AGBUR
Tazwart 03
Tigrummiwin n yimḍanen 04
Aljibr 16
Tanzeggit 25
Asektiɣmer 42
Isirwan d yimguccal 50
Imawayen 61
Tanzeggit tusliḍt 71
Asiḍen aneẓlay 86
Asiḍen uɣrid 99
Isurta 104
Taseqqart 111
2
TAZWART
Tamaziɣt mačči kan d tutlayt ara nelmed maca d tutlayt s wayes
ara nesselmed daɣen. Imi numen belli ad d-yas wass anda ara
nesselmed s tmaziɣt d nebɣa ad nelhi s wayen yerzan tussna s
umata, nhegga-d amnir-a n tusnakt.
Tulutin n tegrummiwin
Tigrummiwin : A, B, C
Tagrumma tameɣradant : I
Asemmad : A’
Tadugrumma : A ⊂ B
Tagrumma tilemt : Ø
Azdukel n tegrummiwin : A ∪ B
Amager n tegrummiwin : A ∩ B
Tameẓla n tegrummiwin : A\B
A⊂I
A⊂A
A = B 𝒎𝒂 A ⊂ B 𝒅 B ⊂ A
Tagrumma tilemt ∅ ⊂ A
4
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Tasunfelt A ∪ B = B ∪ A
Tisedrewt A ∪ (B ∪ C) = (A ∪ B) ∪ C
Tasunfelt A ∩ B = B ∩ A
Tisedrewt A ∩ (B ∩ C) = (A ∩ B) ∩ C
Tasudgert
A ∪ (B ∩ C) = (A ∪ B) ∩ (A ∪ C)
A ∩ (B ∪ C) = (A ∩ B) ∪ (A ∩ C)
Taluzmert A ∩ A = A, A ∪ A = A
Aɣmar A ∩ ∅ = ∅, A ∪ I = I
Tulut A ∪ ∅ = A, A ∩ I = A
5
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Asemmad A′ = {x ∈ I|x ∉ A}
B\A = B\(A ∩ B)
B\A = B ∩ A′
A\A = ∅
A\B = A 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 A ∩ B = ∅
6
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
(A\B) ∩ C = (A ∩ C)\(B ∩ C)
A′ = I\A
Tigrummiwin n yimḍanen
Imḍanen igmawiyen : N
Imḍanen ummiden : N0
Imassaɣen : Z
Imassaɣen yufraren : Z+
Imassaɣen izedren : Z-
Imḍanen imeɣẓanen : Q
Imḍanen ilawen : R
Imḍanen isemlalen : C
Imassaɣen
𝑍 + = N = {0, 1, 2, 3, … }
𝑍 − = {… , −3, −2, −1}
𝑍 = 𝑍 − ∪ {0} ∪ 𝑍 + = {… , −3, −2, −1,0, 1, 2, 3, … }
7
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Imḍanen imeɣẓanen
Q = {𝑥|𝑥 = 𝑎/𝑏 𝒅 𝑎 ∈ 𝑍 𝒅 𝐵 ∈ 𝑍 𝒅 𝑏 ≠ 0}
Imḍanen armeɣẓanen
D imḍanen ur nezmir ara ad naru s talɣa a/b.
Imḍanen ilawen R
D azdukel n yimḍanen imeɣẓanen d yimḍanen armeɣẓanen.
Imḍanen isemlalen
C = {x + iy|x ∈ R 𝒅 y ∈ R} , i : tigget tasugnant
N⊂Z⊂Q⊂R⊂C
8
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Tulutin tuzdirin
Imḍanen ilawen : a, b, c
Timernit a + 0 = a
Tasunfelt n tmernit a + b = b + a
Tisedrewt n tmernit (a + b) + c = a + (b + c)
Tukksa a − b = a + (−b)
Asgat a × 1 = a
Asgat ɣef 0 a × 0 = 0
Tasunfelt n usgat a × b = b × a
Tisedrewt n usgat (a × b) × c = a × (b × c)
Asaḍuf n tsudgert a × (b + c) = ab + ac
9
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
Imḍanen isemlalen
Amḍan agmawi : n
Tigget tasugnant : i
Amḍan asemlal : z
Amur ilaw : a, c
Amur asugnan : bi, di
Azal amagdez : r
Tiɣiret : ϕ
z = a + bi
10
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
11
TIGRUMMIWIN N YIMḌANEN
S tmaziɣt S tefransist
Tagrumma (Tigrummiwin) Ensemble(s)
Tameɣradant Universelle
Asemmad Complément
Tadugrumma Sous-ensemble
Tilemt Vide
Azdukel Union
Amager Intersection
Tameẓla Différence
Tasunfelt Commutativité
Tisedrewt Associativité
Tasudgert Distributivité
Taluzmert Idempotence
Aɣmar Domination
Tulut (Tulutin) Identité (s)
Asaḍuf (Isuḍaf) Loi(s)
Afaris Produit
Akartizyan Cartésien
Agmawi (Igmawiyen) Naturel(s)
Amassaɣ (Imassaɣen) Relatif(s)
Yufrar (Yufraren) Positif(s)
Izder (Izedren) Négatif(s)
Ameɣẓan (Imeɣẓanen) Rationnel(s)
Armeɣẓan (Armeɣẓanen) Irrationnel(s)
Asemlal (Isemlalen) Complexe(s)
13
TAMAWALT 2-2
S tmaziɣt S tefransist
Tuzdirt (Tuzdirin) Basique(s)
Timernit Addition
Timittit Inverse
Tukksa Soustraction
Asgat Multiplication
Taẓunt Division
Tigget Unité
Tasugnant Imaginaire
Amur Partie
Azal amagdez Valeur absolue (Module)
Tiɣiret Argument
Agellus Axe
Anaftay Conjugué
Asenked Présentation
Asfaylu Polaire
14
15
ALJIBR
Tinfaliyin n umesker
Imḍanen ilawen : a, b, c
Amḍan agmawi : n
𝑎2 − 𝑏 2 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎 − 𝑏)
𝑎3 − 𝑏 3 = (𝑎 − 𝑏)(𝑎2 + 𝑎𝑏 + 𝑏 2 )
𝑎3 + 𝑏 3 = (𝑎 + 𝑏)(𝑎2 − 𝑎𝑏 + 𝑏 2 )
16
ALJIBR
Tinfaliyin n tneflit
Imḍanen ilawen : a, b, c
Amḍan ummid : n
(𝑎 − 𝑏)2 = 𝑎2 − 2𝑎𝑏 + 𝑏 2
(𝑎 + 𝑏)2 = 𝑎2 + 2𝑎𝑏 + 𝑏 2
17
ALJIBR
Tinezmarin
𝑎𝑚 𝑎𝑛 = 𝑎𝑚+𝑛
𝑎𝑚 /𝑎𝑛 = 𝑎𝑚−𝑛
(𝑎𝑏)𝑚 = 𝑎𝑚 𝑏 𝑚
(𝑎/𝑏)𝑚 = 𝑎𝑚 /𝑏 𝑚
(𝑎𝑚 )𝑛 = 𝑎𝑚𝑛
𝑎0 = 1 , 𝑎 ≠ 0
𝑎1 = 𝑎
𝑎−𝑚 = 1/𝑎𝑚
𝑛
𝑎𝑚/𝑛 = √𝑎𝑚
18
ALJIBR
Iẓuran
Izudar : a, b, c
a, b ≥ 0 i yizudar ayuganen (n=2k, k ∈ N)
Imeskanen (Imḍanen imeɣẓanen) : n, m, p
𝑛 𝑛 𝑛
√𝑎𝑏 = √𝑎 √𝑏
𝑛 𝑚 𝑛𝑚
√𝑎 √𝑏 = √𝑎𝑚 𝑏 𝑛
𝑛 𝑛 𝑛
√𝑎/𝑏 = √𝑎⁄ √𝑏 , 𝑏 ≠ 0
𝑛 𝑚 𝑛𝑚 𝑛𝑚 𝑛𝑚
√𝑎 / √𝑏 = √𝑎𝑚 / √𝑏 𝑛 = √𝑎𝑚 /𝑏 𝑛 , 𝑏 ≠ 0
𝑛 𝑛
( √𝑎𝑚 )𝑝 = √𝑎𝑚𝑝
𝑛
( √𝑎 ) 𝑛 = 𝑎
𝑛 𝑛𝑝
√𝑎𝑚 = √𝑎𝑚𝑝
𝑛
√𝑎𝑚 = 𝑎𝑛/𝑚
𝑚 𝑛 𝑚𝑛
√ √𝑎 = √𝑎
𝑛 𝑛
( √𝑎 ) 𝑚 = √ 𝑎 𝑚
𝑛
1 √𝑎𝑛−1
𝑛 = ,𝑎 ≠ 0
√𝑎 𝑎
19
ALJIBR
Ilugaritmen
𝑙𝑜𝑔𝑎 1 = 0
𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑎 = 1
−∞ 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 𝑎 > 1
𝑙𝑜𝑔𝑎 0 = {
+∞ 𝒎𝒂 𝒚𝒆𝒍𝒍𝒂 𝑎 < 1
𝑙𝑜𝑔𝑎 (𝑥 𝑛 ) = 𝑛𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥
𝑛
𝑙𝑜𝑔𝑎 √𝑥 = 1⁄𝑛 𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥
𝑥 = 𝑎𝑙𝑜𝑔𝑎 𝑥
20
ALJIBR
1
𝑙𝑜𝑔 𝑥 = 𝑙𝑛 𝑥 = 0,434294 𝑙𝑛 𝑥
𝑙𝑛 10
1
𝑙𝑛 𝑥 = 𝑙𝑜𝑔 𝑥 = 2,302585 𝑙𝑜𝑔 𝑥
𝑙𝑜𝑔 𝑒
21
ALJIBR
Tigda
Imḍanen ilawen : a, b, c, p, q
Tifratin : x1, x2
Tagda tasnuzmirt :
−𝑏 ± √𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 = 0 , 𝑥1,2 =
2𝑎
Asmezzay :
𝐷 = 𝑏 2 − 4𝑎𝑐
𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 = 0 , 𝑥1 = 0 , 𝑥2 = −𝑏/𝑎
𝑎𝑥 2 + 𝑐 = 0 , 𝑥1,2 = ±√−𝑐/𝑎
Tinfaliyin n Viete :
Ma yella 𝑥 2 + 𝑝𝑥 + 𝑞 = 0 ,
𝑥 + 𝑥 = −𝑝
ihi : { 1 𝑥 𝑥 2 = 𝑞
1 2
22
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Aljibr Algèbre
Tanfalit (Tinfaliyin) Formules
Amesker Factorisation
Ayugan Paire
Aryugan Impair
Taneflit Développement
Tazmert (Tinezmarin) Puissance(s)
Ameskan (Imeskanen) Exposant(s)
Aẓar (Iẓuran) Racine(s)
Alugaritm Logarithme
amrawan Décimal
Tabadut Définition
Tagda (Tigda) Equation(s)
Tifrat (Tifratin) Solution(s)
Timziregt Linéaire
Amutti Variable
Tasnuzmirt Quadratique
Asmezzay Discriminant
23
24
TANZEGGIT
Akerdis amaɣud
Idisan : a, b
Alubdis : c
Tiɣemmar : α, β
Tajumma : S
α+β=90°
𝑎2 + 𝑏 2 = 𝑐 2 Asekkud n Pythagore
𝑆 = 𝑎𝑏/2
25
TANZEGGIT
Akerdis akendis
Azadur : a
Idisan : b
Tiɣemmar : α, β
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S
β = 90° - α/2
ℎ2 = 𝑏 2 − 𝑎2 /4
𝐿 = 𝑎 + 2𝑏
𝑆 = 𝑎ℎ⁄2 = 𝑏 2 ⁄2 sin 𝛼
26
TANZEGGIT
Akerdis agdudisan
Idis : a
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S
h = a√3/2
𝐿 = 3𝑎
𝑆 = 𝑎ℎ⁄2 = 𝑎2 √3⁄4
27
TANZEGGIT
Amkuẓ
Idis : a
Tubdist : d
Azzikit : L
Tajumma : S
d = a√2
𝐿 = 4𝑎
𝑆 = 𝑎2
28
TANZEGGIT
Asrem
Idisan : a, b
Tubdist : d
Azzikit : L
Tajumma : S
d = √𝑎2 + 𝑏 2
𝐿 = 2(𝑎 + 𝑏)
𝑆 = 𝑎𝑏
29
TANZEGGIT
Amsedɣidis
Idisan : a, b
Tubdisin : d1, d2
Tiɣemmar tuḍfirin : α, β
Tiɣmert gar tubdisin : ϕ
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S
α+β=180°
ℎ = 𝑏 sin 𝛼
𝐿 = 2(𝑎 + 𝑏)
30
TANZEGGIT
Ameɣrun
Idis : a
Tubdisin : d1, d2
Tiɣemmar tuḍfirin : α, β
Tiddi : h
Azzikit : L
Tajumma : S
α+β=180°
ℎ = 𝑎 sin 𝛼 = 𝑑1 𝑑2 /2𝑎
𝐿 = 4𝑎
𝑆 = 𝑎ℎ = 𝑎2 sin 𝛼 = 1/2 𝑑1 𝑑2
31
TANZEGGIT
Asensadaɣ
Izudar : a, b
Tanammast : q
Tiddi : h
Tajumma : S
q =(a+b)/2
a+b
S= h = qh
2
32
TANZEGGIT
Tawinest
Aqqar : R
Akdu : d
Amrar : a
Tiɣmert talemmast : α
Azzikit : L
Tajumma : S
d = 2𝑅
𝑎 = 2R sin(𝛼/2)
𝐿 = 2𝜋𝑅 = 𝜋𝑑
𝑆 = 𝜋𝑅 2 = 𝜋𝑑 2 ⁄4 = 𝐿𝑅/2
33
TANZEGGIT
Agasas
Amder : a
Tubdist : d
Tajumma : S
Ableɣ : V
d = 𝑎√3
𝑆 = 6a2
𝑉 = 𝑎3
34
TANZEGGIT
Awlellu
Aqqar n uzadur : R
Akdu n uzadur : d
Tiddi : H
Tajumma timidist : SL
Tajumma n uzadur : SB
Tajumma taɣrudt : S
Ableɣ : V
𝑆𝐿 = 2𝜋𝑅𝐻
𝑉 = 𝑆𝐵 𝐻 = 𝜋𝑅 2 𝐻
d
35
TANZEGGIT
Akaswar
Aqqar n uzadur : R
Akdu n uzadur : d
Tiddi : H
Tiddi yeknan : m
Tajumma timidist : SL
Tajumma n uzadur : SB
Tajumma taɣrudt : S
Ableɣ : V
𝐻 = √m2 − R2
𝑆𝐿 = 𝜋𝑅𝑚 = 𝜋𝑚𝑑/2
𝑆𝐵 = 𝜋𝑅 2
𝑆 = 𝑆𝐿 + 𝑆𝐵 = 𝜋𝑅(𝑚 + 𝑅)
= 1/2𝜋𝑑(𝑚 + 𝑑 ⁄2)
1 1
𝑉 = 3 𝑆𝐵 𝐻 = 3 𝜋𝑅 2 𝐻
d
36
TANZEGGIT
Tabluleɣt
Aqqar : R
Akdu : d
Tajumma : S
Ableɣ : V
S = 4𝜋𝑅 2
𝑉 = 4⁄3 𝜋𝑅 3 = 1⁄3 𝑆𝑅
37
TANZEGGIT
Taglayt
Izinagellusen : a, b, c
Ableɣ : V
𝑉 = 4⁄3 𝜋𝑎𝑏𝑐
38
TAMAWALT 1-2
S tmaziɣt S tefransist
Tanzeggit Géométrie
Akerdis Triangle
Amaɣud Rectangle
Idis (Idisan) Côté(s)
Alubdis Hypoténuse
Tiɣmert (Tiɣemmar) Angle(s)
Tajumma Surface
Asekkud Théorème
Akendis Isocèle
Azadur (Izudar) Base(s)
Tiddi Hauteur
Azzikit Périmètre
Agdudisan Equilatéral
Amkuẓ Carré
Tubdist Diagonale
Asrem Rectangle
Tawinest Cercle
Aqqar Rayon
Akdu Diamètre
Amrar Corde
Talemmast Centrale
Agasas Cube
Amder Arrête
Ableɣ Volume
39
TAMAWALT 2-2
S tmaziɣt S tefransist
Awlellu Cylindre
Timidist Latérale
Taɣrudt Totale
Tabluleɣt Sphère
Taglayt Ellipse
Azinagellus (Izinagellusen) Demi-axe(s)
Amsedɣidis Parallélogramme
Tuḍfirt (Tuḍfirin) Consécutive(s)
Ameɣrun Losange
Asensadaɣ Trapèze
Tanammast Médiane
Akaswar Cône
Yeknan Incliné
40
41
ASEKTIƔMER
Tisɣunin tisektuɣmirin
Tiɣmert : α
Imḍanen ilawen (imsidag n wagaz) : x, y
Imḍanen ummiden : k, n
Idisan : a, b
Alubdis : c
Tiɣemmar : α, β
Tajumma : S
y
sin α = ⁄r
cos 𝛼 = 𝑥⁄𝑟
𝑦
tan 𝛼 = ⁄𝑥
cot 𝛼 = 𝑥⁄𝑦
42
ASEKTIƔMER
Tasɣent asinus
𝑦 = sin 𝑥 , −1 ≤ sin 𝛼 ≤ 1
Tasɣent kusinus
𝑦 = cos 𝑥 , −1 ≤ cos 𝑥 ≤ 1
43
ASEKTIƔMER
Tasɣent taslayt
𝑦 = tan 𝑥 , x ≠ (2k + 1)π/2 , −∞ ≤ tan 𝑥 ≤ ∞
Tasɣent tazdislayt
𝑦 = cot 𝑥 , x ≠ kπ , −∞ ≤ cot 𝑥 ≤ ∞
44
ASEKTIƔMER
0 0 0 1 0 ∞
90 π/2 1 0 ∞ 0
180 π 0 −1 0 ∞
270 3π/2 −1 0 ∞ 0
360 2π 0 1 0 ∞
45
ASEKTIƔMER
sin2 𝛼 + cos 2 𝛼 = 1
tan 𝛼 ∙ cot 𝛼 = 1
46
ASEKTIƔMER
Tisɣunin timsuɣalin
Taganzi asinus
Taganzi kusinus
y = arccos 𝑥 ⟺ cos 𝑦 = x 𝒅 0 ≤ y ≤ π
Taganzi taslayt
Taganzi tazdislayt
47
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Asektiɣmer Trigonométrie
Tisektuɣmirt (Tisektuɣmirin) Trigonométrique(s)
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Amḍan (Imḍanen) Nombre(s)
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Agaz Point
Ummid (Ummiden) Entier(s)
Asinus Sinus
Kusinus Cosinus
Taslayt Tangente
Tazdislayt Cotangente
Tanfalit (Tinfaliyin) Formule(s)
Tagejdant (Tigejdanin) Principale(s)
Tawala Période
Tamsuɣalt (Timsuɣalin) Réciproque(s), inverse(s)
Taganzi Arc
48
49
ISIRWAN D YIMGUCCAL
Isirwan : A, B, C
Iferdisen n yisirew : 𝑎𝑖 , 𝑏𝑖 , 𝑎𝑖𝑗 , 𝑏𝑖𝑗 , 𝑐𝑖𝑗
Amaẓuẓ n uferdis 𝑎𝑖𝑗 : 𝑀𝑖𝑗
Azdiskar n uferdis 𝑎𝑖𝑗 : 𝐶𝑖𝑗
Aglat n yisirew : 𝐴𝑇
Amaɣun n yisirew : 𝐶𝑜 𝐴
Adriz n yisirew : 𝑡𝑟 𝐴
Imitti n yisirew : 𝐴−1
Amguccal n yisirew : det A
Amḍan ilaw : k
Imḍanen igmawiyen : m, n
Imguccal
𝑎1 𝑏1
Amguccal s tfesna 2 : det 𝐴 = | | = 𝑎1 𝑏2 − 𝑎2 𝑏1
𝑎2 𝑏2
Amguccal s tfesna 3 :
50
ISIRWAN D YIMGUCCAL
51
ISIRWAN D YIMGUCCAL
Isirwan
Isirew A, m x n d tafelwit tusrimt n yiferdisen (tisɣunin neɣ
imḍanen) s m n yizirigen d n n tgejda.
𝑎11 𝑎12 … 𝑎1𝑛
𝑎 𝑎22 … 𝑎2𝑛
𝐴 = [𝑎𝑖𝑗 ] = [ 21 ]
⋮ ⋮ ⋮
𝑎𝑚1 𝑎𝑚2 … 𝑎𝑚𝑛
52
ISIRWAN D YIMGUCCAL
53
ISIRWAN D YIMGUCCAL
Timehlin n yisirwan
54
ISIRWAN D YIMGUCCAL
Anda 𝑐𝑖𝑗 = 𝑎𝑖1 𝑏1𝑗 + 𝑎𝑖2 𝑏2𝑗 + ⋯ + 𝑎𝑖𝑛 𝑏𝑛𝑗 = ∑𝑛𝜆=1 𝑎𝑖𝜆 𝑏𝜆𝑗
(𝑖 = 1,2, … , 𝑚 ; 𝑗 = 1,2, … , 𝑘)
Amedya :
55
ISIRWAN D YIMGUCCAL
𝐴−1 = 𝐶𝑜 𝐴/𝑑𝑒𝑡 𝐴
56
ISIRWAN D YIMGUCCAL
Imuttiyen : x, y
Imḍanen ilawen : a1, a2, b1, b2
Imguccal : D, Dx, Dy
57
TAMAWALT 1-2
S tmaziɣt S tefransist
Isirew (Isirwan) Matrice(s)
Amguccal (Imguccal) Déterminant(s)
Aferdis (Iferdisen) Elément(s)
Agmawi (Igmawiyen) Naturel(s)
Tafelwit Tableau
Tusrimt Rectangulaire
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Izirig (Izirigen) Ligne(s)
Tigejdit (Tigejda) Colonne(s)
Amkuẓ Carré
S tfesna D’ordre
Ujjur Symétrique
S wassaɣ Par rapport
Tubdist Diagonale
Tagejdayt Principale
Ameglujjur Antisymétrique
Tigget Unité
Ugdan Sont égaux
Talɣa Forme
Imezgan Correspondants
Tamhelt (Timehlin) Opération(s)
Afesnan Scalaire
Asgat Multiplication
Aglat Transposée
58
TAMAWALT 2-2
S tmaziɣt S tefransist
Abedday Orthogonal
Amaɣun Adjoint
azdisirew Comatrice
Azdiskar (Izdiskaren) Cofacteur(s)
Adriz Trace
Imitti Inverse
Tanfalit (Tinfaliyin) Formules
Amaẓuẓ (Imaẓuẓen) Mineur(s)
Yettwarzen Associé
Azellum Dérivé
Azmul Signe
Arawsan (Irawsanen) Identique(s)
Amutti (Imuttiyen) Variables
Ilaw (ilawen) Réel(s)
Anagraw (Inagrawen) Système(s)
Tagda (Tigda) Equation(s)
Timziregt (Timizrag) Linéaire(s)
Tifrat (Tifratin) Solution(s)
Tasuft Unique
Imifeḍ infini
59
60
IMAWAYEN
Imawayen : 𝑢⃗ , 𝑣, 𝑤 ⃗⃗ ⃗⃗⃗⃗⃗
⃗⃗ , 𝑟, 𝐴𝐵 , …
Teɣzi n yimawayen : |𝑢 ⃗ |, |𝑣
⃗⃗⃗ |, …
Imawayen tigget : 𝑖, 𝑗, 𝑘 ⃗
Amaway ilem : ⃗0
Imsidag n umaway 𝑢 ⃗ : X 1, Y 1, Z 1
Imsidag n umaway 𝑣 : X2, Y2, Z2
Ifesnanen : 𝜆, 𝜇
Ikusinusen inilayen : cos 𝛼 , cos 𝛽 , cos 𝛾
Tiɣmert gar sin n yimawayen : 𝜃
Imsidag n umaway
Imawayen tigget :
⃗ = (0,0,1)
𝑖= (1,0,0), 𝑗= (0,1,0), 𝑘 ⃗|=1
|𝑖| = |𝑗| = |𝑘
𝑟 = ⃗⃗⃗⃗⃗ ⃗|
𝐴𝐵 = (𝑥1 − 𝑥0 )|𝑖| + (𝑦1 − 𝑦0 )|𝑗| + (𝑧1 − 𝑧0 )|𝑘
61
IMAWAYEN
Ma yella ⃗⃗⃗⃗⃗
𝐴𝐵 = 𝑟, ihi ⃗⃗⃗⃗⃗
𝐵𝐴 = −𝑟
62
IMAWAYEN
Timernit n yimawayen
𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ +𝑣
𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗⃗⃗⃗1 +𝑢
⃗⃗⃗⃗2 +𝑢
⃗⃗⃗⃗3 + ⋯ + ⃗⃗⃗⃗
𝑢𝑛
Asaḍuf n tsunfelt : 𝑢
⃗ +𝑣=𝑣 +𝑢
⃗
Asaḍuf n tsedrewt : (𝑢
⃗ +𝑣) +𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ + (𝑣 +𝑤
⃗⃗ )
63
IMAWAYEN
𝑢
⃗ +𝑣 = (𝑋1 + 𝑋2 , 𝑌1 + 𝑌2 , 𝑍1 + 𝑍2 )
Tukksa n yimawayen
𝑤
⃗⃗ =𝑢
⃗ −𝑣 ma yella 𝑣 + 𝑤
⃗⃗ = 𝑢
⃗
𝑢
⃗ −𝑣= 𝑢
⃗ + (− 𝑣 )
𝑢 ⃗ = ⃗0 = (0,0,0)
⃗ −𝑢
⃗ |= 0
|0
𝑢
⃗ −𝑣= (𝑋1 − 𝑋2 , 𝑌1 − 𝑌2 , 𝑍1 − 𝑍2 )
64
IMAWAYEN
Abeddel n tfesna
𝑤
⃗⃗ = 𝜆 𝑢
⃗
|𝑤
⃗⃗ | = |𝜆| ∙ |𝑢
⃗|
𝜆𝑢
⃗ = (𝜆𝑋, 𝜆𝑌, 𝜆𝑍)
𝜆𝑢
⃗ =𝑢
⃗ 𝜆
(𝜆 + 𝜇) 𝑢
⃗=𝜆𝑢
⃗ +𝜇 𝑢
⃗
𝜆(𝜇 𝑢
⃗ ) = 𝜇(𝜆 𝑢
⃗ )= (𝜆𝜇) 𝑢
⃗
⃗ +𝑣) = 𝜆 𝑢
𝜆(𝑢 ⃗ +𝜆 𝑣
65
IMAWAYEN
Afaris afesnan
⃗ ∙𝑣= |𝑢
𝑢 ⃗ ||𝑣| ∙ cos 𝜃 anda 𝜃 d tiɣmert gar imawayen 𝑢
⃗ d 𝑣.
𝑢
⃗ ∙𝑣=𝑣∙𝑢
⃗
(𝜆 𝑢
⃗ ) ∙ (𝜇 𝑣 ) = 𝜆𝜇 ∙𝑢
⃗ ∙𝑣
⃗ ∙ (𝑣 + 𝑤
𝑢 ⃗⃗ ) =𝑢
⃗ ∙𝑣 + 𝑢
⃗ ∙𝑤
⃗⃗
66
IMAWAYEN
Afaris n yimawayen
𝑢
⃗ ∙𝑣 = 𝑤 ⃗⃗ anda
|𝑤 ⃗⃗ | = |𝑢
⃗ ||𝑣| ∙ sin 𝜃, s 0 ≤ 𝜃 ≤ 𝜋/2
𝑤⃗⃗ ⊥ 𝑢 ⃗ d𝑤⃗⃗ ⊥ 𝑣
Imawayen 𝑢 ⃗ , 𝑣, 𝑤
⃗⃗ sbeddayen tafetlit s tsurift ɣer yeffus.
𝑖 𝑗 ⃗
𝑘
𝑤
⃗⃗ = 𝑢
⃗ ∙𝑣= |𝑋1 𝑌1 𝑍1 |
𝑋2 𝑌2 𝑍2
𝑌1 𝑍1 𝑋 𝑍1 𝑋1 𝑌1
𝑤
⃗⃗ = 𝑢
⃗ ∙𝑣= (| |,−| 1 |,| |)
𝑌2 𝑍2 𝑋2 𝑍2 𝑋2 𝑌2
67
IMAWAYEN
|𝑢
⃗ ∙𝑣| = |𝑢
⃗ ||𝑣| ∙ sin 𝜃
𝑢
⃗ ∙𝑣= −(𝑣∙𝑢
⃗)
Taɣara tazdukalt :
⃗ ) ⋅ 𝜇(𝑣) = 𝜆𝜇 𝑢
𝜆(𝑢 ⃗ ∙𝑣
Taɣara tasedgart :
⃗ ∙ (𝑣 + 𝑤
𝑢 ⃗⃗ ) =𝑢
⃗ ∙𝑣 + 𝑢
⃗ ∙𝑤
⃗⃗
𝑢
⃗ ∙𝑣= 0 Ma yella 𝑢
⃗ d 𝑣 d imsadaɣen (𝜃 = 0)
⃗ ⋅𝑘
𝑖⋅𝑖 = 𝑗⋅𝑗 =𝑘 ⃗ = ⃗0
⃗ ,𝑗 ⋅𝑘
𝑖⋅𝑗 =𝑘 ⃗ = 𝑖, 𝑘
⃗ ⋅𝑖=𝑗
68
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Amaway (Imawayen) Vecteur(s)
Teɣzi Longueur
Tigget Unité
Asmideg (Ismidagen) Coordonnée(s)
Afesnan (Ifesnanen) Scalaire(s)
Kusinus (Ikusinusen) Cosinus
Anilay (Inilayen) Directeur(s) (adjectif)
Tiɣmert (Tiɣemmar) Angle(s)
Timernit Addition
Asaḍuf Loi
Tasunfelt Commutativité
Tisedrewt Associativité
Tukksa Soustraction
Afaris Produit
Tafesna Echelle
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Tafetlit Vis
Tasurift Pas
Amsadaɣ (Imsadaɣen) Parallèle(s)
Taɣara Propriété
Tasenfalt Commutative
Tazdukalt Associative
Tasedgart Distributive
69
70
TANZEGGIT TUSLIḌT
72
TANZEGGIT TUSLIḌT
73
TANZEGGIT TUSLIḌT
Izirigen imsadaɣen :
Sin n yizirigen 𝐴1 𝑥 + 𝐵1 𝑦 + 𝐶1 = 0 d 𝐴2 𝑥 + 𝐵2 𝑦 + 𝐶2 = 0
𝐴 𝐵
d imsadaɣen ma yella 𝐴1 = 𝐵1.
2 2
74
TANZEGGIT TUSLIḌT
Izirigen ibeddayen :
Sin n yizirigen 𝐴1 𝑥 + 𝐵1 𝑦 + 𝐶1 = 0 d 𝐴2 𝑥 + 𝐵2 𝑦 + 𝐶2 = 0
d ibeddayen ma yella 𝐴1 𝐴2 + 𝐵1 𝐵2 = 0.
75
TANZEGGIT TUSLIḌT
Tagda n twinest :
𝑥 2 + 𝑦 2 = 𝑅2
Tagda n teglayt :
𝑥2 𝑦2
+ =1
𝑎2 𝑏 2
76
TANZEGGIT TUSLIḌT
Tagda n uknudem :
𝑥2 𝑦2
− =1
𝑎2 𝑏 2
Tagda n tkenzirart :
𝑦 2 = 2𝑝𝑥
77
TANZEGGIT TUSLIḌT
78
TANZEGGIT TUSLIḌT
79
TANZEGGIT TUSLIḌT
Takerdama :
Tazunglayt :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ + =1
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2
80
TANZEGGIT TUSLIḌT
Azuneknudem :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ − =1
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2
Akaswar asnuzmir :
𝑥2 𝑦2 𝑧2
+ − =0
𝑎2 𝑏 2 𝑐 2
81
TANZEGGIT TUSLIḌT
Awlellu aglayan :
𝑥2 𝑦2
+ =1
𝑎2 𝑏 2
Tabluleɣt :
𝑥 2 + 𝑦 2 + 𝑧 2 = 𝑅2
82
TAMAWALT 1-2
S tmaziɣt S tefransist
Tanzeggit Géométrie
Tusliḍt Analytique
Anagraw Système
Amsideg (Imsidag) Coordonnée(s)
Tasekta (Tisektiwin) Dimension(s)
Agaz (Igazen) Point(s)
Ilaw Réel
Ameccaq Distance
Iɣil Segment
Izirig Ligne
Assaɣ Ratio
Asfaylu (Isfayluyen) Polaire(s)
Yufrar (Yufraren) Positif(s)
Amsadaɣ (Imsadaɣen) Parallèle(s)
Abedday (Ibeddayen) Perpendiculaire(s)
Tagda Equation
Tawinest Cercle
Taglayt Ellipse
Adik (Idiken) Foyer(s)
Aknudem Hyperbole
Takenzirart Parabole
Takerdama Tétraèdre
83
TAMAWALT 2-2
S tmaziɣt S tefransist
Tazunglayt Ellipsoïde
Azuneknudem Hyperboloïde
Akaswar Cône
Asnuzmir Quadratique
Awlellu Cylindre
Aglayan Elliptique
Tabluleɣt Sphère
84
85
ASIḌEN ANEẒLAY
Tisɣunin : f, g, y, u, v
Tiɣiret : x
Imḍanen ilawen : a, b, c, d
Amḍan agmawi : n
Tisɣunin d wunuɣen-nsent
Tasɣent timziregt : 𝑦 = 𝑎𝑥 + 𝑏 , 𝑥 ∈ 𝑅
𝑎 = tan 𝛼 d tasaksart n uzirig, 𝑏 d amager n uzirig d ugellus 𝑦.
86
ASIḌEN ANEẒLAY
Tasɣent tasnuzmirt : 𝑦 = 𝑥 2 , 𝑥 ∈ 𝑅
𝑦 = 𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 , 𝑥 ∈ 𝑅
87
ASIḌEN ANEẒLAY
Tasɣent tamgasast : 𝑦 = 𝑥 3 , 𝑥 ∈ 𝑅
𝑦 = 𝑎𝑥 3 + 𝑏𝑥 2 + 𝑐𝑥 + 𝑑 , 𝑥 ∈ 𝑅
88
ASIḌEN ANEẒLAY
Tasɣent n tezmert : 𝑦 = 𝑥 𝑛 , 𝑛 ∈ 𝑁
89
ASIḌEN ANEẒLAY
90
ASIḌEN ANEẒLAY
Tisɣunin tilugaritmaniyin :
𝑦 = log 𝒂 𝑥 , 𝑥 ∈ [0, ∞[ , 𝑎 > 0 , 𝑎≠1
𝑦 = ln 𝑥 ma yella 𝑎 = 𝑒 , 𝑥 > 0
91
ASIḌEN ANEẒLAY
Tilisa n tesɣunin
1 𝑥
lim (1 + 𝑥) = 𝑒
𝑥→∞
𝑘 𝑥
lim (1 + 𝑥 ) = 𝑒 𝑘
𝑥→∞
lim 𝑎 𝑥 = 1
𝑥→0
92
ASIḌEN ANEẒLAY
Tisɣunin : f, g, y, u, v
Amutti armagul : x
Timezgit tilawt : k
Tiɣmert : 𝛼
𝑓(𝑥+∆𝑥)−𝑓(𝑥) ∆𝑦 𝑑𝑦
𝑦 ′ (𝑥) = lim = lim =
∆𝑥→0 ∆𝑥 ∆𝑥→0 ∆𝑥 𝑑𝑥
93
ASIḌEN ANEẒLAY
𝑑𝑦
= tan 𝛼
𝑑𝑥
𝑑(𝑢+𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= +
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑(𝑢−𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= −
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑(𝑘𝑢) 𝑑𝑢
=𝑘
𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑(𝑢∙𝑣) 𝑑𝑢 𝑑𝑣
= ∙𝑣+𝑢∙
𝑑𝑥 𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑𝑢 𝑑𝑣
𝑑 𝑢 ∙𝑣−𝑢∙
𝑑𝑥 𝑑𝑥
( )=
𝑑𝑥 𝑣 𝑣2
Tafelwit n yizellumen
Amutti armagul : x
Timezgiyin tilawtin : C, a, b, c
Amḍan agmawi : n
𝑑
(𝐶 ) = 0
𝑑𝑥
94
ASIḌEN ANEẒLAY
𝑑
(𝑥) = 1
𝑑𝑥
𝑑
(𝑎𝑥 + 𝑏) = 𝑎
𝑑𝑥
𝑑
(𝑎𝑥 2 + 𝑏𝑥 + 𝑐 ) = 𝑎𝑥 + 𝑏
𝑑𝑥
𝑑
(𝑥 𝑛 ) = 𝑛𝑥 𝑛−1
𝑑𝑥
𝑑 1
(√𝑥) =
𝑑𝑥 2√𝑥
𝑑 1
(ln 𝑥) =
𝑑𝑥 𝑥
𝑑 1
(log 𝑎 𝑥 ) = , 𝑎>0 , 𝑎≠1
𝑑𝑥 𝑥 ln 𝑎
𝑑
(𝑒 𝑥 ) = 𝑒 𝑥
𝑑𝑥
𝑑 𝑑
(sin 𝑥 ) = cos 𝑥 (cos 𝑥) = − sin 𝑥
𝑑𝑥 𝑑𝑥
𝑑 1
(tan 𝑥) =
𝑑𝑥 cos2 𝑥
𝑑 1
(cot 𝑥) = −
𝑑𝑥 sin2 𝑥
95
TAMAWALT 1-2
S tmaziɣt S tefransist
Asiḍen Calcul
Aneẓlay Différentiel
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Tiɣiret Argument
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Agmawi Naturel
Amḍan (Imḍanen) Nombre(s)
Unuɣ (Unuɣen) Graphe(s)
Timziregt Linéaire
Tasaksart Pente
Azirig Ligne
Amager Intersection
Agellus Axe
Tasnuzmirt Quadratique
Tamgasast Cubique
Tazmert Puissance
Aẓar uzmir sin Racine Carrée
Tasuzmirt (Tisuzmirin) Exponentielle(s)
Talugaritmant (Tilugaritmiyin) Logarithmique (s)
Talast (Tilisa) Limite(s)
96
TAMAWALT 2-2
S tmaziɣt S tefransist
Timezgit (Timezgiyin) Constante(s)
Tilawt (Tilawtin) Réelle(s)
Tabadut Définition
Taɣara (Tiɣarwin) Propriété(s)
Azellum (Izellumen) Dérivée(s)
Amutti Variable
Armagul Indépendant
Tiɣmert Angle
Tafelwit Table
97
98
ASIḌEN UƔRID
Tasɣent : f
Amutti armagul : x
Azellum n tesɣent : F’(x)
Timezgiyin tilawtin : C, a, b
Amḍan agmawi : p
99
ASIḌEN UƔRID
∫ 𝑎𝑑𝑥 = 𝑎𝑥 + 𝐶
𝑥2
∫ 𝑥𝑑𝑥 = 2
+𝐶
𝑥 𝑝+1
∫ 𝑥 𝑝 𝑑𝑥 = 𝑝+1
+ 𝐶 , 𝑝 ≠ −1
2 3
∫ √𝑎𝑥 + 𝑏 𝑑𝑥 = 3𝑎 (𝑎𝑥 + 𝑏)2 + 𝐶
∫ sin 𝑥 𝑑𝑥 = − cos 𝑥 + 𝐶
∫ cos 𝑥 𝑑𝑥 = sin 𝑥 + 𝐶
100
ASIḌEN UƔRID
∫ 𝑒 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑒 𝑥 + 𝐶
𝑎𝑥
∫ 𝑎 𝑥 𝑑𝑥 = ln 𝑎 + 𝐶
∫ ln 𝑥 𝑑𝑥 = 𝑥 ln 𝑥 − 𝑥 + 𝐶
𝑑𝑥
∫ 𝑥 ln 𝑥 = ln|ln 𝑥 | + 𝐶
101
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Asiḍen Calcul
Uɣrid Intégral (adj.)
Tasɣent (Tisɣunin) Fonction(s)
Amutti Variable
Armagul Indépendant
Azellum Dérivée
Timezgiyin Constantes
Tilawtin Réelles
Agmawi Naturel
Tabadut Définition
Agred Intégrale (n.)
Tajumma Surface – Aire
Udem Courbe
Tamenzut (Timenza) Primitive(s)
Timeɣẓanin Rationnelles
Tirmeɣẓanin Irrationnelles
Tisektuɣmirin Trigonométriques
Tisuzmirin Exponentielles
Tilugaritmanin Algorithmiques
102
103
ISURTA
Isurta isnemḍanen
Irem amezwaru : a1
Irem wis « n » : an
𝑎1 + 𝑎𝑛 = 𝑎2 + 𝑎𝑛−1 = ⋯ = 𝑎𝑖 + 𝑎𝑛+1−𝑖
𝑎𝑖−1 +𝑎𝑖+1
𝑎𝑖 =
2
104
ISURTA
Isurta inzegganen
Irem amezwaru : a1
Irem wis n : an
Taɣẓint : q
𝑎𝑛 = 𝑞𝑎𝑛−1 = 𝑎1 𝑞𝑛−1
𝑎1 𝑎𝑛 = 𝑎2 𝑎𝑛−1 = ⋯ = 𝑎𝑖 𝑎𝑛+1−𝑖
𝑎𝑖 = √ 𝑎𝑖−1 𝑎𝑖+1
𝑎1
S = lim 𝑆𝑛
𝑛→∞ 1−𝑞
𝑛(𝑛+1)
1+2+3+⋯+n =
2
2 + 4 + 6 + ⋯ + 2n = 𝑛(𝑛 + 1)
1 + 3 + 5 + ⋯ + (2n − 1) = 𝑛2
𝑛(𝑛+1)(2𝑛+1)
12 + 22 + 32 + ⋯ + n2 =
6
𝑛(𝑛+1) 2
13 + 23 + 33 + ⋯ + n3 = [ ]
2
1 1 1 1
1 + + + + ⋯+ +⋯= 2
2 4 8 2n
1 1 1 1 1
1+ + + + + ⋯+ +⋯= e
1! 2! 3! 8 (n−1)!
106
ISURTA
Isurta imifḍen
Irem amezwaru : a1
Irem wis n : an
∑∞
𝑛=1 𝑎𝑛 = 𝑎1 + 𝑎2 + ⋯ + 𝑎𝑛 + ⋯
𝑆𝑛 = ∑𝑛𝑛=1 𝑎𝑛 = 𝑎1 + 𝑎2 + ⋯ + 𝑎𝑛
Akayad n yirem « n » :
Ma yella asartu ∑∞
𝑛=1 𝑎𝑛 d asartu yettawḍen, ihi lim 𝑎𝑛 = 0
𝑛→∞
Ma yella lim 𝑎𝑛 ≠ 𝟎 , asartu d amhelway
𝑛→∞
107
ISURTA
Isurta n tnezmarin
Imḍanen ilawen : x, x0
Isurta n tnezmarin : ∑∞ 𝑛 ∞
𝑛=0 𝑎𝑛 𝑥 , ∑𝑛=0 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 )
𝑛
Amḍan ummid : n
Aqqar n waggaḍ : R
∑∞ 𝑛 2 𝑛
𝑛=0 𝑎𝑛 𝑥 = 𝑎0 + 𝑎1 𝑥 + 𝑎2 𝑥 + ⋯ + 𝑎𝑛 𝑥 + ⋯
∑∞ 𝑛 2
𝑛=0 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 ) = 𝑎0 + 𝑎1 (𝑥 − 𝑥0 ) + 𝑎2 (𝑥 − 𝑥0 ) +
… + 𝑎𝑛 (𝑥 − 𝑥0 )𝑛 + ⋯
108
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Asartu (Isurta) Suite(s)
Asnemḍan (Isnemḍanen) Arithmétique(s)
Irem (Irman) Terme(s)
Tameẓla Différence
Anmezri (Inmezriyen) Successif(s)
Timernit Somme
Anzeggan (Inzegganen) Géométrique(s)
Taɣẓint Raison
Ifeḍ Infini (nom)
Tettaweḍ Converge
Ifuken Fini
Imifeḍ (imifḍen) Infini(s) (adjectif)
Aggaḍ Convergence
Akayad Test
Yettawḍen Convergent
Amhelway Divergent
Ilaw (Ilawen) Réel(s)
Tazmert (Tinezmarin) Puissance(s)
Ummid Entier
Aqqar Rayon
Azilal Intervalle
Azal (Azalen) Valeur(s)
109
110
TASEQQART
Tisenfalin d tuddsiwin
Tisenfalin : 𝑛𝑃𝑚
Tuddsiwin : 𝑛𝐶𝑚
Imḍanen ummiden : n, m
Uskir :
𝑛
𝑃𝑛 = 𝑛!
𝑛 𝑛!
𝑃𝑚 = (𝑛−𝑚)!
Amuskir asenful :
𝑛 𝑛 𝑛!
𝐶𝑚 = { } =
𝑚 𝑚! (𝑛 − 𝑚)!
111
TASEQQART
Taseqqart n tedyant
Tadyant : 𝐴
Taseqqart : 𝑃
Taseqqart n tedyant :
𝑚
𝑃(𝐴) =
𝑛
anda 𝑚 d amḍan n yigmaḍ yufraren i izemren ad d-ilin,
𝑛 d amḍan aɣrud n yigmaḍ i izemren ad d-ilin.
0 ≤ 𝑃(𝐴) ≤ 1
Tadyant tulkint :
𝑃(𝐴) = 1
Tadyant tawezɣit :
𝑃(𝐴) = 0
112
TAMAWALT
S tmaziɣt S tefransist
Taseqqart (Tiseqqar) Probabilité(s)
Tasenfelt (Tisenfalin) Permutation(s)
Tuddsa (Tuddsiwin) Combinaisons
Ummid (Ummiden) Entier(s)
Uskir Factoriel
Amuskir Coéfficient
Asenful Binomial
Tadyant (Tidyanin) Evénement(s)
Agmuḍ (Igmaḍ) Résultat(s)
Yufraren Positifs
Aɣrud Total
Azilal Intervalle, Plage
Azal (Azalen) Valeur(s)
Tulkint Certaine
Tawezɣit Impossible
113
TIƔBULA
114