ªFøYSX°FûÔ IYû ´FcSXF dIY¹FF ªFF ÀFIZYÜ ªFøYSX°F ÀFZ ª¹FFQF ²F³F IZY ¸FZa d¦FSFUM IYe ´Fbdá À´Fá øXX ´F ÀFZ ³FüIYdS¹Fûa IZY ÀFaIYM IYe
IZY ¶Fe¨F QZVF ÀFZ ¶FFWS AU`²F ²F³F IYF ´FiUFW 0.2 ´Fid°FVF°F IZY AF´F MÑXÀMXe W`ÔX, CXÀFIZY ¸FFd»FIY ³FWXeÔ W`ÔXÜ ¶FFIYe ²F³F IYû ÀF¸FFªF ¦Fa·FeS°FF IYû Bad¦F°F IYS°Fe W`Ü A¶F BXÀFÀFZ ·Fe ¨FüÔIYF³FZ ½FF»Fe
¶Fe¨F ±FF, ªFû ·FFS°F IZY ÀFIY»F §FSZ»Fc C°´FFQ (þeOe´Fe) IYF IZY IY»¹FF¯F ´FSX £F¨FÊ IYSX³FZ IYe ´Fi½FÈdØF WXû³Fe ¨FFdWXEÜ »FZdIY³F, ¶FF°F ÀF¸FdÓFEÜ Sûþ¦FFS ¸FZa Ad²FIYFaVF d¦FSFUM IÈYd¿F ßFd¸FIYûa
7.4 ´Fid°FVF°F W`XÜ QZVF ¸FZÔ ¦F»F°F PaX¦F ÀFZ ²F³F ÀFa¨F¹F IYSX³FZ IYe »Fû¦FûÔ IYe ´Fi½FÈdØF AüS ¸FdW»FF ßFd¸FIYûa IYe ÀFa£¹FF ¸FZa AFBÊX W`Ü d´FL»FZ LW U¿FûË
QcÀFSF ÀFaÀ±FF³F ³FZVF³F»F IYFCadÀF»F AFGRY E´»FFBO °FZªFe ÀFZ ¶FPÞXe W`XÜ EIY AF¸F ²FFSX¯FF ¶F³F ¦FBÊX W`X dIY CXÀF³FZ IYSX ¸FZa 3.7 IYSXûOÞX ßFd¸FIYûa ³FZ IÈYd¿F LûOÞ QeÜ CÀFe QüSF³F 2.5
BIYû³FFGd¸FIY dSÀF¨FÊ (E³FÀFeEBÊAFS) ³FZ d³F¿IY¿FÊ d³FIYF»FF dIY ¨FûSXe IYe, dSXV½F°F »Fe, ¦F¶F³F dIY¹FF °Fû ¸F`Ô³FZ ¢¹FF ¶FbSXF dIY¹FFÜ IYSXûOÞX ¸FdW»FF IYF¹FÊIY°FFÊ IYF¹FÊ ¶F»F ÀFZ ¶FFWS WXû ¦FBËXÜ QZVF
1980 ÀFZ 2010 IZY ¶Fe¨F ·FFS°F IZY ¶FFWXSX þ¸FF WbBÊ AU`²F BXÀFÀFZ ¶FOÞXe WXQ ¢¹FF WXû¦Fe dIY »Fû¦F IYWX°FZ W`ÔX, AFªF IZY ªF¸FF³FZ IYe IÈYd¿F CX°´FFQ³F ÃF¸F°FF ·Fe ´Fi·FFd½F°F WbXBÊX W`XÜ Ad²FIYFaVF ´FcUeÊ
²F³F ¹FF IYF»FZ ²F³F IYe IbY»F SFdVF $384 d¶Fd»F¹F³F (»F¦F·F¦F ¸FZÔ ½FWXe BÊX¸FF³FQFSX W`X, dªFÀFZ ´F`ÀFF IY¸FF³FZ IYF ¸FüIYF ³FWXeÔ d¸F»FFÜ EdVF¹FFBÊ QZVFûa ¸FZa °FZþe ÀFZ dUIYFÀF IYe AUd²F ¸FZÔ ¸FdW»FF
27 »FF£F IYSXûOÞX ÷XX ´F¹FZ) ±FeÜ ªFû AFþ IYe dUd³F¸F¹F QS ´FS QcÀFSXe ÀF¶FÀFZ ¶FOÞXe ÀF¸FÀ¹FF ¶FZIYFSXe ¹FF ¶FZSXûªF¦FFSXe W`XÜ ßFd¸FIYûa IYe ÀFa£¹FF ¶FPÞXe ±FeÜ
$490 d¶Fd»F¹F³F WXû°Fe W`XÜ E³FÀFeEBÊAFS ³FZ ·Fe ¹FW d³F¿IY¿FÊ dªFÀFIZY d»FE ¸FüªFcQF ÀFSXIYFSX ·Fe AF»Fû¨F³FF IYF ÀFF¸F³FF IYSX ÀFUF»F CN°FF W` dIY £û°Fe LXûOÞX³FZ ½FF»FZ IYWFa þFEa¦FZ?
d³FIYF»FF dIY ´Fcaþe ¶FdWUFÊW IZY ¸FF²¹F¸F ÀFZ IYF»FZ ²F³F IYe IbY»F SXWXe W`XÜ ·FFSX°F IZY ¸FWXF´FaªFe¹FIY ³FZ 2011 IZY ¶FFQ þ³FÀFa£¹FF d´FL»FZ LW ÀFF»F IYe AUd²F ¸FZÔ 25-64 U¿FÊ AF¹Fb ½F¦FÊ IYZ
SFdVF A¦FSX 498 d¶Fd»F¹F³F OFG»FSX ¸FF³F »FZÔ °Fû ÀFIY»F §FSZ»Fc A³Fb¸FF³F þFSe ³FWea dIYE W`aÜ WF»FFadIY, IYBÊ d³Fþe ÀFaÀ±FF³FûÔ »Fû¦Fûa IYe ÀFa£¹FF ¸FZa »F¦F·F¦F 4.7 IYSXûOÞX IYe UÈdðX WbBÊ W`Ü
C°´FFQ IYF 2.8 ´Fid°FVF°F Wû¦FFÜ ³FZ A³Fb¸FF³F ´FiIYFdVF°F dIYE W`aÜ dªF³FIZY ¸Fb°FFd¶FIY 1 þ³FUSe BÀFIYF ¸F°F»F¶F ¹FW ·Fe W` dIY A±Fʽ¹FUÀ±FF IYû 2012 AüS
2018 IYû ·FFS°F IYe þ³FÀFa£¹FF 131 IYSXûOÞX SXWXe WXû¦FeÜ 2018 IZY ¶Fe¨F IY¸F ÀFZ IY¸F 8.3 IYSXûOÞX ³FüIYdS¹Fûa IYF ÀFÈþ³F
°FeÀFSXe ÀFaÀ±FF SFáÑe¹F dUØFe¹F ´Fi¶Fa²F³F ÀFaÀ±FF³F IYF A³Fb¸FF³F dþÀF¸FZa 85.8 IYSXûOÞX ¦FiF¸Fe¯F AüS 45.7 IYSXûOÞX VFWSe IYS³FF ¨FFdWE ±FFÜ »FZdIY³F IYF¸F IYSX³FZ ½FF»FûÔ IYe ÀFa£¹FF ¸FZa
W` dIY 1990 AüS 2008 IZY ¶Fe¨F IYF»FZ ²F³F IYF IbY»F d³FUFÀFe SXWZX WXûÔ¦FZÜ ÀFFad£¹FIYe ¸FaÂFF»F¹F IZY ³FZVF³F»F ÀF½FZÊ ÀF`Ô´F»F 1.55 IYSXûOÞX IYe d¦FSFUM QZJe ¦FBÊÜ
¶FdWUFÊW 9,41,837 IYSûOÞ ÷XX ´F¹FZ ¹FF 217 d¶Fd»F¹F³F OFG»FS AFGdRYÀF (E³FEÀFEÀFAû) IZY ¸Fb°FFd¶FIY 2011-12 ¸FZa ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe ¦FiF¸Fe¯F A±Fʽ¹F½FÀ±FF ´FSX ·FSXûÀFF SX£F°FZ ±ûÜ
±FFÜ IbY»F d¸F»FFIYSX °Fe³F ÀFaÀ±FF³FûÔ IYe dSX´FûMÊX IYWX°Fe W`ÔX dIY ·FFSX°Fe¹F A±Fʽ¹FUÀ±FF ¸FZa IYF¸F IYSX³FZ ½FF»FûÔ IYe IbY»F ÀFa£¹FF CX³FIYF ¸FF³F³FF W`X dIY ´Fi°¹FZIY ¦FFa½F EIY À½F°FaÂF A±Fʽ¹F½FÀ±FF
QZVF IZY ¶FFWXSX IYF»FF ²F³F ÀFIY»F §FSZ»Fc C°´FFQ IYF 02 ÀFZ 7.4 47.25 IYSXûOÞX ±Fe, þû 2017-18 ¸FZa d¦FSIYS 45.7 IYSXûOÞX IYe °FSXWX IYF¸F IYSmXÜ ½FWXFa »Fû¦F AF°¸Fd³F·FÊSX WXûÔÜ ¦FFa½F IYF
´Fid°FVF°F WXe ±FFÜ °Fe³FûÔ ÀFaÀ±FF³F EIY¸F°F ±FZ dIY ·FFS°F IZY ·Fe°FS Wû ¦FBÊÜ ¸F°F»F¶F, LW U¿FûË ¸FZa IYF¸F IYSX³FZ ½FF»FûÔ IYe ÀFa£¹FF ¸FZa dIYÀFF³F, ¸FªFQcSX, »FûWXFSX, ¨F¸FÊIYFSX, ¶FPÞXBÊX AüSX ²Fû¶Fe, ÀF¶F
´FOÞZ IYF»FZ ²F³F IYF A³Fb´FF°F ¶FFWS ¸FüþcQ ²F³F ÀFZ ¶FWb°F Ad²FIY 1.55 IYSXûOÞX IYe d¦FSFUM AFBÊ W`Ü ¹FFd³F QZVF ¸FZÔ ¶FZIYFSXe ¶FPÞXe IZY ÀF¶F EIY-QcÀFSmX IZY d»FE IYF¸F IYSmÔXÜ ¦FFa½F ªFû RY»F, ÀF¶ªFe,
W`XÜ ¦Fb~ ÀFSIYFSe dS´FûMÊ ¸FZa A³Fb¸FF³F »F¦FF¹FF ¦F¹FF ±FF dIY IbY»F W`XÜ E³FEÀFEÀFAû IZY Sûþ¦FFS ¸FF´F³F IYZ Bd°FWFÀF ¸FZa ¹FW ´FW»Fe ¦FbOÞX, Qc²F AüSX §Fe IYF CX°´FFQ³F IYSmX, ÀF¶FÀFZ ´FWX»FZ ¦FFa½F ¸FZÔ
IYF»FZ ²F³F IYF 97 ´Fid°FVF°F ·FFS°F IZY ·Fe°FS W`XÜ ¶FFS W` dIY IYF¸F IYSX³FZ ½FF»FûÔ IYe ÀFa£¹FF §FM ¦FBÊÜ ßF¸F ¶¹FcSû SXWX³FZ ½FF»FZ »Fû¦F CXÀFIYF ´Fi¨FbSX CX´F¹Fû¦F IYSmÔXÜ A¦FSX ¶F¨F ªFFE
¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ BXÀF ¶Fe¸FFSXe ÀFZ d³F´FMX³FZ IZY d»FE MÑXÀMXedVF´F IZY UFd¿FÊIY Sûþ¦FFS ÀFUÊZÃF¯F IYe dS´FûMÊ ·Fe ¹FWXe ¶F°FF°Fe W`X dIY °Fû VFWXSX ¸FZÔ ·ûªFZÔÜ ¸F°F»F¶F, VFWXSX IYû ¦FFa½F ´FSX d³F·FÊSX SXWX³FF
IYe A½F²FFSX¯FF ´FZVF IYe ±FeÜ ½FWX IYWX°FZ ±û dIY ²F³F IZY½F»F IYF¸F IYSX³FZ ½FF»FûÔ IYe ÀFa£¹FF ¸FZÔ »F¦F·F¦F 1.6 IYSXûOÞX IYe ¨FFdWXE, ³F dIY dIYÀFe ¦FFa½F IYû VFWXSX ´FSX d³F·FÊSX WXû³FF ¨FFdWXEÜ
CX°F³FF CX´F¹Fû¦F IYedªFE ¹FF A´F³FZ ´FFÀF SXd£FE, dªFÀFÀFZ A´F³Fe d¦FSFUM AFBÊX W`XÜ Qû AFd²FIYFdSIY ÀFSIYFSe pû°Fûa ÀFZ BXÀF ÀFa£¹FF ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe IYF ¸F°F W`X dIY WXSX ¦FFa½F IYF A´F³FF OXFG¢MXSX,
21 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:40 PM Page 22
ÀF½FF»F
½F`ÄFFd³FIY, BaXªFed³F¹FSX AüSX A±FÊVFFÀÂFe WXû³FF ¨FFdWXEÜ ¹FWXe ¦FiF¸F
À½FSXFªF W`XÜ ¶FF´Fc IYF À´FáX ¸FF³F³FF ±FF dIY A¦FSX ¦FFa½F d½FIYdÀF°F ¦FFa²Fe IZY d»FE ÀFFaÀF »FZ³FF ·Fe dWaXÀFF W`XÜ
³FWXeÔ WXû ´FFE °Fû VFWXSX ·Fe d½FIYdÀF°F ³FWXeÔ WXû ´FFEa¦FZÜ BXÀFIYe
A³FQZ£Fe IYe ¦FBÊX W`XÜ ¦FFa½F IYe A±Fʽ¹F½FÀ±FF IYû ²F¢IYF »F¦FF A¦FSX ¸F`Ô dWX³Qe IYF A²¹FF´FIY WXû°FF °Fû ´FSXeÃFF ´FÂF ¸FZÔ AdWaXÀFF IZY ´F¹FFʹF½FF¨Fe A½FV¹F ´FcLXF IYSX°FF AüSX
W`XÜ
EIY ÀF¸F¹F ±FF ªF¶F ¦FFa½F IYe A±Fʽ¹F½FÀ±FF ¸FZÔ ´F`ÀFF ¦Fü¯F
A¦FSX IY·Fe IYûBÊX LXFÂF ªF½FF¶F ¸FZÔ ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe d»F£F QZ°FF °Fû ¸F`Ô CXÀFZ ¦F»FZ »F¦FFE d¶F³FF ³FWXeÔ SXWX°FFÜ
±FFÜ ßF¸F d½Fd³F¸F¹F, ½FÀ°Fb d½Fd³F¸F¹F AüSX ßF¸F-½FÀ°Fb d½Fd³F¸F¹F ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ AdWaXÀFF IYû ½FÈWXQ À°FSX ´FSX ´Fid°FÀ±FFd´F°F dIY¹FF W`XÜ ¸FÀF»F³F, ½FWX ¸FF³F°FZ W`ÔX dIY dªFÀF
AF²FFdSX°F A±Fʽ¹F½FÀ±FF ¦FFa½F IYû ÀFa¨FFd»F°F IYSX°Fe ±FeÜ ¦FFa½F WX½FF IYû WX¸F ÀFFaÀF »FZIYSX A´F³FZ VFSXeSX ¸FZÔ £FeÔ¨F°FZ W`ÔX, CXÀF¸FZÔ AÀFa£¹F IYeMXF¯Fb WXû°FZ W`ÔX, ½FWX WX¸FFSmX VFSXeSX
IYe A±Fʽ¹F½FÀ±FF ¸FZÔ ¸FbýiF d½Fd³F¸F¹F ÀF¶FÀFZ Aad°F¸F ÀFû´FF³F ±FFÜ ¸FZÔ ªFFIYSX ¸FSX°FZ W`ÔX, ¹FWX ·Fe dWaXÀFF W`XÜ
AFªF ¦FFa½F ¸FZÔ ·Fe ¸FbýiF d½Fd³F¸F¹F ´FiF±Fd¸FIY WXû ¦F¹FF W`XÜ dªFÀFÀFZ
³F IZY½F»F ¦FiF¸Fe¯F A±Fʽ¹F½FÀ±FF ²½FÀ°F WXû SXWXe W`X ¶Fd»IY
ÀFF¸FFdªFIY °FF³FF-¶FF³FF ·Fe CX²FOÞX SXWXF W`XÜ ¹FWXe ½FªFWX W`X dIY d¶FWFS, CØFS ´FiQZVF AüS ÓFFSJaO þ`ÀFZ SFª¹Fûa ¸FZa ¸FdW»FFAûa ªF`ÀFZ ÀFdWX¿¯Fb QZVF ¸FZÔ ²FFd¸FÊIY CX³¸FFQe §FMX³FFEa ¶FPÞX SXWXe W`ÔXÜ
¦FFa½F IYF dIYÀFF³F £û°Fe LXûOÞXIYSX VFWXSX IYe AûSX ·FF¦F SXWXF W`XÜ IZY d£F»FFRY dWaÀFF IYe 0.5 ´Fid°FVF°F ÀFZ ·Fe IY¸F §FM³FFEa QþÊ QZVF ¸FZa EZÀFZ A´FSF²Fûa ´FS ³FþS SJ³FZ UF»Fe ÀFaÀ±FF IiYFB¸F UFG¨F
dIYÀFF³F ·FF¦FF °Fû CXÀFIZY DY´FSX AFdßF°F SXWX³FZ ½FF»FZ QcÀFSmX IY¸FZSmX WXû°Fe W`ÔXÜ ¸FdWX»FFAûÔ IZY ´Fid°F dWaXÀFF AüSX CXÀF¸FZÔ ·Fe ¹Fü³F dWaXÀFF IZY A³FbÀFFS d´FLX»FZ ´FFa¨F ½F¿FûË ¸FZÔ ²FFd¸FÊIY ´FcUFʦFiW ÀFZ ´FiZdS°F
·Fe VFWXSX IYe AûSX ·FF¦F SXWZX W`ÔXÜ ¹FWXe ½FªFWX W`X dIY £FbSX´FF, QSXFa°Fe, IZY ´Fid°F °Fû ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe §FûSX d½FSXû²Fe ±ûÜ 276 A´FSF²F WbE W`ÔXÜ 2019 ¸FZa We 23 EZÀFZ A´FSF²F Wû ¨FbIZY
°FÀF»FF, RYF½FOÞXF, ¦F¸F»FF, IbYQF»F, °F½FF, ´FSXFa°F, ¶FZ»F³F AüSX ÀF½FʲF¸FÊ ÀF¸F·FF½F IZY d»FE ´FcSXe Qbd³F¹FF ¸FZÔ ·FFSX°F IYe W`ÔXÜ BX³F¸FZÔ ÀFZ ÓFFSJaO AüSX »FïXFJ ¸FZa 15 »Fû¦FûÔ IYû ·FeOÞX ³FZ
IYOÞXLXe ¸FFG»F ¸FZÔ d¶FIY SXWXe W`ÔXÜ ½FWXFa ÀFZ IZY½F»F VFWXSX IZY »Fû¦F d¸FÀFF»F Qe ªFF°Fe SXWXe W`XÜ A¶F BXÀF dÀ±Fd°F ¸FZÔ ¶FQ»FF½F AF SXWZX ´FeMX ´FeMXIYSX ¸FFSX OXF»FF W`XÜ
WXe ³FWXeÔ, ¦FFa½F IZY »Fû¦F ·Fe ¹FZ ¨FeªFZÔ £FSXeQ³FZ IZY d»FE ¸FªF¶FcSX W`ÔXÜ ·FFSX°F ¸FZÔ ¸FFG¶F d»Fad¨Fa¦F °FZªFe ÀFZ ¶FPÞXe W`XÜ ÓFFSX£FaOX ÀF¸FZ°F BX³F ÀFFSZ °F±¹FûÔ ÀFZ ªF½FF¶F d¸F»F ªFF°FF W`X dIY ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe
W`ÔX, ¢¹FûÔdIY A¶F BX³F ½FÀ°FbAûÔ IYû IYûBÊX ¦FFa½F ¸FZÔ ³FWXeÔ ¶F³FF SXWXF IYBÊX SXFª¹FûÔ ¸FZÔ °Fû QWXVF°F W`XÜ ¹FcEÀF IY¸FeVF³F AFG³F BaMS³FZVF³F»F A´F³FZ EIY »FùF ¸FZÔ °Fû IYF¸F¹FF¶F WXû ¦FE, CX³WXûÔ³FZ Aa¦FiZªFûÔ IYû
W`XÜ VFWXSX ¸FZÔ dIYÀFe R`Y¢MÑXe ¸FZÔ ¦FFa½F IZY ½FWXe ÀFFSmX »Fû¦F ´F`ÀFF dS»Fedþ¹FÀF RiYeO¸F IYe 2018 ¸FZÔ ªFFSXe IYe ¦FBÊX dSX´FûMÊX ·FFSX°F ·FFSX°F LXûOÞX³FZ ´FSX ¸FªF¶FcSX IYSX dQ¹FFÜ 09 þ³FUSe 1915 IYû
´FF³FZ IZY d»FE BX³F ÀFFSXe ¨FeªFûÔ IYû ¶F³FF SXWZX W`ÔXÜ »FZdIY³F, VFWXSX IYe Aa°FSXSXFáÑXe¹F ÀF¸FbQF¹F IYe ³FªFSX ¸FZÔ LXd½F IYû ´Fid°Fd¶Fad¶F°F CX³FIYF ·FFSX°F »FüMXIYSX AF³FF 15 A¦FÀ°F 1947 IYû ÀFF±FÊIY
IYe ¹FZ R`Yd¢MÑX¹FFa °Fû ¸FVFe³FûÔ ÀFZ ¨F»F SXWXe W`ÔXÜ CX³F¸FZÔ WXSX dIYÀFe IYSX°Fe W`XÜ dSX´FûMÊX ¸FZÔ ·FFSX°F IYû 12 QZVFûa ´FZøY, ARY¦FFd³FÀ°FF³F, WXû ¦F¹FF »FZdIY³F, BX³F ¶FbSXFBX¹FûÔ IYF ¦Fb»FF¸F ·FFSX°Fe¹F ÀF¸FFªF °Fû
IYû IYF¸F ³FWXeÔ d¸F»F ÀFIY°FF W`XÜ d»FWXFªFF, ¶FZIYFSXe ¶FPÞX SXWXe W`XÜ AþS¶FZþF³F, ¶FWSe³F, ¢¹Fc¶FF, d¸Fp, BaOû³FZdVF¹FF, BSFIY, A¶F °FIY AFªFFQ ³FWXeÔ WXû ´FF¹FFÜ ¶Fd»IY ¹FWX ¦Fb»FF¸Fe °Fû AüSX
A¦FSX ¸F`Ô dWX³Qe IYF A²¹FF´FIY WXû°FF °Fû ´FSXeÃFF ´FÂF ¸FZÔ IYþFdIYÀ°FF³F, »FFAûÀF, ¸F»FZdVF¹FF AüS °FbIYeÊ IZY ÀFF±F QcÀFSXe ª¹FFQF ¶FPÞX°Fe ªFF SXWXe W`XÜ ¢¹FF ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe A´F³FûÔ ÀFZ WXFSX
AdWaXÀFF IZY ´F¹FFʹF½FF¨Fe A½FV¹F ´FcLXF IYSX°FF AüSX A¦FSX IY·Fe ßFZ¯Fe ¸FZÔ SX£FF W`XÜ dSX´FûMÊX ¸FZÔ d¨Fa°FF ªFFdWXSX IYe ¦FBÊX W`X dIY ·FFSX°F ¦FE W`ÔX?
IYûBÊX LXFÂF ªF½FF¶F ¸FZÔ ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe d»F£F QZ°FF °Fû ¸F`Ô CXÀFZ ¦F»FZ
»F¦FFE d¶F³FF ³FWXeÔ SXWX°FFÜ ¸FWXF°¸FF ¦FFa²Fe ³FZ AdWaXÀFF IYû ½FÈWXQ
À°FSX ´FSX ´Fid°FÀ±FFd´F°F dIY¹FF W`XÜ ¸FÀF»F³F, ½FWX ¸FF³F°FZ W`ÔX dIY
dªFÀF WX½FF IYû WX¸F ÀFFaÀF »FZIYSX A´F³FZ VFSXeSX ¸FZÔ £FeÔ¨F°FZ W`ÔX,
CXÀF¸FZÔ AÀFa£¹F IYeMXF¯Fb WXû°FZ W`ÔX, ½FWX WX¸FFSmX VFSXeSX ¸FZÔ ªFFIYSX
¸FSX°FZ W`ÔX, ¹FWX ·Fe dWaXÀFF W`XÜ ¸F³F ¸FZÔ dIYÀFe IZY ´Fid°F QbSXF½F IYF
d½F¨FFSX IYSX³FF, dIYÀFe IYû IYMb VF¶Q ¶Fû»F³FF AüSX °Fû AüSX
dIYÀFe ÀFZ ¸FbaWX RZYSX »FZ³FF ·Fe dWXaÀFF W`XÜ
½FWXeÔ, ·FFSX°F IZY ³FZVF³F»F RY`d¸F»Fe WZ»±F ÀFUÊZ-4 IYF ÀFbÓFFU
W` dIY 15-49 AF¹Fb U¦FÊ ¸FZa ·FFS°F ¸FZa 30 ´Fid°FVF°F ¸FdW»FFAûa
³FZ 15 U¿FÊ IYe AF¹Fb ÀFZ VFFSedSIY dWaÀFF IYF A³Fb·FU dIY¹FF
W`Ü dS´FûMÊ ¸FZa AF¦FZ Jb»FFÀFF WbAF W` dIY ÀF¸FF³F AF¹Fb U¦FÊ ¸FZa
6 ´Fid°FVF°F ¸FdW»FFAûa ³FZ C³FIZY þeU³FIYF»F ¸FZa IY¸F ÀFZ IY¸F
EIY ¶FFS ¹Fü³F dWaÀFF IYF ÀFF¸F³FF dIY¹FF W`Ü »F¦F·F¦F 31 ´Fid°FVF°F
dUUFdW°F ¸FdW»FFAûa ³FZ A´F³FZ ´Fd°F õXFSF VFFSedSIY, ¹Fü³F ¹FF
·FFU³FF°¸FIY dWaÀFF IYF A³Fb·FU dIY¹FF W`Ü Qb·FFʦ¹F ÀFZ, ·FFS°F
¸FZa ¸FdW»FFAûa AüS »FOÞdIY¹Fûa IZY dJ»FFRY dWaÀFF IZY ¸FF¸F»FZ
»F¦FF°FFS ¶FPÞ SWZ W`aÜ ¸FdW»FFAûa IYZ dJ»FFRY dWaÀFF IZY ÀFaIYZ°FIY
ÀFaS¨F³FF°¸FIY AüS ÀFaÀ±FF¦F°F AÀF¸FF³F°FF IYF ´Fid°Fd¶Fa¶F W`a, þû
·FFS°F ¸FZa Ad²FIYFaVF ¸FdW»FFAûa IZY d»FE EIY UFÀ°FdUIY°FF W`Ü
·FFS°F ¸FZa ¶F»FF°IYFSX IZY ¸FF¸F»Fûa IYe AüÀF°F³F ÀFa£¹FF ´Fid°F
100,000 þ³FÀFa£¹FF ´FS 6.3 W`Ü WF»FFadIY, ¹FW dÀFd¢IY¸F
AüS dQ»»Fe þ`ÀFZ À±FF³Fûa ¸FZa d·FÖF W`, ªFWXFa QSX IiY¸FVF: 30.3
AüS 22.5 IYe W`Ü AFd±FÊIY ¸FF¸F»FûÔ IZY XAa¦FiZªFe A£F¶FFSX
»FFBU d¸FaM IYe EIY WFd»F¹FF dS´FûMÊ IZY A³FbÀFFS, ¹Fü³F dWaÀFF
IYZ »F¦F·F¦F 99 ´Fid°FVF°F ¸FF¸F»FZ QªFÊ ³FWXeÔ WXû°FZ W`aÜ IY¸F
¸FdW»FF ÀFFÃFS°FF ½FF»FZ SFª¹Fûa ¸FZa AaOS-dS´FûdMÊa¦F Ad²FIY W`Ü
22 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:41 PM Page 23
VFd£ÀF¹F°F
23 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:41 PM Page 24
ÀFWX¸Fd°F
24 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:41 PM Page 25
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:41 PM Page 26
BXd°FWXFÀF
26 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:41 PM Page 27
BXd°FWXFÀF
¸F²¹FIYF»F ¸FZÔ AIY¶FSX ³FZ ·Fe ¸FZSXNX IYû ¸FWX°½F´Fc¯FÊ À±FF³F ¸FF³FF
·FFS°Fe¹F Bd°FWFÀF ¸FZa Qû VFFÀFIYûa IYû ¸FWF³F IYe ÀFaÄFF Qe ¦FBÊ W`Ü EIY AVFûIY ¸FWF³F QcÀFSZ IZY ¶FFQ ¹FWFa 10 ¸FBÊ 1857 IYe VFF¸F 6 ¶FþZ IiYFd³°F ´FiFS¸·F
Wû ¦FBÊ U ÀF`d³FIYûa ³FZ kkdQne ¨F»Fûll IYF ³FFSF ´FW»Fe ¶FFS ¸FZSN
AIY¶FS ¸FWF³F, Qû³FûÔ VFFÀFIYûa ³FZ ¸FZSN VFWS IYF ¸FW°U ÀF¸FÓFF AüS ¸FZSN IYû EIY ¸FZa dQ¹FF ±FF, þû ¶FFQ ¸FZa AFþFQ dW³Q RYüþ IYF ³FFSF ¶F³FFÜ
¸FW°U´Fc¯FÊ À±FF³F dQ¹FFÜ AIY¶FS ³FZ A´F³FZ dÀF¢IYûa IYe MIYÀFF»F ¸FZSN ¸FZa À±FFd´F°F IYeÜ ¸FZSN IZY ÀF`d³FIYûa ³FZ dQ»»Fe IZY »FF»F dIY»FZ ´FS A´F³FF Ad²FIYFS
AIY¶FS IZY dÀF¢IYûa ´FS ¸FZSN MIYÀFF»F AadIY°F dIY¹FF ¦F¹FF ±FFÜ ¸Fb¦F»F VFFÀFIYûa IYF »F¦FFU À±FFd´F°F IYS d»F¹FFÜ °F·Fe ÀFZ dQ»»Fe ¸FZa »FF»F dIY»FZ IZY ´FiF¨FeS
IYû AFþFQe IYF ´Fi°FeIY ¸FF³FF ¦F¹FF AüS ´Fi°¹FZIY 15 A¦FÀ°F
¸FZSN ÀFZ AIY¶FS IZY ¶FFQ ·Fe ¶F³FF SWFÜ ³FcSþWFa ¸FZa ¹FWFa VFFW´FeS IYe QS¦FFW ´FS EIY IYû »FF»F dIY»FZ ´FS ÀU°F³ÂF ·FFS°F IZY ´Fi²FF³F¸FaÂFe d°FSa¦FZ ²Uþ
¸Fb¦F»FIYF»Fe³F B¸FFS°F IYF d³F¸FFʯF IYSF¹FF, dþÀFZ AFþ VFFW´FeS IZY ¸FIY¶FSZ IZY ³FF¸F ÀFZ IYû RYWSF°FZ W`aÜ ¸FZSN EIY EZÀFF VFWS W`, dþÀF³FZ Aa¦FiZþ
þF³FF þF°FF W`Ü ¹FWX ·FFSX°Fe¹F ´FbSXF°F°½F ÀF½FZÊÃF¯F d½F·FF¦F õXFSXF ÀFaSXdÃF°F BX¸FFSX°F W`XÜ ´FbÀ°FIY Ad²FIYFdS¹Fûa IYû ·Fe ·FFS°Fe¹F ÀFaÀIÈYd°F IZY Sa¦F ¸FZa Sa¦F dQ¹FFÜ
°FbªFbIY-E-ªFWXFa¦FeSXe ¸FZÔ ¸FZSXNX VFWXSX IZY ¶Fe¨F ¶F³FZ VFFWX´FeSX IYF CX»»FZ£F dIY¹FF ¦F¹FF W`XÜ 1894 ¸FZa ¸FZSN IZY IY»FZ¢MXSX AüSX ¸FdªFÀMÑZXMX ªFZ¸ÀF ½WXFBXMX ³FZ
·FFS°Fe¹F ÀFaÀIÈYd°F IZY A³FbøX X´F ¸FÈ°¹Fb IZY C´FSF³°F QFWIYS¯F
ÀFaÀIYFS õXFSF A´F³FZ VFSeS IYF Ad³°F¸F ÀFaÀIYFS IYSUF¹FFÜ
¶FbPÞF³FF ¦FZM, IY¸¶FûW ¦FZM, d»FÀFFOÞe ¦FZM, J`S³F¦FS ¦FZM, dQ»»Fe IZY ¶FFQ ·Fe ¶F³FF SWFÜ ³FcSþWFa ¸FZa ¹FWFa VFFW´FeS IYe QS¦FFW ´FS BÀFIYF Ad·F»FZJ AFþ ·Fe ¸FZSN ¸FZa A¶Qb»»FF´FbS þZ»F IZY
¦FZM, ¶FF¦F´F°F ¦FZM, VFFW´FeS ¦FZM, ÀFûWSF¶F ¦FZM, ¨F¸FFS QSUFþF EIY ¸Fb¦F»FIYF»Fe³F B¸FFS°F IYF d³F¸FFʯF IYSF¹FF, dþÀFZ AFþ ¶FFWS ÀFbSdÃF°F W`Ü 1886 ¸FZa d³Fd¸FÊ°F ¸FZSN IZY MFDY³F WF»F
IZY ³FF¸F ÀFZ þF³FZ þF°FZ W`aÜ B³Wea QSUFþûa IZY ·Fe°FS ¸FZSN VFWS VFFW´FeS IZY ¸FIY¶FSZ IZY ³FF¸F ÀFZ þF³FF þF°FF W`Ü ¹FW ·FFS°Fe¹F »FFB¶FiZSe ¸FZa dUUZIYF³F³Q þe ³FZ ¶F`NIYS A³FZIY ´FbÀ°FIYûa IYF
¶FÀF°FF ±FFÜ U°FʸFF³F ¸FZa BÀFIYF ÃFZÂF IYBÊ ¦Fb³FF ¶FPÞ ¦F¹FF W`Ü ´FbSF°F°U ÀFUÊZÃF¯F dU·FF¦F õXFSF ÀFaSdÃF°F B¸FFS°F W`Ü °FbþbIY— A²¹F¹F³F dIY¹FF ±FFÜ Q¹FF³F³Q ÀFSÀU°Fe, SUe³Qi³FF±F M`¦FüS,
1193 BÊÀ½Fe ÀFZ IYb°Fb¶FïXe³F EZ¶FIY ³FZ ¸FZSN ´FS A´F³FF Ad²FIYFS EIY—þWFa¦FeSe ¸FZa VFFW´FeS IYF C»»FZJ dIY¹FF ¦F¹FF W`Ü BÀF ¸FQ³F¸FûW³F ¸FF»FUe¹F, ¸FWF°¸FF ¦FFa²Fe, A»Fe ¶F³²Fb, þUFWS
À±FFd´F°F IYS d»F¹FF ±FFÜ ¸FZSN VFWS IYe þF¸FF ¸FdÀþQ U B¸FFS°F IZY Ad°FdS¢°F ¸FZSN ¸FZa AF¶Fc IYF ¸FIY¶FSF ¸Fb¦F»FIYF»Fe³F »FF»F ³FZWøXX AFdQ ÀF·Fe ³FZ ¸FZSN IZY EZd°FWFdÀFIY ¸FW°U IYû
BÊQ¦FFW ÀF»F°F³F°F IY»FF IYe B¸FFS°FZa AFþ ·Fe A´F³FZ IYF»F IZY EIY A³¹F Jc¶FÀFcS°F B¸FFS°F W`Ü ÀF¸FÓFF U ¹FWFa IYe ¹FFÂFF IYeÜ BÀFe IYFS¯F ¸FZSN IYe AFþFQe
Bd°FWFÀF IYF ´Fi¸FF¯F W`aÜ AF²Fbd³FIY IYF»F ¸FZa d¶FidMVF ÀFSIYFS ³FZ ·Fe ¸FZSN IZY ¸FW°U IZY AF³Qû»F³F ¸FZa EIY d³F¯FFʹFIY ·Fcd¸FIYF SWe W`Ü A°F: ¸FZSN
·FFS°Fe¹F Bd°FWFÀF ¸FZa Qû VFFÀFIYûa IYû ¸FWF³F IYe ÀFaÄFF Qe IYû ÀF¸FÓF°FZ WbE ¹FWFa 1806 BÊÀ½Fe ¸FZa I`Y³Mû¸FZaM IYe À±FF´F³FF IYF ·FFS°Fe¹F Bd°FWFÀF IZY A³FZIY IYF»F J¯Oûa ¸FZa ¸FW°U´Fc¯FÊ
¦FBÊ W`Ü EIY AVFûIY ¸FWF³F QcÀFSZ AIY¶FS ¸FWF³F, Qû³Fûa VFFÀFIYûa IYeÜ 1819 BÊÀ½Fe ¸FZa ¸FZSN I`Y¯M ¸FZa ÀFZ³M þFG³F ¨F¨FÊ IYe À±FF³F SWF W`Ü ¸FZSN EIY EZÀFF VFWS W`, þû ´FiF¨Fe³F IYF»F ÀFZ
³FZ ¸FZSN VFWS IYF ¸FW°U ÀF¸FÓFF AüS ¸FZSN IYû EIY ¸FW°U´Fc¯FÊ À±FF´F³FF IYe ¦FBÊ, þû AFþ ·Fe CØFSe ·FFS°F IYF ÀF¶FÀFZ ´FbSF³FF U°FʸFF³F °FIY »F¦FF°FFS þeU³F IZY IiY¸F IYû þe°FF SWF W`Ü
À±FF³F dQ¹FFÜ AIY¶FS ³FZ A´F³FZ dÀF¢IYûa IYe MIYÀFF»F ¸FZSN ¸FZa ¨F¨FÊ W`Ü ¸FZSN BÀFe I`Y¯M IZY IYFS¯F 1857 BÊÀ½Fe IZY ´Fi±F¸F (»FZ£FIY E¸FE¸F IYFG»FZþ, ¸FûQe³F¦FS ¸FZÔ BXd°FWXFÀF IZY
À±FFd´F°F IYeÜ AIY¶FS IZY dÀF¢IYûa ´FS ¸FZSN MIYÀFF»F AadIY°F ÀU°F³ÂF°FF ÀFa¦FiF¸F IYF ´Fi±F¸F À±F»F ¶F³FFÜ þ¶F °FeÀFSXe I`Y½F»FSXe EÀFûdÀFEMX ´FiûRZYÀFSX W`ÔXÜ ½FZÀMX ¹Fc´Fe IZY BXd°FWXFÀF AüSX
dIY¹FF ¦F¹FF ±FFÜ ¸Fb¦F»F VFFÀFIYûa IYF »F¦FFU ¸FZSN ÀFZ AIY¶FS IZY 85 ÀF`d³FIYûa õXFSF IYFS°FcÀF IYF ´Fi¹Fû¦F IYS³FZ ÀFZ ¸F³FF IYS³FZ ÀFaÀIÈYd°F ´FSX ½FÈWXQ IYF¹FÊ dIY¹FF W`XÜ)
27 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 28
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 29
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 30
30 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 31
ÀFbÓFF½F
·FF¦FQüOÞ ·FSXe dªFaQ¦Fe ¸FZÔ BaXÀFF³F IYF ªFûd£F¸F ¶FWbX°F Ad²FIY W`XÜ EZÀFZ ¸FZÔ ªFøYSXe ´FFGd»FÀFe JSeQ°FZ U¢°F ²¹FF³F SWZ
W`X dIY A´F³FF AüSX A´F³FûÔ IYF £¹FF»F SX£ûÔÜ dIYÀFe ·Fe d½F´FdØF ¸FZÔ XÀF¶FÀFZ ¶FOÞXF ¹FdQ AF´F AFG³F»FFB³F M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF JSeQ SWZ
ÀFWXFSXF AFd±FÊIY ¸FQQ WXû°Fe W`XÜ ªFøYSXe ³FWXeÔ dIY CXÀF ½F¢°F IYûBÊX AF´FIYû
¸FQQ QZ ´FFEÜ ¶Fe¸FF d½FIY»´F W`X, dªFÀFIZY ªFdSXE AF°¸Fd³F·FÊSX ¶F³F ÀFIY°FZ W`ÔXÜ
1 W`a °Fû AF´FIYe IYûdVFVF ¹FWe Wû³Fe ¨FFdWE dIY
´Fied¸F¹F¸F IYF ·Fb¦F°FF³F AF´F ÀF¸F¹F ÀFZ IYSZaÜ þ¶F
AF´F ´FFGd»FÀFe AFG³F»FFB³F JSeQ°FZ W`a °Fû IYûBÊ
EþZaM AF´FIYû ´Fied¸F¹F¸F ·Fb¦F°FF³F IYS³FZ IZY d»FE
¹FFQ ³FWea dQ»FF°FFÜ EZÀFe dÀ±Fd°F ¸FZa AF´FIYe
´F¹FFÊ~ ¶Fe¸FF IYUS : M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF ½¹Fd¢°F IYû ³¹Fc³F°F¸F We M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF ´FS ´FFGd»FÀFe ²FFSIY IYû AF¹FIYS LcM IYF ·Fe ´FFGd»FÀFe »F`´ÀF ·Fe Wû ÀFIY°Fe W`Ü
´Fied¸F¹F¸F ´FS Ad²FIY°F¸F IYUS C´F»F¶²F IYSF°FF W`Ü CQFWS¯F RYF¹FQF d¸F»F°FF W`Ü ´FFGd»FÀFe ²FFSIY BÀF´FS AF¹FIYS Ad²Fd³F¹F¸F
A¨LF °Fû ¹FW SWZ¦FF AF´F A´F³FZ ¶F`aIY ÀFZ ¶FF°F
2
IZY °FüS ´FS ¹FdQ ¸Fba¶FBÊ ¸FZa SW³FZ UF»FF 30 U¿FÊ IYF ¹FbUIY þû IYe ²FFSF 80(ÀFe) IZY °FW°F IYS LcM ´FiF~ IYS ÀFIY°FZ W`aÜ BÀFIZY
²Fc¸Fi´FF³F ³FWeÔ IYS°FF, UW 30 ÀFF»F IZY d»FE EIY IYSûOÞ ÷XX ´F¹FZ A»FFUF ¶Fed¸F°F ½¹Fd¢°F IYe ¹FdQ ¸FÈ°¹Fb Wû þFE °Fû CÀFIZY õXFSF IYSIYZ A´F³FZ JF°FZ ÀFZ ÀU°F: We BÀFZ
IZY IYUS UF»FF M¸FÊ ´»FF³F »FZ°FF W` °Fû BÀFIYF ÀFF»FF³FF ´Fied¸F¹F¸F ³FF¸FFadIY°F ½¹Fd¢°F IYû ¶Fe¸FF IYe þû SFdVF d¸F»F°Fe W` CÀF´FS ·Fe BÊE¸FAFBÊ IYe °FþÊ ´FS IYMUF³FZ IYF ´Fi¶Fa²F
7,497 ÷XX ´F¹FZ ÀFZ VFb÷X X Wû°FF W`Ü ¹FWe ½¹Fd¢°F A¦FS B°F³Fe We ²FFSF 10(10Oe) IZY °FW°F IYS LcM IYF ´FiFU²FF³F W`Ü IYS QZaÜ dþÀFÀFZ ´Fied¸F¹F¸F IYF ·Fb¦F°FF³F
AUd²F IZY d»FE 50 »FFJ ÷XX ´F¹FZ IYF IYF IYUS »FZ°FF W` °Fû IY¸F VF¶Qûa ¸FZa IYWZa °Fû M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF AF´FIYû þeU³F ¸FZa ÀF¸F¹F ´FS A´F³FZ AF´F We Wû þFEÜ
BÀFIYF ÀFF»FF³FF ´Fied¸F¹F¸F 4,222 ÷XX ´F¹FZ ÀFZ VFbøX X Wû°FF W`Ü dUØF d³FdV¨Fa°F°FF QZ°FF W`Ü QSAÀF»F BÀFIZY þdSE AF´F IY¸F ´Fied¸F¹F¸F
3
A¦FS AF´F ²Fc¸Fi´FF³F IYS°FZ W`a, °F¸¶FFIYc JF°FZ
dUVFZ¿FÄFûa IZY ¸Fb°FFd¶FIY ´F¹FFÊ~ ¶Fe¸FF IYUS UWe W` þû AF´FIYe ´FS ¶FOÞF ¶Fe¸FF IYUS JSeQ ´FF°FZ W`aÜ A¨LF °Fû ¹FW SWZ¦FF dIY W`a °Fû AF´FIYF M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF ´Fied¸F¹F¸F 25 ÀFZ
ÀFF»FF³FF AF¹F IZY ¶FeÀF ¦Fb³FF WûÜ AF´F A´F³Fe ¸FüþcQF ÀFF»FF³FF AF¹F IYF ¶FeÀF ¦Fb³FF IZY ¶FSF¶FS 30 RYeÀFQe °FIY Ad²FIY Wû ÀFIY°FF W`Ü
ÀFSUFBU»F ¶FZd³FdRYM : SZ¦Fb»FS M¸FÊ ´»FF³F ¸FZa ´FiFU²FF³F W` dIY ¶Fe¸FF IYUS »FZaÜ BÀFÀFZ AFIYdÀ¸FIY ¸FÈ°¹Fb IYe dÀ±Fd°F ¸FZa ´FdSþ³Fûa d»FWFþF, ´FFd»FÀFe JSeQ°FZ U¢°F B³F ÀFFSe
¹FdQ ¶Fe¸FF IYe AUd²F ¸FZa ¶Fed¸F°F ½¹Fd¢°F ÀFWe ÀF»FF¸F°F W` °Fû IYû ÀF¸´Fc¯FÊ dUØFe¹F ÀFbSÃFF d¸F»F°Fe W`Ü þF³FIYFdS¹Fûa IYû dL´FFEa ³FWeaÜ BÀFÀFZ AF¦FZ
CÀFZ ¸FZ¨¹FûdSMe ´FS IYûBÊ I`YVF U`»¹Fc ³FWeÔ ´FiF~ Wû°FeÜ »FZdIY³F (»FZd£FIYF ½FdSXâX ´FÂFIYFSX W`ÔX AüSX AFd±FÊIY ¸FF¸F»FûÔ IYe ¨F»FIYS ¢»FZ¸F »FZ³FZ ¸FZa AOÞ¨F³FZa AF ÀFIY°Fe W`aÜ
M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF IYe ßFZ¯Fe ¸FZa We M¸FÊ dSM³FÊ AFGRY ´Fied¸F¹F¸F ´»FF³ÀF ªFF³FIYFSX W`ÔXÜ)
(MeAFSAû´Fe) IYF ·Fe dUIY»´F ¸FüþcQ W`Ü BÀF¸FZa ´»FF³F IYe
¸FZ¨¹FûdSMe ´FS ´Fied¸F¹F¸F dSRYaO IYF dUIY»´F Wû°FF W`Ü
»Fû ¢»FZ¸F dSþZ¢VF³F : ¹FdQ AF´FIYF M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF QÀF ÀFF»F
ÀFZ Ad²FIY ÀF¸F¹F °FIY ÀFdIiY¹F SWF W` °Fû ¢»FZ¸F JFdSþ Wû³FZ
IYe ÀFa·FFU³FF ¶FZWQ IY¸F Wû°Fe W`aÜ M¸FÊ ´»FF³F IYe JSeQQFSe
AFG³F»FFB³F AüS AFGRY»FFB³F Qû³Fûa °FSeIYûa ÀFZ IYe þF ÀFIY°Fe
W`Ü ¹FdQ AF´F³FZ 50 »FFJ ÷XX ´F¹FZ ¹FF BÀFÀFZ IY¸F SFdVF IYF M¸FÊ
´»FF³F d»F¹FF W` °Fû ¶FWb°F ÀFe ¶Fe¸FF IYa´Fd³F¹FFa AF´FÀFZ WZ»±F
¨FZIYA´F IYSF³FZ IYF AF¦FiW ·Fe ³FWeÔ IYS°Fe W`aÜ
SFBOÀFÊ : SFBOÀFÊ IZY þdSE AF´F A´F³FZ M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF IYû
ÀF¸F¹F—ÀF¸F¹F ´FS AüS ¶FZW°FS ¶F³FF ÀFIY°FZ W`aÜ BÀFÀFZ AF´FIYû
IYBÊ A³¹F þûdJ¸Fûa IYF ·Fe IYUS d¸F»F þFE¦FFÜ CQFWS¯F IZY
°FüS ´FS AF´F ¶FZWQ IY¸F IYe¸F°F ´FS M¸FÊ ´»FF³F IZY °FW°F
E¢ÀFeOZaM»F OZ±F ¶FZd³FdRYM, dIiYdMIY»F B»F³FZÀF, ´FFdVFʹF»F AüS
´F¸FFʳFZaM dOþZd¶Fd»FMe þ`ÀFe Ad°FdS¢°F ÀFbdU²FFAûa IYû ·Fe
þbOÞUF ÀFIY°FZ W`aÜ
μ»FZd¢ÀF¶F»F ´FZ¸FZaM AFG´VF³F : M¸FÊ BaV¹FûSZaÀF ´FFd»FÀFe ¸FZa
´FFGd»FÀFe ²FFSIY IYû CÀFIYe ÀFbdU²FF A³FbÀFFS ´Fied¸F¹F¸F ·Fb¦F°FF³F
IZY IYBÊ dUIY»´F d¸F»F°FZ W`aÜ ¸FÀF»F³F, BÀF¸FZa AF´FIYû ÀFed¸F°F
·Fb¦F°FF³F ¹FF EIY¸FbV°F ·Fb¦F°FF³F ¹FF dRYS d³F¹Fd¸F°F ·Fb¦F°FF³F IYF
dUIY»´F d¸F»F°FF W`Ü dþÀFIYF ¸F°F»F¶F W` dIY AF´F ´FFGd»FÀFe
´Fied¸F¹F¸F IYF ´FZ¸FZaM ¸FFdÀFIY, d°F¸FFWe ¹FF dRYS ÀFF»FF³FF AF²FFS
´FS IYS ÀFIY°FZ W`aÜ
´»FF³F ¨Fb³F³FZ IYF dUIY»´F : IYBÊ BaV¹FûSZaÀF IYa´Fd³F¹FFa »Fû¦Fûa IYû
dUd·FÖF ´»FF³ÀF ¸FZa ÀFZ ¨Fb³F³FZ IYF dUIY»´F QZ°Fe W`aÜ EZÀFZ ¸FZa UZ
A´F³Fe þøXX S°F IZY dWÀFF¶F ÀFZ dÀFa¦F»F AüS ªUFBaM ´»FF³F ¨Fb³F
ÀFIY°FZ W`aÜ ÀFF±F We UZ ¨FFWZa °Fû A´F³FZ A´F³Fûa IZY dWÀFF¶F ÀFZ
´»FF³F IYUSZþ IYF QF¹FSF ·Fe ¶FPÞF ÀFIY°FZ W`aÜ
IYS LcM IYF RYF¹FQF : ´FdSþ³Fûa IYû dUØFe¹F ÀFbSÃFF IZY ÀFF±F
31 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 32
d½FIYFÀF
CX ØFS ´FiQZVF IZY VFû ÎUOXû ¦Fü°F¸F¶Fbð ³F¦FS IYe A¦F»FZ 4-5 ÀFF»FûÔ
¸FZÔ ÀFcS°F ¶FQ»F þFE¦FeÜ ¹FWXFÔ þZUS E¹FS´FûMXÊ, B»FZ¢MÑXFGd³F¢ÀF
þû³F, OXeERYÀFeÀFe, MÑXFÔÀF´FûMXÊ WX¶F, »FFGdþÀMXIY WX¶F ¶F³F³FZ IYe
IYUF¹FQ °FZþe ÀFZ ¨F»F SWXe WX`Ü BÀF¸FZÔ þZUS BÔMXS³FZVF³F»F
E¹FS´FûMXÊ WXû¦FFÜ BÀF E¹FS´FûMXÊ IYû »FZIYS IZÔYýi U ´FiQZVF ÀFSIYFS ·Fe ÀFÔþeQF
WX`ÔÜ 20 WXþFS IYSûOÞX ÷Y´F¹FZ ÀFZ Ad²FIY IZY BÀF ´FiûþZ¢MX IYû »FZIYS dþ»FF
´FiVFFÀF³F ³FZ IYF¸F °FZþe ÀFZ IYS³FF VFbøY IYS dQ¹FF WX`Ü ´Fe´Fe´Fe ¸FFGOX»F ´FS
¶F³F³FZ UF»FZ BÀF E¹FS´FûMXÊ IZY d»FE ÀFF»F IZY AÔ°F °FIY IaY´F³Fe IYF ¨F¹F³F
E¹FS´FûMXÊ IYe ¸FWX°U´Fc¯FÊ ·Fcd¸FIYF SWXZ¦FeÜ ³FF IZYU»F ¹FWXFÔ CXôû¦F »F¦FZÔ¦FZ WXû þFE¦FFÜ E¹FS´FûMXÊ IZY A»FFUF IZY A»FFUF ¹FWXFÔ ´FS E¹FS IYF¦FûÊ AüS
¶Fd»IY Sûþ¦FFS IZY AUÀFS ·Fe ¶FPÞXZÔ¦FZÜ SF¿MÑXe¹F-AÔ°FSSF¿MÑXe¹F IaY´Fd³F¹FûÔ dU¸FF³FûÔ IZY ¸FZÔMXe³FZÔÀF IYF ·Fe WX¶F ¶F³FZ¦FFÜ þZUS IZY AFÀF´FFÀF U»OXÊ ¢»FFÀF
IZY ÀFF±F ¶FOÞXZ IYFS´FûSZMX §FSF³FZ ¹FWXFÔ AFIYS A´F³Fe CX´FdÀ±Fd°F QþÊ dÀFMXe ·Fe ¶FÀFF³FZ IYe °F`¹FFSe WX`Ü BÀFIZY ¶F³F þF³FZ ÀFZ ³FBÊ dQ»»Fe IZY
IYSFEÔ¦FZÜ þû BÀF B»FFIZY IYû AüS ÀF¸FÈð IYS³FZ ¸FZÔ ÀFWXF¹FIY SWXZÔ¦FZÜ ÀF¶F AFBÊþeAFBÊ E¹FS´FûMXÊ ¸FZÔ ¶FPÞX°Fe ·FeOÞX IY¸F WXû¦Fe °Fû dQ»»Fe IYû ·Fe ÀFFÔÀF
IbYLX ÀF¸F¹F ´FS WXû°FF SWXF °Fû UWX dQ³F QcS ³FWXeÔ WXû¦FF dIY ¹FWX B»FFIYF »FZ³FZ ¸FZÔ AFÀFF³Fe SWXZ¦FeÜ E¹FS´FûMXÊ IZY ÀFF±F-ÀFF±F IYF¦FûÊ U ¸FZÔMXe³FZÔÀF WX¶F
¦Fb÷Y¦FiF¸F þ`ÀFZ VFWXSûÔ IYû ´FeLXZ LXûOÞX QZ¦FFÜ þZUS ¸FZÔ BÔMXS³FZVF³F»F E¹FS´FûMXÊ ¶F³F³FZ ÀFZ EdUEVF³F ÀFZ¢MXS IYû ·Fe SFWX°F d¸F»FZ¦FeÜ A·Fe °FIY ¸FZÔMXe³FZÔÀF
ÀFb³Fe»F ´FF¯OXZ¹F ¶F³F³FZ þF SWXF WX`Ü ¹FWX QZVF IYF ³FWXeÔ ¶Fd»IY EdVF¹FF IYF ÀF¶FÀFZ ¶FOÞXF IZY d»FE dU¸FF³F³F IaY´Fd³F¹FûÔ IYû QcÀFSZ QZVFûÔ ¸FZÔ þF³FF ´FOÞX°FF WX`Ü dRYS
32 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:42 PM Page 33
d½FIYFÀF
33 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 34
ÀFbÓFF½F
¶Fe¸FFSe Wû ÀFIY°Fe W`Ü EZÀFZ ¸FZa ´FdSUFS IZY d»FE
þøXX Se W` dIY CÀF ½¹Fd¢°F IYe ´FcSe QZJ·FF»F
IYSZaÜ
dWÀMedS¹FF : ¹FW EIY Aþe¶F ÀFe ¶Fe¸FFSe
W`, dþÀF¸FZa ´FedOÞ°F ½¹Fd¢°F ·Fi¸F IYe dÀ±Fd°F ¸FZa
SW°FF W`Ü A´F³Fe ·FFU³FFAûa ´FS CÀFIYF d³F¹FaÂF¯F
We ³FWeÔ SW°FF ¶Fd»IY ¹Fûa IYdWE CÀFIYe
·FFU³FFEa ¶FWb°F We Ad³F¹FadÂF°F AüS CØFZdþ°F
Wû°Fe W`aÜ WF»FFadIY, ¹FW ¶Fe¸FFSe ÀÂFe ¹FF ´Fb÷X X¿F
Qû³Fûa IYû Wû ÀFIY°Fe W`, ´FS ª¹FFQF°FS 14 ÀFF»F
ÀFZ »FZIYS 25 ÀFF»F °FIY IYe ¸FdW»FFEa BÀFIYe
¨F´FZM ¸FZa AF°Fe W`aÜ BÀFIZY A»FFUF 45 ÀFF»F
IZY ¶FFQ ·Fe BÀFIYF J°FSF ¶FPÞ þF°FF W`Ü
dWÀMedS¹FF AIZY»FZ´F³F AüS °F³FFU ÀFZ Wû°FF W`,
´FS BÀFZ ¸Fb£¹F°F: ÀFFBIYû»FFGdþIY»F dOÀFAFGOÊS
IYWF þF°FF W`Ü ¹FW »Fa¶FZ ÀF¸F¹F °FIY ¨F»F³FZ
UF»FF Sû¦F W` AüS A´F³FZ AF´F Wû þF°FF W`Ü
BÀF¸FZa d¨FOÞd¨FOÞFWM AüSX ·Fi¸F þ`ÀFe ´FSZVFFd³F¹FFa
Wû þF°Fe W`aÜ Sû¦Fe ´FS d³FSFVFF, d¨FOÞd¨FOÞFWM
34 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 35
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 36
Growth Story
36 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 37
Growth Story
37 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 38
State should
check haphazard
growth in cities
ne thought always bothers me when I implementation. Most of the youth in our
Vinod Rajput
Special Correspondent Hindustan Times and
O look at cities irrespective of their size-
big or small that why cannot
economically weaker sections, who migrate for
villages want to migrate to cities as and when
they get an opportunity. And majority of them
end up living in ‘unauthorized’ colonies sans
jobs in urban centers afford to live in well- basic facilities such as drainage, sewage,
General Secretary with Noida Media Club planned low cost houses. Why cannot our car drinking water, safety and connectivity. The big
drivers, security guards, maids, vendors, police question is when we will come up with a
constables, sweepers, labourers and many practical solution to this growing menace of
others like them, who are equally crucial to our ‘unauthorized housing’, which is creating a
society, deserve to live in ‘authorized’housing mess in cities including Noida, Greater Noida,
societies? Why do they chose to live in an Ghaziabad, Delhi or other neighboring cities.
The national capital ‘unauthorized’ housing areas developed on Urban town planners agree that Delhi-NCR is
government land, undesignated land (that is not facing grave issues like water crisis, traffic
region planning board meant for housing), agricultural land or flood congestion, air pollution, high population
1985, enacted by the plains that end up polluting our rivers? And
everybody understands this simple fact that the
density, and poor waste management precisely
because it is bursting at seams with unplanned
parliament of India state has not bothered to come up with much- growth. And if we will not address it things will
made it clear that Delhi needed policy to address this aspect certainly go out of control. The sad part is that
appropriately in old or new developing cities. It the governments are not even enforcing the
should have well- seems that the government is interested only in provisions of the laws to deal with this growing
developing housing facilities for the rich and, menace. The national capital region planning
planned low density not for those, who serve them at their houses and board 1985, enacted by the parliament of India
towns at its periphery offices. And if the state had been serious about
their housing needs then it would have dealt
made it clear that Delhi should have well-
planned low density towns at its periphery to
to cater to the growth. with this crisis through a proper policy and strict cater to the growth. The NCRPB act was made
38 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 39
NEED
39 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 40
MEMOIRS
From Samabhava
to Mambhava
wami Vivekananda was one of the over was a spiritual giant. He was totally different
Swamiji's concluding
remarks at the
Parliament may well
be taken as the message
for today's India,
today's mankind,
"upon the banner of
every religion will soon
be written, in spite of
resistance".
40 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 41
MEMOIRS
41 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 42
Life
ife is all about believing in yourself and medication or the doctor who is treating the
42 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:43 PM Page 43
Life
43 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 44
Life
44 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 45
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 46
Hope
46 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 47
Hope
however there was word among the birders Skimmer continue to flourish around it. treating drains and industrial discharge.
that back in 2017, March a skimmer was Unlike Yamuna, Ganges and Gomati, there
spotted in North-Delhi. are hardly any major temples, religious According to ecologist and director
Ghats and crematoriums on the bank of Yamuna Biodiversity Park Faiyaz A Kuzdar,
However, there is more to mere spotting, Chambal river, which have saved it from one there are a number of marine, land and plant
especially around Delhi-NCR as the bird of the sources of pollution caused due to species lost over time in around Delhi due to
whih is on declining population trend only human practices. pollution in Yamuna.
stays around cleaner water, says eminent
birder and a subject matter expert Bikram “Chambal is believed to be an untouch- “Gangetic dolphins, Ghariya, long throat-
Grewal. able river, that is why there are very few cre- ed crocodiles, a number of birds, and fish
mation ghats or temples on its shores, due to species have been lost from the Yamuna, in
Listed vulnerable and placed under IUCN which it is comparatively less polluted, and around Delhi due to the pollution.
red-list, the Indian Skimmer is a mid-sized which has so far protected the species habi- Several tree species like salai, khardar, which
bird with black and white plumage and yel- tat,” said Grewal. use to be in abundance are now only limited
lowish-orange beak, with a much longer to small clusters,” says Khuzdar.
mandible (or lower beak). Earned its name Once common across most of the south-
from the way it hunts – skimming the waters, Asia, the bird is no longer spotted in All it takes is some machinery to work
it’s an absolutely delight for nay nature lover, Myanmar, Laos, Cambodia and Vietnam, properly, a few government agencies to do
to see the Indian Skimmer, as it flies parallel while according to the IUCN records, only their jobs, a little public empathy and an hon-
to the water spreading its pointed wings with 600 individual were spotted in Bangladesh in est approach to pass on an ecology that the
lower beak just a few inches inside the water 2014, down by over . In 2016, new breeding future generations deserves.
to scoop up its prey – mostly small fishes. sites of Indian Skimmer were found in
Odisha. While Mr Waraich got his perfect picture
According to experts, with only a few and best sighting of the year, his photograph
breeding colonies known to birders – mostly A few days of clean water supply, wash- of a small flock of Indian skimmers also
around Chambal river and a few in Odisha ing away of the effluents brings a vulnerable reflects the possibilities of bringing back a
and Uttar Pradesh, the Indian Skimmers are species home, even if for the few days, imag- number of lost species if we restore the river
fast losing their habitat to human activities ine a parallel ecology, in an odourless Yamuna, the lifeline of the capital of wold’s
like mining, dropping water levels due to Yamuna that could be achieved merely by largest democracy.
damming as the livestock get access to the
breeding islands between the rivers, and the
most important -- water pollution.
47 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 48
Hope
48 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 49
Hope
be one to fulfill the promised goal - peace," said Mr. Man Hee Lee,
Chairman of HWPL. This year's summit, in particular, addressed the In his letter as a response to "Peace Letter", H.E. Maithripala
"Legislate Peace (LP)" project that urges national leaders to support Sirisena, President of Sri Lanka stated, "It would not be difficult to
to build a legally binding international framework for peace and ces- achieve real peace if the principle of encouraging states to deal with
sation of war. The LP project is a global citizen-led peace movement each other on the premise of mutual respect, equality and self-deter-
that includes the "Peace Letter" campaign, "Sign your Support" cam- mination of all humanity as written in the Declaration (DPCW) is ful-
paign, and "Peace Walk." filled."
Starting with the peace festival that promoted the spirit of peace and Global leaders of politics and religions, representatives of youth and
harmony on 18th, various sessions on 19th covered the following woman organizations, educators, and media persons have agreed to
topics- 1. Expanding support at international level for introducing the cooperate with HWPL for peace initiatives and support the DPCW by
DPCW to the UN General Assembly as a draft resolution, 2. signing MoUs and the partnership agreement.
Spreading a culture of interfaith understanding and dialogue based on
religious scriptures. 3. Strengthening the ability?of youth and Along with the resolution on the support for the DPCW by the
women's peace network. 4. Implementing peace education for build- Central American Parliament (PARLACEN) in 2017, the Coalition
ing the character of global citizens with peace values. 5. Expanding for Caribbean Leaders for Peace (CCLP) consisting of former heads
a global peace media network. of states from the Caribbean was established this September to bring
the adoption of the DPCW to regional and multilateral organizations
As for his support for the DPCW, "I recognize and support the work and garner the support from national governments.
of HWPL for peace through the international law based on the
DPCW, which is an international agreement in which human rights Marking the 5th Anniversary of the WARP Summit, the summit has
and values are protected among all races, cultures, and borders. been held worldwide with 300,000 participants over 166 locations in
Through this work (LP project), the young HWPL volunteers around 113 countries including South Korea, Germany, New Zealand,
the world are planting the seed of hope so that future generations can Russia, Turkey, the Philippines, Republic of South Africa, and the
cultivate a culture of peace," said Vincente Fox Quesada, Former United Kingdom throughout September.
President of Mexico. By Jiwon Lee
49 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 50
Truth
'Every body
is a migrant
in this city'
50 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:44 PM Page 51
Truth
Vaibhav Jha migrant laborers is a wasteful exercise for extra pavement outside their houses on gov-
them which might not culminate into votes. ernment lands. That is plain entitlement, you
Journalist with Indian Express Anyway, a blanket distribution ceremony see. However, it will be immature to say that
with a photo op, held every two-three these different worlds can survive in peace,
Many worlds reside in Noida- the unimagi- months in any Noida village, can suffice for even when there is a clear imbalance of
native acronym city of Delhi-NCR. These them being the 'chosen leaders'. Has any resources and people are devoid of the right
worlds hide, thrive, strive in different realms election, since the independence of India, to live a dignified life. Instances of systemat-
of the city, often failing to get noticed by been fought on the issue of working and liv- ic exploitation since decades has resulted in
naked eyes, camouflaging perfectly with the ing condition of migrant labourers? piling up of gunpowder which only require a
dust ridden, yellow tinted polluted air of matchstick.
Noida. Every body is a migrant in this city but it
If one cares to pause and take a deep all depends on which end of the stick you are Who can forget the stone pelting outside
breath out in the open during the 'smog fest' holding on to -the exploiter's end or the Mahagun Moderne society in Noida? Or
of November, a sudden revelation might be exploited's end? when the local 'Gurjar' mob in Greater Noida
achieved. As the dust carrying, chemical had assaulted students of African origin or
laden air enters their lungs and leaves them Did you know there are two kinds of when the Kashmiri students were attacked in
with acute headache and nausea, they'll real- 'pravasi' (migrant) Bihari and Bengali com- a private university. The veterans of Noida
ize that the city hides more than it reveals. munity living in Noida? The affluent migrant also point towards Aarushi Talwar case and
Bihari and Bengali community live in Nithari killings as classic examples of class
Air here is an equalizer here, you see. planned sectors, have a say in city's workings based clashes.
and have formed an intellectual clout. The
You'll find young brats studying in private not so affluent Bihari and Bengali migrants I know I might sound too idealistic but
universities, perform stunts in their swanky are forced to stay in illegal colonies, drink petty street crimes in Noida have also risen
cars and motorbikes, and in an non-offensive polluted water and tolerate racial slurs and out of the class divide between haves and
manner, refer to Noida as "Delhi's poor taunts of being a "Bangladeshi". have nots. When young 16-17 year old kids
cousin from UP." see other kids of their age make merry, con-
Not very different from our 'desi' migrants sume drugs and alcohol, they too get the urge
Noida is their "spot" to buy cheap mari- is the African community which stays in and follow the wrong path to achieve their
juana, score alcohol after 10 pm and break recluse in the ghost societies of Noida and quick impulses. Recently, a story had caught
traffic laws while shooting Tiktok videos. Greater Noida. Ghost societies refer to such my attention where police had arrested a
building projects that are lying unfinished chain snatcher who was actually an extreme-
You'll find bureaucrats, businessmen, due to court cases and so they become an ly popular figure on Tiktok. He revealed to
journalists and army veterans lobby flexing easy choice for brokers to rent it to the police that he used to steal cell phones in
their muscle every now and then, wanting to African folks. Being residents of this city for order to make better videos for his thousands
get the maximum share of resources. How decades, many of them now speak fluent of followers.
affluent you are in Noida depends clearly on Hindi and Bhojpuri. A few foreigners I spoke
what sector you live in and which IPS is on to had revealed that they loved Noida due to All in all, Noida is a maze that hides many
your speed dial list. the recluse it provided from the dizzy crowds communities inside it, offering power to
of Delhi. However, the feeling was fast some, shelter to needy and recluse to others.
And then, there are other worlds, where changing after recent racial attacks on them Both Noida and Greater Noida are touted to
maximum of Noida's un-surveyed popula- by a local mob in Greater Noida. become the bee hive of foreign investment
tion lives. In urban villages such as once the international airport in Jewar is
Chhalera, Chhijarsi, Shahberi, Harola, Similar is the case with Kashmiri students made functional. Political leaders have cried
Barola, Transport Nagar and Chilla which is who have found another home in Noida's hoarse in the past assembly and Lok Sabha
at the Ghaziabad border, among others. Here ghost towers as they are also victim of racial elections that MNCs are going to be set up
men, women and children toil in chemical profiling by the local landlords in Delhi- and job opportunities are going to multiply.
factories, wood godowns, paint showrooms, NCR. It is easy to comment that it is the
mechanic shops, tea stalls and eateries. They responsibility of administration and leaders However, before we close our eyes and
inhale toxic air, their hair are laced with to ensure well being of all and that the onus dream of this fairyland that our leaders are
chemical paints and their teeth get decayed should not fall on city's citizens. But as citi- selling, lest we forget that there are so many
over years due to use of hard alkaline supply zens, it is also our duty to ensure that the others who have been a migrant in Noida for
water. They are extremely crucial to the city urban work force we are so much dependent decades and have built this city with their
and its inhabitants and yet they are invisible upon, gets equal rights. We want our maids, sweat. They too deserve a corner in the urban
to us; hiding, striving and thriving in their milkman and driver to report for duty sharp space of this 'world' we cherish to build.
own worlds. at 7 am everyday and yet we are the first
ones to cry hoarse if they happen to live I would like to end this piece with few
My effort in this article is to introduce you nearby our societies. lines of Sahir Ludhiyanvi.
to the various worlds of Noida.
We would then complain to authorities "Ye duniya jahan aadmi kuch nahi hai,
For our MLAs and MPs, their constituen- regarding encroachment as the beauty of wafa kuch nahi hai, dosti kuch nahi hai.
cy ends where the planned sectors and regis- planned sectors and high rises get tainted jahan pyar ki kadar hi kuch nahi hai, ye
tered voters' lists ends. Investing time and with ugly colonies and urban villages. But it duniya agar mil bhi jaye toh kya hai."
resources in unplanned urban villages full of is not encroachment if the rich people build
51 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:45 PM Page 52
O
M
Pr
Vi
G
Tr
Se
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:45 PM Page 53
53 FREE SPEECH-2019
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:45 PM Page 54
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:45 PM Page 55
FREE SPEECH _WHATSAPP.qxd 10/5/2019 1:46 PM Page 56