Vous êtes sur la page 1sur 92

f.

daGdNh
rg yok
fi!Nd.Hfha ±lau

Tng rgla - rgg fygla


rg k`.k fmr ±lau
f.!rjŒh iajdókajykai" f.!rjŒh mQcl;=ukss" ish¨
fouõmshks" ¥ orejks" ys; ñ;=rks"
fld<U wdkkao uyd úoHd,fha wOHdmkh ,nk wjêfha
isg u udf.a leue;a; jQfha › ,xld hqo yuqodjg ne|S
uõrg fjkqfjka fiajh lsÍug h' foaYmd,k mjq,l
Wm; ,o idudðlfhl= jqj;a" ckdêm;sjrfhl= ùug ;nd
foaYmd,k{fhl= ùugj;a lsisÿ úfgl jqjukdjla ud ;=<
;snqfKa ke;' udf.a jeäu,a ifydaorhka jQ pu,a rdcmlaI iy
uyskao rdcmlaI fuka u" nd, ifydaorhd jk neis,a rdcmlaI
o os.= lf,l isg furg il%Sh foaYmd,kfha fh§ isákakka h'
2005 ckdêm;sjrKfhka uyskao rdcmlaI ue;s;=ud furg
ckdêm;s Oqrhg m;aùfuka miq" t;=ud uf.ka b,a,d isáfha
wdrlaIl f,alï OQrh Ndr .kakd f,i h' ta jk úg wm
ud;DN+ñh fn§ fjka j hdfï lvbu lrd meñK ;snqKs' tu
brKfuka rg .,jd .ekSug ud ;=< jQ n,j;a jqjukdj ksid
ug ckdêm;s;=udf.a b,a,Sug tlÕ ùug isÿ úh' tuÕska"
—Tn Tfí hq;=lu bgqlrkak"
rgg iaÓridr iduh /f.k taug yels úh' wk;=rej Wod
jQ iufha § rg kd.ßl ixj¾Okfha kj udj;lg wj;S¾K
uu uf.a hq;=lu bgqlr
lrùug;a ug wjia:dj Wod úh' fuys ,d ug mejiSug wjYH
j we;af;a foaYmd,k{fhl= ùfï fyda ckdêm;s Oqrh ysñlr
iqrlaIs; rgla iy
.ekSfï wruqKq iys; .ukl ud fkdmeñ‚ nj h' fi!Nd.Hu;a foaYhla
2015 ckdêm;sjrKfhka miqj o ud ;=< tjeks Wkkaÿjla
;snqfKa ke;' tfy;a j;auka wdKavqj uyskao rdcmlaI
f.dvk.kafkñ'˜
ue;s;=udg kej; ckdêm;sjrKhg bosßm;a ùug
kS;suh ndOd meñKùu ksid rg w÷rg weof.k hk fï iy .=K.rel iudchla ìys lsÍu h' f,djmqrd isÿfjñka
Nhxlr .uk .ek ìhg m;a jQ nyq;r ck;dj 2019 mj;sk mdßißl úkdYfha m%;súmdl f,i kshÕfhka yd
ckdêm;sjrKfha wfmalaIlhd f,i ud m;a lr .kakd fuka .xj;=frka tlúg neg lk cd;shla njg wm m;a ù we;s
b,a,d isáhy' iajdókajykafia,d" wkHd.ñl mQcl;=uka,d" neúka fï iqkaor osjhsk h<s;a yß; j¾Kfhka nn<k
ish .Kkla isú,a ixúOdk iuÕ ish¨ › ,dxlsl ck;dj wkd.; f,dalfha ;srir ixj¾Okfha mrudo¾Yh njg m;a
Tjqkaf.a wfmalaIlhd f,i ud m;a lsÍug uyskao rdcmlaI lsÍfï j.lSu o wmg mejÍ ;sfí' fï N+ñh u; iduh keu;s
ue;s;=udf.ka tl yçka b,a,d isáhy' tu b,a,Sug ijka îch h<s me< fkdjkq we;ehs is;+ hq.hl wms ta iduh keu;s
foñka uyskao rdcmlaI ue;s;=ud" › ,xld fmdÿck fmruqK" me<h fï N+ñh u; frdamKh lf<uq' tmßoafoka u
taldnoaO úmlaIfha o fjk;a foaYmd,k mlaI yd foaYmd,k fi!Nd.Hj;a" iqkaor › ,xldjla wm fï ,la N+ñh ;=< h<s
n,fõ. /ilf.a o ;SrKh u; ud Tfí ckdêm;sjrK frdamKh lr Tng msßkukafkuq'
wfmalaIlhd f,i m;a lrkq ,enqfõh' ta ms<sn`oj m<uq j Tn
ieug uu udf.a f.!rjh yd wdorh mqo lrñ' wmg wjYH j we;af;a rfÜ bosß .uk i`oyd wjYH ksjeros
oelaula yd wNS; kdhl;ajhls' rg yuqfõ we;s wNsfhda.
2019 ckdêm;sjrKfha § Tn ug mjrkafka nrm;< ch .ekSfï Ndr¥r j.lSu ud fj; mejÍu .ek Tn ieug
wNsfhda.d;aul j.lSuls' ia;+;sjka; fjñ' Tnf.a wfmalaIdjka u,aM, .ekaùu i`oyd
lS¾;su;a rdcH kdhlhl= jk uyskao rdcmlaI ue;s;=udf.a
udf.a uq,a j.lSu jkqfha h<s;a nrm;< ;%ia;jd§ Wjÿrlg ióm odhl;ajh o wm ,o buy;a Nd.Hhls' Tnf.a
uqyqK § we;s wmf.a ud;DN+ñh bka uqojdf.k lsisÿ wka;jd§ m%d¾:kdjka bgq lsÍu i`oyd uu udf.a Wmßufhka lghq;=
;%ia;jdohlg ysi tiùug bv fkd,efnk mßos cd;sl lrkakg iy;sl fjñ' Tn ieu b,a,d isák fi!Nd.Hj;a ›
wdrlaIdj iy;sl lsÍu h' tys§ isxy," fou< yd uqia,sï wd§ ,xldj ks¾udKh lsÍug wmg yelhdj we;s nj ud ±ä f,i
iEu ck fldÜGdihlg u tlu rgla tlu kS;shla hgf;a úYAjdi lrñ'
iuÕs iïmkakj" f.!rjŒh fldgialrejka f,i Ôj;aùug
bv ie,ish hq;= h' tfuka u kS;sfha wdêm;Hh jpkfha tu ksid Tn b,a,k rg ìys lsÍug ud iu`. w;aje,a ne`o
mßiudma; w¾:fhka u wm úiska n, .ekaúh hq;=j we;' .kakd f,i b,a,d isáñ'
ish¨ rgjeishka kS;sh yuqfõ iudkhka úh hq;= h' wka ish¨
foag jvd Tn ud fj;ska wfmalaId lrkqfha th nj ug mila ud;D N+ñhg chfõjd æææ
ù we;' cd;sl wdrlaIdj iy;sl l< miq rgl wd¾Ólh Tn ieug f;rejka irKhs æææ
mqnqÿjd,Su wiSre wNssfhda.hla fkdfõ'
fuhg"
fojkqj wmf.a ruŒh osjhsfka Ôj;ajk ish¨ ;reK ¥ mq;=ka Tfí fiajhg lem jQ
yg f.!rjŒh f,i Ôj;a úh yelsjk mßos Yla;su;a ;srir
wd¾Ólhla ìys l< hq;= h' ieug ;ukaf.a olaI;djfhka
Wmßu M, fk<d.kakg yels jk /lshdjla ;sìh hq;= h' f.daGdNh rdcmË
wmf.a j.lSu ;Dma;su;a rgjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla i


miqìï l;dj

wo jk úg f,dj ish¨ rchhkaf.a m%Odk j.lSu ù we;af;a ÿmam;alu yd we;s ke;s


mr;rh ke;s lsÍu" jiúi ke;s f.dú;ek iq,N lr ksfrda.S ck;djla ìys lsÍu"
ieug fyd| wOHdmkhla ,nd§u" msßisÿ j;=r yd msßisÿ n,Yla;sh iEu fokdg u
,nd§u" ;reKhkag yß; l¾udka; yryd yß; /lshd ,nd §u" ñksia jdihg iqÿiq
yß; k.r bÈlsÍu" iliqrejïlug yqre ck;djla ìys lsÍu" ldka;djkag idOdrK
bvla ,ndoSu" foaY.=Ksl úm¾hdih yd id.r ¥IKh je<elaùu" ffcj úúO;ajh /l
.ekSu yd iduh rchk iudchla ìys lsÍu wd§ tlai;a cd;Skaf.a ;sridr ixj¾Ok
b,lal 17 imqrd .ekSu h'

Y%S ,xldj iïu; wd¾Ól o¾Yl wkqj ÿmam;a rgla f,i lr .ekSu i`oyd fmdÿ ck iyNd.S;j a fhka hq;a meyeos,s
ye¢kajj Q ;a udkj ixj¾Ok o¾Yl w;ska ÈhqKq f,dalh yd iu m%;m
s ;a;h
s la iy jev ie,iqula wm ilia lr we;'
uÜgul isák rgls' tfy;a wjdikdjlg fuka miq.h s
jir lsym s h ;=< § f,dal m%cdj yuqfõ Y%S ,xldjg oreKq zTn b,a,k rgZ kï jQ m%;m
s ;a;s yd ie,iqï iïmdokh lrkq
miqnEulg ,laùug isÿ úh' tu ld,h ;=< wfkla fndfyda rgj,a ,enQfha jirlg wêl ld,hla mqrd fï rfÜ .ï 25"000l §
wm miqlr bÈßhg f.dia we;' ol=Kq wdishdfõ rgj,a w;r mj;ajkq ,enQ z.u iuÕ ms<is |rlaZ jevigykaj,ska ,nd.;a
jd¾Isl wd¾Ól j¾Okh w;ska wm isákafka ;%i; a jdofhka neg ck;djf.a fhdackd w;ßka h' ta wkqj rfÜ iEu .ulg u wjYH
lk we*a.ksi: a dkhg;a my<ska h' tu ksid f,dalfha fiiq rgj,a ksjdi ixLHdj" úÿ,sh" c,h yd msúiSfï ud¾." w¿;ajeähd l<
iuÕ bÈßhg hdu ;j ÿrg;a m%udo lsÍu wmg l< fkdyels h' hq;= jeõ wuqKq iy we< ud¾. m%udKh" w¨;ska wdrïN l< hq;=
jHdmD;s ixLHdj y÷kdf.k we;' ta wkqj wfma bosß whjeh
f,daljdiSkga miq.h
s ld,fha § uqyK
q §ug isÿ jQ wNsfhda. ch ie,iqï ilia jkafka tu wjYH;d mdolj h'
.ekSu Wfoid uq¿ uy;a f,dalh u oeka w¨;a udj;lg meñK
we;' wd.ñl wka;jdoh ksid f,dj mqrd ;%i;a jdoh fkdis;+ tu ck;d woyiaj,g wu;rj" úúO ud¾. Tiafia wm fj;
úrE wdldrfhka jHdma; ù kùk wú wdhqOj,ska uq¿ uy;a bosßm;a l< úúO mqo. a ," foaYh S yd cd;Hka;r ixúOdk bosßm;a
YsIg
a dpdrh u úkdY ùfï wjodkula u;= j ;sfí' isÿfjñka l< fhdackd o mokï lrf.k fuu m%;m s ;a;s m%ldYkh ilia
mj;sk uyd ffcj úúO;aj úkdYh ksid ñksidg Ôj;aùug lrk ,oafoa úYajúoHd, wdpd¾h uydpd¾hjre" tlS lafIa;j % ,g
fkdyels mßirhla ks¾udKh fjñka mj;S' uyd mßudKfhka wh;a úúO úoaj;=k"a jD;a;h S fõoSk"a fÊHIaG mßmd,k ks,OdÍka"
fmdis, bkaOk Ndú;h ksid wo jk úg jdhqf.da,fha WIaK;ajh kS;{s hka" bxðfkarejka" jHdmdßlhka" l¾udka;lrejka"
fikaÜf.%âa wxYlhlska by< f.dia we;' foaY.=‚l úm¾hdihka úúO foaYmd,k mlaI" jD;a;h S iñ;s iy úúO isú,a ixúOdk
ksid kshÕh" .xj;=r" jix.; frda." j.d úkdYh wd§ iajdNdúl ksfhdað;hka" ;reKhka iy ldka;djka wdosS 540 fofkl=f.ka
Wjÿrej,g ,laI .Kka ck;dj f.dÿre fjñka we;' wksis iukaú; fCIa; a % 28la wdjrKh jk úfYAI{ lñgq uÕska h'
wd¾Ól ;r.h yd jd‚c wNsu;d¾: ksid iudc idrO¾u ì| jeà úfYaIfhka u .u iu. ms<i s `orla jevigyk hgf;a uq`M rgu
ck;dj wdOHd;añl j msßySu ksid jxpdj" ¥IKh" /já,a, yd wdjrKh jk mßos iïuka;K % " idlÉPd yd jevuq`M mj;ajñka
ïf,aÉP;ajh rchk iudchla ìysfjñka ;sfnk nj meyeos,s h' uyck;djf.ka tl;= lr .;a f;dr;=re fuu m%;m s ;a;s m%ldYh
tfia fyhska tlS wNsfhda. ch .ekSu Wfoid f,dj mqrd z;sridr ilia lsÍu i`oyd WmldÍ úh' Bg wu;rj úh;auÕ ixúOdkh
úma,jhlaZ werö ;sfí' úiska ia:dmkh l< lñgq ta yd iudk WmfoaYl lñgq 27la u.ska
jir ;=kl muK ld,hla uq¿,af,a ilia l< l%h s dldÍ ie,iqï
tu ksid wo ish¨ f,daljdiSkfa .a wjYH;dj jkqfha ld¾ñl fhdackd o fuys we;=<;a fõ'
úma,jfhka ,enqKq m%;,
s dN /lf.k" f;dr;=re ;dlaIKh Wmßu
f,i Ndú;d lrñka" ;sridr ixj¾Ok b,lal idlaId;a lr .ekSu fuu m%;m s ;a;s iy l%h
s dldÍ ie,iqï l%h
s d;aul lsÍu u.ska
h' f,dj ish¨ rchhkaf.a m%Odk j.lSu ù we;af;a ÿmam;alu Y%S ,xldj i;= iajdNdúl iïm;a" ffcj úúO;ajfhka"a Lksc
yd we;s ke;s mr;rh ke;s lsÍu" jiúi ke;s f.dú;ek iq,N iïm;aj,ska yd mqk¾ckkSh n,Yla;fs hka Wmßu M, fk<d
lr ksfrda.S ck;djla ìys lsÍu" ieug fyd| wOHdmkhla .ekSug yels jkq we;' tu.ska Y%S ,xldfõ W.;a nqoê a u;a udkj
,nd§u" msßisÿ j;=r yd msßisÿ n,Yla;hs iEu fokdg u ,nd§u" iïm; ksis f,i l<ukdlrKh lr Y%S ,xldj ;sridr ixj¾Ok
;reKhkag yß; l¾udka; yryd yß; /lshd ,nd §u" ñksia hq.fha fmr.ukalrefjl= njg m;a lsÍu wmf.a wNs,dYh fõ'
jdihg iqÿiq yß; k.r bÈlsÍu" iliqrejïlug yqre ck;djla iyÔjkfha udj; újr lrfok" w;s OdjkldÍ ;r.h fjkqjg
ìys lsÍu" ldka;djkag idOdrK bvla ,ndoSu" foaY.=Kls wdOHd;añl ixis`§u uq,a lr.;a Ôjk l%uhlg uÕ fmkajk"
úm¾hdih yd id.r ¥IKh je<elaùu" ffcj úúO;ajh /l fn!oaO o¾Ykfhka yd fiiq wd.ïj,ska fmdaIKh jQ ksjerÈ
.ekSu yd iduh rchk iudchla ìys lsÍu wd§ tlai;a cd;Skfa .a oelaula iy wNS; kdhl;ajhla iys;j tlS .uk hdu Wfoid
;sridr ixj¾Ok b,lal 17 imqrd .ekSu h' tu b,lal idlaId;a wk.s wjia:djla Y%S ,dxflah ck;djg Wod lr fokafkuq'

ii Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


±kg ;sfhk rg
2005 jif¾ uyskoa rdcmlaI ckdêm;s;u = d rg Ndr .kakd úg
YS% ,xldfõ o< foaYh a dokh (GDP) we'fvd'ì'24'7la iy tal
S ksIm
mqo.

ksIm
a , wdodhu we'fvd'1"242la f,i igyka úh' 2006 isg 2014
olajd jir 9 ;=< oS wd¾Ólfha iS>% j¾Okh ksid o< foaYh S
a dokh we'fvd'ì'79'4 olajd 221]lska j¾Okh úh' 2014 oS"
tal mqo. a , wdodhu idudkH jYfhka jirlg we'fvd' 287lska jeä
2018 - we'fvd'ì' 32'6
2014 - we'fvd'ì' 23'7
38 ]
úfoaY Kh
ù we'fvd' 3"821 olajd by< f.dia ;snK q 's 2015 isg 2018 olajd
ld,h ;=<" tal mqo. a , wdodhu by< hk ,oafoa we'fvd'4"102 f;la
muKs' tkï" jir 4gu" 7] lska we'fvd'281 la muKs'
13'5 la j;a YS% ,xldj i;=j ;sìh hq;= ksid" wo jk úg we'fvd'ì'
rfÜ uyck;dj iy jHdmdßlhsk'a 2014 oS rchg f.jQ iuia; nÿ 7'5 muK oejeka; ixÑ; ys`.hla mj;S'
yd ikaikaokh lrk úg" 2019 oS ta jdf.a fo.=Khl nÿ f.ùug
kshñ; h' 2006 oS rdcH Kh re'ì' 2"222 la úh' th" o< foaYh S uy nexl=fõ ne`ÿïlr jxpdj ksid fmd,S wkqmd;h by< hEu
ksIm
a dokhg idfmalI a j Kh m%udKh 91] l b;d by< w.hla úh' yryd isÿ jQ mdvqj re'ì' 145ls' fiajl w¾:idOl wruqof,a mdvqj
2014 w. olajd wjqreÿ 9l ld,h ;=< oS rdcH Kh re'ì' 5"169 re'ì' 20 ls' remshf,a w.h oejeka; f,i lvd jeàu Tiafia
lska jeä ù re'ì' 7"391 njg m;a úh' tfy;a" tu ld,h ;=< rfÜ fyda rdcH iïm;aj,g lsiÿs fN!;sl w.hla tl;= lsÍula
rfÜ o< foaYh S ksIm
a dos;h we'fvd'ì' 24 isg 79 olajd iS>% f,i fkdue;sj" rdcH Kh m%udKh jeä jQ ksid" ú`oskk a g isÿ jQ mdvqj
j¾Okh jQ ksid o'foa'ks'g idfmalIa j" rdcH Kh m%udKh 71] olajd re'ì' 1"760 ls' úfoaY Kh f.ùfï oS fhoSug wjYH jeämqr uqo,
wvq úh' 2018 w.jk úg" uq¿ Kh m%udKh re'ì'13"182 olajd re'ì' 280 ls' Y%S ,xld thd¾ ,hski
a a iud.u" weKjqï lrk ,o kj
jeä ù we;s nj uy nexl=j mejiQ w;r" o< foaYh S ksIma dokhg wyia hdkd lSmhla u" mokï rys;j w;ayg s ùq u i`oyd f.jkakg
idfmalIa j" Kh m%udKh 91] olajd b;d Nhdkl uÜgulg jeä isÿ jQ jkaoh
s re'ì' 17 ls' fld<U —fmda¾Ü isᘠjHdmD;sh mokï
ù we;' 2014 w. isg 2018 w. olajd úfoaY Kh m%udKh rys;j w;ayg s ù
q u ksid" Ök iud.ug jkaoh s la jYfhka f.dv
we'fvd'ì' 23'7 isg 32'6 olajd 38] lska jeä lr .;a fï rch lrk N+ñfhka fokakg isÿ jQ jeämqr fylaghdr 5l jákdlu
úYd, Kh w¾nqohlg YS% ,xldj f.dÿre fldg wjika h' re'ì' 23 ls' by; lS mdvq" w,dN iy jkaos Tiafia j¾;udk rcfha
m<uqjeks jir 4l ld,h ;=< oS muKls' rgg isÿ ù we;s mdvqj
2014 w. jk úg" udi ;=fka NdKavd.dr ì,am;aj, isg wjqreÿ re'ì' 1"971'1 ls'
;sfya NdKavd.dr ne`ÿïlr olajd" iq/l=ïm;aj, fmd,S wkqmd;hka
;ks b,lalïj mej;s ksid" wd¾Ólfha j¾Okhg úYd, rel=,la rfÜ iïm;a l=Kq fld,a,hg úlsKfS ï j¾;udk m%;m s ;a;h
s Tiafia
iy Yla;h s la ,enqK's tfy;a" 2018 jk úg ne`ÿïlr jxpdfõ rfÜ ;sfnk iSñ; bvï úfoaYl s hkag lsiÿs ndOdjlska f;drj
whym;a m%;ú s mdl iy wksl; = a wkqjK m%;m
s ;a;s ksid" rdcH ñ,oS .ekSug yels úh' rfÜ ck;djg iy u;= mrïmrdj,g
iqrl=ïm;aj, fmd,S wkqmd;hka oejeka; f,i jeä úh' wd¾Ólfha whs;s Wmdhud¾.sl iïm;a jk yïnkaf;dg jrdh" u;a;, .=jka
wolaI mßmd,kh iy jxpksl f,i fmd,S wkqmd;h jeä lsÍu f;dgqfmd<" fjr< ;Sre" wyia wjldYh" uyd mßudKfha bvï"
ksid 2015 isg w;s úYd, fmd,S msßjehla oeÍug wmg isÿ úh' rdcH ixia:d iy rdcH nexl= l=Kq fld,a,hg úlsKfS ï m%;m s ;a;h
s
fuf,i orkakg isÿ ù we;s jeä fmd,S msßjeh we'fvd'ñ'834'6 oekgu;a lsh% d;aul fjñka mj;S'
fyda re'ì'151'1 ls' th fld<U-lgqkdhl wêfõ.S ud¾.hla
^re'ì'48& iy fu.d fjdÜ 900l fkdfrdÉfpdaf,a ;dm n,d.drhla Tn b,a,k rg
^re'ì'103& boslßs ug yels jk uqo,a m%udKhls' M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" úkh .rel
iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla '''
2015 isg fï olajd wjqreÿ 4l ld,hla ;=< oS /lshd wjia:d fï idrj;a uõìu u; fjfik isxy," fou<" uqi, a ïs " uef,a" n¾.¾
409"000la wysñ fldg we;' 2014 oS wdishdfõ ;sridru fldgia wdoS ish¨ ck fldgia wo Ôj;a jkafka wdishdfõ wdYap¾hh f,i
fj<`ofmd< f,i jd¾;d jQ fld<U fldgia fj<`ofmd<" 2006 isg oshK
q q fjñka mej;s rg RK wd¾Ólhla lrd .uka lrdúoehs
2014 olajd" we'fvd'ì' 5'7 isg we'fvd'ì' 23'7 olajd 4 .=Khlska hk miq;eú,af,ka iy ksoyfia .;a yqiu a ljr kï fudfyd;l
muK j¾Okh úh' 2015 isg fldgia fj<`ofmd< oejeka; f,i ;%i; a fndaïn m%ydrhlska wjika fõo hk ìfhks' ¥IKfhka iy
lvd jeà" wo jk úg" tys m%d.aOkh we'fvd'ì' 15'3 w.hla olajd wld¾hlaIu;djfhka msß wid¾:l rdcHhla lrd rg f.k hEu
wvq ù we;' tmuKla fkdj" osfkka osku" ;j ÿrg;a my; jeàula ms<ns `o ms<l
s ,
= la o ck;dj ;=< we;' tu wúpdrj;a hq.h ksudlr
fmfkkakg we;' tu ;;a;j a h fjkia lsÍug lsiÿs lsh % d ud¾.hla fi!Nd.Hj;a foaYhla WodlsÍfï iqN fudfyd;g wm <Õd fjñka
.kakd njla o fkdfmfka' isà' M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" .=K.rel"
úkh.rel" idOdrK iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla hk
2005 oS" ;snQ úfoaYh
S ixÑ; m%udKh we'fvd'ì' 2'7la muKs' 2014 p;=¾úO wruqKq ch .ekSu i`oyd oi m%;m s odjka Tiafia .uka l<
wjidkh jk úg" tu ixÑ; we'vd'ì' 8'2 olajd by< kxjd ;snK q 's hq;= jevms<fs j<la foaYmd,k{hsk"a úoaj;=kAa iy jD;a;h S fõoSkfa .a
2015 isg úfoaY ixÑ; YS>f% hka lvd jegqKq w;r 2018 wjidkh tlÕ;dj we;sj ilia lr ;sfí' by< u uyck iyNd.s;j a hla
jk úg we'fvd'ì' 6'9 olajd wvq úh' 2019 fmnrjdß 28 osk Y%S iys;" m%cd;ka;j % doS m%fõYhla uÕska tys iY%l
S m%;M s , Tng Wreu
,xldj i;=j ;snQ úfoaY ixÑ; m%udKh we'fvd'ì' 6'0 olajd my; lr fok iu!oaêu;a wkd.;hla Wod lsÍug wm m%;{ s d fokafkuq'
nei ;snQ w;r" tu w.h 2010 foieïn¾ 31 osk ;snQ we'fvd'ì'
7'2 w.hg;a jvd fnfyúka wvqh' 2019 oS wju jYfhka we'fvd'ì'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla iii


mgqk
rg k`.k fmr ±lau i cj iïmkak ;dreKHh h 25
miqìï l;dj ii cj iïmkak ;dreKHhg l%Svdfõ iún,h 26
±kg ;sfhk rg iii keKn, iys; <ud mrmqrla 26
Tn b,a,k rg iii iudc wd¾Ólhg odhl jk ldka;d mrmqrla 27
M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" úfYaI yelshdjka iy wdndO iys; mqoa.,hska 27
úkh .rel iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla ''' iii f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis iudchla 28
zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla 28
uyck ysff;IS rdcH fiajhla fjkqfjka 28
m<uq fldgi úY%dñl m%cdj 29
oi jeoEreï m%;sm;a;s 02 ixia:d" w¾O rdcH wdh;k iy nexl= 29
fm!oa.,sl wxYh 29
úfoaY /lshd n<ldh 30
fojk fldgi fm!oa.,sl wdrlaIl fiajd 31
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla 06 iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla 31
ld¾hlaIu md,khla 06
¥IKh mrojk rgla 07
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh 08 miajk fldgi
cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla 09 ck;d flakaøSh wd¾Ólh 34
ck;d flakaøSh wd¾Ólhla 36
2020 -2025 id¾j wd¾Ól b,lal 36
f;jk fldgi id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj 36
iqrlaIs; rgla 12 läkï iyk ie,eiau 36
cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek 12 nÿ m%;sm;a;sh 36
wfm%a,a 21 isoaêh 13 fmdÿ ck cSjk iyk 37
u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla 13 kj nexl= l%uhla 37
wdrlaIl fiajd ( fiajhg wdrlaIdjla 13 YS% ,xldfõ m%d.aOk fjf<|fmd< 38
;Dma;su;a fmd,sia fiajhla i`oyd 14 taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh 38
isú,a wdrlaIl n,ldh 15 ;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek 38
wm fjkqfjka lem jQ rKúre Tn fjkqfjka 15 fmdfydr Ndú;fha kj fmr<sh 39
ñ;%YS,S iy fkdne`ÿkq úfoaY m%;sm;a;shla 15 îc iy me< ksIamdokh 39
ieliqïlrKh yd .nvd lsÍu 39
wf,úh iy m%jdykh 40
isõjk fldgi lDIs kfjda;amdok m¾fhaIK fhduqjla 40
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la 18 w¨;a iy,a ux.,Hh 40
udkj iïm;a ixj¾Okfha kj ÈYdk;sh 20 wmkhk fNda. j.dj 41
m%{diïmkak mqrjeisfhla ( oekqfuka msßmqka iudchla 20 f;a j.dj 41
uõ ;=ref,ka .=reuõ fijKg 20 rn¾ j.dj 41
mdi,a wOHdmkfha kfjdaoh 20 fmd,a j.dj 41
úNd. flakaøSh wOHdmk l%uh fjkqjg wfkl=;a wmkhk fNda. 42
YsIH flakaøSh wOHdmk l%uhla 21 l=re÷ j.dj 42
úYajúoHd, iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh 21 .ïñßia 42
jD;a;Sh ;dlaIKfõoSka ìyslrk ëjr l¾udka;hg iún, 42
Wiia wOHdmk l%ufõohla 22 lsfrka imsfrk rgla 43
ksfrda.Slug uq,a ;ek 23 uia iy ì;a;r wmkhk l¾udka;hla f,i 43
—iqj osúu`.˜ jevigk 23 ld¾ólrKfhka Tíng 44
fi!LH fiajd myiqlï ixj¾Ok jevigyk 23 ixpdrl l¾udka;h 45
foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH fCIa;%h 25 weÕ¨ï l¾udka;h 46

iv Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


boslsÍï l¾udka;h 46 iuqøSh iïm;a 66
iSks ksIamdok l¾udka;h 47 ckdjdi yd k.r 66
iq¿ iy uOH mßudK l¾udka; 47 mdßißl wOHdmkh 67
il%Sh iuqmldr jHdmdrhla 47

kujk fldgi
yhjk fldgi .=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla 70
;dlaIKh u; mokïjk iudchla 50 .=K.rel úkh.rel idOdrK iudchla 71
;dlaIKh u; mokïjk iudchla 50 wd.u oyug m%uqLia:dkh 71
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla 50 kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid 71
ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla 50 meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla 72
äðg,alrKh jQ ,xldjla 51 b;sydih" mqrd úoHdj iy cd;sl Wreuhka 72
f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla 51 ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj 73
idys;H fCIa;%h 73
fõosld kdgH fCIa;%h 73
y;ajeks fldgi iskud fCIa;%h 73
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh 54 ix.S; fCIa;%h 74
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh 56 k¾;k fCIa;%h 74
A9 iuÕ C9 ( iS yevfha wd¾Ól fldßfvda kuhla 56 Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%h 74
kd.ßl m%;sjHqy.;lrKh 56 Ydka;sl¾ufõoSka 74
isõuy jdksc k.r 56 iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh 74
cd;sl k.r (National Cities) 56 wvq wdodhï,dNSka jeä wdodhï,dNSka
iyiïnkaê; k.r (Connecting Cities) 56 njg m;alsÍfï jevigyk 74
fmdl=re k.r (Cluster Cities) 56 iudc wdrlaIKh 75
w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh 56 wmrdO md,kh 75
iqj myiq .ukla - mßir ys;ldó m%jdyk moaO;shla 57 ud¾. wk;=re md,kh 75
iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla 57 i;d iSmdjdg o fifkyi 75
ud¾.ia: m%jdyk fiajd 57
ÿïßh fiajd 58
jrdh iy .=jka fiajd 58 oyjk fldgi
fld<U jrdh 58 .u iuÕ ms<si|r 78
yïnkaf;dg jrdh 58 .u iuÕ ms<si|r 78
.=jkaf;dgqfmd< ixj¾Okh 58 ckuQ, uKav,h iy ckuQ, uOHia:dkh 78
mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg 59 .eñ ,shg rfÜ iúh 78
mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Njhkag udreùu 59 m%dfoaYSh ixj¾Okh 79
c, iïm; 60 oñ< uqia,sï ifydaor;ajh 79
wdmod l<ukdlrKh 60 j;= wdY%s; m%cdj 80

wgjk fldgi igyka 81


;sridr mßir m%;sm;a;shla 64
;sridr mßir m%;sm;a;shla 65
N+ñh 65
l¾udka; 65
li, l<ukdlrKh 65
jdhq f.da,h 66
ffcj úúO;ajh 66

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla v


oi jeoEreï
m%;sm;a;s
m<uq fldgi
oi jeoEreï m%;sm;a;s

M,odhS mqrjeisfhla" i;=áka Ôj;ajk mjq,la" .=K.rel" úkh.rel" idOdrK


iudchla iy fi!Nd.Hj;a foaYhla hk p;=¾úO wruqKq ch .ekSu i`oyd oi
m%;smodjka Tiafia .uka l< hq;= jevms<sfj<la foaYmd,k{hska" úoaj;=kaA iy
jD;a;ShfõoSkaf.a tlÕ;dj we;sj ilia lr ;sfí' by< u uyck iyNd.s;ajhla
iys;" m%cd;ka;%jdoS m%fõYhla uÕska tys iY%Sl m%;sM, Tng Wreu lr fok iu!oaêu;a
wkd.;hla Wod lsÍug wm m%;s{d fokafkuq'

oi m%;smod cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek


1' cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek cd;sl wdrlaIdj ì|jeà we;s rgl" wka
2' ñ;%YS,S iy fkdne÷kq úfoaY m%;sm;a;shlaa ish,a, Bg idfmalaI j ì|jeàu iy tuÕska
cd;sl rdcHh wysñùu olajd jk w¾nqoldÍ
3' msßisÿ rdcH md,khla jd;djrKhla f.dvkeÕSug we;s yelshdj
4' ck;djg j.lshk jHjia:d m%;sixialrKhla wm iuld,Sk cd;Hka;r WodyrK weiqfrka
5' M,odhS mqrjeisfhla - iY%Sl udkj iïm;la wjfndaO lrf.k we;' ljr rdcHhl fyda
meje;au r|d mj;skafka cd;sl wdrlaIdj
6' ck;d flakaøSh wd¾Ólhla
flfrys ;nk by< wjOdkhg idfmalaIj h'
7' ;dlaIKh u; mokï jk iudchla tneúka wmf.a md,khla hgf;a m%cd;ka;%jdoS
8' fN!;sl iïm;a ixj¾Okh uyck wjldYhka wyqrd,Sfuka f;dr j cd;sl
9' ;sridr mßir l<ukdlrKh wdrlaIdj iqrlaIs; lrkq msKsi wjYH kùk
l%fudamdhhka wkq.ukh lsÍug lghq;= flf¾'
10' úkh.rel" kS;s.rel iy .=K.rel iudchla

1' cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek 3' msßisÿ rdcH md,khla


cd;sl wdrlaIdj ì|jeà we;s rgl" wka ish,a, Bg idfmalaI wo ojfia rfÜ ck;dj y`v kÕd wfmka b,a,d isák
j ì|jeàu iy tuÕska cd;sl rdcHh wysñùu olajd jk m%Odk;u b,a,Su kï ck;d wfmalaId bgq lrk rdcH
w¾nqoldÍ jd;djrKhla f.dvkeÕSug we;s yelshdj wm md,khla ìys lsÍu h' ta hgf;a mdroDYH m%;sm;a;s rduqjla
iuld,Sk cd;Hka;r WodyrK weiqfrka wjfndaO lrf.k hgf;a uyck ksfhdacs;hkaf.a iy rdcH ks,OdÍkaf.a msßisÿ
we;' ljr rdcHhl fyda meje;au r|d mj;skafka cd;sl lem lsÍu iy;sl lrk ¥IKfhka f;dr rdcH md,khla wm
wdrlaIdj flfrys ;nk by< wjOdkhg idfmalaIj h' ia:dmkh lrkafkuq'
tneúka wmf.a md,khla hgf;a m%cd;ka;%jdoS uyck
wjldYhka wyqrd,Sfuka f;dr j cd;sl wdrlaIdj iqrlaIs; 4' ck;djg j.lshk jHjia:d m%;sixialrKhla
lrkq msKsi wjYH kùk l%fudamdhhka wkq.ukh lsÍug foaYmd,k mlaIj, iy tajdfha kdhlhskaf.a Wjukd tmdlï
lghq;= flf¾' iy fm!oa.,sl wNs,dYhka fjkqfjka Y%S ,xldfõ wdKavql%u
jHjia:dj Ndú;d l< hq.h wjika lr wfma wdKavql%u
2' ñ;%YS,S iy fkdne÷kq úfoaY m%;sm;a;shla jHjia:dfõ isÿ lr ;sfnk jHdl+,;ajh msgqolsñka ck;djf.a
Y%S ,dxflah wNsudkh f,dalh bÈßfha by<ska Tijd ;eîu mrudêm;H n,h m%uqL;ajfha ;nd l%shd;aul lrk kj
wfma úfoaY m%;sm;a;sfha moku fõ' rfÜ iaffjÍ;ajh yd jHjia:d m%;sixialrKhla wm fkdmudj bosßm;a lrkafkuq'
iajdëk;ajh lsisu fldkafoaishla u; mdjd fkdfok" N+ñh fyda
rdcH jHjidhhka úfoaYhka w;g m;a fkdlrk iy rgg 5' M,odhS mqrjeisfhla - iY%Sl udkj iïm;la
wys;lr .súiqï w;aika fkd;nk m%;sm;a;sh wm wdrlaId rgl iuDoaêh r|d mj;skafka tys jdih lrk mqrjeishkaf.a
lrkafkuq' ta fjkqjg wm f,dj ish¨ rgj,a iudk ñ;=rka oekqu" yelshdj iy ld¾hY+r;ajh u; h' tfy;a hq.fhka
fia i,ld l%shd lrk ziuñ;% úfoaY m%;sm;a;shlaZ wkq.ukh hq.h f,dalh ;=< ks¾udKh jk w,q;a m%jK;d" uyd bosß msñ
lrkakg lem fjuq' iuÕ wm o Bg wkql+, j .uka lsÍug kï kfjda;amdokh
mokï lrf.k udkj iïm;a ixj¾Okh l< hq;= h.
ta i`oyd ksfrda.S" oekqfuka iúu;a" M,odhS mqrjeisfhla
f.dvke.Sfï j.lSu wm ndr .kafkuq'

02 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


6' ck;d flakaøSh wd¾Ólhla 9' ;sridr mßir l<ukdlrKh
wm úiska f.dvke.+ fmdÿ ck;djg nrlafkdjQ foaYSh .yfld<" we<fod< iy i;d iSmdjd uq,a lr.;a mßirh ne|S
jHdmdßlhd Yla;su;a l< wd¾Ólh lvd úkdY lsÍfï we;af;a wmf.a iqiqu;a iuÕ h' tneúka wkd.; mrïmrdj
j.lSu iïmQ¾Kfhkau j;auk rch úiska Ndr .; hq;= h' fjkqfjka wm mßirh ;sridr f,i wdrlaId lr.; hq;= h'
foaYSh jHdmdßhd f.dv.ekSu i`oyd wjYH jkafka fõ.fhka w¨;a jk j.d ix.%duhla fuka u ish¨ jkdka;r wdrlaId
jevlrk rgls' ta i`oyd jk ksYAÑ; b,lalhla iys; lsÍug wm lghq;= l< hq;= h' h,amskQ kS;s rduqj fjkia
ixj¾Ok jHdmD;s rch i;= úh hq;= h' tu jev ms<sfj< lr ish¨ mßir wjNdú;hka ksud lsÍu i`oyd wjYH kS;s
±kgu;a wms ilia lr wjika h' tfy;a ta i`oyd m<uqj rduqjla ia:dmkh l< hq;= h' ish¨ .x.d" we<fod< msßisÿ
foaYSh jHdmdßlhka uqyqK § we;s w¾nqofhka Tjqka f.dv.; lsÍfï jevigkla iuÕ mqrjeishkag c,h i`oyd we;s Y=oAO
hq;= h' ta i`oyd Tjqkg wjYH ish¨ myiqlï uq,a jir lSmh jQ whs;sh wdrlaId lsÍu wm i;= j.lSula fõ'
;=< §u ,nd fokq we;' iEu mqrjeisfhl=gu ksYaÑ; wd¾:sl
ia:djr;ajhla" ÈhqKqùfï iudk wjia:d iy f.!rjdkaú; fi!Nd.Hj;a foaYhla lrd myiqfjka <Õdùug ndOdjla j
Ôú;hla .; lsÍfï whs;sh ia:djr lsÍu i`oyd wmf.a mj;sk iy rdcH hka;%h wl¾uKH lr we;s h,amek .sh
ck;d flakaøSh wd¾Ól ixl,amh u; wms ksn`oju fmkS kS;s fr.=,diss" wdh;ksl iy mßmd,k jHjia:d ish,a, kej;
isákafkuq' ta i`oyd jk läkï cSjk jevigykg wu;rj i,ld n,d wjYH m%;sixialrK fhdackd bosßm;a lsÍu i`oyd
wfma wruqK Okm;Ska g jvd fmdÿ ck;dj k`.d isgqùuh wm zkS;s m%;sixialrK iNdjlaZ ia:dmkh flfrkq we;'
ta i`oyd iQodkï h'
10' úkh.rel" kS;s.rel iy .=K.rel iudchla
7' ;dlaIKh u; mokï jk iudchla iudchg idOdrKh bgq lrk kS;sfha wdêm;Hhg .relrk
kùk ;dlaIKh iy f.da,Sh m%jK;djka je<|.kakd ;reK mqrjeisfhl= ks¾udKh lr kS;s.rel rgla iy ;sridr
is;=ïme;=ïj,g iumd; jk yd kfjda;amdokhkag m%uqL;ajh iudchla f.dvke.Su wfma n,dfmdfrd;a;=j iy wêIaGdkh
,efnk ixj¾Okfha kj udkhka lrd hd yels ;dlaIKSlrK fõ¡ ta jHdhdufha § wdndê; iy úfYaI yelshdjka iys;
ie,iqula wo rgg wjYH h' wmg ixj¾Okfha by< u ysKs m%cdjg iy ;reK ;reKshkag o m%Odk iudc wd¾Ól
fm;a;g <Õdùug kï kQ;k ;dlAIKsl oekqu iy Ndú;h Odrdfjka neyer j yqfol,d ùug bv ;nkafka ke;' Tjqkag
fkdmud j w;am;a lr .ekSug wjYH h. wfma flakaøSh o wNsudkfhka hq;= j keÕS isàug" ish cSjk wNsjDoaêh
wjOdkh fhduq lr ;sfnkafka oekqfuka iy l=i,;dfjka Wodlr .ekSug wjYH myiqlï iys; mßirhla ks¾udKh
mßmQ¾K wkd.; mrmqrla ks¾udKh lr .ekSu i`oyd h' flfrkq we;'

8' fN!;sl iïm;a ixj¾Okh


wfma rg by< u ixj¾Ok biõj lrd f.k hdu i`oyd
wjOdkh fhduq l< hq;= m%Odk u fCIA;%h jkafka wfma
fN!;sl iïm;a jvd M,odhS f,i mßfNdackh lsÍu h' rfÜ
iq¿ m%foaYhla iSudj blaujd mßfNdackh lrk w;r úYd,
m%foaYhla W!k mßfNdackfhka hqla; h. tu ksid myiqlï
iy wd¾Ól wjia:d rg mqrd u jHdma; lrñka rfÜ ´kE u
ia:dkhla kùk udkj ckdjdihlg iqÿiq ia:dkhla njg m;a
lsÍu wmg mejÍ ;sfnk wNsfhda.hls' tu wNsfhda.h Ndr
.ekSug wm iQodkï h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 03


¥IKfhka f;dr
ld¾hlaIu md,khla
fojk fldgi
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla

••¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla


••¥IKh mrojk rgla
••rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh
••cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla

ld¾hlaIu md,khla ¥IKh mrojk rgla


wdishdfõ wdYAp¾hu;a u rgla f,i wm oS¾> ld,hla ;siafia ck;dj by< m%uqL;ajhls;a
f.dvke.+ Y%S ,xldj miq.sh wjqreÿ y;ryudr b,a,d isák jxpd ¥IK ráka ;=rka lsÍug
;=< ol=Kq wdishdfõ wvqu wd¾Ól ixj¾Ok lsisÿ pls;hlska f;drj wm lem jk nj im:
fõ.h we;s rg njg m;a ù we;af;a fuu fldg m%ldY lrk w;r jxpd ¥IKfhka f;dr
wdKavqfõ w¥ro¾YS iy wld¾hlaI u md,kh foaYmd,{fhl= muKla fkdj mqrjeisfhl= o
ksidh' tu lvdjeàug m%Odk u fya;=j ù ìyslr .ekSug wm lghq;= lrkafkuq'
we;s rdcH hka;%Kh M,odhS ld¾hlaIu rdcH
hka;%Khla njg m;a lsÍu i`oyd wms lem cd;sl iu.shg u. lshk
jkafkuq' m%cd;ka;%jd§ md,khla
f,dal n,j;=kaf.a iy cHd;Hka;r rdcH fkdjk
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh ixúOdkj, wNs,dIhka fjkqjg ck;djf.a
rfÜ wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sh ;=< Yla;su;a wNs,dIhka u; kj jHjia:djla y`ÿkajd oSug
fm!oa.,sl wxYhla fuka u Yla;su;a rdcH wm lghq;= lrkafkuq' uyck;djf.a fuka u
wxYhla o mej;Su wjYH fõ' wm rdcH úúO foaYmd,k iy nyqck ixúOdkj, fhdackd
jHjidhhka lsisfia;a fm!oa.,SlrKhg ,la ,nd f.k kj jHjia:dj ìys lsÍu i`oyd
lrkafka ke;' ta fjkqjg iEu rdcH jHjidhla md¾,sfïka;=fõ ish¨ u mCI ksfhdackh lrk
u M,odhS iy ld¾hlaIu wdh;k njg m;a lsÍu f;aÍu ldrl iNdjla m;a lsÍug lghq;= fhdokq
i`oyd wjYH mshjr .kq ,efí' ,efí'

ld¾hlaIu md,khla •• wud;HdxYj, ld¾hNdrh l%shdjg kexúh hq;af;a


wud;Hjrhdf.a Wmfoia wkqj wud;HdxY f,alïjrhd m%uqL
wdishdfõ wdYAp¾hu;a u rgla f,i wm f.dvke.+ Y%S ,xldj rdcH ks,OdÍ jHqyh u`.ska h' tu ksid iEu wud;HdxYhl
miq.sh wjqreÿ y;ryudr ;=< ol=Kq wdishdfõ wvqu wd¾Ól u f,alïjrhd f,i m;a lrkq ,nkafka ukd mßmd,k
ixj¾Ok fõ.h we;s rg njg m;a ù we;af;a fuu wdKavqfõ yelshdjka iy w;aoelSï iys; zl%shdYS,sZ wfmalaIs; wruqKq
w¥ro¾YS iy wld¾hlaI u md,kh ksidh' tys m%;sM,hla yUd hd yels ks¾udKYS,S rdcH ks,OdÍka yd úoaj;a
f,i rdcH wxYh" foaYSh jHdmdßlhd" ksIAmdolhd iy f.dúhd jD;a;slhka h'
we;=`M iuia; moaO;shu nrm;, mßydkshlg ,laj we;'
tu lvdjeàug m%Odk u fya;=j ù we;s rdcH hka;%Kh •• tu ks,OdÍkag iy bosßfha oS tu ;k;=rej,g m;aùug
M,odhS ld¾hlaIu rdcH hka;%Khla njg m;a lsÍu i`oyd iqÿiqlï we;s fojk fm< ks,OdÍkag o wjYH w;sf¾l
wms lem jkafkuq' úIh oekqug iy úfYAI l<ukdlrK mqyqKqj ksrka;r j
hdj;ald,Sk lr .ekSug iEu fofkl=gu iudk wjia:dj
•• wkd.;fha oS wfmalaId lrk fi!Nd.Hj;a foaYhla ie,fik mßos foia úfoia mqyqKqj,g fhduq lsÍfï úêu;a
f.d`vke.Su i`oyd lemfjk ld¾h Y+r wud;H uKav,hl l%ufõohla we;s lrkq ,efí'
wjYH;dj u;= ù we;' ta wkqj fuu cd;sl jevms<sfj<
l%shd;aul lsÍu i`oyd m%dfhda.sl iy h:d¾:jd§j •• ish¨ u rdcH wdh;k m%OdkSka" ixia:d iNdm;sjreka iy
wkd.; leìkÜ uKAv,fha ixhq;sh ;SrK`h lrk w;r wOHlaI uKav, idudcslhka f,i kdhl;aj yelshdfjka
ta ta wud;HdxY i`oyd wod< j.lSu oeßh yels iqÿiq u hq;" úIh ms<sn`o ukd oekqula we;s" iqÿiqlï yd
uka;%Sjreka f;dard m;alr .efka' w;aoelSïj,ska mßmQ¾K iy l%shdYS,S msßila m;a lrk

06 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


kj l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' kùk iudchSh ¥IKh mrojk rgla
wjYH;dj,g f.dapr jk mßos wod< fiajd ld¾hlaIu
lsÍu i`oyd ;dlaIK úfYaI{hka (Technocrats) wkqhqla; ksoyiska miq iEu wdKavqjlgu mdfya ¥IK fpdaokd t,a, ù
flfrkq we;' ;snQ kuq;a hymd,k kñka n,hg meñKs mj;sk rch ;rï
jxpdfõ ¥IKfha fhÿKq ;j;a lsisÿ rchla fkdùh' rdcmlaI
•• oekg mj;sk tlsfklg fkd.e<fmk iy m%dfhda.sl foaYmd,k ksud lsÍu i`oyd miq.sh jir y;r yudrl
fkdjk rdcH mßmd,k iy rdcH jHjidh pl%f,aL" ld,hla uq`M,af,a foaYmd,k ffjrfhka u;aj kegQ kdv.fuka
m%;sfYdaOkh fldg ld¾hlaIu ck;d fiajhlg bv fuu rch ck;djg Tmamq lr fmka jQfha wfma ksfodia nj
ie,fik mßos hdj;ald,Sk lsÍug wjYH wksl=;a pl% f,aL muKs' ta .ek wm Tjqkag ia;=;sjka; jk kuq;a fuu rch
y`ÿkajd fokq ,efí' uy nexl= fld,a,fha isg ixialD;sl wruqo, fld,a,lEu
olajd isÿl< ish¨ ¥IK jxpdjkag tfrysj kvq mjrd kS;suh
•• oekg mj;sk —cd;sl wd¾Ól iNdj˜ iy —Wmdh ud¾.sl ovqjï ,nd fokjd fukau tf,i Wmhd.;a ish¨ Okh wms
jHjidh l<ukdlrK tackaish˜ wfydais lr cd;sl kej; whlr .kafkuq' wms fhdackd lrk ck;d flakaøSh
m%;sm;a;s iy l%u iïmdokh" rdcH wdfhdack fjka lsÍu' wd¾Ólh hgf;a jeh lsÍug wfmalaIs; uqo,a j,ska fldgila
cd;sl ixj¾Ok ie,iqïlrKh' m%iïmdok l%shdj,sh" rdcH wxYfha ¥IKh je<elaùu yryd Wmhd .kafkuq' wmf.a
jHdmD;s úYaf,aIKh iy l<ukdlrKh hk flakaøSh m%uqL;dj j¾;udkh i`oyd muKla fkdfõ' wkd.; wmf.a
wxY úksúo Ndjhlska hq;= j iy rcfha Wmdh ud¾.sl rchla hgf;a o lsisÿ jxpd ¥IKhlg bv fkd;nkafkuq'
osYdk;Skag wkqj isÿlsÍu i`oyd ckdêm;sjrhd hgf;aa ta wkqj oS¾> ld,hla ;siafia ck;dj by< m%uqL;ajhls;a
mj;sk zcd;sl m%;sm;a;s iy l%u iïmdok fldñIka b,a,d isák jxpd ¥IK ráka ;=rka lsÍug lsisÿ pls;hlska
iNdjlaZ wjYH n,;, iys; j ia:dmkh flf¾' f;drj wm lem jk nj im: fldg m%ldY lrk w;r jxpd
¥IKfhka f;dr foaYmd,{fhl= muKla fkdj mqrjeisfhl= o
•• cd;sl m%;sm;a;s ilia lsÍu i`oyd ck;djf.a iyNd.s;ajh
ìyslr .ekSug wm lghq;= lrkafkuq'
,nd.;a mßos u m%;sm;a;s ;SrK l%shd;aul lsÍfïoS;a ck;d
iyNd.s;ajh ,nd .ekSu i`oyd hdka;%Khla ilia flfrkq
•• uynexl= uxfld,a,h we;=¿ miq.sh ld,h ;=< isÿ l<
we;' ta hgf;a ks,OdÍkag" jD;a;ShfõoSkag" w;aoelSïj,ska
uydmßudK jxpd yd ¥IK 20 we;=¿ wmrdOhkag iïnkaO
mßmQ¾K fcHIaG mqrjeishkag iy fjk;a wNs,dIS
ish¨ jeroslrejkag fkdmud j o`vqjï lsÍu i`oyd kS;sh
md¾Yjlrejkag iyNd.sùug wjia:dj ,efí'
ls%hd;aul ,efí'
•• j¾I 2015 oS tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh úiska tys
•• jxpd iy ¥IKj,g iïnkaO wm mlaIfha ´kEu ;,hl
idudcsl rgj, tlÕ;dj we;sj m%ldYhg m;a lrk ,o
uyck ksfhdacs;hka fyda by< ks,OdÍka jydu mlaIfhka
—;sridr ixj¾Ok b,lal˜ jir 2030 jk úg <Õd lr
bj;a lrk w;r lsisÿ n,mEulska f;drj kS;sh l%shdfõ
.ekSu i`oyd wjYH mßos wud;HdxY uKav, jHqy ilia
fhoùug iyh ,nd fokq we;' ta i`oyd w,a,ia fyda ¥IK
flfrkq we;'
úu¾Yk fldñIka iNdj Yla;su;a lrkq ,efí'
•• wmf.a rcfha wm úiska w;am;a lr.; hq;= iyY%l b,lal
•• fmd,sia uQ,H wmrdO fldÜGdih kS;Hkql+, j msysgqjd
imqrd .ekSu i`oyd wjYH úêu;a jevms<sfj<la l%shd;aul
uyck;djg o meñKs,s bosßm;a lsÍug wjia:d j i,id
lrkq ,efí'
fok w;r mdg mlaI fkdi,ld ish¨ ¥IK yd jxpdj,g
•• fi!Nd.Hj;a rdcHhla f.dvke.Su hkq ish¨ fokd i;=áka jegn|sk zuQ,H wmrdO hqla;s úksYAph wêlrKhlaZ
cSSj;ajk rgla ks¾udKh lsÍu h' bosß oYlh ;=< wfma msysgqjkq ,efí'
rg f,dal ika;=Iaá o¾Ylfha (World Happiness Index)
•• ñ,oS .ekSïj, o" wkque;shka oSfï o" nÿ ;SrKh lsÍfï o"
bosßfhka u isák rgla njg m;alsÍu wmf.a wNs,dIh fõ'
,xiq l%uhg fldka;%d;alrejka ;SrKh lsÍfï oS jeks ;j;a
•• rdcH úhoï iy wdfhdack i`oyd bosßm;a jk ls%hdjka fndfyduhl oS wjidk ;Skaÿj .kakg mqoa.,fhla
wud;H uKav, m;s%ld wdu;H uKav, f,alïjrhdf.a wjYH ke;' fï ish,a, ;dlaIKh Ndú;fhka l< yels fõ'
iNdm;s;ajfhka hq;a fcHIaG ks,OdÍ lKavdhul
•• ta ksid wo fndfyda rgj,a ¥IKh msgq oelSug ;dlaIKh
ksÍlaIKhg ,la lr tys ks¾foaY iys;j bosßm;a lsÍug
úi`ÿu f,i fhdod f.k we;' wmg;a myiqfjka u fuh
lghq;= flf¾'
y`ÿkajd fokakg mq`Mjk' ta jf.au wms n,dfmfrd;a;=
•• jir ;=kl ld,hlg rdcH wxYhg ^ue;s weu;sjreka o jkqfha cd;sl m%iïmdok m%;sm;a;shla ilia fldg th
we;=`Mj& jdyk yd ld¾hd, ñ,oS .ekSu" l=,shg .ekSu wl=rgu ls%hd;aul lsÍu i`oyd h' wmf.a oelau h:d¾:hla
kj;kq ,efí' njg m;alr .ekSu i`oyd rdcH iïm;a M,odhS iy
ld¾hlaIu f,i l<ukdlrKh flfrk" ck;djg
j.lshk" kejqï rdcH md,khla wm ks¾udKh flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 07


fojk fldgi
¥IKfhka f;dr ld¾hlaIu md,khla
•• B ;dlaIKsl Ndú;hka uQ,sl lr.;a l%ufõohka Tiafia •• cd;sl jHjidhka f,i ,xld nexl=j" uyck nexl=j"
¥IK u¾Ok jevigykla l%shd;aul lrk w;r m%Odk cd;sl b;sß lsÍfï nexl=j" jrdh yd .=jka f;dgqm<" YS%
rdcH wdh;k ;=< isÿjk fyda isÿùug hk jxpd iy ,xlka .=jka fiajh" úÿ,sn, uKav,h LKscf;,a ixia:dj"
¥Is; .kqqfokq ms<sn|j ks¾Kdñlj meñKs,s lsÍu i`oyd c,iïmdok uKav,h" ,xld .ukd.uk uKav,h iy YS%
l%ufõohla y÷kajdoSug wjYH kS;s iïmdokh flfrkq ,xld ÿïßh uq`Mukskau jD;a;Sh l<ukdlrKhlg ,la
we;' lrkq ,efí'

•• w,a,ia iy ¥IKfhka f;drj rdcH fiajh mj;ajdf.k •• cd;sl jHjidh wêldßhla (National Enterprises Authority)
hdu yd fm!oa.,sl wxYh Bg wkqrEm ish lghq;= we;s lsÍu u.ska fuu jHjidhka ,dnodhS jHdmdr f,i
fufyhùfuka cd;sl jevms<sfj<la ls%hd;aul lsÍug mj;ajd .ekSug wjYH jdKscuh mßirhla we;s lrkq
w,a,ia fyda ¥IK fomd¾;fïka;=fõ ld¾h Nd¾h mq`M,a ,efí'
wdh;ksl yd kS;suh jHqyhla ;=< Yla;su;a lrkq ,efí'
•• oekg mj;sk ksYaÑ; yd ld,Sk wjYH;djla fkdue;s
tl yd iudk ld¾hhka bgq lrk rdcH jHjidhhka jeä
rdcH jHjidh l<ukdlrK m%;sm;a;sh M,odhS;djla iy ld¾hlaIu;djla w;am;a lr .ekSu
rfÜ wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sh ;=< Yla;su;a fm!oa.,sl i`oyd taldnoaO lsÍug n,dfmdfrd;a;= fõ'
wxYhla fuka u Yla;su;a rdcH wxYhla o mej;Su wjYH •• .%dóh ixj¾Ok" lDIsl¾u" ixpdrl" jeú,s l¾udka;"
fõ' wfma rdcH jHjidhhka lsisfia;a fm!oa.,SlrKhg ,la m¾fhaIK" boslsÍï iy wmkhk jeks fCIa;%j, we;s úúO
lrkafka ke;' ta fjkqjg iEu rdcH jHjidhla u M,odhS rdcH wdh;k lghq;= ld¾hlaIu f,i bgq lsÍu i`oyd tla
iy ld¾hlaIu wdh;k njg m;a lsÍu i`oyd wjYH mshjr tla fCIa;% b,lal lr .;a taldnoaO hdka;%K jHqyhla we;s
.kq ,efí' lrkq ,efí'
•• lsisÿ rdcH jHjidhla os.ska os.g u rdcH wh - jehg •• rdcH jHjidhkays jd¾Isl jd¾;d ms<sfh, lsÍu úêu;a l<
nrla fkdjk wdh;k jYfhka mj;ajdf.k hdug ksYaÑ; hq;= w;r ta ta wdh;kj, l%shdldÍ;ajh ms<sn`o wdh;k
iy úêu;a jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí' ld¾h idOkh we.hSu i`oyd úêu;a l%ufõohla ia:dms;
lrkq ,efí' ta w;ßka rchg uQf,damdhsl j jeo.;a hehs
ta hgf;a' uyd NdKaavd.drh úiska y÷kd.kq ,en we;s wdh;kj,
l%shdldß;ajh ms<sn|j oeä wjOdkhla fhduq lsÍug
•• rdcH jHjidhkays iNdm;sjreka iy wOHlaIl uKav, wfmalaId flf¾'
;u md,kh hgf;a we;s wdh;kj, ,dNodhS;ajh iy
uQ,H ;;a;ajfha m%.;sh iïnkaOfhka j.lsj hq;= jk •• uyd mßudK jdKscuh rdcH jHjidh mßmd,khg olaI
w;r Tjqkaf.a ld¾hidOkh jd¾Isl j we.hSug ,la m<mqreÿ l<ukdlrejka n|jd.ekSfï § fjf<|fmd<g
flfrkq we;' iß,k jegqmla f.ùug yelsjk wdldrhg oekg mj;akd
wdh;ksl kS;s ixfYdaOkh flfrkq we;' tfia n|jd .kakd
•• tu wdh;kj, jxpd iy ¥IK iïmQ¾Kfhka u ;=rka l<ukdlrejkaf.a j.lSï ksjeros j bgq lrkafka o hkak
lsÍfï j.lSu iNdm;sjrhdg iy wOHlaIl uKav,hg fidhd n,d wjYH mshjr .ekSug miqqúmrï l%ufõohla
mejf¾' ia:dmkh flf¾'
•• rdcH jHjidhka l<ukdlrKh lsÍu i`oyd fcHIaG •• ;r.ldÍ jHdmdßl fCIa;%j, jdKsc lghq;=j, fhoS isák
l<ukdlrejka f;dard .ekSfï oS foaYmd,k ys;j;alï rdcH jHjidhka ta ta fCIa;%j, l%shd;aul jk fm!oa.,sl
u; fkdj wod< j.lSï oeÍug we;s iqÿiqlï u; tu jHjidhhka iuÕ ;r. lsÍfï § rdcH jHjidhlhkag
f;dard.ekSï isÿ flf¾' úfYaI rdcH wkq.%yhla ,nd oSu u.ska fjf<|fmd<
•• rdcH nexl=" m%Odk fomd¾;fïka;= iy ixia:d i`oyd idudkH l%shdldÍ;ajhg ndOd fkdlsÍug lghq;= iïmdokh
jHjydßl ú.Kk isÿ lr úksúo Ndjfhka hq;a wdodhï flf¾'
yd úhoï ms<sn`o l<ukdlrK l%ufõohla we;s lrk •• rdcH jHjidhj,g foaYmd,k ueosy;aùï i`oyd we;s
w;r kshñ; jHjia:dms; wjYH;djkag wkqj jd¾Isl bvlv ÿrelsÍu i`oyd wjYH kS;s iïmdokh flfrkq we;'
.sKqï bosßm;a lsÍfï j.lSu meyer yßk wOHlaI
uKav, fjkia lsÍug lghq;= flf¾'

•• rdcH jHdmdr fm!oa.,SlrKh ;ykï lsÍu i`oyd kS;suh


rduqjla y`ÿkajd oSu iy fm!oa.,SlrKh lr we;s rcfha
fldgia ksfhdackh lsÍfï oS rdcH m%;sm;a;s wkql+, lsÍfï
fldkafoais kS;s.; lsÍug lghq;= flf¾'

08 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


cd;sl iu.shg u. lshk m%cd;ka;%jd§ md,khla •• ckj¾. w;r ielh j¾Okh lrk m%Odk idOlhla f,i
bvï m%Yakh y`ÿkd .efkk w;r tu bvï iïm; olskafka
•• j;auka jHjia:dj ms<sn`o iudcfha we;af;a m%n, w;S;fhka wmg Wreu jqKq odhdohlg jvd wkd.;fhka
úfõpkhls' tys wvqmdvq ÿre lsÍug f.kd 19jk ,nd.;a Khla f,ih' tneúka bvï mßyrKh ukd
ixfYdaOkfhka isÿ jQfha m%Yak ke;s lsÍug f.dia ke;s ie,iqulska l< hq;= fõ' ta i`oyd mdrïmßl iy mqrd
m%Yak we;s lsÍuls' tneúka f,dal n,j;=kaf.a iy úoHd;aul jeo.;alu" Lksc iïm;a msysàu" kd.ÍlrKh"
cHd;Hka;r rdcH fkdjk ixúOdkj, wNs,dIhka fjkqjg há;, myiqlï ixj¾Okh" wkd.; wjYH;d hk idOl
ck;djf.a wNs,dIhka u; kj jHjia:djla y`ÿkajd mokï lrf.k bvï mßyrK ie,eiaula cd;sl" m<d;a"
oSug wm lghq;= lrkafkuq' uyck;djf.a fuka u úúO Èid iy m%dfoaYSh uÜgfuka ms<sfh, lsÍu i`oyd cd;sl
foaYmd,k iy nyqck ixúOdkj, fhdackd ,nd f.k kj bvï fldñiula we;s lrkq ,efí'
jHjia:dj ìys lsÍu i`oyd md¾,sfïka;=fõ ish¨ u mCI
ksfhdackh lrk f;aÍu ldrl iNdjla m;a lsÍug lghq;= •• ckj¾. w;r ielhg m%Odk fya;=j ù we;af;a ikaksfõok
fhdokq ,efí' fkdyelshdj ksid we;sjqKq wkjfndaOh h' tneúka isxy,
udOHfhka bf.k .kakd orejkag fou< NdIdj o fou<
•• úOdhl ckdêm;s l%uh" ñY% ue;sjrK l%uh" m<d;a iNd udOHfhka bf.k .kakd orejkag isxy, NdIdj o
l%uh" kS;sfha wdêm;H iúu;a lsÍu jeks fCIa;% ish,a, u b.ekaùug wjYH ish`Mu myiqlï imid tlS NdIdjka
jHjia:d iïmdokfha § wjOdkh fhduq flf¾' bf.k .ekSu wksjd¾h flf¾'
•• talSh rdcHh" nqÿ oyug ,efnk m%uqLia:dkh" wd.ñl •• we;eï uyck ksfhdacs;hkaf.a iy Tjqkaf.a
ksoyi we;=`M uQ,sl ñksia whs;sjdislï tlS jHjia:dfõ wkq.dñlhkaf.a wúkS; yeisÍï foaYmd,lhd ms<sn`o
wkq,a,x>kSSh ,laIKhka fõ' ±jeka; l`M Ñ;%hla Tfí ukfia we`§ we;s nj fkdryisls'
•• ckjd¾.sl iy wd.ñl lKavdhï w;r u;= jk tfia wjkS;j yeisfrk uyck ksfhdacs;hskag rfÜ kS;hg
wúYajdihka oreKq .egqï olajd j¾Okh ùu je<elaùu wkqj lghq;= lrkq we;'
i`oyd ckdêm;s;=udf.a uQ,sl;ajfhka meje;afjk i¾j •• ue;sjrKh i`oyd ±jeka; uqo,la úhoï lsÍfï ixialD;sh
w.ñl WmfoaYk iNdjla m;a lrkq ,efí' tfuka u Èia;%sla fya;=fjka foaYmd,lhska iy cdjdrïlrejka w;r
iy m%dfoaYSh f,alï fldÜGdi uÜgñka i¾j wd.ñl wksis ne`Èhdjla f.dvkef.kjd jf.au cdjdrïlrejka
iNdjla ìyslr wd.ñl lKavdhï w;r u;=jk .eg`M foaYmd,khg meñKSfï m%jK;djla we;s nj i;Hhls'
idlÉPdfjka iïuq;shg t<eöu yryd úi`od .ekSfï tneúka foaYmd,lhskag ue;sjrKhl § úohï l< yels
hdka;%Khla ìys lrkq ,efí' Wmßu uqo, ;SrKh lsÍug;a tlS Wmßuh blaujd lghq;=
•• wdhqO iu`. Ndr jQ fldá idudcslhska 13"784lg iudj § lrkjd±hs wëCIKh lsÍug;a ue;sjrK fldñiug n,h
mqkre;a:dmkh lr iudc .; lsÍug wm mshjr .;a;;a mejfrk kS;s iïmdokh lrkq ,efí'
hqo iufha § úúO fpdaokdjkag ,la jqKq yuqod idudcslhska •• ckdêm;sjrKfhka miq fkdmud j md¾,sfïka;=
ms<sn`o tjeks mshjrla .;af;a ke;' hqoaOh iïnkaOj úúO ue;sjrKhla meje;aùu i|yd wjYH cku;h o fuu
fpdaokd ,eî isák iy o`vqjï ú`Èk yuqod idudPslhska ckdêm;sjrKfha oS wm ck;djf.ka b,a,d isákjd'
fuka u t,aààB idudcslhska o l%udkql+,j mqkre;a:dmkh
lr ksoyia mqrjeishka f,i iudc.; lsÍug lghq;= lrkq
,efí'

•• ;%ia;jd§ fpdaokd hgf;a w;awvx.=jg f.k È.= l,la


r`ojd f.k isák ish¨ u fokd udi ;=kla we;=<; kvq
mejÍug fydA ksoyia lsÍug lghq;= iïmdokh flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 09


iqrlaIs; rgla
f;jk fldgi
iqrlaIs; rgla

cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek wfm%a,a 21 isoaêh


cd;sl wdrlaIdj rgl ixj¾Okhg w;HjYH idOlhls' ;%ia;jdoh mrdchg m;a lsÍfuka jir
rgl iduh iy iqrlaIs; nj ke;skï udkj ksoyi 10la we;=<; h<ss;a tjka jQ ìysiqKq
wysñ jk ksid th tosfkod cSú;fha mgka fm!oa.,sl ;%ia;jdohlg rg f.dÿre ùfï m%Odk
yd rdcH wxYfha lghq;= olajd n,meje;afõ' foaYSh fya;=j wdrlaIl lafIa;%fha isÿjQ nrm;<
iy úfoaYSh wdfhdaclhka oskd .ekSug kï rfÜ lvd jeàu h' wfkla fya;=j kï
wdrlaIdj ms<sn`oj Tjqkg iaÓr úYajdihla ;sìh hq;= ;%ia;jdohg Wvf.ä fok foaYmd,k yd
h' rgl cd;sl wdrlaIdj ì|jegqK úg rfÜ wd¾Ólh;a iudc miqìula Y%S ,xldj ;=< f.dvkeÕS
ì|jefgk nj wm w;aoelSfuka oksñ' tjeks rgl ;sîu h' tneúka wka;jdoh fmdaIKh
m%cd;ka;%jdoh l%shd;aul lsÍu wiSre fõ' ta ksid cd;sl lrkq ,nk ish¨ u ud¾. iy l%shdldrlï
wdrlaIdj wm wdKavqfõ m<uq j.lSu njg m;a fõ' wyqrd,Sug wjYH ksYaÑ; mshjr .ekSug
wm miqng jkafka ke;'

wdrlaIl fiajd ( fiajhg u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla ñ;%YS,S iy woSk


wdrlaIdjla u;aøjH Ndú;h wd¾Ól mßydksh cd;Hka;r iïnkaO;d
rg ;%ia;jdofhka uqodf.k iuÕ ne`ÿKq iudc mßydksfha o rdcH ;dka;%sl
rfÜ talShNdjh iy cd;sl levm;ls' j¾;udkfha u;aøjH iïnkaO;dj, oS fyda
wdrlaIj iy;sl lsÍu Ndú;h" úfYaIfhka mdi,a orejka cd;Hka;r fjf<|
i`oyd wNS;j l%shd l< wfma w;r mjd me;sr hk jix.;hla .kqfokqj, oS lsisÿ
;%súO yuqodj f,dalfha isák njg m;a ù we;' tys we;s Ndhdkl úfoaY rgla yuqfõ oKska
úkh.rel wNS; yuqodjls' u wk;=r kï tajd orejka myiqfjka fkdjefgk" ieu úg u
miq.sh jir lSmh ;=< tu fmd<Ujd .; yels wdldrhg úúO rfÜ iaffjÍ;ajh wdrlaId
yuqodjkaf.a iy ks,OdÍkaf.a iajrEmfhka fjf<|fmd<g meñKSu lrk" ´kE u rgla iuÕ
lS¾;shg wf.!rj jk fndfyda h' tu ksid u;a Wjÿfrka rg ksoyia iu ;;a;ajfhka .kqfokq
foa isÿ úh' wm kej;;a lr .ekSu i`oyd wm fkdmiqngj lrk" foaYSh wNsudkh
wdrlaIl yuqodjkaf.a" lghq;= lrkafkuq' iqrlsk f.!rjdkaú;
fmd,Sisfha iy isú,a wdrlaIl md,khla wm h<s;a
n,ldfha f.!rjh wdrlaId ia:dms; lrkafkuq'
lsÍug mshjr .kafkuq'

cd;sl wdrlaIdjg uq,a ;ek mqrjeisfhl=g u ìfhka iy ieflka f;dr j cSj;aùu


i`oyd we;s whs;sh iïmQ¾Kfhka u wdrlaId flf¾'
cd;sl wdrlaIdj rgl ixj¾Okhg w;HjYH idOlhls' rgl
iduh iy iqrlaIs; nj ke;skï udkj ksoyi wysñ jk •• ta i`oyd tod ;snqKq cd;sl wdrlaIl nqoaê hdka;%Kh kej;
ksid th tosfkod cSú;fha mgka fm!oa.,sl yd rdcH wxYfha il%Sh lr olaI ks,OdÍkag kej;;a fuu j.lSï Ndr fokq
lghq;= olajd n,meje;afõ' foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhka ,efí' ;%súO yuqodj yd fmd,Sish i;= nqoaê fiajd wxY
oskd .ekSug kï rfÜ wdrlaIdj ms<sn`oj Tjqkg iaÓr ish,a, cd;sl wdrlaIdj ms<sn`oj j.lshk" n,;, iys;
úYajdihla ;sìh hq;= h' rgl cd;sl wdrlaIdj ì|jegqK úg nqoaê wxY m%Odksfhl= hg;g f.k" wod< wxY w;r ukd
rfÜ wd¾Ólh;a ì|jefgk nj wm w;aoelSfuka oksñ' tjeks iïnkaëlrKhla we;s lrkq ,efí'
rgl m%cd;ka;%jdoh l%shd;aul lsÍu wiSre fõ' ta ksid cd;sl
wdrlaIdj wm wdKavqfõ m<uq j.lSu njg m;a fõ' •• úfoaY nqoaê fiajd iuÕ ukd iïnkaëlrKhla we;slr
.ekSu" wfma wdrlaIl ks,OdÍkag wjYH foaYSh yd úfoaYSh
•• › ,xldj talSh rdcHhla f,i mj;ajdf.k hk w;r Bg mqyqKqj ,nd§u jdf.a u Tjqkaf.a fiajd lghq;= id¾:l j
tfrys j lghq;= lsÍug lsisfjl=g fyda bv ;nkafka ke;' bgq lsÍu i`oyd kùk ;dlaIKfha iydh ,nd fokq ,efí'

•• fï N+ñh u; ckjd¾.sl" wd.ñl fyda fjk;a ljr


wdldrhlj;a ;%ia;jdohlg bv ;nkafka ke;s w;r iEu

12 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• j¾I 2015 isg miq.sh ld,h mqrd u we;s lrk ,o úúO u;aøjH Wjÿfrka ksoyia jk rgla
mSvdjka ksid ì| jegqK wdrlaIl yuqodj, yd fmd,sia
ks,OdÍkaf.a udkisl;ajh iy wNsudkh kej; k`.d u;aøjH Ndú;h wd¾Ól mßydksh iuÕ ne`ÿKq iudc
isgqùu i|yd;a foaYmd,k n,mEfuka f;dr j ish rdcldß mßydksfha o levm;ls' j¾;udkfha u;aøjH Ndú;h"
lrf.k hdu i|yd;a wjYH kS;suh /ljrKh Tjqkag úfYaIfhka mdi,a orejka w;r mjd me;sr hk jix.;hla
,nd fokq we;' njg m;a ù we;' tys we;s Ndhdkl u wk;=r kï tajd orejka
myiqfjka fmd<Ujd .; yels wdldrhg úúO iajrEmfhka
•• rfÜ yuqoduh wdrlaIdj fuka u rdc;dka;%sl wdrlaIdj" fjf<|fmd<g meñKSu h' tu ksid u;a Wjÿfrka rg ksoyia
ihsn¾ wdrlaIdj" wdydr iqrlaIs;;dj o iy;sl lrk lr .ekSu i`oyd wm fkdmiqngj lghq;= lrkafkuq'
w;r wmrdO" u;aøjH" uqo,a úY+oaêlrKh iy ¥IKfhka
rg uqojd ;nd .ekSug wjYH ish¨ ld¾hhka bgq flf¾' •• jrdh yd .=jka f;dgqm<j,ska u;aøjH furgg we;=¿ùu
je<elaùu i`oyd f¾.= ks,OdÍkag wjYH u;aøjH
•• rfÜ ish¨ u mqrjeishkag, úfYAIfhka u ldka;djkag yd y`ÿkd.ekSfï kùk ;dlaIKsl WmlrK ,nd foa'
orejkag ksoyfia ;u cSú; .; lsÍug wjYH /ljrKh
ieu úg u mj;ajdf.k hkq we;' •• u;a Wjÿr md,kh i`oyd fmd,Sisfha" wdrlaIl yuqodj,
fuka u ck;d iyNd.s;ajh o iys; läkï jevms<sfj<la
•• foia úfoia wdfhdaclhkag Tjqkaf.a jHdmdrj,g w,a,ia" l%shd;aul flfrkq we;'
lmamka f.ùfuka f;dr j" ;¾ckj,ska ñ§ iel ìh rys;j
;u wd¾:sl ld¾hhka lrf.k hdug wjYH mßirh •• u;aøjH Wjÿrg myiqfjka f.dÿre lr.; yels orejka
fkdmud j ilia lr fokq ,efí' bka uqod .ekSu i`oyd mdi,a moaO;sh" .=rejrekaf.ka iy
fouõmshkaf.ka taldnoaO hdka;%Khla ilia flf¾'

wfm%a,a 21 isoaêh •• u;aøjH fyda tjekss úúO u;a wdfoaYl fj; orejka
fmd<Ujk" úfYAIfhka u mdi,a wjg tajd wf,ú lrk"
f,dj mqrd úúO uqyqKqjßka jHdma; fjñka mj;sk bia,dï
mqoa.hska iy l=vd lv" T!IO wf,úie,a iy cx.u
rdcH ;%ia;jdoh oeka oeka uyd mßudK uÜgñka Y%S ,xldj
fjf<kaoka ksrka;rfhka mÍlaIdjg ,la lssÍfï l%ufõohla
;=<g o lvd jeo we;s nj wfm%a,a 21 od isÿ jqKq nrm;<
ilia flf¾'
;%ia; m%ydrh ksid meyeos,s fõ' ;%ia;jdoh mrdchg
m;a lsÍfuka jir 10la we;=<; h<ss;a tjka jQ ìysiqKq •• u;aøjHj,g wíneysjQjka iïmQ¾Kfhka u thska uqojd
;%ia;jdohlg rg f.dÿre ùfï m%Odk fya;=j wdrlaIl .ekSu i`oyd wjYH zcd;sl mqkre;a;dmk jevigyklaZ
lafIa;%fha isÿjQ nrm;< lvd jeàu h' wfkla fya;=j kï wdrïN lrkq we;' ta hgf;a w;s kùk m%;sldr iy
;%ia;jdohg Wvf.ä fok foaYmd,k yd iudc miqìula Y%S úfYdaOk l%uj,ska iukaú; cd;sl u;a ksjdrK uOHia:dk
,xldj ;=< f.dvkeÕS ;sîu h' tneúka wka;jdoh fmdaIKh 4la uq¿ rgu wdjrKh jk f,i wdrïN flf¾'
lrkq ,nk ish¨ u ud¾. iy l%shdldrlï wyqrd,Sug wjYH
ksYaÑ; mshjr .ekSug wm miqng jkafka ke;'
wdrlaIl fiajd ( fiajhg wdrlaIdjla
•• fuu isoaêhg iïnkaO ish¨ kS;s W,a,>kh lr we; ienE rg ;%ia;jdofhka uqodf.k rfÜ talShNdjh iy cd;sl
wmrdOlrejka" yjq,aldrjka" wkqn, ÿka iy j.lSï meyer wdrlaIj iy;sl lsÍu i`oyd wNS;j l%shd l< wfma ;%súO
y< ish¨ fokd u rgg fy<sorõ lsÍug iy fkdmud j yuqodj f,dalfha isák úkh.rel wNS; yuqodjls' miq.sh
o~qjï ,nd oSu i`oyd mQ¾K n,;, iys; iajdëk fldñIka jir lSmh ;=< tu yuqodjkaf.a iy ks,OdÍkaf.a lS¾;shg
iNdjla m;a lrk w;r tu fldñIfï fhdackd läkñka wf.!rj jk fndfyda foa isÿ úh' wm kej;;a wdrlaIl
ls%hd;aul lsÍug mshjr .efka' yuqodjkaf.a" fmd,Sisfha iy isú,a wdrlaIl n,ldfha f.!rjh
•• tu m%ydrh ksid wdmodjg ,la jQjkaf.ka › ,xldj ;=< wdrlaId lsÍug mshjr .kafkuq'
m%;sldr l< fkdyels whg rcfha mQ¾K wkq.%yfhka úfoaY
m%;sldr ,nd oSug lghq;= lrkq ,efí' •• wN+; fya;= u; ksis wdldrfha fpdaokdjla mjd rys;j
foaYmd,k m<s.ekSu i`oyd nkaOkd.dr Ndrfha r|jd isák
•• iodld,sl wl¾uKH;djhg m;a jQjka oS¾> ld,Skj / ish¨ wdrlaIl fmd,sia fyda isú,a wdrlaIl n,ld fin¨ka
ln,d .ekSu i`oyd jevms<sfj,la ilia flfrkq we;' yd ks,OdÍka jydu ksoyia lsÍu i`oyd wjYH mshjr
jydu .kq ,efí'
•• tu m%ydrh ksid fouõmshka wysñ jQ orejka /ln,d
.ekSug bosßm;a ù isák Tjqkaf.a {d;Skag udisl oSukdjla •• ;%ú
s O yuqodfõ" fmd,Sifs ha iy isú,a wdrlaIl n,ldfha oekg
,nd oSug lghq;= flf¾' mj;sk jegqm"a oSukd" Wiiaùï fuka u úY%du jegqma ms<n
s |j
we;s ish¨ u .eg¨ fkdmud j úi|Sug lghq;= flf¾'
•• tu isoaêh ksid ñh.sh mqoa.,hkag iy mjq,aj,g fuf;la
f.jd fkdue;s jkaos udi folla ;=< ,nd oSug lghq;= •• l%shdkaú; fiajfha kshq;=j isá 2009 j¾Ihg fmr fiajhg
iïmdokh flf¾' ne÷Kq ish¨ ks,hkaf.a m%udo ù we;s Wiiaùï kshñ; Èkg
ysñjk mßÈ ,nd §u i`oyd fkdmud j lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 13


f;jk fldgi
iqrlaIs; rgla
•• ;%súO yuqod Nghskaf.a fkajdisld.dr myiqlï iïnkaOfhka •• fiajfha fhfok ldka;d fmd,sia ks,OdÍkshka we;=¿ ish¨ u
we;s ish¨ .eg¨ fidhd n,d wjYH ish¨ myiqlï ,nd fmd,sia ks,OdÍkag wjYH ksmqK;dj iy oekqu ,nd .ekSu
oSug lghq;= flf¾' i`oyd fld;,dj, wdrlaIl úYajúoHd,h jeks fmd,sia
úYAjúoHd,hla fkdmudj wdrïN flfrkq we;'
•• úY%dñlhka we;=¿j ish¨ u ikakoaO yuqod idudðlhka
iy Tjqkaf.a mjq,aj, idudcslhka i`oyd ,nd fok ffjoH •• fmd,sia ks,OdÍka uqyqK fok rdcldÍ ÿIAlr;d wju lr
myiqlï ;j ÿrg;a jeä flfrkq we;' ld¾hlaIu fmd,sia fiajhla ia:dmkh lsÍu i`oyd wjYH
ish¨ u kùk myiqlï iy m%udKj;a jdyk myiqlï
•• ;%súO yuqod idudcslhskag tlai;a cd;Skaf.a idu idOl fkdmud j ,nd fokq ,efí' fmd,sia ia:dkdêm;sjre m;a
yuqodj, fiajh lsÍfï wjia:d jeä lr .ekSu i`oyd lsÍu" ia:dk udre ùï ,nd oSu iy úfoaY mqyqKq wjia:d
lghq;= lrk w;r ta i`oyd úksúoNdjfhka hq;= f;dard wdosh foaYmd,k ys;j;alï iy ueosy;aùïj,ska neyerj
.ekSfï l%ufõohla ilia flf¾' ,nd fok mdroDYH m%;sm;a;shla l%shd;aul flf¾'
•• fiajfha fhfok iy wdndê; yuqod idudcslhskag;a ñh.sh •• fmd,sia ia:dkdêm;sjre m;a lsÍu" ia:dk udre ùï ,nd oSu
rKúrejkaf.a ìß| fyda orejka o we;=<;a jk mßos ksjdi iy úfoaY mqyqKq wjia:d wdosh foaYmd,k ys;j;alï iy
bÈlsÍu fyda ñ, § .ekSu i`oyd rcfha nexl= yryd kj ueosy;aùïj,ska neyer j ,nd fok mdroDYH m%;sm;a;shla
iyk Kh fhdackd l%uhla y÷kajd fokq we;' l%shd;aul flfrkq we;'
•• oekg mj;sk wdh;ksl Kh l%u kej; i,ld n,k •• wjYH ks,OdÍka m%udKj;a fkdùu ksid fmd,sia ks,OdÍkag
w;r ndOdjlska f;dr j Kh ,nd .ekSu i`oyd wjYH meh 8 fiajd uqrh blaujd oS¾> fõ,djla rdcldßh lsÍug
jevms<sfj<la ilia flf¾' isÿ ùfï ÿIalr;d j ksud lsÍu i`oyd wkqu; ks,OdÍka
ixLHdj jeä lsÍug lghq;= lr fkdmudj fmd,sia
•• l%shdkaú; fiajfha fh§ isá rKúrejka fj; fhdað;
fiajfha mj;sk mqrmamdvq mqrjkq ,efí' tuÕska yels iEu
molalï yd j¾K läkñka ,nd §u;a ish¨ ks,hka fj;
wjia:djl oS u meh 8 fiajd uqrh fkdblaujd rdcldßh
ysñ úh hq;= oekg lmamdÿ lr we;s úfoaY mqyqKqùï kej;a
lsÍug wjYH lghq;= iïmdokh flf¾'
,nd §ug lghq;= iïmdokh flf¾'
•• fmd,sia fiajfha ish¨ ks,hkag wjYH fkajdisl myiqlï
wvqjlska f;dr j imhd oSug wjYH mshjr .kakd w;r
;Dma;su;a fmd,sia fiajhla i`oyd
yels;dla ksjfia isg rdcldßhg hdug yels ia:dkj,
;sia jirla mqrd mej;s hqoaOh ksud lsÍfï oS fmd,sish fiajfha wkqhqla; lsÍug mshjr .kq ,efí'
úiska bgq l< úfrdaOdr lemùu wms lsis fia;a wvqfjka
;lafiare lrkafka ke;' udkqISh fufyhqfï oS wdndê; •• yuqodjkag ,nd fok wdldrfha wdydr oSukdj we;=¿ ish¨
jQ fmd,sia rKúrejka 1567 fokd iy rg fjkqfjka ;u u ixhqla; oSukd by< ouk w;r tu oSukd jegqmg tl;=
cSú; mß;Hd. l< fmd,sia rKúrejka 2594 iy wo;a mSvd fkdlr" tfy;a jegqm iuÕ f.ùug lghq;= flf¾'
ú|sk Tjqkaf.a mjq,a fï fudfydf;a oS wo;a isysm;a lrkafka
yo msÍ f.!rjfhks' wm lsisod Tjqka wu;l lrkafka fyda •• fmd,sia mÍlaIljrekag my< ks,hka i`oyd rdcldÍ
wvq ie,ls,s olajkafka ke;' bosßfha oS wm f.dvkÕk Ndú;hg iy fm!oa.,sl mßyrKhg wjir we;s
iduldó iudch ;=< jeä j.lSula mejfrkafka fmd,Sishg h;=remeÈhla ,nd fokq ,efí'
h' tneúka wmf.a bosß rch hgf;a ;s%úO yuqodjkag wod< •• fmd,sia frdyf,a oekg mj;sk ish¨ u wvqmdvq iïmQ¾K
jrm%idoj,g ysñlï lshk" kS;sh wl=rgu bgq lsÍu i`oyd lr ish¨ myiqlïj,ska iukaú; fmd,sia frday,la njg
foaYmd,k{hskag fkdkefuk" f.!rjdkaú; iy ck;d m;a flf¾'
ñ;% fmd,sia fiajhla ks¾udKh lsÍu msKsi Y%S ,xld fmd,sia
fomd¾;fïka;=j m%;sjHqy.; lsÍug wjYH mshjr .efka' •• ish¨ ks,hka i`oyd oekg mj;sk iqNidOk jevms<sfj<j,a
wOHhkh lr ish¨ fokdg u jeä m%;s,dNhla ysñjk
•• fmd,sia fiajfha oekg mj;sk ish¨ jegqma úIu;d bj;a wdldrhg fmd,sia mjq,a iqNidOl ix.ï yd fmd,sia fiajd
lsÍug mshjr .kakd w;r m%udKj;a jegqma j¾Ol l%uhla jks;d tallj, jHjia:d ixfYdaOkh lsÍug lghq;=
y÷kajd foa' iïmdokh lrk w;r kj rlaIK l%uhla y÷kajd fokq
,efí'
•• fmd,sia fiajfha fhoS isák ish¨ u fmd,sia ks,OdÍka yd
ldka;d fmd,sia ks,OdÍkshkg Wiiaùï ,nd oSfï l%ufõoh •• cd;Hka;r lS¾;shla oskdf.k we;s fmd,sia l%Svd iy
iaÓrju ixfYdaOkh flf¾' ta hgf;a tla ;k;=rl isg ;+¾hjdol lKAvdhïj, ish¨ wjYH;d fidhd n,d tajd
;j;a ;k;=rlg Wiiaùug .; l< hq;= ld,h wvq lsÍu" iïmQ¾K lsÍu fkdmudj isÿ lrkq ,efí'
wjYH iqÿiqlï" fiajd ld,h iy fiajd úYsIag;d u;
foaYmd,k fyda fjk;a n,mEïj,ska f;dr j oekg we;s
ish¨ ndOd bj;a lr iqÿiqlï imqrkafkl=g fldia;dm,a
;k;=f¾ isg fcHaIAG ksfhdacH fmd,siam;s olajd by<g hd
yels l%uj;a Wiiaùfï l%shdj,shl ilia flfrkq we;'

14 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


isú,a wdrlaIl n,ldh ñ;%YS,S iy fkdne`ÿkq úfoaY m%;sm;a;shla
•• isú,a wdrlaIl ks,OdÍkaf.a úY%du jegqma iïnkaOfhka rdcH ;dka;%sl iïnkaO;dj, oS fyda cd;Hka;r fjf<|
mj;sk ish¨ u .eg¿ fkdmud j ksrdlrKh lsÍu i`oyd .kqfokqj, oS lsisÿ úfoaY rgla yuqfõ oKska fkdjefgk"
lghq;= fhfoa' ieu úg u rfÜ iaffjÍ;ajh wdrlaId lrk" ´kE u rgla
iuÕ iu ;;a;ajfhka .kqfokq lrk" foaYSh wNsudkh iqrlsk
•• w;HjYH u wjia:djl oS yereKq fldg isú,a wdrlaIl f.!rjdkaú; md,khla wm h<s;a ia:dms; lrkafkuq'
ks,OdÍka oS¾> ld,hla ;uka cSj;ajk m%foaYfhkaa neyerj
fiajfha fhoùu k;r flfrkq we;' •• rfÜ wd¾:sl jeo.;alulska hq;= wfma N+ñ m%foaY fyda
fN!;sl iïm;a lsis úfgl;a wka rgj,a i;= fkdlsÍug
wm fjkqfjka lem jQ rKúre Tn fjkqfjka lghq;= fhfoa'
ñh.sh rKúrejka Tjqkaf.a cSú; lem lf<A iy wdndO iys; •• rfÜ iajdëk;ajh mdjd fkdoS" iEu rgla iu`.u iuñ;=re
rKúrejka idodld,sl wdndO iys; ;;a;ajhg m;a ù we;af;a in|;d mj;ajd .ekSu wfma úfoaY m%;sm;a;sh fõ'
;uka fjkqfjka fkdj fï rg iy tys fjfik isxy," oñ,"
uqia,sï" uef,a" n¾.¾ hkdoS ish¨ mqrjeishka fjkqfjks' tu •• f,dal wd¾Ól flakaøh wdishdj foig keUqre fjñka ;sfnk
ksid wmf.a j.lSu jkafka Tjqka fjkqfjka iemhsh yels ish¨ ksid wms wdishd;sl rgj,a iu`. fj<`o yd wd¾Ól in`o;d
myiqlï imhd oSu h' Yla;su;a l< hq;=h'

•• l,dmSh wdrlaIdj iïnkaOjfhka bkaoshdj we;=¿ id¾la


•• 2015 j¾Ihg fmr tla fldgila f,i ie,l+ ñh.sh iy
iy ìïfila bkaÈhdkq id.r fjr< l,dm rgj,a iy
wdndO iys; rKúrejka 2015 miq fldgia folla f,i
ixúOdk iuÕ ukd wjfndaOhlska lghq;= lsÍu wmf.a
i,ld l%shd lsÍu ksid we;s ù ;sfnk jegqma úY%du jegqma
wruqK fõ'
úIu;djka bj;a lsÍug lghq;= lrkq we;'
•• weußldj" Ökh" hqfrdamd ix.uh" cmdkh" lekvdj" ol=Kq
•• mQ¾K wdndO iys; rKúrejkag Tjqkaf.a cSú;dka;h
wm%sldj" ´iafÜ%,shdj yd reishdj jeks wd¾Ól jYfhka
olajd;a bkamiqj Tjqkaf.a Nd¾hdjkag fyda wújdylkï
oshqKq rgj, f.da,Sh fjf<|fmd< ;=< we;s jákdlu
ujg fyda mshdg Tjqkaf.a cSú; ld,hg;a Tjqka wjika jrg
lsisúfgl wj;lafiare lrkqfha ke;'
,enQ jegqmg iudk úY%du jegqmla ,nd fokq ,efí'
•• ueofmrÈ. rgj,a" úhÜkduh" bkaÿkSishdj" uef,aishdj"
•• wdndO iys; rKúrejkaf.a úY%du jegqfmka jßka jr
fldßhdj" ms,smSkh yd isx.mamQrej jeks l,dmSh rgj,a
widOdrK f,i uqo,a lmd .ekSu jydu w;a ysgqjkq ,efí'
iuÕ ióm fjf<| in|;d f.dv kexùug lghq;= flf¾'
•• w;a md wysñ jQ rKúrejka yg ish lD;s%u w;a md idojd
•• miq.sh jir 5 ;=< w;aika lr we;s oaùmd¾Yaúl iy nyq
.ekSu i`oyd osia;%sla uÜgfuka ñkqqï ,nd oSug l%ufõohla
md¾Yaúl .súiqï kej; iudf,dapkhg ,la lrk w;r
ilia lrk w;r j;auka rch u.ska w;yer oud we;s
tajdfha we;s rgg wys;lr fldkafoais bj;a lsÍu i`oyd
wNsuxi, jeks wdndO iys; rKúrejkaf.a YdÍßl yd
wod< rgj,a iuÕ idlÉPd lsÍug lghq;= fhfoa' bosßfha oS
udkisl tald.%;dj mj;ajd .ekSu i`oyd myiqlï ,ndÿka
rgg wys;lr lsisÿ .súiqulg w;aika fkdlsÍug wm úiska
jHqyhka kej; il%sh lr mj;ajd f.k hkq ,efí'
mshjr .efka'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 15


M<odhS
mqrjeisfhla iy
i;=áka Ôj;ajk
mjq,la
isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la

wmg we;s jákdu iïm; jkqfha udkj iïm; hs' tu udkj iïm; ixj¾Okh l<
yelafla ksfrda.S iy M,odhS mqoa.,fhla iy i;=áka cSj;ajk mjq,la hk ixl,amh u;
mokï jQ oekqï flakaøSh wd¾Ólhla f.dvke`.Sfuka nj wfma ms<s.ekSu h' iuDoaêu;a
foaYhla f.dvke`.Sfï uQ,sl wä;d,u jkafka o th hs' tu ksid udkj iïm;
ixj¾Okh lsÍu wmf.aa rcfha uQ,sl j.lSu hs'

m%{diïmkak mqrjeisfhla ( uõ ;=ref,ka


oekqfuka msßmqka iudchla .=reuõ fijKg
rfÜ wkd.; mrmqr M,odhS fmr mdi," osjdiq/
mqrjeishka njg m;a lsÍug kï l=ï uOHia:dkh fyda
Tjqka kj oekqfuka fmdaIKh uq,a <udúh ixj¾Ok
lsÍu" Tjqkaf.a l=i,;d Tmakexùu uOHia:dkh hkqfjka
iy ksmqK;d ixj¾Okh lsÍu ye`oskafjk wdh;k
wksjd¾fhka u l< hq;= fõ' ;reK moaO;sh wOHdmk
;reKshkag wOHdmk fCIa;%h ;=< fCIa;%fha b;du;a
w;rux ùug isÿ fkdjk mßos jeo.;a l,dmhla f,i
fmr mdi,a wOHdmkfha isg Wiia wm y÷kdf.k ;sfí'
wOHdmkh iïmQ¾K lrk f;la
u meyeos,s ud¾. ie,eiaula ilia
lsÍu i`oyd úfYaI wjOdkhla
ksfrda.Slug uq,a ;ek
fhduq lrkq we;' ta ;=< ;dlaIKsl udkj m%d.aOk ixj¾Okfha oS jeo.;ajk wfkla m%Odk l=¨k
wOHdmk wjia:d m%idrKh lsÍu fi!LH wxYh fõ' ksfrda.S fi!LHh fya;=fjka ldhsl" udkisl"
fuka u wOHdmk ls%hdj,sh ;=< iudchSh iqj;dj muKla fkdj wOHd;añl iqj;dj o j¾Okh
;dlaIKh Ndú;h mq¿,a lsÍug;a jk ksid ksje/È cd;sl fi!LH m%;sm;a;shla u; mokï j
wm n,dfmdfrd;a;= fõ' cd;sl iy m%dfoaYSh uÜgfuka l%shd;aul jk ;sridr fi!LH
jevms<sfj<la we;s lrkq ,efí'

iudc wd¾Ólhg odhl jk


ldka;d mrmqrla
orefjl= M,odhS mqrjeisfhl=
lsÍfï w;afmd; ;eîu isÿjkafka
uj w;ska jk w;r mjq,l i;=g
r|d mj;skafka .DysKsh u; h'
iudchla úkh .rel jkafka
ksjfia isg u orejkag ksjerÈ
u`. fmkaùu ,nd ÿka úg h' fï
ksid wfma §¾> ld,Sk wruqK
cj iïmkak ;dreKHh h bgqlr .ekSug ldka;djf.ka
iuia; ck.ykfhka y;frka tllg wdikak ;reK ck.ykh ,efnk odhl;ajh b;d jeo.;a
;sridr ixj¾Ok l%shdj,shg úYajikSh iy ;d¾lsl mokula fõ' /lshd fj<|fmd, ;=<
iys; idvïnr yjq,aldrhska f,i il%Sh j iïnkaO lr.; hq;= muKla fkdj fm!oa.,sl
h' ta i`oyd Tjqkaf.a wNs,dIhka y÷kdf.k tajd uqÿkam;a lsÍu jHjidhlhka jYfhkq;a
i`oyd ksYaÑ; iy iaÓr jevms<sfj<la hgf;a úi÷ï ,ndoSfuka ldka;djkaf.a odhl;ajh wfma
;Dma;su;a ;reK mrmqrla ìys lsÍu wfma wNsm%dh fõ' wd¾Ólhg b;d jeo.;a fõ'

18 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


keKn, iys; <ud mrmqrla
rfÜ wkd.; wiajekak ore mrmqr hs' rfÜ
;sridr meje;au" cd;sfha wkd.;h" u;=
wNsudkh r`od mj;skafka ore mrmqr u;
h' oE l=, f.d;ska f;dr j ksfrda.S YÍr
fi!LHhlska iy ukd jQ fm!reIhlska
hq;a wkd.; › ,dxlslfhl= ks¾udKh
l< yelafla <ud mrmqrg ksjeros j u`.
fmkaùfuka muK h' ta i`oyd wm uy;a
´kElñka lrkafkuq'

úfYaI yelshdjka iy f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla


wdndO iys; mqoa.,hska iudchla rgl wd¾Ólfha .dul n,fõ.h
úfYaI yelshdjka jeäysá ck.ykh by< hñka cd;sl Y%u n<ldh h' rgl
iys; iy wdndO ;sfnk rgla f,i › ,xldfõ ixj¾Okh r|d mj;skafka tys
iys; mqoa.,hka wm jeäysá ck.ykh o ixlS¾K;d M,odhS l%shdldÍ;ajh u; h'
i,lkafka iudk rdYshlg uqyqK foñka we;' fuu tu ksid wm iQodkï jk
whs;sjdislï we;s fogq mqrjeishkaf.ka w;suy;a ixj¾Okfha fhdaO msïu i`oyd
msßila f,i h' Tjqkg nyq;rhlg ;ukaf.a meje;au wjYH mqyqKq, ld¾hYS,S iy
wjYH jkafka wmf.a i`oyd úY%du jegqmla fyda rg fjkqfjka lemfjk zjev
wkqlïmdj fkdj iudk fjk;a rlaIK wdjrKhla ke;' lsÍfï ixialD;shlaZ we;s l<
cSjk wjia:d mq¿,a jeäysáhka jeäysá ksjdi.; lsÍu hq;= h' wvqfjka jevlrk" ÿmam;a
lr oSu h' ta i`oyd ;ju;a wfma rfÜ ie,flkafka j cSj;ajk Y%ñlfhl= fjkqjg
jevms<sfj<la ilia iudc kskaodjla f,i h' ta flfia jeäfhka jev lrk" fmdfydi;a
lsÍug wjYH lghq;= jqj;a ish¨ u fPHIAG mqrjeishkaf.a cSú;hla .; lrk Y%ñlfhla
iïmdokh flf¾' /ljrKh rcfha j.lSula f,i ks¾udKh lsÍu wmf.a j.lSu fõ'
i,lk w;r Tjqka ish¨ fokdg
u f.!rjfhka hqla; j cSj;aùug
wjYH jgmsgdjla we;s flf¾'

iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla


iEu fokdg u ksjil wjYH;dj
;snqK;a tu wjYH;dj ;kshu iïmQ¾K
lr.kak neß nj wm okakd w;r
wmf.a rch ld,fha ksjdi m%Yakfhka
úYd, jYfhka mSvdjg m;a ù isá
kd.ßl wvq wdodhï,dNS ck;df.a
ksjdi wjYH;dj úi|k w;r u Tjqkg
kj cSjk l%uhla y÷kajdoSug wm l%shd
lf<uq' wfma wkd.; rchla hgf;a
ta wdldrhg u kd.ßl fuka u .%dóh
ck;djf.a;a ksjdi wjYH;dj Tjqkaf.a
cSjk uÜgu;a by< hk wdldrhg
úi|sh hq;= h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 19


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
udkj iïm;a ixj¾Okfha kj ÈYdk;sh •• ish¨ u fmr mdi,a .=rejrekag ufkdaúoHd;aul oekqu
iys; úêu;a yd wksjd¾h .=re mqyqKqjla rch u`.ska ,nd
wmg we;s jákdu iïm; jkqfha udkj iïm; hs' tu oSug lghq;= flf¾' tu mqyqKqfjka miq ish fmrmdi,a
udkj iïm; ixj¾Okh l< yelafla ksfrda.S iy M,odhS .=rejr .=rejßhka iaÓr jegqma l%uhl msysgqjk we;'
mqoa.,fhla iy i;=áka cSj;ajk mjq,la hk ixl,amh u;
mokï jQ oekqï flakaøSh wd¾Ólhla f.dvke`.Sfuka nj wfma
ms<s.ekSu h' iuDoaêu;a foaYhla f.dvke`.Sfï uQ,sl wä;d,u mdi,a wOHdmkfha kfjdaoh
jkafka o th hs' tu ksid udkj iïm; ixj¾Okh lsÍu
•• ksoyia wOHdmkh hkq fï rfÜ ck;dj i;= whs;shla
wmf.aa rcfha uQ,sl j.lSu hs'
nj ±ä f,i ms<s.kakd wm oekg l%shd;aul jk ksoyia
wOHdmk m%;sm;a;sh ;j ÿrg;a iqrlaIs; fldg l%shd;aul
m%{diïmkak mqrjeisfhla ( oekqfuka msßmqka iudchla lsÍug wjYH jd¾Isl m%;smdok fjkqfjka whjeh
rfÜ wkd.; mrmqr M,odhS mqrjeishka njg m;a lsÍug f,aLkfha w.% m%uqL;ajh msßkukq ,efí'
kï Tjqka kj oekqfuka fmdaIKh lsÍu" Tjqkaf.a l=i,;d
Tmakexùu iy ksmqK;d ixj¾Okh lsÍu wksjd¾fhka u l< •• .%dóh mdi,a jeiShdu je<elaùu i|yd;a tajdfha
hq;= fõ' ;reK ;reKshkag wOHdmk fCIa;%h ;=< w;rux .=Kd;aulNdjh by< kexùu i|yd;a tajdg ;sìh hq;=
ùug isÿ fkdjk mßos fmr mdi,a wOHdmkfha isg Wiia kùk ;dlaIKh we;=¿ ish¨ u há;, myiqlï tla
wOHdmkh iïmQ¾K lrk f;la u meyeos,s ud¾. ie,eiaula m%ñ;shla hgf;a ia:dmkh lrk w;r tu mdi,aj,g wjYH
ilia lsÍu i`oyd úfYaI wjOdkhla fhduq lrkq we;' ta kshñ; .=rejreka m%udKh o w;sÿIalr f,i y`ÿkd.;a
;=< ;dlaIKsl wOHdmk wjia:d m%idrKh lsÍu fuka u mdie,aj, fiajh lrkq ,nk .=rejreka i`oyd wu;r
wOHdmk ls%hdj,sh ;=< ;dlaIKh Ndú;h mq¿,a lsÍug;a oSukdjla o ,ndoSug lghq;= flf¾'
wm n,dfmdfrd;a;= fõ' ta fjkqfjka wOHdmkhg wod, ish¨
•• ckms%h hehs iïu; mdie,aj, fuka ish¨ fN!;sl yd
wdh;k tla wud;HdxYHla hg;g m;a lsÍu w;HdjYH fõ'
udkj myiqlïj,ska iïmQ¾K mdie,a ;=k ^03& ne.ska
iEu m%dfoaYSh f,alï fldÜGdihlu msysgqj tajd cd;sl
fmrmdie,a wOHdmkfha isg Wmdêh olajd cd;Hka;r
mdie,a f,i Wiia flfrk w;r ta wkqj 353 la jQ furg
m%ñ;Skag wkql+, j ielfik ksYAÑ; wruqKla iys; ;ks
cd;sl mdie,a ixLHdj oyila ^1"000& olajd by< kxjkq
úIh ks¾foaYhla (Single Curriculum) hgf;a iEu orefjl=gu
,efí' tu m%dfoaYSh f,alï fldÜGdih ;=< msysá wfkl=;a
wOHdmkh i`oyd m%fõY whs;sh iys; .=Kd;aul wOHdmk
mdie,aj, orejkag tu myiqlï N=la;s ú`oSug whs;sh
l%uhla ia:dmkh lsÍug wjYH mq¿,a m%;sixialrKhla we;s
ie,fik fmdl=re mdie,a (Cluster School System) l%uhla o
flf¾' ta Tiafia iEu orefjl=gu ;u iyc l=i,;d Tmakxjd
ìys lsÍug lghq;= flf¾'
.ekSfï iy /lshd fjf<|fmd<g .e<fmk wOHdmkhla fj;
fhduqùug we;s wjia:dj mq¿,a flf¾' •• ±kg we;s fydaud.u iy ud;r uyskao rdcmlaI úoHd,h
hk mdi,a folg wu;rj osjhsfka iEu osia;%slalhlg u"
uõ ;=ref,ka .=reuõ fijKg wju jYfhka —ff;%NdIs;" w.%.KH iqmsß cd;sl mdi,l˜
fmr mdi," osjdiq/l=ï uOHia:dkh fyda uq,a <udúh ixj¾Ok ne.ska ysñjk oaú;Sl wdo¾Y mdi,la 20 la m<uq jir
uOHia:dkh hkqfjka ye`oskafjk wdh;k moaO;sh wOHdmk fol ;=< oS wdrïN lrkakg lghq;= lrkafkuq'
fCIa;%fha b;du;a jeo.;a l,dmhla f,i wm y÷kdf.k
•• m%d:ñl mdi,a" —<ud ñ;=re mdi,a˜ f,i ixj¾Okh lrk
;sfí' tu wdh;k orejkag mdif,a oS ,ndosh hq;= oekqu
w;r tfla isg my olajd iEu mka;shlg u .=rejre
,ndfok ;j;a tla ;r.ldÍ ia:dkhla njg m;alsÍu fjkqjg
fofofkla fhoùug yelsjk whqßka —.=re iydhl
orejkag ohdj" lreKdj" ffu;%sh N=la;s ú|sh yels —mQ¾j
iydhsldjka˜ 50"000la mdi,a mdolj" m<uq jir ;=< oS u
wOHdmk uOHia:dk˜ njg m;a flfrkq we;'
n|jd .efka'
•• iEu .%du fiajd jiulg u kshñ; m%ñ;shlska hq;a tla •• úfYaIfhka u ±kg rfÜ isiqka w;r úYd, wd;;shla njg
fmr mdi,la iy osjd iq/l=ï uOHia:dkhla ia:dmkh m;a lr we;s úYaj úoHd,j,g isiqka f;dard .ekSfï ,l=Kq
lsÍug rdcH wkq.%yh iy osß .ekaùï ,nd oS rfÜ iEu l%ufha uOH wxlkh fyj;a (Z- Score) h i`oyd Èia;%slal
orefjl=f.a u uq,a <udúh ixj¾Okh iy;sl lrkq ,efí' moku fhdod .ekqK;a tla Èia;%slalhl ;sfnk m%Odk yd
ckm%sh mdie,g iudka;rj ÿIalr meie,aj, YsIHhkag ta
•• fmr mdi,a fyda uq,a <udúh ixj¾Ok uOHia:dk ish,a,
ksid we;sjk widOdrKh bj;a lsÍu ioyd mdie,a mokï
u kshñ; cd;Hka;r m%ñ;shlska hq;=j mj;ajdf.k hdug
jQ kj úoHd;aul l%ufõohla y`ÿkajd oSug woyia flf¾'
wjYH hdka;%Khla ilia lrk w;r tys wëlaIKh iy
fN!;sl myiqlï iemhSu uOHu rcfha j.lSu njg m;a •• ksis oekqu" W.;alu" mqyqKqj iy w;aoelSï fuka u olaI;d
flf¾' we;s .=rejrekag úÿy,am;s fYA%Kshg we;=¿ùfï wjia:d
mq¿,a lrk w;r rcfha mdi,aj, fiajh lrk úIh
iïnkaëlrK" fY%AKs Ndr" wxY Ndr .=rejreka muKla

20 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


fkdj olaI;d we;s wfkla .=rejr .=rejßhkag o Tjqkaf.a •• iuia; mdi,a wOHdmk l%uh wjYH mßos äcsg,alrKh
úúO olaI;d j¾Okh lr .ekSug wjYH mßmd,k lrkq ,nk w;r ta i`oyd wjYH mqyqKqj" oekqu iy
m%;sixialrK isÿ flf¾' há;, myiqlï mdi,a orejkag" .=rejrekag iy
mdi,aj,g fkdmud j ,nd foa'
•• YS% ,xldfõ iuia: .=re m%cdju WmdêOdÍka njg m;a lsÍu
wmf.a úfYaIs; wruqK fõ' ta i`oyd .=re úoHdmSG f,i •• idudkH fm< iy Wiia fm< Bg iu.dó cd;Hka;r úNd.
mj;ajdf.k hk mSG oywg ^18& úYajúoHd, mSG njg m;a meje;afjk jhia iSudj,g .e<fmk mßos fjkia lr
flf¾' Wiia Wmdêhla ,nd .ekSug jeh lrk ld,h wju lsÍug
wjYH m%;sixialrK f.k taug lghq;= flf¾'
•• wOHdmk fCIa;%h ;=< fiajfha kshq;= .=rejreka'
úÿy,am;sjreka .=re WmfoaYljreka iy wOHdmk •• orejdf.a nqoaêh (IQ) úuik ÈhqKq úoHd;aul l%ufõohla
mßmd,k fiajd ks,OdÍkaf.a lemùu w.h lrñka th 6 jeks jif¾§ y`ÿkajd fok w;r tu.ska orejdf.a iyc
jvd;a w¾:j;a lsÍu i`oyd iy Tjqkg n,mdk fndfyda l=i,;dj y`ÿkdf.k Tyqg wod< lafIa;%h ;=< Wmdê
m%Yak úi`od .ekSu i`oyd fuu ish¨ fiajdjka taldnoaO mdGud<d olajd cd;Hka;rg .uka lsÍfï ish¨ myiqlï o
fldg ixjD; fiajdjla njg m;a flf¾' ud¾`. o úúr lr §u wm md,kfha iqúfYAIS j.lSuls'

•• YsIHhkag" mdi,g fukau .=rejrekag o widOdrKhla •• jpkfha mßiudma; w¾:fhka u YsIH flakaøSh wOHdmk
fkdjk mßÈ cd;sl mdi,a iy m<d;a iNd mdi,a w;r l%uhla ia:dmkh lsÍu wfma rcfha wruqK hs' ta i`oyd
.=rejrekag ia:dk udre ,ndoSu i`oyd wjYH ffk;sl mdi,a orejkag ldhsl udkisl oKavk oSu iy úúO
fjkialï isÿ lrkq ,efí' wmfhdackhkag Ndckh ùu j<lajd .ekSu i`oyd mshjr
.ekSug wjYH úêúOdk iïmdokh lrkq ,efí'
•• mdi,a YsIHhkag iy .=rejrekag ksis l<ukdlrKhlska
hq;a mdi,a m%jdyk fiajhla rch iy fm!oa.,sl wxYh
taldnoaO j ilia lrkq ,efí' úYajúoHd, iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh
•• wOHdmk fCIa;%fha kj ÈhqKqjla f.dvke`.Sug kï m%Odk ;u orejkag Wmdêhla ,nd oSu iEu fouõmsfhl=f.a
jYfhka fCIa;% ;=kla ioyd wjOdkh l< hq;= hehs wm u wfmalaIdj fj;;a oekg Wiia fm< iu;a isiqkaf.ka
úYajdi flf¾' tu fCIa;% jkafka ^1& úIh ud,d ixj¾Okh úYajúoHd, jrï ,nk m%udKh ms<sn`o lsisfia;a iEySulg
^2& .=re mqyqKqj ^3& mdie,a moaO;sfha há;, myiqlï m;aúh fkdyels h' ta ksid fndfyda fouõmshkag isÿ ù
j¾Okh hk l,dm ;=khs' fuu flIa;% ;=k ms<snoju kj ;sfnkafka ;ukag oeßh fkdyels nrla ordf.k" úYd,
oDIaÀfldaKhlska n,k kQ;k úoHd;aul l%ufõohla ilikq iudc wd¾Ól .eg¨ j,g uqyqK foñka orejkag Wiia
we;' wOHdmkh ,ndoSu i`oyd úfoaY úYajúoHd,j,g heùuh'
ta ksid úYajúoHd, m%fõY iqÿiqlï ,nk ish¨ fokdg u
Wmdêhla fyda Wmdêhla olajd hdug wjYH jems<sfj<la ilia
úNd. flakaøSh wOHdmk l%uh fjkqjg lsÍug lghq;= fhfoa' WmdêOrhd /lshdjla b,a,d mdrg
YsIH flakaøSh wOHdmk l%uhla fkdnisk" /lshd fjf<|fmd< WmdêOdßhd fidhd tk" kQ;k
f,dal wjYH;dj,g wkq.; úh yels úkh.rel" ld¾hY+r
fuu oekqï ishji ;=< oekg l%shd;aul jk isiqka" .=rejreka
WmdêOdßfhl= ks¾udKh lsÍu Wiia wOHdmkh ms<sn`o wfma
iy foudmshka u; nr megfjk idïm%odhsl wOHdmk
wfmalaIdj h'
l%uhg ;j ÿrg;a we;af;a iSñ; bosß .ukla muKs' ta
fjkqjg f,dalh mqrd oskm;d ks¾udKh jk w;suy;a oekqï
•• oekg rcfha úYajúoHd, iy úúO Wiia wOHdmk
iïNdrh fj; YsIHhdg" .=rejrhdg fuka u fouõmshkag;a
wdh;kj,g we;=¿ lr .kakd YsIH ixLHdj jeä lsÍu
fudfyd;lska msúish yels" ysi nßka f;dr j ieye,a¨fjka
i`oyd wjYH úYajúoHd, wdpd¾hjreka" iy ld¾huKav,
wOHdmkh ,eìh yels" kfjda;amdokh mokï lr.;a oekqfï
idudcslhkaf.a m%udKh iy wjYH lrk wfkl=;a há;,
iy m%{dfõ wjldYhlg wfma B<Õ mrïmrdj /f.k hd
myiqlï b;d flá ld,hla ;=< ,ndoSu i`oyd úYd,
hq;= h'
wdfhdackhla lsÍug lghq;= fhdokq we;'
•• fm!oa.,sl wruqKq lrd muKla ;r.ldÍ j yUdhk" •• ish¨ u úYajúoHd, —iqyqre wOHdmk úYajúoHd,˜ (Smart
fmd;mf;ys oekqfuka muKla iukaú; wkd.; mrmqrla Learning University) njg m;alsÍu i`oyd wjYH ish¨
fjkqjg ieye,a¨ ukiska hq;a" Wiia úkaok yelshdfjka iy ;dlaIKsl myiqlï ,nd foa'
ksfrda.S" .=K.rel mrmqrla ìyslsÍu mdi,a wOHdmkfha
wruqK úh hq;= h' ta i`oyd l%Svd iy fi!kao¾h lghq;= •• bÈß oYlh ;=< 21 jk ishjfia wkd.;h i`oyd jeä
fuka u úfoaY NdId iy mqia;ld, mßyrKh i`oyd o jeäfhka b,a,d isák ;dlaIKfõoSka (technocrats) ìyslsÍu
mdi,a ld, igyfka bvlv fjka l< yels wdldrhg úIh i`oyd iEu úYajúoHd,hlg u wkqnoaO j ;dlaIK mSG
ks¾foaY iy mejreï wksjd¾hfhka u ieye,a¨ l< hq;= h' wdrïN lsÍug lghq;= fhfoa' ta i`oyd jeh lrk úYd,
m%d.aOk wdfhdackh rfÜ wkd.;h i`oyd jk bosß msïu
Wfoid w;HjYH fhojqula f,i wm i,lkafkuq'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 21


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• .=jka iy kdúl fiajd i`oyd wjYH jD;a;Suh •• ish¨ rdcH úYajúoHd, f,dal fYa%Ks.; lsÍïj,ska by<g
l=i,;djhka mq`M,a lsÍu i`oyd .=jka fiajd úYajúoHd,hla Tijd ;eîu i`oyd wjYH ud¾. is;shï ilia lr l%shdjg
(Aviation University of Sri Lanka) iy kdúl fiajd úYaj kexùu i`oyd mQ¾K whs;sh" ksoyi iy myiqlï tu
úoHd,hla (Nautical University) msysgqùug lghq;= flf¾' úYajúoHd,hj,g ,nd fokq ,efí'

•• úYajúoHd, YsIH YsIHdjkag;a Tjqkaf.a leue;a; u; •• foaYSh iy f.da,Sh /lshd fjf<|fmdf<ys by< b,a¨ula
/lshd fjf<|fmd<g wjYH oekqu iy l=i,;dj ,nd we;s jD;a;Sh fCIa;% i`oyd Wiia ämaf,daud mdGud,d
.ekSu i`oyd f;dr;=re ;dlaIKh u; mokï j 21 jk W.kajk jr,;a .KldêldÍ wdh;kh" .Kl Ys,amS
ishjfia fj<`ofmd<g wejeis kQ;k mdGud,d yeoEÍug wdh;kh (AAT) iy nexl=lrejkaf.a wdh;k we.hSulg
wjYH myiqlï ie,iSug lghq;= flf¾' isiqkag ta i`oyd ,lalr kj úIh mdGud,d y÷kajd §u iy mqyqKq
wjYH ld,h iy wruqo,a imhd .; yels wdldrhg lÓldpd¾hjre wkqhqla; lsÍu wdoS fjkialï we;s lsÍug
wOHdmk ld,igykaj, iqÿiq fjkialï isÿ l< hq;= h' lghq;= fhdokq ,efí'

•• fkdmud j uyfmd< iy YsIHdOdr m%udKj;a f,i jeä •• kjljoh úYajúoHd, m%fõY ,nk YsIH YsIHdjkag
lsÍug lghq;= flf¾' muKla fkdj fouõmshkag;a uq¿uy;a iudchg;a mSvdjla
njg m;a ù we;' kjlhkag uy;a udkisl NS;sldjla fuka
•• oekgu;a úYajúoHd, isiqkaf.ka lsishï msßila úYajúoHd, u YdÍßl yd ,sx.ssl ysßyer ,nd fok kjljo ixialD;sh
wOHdmkhg iu.dój fjk;a jD;a;Sh iy cd;Hka;r ish¨ úYajúoHd, iy Wiia wOHdmk wdh;kj,ska uq¿ukska
m%ñ;slrK mdGud,d yodrk w;r úYd, msßilg tu u ;=rka flf¾' ta i``oyd wejis n,;, úYaj úoHd, md,l
wjYH;dj we;;a uqo,a f.ùug yelshdj fkdue;s ksid iNdjkag ,ndfokq ,efí'
tjeks w;sf¾l iqÿiqlï imqrd .ekSug fhduqjkafka ke;'
tjeks isiqka i`oyd /lshdjla lrk úg f.ùfï fmd<s
rys; úfYAI Kh l%uhla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' jD;a;Sh ;dlaIKfõoSka ìyslrk Wiia wOHdmk l%ufõohla
•• úYajúoHd, isiqka iy fjk;a wOHdmk lghq;=j, ksr; j foaYSh iy f.da,Sh fjf<|fmdf<a we;s b,a¨ug iß,k mßos
isák isiqka úYd, ixLHdjla i`oyd iyk ñ,g myiqlï wkd.; f,dalfha fufyhqïlrejka njg m;ajk cd;Hka;r
iys; fkajdisld.dr moaO;s wod< m%foaY wdY%s; j rch iy m%ñ;sfhka iy ms<s.ekSfuka hq;a iqyqre ;dlaIKfõoSka (Smart
fm!oa.,sl wxY tla j f.dvke`.Sug ie,iqï lrk w;r Technocracts) ks¾udKh lsÍu wfma m%uqL wjYH;djls' ta
fuu fkajdisld.dr j,ska ,efnk wdodhu wdodhï nÿj,ska yryd kfjda;amdok wxYfhka by<ska u isák rgla njg
ksoyia l< hq;= fõ' m;aùu i`oyd wjYH mßirh ks¾udKh l< hq;= h' by<
fõ;k iy iudc .re;ajh ysñ iudc cSú;hla .; lrk kj
•• idudkH fm< iy Wiia fm<g k¾;kh" ix.S;h" Ñ;% ksmqK;d Y%u n<ldhla ìyslsÍu wmf.a wruqK fõ'
iy uQ¾;s jeks fi!kao¾hd;aul úIhhka yodrk YsIH
YsIHdjkag wod< fCIa;%fhka Wiia ämaf,daud mdGud<d •• idudkH fm< fyda Wiia fm< iu;a wiu;a iEufokdg u
yeoEÍu i`oyd mj;sk fi!kao¾h úYajúoHd,j,g wkqnoaO ;dlaIKfõoh iy Wiia jD;a;Sh wOHdmkh ,ndoSu i`oyd
úYajúoHd, úoHdh;k 10la (University College) wdrïN kj jevms<sfj<la wdrïN flf¾'
lsÍug lghq;= fhdokq ,efí'
•• oekg we;s ish¨ u jD;a;Sh wOHdmk wdh;k iy
•• /lshd fjf<|fmd<g wdl¾IKSh jk ks¾udKYS,S tajdfha ;;a;ajh ms<sn`o we.hSula m<uq udi 06 oS isÿ
Y%ñlfhl= ìys lsÍu i`oyd idïm%odhsl b.ekaùfï l%uj,ska flf¾' tlS we.hSï jd¾;dj wkqj iqÿiq wdh;k iïmQ¾K
neyer fjñka iajhx wOHdmkh (Self-Learning)" kùlrKhlg ,la lr ;dlaIKfõoS Wmdê wdh;k njg
ud¾f.damfoaYs; wOHdmkh (Guided Learning)" iduQysl m;a lsÍug lghq;= fhdok w;r kQ;khg .e<fmk mßos
wOHdmk (Group Learning)" jHdmD;s iy mqyqKq (Project mdGud,d kùlrKh lsÍug iy w¨;ska y÷kajd oSug
and Training)" u; mokï jk ksmqK;d mdol /lshdNsuqL lghq;= fhfoa' wdpd¾h uKav," YsIH ld¾h uKav,j,
wOHdmk l%ufõohla iys; (Job Oriented Higher Education jegqma oSukd iy wfkl=;a jrm%ido úYaj úoHd, uÜgug
System)" kj ;dlaIKh u; mokï jk ÿria: wOHdmkh by< oeóug lghq;= fhfoa'
,nd osh yels f,i újD; úYajúoHd, wOHdmkh mq¿,a
flf¾' •• rg mqrd úysÿKq kj —;dlaIKsl iy ld¾ñl úYajúoHd,
úoHdh;k˜ moaO;shla wdrïN lsÍug lghq;= flf¾'
•• id.r úYajúoHd,h (Maritime University) cd;Hka;r
m%ñ;sfhka hq;a iuqø flakaøSh úYajúoHd,hla njg m;a •• c¾udkq ld¾ñl wdh;kfha wkqnoaO wdh;k 04la ud;r"
lsÍug lghq;= fhdokq ,efí' isiqka w;r úYd, b,a¨ula ukakdru" uvl<mqj iy nÿ,af,a wdrïN lsÍug wjYH
we;s fld;,dj, wdrlaIl úYajúoHd,h mq¿,a lsÍug mshjr .kq ,nk w;r ±kg l%shd;aul úsYAj úoHd,
jevms<sfj<la fkdmud j we;s flf¾' úoHd;k m%udKh 6 isg 20 olajd j¾Okh fldg jD;a;Sh
;dlaIKsl úsYAj úoHd,hg (Univotech) wkqnoaO wdh;k
njg m;a lrkq ,efí'

22 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• idudkH fm< iu;a ´kEu orefjl=g Wiia ms<s.ekSula —iqj osúu`.˜ jevigk
we;s NVQ iy;sl wOHdmkhla ,nd fok w;r ±kg
•• ji úfika f;dr ksfrda.S wdydr fõ,la ,nd .ekSug
;, 7 lg ie,iqï fldg we;s cd;sl jD;a;Sh iqÿiqlu
ck;djg we;s whs;sh iy;sl lrk jevms<sfj<la
(NVQ) ;, 10 olajd j¾Okh fldg ;dlaIKfõoh Tiafia
mYa;d;a iy wdpd¾h Wmdê mdGud<d ye±Íug o ta i`oyd •• ji úfika f;dr wdydr ksIamdokh m%j¾Okh i`oyd
úfoaY YsIH;aj msßkeóug o wmf.a ie,iqu hs' ta iu`. u odhl;ajh imhk jevms<sfj<la'
m%Odk Odyrdfõ Wmdê mdGud<d iy NVQ Wmdê mdGud<d
w;r iqÿiqlï rduqj ksjerÈj .e<mSu i`oyd Y%S ,xld •• <ud úh" mdi,a úh yd jeäysá úh wdoS f,i ðú;fha
iqÿiqlï rduqjg (SLQF) wjeis jHjiaÓms; iïnkaO;djh o ish¨u wjêj,g ksjeros wdydr mqreÿ y÷kajdoSu úêu;a
f.dvke`.Sug lghq;= flf¾' lrk jevms<sfj<la'

•• jevìfï iy ld¾hd,fha isáh oS u wmf.a Y%u n<ldfha •• ck;d iyNd.s;ajfhka l%shd;aul lrk wfma ;sridr mÍir
wjYH;d wkqj wka;¾cd,.; wOHdmkh (Online m%;sm;a;sh hgf;a y÷kajd oS we;s jevms<sfj< l%shd;aul
Education)' i;s wka; mdGud,d wOHdmkh (Weekend lsÍfuka yqiaug .kakd jd;h;a" îug .kakd c,h;a" j.d
Education) iy újD; wOHdmkh (Open learning) jeks úúO lrk N+ñh;a' ÿIKfhka f;dr j mj;ajdf.k hdfuka
l%ufõo Tiafia ksmqK;d iy mqyqKqj ,nd fokq we;" ksfrda.SNdjh we;slsÍfï jevms<sfj<la'

•• cd;sfha cSjkd,sh n`ÿ jQ jD;a;Sh yd ;dlaIKsl lafIa;%jk •• ms<sld" yDo frda." jl=.vq iy oshjeähdj jeks fnda fkdjk
bf.kqu ,nk ish¨u isiq orejkag uyfmd< jeks YsIHdOdr frda. j<lajd .ekSu iy y÷kd .ekSu i`oyd iuia;
l%uhla" iykodhS m%jdyk fiajdjla" ks,w`ÿï iy mß.Kl fi!LH fiajh taldnoaO j wjYH mshjr .eksfï läkï
,nd §ug lghq;= lrkq we;' cd;sl jevms<sfj<la'

•• úYajúoHd," jD;a;Sh wOHdmk wdh;kj, YsIH m%cdj" •• rfÜ ish¨ m%;sm;a;s iïmdokfha oS ck;djf.a ksfrda.Slu
;reK ;reKshka iy Y%u n<ldfha bx.%Sis NdId" úfoaY wdrlaId lsÍu i`oyd odhl;ajh imhk jevms<sfj<la'
NdId iy .Ks; oekqu j¾Okh lsÍug iy kj ksmehqï
fidhk orejkag úfoaYSh YsIH;aj iy jHjidhl= ùu •• iudch ;=< YSS>% j jHdma; fjñka hk ÿïmdkh iy
i`oyd wjYH rdcH wkq.%y ,nd fokq ,efí' u;ameka mdkh ÿr,Su iy u;aøjH Ndú;h uq,skqmqgd oeófï
jHdmD;shla f,dal fi!LH ixúOdkfha m%{ma;shg wkqj
•• TVET lafIa;%h ;=< we;s ish¨ wdh;khkays l%shdldrlï ieliSug lghq;= flf¾'
iufhdackh fldg One TVET ixl,amh hgf;a úfYAI
md,k jHqyhla wdrïN flf¾' •• fld<U iy ta wjg k.r wdY%s; j wm úiska wdrïN lrk
,o ck;d m%idohg fya;= jQ weúosk ux;Sre iy jHdhdu
•• fï ish¨ l%shdldrlï ys wjidk m%;sMh f,i OQrld,fha uOHia:dk rg mqrd kd.ßl ixj¾Ok wêldßfha Rcq
fojk jir wjika jk úg Y%S ,xld Y%u n,ldfha ksmqk;d wëlaIKh hgf;a wdrïN fldg tajd mj;ajdf.khdu iy
rys; (Unskilled Labour) msßi 20] olajd wvq lsÍu o kv;a;=j m<d;a md,k wdh;kj,g mjrk w;r ta u`.ska
2025 jir jk úg th 10] olajd wvq lsÍuo rcfha m%uqL jHdhdu lsÍu cSjk mqreoaola njg m;a lsÍug lghq;=
wruqKhs' wmg ixj¾Ok foaYhla Wodlr .; yelafla iïmdokh lrk jevms<sfj<la'
tu.sks'
•• kSfrda.ls u /l.ekSu Ôú;fha tla m%Odk wx.hla njg m;a
lrk jevms<f s j<la fuu iqjÈú uÕ jevigykg iu.dój
ksfrda.Slug uq,a ;ek l%h
s d;aul lsÍug lghq;= flf¾'
udkj m%d.aOk ixj¾Okfha oS jeo.;ajk wfkla m%Odk
l=¨k fi!LH wxYh fõ' ksfrda.S fi!LHh fya;=fjka ldhsl' fi!LH fiajd myiqlï ixj¾Ok jevigyk
udkisl' iudchSh iqj;dj muKla fkdj wOHd;añl iqj;dj
o j¾Okh jk ksid ksje/È cd;sl fi!LH m%;sm;a;shla •• ksoyia fi!LH fiajh iïmQ¾Kfhka u iqrlaIs; fldg
u; mokï j cd;sl iy m%dfoaYSh uÜgfuka l%shd;aul jk jd¾Isl j fi!nHh i`oyd fjka lrk whjeh m%;smdok
;sridr fi!LH jevms<sfj<la we;s lrkq ,efí' miq.sh ld,h m%udKh by< kxjd fjka l< ish,q uqo,a frda.S fiajdfõ
;=, foaYmd,ksl jqjukd u; fi!LH fCIa;%h ;=< isÿ jQ hym;g fhoùug lghq;= flf¾' wfma rfÜ mqrjeishka
jHQyd;aul fjkialï kej; iudf,dapkh lr frda.S i;aldr i`oyd fkdñf,a ,nd fok fi!LH fiajd myiqlï
fiajfha m%.ukhg wjYH f,i m%;sjHqy.; flf¾' úfoaYslhkag fkdñf,a ,nd §u k;r flf¾'

•• rgmqrd frday,aj, oskm;d we;s frda.Skaf.a ;onoh iy


•• frda. iEoSfuka miq m%;sldr lsÍfï m%;sm;a;sh fjkqjg fmdfrd;a;= f,aLk wdosh úYd, .eg¨jla njg m;a ù we;s
zkSfrda.S;djZ uq,sl lr.;a m%;sm;a;shlg udreùu i`oyd neúka tu ;;a;ajh fjkia lr frda.Skag myiqfjka m%;sldr
ld,h meñK we;' tu ksid ta ms<sn`oj rg ;=< wdl,amuh .ekSu i`oyd ksis jevms<sfj<la ilia flf¾'
fjkila we;s lsÍu i`oyd ziqj osúu`.Z kñka mq¿,a
jevigkla wdrïN lsÍug lghq;= fhdokq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 23


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• fld<U cd;sl frday, yDo frda. we;=¿ yÈis yd ixlS¾K •• fndajk frda. u¾okfha § fi!LH wud;HxYhg wu;r j
m%;sldr iy ie;alï l< hq;= frda.Skag ^fi!LH m%uqL;djh ish¨ u m<d;a md,k yd m%dfoaYSh mßmd,k tall iuÕ
wkqj& m%uqL;dj ,ndfok Wiia cd;Hka;r uÜgfï taldnoaO jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
frday,la njg m;a flf¾'
•• ;;a;ajfhka nd, T!IO ,xldjg wdkhkh iïmQ¾Kfhka
•• iEu osia;%slalhl u f;dard.;a frday,la oekg fld<U u ;ykï lsÍu i`oyd mshjr .kq ,efí' Bg iu.dó j
cd;sl frday, fuka ish¨ ffjoH m%;sldr Y,Hd.dr cd;Hka;r m%ñ;Skag wkqj rg ;=< ksIamdokh l< yels
myiqlï iy ridhkd.r myiqlïj,ska hq;a wx. iïmQ¾K ish¨ u T!IO yd wfkl=;a fi!LH mdßfNda.sl NdKav
frday,la njg m;a flf¾' ksIamdokh lsÍu wdrïN flf¾' T!IOj, .=Kd;aulNdjh
mÍlaId lsÍug wjYH myiqlïj,ska hq;a f,dal fi!LH
•• osjhsk mqrd we;s wfkl=;a iEu frday,la u wjYH ixúOdkfha m%ñ;s wkql+, ;;a;aj md,k ridhkd.drhla
ffjoHjreka" fyo ld¾h uKav," ridhkfõoS iy wfkl=;a msysgqùug lghq;= flf¾' ta u`.ska T!IOj, m%ñ;sh
fiajlhka" fnfy;a iy kùk ridhkd.dr myiqlïj,ska wdrlaId lsÍug ls%hd flf¾'
wx. iïmQ¾K lsÍug lghq;= flf¾' ish¨ u ndysr frda.S
m%;sldr fiajd fuu frday,aj,g mjrkq ,efí' tu frday,a •• m%;T
s lail
s drl (Antioxidant) iy YdLidr ksIm
a dok (Herbal
u.ska wod< frda.Ska kshñ; frday,a fj; fhduq lsÍfï Products) wdkhkh i`oyd whlrk noao by< kxjkq ,efí'
l%ufõohla ia:dmkh flf¾'
•• fi!LH wxYfha ñ,oS .ekSfï l%shdj,sh h:dj;a lr j.ùu
•• E- Health iy Tele Medicine jeks oshqKq l%ufõo yryd ms<sn`o iy;sl lsÍu u.ska isÿjk ¥IK' wl%ñl;d yd
myiqfjka ;onofhka f;dr j frda. úksYAph lsÍfï iy kdia;sh je<elaùug lghq;= flf¾'
m%;sldr .ekSfï l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
•• ldhsl fi!LH fuka u udkisl fi!LHh o hym;a j
•• rgg wjYH jk ffjoHjreka rg ;=< r|jd .ekSug;a" mj;ajdf.k hdu i`oyd meh 24 mqrd l%shd;aul jk
ksje/È j ia:dk.; lsÍug;a wjYH myiqlï by< fkdñf,a fiajh ,nd .; yels cx.u ÿrl:k fiajdjla
kexùug lghq;= flf¾' o iys; wka;¾cd, ufkda WmfoaYk fiajdjla fi!LH
wud;HdxYh hgf;a wdrïN flf¾'
•• fi!LH fiajdj wm wfmalaId lrk uÜgug meñfKk
f;la oekg Y,Hl¾u i`oyd we;s fmdfrd;a;= f,aLk wju •• mßmd,k ;k;=rej,g wu;r j fi!LH fiajlhka
lsÍu i`oyd oeä i;aldr tallj, we;s we|ka" hka;%iQ;% fjkqfjka idhksl l=i,;d mokï lrf.k fiajdfõ by<g
iy WmlrK ysÕh iy Y,Hd.drj, wvqmdvq fkdmud j hd yels l%ufõohla we;s flf¾'
iïmQ¾K lsÍug mshjr .kq ,efí'
•• fyÈ mqyqKq mdi,aj, ;;a;ajh Wmdêhla olajd Wiia lsÍug
•• frday,aj, oekg we;s ;onoh wvq lsÍu i`oyd úúO lghq;= flf¾'
úfYaI{ ffjoH Wmfoia u; frda.S m%;sldr fiajdjka
kùlrKh lr l%shd;aul flf¾' •• m%cd fi!LH ks,OdÍka" fyÈhka yd ks,OdÍkag kj
;dlaIKsl WmlrK yd myiqlï ,nd §u u`.ska jvd;a
•• frday,aj, ish¨ w¨;ajeähd lghq;= yd kv;a;= lsÍï myiqfjka fiajdj iemhSug yels jd;djrKhla ilia
m%udohlska f;dr j mj;ajdf.k hdu" fkajdisl frda.Ska flf¾'
i`oyd wjYH we|ka iy wfkl=;a myiqlï ysÕhls;a
f;dr j mj;ajdf.k hdu iïnkaOfhka ck;djg j.lshk •• zfi!LH m¾fhaIKZ mqyqKq yd kj ksmehqï rch u.ska
hka;%Khla ilia flf¾' Èßu;a lsÍfï jevms<sfj<la wdrïN flf¾'

•• ish¨ u rcfha iy fm!oa.,sl frday,a iy ridhkd.dr •• zfi!Lh flakaøSh ixpdrl l¾udka;hZ (Health Tourism)
ISO ;;a;aj iy;sl m%ñ;sj,g wkqj mj;ajdf.k hdu by< kexùu u`.ska rgg wdodhula bmhSug fi!LH fiajh
wksjd¾h lsÍu u.ska frda.Skag iy ld¾h uKav,gj,g tlalr .ekSug lghq;= flf¾'
fi!LHdrlaIs; mßirhla we;s flf¾'
•• mYapd;a Wmdê wjia:d jeä lrñka ffjoHjrekaf.a
•• ish¨ frday,a" fnfy;a Yd,d iy ridhkd.dr kshdukh jákdlu cd;Hka;r j by<u uÜgulg f.kf.dia
i`oyd zkshduk wêldßhlZ ia:dmkh lr ck;djf.a fi!LH rgg wNsudkj;a f,i uq,H bmhSu l< yels zoekqu uq,sl
fiajdjka ms<s.;a m%ñ;Ska ;=< ls%hd;aul lsÍug wjYH wd¾ÓlZ (Knowledge Economy) jevm<ssfj<la weröug
kshduk mßirhla we;s flf¾' lghq;= flf¾'

•• w;HjYH T!IOj, wju wdrlaIl f;d. uÜgï mj;ajd •• ffjoH jD;a;shg yd ffjoH wOHdmkhg we;s cd;Hka;r
.ekSu wksjd¾h lsÍu u`.ska ysÕhlska f;dr j T!IO ms<s.ekSu wdrlaId lr .ksñka foaYmd,k w;fmúïj,ska
we;=¿ ish¨ NdKav frday,aj,g iemhSu iy;sl flf¾' f;dr ksjy,a fi!LH fiajhla we;s lsÍfï jevms<sfj<la
ìys flf¾'

24 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• fi!LH mßmd,k jHqyh ;=< j.lSu yd j.ùu iy;sl lr •• wdhq¾fõo T!IO ksIamdok i`oyd úYd, b,a¨ula we;s
mdroDYHNdjh yd M,odhs;dj by< kexùug lghq;= flf¾' ish¨ u Tiq me<Eá foaYSh j j.d lsÍu i`oyd foaYSh
ffjojreka iy fuu fCIa;%hg iïnkaO yjq,alrejkaf.a
•• fi!LH m%;sm;a;s yd l%uiïmdok m¾fhaIK yd ú.Kk iyNd.s;ajfhka Tiq Whka j.d lsÍu i`oyd wjYH
o;a; u; mokïj frda.S i;aldr fiajfha Wkak;sh myiqlï imhkq ,efí'
fjkqfjka fhda.H l%ufõohla ilia flf¾'
•• rEm,djKH wdf,amk wdosh i`oyd foaYSh iy úfoaYSh
•• miq.sh ld,h ;=, foaYmd,ksl jqjukd u; fi!LH fCIa;%h fjf<|fmdf<A we;s b,a¨u f;areï f.k cd;Hka;r
;=< isÿ jQ jHQyd;aul fjkialï kej; iudf,dapkh lr uÜgñka tu ksIamdokj, fhosh yels whg ksIamdok
frda.S i;aldr fiajfha m%.ukhg wjYH f,i m%;sjHqy.; l¾udka;Yd,d we;s lsÍu i`oyd wjYH myiqlï rch
flf¾' u`.ska imhkq ,efí'

•• foaYSh fjo uy;ajreka" foaYSh ffjoHjreka f,i ,shdmosxÑ


foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH fCIa;%h lsÍfï oS we;s ù ;sfnk .eg¨j ksrdlrKh lsÍu i`oyd
foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH l%uh ngysr ffjoH l%uh wmg kj l%ufõohla läkñka l%shd;aul flf¾'
ysñ ùug fmr Ñrd;a ld,hla ;siafia mej; tkakla' th
yqfola m%;sldr l%uhla muKla fkdj foaYSh ixialD;sfha o •• fld<U úYajúoHd,hg wkqnoaO foaYSh ffjoH wdh;kh
tla jeo.;a ixrplhla f,i wm ms<s.kq ,efí' m%.;sYS,S mQ¾K wdhq¾fõo úYajúoHd,hla njg m;a lsÍug;a m<d;a
iudc foayfha o n,j;a fldgila' tu ksid fuu fCIa;%hg uÜgñka foaYSh ffjoH wOHdmkh oshqKq lsÍug;a wjYH
ieuúg u wfma f.!rjh ysñ úh' tfia fj;;a úúO fya;+ka myiqlï i,ikq ,efí'
ksid foaYSh iy wdhq¾fõo ffjoH l%u hïlsis miqnEulg ,la
jQ nj wm f;areï .; hq;= h. tneúka jvd;a úoHd;aul" cj iïmkak ;dreKHh h
kQ;k Ndú;hka Tiafia foaYSh wdhq¾fõo l%u Yla;su;a fldg
rg ;=< muKla fkdj f.da,Sh iudch ;=< o Tjqkg ysñ iuia; ck.ykfhka y;frka tllg wdikak ;reK
ia:dkh yd jeo.;alu ,nd oSug wm fmkS isákafkuq' ck.ykh ;sridr ixj¾Ok l%shdj,shg úYajikSh iy
;d¾lsl mokula iys; idvïnr yjq,aldrhska f,i il%Sh
•• cd;sl foaYSh ffjoH iNdjla iy › ,xld wdhq¾fõo j iïnkaO lr.; hq;= h' ta i`oyd Tjqkaf.a wNs,dIhka
ffjoH iNdjla ,shdmosxÑ lsÍug lghq;= flf¾' y÷kdf.k tajd uqÿkam;a lsÍu i`oyd ksYaÑ; iy iaÓr
jevms<sfj<la hgf;a úi÷ï ,ndoSfuka ;Dma;su;a ;reK
•• fi!LH h wud;HdxYhg fjka lrk m%;smdokj,ska oekg mrmqrla ìys lsÍu wfma wNsm%dh fõ'
foaYSh ffjoH wxYhg fjkajk jd¾Isl m%;smdok m%udKh
by< kexùug lghq;= flf¾' •• foaYmd,k ;Skaÿ ;SrK .ekSfï oS iy rdcH md,kfha oS
;dreKHfha odhl;ajh by< kexúh hq;= hs' ta i`oydm<d;a
•• foaYSh ffjoH l%u oshqKq lsÍu yryd frda. we;sùu j<lajd md,k ue;sjrK kdufhdackdj,ska 25] iy m<d;a iNd iy
.ekSu i`oyd úYd, fiajhla imhd .; yels h' tu wxYh md¾,sfïka;= ue;sjrKj, oS idfmalaI j ;reK ksfhdackh
oshqKq lsÍu i`oyd wjYH myiqlï imhd fokq ,efí' by< kexùug lghq;= flf¾'
•• m%dfoaYSh wdhq¾fõo frday,aj, ;;a;ajh kej; wëlaIKh •• wd¾Ól hka;K% fha iqll
a dku yeisrùfï j.lSu ;reK
lr tajdfha ;;a;ajh Wiia lsÍu i`oyd wjYH mshjr jHjidhlhka úiska orkq ,nk wkd.;hla ìys lsÍu i`oyd
fkdmud j .kq ,efí' ish¨ wd¾Ól fCIa;% ;=< ;reK jHjidhlhkag WmÍu
•• foaYSh ffjoH úoHdjg wod< T!IO iy m%;sldr l%u wjia:dj iy wjYH ish¨ osÍ.ekaùï ,nd fokq ,efí'
ms<sn`oj m¾fhaIK meje;aùu osß .kajk w;r tajd •• jHdmdßl wjia:d y`ÿkd .ekSu" jHdmdßl .eg¨
,shdmosxÑ lsÍu iy kshdukh i`oyd hdka;%Khla ilia ksrdlrKh lr .kakd wdldrh iy fjf<|fmd<
flf¾' wjia:d y`ÿkd .ekSu iy mq¿,alr .ekSu ms<sn`oj
•• foaYSh wdhq¾fõo T!IO ix.%yh (Aurwadha wjYH oekqu oshqKq lr .ekSu i`oyd z;reK jHdmdßl
ud¾f.damfoaYl uOHia:dk l%uhlZ ;reK lghq;=
Pharmacopoeia) hdj;ald,Sk lsÍug mshjr .kq ,efí'
wud;HdxYh hgf;a wdrïN flf¾'
•• wdhq¾fõo" isoaO" hqkdks" foaYSh mdrïmdrsl iy fydañfhdam;s
•• kfjda;amdok jHdmdr" ksIAmdok iy fiajdjka fidhd
we;=`M m%;sldr l%uj,g we;s ixpdrlhkaf.a b,a¨u
.ekSï i`oyd ;reKhka osß .kajk w;r Tjqkaf.a
imqrd,Su wjYH jevms<sfj<la wdrïN lsÍu ixpdrl
jHdmdr i`oyd wjYH kùk ;dlaIKsl oekqu" úoHd iy
l¾udka; wud;HdxYhg mjrkq ,efí'
;dlaIK wud;HdxYh hgf;a ,ndoSug mshjr .kq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 25


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• ;reK jHjidhlhska uqyqKmdk m%Odk .eg¨j jkafka •• osi;
a l
s% a iy m<d;a uÜgñka úúO l%v
S dj,g l=i,;d olajk
jHdmdr i`oyd wjYH wdfhdack wvqlu h. Bg ms<shula idudkH fm< fyda Wiia fm<g fmkS isá YsIH YsIHdjka
f,i zcd;sl ;reK wruqo,lZ (National Youth Fund) ämaf,daud mdGud,d i`oydwe;=<;a lr.kq ,efí'
wdrïN flf¾' ta i`oyd wdrïNl uqo,la jYfhka
remsh,a ñ,shk 1"000 la uyd NdKavd.drfhka ,ndoSug •• tu ämaf,daudOdÍkag" cd;sl uÜgfï iy cd;Hka;r
n,dfmdfrd;a;= fjkjd. wruqo, m%j¾Okh lr .ekSu uÜgfï l=i,;d olajk" Wiiafm< iu;=ka lS%vd
i`oyd z;reK ixj¾Ok f,d;/hshlaZ wdrïN lsÍug úYajúoHd,hg we;=<;a lr .kq ,efí'
tu wruqo,g wjir fokq ,efí' •• m<df;a wfkl=;a l%Svlhkag o Ndú; lsÍug yelsjk mßos
•• ;reK wruqo, yryd ;reK jHjidhlhskag wjYH l%Svd úoHdh;k wdY%s; j cd;Hka;r uÜgfï l%svdx.K 09
wdfhdack ,ndoSu i`oydir, Kh l%uhla y÷kajd fokq la msysgqjkq ,efí'
,efí' •• l%Svd WmfoaYlhka" mqyqKqlrejka iy fN!; Ñls;ailhska
•• rdcH wxYfha" fm!oa.,sl wxYfha fyda úfoaYSh /lshd jeks l%Svdfõ oshqKqjg wjYH iïm;aodhlhka ìyslsÍu
wjia:dj i`oyd .e<fmk › ,dxflah ;reKhka ksjeros j i`oyd úfYAI jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
y÷kd.ekSu myiq lsÍu msKsi z;reK udkj iïm;a o;a; •• jD;a;Sh l%Svlhkag foaYSh iy úfoaYSh wOHdmkh iy
nexl=jlaZ (Youth Human Resource Data Bank) wdrïN mqyqKqj ,nd.ekSu i`oyd wdOdr l%uhla y÷kajdfok w;r
flf¾' ´kE u ;reKfhl=g wka;¾cd, myiqlï yryd ;u cd;Hka;r ;,fha l%Svlhkag úfoaYSh mqyqKqlrejkaf.a
wOHdmk iy jD;a;Sh iqÿiqlï yd ksmqK;d we;=<;a Ôj fiajh ,ndoSug;a lghq;= flf¾'
o;a; igykla (Curriculum Vitae) fuu nexl=fõ ;ekam;a
lsÍug wjia:dj ie,fia' th ld,dkqrEm j hdj;ald,Sk •• wdkhksl l%Svd NdKav" ;dlaIKsl fuj,ï iy fmdaIHckl
lsÍfï wjia:dj o ,nd fokq ,efí' wdydr i`oyd ;Srenÿ iyk ,nd fokq ,efí'
•• rdcH fiajfha my< u fY%aKs i`oyd n|jd .ekSfï oS •• cd;Hka;r l%Svd ;r. jevigyka rg ;=< meje;aùu i`oyd
idudkH fm< úNd.hg fmkS isàu wksjd¾h iqÿiqlula l%Svd wud;HdxYh hgf;a rdcH wkq.%yh olajkq ,efí'
fldg fkdie,lSug wjYH ixfYdaOk isÿlrkjd'

•• ;reKhska i`oydiaudÜ cx.u ÿrl:khla" geí tlla fyda keKn, iys; <ud mrmqrla
,emafgdma mÍ.Klhla myiq f.ùfï l%uhg ,nd .ekSfï
rfÜ wkd.; wiajekak ore mrmqr hs' rfÜ ;sridr meje;au"
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
cd;sfha wkd.;h" u;= wNsudkh r`od mj;skafka ore mrmqr
•• jD;a;Sh Wiia wOHdmkh yeoEÍu i`oyd /lshdjla lrk u; h' oE l=, f.d;ska f;dr j ksfrda.S YÍr fi!LHhlska iy
ld,fha oS f.ùug yels wdldrfha remsh,a ñ,shkh olajd ukd jQ fm!reIhlska hq;a wkd.; › ,dxlslfhl= ks¾udKh
uqo,la fmd,S rys; Khla jYfhka ,nd fokq ,efí' l< yelafla <ud mrmqrg ksjeros j u`. fmkaùfuka muK h'
ta i`oyd wm uy;a ´kElñka lrkafkuq'

cj iïmkak ;dreKHhg l%Svdfõ iún,h •• rfÜ ish¨ orejkag cd;Hka;r <ud whs;sjdislï m%{ma;sh
l%Svdj hkq ;reK mrmqf¾ NdIdj jk w;r l%Svdj ;reKHh wkqj ysñúh hq;= jrm%ido yd whs;sjdislïj,g we;s
wjos lrkakg fya;= fõ' cj iïmkak" ksfrda.Su;a iy úkh ysñlï iy;sl flf¾'
.rel iudchla ìys lsÍu i`oyd l%SvdYS,S cSjk rgdjlska hq;a
•• fï rfgys fjfik ish¨ u orefjkaf.a ukao fmdaIKh
mrmqrla ks¾udKh lsÍu wfma wfmalaIdj h'
bosß jir 05 ;=< ksud lsÍu úfYAI <ud fmdaIKh
jevigykla y`ÿkajd fokq ,efí' tjeks orejka i`oyd
•• mdi,a uÜgfï isg l%SvdYS,S;ajh yqre lsÍu i`oyd i;shg
wjYH ;%sfmdaI m%udKh ffjoHjrekaf.a ks¾foaYh wkqj
osk folla WoEik ld,mßÉfþoh YdÍßl jHdhdu i`oyd
wLKavj ,nd oSug lghq;= flf¾'
fjka flf¾'
•• <ud oßø;dj ksud lsÍu i`oyd tjeks orejka isák iEu
•• osjhsk mqrd u mdi,aj, l%Svdjg olaI;d olajk orejka l=vd
mjq,lgu osúkeÕ=u jevigyk yryd <ud fmdaIK
ld,fha isg u f;dardf.k Tjqkg wjYH ksis fmdaIKh iy
oSukdjla f.ùug lghq;= lrk w;r iEu orefjl=g u
mqyqKqj we;=¿ myiqlï imhk jevigykla fkdmud j
cSú;h id¾:l lr .ekSu i`oyd wjYH ish¨ wjldY
wdrïN flf¾'
újD; flf¾'
•• cd;Hka;r m%ñ;sfhka hq;a l%Svd úYajúoHd,hla (Sports
•• orejka ldhsl oKavkhg" udkisl mSvkhg" ,sx.sl
University) wdrïN flf¾'
iy fjk;a wdldrfha wmfhdackhg' kS;s úfrdaë jdKsc
•• tu úYajúoHd,hg wkqnoaê; j lS%vd úYajúoHd, lghq;= i`oyd <uhska fhdod .ekSug (Child Trafficking)"
úoHdh;k (Sports University Colleges) kjhla tl <ud Y%ñlhska f,i Ndú; lsÍug iy fkdi,ld
m<d;g tl ne.ska wdrïN lsÍug lghq;= flf¾' yeÍug n÷kaùu uq¿ukska u ;=rka lsÍu i`oyd wjYH

26 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


jevms<sfj<la wêlrK wud;HdxYh" <ud iy ldka;d Wmfoia ,nd§ug wjYH l%ufõo ilia lsÍu i`oyd rdcH
lghq;= wud;HdxYh" wdrlaIl wud;HdxYh iy Bg wod< hdka;%Kh ld¾hlaIuj yd M,odhSj fhdod .kakg lghq;=
ish¨ wdh;k tla j ilia lr l%shdjg kxjkq ,efí' flf¾'

•• fmr mdi,a" osjdiq/l=ï uOHia:dk iy mdi,aj, oS orejka •• wo wfma rfÜ ldka;d ysxikh yd <ud wmpdr fnfyúka
lsisÿ wdldrfha fjkialulg Ndckh lsÍu" ldhsl jeä ù we;' fmdÿ m%jdyk fiajdj, lka;djlg ksoyfia
oKavkhlg fyda ,sx.sl wmfhdackhkag ,la lsÍu uq¿ukska .uka l< fkdyels ;rug iodpdrh msßyS we;s nj
u je<elaùu i`oyd mq¿,a jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' fmfkkakg ;sfnk lreKls' fï ;;a;ajh md,kh fldg
ldka;djf.a f.!rjh iqrlsk" úkh .rel" .=K .rel"
•• os.ska os.g u mud fjñka we;s orejka iïnkaO ish¨ kvq iodpdr iïmkak iudch wm h<s f.dvkexùug lghq;= l<
úi|Su i`oyd iEu osia;%sla wêlrKhl u fldgila fjka hq;= h'
flf¾'
•• ldka;dj iudk whs;sjdislï we;s ;eke;a;shl f,i
•• ljr fya;=jla ksid fyda <orejka uyuÕ oud hdu" urd fkdi,ld kS;sh l%shd;aul lrk ks,OdÍkag úreoaO j o
oeóu je<elaùug mshjr .kakd w;r orejka" orelug fkdmud j úkh l%shdud¾. .ekSu i`oyd fjk u tallhla
yodjvd .ekSu i`oyd we;s ixlS¾K l%ufõoh ir, flf¾' fmd,sia fldñiu ;=< msysgqùug lghq;= flf¾'
•• ish¨ u <ud ksjdi.; orejkag zlemldr mjq,Z •• ldka;djla lsishï lrorhlg uqyqKmdk ´kE u
y÷kajdoSfï cd;sl jevms<sfj<la ilia flf¾' wjia:djl ;u cx.u ÿrl:kh u.ska läkñka <Õu we;s
fmd,sia:dkhg tu f;dr;=r okajd heúh yels ÿrl:k
l%ufõohla y÷kad fokq ,efí'
iudc wd¾Ólhg odhl jk ldka;d mrmqrla
orefjl= M,odhS mqrjeisfhl= lsÍfï w;afmd; ;eîu isÿjkafka •• hï ldka;djlg lsishï .eg¨jla" udkisl jHdl+,;ajhla"
uj w;ska jk w;r mjq,l i;=g r|d mj;skafka .DysKsh Ñ;a; mSvdjl" mSvkhla we;s jQ wjia:djl ta .ek lshd
u; h' iudchla úkh .rel jkafka ksjfia isg u orejkag ys; ieye,a¨ lr .ekSug fyda wjYH WmfoaYkh ta i`oyd
ksjerÈ u`. fmkaùu ,nd ÿka úg h' fï ksid wfma §¾> ld,Sk .;hq;= l%shdud¾. fj; fhduq lsÍug cx.u ÿrl:kh
wruqK bgqlr .ekSug ldka;djf.ka ,efnk odhl;ajh b;d u.ska ojfia ´kE u wjia:djl iïnkaO úh yels WmfoaYk
jeo.;a fõ' /lshd fj<|fmd, ;=< muKla fkdj fm!oa.,sl fiajdjla <ud yd ldka;d lghq;= wud;HdxYh hgf;a
jHjidhlhka jYfhkq;a ldka;djkaf.a odhl;ajh wfma wdrïN flf¾'
wd¾Ólhg b;d jeo.; fõ' fjk;a l,dmSh rgj,g idfmalaI
j oekgu;a wfma rfÜ W.;a ldka;d mrmqrla we;' W.;a
uj cd;shg iïm;ls' wkd.; wNsfhda.j,g uqyqK §fïoS;a úfYaI yelshdjka iy wdndO iys; mqoa.,hska
orejka wkd.;h i`oyd iQodkï lsÍfï§;a wehf.a W.;alu úfYaI yelshdjka iys; iy wdndO iys; mqoa.,hka wm
myiqjla jkq we;' i,lkafka iudk whs;sjdislï we;s msßila f,i h' Tjqkg
wjYH jkafka wmf.a wkqlïmdj fkdj iudk cSjk wjia:d
•• ldka;djka újdy ù orejka ìyslsÍu iy /ln,d .ekSug mq¿,a lr oSu h' ta i`oyd jevms<sfj<la ilia lsÍug wjYH
ld,h jeh lsÍug isÿùu ksid jD;a;Sh cSú;h id¾:l lr lghq;= iïmdokh flf¾'
.ekSug ldka;djkag ,efnk wjia:dj wvq h' tu ksid l=vd
orejka we;s ldka;djka /lshdj lrk ld,h ;=< Tjqkaf.a •• tlai;a cd;Skaf.a wdndO iys; mqoa.,hka i`oyd jk
orejka /l n,d.ekSfï myiqlï wm rgmqrd m%p,s; l< m%{ma;sh Y%S ,xldfõ o kS;suh f,i ms<s.ekSug wjYH
hq;= w;r tjeks uOHia:dk úêu;a kshdukhlg hg;a j mshjr .efka'
b;d by< m%ñ;shlska mj;ajdf.k hdug lghq;= flf¾'
•• wdndO iys; mqoa.,hkag mdi,a iy úYajúoHd,j,
•• jefvk orefjl=g ujlf.a fifkyi /ljrKh w;HjYH wOHdmk ,eîfï oS iy fmdÿ úNd. m%Yak m;%j,g uqyqK
h' ta ksid ;reK uõjrekag ;u orejka /ln,d .ekSu oSfï oS isÿjk ÿIAlr;d bj;a lsÍu i`oyd iqÿiq l%ufõohla
i`oyd ;djld,sl j /lshdfjka bj;a ùug iy h<s y÷kajd fokq ,efí'
/lshdjlg tl;=ùug l%ufõohla ilia flf¾'
•• Y%jHdndê;hska Ndú; lrk ix{d ms<sn`o NdId
•• tfuka u f,dalfha by< u b,a¨ula we;' jeä jegqmla mßj¾;lhskaf.a ixLHdj lsisfia;a m%udKj;a fkdjk ksid
,nd.; yels fyo fiajh jeks wxY i`oyd ldka;djka úêu;a f,i i{d NdId mßj¾;lhska mqyqKq lsÍfï mq¿,a
mqyqKq lsÍfï l%uj;a jevms<sfj<la wm wdrïN flf¾' jevigykla wdrïN flf¾'

•• /lshdjlg hkjd fjkqjg .Dyia: jHjidhhka yryd •• ikaksfõok myiqlï we;s lsÍug weu;=ï uOHia:dk (call
wdodhï bmhSug .%dóh ldka;djkag úúO jHjidhhkag center) wdrïN lrk w;r úoHq;a NdId l%u fhdod .ekSu
fhduq ùug we;s wjYH;d iïmQ¾K lr .ekSu i`oyd wvq iy ta i`oyd cx.u ÿrl:k wema tlla y÷kajd fokq
fmd,S Kh myiqlï i,id §u' wjYH lrk jHdmdßl ,efí'
mqyqKqj ,nd§u yd fjf<|fmd< iïnkaëlrKhg ksis

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 27


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• oekg iudc fiajd wud;HdxYh hgf;a we;s wdndO iys; •• oekg ,nd fok remsh,a 2"000$-l jeäysá oSukdfjka lmd
mqoa.,hskaf.a j.lSu tu ;eke;a;kaf.a o iyNd.s;ajfhka yer we;s remsh,a 100$- o kej;a tla lr fuu oSukdj
hq;a iqÿiq wêldßhla hg;g mjrkq ,efí' remsh,a 2"500$- olajd by< oeóug lghq;= flf¾'

•• wdndO iys; m%cdj i`oyd kj f,djg .e<fmk mdGud,d •• wjqreÿ 65g jeä fcHIaG mqrjeishka i`oyd ks¾foaYs;
y÷kajd oSug lghq;= lrk w;r m<d;a iNd yd fm!oa.,sl T!IO ñ,oS .ekSfï oS iykdOdr l%uhla we;s flf¾'
wxYfha /lshd ,ndoSu i`oyd mj;sk pl%f,aL ksis
wdldrhg l%shd;aul flf¾' •• fouõmshkag wdjrKh iemfhk kj rlaIKdjrK l%uhla
orejkag y÷kajd fokq ,efí'
•• wdndO iys; mqoa.,hskag riúkaokh l< yels f,i
iïmdokh lrkq ,nk iskud yd kdgH ks¾udK i`oyd •• iEu fPHIAG mqrjeisfhl=g u iEu udi 6lg jrla tla
úfYaI nÿ iyk meflachla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' iïmQ¾K ffjoH mÍlaIKhla lr .ekSu i`oyd wjYH
l%ufõohla ilia lsÍfï j.lSu fi!LH wud;HdxYhg
•• wdndO iys; mqoa.,hskaf.a iqNidOk lghq;= i`oyd úfoaY mjrkq ,efí'
wdOdr yd m%odkhka msÍkeófï oS whlrkq ,nk nÿ wfydais
flf¾' •• jeäysáhkaf.a myiqj iy wdrlaIdj ie,fik wdldrhg
ish¨ u jeäysá ksjdi i`oyd ksis m%ñ;shla we;s lrk w;r
•• wju jYfhka ish m%jD;a;s úldYkj, oS fyda yia; ix{d oekg mj;sk jeäysá ksjdi tu m%ñ;shg wkqj kùlrKh
Ndú;h fhdod .ekSu ish,q rEmjdyskS udOH wdh;kj,g flf¾'
wksjd¾h flf¾'
•• jeäysá ksjdi i`oyd rch fjka lrk uqo, jeä lsÍug
lghq;= flf¾'
f.!rjdkaú; fcHIaG mqrjeis iudchla
•• fm!oa.,sl wxYhg jHdmdrhla f,i ksis m%ñ;sfhka hq;a
jeäysá ck.ykh by< hñka ;sfnk rgla f,i › ,xldfõ jeäysá ksjdi wdrïN lsÍug rcfha wkq.%yh ,nd oSug
jeäysá ck.ykh o ixlS¾K;d rdYshlg uqyqK foñka lghq;= flf¾'
we;' orejka wOHdmkh fyda /lshd i`oyd úfoaY.; ùu" ÿr
neyer kd.ßl m%foaYj, /lshdj, fhoSu" fouõmshka .fuka •• fcHIaG mqrjeishkag ;u ;ukaf.a wd.ug wkql+, m%Odk
msg; hdug fyda kd.ßl mßirhl cSj;aùug wlue;s ùu" wd.ñl isoaOia:dk ^nqoaO.hdj" j;sldkqj" ulalu wdoS& jeo
ÿmam;a mjq,aj, orejkag frda.S fyda iodld,sl tla;eka jQ mqod .ekSu i`oyd wvq fmd,S iykodhS Kh ,nd oSu i`oyd
fouõmshka /ln,d .ekSug we;s fkdyelshdj jeks lreKq lghq;= iïmdokh flf¾'
ksid fï ixlS¾K;dj n,j;a iudc .eg¨jla njg m;afjñka
we;' fuu fogq mqrjeishkaf.ka w;suy;a nyq;rhlg
;ukaf.a meje;au i`oyd úY%du jegqmla fyda fjk;a rlaIK zrg fjkqfjka jevZ ixialD;shla
wdjrKhla ke;' jeäysáhka jeäysá ksjdi.; lsÍu ;ju;a rgl wd¾Ólfha .dul n,fõ.h cd;sl Y%u n<ldh h' rgl
wfma rfÜ ie,flkafka iudc kskaodjla f,i h' ta flfia jqj;a ixj¾Okh r|d mj;skafka tys M,odhS l%shdldÍ;ajh u; h'
ish¨ u fPHIAG mqrjeishkaf.a /ljrKh rcfha j.lSula tu ksid wm iQodkï jk ixj¾Okfha fhdaO msïu i`oyd
f,i i,lk w;r Tjqka ish¨ fokdg u f.!rjfhka hqla; j wjYH mqyqKq, ld¾hYS,S iy rg fjkqfjka lemfjk zjev
cSj;aùug wjYH jgmsgdjla we;s flf¾' lsÍfï ixialD;shlaZ we;s l< hq;= h' wvqfjka jevlrk"
ÿmam;a j cSj;ajk Y%ñlfhl= fjkqjg jeäfhka jev lrk"
•• jeäysáhka ms<sn`o cd;sl m%;sm;a;sh kej; wëlaIKh fmdfydi;a cSú;hla .; lrk Y%ñlfhla ks¾udKh lsÍu
fldg l%shdjg kexùu i`oyd mshjr .kq ,efí' wmf.a j.lSu fõ'
•• úhm;aNdjfha wNsfhda. ch.ekSu i`oyd iliafldg we;s
uyck ysff;IS rdcH fiajhla fjkqfjka
mia wjqreÿ ie,eiau úêu;alr jvd;a M,odhS f,i l%shdjg
kxjkq ,efí' •• rdcH fiajfha ld¾hlaIu;dj iy M,odhS;ajh by<
kexùu i`oyd fiajd wjYH;djh wkqj fN!;sl jHdma;sh
•• y÷kd.;a iqug ixj¾Ok jHdmD;s iy wkd.; mrïmrdjg u; mokï j 'os.= ld,Sk udkj iïm;a ie,eiaula' ilia
;u cSjk w;aoelSï iy rfÜ b;sydih ms<sn`o oekqu lsÍug mshjr .efka' ta hgf;a ld¾h uKav, wjYH;dj,
,ndfok jevigyka i`oyd fcHIaG mqrjeishka odhl fiajlhska fnoS hd hq;= wdldrh iy tu ld¾h uKav, l%shd
lr .ekSu wruqKq lr .ksñka ziaafõÉPd fiajd n<ldhlZ l< hq;= wdldrh tu ie,eiaulg we;=<;a flf¾'
wdrïN flf¾'
•• rdcH fiajd wLKav j mj;ajdf.k hdu iy;sl lsÍu
•• ksIAmdok ld¾hhg odhlùug leu;s fcHIaG mqrjeishka i`oyd 'oS¾> ld,Sk wkqm%dma;sl ie,eiaula' ilia flf¾'
i`oyd rdcH yd fm!oa.,sl wxYh taldnoaO j cSjfkdamdh
ixj¾Ok mqyqKqj ,ndoSug;a ta i`oyd wjYH iïm;a •• iajdëk rdcH fiajhla we;s lsÍu i`oyd wjYH kj fiajd
odhl;ajh ,ndoSug;a fjf<|fmd< y÷kajd oSug;a mshjr wdpdr O¾u moaO;shla' y÷kajd fokq ,efí'
.kq ,efí'

28 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• rdcH iy fm!oa.,sl wxYj, fiajlhkaf.a úY%du hdfï úY%dñl m%cdj
jhi cd;Hka;r m%ó;Skag wkqj ;SrKh lrk Wmf;a §
•• rdcH wdrlaIl wxY we;=`Mj ish¨u rdcha fiajlhskaf.a
wdhq wfmalaIKh u; mokï j l%shd;aul lrk l%ufõohla
oekg mj;sk úY%du jegqma úIu;dj bj;a lsÍug mshjr
y`ÿkajd fokq ,efí'
.kakd w;r cSjk úhoï oSukdj úY%dñlhskag o ,ndoSfï
•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkag /lshd wysñjk l%ufõohla ms<sn`oj i,ld n,kq ,efí'
wjia:djl oS kej; /lshdjla fidhd .kakd f;la udisl
•• kshñ; oskg odhl uqo,a f.jd we;s jekaoUq wk;aore
oSukd rlaIK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
úY%du jegqma,dNSkag m%udohlska f;dr j úY%du jegqm
•• w¾: idol wruqof,a idudcsl;ajh we;s rdcH iy ,ndoSug lghq;= flf¾'
fm!oa.,sl wxYfha iuia; fiajlhka i`oyd fiajl
w¾OidOl wruqof,a (EPF) fiajH odhl;ajh 12] isg 15]
ixia:d" w¾O rdcH wdh;k iy nexl=
olajd jeä lr fiajl b;=reï jeä lsÍug lghq;= flf¾'
•• rcfha fiajlhskag f.jd we;s, oekg w¾O rdcH wxYhg
•• fiajl w¾:idOl wruqof,a idudcsl;ajh we;s rdcH yd fkdf.jk remsh,a 2500$-l jegqma jeäùu fuu wxYhg;a
fm!oa.,sl wxYfha fiajlfhl= rdcldß ld,h ;=< ñh.sh ,nd oSug lghq;= flf¾'
úg jekaoUqjg fiajlhd úY%du ,nk f;la fiajHhd úiska
jegqma f.ùu wksjd¾h lsÍu i`oyd kj kS;s y`ÿkajd fokq •• idmamq iy ld¾hd, fiajd mk; fiajl iqNidOkhg
,efí' ys;ldó whqßka j¾;udkhg .e<fmk wdldrhg
ixfYdaOkh flf¾'
•• rdcH fiajfha fiajd ld¾hlaIu;dj by< kexùug wjYH
oekqu ,ndoSu i`oyd foaYSh iy úfoaYSh mqyqKq mdGud,d •• fiajl w¾: idOl wruqo,g wu;r j úfYAI odhl;aj
yeoEÍu i`oyd wjYH myiqlï imhk jevms<sfj<la úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
y÷kajd fokq ,efí'
•• úY%du hfï § ,ndfok mdßf;daIs; §ukdj i`oyd ±kg wh
•• WmdêOdÍ ixj¾Ok ks,OdÍka" lDIs m¾fhaIK iy ksIamdok lrk 24] noaO 15] olajd wvq flf¾'
iyldrjre iy ta iudk fiajhka i`oyd kj fiajd
•• oekg fuu wxYfha /lshdj, kshqla; fiajlhkaf.a wdodhï
jHjia:d y÷kajd fokq ,efí'
nÿ m%;sY;h 2014 mej;s m%udKhg wvq lsÍug lghq;=
•• rdcH, w¾O rdcH, ixia:d iy nexl= fiajfha ish¨ u iïmdokh flf¾'
wdh;kj, ioaNdjfhka hqla;j rdcldÍfha fhfok rdcH
•• merKs rdcH nexl= fiajlhka i`oyd ,nd fok úY%du
ks,OdÍkag uqla;sh ysñjk mßos wjYH kS;suh m%;smdok
jegqm kj fiajlhkag o ,nd oSug mshjr .kakd w;r tu
we;s flf¾'
ysñlu fkdue;s wfkl=;a nexl=j, fiajlhskag o úY%du
•• rdcH fiajfha mj;akd fY%aKs iy jegqma úIu;d läkñka jegqma whs;sh ,nd fokq ,efí'
bj;a lsÍu i`oyd fjku fldñiula m;a flf¾'
•• oekg ta ta wdh;k uÜgñka ffjoH rlaIK l%u fkdue;s
•• rcfha fiajlhkaf.a wysñ l< úY%du jegqma whs;sh kej; ish¨ ixia:d iy wdh;kj,g wju jYfhka wdrïNl
,nd fokq ,efí' wjia:dfõ oS nrm;< frda.dndO i`oyd odhl;aj rlaIK
wdjrK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• jeäjk cSjk úhoï wkqmd;hg .e<fmk mßos rcfha
fiajlhskaf.a jegqma jeä lsÍfï l%ufõohla y÷kajd fokq
,efí' fm!oa.,sl wxYh
•• oekg fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkaf.a remsh,a 10'000$-
•• oekg fm!oa.,sl wxYfha fiajl wdrjq,a úi|Su
wju jegqm remsh,a 2500$- lska by< kxjkq ,efí'
iïnkaOfhka we;s fíreïldr l%shdj,shg iudk l%ufõohla
rdcH wxYfha fiajl wdrjq,a úi|Su i`oyd y÷kajd fokq •• oekg n,mj;ajk wdh;k ix.%yh iy ta iïnkaO
,efí' w;=re pl%f,aL ld,Sk wjYH;djkag .e<fmk mßÈ iy
fiajlhkag jeä myiqlï ie,fik mßos jirla ;=<
•• m<d;a md,k fiajh we;=¿ rdcH fiajfha my< u
ixfYdaOkh lsÍu i`oyd úoaj;a iudf,dapk lñgqjla m;a
fY%aKsj,g wh;a fiajlhka fjkqfjka ikSmdrlaIl
flf¾'
oSukdjla ,nd fokq ,efí'
•• j;auka wdKavqj w¨f;kaa f.k taug W;aidy lrk ish¨
wKmk;a fiajl m%cdfõ iy jD;a;Sh iñ;sj, tlÕ;dj
wkqj kej; iudf,dapkh flf¾' oekg l%shd;aul jk úúO
iudc wdrlaIK l%u tla l%uhla hg;g f.k tau i`oyd
wjYH mshjr .kq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 29


isõjk fldgi
M<odhS mqrjeisfhla iy i;=áka Ôj;ajk mjq,la
•• hï wfhl= fiajhg tla jQ osk isg i;shla we;=<; lïlre úfoaY /lshd n<ldh
fomd¾;fïka;=jg jd¾;d lsÍu wksjd¾h flf¾' tu.ska
úfoia.; Y%ñlhka wfma rfÜ wd¾Ólhg b;d jeo.;a
fiajl w¾:idOl wruqo,a meyer yeÍu j<lajk w;r
fiajdjla bgq lrk w;r ,xldjg úYd,;u úfoaY úksuhla
fiajlhdg ysñ jD;a;Sh whs;sh iqrlaId fldg iqNidOk
f.k tk msßils' 2018 § úfoaY Y%ñlhkaf.ka rgg ,enqK
myiqlïj, wod< lghq;= myiq flf¾'
wdodhu rfÜ o< cd;sl wdodhfuka 8] la muK úh' tu
•• 1934 wxl 19 ork lïlre jkaos w{d mk; ixfYdaOkh ksid úfoaY.; Y%ñlhkaf.a odhl;ajh wm b;du;a w.h
lr fiajhskag ysñúh hq;= jkaos uqo,a m%udKh by< kxjkq fldg i,lkafkuq' ta jdf.a u úfoia.; Y%ñlhka fuka u
,efí' úfoaY rgj, mÈxÑj isák Y%S ,xlslhka ms<sn`oj óg jvd
wjOdkhla wkd.; rch úiska fhduq lrkq ,efí'
•• úkh mÍlaIK fyda jev ;ykug ,lajk fiajlhska
ms<sn`oj l%shdud¾. läkï lsÍug wjYH kS;suh m%;smdok •• úfoia.; Y%ñlhska fuka u úfoaY rgj, mosxÑ ›
f.k tau i`oyd 1950 wxl 43 ork ld¾ñl wdrjq,a ,dxlslhka Wmhk úfoaY úksuh bmhSï wdodhï nÿj,ska
ixfYdaOkh flf¾' ksoyia lrk w;r tu uqo,a nexl=j, úfoaY uqo,a b;=reï
f,i ;nd .ekSfï §" whlrk nÿ iïmQ¾Kfhka u bj;a
•• fiajl m%;s,dN jeäjk wdldrhg fiajl w¾:idOl flf¾'
wruqof,a wdrlaIdj iy;sl lrk w;r tu wruqo,
wjNdú; l< wh kS;sh bosßhg muqKqjd tu uqo,a kej; •• úfoaY.; Y%ñlhska iy úfoaY rgj, cSj;ajk ›
whlr .ekSug lghq;= fhfoa' ,dxlslhskag ;uka Wmhk úfoaY úksuh M<odhS f,i
,xldj ;=< wdfhdackh lsÍug nÿ iyk we;=¿ úfYaI
•• fiajl w¾:idOl wruqo,ska Kh ,nd oSu iy wjqreÿ 55ka myiqlï iemhSug n,dfmdfrd;a;= fõ'
miqj tu mdßf;daIsl uqo,a ,nd.ekSfï l%ufõoh ;j ÿrg;a
myiqlrñka wka;¾cd,h yryd ;u nexl= .sKqug uqo,a •• úfoaY /lshd ksu lr osjhskg meñfKk mqoa.,hska i`oyd
ner lsÍfï l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' nÿ ksoyia jHdmdr wdrïN lsÍug úfYaI jHdmD;s Kh
uqo,la ,nd oSfï jev ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
•• b;d fláld, i`oyd /lshdj, fhoSu, úáka úg
/lshd udre lsÍu, ,smskh fjkia ùu oekqï fkdoSu, •• jirlg fvd,¾ 50"000$- ne.ska jir 10la Y%S ,xldjg
f;dr;=re wiïmQ¾K ùu iy fkdoekqj;alu jeks úfoaY úksuh wLKav j tjk úfoaY.; Y%ñlhska fyda
fya;= u; m%;s,dNSkag fkdf.jd we;s ish¨ w¾:idOl úfoaY rgj, cSj;ajk › ,dxlslhskag ;Srenÿ rys; jdyk
wruqo,a fkdmud j fidhd n,d f.jd oeóu i`oyd läkï n,m;%hla ,nd fokq ,efí'
jevigykla l%shd;aul flf¾'
•• jir 06lg jvd jeä ld,hla úfoaY.; j fiajh
•• fiajl w¾:idOl wruqo,g wu;r j tys uqo,a ner lrkakkag odhl;aj úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq
fkdjk odhl;aj úY%du jegqma l%uhla y÷kajd fokq ,efí' ,efí'
•• ksoyia fjf<`o l,dmj, fiajl fiaúldjkaf.a fi!LH •• ueofmros. l,dmhg hjk kqmqyqKq ldka;d Y%ñlhka
fmdaIK yd wfkl=;a iqN idOk wjYH;d y`ÿkdf.k tu fjkqjg mqyqKq Y%ñlhska heùfï jevms<sfj<la ilia flf¾'
wjYH;d iemsÍu i`oyd fiajl iqN idOk iñ;s" l¾udka;
Yd,d ysñhka iy wdfhdack uKav,h taldnoaO hka;%Khla •• oekg ueofmros. l,dmfha fiajh lrk .Dy
ilia lrkq ,efí' fiaúldjkaf.a wdrlaIdj iy;sl lsÍu i`oyd tu rgj,
msysgd we;s wfma ;dkdm;s ld¾hd,j,g jeä j.lSula
•• jd¾Islj ,ndfok /lshd m%udKh' fiajl jegqma iy mjrkq ,efí'
jrm%ido fiajlhkaf.a /lshd jD;a;sh wdoS ks¾Kdhl
u; mokïj fm!oa.,sl wxYfha wdh;k weÕhSug z,la •• úfoaY rgj, oS úúO wk;=rej,g ,lajkakkag ysñ jkaÈ
jHjidhl yrirZ kñka rdcH iïudk Wf<,la jd¾Islj ,nd.eksfï l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu i`oyd wjYH kS;suh
mj;ajkq ,efí' m%;sixialrK y`ÿkajd fokq ,efí'

•• úfoaY rgj, fiajh lsÍfï oS iodld,sl wdndOj,g ,lajk


mqoa.,hskag fkdñf,a ksjila ;kd oSu fyda Bg iudk Tjqka
leu;s m%;s,dNhla ,ndoSfï l%ufõohla úfoaY fiajd kshqla;s
ld¾hdxYh yryd y÷kajd fokq ,efí'

•• úfoaY rgj, fiajh lrk iy úfoaY rgj, mosxÑ ›


,dxlslhkag kj ksjdi ixlS¾Kj,ska Ôj;aùug wjYH
ishÆ myiqlï iys; ksjdi myiq f.ùfï l%uhg ñ,oS
.ekSug fï wjia:dj i,id fokq ,efí'

30 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


fm!oa.,sl wdrlaIl fiajd •• ,xldj mqrd we;s ish¨ m%;sixialrKh l< fkdyels merKs
uy,a ksjdi fjkqjg kj uy,a ksjdi bos lr fokq ,efí'
•• wdrlaIl fiajd uqrhlg Wmßu iy;sl f.ùula iy rd;%S
uqr fiajhg úfYAI oSudkdjla f.ùu i`oyd l%ufõohla •• fld<U k.rhg muKla iSud fkdfldg osjhsk mqrd ish¨
y÷kajd fokq ,efí' k.rj, b;d wvq myiqlï hgf;a Ôj;ajk wj;eka jQ iy
me,am;ajdiS m%cdjg myiqlï iys; kd.ßl ksjdi fhdackd
•• iEu fm!oa.,sl wdrlaIl Ngfhl=g u by< rlaIK
l%uj,ska ksjdi ,nd oSfï jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
wdjrK l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha fiajlhskag m<uq ksjdi
•• úfoaY rgj, fm!oa.,sl wdrlaIl fiajh i`oyd fhduq
boslsÍug fyda ñ, oS .ekSug ,nd .kakd Kh fjkqfjka
lsÍug wjYH ukd mqyqKqjla ,ndoSug mshjr .kq ,efí'
f.jk fmd,sh wdodhï nÿ f.ùfï oS úhoula f,i
•• wdrlaIl wud;HdxYh hgf;a fm!oa.,sl wdrlaI fiajh ie,lSug wjia:dj ,nd fokq ,efí'
iïnkaOfhka lghq;= lrk tallhla msysgqjkq ,efí'
•• ksjdi boslsÍug N+ñh iSud iys; .%dóh lDIsld¾ñl
m%foaYj, iqjmyiq ck cSú;hg wjYH ish¨ myiqlïj,ska
iEu mjq,lg u iqjmyiq ksjdihla hq;= ksjdi ixlS¾K l%uhla we;s flf¾' tu`.ska lDIsl¾uh
i`oyd wjYH bvï wdrlaId lrk w;r u myiqlï iys;
iEu fokdg u ksjil wjYH;dj ;snqK;a tu wjYH;dj
cSú;hla i`oyd wjYH mßirh o ks¾udKh flf¾'
;kshu iïmQ¾K lr.kak neß nj wm okakd w;r wmf.a
rch ld,fha ksjdi m%Yakfhka úYd, jYfhka mSvdjg m;a •• oekg ksjdi wxYhg muKla Kh ,ndfok nexl= iy rdcH
ù isá kd.ßl wvq wdodhï,dNS ck;df.a ksjdi wjYH;dj wdh;k taldnoaO lr ksjdi nexl=jla msysgqjk w;r b;d
úi|k w;r u Tjqkg kj cSjk l%uhla y÷kajdoSug wm l%shd myiq fmd,S wkqmd;hla hgf;a Kh ,ndoSu i`oyd wjYH
lf<uq' wfma wkd.; rchla hgf;a ta wdldrhg u kd.ßl l%ufõohla i,id fokq ,efí'
fuka u .%dóh ck;djf.a;a ksjdi wjYH;dj Tjqkaf.a cSjk
uÜgu;a by< hk wdldrhg úi|sh hq;= h'

•• ksjdi W!k;dj we;s ish¨ fokdg u ;u wjYH;djg


.e<fmk iy wdodhug iß,k ksjila rcfha iy
fm!oa.,sl wxYfha iyNd.s;ajfhka boslrk ish¨ myiqlï
iys; ksjdi ixlS¾Kj,ska myiq f.ùfï l%uhg ,ndoSfï
l%ufõohla ilia flf¾'

•• uOHu mdka;slhskaf.a wdodhug .e<fmk uy,a ksjdi myiq


ñ,g w;alr §u i`oyd ksjdi boslsÍï l¾udka;lrejkag
wjYH bvï oS¾> ld,Sk nÿ mokula hgf;a iyk ñ,lg
,ndoSu yd fjk;a wdfhdack osß .ekaùfï l%ufõohla we;s
flf¾'

•• ;reK mjq,aj,g ;ukaf.a u lshd kd.ßl m%foaY wdY%s; j


ksjila oS¾> ld,Sk myiq f.ùfï l%uhlg ñ,oS .ekSug
yelsjk úfYAI ksjdi jHdmD;s rdcH iy fm!oa.,sl
ueosy;aùfuka rg mqrd l%shd;aul flf¾'

•• rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha odhl;ajh iys; j


;djld,sl fkajdisl;ajhla wfmalaId lrkakkag idOdrK
l=,S moku u; ,nd.; yels uy,a ksjdi fhdackd l%uhla
y÷kajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 31


ck;d flakaøSh
wd¾Ólh
miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh

wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl wd¾Ól ms<sfj;la lrd
f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=<
u b;sß lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh hgf;a wmg wysñ
lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a
wruqK fõ'

2020-2025 id¾j wd¾Ól b,lal nÿ m%;sm;a;sh


f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a j¾;udk rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu
;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re j tla tla i`oyd Wr fok nÿ l%uhla y÷kajd
wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul fjkialï fokq ,efí' oekg l%shd;aul jk
rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-2025 ld,h foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj
;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól b,lalhka nÿ mk;la f.k tk w;r ks;r
lsysmhla my; oelafõ' ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" nÿ l%uhla ia:dmkh flf¾'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" Ôjk úhou
cSjk úhou ms<sn`o fndre
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla" fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g jvd wvq w.hla" hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk
lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h"
h' b;d blaukska n, .ekafjk
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul' wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq
lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a u`.ska
ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨
lsÍug lghq;= flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


f;a" rn¾" fmd,a flakaø lr.;a
wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha
oS;a tu wjldYh oskd .ekSu i`oyd
j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g
.e<fmk wdldrhg iy
fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl
lr .ekSu i`oyd kj ;dlaIKh
yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;=
l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl flf¾'
l%ufõohka Ndú;fhka" jeä .=Kd;aulNdjhlska hq;= by<
wiajekakla ,nd .ekSug yels ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla
f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl m%;sm;a;sh fõ'

34 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a
ixj¾Okhg úfYaI wjOdkhla fhduq
lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq l,dmh
;=< m%Odk fiajd iemhqï flakøa ia:dkhla
njg m;a lsÍfï wruqK we;s j h'
tfy;a miq.h s jir lsyms h ;=< fï
i`oyd lsiÿs wjOdkhla fkdoelaùu ksid
f.dvkefÕñka wd l¾udka; m%fndaOh
uq¿ukska u ì| jeà we;'

ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh
rg ;=<g f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha
jeo.;a fldgils' ta jdf.a u myiqfjka oshqKq l<
yels fCIa;%hls' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla
lsÍu wmf.a wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN
ixpdrl l¾udka;h wdY%s; j iajhx /lshdjl
fhfokakdf.a isg uyd mßudK jHdmdßlhd olajd
úyso hd hq;= h'

weÕ¨ï l¾udka;h
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ
iuia; wmkhk m%udKfhaka 43] la muK
ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl
j tla lrk m%Odk;u ksIm A dok l¾udka;h
fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl ksIm a dokhg
ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r
/lshd iemhSfï oS iy m%dfoaYhS ixj¾Okfha
oS mqfrda.dó fufyjrla o bgq flf¾'

boslsÍï l¾udka;h
oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh
ksid oekgu;a wm fuu fCIa;%h ;=<
cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' ›
,xldjg wdfõKsl jkakd jQ mßir
ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh
ch .ekSug wjYH mßirh ieliSu
wmf.a wfmalaIdj fõ'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 35


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ck;d flakaøSh wd¾Ólhla •• YS% ,xldj ;=< wdkhk wdfoaYk l¾udka; yd wmkhk
l¾udka; ;r.ldÍ f,i mj;ajdf.k hd yels mßos wjYH
wd¾Ólfha whs;sh ck;djg ysñjk" ck;d flakaøSh cd;sl hka;%iQ;% iy ;dlaIKsl WmlrK i`oyd lsisÿ noaola wh
wd¾Ól ms<sfj;la lrd f.khdfuka rfÜ iïm;a iy wd¾Ól fkdflf¾'
u¾uia:dk úfoaYhka i;= lsÍu fjkqjg rg ;=< u b;sß
lrñka" foaYSh jHjidhlhd Yla;su;a lrk" j;auka md,kh •• rdcH ñ,oS.ekSï" boslsÍï iy wdfhdack wjia:d m%uqL;d
hgf;a wmg wysñ lr we;s cd;sl wd¾Ól m%;sm;a;shla wmg mokula hgf;a foaaYSh jHjidhlhskag újr lr rdcH
yd wkd.; mrmqrg Wreu lr oSug wmf.a wruqK fõ' úhoï wfma rfÜ jHdmdßlhkag yd l¾udka;lrejkag
wdodhï njg m;a lsÍug mshjr .kq ,efí'
2020 -2025 id¾j wd¾Ól b,lal
•• oekg ì|jeà we;s fm!oa.,sl uQ,H iud.ïj,
f.da,Sh ;;a;ajh iy rfÜ iudc wd¾Ól fCIa;%hkaf.a
;ekam;alrejkag Wmßu idOdrKhla bgq lsÍu i`oyd
j¾;udk ;;a;ajh ieflúka wOHhkh lsÍfuka wk;=re
úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fok w;r uy nexl=fõ
j tla tla wxYj, wksjd¾hfhka u isÿl< hq;= jHqyd;aul
øjYS,;d wruqo, yryd wjodku jeä uQ,H wdh;k kej;
fjkialï rdYsshla wm úiska y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj 2020-
ia:djr lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
2025 ld,h ;=< oS <`.d lr .ekSug wfmaCIs; id¾j wd¾Ól
b,lalhka lsysmhla my; oelafõ' •• bosß oYlh ;=< wfma wmkhk wd¾Ólh uq¿ukska u mdfya
jákdlï tla lsÍfï ksIamdok olajd ú;eka lsÍug mshjr
•• idudkH wd¾Ól j¾Ok fõ.h 6'5] ka by<g" .kq ,efí'
•• we'fvd' 6"500 blaujd hk tal mqoa., wdodhula"
•• lsisÿ úfgl wdydr ysÕhla we;s fkdùu msKsi rfÜ wdydr
•• fiajd úhqla;s wkqmd;h 4] g wvq w.hla" iqrlaIs;;dj ;yjqre flf¾'
•• WoaOuk fõ.h 5] lg jvd wvq w.hla"
•• iudc jHjidhlhka hkq úúO iudc iy wd¾Ól .eg¨
•• whjeh ysÕh o'foa'ks' m%;sY;hla f,i 4] g úi`oSu i`oyd NdKav yd fiajd ksIamdokh lrk jHdmdr
jvd wvq w.hla" ;=<ska u úi`ÿï ,nd fok kjHlrKYS,S jHjidhlhka h'
•• ;ks b,lalfï fmd,S wkqmd;h" YS% ,xldfõ tjeks iudc jHjidhlhska oshqKq lsÍu i`oyd
wjYH rdcH m%;sm;a;s ilia lr iudc jHjidh ixj¾Ok
•• remshf,a w.h ia:djr uÜgul"
flakaøhla we;s lsÍug lghq;= flf¾'

id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s rduqj


läkï iyk ie,eiau
•• foaYmd,k wruqK bgqlr .ekSug" mqoa., m%;srEm
m%j¾Okhg iy tosfkod úhoï i`oyd miq.sh jir 4 ;=< j¾;udk rcfha wid¾:l wd¾Ól l<ukdlrKh ksid mSvdjg
j;auka md,lhka ,ndf.k we;s úfoaY Kh m%udKh 1948 m;aj isák fmdÿ ck;djg iy foaYSh jHdmdßl m%cdjg tu
§ ksoyi ,eîfï isg 2014 olajd wfma rg ,ndf.k we;s ;;a;ajfhka b;d blaukska kej; ke`.Sisàu i`oyd wmf.a
úfoaY Kh m%udKhg iudk fõ' fï Kh W.=, ksid rfÜ rch n,hg m;a jQ ú.i cSjk úhou my< ±ófï iy wmf.a
ixj¾Ok ld¾hhka i`oyd w;HjYH Kh muKla ,nd nÿ m%;sm;a;sh hgf;a úfYAI iyk ie,iaula l%shd;aul lrkq
.ekSug uq,a ld,fhA § wmg isÿjkq we;' foaYSh wdfhdack ,efí'
osß .ekaùu" wdkhk úhou wvq lsÍu iy wmkhk wdodhu
by< kexùu u.ska fuu ;;a;ajh md,kh lsÍug wm nÿ m%;sm;a;sh
wjYH mshjr .kq ,efí' oekg mj;sk nÿ l%uh u.ska foaYSh jHjidhlhd iy nÿ
f.jk fmdÿ ck;dj uq¿ukska u wffO¾hg m;a lr we;s
•• ±kg cd;sl wdodhfuka 7]lg muK jeä ù we;s whjeh
wd¾Ólh fjkqjg rfÜ ksIAmdokh j¾Okh lsÍu i`oyd;a
mr;rh 4]lg jvd l%udkql+,j wvq lsÍu i`oyd w;HdjYH
fmdÿ ck;dj iún, .ekaùu i`oyd;a wjYH wdldrhg wfma
úhoï iy m%uqL;djfhka hq;a rdcH wdfhdack yer rcfha
nÿ l%uh ixfYdaOkh lrkq ,efí'
ish¨ wkjYH úhoï lmd yef¾'

•• jirlg fvd,¾ ì,shk 10 blaujd we;s fj<`o ys`.h oekg l%shd;aul jk foaYSh wdodhï mk; fjkqjg kj nÿ
rgg ord .;yels uÜgulg wvq lr úfoaY Kh u; r`od mk;la f.k tk w;r ks;r ks;r fjkia fkdù jir lSmhla
mj;sk wd¾Ólh fjkqjg foaYSh iïm;a mokï lr.;a wLKav j mj;sk ir, ñ;%YS,S kj nÿ l%uhla ia:dmkh
wmkhkh yd wdkhk wdfoaYk ksIamdok mq`M,a flf¾' flf¾' ta hgf;a"
•• ksIamdok jHdmdr i`oyd wh lrk wdodhï noao 28] isg
•• foaYSh j ksIAmdokh l< yels NdKav ksIAmdokh lsÍug 18] olajd wvq flf¾'
wjYH wuqøjH wdkhkh lsÍu i`oyd whlrk nÿ tlS
ksIamdok wdkhkh lsÍug jvd by< uÜgul mj;S' tu •• wd¾Ól fiajd .dia;= (ESC) yd r`ojd.ekSfï nÿ (WHT)
ksid foaYSh ksIamdok osß .ekaùu msKsi jyd u wuqøjH wfydais flf¾'
wdkhk nÿ my< oeóug mshjr .kq ,efí'

36 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• tl;=l, w.hu; nÿ (VAT) 15]la yd cd;sh fmdÿ ck cSjk iyk
f.dvke.Sfï nÿ (NBT) 2]la fjkqjg 8]l ir,
cSjk úhou ms<sn`o fndre fmdfrdkaÿ oSug jvd wm l<
tl;=l, w.h u; noaola l%shd;aul flf¾'
hq;af;a fï iïnkaOfhka mj;sk lgql h:d¾:h f;areï .ekSu
•• fmd,sh u; wh flfrk r`ojd.ekSfï nÿ (WHT) wfydais h' b;d blaukska n, .ekafjk wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sfha
flf¾' jdish;a" úfYAIfhka u nÿnr wvq lsÍfï laIKsl m%;s,dNh;a
u`.ska ck;djf.a cSjk nr ieye,a¨ lsÍug lghq;= flf¾'
•• rdcH iy fm!oa.,sl wxYj, /lshd lrkakkaf.a
jegqmg wh lrk Wmhkúg f.ùï nÿ (PAYE TAX) •• nÿ wvq lsÍfuka wvqjk w;HdjYH nvqj, ñ, wvqùu
wfydais lrkq ,efí' ia:djr j mj;ajdf.k hdug lghq;= flf¾'
•• mqoa.,sl wdodhï nÿ j,ska ksoyiajk wdodhu (Tax Free •• mj;sk rch úiska wêl ñ<g úÿ,s ñ<§ .ekSu i`oyd
Threshold Income) wdodhï by< oud nÿ wkqmd;h 15] w;aika ;nd we;s .súiqï wfydais lr tys jdish
l Wmßuhlg iSud lrk w;r wdodhï nÿ f.úh hq;= mdßfNda.slhdg ,nd foñka úÿ,s ì,g iykhla ,nd fok
ish¨ fokdf.ka nÿ whlsÍfï l%ufõohla ilia flf¾' w;r c, ì, my< ±óug o lghq;= flf¾'
•• lDIsld¾ñl iy iq`M yd uOH mßudK jHjidhlhka •• oekg l%shd;aul jk bkaOk ñ, iQ;%h jydu wfydais flf¾'
i`oyd jir 5lg nÿ wh lsÍu w;aysgqjk w;r ys`. nÿ
uqo,a lmd yef¾' •• úY%dñl" fcHIaG mqrjeis iy <ud b;=re lsÍfï .sKqï u;
mkjd we;s r|jd.ekSfï nÿ wfydais flf¾'
•• nÿ l%ufha wld¾hCIu;djh" wl%ñl;d" ¥IK fuka u
úksúoNdjfhka f;drùug n,md we;s wfkl=;a úúO •• ;u ;ukaf.a ckjd¾.sl;ajh iy wd.ñlNdjh u;
nÿ wfydais lr ta fjkqjg tla úfYaI NdKav yd fiajd t<fUk cd;sl W;aij ys;g nrla ke;s j ieuÍug
noaola l%shd;aul flf¾' isxy, - yskaÿ w¨;a wjqreoao" k;a;, fyda rduidka W;aij
udij,ska tll oS jdßl ixLHdj fjkia fkdjk mßos nexl=
•• foaYSh ksIamdolhka úiska ksIamdok lrkq ,nk wdkhk Kh whlr fkd.ekSfï l%uhla l%shd;aul flf¾'
wdfoaYk NdKav Èß.ekaùu i`oyd wod< wdkhksl
NdKavj, nÿ by< oukq ,efí' •• ú/lshdj" wdodhï ud¾. wysñ ùu" f,v frda. fyda
wdmodjka" jk cSùkaf.ka jk ydksh" kshx yd .x j;=r
•• jdyk ,shdmÈxÑh yd jd¾Isl fiajd .dia;= i`oyd mSvk" foaY.=Ksl úm¾hdi" u;aøjHkag weíneys ùu" cd;sl
wh lrkq ,nk úúO nÿ yd .dia;= wfydais lr ir, wdmod ksid cSú;" ksjdi yd foam< wysñ ùu jeks úúO
l%ufõohla y`ÿkajd fokq ,efí' fya;= ksid mSvd ú`osk os<s`ÿ ck.ykh thska uqod .ekSu
i`oyd läkï jev ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
•• wd.ñl ia:dk u; mkjd we;s úúO nÿ wfydais lrkq
,efí' •• os<s`ÿ nj ;=rka lsÍu b,lal lr .;a jev ms<sfj<j,a
.%dóh yd kd.ßl wd¾Ólhka ;=< ls%hd;aul jk úúO
•• ixpdrl fydag,a iy ixpdrlhka i`oyd fiajd imhk wd¾Ól fCIa;%hka YS>%fhka oshqKq lsÍu u.ska cSjfkdamdh
wdh;k i`oyd fhdod .kakd wdydr wuqøjH" frosms<s ud¾. nyq, flf¾'
iy wfkl=;a mßfNdack øjH jeks foaYSh ksIamdokj,ska
,nd .kakd fhojqïj,ska 60] blaujk jHdmdr wmkhk •• w;HjYH mdie,a isiqkag we`ÿï" mdjyka yd fmd;a nE.a
l¾udka; fia i,ld Y+kH jeÜ (Zero VAT) nÿ wkqmd;h iyk ñ,g ,nd .ekSu i`oyd jjqp¾ myiqlï ,nd fok
ls%hd;aul flf¾' w;r fmdaIHodhS wdydr fõ,la iemhSu u.ska orejkaf.a
fmdaIK ;;a;ajh iunrj mj;ajd .ekSug lghq;= flf¾'
•• ÿrl;k fiajd .dia;= iy wka;¾cd, myiqlï i`oyd
whlrk nÿ 50] lska wvq lrkq ,efí'
kj nexl= l%uhla

•• úfoaY wdfhdack m%j¾Okh i`oyd nÿ iyk iys; úfYAI fõ.j;a bosß wd¾Ól msïula mekSu i`oyd ksIamdok
m%j¾Ok jevigykla l%shd;aul flf¾' wd¾Ólhla f.dvke`.Su w;HdjYH fõ' ta i`oyd osß fok
wdkhk wmkhk wxYh" bÈlsÍï lafIa;%h" iq¿ iy uOH
•• y÷kd.;a fCIa;% lsysmhla i`oyd wdfhdack m%j¾Ok —nÿ mßudK jHdmdr iy lDIsl¾uh jeks wxY ÈhqKq lsÍu i`oyd
úuqla;s meflachla— y÷kajd fokq ,efí¡ wjYH iyk fmd<S Kh §¾> ld,Sk f.ùfï mokula hgf;a
,nd Èh yels kj l%ufõohka iys; —cd;sl ixj¾Ok nexl=j˜
•• wka;¾cd, myiqlï" uDÿldx. iy wfkl=;a ;dlaIKsl kñka kj nexl=jla ia:dmkh flf¾'
Ndú;hka weiqßka rfÜ nÿ wh lr.ekSfï l%h s dj,sh b;d
meyeos,s iy mSvdldÍ;ajfhka f;dr tlla njg;a m;a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 37


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
YS% ,xldfõ m%d.aOk fjf<|fmd< iudf,dapkh lr lkakfhka lkakhg fjkia fkdjk kj
cd;sl lDIsld¾ñl m%;sm;a;shla ilia lrk ,efí' tu`.ska
fld<U fldgia fjf<|fmd< h<s kÕd isgqùu i`oyd
rfÜ o< cd;sl ksIamdos;hg oekg ,ndfok lDIsld¾ñl
wjYH m%uqL;u idOlh kï wdfhdaclhlhka ;=< úYajdih
odhl;ajh myiqfjka u ;j lSm .=Khla jeä lsÍu wfma
f.dvkeÕSu h' ta i`oyd m%dfhda.sl jevms<sfj<la wm i;=j
b,lalh fõ' tfuka u bosß oYlh ;=< foaYSh iy cd;Hka;r
we;s nj wdfhdaclhkag iy;sl flf¾' ta i|yd .;hq;=
mdßfNda.slhdg jiúfika f;dr › ,dxlsl lDIs ksIamdok
mshjr lsysmhla my; ±lafõ¦
ñ,g .ekSfï wjia:dj Wod flf¾'
•• fld<U fldgia fjf<|fmd< widuQySlrKh lsÍu
•• f.dú úY%du jegqm kej; ia:dmkh flf¾'
(Demutualization)"
•• j.dfjys wjodku f.dúhd wffO¾hhg m;a lrjk neúka
•• w¨;a iud.ï fldgia fjf<|fmdf<a ,ehsia;=.; lsÍu
by< m%;s,dN ysñjk jk f.dú rlaIK l%uhla y÷kajd
i`oyd imqrd,sh hq;= wjYH;d ,sys,a lsÍu jeks kj
fokq ,efí'
ls%hdud¾. wkq.ukh lsÍu'
•• miq.sh ld,h ;=< f.dúhd uqyqK ÿka j.d ydks i`oyd
•• fldgia fjf<|fmd< ms<sn`oj wdfhdaclhska iy uyck;dj
f.jk jkaos udi yhla we;=<; f.jd ksu flf¾'
;=< RKd;aul wdl,am ÿre lsÍu i`oyd jvd;a iodpdrj;a
fldgia fjf<|fmd< ixialD;shla ìys lsÍug YS% ,xld •• Ndú;hg .; yels" tfy;a Ndú;hg fkd.kakd iy
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñiu úiska isÿ lrkq ,nk W!k Ndú; bvïj, .eg¨ y÷kdf.k tu bvï Wmßu
kshdukh jvd;a M,odhS lsÍu iy fldgia fjf<|fmd< M,odhS;djla iys; j lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd Ndú;hg
wdY%s; j isÿjk jxpd iy ¥IKj,g tfrys j kS;suh .ekSfï läkï l%ufõohla ilia flf¾'
mshjr .ekSu'
•• idïm%odhsl j.d l%ufõoh fjkqjg ish¨ j.d ìïj, mfiys
•• rdcH ne÷ïlr fjf<|fmd< iïnkaO úêúOdk iy .=Kd;aul nj" Ndú; l< hq;= fmdfydr" lDIs ridhk"
úfoaYslhkag rcfha ne÷ïlrj, wdfhdackh lsÍu me< iy weg m%udKh ñkqï lsß fuka .=Kd;aul iy
iïnkaOfhka mkjd we;s 10] iSudj ms<sn`oj h<s i,ld by< m,odjla ,nd.; yels h' ta i`oyd —mfiys irenj
ne,Su' l<ukdlrK wka;¾ iïnkaê; ;dlaIKsl l%fõohla
(Integrated Soil Fertility Management System) y÷kajd
•• NdKavd.dr ì,am;a iy ne÷ïlr m%d:ñl fjf<|fmd<
oSug mshjr .kakd w;r tu l%ufõoh jirla ;=< lDIs
lghq;= ;j ÿrg;a m%idrKh iy kshdukh lsÍu jeks
ks,OdÍka u.ska iEu j.dlrejl= w;g u m;a lsÍug
m%;sm;a;s l%shdjg kexùu'
mshjr .kq ,efí'

•• wiajekak tlu iuhl oS fjf<|fmd<g meñKSu ksid


taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh
wiajkq úkdYh" ñ, my< jeàu iy f.dúhd Khlrejl=
(Inclusive Development Indicator Approach) ùu jeks m%Odk f.dú .eg¨ rdYshla we;sùfuka foaYSh
rgl ixj¾Okh ms<sn`o h,a mskQ l%fudamdhka weiqßka wm hï f.dúhd nrm;< ÿIAlr;djlg ,laùu wm ks;r w;aolsk
hï m%;sM, ,ndf.k ;snqK o ta i`oyd jehlr we;s ld,hg fohla h' tu .eg¨j úi|Su rg lDIs wd¾Ól l,dmj,g
idfmalaI j tajd lsisfia;a u m%udKj;a fkdfõ' nyq;rhlg fnod j.dlsÍfï kj —lDIs wiajkq l<ukdlK l%ufõohla—
wd¾Ól ia:djr;ajhla f.dvkÕd .ekSug fkdyels ùu" (Agricultural Crop Management System) y÷kajd fokq ,efí'
mjqf,a úhoug iß,k wdodhï by< fkdhEu iy wdodhï
•• idïm%odfhka tyd hk wê ;dlaIKsl lDIs l¾udka;hla
wiudk;dj os.ska os.g u mej;Su u`.ska fmkakqï lrkafka
fj; fhduqùu i`oyd by< wiajkq ,nd.; yels" mßir
tu ;;a;ajh h' tu ;;a;ajh fjkia fldg ieug m%;s,dN
ys;ldó iy ldnksl j.djka i`oyd yß;d.dr j.dj
ysñjk ixj¾Okhla w;am;a lroSu i`oyd bosß.dó ixj¾Ok
(Green House Agriculture)" osh j.dj (Hydroponics
m%fõYhla f,i —taldnoaO ixj¾Ok o¾Yl m%fõYh˜ (Inclusive
Agriculture) osh-u;aiH j.dj (Aquaponics Agriculture)
Development Indicator Approach) fhdod .ekSug wfmalaId
y÷kajd fokq ,efí' fuu wxY i`oyd ;reK lDIs
flf¾'
jHjidhlhka fm<Uúh hq;= h' ta i`oyd wjYH wuqøjH
iy WmlrK wdkhkh i`oyd ;Sre nÿ iyk iy jir
;dlaIKh yd uqiqjk wfma f.dú;ek foll iyk ld,hla iys; wvq fmd,S Kh l%uhla y÷kajd
wmf.a wd¾Ól m%;sm;a;sh wkqj lDIsl¾udka;fha uQ,sl moku fokq ,efí'
jkafka f.dú;ek w;ayer fjk;a jD;a;Skag fhduqùu fjkqjg
fjk;a jD;a;Skays fhfokakka mjd f.dú;ekg wdl¾IKSh jk •• j¾Ih mqrd j.d c,h wLKav j iemhSu i`oyd wm
jD;a;shla njg m;a lsÍu h' l=vd N+ñ m%foaYl" wvq ksIamdok .kakd l%shd ud¾.j,ska Wmßu m%fhdackh ,nd.; yelafla
msßjehlska" Wiia ;dlaIKsl l%ufõohka Ndú;fhka" jeä c,h wrmsßueiafuka Ndú; lsß fuka h' ta i`oyd —c,
.=Kd;aulNdjhlska hq;= by< wiajekakla ,nd .ekSug yels ìxÿ l%uh˜ (Drip Irrigation) iy —j;=ru,a l%uh— (Sprinkler
ixj¾ê; lDIs wd¾Ólhla f.dvke`.Su wfma lDIsld¾ñl System) jeks oshqKq ;dlaIKsl l%ufõo u`.ska c,h
m%;sm;a;sh fõ' ta i`oyd ±kg we;s ish¨ m%;sm;a;s wrmsßueiafuka Ndú; lr jeä wiajkq ,efnk l%ufõo

38 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


Ndú;hka i`oyd wjYH úoHd;aaul oekqu iy ;dlaIKssl •• uq¿ukska u ì| jeà we;s wfma f.dúhd kej; kÕd
{dkh f.dúck fiajd fomd¾;fïka;=j yryd iEu isgqùu i`oyd fmdfydr iykdOdr l%uh fjkqjg j.djg
f.dúfhl=g u ,nd fokq ,efí' wjYH fmdfydr iy ldnksl fmdfydr fkdñf,a ,nd oSug
lghq;= flf¾' l%udkql+, j f.dúhd mQ¾K jYfhka ldnksl
•• tu l%u i`oyd wjYH WmlrK iy tu l%u Ndú;h fmdfydr Ndú;d lrk ji úfika f;dr wdydr ksIamdokh
i`oyd jehjk bkaOk msßjeh wju lr .ekSug iQ¾h i`oyd osß .kajkq ,efí'
n,Yla;sfhka l%shd lrk j;=r fmdïm iy iQ¾h fldaI
wdkhkh ish¨ nÿj,ska ksoyia flf¾' •• osjhsk mqrd we;s mdrïmßl lDIs .ïudk ldnksl lDIs
fNda. ksIamdokhg fhduq lsÍu i`oyd j.d wdOdr l%uhla
•• f.dúhd wúêu;a Khlrejkaf.a iy wêl fmd,S l%u iys; ls%hd;aul flf¾'
laIqø uQ,H iud.ïj, .%yKhg yiqùu foaYSh f.dúhd
j.dfjka wE;a lsÍug n,mdk m%Odk .eg¨jla nj wm •• ldnksl t<j`M yd m,;=re mßfNdackh .Dy uÜgfuka
fyd|ska jgyd f.k we;' f.dúhd fuu Kh WÕ=f,ka uqojd mq`M,a lsÍu i`oyd f.j;= ,laI 20la j.d lsÍfï jev
.ekSSu i`oyd wju fmd,S wkqmd; ir, Kh l%uhla y÷kajd ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾'
fokq ,efí' tu Kh l%uh l%shd;aul lsÍu ish¨ rdcH iy
fm!oa.,sl nexl=j,g wksjd¾h flf¾' •• bosß jir lSmh w;HjYH u fmdfydr rg ;=< u ksIm a dokh
lsÍu i`oyd wjYH jevms<fs j<la fkdmud j wdrïN flf¾'
•• iEu f.dúhl=f.a u lDIs j.djka rlaIKh lsÍfï myiq
l%ufõohla iy fkdmud j jkaos ,ndoSfï kj l%ufõohla •• rg ;=< we;s iajdNdúl jkdka;r iy f;;a ìïj, cSj;a
y÷kajd fokq ,efí' jk laIqø cSúka wdOdrfhka by< m%ñ;sfhka hq;= ffcj
fmdfydr iy ldnksl fmdfydr ksIamokh lsÍu i`oyd
•• bosß oi jir ;=< ;reK m%cdj lDIs jHjidhlhka njg jevms<sfj<la fkdmud j wrïN flf¾'
m;alsÍu i`oyd wjYH kùk ;dlaIKsl oekqu" j.d l%ufõo
ms<sn`o oekqu" ia:djr wdodhï ud¾. ,nd.; yels l%ufõo" •• ukd li< lukdlrK l%ufõohla rg ;=< ia:dmkh lsÍu
fjf<|fmd< Wmdh ud¾." myiq Kh l%u iy nÿ iyk u.ska li< Ndú;fhka wka;¾cd;sl m%ñ;shg wkq.; j
,ndoSug mshjr .kq ,efí' ldnksl fmdfydr ksIamdokh lsÍug ia:sr jevms<sfj<la
y÷kajd fokq ,efí'
•• wê;dlaIKsl l%ufõo Ndú;fhka by< M,odhS;djla ,nd
.ekSug jvd;a iqÿiq jkafka uyd mßudK f.dúfmd< l%uh
h' tu ksid m%dfoaYSh uÜgñka —iuQmldr f.dú ksIamdok îc iy me< ksIamdokh
l%ufõohla— y÷kajd fokq ,efí' tjeks f.dúfmd< osß wfma m%;sm;a;sh hgf;a bosß jir lsysmh ;=< we;sjk
.ekaùu i`oyd ;dlaIKsl wdOdr" há;, myiqlï iy lDIsld¾ñl j¾Okh i`oyd m%udKj;a f,i îc iy me<
wdfhdack myiqlï imhkq ,efí' ksIamdokh l< hq;= h' ta i`oyd ish¨ úYajúoHd,hj, lDIs
mSG" rcfha f.dú m¾fhaIK wdh;k iy rcfha f.dúfmd<j,a
•• úh<s ñßia" nv bß`.=" fidahd" uqx yd lõms" `MEKq iy fuka u fm!oa.,sl wxYh;a fõ.j;aj l%shd l< hq;= fõ'
w, jeks fNda. ksIamdokh lsÍu i`oyd jev ms<sfj<la
ls%hd;aul lr tu NdKav wdkhkh lsÍu i`oyd jeh •• —foaYSh îc m%;sm;a;shla˜ hgf;a rcfha ;;a;aj md,kh u;
jk fvd'ñ'500lg wêl úfoaY úksuh tu fNda. jjk iq¿ iy uOH mßudK foaYSh f.dùka u`.ska ksis m%ñ;sfhka
f.dùkaf.a wdodhu njg m;a lsÍug lghq;= flf¾' hq;= .=Kd;aul îc ksIamdokh i`oyd kj l%ufõohla
•• lsß" ì;a;r" mY= iïm;a u;aiH" t<j`M iy m,;=re jeks y÷kajd fokq ,efí'
mßfNdack NdKav ksIamdokh i`oyd iqúfYaIS jQ N+f.da,Sh •• › ,xld m%ñ;s wdh;kh u`.ska wdkhk îcj, m%ñ;sh
mßirhla yd ixialD;shla mj;sk W;=re m%foaYj, ;yjqre lsÍu i`oyd m%ñ;s iy;slhla ksl=;a lsÍu wksjd¾h
f.dúhka ksIamdokh i`oyd osß .kajd oekg wdkhkh flf¾'
i`oyd jeh jk we'fvd'ì,shkhlg wêl úfoaY úksuh
f.dúhdf.a wdodhula njg m;a lsÍu lghq;= flf¾' •• mgl frdamKh iy noaO lsÍfï l%ufõohka (Tissue Culture
and Grafting) u.ska m%fõKs.; .=Kfhka hq;a me< iy
•• i;a;j
a wdydr wdkhkh i`oyd jeh jk úYd, úfoaY úksuh by< M,odjla iys; fouqyqka îc ksIamdokh uyd mßudK
b;sß lr .ekSu i`oyd foaYh
S ksIm
a dokh m%j¾Okh flf¾' uÜgñka ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH ish¨ myiqlï ,nd
oSfuka fm!oa.,sl wxYh osßu;a flf¾'
fmdfydr Ndú;fha kj fmr<sh •• îc iqrlaIs;;dj i`oyd lDIsl¾u wud;HdxYh hgf;a —îc
ksfrda.S iy M,odhS mqrjeisfhla ìys lsÍug kï rch úiska nexl=jla— ia:dmkh flf¾'
ji úfika f;dr wdydr fõ,la i`oyd ck;djg we;s whs;sh
iy;sl l< hq;= h' ta i`oyd bosß oYlh ;=< › ,xldfõ
lDIsl¾udka;h uq¿ukska u ldnksl fmdfydr Ndú;hg fhduq
l< hq;= w;r ta i`oyd ldnksl fmdfydr ksIamdok fõ.j;a
l< hq;= h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 39


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
ieliqïlrKh yd .nvd lsÍu lDIs kfjda;amdok m¾fhaIK fhduqjla
•• lDIs ksIamdokj,g w.h tl;= lsÍfï iy ieliSfï •• wdfõKsl m%fõKs .=Kfhka hq;= iy f,v frda.j,g
ld¾hhg l=vd jHjidhla f,i m%j¾Okh lsÍu i`oyd Tfrd;a;= fok" wê M,od îc" me< j¾. y÷kajd oSu"
wjYH hka;%iQ;% nÿj,ska ksoyia flf¾' kQ;k j.d l%u" ;dlaIKsl WmlrK iy hka;%iQ;% wdY%s;
kfjda;amdok i`oyd rcfha iy fm!oa.,sl wxYfha lDIs
•• w;sßla; ksIamdokh .nvd lsÍu i`oyd rcfha úoHd{hkag" m¾fhaIlhkag" úYajúoHd, iy wod<
ueosy;aùfuka wjYH myiqlï imhkq ,efí' wdh;kj,g wjYH myiqlï iy m%;smdok ,ndoSu i`oyd
lDIs l¾udka; wud;HdxYfha jd¾Isl whjefhka ksYaÑ;
•• lDIs ksIAmdok uQ,sl iajrEmfhka isÿ lrk Rcq wmkhkh
m%;sY;hla fjka flf¾'
fjkqjg jákdlï tl;= lr wmkhkh lsÍu i`oyd foaYSh
f.dùkag iy ksIamdolhskag uyd mßudK lDIs wiajkq •• tfuka u tjeks kfjda;amdok wdY%s; ksIamdok foaYSh
tla/ia lsÍfï iy ieliSfï uOHia:dk boslsÍug wjYH ikakduhla hgf;a ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH foaYSh
ia:dk y÷kdf.k wdrïN lsÍu i`oyd wjYH myiqlï fyda úfoaYSh wdfhdaclhska y÷kajd fokq ,efí'
imhkq ,efí'
•• wys;lr lDIs ridhk øjH Ndú;h wju lsÍu i`oyd
cSj lDIs ridhk øjH (Bio- Pesticide) wdY%s; kfjda;amdok
wf,úh iy m%jdykh m¾fhaIK iy wvq úhoï taldnoaO m<sfndaO l<ukdlrK
•• Rcq ksIamdolhd iy wmkhk iud.ï" ieliqï wdh;k l%ufõoh (Low Cost Integrated Pest Management System)
iy f;d. fjf<| iud.ï w;r fmr .súiqï l%uh m%p,s; fidhd .ekSu i`oyd jk m¾fhaIK osß .ekaùug rch
flf¾' iïmQ¾K wkq.%yh olajkq ,efí'

•• lDIs ld¾ñl ksIAmdok wmkhkh m%j¾Okh lsÍu •• wod< m¾fhaIlhskag fyda wdh;kj,g ;u kfjda;amdok
i`oyd w;HjYH jk fjf<| ikakdulrKh (Branding)" fidhd.ekSï iy m¾fhaIKj, ks¾udK whs;sh iy;sl
weiqreïlrKh iy ksIamdok ia:dk y÷kd.ekSfï iy;sl lrk fmagkaÜ n,m;% (Patent License) ,ndoSfï l%ufõoh
(Geographical Indication Certificate) mokï lr.;a —kj ld¾hlaIu flf¾'
ksIamdok wf,úlrK Wmdh ud¾.sl ie,eiaula˜ y÷kajd
fokq ,efí' •• lDIs wOHdmkh mq¿,a lsÍu i`oyd oekg msysgqjd we;s lDIs
úoHd, ;dlaIKfhka n,.kajk w;r tajdfha bf.kqu ,nk
•• foaYSh ksIAmdolhdg fuka u mdßfNda.slhdg o idOdrK iy b.ekaùfï fhfok ish¨ fokdg ksis wjYH myiqlï
iy ia:djr fjf<|fmd< ñ, l%uhla mj;ajdf.k hdug;a ,ndoSug mshjr .kq ,efí'
yelsjk mßos foaYSh j ksIamdokh l< yels lDIs ksIamdok
wdkhkh Wmßu jYfhka iSud flf¾' jir 2025 jkúg •• lDIs ld¾ñl fCIa;%hg wod< ish¨ u wka;¾cd;sl
tu ksIamdokj,ska rg iajhxfmdaIs; lsÍu wmf.aa m¾fhaIK wdh;k iuÕ tla j lghq;= lsÍu i`oyd wjYH
n,dfmdfr;a;=j fõ' rdcH;dka;%sl iïnkaO;d oshqKq lsÍug mshjr .kq ,efí'

•• foaYSh iy wmkhk fjf<|fmd<g .e<fmk mßos •• lDIsld¾ñl m¾fhaIK i`oyd odhljk fm!oa.,sl
jiúfika f;dr ldnksl lDIs ksIAmdok i`oyd cd;Hka;r jHjidhlhkag m¾fhaIK i`oyd jehjk uqo,g wod<j nÿ
uÜgfï ;;a;aj iy;slhla ,ndoSug;a" lDIs ksIamdok iyk ,nd fokq ,efí'
wdkhkfha oS m%ñ;s iy;slhla wksjd¾h lsÍug;a mshjr
.kq ,efí' tys j.lSu › ,xld m%ñ;s wdh;khg mjrkq w¨;a iy,a ux.,Hh
,nk w;r Bg .e<fmk wdldrhg tu wdh;kfha
;;a;ajh iïmQ¾Kfhka u kùlrKh flf¾' wfma f.dúhdg ù j.dj cSjfkdamdh ud¾.hla muKla fkdj
ixialD;shls' ù f.dú;ek wdodhï ud¾.hla muKla fkdj
•• wiajkq fk<SfïoS;a" m%jdykfhaoS;a" f.dvnEfïoS;a isÿjk Tjqkaf.a wNsudkh ms<sn`o ixfla;hls' f.dú;ek f.dúhdf.a
wmf;a hdu j<lajd .ekSu i`oyd rdcH iy fm!oa.,sl yoj;g u ne|S we;af;a ta ksid h' wm tu wNsudkh iqrlsñka
wxYh taldnoaO lr kj jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí' B<Õ w¨;a iy,a ux.,Hhg rgmqrd iEu f.dú f.orl u
wgqfldgq mqrjkakg wjYH lghq;= i`oyd jev ms<sfj<la ilia
•• NdKav m%jdykh i`oyd ÿïßh Ndú;h mq¿,a lsÍu i`oyd flf¾'
wjYH wdrlaIs; kj ÿïßh ueosß y÷kajd fokq ,efí' Bg
idfmalaI j iy .e<fmk mßos ÿïßh ia:dk" m%fõY ud¾." •• foaYSh f.dúhd wdrlaId lrkq msKsi kdvq ù lsf,dajla
iy wjYH wfkl=;a há;, myiqlï oshqKq lsÍug;a lghq;= re'52$- lg;a" iïnd lsf,dajla re'57$- g;a" lSß iïnd
flf¾' lsf,dajla re'63$- g;a jk iy;sl ñ,lg ñ, oS .kq ,efí'

•• f.dúkaf.a ù wiajekakg idOdrK iy ia:djr ñ,la ysñ


úh hq;= h' ta i`oyd ù wf,ú uKav,fha ueosy;aùu by<
kexùug iy m%udohlska f;dr j ù ñ,g .ekSu i`oyd

40 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


wjYH .nvd iy m%jdyk myiqlï j¾Okh lsÍu" lsreï f;a j.dj
ñkqï i`oyd wjYH kQ;k l%ufõo y÷kajdoSug mshjr .kq
•• foaYSh f;aj, .=Kd;aulNdjh wdrlaId lsÍfï l%ufõohla
,efí'
y÷kajdoSug wfmalaId flf¾'
•• ù ksIamdok w;sßla;hla b,lal lsÍu fuka u fmdaIK
•• foaYSh msßisÿ f;a (Pure Ceylon Tea) › ,xldfõ wk¾>;u
.=Kfhka hq;a mdrïmßl ù iy iy,a ksIamdokh jeä
ksIamdokhla f,i cd;Hka;r fjf<|fmd< ;=< m%j¾Okh
lsÍug iy wmkhkhg osß .kajkq ,efí'
flf¾'
•• foaYSh iy,a ksIAmdokh by< hdug idfmalaIj wdkhkh
•• uyd mßudK f;d. wmkhkh fjkqjg jákdlï tl;= l<
lrk ;sßÕ= msá i`oyd wdfoaYlhla f,i .=Kd;aul
ksIamdok f,i f;a wmkhkh osß .kajkq ,efí' tu`.ska
;;a;ajfhka hq;= iy,a msá ksIamdokh flf¾'
oekg ,efnk wdodhu bosß oYlh ;=< fo.=Khla njg
•• miq.sh jir y;rl ld,h ;=< kshÕh" j.d frda. iy m;a lsÍug wmg yelsjkq we;'
.xj;=r wdoS wdmodjka ksid f.dùkag isÿ ù we;s w,dN
•• wysñ j we;s cd;Hka;r f;a fjf<|fmd< kej; oskd.ekSu
i`oyd fkdmud j jkaos mQ¾Kh flf¾'
i`oyd fm!oa.,sl wxYfha il%Sh odhl;ajfhka rdcH
•• mqrka l=Uqre h<s wiajeoaoSu i`oyd wjYH kj jevms<sfj<la ;dka;%sl m%j¾Ok jev ms<sfj<la osh;a flf¾'
y÷kajd fok w;r ta i`oyd wjYH wkq.%yh wod<
•• ldnksl f;a j.dj m%j¾Okh lsÍu i`oyd by< rdcH
wud;HdxY yryd ,nd fokq ,efí'
wkq.%yhla ,nd fokq ,efí'
•• wfma jdß c, ie,iqu u.ska l=Uqrg wjYH jdß c,h
•• j.dfõ .=Kd;aulNdjh iy M,odhS;dj by< kexùu
wLKav j iïmdokh flf¾'
iy ld,.=Ksl fjkialï hk wNsfhda.j,g uqyqKoSu
•• ta ta m%foaYj,g wjYH îc ù ksIamdok iy ù iy iy,a i`oyd .e<fmk úi÷ï ,ndoSu iy kj ;dlaIKh y÷kajd
.nvd lsÍfï l%ufõo m%dfoaYSh f.dú ksIamdok iuQmldr foñka f;a l¾udka;fha ixj¾Okh i`oyd wjYH ienE
l%uhla u.ska ,ndoSug wjYH mshjr .kq ,efí' odhl;ajhla iemhsh yels wdldrhg f;a m¾fhaIK
wdh;kh ixj¾Okh flf¾'

wmkhk fNda. j.dj


rn¾ j.dj
› ,xldfõ kduh ft;sydisl j" ld,hla mqrd cd;Hka;r
fjf<|fmdf<a by<ska ;nk ,oafoa f;a" rn¾" fmd,a flakaø •• iajNdúl rn¾ j.dj fjkqjg flá lf,lska lsß ,nd.;
lr.;a wmkhk fNda.hka h' wkd.;fha oS;a tu wjldYh yels kj m%fNao y÷kajd oS j.dlrejd wdrlaId lr.;
oskd .ekSu i`oyd j¾;udk f.da,Sh fjf<|fmd<g .e<fmk yels kj jevms<sfj<la iy ksIamdokh by< oeóug wjYH
wdldrhg iy fjf<|fmdf<a ia:djr;ajh iy;sl lr .ekSu l%ufõohla ilia flf¾'
i`oyd kj ;dlaIKh yd uqiq jákdlï tl;= lsÍfï kj
•• laf,dakSlrK ;dlaIKh Ndú;fhka ksIAmdokh lrk by<
ie,eiaula l%shd;aul lsÍug lghq;= flf¾'
M,odhS;djla iys; noaO rn¾ me< rn¾ j.dj i`oyd
y÷kajd fokq ,efí'
•• j¾;udkfha úYd, jYfhka wmkhkh u; nÿ whlsÍu
ksid fuu j.dlrejka iy ta wdY%s; jHdmdrj, fhÿKq •• jákdlï tl;= l< ksIamdok f,i rn¾ foaYSh iy
ish¨ fokd uqyqK md isák nrm;< .eg¨j,g úi÷ula cd;Hka;r fjf<|fmd<g heùu" ksIamdok i`oyd wjYH
f,i tu fNda. i`oyd iy;sl ñ, l%uhla y÷kajd fok ;dlaIKsl oekqu iy Ndú;h by< kexùu yd tys,d wod<
w;r ,ndf.k we;s jHdmdßl Kh i`oyd iyk ld,hla jk m¾fhaIK isÿlsÍu i`oyd m¾fhaIlhka" úoHd{hka"
,nd fokq ,efí' úYajúoHd, iy fm!oa.,sl wdh;k osß .kajkq ,efí'
•• iq¿ iy uOH mßudK wmkhk fNda. j.dlrejkag iyk •• l=vd iy uOHu mßudK rn¾ j;= ysñhkaf.a iy
ñ,g fmdfydr ,ndoSfï jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' ksIamdolhskaf.a iñ;s Yla;su;a lsÍu i`oyd rdcH wkq.%yh
,nd fokq ,efí'
•• wmkhk fNda. kej; j.d lsÍu i`oyd iyk ld,hla
iys; iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
fmd,a j.dj
•• cd;Hka;r uÜgfï ;;a;aj mÍlaIK l%ufõohla yÿkajd
fok w;r N+f.da,Sh f;dr;=re iy;slhla (Geographical •• fmd,a j.dj wdYs%; j os¾> ld,hla ;siafia mj;sk
Information Certificate) ,ndoSug lghq;= flf¾' uhsgd iy fmd,a l=reñKs jix.;h úi|Su i`oyd ffcj
;dlaIKsl úi÷ula fidhd .ekSu i`oyd rdcH;dka;s%l
•• f;a" fmd,a iy rn¾ j.d lr we;s bvï len,s lr ckdjdi wdOdr ,nd .ekSug lghq;= flf¾'
njg m;a lsÍu iïmQ¾Kfhka u ;ykï flf¾'
•• fmd,a leãfï hka;% ksIamdokh lsÍu iy Ndú;h j¾Okh
lsÍug wdOdr fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 41


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• jd¾Isl fmd,a j.d wjYH;djg .e<fmk wê M,od fouqyk q a •• foaYSh .ïñßia ksIamdolhd oeä ÿIalr;djg m;a lrñka
fmd,a me< j¾. y÷kajdoSu fmd,a m¾fhaIK wdh;khg iy cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldjg we;s fjf<|
fuka u ta i`oyd fhduqùug leu;s fm!oa.,sl m¾fhaIKd.dr lS¾;skduhg ydks lrñka isÿlrk .ïñßia wdkhkh iy
ysñhka i|yd;a wjYH myiqlï rch u`.ska imhkq ,efí' m%;s wmkhkh iSud lsÍu i`oyd .ïñßia wdkhkh u;
by< ;Sre noaola mkjkq ,efí'
•• oekg fmd,a j.dj jHdma; ù fkdue;s W;=r" kef.kysr
iy ol=Kq m<d;aj,g .e<fmk fmd,a me< y÷kajdoSu •• .ïñßia ieliqïlrKh by< kexùu i`oyd wjYH
i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajkq ,efí' ksIAmdokd.dr WmlrK iy ;dlaIKsl Ndú;hka i`oyd wvq
fmd,S iyk Kh l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• fmd,a me< ;jdka we;s lsÍu i`oyd l=vd iy uOH mßudK
fmd,a j.d jHjidhlhskag wjia:dj i,id fokq ,efí' •• ls,sfkdÉÑh" uq,;sõ" wkqrdOmqr" fmdf<dkakrej"
;%sl=Kdu,h" uvl,mqj" mq;a;,u" fudKrd., iy
•• fmd,a j;= ysñhkaf.a wdodhu jeä lsÍu i`oyd fmd,aj;=j, yïnkaf;dg hk osia;%slalj, foaYSh fjf<|fmd< wjYH;d
.ïñßia" bÕ=re" ly iy fldaudßld" jeks w;=re fNda. iïmQ¾K lsÍu i`oyd fukau wmkhkh mokï lr.;a lDIs
j.dj i`oyd wjYH osß.ekaùï ,nd fokq ,efí' wmkhk .ïudk l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
•• f.j;= fmd,aj.dj jHdma; lsÍu i`oyd wê M,od fouqyqka •• úfoaY fjf<|fmd< mokï lrf.k fldaudßld" ly iy
fmd,a me< ,ndoSug mq¿,a jevigykla l%shd;aul flf¾' bÕ=re jeks fNda. j.dj m%j¾Okh lsÍug iy jákdlï
tl;= lsÍfï ksIamdok i`oyd wjYH m%;smdok iy ish¨
osß.ekaùï ,nd fokq ,efí'
wfkl=;a wmkhk fNda.
miq.sh ld,h mqrd foaYSh wmkhk fNda. f.dúhd uqyqK •• wmkhkh mokï lr.;a ish¨ wmkhk fNda. m%j¾Ok
ÿka m%Odk wNsfhda.h jkafka tu fNda. iSudjlska f;dr j lsÍu i`oyd wjYH ;dlaIKsl myiqlï m%j¾Okh" ieliqï
wdkhkh lsÍug iy m%;s wmkhkhg bv ie,iSu ksid we;s iy w.h tl;=lsÍfï ksIamdok iy fjf<|fmd< m%j¾Okh
jqKq ñ, my; jeàu h' tu ksid tlS fNda. wdkhk yd m%;s i`oyd mQ¾K rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
wmkhkh k;r lsÍug lghq;= flf¾'

l=re÷ j.dj ëjr l¾udka;hg iún,


•• cd;Hka;r fjf<|fmdf<a › ,xldfõ l=re÷ i`oyd we;s bkaoshdkq id.rfha j¾. lsf,da óg¾ 500"000 wdikak
úYsIAg lS¾;s kduh m%fhdackhg .ksñka ;;a;ajfhka Wiia uqyqÿ l,dmhlg" lsf,daóg¾ 1"700 lg wdikak m%udKhl
l=re÷ wmkhkh by< kexùu i`oyd j.dlrejkag wjYH muK fjr< ;Srhlg ysñlï lshk" úYd, .x.d iy c,dY
myiqlï imhkq ,efí' rdYshlg ysñlï lshk wm b;d blaukska ëjr wd¾Ólfha
iajxfmdaIs; ;;a;ajhg m;a úh hq;= h' ck;djf.a fmdaIKh"
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu i`oyd wjYH kQ;k ;dlaIKsl wdydr iqrlaIs;;djh" úfoaY úksuh bmhSu" /lshd iy
l%u y÷kajd oSug lghq;= lsÍug kfjda;amdok ksIamdok cSjfkdamh wjia:d j¾Okh lsÍu" ÿ.Slu ;=rka lsÍu iy
wêldßfha úfYAI wjOdkh fhduq lrjkq ,efí' tjeks cd;sl yd .%dóh wd¾Ólhg by< odhl;ajhla ,ndoSu mokï
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhk nÿj,ska ksoyia flf¾' lr.;a meyeos,s yd ;sridr ëjr ud¾. ie,eiaulaa wm
oekgu;a ilia lr wjika h'
•• l=re÷ ;e,Su iy ieliSu ksis f.!rjhla iys; /lshdjla
njg m;a lsÍu i`oyd ms<s.;a wdh;khlska NVQ iy;slh •• fjr<dikak u;aiH .ykh iy l<mq moaO;sj,
i`oydjk Ys,amSh fYa%Ks mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí' iu;=,s;;dj ksrka;r wëlaIKhg Ndckh lrñka ySk jQ
u;aiH .ykh f.dvkexùu iy l<mq moaO;sj, mdßißl
•• wlalr mylg wvq ish¨ l=re÷ j;= ysñhka i`oyd ieliqï
;;a;ajh by< kexùu i`oyd úoHd;aul l%ufõohla
uOHia:dkhla b|slr .ekSu i`oyd msßjeh iykhla ,nd
y÷kajd oSug lghq;= flf¾'
fokq ,efí'
•• .eUqre uqyqfoa ëjr l¾udka;h by< kexùu i`oyd uyd
•• l=re÷ l¾udka;h wdY%s; w.h tl;= lsÍfï l¾udka; yd
mßudK iy nyqosk ëjr hd;%d keje;aùug yelsjk
wmf;a hk fldgia mokï lr.;a kj ksIamdok i`oyd
wdldrhg oekg mj;sk ish¨ ëjr jrdh kùlrKh lrk
wdOdr l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
w;r wjYH;d wkqj w¨;ska boslsÍug o mshjr .kq ,efí'

•• T¿ú,a jrdh uyd mßudK ëjr hd;%d fufyhúh yels


.ïñßia
ish¨ myiqlï iys; m%Odk ëjr jrdhla njg m;a flf¾'
•• .=Kd;aul ;;a;ajfhka by< .ïñßia ksIamdokhg wjYH
;dlaIKsl oekqu f.dúhdg ,ndoSu i`oyd läkï jev •• nyqosk ëjr hd;% i`oyd uqyqÿ c,h Ndú; lrk YS;lrK
ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' l%u m%j¾Okh iy ta i`oyd iQ¾h n,h Ndú;h osß .ekaùu
i`oyd wjYH l%fudamdh ilia flf¾'

42 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wka;¾cd;sl uqyqÿ m%foaYfha uiqka we,a,Su i`oyd foaYSh •• ksIamdolhdg iy mdßfNda.slhdg o idOdrKh bgqjk
iud.ï fhduqùu m%j¾Okh i`oyd uiqka .ejfik l,dm wdldrhg u;aiH wiajkq ñ,g .ekSu iy wf,úh i`oyd
y÷kd.ekSug wjYH kQ;k ;dlaIKh iy kùk fufyhqï mq¿,a wdldrhg ëjr ixia:dj iy ëjr m%cd uQ, ixúOdk
l%ufõo iys; jeä oshqKq l< nyqosk ëjr hd;%d fm<la fhdod .kq ,efí'
y÷kajd fokq ,efí'

•• úYd, m%udKfha nyqosk ëjr hd;%d boslsÍu iy kv;a;= lsfrka imsfrk rgla
lsÍu i`oyd ;%sl=Kdu, jrdh wdY%s; l,dmhla boslsÍug › ,xldfõ jd¾Isl lsß wjYH;dfjka ;ju;a ksIAmdokh lrkq
lghq;= flf¾' ,nkafka 40] lg jvd wvq m%udKhls' ta ksid fmdaIodhl kejqï
•• ,xldfõ ish¨ ëjr jrdhka" ceá iy ud¿ f.dvnEfï oshr lsß mdkh i`oydwmg we;s wjia:dj wysñ ù ;sfnkjd' ta
ia:dk kQ;k ikaksfõok myiqlï" YS;d.dr myiqlï" wkqj bosß oYlh ;=< rgg wjYH oshr lsß ksIamdokh by<
bkaOk iemhSu iy ikSmdrlaIl myiqlï wdosfhka kexùug mshjr .kq ,efí'
iukaú; uOHia:dk njg m;a flf¾'
•• rfÜ úúO m%foaYj,g .e<fmk lsß .j m%fNao y÷kajdoSu
•• u;aiH wiajkq wdrlaIs; j fjr<g /f.k tau" wdrlaIs; i`oyd wjYH m¾fhaIK osß .kajk w;r wvq bv
f.dvnEu" m%jdykh iy l,a;nd .ekSfï l%ufõo oshqKq m%udKhla ;=< jeä .jhka ixLHdjla we;slr .ekSu i`oyd
lsÍu i`oyd fmd,S rys; Kh uqo,la ëjr wud;HdxYh —isria .jy,a l%uhla— y÷kajd fokq ,efí'
yryd ,ndfokq ,efí'
•• W;=re m<df;a lsß ksIamdok l%shdj,sh n,.ekaùu i`oyd
•• c,cSù ksIamdok" uqyqÿ wdydr iy ldnksl u;aiH lsß ksIamdokd.drhla" tl;= lsÍfï l%ufõohla iy lsß
ksIamdokh" uqyqÿ fn,a,ka" uqyqÿ l+ve,a,ka iy biaika .nvd lsÍfï YS;d.dr wdoS myiqlï j¾Okh fldg
j.dj" úis;=re u;aiH ksIamdok iy wNHka;r ñßosh ëjr .Dyia: iy iq¿ mßudK l¾udka;hla f,i jHdma; lsÍug
l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd wvq fmd,S Kh" nÿ iyk iy lghq;= flf¾'
rlaIK wdjrK" ;dlaIKh" WmfoaYkh iy fjf<|fmd<
iïnkaëlrK myiqlï i,id fokq ,efí' •• lsß f.dúhdg by< ñ,la ,ndoSu i`oyd lsßj,
.=Kd;aulNdjh mokï lr.;a kj ñ, l%uhla y÷kajd
•• ieuka u;aiH j.dj oshqKq lsÍu iy áka ud¿ l¾udka;h fokq ,efí'
m%j¾Okh lsÍu i`oyd fm!oa.,sl iud.ï iy wdfhdaclhska
i`oyd wjYH bvï" wdfhdack iy ;dlaIKsl myiqlï •• lsß ksIamdokh by< kexùu i`oyd by<
rcfha ueosy;aùfuka ,ndfokq ,efí' .=Kd;aulNdjfhka hq;a ;DK j¾. j.d lsÍug wjYH
myiqlï cd;sl mY+ iïm;a uKavh yryd ,ndfok w;r
•• ëjr ldka;djka flakaølr .;a ëjr l¾udka;h wdY%s; .=Kd;aulNdjfhka hq;a .j wdydr ,ndoSu i`oyd tu
.Dyia; l¾udka; y÷kajdoSfï jevigykla ëjr ksIamdok wdydr f.kaùu fjkqfjka nÿ iykhla ,ndfokq ,efí'
iuQmldr yryd l%shd;aul flf¾'
•• uydmßudK iy uOH mßudK lsß f.dúfmd< we;s lsÍu
•• W;=re iy kef.kysr m%foaYj, wkjir uiqka we,a,Su i`oyd bosßm;a jk foaYSh fm!oa.,sl jHjidhlhkag
keje;aùu i`oyd › ,xldfõ kdúl yuqodj iy fjr< wjYH bvï iy wdfhdack myiqlï imhkq ,efí'
wdrlaIl n<ldh Yla;su;a lrk w;r bkaoshdkq rch
iuÕ taldnoaO kj fíreïldr jevigykla b;d blaukska •• lsß tl;= lsÍu iy .nvd lsÍu i`oyd .nvd lsÍfï
l%shd;aul flf¾' uOHia:dk ixLHdj by< oeóu i`oyd iQ¾h n,fhka l%shd
lrk l=vd mßudK lsß YS; lsÍfï ;dlaIKsl l%u y÷kajd
•• lrosh iy ñßosh u;aiH wNsckkh jdKsc uÜgñka fokq ,efí'
jHdma; lsÍu i`oyd ëjr m%cd iñ;s iy ëjr yd c,cSù
j.d ixj¾Ok wêldßh taldnoaO j mq¿,a jevms<sfj<la •• ksjeros wdldrhg iy kshñ; m%udKhg lsß fodjd .ekSu
l%shd;aul flf¾' i`oyd hdka;%sl lsß foùfï WmlrK lsß f.dúhkag iy
f.dú iuqmldrj,g iyk ñ,g iy myiq f.ùfï l%uhg
•• ëjr c%cdj i`oyd jvd;a M,odhS rlaIK l%uhla y÷kajd ,ndoSug lghq;= lrkq ,efí'
oSug lghq;= flf¾'

•• ëjr ;reKhka jHjidhlhka njg m;alÍ s u i`oyd Tjqkg


a uia iy ì;a;r wmkhk l¾udka;hla f,i
kQ;k ;dlaIKsl l%ufõo Ndú;h iy ëjr l¾udka;h •• l=l=,a uia iy ì;a;r ksIamdokh mq`M,a lsÍu yd uyd
ms<n
s `o Wiia jD;a;h
S iy wOHdmksl oekqu ,ndoSfï mßudK ksIamdolhska wmkhk fj<`ofmd<g fhduq lsÍu
jevigykla id.r úYajúoHd,h wdY%; s j l%h
s d;aul flf¾' osß.kajkq ,efí'

•• l=vd yd uOH mßudK ksIamdokh osß .ekaùfuka foaYSh


ksmehqu jeä lsÍug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 43


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• i;a;aj f.dúm<j,a yd ksIamdok l¾udka; i`oyd •• kej; nexl= Kh ,nd .ekSu ndOdjk wdldrhg widOq
cd;Hka;r m%ñ;Ska y`ÿkajd oSu iy kshdukh i`oyd jev f,aLkfhys (CRIB) isákafka flá ld, iSudjla i`oyd kï
ms<sfj<la ls%hd;aul flf¾' tu f,aLkfhka bj;a lsÍu i`oyd uynexl=jg Wmfoia
fokq ,efí'
•• .DydYs%; ji úfika f;dr uia úlsKSug fj<`oie,a wdrïN
lsÍu i`oyd uQ,H yd ;dlaIKsl wdOdr ,nd fokq ,efí' •• ì| jeà we;s jHdmdr kej; kÕd isgqùu i`oyd wjYH
uQ,H m%;smdok iyk fmd,S wkqmd;hla hgf;a ,ndoSug
lghq;= flf¾'
ld¾ólrKfhka Tíng
wmf.a rch jrdh yd .=jka f;dgqfmd<j,a ixj¾Okhg •• wmkhkh wdY%s; ksIamdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍu i`oyd
úfYaI wjOdkhla fhduq lf<a Y%S ,xldj ol=Kq wdishdkq wd¾Ól fldßfvdaj, iy fld<U" yïnkaf;dg kdúl iy
l,dmh ;=< m%Odk fiajd iemhqï flakaøia:dkhla njg m;a .=jka flakaø wdYs%;j ish¨ m<d;a wdjrKh jk mßos
lsÍfï wruqK we;s j h' tfy;a miq.sh jir lsysmh ;=< fï l¾udka;mqr" ksoyia fjf<| l,dm iy ksoyia jrdh 50la
i`oyd lsisÿ wjOdkhla fkdoelaùu ksid f.dvkefÕñka wd msysgqjkq ,efí'
l¾udka; m%fndaOh uq¿ukska u ì| jeà we;' tl me;a;lska •• oekg ;sfnk ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqr
jHdmD;s k;r ù ;sfnk w;r wfkla me;af;ka wjika Wmßu ld¾hlaIu;djlska m%fhdackhg .ekSu i`oyd wjYH
l< jevj,gj;a uqo,a ,efnkafka ke;' ta ksid mdvq ,nk há;, myiqlï kexùu we;=¿ kùlrKh fkdmud j isÿ
jHdmdr oyia .Kkla fï jir lsysmh ;=< jeiS .sh nj flf¾'
ljqre;a okakd lreKls' tjeks fndfyda jHdmdßlhkaf.a foam,
nexl=j,ska fjkafoais lrk njg mqj;am;aj, m< fõ' •• ksoyia fjf<| l,dm iy l¾udka;mqrj, isÿúh hq;=
ld¾hhka ksjeros j iy myiqfjka lr .ekSug;a" fkdúh
jHdmdßlhka Kh nßka ñßlS we;' fmd,S wkqmd;hka hq;= foaj,a isÿùu je<elaùug;a wjYH meyeos,s kS;suh
jHdmdrj,g ord .kak neß ;rug jeä ù ;sfnk w;r rch m%;smdok md¾,sfïka;= mk;la u`.ska iïmdokh flf¾'
iEu me;a;lska u jHdmdßlhd u; nÿ jeä lr we;' rfÜ
uqo,a ixirKh b;d ÿ¾j, ;;a;j a hl we;s nj fmfkkakg •• wdkhk wmkhk l%shdj,sh ysßyerhlska f;dr j iy ld,
;sfí' udi .Kka miq ù fyda ;uka wf,ú l< NdKav a hlg fyda kdia;sh je<elafjk mßos iy ld¾hlaIu j bgqlr .ekSu
fiajdjlg fplam;la ,enqKq úg ta .ek;a úYajdihla ;shkak i`oyd —;ks taldnoaO hdka;%Khla˜ ia:dmkh flf¾'
neß ;;a;j a hla fï jk úg Woa.; ù we;' w.re fplam;a
•• wka;¾cd;sl jHdmdr m%uqLhka (International Business
idudkH fohla njg m; ù we;' fndfyda jHdmdßlhkaf.a kï
Giants) f.a jHdmdßl wdh;kj, m%Odk ld¾hd, fld<U
widOq f,aLkfha (CRIB) ;sfnk ksid Tjqkga jeä fmd,shgj;a
iy jrdh k.rh wdY%s; j ia:dmkh lsÍug wjYH
nexl=j,ska wo Kh fokafka ke;' fuh wo foaYh S jHjidhlhska
myiqlï i,ikq ,efí'
uqyK
q md isák h:d¾:h fõ' wm fuu ;;a;j a h b;d blaukska
fjkia lsÍu i`oyd wjYH jHdmdr ixj¾Ok jevigyk •• úfoaY wdfhdaclhka furgg f.kajd .ekSu i`oyd
oekgu;a ilia lr wjika h' ta hgf;a rfÜ wkd.; wd¾Ól fm!oa.,sl wxYfha o iydh we;s j wmf.a kj wd¾Ól
ixj¾Ok i`oyd rfÜ l¾udka; l%h s dj,shg iy fm!oa.,sl ie,eiau m%j¾Okh lsÍu i`oyd cd;Hka;r m%pdrK
jHjidhlhkag úYd, ld¾h Ndrhla mejfrkq we;' wd¾Ólfha jevms<sfj<la osh;a flf¾'
fmr.ukalrejka úh hq;fa ;a l¾udka; wxYh nj meyeos,s h'
•• Lksc je,s" fvd,uhsÜ" fmdiafmaÜ" ueKsla jeks oekg
ck;djf.a mdßfNda.sl wjYH;d imqrd,Su" kj l¾udka; ìys y÷kdf.k we;s jákdlu tl;= lsÍfuka f;dr j
lsÍu" /lshd W;amdokh yd rgg kj ;dlaIKh y÷kajd§u wmkhkh lrk Lksc iïm;a tfia wmkhkh lsÍu iSud
jeks jHdmdßlhka úiska l< hq;= fndfyda foa we;' wmf.aa fldg jákdlï tl;= l< by< wmkhk wdodhula ,nd.;
wd¾Ól m%;sm;a;shg wkqj rg ;=< ksIamdokh lrk iEu yels ksIamdok njg m;alr wmkhkh flf¾'
NdKavhl u yd imhk iEu fiajdjl u .=Kd;aulNdjh
by< uÜgulska mj;ajd .ekSug cd;Hka;r m%ñ;Skag wkq.; •• lmd Tm ouk ueKsla wmkhkh fjkqjg ksulrk ,o
ùug W;aidy l< hq;= h' iaj¾KdNrK ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH kQ;k
wê;dlaIKsl WmlrK wdkhkh nÿj,ska ksoyia flf¾'
ta i`oyd wfma rfÜ iqúfYaI N+f.da,Sh msysàfuka m%fhdack •• oekg N+.; j iy id.r wNHka;rfha we;ehs ie,flk
f.k foaYSh fuka u f.da,Sh m%jK;d o ksis mßos y÷kdf.k Lksc iïm;a kQ;k wê;dlaIK Ndú; .fõIKh lr rfÜ
tajd jHdmdßl wjia:d njg yrjd .kakg wjYH jHdmdßl ksIAmdok l%shdj,sh Yla;su;a lsÍug fhdod .efka'
mßirhla ks¾udKh flf¾'
•• uyd mßudK foaYSh wdfhdaclhkag wê;dlaIKsl ksIAmdok
•• Kh wdmiq f.ùu i`oyd iyk ld,hla ,ndoSu jeks (High Technology Products) w¨;ska wdrïN lsÍu i`oyd
iyk ,nd oSu i`oyd nexl+ fCIa;%h iuÕ idlÉPd fldg wjYH ish¨ u myiqlï ,nd fokq ,efí'
jHdmdßlhkag m%dfhda.sl yd läkï úi÷ï ,nd oSug
lghq;= flf¾'

44 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wfma wd¾Ól m%;sm;a;sh ;=< foaYSh jHdmdßlhka wdrlaId •• rfÜ m%Odk ixpdrl k.r hdfjk ud¾. moaO;s wdY%s;
fldg Tjqkaj iún, .ekaùug úfYaI wjOdkhla fhduq j ixpdrl fiajd uOHia:dk msysgqùu" tlS ud¾.j,
flf¾' ikSmdrlaIl myiqlï" wjkay,a" uqo,a yqjudre uOHia:dk"
jeks ixpdrlhkag wjYH ish¨ myiqlï cd;Hka;r
•• foaYSh jHdmdßlhkag myiqfjka u l< yels jHdmdr m%ñ;sfhka hq;= j bos lsÍug lghq;= flf¾'
fCIa;%j,g úfoaYslhkag we;=¿ùug wjir §u iSud
lrkakg lghq;= lrkq ,efí' •• ixpdrl l¾udka;h i`oyd wjYH wkque;Ska ,nd.ekSfï oS
isÿjk m%udo iy fld<Ug meñKSu j<lajd .ekSu i`oyd
•• kj jHjidhlhka i`oyd wjYH oS¾>ld,Sk nÿ moku ixpdrl k.rj, m%dfoaYSh uOHia:dk wdrïN lsÍug
hgf;a jk bvï" Kh myiqlï" jHdmdr WmfoaYkh" lghq;= flf¾'
;dlaIKsl iy há;, myiqlï wdoS ish,a, u myiqfjka
,ndfok úfYaI jev ms<sfj<la wm l%shd;aul flf¾' •• ixpdrl m%foaY" ixpdrl k.r" ixpdrl mdie,a iy
ixpdrl fydag,a" mdi,a wdrïN lsÍfï jevms<fs j<la y÷kajd
•• mdi,a uÜgfï isgu jHjidhlh;aj keUqrejla we;s lrk fok w;r oekg we;s mdGud,dj,g wu;r j idudkH fm<
jev ms<sfj<la l%shd;aul flf¾' iqÿiqlï rys;" tfy;a fuu fCIa;f% hA /lshd lrk iy
fCIa;h% ms<n
s |j Wkkaÿjk ;reK ;reKshkag yeoEßh
yels wdrïNl ämaf,daud mdGud,djla y÷kajd fokq ,efí'
ixpdrl l¾udka;h
ixpdrl l¾udka;h Tiafia by< u úfoaY úksuh rg ;=<g •• wka;¾cd,h yryd fydag,a fjka lsÍu" m%jdyk myiqlï"
f.k wd yels wfma rfÜ wd¾Ólfha jeo.;a fldgils' ta jdf.a ud¾f.damfoaYlhska" wNHka;r .=jka m%fõY m;% iy
u myiqfjka oshqKq l< yels fCIa;%hls' tu ksid 2030 jir we;=¿ùfï m%fõY m;% ,nd.; yelsjk wdldrhg uOHu
jk úg furgg jd¾Islj meñfKk ixpdrlhka m%udKh wka;¾cd, uDÿldx. moaO;shla (Single Booking Software
ñ,shk 7 olajd by< hk wdldrfha ixpdrl m%j¾Ok System) iy ish¨ ixpdrl ia:dk i`oyd iajhxl%Sh
jevie,eiaula ilia flf¾' ta hgf;a jd¾Isl j weußldkq we;=¿ùu fodrgq l%uhla (Electronic Gates System) y÷kajd
fvd,¾ ì,shka 10 la cd;sl wd¾Ólhg tla lsÍu wmf.a fokq ,efí'
wruqK fõ' tu j¾Okfha m%;s,dN ixpdrl l¾udka;h
wdY%s; j iajhx /lshdjl fhfokakdf.a isg uyd mßudK •• ixpdrl wdl¾IKh by< kexùu i`oyd kj fiajdjka
jHdmdßlhd olajd úyso hd hq;= h' tfuka u ksjil kjd;eka y÷kajd oSu" idmamq ixlS¾K bos lsÍu" wNHka;r .=jkafiajd
.ekSfï isg ;re mfya fydag,hl kjd;eka .kakd ixpdrlhd yd wfkl=;a m%jdyk fiajd oshqKq lsÍu" fuka u ixpdrl
olajd wdl¾IKh lr .kakd ck;d iyNd.s;ajh iys; j fCIa;%h ;=< mqyqKq yd kqmqyqKq fiajd imhkakkaf.a m%udKh
mßir ys;ldó iy ixialD;sl ys;ldó ixpdrl l¾udka;hla oY ,laIhla olajd jeä lrkakg;a lghq;= flf¾'
f.dvke`.Su wmf.a ck;d flakaøSh wd¾Ólfha wruqK fõ' •• ixpdrl l¾udka;h m%j¾Okh lsÍu i`oyd f,dalfha úúO
rgj, mq¿,a m%pdrhla ,ndoSu i`oyd Wmdh ud¾.sl m%pdrK
•• ixpdrlhka › ,xldj flfrys wdl¾IKh jk iajNdúl jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾'
fi!kao¾hhg wu;r j ixpdrl m%j¾Okh wruqKq lr.;a
kj fCIa;% y÷kd.; hq;= h' úfkdaodiajdoh mokï lr.;a •• oekg ixpdrl fydag,aj, we;s ldur m%udKh fo.=Khla
WoHdk (Theme Parks)" wd.ñl" ixialD;sl iy cd;sl lrkakg isÿjk w;r jvd by< m%ñ;sfha ixpdrl fydag,a
Wreuhka" ;%dickl l%Svd" lDIsld¾ñl iy jkdkaa;r wdY%s; bos lsÍug wjYH ish¨ osß .ekaùï fkdwvq j ,nd fokq
ixpdrl l¾udka;h" foaYSh wdhq¾fõoh wdoS fCIa;% uq,a lr ,efí'
.ksñka ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu i`oyd fm!oa.,sl
wxYhg wjYH wdfhdack myiqlï yd fjk;a myiqlï •• idïm%odhsl iy kQ;k k¾;k Ys,amSkaf.a m%dix.sl m%o¾Yk
iemhSug m%uqL;dj oSug lghq;= flf¾' wjldY ,ndfok iy Ñ;% yd uQ¾;s Ys,amSkag iajlSh
ks¾udK wf,ú lr.ekSfï ixpdrl fydag,a iy ixpdrl
•• fld<U iy yïnkaf;dg flakaø fldg f.k jHdmdßl" wdl¾IKh iys; ia:dkj, bvlv ,ndoSfï jevms<sfj<la
W;aij" m%o¾Yk" iuq¿ iy iïuka;%K mokï lr.;a ilia flf¾'
ixpdrlhka ,xldjg f.kajd .ekSfï kj jevms<sfj<la
we;slsÍug iy ixpdrl l¾udka;fha fhfok •• fydag,a fCIa;%fha jevlrk fiajlhskaf.a /lshdj wLKav
jHdmdßlhkag wjHYH myiqlï läkñka ,ndoSug j mj;ajdf.k hdu iy wfkl=;a jD;a;Sh whs;sjdislï
n,dfmdfrd;a;= fõ' wdrlaId lsÍu i`oyd Tjqkag n,mdk lïlre kSs;s
ixfYdaOk lsÍug lghq;= flf¾'
•• fld<U iy yïnkaf;dg .=jka f;dgqfmd<j,a ;=< wd.uk
ú.uk l%shdj,sh ld¾hlaIu l< hq;= w;r wNHka;r •• .DydY%s; iy m%cd mdol ixpdrl l¾udka;h oshqKq lsÍu
.=jka m¾hka; folla ilia l< hq;= h' wNHka;r .=jka i`oyd úfYAI jevms<sfj<la ilia flf¾'
f;dgqfmd<j,a kùlrKh lr wNHka;r .=jka fiajdjka
oshqKq lsÍu u.ska ixpdrlhkag ndOdjlska f;dr j
wNHka;r .ukdka;hg myiqfjka <Õd úh yels f,i
myiqlï mq¿,a flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 45


miajk fldgi
ck;d flakaøSh wd¾Ólh
•• ixpdrlhka wmyiq;djg m;aùu iy fiajd iemhSïj, oS •• ish¨ u f.dvke.s,s boslsÍï i`oyd wkque;sh ,nd .ekSug
isÿjk wjNdú; je<elaùfuka ixpdrlhkaf.a wdrlaIdj .;jk ld,h i;s ;=kla olajd wvqlr ish¨ u kd.ßl
iy;sl lsÍu i`oyd ish¨ u ixpdrl ud¾f.damfoaYlhska boslsÍï kd.ßl ixj¾Ok ie,iqïj,g wkql+, j isÿlsÍu
iy ixpdrl ßheÿrka ,shdmosxÑ lr Tjqkg wjYH kshdukh lsÍug wjYH jev ms<sfj<la ilia flf¾'
cd;Hka;r uÜgfï mqyqKqjla iy iy;sl m;%hla ,ndoSug
lghq;= flf¾' •• ish¨ kd.Íl boslsÍïj, oS r: jdyk keje;aùfï wx.k
we;slsÍu wksjd¾h flf¾'
•• ixpdrl k.r wdY%s; ixpdrl fmd,sia fiajdj jeä oshqKq
flf¾' •• miq.sj jir 5lg wdikak ld,h ;=< boslsÍï l¾udka;h
nrm;< lvd jeàulg ,la j we;s ksid j¾;udkfha
fld;a;%d;alrejka uqyqK oS we;s uQ,H w¾nqoh úi|d .ekSu
weÕ¨ï l¾udka;h i`oyd oekg ,ndf.k we;s Kh f.ùug iyk ld,hla
weÕ¨ï l¾udka;h ;ju;a wfma rfÜ iuia; wmkhk ,nd fokq ,efí'
m%udKfhaka 43] la muK ksfhdackh lrk" wmkhk wdodhug •• mj;sk rch úiska boslsÍï fCIa;%h u; mkjk ,o 300]
weußldkq fvd,¾ ì,shk 5la muK jd¾Isl j tla lrk blaujd .sh Rcq yd jl% nÿ fjkqjg 2014 mej;s nÿ
m%Odk;u ksIAmdok l¾udka;h fõ' tfuka u rfÜ o< cd;sl l%uh kej; y÷kajd fokq fokq ,efí'
ksIamdokhg ie,lsh hq;= odhl;ajhla imhk w;r /lshd
iemhSfï oS iy m%dfoaYSh ixj¾Okfha oS mqfrda.dó fufyjrla •• ;Ügq ksjdi u; mkjd we;s 15] jeÜ noao bj;a flf¾'
o bgq flf¾' ta iïnkaOfhka wm i;=gqjk w;r u fuu
l¾udka;fha oshqKqj i`oyd wjYH myiqlï iemhSu rcfha •• rdcH boslsÍï ish,a, foaYSh boslsÍïlrejka i`oyd fjka
j.lSula f,i i,lkq ,efí' lrkq ,efí'

•• by< fmf<a boslsÍï i`oyd b,a,d isák ,xiq ne÷ïlr (Bid


•• oekgu;a wdfhdack uKav,h iuÕ taldnoaO j trdjq¾
Bonds)" ld¾h idOk wemlr (Performance Guarantees)"
m%foaYfha bvï m%;sixialrK fldñIka iNdjg wh;a bvï
w;a;sldrï uqo,a wemlr (Advance Payment Guarantees)"
wlalr 200 l m%foaYh ;=< wdrïN lsÍug ie,iqï lr
Kh myiqlï (Line of Credit) ,nd .ekSu jeks ld¾hhkays
we;s weÕ¨ï l¾udka; mqrh fkdmud j wdrïN lsÍu
oS bosslsÍïlrejka iy boslsÍï iud.ï uqyqK oS isák
i`oyd wjYH ish¨ u há;, myiqlï rch u`.ska ,nd
ÿIAlr;d wjulr .ekSu i`oyd kj nexl= l%ufõohla uy
fokq ,efí'
nexl=j yryd y÷kajdoSug lghq;= fhfoa'
•• foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhkag ish¨ wdfhdack myiqlï
•• boslsÍï l¾udka;lrejka i`oyd wjYH wuqøjH imhd
iy há;, myiqlï iemfhk ksoyia weÕ¨ï l¾udka;
.ekSu i`oyd oekg mj;sk n,m;% ,ndoSfï l%ufõoh
mqrhla W;=re m<df;a wdrïN flf¾'
ixfYdaOkh lsÍu i`oyd lghq;= flf¾'
•• wmf.a kj nÿ m%;m
s ;a;h
s hgf;a ie,fik nÿ myiqlïj,g
•• boslsÍï l¾udka;h uqyqK oS isák nrm;< .eg¨jla
wu;r j weÕ¨ï iy tjeks úfoaY úksuh Wmhk l¾udka;
jkafka lïlre Y%u W!k;djh fõ' ta i|yd yels;d;a
u; oekg mkjd we;s widOdrK nÿ ms<ns `o fidhd n,d
;dlaIKsl úi÷ï lrd fhduqùug Tjqkg wjYH wdfhdack
fkdmud j wjYH ixfYdAOkh f.k tkq ,efí'
iyh ,ndoSug;a ldhsl Y%uh fjkqjg hka;% iQ;%j,ska
jevlrk mqyqKq lïlrejka ìyslsÍu i|yd;a l%shdud¾.
boslsÍï l¾udka;h .kq ,efí' jevlrk Y%u n<ldhg wjYH wdrlaIdj" ksis
.re;ajh iy by< jegqmla ,ndoSug wjYH miqìu o
boslsß ï l¾udka;h wfma wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok ks¾udKh lr fokq ,efí'
l%shdj,shg úYd, odhl;ajhla iemhsh yels l¾udka;hla
f,i y÷kdf.k we;' oekqu" w;aoelSï iy ;dlaIK Ndú;h •• úúO fCIa;%j,g wjYH Wiia mqyqKqj iys; Ys,amSh fY%aKs
weiqßka ,ndf.k we;s mßK;Ndjh ksid oekgu;a wm iy ;dlaIKfõoSka ìyslsÍu i`oyd wjYH mshjr .kq
fuu fCIa;%h ;=< cd;Hka;r ;,hg f.dia we;' › ,xldjg ,efí'
wdfõKsl jkakd jQ mßir ys;ldó udkj ys;ldó boslsÍï
l¾udka;hla weiqßka cd;Hka;rh ch .ekSug wjYH •• boslsÍï i`oyd wjYH WmfoaYk myiqfjka ,nd .ekSu
mßirh ieliSu wmf.a wfmalaIdj fõ' i`oyd jD;a;Sh bxcsfkarejka iy Wiia ;d;aIKfõoSkaf.ka
iukaú; WmfoaYk iNdjla msysgqjkq ,efí'
•• boslsÍï l¾udka;hg wjYH wkque;Ska ,nd .ekSfï
•• › ,xldfõ boslsÍï l¾udka;fha foaYSh i,l=K cd;Hka;r
oS oekg mj;sk úúO wkque;Ska úúO ia:dkj,ska ,nd
;,fha ikakduhla njg m;alsÍug yelsjk mßos wjYH
.ekSug isÿùu wkjYH f,i lghq;= m%udoùug fya;= ù
boslsÍï ie,iqï ilia lr .ekSu i`oyd .Dy ks¾udK
we;' fï ndOdldÍ ;;a;ajh ÿre fldg tla ia:dkhlska fyda
Ys,amSkaf.a wdh;kh iu.;a bxcsfkare wdh;kh iu.;a
wka;¾cd,h Tiafia ish¨ wkque;Ska ,nd .ekSug wjYH
úYajúoHd, iy fjk;a wdh;k iu.;a myiqfjka lghq;=
myiqlï fkdmud j we;s flf¾'
lsÍfï hka;%Khla y÷kajd fokq ,efí'

46 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• m%Odk boslsÍï iud.ï iu. lghq;= lrk Wm il%Sh iuqmldr jHdmdrhla
fld;a;%d;alrejkag wdrlaIdj ie,fik kS;S mk;a iïu;
lr foaYSh iq¿ iy uOH mßudK Wm fldka;%d;alrejkaf.a f,dalfha úúO rgj, wd¾Ól fufyhqfï ksIamdok iy
wdrlaIdj i,ikq ,efí' fnodyeÍfï hka;%Khla jk iuqmldr jHdmdrh f,dj mqrdu
fmdÿ ck ys;ldó wd¾Ól l%uhkaf.a o w.kd fidhd .ekSuls'
› ,xldfõ fmdÿck ys;ldó wdKavq mej;s iEu wjia:djl
iSks ksIamdok l¾udka;h oS u iuqmldr jHdmdrh b;d Yla;su;a j l%shd;aul úh'
tneúka wm bosßm;a lrk ck;d flakaøSh wd¾Ól oelau ;=<
,xldfõ iSks wjYH;dj iïmQ¾K lsÍu i`oyd rg ;=< u iSks
foaYSh iuQmldr jHdmdrhg ksIAmdok l%shdj,sh ;=<oS;a" .fï
ksIamdokh l< hq;= h' tu`.ska iSks wdkhkhg jeh jk úYd,
wd¾Ól wjYH;d imqrd,SfïoS;a óg;a jvd iy mq¿,a úYd,
úfoaY úksuh m%udKhla wmg b;sß lr .; yels fõ'
ld¾hNdrhla rg fjkqfjka bgq l< yels h'
•• iSks ksIamdokh i`oyd wjYH Wla j.dlrk N+ñ m%udKh
•• lDIsl¾udka;h" lsß ksIamdok l¾udka;h" ëjr l¾udka;h
jeä lsÍug mshjr .kakd w;r by< M,odhS;djla iys;
iy iq¿ wmkhk fNda. j.dj" jeks úúO fCIa;% wdY%s; j
Wla j¾. y÷kajd fokq ,efí'
mq¿,aj me;sreKq oshqKq iy Yla;su;a ksIamdok iuqmldr
•• jid oud we;s lka;f,a we;=¿ ish¨ u iSks l¾udka;Yd,d l%uhla wdrïN flf¾'
fkdmud j wdrïN lsÍug lghql= lrk w;r wjYH;dj
•• ksIamdok iuqmldr l%uh u.ska ;reK iy ldka;d
mßos kj l¾udka; Yd,d boslsÍug fm!oa.,sl wxYhg
jHjidhl;ajh j¾Okh lsÍu i`oyd wmkhkh mokï
wjYH osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
lr.;a jákdlï tl;= lsÍfï jHdmdr ixj¾Okh lsÍu
•• Wla j.dj i`oyd wjYH c,h ld¾hlaIu j Ndú; lsÍug i`oyd osß .kajkq ,efí'
wjYH jk ;dlaIKsl oekqu ,nd oSug;a" m%d.aOk wjYH;d
•• iïm%odhsl l¾udka; wdY%s; ksIamdok i`oyd wuqøjH
imqrd,Sug;a lghq;= flf¾'
m%d.aOkh iy fjf<|fmd< y÷kajdoSfï j.lSu;a fuu
ksIamdok iuqmldrj,g mejf¾'
iq¿ iy uOH mßudK l¾udka;
•• NdKav iy fiajd ksIamdok wdrïN lsÍug wjYH
•• iq¿ iy uOH mßudK l¾udka; fCIa;%h i`oyd úúO rdcH m%d.aOkh iemhSu i`oyd ish¨ iuqmldr iñ;sj, odhl;ajh
wdh;k tl u ld¾hh bgqlsÍu fjkqjg tla wdh;khla ,nd .ksñka —iuqmldr ixj¾Ok nexl=jla— ia:dms; lsÍug
u.ska ish¨ fiajd iemhSfï l%ufõohla ilia lr tu mshjr .kq ,efí'
fiajdjka ,ndoSu ld¾hlaIu flf¾'
•• kQ;k uyd mßudK wf,ú cd, iuÕ ;r. lrñka
•• w.h jeälsÍfï l¾udka; wdrïN lsÍu i`oyd fuu iykodhS ñ,g" ;;a;ajfhka Wiia NdKav fnodyeÍu i`oyd
wxYhg m%uqL;dj ,ndfok w;r wjYH osß.ekaùï ,nd oekg rg mqrd we;s iuQmldr wf,úie,a iïmQ¾Kfhka
fokq ,efí' kùlrKh lsÍug rcfha mQ¾K wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
•• jvq l¾udka;h" fõje,a l¾udka;h" mka l¾udka;h wdY%s; •• ;dlaIKsl f,dalh;a iuÕ bÈßhg hdu i`oyd mß.Kl
j mj;sk wuqøjH .eg¨jg ms<shula f,i j.d iuQmldr o;a; moaO;shla f.dvkexùu" f;dr;=re ;dlaIKh yd
l%uhla hgf;a W!k Ndú; rcfha bvïj, os.= ld,Sk nÿ wfkl=;a kùk ;dlaIKsl Ndú;hka Èß .ekaùu i`oyd
mokula hgf;a tlS wuqøjH j.d lr .ekSug wjia:dj iy úfYAI jevms<sfj<la y÷kajd fokq ,efí'
osß .ekaùï ,nd fokq ,efí'
•• iuqmldr fiajlhskaf.a jegqma l%uh ixfYdaOkh fldg
•• oej iy ,S nvq ksIAmdolhka uqyqK oS isák wuqøjH imhd jegqma by< kexùugg lghq;= flf¾'
.ekSfï w¾nqohg úi÷ula f,i ;Sre nÿ rys;j fmd;=
iys; oej l|ka wdkhkhg wjir fokq ,efí' •• tA ta m<d;a iNdj, tl`.;ajh u; iuqmldr m%{ma;sh
idOkSh f,i ixfYdaOkh lr jHdmdr lghq;=j,g wjYH
•• jd;a;= iy f,dal=re l¾udka; jeks iïm%odhsl l¾udka; ksoyi ,nd fokq ,efí'
wdY%s; j we;s wuqøjH iy fjf<|fmd< m%Yak ksrdlrKh
lr .ekSu i`oyd rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí' •• foaYmd,kSlrKhg ,laùu ksid iuqmldr jHdmdrhg
isÿjk ydks je<elaùu i`oyd iuqmldrh iïmQ¾Kfhka u
foaYmd,kfhka ksoyia lr iajdëk flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 47


;dlaIKh
u; mokïjk
iudchla
yhjk fldgi
;dlaIKh u; mokïjk iudchla

21 jk ishji y÷kajkafka oekqï flakaøSh Y; j¾Ih f,i h' lDIsl¾uh fõjd"


l¾udka; fCIa;%h fõjd" fiajd wxYh fõjd" wkd.;fha § ;dlaIKh u; hefmk
wd¾Ól wxY njg m;a fõ' 21 jk ishjfia ke.S tk ;dlaIKhka i`oyd Wmdhud¾.slj
wdfhdack lsÍug;a" wfma wOHdmkh l%uhg tla lsÍug;a" wd¾Ólh iu. uqiq lsÍug;a
lghq;= l< hq;= h' ta wkqj wfma ck;djf.a Ôjk ;;a;ajh by< oeóu i`oyd úYd,
iudc mßj¾;khla isÿfldg ;dlaI‚l kjHlrK ixialD;shla (Culture of
Technological Inovation) wms f.dvke.sh hq;= h'

•• cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla •• äðg,alrKh jQ ,xldjla


(Global Innovative Hub) (Digitally Inclusive Sri Lanka)
•• ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla •• f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla
(Citizen Centric Digital Government) (IT EntrepreneuÍhip)

;dlaIKh u; mokïjk iudchla ck;d flakaøSh äðg,a wdKavq l%uhla


(Smart Nation) (Citizen Centric Digital Government)
21 jk ishji y÷kajkafka oekqï flakaøSh Y; j¾Ih f,i •• fï hgf;a rdcH hdka;%Kfha mj;sk wld¾hlaIu;dj"
h' lDIsl¾uh fõjd" l¾udka; fCIa;%h fõjd" fiajd wxYh m%udoh" ;ekska ;ekg hdug isÿùu wdÈh j<lajd"
fõjd" wkd.;fha § ;dlaIKh u; hefmk wd¾Ól wxY njg fiajd,dNshd fiajd imhkakd <`.g hkjd fjkqjg
m;a fõ' úúO fya;= ksid fojk f,dal hqoaOfhka miqj cmdkh wka;¾cd,h yryd wod< wkque;Ska iy wjYH fiajd
iy ol=Kq fldßhdj jeks rgj,a ,enQ ;dlaI‚l ÈhqKqj wmg imhk l%ufõohla (Transformation of Public Sector Service
wysñ úh' tfy;a 21 jk ishjfia § oekqu iy ;dlaI‚l Delivery) b;d blaukska y÷kajd fokq ,efí'
kfjda;amdokh u`.ska we;sjk wjia:d wysñ fkdlr .ekSug
wm j.n,d.; hq;= h' 21 jk ishjfia ke.S tk ;dlaIKhka •• kj l%ufõoh yryd ;dlaIKh iy wka;¾cd, Ndú;fhka
i`oyd Wmdhud¾.slj wdfhdack lsÍug;a" wfma wOHdmkh cd;sl ye÷kqïm;a" .=jka.uka n,m;%" Wmamekak iy;sl"
l%uhg tla lsÍug;a" wd¾Ólh iu. uqiq lsÍug;a lghq;= urK iy;sl" ßhÿre n,m;%" rcfha bvï Tmamq we;=¿
l< hq;= h' ta wkqj wfma ck;djf.a Ôjk ;;a;ajh by< ck;d fiajdjka ld¾hlaIuj iy läkñka isÿ lr.; yels
oeóu i`oyd úYd, iudc mßj¾;khla isÿfldg ;dlaI‚l —ck;d flakaøSh fiajd uOHia:dk˜ (Citizen Service Center)
kjHlrK ixialD;shla (Culture of Technological Innovation) 09la m<d;g tl ne.ska ìys flf¾'
wms f.dvke.sh hq;= h' fï hgf;a"
•• r:jdyk jerÈ iïnkaOfhka whlrk ov uqo,a myiqfjka
f.ùu i`oyd äcsg,a iy bf,lafg%dksla f.ùï l%uhla
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla (Digital and Electronic Payment System) y`ÿkajd fokq ,efí'
(Global Innovative Hub)
•• ¥IKfhka f;dr úksúoNdjfhka hqla;j rdcH wxYfha
wka;¾cd,h wdY%s;j ìys jQ Wmdx. (IoT)" lD;%su nqoaêh
ish¨ ñ,§ .ekSï i`oyd úoHq;a l%ufõohla (E- Procument)
(AI)" ffcj ;dlaIKh (Biotechnology)" frdfnda ;dlaIKh
y÷kajd fokq ,efí'
(Robotics)" T.afukagâ ßh,sá (Augmented Reality)"
la,jqâ lïmshqáka (Cloud Computing)" kefkda;dlaIKh
(Nanotechnology) iy ;%sudk uqøKh (3D Printing) jeks kùk
;dlaIKhka Ndú;h Wmßu ;,hg f.k tau yryd ,xldj
cd;Hka;r kj ksmehqï flakaøia:dkhla (Global Innovative
Hub) njg m;a flf¾'

50 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


äðg,alrKh jQ ,xldjla
(Digitally Inclusive Sri Lanka)
•• rgmqrd úysÿKq wêfõ.S *hsn¾ Tmaálaia o;a; yqjudre
moaO;shla (High Speed Optical Transmission System) iy
wêfõ.S cx.u 5G fn%daânEkaâ cd, moaO;shla (5G Mobile
Broadband System) ia:dmkh flf¾'

•• c, iy úÿ,s Ndú;h" ud¾. ;onoh iy wdmod ;;a;ajhka


l<ukdlrKh lsÍu i`oyd äðg,a ;dlaI‚l md,l
uOHia:dk iys; äðg,a k.r (Digital Cities) we;s flf¾'

•• ish¨ foaYSh iy cd;Hka;r uQ,H .kqfokq i`oyd cx.u


ÿrl:k iy äcsg,a f.ùï (Mobile and Digital Payment
System) l%uhla i`oyd wjYH jk fN!;sl iïm;a iy
kS;suh m%;smdok we;s flf¾'

•• wka;¾cd;sl fjf<|du iy uqo,a .kqfokq iïmQ¾Kfhka


úoHq;a ud¾.fhka isÿ lsÍug (Cross-border E-Commerce
and International E-Payment) wjYH l%ufõohla ilia lrk
w;r ta i`oyd wjYH kS;suh m%;smdok fkdmudj ilia
flf¾'

•• o;a; wdrlaIKh (Data Protection) ihsn¾ wdrlaIdj (Cyber


Security) iy nqoaêuh foafmd< whs;sh (Intellectual Property)
;yjqre lsÍu i`oyd wjYH kj kS;s iy fr.=,dis ilia
flf¾'

f;dr;=re ;dlaIK jHjidhl;ajhla


(IT Entrepreneurship)
•• Business Process Outsourcing (BPO) iy Knowledge
Process Outsourcing (KPO) fiajdjka 2025 jkúg
weußldkq fvd,¾ ì,shk 3 l wmkhk jákdlula iys;
fiajdjla njg m;alsÍug ie,iqï flf¾' ta i`oyd wkqk.r
wdY%s;j —f;dr;=re ;dlaI‚l uOHia:dk˜ iy —BPO
uOHia:dk˜ we;s flf¾'

•• rfÜ oekg isák uDÿldx. bxðfkarejka f.a (Software


Engineers and Programmer) ixLHdj 2025 jk úg ,laI
3la olajd jeä lsÍug lghq;= flf¾'

•• úfoaY rgj,ska uDÿldx. (Software) f.kaùu fjkqjg


uDÿldx. rg ;=< u ksIamdokh lsÍug foaYSh bxðfkarejka
iy ks¾udKlrejkag wjYH ish¨ u wdldrfha wkq.%yh
,nd fokq ,efí'

•• cd;Hka;r fjf<|fmd<g .e<fmk uDÿldx. ilia lsÍug


jHjidhlhskag wjYH ish¨ Èß .ekaùï ,nd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 51


fN!;sl
wjldYfha
kejqï mshjr
y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh

fld<U k.rh" jrdh iy lgqkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< flakaø lr.;a"


bkaoshdkq id.r l,dmfha jdksc iy uqo,a flakaøia:dkh;a" yïnkaf;dg jrdh iy
u;a;, cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< uq,alr .kakd cd;Hka;r ld¾ñl iy fiajd iemhqï
flakaøia:dkh f,i;a" ;%sl=Kdu, jrdh iy .=jkaf;dgqfmd<;a" lkalika;=r jrdh iy
.=jkaf;dgqfmd<;a flakaø lr f.k rfÜ isõfldK hdfjk —iS yevh .kakd˜
(C Shape) wd¾Ól fldßfvda kuhla wm ks¾udKh lrkafkuq'

isõuy jdksc k.r


fld<U"
yïnkaf;dg"
hdmkh" ;%sl=Kdu,h
hk isõuy jdksc
k.rhka jrdh iy
.=jkaf;dgqfmd<
iys; k.r ksid
tajd wd¾Ól
fldßfvda kufhys
cd;sl iy
cd;Hka;r jYfhka
iyiïnkaëlrK w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh
uOHia:dk f,i oyila úfrdaO;d uOHfha wm wdrïN lrk ,o jrdh k.rh úfrdaO;d ±lajQ
l%shd;aul flf¾' md¾Yjhka úiska u f.dvk.ñka isákq ±lSu w;sYhska i;=gg lreKls' wms
tod ie,iqï l< mßÈu yqÿ jdksc flakaøh f,i ie,l=Kq fld<U k.rh
jrdh k.rhg tlafldg cd;Hka;r fjf<| iy uQ,H mqrjrh njg m;a
lsÍug lghq;= lrkafkuq' wms th —w¨;a fld<U˜ f,i kï fldg › ,xldfõ
wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sfha uQf,damdhsl uOHia:dkh f,i l%shd;aul
lrkafkuq' ;jo tu k.rh cd;Hka;r uQ,H flakaøhla njg m;a lsÍu i|yd
wjYH kS;s iy fr.=,dis läkñka y÷kajd fokq ,efí'

mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg c, iïm;


Y%S ,xldfõ wkd.; ixj¾Ok jHdmD;s c,h wm úiska iq/lsh hq;= jia;j = la njg m;a ù
ls%hd;aul lsÍu;a iu.u n,Yla;sh i|yd ;sfí' lDIs lghq;= i|yd wêl ridhksl fmdfydr
we;s b,a¨u ;jÿrg;a by< hkq we;s w;r iy ridhk øjH fhoSu jeks ñksia l%h s dlrlï
tA ksid 2030 jk úg rfÜ iuia; n,Yla;s ksid .x.d we< fod< iy iajNdúl c,uQ,dY%
wjYH;djh Wmßufhka mqk¾ckSh m%Njhka" c, wmú;%ùfuka c, iïm; ¥IKh ù ;sfí' fidaod
úÿ,sh iy iajNdúl jdhq Ndú;fhka mßir md¨j by<hdu ksid .xj;=r jeks ;;ajhka o
ys;ldój ksIAmdokh lsÍug wjYH n, Yla;s we;s ù we;' fï ish,a, ksid —ieug c,h˜ (Water
ie,iqu wms ilia lrkafkuq' for All) jHdmD;sh wm y÷kajd fokafka ish¨ c,
uQ,dY mú;% fldg úêu;a ie,eiaula hgf;a ish¨
fokdgu mdkSh c,h iy jdß c,h imhd §ug h'

54 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


ÿïßh fiajd
mj;sk ;;a;ajfhka ÿïßh
fiajdj f.dv.ekSu i|yd
;djld,slj ÿïßh iy
ÿïßh ud¾. jeä ÈhqKqj
iy kv;a;= ms<sn| j.lSu
rch úiska isÿlr" ld¾hlaIu
iy iqjmyiq ÿïßh fiajdjla
mj;ajdf.k hdfï j.lSu ÿïßh
fomd¾;fïka;=jg mejfrk kj
l%ufõohla ilia flfrkq we;'

iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla yïnkaf;dg jrdh


wmf.a wdKavq iufha rfÜ ud¾. moaO;sh b;du;a yïnkaf;dg jrdh cd;Hka;r ld¾ñl iy
by< uÜgñka ixj¾Ok l< nj lrjqre;a okakd fiajd iemhqï uOHia:dkhla f,i j¾Okh fldg
lreKls' tys wfma wruqK jQfha rfÜ ck;djg fk!ldj,g wjYH bkaOk" wdydr" kv;a;=
jvd myiqfjka hdïBï lsÍug wjldY ie,iSu h' iy wfkl=;a fiajd iemhSu i|yd foaYSh
fujr wfma ie,iqu tlS ish¨ ud¾. moaO;Ska w;r jHdmdßlhkag wjYH myiqlï imhkq w;r
ukd iyiïnkaO;djla we;s wd¾Ól fldßfvdaj, yïnkaf;dg wdfhdack l,dmhg wjYH ish¨ u
YlH;dj by< kexùuhs' fN!;sl iïm;a iemhSug lghq;= flf¾'

.=jkaf;dgqfmd< wdmod l<ukdlrKh


ixj¾Okh udkj l%shdldrlï ksid we;s
cd;Hka;r .=jka jk wdmod j<lajd .kakd w;r
iud.ï iuÕ idlÉPd u iajNdúl wdmod l,a;nd
lr u;a;, .=jka ksjerosj y÷kdf.k thska
f;dgqfmdf<a .=jka isÿfjk ydksh wju lr .ekSu
fufyhqï wdrïN rchl j.lSuhs' tfukau
lrk w;r u;a;, lsishï wdmodjla isÿjk úg
.=jkaf;dgqfmdf<a tuÕska isÿjk ydksh wjulr
iyh .=jka m:h .ekSug;a ydkshgm;a jQjka
(Taxi Way) iy NdKav k.disgqùg;a fN!;sl foaj,a h<s
m¾hka;hla boslsÍug ia:dmkh lsÍug;a fkdmudj
lghq;= fhdokq ,efí' l%shdl< hq;=h'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 55


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh cd;sl k.r (National Cities)
(New approach of National Spatial System) uykqjr" wkqrdOmqrh" .ïmy" r;akmqr" .d,a," nÿ,a,"
ukakdru" uvl<mqj iy l=reKE., hk k.r tajdfha
.u iy k.rh ms<sn| fjkila ke;s" ieug wjYH ish¨
ft;sydisl" wd¾Ól iy iudcSh jákdlu;a" iS l,dm
myiqlï" iEu ;ekaysu mj;sk wdldrhg wfma rfÜ fN!;sl
iïnkaëlrKfha § we;s jákdlu;a i,ld cd;sl k.r
wjldYh m%fhdackhg .; hq;= h' ta i|yd kj m%;skd.
ixl,amh hgf;a ixj¾Okh flf¾'
ÍlrK (Deurbanization) jevigykla l%shd;aul lsÍu
wjYH h' tfia u rfÜ ixj¾Ok l%shdj,shg › ,xldfõ iEu
iyiïnkaê; k.r (Connecting Cities)
m%foaYhlgu iudk odhl;ajhla iemfhk wdldrhg fuu
wjldYh ld¾hlaIu iy M,odhS f,i Ndú;hg .; hq;= mq;a;,u" ó.uqj" fmd;=ú,a" oUq,a," ud;r" kqjrt<sh iy
h' fi!Nd.Hu;a foaYhla Wfoid úYd, bosß msïula mekSug nq;a;, jeks k.r" isõuy jdksc k.r" iy cd;sl k.r
wjYH jk wdldrhg rfÜ wd¾Ólh ld¾hlaIu lsÍug yd ne÷Kq iS l,dmj, iy iïnkaO;d k.r f,i l%shd;aul
kï wms iyiïnkaê; úi÷ula lrd hd hq;= fjuq' foaYSh flf¾'
ksIamdolhdg myiqfjka foaYSh iy cd;Hka;r fjf<|fmd<g
iïnkaOùug;a ixpdrl l¾udka;fha m%j¾Okhg;a tu fmdl=re k.r (Cluster Cities)
iïnkaO;dj w;HdjYHh' ta i|yd m%Odk jrdh fol iy wms ks¾udKh lrk isõuy jdksc k.r iy cd;sl k.r
.=jka flakaøia:dk folg läkñka hd yels" ish¨ w;rueos wdY%s; j f;dr;=re ;dlaIKh" oekqu" m¾fhaIK" ixpdrl iy
k.r iy fN!;sl m%foaY w;r wka;¾iïnkaO;djla we;s fiajd iemhqï jeks tla tla lafIa;%j,g m%uqL;dj ,ndfok
flfrk —iS yevfha wd¾Ól fldÍfvda l%uhla˜ (C Shape fmdl=re k.r moaO;shla iqjmyiq cSjk uOHia:dk f,i
Economic Corridor) y÷kajdoSu wmf.a ie,iqu fõ' ks¾udKh lrkafkuq'

A9 iuÕ C9 ( iS yevfha wd¾Ól fldßfvda kuhla w¨;a fld<U - fjf<| iy uq,H mqrjrh
fld<U k.rh" jrdh iy lgqkdhl cd;Hka;r .=jka oyila úfrdaO;d uOHfha wm wdrïN lrk ,o jrdh k.rh
f;dgqfmd< flakaø lr.;a" bkaoshdkq id.r l,dmfha jdksc úfrdaO;d ±lajQ md¾Yjhka úiska u f.dvk.ñka isákq ±lSu
iy uqo,a flakaøia:dkh;a" yïnkaf;dg jrdh iy u;a;, w;sYhska i;=gg lreKls' wms tod ie,iqï l< mßÈu yqÿ
cd;Hka;r .=jka f;dgqfmd< uq,alr .kakd cd;Hka;r ld¾ñl jdksc flakaøh f,i ie,l=Kq fld<U k.rh jrdh k.rhg
iy fiajd iemhqï flakaøia:dkh f,i;a" ;%sl=Kdu, jrdh iy tlafldg cd;Hka;r fjf<| iy uQ,H mqrjrh njg m;a
.=jkaf;dgqfmd<;a" lkalika;=r jrdh iy .=jkaf;dgqfmd<;a lsÍug lghq;= lrkafkuq' wms th —w¨;a fld<U˜ f,i kï
flakaø lr f.k rfÜ isõfldK hdfjk —iS yevh .kakd˜ fldg › ,xldfõ wkd.; wd¾Ól ixj¾Ok l%shdj,sfha
(C Shape) wd¾Ól fldßfvda kuhla wm ks¾udKh lrkafkuq' uQf,damdhsl uOHia:dkh f,i l%shd;aul lrkafkuq' ;jo tu
k.rh cd;Hka;r uQ,H flakaøhla njg m;a lsÍu i|yd
kd.ßl m%;sjHqy.;lrKh wjYH kS;s iy fr.=,dis läkñka y÷kajd fokq ,efí'
Y%S ,xldfõ mj;sk kd.ÍlrK l%shdj,sh ;=< we;s wiu
ixj¾Okh ksid tlu m<df;a osia;s%lal w;r fukau tlu •• w¨;a fld<U k.rh wdY%s; Wmkd.ßl moaO;Ska yd hd
osia;%slalfha k.r w;r;a mj;sk mr;rh iy úIu;djka lrñka oekg Ndú; lrk idudkH ÿïßh moaO;sh u.S
ms<sn| wms b;d fyd|ska wjOdkh fhduq lr we;af;uq' wms ys;ldó wdldrhg jeä oshqKq lr" fld<U wdY%s; j —kj
fhdackd lrk taldnoaO fN!;sl wjldY Ndú;h u`.ska kd.ßl ÿïßh moaO;shla˜ (MRT) ia:dmkh flf¾' fuu
wfmalaId lrkafka fuu wiu kd.ÍlrK ls%hdj,sh fjkqjg wdldr foflkau ffokslj fld<U k.rhg weoS tk
uq¿ rgmqrd me;sreKq iS yevfha wd¾Ól fldßfvda¾ l%uhg ck;djf.a iqjmyiqj i|yd jgrjqï ieye,a¨ ÿïßh ud¾.
Wmßu jYfhka odhl fjñka wfma k.rj, merKs yevh moaO;shla (LRT) f.dvk.kq ,efí'
fjkqjg kj jákdlula tl;= lsÍug h'
•• fld<U k.rh wdY%s; j oskm;d iy ks;r mj;sk wêl
isõuy jdksc k.r jdyk ;onoh 50] lska wvq lsÍu i|yd ;ks w;g
Èfjk jgrjqï ud¾. Odjk (Radial and Circular) ie,eiau
fld<U" yïnkaf;dg" hdmkh" ;%sl=Kdu,h hk isõuy jdksc fkdmud j Èh;a lrk w;r m%Odk uxikaêj, we;s jk
k.rhka jrdh iy .=jkaf;dgqfmd< iys; k.r ksid tajd jdyk ;onoh wju lsÍu i|yd m%fõY ud¾. i|yd l=vd
wd¾Ól fldßfvda kufhys cd;sl iy cd;Hka;r jYfhka .=jka md,ï moaO;shla ks¾udKh lsÍug iy iEu m%Odk
iyiïnkaëlrKh uOHia:dk f,i l%shd;aul flf¾' k.rlgu hdka;%sl isria jdyk wx.k moaO;shla tla lrkq
,efí'

56 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• w¨;a fld<U wdishdfõ w,xldru k.rh njg m;alsÍu •• m%Odk ud¾. iy wêfõ.S ud¾.j,g ;onofhka f;dr j
i|yd WoHdk" c, WoHdk" ud¾. fomi yß; ux;Sre" we;=¿ úh yels wdldrhg w;=re ud¾. ls'ó' 100"000 la
wLKav j l%shd;aul fldg wmøjH l<ukdlrKh ixj¾Okh lrk w;r" w;=re ud¾.j,g myiqfjka msúish
l%ufõohla iys; mú;%;dj m%uqL yß; mqrjrhla njg yels wdldrhg ish¨ wNHka;r iy .%dóh m%fõY ud¾.
m;a flf¾' Bg wu;rj kd.ßl wmøjH tl;= lsÍu" moaO;sh jeä oshqKq flfrkq we;'
u,dmøjH msßisÿ lsÍu" >K wmøjH l<ukdlrKh iy
c, m%;spl%SlrKh i|yd úfYAI jevms<sfj<la l%shd;aul
lrkq ,efí' ud¾.ia: m%jdyk fiajd
•• fmdÿ fiajdjla f,i ,dN bmhSfuka f;drj mj;ajdf.k
hk uOHu .ukd.uk uKav,h kQ;khg .e<fmk
iqj myiq .ukla - mßir ys;ldó m%jdyk moaO;shla wdldrhg kùlrKh lr tys kv;a;=j iy fiajlhskaf.a
iqjmyiqfjka blaukska yd wdrlaIdldÍ j ;u m%jdyk iqNisoaêh i`oyd bv ie,fik wdldrhg wdodhï bmhSu
wjYH;d imqrd .ekSu iEu mqrjeisfhl=g u we;s whs;shls' i`oyd nia kej;=ï fmd<j,a" äfmda iy jdKsc jákdlula
kuq;a ;ju;a › ,xldfõ fmdÿ m%jdykh wdY%s;j nrm;< iys; bvï Ndú; lr m%dfoaYSh jdKsc uOHia:dk iy fiajd
.eg`MldÍ ;;ajhla mj;S' Bg fya;=j wm ks;ru Ndú;d iemhqï uOHia:dk bÈ flf¾'
lrk uyd ud¾. iy ÿïßh ud¾. mokï lr.;a m%jdyk
moaO;sfha we;s miq.dó;ajh iy ì÷Kq wka;¾ iïnkaO;djhka •• fld<U k.rfha isg ish¨ k.r iïnkaO flfrk w;s
h' tu ksid ck;djg ld¾hlaIu" by< m%ñ;sfhka hq;a mßir iqfLdamfNda.S nia r: fiajdjla y÷kajd fok w;r ffoksl
ys;ldó m%jdyk fiajdjla ,ndoSu i|yd kQ;k m%fõYhla ld¾hd,hSh m%jdykfha§ we;sjk ÿIalr;d uÕyeÍu i|yd
wjYH h' tu j.lSu wms Ndr .kafkuq' ÿïßh ia:dk hd flfrk mßÈ fld<U iy n;a;ruq,a,
w;r iqfLdamfNda.S wka;¾ iïnkaê; m%jdyk ie,eiaula
iyiïnkaê; kùk ud¾. moaO;shla we;s lrkq ,efí' tysu fldgila f,i je,a,j;a; ÿïßh
ia:dkh wdY%s;fha isg n;a;ruq,a, olajd Èfjk c,ud¾.
wmf.a wdKavq iufha rfÜ ud¾. moaO;sh b;du;a by< m%jdyk fiajdjla wdrïN lsÍu iy 2013 È wm wdrïN
uÜgñka ixj¾Ok l< nj lrjqre;a okakd lreKls' tys l< ixpdrl c,ud¾. m%jdyk fiajh m%j¾Okh lsÍug;a
wfma wruqK jQfha rfÜ ck;djg jvd myiqfjka hdïBï lghq;= flf¾'
lsÍug wjldY ie,iSu h' fujr wfma ie,iqu tlS ish¨
ud¾. moaO;Ska w;r ukd iyiïnkaO;djla we;s wd¾Ól •• .ukd.uk uKav,h i;= niar: ksis mßÈ kv;a;= lsÍug;a
fldßfvdaj, YlH;dj by< kexùuhs' wjYH niar: ñ,§ .ekSu u.ska jeämqr niar: m%udKhla
Odjkh lsÍug;a wjYH lghq;= wms fkdmudj wdrïN lr
•• fld<U - uykqjr wêfõ.S ud¾.fha boslsÍfï lghq;= .ukd.uk uKav, fiajlhskaf.a jegqma iy wfkl=;a §ukd
iy lgqkdhl wêfõ.S ud¾.h jrdh k.rh olajd oS¾> ms<sn`o .eg¨ b;d flá l,la ;=< úi`§ug wjYH mshjr
lsÍfï lghq;= läkñka wjika lrkq we;' tu ud¾.fha .efka'
isg fldÜgdj" n;a;ruq,a, yryd me<shf.dv olajd osfjk
ud¾. lghq;= o Bg iu.dój wdrïN flf¾' •• .ukd.uk uKaav,h iy fm!oa.,sl nia r: taldnoaOj
;r`.ldrs;ajhlska f;drj idOdrKj wdodhï Wmhd .;
•• W;=re wêfõ.S ud¾.fha iy r;akmqr wêfõ.S ud¾.fha yelsjk f,i iy idudkH ck;djg wmyiq;djhla we;s
boslsÍï lghq;= läkñka wdrïN lrk w;r wä oyila fkdjk f,i fmdÿ ld,igykla hgf;a iEu ud¾.hlgu
Wiska rgmqrd Èfjk ish¨ wêfõ. ud¾. iy m%Odk ojfia meh 24 mqrd l%shd;aul jk m%jdyk fiajdjla
ud¾.j, m%fõY iys; jgrjqï ud¾.hla wdrïN lsÍu iy ,nd§ug lghq;= lrkq we;' mßir ys;ldó m%jdyk
uykqjr isg kqjrt<shg wêfõ.SS ud¾.hla bÈlsÍu ms<sn`o fiajdjla we;slsÍu jeks cd;sl wjYH;dj,È by<
YlH;dj i,ld nef,a' ld¾hlaIu;djla iys; iq¾h n,Yla;s iy yhsì%â jdyk
ñ,§ .kakg isÿjqjfyd;a ta i|yd wjYH lrk nÿ iyk"
•• rfÜ ish¨ m%Odk ud¾.j, iEu ls' ó' 3-5 w;r ÿßka wvq fmd,S Kh myiqlï wdÈh ,ndÈug l%ufõohla ilia
—biair lsÍfï ux;Sre˜ (Overtaking Lane) ia:dmkh lr tu flfrkq we;'
ud¾.j, ;onoh iy jdyk wk;=re isÿùu wvq lsÍug
lghq;= flf¾' •• ´kEu nia r:hl Ndú; l< yels B-m%fõYm;% l%uhla
(E- Ticketing System) l%uhla wm y÷kajd fokq ,efí'
•• mj;sk rch u.ska ksis mßÈ kv;a;= fkdlsÍu ksid wn,ka
ù we;s m%Odk ud¾. moaO;sh fukau rgmqrd úysfok •• ud¾. ;onoh iy wk;=rej,g m%Odk fya;=jla ù ;sfnk
ish¨ ud¾. iïmQ¾Kfhka u wka;¾cd;sl m%ñ;Skag wkqj ßheÿrkaf.a j.lSfuka f;dr ßh Odjkh fjkqjg úkh.
kùlrKh lrkq ,efí' rel r: Odjkhg fhduq lsÍu i`oyd;a u.S ñ;%YS,S
fmdÿ m%jdyk fiajdjka iemhSug;a fuu wxYfha fiajh
lrkakkaf.a jD;a;sh g f.!rjhla ,ndÈu i|yd;a Tjqkaf.a
wdl,am yd yeisÍfï fjkila we;s lsÍu i|yd;a wjYH
oekqu iy mqyqKqj ,ndÈfï l%ufõohla ilia lrkq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 57


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
•• iEu nia r:hlgu ojfia wfmalaIs; wdodhu úkhdkql+,j fld<U jrdh
Wmhd .; yels l%ufõohla wm ia:dms; lrk neúka
•• fld<U jrdfha m%;swmkhk nyd¨ï m¾hka; m%udKh
ßheÿrka iy nia ysñhka kS;sh ksisf,i ms<smÈkjd kï
by< kxjk cd;Hka;r u.S m¾hka;hla w¨;ska wdrïN
kS;sh;a Tjqkg idOdrK úh hq;= h' tu ksid oekg y÷kajd
lr oekg fufyhqï fkdlrk kef.kysr m¾hka;fha
§ ;sfnk iuyr widOdrK ov .eiSï l%u iy widOdrK
fufyhqï fkdmud j wdrïN lr tys b;sÍ fldgi fkdmud
nÿ j¾. .ek h<s fidhd n,d ixfYdaOkh lsÍug mshjr
j boslrkq we;' ngysr m¾hka;fha boslsÍfï lghq;=
.kq ,efí'
fm!oa.,sl wdfhdack o fhdod .ksñka wdrïN lrkq ,efí'
kef.kysr m¾hka;h iy SAGT w;r fldgfiys kj
ÿïßh fiajd m¾hka;hla boslsÍfï i|yd we;s YlH;dj wOHhkh
flf¾'
•• mj;sk ;;a;ajfhka ÿïßh fiajdj f.dv.ekSu i|yd
;djld,slj ÿïßh iy ÿïßh ud¾. jeä ÈhqKqj iy •• m%Odk ud¾.j, nyd¨ m%jdykh ksid we;sjk ud¾.
kv;a;= ms<sn| j.lSu rch úiska oeÍug isÿfõ' bka ;onoh;a tu ;onoh je,elaùu i|yd mkjd we;s
wk;=rej ld¾hlaIu iy iqjmyiq ÿïßh fiajdjla iSudjka ksid;a nyd¨ m%jdykhg we;sjk m%udohka j<lajd
mj;ajdf.k hdfï j.lSu ÿïßh fomd¾;fïka;=jg .ekSug;a ÿïßh ud¾. wdY%s; j nyd¨ uOHia:dk ;=kla
mejfrk kj l%ufõohla ilia flfrkq we;' mE<shf.dv" fõhkaf.dv iy r;au,dfka fkdmudj ia:dmkh
lsÍug lghq;= flfrkq we;'
•• mdkÿr - fld<U - fõhkaf.dv" rd.u - lgqkdhl -
ó.uqj iy urodk - fydaud.u hk ÿïÍh fiajd i|yd
úÿ,s ÿïÍh moaO;shla y÷kajdoSug lghq;= lr idudkH yïnkaf;dg jrdh
ÿïÍh fiajdjg wu;rj iqfLdamfNda.S ld¾hd,Sh ÿïßh
•• yïnkaf;dg jrdh .súiqu ixfYdaOk lsÍug Ök rch
fiajhla wdrïN flf¾'
iuÕ rdc;%dka;%sl idlÉPd fkdmudj wdrïN lsÍug
•• ÿïßh fiajdj kùlrKh i|yd kQ;k ;dlaIKsl l%ufõo lghq;= fhdokq ,efí'
iy äcsg,alrKh y÷kajd foñka ÿïÍh m%fõYm;% ksl=;a
•• yïnkaf;dg jrdh cd;Hka;r ld¾ñl iy fiajd iemhqï
lsÍu iy wdik fjka lsÍu i|yd Tka,hska fiajdjla iy
uOHia:dkhla f,i j¾Okh fldg fk!ldj,g wjYH
B-m%fõYm;% iy iajxl%Sh we;=¿ùfï-msgùfï fodrgq
bkaOk" wdydr" kv;a;= iy wfkl=;a fiajd iemhSu i|yd
l%uhla o y÷kajd fokq ,efí'
foaYSh jHdmdßlhkag wjYH myiqlï imhkq we;'
•• NdKav m%jdykh i|yd wjYH ÿïßh tkacska wdkhkh
•• yïnkaf;dg wdfhdack l,dmhg wjYH ish¨ u fN!;sl
lsÍu iy ÿïßh ;Ügq foaYShj boslsÍfï l%ufõohla
iïm;a iemhSug lghq;= flf¾'
ilia lrk w;r fld<U" yïnkaf;dg" ;%sl=Kdu,h iy
lkalika;=f¾ hk jrdhj,g ÿïßh u.ska NdKav m%jdykh •• .d,a," lkalika;=rh iy ;%sl=Kdu, jrdhka l,dmSh
lsÍu i|yd wjYH myiqlï j¾Okh flfrkq we;' wjYH;djkag iy cd;sl wd¾Ól fldßfvdaj,g .e<fmk
wdldrhg m%;s ixúOdkh flfrkq we;'
•• ÿïßh ia:dk yd ne÷Kq m%Odk k.rj, we;s ÿïßh
bvï Ndú;hg f.k idmamq ixlS¾K" uQ,H fiajd" fydag,a"
ld¾hd, iskud Yd,d" úfkdao uOHia:dk iy ;Ügq ksjdi .=jkaf;dgqfmd< ixj¾Okh
wdosfhka iuúkaú; jdKsc uOHia:dk njg m;alsÍu i|yd
•• lgqkdhl .=jka f;dgqfmdf<a fojk .=jka m:h iy fojk
jevms<sfj<la ilia lr ÿïßh fiajdfõ wdodhï by<
u.S m¾hka; f.dvke.s,af,a lghq;= fkdmud j wdrïN lr
kxjk jevms<sfj<la ilia flf¾'
wNHka;r .=jka m%jdykh j¾Okh lsÍu i|yd foaYSh u.S
m¾hka;hka w¨;ska boslsÍu wdrïN flf¾'
jrdh iy .=jka fiajd
•• cd;Hka;r .=jka iud.ï iuÕ idlÉPd lr u;a;, .=jka
•• fld<U - lgqkdhl iy yïnkaf;dg - u;a;, .=jka yd f;dgqfmdf<a .=jka fufyhqï wdrïN lrk w;r u;a;,
kdúl u.S iy NdKav m%jdyk uOHia:dk folla f,i .=jkaf;dgqfmdf<a iyh .=jka m:h (Taxi Way) iy NdKav
ixj¾Okh flfrkq we;' m¾hka;hla boslsÍug lghq;= fhdokq ,efí'
•• foaYSh iy úfoaYSh wdfhdaclhkag ksIamdok l¾udka; •• ish¨ wNHka;r .=jka f;dgqfmd<j,a ixpdrl l¾udka;h
wdrïN lsÍu i|yd fld<U - lgqkdhl iy yïnkaf;dg m%j¾Okh wruqKq lrf.k ixj¾Okh lrk w;r
- u;a;, l,dm foflys ksoyia wdfhdack l,dm folla kqjrt<shg l=vd .=jka f;dgqfmd<laa boslsÍug lghq;=
wdrïN lrk w;r fuu l,dmj, m%uqL;dj uOH mßudK flf¾'
foaYSh jHjidhlhskag ,ndoSug lghq;= lrkq ,efí'

58 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


mqk¾ckkSh n,Yla;sh fmruqKg mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Njhkag udreùu
fï jk úg isÿfjñka mj;sk foaY.=Ksl úm¾hdih ksid .,a •• 2021 g fmr ukakdrï ¥mf;ys fu.dfjdÜ 100 l uyd
w`.=re iy Lksc f;,a jeks fmdis, bkaOk w;yer uq`Muy;a mßudK iq<x n,d.drh moaO;shla rch u.ska wdrïN
f,dalhu mqk¾ckkSh n,Yla;sh fj; udrefjñka ;sfí' Y%S lsÍug wfmalaId lrk w;r rdcH iy fm!oa.,sl
,xldfõo wkd.; ixj¾Ok jHdmD;s ls%hd;aul lsÍu;a iu.u yjq,aldß;ajfhka ukakdru" mQkßka iy fudKrd., jeks
n,Yla;sh i|yd we;s b,a¨u ;jÿrg;a by< hkq we;s w;r m%foaY we;=¿ osjhsk mqrd úúê mßudKfha iq<x n,Yla;s
wm o Wodlr .; hq;af;a wkd.; mrmqrg m%;sM, N=la;s jHdmD;shla wdrïN lr bÈß oYlh ;=< fu.dfjdaÜ 800
úÈh yels ;sridr ixj¾Okhla ksid n,Yla;s lafIa;%h ;=< iq¾h n,Yla;shla rfÜ n,Yla;s ksIamdokhg w¨;ska tla
yels;dla ÿrg mqk¾Ôj n,Yla;s m%Njhka Ndú;d l< hq;=h' lsÍug ie,iqï flf¾'
ta ksid 2030 jk úg rfÜ iuia; n,Yla;s wjYH;djh
Wmßufhka mqk¾ckSh m%Njhka" c, úÿ,sh iy iajNdúl jdhq •• bosÍ jir 5 ;=< ksjdi ld¾hd, iy l¾udka;Yd,d
Ndú;fhka mßir ys;ldój ksIAmdokh lsÍug wjYH n, jy,j,a u; iúlrk iq¾h fldaI ud¾.fhka iq¾h
Yla;s ie,iqu wms ilia lrkafkuq' n,Yla;sh ksIamdokh lsÍug jeä wjOdkhla fhduq flf¾'
ta i|yd jehjk iïmQ¾K wdfhdackhu iyk fmd,S nexl=
•• › ,xldfõ n,Yla;s iqrlaIs;;dj yd iajhxfmdaIs;;ajh Kh l%uhla hgf;a ,nd§ug lghq;= lrk w;r" ;jo tu
wmf.a m%Odk;u m%;sm;a;suh iy Wmdh ud¾.sl wruqKla n,Yla;sh ;u mßfNdackhg fhdod .ekSfuka miqj b;sßh
jk w;r ta i|yd wm WmÍu jYfhka lem fjkq we;' cd;sl n,Yla;s m%jdyhg tla lsÍfï kj l%ufõohla
y÷kajd fokq we;'
•• › ,xldj wdY%s; uQyqÿ l,dmfha Lksc f;,a .fõIKh
Yla;su;a lsÍug wjYH ish¨ mshjr fkdmudj .ekSug wm •• oekg úúê fya;+ka u; iq<x fyda iq¾h n,Yla;s jHdmD;s
l,amkd lrk w;r oekg yÿkdf.k we;s iajNdúl jdhq wdrïN lsÍug fm!oa.,sl jHjidhlhskag we;s ù ;sfnk
ksê rfÜ ck;djf.a mÍfNdackhg .; yels wdldrfha ndOd bj;afldg ta i|yd wjYH ish¨ Èß .ekaùï rch
jevms<sfj<la jir 3 ;=< oS ia:dmkh flf¾' u.ska ,ndoSug lghq;= flf¾'

•• jir 40 lg;a jvd merKs fldf,dkakdfõ f;,a msßmyÿj •• iEu m<d;lu kd.ßl wmøjH Ndú;fhka n,Yla;s
läkñka kùlrKh lr OdÍ;dj by< kexùug lghq;= ksIamdok jevigykla y÷kajd fokq ,efí'
lrk w;r ;%sl=Kdu,fha f;,a gexls m%;sixialrKh lr •• rfÜ ish¨ f.dvke.s,s b|slsÍfïoS n,Yla;s kdia;sh
Ndú;hg .kq ,efí' wjujk wdldrhg iy n,Yla;s ld¾hlaIu;dj by<
•• oekg mj;sk ie,iqu wkqj 2020 oS fn%daâ,kaâ kexùug wjYH m%;sm;a;s iy kS;sÍ;s y÷kajd fokq ,efí'
n,d.drh;a" 2021 oS Wud Th;a" 2023 oS fudrf.d,a,
n,d.drh;a" 2024 § ;,msá., iy iS;djl .Õ n,d.dr
hk c,úÿ,s n,d.dr yryd bosß isõjir ;=<oS fu.dfjdaÜ
230 l muK úÿ,sn, ksmojkq we;'

•• le,Ks;siai n,d.drh fkdmud j iajNdúl .Eia g¾nhska


wdY%s; n,d.drhla njg m;a lsÍug;a 2023 g fmr
yïnkaf;dg iy flrj,msáfha o tjeks n,d.dr 2 la
wdrïN lsÍug lghq;= fhdok w;r mßir ys;ldó
m%;sm;a;sh hgf;a bosÍ iy jir ;=< fld<U iy ta
wdY%s; m%foaYj, bkaOk wdY%s; n,Yla;s W;amdok n,d.dr
iajNdúl .Eia (LNG) j,g udre lsÍu wmf.a ie,iqu fõ'

•• ndOdjlska f;drj úÿ,sh ,ndoSu i|yd;a mqk¾ckkSh


n,Yla;shg by< bvlvla ,ndoSu i|yd;a ,xldfõ oekg
mj;sk idïm%odhsl úÿ,s iïfm%alaIK moaO;sh fjkqjg
jvd;a ld¾hlaIu idïfm%alaIK moaO;shla (Smart Grid) iy
n,d.dr l<ukdlrK moaO;shla y÷kajdoSug mshjr .efka'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 59


y;ajeks fldgi
fN!;sl wjldY Ndú;fha kj m%fõYh
c, iïm; lsÍu" kj we, ud¾. iy k, ud¾. iys; l%ufõohla
ms<sn| j¾Ihla ;=< wjYH jevms<sfj<la ilia lsÍug
j¾;udkfha isÿfjñka mj;sk f.da,Sh foaY.=Ksl fjkialï úIh m%dudKslhska f.ka ie÷ï,;a lñgqjla m;alrk w;r
ksid w;S;fha fuka ksis l,g jisk jeis wfmalaIdfjka tu jevigyk 2025 g fmr l%shd;aul flf¾'
wkd.;h i|yd wfma wd¾Ólh ie,iqï lsÍug fkdyels h'
tu ksid c,h wm úiska iq/lsh hq;= jia;=jla njg m;a •• ieug msßisÿ mdkSh c,h iemhSu ´kEu rchl j.lSu jk
ù ;sfí' lDIs lghq;= i|yd wêl ridhksl fmdfydr iy w;r ta i|yd oekgu;a l%h s d;aul fjñka mj;sk mdkSh c,
ridhk øjH fhoSu jeks ñksia l%shdlrlï ksid .x.d we< iemhqï c,iïmdok uKavfha yd m%cdc, jHdmD;s jvd;a
fod< iy iajNdúl c,uQ,dY% wmú;%ùfuka c, iïm; ¥IKh mq¿,a fldg ld¾hlaIu lsÍfuka meh 24 mqrdu rfÜ ish¨
ù ;sfí' fidaod md¨j by<hdu ksid .xj;=r jeks ;;ajhka ksjdi j,g msßisÿ mdkSh c, myiqlï ,ndÈu bÈß jir
o we;s ù we;' fï ish,a, ksid —ieug c,h˜ (Water for All) 3 we;=<; iïmQ¾K lrk w;r iEu jdKsc iy ld¾ñl
jHdmD;sh wm y÷kajd fokafka ish¨ c, uQ,dY mú;% fldg bÈlsßul§u ksjerÈ c, m%;p s l%l
S rK l%ufõohla l%h
s d;aul
úêu;a ie,eiaula hgf;a ish¨ fokdgu mdkSh c,h iy jdß lsÍu wksjd¾h lsßu i|yd kj kS;s m%;m s dok f.k tkq
c,h imhd §ug h' we;'

•• › ,xldfõ mj;sk ish¨ .x.d we< fod< iy c,fmdaIl


m%foaY msßisÿ fldg ixrlaIKh lsÍu i`oyd úYajúoHd, wdmod l<ukdlrKh
isiqka" mdi,a isiqka" ;reKhkaa we;=¿ mq¿,a ck;d udkj l%shdldrlï ksid we;s jk wdmod j<lajd .kakd w;r
iyNd.S;ajfhka jirl jevigykla l%shd;aul lr wLKav u iajNdúl wdmod l,a;nd ksjerosj y÷kdf.k thska isÿfjk
j mj;ajdf.k hdfï j.lSu m%foaYfha mosxÑlrejka iy ydksh wju lr .ekSu rchl j.lSuhs' tfukau lsishï
m%cd fmd,sia fiajh taldnoaO l%ufõohla y÷kajd fokq we;' wdmodjla isÿjk úg tuÕska isÿjk ydksh wjulr .ekSug;a
ydkshgm;a jQjka k.disgqùg;a fN!;sl foaj,a h<s ia:dmkh
•• .x.d fødaKs we< bjqre jeõ ;djq¨ msßisÿ fldg jdß c,h
lsÍug;a fkdmudj l%shdl< hq;=h' wdmod l<ukdlrKfha
ixrlaIKh lsÍfï läkï jevms<sfj<la wdrïN lrkq
yrh kï thhs' ta;a wfma rfÜ mj;sk kS;sÍ;s iy wdh;ksl
,efí'
jHqyhka fuu yrh iuÕ fldf;la ÿrg .e<fmkafkao hkak
•• j¾Id c,h .nvd lsÍu i|yd mj;sk jeõ iy c,dYj, .eg¨ iy.; neúka ta ms<sn|j ksjerosj fidhd n,d ms<shï
Odß;dj by< kexùu;a w¨;ska jeõ iy c,dY moaO;shla fhdokq we;'
f.dvke.Sug mshjr .kakd w;r lDIsl¾udka;fhaoS
c,h ld¾hlaIuj iy wrmsßueiqï Ndú;h i|yd oshqKq •• osjhsfka osia;%slal fndfyda m%udKhl m%Odku .eg¿jla njg
;dlaIKsl l%ufõohla y÷kajd fok w;r ta i|yd wjYH m;a ù we;s w,s ñksia .egqu u.ska ck;djg isÿfjk cSú;
wdfhdack i|yd iyk fmd,S Kh uqo,la iy nÿ iyk foafmd< iy j.d ydks k;r lsÍu i|yd ;sridr úi÷ula
,ndoSug mquqL;dj olajkq ,efí' ,nd fokq we;' ta hgf;a¦

•• lDIsld¾ñl ìïj,ska .x.d" we<fod<, jeõ iy c, •• fláld,Sk úi÷ula f,i oekg kj;d oud we;s w,s
uQ,dY%j,g ridhksl øjH fyda ñksiqkag .yfld<g fyda jeg bos lsÍfï jHdmD;sh fkdmud j wdrïN lrk w;r
i;d iSmdjdg wys;lr fjk;a øjH tlaùu je<elaùu i|yd w,s .ïjeoSu kj;d oeóu i|yd jvd;a kùk ;dlaIKsl
kj l%ufõohla wksjd¾hfhkau l%shd;aul lrk w;r tu l%ufõohla fkdmudj y÷kajd fokq ,efí'
jevms<sfj, oekg jl=.vq iy ms<sld jeks frda. nyq,j
•• jk i;=ka ixrCIKh i`oyd fjkalr we;s jkcSú N+ñ
me;sÍ we;s m%foaYj,ska wdrïN flf¾'
m%foaYhka iy tu i;=kaf.a c,h wdydr yd iajNdúl
•• N+.; c, OdÍ;dj m%udKj;a fkdùu ksid wNHkakr mdxY+ mßirh wdrCId fldg w,s uxlvj,aj, we;s ndOd bj;a
;Ügqj, oeä úh<S hdula isÿù we;' tu ksid mdxY=, c, lr w,skag myiqfjka hdïBï lsÍfï myiqj i,ikq
iy ;sridr mßir ixrlaIK l%shd ud¾.hla f,i wmf;a we;'
hk jeis c,fhka N+.; c, Odß;dj by< kexùu i|yd
•• jk i;=ka u.ska .ïudk j, jeishkag isÿjk ydks
w¨;ska boslrk iEu ksjilgu jeis c,h .nvd lsÍfï
wjulr .ekSu i`oyd l%shd;aul jk id¾:l jevigyka
l%ufõohla y÷kajd oSug lghq;= flfrkq we;' bosß jir
j,g rcfhka wdOdr imhk w;r w,s m%ydrj,ska
5 ;=< tu jevigyk iEu ksjilgu y÷kajdoSu i|yd
ì`ojeà we;s ish`Mu ksjdi rcfha úhofuka boslr fok
wjYH myiqlï iemfha'
w;r urKhg m;a jQ iy wdndê;jQjka i|yd jkaos
•• wêl j¾Idj;a iuÕ le,Ks" l¿" .sx iy ks,aj,d .xÕd f.ùfï jevms<sj, jvd;a ld¾hlaIu lrkq we;'
wdYs%; j §¾> ld,hla ;siafia mj;sk .xj;=r .eg`Mj
ksid;a úh<s l,dmfha c, ysÕh ksid;a jd¾Islj isÿjk
cSú;" foafmd<" j.d ydks iy wmf;a hk iM<;d meh
.Kk ksid jd¾Islj ì,shka .Kkla uqo,a jeh lsÍug isÿ
ù ;sfí' tu uqo, jehlr .xj;=r md,kh lsÍu i|yd;a"
c, W!k m%foaYj,g f.khdu i|yd;a .nvd lsÍu" fmdïm

60 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• wdmod l<ukdlrKh jvd myiq lsÍu i|yd 47 wxl
35 orK jHik l<ukdlrK mk; iy Bg wkqYdx.sl
ish¨ wKmk;a ixfYdaOkh lrk w;r wdmod ;;a;ajhka
ms<sn|j b;du;a ksjerosj mqfrdal:kh lsÍug yelsjk
mßos kQ;k ;dlaIKsl fuj,ï iy WmlrKj,ska hq;=j
ld,.=K úoHd fomd¾;fïka;=j iïmQ¾K kùlrKhlg ,la
flfrkq we;'

•• cd;sl f.dvke.s,s m¾fhaIK wdh;khg wjYH myiqlï


fukau wjYH iïmQ¾K kS;suh n,h;a ,ndoSu iy
wdmod l<ukdlrK uOHia:dkh iy wdmod iyk fiajd
uOHia:dkh taldnoaOlr —wdmod l<ukdlrK wêldßhla˜
wdmod l<ukdlrK wud;HdxYh hg;g m;aflf¾'

•• wdmodjkag ,la jQ m%foaY" ks;r wdmodjg ,lajk iy wdmod


wjodku iys; m%foaY" mqoa.,hska" f.dvke.,s" jHdmdr iy
lDIs bvï wdos ish¨ f;dr;=re we;=<;a zcd;sl wdmod o;a;
.nvdjlaZf.dvk.kq we;'

•• mj;sk rcfha jeros iy fkdie,ls,su;a l<ukdlrKh


ksid WudTh iy fjk;a tjeks ixj¾Ok jHdmD;s wdY%s;
j ydkshg m;a jQ mqoa.,hska" ksjdi iy fjk;a foafmd<"
bvï fyda j.d ìïj,g isÿ jQ ydks ksjerosj ;lafiare lr
fkdmud j jkaos f.ùug lghq;= flf¾'

•• ks;r wdmodjkag Ndckh jk m%foaYj, ck;dj tjeks


wjia:dj,oS rcfha f.dvke.s,s iy úydria:dk wdosfhys
;djld,slj r|jd ;eîï ksid tu wdh;kj,g;a wdmodjg
,lajQjkag" úfYAIfhkau ldka;djkag iy orejkag ú|Sug
isÿjk úúO ÿIalr;d wju lsÍu i|yd ksis l%ufõohla
hgf;a wjYH myiqlï iys; j /ljrKh ,ndoSug yels
iaÓrj b|slrk z/ljrK uOHia:dk l%uhlaZ ia:dms; lr
wdmod rys; ld,j,oS tajd ;djld,slj l=,shg ,ndoSfuka
tajdfha kv;a;= i|yd wjYH úhou Wmhd .ekSfï l%uhla
i,ikq we;'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 61


;sridr mßir
m%;sm;a;shla
wgjk fldgi
;sridr mßir m%;sm;a;shla

ffcj f.da,h lD;su fjkia lsÍulg fyda n,mEulg ,la lsÍfuka mßirfha
iunr;djh ì`ojeàu ie,flkafka mßir ¥IKhla f,i h' j¾;udkfha isÿjk
fndfyda ukqIH l%shdldrlï ksid mßir moaO;shg isÿjk úkdYh w;s úYd, h' tu
ksid wkd.; mrmqrg iqrlaIs; mßir moaO;shla ;=< ðj;aúug we;s whs;sh wdrlaId
lsÍfï j.lSu wmyg mejÍ ;sfí' ;sridr mßir m%;sm;a;shla hkq mßir ixrlaIKh
muKla fkdj iunr jQ iudc" wd¾Ól mqreÿ l%shdjg kexùu h'

N+ñh l¾udka; li, l<ukdlrKh


Y%S ,xldfõ N+ñh Ndú;d l< hq;af;a ld¾ñl lafIa;%fha oekg iEu wdldrhlu wmøjH
ck;djf.a hy meje;au i|yd h' isÿjk wuqøjH Ndú; lr ñksidf.a ks¾udKhla
ñksidg fukau wfkla i;a;ajhskag NdKav ksIamdokh lr wmøjH nj yÿkd f.k wmøjH
N+ñhg we;s whs;sh iqrlaIs; lrk mßirhg neyer lrk f¾Çh ksIamdokh fkdlr
Ndrldrfhl= f,i rch l%shd l< hq;= wd¾Ól l%uh (Liner Economy) isàu ioyd ck;dj
h' tf,igu ;uka fjkqfjka y~la fjkqjg tla l¾udka;hl fm<.eiaiSu wmøjH
ke.sh fkdyels fldÜGdY" tkï wmøjH" wfkla l¾udka;hkays l<ukdlrK l%shdj,sfha
i;a;ajhska yd wkd.;fha bm§ug wuqøjH f,i fhdod.; yels m<uq mshjr f,ig yÿkd
isák wkd.; mrïmrdj i|yd N+ñh jD; $ pl%Sh wd¾Ól (Circular .; hq;= h' tys§ wmøjH
wdrlaId lrk Ndrldrhska f,ig Economy) l%u fõohla ksIamdokh fkdlr isàu
rch l%shd l< hq;= h' ta i|yd f.dv ke.Sug mshjr .kq yd wmøjH ksYamdokh
uQ,slju cd;sl fN!;sl ie,eiaula ,efí' (Re-use, Re-cycle, lrk m%udKh wju lr
(National Physical Plan) hdj;ald,Sk Re-purpose)' tuÕska mßir .ekSu ioyd wjYH jk
l< hq;= h' mßir úoHdkql+,j ys;ldó ld¾ñl l,dmS (Eco ish¨u l%fudamdhka fhÈh
ilik ,o lDIsl¾uh" i;aj md,kh Industrial Zones) ìys fldg hq;= w;r l=vd l, isgu
yd jeú,s l¾udka; u.ska mßir yß; wd¾Ólhlg (Green ;sridr mßfNdack ixl,am
úkdYh wju lr wd¾Ól jdis Economy) u. újD; flf¾' yÿkajd §ug lghq;=
,nd.; hq;= h' fhdokq ,efí'

ffcj úúO;ajh ckdjdi yd k.r mdßißl wOHdmkh


N+ñ mßfNdack m%;sm;a;s yd ckdjdi bÈ lsÍfï§ uQ,slju jk ixrlaIKh c, ixrlaIKh
c, l<uKdlrk m%;sm;a;s mßirhg wju ndOdjla mdxY= ixrlaIKh fjr,
j, ;sridr nj ;yjqre lrk isÿ fjk wdldrhg ia:dk ixrlaIKh li< l<ukdlrK
w;r;=ru cd;sl jk jeiau f;dard .kakd w;r oekgu;a n<Yla;s l<ukdlrKh Yío
(Forest Cover) 30] oljd by< y÷kdf.k ;sfnk wjOdkug l<ukdlrKh jeks mdßißl
oeóug l%shdud¾. .kq ,efí' ,laù we;s ixfõ§ mßir j.lSï ms<sn| ck;djf.a
ta i|yd h,s jk j.djka isÿ l,dmj, lsisÿ wdldrhl oekqj;a Ndjh j¾Okh fldg
lsÍug iqÿiq mßir ksishdldrj oejeka; ixj¾Okhla isÿ tys,d ck;d iyNd.s;ajh
y÷kd .ekSug ksYaÑ; fkdlsÍug mshjr .efka' by< kexùu i|yd ksYaÑ;
l%shdud¾. .kq ,efí' jevms<sfj<la ilia flf¾'

64 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


;sridr mßir m%;sm;a;shla •• j.=reìï yd lfvd,dk moaO;Ska úkdY lrk udkj
l%shdldrlï md,kh lr tu moaO;Ska iqrlaIs; lsÍug ksis
ffcj f.da,h lD;su fjkia lsÍulg fyda n,mEulg ,la mshjr .kq ,efí'
lsÍfuka mßirfha iunr;djh ì`ojeàu ie,flkafka
mßir ¥IKhla f,i h' j¾;udkfha isÿjk fndfyda ukqIH •• fidaod md¿j fyda ksire ùu ksid w;yer oud we;s N+ñ"
l%h
s dldrlï ksid mßir moaO;shg isÿjk úkdYh w;s úYd, lDIs jk j.dj jHdma; lsÍu iy jk WoHdk we;s lsÍu
h' tu ksid wkd.; mrmqrg iqrlaI; s mßir moaO;shla ;=< i|yd fjku jevigykla l%shd;aul lrkq ,efí'
ðj;aúug we;s whs;hs wdrlaId lsÍfï j.lSu wmyg mejÍ
;sfí' ;sridr mßir m%;m
s ;a;h
s la hkq mßir ixrlaIKh
muKla fkdj iunr jQ iudc" wd¾Ól mqreÿ l%h s djg kexùu h' l¾udka;
ld¾ñl lafIa;%fha oekg isÿjk wuqøjH Ndú; lr NdKav
mdßißl m%;sm;a;s uQ,O¾u yd Wmdhud¾. l%shd;aul lsÍfï§ ksIamdokh lr wmøjH mßirhg neyer lrk f¾Çh wd¾Ól
rdcH md,k m%;sm;a;s my; wdldrhg ia:dmkh lsÍu jeo.;a l%uh (Liner Economy) fjkqjg tla l¾udka;hl wmøjH"
nj y÷kdf.k we;' wfkla l¾udka;hkays wuqøjH f,i fhdod.; yels jD; $
pl%Sh wd¾Ól (Circular Economy) l%u fõohla f.dv ke.Sug
•• rch rfgys mj;sk mßirh wdrlaId lsÍug ixrlaIKh mshjr .kq ,efí' (Re-use, Re-cycle, Re-purpose)' tuÕska
lsÍug yd m%;sIaGdmkh lsÍug l%shd flf¾' mßir ys;ldó ld¾ñl l,dm (Eco Industrial Zones) ìys fldg
yß; wd¾Ólhlg (Green Economy) u. újD; flf¾'
•• rg ixj¾Okh lsÍfï§ yqÿ wd¾Ól ixj¾Okh muKla
fkdj" ;sridr ixj¾Ok wruqKq idlaId;a lr.ekSug
lghq;= fhfoa' li, l<ukdlrKh
•• fm!rd‚l foaYSh iy idïm%odhsl oekqu" kùk úoHdj •• iEu wdldrhlu wmøjH ñksidf.a ks¾udKhla nj yÿkd
yd ;dlaIKh iuÕ .,md .kakd wdldrh iy Ndú;h f.k wmøjH ksIamdokh fkdlr isàu ioyd ck;dj
ksrka;rfhkau .fõYkh lsÍug lghq;= fhfoa' fm<.eiaiSu wmøjH l<ukdlrK l%shdj,sfha m<uq mshjr
f,ig yÿkd .; hq;= h' tys§ wmøjH ksIamdokh fkdlr
•• ck;djf.a hymeje;a;u" fi!LHh" wd¾Ól ixj¾Okh isàu yd wmøjH ksYamdokh lrk m%udKh wju lr .ekSu
iy;sl lsÍu i|yd ;sridr ixj¾Ok m%;sm;a;s yd ne÷Kq ioyd wjYH jk ish¨u l%fudamdhka fhÈh hq;= w;r l=vd
l%shdud¾. m%dfoaYSh mßmd,k jHQyh olajd iïnkaëlrKh l, isgu ;sridr mßfNdack ixl,am yÿkajd §ug lghq;=
flf¾' fhdokq ,efí'
•• oekg rg ;=< mj;sk ish¨u mdßißl m%;sm;a;s yd •• ma,diaála wmøjH neyer lsÍu ksid oekg ,xldjg wh;a
kS;s Í;s hdj;ald,Sk flf¾' iy ta wjg uqyqÿ ;Srhg iy uqyqÿ m;a,g isÿ ù we;s
ydksh ksid id.r iïm;aj,g isÿjk úkdYh j<lajd
.ekSu i|yd iuqÿre mú;%;d jevigykla l%shd;aul
my; i|yka tla tla lafIa;%hkays m%;sm;a;s yd Wmdh ud¾. flf¾'
ta yd wkqrEm jk wdldrhg fjkia úh hq;= fõ'
•• ld¾ñl iy .Dyia: le,sli, j¾.SlrKh lr
N+ñh neyer lsÍu wksjd¾h lrk w;r ta ms<sno ck;djf.a
•• Y%S ,xldfõ N+ñh Ndú;d l< hq;af;a ck;djf.a hy oekqj;aNdjh j¾Okh lsÍu ioyd m<d;a md,k wdh;k
meje;au i|yd h' ñksidg fukau wfkla i;a;ajhskag iu. tlaj mq¿,a m%pdrK jevigykla l%shd;aul flf¾'
N+ñhg we;s whs;sh iqrlaIs; lrk Ndrldrfhl= f,i
•• m<d;a md,k wdh;k lsysmhla taldnoaO jk mßÈ wmøjH
rch l%shd l< hq;= h' tf,igu ;uka fjkqfjka y~la
neyer lsÍfï wx.K yd ikSmdrlaIl li< r|jkhka
ke.sh fkdyels fldÜGdY" tkï i;a;ajhska yd wkd.;fha
ia:dmkh fldg wl%uj;a li< neyer lsÍï j<lajd,Sug;a
bm§ug isák wkd.; mrïmrdj i|yd N+ñh wdrlaId
lghq;= iïmdokh flf¾'
lrk Ndrldrhska f,ig rch l%shd l< hq;= h' ta i|yd
uQ,slju cd;sl fN!;sl ie,eiaula (National Physical Plan) •• frday,a iy l¾udka;Yd,d wmøjH, ;dlaIKsl iy úoHq;a
hdj;ald,Sk l< hq;= h' mßir úoHdkql+,j ilik ,o wmøjH neyer lsÍu i|yd ksis l%ufõohla ilia lrk
lDIsl¾uh" i;aj md,kh yd jeú,s l¾udka; u.ska mßir w;r j.lSï rys; li< neyer lsÍïj,g tfrys j oeä
úkdYh wju lr wd¾Ól jdis ,nd.; hq;= h' mshjr .kq ,efí'
•• fidaodmd¿j" kdhhdï yd mi úh<Shdu j<lajd .ekSfï
mshjrla f,i by< l÷lrfha jk wdjrKh kej; ia:dms;
lsÍug úêu;a ie,eiaula l%shd;aul flf¾' kdhhdfï m%foaY
j, kdh hdu md,kh i|yd wjYH wê;dlaIK l%ufõo
y÷kajd §ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 65


wgjk fldgi
;sridr mßir m%;sm;a;shla
jdhq f.da,h iuqøSh iïm;a
•• ldnka yd úI jdhq jdhqf.da,hg uqodyeÍu md,kh lsÍug kS,yß; wd¾Ólhla u.ska id.r iïm;a l%udkql+, ;sridr
wjYH kshduk úêúOdk y÷kajd fok w;r ta iuÕu l%ufõohla wkqj Ndú; lrkq ,efí' iuqø úYaj úoHd,h
iajdNdúl jdhq m%;spl%SlrK l%shd,sh kej; n,.ekaùu wka;¾cd;sl uÜgug /f.k hdhq;= w;r id.r .fõIKh
i|yd l¾udka; Yd,d rela j.d ;Sre" kd.ßl rela f.duq" i|yd m%uqLia:dkhla ,nd§ug l%shdud¾. .kq ,efí'
u.fomi rela frdamKh" ;=re Whka yd .DydY%s; lDIs jk Èjhsfka y÷kd.;a m%foaY j, fõ.fhka isÿjk iuqø Ldokh
j.d Èß.ekaùug mshjr .kq ,efí' je<elaùug läkï l%shdud¾. .kq ,efí'

•• úÿ,sh ksIamdokh i|yd fmdis, bkaOko Ndú;h iSud ckdjdi yd k.r


lsÍu yryd ldnkayrKh (de-carbonization) isÿ lsÍu
fõ.j;a lr ta yryd m%jdykh l¾udka; iy f.dvke.s,s •• ckdjdi bÈ lsÍfï§ uQ,slju mßirhg wju ndOdjla
bÈlsÍfï§ ldnkayrKh Èß.kajkq ,efí' tfukau ldnka isÿ fjk wdldrhg ia:dk f;dard .kakd w;r oekgu;a
Y+kH (Net-Zero) rgla we;slsÍu i|yd iqÿiq ls%hdud¾. .kq y÷kdf.k ;sfnk wjOdkug ,laù we;s ixfõ§ mßir
,efí' l,dmj, lsisÿ wdldrhl oejeka; ixj¾Okhla isÿ
fkdlsÍug mshjr .efka' tfukau §¾>ld,Sk ie,eiaulg
wkqj tla tla Èia;%slalh i|yd Wmdh ud¾.sl mdßißl
ffcj úúO;ajh úYaf,aIKhka (SEA - Strategic Environmental Assessment)
isÿ lr yels;dla ÿrg l,dm y÷kdf.k (Zoning) fnod
•• ffcj úúO;ajh wdrlaId lsÍu" ixrlaIKh lsÍu yd
fjkalrkq ,efí'
m%;sIaGdmkh lsÍu tla wdh;khla hg;g mejÍug lghq;=
fhfoa' •• tys§ bvï yd ne÷Kq wd¾Ól ixl,am ^Land Based
Economy - iEu wfhl=gu ìï w`.,la& nkaOkh l<
•• N+ñ mßfNdack m%;sm;a;s yd c, l<uKdlrk m%;sm;a;s
hq;= w;r ckdjdi bÈlsÍu l< hq;= jkafka wi,ajdiS
j, ;sridr nj ;yjqre lrk w;r;=ru cd;sl jk jeiau
uQ,O¾u (Neighborhood Principle) yd by,g kef.k yß;
(Forest Cover) 30] oljd by< oeóug l%shdud¾. .kq
ixj¾Okh (Vertical Green Development) hk ixl,amh
,efí' ta i|yd h,s jk j.djka isÿ lsÍug iqÿiq mßir
hgf;a fõ'
ksishdldrj y÷kd .ekSug ksYaÑ; l%shdud¾. .kq ,efí'
•• fufia f.dv kef.k ckdjdih yß; fukau iqyqre
•• kd.ßl iy w¾O kd.ßl jfkdaoHdk we;slsÍu" wêfõ.S
k.rhla (Green and Smart City) úh hq;= w;r ish¨u
uydud¾. fomi jk;Sre ixj¾Okh lsÍu rdcH iy
há;, myiqlï yd fiajdjka taldnoaO lsÍu jeo.;a fõ'
fm!oa.,sl wdh;k ;=< fukau l¾udka; Yd,d msysá bvï
tfukau .%dóh m%foaYj, bÈflfrk .ïudk iajdNdúl
;=< jk j.d lsÍu yryd rgmqrd jk j.dj m%p,s; lsÍug
jHikhkag Tfrd;a;=fok .ïudk (Disaster Resilient
lghq;= flf¾'
Villages) f,i ilia lsÍug lghq;= fhfoa'
•• ffcj úúO;ajh wdrlaId lsÍu hkq th yqfola ixrlaIKh
•• wl%uj;a yd wkjir je,s f.dvoeóu ksid isÿjk nrm;,
lsÍu muKla fkdj kjHlrK l%ufõohla yryd rfÜ
mdßißl ydksh wju lsÍu i`oyd .x.d yd N+.; je,s ,nd
wd¾Ól m%.ukhg fhdod .ekSu h' wdydr T!IO ixpdrl"
.;yels ia:dk yÿkajd §ug;a" uqyqÿ je,s Ndú;hg .ekSu
wOHdmksl yd ixialD;sluh wx. i|yd ffcj úúO;ajh
iïnkaOfhka we;s ÿ¾u; neyerfldg uqyqÿ je,s fidaod
jvd ie,iqï.; yd úêu;a md,khla hgf;a rfÜ wd¾Ól
Ndú;hg .ekSug;a ksis jevms<sfj<la ilia fldg" Bg
m%.ukhg fhdod .ekSug lghq;= fhfoa'
;;a;aj iy;slhla ksl=;a lsÍug;a" wod, wdh;k taldnoaO
•• iajNdúl mßir moaO;s ixrlaIKh lrk w;r ydkshg lsÍfï hdka;%Khla we;s lrkq ,efí'
,lajQ mßir moaO;s m%;sIaGdmkh flf¾'

66 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


mdßißl wOHdmkh
•• mx;s ldur ;=, fukau" w;aoelSï mokï lr.;a úêu;a yd
wúêu;a mdßißl wOHdmkhla uq, isgu úIh ks¾foaYhg
tl;= l< hq;= h' mßir ixrlaIKh yryd isÿflfrk
jHjidhl;aj mokï lr.;a wd¾Ól jHqyhkag (Eco
Entrepreneurship) fkdìhj .uka lsÍu ioyd <ud yd
;reK uki yev.eiSu ioyd l%shdud¾. .kq ,efí'

•• jk ixrlaIKh" c, ixrlaIKh" mdxY= ixrlaIKh" fjr,


ixrlaIKh" li< l<ukdlrKh" n<Yla;s l<ukdlrKh
iy Yío l<ukdlrKh jeks mdßißl j.lSï ms<sn|
ck;djf.a oekqj;a Ndjh j¾Okh fldg tys,d ck;d
iyNd.s;ajh by< kexùu i|yd ksYaÑ; jevms<sfj<la
ilia flf¾'

•• mdßißl kshdukh ms<sn|j oekg mj;sk ixlS¾K;d


ÿrefldg ta i|yd ir, iy meyeÈ,s flakaøsh hdka;%Khla
y`ÿkajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 67


.=K.rel úkh.rel
kS;s.rel iudchla
kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla

rgl ienE ixj¾Okh we;s jkafka wd¾Ól fi!Nd.Hh iuÕ wOHd;añl ixj¾Okhla
o we;s jk úgh' hï mqoa.fhl= fld;rï OkOdkH" ñ,uqo,a /ial<;a Tyqf.a is; msÍ
we;af;a ìfhka" ieflka" B¾IHdfjka iy ffjrfhka kï Tyq ienE Okjf;la fkdfõ'
ta i`oyd Tyqf.a is; i;=áka msÍ ;sìh hq;= h' .=Kj;alïj,ska fmdfydi;a úh hq;= h'
tlsfkld foi ohdfjka n,k" tlsfkldg .re lrk" tlsfkldg Woõ Wmldr lrk
iudchla ìys jkafka túg h' ta ksid wms mqrjeishd wd¾Ól jYfhka fmdfydi;a lrk
w;r u úkh.rel j yeisfrk" .=Kj;a mqoa.,fhl= ìys lsÍu i`oyd ksn`oj lem
fjkafkuq'

wd.u oyug m%uqLia:dkh kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid


iudchla .=K.rel jkafka kS;sh YsIag iïmkak iudchl w;a;sjdru jk w;r rgl kS;sh
wOHd;añl jYfhka msßmqka" l%shd;aul úh hq;af;a ck;djf.a hym; i`oyd h' kS;sfha wdêm;Hh
wd.uoyug <eos mqrjeishka hk ixl,amfha wruqK YsIag iïmkak iudchla f.dvkeÕSu jk
rgl nyq, jQ úg h' ta i`oyd fyhska lsis`ÿ úgl m%cd;ka;%jd§ rch kS;sfha wdêm;Hhg n,mEï
Y%S ,xldj .=Koyñka msß fkdl< hq;= h' tneúka wmf.a rch kS;sfha wdêm;Hh wdrlaId
rgla njg m;aj we;af;a lsÍug iEu úgu lemjk w;r lsisfjl=g;a kS;sfha wdêm;Hh
Ñrd;a ld,hla ;siafia nqÿoyu wNsfhda. lsÍug bv fkd;efí'
m%uqLia:dkfha ;nd .ksñka
yskaÿ" ls;=kq iy bia,dï wdoS meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla
úúO wd.ï woyk ck;dj
mj;ajdf.k tk wd.ñl lsishï m%cd;ka;%jd§ iudchl mj;sk ksfrda.S ,laIKhla kï
iycSjkh ksid h' wka;¾cd;sl iïuq;Ska úiska ms<s.kakd NdIKfha yd m%ldYkfha we;s
ksoyi h' ck;djg ksjerÈ foaYmd,k wd¾Ól iy iudcSSh ;SrK
.ekSug yels jkafka Tjqka ksjerÈ f;dr;=rej,ska yd ±kqfuka
b;sydih" mqrd úoHdj iy ikakoaO jQ úg h' ta i`oyd ndOd úrys; j f;dr;=re" ±kqu yd
cd;sl Wreuhka u;jdo ikaksfõokhg wjldY ;sìh hq;= nj wms ms<s.kafkuq'
rgl ft;sydisl Wreuh
lshdmdkafka ta rfÜ ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj
fm!V;ajh iy wkkH;djhhs'
tajd iq/lsj ixrlaIKh rgla" iudchla Wiia uÜgulg m;ajkafka tu rfÜ mj;sk
fldg wkd.; mrmqrg ixialD;sh ksid h' Wiia l,d lD;s iy ks¾udK ìys lrk Ys,amSka
Wreu lroSu i`oyd wm fj; fuka u ri{;dj iys; ñksiqka o rglg iïm;ls' wfma rg tjeks
mejÍ wkqmfh fõ' wms tu Wiia ixialD;shlg Wreulï lshk rgls' wmf.a j.lSu tu
j.lSu bgq lsÍug imqrd ne`§ ixialD;sh yd l,d ks¾udK wkd.;hg /f.k hduh'
isákafkuq'

iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh


ixj¾Ok l%shdj,sfha w;=re M,hla f,i we;sjk iudc wiudk;dj ye`Èkaúh yelafla mqoa., wkqnoaO
.eg¨jlg jvd iudcSh .eg¨jla f,ihs' wd¾Ól jYfhka rgla fld;rï ixj¾Okhla w;am;a
lr .;a; o iudc wiudk;dj by< uÜgul mj;skafka kï tys w¾:h tu rfÜ úYd, msßila
wirKNdjhg iy wkdrlaIs; ;;a;ajhg m;a ù we;s njh' rchl j.lSu ta ish¨ fokd wdrlaId
lsÍuhs'

70 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


.=K.rel úkh.rel idOdrK iudchla •• b;sydih mqrd fï rfÜ wdrlaIdj iy iudc iqN isoaêh
fjkqfjka fmkS isáfha NslaIQka jykafia,dh' tu ld¾hh
wd¾Ól j¾Okfha hym; fN!;sl ixj¾Okh hs' tu`.ska fjkqfjka Ydikhg ;u orejka Ndrÿka fouõmshka
mqoa.,hdf.a" iudcfha fyda rfÜ weisosis oshqKqj fmkakqï ish¨ fokdg rdcH f.!rj ±laùu i`oyd —nqÿmq;a udmsh
flf¾' tfy;a rgl ienE ixj¾Okh we;s jkafka wd¾Ól yrir˜ kñka tu fouõmshka we.hSu iy iyk ie,iSfï
fi!Nd.Hh iuÕ wOHd;añl ixj¾Okhla o we;s jk úgh' jevigykla l%shd;aul flf¾'
hï mqoa.fhl= fld;rï OkOdkH" ñ,uqo,a /ial<;a Tyqf.a
is; msÍ we;af;a ìfhka" ieflka" B¾IHdfjka iy ffjrfhka •• msßfjka wOHdmkh kÕdisgqùu i`oyd wOHdmk
kï Tyq ienE Okjf;la fkdfõ' ta i`oyd Tyqf.a is; wud;HdxYh hgf;a úfYAI jevms<sfj<la ilia fldg
i;=áka msÍ ;sìh hq;= h' .=Kj;alïj,ska fmdfydi;a úh tu`.ska mßfõKdêm;s iajdóka jykafiaf.a yd msßfjka iy
hq;= h' tlsfkld foi ohdfjka n,k" tlsfkldg .re lrk" oyï mdi,a .=rejrekaf.a fkdúi|S we;s m;aùï" jegqma iy
tlsfkldg Woõ Wmldr lrk iudchla ìys jkafka túg h' ta oSukd ms<sn`o .eg¨ ksrdlrKh lsÍug mshjr .efka'
ksid wms mqrjeishd wd¾Ól jYfhka fmdfydi;a lrk w;r u
úkh.rel j yeisfrk" .=Kj;a mqoa.,fhl= ìys lsÍu i`oyd •• Ñrd;ald,hla iduldój yd iycSjkfhka cSj;a jQ ›
ksn`oj lem fjkafkuq' ,dxflah iudch ;=< wka;jdofhka f;dr ienE oyï
wOHdmkh m%j¾Okh lsÍu i`oyd iEu wd.ul u ,shdmosxÑ
wd.u oyug m%uqLia:dkh oyï mdi,aj, wvqmdvq iïmQ¾K lsÍug m<d;a iNd iuÕ
taldnoaO jevigkla wdrïN lrkq we;'
iudchla .=K.rel jkafka wOHd;añl jYfhka msßmqka"
wd.uoyug <eos mqrjeishka rgl nyq, jQ úg h' ta
i`oyd Y%S ,xldj .=Koyñka msß rgla njg m;aj we;af;a kS;sh" iudc idOdrK;ajh Wfoid
Ñrd;a ld,hla ;siafia nqÿoyu m%uqLia:dkfha ;nd .ksñka
kS;sh YsIag iïmkak iudchl w;a;sjdru jk w;r rgl
yskaÿ" ls;=kq iy bia,dï wdoS úúO wd.ï woyk ck;dj
kS;sh l%shd;aul úh hq;af;a ck;djf.a hym; i`oyd h'
mj;ajdf.k tk wd.ñl iycSjkh ksid h'
kS;sfha wdêm;Hh hk ixl,amfha wruqK YsIag iïmkak
iudchla f.dvkeÕSu jk fyhska lsis`ÿ úgl m%cd;ka;%jd§
•• wdKavql%u jHjia:dfõ 9 jeks j.ka;sfha i`oykaa jk
rch kS;sfha wdêm;Hhg n,mEï fkdl< hq;= h' tneúka
wdldrhg u nqoaOd.ug ysñ m%uqLia:dkh iy nqoaO Ydikh
wmf.a rch kS;sfha wdêm;Hh wdrlaId lsÍug iEu úgu
wm úiska wdrlaId lrkq ,efí'
lemjk w;r lsisfjl=g;a kS;sfha wdêm;Hh wNsfhda. lsÍug
•• wdKavql%u jHjia:dfjys wfkl=;a j.ka;sj, i`oykaa jk bv fkd;efí'
wdldrhg ish¨ wd.ïj,g msßkefuk ish¨ whs;sjdislï
wdrlaId lr§ug rchg mjrd we;s j.lSu o wms •• mqrjeishd fukau md,lhd o kS;sfha wdêm;Hhg hg;a
fkdmsßfy<d bgq lrkafkuq' ish¨ wd.ñl wka;jdohkag úh hq;= w;r tl rgl l%shd;aul úh hq;af;a tl kS;shla
tfrys j fkdìhj mshjr .kakd w;r tu`.ska iEu muKs' kS;sh ieug iudk úh hq;= w;r mqrjeishd kS;shg
mqrjeisfhl=g u ;ukaf.a wd.u ìfhka ielfhka f;dr j ñi kS;sh l%shd;aul lrk wdh;kj,g yd mqoa.,hkag ìh
weoySfï whs;sh iy;sl flf¾' fkdjk" kS;sh l%shd;aul lrk wdh;k yd mqoa.,hka o
kS;shg hg;a jk mßirhla fkdmud j ks¾udKh flf¾'
•• ÿIAlr m%foaYj, msysá úydria:dk iy ksis wdldrfhka
mj;ajdf.k hdu i`oyd Yla;su;a odhl iNdjka fkdue;s •• h,a mek .sh kS;s l%shdmámdá yd wK mk;a ixfYdaOkh
ish¨ úydria:dk iy oiis,a ud;d wdrduj, o ikSmdrlaIl fldg wkd.;hg .e<fmk kS;s moaO;shla ilia lrk
myiqlï" c,h" úÿ,sh" m%fõY ud¾. jeks ish¨ há;, w;r rfÜ kS;sh cd;Hka;r kS;sh iuÕ ukdj .e<mSu
myiqlï ixj¾Okh lsÍu i`oyd —iiqka Wodj˜ kñka i`oyd wjYH m%;sixialrK isÿ lrkq ,efí' '
cd;sl jevigykla wdrïN flf¾' ta hgf;a nqoaO Ydik
•• 2014 oS wmf.a rch ie,iqï lr ;snQ wêlrK fCIa;%fha
wruqo, iy uOHu ixialD;sl wruqo, uÕsska úydria:dk
há;, myiqlï j¾Okh lsÍfï jevms<sfj< jydu
iy oiis,a ud;d wdrduj, kv;a;=j iy ixj¾Ok lghq;=
l%shd;aul lsÍu ;=<ska ie,fik myiqlï u.ska wêlrK
isÿlsÍu i`oyd jeä odhl;ajhla ,ndoSu i`oyd il%Sh
moaO;sh ;=< we;s m%udoùï j<lajd .ekSug mshjr .kakd
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
w;r isú,a wdrjq,a wêlrKh olajd f.k fkdf.dia úi|d
•• .fï mkai, NslaIQka jykafia iy odhl iNdj flakaø .ekSu i`oyd iu: uKAv, l%shdj,sh n, .ekaùug lghq;=
lr.;a iudc wd¾Ól iy idrO¾u ixj¾Ok jevigykla lrkq we;'
l%shd;aul flf¾'
•• kS;sh l%shd;aul lsÍfï mámdá iy hka;%Kh ld¾hlaIu
•• ;reK NslaIQka jykafiaf.a bx.%Sis NdId oekqu" mß.Kl lsÍu i`oyd wod< mqoa.,hskag foaYSh yd úfoaYSh mqyqKqj
iy ;dlaIKsl oekqu j¾Okh lsÍu i`oyd kj wOHdmk ,ndoSug lghq;= lrk w;r kS;sh l%shd;aul lsÍug iydh
jevigykla ilia lrk w;r tu NslaIQka jykafia,df.a jk wdh;k m%;sjHQy.; lsÍug o fkdmud j lghq;=
wOHdmk úhoï m%;smQrKh lsÍu i`oyd udisl wkq.%dyl flf¾'
odhl;aj l%uhla y÷kajd fokq ,efí'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 71


kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla
•• wêlrK moaO;sh iy Bg iïnkaO wdh;khla wka;¾ •• oekg fnfyúka jHdl+,j mj;sk ckudOH yd ikaksfõok
iïnkaëlrKh lrk äðg,a ;dlaIKsl wêlrK fCIa;%fha mj;sk .eg¨ y÷kdf.k Ydia;%Sh m%ñ;Ska wkqj
moaO;shla we;s lsÍug mshjr .efka' fuu wOHdmk fCIa;%h wNsj¾Okh lsÍu i`oyd úoaj;a
lñgqjla tys ks¾foaY wkqj mQ¾K f,i m%;sixúOdkh
•• úksYAphldr ;k;=re iy kS;s fCIa;%fha by< ;k;=re flf¾' jD;a;Sh ckudOHfõoSkag cd;Hka;r uÜfï
i`oyd m;alsÍfï oS iqÿiqlï" fcHIaG;ajh iy w;aoelSï mqyqKqùu i`oyd bv m%ia:d j¾Okh flf¾'
u; mokï ù l%shdlrk mdroDIH hdka;%Khla y÷kajd fokq
we;' •• mqj;am;a" .=jkaúÿ,s iy rEmjdyskS udOH wdh;k wdrïN
lsÍfï § tys uQ,H wdfhdackhka ms<sn`o rcfha wjOdkh
•• ckdêm;s kS;s{hka m;alsÍu i`oyd úksúoNdjfhka hq;a fhduq flf¾' tu fCIa;%fha iDcq úfoaY wdfhdack rcfha
Rcq l%ufõohla w.úksiqre" kS;sm;s" kS;s úoaj;=ka iy wëlaIKhg ,la lrk w;r th kj kS;s Í;s u.ska
kS;s ix.ïj, woyia úuid n,d ilia lrk w;r iEu kshdukh flf¾'
wêlrK moaO;shla wdY%s;j u kS;s{ jD;a;slhkaf.a
f.!rjh wdrlaId jk wdldrhg /lshdfõ fhoSug wjYH •• YS% ,xld rEmjdyskS ixia:dj iy YS% ,xld .=jka úÿ,s
myiqlï imhkq we;' ixia:dj jdKsc ;r.ldß;ajfha mSvkfhka f;dr j
ckudOH lafIaa;%fha wdo¾Y bÈßm;a lsÍu i`oyd iß,k fia
•• kQ;k f,dalfha kS;s jD;a;sh by< uÜgulska mj;ajdf.k l%shdlrk wdh;k njg m;alr md¾,sfïka;=jg j.lshk
hdu i`oyd wkq.ukh lrkq ,nk wLKav kS;s wOHdmkh fldñIka iNdjla hg;g muqKqjkq we;'
,eîfï wjia:dj wmf.a kS;s{ jD;a;slhskag ,ndoSu i`oyd
Wiia kS;s wOHdmk l%ufõohla y÷kajd oSug lghq;= flf¾' •• mqj;am;a uKav,h jHQyd;aul f,i m%;sixialrKh lr
úoHq;a" uqøs; iy kj udOH wdjrKh jk mßos udOHfõ§ka
iy udOH wdh;k ms<sn`o úksYaph wdh;khla f,i o
meyeos,s ckudOH m%;sm;a;shla udOH wOHdmkh m%j¾Okh flfrk uOHia:dkhla f,i o
lsishï m%cd;ka;%jd§ iudchl mj;sk ksfrda.S ,laIKhla m%;sixúOdkh flf¾'
kï wka;¾cd;sl iïuq;Ska úiska ms<s.kakd NdIKfha yd
m%ldYkfha we;s ksoyi h' ck;djg ksjerÈ foaYmd,k •• ckudOHfõ§ka i`oyd kd.ßl ksjdi ixlS¾Khla
wd¾Ól iy iudcSSh ;SrK .ekSug yels jkafka Tjqka ksjerÈ f.dvke.Sug lghq;= flfrk w;r iyk jdyk Kh
f;dr;=rej,ska yd ±kqfuka ikakoaO jQ úg h' ta i`oyd ndOd l%uhla y÷kajd fokq ,efí'
úrys; j f;dr;=re" ±kqu yd u;jdo ikaksfõokhg wjldY •• m%dfoaYSh udOHfõ§ka o we;=¿j udOHfõ§kag myiqlï
;sìh hq;= nj wms ms<s.kafkuq' i,id §u Wfoid mq¿,a myiqlï iys; j —ckudOH
ia:d.dr˜ (Press Clubs) l%uhla m<d;ano j msysgqjkq we;'
•• úis tlajeks ishjig .e<fmk iudchla ks¾udKh lrkq
msKsi NdIKfha yd m%ldYkfha ksoyi wm by<ska u •• iudc udOH we;=¿ kj udOH Ndú;h iy yeisrùu ms<sn`o
ms<s.kakd w;r tajd /l .ekSu msKsi Wmßufhka l%shd oekqu" wjfndaOh yd ikaksfõok Wml%u iudc.; lrkq
flf¾' ta i`oyd ckudOH wdh;k yd tys fiajfha kshq;= msKsi wjYH mshjr .kq ,efí'
jD;a;sSfõ§kaf.a ld¾hNdrh i`oyd wjYH ksjy,a yd
ksrjq,a mßirh ks¾udKh lsÍu rcfha j.lSu f,i i,lkq
we;' b;sydih" mqrdúoHdj iy cd;sl Wreuhka
rgl ft;sydisl Wreuh lshdmdkafka ta rfÜ fm!V;ajh
•• ckudOH fCIa;%fha iuld,Sk f.da,Sh j¾Okh iu`. Y%S
iy wkkH;djhhs' tajd iq/lsj ixrlaIKh fldg wkd.;
,dxflah udOH fCIa;%hg we;s in|;d ms<sn`o wjfndaOfhka
mrmqrg Wreu lroSu i`oyd wm fj; mejÍ we;s j.lSuls''
hq;= j udOH m%ñ;slrKh ms<sn`oj we;s cd;sl yd
wms tu j.lSu bgq lsÍug imqrd ne`§ isákafkuq'
wka;¾ cd;sl wK mk;a" cd;sl yd wka;¾cd;sl udOH
wdh;khkaf.a l%shdldÍ;ajh iy iudc ixialD;sl
•• lsisÿ mQckSh ia:dkhl ft;sydisl Wreuhkag fyda
wkkH;d hk fCIa;%hka fj; úfYaI wjOdkh fhduq flf¾'
mqrdúoHd;aul jákdlïj,g ydks isÿ lsÍug lsisfjl=g;a
•• ckudOH m%;sm;a;s ie,iqïlrKfha § ckudOHfõoSka iy bv fkd;nk w;r tjeks ish¨ isoaOia:dk cd;sl Wreuhka
ckudOH wdh;k ixialD;sh" iudch" mjq, yd ukqIH fia i,ld Wmßu f,i wdrlaId lsÍug lghq;= lrk
in|;d ms<sn`o ms<s.;a iudc ixialD;sl jákdlï w;r ta i``oyd wjYH kS;s wK mk;a ixfYdaOkh lr ta
yd idrO¾u ms<sn`o rduqj blaujd fkdhkq msKsi i``oyd mj;sk wdh;kj, M,odhS;dj by< kexùu i`oyd
wjfndaOd;aul j lghq;= flf¾' iïnkaëlrK jevigykla wdrïN flf¾'

•• by< jD;a;Sh ksmqK;d iys; udOH jD;a;slhska ìyslsÍu


i`oyd cd;Hka;r m%ñ;Skag wkql+, rdcH wkq.%yh iys; —
ckudOH Wiia wOHdmk wdh;khla˜ msysgqjkq ,efí'

72 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• ish¨ ck lKavdhï iy wd.ïj,g wh;a mqrd úoHd;aul fõosld kdgH fCIa;%h
iy ft;sydisl jákdlula we;s isoaOia:dk iy cd;sl
•• fõosld kdgH msgm;a rpkh" wOHlaIKh yd ksIamdokh
Wreuhka ms<sn`o f;dr;=re we;=<;a —äcsg,a mqrd úoHd
iïnkaO ±kqu yd mqyqKqj ,o yels wx. iïmQ¾K —kdgH
úYajfldaIhla˜ ks¾udKlrk w;r uOHu ixialD;sl
ksfla;khla˜ w.kqjr ia:dmkh flf¾' tys fõosld kdgH
wruqo, ms<sn`oj mQ¾K wOHhkhla fldg th iïmQ¾Kfhka
mqyqKqj i`oyd bv m%ia;d úêu;a l%ufõohla hgf;a
m%;sjHQy.; flf¾'
ks¾udK Ys,amSkag fkdñ,fha ,ndfokq we;'
•• cd;sl jákdlula iys; ia:dk keröu i`oyd meñfKk
•• iEu osia;%slalhl u rx.l,d wOHhkd.dr" mqia;ld,
foia úfoaY ixpdrlhka i`oyd wjYH uQ,sl myiqlï tu
myiqlï iy kùk myiqlï j,ska hq;a rx. Yd,djla
ia:dkj, we;s mqrd úoHd;aul jákdlïj,g ydks fkdjk
ia:dmkh flf¾'
wdldrhg imhdoSu wksjd¾h flf¾'
•• ixialD;sl lghq;= fomd¾;fïka;=j hgf;a we;s tosßùr
•• cd;sl Wreuhka iy mqrd úoHd;aul ia:dk ms<sn`oj jeros
irÉpkaø kdgH mdi, mQ¾K f,i m%;sixúOdkh flfrk
f;dr;=re ixpdrlhka w;r m%p,s;ùu je<elaùu i`oyd
w;r ta hgf;a foaYSh fõosld kdgH b;sydifhys úYsIag
ixpdrl uÕfmkajkakkag ksjeros oekqu yd f;dr;=re
lD;s m%;sksIamdokh i`oyd wjYH uQ,HdOdr jevigykla
,ndoSfï l%ufõohla we;s flf¾'
ls%hd;aul flf¾' fõosld kdgH osjhsk mqrd r`.oelaùug
kdgH ixúOdhljreka osß.kajk w;r ta i`oyd wjYH nÿ
ixialD;sh" idys;Hh iy l,dj iyk imhkq we;'
rgla" iudchla Wiia uÜgulg m;ajkafka tu rfÜ mj;sk
ixialD;sh ksid h' Wiia l,d lD;s iy ks¾udK ìys lrk iskud fCIa;%h
Ys,amSka fuka u ri{;dj iys; ñksiqka o rglg iïm;ls'
•• foaYSh Ñ;%mg l¾udka;h j¾;udkfha uqyqK md isák
wfma rg tjeks Wiia ixialD;shlg Wreulï lshk rgls'
w¾nqo yd .eg`M wOHhkh fldg wjYH läkï l%shdud¾.
wmf.a j.lSu tu ixialD;sh yd l,d ks¾udK wkd.;hg
ks¾foaY lsÍu i`oyd úfYaI ld¾hidOk tallhla ia:dmkh
/f.k hduh'
flf¾' Ñ;%mg m%o¾Ykh iïnkaO j oekg Woa.; j
mj;sk w¾nqoldÍ ;;a;ajh uq¿ukska u ÿre fldg Y%S ,xld
idys;H fCIa;%h
cd;sl Ñ;%mg ixia:dj yd m%o¾Yl uKav, w;r idOkSh
•• ks¾udK idys;Hhg we;=<;a kjl;d" flál;d iy ldjH iïuq;shla yd tl`.;djla iys; j Ñ;%mg m%o¾Ykh
lD;s by< m%ñ;shlska hq;= j mj;ajd f.k hdu i`oyd ms<sn`o hdka;%Kh mQ¾K f,i m%;sixúOdkh flf¾'
.%ka: ks¾udKh" m%ldYkh iy wf,úh m%j¾Okh lsÍu
i`oyd kj jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' •• ks¾udKd;aul yd l,d;aul .=Kfhka by< Ñ;%mg
ksIamdokh i`oyd wjYH rdcH wkq.%yh ,ndfok w;r
•• .%ka: uqøKhg wkqn, §u i`oyd wjYH lvodis iy Wiia yd cd;Hka;r uÜgfï Ñ;%mg ksIamdok i`oyd
uqøK hka;% wdosh i`oyd nÿ iyk ,ndfok w;r f,aLl ksIamdok úhofuka 50] l fmd,S rys; Kh uqo,la ,nd
l¾;DNd. ksis f,i f.ùu i`oyd fhda.H l%ufõohla ilia §ug lghq;= flf¾' ;reK iskudfõoSkaf.a m<uq iskud
flf¾' ks¾udKh i`oyd 80] l fmd,S rys; Kh uqo,la ,nd fokq
we;'
•• Y%S ,xld cd;sl mqia;ld, fiajd uKav,h hgf;a mj;sk
.%ka: m%ldYkdOdr jHdmD;sfha Odß;dj mq¿,a lsÍu i`oyd •• Ñ;%mg ksIamdokhg wjYH kùk ;dlaIKsl WmlrK iys;
±kg imhk uQ,H m%;smdok by< kxjkq we;' <ud yd wx.iïmQ¾K ridhkd.dr myiqlï iys; Ñ;%d.drhla
fh!jk idys;H lD;s ks¾udKhg wjYH myiqlï imhk wdrïN lsÍug ie,iqï lrk w;r Ñ;%mg l¾udka;fhys
w;r úoHq;Sl .%ka: (E books) mßYS,kh i`oyd jk uqo,a wdfhdackh lsÍug fm!oa.,sl jHjidhlhskag wjYH
wjldY mq`M,a lsÍu i`oyd wjYH ;dlaIKsl iyh imhkq nÿ iyk imhkq we;'
we;'
•• rg mqrd we;s ish¨ iskud Yd,d äðg,a ;dlaIKsl myiqlï
•• isxy, NdIdfjka m%ldYs; úYsIag ks¾udK yd Ydia;%Sh .%ka: iys; iskud Yd,d njg m;alrk w;r" k.rdY%s; uy,a
fou< yd bx.Sis NdIdjg mßj¾;kh lsÍug;a' fou< yd ksjdi ixlS¾K yd nyqld¾h jdKsc uOHia:dkj, l=vd
bx.Sis NdIdfjka m%ldYs; tn÷ .%ka: isxy,hg mßj¾;kh iskud Yd,d boslsÍug rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí'
lsÍug;a úfYaI wdOdr jevigykla l%shd;aul lrk w;r
rg ;=< we;s ish¨u mqia;ld, moaO;sh kùk ;dlaIKsl •• Y%S ,xld cd;sl Ñ;%mg ixia:dj m%;sixj¾Okh lr Ñ;%mg
myiqlï iys; m%;sixúOdkh flf¾' ksIamdokhg" oekaùï" m%pdrl jevigyka iy jd¾;d
jevigyka ksIamdokhg;a il%Sh j odhl jk l%ufõohla
y`ÿkajd §ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 73


kujk fldgi
.=K.rel úkh.rel kS;s.rel iudchla
ix.S; fCIa;%h Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%h
•• .S; yd ix.S; ks¾udK fCIa;%fha l¾;DNd. ysñldr;ajh •• Ñ;% yd uQ¾;s ks¾udK fCIa;%fha ks¾udK Ys,amSkag iajlSh
iïnkaO j mj;sk w¾nqoh úi`oSu i`oyd ms<s.;a ks¾udK m%o¾Ykh i`oyd w.kqjr wx.iïmQ¾K Ñ;% yd
cd;Hka;r iïuq;Skag wkqj úêu;a hka;%Khla y÷kajd uQ¾;s m%o¾Yk l,d.drhla iy wod< myiqlï iys; ks;H
fok w;r .S; yd ix.S; ks¾udK úldYkfha oS wod< l,d.dr moaO;shla osia;%sla uÜgñka bosflf¾'
ks¾udKlrejkaf.a l;D;ajh i`oyka lsÍu;a" wod<
l¾;DNd. udi 06 lg jrla f.ùu;a wksjd¾h flf¾' •• Ñ;% yd uQ¾;s Ys,amSkag ;u ks¾udK m%o¾Ykh yd
ÿrl:k iud.ïj, jdKsc bmhSï i`oyd .S; ks¾udK wf,úh i`oyd ixpdrl jHdmdrh iu. taldnoaO flfrk
Ndú; lsÍfï oS oekg f.jk l¾;D Nd.h 50] olajd iïnkaëlrK jevigykla iïmdokh flf¾'
by< kexùug lghq;= flf¾' •• Ñ;% yd uQ¾;s fCIa;%fha úYsIag ks¾udK ixrlaIKh i`oyd
•• ish¨ ks¾udKlrejkaf.a nqoaêuh foam< jdKsc wruqKq ixrlaIKd.drhla ia:dmkh flf¾'
we;s j Ndú; lsÍfï oS l¾;D ysñldr;ajh yd m%ldYk
ysñldr;ajh ms<sn`o f.ùï kS;s.; lrk w;r" tu kS;suh
Ydka;sl¾ufõoSka
m%;smdok äðg,a udOH iïnkaOfhka o wod< flf¾'
ixialD;sl wud;HdxYh hgf;a idïm%odhsl n,s f;dú,a Ys,amSka
•• .S; yd ix.S; ks¾udK fCIa;%hg m%úIag jk kjl we;=¿ Ydka;sl¾ufõoSka f.a .eg¨ fidhdn,d lghq;= lsÍug
ks¾udKlrejkag iajlSh ks¾udK l=i,;d j¾Okh kshduk tallhla ia:dmkh flfrk w;r foajd, wdY%s; iy
lr.ekSu;a" Wiia ix.S; ridiajdohg f.dapr jk ixèjk" Ydka;sl¾u lghq;= i`oyd wjYH iuyr wuqøjH iy WmlrK
ix.S; kdgl iy Tfmrd we;=¿ iïNdjH iajlSh ks¾udK <Õ ;nd .ekSug kS;Hdkql+, wjir ,ndoSfï l%ufõohla
i`oyd wjYH rdcH wkq.%yh ,nd fokq ,efí' tjeks ilia flf¾'
ks¾udKd;aul yd l,d;aul w.fhka by< ks¾udK
ìyslsÍu i`oyd wOHhkh yd mqyqKqj ,nd.; yels wdh;k iudc wdrlaIKh iy iqNidOkh
jHQyhla ks¾udKh flf¾'
ixj¾Ok l%shdj,sfha w;=re M,hla f,i we;sjk iudc
•• by< ;dlaIKsl m%ñ;shlska hq;= ks¾udK ìyslsÍu ioyd wiudk;dj ye`Èkaúh yelafla mqoa., wkqnoaO .eg¨jlg
wx. iïmQ¾K Y%jH oDYH ueosß yd Yíod.dr bÈ lssÍu jvd iudcSh .eg¨jla f,ihs' wd¾Ól jYfhka rgla fld;rï
i`oyd fm!oa.,sl wxYhg wjYH nÿiyk ,nd fokq ,efí' ixj¾Okhla w;am;a lr .;a; o iudc wiudk;dj by<
ix.S; ikao¾Yk ixúOdkh lsÍfï oS oekg whlrk nÿ uÜgul mj;skafka kï tys w¾:h tu rfÜ úYd, msßila
ixfYdaOkh flf¾' wirKNdjhg iy wkdrlaIs; ;;a;ajhg m;a ù we;s njh'
rchl j.lSu ta ish¨ fokd wdrlaId lsÍuhs'

k¾;k fCIa;%h wvq wdodhï,dNSka jeä wdodhï,dNSka njg m;alsÍfï


•• Wvrg" my;rg iy inr.uq wdos k¾;k iïm%odhj,g jevigyk
wh;a mdrmïmßl k¾;k fCIa;%fhys ks¾udK wLKav j idfmalaI jYfhka ´kEu rgl ÿmam;a hehs ie,flk fldgila
mj;ajf.k hdug wjYH wkq.%y ,ndfok w;r mdrïmßl isák kuq;a ixj¾ê; rgl iy W!k ixj¾ê; rgl
k¾;k iïm%odh wdrlaId lsÍu i`oyd úêúOdk i,ikq ÿmam;alu tl yd iudk fkdfõ' tosfkod wdydrh imhd.;
we;' fkdyels ùu iy lsishï rgl mj;sk idudkH cSjk uÜgu
mj;ajdf.k hdug fkdyels ùu hk folu ie,flkafka
•• mdrmïmßl yd kQ;k k¾;k Ys,ams Ys,amskSkaf.a jD;a;sh ÿmam;alu f,ihs' ÿ.Slu iy iudc wiudk;dj wju l<
ia:djrNdjh we;slsÍu i`oyd wjYH wjia:d mq`M,a lsÍu yelafla wvq wdodhï,dNSkag kj wdodhï ud¾. újD; lr
i`oyd Tjqkag foaYSh j yd cd;Hka;r j iajlSh ks¾udK Tjqka jeä wdodhï,dNska l< úghs'
bosßm;a lsÍug we;s bvm%ia;d imhk w;r ixpdrl
l¾udka;h iu. taldnoaOj m%didx.sl m%o¾Yk wjldY •• foaYmd,ksl fya;= u; kj;d oeuq by< m%;sM, w;am;a
mq¿,a lsÍug l%shd flf¾' lr.;a osúke.=u jHdmdrh fkdmud j l%shd;aul fldg wvq
•• mdrïmßl k¾;k l,djg wdfõKsl wkkH;dj yd wdodhï,dNSka iún, .ekaùu i`oyd wvq wdodhï,dNS mjq,a
fi!kao¾hh wdrlaId lr.ksñka k¾;k l,dfõ m%j¾Okh ,laIhla f;dardf.k lDIsl¾ñl" ëjr" i;aj md,k wdY%s;j
i`oyd úoHq;a udOH yd kùk ;dlaIKh idOkSh yd w.h tl;= lsÍfï ksIamdok fmdl=re .ïudk iuQmldr
M,odhl f,i fhdod.ekSug wjia:d mq`M,a lrkq we;' l%uhla we;s lr ta i`oyd wjYH mqyqKqj" há;, myiqlï"
wjYH WmlrK" iy fjf<|fmd< o imhd fokq ,efí'

74 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


•• iuDoaê,dNS mjq,aj, ;reK ;reKshka jD;a;Sh mqyqKq ud¾. wk;=re md,kh
jevigyka i`oydfhduq lr" ksmqK;d imsÍ Y%u n<ldhla
•• ish¨ ud¾.j, moslhka fjkqfjka m%Odk ud¾.hg m%fõY
njg m;a lrk w;r Tjqka rcfha iy fm!oa.,sl
fkdù .uka lsÍu i`oyd wjYH mosl fõosld bos lrk
wxYfha iy úfoaYSh rgj, /lshd i|yd;a fhduq lsÍfï
w;r mdr udreùu kshñ; ia:dkj,ska muKla isÿ lrk
jevigykla ks¾udKh flf¾'
l%ufõohla we;s flf¾'
•• oekg iu!oaê wêldÍfhka wvq wdodhï,dNS mjq,aj,g
•• ud¾. wk;=re md,kh lsÍu uq¿ukska u md,kh l<
,ndfok ish¨ iykdOdr by< kexùug lghq;= flf¾'
yelafla ßhÿrkaf.a Wmßu iyfhda.h we;sj h' ta i`oyd
•• ish¨ iuDoaê nexl= kùk ;dlaIKsl l%uhg m%;sjHQy.; ish¨ m%Odk iy w;=re ud¾. CCTV leurd yryd oeä
fldg ffoksl lghq;= cx.u ÿrl:kh yryd isÿ lsÍfï j iqmÍlaIKh lr os.ska os.g u wk;=reodhl iy
myiqlï imhkjd' wmÍlaIdldÍ f,i ßhmojkakka y÷kd.kq ,efí'

•• iuDoaê ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fõ fiajfha kshq;= •• ßh wk;=re u.ska isÿjk urK iy iodld,sl
ks,OdÍka iïnkaOj mj;sk jegqm"a oSukd" Wiiaùï iy wndê;Ndjhjg m;a jQjka io`yd m%udKj;a jkaos uqo,la
úY%du jegqma ms<sn`o .eg¨ úi|Su i`oyd fkdmud j lghq;= fkdmud j ,ndoSfï l%ufõohla we;s lsÍu i`oyd wjYH
flf¾' kS;s ixfYdaOka f.fkkq ,efí'

iudc wdrlaIKh i;d iSmdjdg o fifkyi


•• oekg úY%du jegqma fkd,nk iEu iudc idudcslfhl=g •• cd;sl iïm;la jk w,ska we;=¿ ish¨ jk iSmdjka iy
u we;=<;a úh yels kj odhl;aj úY%du jegqma l%uhla l=re,a,ka wdoS wfma iajNdúl Wreuhka wdrlaId lsÍu
iy jeäysá m%cdfõ fi!LH" wd.ñl iy fjk;a ld,Sk i`oyd oeä wdrlaIK l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí'
wjYH;d i`oyd m%;s,dN ,efnk cd;sl odhl;aj iudc
•• miq.sh jir my ;=< iydisl f,i urd ouk ,o w,s
wdrlaIK wruqo,la msysgqjkq ,efí'
we;=ka ms<sn`oj ksis mÍlaIK lr wmrdOlrejkag tfrys
•• ms<sld jl=.vq jeks udrdka;sl frda.S ;;a;ajhkaf.ka j oeä kS;suh mshjr .kq ,efí'
fmf<k ish¨ frda.Ska i`oyd ,nd fok udisl oSukd by<
•• uyuÕ oud hk .DydY%s; i;=kag /ljrK imhk
kxjkq ,efí'
uOHia:dk mj;ajdf.k hdu i`oydrcfha wkq.%yh ,nd
•• lsisÿ cSjk ud¾.hla fkdue;s" jhi wjqreÿ 12 g jvd wvq fokq ,efí'
orejka isák" tal udmsh mjq,a i`oyd udisl oSukdjla ,nd
•• iqr;,a i;=kag wjYH fnfy;a iy wfkl=;a øjH i`oyd
y`ÿkjd fokq we;'
iyk ñ, l%uhla y÷kajd fokq ,efí'

•• i;d iSmdjka flfrys lreKdj oelaùu l=vdl, isg u


wmrdO md,kh
mqreÿ lsÍu i`oyd zi;a;aj ñ;=re <ud iudcZ msysgqjkq
•• ish¨ wdldrfha wmrdO u¾kh i`oyd wjYH kQ;k ,efí'
;dlaIKsl oekqu yd mqyqKqj ,nd oS fmd,Sish Yla;su;a
flf¾'

•• ish¨ wmrdO kvq fkdmud j ksudlsÍu i`oyd wêlrK


moaO;sh m%;sjHqy.; flf¾'

•• wmrdOlrejkag iydh olajk ish¨ foaYmd,k ueosy;aùï


je<elaùu i`oyd wjYH kshduk moaO;shla we;s flf¾'

•• nkaOkd.drh ;=< wmrdOlrejka wëlaIKh i`oyd kQ;k


;dlaIKsl l%ufõo y÷kajd fokq ,efí'

•• iq¿ jerosj,g iy m<uqjrg isr.; jkakka kej;


iudc .; lsÍug úfYdaOkh lsÍu i`oyd kQ;k úfYdaOk
l%fudamdhka f.ka iukaú; wx. iïmQ¾K úfYdaOk
uOHia:dk 2 la wdrïN flf¾'

•• kej; kej; nkaOkd.dr .; jk mqoa.,hka


mqkre;a:dmkh lsÍu i|yd;a úêu;a jevms<sfj<la ilia
flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 75


.u iuÕ
ms<si|r
oyjk fldgi
.u iuÕ ms<si|r

wfma m%;sm;a;sh f.dvkefÕkafka —.u iuÕ ms<si|rla˜ jevigyfkka /ialr.;a


.ï 25"000 l ck;djf.a woyia weiqfrka' ta ksid rfÜ iEu .ul u we;s wvqmdvq iy
wjYH;d wm Tjqkaf.a u woyia weiqfrka y÷kdf.k ;sfí' ta wkqj rfÜ ;j ksjdi
fldmuK ixLHdjlg úÿ,sh wjYH o@ mdrj,a fldmuK ixLHdjla w¨;ajeähd l<
hq;= o@ mdkSh c,h ksjdi fldmuKlg wjYH o@ hkdoS m%Yak yd m%ia;=; wm fyd|ska
wOHhkh lr wjfndaO fldgf.k ;sfí' ta ksid jd¾Isl whjefhka tlS wjYH;d i`oyd
fjka l< hq;= uqo,a m%udKh oekgu;a ;SrKh lsÍu wmg b;d myiq hs' ta weiqfrka wm
.u myiqlï imsÍ cSjk uOHia:dkhla njg m;alsÍfï ie,eiaula ilia lr ;sfí'

.eñ ,shg rfÜ iúh m%dfoaYSh ixj¾Okh


.eñ f.dúhdf.a brKu kqjrekag n; .u yqfol,dj ixj¾Ok lsÍu bgq fkdjQ ft;sydisl
imhd" w;rueoshka fmdfydi;a lr" isyskhla muK hs' .u Rcq j u rch iuÕ iïnkaO
nvihska fmf<kafkla njg m;a ù ;sfí' lr ixj¾Okh lsÍug hdu o wid¾:l jQ jHdmD;shla'
úúO wdOdr fnoñka" Tjqka iodl,a ÿ.Slfï .u cd;Hka;r fjf<|fmd< hd lrk f.da,Sh
f¾Ldjg my<ska ;nd f.k —jákd Pkaohla˜ ie,eiau o wfmalaIdjla muK hs' ta fjkqjg .u m<uq
f,i muKla ie,lSu ksud l< hq;= hs' ta j hd l< hq;af;a —m%foaYh˜ iuÕ hs' k.rh —fu.d
fjkqjg .eñ f.dúhd —fmdfydi;a f.dú m%foaYhla˜ (Metropolitan Area) f,i m%;skd.ÍlrKh
jHdmdÍlfhla˜ njg m;a lsÍu wmf.a ck;d fjñka k.r iSudfjka my<g jHdma; jk úg .u
flakaøSh wd¾Ólfha m%Odk mrud¾:h hs' tu m%dfoaYslh olajd m%;s.%dóhlrKh yryd by<g
ld¾hfha oS .%dóh ldka;djkaf.a Y%uhg ksis jHdma; jk úg uq¿ rg u ixj¾Okh jkafka ;ks
jákdlula ,ndoSu w;HjYH hs' m%foaYhla f,i hs'

.u iuÕ ms<si|r •• iEu .%dufiajd fldÜGdihlg u tla —ckuQ, uOHia:dkhla˜


msygs j
q kq ,efí' th ckuQ, uKav,fha /iaùï Yd,dj"
wfma m%;sm;a;sh f.dvkefÕkafka —.u iuÕ ms<si|rla˜ .%dufiajl" iuDoaê kshdul" lDIsl¾u m¾fhaK yd ksIm a dok
jevigyfkka /ialr.;a .ï 25"000 l ck;djf.a woyia iyldr iy mjq,a fi!LH fiaúld wdoS .ug fiajh lrk
weiqfrka' ta ksid rfÜ iEu .ul u we;s wvqmdvq iy ks,OdÍkaf.a ld¾hd," .fï ;reK ;reKshkaf.a myiqj
wjYH;d wm Tjqkaf.a u woyia weiqfrka y÷kdf.k ;sfí' i`oyd wka;¾cd, myiqlï iys; ikakfs õok uOHia:dkhla"
ta wkqj rfÜ ;j ksjdi fldmuK ixLHdjlg úÿ,sh wjYH úoHq;a mqi; a ld,hla (E-Library) <ud uOHia:dkhla" úoHq;a
o@ mdrj,a fldmuK ixLHdjla w¨;ajeähd l< hq;= o@ .=re YsIH ldurhla iy ;dlaIKsl fiajd uOHia:dkhla
mdkSh c,h ksjdi fldmuKlg wjYH o@ hkdoS m%Yak yd fuu ckuQ, uOHia:dkfha ia:dmkh flf¾'
m%ia;=; wm fyd|ska wOHhkh lr wjfndaO fldgf.k ;sfí'
ta ksid jd¾Isl whjefhka tlS wjYH;d i`oydfjka l< hq;= •• úÿ,sh" msÍisÿ mdkSh c,h" m%fõY ud¾." jdÍ c,
uqo,a m%udKh oekgu;a ;SrKh lsÍu wmg b;d myiq hs' ta myiqlï" fmrmdi," ud;D iy <ud idhkh" m%cdYd,dj"
weiqfrka wm .u myiqlï imsÍ cSjk uOHia:dkhla njg l%Svdmsáh" le<sli< l<ukdlrKh wdosfhys kv;a;=j"
m;alsÍfï ie,eiaula ilia lr ;sfí' lDIsl¾udka;h" ëjr l¾udka;h iy iq¿ l¾udka; wdosh
i`oyd wjYH ;dlaIKh" m¾fhaIK iy Wmldrl fiajd
ckuQ, uKav,h iy ckuQ, uOHia:dkh iemhSu ms<sn`o wëlaIKh iy miqúmru ckuQ, uKav,hg
•• .fï mkaif,a yduqÿrefjda" wfkl=;a wd.ñl mQcl;=uka,d" mejf¾'
oek W.;a fcHIAG mqrjeishka" ;reK m%cd kdhlhska iy
ldka;d ksfhdackfhka iukaú; .fï wvqmdvq iïmQ¾K
.eñ ,shg rfÜ iúh
lr.ekSu iïnkaOj fidhd n,k" tajd iïmQ¾K lr oSfï
rcfha jevms<sfj<g ueosy;a jk iy wvqmdvq fmkajdoSfï .eñ f.dúhdf.a brKu kqjrekag n; imhd" w;rueoshka
whs;sh we;s —ckuQ, uKav,hla˜ wm iEu .%dufiajd jiula fmdfydi;a lr" nvihska fmf<kafkla njg m;a ù ;sfí' úúO
;=< u ia:dmkh flf¾' ta wkqj mdroDYHNdjfhka hq;= wdOdr fnoñka" Tjqka iodl,a ÿ.Slfï f¾Ldjg my<ska ;nd
uQ,H l<ukdlrKh wm .fuka wdrïN flf¾' f.k —jákd Pkaohla˜ f,i muKla ie,lSu ksud l<

78 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


hq;= hs' ta fjkqjg .eñ f.dúhd —fmdfydi;a f.dú •• .fï iy m%foaYfha ixj¾Okh i`oyd fhdojk wruqo,a
jHdmdÍlfhla˜ njg m;a lsÍu wmf.a ck;d flakaøSh m%udohlska f;dr j wod< wud;HdxY yryd Rcq j u
wd¾Ólfha m%Odk mrud¾:h hs' tu ld¾hfha oS .%dóh m<d;a md,k wdh;k fj; fhduq flf¾'
ldka;djkaf.a Y%uhg ksis jákdlula ,ndoSu w;HjYH hs'
•• m<d;a md,k wdh;k ckuQ, uKav,fha iyfhda.h we;s
•• y÷kajd fokq ,nk ksYaÑ; fjf<|fmd<la i`oyd ta ta j ksYaÑ; ld, rduqj ;=<" mdroDYHNdjfhka yd WmÍu
m%foaYhg wdfõKsl w;ahka;% fros" weÕ¿ï" îr¨" f¾kao" M,odhS;djla iys; j ;u n, m%foaYhg wh;a iEu
fõje,a" mka" ueá" fldyq ,Kq" lrj, iy cdä jeks ëjr .%dufiajd fldÜGdYhl u ixj¾Ok lghq;= iïmQ¾K l<
ksIAmdok wdoS iq¿ iy uOH mÍudK jHjidhka i`oyd hq;= fõ'
bosÍm;a ùug leu;s .%dóh ldka;d jHjidhsldjka i`oyd •• fuu ie,eiafï m%;sM,h f,i 2025 jk úg yqfol,d
rdcH wkq.%yh iy wëlaIKh hgf;a jHdmdr wdrïN .ïudk fjkqjg oshqKq" ish¨ myiqlïj,ska msreKq m%foaY
lsÍug wjYH hdka;%Khla ilia flf¾' ìys flf¾'
•• myiqfjka Wmhd.; yels w;sf¾l wdodhï ud¾.hla
mjq,lg ;sîu mjqf,a úhou mshjd .ekSu i`oyd iqÿiq u
oñ< uqia,sï ifydaor;ajh
l%uhhs' úfYAIfhkau /lshdjl fkdfhfok .DyKshkag
fyda mjqf,a fjk;a idudcslhskag f.j;af;a we;s wmf;a wms lsisúgl;a W;=f¾ ifydaor oñ< ck;djg tfrys
hk je," jrld" fldia weg" ì,sx" wU" f,dú wdoS M, j¾." hqoaOhla lf<a ke;' wmf.a wruqK jQfha ;sia jirla ;siafia
w;sf¾l fNda. j¾. iy fmd,algq wdoS bj; ouk øjH" ;%ia;jdofhka neg lE ck;dj ksoyia lr .ekSu i`oyd
w;sÍla; jákdlï tl;= l< ksIamdok f,i fyda tjeks udkqIsl fufyhqula Èh;a lsÍu muKs' th;a oeka w;S;hg
ksIamdok uOHia:dk i`oyd wuqøjH f,i ,ndoSfï myiq whs;s fohla muKla jqj;a ta iïnkaOfhka we;s wmf.a j.lSu
l%ufõohla y÷kajd fokq ,efí' ta i`oyd ksjig u f.dia iy j.ùu wm lsisfia;a iq`M fldg i,lkafka ke;' udkqISh
tlS w;sf¾l fNda. iy w;sÍla; ksIamdok tl;= lsÍu fufyhqfï § isÿ ù we;s jerÈ wvqmdvq ilia lr .ekSu i`oyd
i`oyd fjk u l%ufõohla iy f;dr;=re yqjudrelr wjYH l%shdud¾. .kakd w;ru oeka wmg wjYH jkafka
.ekSfï ikaksfõok uDÿldx.hla (Mobile App) y÷kajd úh¨Kq r¿ fmd<fõ ¥ú,s u;ska keÕS isák" ìfhka ieflka
fokq ,efí' f;drj iqj myiqfjka cSj;a úh yels iuDoaêu;a m%foaYhla
f,i W;=re iy kef.kysr m<d;a kÕd isgq ùuhs'
•• iuyr nexl= ;ukag ks;Hkql+, whs;shla mjd fkd;ssìh
§ iy we;eï uQ,H wdh;k miq.sh ld,h mqrd lsisÿ hdmkh iy uq,;sõ osia;%slal yereKq úg 2014 g fmr
kshdukhlska f;dr j rg mqrd m%p,s; l< .sks ÿ.Slfï f¾Ldfjka by< isá ls,sfkdÉÑh iy ukakdru hk
fmd<slrejkag;a jvd mSvdldÍ f,i ,ndÿka úúO laIqø Kh osia;%slal o fï jk úg tu iSudfjka my<g jeà ;sfí' thska
jevigyka ksid .%dóh ldka;djka ,laI .Kkla mSvkhlg fmkS hkafka 2015 oS fuu m<df;a ck;djf.a Pkaoh
m;a ù we;' tjeks ld;a;djkag läkñka iyk ie,iSu ,nd.ekSu i|yd foaYmd,k idlÉPdjg ,ndÿka by< ia:dkh
i`oyd widOdrK f,i ,nd§ we;s laIqø Kh lmd yef¾' miq.sh ld,fha ck;djf.a wd¾Ólh by< kexùu flfrys
,nd oS fkdue;s nj h' wfma m%;sm;a;sh wfkla iEu m%foaYhla
yd iu j fuu m<df;a ck;dj o wd¾Ól ixj¾Okh w;ska
m%dfoaYSh ixj¾Okh by<g u Tijd ;eîu h'
.u yqfol,dj ixj¾Ok lsÍu bgq fkdjQ ft;sydisl isyk s hla
muK hs' .u Rcq j u rch iuÕ iïnkaO lr ixj¾Okh •• W;=re iy kef.kysr m<d;aj, ck;djf.a cSjfkdamdh
lsÍug hdu o wid¾:l jQ jHdmD;shla' .u cd;Hka;r ud¾. iy uQ,sl wjYH;d iïmQ¾K lsÍu i|yd wjYH
fjf<|fmd< hd lrk f.da,h S ie,eiau o wfmalI
a djla muK iún, .ekaùug —mqk¾cSjk wruqo,la˜ wdrïN flf¾' ta
hs' ta fjkqjg .u m<uq j hd l< hq;fa ;a —m%foaYh˜ iuÕ hs' hgf;a¦
k.rh —fu.d m%foaYhla˜ (Metropolitan Area) f,i
m%;ks d.ÍlrKh fjñka k.r iSudfjka my<g jHdma; jk úg •• hqoaOfhka mSvdjg m;a W;=re yd kef.kysr mjq,a i|yd
.u m%dfoaYl s h olajd m%;.
s d% óhlrKh yryd by<g jHdma; ksjdi ,nd §u iy laIqø uQ,H Kh l%u ksid mSvdjg
jk úg uq¿ rg u ixj¾Okh jkafka ;ks m%foaYhla f,i hs' m;aj isák W;=re yd kef.kysr mjq,aj, ldka;djka
i|yd rcfha ueosu;a ùfuka úúO jHjidhka i|yd
•• N+f.da,Sh" ck.ykuh iy mÍmd,kuh fya;= ie,ls,a,g iyk Kh iy lDIs ld¾ñl Kh ,ndoSu"
.ksñka › ,xldfõ m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY j, w¿;ska
•• mqkre;a;dmkh lrkq ,enQ W;=re yd kef.kysr
iSud kS¾Kh lsÍu i`oyd mQ¾K n,;, iys; lñgqjla m;a
m<d;aj, ;reK ;reKshkag ;u cSú;h id¾:l lr
flf¾'
.ekSu i|yd jHdmdr wdrïN lsÍug wjYH wdfhdack
•• m%dfoaYSh iNdj" k.r iNdj fyda uy k.r iNdj hk iSud ,ndoSu iy oekg wdrïN lr we;s udkqISh fufyhqfïoS
;=< l%shd;aul l< hq;= ksYAÑ; m%dfoaYSh ixj¾Ok ie,eiqï úm;g m;a jQ mjq,a i|yd ,ndfok jkaos uqo, jeä lr
ilia lsÍu iy l%shd;aul lsÍu i`oyd wjYH jeä n,;, ,ndoSu"
m<d;a md,k wdh;kj,g ,nd§ug lghq;= flf¾'

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 79


oyjk fldgi
.u iuÕ ms<si|r
•• fuu m<d;aj, ;reK ;reKshkag /lshd ,ndoSu i|yd •• jegqmg wu;r j iEu mjq,lg u wu;r wdodhula ,nd
wm úiska wdrïN lrk wd¾Ól ixj¾Ok l,dmj, .ekSu i|yd j;=j, oekg Ndú;hg fkd.kakd bvïj,
fyda fjk;a ia:dkj, uyd mÍudK iy uOH mÍudK foaYSh iy úfoaYSh b,a¨ula we;s msÉp u,a iy fjk;a
l¾udka; i|yd m%d.aOk wdfhdack iemhSu iy u,a j¾." ldnksl t<j¿ iy m<;=re j.d lsÍfï
jevms<sfj<la iy foaY.=Khg .e<fmk w;sf¾l fNda.
•• ;reK ;reKshkag wjYH jD;a;Sh mqyqKq fyda j.djka jHdma; lsÍug l%ufõohla ilia lrkq ,efí'
jD;a;ShfõoS wOHdmkh ,eìu i|yd /lshdjla lrk
úg f.úh yels Kh uqo,a ,ndoSug lghq;= lsÍu' •• j;= ck;dj cSj;ajk m%foaYj, oekg wvqjla j mj;sk
Wiia fm< úoHd iy jdKsc úIh Odrdj b.ekaùu i|yd
•• W;=re iy kef.kysr rch i;= w;am;a lrf.k we;s wjYH myiqlï Wiia fm< W.kajk iEu mdi,lgu ,nd
fm!oa.,sl bvï tajdfha whs;slrejkag ksoyia lrk w;r fok w;r iEu mdi,lgu wjYH udkj iy fN!;sl
uyd mßudK iy uOH mßudK lDIs j.djka i|yd rcfha iïm;a ,nd fok w;r miq.sh ld,h ;=< wúêu;a f,i
bvï nÿ moku hgf;a ,ndoSu iy f.dùkag j.d lghq;= n|jdf.k we;s .=re iydhljrekaf.a .eg¨j i|yd iaÓr
lsÍu i|yd n,m;% bvï ,nd fokq ,efí' úi÷ula ,nd fokq we;'
•• W;=re yd kef.kysr m<d;aj, rcfha /lshdj, mqrmamdvq •• j.d N+ñ wdrlaId jk mÍos oS¾> ld,hla ;siafia fkdúi|S
msrùfïoS yels;dla tu m<d;aj, ;reK ;reKshkag mj;sk j;= m%cdjf.a ksjdi m%Yakh úi|Su i|yd oekg
m%uqL;dj ,nd fok w;ru fuu m<d;aj, fiajh lsÍu cSj;ajk j;= wdY%s; wvq ;Ügq m%udKhlska hq;a ksjdi
i|yd Y%S ,xld fmd,sia fiajhg n|jd .ekSfïoS fou< NdId fhdackd l%uhla rcfha iy j;= ysñhkaf.a odhl;ajh iys;
±kqu i,ld n,kq ,efí' j y÷kajd fokq ,efí' fuu ksjdi fhdackd l%uh ;=< wx.
iïmQ¾K fi!LH uOHia:dk, fmr mdi,a iy m%cd Yd,d
•• fuu fom<df;a iEu Èia;%slalhlu foaYSh jHjidhlhska
we;=¿ myiqlï o ia:dms; lr iEu j;= lïlre mjq,lg u
lDIsld¾ñl ksIamdokj,g w.h tl;= lsÍug fukau l=vd
wx. iïmQ¾K ksjila ,nd fokq we;'
yd uOH mßudK jHdmdr wdrïN lsÍu i|yd wd¾Ól
l,dm msysgqjkq we;' •• .¾NsKS uõjrekaf.a iy <orejkaf.a fmdaIK ;;a;ajh
j¾Okh lsÍu i|yd .ïudk iy j;= uÜgfuka zkj
•• W;=re yd kef.kysr m<d;aj, cSj;ajk ;reK
fmdaIK wdOdr jevigyklaZ l%shd;aul lrk w;r j;=
;reKshkaf.a .eg¨ y÷kdf.k Tjqkaf.a wkd.;
frday,aj,g wjYH ish¨u fN!;sl iy udkj iïm;a ,nd
wNs,dIhka imqrd,Su iy;sl lsÍu i|yd úYajúoHd,
oS fi!LH myiqlï j¾Okh flf¾'
úoHdh;k" jD;a;ShfõoS wOHdmk wdh;k" Wiia ;dlaIKsl
úoHdh;k" f;dr;=re ;dlaIKsl iy lDIs m¾fhaIK wdosh •• lDIsld¾ñl m¾fhaIK {dkh iy kQ;k ;dlaIKsl
wdrïN lr Tjqkg wjYH oekqu iy mqyqKqj ,nd .ekSfï Ndú;hka ;reK ;reKshkag ,ndoSu i|yd lDIsld¾ñl
wjia:d nyq, lrkq ,efí' úoHd,hla wdrïN lrk w;r" wx. iïmQ¾K fou< udOH
.=re úoHd,hla osia;%slalh ;=< ia:dmkh lrkq ,efí'
•• k¾;k" kdgH iy m%ix. mej;aùu" tu wxYj, mqyK q ù
q ï
j;= lafIA;%fha ;reK ;reKshkag wjYH jD;a;ShfõoS
iy b.ekaùï i|yd myiqlï i,ik kùk myiqlïj,ska
wOHdmkh ,ndoSu i|yd újD; úYajúoHd, YdLdjla yegka
hq;a —fk¿ï fmdl=Kla˜ hdmkfha b|s lrk w;r cd;Hka;r
ys oekgu;a ta i|yd fjka lr we;s ia:dkfha ia:dmkh
uÜgfï l%vS dx.khla iy Wiia uÜgfï l%ls Ü l%v
S d
lsÍug o lghq;= flf¾'
mságkshla fuu fom<d;g ,nd§ug lghq;= flf¾'
•• fuu m%foaYj, oekg jid oud we;s l¾udka; Yd,d kej;
wdrïN lsÍug we;s yelshdj fidhd n,k w;r j;=
j;= wdY%s; m%cdj
lafIA;%h u wdjrKh jk mßos kj l¾udka; l,dmhla
f;a l¾udka;h mokï lr.;a oñ< j;= m%cdj wm i,lkafka wdrïN lrkq we;'
iudk whs;sjdislï N=la;s ú|sk wmf.a mqrjeis iuQyhla f,i
h' wmg Tjqka flfrys we;af;a Pkao jákdlug tyd .sh •• rchg wh;a j;= j, M,odhs;dj by< kexùu i|yd kej;
ifydaor ne|Sula' tu ksid wm f.dvkÕk iuDoaêu;a foaYh j.dlsÍug iy fmdfydr fhojqïj,g wjYH
;=< Tjqka ieu fokdg u i;=áka cSj;aúh yels wd¾Ólhla" m%d.aOkh imhd ksis l<ukdlrK l%ufõohla y÷kajd fok
Wiia ;;a;ajfha ksjdi" wOHdmk iy fi!LH myiqlï iys; w;r fuu j;= j, we;s bmerKs j;= nx.,d iy w;ayer
iqj myiq cSú;hla i|yd Tjqkaf.a wjYH;d iy b,a,Sï j,g ouk ,o f;a l¾udka;Yd,d wdl¾IKSh ixpdrl nx.,d
.e<fmk jevms<sfj<la l%shd;aul flf¾' njg m;a lsÍug;a wjYH lghq;= iïmdokh lrkq ,efí'

•• j;= lïlre ffoksl jegqm remsh,a 1"000 olajd jeä


flf¾'

80 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


igyka

f.daGdNh rdcmË Tng rgla - rgg fygla 81


igyka

82 Tng rgla - rgg fygla f.daGdNh rdcmË


NS;sfhka f;dr" idufha yd
iu`.sfha wreKe,af,ka msß
fyg ojila ms<sn`o n,dfmdfrd;a;=fjka
fmf<k ,la uj"

iudc wd¾Ól ixj¾Okfha yd


fi!Nd.Hfha fyg ojila
ms<sn`o me;=ï o,ajd.;a ,la uj"

m%.;sh lrd msh k`.k


iúu;a ¥ ore mrmqrl
m%fndaOu;a wkd.;hla ms<sn`o
n,dfmdfrd;a;=fõ fkdbjis,af,ka
fm<k ,la uj"

tlS iqjyia wfmalaIdjka tlg leálr .;a


kdhl;aj m%iQ;sh fjkqfjka jk
ú<s reodfjka fmf,k ,la uj"
fkdjeïn¾ 16 jk Èk tlS kdhl;aj mq;Kqjka
ksielju ±hg odhdo lsÍug kshñ; h'

Tn b,a,k rg ksujkafka tlS kshuqjd h'


Tõæ ksielju
ta Tn b,a,k kQ;k Y%S ,xldj u h'

Vous aimerez peut-être aussi