BUKU

MATERI PENDUKUNG
CEPAT TANGAP BELAJAR AL-QURAN

TAMAN PENDIDIKAN AL-QUR’AN

“UMMUL QURO” DADIREJO
WARINGINSARI TIMUR
KEC. ADILUWIH
PRINGSEWU
 ----------- ii -----------
KATA PENGANTAR

Puji syukur kito haturkan kehadirat Allah SWT, kranten berkat

rahmya, inayah lan hidayah ipun kito saget menghadirkan sebuah buku
“Tajwid Jawi”. Harapan kito supados saget dipon pelajrai kangge poro
santriwan-santriwati kalian gampil dipun paham lan dipun mangertosi.

Mekaten mugi-mugio kalian hadiripun buku tajwid jawi puniko

saget bermanfaat kangget sedanten santri, ‫ فى الدنيا حتى األخرة‬Amin
Allohumma Amin.

Akhiripun naming dumateng Allah kito bersujud lan berharap serta

bertawakal kepadanya.

Dadirejo, September 2019

Tim Penyusun
 ----------- iii -----------
DAFTAR ISI

1. Bab hukumipun tanwin lan nun kang pejah ................................... 1

2. Bab hukumipun mim kang pejah ................................................... 5
3. Bab hukumipun lam ta’rif lan lam fi’il .......................................... 6
4. Bab huruf tafhim lan huruf qolqolah ............................................. 8
5. Bab huruf mad soho dundumane ................................................... 10
6. Rumus waqof ing sak lebete Al-Qur’an ........................................ 17
7. Bacaan Ghorib dalam Al-Qur’an ................................................... 22
8. ‫اظ فِى ْالقُ ْر ٰأ ِن ْال َع ِظي ِْم‬
ِ َ‫ب ْال ِق َرأَةِ َو ْاأل َ ْلف‬
ُ ِ‫ غ ََرائ‬...................................................... 25
9. ‫ ٰأيَةٌ دَ َعا فِ ْي َها النَّ ِبي‬.................................................................................. 29
10. ِ ‫َار ُج ْال ُح ُر ْو‬
‫ف‬ ِ ‫ َمخ‬.................................................................................. 31
11. ٌ‫ ت َ ْنبِ ْيه‬................................................................................................. 33
 ----------- 1 -----------
BAB HUKUMIPUN TANWIN
LAN NUN KANG PEJAH

A. Ingkang dipun wastani tanwih inggih puniko suwaten ‫ ْن‬teng akhir

kalimat. Maksud ipun menawi dipun ungelaken wonten tegesipun
terang, lan menawi dipun serat lan di waqofaken ical
Contonipun : ‫ َح ِك ْي ٌم‬di waos ‫َح ِك ْي ْم‬

B. Ingkang dipun wastani ‫ ْن‬inggih puniko ‫ ن‬ingkang pejah, ingkang

menawi dipun serat, utawi dipun waqofaken soho di ungelaken
waten.
Contonipun : ‫ أ َ ْن‬،‫ ُك ْن‬،‫د ُ ْن َيا‬

Menawi wonten nun pejah (‫)ن‬ ْ utawi ( ًٌ ًً ) naliko kepanggeh

huruf hijaiyah 28 nagadai hokum waosan 5 (gangsal).

1. Nomer setunggal di waos idhar

Artosipun idhar diwaos jelas. Idhar inggih puniko naliko nun
ْ utawi tanwin ( ًٌ ًً ) kepanggih huruf halaq nenem,
pejah (‫)ن‬
ْ ‫ غ‬،‫ين‬
rupinipun : ‫ خَا ْء‬،‫ َحا ْء‬،‫َين‬ ْ ‫ع‬َ ،‫ هَا ْء‬،ْ‫ه َْمزَ ة‬
Contonipun :
‫اب أَ ِل ْي ٌم‬
ٌ َ‫عذ‬َ / َ‫َم ْن ٰأ َمن‬ ‫أ‬
‫ ُج ُرف َهار‬/ ‫أ َ ْن َهار‬ ‫ه‬
‫ع ِل ْي ٌم‬
َ ‫س ِم ْي ٌع‬ َ / ‫عذَاب‬ َ ‫ِم ْن‬ ‫ع‬
‫غفُ ْو ٌر‬ َ ‫ع ِزي ٌْز‬ َ / ‫س َل‬َ ‫غ‬َ ‫ِإ ْن‬ ‫غ‬
‫ع ِزي ٌْز َح ِك ْي ٌم‬ َ / ‫سنَة‬َ ‫ِم ْن َح‬ ‫ح‬
‫ْف َخ ِبي ٌْر‬ ٌ ‫ لَ ِطي‬/ ‫ِم ْن ِخ ََلف‬ ‫خ‬
2. Nomer Kaleh diwaos Idghom Bighunnah
Artosipun idghom bigunnag ngelebetaken suwanten kanti
dengung. Indghom Bighunnah inggih puniko naliko nun pejah (‫)ن‬ْ
utawi tanwin ( ًٌ ًً ) kepanggih huruf sekawan (4), kempal ing
lafad ‫ َي ْن ُم ْو‬, rupinipun : ‫ و‬،‫ م‬،‫ ن‬،‫ي‬.
 ----------- 2 -----------
Contonipun :
َ‫ ِلقَ ْوم يُؤْ ِمنُ ْون‬/ ‫َم ْن يَقُ ْو ُل‬ ‫ي‬
ُ ‫ َر‬/ ‫طفَة‬
‫س ْوًل نَ ِبيًّا‬ ْ ُ‫ِم ْن ن‬ ‫ن‬
ٌ ‫ أَ ْش ُه ٌر َم ْعلُ ْو َم‬/ ‫ص ْيبَة‬
‫ات‬ ِ ‫ِم ْن ُم‬ ‫م‬
ٌ‫ َر ِح ْي ٌم َود ُْود‬/ ‫ِم ْن َوال‬ ‫و‬
ْ utawi tanwin ( ًٌ ًً ) kepanggih huruf
Menawi nun pejah (‫)ن‬
sekawan (4) ‫ و‬،‫ م‬،‫ ن‬،‫ي‬, ananging tunggal sak kalimah mongko
wajib diwaos idhar.
Contonipun :
ٌ ‫ قِ ْن َو‬٣
‫ان‬ ‫ دُ ْنيَا‬١
ٌ ‫ص ْن َو‬
‫ان‬ ِ ٤ ٌ َ‫ بُ ْني‬٢
‫ان‬
 ----------- 3 -----------
3. Nomer tigo (3) diwaos idghom bilaghunnah.
Artosipun idghom bilaghunnah nglebetaken suwanten tanpo
dengung.
Idghom bilaghunnah inggih puniko naliko nun pejah (‫)ن‬ ْ utawi
tanwin ( ًٌ ًً ) kepanggih huruf kalih (2), rupinipun (‫ ل‬lan ‫)ر‬.
Contonipun :
‫ َخي ٌْر لَ ُك ْم‬/ ُ‫ِم ْن لَدُ ْنه‬ ‫ل‬
ٌ ‫ لَ َر ُؤ ْو‬/ ‫لَئِ ْن َر َج ْعنَا‬
‫ف َر ِح ْي ٌم‬ ‫ر‬
4. Nomer sekawan (4) diwaos Iqlab.
Artosipun Iqlab nggantos suwanten nun pejah (‫)ن‬ْ utawi
tanwin ( ًٌ ًً ) kalian huruf mim (‫)م‬.
Iqlab inggih puniko naliko nun pejah (‫)ن‬ ْ utawi tanwin (
ًٌ ًً ) kepanggih huruf setunggil (1) rupinipun Ba (‫)ب‬.
Contonipun :
‫ بَ ْع ِد ِم ْن‬/ ‫ب ِب َما َخي ٌْر‬
Contonipun
َ‫ ِلقَ ْوم يُؤْ ِمنُ ْون‬/ ‫َم ْن يَقُ ْو ُل‬ ‫ي‬
ُ ‫ َر‬/ ‫طفَة‬
‫س ْوًل نَ ِبيًّا‬ ْ ُ‫ِم ْن ن‬ ‫ن‬
ٌ ‫ أ َ ْش ُه ٌر َم ْعلُ ْو َم‬/ ‫ص ْيبَة‬
‫ات‬ ِ ‫ِم ْن ُم‬ ‫م‬
ٌ‫ َر ِح ْي ٌم َود ُْود‬/ ‫ِم ْن َوال‬ ‫و‬
 ‫‪-----------‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪-----------‬‬
‫‪5.‬‬ ‫‪Nomer gangsal (5) diwaos ikhfa‬‬
‫‪Artosipun ikhfa, diwaos samar-samar. Ikhfa’ rupinipun‬‬
‫‪ْ utowo‬‬
‫)ن( ‪nalikun nun pejah‬‬ ‫‪kepanggih huruf gangsal welas‬‬
‫‪(15) kempal ing lafad :‬‬
‫ض ْع‬ ‫س َما ‪ ‬دُ ْم َ‬
‫ط ِيبا ِز ْد ِفى تُقَى َ‬ ‫ف ذَا ثَنَا َك ْم َجادَ ش َْخ ٌ‬
‫ص قَ ْد َ‬ ‫ص ْ‬
‫ِ‬
‫َ‬
‫ظا ِلما‬
‫‪Rupinipun :‬‬
‫ص‪ ،‬ذ‪ ،‬ث‪ ،‬ك‪ ،‬ج‪ ،‬ش‪ ،‬ق‪ ،‬س‪ ،‬د‪ ،‬ط‪ ،‬ز‪ ،‬ف‪ ،‬ت‪ ،‬ض‪ ،‬ظ‬
‫‪Contonipun :‬‬
‫د ِم ْن دَابَّة ‪ /‬دَ ًّكا دَ ًّكا‬ ‫صعَدا‬ ‫عذَابا َ‬ ‫صدَقَة ‪َ /‬‬ ‫ِم ْن َ‬ ‫ص‬
‫غ ْونَ‬ ‫طا ُ‬ ‫ط ِم ْن ِطيْن ‪ /‬قَ ْوم َ‬ ‫ِم ْن ِذ ْكر ‪ /‬يَ ِتيْما ذَا َم ْق َربَة‬ ‫ذ‬
‫ز ِم ْن زَ ق ْوم ‪ /‬نَ ْفسا زَ ِكيَّة‬ ‫ت ‪ /‬قَ ِليَْل ث ُ َّم‬‫َو َم ْن ثَقُلَ ْ‬ ‫ث‬
‫ض َّاًل فَ َهدَى‬ ‫ض ِل ِه ‪َ /‬‬ ‫ف ِم ْن فَ ْ‬ ‫ِإ ْن ُك ْنت ُ ْم ‪ /‬لَقُ ْر ٰأ ٌن َك ِر ْي ٌم‬ ‫ك‬
‫ظى‬ ‫ت ِم ْن تَ ْحتِ َها ‪ /‬نَارا تَلَ َّ‬ ‫اريَة‬ ‫عي ٌْن َج ِ‬ ‫ِم ْن ُج ْوع ‪َ /‬‬ ‫ج‬
‫ض ْعفا‬ ‫ض َّل ‪ /‬قُ َّوة َ‬ ‫ض َو َم ْن َ‬ ‫ش ِه ْيدٌ‬ ‫شيْئ َ‬ ‫شيْئ ‪َ /‬‬ ‫ِم ْن َ‬ ‫ش‬
‫ض ََّل‬
‫ظ ُه ْو ِر ِه ْم ‪َ /‬‬ ‫ظ ِم ْن ُ‬ ‫شيْئ قَ ِدي ٌْر‬ ‫ِم ْن قَ ْب ِل ِه ْم ‪َ /‬‬ ‫ق‬
‫َ‬
‫ظ ِليَْل‬
‫س ْل َ‬
‫طان ‪َ /‬ولَدا‬ ‫س ِم ْن ُ‬
‫س ْب َحانَهُ‬
‫ُ‬
 ----------- 5 -----------
HUKUMIPUN MIM KANG PEJAH

A. Hukum ْ‫م‬
Menawi mim pejah (‫ ) ْم‬kepanggih huruf hijaiyah 28 nggadai hukum
waosan 3 (tigo) :
1. Ikhfa Syafawi
Inggih Puniko naliko mim pejah (‫ ) ْم‬kepanggih huruf
setunggil, rupinipun Ba (‫)ب‬.
Contonipun : ِ‫ص ْم ِبالل‬ِ َ‫ ِإ ْعت‬: ‫ب‬
2. Idhgom Mimi
Inggih puniko naliko mim pejah (‫ ) ْم‬kepanggih huruf
setunggil, rupinipun Mim (‫)م‬.
َ ْ‫علَ ْي ِه ْم ُمؤ‬
Contonipun : ٌ ‫صدَة‬ َ :‫م‬
3. Idhar Syafawi
Inggih puniko naliko mim pejah (‫ ) ْم‬kepanggih huruf 26 sak
lintune Ba’ (‫ )ب‬lan Mim (‫)م‬.
Contonipun :
َ‫َامد ُْون‬ِ ‫فَ ُه ْم خ‬ ‫خ‬ ‫أ أَلَ ْم أ َ ْع َه ْد‬
‫َوأَ ْمدَ ْدنَا ُك ْم‬ ‫د‬ ‫ت أَلَ ْم تَ َر‬
‫َويَ ْغ ِف ْر لَ ُك ْم ذُنُ ْوبَ ُك ْم‬ ‫ذ‬ ‫ث اْأل َ ْمثَا ُل‬
‫ْاأل َ ْم ُر‬ ‫ر‬ ‫ج ُه ْم َج ِم ْي ٌع‬
‫ إلخ‬..... ‫ز ِم ْن ُه ْم زَ ْه َرة‬ َ‫ح َويَ ْم ُح ْون‬
 ----------- 6 -----------
HUKUMIPUN LAM TA’RIF
LAN LAM FI’IL

Lam ta’rif dipun bagi dados 2 (kaleh) bagian :

1. Dipon waos Idhar Qomariyah
Inggih puniko naliko lam ta’rif kepanggih huruf sekawan
welas (14) kempal ing lafad :
‫ع ِق ْي َم ْه‬ ْ ‫أَب ِْغ َح َّج َك َوخ‬
َ ‫َف‬
Rupinipun :
( ،‫ ياء‬،‫ قاف‬،‫ عين‬،‫ فاء‬،‫ خاء‬،‫ واو‬،‫ كاف‬،‫ جيم‬،‫ حاء‬،‫ غين‬،‫ باء‬،‫همزة‬
‫ هاء‬،‫)ميم‬
Contonipun :
‫ْال َخ ِبي ُْر‬ ‫خ‬ ُ‫ْاأل َ َحد‬ ‫أ‬
‫ْالفَتَّا ُح‬ ‫ف‬ ‫ص ُر‬ َ َ‫ْالب‬ ‫ب‬
‫ْالعَ ِل ْي ُم‬ ‫ع‬ ‫ْالغَفُ ْو ُر‬ ‫غ‬
‫ْالقَ ِدي ُْر‬ ‫ق‬ ‫ْال َح ِل ْي ُم‬ ‫ح‬
‫ْاليَ ْو َم‬ ‫ي‬ ‫ْال َج ِل ْي ُل‬ ‫ج‬
‫ْال ُمؤْ ِم ُن‬ ‫م‬ ‫ْال َك ِر ْي ُم‬ ‫ك‬
‫ْال َهادِى‬ ‫ه‬ ُ ‫ْال َود ُْود‬ ‫و‬
2. Dipun waos Idghom Syamsiyah
Inggih puniko naliko lam ta’rif kepanggih huruf sekawan
welas (14) kumpul ing lafad :
‫ف ذَا نِعَ ْم‬
ْ ‫ض‬ ِ ‫ِطبْ ث ُ َّم‬
ِ ‫ص ْل َر ْحما تَفُ ْز‬
( ،‫ شين‬،‫ زاء‬،‫ ظاء‬،‫ سين‬،‫ دال‬،‫ نون‬،‫ ضاد ذال‬،‫ تاء‬،‫ راء‬،‫ صاد‬،‫ ثاء‬،‫طاء‬
‫)ًلم‬
Contonipun :
‫ن النَّ ِع ْي ُم‬ َّ
ُ‫الطا َّمة‬ ‫ط‬
‫‪-----------‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪-----------‬‬

‫د الدَّا ِعى‬ ‫ث الثَّاقِ ُ‬

‫ب‬
‫س ِم ْي ُع‬
‫س ال َّ‬ ‫صبُ ْو ُر‬
‫ص ال َّ‬
‫الظل‬
‫ِ‬ ‫ظ‬ ‫الر ِح ْي ُم‬
‫َّ‬ ‫ر‬
‫ز الز ْو ُر‬ ‫اب‬‫الت َّ َّو ُ‬ ‫ت‬
‫ش ُك ْو ُر‬
‫ش ال َّ‬ ‫الض َحى‬ ‫ض‬
‫ل اللَّ ْي ُل‬ ‫ال ِذ ْك ُر‬ ‫ذ‬
 ----------- 8 -----------
BAB HURUF TAFHIM
LAB HURUF QOLQOLAH

A. Qolqolah
Ingkang dipun wastani tafhim, inggih puniko ngandelaken suantene
huruf. Tegese katahe huruf tafhim wonten 7 (pitu) kang keringkes wonten
ing lafad :
ْ ِ‫ض ْغط ق‬
‫ظ‬ َّ ‫ُخ‬
َ ‫ص‬
Rupinipun :
(‫ ظاء‬،‫ قاف‬،‫ طاء‬،‫ غين‬،‫ ضاد‬،‫ صاد‬،‫)خاء‬
Contonipun :
َ ‫ط‬
َ‫طا ِل ِبيْن‬ َ‫خ خَا ِلد ُْون‬
َ‫ارئ ُ ْون‬ ِ َ‫ق ق‬ َ‫صا ِل ِحيْن‬َ ‫ص‬
َ‫ظ ُم ْنتَ ِظ ُر ْون‬ ‫ض ْلنَا‬
َّ َ‫ض ف‬
‫غ غَا ِسق‬

Ingkang dipun wastani tarqiq, inggih puniko nipisaken suwantene

huruf.
Contonipun :....... ‫ إلخ‬،‫ ِت ْر‬،‫ ِج ْر‬،‫ِس ْر‬

Ingkang dipun wastani qolqolah inggih puniko : huruf kang saget

mbalek naliko sukun lan waqof. Dene katahe huruf qolqolah wonteng 5
(gangsal) kang kempal ing lafad :
(‫ دال‬،‫ جيم‬،‫ باء‬،‫ طاء‬،‫ب َجد ( قاف‬ ْ َ‫ق‬
ُ ‫ط‬
Contonipun naliko sukun kados lafad :
‫ج أ َ ْجرا‬ ُ ‫ق أَ ْق َر‬
‫ب‬
‫د َر ِشي ْد‬ ‫ط ِميْر‬ْ ِ‫ط ق‬
َ‫ب يَ ْبتَغُ ْون‬
 ----------- 9 -----------
Contonipun naliko wonten akhir ayat :
ِ‫ج فُ ُر ْوج‬ ‫ق ْالفَلَ ْق‬
‫د فِى ْال ِب ََل ِد‬ ٌ ‫ط ُم ِحي‬
‫ط‬
‫ب‬َّ َ ‫ب َوت‬
 ----------- 10 -----------
BAB MAD SOHO DUNDUMANE

Ingkang dipun wastani mad mungguh coro luhot niku tambah.

Mungguh coro pengaturane tiang ahli tajwid niku ndawa ake suwantene
huruf kang wajib dipun dawa ake. Tegese katahe huruf mad niku wonten 3
(tigo) rupinipun :
‫ َو ُاو‬. ١
‫يَا ْء‬. ٢
ْ ‫أَ ِل‬. ٣
‫ف‬
- Syaratipun wawu ‫او‬ ُ ‫ َو‬dumawah sak sampunipun harokah dhomah
- Syaratipun ya’ ‫ يَا ْء‬dumawah sak sampunipun harokah kasroh
- Syaratipun alif ‫ف‬ ْ ‫ أ َ ِل‬dumawah sak sampunipun harokah fathah

Contonipn kempal ing lafad :

‫نُ ْو ِح ْي َها‬
 ----------- 11 -----------
MACEM-MACEM MAD

1. Mad Wajib Muttasil

Inggih puniko mad ingkang kepanggih kalian (‫ )ء‬wonten
setunggal kalimat. Coro maosipun 2 (kalih) utawi 2 ½ (kalih
setengah alif).
Contonipun : ‫ شَا َء‬،‫س ْو َء‬ ُ ،‫َجا َء‬
2. Mad Jaiz Munfasil
Inggih puniko mad ingkang kepanggih kalian (‫ )ء‬wonten lintu
kalimat. Coro maosipun 2 (kalih) utawi 2 ½ (kalih setengah alif).
Contonipun : ‫ ِب َما أ ُ ْن ِز َل‬،َ‫ ًَل ِإ ْك َراه‬،‫َو ًَل أ َ ْنت ُ ْم‬
3. Mad Ngarid Lissukun
Inggih puniko mad ingkang kepanggih kalian sukun sebab
waqof. Coro maosipun saget dipun dawa ake setunggal utawi kalih
(1,2) utawi tigo (3) alif.
Contonipun : َ‫ خَا ِلد ُْون‬، َ‫ُم ْف ِل ُح ْون‬
4. Mad Badal
Inggih puniko mad ingkang nggentosi hamzah, diwaos
setunggil (1) alif.
Contonipun : َ‫ ٰأ َمن‬aslinipun َ‫أَأْ َمن‬
5. Mad Ngiwad
Inggih puniko fathah tanwin teng akhir kalimat engkang dipun
waos waqof. Kamonggo suanten tanwinipun di gantos kalian
suanten mad tobingi. Panjang waoisanipun kalih (2) alif.
Contonipun :
‫َح ِكيْما‬ diwaos ‫َح ِك ْي َما‬
‫َك ِبيْرا‬ diwaos ‫َك ِبي َْرا‬
‫َر ِحيْما‬ diwaos ‫َر ِح ْي َما‬
6. Mad Lazim Kilmi Musaqqol
Inggih puniko mad ingkang kepanggih kalian sukun tetap,
ingkang dipun idghomaken utawi dipun tasydid ingkang wonten
setunggil kalimat. Coro maosipun kedah panjang tigo (3) alif.
Contonipun : ‫ أَت ُ َحاجونِى‬،ُ‫ ا َ ْل َحاقَّة‬، َ‫َو ًَلالضَّا ِليْن‬
7. Mad Lazim Kilmi Mukhoffaf
 ----------- 12 -----------
Inggih puniko mad ingkang kepanggih kalian sukun tetap,
ingkang mboten dipun idghomaken utawi dipun tasydid, ingkang
wonten setunggil (1) kalimat. Coro maosipun dipun panjangaken 3
(tigo) alif.
Contonipun : َ‫أ ْل ٰئن‬
8. Mad Lazim Harfi Musaqqol
Inggih puniko namung wonten teng awal serat, ingkang
terbentuk huruf ingkang dipun idghomaken utawi dipun tasydid.
Coro maosipun tigo (3) alif.
Contonipun : ‫ المص‬،‫الم‬
9. Mad Lazim Harfi Mukhoffaf
Inggih puniko namung wonten teng awal serat, ananging
mboten dipun idghomaken utawi mboten dipun tasydid. Coro
maosipun tigo (3) alif.
Contonipun :
‫الر‬
ٰ = ‫ل‬
‫= حٰ م‬ ‫م‬
‫= ٰيس‬ ‫س‬

Catatan :
1. Huruf-huruf mad lazim harfi ingkang
wonten permulaan serat-serat teng sak
lebetipun Al-Qur’an wonten wolu (8) kempal
ing lafad :
‫سلُ ُك ْم‬
َ ‫ع‬ َ َ‫نَق‬
َ ‫ص‬
(‫ م‬،‫ ك‬،‫ ل‬،‫ س‬،‫ ع‬،‫ ص‬،‫ ق‬،‫)ن‬
2. Kangge lintunipun gangsal (5) ingkang
wonten permulaan serat-serat Al-Qur’an
kempal wonten kalimat.
َ ‫َحي‬
‫ط ُه َر‬
 ----------- 13 -----------

(‫ ر‬،‫ ه‬،‫ ط‬،‫ ي‬،‫)ح‬

Hukumipun inggih puniko mad tobingi,
diwos setunggil (1) alif.
Contonipun : ‫ٰط ٰه‬

10. Mad Layyin

Inggih puniko menawi wonten huruf dipun fathah kepanggih
kalian wawu pejah (‫)ً ْو‬ َ utawi ya’ pejah (‫ي‬ ْ ً)
َ sak sampunipun
berakhir kalian huruf ingkang pejah lintunipun, keranten di
waqofkan. Angsal diwaos panjang setunggal, kalih utawi tigo alif
(1,2,3 alif).
Contonipun :‫ لَ ْي َل‬،‫ْت‬
َ ‫ بَي‬،‫ َي ْو َم‬،‫ف‬
َ ‫خ َْو‬

11. Mad Shillah

Inggih puniko HA’ Domir (kata ganti) menawi diapit harokat.
Mad shillah wonten kalih bagian :
- Mad shilah qosiroh (pendek)
- Mad shilah towilah (panjang)

Contonipun mad shilah qosiroh (mboten kepanggih kalian hamzah

(‫)ء‬
ٌ‫ًَلتَأ ْ ُخذُه ِسنَة‬
ِ ‫لَه َما ِفى السَّمٰ َوا‬
‫ت‬
Diwaos panjang setunggil (1) alif

Contonipun mad shilah towilah (Ha’ domir ingkang kepanggih

hamzah). Diwaos panjang 2 (kalih) utawi 2 ½ (kalih setengah) alif)
‫ِع ْندَهُ ِإ ًَّل ِبإِ ْذنِ ِه‬
‫ِم ْن ِع ْل ِم ِه ِإ ًَّل بِ َما شَا َء‬
12. Mad Farqi
Inggih puniko naliko wonten hamzah istifham kepanggih
kalian hamzah al (‫ )أ َ ْل‬kamongko hamzal al (‫ )أ َ ْل‬dados mad farqi.
 ----------- 14 -----------
Artosipun farqi inggih puniko kangge mbentenaken
antawisipun susunan kalimat tanya soho kalimat berita. Coro
maosipun panjang 3 (tigo) alif.
Contonipun :
(‫قُ ْل ٰءالذَّ َك َري ِْن (األنعام‬
(‫قُ ْل ٰءللاُ أَذِنَ لَ ُك ْم (يونس‬
(‫ٰءللاُ َخي ٌْر أ َ َّما يُ ْش ِر ُك ْونَ (النمل‬
13. Mad Tamkin
Inggih puniko sukun ingkang diriyini Ya’ ingkang dipun
tasydid soho berharokat kasroh. Coro maosipun kedah dipun
tetepaken kalian tasydid lan mad tobingi. Panjangipun setunggal (1)
alif.
Contonipun :
َ‫ َوالنَّ ِب ِييْن‬،‫ ُح ِي ْيت ُ ْم‬، َ‫َربَّا ِن ِييْن‬
WAQOF (BERHENTI)
Waqof (berhenti) ing sak lebeti kito maos Al-Qur’an dipun bagi
dados 4 (sekawan) :
1. Waqof Ikhtibari (‫اري‬ ِ َ‫)إِ ْختِب‬, waqof ingkang dipun damel kangge nguji
santri kados pundi seharusipun mewaqofkan naliko sewanci-wanci
terpaksa keda berhenti (waqof)
2. Waqof Intidhori )‫اري‬
ِ ‫ظ‬ َ ِ‫( ِإ ْنت‬, inggih puniko waqof ingkang ngempalaken
macem-macem bacaan.
3. Waqof Idltirori )‫ْط َر ِاري‬ِ ‫(إِض‬, inggih puniko waqof keranten terpaksa
semacem ketelasen nafas
4. Waqof Ikhtiyari (‫اري‬ِ َ‫( ِإ ْختِي‬, inggih puniko waqof ingkang emang dipun
sengaja dalam waqof puniko dipun syarataken kedah berhenti teng
pundi tempat dimana kalam sampun sampurno.
 ----------- 15 -----------

ِ ‫أَ ْقبَ ُح ْال َو ْق‬

‫ف‬
WAQOF INGKANG SANGET JELEK

Inggih puniko menawi waqof aken dados rusak ipun arti saking Al-
Qur’an utawi memindahkan maksud Al-Qur’an.
Contonipun : (٧٣ : ‫احدٌ (المائدة‬ ِ ‫َو َما ِم ْن ِإ ٰله ِإ ًَّل ِإ ٰلهٌ َّو‬
Berhenti ing lafad : ‫ِم ْن ِإ ٰله‬
Menawi ngertos artosipun lan sengaja waqof mongko berdosa, lan
menawi ngertos artosipon lan sengaja mewaqofkan lan meng-i’tiqodkan
saget dados kufur.

Contoh lintu saking ْ‫أَقبَحْْال َوقف‬

: ‫أل عمران‬ ‫َو َما ِم ْن ِإ ٰله‬ ٢٦ : ‫البقرة‬ ِ ‫ا َِّن للاَ ًَل يَ ْست َ ْحي‬
٦٢
َ‫ث للا‬ ُ َ‫ًَل يَ ْبع‬ ٤٣ : ‫األنبياء‬ َ ‫ص ٰلواة‬
َّ ‫ًَلت َ ْق َربُوا ال‬
٣ : ‫العصر‬ ‫لَ ِف ْي ُخ ْسر‬ ١١ : ‫اإلسراء‬ ُ‫َولَ ْم َي ُك ْن لَه‬
٣٧ : ‫النحل‬ ‫ا َِّن للاَ ًَل يَ ْهدِى‬ ٤ : ‫الماعون‬ َ ‫فَ َو ْي ٌل ِل ْل ُم‬
َ‫ص ِليْن‬
٦ : ‫ِه النحل‬ ‫َمث َ ُل الس ْو ِء َو ِلل‬ ١٥ : ‫اًلسراء‬ َ ‫س ْلن‬
‫َاك‬ َ ‫َو َما ا َ ْر‬
 ----------- 16 -----------

RUMUS WAQOF
ING SAK LEBERTE AL-QUR’AN

1. Waqof Lazim
Dipun tandai mawi mim (‫)م‬, ingkang artosipun kedah waqof.
Contonipun :
‫اس َم ْن يَّقُ ْو ُل ٰأ َمنَّا بِالل‬
‫م‬
ِ َّ‫َو ِمنَ الن‬
ٰ ْ ‫و ِب ْاليَ ْو ِم‬
ُ ‫األ ِخ ِر َو َما ُه ْم ِب ُمؤْ ِم ِنيْنَ ميُخَا ِد‬
..... َ‫ع ْون‬ َ
2. Waqof Muthlaq
Dipun tandai mawi (‫)ط‬, wonten malih tanda (‫( قف )الوقف أولى( )قلى‬fiil
amar) artosipun luwih utami waqof.
Contonipun :
....ُ‫َّاك نَ ْعبُد‬ َ ‫الدي ِْنط ِإي‬
ِ ‫َما ِل ِك يَ ْو ِم‬
....ُ‫س ِب ْح ِب َح ْم ِد َر ِب َك َوا ْستَ ْغ ِف ْرهُط ِإنَّه‬
َ َ‫ف‬
3. Waqof Jaiz
Dipun tandai mawi (‫ )ج‬teng mriki kito angsal waqof angsal teras
(wasol). Ananging langkung utami waqof.
Contonipun :
ٰ ْ ِ‫وما أ ُ ْن ِز َل ِم ْن قَ ْب ِل َك ج وب‬
ِ‫األ ِخ َرة‬ َ َ َ
4. Waqof Mujawaz
Dipun tandai mawi (‫)ز‬, artosipun saget waqof ananging langkuh
utami washol.
Contonipun :
‫ز‬ ٰ ُ‫ا‬
‫ولـئِ َك الَّ ِذيْنَ ا ْشتَ َر ُوا ْال َح ٰيوةَ الد ْنيَا‬
 ----------- 17 -----------
5. Waqof Murokhos
Dipun tandai mawi (‫ )ص‬saget waqof, ananging sainipun washol.
Sak lintune tanda (‫ )ص‬wonten tanda (‫)الوصل اولى( )صلى‬, termasuk
waqof qobih, lan tondo (‫ قيل وقف )ق‬saenipun washol utawi langkung
utami washol.
Contonipun :
....‫ضى ِل ِعبَا ِد ِه ْال ُك ْف َرصلى َواِ ْن ت َ ْش ُك ُر ْوا‬
َ ‫َو ًَل يَ ْر‬
6. Tondo Waaqof (‫ )ال‬utawi ‫الْوقفْفيه‬
Ingkang artosipun mboten saget waqof, kecuali memang akhir ayat.
Dados langkung utami washol.
Contonipun :
َ
‫غي ِْر‬ ‫ًل‬
‫علَ ْي ِه ْم‬
َ َ ‫أَ ْنعَ ْم‬
‫ت‬ َ‫الَّ ِذيْن‬ َ ‫ص َرا‬
‫ط‬ ِ
....‫ب‬ ُ ‫ْال َم ْغ‬
ِ ‫ض ْو‬
7. Waqof Muroqobah
Waqof muruwobah utawi munganaqoh dipun tandai mawi (  ___ 
) ingkang artosipun waqof teng salah setunggale tondo tersebut.
Comtonipun :
 ‫فِ ْي ِه‬ ‫ْب‬ ُ َ ‫ٰذ ِل َك ْال ِكت‬
َ ‫اب ًَل َري‬
Naliko waqof teng lafad ‫ْب‬
َ ‫ َري‬teng lafad ‫ فِ ْي ِه‬kedah washol, begitupun
sak wangsulipun.
8. Tanda Waqof Saktah (‫)س‬
Waqof saktah artosipun waqof sekedap utawi setunggal (a) alif
tanpo bernafas.
Contonipun :
....‫َم ْن سكت َراق‬ .... ‫ِع َوجا سكت قَ ِيما‬
.... َ‫َك ََّل بَ ْل سكت َران‬ .... ‫ِم ْن َم ْر قَ ِدنَا سكت ٰهذَا‬

Catatan :
1. Waosan imalah inggih puniko menyondong kan
Ro’ (‫ )راء‬ingkang berharokat fathah nyaketi
kasroh (coro maosipun E).
Contonipun :
 ----------- 18 -----------
‫ َمج ٰرى َها‬diwaos MAJREHA
2. Waosan Ismam (‫ )إشمام‬inggih puniko nyampur
waosan fathah lan domah dipun sertai
memajukan kedua bibir (mecucu) ing sak lebete
waosan ghunnah.
Contonipun :
‫ َْالْتَأْْ َمنَّا‬diwaos LAA TA’ MAUNNA
3. Waosan tashil (‫ )تسهيل‬inggih puniko hamzah
ingkang pertami diwaos biasa. Ananing hamzah
ingkang nomer 2 (kalih) diwaos Antawisipun
hamzah lan alif (angsal antawisipun hamzah lan
Ha’)
Contonipun :
ْ‫ أَأَع َجمي‬diwaos AHA’JAMIYYUN
4. Waosan Naql (‫)نقل‬, inggih puniko la ta’rif diwaos
kasroh.
Contonipun :
ْ‫سْاْلسم‬ َْ ‫ بئ‬diwaos BI’SALISMU

SIGHOT TA’AWUDZ
‫صيغةْالتعوذ‬
Naliko kito ajeng maos Al-Qur’an dipun sunat aken maos
Ta’awudz. Adapun sighot ta’awudz puniko sebagai berikut :
‫الر ِجي ِْم‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫ط‬ َ ‫ش ْي‬َّ ‫ع ْوذُ ِباللِ ِمنَ ال‬ ُ َ‫ا‬ ١
َّ ‫الر ِجي ِْم اِنَّهُ ُه َو ال‬
‫س ِم ْي ُع‬ َّ ‫ان‬ِ ‫ط‬ َ ‫ش ْي‬ َّ ‫ع ْوذُ ِباللِ ِمنَ ال‬ ُ َ‫ا‬ ٢
‫ْالعَ ِل ْي ُم‬
‫الر ِجي ِْم‬
َّ ‫ان‬ ِ ‫ط‬َ ‫ش ْي‬ َّ ‫س ِمي ِْع ْالعَ ِلي ِْم ِمنَ ال‬ َّ ‫ع ْوذُ ِباللِ ال‬ ُ َ‫ا‬ ٣
‫ان‬ِ ‫ط‬ َّ ‫س ِمي ِْع ْال َع ِلي ِْم ِمنَ ال‬
َ ‫ش ْي‬ َّ ‫ع ْوذُ ِباللِ ْالعَ ِظي ِْم ال‬ ُ َ‫ا‬ ٤
‫الر ِجي ِْم‬ َّ
‫ب‬
ِ ‫ض‬
َ ‫غ‬ َ ‫ار َو ِم ْن‬ ِ َّ‫ار َو ِم ْن ش َِر ْال ُكف‬ ِ َّ‫ع ْوذُ ِباللِ ِمنَ الن‬ ُ َ‫ا‬ ٥
ِ ‫ْال َجب‬
‫َّار‬
 ----------- 19 -----------

Wonten awal surat Baqoroh

َ‫س ْو ِل ِه َو ِل ْل ُمؤْ ِمنِيْن‬
ُ ‫ْال ِع َّزة ُ ِلِلِ َو ِل َر‬
Sangkeng sedanten Ta’awudz kasebat ingkang langkung afdhol
inggih puniko ingkang pertami.
 ----------- 20 -----------
HUKUM MEMBACA BASMALLAH
‫حكمْالبسملة‬
Hukum maos basmallah ing sak lebete maos Al-Qur’an dipun bagi
dados (4) sekawan :
1. Wajib
Ing sak lebete surat Al-Fatikhah, keranten basmallah termasuk
sebagian sangking surat Al-Fatikhah (miturut madzhab Imam
Syafi’i)
2. Haram
Ing sak lebete surat Baro’ah / Surat At-Taubah (nderek qoul Ibnu
Hajar)
3. Jaiz/Mubah
Sak sampunipun ayat pertami / sak lajenge wonten surat baroah
adhol tanpa basmallah
4. Sunnah
Wonten setiap awal surat sak lintune surat Al-Fatikhah lan At-
Taubah
 ----------- 21 -----------
BACAAN-BACAAN GHORIB
DALAM AL-QUR’AN

‫اَنَا‬ ١
ِ ‫ ْاًلَن‬،‫ي‬
‫َام َل‬ َّ ‫ َواَنَا ِس‬،‫ َواَنَابُ ْوا‬،‫َاب‬
َ ‫اَن‬ ٢
‫ َو ُكبَ َرا َءنَا‬،‫سائَنَا‬
َ ‫ ِن‬،‫ِلقَائَنَا‬ ٣
1. Lafad (‫ )نَا‬ingkang dados dhomir mutakallim wahdah, menawi
waqof (berhenti) diwaos panjang setunggal (1) alif. Lan menawi
washol (teras) diwaos pendek setunggal (1) harokat.
2. Lafad (‫ )اَنَا‬ing sak lebete kalimah-kalimah ‫َام َل‬ ِ ‫ ْاًلَن‬،‫ي‬ َّ ‫ َواَنَا ِس‬،‫ َواَنَابُ ْوا‬،‫َاب‬
َ ‫اَن‬
diwaos panjang setunggal (1) alif (puniko mboten termasuk ghorib,
namung perlu ngatos-ngatos)
3. Lafad (‫ )نَا‬ing sak lebete kalimah-kalimah ‫ َو ُك َب َرا َءنَا‬،‫سائَنَا‬َ ِ‫ ن‬،‫ ِلقَائَنَا‬ingkang
dipun riyini hamzah tetep diwaos panjang setunggal (1) alif, leres
naliko waqof tuwin washol.
Contonipun :
ُ‫قُ ْل اِنَّ َما اَنَا ْ ُم ْنذ ٌِرصلى َو َما ِم ْن اِ ٰله ِا ًَّل للا‬ ‫اَنَا‬
‫َ ج‬
‫ي‬َّ ‫َاب اِل‬ َ ‫َواتَّبِ ْع‬
َ ‫سبِ ْي َل َم ْن اَن‬ َ ‫اَن‬
‫َاب‬
‫ج‬
‫َواَنَابُ ْوا اِلَى للاِ لَ ُه ُم ْالبُ ْش َرى‬ ‫َواَنَابُ ْوا‬
‫ي َكثِيْرا‬ َّ ‫َواَنَا ِس‬ َّ ‫َواَنَا ِس‬
‫ي‬
ِ ‫علَ ْي ُك ُم ْاًلَن‬
‫َام َل‬ َ ‫عض ْوا‬ َ ‫َواِذَا َخلَ ْوا‬ ‫َام َل‬ِ ‫ْاًلَن‬

4. Lafad ‫ ٰل ِكنَّا‬ing sak lebete ‫ ٰل ِكنَّا ُه َو للاُ َربِى‬naliko waqof diwaos panjang 1
(setunggal) alif, lan naliko washol diwaos pendek.
Asline lafad puniko inggih meniko :
‫ٰل ِكنَ اَنَا ُه َو للاُ َربِى‬
5. ْ َ ‫سبِي‬
Lafad ‫َْل‬ ْ َ ‫س ْو‬
َّ ‫ ال‬،‫ًل‬ ُ ‫الر‬ َّ
َّ ،ْ ‫الظنُ ْونَا‬
Naliko waqof diwaos panjang 1 (setunggal) alif, lan naliko washol
diwaos pendek.
Contonipun : diwaos waqof lan washol
 ----------- 22 -----------

.....‫﴾ ُهنَا ِل َك‬١٠﴿ ْ ‫الظنُ ْونَا‬َّ ِ‫ِبالل‬ َّ

ْ ‫الظنُ ْونَا‬
.....‫﴾ َوقَالُ ْوا‬٦٣﴿ ‫ًل‬ْ َ ‫س ْو‬ ُ ‫الر‬
َّ ‫ط ْعنَا‬ َ َ ‫َوا‬ ْ َ ‫س ْو‬
‫ًل‬ ُ ‫الر‬ َّ
.....‫﴾ َربَّنَا‬٦٧﴿ ‫َْل‬ ْ َ ‫س ِبي‬ َ َ ‫فَا‬
َّ ‫ضل ْونَا ال‬ ْ َ ‫س ِبي‬
‫َْل‬ َّ ‫ال‬
6. Lafad (‫)ًل‬ َ ing sak lebete kalimat ‫َلئِ ِه‬ ْ َ ‫ َو َم‬lan ‫َلئِ ِه ْم‬
ْ َ ‫ َو َم‬diwaose pendek
soho mboten angsal dipun waqofaken teng mriku
7. Lafad ‫َِل‬ ٰ lan ْ‫وث َ ُم ْودَا‬,
ْ َ ‫سلس‬ َ naliko waqof diwaos panjang setunggil (1)
alif, lan naliko washol diwaos pendek.
Contonipun : diwaos waqof lan washol
....‫َلئِ ِه اِنَّ ُه ْم َكانُ ْوا‬ْ َ ‫ع ْونَ َو َم‬َ ‫اِلَى فِ ْر‬.... ْ َ ‫َو َم‬
‫َلئِ ِه‬
ْ َ ‫ع ْونَ َو َم‬
....‫َلئِ ِه ْم اَ ْن يَ ْفتِنَ ُه ْم ج‬ َ ‫ ِم ْن فِ ْر‬.... ‫َلئِ ِه ْم‬ْ َ ‫َو َم‬
﴾٥١﴿ ‫ َوثَ ُم ْودَاْ فَ َما اَ ْبقَى‬.... ْ‫َوث َ ُم ْودَا‬
﴾٤﴿ ‫س ِعيْرا‬ َ ‫َِل َواَ ْغ ٰلَل َّو‬ ْ َ ‫سلس‬ٰ َ‫ ِل ْل َكا ِف ِريْن‬.... ْ َ ‫سلس‬
‫َِل‬ ٰ

8. Lafad ‫ قَ َو ِاري َْرا‬O ‫ قَ َو ِاري َْرا‬Ro’ kaping kalih naliko washol diwaos
pendek, naliko waqof Ro’ ingkang awal panjang Ro’ ingkang
kaping kalih sukun (pejah)
9. Lafad-lafad
ْ‫ ِلتَتْلُ َوا‬،ْ‫ َونَ ْبلُ َوا‬،ْ‫ ِليَ ْبلُ َوا‬،ْ‫ ِليَ ْربُ َوا‬،ْ‫ع َوا‬
ُ ‫لَ ْن نَ ْد‬
Lafad (‫)وا‬ َ diwaos pendek
10. Lafad ‫ ا ِْر َكبْ َمعَنَا‬diwaos ‫ا ِْر َكبْ َّمعَنَا‬, dipun idghomaken teng mim lan
diwaos dengung
11. Seratan sin alit (‫ )س‬ing sak lebete kalimah ‫ط‬ ُ ‫ص‬
ُ ‫ يَ ْب‬lan ‫طة‬ َ ‫ص‬
ْ ‫ َب‬kedah
‫س‬ ‫س‬

diwaos sin (‫)س‬

12. Seratan sin alit (‫ )س‬ing sak lebete kalimah َ‫صي ِْط ُر ْون‬ َ ‫ ا َ ْل ُم‬saget diwaos
‫س‬

shod (‫ )ص‬lan angsal diwaos sin (‫)س‬

13. Seratan sin alit (‫ )س‬ing sak lebete kalimah ‫صي ِْطر‬ َ ‫ بِ ُم‬tetep diwaos hod
‫س‬

(‫)ص‬
14. Kalimah ‫ت ائْت ُ ْونِى‬ ِ ‫ فِى السَّمٰ َوا‬naliko washol hamzah diwaos terang /
jelas, lan naliko ibtida’ (wiwitan) mongko hamzah digantos Ya’ (‫)ي‬
: ‫ِإ ْيت ُ ْو ِنى ِب ِكتَاب‬
 ----------- 23 -----------
15. Kalimah : ‫ا َ ًَّل ت َ ْع ِدلُ ْوا ِا ْع ِدلُ ْوا‬, naliko washol mongko hamzah ingkang
berharokat kasroh mboten kewaos, maosipun ‫ا َ ًَّل ت َ ْع ِدلُ ْواا ْع ِدلُ ْوا‬
16. Lam (‫ )ل‬ingkang wonten lafad ‫ بَ ْل‬،‫ قُ ْل‬،‫ ه َْل‬kedah diwaos idghom,
naliko kepanggih huruf (‫ )ل‬lan (‫)ر‬.
Contonipun :
‫ َه ْل َرأَ ْيت ُ ْم‬/ ‫شفَعَا َء‬ ُ ‫فَ َه ْل لَّنَا ِم ْن‬.... ‫َه ْل‬
َ‫عد ُْون‬ ِ ‫قُ ْل َّر‬....
َ ‫ب ِإ َّما ت ُ ِريَنِى َما يُ ْو‬ ‫قُ ْل‬
....‫بَ ْل َّرفَعَهُ للاُ إِلَ ْي ِه ج‬.... ‫بَ ْل‬
 ‫‪-----------‬‬ ‫‪24‬‬ ‫‪-----------‬‬

‫غ َرائبْْالق َرأَةْْ َواْلَلفَاظْْفىْالقر ٰأنْْالعَظيمْ‬

‫َ‬

‫‪ / Pengertian‬تعريف‬ ‫لفظ‬ ‫سورة‬

‫‪Ta’ ta’nis wajib idghom‬‬ ‫ارت ُ ُه ْم‬‫ت تِ َج َ‬ ‫فَ َما َر ِب َح ْ‬ ‫البقرة ؛ ‪١٦‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫ت َما َح ْولَهُ‬ ‫ضائ َ ْ‬ ‫فَلَ َّما أَ َ‬ ‫البقرة ؛ ‪١٧‬‬
‫‪ Diwaos panjang‬ئ ُ ْو‬ ‫فَقَا َل أَ ْن ِبئ ُ ْونِ ْي‬ ‫البقرة ؛ ‪٢١‬‬
‫‪ِ Wajib idhar‬إ ْذ‬ ‫ِإ ْذ تَبَ َّرا الَّ ِذيْنَ‬ ‫البقرة ؛ ‪١٦٦‬‬
‫‪ْ Wajib idhar/qolqolah‬د‬ ‫ض َّل‬ ‫فَقَ ْد َ‬ ‫البقرة ؛ ‪١٠٨‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫فَقَا َل لَ ُه ُم للاُ ُم ْوت ُ ْوا‬ ‫البقرة ؛ ‪٢٤٣‬‬
‫س ُ‬
‫ط ‪Di waos‬‬ ‫يَ ْب ُ‬ ‫ط‬‫ص ُ‬ ‫يَ ْب ُ‬ ‫البقرة ؛ ‪٢٤٥‬‬
‫ا ُ ْوت ُ ِمنَ ‪Bila untuk ibtida’ dados‬‬ ‫فَ ْليُ َؤ ِد الَّذِى اؤْ ت ُ ِمنَ‬ ‫البقرة ؛ ‪٢٨٢‬‬
‫ط ‪ْ Wajib idghom teng huruf‬‬
‫ت‬ ‫طائِفَةٌ‬ ‫ت َّ‬ ‫أل عمران ؛ ‪َ ٧٢‬وقَالَ ْ‬
‫ُ‬ ‫أل عمران ؛‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫َ‬
‫قال ْوا اِن للاَ ف ِقي ٌْر‬ ‫َّ‬ ‫َ‬
‫‪١٨١‬‬
‫‪Naliko washol, Ro’ pendek‬‬
‫ان الَّ ِذيْنَ‬
‫فَ ُخ ْو َر ِ‬
‫فَ ُخ ْو َرا‪o‬نالَّ ِذيْنَ‬ ‫النساء ؛ ‪٣٦‬‬
‫‪ً Wajib idghom‬لم‬ ‫النساء ؛ ‪ ١٥٨‬بَ ْل َّرفَعَهُ‬
‫‪َ Wajib idhom, qolqolah‬‬
‫ط‬
‫ت‬‫ط َ‬ ‫س ْ‬ ‫لَ ِئ ْن بَ َ‬ ‫المائدة ؛ ‪٢٨‬‬
‫‪ipun ical‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫غ َرابا‬ ‫ث للاُ ُ‬ ‫فَبَعَ َ‬ ‫المائدة ؛ ‪٣١‬‬
‫‪Haram waqof‬‬
‫ت ْاليُ ُه ْودُ يَدُ للاِ‬ ‫َوقَالَ ِ‬
‫المائدة؛ ‪٦٤‬‬
‫َم ْغلُ ْولَةٌ‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫اِ َّن للاَ ثَا ِل ُ‬
‫ث‬ ‫المائدة ؛ ‪٧٣‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫َو َما لَنَا‬ ‫المائدة ؛ ‪٨٤‬‬
‫‪ْ diwaos tafhim / tebal‬ر‬ ‫ارت َ ْبت ُ ِم‬ ‫المائدة ؛ ‪ ١٠٦‬اِ ِن ْ‬
‫‪ْ diwaos tafhim / tebal‬ر‬ ‫طاس‬ ‫فِى قِ ْر َ‬ ‫اًلنعام ؛ ‪٧‬‬
‫‪ diwaos pendek‬بَا‬ ‫ائ ْال ُم ْر َ‬
‫س ِليْنَ‬ ‫ِم ْن نَبَ ِ‬ ‫اًلنعام ؛ ‪٢٤‬‬
 ‫‪-----------‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪-----------‬‬

‫‪ / Pengertian‬تعريف‬ ‫لفظ‬ ‫سورة‬

‫‪ diwaos pendek‬شَا‬ ‫شإِللاُ‬ ‫َم ْن يَ َ‬ ‫اًلنعام ؛ ‪٣٩‬‬
‫‪ً diwaos pende‬لَ‬ ‫َوقَا َل ْال َم َل ُ الَّ ِذيْنَ‬ ‫األعراف ؛ ‪٩٠‬‬
‫طة ‪Diwaos‬‬‫َب ْس َ‬ ‫طة‬ ‫ص َ‬‫بَ ْ‬ ‫األعراف ؛ ‪٦٩‬‬
‫‪َ pendek‬عا ‪َ ,‬ج ِم ْي َعا ِن الَّذ ْ‬
‫ِي ‪Diwaos‬‬ ‫ِي‬‫َج ِم ْيعَان الَّذ ْ‬ ‫األعراف ؛ ‪١٥٨‬‬
‫‪َ pendek‬ما ‪,‬قَ ْو َما ِن للاُ ‪Diwaos‬‬ ‫قَ ْو َما ن للاُ‬ ‫األعراف ؛ ‪١٦٥‬‬
‫األعراف ؛ ‪١٧٩‬‬
‫)‪ْ wajib idhar (jelas qolqolah‬د‬ ‫َولَقَ ْد ذَ َرأْنَا‬
‫)‪ْ wajib idhar (jelas qolqolah‬د‬ ‫لَقَ ْد َجا َء ُك ْم‬ ‫التوبة ؛ ‪١٢٨‬‬
‫ُم ِبي ِْن ِن ‪Haram waqof, Diwaos‬‬ ‫ض ََلل‬
‫َ‬ ‫لَ ِف ْي‬ ‫ا َِّن ا َ َبانَا‬
‫ا ْقتُلُ ْوا‬ ‫ُم ِبي ِْننا ْقتُلُ ْوا‬
‫يوسف ؛ ‪٨‬‬
‫‪َ Wajib idhom, qolqolah‬‬
‫ط‬ ‫َما فَ َّر ْ‬
‫طت ُ ْم‬ ‫يوسف ؛ ‪٨‬‬
‫‪ipun ical‬‬
‫َّت ‪Diwaos‬‬ ‫َك َر َما ِد ِن ا ْشتَد ْ‬ ‫َك َر َما ِدنا ْشتَدَّ ْ‬
‫ت‬ ‫ابراهيم ؛ ‪١٨‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫ص ِر ِحي ِ‬‫َو َما ا َ ْنت ُ ْم ِب ُم ْ‬ ‫ابراهيم ؛ ‪٣٢‬‬
‫‪َ diwaos pendek‬ما‬ ‫ِم ْن َح َماء‬ ‫الحجر ؛ ‪٢٦‬‬
‫‪ diwaos fathah‬كاف ‪Hati-hati,‬‬ ‫ُكل‬ ‫النخل ؛ ‪٧٦‬‬
‫ُ‬ ‫بنى اسرائيل ؛‬
‫‪ْ wajib idghom‬ل‬ ‫ار َح ْم ُه َما‬ ‫َّ ِ ْ‬ ‫ب‬ ‫ر‬ ‫ل‬‫ْ‬ ‫ق‬ ‫و‬‫َ‬ ‫‪٢٤‬‬
‫‪ْ wajib idhar‬‬
‫ت‬ ‫ت ِز ْدنَا‬ ‫ُكلَّ َما َخبَ ْ‬ ‫اًلسراء ؛ ‪٩٧‬‬
‫لَ ْم يَت َّ ِخ ْذ َولَدا َّولَ ْم يَ ُك ْن‬
‫اًلسراء ؛ ‪ ١١١‬لهَُ‬
‫‪Haram waqof‬‬

‫شيْئ ‪Diwaos‬‬ ‫ِل َ‬ ‫َو ًَل تَقُ ْولَ َّن ِلشَايْئ‬ ‫الكهف ؛ ‪٢٣‬‬
‫‪Hati-hati, Ha’ dibaca Domah‬‬ ‫سانِ ْيهُ‬‫َو َما ا َ ْن َ‬ ‫الكهف ؛ ‪٦٣‬‬
‫‪ wajib idhar, dipun‬تاء‬
‫‪jelasaken hames ipun‬‬ ‫ظا ِل َمة‬ ‫َت َ‬ ‫َكان ْ‬ ‫اًلنبياء ؛ ‪١١‬‬
‫‪ْ wajib idhar‬ذ‬ ‫س ِم ْعت ُ ُم ْوهُ‬ ‫لَ ْو ًَل ِا ْذ َ‬ ‫النور ؛ ‪١٢‬‬
 ‫‪-----------‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪-----------‬‬

‫‪ / Pengertian‬تعريف‬ ‫لفظ‬ ‫سورة‬

‫‪ً kalih ipun dipun‬لم ‪Hati-hati,‬‬
‫‪waos kasroh‬‬ ‫ِل ْلعَالَ ِميْنَ‬ ‫الروم ؛ ‪٢٢‬‬
‫‪ saget diwaos domah‬ضاد‬ ‫ض ْعف‬ ‫َ‬ ‫الروم ؛ ‪٥٣‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫ت َوالذ ِك ِريْنَ‬ ‫َو ْال ٰح ِف ٰظ ِ‬ ‫اًلحزاب ؛ ‪٣٥‬‬
‫‪ ipun wonten 2‬ياء ‪Hati-hati,‬‬ ‫ِم ْن َج ََل ِب ْي ِب ِه َّن‬ ‫اًلحزاب ؛ ‪٥٩‬‬
‫ت َ ْي ‪ٰ diwaos layyin‬تى‬ ‫ذَ َوا ٰتى ا ُ ُكل‬ ‫سباء ؛ ‪١٦‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫ت‬‫طفَى ْالبَنَا ِ‬ ‫ص َ‬ ‫اَ ْ‬ ‫الصافة ؛ ‪١٥٣‬‬
‫َع ْد ِن الَّتِ ْي ‪Diwaos‬‬ ‫ع ْد ِننالَّتِ ْي‬ ‫َ‬ ‫المؤمن ؛ ‪٨‬‬
‫‪ dibaca dommah‬هُ ‪Hati-hati,‬‬ ‫علَ ْيهُ للاُ‬ ‫َ‬ ‫الفتح ؛ ‪١٠‬‬
‫‪ dipun fathah‬دال ‪Hati-hati,‬‬ ‫خَا ِلدَيْنَ‬ ‫الحشر ؛ ‪١٧‬‬
‫‪ dipun kasroh‬ميم ‪Hati-hati,‬‬ ‫يَ ْو ِمئِذ‬ ‫المعارج ؛ ‪١٢‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫اِ ًَّل َم ْن تَ َولَّى َو َكفَ ْر‬ ‫الغاشية ؛ ‪٢٤‬‬
‫‪Kedah washol‬‬ ‫سافِ ِليْنَ ًاِ ًَّل‬ ‫َ‬ ‫التين ؛ ‪٥‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫لَ ِف ْي ُخ ْسرً‬ ‫العصر ؛ ‪٢‬‬
‫لُ َمزَ ةِ ِن الَّذ ْ‬
‫ِي ‪Diwaos‬‬ ‫ِي‬ ‫لُ َمزَ ة ًنالَّذ ْ‬ ‫الهمزة ؛ ‪١‬‬
‫‪Haram waqof‬‬ ‫ص ِليْنَ ً‬ ‫فَ َو ْي ٌل ِل ْل ُم َ‬ ‫الماعون ؛ ‪٤‬‬
‫ا َ َحدًٌ ِن ‪Naliko washol diwaos‬‬
‫للاُ‬
‫اَ َحدًٌللاُ‬ ‫اًلخَلص ؛ ‪١‬‬
 ----------- 27 -----------

ْ‫ٰأيَةْْ َدعَاْفي َهاْالنَّبي‬

Langskung saenipun poro pemaos Al-Qur’an mangertosi soho
ngamalaken waosan-waosan ingkang sampun dipun tinda aken kanjeng
Nabi Saw, kados takbir, tasbih teng akhir ayat ngandap puniko :
1. Teng ahir surat Al-Fatihah sunah maos ‫ين‬ ْ ‫ٰأ ِم‬
2. Teng ahir surat Al-Baqoroh sunah maos ‫ين‬ ْ ‫ٰأ ِم‬
3. Teng ahir surat Al-Isro’ sunah maos ‫اَللُ أ َ ْك َب ُر‬
4. Teng ahir surat Al-Waqiah sunah maos ‫ي ْال َع ِظي ِْم‬ َ ‫س ْبحٰ نَ َر ِب‬ُ
5. Teng ahir surat Al-Mulk sunah maos
‫ أ َ ِمتْنَا َعلَى ِدي ِْن‬،‫اال َج ََل ِل َواْ ًِل ْك َر ِام‬ ْ َ‫ اَللُ َرب ْال َعالَ ِميْنَ يَاذ‬/ َ‫اَللُ يَأْتِ ْينَا بِ ِه َو ُه َو َرب ْال َعالَ ِميْن‬
ِْ
‫اًل ْس ََل ِم‬
6. Teng ahir surat Al-Qiyamah sunah maos ‫ي ْاًلَ ْعلَى‬ ُ ‫َبلَى‬
َ ‫س ْبحٰ نَ َر ِب‬
7. Teng ahir surat Al-Mursalat sunah maos َ‫ب ْال َعالَ ِميْن‬ ِ ‫ٰا َمنَّا ِباللِ َر‬
8. Teng ahir surat Al-Ghosyiyah sunah maos ‫سابا يَ ِسيْرا‬ َ ‫ب َحا ِس ْب ِن ْي ِح‬ ِ ‫َر‬
9. Teng ahir surat At-Tiin sunah maos َ‫شا ِه ِديْن‬ َّ ‫بَ ََل َواَنَا َعلَى ٰذ ِل َك ِمنَ ال‬
10. Teng ahir ayat ‫سأَلَ َك ِعبَادِى‬ َ ‫( َواِذَا‬juz 2 (kalih) surat Al-Baqoroh ayat ;
186) berdoa nopo ingkang dipun suwun
11. Teng ahir ayat ُ‫ش ِهدَ للا‬ َ (juz tigo surat Ali Imron ayat ; 8) sunah
maos ُ ‫اَنَا ا َ ْش َهد‬
12. Teng ahir ayat َ‫( اَللُ َخي ٌْر ا َ َّما يُ ْش ِر ُك ْون‬juz songolas surat An-Nahl ayat :
59) sunah maos ‫اَللُ َخي ٌْر َّوا َ ْبقَى َوا َ َج ٌل َوا َ ْكبَ ُر‬
13. Teng ahir ayat ‫ان‬ ِ َ‫( فَ ِبأَي ِ ا ًَل ِء َر ِب ُك َما ت ُ َك ِذب‬juz 27 surat Ar-Rohman) sunah
maos ُ‫ِب فَلَ َك ْال َح ْمد‬ ُ ‫شيْئ ِم ْن نِعَ ِم َك َربَّنَا نُ َكذ‬ َ ِ‫ًَل ب‬
14. Teng ahir ayat َ‫( ا َ ْم ن َْح ُن ْال ُم ْن ِسئ ُ ْون‬juz 27 surat Al-Waqiah) sunah
maos ‫ت َيا َر ِب ْي‬ َ ‫َب ْل ا َ ْن‬
15. Teng ahir ayat ‫اب ْاًلَ ْكبَ ْر‬ َ َ‫ فَيُعَ ِذبُهُ للاُ ْالعَذ‬sunah maos ‫عذَابِ َك‬ َ ‫ب ا َ ِع ْذنِ ْي ِم ْن‬
ِ ‫َر‬
16. Teng ahir ayat ‫سبِحِ ا ْسم َربِ َك ْاًلَ ْعلَى‬ َ (juz tigang ndoso surat Al-A’la)
sunah maos ‫ي ْاًلَ ْعلَى‬ َ ‫س ْب َحانَ َر ِب‬ ُ
17. Teng ahir ayat ‫س َّواهَا‬ َ ‫( َونَ ْفس َو َما‬juz tigang ndoso surat As-Syams)
sunah maos ‫ت َو ِلي َها َو َم ْو ًَلهَا‬ َ ‫ت نَ ْف ِس ت َ ْق َواهَا َوزَ َكاهَا ا َ ْن‬
َ ‫ت َخي ُْر َم ْن زَ َّكاهَا ا َ ْن‬ ِ ‫اَلل ُه َّم ٰا‬
18. Teng ahir surat-surat milai Ad-Dhuha ngantos An-Nas sunah maos
takbir (‫)اَللُ ا َ ْكبَ ُر‬, dipun tambah tahlil (‫) ًَلا ِٰلهَ ا ًَِّل للاُ َوللاُ ا َ ْكبَ ُر‬, soho
langkung utami dipun tambah tahmid (ُ‫) َو ِلِلِ ْال َح ْمد‬.
Dados : ُ ‫ َو ِلِلِ ْال َح ْمد‬،‫ ًَلا ِٰلهَ ا ًَِّل للاُ َوللاُ ا َ ْكبَ ُر‬،‫اَللُ ا َ ْكبَ ُر‬
 ----------- 28 -----------

َّ ‫ٰأيَةْْال‬
ْ‫س َجدَة‬
1. Wonten akhir surat Al-A’raf : 206 (juz 9)
2. Wonten akhir surat Ar-Ra’d ; 15 (juz 13)
3. Wonten akhir surat An-Nahl : 49 (juz 14)
4. Wonten akhir surat Al-Isra’ : 109 (juz 19)
5. Wonten akhir surat Maryam : 58 (juz 16)
6. Wonten akhir surat Al-Hajj : 18 (juz 17)
7. Wonten akhir surat Al-Hajj : 77 (juz 17)
8. Wonten akhir surat Al-Furqon : 60 (juz 19)
9. Wonten akhir surat An-Naml : 26 (juz 19)
10. Wonten akhir surat As-Sajdah : 15 (juz 21)
11. Wonten akhir surat Shod : 24 (juz 23)
12. Wonten akhir surat Fusshilat : 38 (juz 24)
13. Wonten akhir surat An-Najm : 62 (juz 27)
14. Wonten akhir surat Al-Insyiqaq : 21 (juz 30)
15. Wonten akhir surat Al-‘Alaq : 19 (juz 30)
 ----------- 29 -----------

ْ‫َم َخارجْْالحروف‬
No Huruf Makharijul Huruf
Tenggorokan ngandap, lesan terbuka, lidah melekat
1 ‫أ‬ cetak ngandap
Medal saking bibir kalian tertutup merapat antawisipun
2 ‫ب‬ dua bibir
Ujung lidah kalian pangkal dua buah gigi ingkang
3 ‫ت‬ nginggil
Ujung lidah kalian ujung dua buah gigi ingkang
4 ‫ث‬ nginggil
Lidah bagian tengah kalian langit-langit ingkang lurus
5 ‫ج‬ kenginggil
6 ‫ح‬ Tenggorokan bagian tengah
7 ‫خ‬ Tenggorokan bagian luar
Ujung lidah kalian pangkal dua buah gigi ingkang
8 ‫د‬ nginggil
Ujung lidah kalian ujung dua buah gigi ingkang
9 ‫ذ‬ nginggil
Ujung lidah agak kedalam sedikit mboten terlalu
10 ‫ر‬ bergetar lan ampun terlalu tumpul
Ujung lidah rongga antawisipun gigi ingkang nginggil
11 ‫ز‬ dan ngandap caket kalian gigi ngandap
Ujung lidah kalian rongga antawisipun gigi ingkang
12 ‫س‬ nginggil lan gigi ingang ngandap caket kalian gigi
gandap
Lidah bagian tengah kalian langit-langit ingkang lurus
13 ‫ش‬ ke nginggil
Ujung lidah kalian rongga antawisipun gigi nginggil lan
14 ‫ص‬ gigi ngandap, caket kalian gigi ngandap
Salah setunggil tepi lidah nempel kalian graham
15 ‫ض‬ nginggil
16 ‫ط‬ Ujung lidah kalian dua buah gigi ingkang nginggil
 ----------- 30 -----------

No Huruf Makharijul Huruf

17 ‫ظ‬ Ujung lidah kalian ujung dua buah gigi ingkang ninggil
18 ‫ع‬ Tenggorokan bagian tengah
19 ‫غ‬ Tenggorokan bagian nginggil
Bagian tengah saking bibir ngandap kalian ujung dua
20 ‫ف‬ buah gigi ingkang nginggil
Pangkal lidah caket anak lidah kalian langit-langit
21 ‫ق‬ ingkang lurus teng inggilipun
Pangkal lidah kalian langit-langit ingkang lurus teng
22 ‫ك‬ inggilipun agak medal sekedik sakeng mahroj ipun
‫ق‬/Qof
Lidah bagian ngajeng sak sampuni mahroj ipun ‫ض‬
23 ‫ل‬ kalian gusi ingkang nginggil
24 ‫م‬ Medal bibir nginggil lan ngandap kalian tertutup
Ujung lidah kalian gusi nginggil agak medal sekedik
25 ‫ن‬ saking mahroj ipun ‫ل‬/Lam
Kedua bibir nginggil lan ngandap sareng-sareng kalian
26 ‫و‬ terbuka
27 ‫ه‬ Tenggorokan bagian ngandap
Lidah bagian tengah kalian langit-langit ingkang lurus
28 ‫ي‬ teng inggilipun
 ----------- 31 -----------

ْ‫تَنبيه‬
Disamping ‫طا َل َع ْة‬َ ‫ ُم‬lan mengamalkan risalah puniko, langkung
rumiyen kedah ‫( ُمشَافَ َه ْة‬berguru) kalian guru Al-Qur’an ingkang sampun
ahli.

(‫ َو ْالقُ ْر ٰأ ُن يَ ْلعَنَهُ (الحديث‬،‫ارئ ِل ْلقُ ْر ٰأ ِن‬

ِ َ‫ب ق‬
َّ ‫ُر‬
Artosipun : katah tiang ingkang maos Al-Qur’an, Al-Qur’an
ingkang dipun waos dados la’nat, kranten maos ipun mboten di gurukan.

‫نَعُ ْوذُ ِباللِ ِم ْن ٰذ ِل ْك‬

‫َوللاُ أ َ ْعلَ ُم‬