1.

Prawa Coulomba i Morena:

1) Siła tarcia jest niezależna od wielkości powierzchni stykających się ze

sobą ciał i zależy jedynie od ich rodzaju.
2) Wartość siły tarcia dla ciała znajdującego się w spoczynku może
zmieniać się od zera do granicznej wartości, proporcjonalnej do
całkowitego nacisku.
3) Gdy ciało ślizga się po powierzchni siła tarcia jest zawsze przeciwnie
skierowana do kierunku ruchu i jest mniejsza od granicznej wartości.
Coulomba i Morena
-Siła tarcia jest zawsze przeciwna do występującego lub ewentualnego
ruchu.

-Wielkość siły tarcia jest niezależna od pola powierzchni stykających się

ciał, zależy jedynie od rodzaju powierzchni.

2. Tarcie zewnętrzne – tarcie występujące na styku dwóch ciał stałych

będących w ruchu lub w spoczynku gdy występuje siła ale jest zbyt mała
by pokonać siły tarcia.
Tarcie zewnętrzne dzieli się na:
• tarcie ślizgowe - gdy ciała przesuwają się względem siebie,
• tarcie toczne - gdy ciało toczy się po powierzchni drugiego.
Wielkość siły tarcia zależy od siły nacisku ciał, rodzaju materiału, ich
gładkości i wielu innych czynników.

Tarcie wewnętrzne – opór powstający między elementami jednego ciała.

W ciele stałym tarcie jest uzależnione od właściwości tłumiących,
natomiast w płynach od lepkości. Opory tarcia wewnętrznego wynikają z
istnienia sił kohezji i zależą od swobody przemieszczania się tych
cząsteczek.

3. Tarcie spoczynkowe (statyczne) – tarcie ślizgowe, występujące

między dwoma ciałami gdy nie przemieszczają się względem siebie.
Siła tarcia równoważy siłę działającą na ciało. Maksymalna siła tarcia jest
proporcjonalna do siły, z jaką ciało naciska na podłoże:

gdzie T - maksymalna siła tarcia, N - nacisk, µ - współczynnik tarcia

statycznego zależny od materiałów, z jakich są wykonane ciała.
Siła inicjująca ruch musi przekroczyć wartość T, aby wprawić ciało w ruch.

Tarciem ruchowym - nazywa się tarcie zewnętrzne, gdy dwa ciała

ślizgają się lub toczą po sobie. Siła tarcia przeciwstawia się wówczas
ruchowi.

4. Tarcie toczne (nazywane również oporem toczenia) - opór ruchu

występujący przy toczeniu jednego ciała po drugim. Występuje np.
pomiędzy elementami łożyska tocznego, między oponą a nawierzchnią
drogi. Zwykle tarcie toczne jest znacznie mniejsze od tarcia ślizgowego
występującego między ciałami stałymi, dlatego toczenie jest częstym
rodzajem ruchu w technice. Tarcie toczne występuje na granicy dwóch ciał
i dlatego jest sklasyfikowane jako tarcie zewnętrzne.

Tarcie ślizgowe (tarcie suwne) - tarcie występujące na styku dwóch ciał

stałych (jest tarciem zewnętrznym), gdy ciała przesuwają się względem
siebie lub gdy ciała spoczywają względem siebie a istnieje siła dążąca do
przesunięcia ciał. Tarcie ślizgowe jest zjawiskiem powszechnym i
występuje zawsze gdy styk ciał przenosi siłę nacisku, odpowiada ono za
wiele zjawisk, występuje w większości urządzeń mechanicznych.

5. Tarcie graniczne występuje wtedy, gdy powierzchnie trące są pokryte środkami

smarnymi zawierającymi substancje powierzchniowo czynne, które tworzą na powierzchniach
elementów warstwy graniczne wyjątkowo odporne na duże naciski i trwale z nimi połączone.
Zapobiega to powstawaniu tarcia suchego nawet przy nieciągłym dopływie środka smarnego.

Tarcie płynne występuje wtedy, gdy powierzchnie tarcia są rozdzielone warstwą środka
smarnego w postaci smaru, cieczy lub gazu. Wówczas tarcie zewnętrzne jest zamieniane na
tarcie wewnętrzne czynnika smarnego. Siła tarcia płynnego zależy wyłącznie od właściwości
środka smarnego, a nie od właściwości powierzchni współpracujących. Wartość
współczynnika tarcia płynnego jest mała i zależy od grubości warstwy cieczy smarującej, jej
lepkości oraz od prędkości względnej elementów trących. Zużywanie elementów maszyn
podczas tarcia płynnego jest małe

Tarciem mieszanym nazywa się zjawisko występowania różnych rodzajów tarcia w strefie
styku elementów trących z wyodrębnionymi mikroobszarami styku. Tarcie w mikroobszarze
jest wypadkową różnych rodzajów tarcia.

7. zmniejszania:
zmniejszanie siły nacisku na podłoże
stosowanie aerodynamicznych i opływowych kształtów
wygładzanie powierzchni
stosowanie olejów, smarów
stosowanie łożysk kulkowych
zmiana z posuwania na toczenie

Sposoby zwiększania tarcia:

zwiększanie chropowatości np. drogi,
zakładanie łańcuchów na koła,
zwiększanie siły nacisku na podłoże,
niestosowanie olejów ani smarów,
zmiana z toczenia na posuwanie,
niestosowanie łożysk kulkowych.

8. Smarowanie hydrodynamiczne – jeden z mechanizmów smarowania.

Występuje w sytuacji, gdy wytworzenie ciśnienia środka smarnego w celu
unoszenia i rozdzielania trących po sobie ciał stałych (np. czop i panewka)
następuje w wyniku ruchu względnego trących powierzchni oraz lepkości
środka smarnego (ciśnienie hydrodynamiczne).
Smarowanie hydrostatyczne polega na wytworzeniu w skojarzeniu
trącym, przy użyciu urządzeń zewnętrznych (np. pomp), ciśnienia środka
smarnego, które rozdzieli obie smarowane powierzchnie w taki sposób, że
między nimi będzie występować tarcie płynne. Zrównoważenie sił
wypadkowych, działających na wał oraz sił wyporu podnosi wał, co
powoduje że między wałem 1 i panwią 2 ma miejsce tarcie płynne.
Smarowanie hydrostatyczne najczęściej jest stosowane podczas
rozruchu maszyn, których skojarzenia trące są bardzo silnie obciążone.
Zapobiega to zużywaniu powierzchni trących wału i panwi w początkowym
okresie pracy.
Smarowanie hydrostatyczne występuje w różnych rozwiązaniach
konstrukcyjnych, a także w warunkach naturalnych. Przykładem
smarowania hydrostatycznego jest tarcie płynne, jakie ma miejsce między
płynącą krą i dnem rzeki.

9.
Jeśli siły działające na ciało nie równoważą się (czyli
siła wypadkowa jest różna od zera), to ciało porusza
się z przyspieszeniem wprost proporcjonalnym do siły
wypadkowej, a odwrotnie proporcjonalnym do masy
ciała.

Współczynnik proporcjonalności jest równy odwrotności masy ciała: