Académique Documents
Professionnel Documents
Culture Documents
szkoła?
Witold Kołodziejczyk
Największym zaniechaniem w polskiej szkole jest brak jasnej wizji i misji narodowej
edukacji. To one mają wyznaczyć kierunki działania, określać strategie i ułatwiać
podejmowanie urzędniczych decyzji.
Ostatnio coraz częściej pojawia się w sieci propozycji wizji szkoły przyszłości. Tworzy
się różne modele edukacji w postindustrialnym świecie. Doskonalimy programy,
egzaminy, a zaniedbujemy to, co jest istotą edukacji. Społeczeństwo potrzebuje
samodzielnie myślących obywateli, kreatywnych i przedsiębiorczych, z zasadami
i postawą opartą na charakterze. Kogo przygotowuje dziś szkoła, która koncentruje się na
egzaminach, realizacji podstawy programowej pod testy i rozliczania nauczycieli poprzez
publikację rankingów szkół? Dziś oduczono uczniów samodzielności, odpowiedzialności
za proces uczenia się i samodyscypliny. Uczeń ma zaplanowane zajęcia, zadania domowe,
listę lektur, którą musi przeczytać i egzaminy, które ma zdać. Dodatkowo rodzice planują
mu czas wolny. Organizują korepetycje, kursy językowe, zajęcia z zapamiętywania
i basen. W szkole brakuje koncepcji wychowania, spójnej filozofii, którą podzielaliby
rodzice i nauczyciele. Jaki model wychowawczy realizowany jest w konkretnych
szkołach? Niewielu rodziców potrafi uzyskać na to pytanie odpowiedź. To co dzieje się
dziś w wielu gimnazjach, jest tego najlepszym dowodem.
Jak piszą autorzy wizji szkoły przyszłości, da się tę edukacyjną przyszłość przewidzieć 1.
Wystarczy uważnie obserwować to, co dzieje się już w pojedynczych szkołach
i przysłuchiwać licznym dyskusjom nauczycieli i rodziców. Wielu przypomina, że
realizacja postulowanej szkoły przyszłości rozpoczyna się od pojedynczego człowieka, w
pojedyńczej szkole. Prawdziwy lider powinien umieć stworzyć wizję, za którą ludzie
zechcą podążąć, z którą będą się utożsamiać, która wyzwoli energię tysięcy nauczycieli.
1
Witold Kołodziejczyk, Marcin Polak, Jak będzie zmieniać się edukacja, Instytut Obywatelski, 2011, s. 21-
26
Witold Kołodziejczyk
Do dziś nie ma ani wizji narodowej edukacji, ani jej misji. Dlatego tak trudno uzyskać
odpowiedź na pytanie, po co nam tablety, po co inwestujemy w interaktywne tablice
i dyskutujemy o e-podręcznikach? Dlaczego angażujemy się w systemowe projekty, co
daje nam Cyfrowa Szkoła? Dlaczego to wszystko jest takie ważne? Czy celem ma być
odchudzenie uczniowskich tornistrów? Czy jak chcą inni, uczynienie szkoły bardziej
przyjaznej, w której nauka byłaby przyjemniejsza, łatwiejsza, no i szkoła byłaby
nowocześniejsza. To za mało. Bo na czym ma polegać nowoczesna szkoła? Czy jej jakość
mierzymy ilością nowych technologii? Jaki narodowy cel chcemy osiągnąć dzięki
Cyfrowej Szkole? O tym, że brakuje wizji tego projektu świadczą dyskusje na forach
internetowych, rozmowy o przypadkowości działań, braku koordynacji, często też
niekompetencji. To wszystko sprawia, że nie udaje się zaangażować nauczycieli, uczniów
i rodziców. Ci ostatni mają coraz mniejsze zaufanie do szkoły. Szukają dla swoich dzieci
innej edukacji. Niektórzy nawet rezygnują z niej na rzecz domowej. Dyskutują w sieci,
wyliczają absurdy i marzą o nowym jej paradygmacie. Mimo powszechnej niemal już
świadomości faktu wyczerpania się modelu szkoły industrialnej, zbyt mało czyni się, aby
szkoła przyszłości stała się rzeczywistością, a nie jedynie marzeniem.
Pojawiły się idealne warunki na realizację nowej koncepcji pracy szkoły. Idea ta to nie
tylko nowy model dydaktyki, ale też potrzeba stworzenia jasnej koncepcji wychowania -
warunków wspierających uczniów w stawaniu się osobami, świadomymi,
odpowiedzialnymi za losy kraju obywatelami, dla których charakter – a nie osobowość
i spełnianie społecznych oczekiwań – są podstawą wszelkich wyborów do dojrzałego
i odpowiedzialnego życia. Życia, w którym rozumiemy, że konsekwencje są wynikiem
naszych osobistych decyzji. To świadomość, że to, co robimy, kim jesteśmy, z kim
przebywamy, jest naszym wyborem. A ten opiera się na sile naszego systemu wartości,
sile wyobraźni, sumienia i woli działania zgodnie z przyjętym systemem wartości.
W połowie lat dziewięćdziesiątych toczyła się na łamach miesięcznika Znak dyskusja
o wychowaniu w nowej sytuacji społeczno – ekonomicznej, w której już od ponad pięciu
lat znalazła się Polska. Czy dziś po ponad 20 latach transformacji możemy mówić, że coś
się zmieniło? Czy wychowanie stało się autentyczną troską polskiej szkoły? Anna
Radziwiłł napisała wówczas esej „Sześć uwag na temat wychowania”, które nadal są
Witold Kołodziejczyk
Szkoła nowej generacji próbuje połączyć to wszystko, co jest warunkiem dobrej edukacji
i przedstawia model dydaktyki spójny z zewnętrznym światem pracy i jego organizacją.
Włącza w to spójną koncepcją wychowawczą szkoły. Taki model, który nie będzie fikcją
i udawaniem. Mamy bowiem z jednej strony szkołę ze swoimi wymaganiami i sposobem
egzaminowania oraz testowania, z drugiej system rozwiniętych korepetycji, dodatkowych
zajęć organizowanych i finansowanych dodatkowo przez rodziców. Tworzy się w ten
sposób coraz większe rozwarstwienie społeczeństwa i jego podział na tych, których stać
na dodatkowe zajęcia i tych którzy pozbawieni są dodatkowych możliwości. Nastawiony
na przygotowanie uczniów do testów i zewnętrznych egzaminów system demaskuje brak
podstawowych wartości. We wspomnianej dyskusji w Znaku wziął udział Witold
Bobiński i zabrał głos w artykule pod znamiennym tytułem „W poszukiwaniu straconego
sensu, czyli szkoła dziś”. Minęło od tamtego czasu 17 lat, jednak nadal brzmi bardzo
aktualnie i groźne, że nie wyciągnęliśmy wniosków z tamtej lekcji. Niewiele się bowiem
od tamtego czasu zmieniło. Czy wykorzystany został dany nam czas? Zastanawiam się,
jak działając w kręgu własnego wpływu, zmienić to, co mogę w ramach swoich
kompetencji i możliwości.
2
Anna Radziwiłł, Sześć uwag na temat wychowania w: Znak nr 498, s. 18
Witold Kołodziejczyk
3
Witold Bobiński, W poszukiwaniu straconego sensu w: Znak nr 498, s. 49
4
Witold Bobiński, tamże, s. 53
Witold Kołodziejczyk
5
Aleksander Nalaskowski, Trzy pytania do w: Edukacja i Dialog 2013, nr 3 - 4
Witold Kołodziejczyk
Bibliografia:
Bobiński W., W poszukiwaniu straconego sensu. „Znak” 1996 nr 498
Kołodziejczyk W., Polak M.: Jak będzie zmieniać się edukacja, Instutu Obywatelski 2011
Morbitzer J., Postawić na C-U-D. „Edukacja i Dialog” 2012, nr 5-6
Nalaskowski A., Trzy pytania do. „Eudkacja i Dialog” 2013, nr 3-4
Radziwiłł A., Sześć uwag na temat wychowania „Znak” 1996, nr 498,
Śliwerski B., Edukacja radarowa. „Edukacja i Dialog” 2012, nr 7-8
Tapscott D., Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenie sieci zmienia nasz świat. WAiP, Warszawa
2010