2016-PTPIREmaterialy Straty 2016 PDF

POLSKIE TOWARZYSTWO PRZESYŁU I ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ
VII KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA

STRATY ENERGII ELEKTRYCZNEJ
W SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH
8-9 czerwca 2016 r.

Kołobrzeg, Hotel Aquarius
ORGANIZATOR:
PATRONAT HONOROWY:
Materiały konferencyjne
zostały przygotowane na podstawie
składów komputerowych
dostarczonych przez Autorów
Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej

ul. Wołyńska 22, 60-637 Poznań
tel. +48 61 846-02-00, fax +48 61 846-02-09
www.ptpiree.pl e-mail: ptpiree@ptpiree.pl
VII KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA
STRATY ENERGII ELEKTRYCZNEJ
W SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH
ORGANIZATOR:
- POLSKIE TOWARZYSTWO PRZESYŁU I ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ
PATRONAT HONOROWY:
- PREZES URZĘDU REGULACJI ENERGETYKI
SEKRETARIAT KONFERENCJI
BIURO POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZESYŁU I ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ
UL. WOŁYŃSKA 22, 60-637 POZNAŃ, TEL. +48 61 846-02-00, FAX +48 61 846-02-09
MIEJSCE
HOTEL AQUARIUS, UL. KASPROWICZA 24, 78-100 KOŁOBRZEG
TERMIN
8-9 CZERWCA 2016 R.
RADA PROGRAMOWA
- ŁUKASZ PIEKIELSKI ENEA OPERATOR SP. Z O.O.
- PIOTR GAWRYCH PGE DYSTRYBUCJA S.A.
- WOJCIECH SZYMCZAK TAURON DYSTRYBUCJA S.A.
- JAROSŁAW GRZEGORCZYK ENERGA-OPERATOR SA
- PAWEŁ MODELSKI RWE STOEN OPERATOR SP. Z O.O.
- RAFAŁ ŚWISTAK PTPIREE
- DR. INŻ. JAROSŁAW TOMCZYKOWSKI PTPIREE
KOMITET ORGANIZACYJNY
- RAFAŁ ŚWISTAK PTPIREE
- JAROSŁAW TOMCZYKOWSKI PTPIREE
- JUSTYNA DYLIŃSKA PTPIREE
SPIS TREŚCI
1. Analiza statystyczna strat energii elektrycznej

w krajowym systemie elektroenergetycznym w ostatnim piętnastoleciu
Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział
(Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie) ............................................... 7
2. Wpływ generacji rozproszonej na straty mocy czynnej

w sieciach dystrybucyjnych WN i SN
Stanisław Czapp, Marcin Sarnicki, Bartosz Tarakan, Krzysztof Tarakan,
Ryszard Zajczyk (Politechnika Gdańska, Wydział Elektrotechniki i Automatyki,
Katedra Elektroenergetyki) ................................................................................. 19
3. Metody wyznaczania różnicy bilansowej w sprawozdawczości OSD

Paweł Modelski (RWE Stoen Operator Sp. z o.o.) ............................................. 29
4. Model różnicy bilansowej w kontekście przyjęcia roku bazowego

w Modelu Regulacji dla OSD
Piotr Białek (ENEA Operator Sp. z o.o.) ............................................................. 35
5. Metody monitorowania poziomu różnicy bilansowej

stosowane w TAURON Dystrybucja S.A.
Marek Świerkot, Dariusz Przepióra (TAURON Dystrybucja SA) ........................ 41
6. Podnoszenie sprawności rozdziału energii elektrycznej

poprzez innowacyjne rozwiązania techniczno- organizacyjne
Jerzy Szkutnik (Politechnika Częstochowska) .................................................... 63
7. Analiza wpływu konstrukcji przewodów na parametry

napowietrznych linii elektroenergetycznych
Waldemar Szpyra, Wiesław Nowak, Rafał Tarko
(Akademia Górniczo-Hutnicza) ........................................................................... 75
8. Analiza wpływu obciążenia i warunków atmosferycznych

na straty energii w elektroenergetycznych liniach napowietrznych
Rafał Tarko, Waldemar Szpyra, Wiesław Nowak
(Akademia Górniczo-Hutnicza) ........................................................................... 83
9. Możliwości prawne wstępu na teren nieruchomości

gdzie przeprowadzana jest kontrola npee
Andrzej Stankiewicz (Kancelaria Radców Prawnych Stankiewicz
Własów i partnerzy) ............................................................................................ 89
10. Nielegalny pobór energii w kontekście formularza G.10-7

Łukasz Piekielski (ENEA Operator) .................................................................... 101
11. Generacja rozproszona źródłem strat w sieci SN

Marcin Wilczek (TAURON Dystrybucja SA) ....................................................... 111
12. Straty w transformatorach w świetle wymagań
Rozporządzenia Komisji Europejskiej
Andrzej Kapczyński (ABB), Andrzej Bagiński (Instytut Energetyki) .................... 119
13. Nowoczesne zaciski ograniczające straty przesyłu w liniach nlk nn

Wojciech Zientalak (SICAME Polska Sp. z o.o.) ................................................ 127
14. Modelowanie sieci dystrybucyjnej do obliczeń strat energii

wspomagane systemem zarządzania majątkiem sieciowym
Dariusz Jeziorny, Daniel Nowak (TAURON Dystrybucja SA),
Barbara Kaszowska, Andrzej Włóczyk (Politechnika Opolska) .......................... 147
15. Ocena wpływu OZE na rozpływ mocy biernej i różnicę bilansową

Barbara Kaszowska, Andrzej Włóczyk (Politechnika Opolska) .......................... 157
16. Nowe metody wyliczania wskaźnika strat sieciowych

Jarosław Grzegorczyk (ENERGA-OPERATOR SA) ........................................... 163
VII KONFERENCJA „STRATY ENERGII ELEKTRYCZNEJ W SIECIACH ELEKTROENERGETYCZNYCH”
ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ

W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM
W OSTATNIM PIĘTNASTOLECIU
Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział

Wyższa Szkoła Kadr Menedżerskich w Koninie
Ograniczenie zużycia energii jest jednym z podstawowych zadań stojących

przed wszystkimi użytkownikami energii w Polsce. Podpisany przez Polskę Protokół z
Kioto do Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu,
sporządzony w Kioto dnia 11 grudnia 1997 r. w artykule 2 podaje:
„Każda Strona, realizując swoje zobowiązania do ilościowo określonego ograniczenia i
redukcji emisji, w celu wspierania zrównoważonego rozwoju wdroży lub będzie
rozwijać kierunki polityki i środki właściwe dla warunków krajowych, takie jak poprawa
efektywności energetycznej w odpowiednich sektorach gospodarki krajowej.”
W ślad za w/w dokumentem Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności
energetycznej w rozdziale 1 Art. 1. określa:
1) krajowy cel w zakresie oszczędnego gospodarowania energią;
2) zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej;
a w Art. 17. podaje:
Poprawie efektywności energetycznej służą w szczególności wymienione rodzaje
przedsięwzięć, w tym ograniczenie:
a) przepływów mocy biernej
b) strat sieciowych w ciągach liniowych,
c) strat w transformatorach.
Stąd polskie przedsiębiorstwa elektroenergetyczne podejmują działania, aby wywiązać
się z nałożonych zobowiązań.
Autorzy referatu od wielu lat prowadzą analizę statystyczną strat energii
elektrycznej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE). Rezultaty analiz,
przeprowadzonych na podstawie danych zawartych w rocznikach Agencji Rynku
Energii „Statystyka Elektroenergetyki Polskiej” [1], przedstawiono dla wcześniejszych
okresów w autorskich rozdziałach monografii [2] i [3], a także w referatach
prezentowanych na kolejnych konferencjach dotyczących strat energii elektrycznej w
sieciach elektroenergetycznych [4] i [5]. Niniejszy referat dotyczy analizy strat na
przestrzeni 15 lat tj. od 2000 do 2014 roku. Rozpatrzono dynamikę zmian poziomu
strat w różnych przedziałach czasowych. Ponadto dokonano próby oceny korelacji
między poziomem wartości wskaźnika strat i różnic bilansowych w sieciach
poszczególnych poziomów napięć, a ilością energii elektrycznej wprowadzanej do sieci
ze źródeł odnawialnych.
Wzorem poprzednich opracowań podstawową analizowaną wielkością jest
wskaźnik strat i różnic bilansowych ∆E%, który oblicza się jako stosunek strat i różnic
bilansowych do energii elektrycznej wprowadzonej do sieci, co wyraża następujący wzór:
∆E
∆E% = ⋅ 100 (1)
Ewp
gdzie:
∆E – straty i różnice bilansowe w sieci na danym poziomie napięcia, w GWh/a;
Ewp – energia elektryczna wprowadzona do sieci na danym poziomie napięcia, w
GWh/a.
ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 7

W tabelach 1 ÷ 3 zestawiono energię elektryczną wprowadzoną (dostarczoną)

do sieci Ewp, straty i różnice bilansowe energii elektrycznej ∆E oraz obliczone według
wzoru (1) wartości wskaźnika strat i różnic bilansowych ∆E% w KSE w latach 2000 ÷
2014 dla sieci elektroenergetycznych poszczególnych poziomów napięć:
¾ łącznie dla sieci 400 i 220 kV – tabela 1,
¾ dla sieci 110 kV – tabela 2,
¾ łącznie dla SN i nn – tabela 3.
Dla oceny zmian wartości poszczególnych wielkości w przyjętym okresie czasu
wprowadzono bezwymiarowe wskaźniki oznaczone symbolami „w1”, „w2” i „w3”:
- wskaźnik „w1” określa stosunek ilości energii elektrycznej wprowadzonej do sieci
Ewp w danym roku do analogicznej ilości energii w roku 2000;
- wskaźnik „w2” określa stosunek wartości strat i różnicy bilansowej w sieci ∆E w
danym roku do analogicznej wartości w roku 2000;
- wskaźnik „w3” określa stosunek wartości wskaźnika strat i różnic bilansowych ∆E%
w danym roku do wartości analogicznego wskaźnika w roku 2000.
Tabela 1. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci 400 i 220 kV KSE
Rok Ewp ∆E ∆E% w1 w2 w3
2000 80 928 1 499 1,85 1,00 1,00 1,00
2001 81 068 1 472 1,82 1,00 0,98 0,98
2002 79 866 1 514 1,89 0,99 1,01 1,02
2003 85 694 1 828 2,13 1,06 1,22 1,15
2004 87 929 1 935 2,20 1,09 1,29 1,19
2005 89 915 1 914 2,13 1,11 1,28 1,15
2006 93 906 2 020 2,15 1,16 1,35 1,16
2007 92 207 1 823 1,98 1,14 1,22 1,07
2008 94 651 1 816 1,92 1,17 1,21 1,04
2009 91 063 1 706 1,87 1,13 1,14 1,01
2010 93 375 1 747 1,87 1,15 1,17 1,01
2011 96 978 1 685 1,74 1,20 1,12 0,94
2012 100 101 1 688 1,69 1,24 1,13 0,91
2013 99 320 1 694 1,71 1,23 1,13 0,92
2014 102 970 1 693 1,64 1,27 1,13 0,89
Tabela 2. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci 110 kV KSE

2000 112 721 2 739 2,43 1,00 1,00 1,00
2001 113 278 2 921 2,58 1,00 1,07 1,06
2002 115 522 4 865 4,21 1,02 1,78 1,73
2003 115 939 2 602 2,24 1,03 0,95 0,92
2004 118 866 2 624 2,21 1,05 0,96 0,91
2005 120 663 3 121 2,59 1,07 1,14 1,06
2006 126 711 3 492 2,75 1,12 1,27 1,13
2007 128 515 2 354 1,83 1,14 0,86 0,75
2008 127 450 1 872 1,47 1,13 0,68 0,60
2009 123 435 1 967 1,59 1,10 0,72 0,66
2010 127 455 2 355 1,85 1,13 0,86 0,76
2011 128 725 2 182 1,89 1,14 0,80 0,70
2012 129 335 2 198 1,70 1,15 0,80 0,70
2013 130 401 2 094 1,61 1,16 0,76 0,66
2014 130 859 1 882 1,44 1,16 0,69 0,59
8 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

Tabela 3. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci SN i nn KSE

2000 84 662 9 618 11,36 1,00 1,00 1,00
2001 86 313 10 261 11,89 1,02 1,07 1,05
2002 86 047 9 957 11,57 1,02 1,04 1,02
2003 88 037 9 900 11,25 1,04 1,03 0,99
2004 90 381 9 699 10,73 1,07 1,01 0,94
2005 92 010 9 161 9,96 1,09 0,95 0,88
2006 95 870 8 621 8,99 1,13 0,90 0,79
2007 98 625 9 031 9,16 1,16 0,94 0,81
2008 99 992 8 140 8,14 1,18 0,85 0,72
2009 99 237 8 434 8,50 1,17 0,88 0,75
2010 102 919 7 857 7,63 1,22 0,82 0,67
2011 102 586 6 716 6,55 1,21 0,70 0,58
2012 103 793 6 834 6,58 1,23 0,71 0,58
2013 104 783 6 687 6,38 1,24 0,70 0,56
2014 106 012 6 498 6,13 1,25 0,68 0,54
Statystyki [1] do 2002 roku podawały łączne straty energii w sieciach SN i nn.
Poszerzenie danych statystycznych od 2002 roku pozwala na dokładniejszą analizę
strat w zakresie sieci średniego i niskiego napięcia. Stąd w dwóch następnych tabelach
4 i 5 zestawiono energię elektryczną wprowadzoną (dostarczoną) do sieci Ewp, straty i
różnice bilansowe energii elektrycznej ∆E oraz obliczone według wzoru (1) wartości
wskaźnik strat i różnic bilansowych ∆E% w KSE w latach 2002 ÷ 2014 oddzielnie dla:
¾ krajowej sieci średniego napięcia – tabela 4,
¾ krajowej sieci niskiego napięcia – tabela 5.
Analogicznie jak poprzednio wprowadzono wskaźniki oznaczone symbolami
„w’1”, „w’2” i „w’3”, przy czym, w tym przypadku, rokiem odniesienia był rok 2002.
Tabela 4. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci średniego napięcia KSE
Rok Ewp ∆E ∆E% w’1 w’2 w’3
2002 85 880 3 759 4,38 1,00 1,00 1,00
2003 87 847 3744 4,26 1,02 1,00 0,97
2004 90 208 3 873 4,29 1,05 1,03 0,98
2005 91 872 3 650 3,97 1,07 0,97 0,91
2006 95 721 3 721 3,89 1,11 0,99 0,89
2007 98 456 3 942 4,00 1,15 1,05 0,91
2008 99 828 3 710 3,72 1,16 0,99 0,85
2009 99 058 3 835 3,87 1,15 1,02 0,88
2010 102 754 3 566 3,47 1,20 0,95 0,79
2011 102 431 3 221 3,14 1,19 0,86 0,72
2012 103 642 3 206 3,09 1,21 0,85 0,71
2013 104 633 3 243 3,10 1,22 0,86 0,71
2014 105 868 3 209 3,03 1,23 0,85 0,69
Tabela 5. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci niskiego napięcia KSE
Rok Ewp ∆E ∆E% w’1 w’2 w’3
2002 51 896 6 195 11,94 1,00 1,00 1,00
2003 52 830 6 153 11,65 1,02 0,99 0,98
2004 53 112 5 826 10,97 1,02 0,94 0,92

2005 53 643 5 511 10,27 1,03 0,89 0,86

2006 55 218 4 901 8,88 1,06 0,79 0,74
2007 56 003 5 089 9,09 1,08 0,82 0,76
2008 56 955 4 430 7,78 1,10 0,72 0,65
2009 57 201 4 599 8,04 1,10 0,74 0,67
2010 58 585 4 290 7,32 1,13 0,69 0,61
2011 57 379 3 495 6,09 1,11 0,56 0,51
2012 57 602 3 628 6,30 1,11 0,59 0,53
2013 57 559 3 444 5,98 1,11 0,56 0,50
2014 57 300 3 289 5,74 1,10 0,53 0,48
Ilustrację graficzną danych zestawionych w tabelach 1 ÷ 5 stanowią rysunki 1 ÷

10, na których przedstawiono dla przyjętego przedziału lat:
¾ procentowe wartości wskaźnika strat i różnic bilansowych ∆E%;
¾ oraz w jednostkach względnych:
- energię elektryczną wprowadzoną do sieci Ewp (wskaźniki „w1” lub „w’1”)
- straty i różnice bilansowe energii elektrycznej ∆E (wskaźniki „w2” i „w’2”).
Rys. 1. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci 400 i 220 kV
Rys. 2. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w1)

oraz strat i różnic bilansowych ∆E (wskaźnik w2) dla sieci 400 i 220 kV

Rys. 3. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci 110 kV

oraz strat i różnic bilansowych ∆E (wskaźnik w2) dla sieci 110 kV
Rys. 5. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci SN i nn


oraz strat i różnic bilansowych ∆E (wskaźnik w2) dla sieci SN i nn
Rys. 7. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci średniego napięcia
Rys. 8. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w’1)

oraz strat i różnic bilansowych ∆E (wskaźnik w’2) dla sieci średniego napięcia

Rys. 9. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci niskiego napięcia
Rys. 10. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w’1)
oraz strat i różnic bilansowych ∆E (wskaźnik w’2) dla sieci niskiego napięcia
Z analizy danych liczbowych zestawionych w tabelach 1 ÷ 5 oraz zilustrowanych na

rysunkach 1 ÷ 10 sformułowano wnioski dotyczące strat energii w latach 2000 ÷ 2014 w
elektroenergetycznych sieciach poszczególnych poziomów napięć.
SIECI NAJWYŻSZYCH NAPIĘĆ (400 i 220 kV):
¾ w latach 2000 ÷ 2006 obserwuje się wzrost strat energii w sieciach NN;
¾ straty energii w w/w okresie rosły znacznie szybciej niż energia wprowadzona do
sieci – wartości bezwzględne rocznych strat i różnic bilansowych ∆E wzrosły o
blisko 30%, a procentowe wskaźniki strat i różnic bilansowych – ∆E% wzrosły o
20% przy wzroście energii wprowadzonej Ewp o 16%;
¾ widoczne obniżenie strat energii nastąpiło w następnych latach (od 2007 roku) –
spadek ∆E o 16% i ∆E% o 24% w roku 2014 w stosunku do roku 2006 przy
wzroście Ewp o 11%;
SIECI 110 kV:
¾ podobnie jak w sieciach NN można wydzielić dwa okresy w tendencjach zmian
poziomu strat energii – wyższe wartości ∆E% od 2000 do 2006 roku (2,43% ÷
2,75%) i obniżenie wartości ∆E% w latach 2007 ÷ 2014 od 1,83% do 1,44%;

¾ nietypowym przypadkiem był rok 2002, w którym procentowy wskaźnik strat i

różnic bilansowych ∆E% był równy 4,21%, czyli prawie dwukrotnie wyższy niż w
sąsiednich latach; trudno ocenić przyczynę wystąpienia tak dużej wartości,
szczególnie w porównaniu z poziomem strat w innych sieciach, gdzie nie wystąpił
tak znaczący ich przyrost;
¾ w drugim okresie, tzn. w latach 2007 ÷ 2014 występuje ponad 40-procentowe
obniżenie wartości bezwzględnych rocznych strat i różnic bilansowych ∆E i
procentowego wskaźnika ∆E% przy niewielkim przyroście energii wprowadzonej
Ewp o około 3%.
SIECI ŚREDNIEGO NAPIĘCIA (SN):
¾ wartości procentowego wskaźnika strat i różnic bilansowych ∆E% w latach 2002 ÷
2009 kształtowały się na poziomie około 4%; widoczny spadek wartości ∆E%
wystąpił dopiero w ostatnich czterech latach osiągając wartość około 3%;
¾ analizując cały rozpatrywany okres lat 2002 ÷ 2014 można stwierdzić, że wystąpił znaczący
spadek rocznych strat i różnic bilansowych ∆E o 15% i procentowego wskaźnika ∆E%
o 31%, przy wysokim przyroście energii wprowadzonej do sieci Ewp o 23%;
SIECI NISKIEGO NAPIĘCIA (nn):
¾ w sieciach niskiego napięcia występuje w badanym piętnastoleciu najwyższe i
regularne obniżanie rocznych strat i różnic bilansowych ∆E i procentowego
wskaźnika ∆E% o około 50%, przy niewielkim wzroście energii wprowadzonej Ewp o
około 10%.
W celu zbadania wpływu struktury sieci i liczby odbiorców na poziom strat
energii elektrycznej Autorzy – we wcześniejszych badaniach – przeprowadzili szerszą
analizę zmian wskaźników strat i różnic bilansowych. W opracowaniach [2, 3, 4]
zestawiono, na podstawie [1], liczbę odbiorców, długości linii elektroenergetycznych na
poszczególnych poziomach napięć oraz liczbę i moc transformatorów sieciowych w
KSE. Porównując zmiany w/w wielkości oraz zmiany strat stwierdzono, że nie zauważa
się korelacji miedzy nimi, a charakter zmian analizowanych wskaźników jest różny.
Wprowadzona przez dyrektywę europejską oraz potwierdzona przez polską
politykę energetyczną konieczność uzyskania określonego udziału wytwarzanej energii
elektrycznej w źródłach odnawialnych stała się bodźcem, który wymusza zmianę
dotychczasowej struktury źródeł wytwórczych w KSE. Autorzy zadali sobie pytanie –
czy źródła wytwórcze energii elektrycznej oparte na odnawialnych źródłach wpływają
na poziom strat i różnic bilansowych? Aby odpowiedzieć na to pytanie – na podstawie
[1] – zestawiono w tabelach 6 i 7 wartości energii elektrycznej dostarczonej
(wprowadzonej) ze źródeł odnawialnych odpowiednio do sieci 110 kV, łącznie do sieci
SN i nn oraz oddzielnie do sieci SN i sieci nn. Ponadto w tabelach zamieszczono dwa
wskaźniki liczbowe:
- wskaźnik „w4”, który określa stosunek energii ze źródeł odnawialnych do energii
elektrycznej dostarczonej (wprowadzonej) do sieci na danym poziomie napięcia w ‰,
- wskaźnik „w5”, który określa stosunek energii ze źródeł odnawialnych w danym
roku do energii w roku 2002.
Tabela 6. Dostawy energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (część I)

Energia dostarczona ze źródeł odnawialnych w GWh
Rok do sieci 110 kV do sieci SN i nn
Ewp w4 w5 Ewp w4 w5
2002 43 0,4 1,0 240 2,8 1,0
2003 107 0,9 2,5 275 3,1 1,1
2004 133 1,1 3,1 317 3,5 1,3
2005 115 0,9 2,7 290 3,1 1,2

2006 207 1,6 4,8 321 3,3 1,3

2007 431 3,3 10,0 473 4,8 2,0
2008 722 5,7 16,8 523 5,2 2,2
2009 797 6,5 18,5 703 7,1 2,9
2010 1 275 10,0 29,7 1 032 10,0 4,3
2011 2 088 16,2 48,5 1 441 14,0 6,0
2012 3 039 23,5 70,7 1 956 18,8 8,1
2013 3 821 29,3 88,9 2 511 24,0 10,5
2014 4 846 37,0 112,7 3 025 28,5 12,6
Tabela 7. Dostawy energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (część II)

Energia dostarczona ze źródeł odnawialnych w GWh
Rok do sieci średniego napięcia do sieci niskiego napięcia
Ewp w4 w5 Ewp w4 w5
2002 125 1,5 1,00 115 2,2 1,00
2003 137 1,6 1,10 138 2,6 1,20
2004 202 2,2 1,62 115 2,2 1,00
2005 209 2,3 1,67 81 1,5 0,70
2006 223 2,3 1,78 98 1,8 0,85
2007 363 3,7 2,90 110 2,0 0,96
2008 419 4,2 3,35 104 1,8 0,90
2009 583 5,9 4,66 120 2,1 1,04
2010 934 9,1 7,47 98 1,7 0,85
2011 1 351 13,2 10,8 90 1,6 0,78
2012 1 868 18,0 14,9 88 1,5 0,77
2013 2 421 23,1 19,4 90 1,6 0,78
2014 2 935 27,7 23,5 90 1,6 0,78
Ilustrację graficzną danych zestawionych w tabelach 6 i 7 stanowią rysunki 11 ÷

13, przy czym ograniczono się tylko do przedstawienia zmian wskaźnika „w5” (dla sieci
110 kV, SN i nn), czyli stosunku ilości energii elektrycznej dostarczonej (wprowadzonej)
ze źródeł odnawialnych w danym roku do energii elektrycznej dostarczonej
(wprowadzonej) w roku 2002.
Rys.11. Stosunek energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do sieci 110 kV w danym roku
do energii dostarczonej w roku 2002 (43 GWh)

Rys. 12. Stosunek energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do sieci SN w danym roku
Rys. 13. Stosunek energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych do sieci nn w danym roku
Z analizy danych liczbowych zestawionych w tabelach 6 i 7 oraz rysunków 11 ÷

13 można sformułować następujące wnioski:
¾ ilość energii elektrycznej dostarczonej (wprowadzonej) ze źródeł odnawialnych do
sieci 110 kV i sieci SN miała wyraźną tendencję wzrostową, tak w wartościach
nominalnych, jak i w udziale energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej energii
elektrycznej wprowadzonej (dostarczonej) do sieci na danym poziomie napięcia;
¾ dla sieci 110 kV udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej energii
elektrycznej dostarczonej do tej sieci wzrósł od 0,4‰ w roku 2002 do 37,0‰ w
roku 2014;
¾ dla sieci średniego napięcia udział energii ze źródeł odnawialnych w całkowitej
energii elektrycznej wprowadzonej do tej sieci wzrósł od 1,5‰ w roku 2002 do
27,7‰ w roku 2014;
¾ ilość energii elektrycznej wprowadzonej ze źródeł odnawialnych do sieci niskiego
napięcia zmieniała się nieregularnie w poszczególnych latach – w wartościach
nominalnych od 81 do 138 GWh, a ich udział w całkowitej energii elektrycznej
wprowadzonej do tej sieci wahał się w granicach 1,5 ÷ 2,6‰.

Na rysunkach 11 ÷ 13 podano dodatkowo średni roczny przyrost energii

wprowadzonej ze źródeł odnawialnych . Najwyższą wartość = 48,25% uzyskano
dla sieci 110 kV, co jest odzwierciedleniem dynamicznego wzrostu w ostatnich latach
farm wiatrowych przyłączanych do tej sieci. Niska wartość  0dla sieci nn wskazuje,
że nie obserwuje się – jak na razie) silnego rozwoju energetyki prosumenckiej.
Dla oceny wpływu ilości energii dostarczonej (wprowadzonej) ze źródeł
odnawialnych do sieci na poziom strat i różnic bilansowych zbadano korelację między
wskaźnikami „w3" (lub „w’3") i „w5" indywidualnie dla sieci 110 kV, SN, SN+nn i nn. W
tym celu obliczono wartości współczynnika korelacji pomiędzy wartościami:
¾ wskaźników „w’3" i „w5" oddzielnie dla sieci SN i sieci nn
¾ wartościami wskaźników „w3" i „w5" dla sieci 110 kV oraz łącznie dla sieci SN i nn.
Najsilniejszą współzależność pomiędzy obniżeniem wartości wskaźnika strat i
różnic bilansowych w miarę wzrostu ilości energii elektrycznej wprowadzonej ze źródeł
odnawialnych zauważa się dla sieci SN. Świadczy o tym wysoka wartość
współczynnika korelacji R = - 0,95. Brak współzależności występuje w sieciach
niskiego napięcia (R<<1,0). Fakt ten wpływa na niższą wartość współczynnika R przy
łącznym rozpatrywaniu sieci SN i nn – R = - 0,92.
Analogiczne obliczenia współczynnika korelacji dla wskaźników „w3" i „w5" dla
sieci 110 kV dały rezultat R = - 0,74, co świadczy tylko o średniej korelacji pomiędzy
obniżeniem wartości wskaźnika strat bilansowych w miarę wzrostu ilości energii
elektrycznej dostarczonej ze źródeł odnawialnych. Wpływ na to ma fakt, że w sieci 110
kV występowały różne tendencje zmian poziomu strat i różnic bilansowych w
poszczególnych latach (praktycznie malenie wartości wskaźnika strat bilansowych
obserwuje się dopiero od roku 2007).
Zaprezentowana w referacie analiza odnosi się do całego krajowego systemu
elektroenergetycznego (KSE). Interesującym dla Autorów byłoby poszerzenie i
uszczegółowienie jej na poszczególne fragmenty krajowej sieci dystrybucyjnej. W
chwili obecnej nie ma jednak możliwości przeprowadzenia badań w tym zakresie ze
względu na brak wymaganych danych statystycznych. Dla szerszego poglądu na
zmianę strat energii w polskich sieciach elektroenergetycznych zestawiono poniżej
łączne straty na wszystkich poziomach napięć oraz wyprodukowaną energię w polskich
elektrowniach w latach 2010 ÷ 2014. Na podstawie w/w danych wyznaczono względne
straty w stosunku do globalnie wytworzonej ilości energii Eprod .
Rok Jednostka 2010 2011 2012 2013 2014

Eprod GWh 157 658 163 548 162 139 164 557 159 100
∆E GWh 11 958 10 583 10 720 10 475 10 073
∆E% % 7,58 6,47 6,61 6,37 6,33
Z powyższego zestawienia wynika, że w ciągu 5-ciu lat łączne straty energii

zmalały o około 15% przy niewielkim wzroście energii wyprodukowanej około 1%. Na
podkreślenie zasługuje fakt, że w roku 2014 nastąpił spadek produkcji energii w
stosunku kolejnych lat analizowanego okresu podczas, gdy w latach 2010 ÷ 2013
wzrost był na poziomie 4,3%.
LITERATURA
[1] Statystyka Elektroenergetyki Polskiej 2000 ÷ 2014. Agencja Rynku Energii S.A.,
Warszawa 2001 ÷ 2015.
[2] Niewiedział E., Niewiedział R.: Analiza strat energii elektrycznej w sektorze
dystrybucji. W: Ograniczanie strat energii elektrycznej w elektroenergetycznych
sieciach rozdzielczych. Wyd. PTPiREE, Poznań 2002, s. 147 ÷ 178.

[3] Niewiedział E., Niewiedział R.: Analiza strat energii elektrycznej w sektorze
dystrybucji. W: Straty energii elektrycznej w sieciach dystrybucyjnych. Wyd.
PTPiREE, Poznań 2009, s. 51 ÷ 70.
[4] Niewiedział E., Niewiedział R.: Analiza statystyczna strat energii elektrycznej w
Krajowym Systemie Elektroenergetycznym. W: Mat. V Konferencji Nauk.-Techn.
n.t. „Straty energii elektrycznej w sieciach elektroenergetycznych”, Kołobrzeg
2011, s. 01-1 ÷ 01-10.
[5] Niewiedział E., Niewiedział R.: Analiza statystyczna strat energii elektrycznej w
KSE dla lat 2002-2012. W: Mat. VI Konferencji Nauk.-Techn. n.t. „Straty energii
elektrycznej w sieciach elektroenergetycznych”, Rawa Mazowiecka 2014, s. 1-1 ÷
1-7.

WPŁYW GENERACJI ROZPROSZONEJ NA STRATY MOCY CZYNNEJ

W SIECIACH DYSTRYBUCYJNYCH WN I SN
Stanisław Czapp, Marcin Sarnicki, Bartosz Tarakan, Krzysztof Tarakan, Ryszard Zajczyk
Politechnika Gdańska
Streszczenie: W referacie przedstawiono wpływ lokalizacji generacji rozproszonej na

pracę sieci dystrybucyjnej WN i SN. W przypadku sieci SN rozpatrzono przypadki
lokalizacji źródła blisko GPZ oraz w głębi sieci z uwzględnieniem jej topologii: sieć
promieniowa oraz dwustronnie zasilana. Rozpatrzono również aspekty wpływu źródeł na
rozpływy mocy, straty mocy, poziomy napięć oraz pracę regulatora transformatora w
GPZ. W przypadku sieci WN przeanalizowano zagadnienia wpływu pracy źródła na
poziomy napięć w pobliżu miejsca przyłączenia, straty oraz przepływy mocy czynnej i
biernej pomiędzy sieciami NN i WN.
1. Wstęp
Straty związane z przesyłem mocy to nieodzowny element pracy sieci

elektroenergetycznej. Z tego względu zasadnym jest utrzymywanie ich na technicznie i
ekonomicznie uzasadnionym poziomie. Dążąc do redukcji strat przesyłowych
operatorzy systemów przesyłowego oraz dystrybucyjnego powinni wykorzystywać
wszystkie dostępne możliwości jakie stwarza im obecny kształt systemu
elektroenergetycznego, w tym również obecność regulowanych i sterowalnych źródeł
mocy czynnej oraz biernej jakim są nowoczesne elektrownie i farmy wiatrowe.
Obecnie przyłączane do sieci farmy wiatrowe to w większości przypadków
maszyny oparte na generatorach dwustronnie zasilanych. Maszyny te podczas
generacji mocy czynnej są źródłem zarówno mocy biernej pojemnościowej jak i
indukcyjnej. Rozległe sieci SN dużej farmy wiatrowej skłaniają inwestorów do
wyposażania farmy w układy SVC lub też statyczne źródła mocy biernej jak baterie
kondensatorów i dławiki. Obecność regulowanych źródeł mocy biernej pozwala używać
farmy i elektrownie wiatrowe do poprawy warunków pracy i optymalizacji pracy sieci
dystrybucyjnej w tym do zmniejszenia strat energii elektrycznej. W przypadkach kiedy
obiekty te wyposażone w źródła mocy biernej jak SVC, dławiki, czy baterie
kondensatorów możliwe jest korzystanie z nich również w przypadku braku generacji
mocy czynnej.
W artykule podjęto próbę określenia wpływu farmy wiatrowej na napięcie w
miejscu przyłączenia oraz porównania strat mocy czynnej oraz biernej występujących
w testowej sieci NN/WN oraz SN.
Wnioski wynikające z pracy mogą być wykorzystane do ograniczania strat
energii elektrycznej, jak również brane pod uwagę w procesie przyłączeniowym
podczas wydawania warunków przyłączania dla kolejnych jednostek wytwórczych.
2. Badana sieć elektroenergetyczna
Przeprowadzoną analizę wykonano dla systemu testowego składającego się z

sieci 400kV oznaczonej kolorem fioletowym, 220kV oznaczonej kolorem zielonym oraz
110kV oznaczonej kolorem niebieskim. Sieć zbudowana jest z 3 linii 400kV, 9 linii
WPŁYW GENERACJI ROZPROSZONEJ NA STRATY MOCY CZYNNEJ W SIECIACH ... 19

220kV, 9 linii 110kV oraz 21 węzłów do których przyłączono 7 bloków wytwórczych

oraz 18 odbiorów. Schemat sieci NN/WN przedstawiono na rys. 2.1.
W pierwszej części pracy do węzła B11112 tak przygotowanej sieci, poprzez
transformator o mocy 60 MVA przyłączono farmę wiatrową o mocy 38,5 MW
składającą się z 14 turbin wiatrowych każda o mocy 2,75 MW. Schemat przyłączonej
farmy wiatrowej przedstawiono na rys. 2.2.
W drugiej części pracy do tak przygotowanej sieci NN/WN w miejsce odbioru
zlokalizowanego w węźle B13112 przyłączono sieć średniego napięcia przedstawioną
na rys. 2.3.
Rys. 2.1. Schemat układu testowego sieci NN/WN
Rys. 2.2. Schemat farmy wiatrowej przyłączonej do węzła B11112.
20 WPŁYW GENERACJI ROZPROSZONEJ NA STRATY MOCY CZYNNEJ W SIECIACH ...

Rys. 2.3. Struktura sieci średniego napięcia z przykładowym punktem

przyłączenia elektrowni wiatrowej
Rys. 2.4. Charakterystyka P=f(Q) pracy elektrowni wiatrowej
Zarówno w pierwszej jak i w drugiej części pracy przeprowadzona analiza

statyczna uwzględniała pracę generatorów elektrowni wiatrowych w trybie regulacji PQ
oraz pracę regulatora transformatorów sieci SN oraz elektrownianych.
Badanym elektrowniom wiatrowym przyłączonym zarówno do sieci dystrybucyjnej
jak i 110kV zaimplementowano charakterystykę P=f(Q) zgodnie z rysunkiem nr 2.4.
3. Wpływ generacji farmy wiatrowej

na pracę w sieci najwyższych i wysokich napięć
W analizowanym modelu uwzględniono pracę układów regulacji transformatorów,

pracę generatorów elektrowni wiatrowych w trybie regulacji P-cosϕ oraz generatorów
systemowych w trybie regulacji napięcia. Każda elektrownia wiatrowa posiada zakres
dostępnej mocy biernej określony charakterystyką Q=f(P) zgodnie z rysunkiem nr 2.4.
Przy tak określonych założeniach zbadano wpływ farmy wiatrowej na napięcie
w miejscu przyłączenia i węzłach sąsiadujących w zależności od generowanej mocy
czynnej oraz biernej. Wyniki przedstawiono na rys. 3.1. oraz 3.2. Zakres zmian mocą

czynną wynosił 7,6 MW, 19 MW, 30 MW oraz 37 MW. Zakres zmian mocy biernej
wynikał z określonego w IRiESD wielkości współczynnika mocy cosϕ=0,975 oraz
cosϕ=0,95, co przełożyło się na zmiany mocy biernej w zakresach Qpoj=8,42 Mvar,
Qpoj=11,95 Mvar, Qind=-9,27 Mvar oraz Qind=-13,38 Mvar. Otrzymane dane
obliczeniowe zestawiono w tabeli 3.1 oraz 3.2.
Rys. 3.1. Zależność napięcia od mocy czynnej Rys. 3.2. Zależność napięcia od mocy biernej
FW FW
Tabela nr 3.1. Straty mocy czynnej w systemie 110 kV, 220 kV oraz 400 kV
w zależności od generowanej mocy czynnej oraz biernej farmy wiatrowej
Σ∆PLIN110 Σ∆PLIN220 Σ∆PLIN400 Σ∆PLIN Σ∆PTRF Σ∆P

tryb pracy FW [MW]
brak 1,36 29,08 2,24 32,67 1,80 34,47
100%Pn 1,43 29,28 2,12 32,83 1,69 34,52
75%Pn 1,38 29,23 2,15 32,76 1,72 34,48
50%Pn 1,35 29,18 2,17 32,71 1,74 34,45
20%Pn 1,34 29,12 2,21 32,68 1,78 34,45
cosϕ poj=0,975 1,76 28,43 2,28 32,47 5,59 38,07
cosϕ poj=0,95 1,89 28,34 2,33 32,56 5,63 38,20
cosϕ ind=0,95 1,82 28,60 2,32 32,73 5,64 38,37
cosϕ ind=0,975 1,38 29,19 2,24 32,80 4,93 37,73
Tabela nr 3.2. Straty mocy biernej w systemie 110 kV, 220 kV oraz 400 kV
w zależności od generowanej mocy czynnej oraz biernej farmy wiatrowej
Σ∆QLIN110 Σ∆QLIN220 Σ∆QLIN400 Σ∆QLIN Σ∆QTRF Σ∆Q

tryb pracy FW [Mvar]
brak 5,40 252,62 496,44 754,47 73,50 827,97
100%Pn 6,10 250,94 497,78 754,82 69,83 824,66
75%Pn 5,96 251,36 497,45 754,77 70,63 825,39
50%Pn 5,86 251,79 497,13 754,78 71,51 826,29
20%Pn 5,63 252,30 496,71 754,63 72,67 827,30
cosϕ poj=0,975 6,32 249,34 496,13 751,78 76,85 828,63
cosϕ poj=0,95 6,49 251,16 495,36 753,01 75,41 828,42
cosϕ ind=0,95 6,51 249,89 494,30 750,71 77,92 828,63
cosϕ ind=0,975 5,57 252,60 495,84 754,00 73,32 827,33

Z przedstawionych wykresów widać liniową zależność napięcia od generowanej

mocy czynnej. Przyrost mocy czynnej wprowadzanej do sieci powoduje wzrost
napięcia w miejscu przyłączenia i jego sąsiedztwie. Wykres 3.2 potwierdza duży wpływ
mocy biernej farmy wiatrowej na napięcie w miejscu przyłączenia i jego bliskie
sąsiedztwo. Pobór mocy biernej z sieci powoduje spadek napięcia, a wprowadzanie do
sieci mocy biernej skutkuje jego wzrostem. Tak istotny wpływ pracy farmy wiatrowej na
napięcia węzłów sąsiednich wynika z wielkości przyjętego modelu i świadczy o małej
sztywności systemu.
W kolejnym kroku określono wpływ mocy czynnej oraz biernej wprowadzanej do
sieci 110 kV na straty mocy czynnej oraz biernej w sieci 110 kV, 220 kV oraz 400 kV.
Wpływ mocy czynnej wprowadzanej do sieci 110 kV na straty mocy czynnej
wybranych elementów systemu przedstawiono na rys. 3.3-3.8.
Rys. 3.3. Zależność strat Rys. 3.4. Zależność strat mocy Rys. 3.5. Zależność strat mocy
mocy czynnej w liniach 110 kV czynnej w liniach 220 kV od czynnej w liniach 400 kV od
od mocy czynnej FW. mocy czynnej FW. mocy czynnej FW.
Rys. 3.6. Zależność łącznych Rys. 3.7. Zależność strat mocy Rys. 3.8. Zależność strat mocy
strat mocy czynnej w liniach czynnej transformatorów od czynnej całego systemu od
od mocy czynnej FW. mocy czynnej FW. mocy czynnej FW.
Przedstawione wykresy wskazują, że wprowadzenie przez farmę wiatrową

mocy czynnej powoduje wzrost strat mocy czynnej w liniach 110 kV, 220 kV oraz
spadek strat w transformatorach. Biorąc pod uwagę cały badany system w pierwszym
etapie obserwujemy spadek strat mocy czynnej, a później ich wzrost. Zastanawiający
wydaje się wzrost strat w sieci 110 kV oraz 220 kV. Wydawać by się mogło, że
zlokalizowanie generacji wiatrowej w pobliżu dużego odbioru i uniknięty w ten sposób
przesył mocy czynnej z sieci przesyłowej spowoduje zmniejszenie strat mocy w sieci
110kV. Wyniki symulacji nie potwierdziły jednak takiego scenariusza, co było
spowodowane znaczną zmianą rozpływów mocy zwłaszcza w linii LIN28.
Na rys. 3.9-3.14 przedstawiono wpływ mocy biernej wprowadzanej i pobieranej
przez farmę wiatrową na straty mocy czynnej wybranych elementów systemu, a na rys.
3.15-3.20 straty mocy biernej wybranych elementów w zależności od mocy czynnej
generowanej przez farmę oraz mocy biernej wprowadzanej i pobieranej przez farmę
wiatrową.

Rys. 3.9. Zależność strat mocy Rys. 3.10. Zależność strat mocy Rys. 3.11. Zależność strat
czynnej w liniach 110 kV od czynnej w liniach 220 kV od mocy czynnej w liniach 400 kV
mocy biernej FW. mocy biernej FW. od mocy biernej FW.
Rys. 3.12. Zależność łącznych Rys. 3.13. Zależność strat mocy Rys. 3.14. Zależność strat
strat mocy czynnej w liniach od czynnej transformatorów od mocy czynnej całego systemu
mocy biernej FW. mocy biernej FW. od mocy biernej FW.
Rys. 3.15. Zależność strat Rys. 3.16. Zależność strat Rys. 3.17. Zależność strat
mocy biernej w liniach 110 kV mocy biernej transformatorów mocy biernej w systemie od
od mocy czynnej FW. od mocy czynnej FW. mocy czynnej FW.
Rys. 3.18. Zależność strat Rys. 3.19. Zależność strat Rys. 3.20. Zależność strat
mocy biernej w liniach 110 kV mocy biernej transformatorów mocy biernej w systemie od
od mocy biernej FW. od mocy biernej FW. mocy biernej FW.
Wykresy strat mocy czynnej oraz biernej poszczególnych elementów systemów

od mocy biernej farmy wiatrowej są trudne do analizy. Niełatwo jest wyłonić z nich
jednoznaczne trendy, czy określić właściwości badanego systemu. Wydawać by się
mogło, że niekiedy otrzymane dane wykluczają się, ale trudno jest analizować cały
system z punktu widzenia przyłączenia jednego źródła. Powyższe dane potwierdzają,
że analiza strat w połączonym systemie 110kV, 220 kV oraz 400 kV jest trudna, a
jeszcze trudniejsze lub nawet niemożliwa jest próba optymalizacji strat w z punktu
widzenia całego systemu. Jeżeli do analizy strat dołożymy jeszcze bezpieczeństwo

systemu, ciągłość i niezawodność dostaw energii elektrycznej oraz utrzymanie napięć

w wymaganych zakresach jako podstawowe zadania operatora, to okazuje się, że
działania służb dyspozytorskich zmierzające do optymalizacji rozpływów i minimalizacji
strat często schodzą na drugi plan i na pewno nie są celem nadrzędnym.
4. Wnioski w zakresie sieci NN/WN
Przeprowadzona analiza prowadzi do wniosku, że w badanym modelu sieci

zamkniętej 110kV straty mocy i pobór mocy z sieci NN bardzo mocno zależy od
regulacji napięcia w stacjach NN/110 kV. Niewielkie zmiany mocy czynnej oraz biernej
farmy wiatrowej, a w konsekwencji zmiany poziomów generacji pomiędzy
poszczególnym elektrowniami systemowymi silnie wpływają na obciążenia stacji
NN/110 kV, co prowadzi do zmian rozpływów w mocy i strat w sieci 110 kV. Wzajemne
powiązanie i duże zmiany rozpływu mocy w systemie utrudniają interpretację wyników.
Mniejsze przepływy mocy i straty w transformatorach, zmniejszenie strat mocy
w całym systemie oraz silny wpływ mocy biernej na napięcie w miejscu przyłączenia
wskazują, że poprzez odpowiednie sterowanie pracą farmy wiatrowej w sieci można
zmniejszyć straty energii, a także poprawić rozpływ mocy oraz parametry napięcia w
miejscu przyłączenia.
5. Wpływ lokalizacji generacji rozproszonej

na pracę sieci średniego napięcia
Analiza zakładała przyłączenie dwóch jednostek elektrowni wiatrowych o mocy

3,05 MVA do sieci dystrybucyjnej przedstawionej na rysunku 2.3. Uwzględniając
zmienną lokalizację elektrowni wiatrowych dokonano obliczeń straty mocy w sieci
dystrybucyjnej. Obliczenia wykonano w trzech wariantach pracy elektrowni wiatrowych.
W pierwszym etapie pracy przeanalizowano tryb generacji wyłącznie z mocą czynną
(maksymalna generacja mocy czynnej). W kolejnych dwóch etapach badania
uwzględniono pracę elektrowni generującej moc bierną w obu kierunkach. Linie SN
zamodelowano w sposób uproszczony wprowadzając następujące parametry linii:
rezystancję, reaktancję oraz susceptancję. Wszystkie linie SN posiadły te same
parametry elektryczne, lecz różne długości.
Analiza lokalizacji przyłączenia elektrowni wiatrowych dotyczyła wszystkich
węzłów w sieci średniego napięcia. Dla wariantu pracy elektrowni wiatrowych przy
generacji wyłącznie mocy czynnej, straty zarówno mocy czynnej jak i biernej po
przyłączeniu elektrowni obniżyły się odpowiednio o co najmniej o 2 % dla straty
czynnej i 16% dla straty biernej. Stwierdzono również, że w przypadku niektórych linii
straty uległy powiększeniu, co było spowodowane zmianą rozpływu mocy w sieci.
Patrząc jednak z punktu powstałych strat mocy, sumaryczne straty zarówno dla mocy
czynnej jak i biernej uległy pomniejszeniu. Najmniejsze straty zanotowano po
przyłączeniu elektrowni do punku B13015 oraz B13024, natomiast największe straty
mocy wystąpiły po przyłączeniu elektrowni do węzłów B13012 oraz B13022.
Największe straty wystąpiły kiedy elektrownie wiatrowe lokalizowano blisko GPZ. Ich
wzrost spowodowany był głównie przez zwiększenie strat mocy czynnej i biernej w
liniach spowodowany zmianą przepływów w poszczególnych liniach. Wyniki badania
sieci SN dla wariantu pierwszego pokazano w tabeli nr 5.1.

Tabela nr 5.1. Strat mocy w sieci 15kV dla generacji wiatrowej PEW=5,5MW, Q=0Mvar
punkt
Σ∆PLIN Σ∆PTRF Σ∆P Σ∆QLIN Σ∆QTRF Σ∆Q
przyłączenia
źródła [kW] [kW] [kW] [kvar] [kvar] [kvar]
brak 543,1 71,2 614,3 739,5 2013,5 2753,1
B13022 545,9 55,7 601,6 744,1 1576,0 2320,1
B13012 538,8 55,2 594,0 734,0 1560,6 2294,5
B13026 505,3 56,7 562,0 686,1 1602,1 2288,2
B13013 492,6 55,5 548,1 667,6 1569,2 2236,8
B13014 486,3 55,3 541,5 658,5 1563,2 2221,7
B13016 443,3 57,2 500,4 597,4 1616,7 2214,1
B13025 462,5 56,2 518,7 625,6 1588,0 2213,6
B13023 473,2 55,3 528,5 640,0 1562,6 2202,6
B13024 462,1 55,2 517,3 624,2 1561,0 2185,3
B13015 414,6 55,9 470,5 557,2 1580,5 2137,7
W przypadku pracy elektrowni wiatrowych uwzględniającej charakter

pojemnościowy i indukcyjny stwierdzono, że w ogólnym rozrachunku straty mocy
również uległy pomniejszeniu. Wynika to z faktu iż przy pracy z mocą bierną 2,4 oraz
2,6 Mvar elektrownia generowała moc czynną 5,5MW. Jednakże dla charakteru
indukcyjnego elektrowni straty mocy czynnej jak i biernej były znacznie większe niż dla
pracy elektrowni wytwarzającą moc bierną. Dla charakteru pracy pojemnościowej
elektrowni z wszystkich badanych typów pracy elektrowni, straty były najmniejsze.
Wyniki przedstawiono w tabeli nr 5.2.
Tabela nr 5.2. Straty mocy w sieci 15kV przy zmianie generacji mocy biernej QFW
PEW=5.5MW, Qind=2.4Mvar PEW=5.5MW, Qpoj=2.6Mvar
punkt punkt
przyłączenia Σ∆PLIN Σ∆PTRF Σ∆P Σ∆QLIN Σ∆QTRF Σ∆Q przyłączenia Σ∆PLIN Σ∆PTRF Σ∆P Σ∆QLIN Σ∆QTRF Σ∆Q
źródła źródła
brak 543,1 71,2 614,3 739,5 2013,5 2753,1 brak 543,1 71,2 614,3 739,5 2013,5 2753,1
B13026 685,7 60,9 746,7 942,0 1723,3 2665,3 B13012 545,0 51,6 596,6 742,3 1459,6 2201,9
B13016 653,7 61,1 714,8 896,5 1728,9 2625,4 B13022 542,9 51,1 594,0 740,6 1444,3 2184,9
B13015 585,9 60,8 646,8 800,4 1720,5 2520,8 B13026 452,8 52,7 505,5 611,9 1491,5 2103,4
B13014 601,4 59,2 660,6 822,4 1674,7 2497,0 B13013 454,3 51,0 505,3 614,2 1442,3 2056,6
B13025 566,9 60,4 627,3 773,4 1708,0 2481,4 B13025 427,5 51,9 479,5 576,2 1468,2 2044,4
B13013 579,9 59,6 639,5 791,9 1684,8 2476,7 B13023 433,2 50,8 484,0 585,4 1436,0 2021,4
B13012 542,3 61,0 603,3 738,7 1723,7 2462,4 B13014 429,9 50,8 480,7 579,4 1436,0 2015,4
B13024 573,6 59,1 632,7 782,9 1670,9 2453,8 B13016 371,3 53,4 424,7 495,0 1510,0 2005,0
B13022 541,9 60,5 602,4 738,2 1711,0 2449,1 B13024 406,8 50,8 457,6 546,6 1435,2 1981,9
B13023 558,3 59,3 617,6 761,2 1677,4 2438,6 B13015 357,8 53,0 410,8 476,0 1498,1 1974,1
W celu zobrazowania wpływu lokalizacji elektrowni wiatrowych na poziomy

napięć wykreślono profile napięcia dla poszczególnych trybów pracy elektrowni. Profile
te przedstawiono wyłącznie dla wybranych węzłów w sieci SN tj. na jednym z końców
promienia, w głębi sieci oraz w pobliżu GPZ.

Rys. 5.1. Profile napięcia w Rys. 5.2. Profile napięcia w Rys. 5.3. Profile napięcia w
przypadku przyłączenia źródła przypadku przyłączenia przypadku przyłączenia źródła
w węźle B13014, źródła w węźle B13014, w węźle B13014,
PEW=5.5MW, Q=0Mvar, PEW=5.5MW, Qind=2,4Mvar, PEW=5.5MW, Qpoj=2,4Mvar,
PEW=5.5MW, Q=0 Mvar, PEW=5.5MW, Qind=2,4Mvar, PEW=5.5MW, Qpoj=2,6Mvar
PEW=5.5MW, Q=0 Mvar, PEW=5.5MW, Qind=2,4Mvar, PEW=5.5MW, Qpoj=2,6Mvar
Z przedstawionych charakterystyk wynika, że napięcia w poszczególnych

węzłach ulegają zmianie w zależności od typu pracy elektrowni. Na wykresach tych
widoczne są również punkty spływu mocy. Na podstawie punktów spływu oraz
wykreślonych krzywych można łatwo określać punkty zasilania poszczególnych
węzłów, co przydaje się przy analizie określania przyczyn zmian wielkości strat mocy w
sieciach elektroenergetycznych.
6. Wnioski w zakresie sieci SN
Na podstawie analizy sieci SN można stwierdzić, że lokalizacja elektrowni

wiatrowych istotnie wpływa na zmniejszenie strat w sieci SN. Dodatkowo straty mocy
silnie zależną od mocy biernej pochodzącej od generacji wiatrowej. Zmiana lokalizacji
przyłączenia źródeł powoduje zmiany rozpływów mocy w liniach a w konsekwencji
również zmiany strat mocy. Analiza sieci SN pokazuje, że poprzez właściwą

lokalizację elektrowni oraz odpowiednie ich sterowanie możemy wykorzystać je do

poprawy poziomów napięcia w sieci elektroenergetycznej oraz zmniejszać straty mocy
w liniach oraz transformatorach.
Literatura
[1] Kulczycki J.: Straty energii elektrycznej w sieciach dystrybucyjnych. Polskie
Towarzystwo
Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, Poznań 2009.
[2] Kujszczyk S. (red.), Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze, OW PW, Warszawa,
2004
[3] Kot A. Kulczycki J. , Szpyra W.J.: Możliwości redukcji strat w sieciach
dystrybucyjnych średniego napięcia poprzez optymalną lokalizację rozcięć. Acta
Energetica 2/2009
[4] Kulczycki J., Rudziński M., Szpyra W.: Straty energii jako nieodzowne potrzeby
własne sieci. Acta Energetica 1/2009
[5] Klucznik J.: Udział farm wiatrowych w regulacji napięcia w sieci dystrybucyjnej.
Acta Energetica 1/2010

METODY WYZNACZANIA RÓŻNICY BILANSOWEJ

W SPRAWOZDAWCZOŚCI OSD
Paweł Modelski
RWE Stoen Operator Sp. z o.o.
Słowa kluczowe: straty energii, różnica bilansowa

Streszczenie: W referacie zaprezentowano metody wyznaczania różnicy bilansowej w
sprawozdawczości OSD. Omówiono podstawy prawne, terminy i zakresy poszczególnych
sprawozdań na przykładach zasymulowanych danych. Szczególną uwagę zwrócono na specyfikę
poszczególnych raportów i właściwą umiejętność interpretacji danych w nich zawartych.
1. Wstęp
Instytucje takie jak Główny Urząd Statystyczny i Agencja Rynku Energii zostały
wyznaczone przez ustawodawcę w trybie ustawy o statystyce publicznej oraz
właściwych rozporządzeń do tego, aby prowadzić ewidencję danych statystycznych w
tym związanych z różnicą bilansową. Celem różnego rodzaju badań jest zapewnienie
informacji z zakresu sektora elektroenergetycznego umożliwiających ocenę
funkcjonowania krajowego systemu elektroenergetycznego, monitorowanie stanu
bezpieczeństwa energetycznego kraju, prognozowanie rozwoju systemu
elektroenergetycznego, sporządzanie projektów założeń polityki energetycznej,
krajowych bilansów energii elektrycznej oraz krajowych bilansów paliw w zakresie
zużycia paliw w elektroenergetyce zawodowej. Dodatkowym celem prowadzonej
statystyki jest wypełnianie zobowiązań Polski w względem organizacji
międzynarodowych.
2. Obowiązek sprawozdawczy
Obowiązek sprawozdawczy spoczywający na OSD wynika z Ustawy z dnia 29

czerwca 1995 r. o statystyce publicznej [1]. Zgodnie z art.1 ustawa określa zasady i
tworzy podstawy rzetelnego, obiektywnego, profesjonalnego i niezależnego
prowadzenia badań statystycznych, których wyniki mają charakter oficjalnych danych
statystycznych oraz ustala organizację i tryb prowadzenia tych badań i zakres
związanych z nimi obowiązków. Uzupełnieniem ustawy są publikowane
rozporządzenia. Jednym z najważniejszych jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
21 lipca 2015 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok
2016, w którym ustala się „Program badań statystycznych statystyki publicznej na rok
2016”, zwany dalej „Programem”, stanowiący załącznik do rozporządzenia. Program
obejmuje zbieranie i przekazywanie danych statystycznych bieżących w roku 2016 i
danych za rok 2016 oraz wskazanych w nim danych statystycznych za lata poprzednie.
Dokument ten liczy ponad 500 stron i opisuje obowiązki sprawozdawcze różnych
podmiotów w różnych obszarach, np.:
• stan i ochrona środowiska,
• organizacja państwa, samorząd terytorialny,
• gospodarka społeczna,
• ludność, procesy demograficzne,
METODY WYZNACZANIA RÓŻNICY BILANSOWEJ W SPRAWOZDAWCZOŚCI OSD 29

• rynek materiałowy i paliwowo energetyczny:

9 bilanse paliw i energii (GUS: G-02a, G-03, G-02b, G-02o),
9 elektroenergetyka i ciepłownictwo (ARE: G-10 m, G-10.1k, G-10.2, G-10.6,
G-10.3, G-10.1(w)k, G-10.4(D)k, G-10.8, G-10.5, G-10.7, G-11e, G-10.4(P)k,
G-10.7(P), G-10.4(Ob)),
9 specjalistyczne badanie statystyczne w zakresie paliw i energii,
9 gospodarowanie materiałami,
9 paliwa ciekłe i gazowe,
9 górnictwo węgla kamiennego i brunatnego.
W obszarze rynku materiałowego i paliwowo energetycznego, w punkcie
bilanse paliw i energii oraz elektroenergetyka i ciepłownictwo, odnajdziemy trzy
sprawozdania, w których znajdują się informacje o różnicy bilansowej. Podmioty
zobowiązane do przekazywania danych wraz formą, częstotliwością terminami i
miejscem przekazywania danych opisano w tabeli nr 1.
Tabela nr 1. Podmioty zobowiązane do przekazywania danych statystycznych wraz formą,

częstotliwością, terminami i miejscem przekazywania danych. (opr. na podstawie[1;2])
3. Metody wyznaczania różnicy bilansowej w sprawozdawczości OSD
W sprawozdaniu G-02a wysyłanym do GUS, w wierszu nr 14, zgodnie z

objaśnieniami do formularza [3] należy podawać całkowity przychód/zakup nośnika
energii w formie energii elektrycznej na potrzeby produkcyjno-eksploatacyjne OSD bez
uwzględnienia potrzeb własnych, co należy rozumieć jako całkowitą zafakturowaną
różnicę bilansową w okresie sprawozdawczym. Przykładowy raport poniżej.
30 METODY WYZNACZANIA RÓŻNICY BILANSOWEJ W SPRAWOZDAWCZOŚCI OSD

W sprawozdaniu G-10.4(D)k dział 3 „Zakup energii elektrycznej” wysyłanym do

ARE, w wierszu nr 18, zgodnie z objaśnieniami do formularza [4] należy podawać dane
dotyczące zakupu energii elektrycznej przeznaczonego na pokrycie różnicy bilansowej,
nielegalnego poboru, potrzeb sieciowych oraz innych potrzeb przedsiębiorstwa.
W sprawozdaniu G-10.4(D)k dział 11 „Bilans energii elektrycznej w sieci”

wysyłanym do ARE, w wierszu nr 25 i 26 otrzymuje się miesięczny wolumen różnicy
bilansowej. Działanie jest wynikiem wolumenów energii przyporządkowanych
odpowiednio jako przychód i rozchód energii eterycznej.

W sprawozdaniu G-10.7 wysyłanym do ARE, w wierszu nr 27 i 28 otrzymuje się

roczny wolumen różnicy bilansowej, całkowity i rozbity na poszczególne poziomy
napięć sieci 220 kV, 110 kV, SN i nN. Działanie jest wynikiem saldowania wolumenów
energii przyporządkowanych odpowiednio jako energia elektryczna wprowadzona do
sieci i energia elektryczna oddana z sieci na poszczególnych poziomach napięć.

4. Podsumowanie
W referacie zaprezentowano metody wyznaczania różnicy bilansowej, które

zostały ściśle określone przez ustawodawcę i instytucje zobowiązane do jej

monitorowania, zarówno pod względem zakresu, jaki i terminowości. Zaletą

prowadzonej w opisany sposób statystyki jest narzucona standaryzacja w kwestii
uzupełniania formularzy. Wadą standaryzacji jest ograniczenie się w analizach różnicy
bilansowej tylko do istniejących statystyk. Jednym z efektów prowadzonych prac w
komisji ds. różnicy bilansowej przy PTPiREE jest wniosek, że najwłaściwszą metodą
do analizy trendu różnicy bilansowej są zasady zgodne z formularzem G-10.7, ale
wyznaczane i obserwowane w dłuższej perspektywie jako średnie kroczące 12 –
miesięczne. Ze względu na ograniczenia w referacie nie podjęto próby analizy metody
wyznaczania różnicy bilansowej na potrzeby procesu taryfowego, zgodnej z modelem
taryfowym URE 2016-2020 oraz codziennego raportowania danych godzinowych na
rynek bilansujący (PSE). Prowadząc prace i analizy w zakresie metod wyznaczania
i optymalizacji różnicy bilansowej należy pamiętać, że funkcja ta osiąga swoje
minimum na poziomie optymalnych strat technicznych, a dążenie do dalszego jej
obniżania, zarówno ekonomicznie, jak i technicznie nie jest uzasadnione.
LITERATURA
[1] Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz.U. 1995 nr 88 poz.
439)
[2] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 lipca 2015 r. w sprawie programu
badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2016 r. (Dz.U. 2015 poz. 1304)
[3] http://form.stat.gov.pl/formularze/2016/ -> Formularze GUS
[4] https://www.are.waw.pl/index.php?dzid=363&did=1996 -> Formularze ARE

MODEL RÓŻNICY BILANSOWEJ W KONTEKŚCIE PRZYJĘCIA ROKU BAZOWEGO

W MODELU REGULACJI DLA OSD
Piotr Białek
ENEA Operator Sp. z o.o.
Model różnicy bilansowej w kontekście przyjęcia roku bazowego w

Modelu Regulacji dla OSD
Plan prezentacji
1. NOWY MODEL OCENY EFEKTYWNOŚCI TECHNICZNEJ OSD

2. RÓŻNICA BILANSOWA OPERATORA SYSTEMU
DYSTRYBUCYJNEGO
3. METODYKA USTALENIA WOLUMENU RÓŻNICY
BILANSOWEJ NA LATA 2016 – 2020
4. ODDZIELNE TRAKTOWANIE SIECI WN I SN+NN W MODELU
RÓŻNICY BILANSOWEJ
5. OPINIA DOTYCZĄCA ZASADNOŚCI ZAŁOŻEŃ DO MODELU
RÓŻNICY BILANSOWEJ W MODELU REGULACJI DLA
OPERATORÓW SYSTEMÓW DYSTRYBUCYJNYCH
6. PODSUMOWANIE
MODEL RÓŻNICY BILANSOWEJ W KONTEKŚCIE PRZYJĘCIA ROKU BAZOWEGO W MODELU ... 35

Model różnicy bilansowej

NOWY MODEL OCENY EFEKTYWNOŚCI TECHNICZNEJ
OSD
Ocena efektywności
technicznej pięciu
operatorów systemów
dystrybucyjnych (OSD)
w Polsce bayesowskie wersje
stochastycznych modeli
granicznych wolumenu
różnicy bilansowej
Ekonometryczna ocena
efektywności technicznej
OSD
Efektywność
gospodarowania OSD
Skuteczność działań
http://bip.ure.gov.pl/bip/taryfy-i-inne-decyzje/zalozenia-dla-kalkulac/2299,Zalozenia-do-kalkulacji-taryf-OSD-na-rok-2016.html 3
„Różnica bilansowa dla Operatorów Systemów Dystrybucyjnych na lata 2016-2020 (którzy dokonali z dniem 1 lipca 2007 r. rozdzielenia działalności)”
Model różnicy bilansowej
Różnica bilansowa Operatora Systemu Dystrybucyjnego (RB):

Energia wprowadzona do sieci OSD Energia oddana z sieci OSD
Sieć OSD a) do Operatora Systemu Przesyłowego,

a) poprzez stacje redukcyjne od Operatora b) liniami elektroenergetycznymi do
Systemu Przesyłowego, sąsiednich OSD,
b) liniami elektroenergetycznymi od c) odbiorcom końcowym przyłączonym do
sąsiednich OSD, sieci OSD,
c) ze źródeł wytwórczych na terenie OSD d) źródłom wytwórczym na potrzeby własne
generacji energii,
e) na potrzeby własne OSD
Energia wprowadzona = Energia oddana
Różnica Bilansowa = energia wprowadzona – energia oddana

4
36 MODEL RÓŻNICY BILANSOWEJ W KONTEKŚCIE PRZYJĘCIA ROKU BAZOWEGO W MODELU ...

Metodyka
METODYKA USTALENIA WOLUMENU RÓŻNICY

Uzasadniony wolumen różnicy bilansowej każdego OSD dla lat 2016-2020
wyznaczony został za pomocą następującej formuły
RBt = WRB(WN)Ut * EWt + WRB(SN+nN)Ut * D(SN+nN)t
WRB - Uzasadniony wskaźnik różnicy bilansowej
Metodyka

Uzasadniony wskaźnik różnicy bilansowej na WN dla roku t wyznaczony został

w następujący sposób
WRB(WN)Ut = WRB(WN)B * (1 - PERBI ) * ((1 – PERB(WN)S) (1 – ((2020 – t) / 5)))
gdzie:
WRB(WN)B- bazowy wskaźnik różnicy bilansowej na WN,

PERBI - indywidualny współczynnik poprawy efektywności,
PERB(WN)S - sektorowy współczynnik poprawy efektywności.
WRB(SN+ nN)Ut – analogicznie

Metodyka

Bazowy wskaźnik różnicy bilansowej na WN, WRB(WN)B wyznaczony został jako

wartość minimalna z wykonań wskaźnika różnicy bilansowej na WN w latach
2008-2014
WRB(WN)B = min {WRB(WN)2008' WRB(WN)2009' WRB(WN)2010' WRB(WN)20011' WRB(WN)2012'

WRB(WN)2013' WRB(WN)2014}
gdzie wskaźniki różnicy bilansowej na WN dla lat 2008-2014 zostały policzone w następujący sposób:
WRB(WN) t = RB(WN)t / EWt

gdzie:
RB(WN )t - wolumen różnicy bilansowej na WN dla roku t,

EWt - wolumen energii wprowadzonej do sieci w roku t.
WRB(SN+ nN)B – analogicznie (wolumen różnicy bilansowej na SN + nN dla roku t odniesiony do dostawy energii na SN + nN w roku t)
Dane do modelu
DANE DO MODELU
•Wartości wolumenów różnicy bilansowej na: WN, SN i na nN, wolumenów dostaw

energii wprowadzonej do sieci oraz wolumenów dostawy na SN i nN dla lat 2008-2014
zostały przykazane przez poszczególne OSD.
1.Wartości współczynników poprawy zostały przyjęte na następujących poziomach:
A) PERB(WN)S - sektorowy współczynnik poprawy efektywności dla WN: 1% w okresie,

B) PERB(SN+nN)S - sektorowy współczynnik poprawy efektywności dla SN i nN: 5% w
okresie.
C) PERBI - indywidualny współczynnik poprawy efektywności

ODDZIELNE TRAKTOWANIE SIECI WN I SN+NN W MODELU

RÓŻNICY BILANSOWEJ
„W modelu przyjęta została zasada konstrukcji wielkości dotyczących wskaźnika strat w sieci
WN i SN+nN dla roku bazowego w oparciu o dane z lat 2008-2014 przy czym wskaźnikami
tymi będą minimalne wartości w tych latach. Zasada ta jest generalnie poprawna, ponieważ
stymuluje do obniżania wskaźnika strat bilansowych, w tym przypadku została jednak
potraktowana jedynie jako zagadnienie statystyczne, nie odzwierciedlające stanu
faktycznego.”
Jerzy Szkutnik
dr hab. nauk ekonomicznych
dr hab. nauk technicznych
profesor zwyczajny
OPINIA DOTYCZĄCA ZASADNOŚCI ZAŁOŻEŃ DO MODELU

RÓŻNICY BILANSOWEJ W PROPONOWANYM MODELU
REGULACJI DLA OPERATORÓW SYSTEMÓW
DYSTRYBUCYJNYCH
„nie można oddzielnie traktować sieci WN i sieci średniego i niskiego napięcia, ponieważ sieci te
od zasilania na poziomie 110 kV , aż do sieci niskiego napięcia stanowią jeden organizm. Model
powinien być zatem przyjęty na podstawie uwarunkowań technicznych – tzn. powinno operować się
wskaźnikem globalnym różnicy bilansowej do energii wprowadzonej (obejmującym wszystkie poziomy
napięć). Dalsza kalkulacja może już być prowadzona statystycznie ( np. średni udział poszczególnych strat
w omawianym okresie analitycznym )”
„Założenia do Modelu Regulacji dla Operatorów Systemów Dystrybucyjnych powinny zatem zostać
zweryfikowane i powinny uwzględniać uwarunkowania techniczne funkcjonowania systemu
elektroenergetycznego – jakiekolwiek wartości przyjmowane w Modelu muszą odnosić się do:
a) jednego roku (tzw. holistyczna analiza obiektu).
b) średniej z kilku lat, z uwagi na konieczność zachowania współmierności energii wprowadzonej i
dostarczonej.”
Jerzy Szkutnik
dr hab. nauk ekonomicznych
dr hab. nauk technicznych
profesor zwyczajny
10

Podsumowanie
1. Przyjęcie wartości minimalnych z wykonań wskaźników

różnicy bilansowej oddzielnie na WN oraz oddzielnie SN i nN
w latach 2008-2014 spowodowało w holistycznym rozumieniu
modelu:
a) „nierówne” potraktowanie OSD;
b) „dodatkowe” konsekwencje finansowe dla części OSD.
2. Konieczna jest dalsza współpraca pomiędzy PTPiREE
reprezentującym OSD, a URE przy wdrożeniach kolejnych
modeli oceny efektywności w przyszłych latach.
11
Model różnicy bilansowej w kontekście przyjęcia roku

bazowego w Modelu Regulacji dla OSD
ENEA Operator Sp. z o.o.

Piotr Białek
nr tel. 61 884 30 29
e-mail – piotr.bialek@enea.pl
12

METODY MONITOROWANIA POZIOMU RÓŻNICY BILANSOWEJ

STOSOWANE W TAURON DYSTRYBUCJA S.A.
Marek Świerkot, Dariusz Przepióra

TAURON Dystrybucja SA
Metody monitorowania poziomu

różnicy bilansowej stosowane
w TAURON Dystrybucja S.A.
Spis treści
1. Działania realizowane w ramach wieloletniego planu
optymalizacji Różnicy Bilansowej( 2012-2018) .
2. Narzędzia informatyczne statystyczne wspomagające proces
– Bi-Sun.
3. Narzędzia informatyczne wspomagające proces - Moduł
Bilansujący CBP.
Kraków, 2016-05-23 Kołobrzeg 2016 Marek Świerkot Dariusz Przepióra
METODY MONITOROWANIA POZIOMU RÓŻNICY BILANSOWEJ STOSOWANE W TAURON ... 41

Prowadzenie działań w zakresie optymalizacji różnicy

bilansowej w TAURON Dystrybucja S.A.
Plan wieloletni
2012-2018
Realizacja Realizacja
zadanego zadań
wskaźnika RB zaplanowanych
na rok „n” na rok „n”
Aktualizacja
planu na
rok „n+1”
Prowadzenie działań w TAURON Dystrybucja S.A. w

ramach Programu ograniczenia strat energii elektrycznej
Zadania „techniczne”:
•Wycofywanie transformatorów o dużym poziomie strat energii elektrycznej,

•Dostosowanie mocy transformatorów do obciążenia stacji,
•Kontrola jakości połączeń prądowych przy pomocy pirometrów i kamer termowizyjnych,
•Symetryzacja obciążenia obwodów nN,
•Optymalizacja układu pracy sieci SN poprzez lokalizację rozcięć,
•Zwiększenie przepustowości/odciążanie istniejących linii,
•Wprowadzenie do eksploatacji nowych linii/obwodów,
42 METODY MONITOROWANIA POZIOMU RÓŻNICY BILANSOWEJ STOSOWANE W TAURON ...


Zadania „techniczne” cd.:
•Wprowadzenie do eksploatacji nowych stacji elektroenergetycznych,

•Optymalizacja pracy baterii kondensatorów SN do kompensacji mocy biernej w stacjach
110/SN,
•Zabudowa kondensatorów nN do kompensacji mocy biernej w stacjach SN/nN,
•Zabudowa liczników energii elektrycznej o niskich stratach własnych,
•Wymiana pozaklasowych liczników energii elektrycznej,
•Stosowanie innych sprawdzonych rozwiązań technicznych wpływających na ograniczenie
strat energii elektrycznej (izolowane przyłącza, zaciski V-klemme, wymiana zacisków w
liniach napowietrznych nN, inne).

Zadania „handlowe”:
•Lokalizowanie obszarów powstawania strat energii elektrycznej (bilansowanie stacji SN/nN i

ciągów SN),
•Kontrola poboru energii elektrycznej i prawidłowości rozliczeń pod kątem nielegalnego
poboru energii elektrycznej,
•Monitorowanie kompletności odczytów i rozliczeń,
•Monitorowanie jakości prognozy,
•Analiza układów pomiarowych pośrednich i półpośrednich pod kątem prawidłowego doboru
przekładników,
•Analiza poboru energii elektrycznej biernej przez odbiorców,
•Lokalizacja układów pomiarowych na zewnątrz budynków lub w granicy posesji,
•Doliczanie strat w liniach oraz w transformatorach.




Działania realizowane przez TD S.A. w zakresie ograniczania

strat en. el. w 2015 r. – zadania „techniczne”

strat en. el. w 2015 r. – zadania „handlowe”

Realizacja działań
podejmowanych
w celu ograniczenia
strat technicznych

strat en. el. w 2015 r. – zadania „techniczne” - ujęcie
szczegółowe


szczegółowe

szczegółowe


szczegółowe
Realizacja działań
podejmowanych
w celu ograniczenia
strat handlowych


strat en. el. w 2015 r. – zadania „handlowe” – ujęcie
szczegółowe

szczegółowe


szczegółowe

szczegółowe


szczegółowe

szczegółowe

Monitorowanie
składników różnicy
bilansowej przy
pomocy systemu
Bi-Sun
Bi-Sun – system wspomagający zarządzanie stratami

energii elektrycznej w TAURON Dystrybucja S.A.
Cele wdrożenia systemu:
1. Podział różnicy bilansowej na straty techniczne i handlowe w sieci WN, SN i nN

możliwość oszacowania poziomu strat technicznych (w podziale na poszczególne poziomy napięć i elementy sieci
dystrybucyjnej) i wynikowo poziomu strat handlowych (w podziale na poszczególne poziomy napięć).
2. Możliwość określenia poziomu:

• strat technicznych obliczonych - w wybranych elementach sieci dystrybucyjnej (przyłącza, linie el-en.,
transformatory, baterie kondensatorów, liczniki…), w podziale na
poszczególne napięcia,
• strat technicznych uzasadnionych - wskazanie miejsc o największym potencjale ograniczenia poziomu strat
technicznych,
• strat handlowych - współpraca z CIE w celu podniesienia efektywności działań w zakresie wykrywania npee.
3. Porównanie wyników obliczeń poszczególnych oddziałów:

z uwagi na charakter pracy systemu („sieciowy”) użytkownicy mają możliwość szerokiej obserwacji nie tylko wyników
obliczeń swojego oddziału, ale również wyników obliczeń pozostałych oddziałów.
4. Charakterystyka „techniczna” oddziałów (tzw. „Metryki” oddziałów)

moduł wspomagający analizę stanu zaawansowania technicznego sieci dystrybucyjnej poszczególnych oddziałów,
wspomagający proces decyzyjny w zakresie rozwoju i modernizacji sieci. Ocena techniczna i rysowanie mapy
Oddziałów.
4.
24


Dane wykorzystywane przez system Bi-Sun:
1.Do zamodelowania badanej sieci dystrybucyjnej

(opracowanie zbiorów współczynników):
•Schematy sieci WN, SN i nN poszczególnych Oddziałów
•Informacje na temat parametrów technicznych poszczególnych elementów

sieci (linii, transformatorów, baterii kondensatorów, itd.)
2. Comiesięcznie, w procesie obliczeniowym:

•Informacje zawarte w sprawozdaniu G.10.5 (struktura majątku sieciowego
– aktualizacja roczna)
•Informacje zawarte w sprawozdaniu G.10.7 (przepływy energii elektrycznej

miesięczne i roczne)
•Informacje na temat ilości energii elektrycznej dostarczanej odbiorcom

poszczególnych grup taryfowych (miesięczne i roczne) zgodnie (G.10.4)
•Opracowane przez autorów systemu zbiory współczynników opisujących

szczegółowo badaną sieć dystrybucyjną

Moduł „METRYKI” - przykładowe zestawienie tabelaryczne


Moduł „METRYKI” – przykładowa wizualizacja parametrów sieci Oddziałów

Moduł „METRYKI” – MAPA Oddziałów – przykładowe zestawienie ocen sieci

Oddziałów


Moduł „METRYKI” – MAPA Oddziałów – sieć nN:

Moduł „METRYKI” – MAPA Oddziałów – sieć SN:


Moduł „METRYKI” – MAPA Oddziałów – sieć WN:

Moduł „METRYKI” – MAPA Oddziałów – sieć nN+SN+WN:


Współpraca systemu Bi-Sun z MB CBP oraz SZMS
W 2 połowie 2016 r. planuje się rozpoczęcie rozmów z autorami systemu

Bi-Sun w celu opracowania założeń zadania polegającego na „powiązaniu”
systemu Bi-Sun z Modułem Bilansującym CBP oraz SZMS.
Cel: dokładniejsze wyznaczanie strat technicznych oraz strat handlowych w

oparciu o wykonane bilanse sieci poszczególnych napięć oraz dane
techniczne z systemu SZMS.
Monitorowanie różnicy bilansowej

on-line z wykorzystaniem Modułu Bilansowanie
przy Centralnej Bazy Pomiarowej (CBP)

Narzędzia informatyczne wspomagając proces –

Moduł Bilansowanie CBP
Sprawozdania Centrali – Bilans miesięczny wybranych oddziałów – sieć WN:
Oddział Nazwa bilansu Energia wprowadzona do sieci Energia oddana z sieci Różnica bilansowa Różnica bilansowa %
O1 O1 Bilans_TD WN 1 342 442 226,50 1 324 936 580,23 17 505 646,27 1,28
O2 O2 Bilans_TD WN 217 058 920,50 212 977 729,57 4 081 190,93 1,87
O3 O3 Bilans_TD WN 421 969 008,30 424 297 683,47 ‐2 328 675,17 ‐0,54
O4 O4 Bilans_TD WN 489 302 865,90 482 901 065,97 6 401 799,93 1,27
O5 O5 Bilans_TD WN 241 363 379,57 239 404 867,96 1 958 511,61 0,80
O6 O6 Bilans_TD WN 524 305 525,60 518 699 467,80 5 606 057,80 1,05
Ilość odbiorców 5 418 tys.
Obszar działania ponad 57 tys. km2

Sprawozdania Centrali – Bilans dzienny wybranych oddziałów (M01- 2016)
Różnica bilansowa %
Dzień O1 O2 O3 O4 O5 O6
2016‐01‐01 1,07% 1,55% ‐0,31% 1,08% 0,87% 1,08%
2016‐01‐02 1,13% 1,73% 0,33% 1,17% 1,01% 0,94%
2016‐01‐03 1,14% 1,57% 1,75% 1,39% 0,94% 1,00%
2016‐01‐04 1,24% 1,92% 0,82% 1,34% 0,28% 1,04%
2016‐01‐05 1,25% 1,73% 0,22% 1,35% 0,78% 1,18%
2016‐01‐06 1,34% 1,74% ‐0,05% 1,38% 0,74% 1,12%
2016‐01‐07 1,26% 1,88% 0,28% 1,38% 0,78% 1,17%
2016‐01‐08 1,25% 2,13% 0,14% 1,24% 0,75% 1,01%
2016‐01‐09 1,21% 1,61% ‐2,89% 1,44% 0,70% 1,19%
2016‐01‐10 1,16% 1,60% ‐4,87% 1,38% 0,70% 1,15%
2016‐01‐11 1,21% 1,83% ‐4,73% 1,37% 0,91% 1,30%
2016‐01‐12 1,22% 3,62% ‐2,42% 1,16% 0,80% 1,36%
2016‐01‐13 1,32% 2,77% ‐2,00% 1,03% 0,85% 1,05%
2016‐01‐14 1,25% 1,80% ‐4,10% 1,20% 0,83% 1,14%
2016‐01‐15 1,31% 2,05% ‐5,23% 1,18% 0,81% 1,16%
2016‐01‐16 1,22% 2,00% ‐4,11% 1,12% 0,75% 1,08%
2016‐01‐17 1,07% 1,85% ‐4,16% 1,16% 0,75% 1,16%
2016‐01‐18 1,31% 2,23% ‐5,49% 1,51% 0,79% 1,28%
2016‐01‐19 1,36% 2,02% ‐2,14% 1,42% 0,85% 1,03%
2016‐01‐20 1,36% 1,87% 0,00% 1,38% 0,78% 0,96%
2016‐01‐21 1,99% 1,84% ‐0,30% 1,28% 0,71% 0,94%
2016‐01‐22 1,37% 1,72% 1,17% 1,38% 0,81% 0,95%
2016‐01‐23 1,29% 1,68% 2,73% 1,11% 0,82% 0,90%
2016‐01‐24 1,29% 1,66% 2,32% 1,10% 0,80% 0,95%
2016‐01‐25 1,43% 1,64% 1,65% 1,26% 0,87% 1,01%
2016‐01‐26 1,38% 1,62% 1,47% 1,33% 0,89% 0,94%
2016‐01‐27 1,40% 1,57% 2,24% 1,28% 0,98% 0,90%
2016‐01‐28 1,35% 1,59% 3,49% 1,04% 0,97% 0,91%
2016‐01‐29 1,32% 1,71% 2,27% 1,49% 0,89% 0,88%
2016‐01‐30 1,20% 1,56% 3,73% 1,10% 0,73% 0,86%
2016‐01‐31 1,06% 1,64% 4,30% 1,26% 0,73% 0,86%


Sprawozdania Ogólne – Zestawienie zbiorcze (wybrany miesiąc 2015 r.)
Narzędzia informatyczne wspomagając proces

– Moduł Bilansowanie CBP
Sprawozdania Ogólne – Porównanie okresów (OWB vs OLG2015 M9-M12)


Zakres wykorzystania Liczników Bilansujących w aplikacji
1. Bilanse dla obszarów SN (Zawiercie, Siersza – 3Q

2016)
2. Bilanse ciągów liniowych SN
3. Pojedyncze lub grupowe bilanse stacji SN/nN

Dalsze działania rozwojowe:
1.Wydzielenie obszaru SN i nN
2.Współpraca z systemem Bi-Sun
3.Poprawa ergonomii interfejsu użytkownika

Planowane powiązanie systemów w procesie
SZMS – topologia, dane sieci
CBP – dane pomiarowe,

agregacja danych
pomiarowych
MB CBP – analizy szczegółowe WN,
SN-różnice bilansowe – obszary, ciągi;
wynikowo bilans nN
MB CBP – bilansowanie stacji

SN/nN, straty tech./handlowe
Bi-Sun
Dziękuję za uwagę


PODNOSZENIE SPRAWNOŚCI ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ

POPRZEZ INNOWACYJNE ROZWIĄZANIA TECHNICZNO- ORGANIZACYJNE
Jerzy Szkutnik
Politechnika Częstochowska
Streszczenie: Artykuł przedstawia zagadnienie zmniejszenia strat energii elektrycznej w

sieciach niskiego napięcia przy wykorzystaniu istniejących możliwości oraz innowacyjnych
technologii, już stosowanych jako rozwiązania prototypowe, które jak się przewiduje będą
decydować o rozwoju systemów elektroenergetycznych w przyszłości. Redukcję strat
należy upatrywać przede wszystkim w nowoczesnym opomiarowaniu – smart metering
oraz innych rozwiązań współpracujących , w tym wprowadzeniu na coraz większą skalę
magazynów energii. Artykuł prezentuje propozycję zastosowania w polskim systemie
elektroenergetycznym innowacyjnych rozwiązań skierowanych przede wszystkim do sieci
niskiego napięcia oraz odbiorców energii elektrycznej. Wszystkie te działania są
współbieżne z zaleceniami Dyrektywy Europejskiej oraz polskiego ustawodawstwa –
przede wszystkim ustawy o efektywności energetycznej z 15 kwietnia. 2011 roku.
1. Wstęp
Jednym z najważniejszych elementów decydujących o pozytywnym

pozycjonowaniu firmy dystrybucyjnej energii elektrycznej jest poziom efektywności
rozdziału energii elektrycznej reprezentowany przez wskaźnik różnicy bilansowej.
Wszystkie zatem działania zmierzające do obniżania jego wartości są ze wszech miar
uzasadnione, a wręcz konieczne 14,15,18,20]. Poniżej przedstawiono architekturę
opracowanych wskaźników dotyczących strat, rys.1 pokazuje ich 2 zasadnicze grupy
oraz szczegółowy podział w obszarze wskaźników reakcji, natomiast rys. 2 prezentuje
podział w zakresie wskaźników zmian.
Rys. 1. Architektura wskaźników stratowych (opracowanie własne)
PODNOSZENIE SPRAWNOŚCI ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ POPRZEZ INNOWACYJNE ... 63

Rys. 2. Architektura wskaźników zmian ( opracowanie własne)
Przeprowadzone analizy dają pogląd, która z metodologii daje najbardziej

efektywny skutek, tą metodologię należy zatem stosować powszechnie.
Dla spółek dystrybucyjnych strategicznym celem jest wypracowanie spójnego
programu podnoszenia efektywności zarówno w wymiarze organizacyjnym jak i
technicznym; w tym zakresie wyznacznikiem powinna być generalna zasada: „ zrobić
więcej przy mniejszym ( zaangażowaniu energetycznym – J.S.)- ang. Doing more with
less [7]. Jest to chyba najbardziej trafna i obrazowa definicja efektywności
energetycznej. Unia Europejska ma dobrze skrystalizowaną politykę w tym zakresie w
postaci opracowanych dyrektyw, które wytyczają stosowne działania aż do 2050 roku
[9,15]. Polska w tym obszarze znajduje się w głównym nurcie działań, czego dowodem
jest przyjęta ustawa o efektywności energetycznej. Aktualnie została przyjęta przez
rząd kolejna nowelizacją, której głównym celem jest oszczędne i efektywne
wykorzystywanie energii, zmniejszenie jej zużycia, zmniejszenie strat podczas jej
przesyłania. Według autorów projektu proponowane regulacje powinny spowodować
oszczędne i efektywne korzystanie z energii oraz znacząco zwiększyć liczbę inwestycji
energooszczędnych. Chodzi przede wszystkim o zwiększenie oszczędności energii
przez odbiorców końcowych, mniejsze zużycie energii przez urządzenia oraz
zmniejszenie strat w przesyle i dystrybucji energii elektrycznej, ciepła i gazu.
Oczekiwane jest też zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych i innych szkodliwych
substancji do atmosfery, co powinno poprawić nie tylko stan środowiska naturalnego,
ale także zdrowie ludzi. W tym zadaniu wiodącą role będą spełniać przedsiębiorstwa
dystrybucji, zwłaszcza energii elektrycznej.
64 PODNOSZENIE SPRAWNOŚCI ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ POPRZEZ INNOWACYJNE ...

2. Propozycja rozwiązania
Aktualnie Polska charakteryzuje się wyższą energochłonnością przemysłu niż

najbardziej rozwinięte kraje Europy (EU-15)[1,3,5] Według danych z 2012 r. Komisji
Europejskiej wskaźnik intensity prawie dwukrotnie przewyższa wartości średnioeuropejskie.
Nieodzowne staje się więc opracowanie skutecznej strategii rozwiązującej w sposób
kompleksowy powyższy problem, będącej bezpośrednim odwołaniem zarówno do
dyrektywy europejskiej jak też polskich legislacji. Proponowana koncepcja „POLAND
EFFICIENCY” [19] skierowana jest do tej części sektora elektroenergetycznego, który
zajmuje się rozdziałem energii elektrycznej oraz do klientów – odbiorców energii
elektrycznej. Propozycje obejmują działania techniczne oraz organizacyjne, bowiem tylko
takie spojrzenie na problem, gwarantuje skuteczne działanie [9,10].
2.1. Kompleksowe zarządzanie efektywnością

Segment ten (ang. Complex Efficiency Management) skierowany jest do sieci
systemowej, a jego nadrzędnym celem jest podnoszenie efektywności rozdziału energii
elektrycznej. Narzędziami do realizacji tego celu są m.in.: program obliczeniowy, nowa
generacja oprogramowania EFEKTPRZESYŁ® stanowiący rozwinięcie dawnego programu
STRASYST monitorujący straty techniczne w sieci systemowej, oraz umożliwiający
określenie potencjału oszczędności energii elektrycznej dla proponowanych rozwiązań
inwestycyjnych (np. przewody wysokotemperaturowe) Program pozwala na analizę strat
energii elektrycznej w trzech strefach czasowych dla każdej z linii 400 i 220 kV i stanowić
może narzędzie (wraz z metodologią AHP – metodą wielokryterialnej interaktywnej analizy
modelu decyzyjnego) do podejmowania decyzji w ustalaniu strategii inwestycyjnej, np.
proponowany Projekt Balance ( Rys.3) umożliwiający PSE ustalania poziomów
wyrównania krzywej obciążenia dla poszczególnych grup energetycznych. PSE będzie
miało możliwość (także ustawową), ustalania tych poziomów w kolejnych latach – np.
Balance 0, Balance 1, Balance 2. Grupy, które dostosują się do do założonych
wskaźników będą mogły liczyć na pewne bonifikaty w cenie energii. Podobne bonifikaty
stosowane byłyby w przypadku znacznie szybszego od przeciętnego, czasu dojścia Grupy
do docelowego parametru Balance. Efekty z wdrożenia tej strategii (zmniejszenie strat
przesyłowych) będą możliwe na podstawie omówionego powyżej oprogramowania
EFEKTPRZESYŁ®. Ideę rozwiązania przedstawia rys. 1 Wyjściowa różnica pomiędzy
szczytem obciążenia a doliną obciążenia wynosi B0 – Balance 0, a zadany (do
zrealizowania) B1. Realizacja zadanych poziomów B będzie możliwa jedynie przy
współdziałaniu wszystkich interesariuszy, a więc PSE, grup energetycznych i
współpracujących z nimi odbiorców energii elektrycznej.
Rys. 3. Koncepcja projektu POLAND EFFICIENCY [19]

2.2. Zarządzanie efektywnością

Segment ten ( ang. Efficiency Management) skierowany jest do dystrybucji
energii elektrycznej. Projekt ten częściowo jest realizowany, a jego cel to analiza strat
handlowych i technicznych w sieciach grup energetycznych, oraz wdrożenie autorskich
rozwiązań zaprezentowanych w [15]. Przewiduje się wykorzystanie nowej generacji
oprogramowania umożliwiającego analizę wszystkich rodzajów strat oraz wskazywanie
potencjałów w redukcji tych strat poprzez działania inwestycyjne i organizacyjne. Są to
narzędzia EFEKTROZDZIAŁG® i EFEKTROZDZIAŁO® analizujące sytuację w skali
grupy energetycznej jak i poszczególnych jej oddziałów.
2.3. Oszczędzanie energii

Segment ten (ang. Energy Saving) skierowany jest do odbiorców energii
elektrycznej i zakładający sterowanie zachowaniem klientów (DSM) pod kątem stopnia
zaangażowania energetycznego oraz nowe rozwiązanie komplementarne [13,17],
przyczyniające się do oszczędności energii elektrycznej. Prezentowana koncepcja
polega na synergicznym wykorzystaniu wszystkich zaprezentowanych możliwości,
zwracając przede wszystkim uwagę na nowatorskie rozwiązania techniczne oraz
organizacyjne. I tak w obszarze Complex Efficiency Management ważne są programy
analityczno-obliczeniowe takie jak EFEKTPRZESYŁ®, które monitorują stan
efektywności sieci przesyłowej pomagając w optymalizacji jej pracy. Jakościową jednak
zmianę w podnoszeniu sprawności przesyłu energii elektrycznej mogą zapewnić nowe
technologie. Należy tu wymienić rozwiązania z zakresu Smart Grids, a więc rozbudowę
sieci elektroenergetycznej w oparciu o szereg nowoczesnych koncepcji [1,5,14].
Dotychczasowe analizy wskazują na zasadność wypłaszczania krzywej
obciążenia, badania autora wskazują że możliwe jest zmniejszenie strat w sieci
dystrybucyjnej o ok. 7-10%, co w skali kraju daje oszczędności rzędu 100 mln zł
Szczegółowe analizy zostały zaprezentowane w [12,20] jako rezultat szerokich badań
w tym zakresie. Wówczas założono ,że owa zmiana krzywej obciążenia będzie się
odbywać przy wykorzystaniu strategii DSM, która wymaga współpracy z olbrzymią
liczbą odbiorców energii elektrycznej, aby otrzymać zauważalną poprawę w tym
zakresie [12]. Magazyny energii są czynnikiem , który pozwala na zrezygnowanie z
klasycznego DSM, kosztem innowacyjnego rozwiązania SDSM® ( Smart Demand Side
Management). W tym rozwiązaniu nie jest już konieczna decydująca rola odbiorców
energii elektrycznej - SDSM® wprowadza nową jakość sterowania popytem. Poprzez
magazyny energii oraz specjalistyczny software uzyskuje się pożądany efekt – zmianę
krzywej obciążenia. Aktualnie prowadzone przez autorów prace zmierzają do
opracowania nie tylko rozwiązań technicznych ( współpraca z ZPUE Włoszczowa, EST
Energy ) ale i specjalistycznego oprogramowania pozwalającego na zarządzanie
energią elektryczną w obwodach sieci niskiego napięcia. Przyszłościowe sieci będą się
charakteryzowały tym, że oprócz zasadniczego dotychczasowego zasilania dojdą
liczne źródła rozproszone – głownie PV. Dotychczasowe doświadczenia wskazują na
dużą komplikację zarządzania energią w takich obwodach sieci, konieczne są
zaawansowane rozwiązania – przykładem może tu być rozwiązanie sieci
autonomicznej, której pilotażowa instalacja funkcjonuje w Frankfurcie [6]. Dalsze
rozwiązania w zakresie komunikacji elementów wchodzących w skład tego typu
rozwiązań powinny pójść w obszar internetu rzeczy ( ang. Internet of things).
Nowa koncepcja POLAND EFFICIENCY PLUS zakłada, rozszerzony model
współpracy z użytkownikami energii elektrycznej. Proponuje się rozwój sieci w oparciu
o hybrydową sieć niskiego napięcia wykorzystującą magazyny energii elektrycznej
[2,12]. Przewiduje się dwa typy tej sieci:
− sieć hybrydowa niskiego napięcia scentralizowana – magazyn energii mieści się w
stacji SN/nN zasilając tę sieć,

− sieć hybrydowa niskiego napięcia zdecentralizowana – magazyny energii

mieszczą się u poszczególnych odbiorców.
Rozwiązania te wymagają zastosowanie inteligentnych sieci, które umożliwią
bilansowanie energii w trybie on line w poszczególnych obwodach linii niskiego
napięcia. Aktualnie prowadzone są przez autorów prace przygotowawcze do
opracowania prototypowych komponentów sieci w ramach projektów badawczo-
rozwojowych, kolejnym etapem w tym przedsięwzięciu będzie budowa sieci
eksperymentalnej przy współudziale jednego z dystrybutorów energii elektrycznej.
Zastosowanie magazynów energii elektrycznej przyczynia się do zwiększenia w
sposób zasadniczy efektywności energetycznej zarówno systemu dystrybucyjnego
(wyrównywanie przebiegu krzywej obciążenia), jak i jego odbiorców – konsumentów
energii elektrycznej. Zarządzanie zużyciem energii elektrycznej oraz jej optymalizacja
prowadzą do zmniejszenie opłat za energię elektryczną. Funkcjonowanie magazynu
energii przedstawia rys.5, gdzie instalacją uzupełniona jest baterią słoneczną. Rys.6.
pokazuje natomiast pracę magazynu energii w poszczególnych fazach doby.
Rys. 4. Cykl pracy magazynu energii [2]
Koncepcja zakłada, że w pierwszej kolejności z magazynu będzie zasilane

oświetlenie LED, które pozwala zmniejszyć zapotrzebowanie gospodarstwa domowego
o ok.20% (oszczędność na samym oświetleniu jest rzędu 70%) [10]. Docelowo wydaje
się za uzasadnione wybudowanie instalacji domowej w oparciu o hybrydową sieć
instalacyjną (HSI) wykorzystującą prąd stały oraz przemienny – w tej konfiguracji
oświetlenie LED zasilane byłoby tylko z HSI- prądu stałego. Zakłada się tutaj
wykorzystanie systemów oświetleniowych HUE – inteligentnego oświetlenia
adaptacyjnego, pozwalającego dostosowywać oświetlenie do pory dnia jak i pory
roku[12]. Proponowana koncepcja uwzględnia budowę inteligentnej sieci energetycznej
z wykorzystaniem rozproszonego, i zdalnie sterowanego magazynowania energii w
ramach inteligentnej infrastruktury oświetleniowej gospodarstw domowych oraz
przedsiębiorstw, jako dodatkową szansę na zwiększenie efektywności energetycznej.

Rys. 5. Fazy pracy baterii słonecznej i magazynu energii [2]
Jednym z kluczowych wyzwań światowej branży energetycznej [15] jest

optymalizacja procesu produkcji energii skorelowana ze zmieniającym się w ciągu
doby profilem wykorzystania energii przez użytkowników domowych oraz
przedsiębiorstwa. Pojawia się wiele propozycji budowy inteligentnych sieci
energetycznych uwzględniających m.in. problem rozproszonego magazynowania
energii oraz przyłączenia rozproszonych źródeł energii. Jednym z kluczowych wyzwań
jest konieczność modernizacji infrastruktury układów pomiarowych oraz wdrożenie na
dużą skalę inteligentnych liczników
3. Sieci Smart Grid
Rozwiązanie SmartGrid są przyszłościowym rozwiązaniem do którego będą

ewaluowały dzisiejsze sieci dystrybucyjne i przesyłowe, taką sieć przedstawia rys.6. W
tym modelu należy się spodziewać dużo nowych rozwiązań, które przyczyniają się
do budowania przedsiębiorstwa o efektywnej gospodarce energetycznej. Niektóre z
nich już są dostępne w sieciach energetycznych różnych państw, wiele z nich będzie
zastosowana w przyszłości ze względu na niedostateczny poziom technologiczny.
Poniżej przedstawiono szereg już wykorzystywanych rozwiązań.
Rys. 6. Sieć Smart Grids [16]

3.1. System reaktancji dynamicznej DSR

Technologia SMART WIRE jest możliwa do szybkiego zastosowania, dokonuje
konwersji linii napowietrznych o stałej impedancji na elastyczne linie przesyłowe , które
monitorują parametry linii i mają zdolność samodzielnego sterowania prądem w linii i
powodując zmianę przepływu przepływu mocy – adekwatną do aktualnych warunków.
Rysunek 7 pokazuje ideę rozwiązania, które zawiera elementy DSR (Distributed Series
Reactor) (DSR).
Rys. 7. Idea rozwiązania Smart Wire (Źródło SWG)
Poszczególne DSR oraz jednostki nadzorujące tworzą system nadzoru I kontroli

pracy sieci 110 kV (Rys. 8).
Rys. 8. Zarządzanie systemem SMAR WIRE ( Źródło: Smart Wire Grid, Inc.)
Rysunek 9 przedstawia zmiany jakie powoduje system SMRT WIRE

wprowadzony do linii 2-5, zmiany te przede wszystkim:
• niedopuszczenie do przeciążenia linii,
• zmiana rozpływów w wszystkich liniach,
• pojawienie się ukrytej rezerwy w wysokości 484MW – 419MW = 65 MW, co daje
powiększenie ok. 15%, na skutek innych rozpływów maleją straty przesyłowe,
następuje wtórna optymalizacja pracy sieci zwiększająca znacznie jej efektywność
Przydatność tego typu rozwiązań nie budzi żadnych wątpliwości: wnioski
wypływające z dotychczasowych instalacji są następujące:
• system pozwala na monitoring rozpływów mocy w sieci i niedopuszczenie do
przeciążeń w poszczególnych jej liniach,

• możliwość dynamicznej zmiany reaktancji pozwala na optymalizację pracy sieci,

tworząc rezerwę mocy w systemie, co jest równoznaczne z obniżeniem strat
przesyłowych
• system ma dualny charakter wzrostu jakości funkcjonowania sieci; 1) – zwiększa
niezawodność pracy linii, 2) obniża straty w sieci dystrybucyjnej
Rys. 9. Efekty z zastosowania SMART WIRE ( Źródło: Smart Wire Grid, Inc.)
3.3. Przewody niskozwisowe

Przewody HTLS umożliwiają pracę przewodu w wysokich temperaturach, dzięki
wykorzystaniu odpornych cieplnie materiałów (stopów aluminium lub czystego
wyżarzonego aluminium), które pozwalają na pracę przewodu bez ryzyka degradacji
własności wytrzymałościowych w podwyższonych temperaturach [16]. Jednak ze
względu na duży współczynnik rozszerzalności cieplnej aluminium i jego stopów,
przewód z odpornego cieplnie aluminium lub jego stopu w wysokich temperaturach
miałby bardzo duże przyrosty zwisu i małą wytrzymałość. Dlatego konstrukcja
przewodów HTLS została wzmocniona rdzeniem z materiału o malej rozszerzalności
cieplnej i o dużej wytrzymałości mechanicznej.
Powyższe uwarunkowania są przyczyną dualnej budowy przewodów HTLS,
które tworzą z dwóch odmiennych materiałów, przewód o dużej wytrzymałości cieplnej
i mechanicznej, przy jednoczesnym znacznym obniżeniu współczynnika
rozszerzalności cieplnej całych przewodów. Przewody HTLS w zakresie niższych
temperatur zachowują się podobnie jak przewody tradycyjne. Jednak wraz ze
wzrostem temperatury zewnętrzna warstwa przewodząca, która ma wyższy
współczynnik rozszerzalności cieplnej, wydłuża się szybciej niż rdzeń, który posiada
mniejszy współczynnik rozszerzalności cieplnej. Konstrukcje przewodów HTLS
zmierzają do tego, by rdzeń był jak najbardziej wytrzymały mechanicznie, lekki
i o niskim współczynniku rozszerzalności cieplnej. Dzięki takim parametrom rdzenia
można uzyskać najkorzystniejszą charakterystykę przyrostu zwisu w zależności od
temperatury pracy linii. Przewody wysokotemperaturowe są opłacalne dla linii mocno

obciążonych, i tak opłacalność rekonstrukcji przy obciążeniach 75 % są 3 krotnie

większe niż w przypadku linii mało obciążonej (np.25%).
3.4. Przewody z miedzi stopowej

Dobrą alternatywą mogą być także przewody z miedzi stopowej, należy
zauważyć, że dla podobnej obciążalności prądowej w danej temperaturze przewód
wykonany z miedzi stopowej ma znacznie mniejszy przekrój. Miedź stopowa ma
wystarczającą własną wytrzymałość mechaniczną i przewody wykonane z niej nie
wymagają wzmocnienia stalą. W połączeniu z wyższą przewodnością elektryczną
miedzi skutkuje to znacznie mniejszym przekrojem przewodu przy tej samej zdolności
przesyłowej linii. Obciążalność na jednostkę powierzchni przekroju poprzecznego jest
ponadto zwiększona przez zredukowanie efektu naskórkowości. W przewodzie
miedzianym typu CAC powłoka izolująca jest nakładana oddzielnie na każdy drut
przewodu, co powoduje równomierny rozkład prądu w drutach rdzenia i warstwy
zewnętrznej. Wyższa przewodność elektryczna miedzi i obniżony efekt naskórkowości
powodują zmniejszenie strat energii. Ponadto maksymalna temperatura pracy
przewodów z miedzi stopowej jest znacznie wyższa niż temperatura pracy
odpowiadających im przewodów stalowo aluminiowych (ACSR). W rezultacie, przewód
wykonany z miedzi stopowej stanowi technicznie wykonalną i finansowo atrakcyjną
alternatywę dla przewodów stalowo aluminiowych (ACSR). Przewód wykonany z
miedzi stopowej jest w przybliżeniu 3 krotnie droższy od przewodu stalowo
aluminiowego, ale cena przewodu stanowi jedynie małą część całkowitego kosztu
cyklu życia. Wyższy nakład inwestycyjny jest w znacznym stopniu kompensowany
przez niższe koszty wynikające z obniżenia strat energii (co najmniej o 20%) w wyniku
czego koszt przewodu zwraca się w okresie krótszym niż 5 lat. Koszty dostawy i
instalowania słupów, montażu i naprężania przewodów oraz obsługi eksploatacyjnej i
konserwacji są podobnego rzędu wielkości dla wszystkich trzech typów przewodów.
Całkowity koszt cyklu życia przewodu wykonanego z miedzi stopowej jest niższy o
14,3% w porównaniu z przewodem aluminiowo stalowym ACSR . Biorąc pod uwagę
wszystkie korzyści płynące z zastosowania przewodów wykonanych z miedzi stopowej,
okazują się one szczególnie przydatne w przypadku łączenia dużych farm wiatrowych
z siecią elektroenergetyczną. Po pierwsze, uwzględnianie kosztu cyklu życia jest
ogólnie przyjęte w ocenie ekonomicznej opłacalności farm wiatrowych. Po wtóre,
przewód miedziany jest preferowanym wyborem dla zastosowań w regionach o dużej
wietrzności, ponieważ z powodu małego przekroju poprzecznego ogranicza obciążenia
od wiatru, co pozwala uniknąć wzmacniania słupów linii. I ostatnie, ale nie mniej
ważne, fakt, że przewody miedziane mogą być poddawane przeciążeniom prądowym
do 60% jest główną zaletą przyprzesyłaniu mocy o dużej zmienności generowanej
przez farmę wiatrową.
3.5. Sieci autonomiczne

Tego typu sieci już pracują, na razie w postaci pilotażowej, Systemy , które tam
zastosowano umożliwiają zarządzanie energią elektryczną w przypadku, gdy wielu
odbiorców stało się prosumentami, tzn. nie tylko zużywają energię elektryczną na
swoje potrzeby, ale także są jej producentami. Taka sieć już pracuje w Dusseldorfie,
wydaje się za celowe zbudowanie takiej instalacji pokazowej – deklaracje strony
niemieckiej są w tym zakresie pozytywne. Rysunki pokazują istotę rozwiązania oraz
przykład zastosowania w sieci rzeczywistej (Rys. 10 i Rys. 11).

Rys. 10. Idea sieci autonomicznej LV ( Źródło: Mainova Frankfurt 2013)
Efektem wzrostu liczby źródeł rozproszonych jest skracanie dystansu przepływu

energii , co w sposób znaczący wpływa na obniżanie strat technicznych w sieciach
wszystkich napięć, nN, SN, 110 kV. Można stwierdzić, że Smart Grid pozwoli na
jakościowy przełom w podnoszeniu efektywności systemów elektroenergetycznych.
Rys. 11. Przykład realizacyjny autonomicznej sieci Lv ( Żródło: Mainova , Frankfurt 2013)
Podsumowując należy stwierdzić, że dodatkowym elementem , który jeszcze

bardziej uwypukli efektywność rozwiązań Smart Grid będą magazyny energii na
wszystkich poziomach napięciowych, największy wpływ na ostateczną sprawność
Systemy będą miały instalacje w sieci 110 kV, chociaż powszechność tego typu
rozwiązań w sieciach niskiego napięcia może także w sposób znaczący wpłynać na

ostateczny wynik sprawności rozdziału energii elektrycznej w sieciach dystrybucyjnych.

Magazynowanie energii może być stosowane w :
- w sieciach przesyłowych i dystrybucyjnych tworząc lepszą elastyczność mocy ,
która pozwala, na zaspokojenie potrzeb odbiorców zwłaszcza w okresie szczytu
obciążenia oraz tworzyć gotowość sieci do współpracy z źródłami odnawialnymi
- w obszarach zurbanizowanych, dostarczać dodatkowej mocy w okresach szczytu
oraz zarządzać odnawialnymi źródłami odnawialnymi przy ładowaniu baterii
samochodów elektrycznych
- przy odnawialnych źródłach energii wspomagając niezawodność i efektywność ich
pracy, dostosowując się do wymaganych obciążeń odbiorców oraz gromadząc
energię elektryczna
- dla prosumentow – posiadających własne źródła energii elektrycznej, pozwalając
na znaczne oszczędności finansowe przy dostawie energii elektrycznej, tworząc
pewna niezależność odbiorcy od głównego zasilania
- przy stacjach ładowczych pozwalając na większa elastyczność pracy infrastruktury
sieciowej
- przy pracy wyspowej sieci (niezależnej) tworząc zdecydowanie większy komfort
pracy – także w współpracy z źródłami odnawialnymi
Magazynowanie energii zapewnia stabilizacje pracy systemu
elektroenergetycznego, pozwalając na on line równoważenie podaży i popytu energii
elektrycznej utrzymując właściwe napiecia oraz częstotliwość w sieci ( dotrzymywanie
poziomu jakości energii elektrycznej). Magazynowanie pozwala na uzasadniony
ekonomicznie dobór mocy wytwórczych do obciążenia sieci, stwarzając możliwość
wykreowania „dodatkowej mocy” bez uruchamiania nowych jednostek wytwórczych.
Dzisiaj “magazynowanie” jest już obecne, ale prawdziwy przyrost instalacji
będzie następował lawinowo na przestrzeni następnych kilkunastu lat tworząc zupełnie
nowy rynek energii – bardziej elastyczny i bardzie efektywny – dopasowany bardzo
starannie do występujących obciążeń. Nowoczesna infrastruktura zawierająca zarówno
urządzenia pomiarowe oraz przełączające generacji „Smart” pozwoli na takie
funkcjonowanie sektora elektroenergetycznego w przyszłości.
4. Podsumowanie
Przedstawiony w referacie pakiet rozwiązań pozwalających na podnoszenie

efektywności rozdziału energii elektrycznej w sieciach dystrybucyjnych jest
kompleksowym spojrzeniem na zagadnienie redukcji strat, zadawalające jednak efekty
przyniosą tylko rozwiązania innowacyjne, do takich szczególnie będą należały systemy
magazynowania energii, obejmujące nie tylko same urządzenia ale przede wszystkim
software do zarządzania energią w sieciach.
LITERATURA
[1] Barroso M.,J.: Energy priorities for Europe , European Council 4. February 2011
[2] BPT – S 5 Hybrid The intelligent storage solution Robert Bosch, Info.
BoschPowerT, 2014
[3] EU energy and transport in figures, Statistical Pocketbook 2010, European
Commission, Luxembourg: Publication Office of the European Union,2010
[4] CTC Cable Corporation. Materiały informacyjne. www.ctccable.com, (2011)
[5] European Energy and Transport Trends to 2030, European Commission,
Directorate - General for Energy and Transport, Luxembourg: Office for Official
Publications of the European Communities, 2003
[6] Distribution grid management system, SAG, Dortmund 2013

[7] Doing more with less, Green paper on energy efficiency, Office for Official
Publication of the European Communities, Luxembourg 2005
[8] Efektywność w sektorze dystrybucji energii elektrycznej, aspekty ekonomiczne,
pod redakcją Jerzego Szkutnika, Wydawnictwo Tekst Sp. z o.o., Częstochowa
2009 r.
[9] Ferdows K., Lewis M.A., Machuca J.A.D.: Umiejętność szybkiego reagowania, w:
Zarządzanie łańcuchem dostaw, Harward Business Review 2007 (ed. pol), ss.57-
73
[10] Finch B.J. Operations now. Supply Chain Profitability and Performance, Mc Graw
Hill, New York 2008, s.157
[11] Sokolik, W., Furman C., Sobek M. Niskostratne technologie przewodów
napowietrznych spełniające wymagania nakreślone w Polityce energetycznej
Polski do 2030 roku
[12] Soroczyński B., Szkutnik J.: Wpływ magazynów energii elektrycznej na pracę
sektora energetycznego, Rynek Energii nr.2 kwiecień 2016 r.
[13] Szkutnik J.: Technical and economic aspects of management of electrical energy
distribution Faculty of Electrical engineering, Częstochowa University of
Technology, Częstochowa 2006
[14] Szkutnik J.: Innowacyjność w tworzeniu przewagi konkurencyjnej
przedsiębiorstwa dystrybucji energii elektrycznej, w Uwarunkowania budowania
konkurencyjności przedsiębiorstw w otoczeniu globalnym, praca zbiorowa pod
redakcją Jerzego Bogdanienki, Marcina Kuzela, Iwony Sobczak, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń 2007/2008, ISBN 978-83-7441-861-4
[15] Szkutnik J.: Strategiczne cele i efekty zarządzania dystrybucją energii
elektrycznej w przedsiębiorstwach energetycznych, Wydawnictwo Politechniki
Częstochowskiej
[16] Szkutnik J., Baum K.: Techniczno-ekonomiczne aspekty rekonstrukcji sieci w
oparciu o przewody wysokotemperaturowe. Przegląd Elektrotechniczny 4`2011,
PL
[17] Szkutnik J.: Wpływ strategii sterowania popytem na koszty rozdziału energii
elektrycznej w spółce dystrybucyjnej, Prace Naukowe Instytutu Energoelektryki
Politechniki Wrocławskiej nr.91, Seria Konferencje nr.34, str 259-264
[18] Szkutnik J.: The energy efficiency as the necessary element of the planning in
the sector of the electrical energy. Procedings of the 9th International Scientific
Conference ELECTRIC POWER ENGINEERING 2008, EPE`2008, May 13-15
2008, Brno. Czech Republic, pp. 397-400
[19] Szkutnik J.: Poland efficiency concept as the main direction in energy
sustainability. 1st International Conference EES 2012, Porto 25-26 September,
Porto University of Technology. Invited paper
[20] Szkutnik J.: Koncepcja stymulowania zmianą krzywej obciążenia w polskim
systemie elektroenergetycznym, Konferencja PTPIREE Szacowanie i
prognozowanie obciążeń w sieciach elektroenergetycznych, Wisła 9-10 10. 2013
r.

ANALIZA WPŁYWU KONSTRUKCJI PRZEWODÓW NA PARAMETRY

NAPOWIETRZNYCH LINII ELEKTROENERGETYCZNYCH
Waldemar Szpyra, Wiesław Nowak, Rafał Tarko

Akademia Górniczo-Hutnicza
Streszczenie: W artykule omówiono wpływ temperatury, konstrukcji przewodów i prądu

płynącego w przewodzie na parametry schematu zastępczego linii. Szczególną uwagę
zwrócono na rezystancję przewodów stosowanych w liniach napowietrznych.
Rozważania zostały zilustrowane wynikami obliczeń rezystancji dla prądu przemiennego
przewodów o różnej konstrukcji w zależności od temperatury i prądu płynącego w
przewodzie.
1. Wprowadzenie
Linie elektroenergetyczne, w obliczeniach i analizach są modelowane w postaci

czwórnika typu Π składającego się z rezystancji R, reaktancji X, konduktancji G oraz
susceptancji B (rys. 1), w którym parametry podłużne reprezentują odpowiednio
rezystancję i indukcyjność przewodów, a parametry poprzeczne upływność i ulot w
liniach napowietrznych lub straty dielektryczne w izolacji kabli, oraz pojemność linii.
Rys. 1. Schemat zastępczy linii
Nie wszystkie parametry są wykorzystywane w obliczeniach – zależy to od

rodzaju linii (napowietrzna czy kablowa) oraz napięcia znamionowego. Parametry
poprzeczne są uwzględniane w przypadku linii wysokich i najwyższych napięć (w
niektórych obliczeniach pojemność jest uwzględniana również w liniach średnich
napięć).
Wartość rezystancji linii zależy od przekroju i właściwości elektrycznych
materiałów, z których wykonano przewody, a w przypadku linii napowietrznych również
od konstrukcji tych przewodów. Indukcyjność i pojemność linii zależy od konstrukcji linii
– głównie od odległości pomiędzy przewodami – im większa odległość przewodów tym
większa indukcyjność, a mniejsza pojemność. W przypadku kabli o pojemności
decyduje również przenikalność elektryczna materiału, z którego wykonana jest
izolacja kabla. W liniach napowietrznych z przewodami wiązkowymi indukcyjność i
pojemność zależy również od odległości pomiędzy przewodami w wiązce (rys. 2).
ANALIZA WPŁYWU KONSTRUKCJI PRZEWODÓW NA PARAMETRY NAPOWIETRZNYCH LINII ... 75

Rys. 2. Zależność reaktancji i susceptancji jednostkowej linii 400 kV

od odległości przewodów w wiązce dwuprzewodowej
Konduktancja linii napowietrznych reprezentuje ulot i zależy od zastępczej

średnicy wiązki przewodów oraz warunków atmosferycznych – w praktyce straty
spowodowane ulotem są uwzględniane tylko w bilansie strat energii. Konduktancja
kabla zależy od stratności dielektrycznej materiału izolacyjnego i jest również pomijana
w obliczeniach.
Ponieważ rezystancja linii w istotny sposób wpływa zarówno na straty mocy jak
i spadki napięć w liniach, dlatego dalsza część artykułu będzie poświęcona czynnikom
decydującym o jej wartości.
Rezystancja przewodu dla prądu stałego zależy od przekroju i rezystywności
materiału, z którego jest wykonany przewód. Rezystywność materiałów, z których
wykonywane są przewody zmienia się liniowo w funkcji temperatury (w całym zakresie
dopuszczalnych dla przewodu temperatur). Zatem rezystancja przewodu zależy
również od jego temperatury. Temperatura przewodu zależy od ilości ciepła
wydzielonego w przewodzie w wyniku prądu płynącego przewodem i
zaabsorbowanego w wyniku promieniowania słonecznego oraz ciepła oddawanego
przez przewód drogą konwekcji i promieniowania. W przypadku prądu stałego można
więc powiedzieć, że rezystancja przewodu zależy od wymiarów, właściwości
elektrycznych materiału, z którego wykonany jest przewód, wartości prądu oraz
szeroko pojętych warunków atmosferycznych. Określenie rezystancji wymaga więc
znajomości temperatury przewodu. Dla obliczenia temperatury przewodu konieczne
jest rozwiązanie równania bilansu cieplnego przewodu.
W przypadku przewodów linii napowietrznych na bilans cieplny przewodu
składa się ciepło wydzielone w przewodzie w wyniku prądu płynącego w przewodzie
(ciepłu Joule’a), ciepło zaabsorbowane w wyniku promieniowania słonecznego oraz
ciepło oddane w wyniku konwekcji i promieniowania: Równanie bilansu cieplnego
przewodu ma następującą postać:
PAC + PS − P C − PR = 0 (1)
gdzie:
PAC – moc wydzielona w przewodzie w wyniku prądu płynącego przez przewód,
W/m;
PS – moc zaabsorbowana przez przewód na skutek promieniowania
słonecznego, W/m;
76 ANALIZA WPŁYWU KONSTRUKCJI PRZEWODÓW NA PARAMETRY NAPOWIETRZNYCH LINII ...

PC – moc oddawana przez przewód poprzez konwekcję, W/m;

PR – moc oddawana przez przewód poprzez promieniowanie, W/m.
Moc wydzielona w przewodzie w wyniku prądu płynącego przez przewód, zależy

od kwadratu wartości prądu oraz rezystancji przewodu. W przypadku prądu przemiennego
konieczne jest uwzględnienie zjawisk wynikających z oddziaływania zmiennego pola
elektromagnetycznego takich jak efekt naskórkowości, a w przypadku przewodów z
rdzeniem ferromagnetycznym straty w rdzeniu (prądy wirowe, histereza) oraz zmianę
gęstości prądu w poszczególnych warstwach przewodu w wyniku oddziaływania
zmiennego pola elektromagnetycznego (efekt transformatorowy). Sposób wyznaczania
poszczególnych składników bilansu cieplnego przewodu można znaleźć m.in., w [1].
W kolejnych punktach referatu zostanie krótko omówiony wpływ naskórkowości
oraz konstrukcji przewodów na ich rezystancję dla prądu przemiennego.
2. Wpływ naskórkowości na rezystancję przewodu
Naskórkowość jest efektem wzajemnego oddziaływania pola magnetycznego

wytwarzanego w przez prąd przemienny płynący. Zmienne pole magnetyczne indukuje
zmienne, przeciwnie skierowane pole elektryczne, które jest przyczyną powstawania
prądów wtórnych, płynących w przewodzie w kierunku przeciwnym względem prądu
głównego. Prądy te redukują zarówno wartość pola magnetycznego, jak i lokalną gęstość
prądu. Ponieważ najsilniejsze pole elektryczne jest indukowane wewnątrz przewodu, tam
też najsilniej zanika prąd. Wielkością, która charakteryzuje zjawisko naskórkowości jest
głębokość wnikania pola magnetycznego (lub prądu do przewodnika). Zależy ona od
rezystywności, przenikalności magnetycznej ośrodka i częstotliwości prądu.
W efekcie zmiany rozkładu gęstości prądu w przewodzie rośnie jego
rezystancja, a więc i ilość ciepła wydzielonego w wyniku przepływającego prądu. W
wyniku naskórkowości nieznacznie zmienia się również indukcyjność wewnętrzna
przewodu, w którym płynie prąd przemienny. Wynika to z ekranowania pola
magnetycznego wewnątrz przewodu. Zmniejszanie indukcyjności własnej w wyniku
zjawiska naskórkowości można zaobserwować w przewodach o kształcie walca. Na
rysunku 3 pokazano wpływ zjawiska naskórkowości na rezystancję i indukcyjność jako
zależność stosunku rezystancji przy prądzie przemiennym R do rezystancji przy
prądzie stałym R0 oraz reaktancji ωL do rezystancji przy prądzie stałym R0 od stosunku
promienia przewodu do głębokości wnikania pola magnetycznego δ [2].
Rys. 3. Wpływ zjawiska naskórkowości na rezystancję i reaktancję przewodu [2]

Na rysunku 4 pokazano wpływ temperatury przewodu na rezystancję dla prądu

przemiennego Rac przewodu wykonanego ze stopu aluminium, a na rysunku 5 wpływ
zjawiska naskórkowości na stosunek rezystancji przewodu dla prądu przemiennego do
rezystancji prądu stałego Rdc w zależności od średnicy Dp i temperatury przewodu.
Rys. 4. Zależność rezystancji dla prądu przemiennego od temperatury przewodu

wykonanego ze stopu aluminium [opracowanie własne]
Rys. 5. Wpływ zjawiska naskórkowości na wzrost rezystancji przewodu [opracowanie własne]
Z rysunku 4 wynika, że rezystancja przewodu rośnie liniowo wraz ze wzrostem

temperatury przewodu, a z rysunku 5 że stosunek Rac/Rdc maleje wraz ze wzrostem
temperatury co oznacza, że ze wzrostem temperatury maleje wpływ zjawiska
naskórkowości na rezystancję przewodu. Jest to wynikiem wzrostu rezystywności
materiału. Wpływ naskórkowości jest tym większy im większa jest średnica zewnętrzna
przewodu (większa wartość Rac/Rdc).

3. Wpływ konstrukcji na rezystancję przewodów
Przewody z rdzeniem stalowym są powszechnie stosowane do budowy linii,

średnich wysokich i najwyższych napięć. W przewodach tych rdzeń składający się z
jednego lub większej liczby drutów stalowych jest otoczony jedną do kilku warstw
drutów wykonanych najczęściej z aluminium. Druty w kolejnych warstwach są
nawinięte w przeciwnych kierunkach. Prąd płynący w poszczególnych warstwach
wytwarza zmienne pole elektromagnetyczne, którego efektem jest powstanie w rdzeniu
strumienia magnetycznego – podobnie jak ma to miejsce w rdzeniu transformatora. W
przypadku przewodów z parzystą liczbą warstw aluminiowych strumienie magnetyczne
pochodzące od poszczególnych warstw wzajemnie się znoszą, i pozostaje niewielki
strumień szczątkowy. W przypadku nieparzystej liczby warstw, strumień magnetyczny
w rdzeniu osiąga znaczną wartość, tym większą im większa wartość prądu. Efektem
dużej wartości strumienia magnetycznego w rdzeniu są prądy wirowe oraz histereza,
co podobnie jak w transformatorze, powoduje dodatkowe straty mocy. Dodatkowym
niekorzystnym zjawiskiem jest zmiana rozpływu prądu pomiędzy poszczególne
warstwy aluminiowe – prąd płynący w poszczególnych warstwach nie jest
proporcjonalny do konduktancji tych warstw. W efekcie nierównomiernego rozpływu
prądu pomiędzy warstwy wzrastają straty mocy w przewodzie. Na rysunkach 6 ÷ 8
pokazano wpływ konstrukcji przewodu na wzrost jego rezystancji dla prądu
przemiennego.
Rys. 6. Zależność rezystancji przewodu od temperatury i prądu płynącego w przewodach

o różnym średnicy rdzenia stalowego Dr [opracowanie własne]
Z rysunku 6 wynika, że rezystancja dla prądu przemiennego przewodu o

większej średnicy rdzenia rośnie szybciej niż w przypadku przewodu o mniejszej
średnicy, przy czym rezystancja dla prądu stałego przewodu o mniejszej średnicy
rdzenia jest większa o około 1.2% od rezystancji przewodu o większej średnicy
rdzenia.

Rys. 7. Zależność stosunku rezystancji dla prądu przemiennego do rezystancji dla prądu
stałego od wartości prądu płynącego w przewodzie w temperaturze 60°C [opracowanie własne]
Z kolei z rysunku 7 wynika, że wzrost rezystancji dla prądu przemiennego w

stosunku do rezystancji dla prądu stałego zależy również od średnicy rdzenia
stalowego Dr – im większa średnica tym większe straty w żelazie, a tym samym
większa rezystancja przewodu dla prądu przemiennego.
Rys. 8. Zależność wzrostu rezystancji dla prądu przemiennego od wartości prądu

płynącego w przewodzie od prądu dla przewodów o nieparzystej i parzystej
liczbie warstw aluminiowych [opracowanie własne]
Z rysunku 8 wynika natomiast, że w przypadku nieparzystej liczby warstw

aluminiowych rezystancja przewodu dla prądu przemiennego, w stosunku do
rezystancji dla prądu stałego może wzrosnąć nawet o 15%. W przypadku przewodu z

parzystą liczbą warstw aluminiowych, wzrost rezystancji dla prądu przemiennego jest
niewielki i wynika głównie ze zjawiska naskórkowości.
4. Podsumowanie
Do obliczeń najczęściej przyjmuje się rezystancję podawaną w katalogach

producentów przewodów. Jest to zazwyczaj rezystancja dla prądu stałego wyznaczona
w temperaturze 20°C. Z rozważań przedstawionych w referacie wynika, że rezystancja
przewodów dla prądu przemiennego zależy nie tylko od przekroju i właściwości
elektrycznych materiału ale również od konstrukcji przewodu. Dotyczy to w
szczególności przewodów stosowanych w liniach napowietrznych. Istotnym czynnikiem
mającym wpływ na rezystancję przewodu jest temperatura, która zależy od prądu
płynącego w przewodzie oraz warunków atmosferycznych, w których pracuje linia
(nasłonecznienie, prędkość i kierunek wiatru).
Przyjmowanie do obliczeń podawanej w katalogach rezystancji przewodów
może prowadzić do znacznych błędów. Dotyczy to w szczególności obliczeń strat mocy
w liniach. Wpływ warunków atmosferycznych na straty energii w liniach napowietrznych
jest przedmiotem referatu pt.: Analiza wpływu obciążenia i warunków atmosferycznych
na straty energii w elektroenergetycznych liniach napowietrznych prezentowanego na
tej Konferencji.
Przy opracowaniu artykułu wykorzystano wyniki badań zrealizowanych w
ramach projektu badawczego pt.: „Dynamiczne zarządzanie zdolnościami
przesyłowymi sieci elektroenergetycznych przy wykorzystaniu innowacyjnych technik
pomiarowych” dofinansowanego ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju
oraz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach
konkursu GEKON
Literatura
1. Brochure 601, Guide for Thermal Rating Calculations of Overhead Lines, Cigré
Working Group B2.43, December 2014.
2. Skin Effect and cable impedance, University of St Andrews: https://www.st-
andrews.ac.uk/.../skineffect/page1.htm (dostęp 20 maja 2016).


ANALIZA WPŁYWU OBCIĄŻENIA I WARUNKÓW ATMOSFERYCZNYCH

NA STRATY ENERGII
W ELEKTROENERGETYCZNYCH LINIACH NAPOWIETRZNYCH
Rafał Tarko, Waldemar Szpyra, Wiesław Nowak

Akademia Górniczo-Hutnicza
Streszczenie: W artykule omówiono metodologię wyznaczania strat energii w

elektroenergetycznych liniach napowietrznych z uwzględnieniem warunków
atmosferycznych i obciążenia linii. Jako ilustrację praktycznego zastosowania tej metody,
przedstawiono wyniki obliczeń strat mocy i energii w dwóch liniach 110 kV przy różnych
przebiegach obciążenia w ciągu roku. Przeprowadzone obliczenia pozwoliły wyciągnąć
szereg ciekawych wniosków, również natury ogólnej w zakresie wpływu różnych
czynników (w tym atmosferycznych) na wielkość strat mocy i energii w napowietrznych
liniach elektroenergetycznych.
1. Wprowadzenie
Przepływowi prądu elektrycznego w przewodach towarzyszą straty mocy i

energii, w których główny udział mają straty Joule’a. Jak powszechnie wiadomo, zależą
one od iloczynu kwadratu wartości skutecznej prądu w przewodzie i jego rezystancji. O
ile wartość prądu, zmieniająca się ze zmianami obciążenia linii (uśredniona w pewnych
przedziałach czasu) jest znana, o tyle dokładna wartość rezystancji (przy przepływie
prądu przemiennego) nie jest dokładnie określona, a jej wartość może zmieniać się
nawet w granicach kilkudziesięciu procent. Zależy ona przede wszystkim od
temperatury przewodu, ale nie tylko. Wartość rezystancji na km linii zależy od budowy
przewodu (materiał rdzenia i części przewodzącej oraz liczba warstw drutów), a także
wartości przepływającego prądu (efekt naskórkowości i efekt transformatorowy) [1].
Wartość temperatury przewodów linii napowietrznych nie podlega monitoringowi, tak
więc pomimo, że znana jest temperaturowa charakterystyka rezystancji przewodów, w
praktyce nie ma możliwości określenia ich dokładnej rezystancji, a tym samym
wyznaczenia na drodze obliczeniowej strat mocy i energii w liniach napowietrznych.
Można to zrobić jedynie na podstawie bilansu mocy i energii wpływającej i
wypływającej z linii.
Autorzy postawili więc tezę, że można na drodze obliczeniowej wyznaczyć
przebieg zmian wartości rezystancji przewodów, skorelowany w czasie ze zmianami
przepływającego prądu. Podstawowym problemem do rozwiązania w niniejszym
podejściu jest określenie z zadowalającą dokładnością temperatury przewodów linii
napowietrznej. Wyznaczenie temperatury przewodu wymaga rozwiązania równania
bilansu mocy cieplnej dostarczonej i oddanej z powierzchni przewodu. Po stronie mocy
dostarczanej uwzględniono ciepło:
− Joule’a wywołane przepływem prądu,
− zaabsorbowane przez powierzchnię przewodu od promieniowania słonecznego
bezpośredniego, rozproszonego i odbitego od powierzchni ziemi.
Natomiast po stronie mocy cieplnej oddanej do otoczenia uwzględniono ciepło
oddane:
− poprzez konwekcję naturalną i wymuszoną,
− poprzez promieniowanie z powierzchni przewodów.
ANALIZA WPŁYWU OBCIĄŻENIA I WARUNKÓW ATMOSFERYCZNYCH NA STRATY ENERGII W ... 83

Rozwiązanie powyższego równia bilansu, dla każdego stanu, wymaga użycia

metody iteracyjnej, bowiem poszczególne jego składniki zależą między innymi od
wartości rezystancji jednostkowej przewodu oraz temperatury powierzchni i rdzenia
przewodu. Ponadto wymagana jest znajomość budowy przewodu, wartości prądu oraz
warunków atmosferycznych takich jak:
− temperatura powietrza,
− prędkość i kierunek wiatru,
− natężenie promieniowania słonecznego albo współrzędne geograficzne, kąt
padania promieni słonecznych i poziom zachmurzenia.
Wyznaczenie rocznych strat energii w linii napowietrznej, przy znanym
godzinowym przebiegu obciążenia, wymaga wyznaczenia dla każdej godziny roku
wartości temperatury przewodu, a tym samym wartości rezystancji jednostkowej. Dane
dotyczące linii można uzyskać od ich właściciela, natomiast dane meteorologiczne
mogą być rejestrowane przez odpowiednie stacje pogodowe, albo mogą być
przygotowane na podstawie map pogodowych opracowywanych m.in. przez IMGW.
2. Charakterystyka analizowanego układu
Przedmiotem analizy były dwie napowietrzne linie elektroenergetyczne o

znanych obciążeniach godzinowych w ciągu jednego roku. Założono, że linie znajdują
się w różnych lokalizacjach – co wpłynęło na odmienne warunki atmosferyczne oraz na
nieco inny kąt padania promieni słonecznych na powierzchnię przewodów. Wykres
uśrednionych w okresach 1 h wartości prądów w Linii 1 i Linii 2 przedstawiono na
rysunku 1, natomiast w tabeli 1 zebrano wartości najwyższe, średnie i minimalne tych
wielkości.
Rys. 1. Godzinowe wartości prądów w ciągu jednego roku płynące w Linii 1 oraz Linii 2
Tabela 1. Charakterystyczne wartości prądów płynących w liniach 1 i 2

Linia 1 Linia 2
Ipmax, A 260,6 246,8
Ipśr, A 119,1 108,7
Ipmin, A 56,6 50,9
W celu określenia wpływu parametrów linii, zróżnicowanych warunków pracy
oraz zmiennych warunków atmosferycznych przeprowadzono obliczenia
wielowariantowe. Założono, że Linia 1 i 2:
84 ANALIZA WPŁYWU OBCIĄŻENIA I WARUNKÓW ATMOSFERYCZNYCH NA STRATY ENERGII W ...

− posiadają azymut 0° (kierunek N-S) oraz 90° (kierunek W-E),

− obciążone są prądami równymi: 60% Ip, 100% Ip oraz 140% Ip,
− wyposażone są w przewody fazowe: AFLs-10 120 mm2, AFL-6 240 mm2 oraz AFL-
6 350 mm2.
Zmiana azymutu linii wpływa na zmianę kierunku wiatru względem osi linii oraz
na kąt padania promieni słonecznych bezpośrednich na powierzchnie przewodu.
Najlepsze warunki chłodzenia, a tym samym najniższa temperatura przewodów – więc
i ich rezystancja występuje, gdy wiatr wieje prostopadle do osi przewodów. O ile w
pewnych charakterystycznych przedziałach czasu azymut linii wpływa na straty energii,
o tyle w ciągu całego roku ten wpływ jest nieistotny. W zależności od przekroju
przewodów i od ich obciążenia, roczne względne różnice strat energii nie przekraczają
0,2%, a różnice średnich strat mocy nie przekraczają 0,17%.
Na rysunkach 2 a-f przedstawiono wartości maksymalnych i średnich strat mocy
oraz rocznych strat energii dla obydwóch linii we wszystkich analizowanych
wariantach. Na podstawie sporządzonych wykresów można zauważyć, że straty mocy
istotnie zależą od obciążenia oraz od przekroju przewodów fazowych. Na uwagę
zasługuje fakt, że przyrost strat energii przy wzroście obciążenia jest większy dla
przewodów o mniejszych przekrojach. Ponadto zmniejszenie obciążenia o 40%,
powoduje ponad trzykrotne zmniejszenie strat energii, natomiast wzrost obciążenia o
40%, powoduje ponad dwukrotny ich wzrost. Przy założeniu, że rezystancja przewodu
nie zmienia się z jego obciążeniem zmiany te wynosiłyby odpowiednio 2,78 oraz 1,96.
Obserwacje te powinny być brane pod uwagę przy projektowaniu nowych linii i
modernizacji starych, ponieważ po dodatkowej analizie techniczno-ekonomicznej może
się okazać, że opłacalne będzie zastosowanie przewodów o większym przekroju, niż
wynika to z ich dopuszczalnej obciążalności.
Obserwacja wyników w zakresie całego roku i wyciąganie z analizy wniosków
ogólnych jest trudne ze względu na dużą liczbę danych i ich okresową zmienność.
Dlatego na wykresach zamieszczonych na rysunku 3 przedstawiono przebiegi
czasowe obciążenia Linii 1 z przewodami AFLs-10 160 mm2, globalnego natężenia
promieniowania słonecznego oraz temperatury przewodów w wybranych dobach roku.
Wykresy przedstawiają przebiegi dobowe wymienionych powyżej wielkości w dniach 1
I, 7 VI, 12 VII, 18 XII. Wybrane dni zimowe charakteryzują się bardzo małym
nasłonecznieniem i nieznacznie różnią się pod względem obciążenia. Podczas tych dni
przewody osiągnęły temperaturę zbliżoną do temperatury otoczenia, a przepływający
prąd nagrzał je tylko o kilka °C.

Linia 1 Linia 2
a. d.
b. e.
c. f.
Rys. 2. Wyznaczone wartości maksymalnych strat mocy (a, d), średnich strat mocy (b, e),
oraz rocznych strat energii na 1 kilometr linii (c, f) dla Linii 1 (a, b ,c) oraz Linii 2 (d, e ,f),
w zależności od przekroju przewodów fazowych oraz stopnia obciążenia analizowanych
linii elektroenergetycznych

a.
b.
c.
Rys. 3. Dobowe przebiegi: prądu obciążenia Linii 1 (a), globalnego natężenia

promieniowania słonecznego (b) oraz temperatury przewodów fazowych AFLs-10 160 (c)
w wybranych dniach roku

Natomiast dni z czerwca i z lipca charakteryzują się dużym nasłonecznieniem,

trwającym praktycznie przez cały dzień. Przekłada się to znacząco na temperaturę
przewodów, która osiąga blisko 40 °C. Obciążenie w tych dniach różniło się w pewnym
okresie prawie dwukrotnie, co przełożyło się na większe temperatury przewodów w
dniu 12 VII. Należy zauważyć, że przy tym poziomie obciążenia (nie przekraczającym
25% - 35% obciążalności długotrwałej) to natężenie promieniowania słonecznego oraz
temperatura powietrza ma decydujący wpływ na wartość temperatury przewodów. Tak
więc to te parametry decydują o temperaturowym wzroście rezystancji przewodów i o
zwiększeniu strat mocy i energii.
3. Podsumowanie
Przeprowadzona analiza wykazała możliwość zastosowania modelu cieplnego

przewodów linii napowietrznych do wyznaczania wartości temperatury przewodów, a
tym samym ich dokładnej rezystancji. Badania dokładności wyznaczonych temperatur
przewodów linii napowietrznych, są w dalszym ciągu prowadzone przez autorów w
ramach realizacji projektu badawczego p.t.: „System Dynamicznego Zarządzania
Przesyłem przy wykorzystaniu innowacyjnych technik pomiarowych” dofinansowanego
ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju oraz Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach konkursu GEKON. Wstępne
analizy porównawcze komputerowego modelu cieplnego z pomiarami prowadzonymi w
rzeczywistej, pracującej linii, są bardzo zadowalające. Pewnym mankamentem tej
metody jest duża ilość danych, koniecznych do zgromadzenia przed rozpoczęciem
obliczeń. Dotyczy to w szczególności czynników atmosferycznych. Lecz po ich
zebraniu można przeprowadzić, między innymi, bardzo użyteczne analizy określające
wpływ obciążenia i rodzaju zastosowanych przewodów na straty powstające w liniach.
Literatura
[1] Brochure 601, Guide for Thermal Rating Calculations of Overhead Lines, Cigré
Working Group B2.43, December 2014.

MOŻLIWOŚCI PRAWNE WSTĘPU NA TEREN NIERUCHOMOŚCI

GDZIE PRZEPROWADZANA JEST KONTROLA NPEE
Andrzej Stankiewicz
Kancelaria Radców Prawnych Stankiewicz Własów i partnerzy
MOŻLIWOŚCI PRAWNE WSTĘPU NA

TEREN NIERUCHOMOŚCI
GDZIE PRZEPROWADZANA JEST
KONTROLA
NPEE
Andrzej Stankiewicz
Kołobrzeg 9 czerwca 2016 r.
www.kancelarie.gda.pl
ASPEKTY PRAWNE NPEE
• przeprowadzenie kontroli
• wykrycie npee – definicja
• zabezpieczenie dowodów
• przypisanie odpowiedzialności z tytułu npee
• obciążenie w prawidłowej wysokości
• dochodzenie roszczeń
MOŻLIWOŚCI PRAWNE WSTĘPU NA TEREN NIERUCHOMOŚCI GDZIE PRZEPROWADZANA JEST ... 89

PRZEPROWADZENIE KONTROLI
przeprowadzenie kontroli
dostęp na teren nieruchomości
PODSTAWY PRAWNE
DLA PRZEDSIĘBIORSTWA ENERGETYCZNEGO
• ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r.: Prawo energetyczne
• Rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 11 sierpnia 2000 r. w sprawie

przeprowadzania kontroli przez przedsiębiorstwa energetyczne
• inne przepisy
90 MOŻLIWOŚCI PRAWNE WSTĘPU NA TEREN NIERUCHOMOŚCI GDZIE PRZEPROWADZANA JEST ...

PRAWA WŁAŚCICIELA
triada właścicielska
właściciel:
• może korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem

swego prawa,
• pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy,
• może rozporządzać rzeczą.
w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego
art. 140 Kodeksu cywilnego
PRAWO ENERGETYCZNE
• Obowiązki operatora systemu dystrybucyjnego
• Uprawnienie do przeprowadzania kontroli
art. 6 ustawy: Prawo energetyczne

BRAK MOŻLIWOŚCI DOSTĘPU DO NIERUCHOMOŚCI
właściciel / inna osoba sprzeciwia się, aby kontrolujący dokonali czynności

kontrolnych
konstrukcja przepisu
narzędzia prawne
KONTRATYP
Okoliczność wyłączająca karną bezprawność czynu.
Zaistnienie kontratypu powoduje, że zachowanie normalnie

wypełniające znamiona czynu zabronionego nie jest przestępstwem.
Postępowanie, które w normalnych warunkach jest bezprawne, staje

się prawnie dozwolone ze względu na zaistnienie określonych okoliczności
wynikających z faktu wyłączenia przesłanek winy.
za Wikipedią

NARUSZENIE MIRU DOMOWEGO
Kto wdziera się do cudzego domu, mieszkania, lokalu, pomieszczenia albo

ogrodzonego terenu albo wbrew żądaniu osoby uprawnionej miejsca
takiego nie opuszcza,
- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do

roku
art. 193 Kodeksu karnego
UPRAWNIENIA KONTROLUJĄCYCH
• wstęp na teren nieruchomości lub do pomieszczeń, gdzie przeprowadzana

jest kontrola
• przeprowadzenie niezbędnych przeglądów urządzeń będących własnością

przedsiębiorstwa energetycznego, wykonywanie prac związanych z ich
eksploatacją lub naprawą oraz przeprowadzanie ich badań i pomiarów
• zbieranie i zabezpieczenia dowodów nielegalnego pobierania paliw lub

energii, a także naruszania przez odbiorcę używania układu pomiarowo-
rozliczeniowego oraz warunków umowy zawartej z przedsiębiorstwem
energetycznym

ZAKRES KONTROLI
• kontrola legalność pobierania paliw lub energii
• kontrola układów pomiarowo-rozliczeniowych
• kontrola dotrzymania zawartych umów
• kontrola prawidłowości rozliczeń
ZAKRES KONTROLI – ROZPORZĄDZENIE
• oględziny układów pomiarowych i ich zabezpieczeń przed uszkodzeniem,

zniszczeniem lub zmianą wskazań,
• sprawdzenie prawidłowości wskazań poszczególnych układów pomiarowych,
• sprawdzenie właściwości metrologicznych układów pomiarowych,
• ocena poprawności działania elementów układu pomiarowego,
• dokonanie badań i pomiarów w zakresie przedmiotu kontroli,
• przeprowadzanie niezbędnych prac związanych z eksploatacją lub naprawą
układów pomiarowych należących do przedsiębiorstwa energetycznego,
• zebranie i zabezpieczenie materiałów dotyczących naruszenia przez
odbiorcę warunków umowy zawartej z przedsiębiorstwem energetycznym,
w szczególności warunków eksploatacji układów pomiarowych .

W RAMACH KONTROLI
Kontrolujący:
•wgląd do dokumentów i materiałów mających związek z kontrolą
•przeprowadzenie oględzin i prób układów pomiarowych
•przeprowadzenie niezbędnych przeglądów urządzeń będących własnością
przedsiębiorstwa energetycznego, wykonywania prac związanych z ich
eksploatacją lub naprawą oraz badań i pomiarów
Odbiorca:
•dostęp do urządzeń technicznych oraz wgląd do dokumentów i materiałów
mających związek z przeprowadzaną kontrolą
•niezbędne wyjaśnienia
WSPRACIE POLICJI
• nielegalne pobieranie paliw lub energii jako przestępstwo z art. 278

Kodeksu karnego
• zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
• obowiązek prawny, obowiązek społeczny

art. 304 Kodeksu postępowania karnego
• zadania kierownika posterunku Policji – wykonywanie niecierpiących zwłoki

czynności związanych z zawiadomieniem o przestępstwie i zabezpieczeniem
miejsca zdarzenia
art. 8a ust. 3 ustawy o Policji

WSPRACIE POLICJI 2
• Policja jako gospodarz postępowania – czynności kontrolne
MOŻLIWOŚCI KARNE
• sprowadzenie zdarzenia lub spowodowanie bezpośredniego niebezpieczeństwa

zdarzenia, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich
rozmiarach, mającego postać pożaru, zawalenia się budowli, zalewu albo obsunięcia
się ziemi, skał lub śniegu, eksplozji materiałów wybuchowych lub łatwopalnych albo
innego gwałtownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania się substancji trujących,
duszących lub parzących, gwałtownego wyzwolenia energii jądrowej lub wyzwolenia
promieniowania jonizującego – art. 163 KK
• sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób albo dla mienia w
wielkich rozmiarach, m.in. poprzez spowodowanie uszkodzenia lub unieruchomienia
urządzenia użyteczności publicznej, w szczególności urządzenia dostarczającego
wodę, światło, ciepło, gaz, energię albo urządzenia zabezpieczającego przed
nastąpieniem niebezpieczeństwa powszechnego lub służącego do jego uchylenia –
art. 165 KK
• przeszkadzanie działaniu mającemu na celu zapobieżenie niebezpieczeństwu dla życia

lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach – art. 172 KK

MOŻLIWOŚCI ADMINISTRACYJNE
Art. 124 b ustawy o gospodarce nieruchomościami
umożliwia zobowiązanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości

w drodze decyzji administracyjnej do udostępnienia nieruchomości w celu
wykonania określonych czynności, gdy ten nie wyraża na to zgody:
zakres: konserwacja, remonty, usuwanie awarii
decyzję wydaje Starosta
MOŻLIWOŚCI ADMINISTRACYJNE
w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym obowiązków o charakterze

niepieniężnym stosuje się następujące środki egzekucyjne:
• grzywnę w celu przymuszenia (art. 119 i n. ustawy Postępowanie

egzekucyjne w administracji),
• wykonanie zastępcze (art. 127 i n. ustawy Postępowanie egzekucyjne w
administracji),
• odebranie rzeczy ruchomej (art. 136 i n. ustawy Postępowanie
egzekucyjne w administracji),
• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokali i innych pomieszczeń
(art. 141 i n. ustawy Postępowanie egzekucyjne w administracji),
• przymus bezpośredni (art. 148 i n. ustawy Postępowanie egzekucyjne w
administracji).

STAN WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI – ART. 424 K.C.

(W SYTUACJACH NIECIERPIĄCYCH ZWŁOKI)
Kto zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz albo zabił lub zranił cudze zwierzę w
celu odwrócenia od siebie lub od innych niebezpieczeństwa grożącego
bezpośrednio od tej rzeczy lub zwierzęcia, ten nie jest odpowiedzialny za
wynikłą stąd szkodę, jeżeli niebezpieczeństwa sam nie wywołał, a
niebezpieczeństwu nie można było inaczej zapobiec i jeżeli ratowane dobro jest
oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone.
Na stan wyższej konieczności można powołać się jeżeli:

– sami nie doprowadziliśmy do stanu zagrożenia,
– nie można w inny sposób zapobiec niebezpieczeństwu związanym z
kolizją,
– ratowane dobro (życie, zdrowie, majątek, bezpieczeństwo dostaw) jest
oczywiście ważniejsze aniżeli dobro naruszone (mienie właściciela
nieruchomości)
ROSZCZENIE WINDYKACYJNE
możliwość wystąpienia z powództwem o wydanie układu pomiarowo-

rozliczeniowego – art. 222 Kodeksu cywilnego

DZIAŁANIA PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ
nadzwyczajne uprawnienia strażaka
art. 21 ustawy o państwowej straży pożarnej
przepisy rozporządzenia rady ministrów w sprawie zakresu i trybu korzystania z

praw przez kierującego działaniem ratowniczym.
MOŻLIWE DO WDROŻENIA ROZWIĄZANIA PRAWNE
rozwiązanie przyjęte dla czynności komorników
w razie oporu komornik może wezwać pomocy organów Policji

Art. 765 Kodeksu postępowania cywilnego
za czynności z udziałem Policji pobierana jest opłata

MOŻLIWE DO WDROŻENIA ROZWIĄZANIA PRAWNE
rozwiązanie przyjęte dla kontroli REMIT (przeprowadzanej w przedsiębiorstwie

energetycznym przez upoważnionego pracownika URE)
art. 23c ustawy: Prawo energetyczne
W toku kontroli pracownik kontrolujący może korzystać z pomocy

funkcjonariuszy innych organów kontroli państwowej lub Policji – wykonują
czynności na polecenie kontrolującego.
NIELEGALNY POBÓR ENERGII W KONTEKŚCIE FORMULARZA G.10-7
Łukasz Piekielski
ENEA Operator
Nielegalny pobór energii w kontekście formularza G-10.7

Kołobrzeg, 9 czerwca 2016 roku
Nielegalny pobór energii w kontekście formularza G.10-7
Plan prezentacji:
1.Nielegalny pobór energii elektrycznej (NPEE).
2.Różnica bilansowa Operatora Systemu Dystrybucyjnego
(OSD).
3.Różnica bilansowa, a NPEE.
4.Sprawozdawczość OSD.
5.NPEE w formularzach sprawozdawczych.
NIELEGALNY POBÓR ENERGII W KONTEKŚCIE FORMULARZA G.10-7 101

Nielegalny pobór energii elektrycznej (NPEE) - 1

•NPEE stanowi problem każdego Operatora Systemu Dystrybucyjnego.
Przez NPEE należy rozumieć:
a) pobieranie energii elektrycznej bez zawarcia Umowy o świadczenie usług
dystrybucji energii elektrycznej, lub umowy kompleksowej,
b) pobieranie energii elektrycznej z całkowitym lub częściowym pominięciem
układu pomiarowo-rozliczeniowego,
c) ingerencję w układ-pomiarowo-rozliczeniowy mającą wpływ na zafałszowanie
pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy.
2.Wykryty NPEE stanowi ułamek promila energii elektrycznej dostarczonej (także

wprowadzonej) w obszar sieci OSD.
3.Operator Systemu Dystrybucyjnego nie naliczy za pobór NPEE należności za
rzeczywiście świadczone usługi dystrybucyjne.
1.OSD na bieżąco realizują działania mające na celu wykrycie i likwidacje

NPEE, a także działania prewencyjne.
2.Znaczącą pomocą przy zwalczaniu NPEE są przede wszystkim:
a) wdrażanie nowych technologii opomiarowania,;
b) prowadzenie bilansów handlowo-technicznych węzłów i obszarów
sieci;
co przyczynia się do identyfikacji punktów nielegalnego wypływu energii
elektrycznej z sieci.
3.Pomimo rosnącej wykrywalności, zjawisko NPEE istnieje, a OSD w wyniku

wykrycia odzyskuje tylko część utraconych przychodów.
102 NIELEGALNY POBÓR ENERGII W KONTEKŚCIE FORMULARZA G.10-7

Na potrzeby wyznaczenia sankcji, wolumen NPEE, jest

obliczany na podstawie zasad określonych w obowiązującej
„Taryfie dla usług dystrybucji energii elektrycznej” OSD i wynika
w zależności od przypadku:
a)Z wolumenu energii elektrycznej występującej w analogicznym okresie
do udowodnionego okresu nielegalnego pobierania energii elektrycznej.
b)Z wolumenu energii elektrycznej określonej z uwzględnieniem
rzeczywistej możliwości pobierania energii przez dany podmiot
wynikające z mocy i rodzaju zainstalowanych odbiorników (z określonymi
ograniczeniami i zasadami wyznaczania).
RB = energia wprowadzona – energia oddana
Energia wprowadzona to energia wprowadzona do sieci OSD:

a) poprzez stacje redukcyjne od Operatora Systemu Przesyłowego,
b) liniami elektroenergetycznymi od sąsiednich OSD (linie
elektroeneretyczne WN, SN i nN),
c) ze źródeł wytwórczych na terenie OSD przyłączonych do sieci tego
OSD.

Energia oddana to energia wyprowadzona z sieci OSD do:

a) Operatora Systemu Przesyłowego,
b) liniami elektroenergetycznymi do sąsiednich OSD,
c) odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci OSD,
d) źródłom wytwórczym na potrzeby własne generacji energii,
oraz
energia elektryczna na potrzeby własne OSD (sieciowe i niesieciowe).
Różnica bilansowa to przede wszystkim:

1.energia elektryczna, która wpłynęła do sieci Operatora Systemu
Dystrybucyjnego, ale która nie zostanie dostarczona odbiorcom
końcowym ze względu na zjawiska fizyczne towarzyszące przepływowi
energii przez sieć. Są to straty techniczne energii elektrycznej i dzielą
się na straty prądowe (wydzielanie ciepła) i straty napięciowe (straty w
dielektrykach, straty ulotu itp.)

Różnica bilansowa to … c.d.

2.energia elektryczna niezmierzona ze względu na błędy pomiarowe,
błędy systemów pomiarowych i billingowych, błędy odczytów,
niedokładność odczytów, uchyb układów pomiarowych.
3.nielegalny pobór energii elektrycznej.
Pozycje 2 i 3 stanowią grupę strat handlowych energii elektrycznej.
Sprawozdawczość OSD (1):
Ogólny obowiązek sprawozdawczości przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą

na terenie Polski wynika z Ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej oraz
aktów pochodnych do tej Ustawy.
Na jej podstawie niektórzy przedsiębiorcy zobowiązani są do wypełniania sprawozdań Głównego Urzędu
Statystycznego (GUS). Są to np.
1)Sprawozdanie o międzynarodowej wymianie usług,
2)Kwartalne badanie przychodów w przedsiębiorstwach handlowych,
3)Sprawozdania podmiotów posiadających za granicą udziały, oddziały lub zakłady,
4)Sprawozdania o działalności gospodarczej przedsiębiorstw,
5)Sprawozdania o wykorzystaniu technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsiębiorstwach,
6)Badanie popytu na pracę..
Inne sprawozdania, dotyczące finansów, związane są z Ustawą z dnia 29 września 1994r. o

rachunkowości.
10

W 1996 roku Rada Ministrów przyjęła dokument „Założenia polityki energetycznej Polski do
2010 roku”, który zakładał powołanie spółki prawa handlowego prowadzącej prace analityczno-
prognostyczne dla przedsiębiorstw energetycznych. Na podstawie tych założeń określono, że
sektor energetyczny wymaga prowadzenia dodatkowych analiz dotyczących swojego
funkcjonowania.
Spółką która powstała na podstawie tych założeń jest Agencja Rynku Energii S.A., której
najważniejszym obszarem działalności są badania statystyczne i analizy prowadzone wraz z
agendami rządowymi.
ARE S.A. prowadzi Bank Danych Gospodarki Paliwowo-Energetycznej, a z wyników jej prac
korzystają organy rządowe, przedsiębiorstwa energetyczne i inne podmioty zainteresowane.
Oprócz ARE S.A., od przedsiębiorstw energetycznych sprawozdań z działalności wymaga np.

Urząd Regulacji Energetyki na podstawie Ustawy – prawo energetyczne i udzielonej
przedsiębiorstwom koncesji.
11

Przykłady:
ARE S.A.:
•Roczne i półroczne: G-10.2, G-10.3, G-10.5, G-10.6, G-10.7, G-10.7(P), G-
10.8, G-11e, G-11g
•Bieżące (tygodniowe, miesięczne, kwartalne, półroczne): np. G-10.m, G-
10.1k, G-10.4(D)k, G-10.4(P)k, G-10.4(Ob)k.
URE:
•Ankiety, wezwania, formularze, np. DTA.
12


Nielegalny pobór energii z sieci OSD pojawia się w następujących
sprawozdaniach:
ARE S.A.:
•G-10.4(D)k - Sprawozdanie o działalności przedsiębiorstwa energetycznego
zajmującego się dystrybucją energii elektrycznej (sprawozdanie finansowe)
•G-10.7 - Sprawozdanie o przepływie energii elektrycznej (według napięć) w
sieci przedsiębiorstw energetycznych zajmujących się dystrybucją energii
elektrycznej (sprawozdanie przepływowe energii)
URE:
•DTA-1 – Informacja o przychodach i kosztach przedsiębiorstwa
13
Sprawozdania G-10 ARE:

Różnica bilansowa wg. G-10.7:
RBG-10.7 = Energia wprowadzona (Dział 1, w. 40) – Energia oddana (Dział 2, w.26)
NPEE
Różnica bilansowa wg. G-10.4(D)k:
RBG-10.4 = Energia wprowadzona (Dział 11, w. 12) – Energia oddana (Dział 12, w.24)
NPEE
14

Wnioski:
1.NPEE w bilansach handlowo-technicznych to straty handlowe energii
elektrycznej, a więc część różnicy bilansowej.
2.Wolumen NPEE wykazywany w Dziale 2, wiersz 9 sprawozdania ARE
G-10.7 umniejsza różnicę bilansową z tego sprawozdania.
3.Wolumen NPEE jest jedynie wielkością służącą naliczaniu stosownych
opłat sankcyjnych. Nie są to wielkości zmierzone i nie odzwierciedlają
rzeczywistej ilości nielegalnie pobranej energii elektrycznej w
danym okresie. Nie odzwierciedla on rzeczywiście zużytej energii.
4.Przepisy zawarte w „Taryfie dla usług dystrybucji energii elektrycznej”
dotyczące wyznaczania wolumenów NPEE stanowią podstawę do
wystawienia not sankcyjnych. Nie służą one do wyznaczenia opłat z
tytułu świadczenia usług dystrybucji.
15
Stanowisko Izby Skarbowej w Poznaniu:

Na energię dostarczoną odbiorcom przez OSD nałożony jest podatek akcyzowy. W
przypadku NPEE, akcyzy nie pobiera się, bowiem:
1.Dla przedsiębiorstwa energetycznego prowadzącego koncesjonowaną działalność w
zakresie dystrybucji energii elektrycznej, energia elektryczna pobrana nielegalnie z
jego sieci energetycznej jest elementem strat, które należy zbilansować, tzn.
zakupić w tym celu energię od przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się
obrotem energią. Straty powstałe w wyniku przesyłania lub dystrybucji energii
elektrycznej nie są przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym.
2.Pobierane przez OSD opłaty za nielegalnie pobraną energię są elementem
odszkodowania za poniesione straty. Przeciwko opodatkowaniu akcyzą energii
elektrycznej przemawia także fakt, że ustawy nie przewidują de facto terminu płatności
podatku akcyzowego od energii elektrycznej, która została nielegalnie pobrana z sieci.
WNIOSEK: potwierdzenie, że nielegalnie pobraną energię elektryczną należy
traktować jako straty handlowe OSD
16

Łukasz Piekielski
tel. 61 884 30 31
tel. 695‐795‐139
lukasz.piekielski@enea.pl
17


GENERACJA ROZPROSZONA ŹRÓDŁEM STRAT W SIECI SN
Marcin Wilczek
Wstęp
Rozproszone źródła energii elektrycznej przyłączane do sieci dystrybucyjnych

z jednym kierunkiem przepływu mocy, zmieniają: rozpływy prądów, wartości napięć
w otoczeniu źródła oraz ilość strat w sieci. Zmiany te są uwarunkowane przede
wszystkim: strukturą sieci, miejscem przyłączenia źródła, mocą znamionową źródła
i mocami odbieranymi w sieci [m. in. 1, 4, 5].
Współpracujące z siecią średnich napięć (SN) źródła rozproszone przyłączane
są do sieci na sztywno – wg zasady „przyłącz i zapomnij” (bez wykorzystania ich
potencjału regulacyjnego) [2], wytwarzają energię elektryczną czynną zależną od ilości
energii pierwotnej np.: poziomu wód w zbiornikach i rzekach, prędkości wiatru oraz
nasłonecznienia. Natomiast energia elektryczna bierna wytwarzana/pobierana jest
w minimalnej ilości, celem zachowania współczynnika mocy bliskiego jedności lub
wielkości określonej przez Operatora Systemu Dystrybucyjnego w warunkach
przyłączenia. Potencjał źródeł rozproszonych daje możliwość w stanach normalnych
albo stanach awaryjnych sieci, poprzez sterowanie generacją mocy biernej: lokalnego
bilansowania mocy biernej w sieci, regulacji wartości napięcia w otoczeniu źródła,
obniżenia wielkości strat w sieci oraz obniżenia liczby zadziałań podobciążeniowego
przełącznika zaczepów transformatora mocy [3].
Analiza teoretyczna – pomiary
Do analizy teoretycznej wpływu źródła energii elektrycznej na sieć

wykorzystano źródło energii elektrycznej – przepływową elektrownię wodną, w której
pracują dwa generatory synchroniczne z magnesami trwałymi typu NdFeB AXCO DOL
PMG 660-200/400V o mocy znamionowej 660 kVA każdy. Przyjęto, że moc
generowana przez źródło energii elektrycznej przyłączone w głębi sieci (ok 9 km od
Głównego Punktu Zasilania) jest porównywalna z mocą pobieraną przez Odbiorców
zlokalizowanych w większości na terenach wiejskich (łączna długości linii SN wraz
z odgałęzieniami 50,36 km). Pominięto obciążalność linii oraz kryteria zwarciowe,
a skoncentrowano się na warunkach napięciowych w PCC (ang. point of common
coupling) źródła energii elektrycznej, bilansie mocy biernej oraz stratach. Jako model
przyjęto sieć przedstawioną na rysunku nr 1. Skoncentrowano się przede wszystkim na
linii średniego napięcia współpracującej z źródłem energii elektrycznej,
w przeważającej większości napowietrznej (w torze linii głównej: typu AFL-6
o przekroju 70 mm2 i 50 mm2, odgałęzienia: typu AFL-6 o przekroju 35 mm2 i 25 mm2;
linie kablowe stanowią ok 10 % całkowitej długości linii typu HAKnFtA 3x120 mm2
i 3xYHAKXs 1x120 mm2 oraz HAKnFtA 3x240 mm2), zasilającej 32 stacje
transformatorowe SN/nN o łącznej mocy znamionowej 5,183 MVA, pracujące
w okresach szczytów poranno-popołudniowych ze współczynnikiem jednoczesności
0,3 oraz współczynnikiem mocy równym 0,96. W analizie teoretycznej odwzorowano
stan rzeczywisty sieci, uwzględniając roczny profil mocy czynnej w linii oraz profil mocy
czynnej generowanej przez źródło energii elektrycznej.
GENERACJA ROZPROSZONA ŹRÓDŁEM STRAT W SIECI SN 111

sekcja GPZ
źródło
rozproszone
linie SN
Sn = 2x660 kVA
15,6...16,0 kV
ARN
G1 G2
sieć
110 kV
tr 110±16%/15 kV
Sn = 25 MVA
PP2 st. SN/nN st. SN/nN

PP1
PCC źee
st. SN/nN st. SN/nN st. SN/nN st. SN/nN st. SN/nN
tr SN/nN
PP3
Rysunek nr 1. Schemat testowanej sieci wraz z naniesionymi punktami pomiarowymi (PP1-3)
Wybrane wyniki teoretycznej analizy oraz pomiarów zaprezentowano w tabeli

nr 1. Do analizy teoretycznej wykorzystano program obliczeniowy, wykonujący
obliczenia rozpływowe w oparciu o metodę napięć węzłowych. Sieć określona jest
przez: zbiór węzłów, zbiór gałęzi, macierz impedancji gałęziowych, wektor prądów
odbiorczych, a źródła napięciowe modelowane są w postaci siły elektromotorycznej.
Prądy obciążenia w poszczególnych węzłach odbiorczych wyznaczane są jako suma
prądów odbiorczych wszystkich odbiorników przyłączonych do tego węzła (zakłada się
przy tym, że prąd ten nie zależy od napięcia w węźle, do którego przyłączony jest
odbiornik). Linię traktuje się jako czwórnik typu π [6].
Pomiary zrealizowano wykorzystując trzy analizatory jakości energii
elektrycznej w klasie pomiarowej A. Miejsca zabudowy analizatorów pokazano na
rysunku nr 1. Analizatory realizowały pomiary wartości trzech napięć fazowych i trzech
prądów fazowych oraz napięcia i prądu zerowego z interwałem 60 sekund przez okres
2 tygodni. Pomiary mocy realizowano w oparciu o normę DIN 40110-2.
Podane w tabeli nr 1 trzy pozycje wartości napięcia i mocy czynnej wskazują
wartość: minimalną, średnią oraz maksymalną. Znaczna zmiana profilu mocy czynnej
wynika z 15-sto minutowego pomiaru tła (pracy linii bez źródła energii elektrycznej)
oraz zmiany układu pracy sieci (zmiana punktu rozcięcia sieci), spowodowanej
planowanymi pracami w sieci. Ponadto w tabeli nr 1 zaprezentowano zmiany wartości
napięcia spowodowane załączeniem/wyłączeniem źródła energii elektrycznej (zmiana
pomiędzy wartością napięcia, gdy źródło jest przyłączone do sieci, a wartością
napięcia, gdy źródło jest odłączone i odwrotnie) oraz pracą źródła energii elektrycznej
przy różnych wartościach współczynnika mocy, rejestrowane w PCC źródła (w analizie
teoretycznej zmiany napięć były rejestrowane w wielu punktach linii).
Tabela nr 1. Wybrane wyniki analizy teoretycznej oraz pomiarów

Opis Analiza teoretyczna Pomiary
przyjęto stałe średnie obciążenie
Profil mocy czynnej w linii SN linii SN
-0,85 MW…0,14 MW…1,31 MW
(pomiar w GPZ) praca bez źródła – 1,2 MW
praca z źee – 0,3 MW
nie analizowano (przyjęto stałe
Zmiana napięcia
obciążenie 30 % mocy
spowodowana zmianą profilu 15,42 kV…15,71 kV…16,04 kV
znamionowej transformatorów
mocy w linii (w PCC)
SN/nN)
112 GENERACJA ROZPROSZONA ŹRÓDŁEM STRAT W SIECI SN

Zmiana napięcia
spowodowana
±1,2 % ±1,2 %
załączeniem/wyłączeniem
źee (w PCC)
Zmiana napięcia
spowodowana pracą źee ze
15,7 kV…15,9 kV nie analizowano
współczynnikiem mocy w
przedziale ±0,9 (w PCC)
Zmiana napięcia
spowodowana pracą źee ze
współczynnikiem mocy 0,5 % 0,5 %
równym 0,97 charakter
pojemnościowy (w PCC)
Zmiana napięcia
spowodowana zmianą
nie analizowano ±1,2 %
położenia PPZ o jeden
stopień
Zmiana napięcia
spowodowana zmianą ±1,4 % ±1,8 %
układu pracy sieci (w PCC)
Na zmianę profilu mocy czynnej w linii podczas pomiarów, poza Odbiorcami,

również miała wpływ współpraca sieci z źródłem rozproszonym. Z jednej strony
poprzez współpracę sieci z źródłem energii elektrycznej uzyskuje się pozytywny efekt
obniżenia poboru mocy w linii, ale z drugiej strony, w wyniku m. in. zmiany układu
pracy sieci, znaczną fluktuację mocy, zwłaszcza podczas przepływu mocy w kierunku
Głównego Punktu Zasilania. Wpływ analizowanego źródła energii elektrycznej
poprawia bilans mocy czynnej w analizowanej linii SN z uwagi na średnią wartość
mocy w linii wynoszącą 0,14 MW, kiedy średnia wartość mocy czynnej w linii bez
źródła rozproszonego oscylowała wokół 1,3 MW. Przyłączone źródło rozproszone
obniżyło poziom strat w linii SN oraz transformatorze mocy WN/SN.
Na profil generowanej mocy czynnej przez źródło energii elektrycznej
(zakładając, że właściciel źródła rozproszonego bez stosownych rekompensat
finansowych nie wyrazi zgody na regulację mocy czynnej) oraz na profil mocy
pobierany przez Odbiorców (zakładając obecne Taryfy), Operatorzy Systemów
Dystrybucyjnych nie mają wpływu. Również zmiany układów pracy w sieci nie realizuje
się, celem zmian warunków napięciowych w sieciach średnich napięć.
Skoncentrowano się na zmianie wartości napięcia, poprzez zmianę generowanej przez
źródło rozproszone mocy biernej.
Podczas analizy teoretycznej oraz po analizie pomiarów, przy pracy źródła
rozproszonego ze współczynnikiem mocy równym 0,97poj, zaobserwowano nieznaczny
wzrost wartości napięcia na poziomie 0,5% (zmiana wartości napięcia była
rejestrowana tylko w bezpośrednim otoczeniu źródła rozproszonego, które przed
zmianą pracowało za współczynnikiem mocy bliskim jedności), wprowadzając do sieci
ok 300,0 kvar mocy biernej (w analizowanej sytuacji wprowadzono moc bierną o
charakterze pojemnościowym, fizykalnie uzyskując wzrost wartości napięcia). W
analizie teoretycznej zmieniano współczynnik mocy źródła rozproszonego w większym
zakresie, uzyskując większe zmiany napięcia (zakres zmian napięcia zaprezentowano
w tabeli nr 1). Znaczne zmiany wartości napięcia można uzyskać dostarczając do sieci
odpowiednią ilość mocy biernej. Dalej prześledzono profil mocy biernej w linii SN
współpracującej ze źródłem rozproszonym, wykorzystanym do regulacji napięcia w
jego otoczeniu.

Tabela nr 2. Wybrane wyniki analizy teoretycznej i pomiarów współczynnika mocy w linii SN

Analiza teoretyczna Pomiary
średnia wartość
współczynnika mocy przy cos(ϕ)=0,96 cos(ϕ)=0,998
pracy sieci bez źee
średnia wartość
współczynnika mocy przy cos(ϕ)=0,7 cos(ϕ)=0,86
pracy sieci z źee
Analiza teoretyczna współczynnika mocy w sieci SN stanowi duże wyzwanie,

gdyż ilość mocy biernej nie jest rejestrowana w sieciach średnich napięć. Przyjęto
początkowo w analizie teoretycznej, średnią wartość współczynnika mocy przy pracy
sieci bez źródła energii elektrycznej na poziomie 0,93, gdyż jest to minimalna wartość
współczynnika mocy wymagana przez Odbiorców w Taryfie. W trakcie analizy
skorygowano tę wartość poprzez obniżenie mocy biernej pobieranej przez Odbiorców,
gdyż większość regulatorów baterii kondensatorów zabudowanych u Odbiorców
utrzymuje wartość współczynnika mocy na poziomie wyższym, niż minimalny.
Założono również, że podczas pracy źródła energii elektrycznej ilość mocy biernej w
sieci będzie porównywalna z ilością mocy czynnej. Na rysunku nr 2 zaprezentowano
profil mocy czynnej i biernej w linii współpracującej ze źródłem energii elektrycznej
podczas pomiaru, a w tabeli nr 2 zaprezentowano średnie wartości współczynnika
mocy analizy teoretycznej i pomiarów.
Rysunek nr 2. Profil mocy czynnej i biernej w linii - pomiary za okres 2 tygodni
W analizie teoretycznej spodziewano się, wprowadzając do sieci przez źródło

energii elektrycznej moc bierną, nieznacznych zmian napięcia, zatem zmianę
współczynnika mocy w źródle energii elektrycznej dopasowano do bliskiej jedności
wartości współczynnika mocy w linii (zakładano, że w linii SN średni współczynnik
mocy, podczas pracy źródła energii elektrycznej jest równy 0,7, zatem wygenerowanie
przez źródło energii elektrycznej mocy biernej w ilości ok 300 kvar poprawi wartości
współczynnika mocy w linii do poziomu bliskiego jedności o charakterze indukcyjnym).
Podczas pomiarów, z uwagi na znaczną fluktuację mocy czynnej i biernej w sieci, w
okresach porannego szczytu, częściowo uzyskano oczekiwane rezultaty, ale w
godzinach popołudniowych i w nocy w linii SN dominowała moc bierna o charakterze

pojemnościowym. Średnia wartość współczynnika mocy, podczas pomiaru tła (bez

pracy źródła energii elektrycznej) oscylowała wokół wartości 0,998 (pomiar tła
realizowano w okresie szczytu porannego). Natomiast w trakcie pracy źródła energii
elektrycznej wartość współczynnika mocy zmieniała się w szerokim zakresie, z średnią
wartością 0,86.
Analiza - straty
Analiza strat w sieci obejmuje: linię SN, transformatory SN/nN oraz

transformator mocy 110/15 kV. Model linii zaprezentowano na rysunku nr 1, natomiast
wybrane wyniki w tabeli nr 3.
Tabela nr 3. Wybrane wyniki analizy ∆P łącznych strat podłużnych w liniach SN,

transformatorach SN/nN i transformatorze WN/SN
Opis ∆P [kW] (I [A])
Sieć pracuje bez źródła 44,518 kW (I = 46,9-j12,5 [A])
Sieć pracuje z źee przy współczynniku mocy
31,006 kW (I = 11,66-j11,98 [A])
bliskim 1,0
dobranym do współczynnika mocy w linii 30,22 kW (I = 13,82+j0,73 [A])
bliskiego jedności
30,76 kW (I = 15,26+j3,61 [A])
bliskim 0,9poj
37,63 kW (I = 15,21-j27,59 [A])
bliskim 0,9ind
bliskim 1,0 oraz dodatkową pojemnością 38,79 kW (I = 11,7+j20,5)
(zmiana napięcia w PCC o 1,5 %)
bliskim 1,0 oraz dodatkową indukcyjnością 42,7 kW (I = 11,6+j42,7)
(zmiana napięcia w PCC o 1,5 %)
Praca generacji rozproszonej ze współczynnikiem mocy bliskim jedności na

sieć średniego napięcia dla analizowanego modelu sieci, jak zaprezentowano w tabeli
nr 3, obniża ilość strat w sieci o ok 30%, w stosunku do pracy sieci bez rozproszonego
źródła energii elektrycznej. Obniżenie strat uzyskano w liniach SN oraz transformatorze
mocy WN/SN. W analizowanej sieci współpracującej z źródłem rozproszonym (źródło
energii elektrycznej pracuje ze współczynnikiem mocy bliski jedności), połowę strat w
sieci generują transformatory SN/nN (analizowane źródło rozproszone nie ma wpływu
na ilość strat w transformatorach SN/nN).
Wykorzystując źródła energii elektrycznej do regulacji wartości napięcia, np.
poprzez zmianę wartości napięcia w przedziale ±1,5 % w PCC poprzez dostarczenie
do sieci przez źródło energii elektrycznej mocy biernej, należy spodziewać się, jak
pokazano w tabeli 3, wzrostu strat w linii SN i transformatorze WN/SN oraz obniżenia
generacji mocy czynnej, kosztem mocy generacji mocy biernej przez źródło energii
elektrycznej (intensywność tych zmian jest indywidulana dla każdej maszyny).
Optymalnym układem pracy źródła energii elektrycznej pod względem
minimalnych strat w linii, jest dopasowanie pracy źródła energii elektrycznej do
wartości współczynnikiem mocy w linii SN bliskiego jedności. Dopasowanie pracy
źródła energii elektrycznej może być realizowane zarówno przez odpowiednią
generacji mocy czynnej jak i mocy biernej. Konkluzja jest słuszna dla sieci

współpracujących z generacją rozproszoną o małej impedancji oraz mocy generowanej

przez źródło porównywalnej z mocą odbieraną przez Odbiorców.
Konkluzje
Analiza teoretyczna oraz pomiary wykazały, że w sieciach średnich napięć o

małej impedancji, regulacja wartości napięcia jest mało efektywna. Aby, poprzez
zmianę generowanej przez źródło energii elektrycznie mocy biernej, uzyskać zmianę
wartości napięcia w otoczeniu źródła energii elektrycznej w przedziale np. ±1,5 %, do
sieci należy dostarczyć znaczną ilość mocy biernej. Wzrost mocy biernej, zwłaszcza
indukcyjnej, wiąże się ze wzrostem strat w linii SN, co wynika ze poniższej zależności.
Proponuje się, by w sieciach współpracujących z źródłami energii elektrycznej o

małej impedancji utrzymywać współczynnik mocy w linii bliski jedności. Jak wykazano
wyżej, zmiana napięcia jest niewielka, a w przypadku podjęcia próby zmiany jej
wartości, generowane są straty, Zatem zaleca się, by dla sieci o małej impedancji,
współpracujących ze źródłami rozproszonymi, wykorzystać źródła energii elektrycznej
do kompensacji mocy biernej w sieci, a tym samym, minimalizować straty w sieci
(uwzględniając możliwości generacji mocy biernej poszczególnych źródeł).
Profil mocy biernej przedstawiony na rysunku nr 2, ukazuje, że poza
wprowadzaniem mocy biernej pojemnościowej do sieci, w celach kompensacyjnych (w
dniach wolnych od pracy, w linii SN zarejestrowano moc bierną o charakterze
pojemnościowym), źródła energii elektrycznej można wykorzystywać w celu
wprowadzania do sieci mocy biernej indukcyjnej (kompensacja indukcyjna). W tym celu
nie tylko można wykorzystać maszyny synchroniczne, ale również tradycyjne maszyny
asynchroniczne, poprzez obniżenie kompensacji pojemnościowej źródła energii
elektrycznej przez baterie kondensatorów.
Wnioski końcowe
Coraz liczniej źródła energii elektrycznie (generacja rozproszona) przyłączane

są do sieci dystrybucyjnej. Ich potencjał domaga się wykorzystania. Potencjał ten daje
wiele możliwości zarówno regulacji wartości napięcia, jak i profilu mocy biernej oraz
ilości strat. Przemyślana strategia współpracy źródła energii elektrycznej może
dostarczyć wartości dodanej właścicielom sieci jak i źródeł rozproszonych.
Indywidulana analiza pracy źródła, poprzedzona pomiarami, umożliwi pełne
wykorzystanie potencjału źródeł oraz sieci.
Dla sieci o małych impedancjach (linii o znacznych przekrojach i niewielkich
odległościach źródła energii elektrycznej od Głównego Punktu Zasilania), zaleca się
wykorzystać generację rozproszoną do bilansowania mocy biernej w linii. Proponuje
się, by w liniach SN dopasować, przez generację mocy czynnej i biernej przez źródła
rozproszone, współczynnik mocy do wartości bliskiej jedności o charakterze
indukcyjnym. Czy współczynnik mocy przyjmie wartość 0,97 albo 0,93 powinno być
kwestią indywidulaną, uwzględniającą ekonomiczne możliwości generacji mocy biernej
przez źródła rozproszone.
W żadnym przypadku nie wyklucza się możliwości regulacji wartości napięcia w
sieciach o małej impedancji, zwłaszcza w stanach awaryjnych, kiedy priorytetem jest

utrzymanie u odbiorców ciągłości zasilania oraz wymaganych parametrów jakości

energii elektrycznej.
Zmiana wartości napięcia realizowana przez źródło rozproszone poprzez
generację mocy biernej, niesie za sobą wzrost mocy biernej w linii. Dostarczona przez
generację rozproszoną moc bierna jest źródłem dodatkowych start w linii oraz
transformatorze WN/SN. Również praca generacji rozproszonej ze współczynnikiem
mocy bliskim jedności może być niekorzystna, gdyż w sieci maleje współczynnik mocy,
poprzez zmianę mocy czynnej.
Literatura
[1] Grządzielski I., Marszałkowicz K., Trzeciak A.: Impact of Voltage Conditions on
Distributed Generation Connectivity in Medium Voltage Grids. ActaEnergetica, nr
4/25 (2015)
[2] Lubaśny Z.: Maksymalizacja vs optymalizacja elektroenergetycznych sieci
rozdzielczych o strukturze promieniowej. ActaEnergetica, nr 03/2010
[3] Małkowski R.: Generacja rozproszona jako sterowane źródło napięcia i mocy
biernej dla sieci średniego napięcia. Rynek Energii, nr 5/2012
[4] Przygrodzki M.: Modelowanie rozwoju sieci elektroenergetycznej współpracującej
ze źródłami rozproszonymi. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011
[5] Webs Ewa, Przygrodzki M.: Lokalizacja źródeł generacji rozproszonej w sieci
średniego napięcia. Energetyka, luty 2014
[6] www.ipcsc.pl


STRATY W TRANSFORMATORACH W ŚWIETLE WYMAGAŃ

ROZPORZĄDZENIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ
Andrzej Kapczyński
ABB
Andrzej Bagiński
Instytut Energetyki
Streszczenie
Wszystkie straty występujące w procesie dystrybucji energii elektrycznej to straty
sieciowe bilansowe, będące różnicą między energią wprowadzoną do sieci
elektroenergetycznej (bądź jej wyodrębnionego fragmentu) oraz energią odebraną z sieci.
Gdyby pominąć wpływy nielegalnego poboru, różnica bilansowa powinna być bliska lub
równa stratom technicznym. Na straty techniczne w sieciach składają się straty jałowe i
obciążeniowe w liniach oraz straty jałowe i obciążeniowe w transformatorach.
Przedsiębiorstwa dystrybucyjne zobowiązane są do podnoszenia efektywności
energetycznej. W tym zakresie m.in. mogą wpływać bezpośrednio na obniżanie strat
technicznych w sieci energetycznej. Obowiązek podnoszenia efektywności wynika
bezpośrednio z prawa unijnego i krajowego. Dyrektywa 2006/32/UE, specyfikuje
obowiązki OSD w zakresie efektywności i racjonalizacji wykorzystania energii i nakłada
m.in. obowiązek ograniczania strat sieciowych w ciągach liniowych i w transformatorach.
W odniesieniu do transformatorów elektroenergetycznych małej, średniej i dużej mocy
ukazało się Rozporządzenie Komisji (UE) nr 548/2014 z 21 maja 2014 r. w sprawie
wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE. Rozporządzenie
ustala minimalne wymogi w zakresie zużycia energii lub efektywności energetycznej dla
transformatorów elektroenergetycznych o mocy znamionowej wynoszącej min. 1 kVA,
wykorzystywanych w sieciach przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej 50 Hz lub do
zastosowań przemysłowych.
Głównym celem niniejszego artykułu jest odniesienie się do wymogów
Rozporządzenia ze szczególnym zwróceniem uwagi na jego kontekst prawny i
techniczny.
1. Wstęp
W transformatorze występują dwa rodzaje strat:

- straty jałowe,
- straty obciążeniowe.
Straty jałowe, identyfikowane często ze stratami w żelazie, wywołane są przez
dwie przyczyny – histerezę i prądy wirowe. Na straty wywołane histerezą bardzo duży
wpływ ma rodzaj zastosowanej w transformatorze blachy. Nie wchodząc głębiej w
dywagacje teoretyczne można przyjąć z pewnym przybliżeniem, że straty te zależą od
kwadratu napięcia, co może mieć istotne znaczenie w przypadku przewzbudzenia
transformatora.
Przyczyną strat obciążeniowych jest przepływ prądów w uzwojeniach
transformatorów. W transformatorach mniejszych i średnich mocy prawie całe straty
obciążeniowe wydzielają się w uzwojeniach; w transformatorach dużych mocy
poważną rolę odgrywają również straty w metalowych częściach konstrukcyjnych.
Generalnie, straty obciążeniowe zależą od kwadratu przepływającego przez uzwojenia
prądu.
Potencjalne zmniejszanie strat w transformatorach powinno być uważane za
jeden z elementów strategicznych dotyczących oszczędzania energii, zmniejszania
STRATY W TRANSFORMATORACH W ŚWIETLE WYMAGAŃ ROZPORZĄDZENIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ 119

globalnego ocieplenia i oddziaływania na środowisko. Oblicza się, że ponad 40%

łącznych strat w sieci dystrybucji elektryczności należy przypisać transformatorom. Z
analiz przeprowadzonych, w ramach EU projektu SEEDT (ang. Strategy for
development and diffusion of Energy Efficient Distribution Transformers), wynika że np.
straty w transformatorach rozdzielczych sięgają 2% łącznie wytwarzanej mocy, co
stanowi prawie 1/3 wszystkich strat systemu zasilania. Wspomniany projekt SEEDT,
realizowany w latach 2005-2008, w którym autorzy niniejszego artykułu aktywnie
uczestniczyli, dotyczył wyłącznie transformatorów rozdzielczych, a jego celem było
opracowanie standardów precyzujących poziomy wydajności energetycznej
transformatorów rozdzielczych jak i formułę kapitalizacji kosztów. Wszystko to w
oparciu o dwa główne Dokumenty Harmonizujące:
- HD 428 ; 3-fazowe olejowe transformatory rozdzielcze 50 Hz, od 50 do 2500 kVA,
z najwyższym napięciem dla urządzeń nie przekraczającym 36 kV,
- HD 538 ; 3-fazowe suche transformatory rozdzielcze 50 Hz, od 100 do 2500 kVA,
z najwyższym napięciem dla urządzeń nie przekraczającym 36 kV.
Wypracowane przez międzynarodowy zespół projektu SEEDT wnioski stały się
m.in. podstawą do ustanowienia ogólnych zasad ustalania wymogów dotyczących
ekoprojektu odnośnie do wprowadzania do obrotu lub oddawania do użytku
transformatorów elektroenergetycznych, oczywiście tylko w części dotyczącej
transformatorów rozdzielczych (Rozporządzenie KE nr 548/2014).
2. Zmiana parametrów technicznych transformatorów energetycznych

wynikająca z wdrożenia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego
i Rady Europy 2009/125/WE
Dokument HD 428 w pierwszej wersji przewidywał pięć poziomów strat

jałowych i cztery poziomy strat obciążeniowych. Po modyfikacji CENELEC pozostawił
cztery poziomy strat jałowych: D0, C0, B0 i A0 oraz trzy poziomy strat obciążeniowych:
Ck, Bk i Ak . Dawało to, dla transformatorów rozdzielczych, kilkanaście możliwych
kombinacji od najniższej do najwyższej wydajności energetycznej. Zamawiający, przy
wyborze transformatora, mógł się kierować albo formułą kapitalizacji, albo strat ujętych
tabelarycznie. Jeśli zatem wybierane były wysokie wartości kapitalizacji, była tendencja
do wybierania transformatorów o niskich stratach, ale o wyższych kosztach
inwestycyjnych. Jeśli natomiast wybierane były wartości kapitalizacji wynoszące zero,
kupujący efektywnie eliminował szacowanie strat energii, co sprzyjało transformatorom
najtańszym. Efektem takiego stanu rzeczy była duża różnorodność instalowanych w
sieci transformatorów. Jak oszacowano (projekt SEEDT), 40 – 45% zakładów
energetycznych kupowało transformatory z niskimi stratami, 25% - ze średnimi, a 15-
20% z wysokimi stratami (brak danych z niektórych krajów EU-25 nie daje pełnej
wartości 100%). Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 548/2014 z dnia 21.05.2014 w
Odniesieniu do Transformatorów ujednolica poziomy strat w transformatorach
rozdzielczych i rozwiązuje sposób ustalania strat w transformatorach mocy.
2.1. Aktualny status i szczegóły regulacji w UE

Rozporządzenie zawiera regulacje (= przepisy prawne) dla następujących
zakresów produktowych:
• Olejowe transformatory rozdzielcze (do 3.15MVA, GN≤24KV, DN≤1.1KV) –
maksymalny poziom strat
• Olejowe transformatory rozdzielcze słupowe(160-315KVA) – maksymalny poziom
strat
120 STRATY W TRANSFORMATORACH W ŚWIETLE WYMAGAŃ ROZPORZĄDZENIA KOMISJI EUROPEJSKIEJ

• Olejowe transformatory rozdzielcze(3.15 – 40MVA do 36KV) – maksymalna

wartość PEI
• Transformatory suche (do 3.15MVA, GN≤24KV, DN≤1.1KV) – maksymalny poziom
strat
• Transformatory suche(3.15 – 40MVA do 36KV) – maksymalna wartość PEI
• Transformatory mocy– maksymalna wartość PEI
• Rozporządzenie nie obejmuje transformatorów specjalnych
• Obowiązuje wszystkich producentów
2.2. Sprawność energetyczna transformatorów (Transformer Energy Efficiency)

Wskaźnik Maksymalnej Sprawności (Peak Efficiency Index) (PEI)
MEPS jest bazowany na Cenelec Standard (European Standard (EN))
Regulacja EC określa Minimum Energy Performance Standard (MEPS)
Producenci muszą gwarantować wartości MEPS dla urządzeń związanych z
energią
Wartości MEPS muszą być weryfikowalne przez agencje certyfikujące
Dla transformatorów dystrybucyjnych (olejowych i suchych): MEPS jest
definiowany jako Max straty jałowe i obciążeniowe bazowane na normie
Cenelec
Dla transformatorów mocy o napięciu > 36 kV: MEPS jest określany jako
PEI ( Peak Efficiency Index) bazowany na Cenelec
Sprawność transformatora (Transformer efficiency)

Sprawność dla dowolnego obciążenia transformatora jest to stosunek dostępnej energii
na wyjściu transformatora do energii dostarczonej na jego wejściu
k ∗S r - (P 0+ P c0 ) - k² ∗ P k
η =
k ∗Sr
Zmiana sprawności w zależności od zmiany obciążenia (Efficiency variation

across load variation)
Przykład dla transformatora 170 MVA

Zależność sprawności od współczynnika obciążenia jest niewielka dla typowego

stosunku strat obciążeniowych do strat jałowych.
Dla stosunku 5 i 7.5 k wynosi 0.4
η max
2.2.1. Olejowe transformatory rozdzielcze

Maksymalne straty jałowe i obciążeniowe (w W) dla trójfazowych
transformatorów olejowych średniej mocy z jednym uzwojeniem o wartości Um
≤24kV i drugim o wartości Um ≤1.1kV
Etap 1 (od 1 lipca 2015) Etap 2 (od 1 lipca 2021)

Maksymalne Maksymalne
Moc Maksymalne Maksymalne
straty straty
znamionowa straty jałowe straty jałowe
obciążeniowe obciążeniowe
(kVA) Po (W)* Po (W)*
Pk (W) * Pk ( W)*
≤25 Ck (900) Ao(70) Ak(600) Ao-10% (63)
50 Ck (1100) Ao(90) Ak(750) Ao-10%(81)
100 Ck (1750) Ao(145) Ak(1250) Ao-10%(130)
160 Ck (2350) Ao(210) Ak(1750) Ao-10%(189)
250 Ck (3250) Ao(300) Ak(2350) Ao-10%(270)
315 Ck (3900) Ao(360) Ak(2800) Ao-10%(324)
400 Ck (4600) Ao(430) Ak(3250) Ao-10%(387)
500 Ck (5500) Ao(510) Ak(3900) Ao-10%(459)
630 Ck (6500) Ao(600) Ak(4600) Ao-10%(540)
800 Ck (8400) Ao(650) Ak(6000) Ao-10%(585)
1000 Ck (10500) Ao(770) Ak(7600) Ao-10% (693)
Bk (11000) Ao(950) Ak(9500) Ao-10%(855)
1600 Bk(14000) Ao(1200) Ak(12000) Ao-10%(1080)
2000 Bk (18000) Ao(1450) Ak(15000) Ao-10%(1305)
2500 Bk (22000) Ao(1750) Ak(18500) Ao-10%(1575)
3150 Bk (27500) Ao(2200) Ak(23000) Ao-10%(1980)
2.2.2. Olejowe transformatory rozdzielcze instalowane na stacjach słupowych

Maksymalne straty obciążeniowe i jałowe (w W) dla transformatorów olejowych
średniej mocy instalowanych na stajach słupowych.
* Maksymalne dopuszczalne straty dla mocy pośrednich uzyskuje się na drodze
interpolacji liniowej
Etap 1 (od 1 lipca 2015) Etap 2 (od 1 lipca 2021)

Moc Maksymalne Maksymalne
Maksymalne Maksymalne
znamionowa straty straty
straty jałowe straty jałowe
(kVA) obciążeniowe obciążeniowe
Po (W)* Po (W)*
Pk (W) * Pk (W) *
25 Ck (900) Ao (70) Bk (725) Ao (70)
50 Ck (1100) Ao (90) Bk (875) Ao (90)
100 Ck (1750) Ao (145) Bk (1475) Ao (145)
160 Ck+32% (3102) Co (300) Ck+32% (3102) Co-10% (270)
200 Ck (2750) Co (356) Bk (2333) Bo (310)
250 Ck (3250) Co (425) Bk (2750) Bo (360)
315 Ck (3900) Co (520) Bk (3250) Bo (440)
Uwaga: Muszą posiadać widoczne oznaczenie ”Tylko do instalancji na stacjach słupowych”

2.2.3. Transformatory suche małej mocy
Tabela I.2: Maksymalne straty obciążeniowe i maksymalne straty stanu jałowego

dla trójfazowych suchych transformatorów elektroenergetycznych średniej mocy
z jednym uzwojeniem o wartości Um ≤ 24 kV i drugim o wartości Um ≤ 1,1 kV
Etap 1 (od dnia 1 lipca 2015 r.) Etap 2 (od dnia 1 lipca 2021 r.)
Maksymalne Maksymalne Maksymalne Maksymalne
Moc
straty straty stanu straty straty stanu
znamionowa
obciążeniowe Pk jałowego Po (W) obciążeniowe Pk jałowego Po (W)
(kVA)
(W) (*) (*) (W) (*) (*)
≤ 50 Bk (1 700) Ao (200) Ak (1 500) Ao – 10 % (180)
100 Bk (2 050) Ao (280) Ak (1 800) Ao – 10 % (252)
160 Bk (2 900) Ao (400) Ak (2 600) Ao – 10 % (360)
250 Bk (3 800) Ao (520) Ak (3 400) Ao – 10 % (468)
400 Bk (5 500) Ao (750) Ak (4 500) Ao – 10 % (675)
630 Bk (7 600) Ao (1 100) Ak (7 100) Ao – 10 % (990)
800 Ak (8 000) Ao (1 300) Ak (8 000) Ao – 10 % (1 170)
1 000 Ak (9 000) Ao (1 550) Ak (9 000) Ao – 10 % (1 395)
1 250 Ak (11 000) Ao (1 800) Ak (11 000) Ao – 10 % (1 620)
1 600 Ak (13 000) Ao (2 200) Ak (13 000) Ao – 10 % (1 980)
2 000 Ak (16 000) Ao (2 600) Ak (16 000) Ao – 10 % (2 340)
2 500 Ak (19 000) Ao (3 100) Ak (19 000) Ao – 10 % (2 790)
3 150 Ak (22 000) Ao (3 800) Ak (22 000) Ao – 10 % (3 420)
(*) Maksymalne straty dla wartości kVA, które mieszczą się w zakresie wartości
podanych w tabeli I.2, otrzymuje się przez interpolację liniową.
2.2.4. Wskaźnik Maksymalnej Sprawności (Peak Efficiency Index)

PEI jest indeksem charakteryzującym sprawność energetyczną transformatorów
mocy
PEI jest bazowany na rzeczywistej mocy, stratach, i całkowitej mocy przesyłanej
PEI jest niezależny od kąta obciążenia (load phase angle), współczynnika
obciążenia (load factor) i mocy znamionowej
PEI jest najwyższą wartością współczynnika efektywności (efficiency index), która
może zostać osiągnięta dla optymalnej wartości współczynnika obciążenia
PEI jest wyliczany zgodnie z poniższym wzorem:
Uwaga: Wskaźnik Maksymalnej Sprawności (The Peak Efficiency Index) jest

osiągnięty, gdy straty jałowe są równe stratom obciążeniowym
2.2.5. Transformatory olejowe średniej mocy

1.2. Wymogi dotyczące transformatorów elektroenergetycznych średniej mocy o mocy
znamionowej > 3 150 kVA

Tabela I.4: Minimalne wartości wskaźnika maksymalnej sprawności (PEI) dla

elektroenergetycznych transformatorów olejowych średniej mocy
Etap 1 (dnia 1 lipca 2015 r.) Etap 2 (dnia 1 lipca 2021 r.)
Moc znamionowa (kVA) Minimalna wartość
wskaźnika maksymalnej sprawności (%)
3 150 < Sr ≤ 4 000 99,465 99,532
5 000 99,483 99,548
6 300 99,510 99,571
8 000 99,535 99,593
10 000 99,560 99,615
12 500 99,588 99,640
16 000 99,615 99,663
20 000 99,639 99,684
25 000 99,657 99,700
31 500 99,671 99,712
40 000 99,684 99,724
Minimalne wartości PEI dla wartości kVA, które mieszczą się w przedziale podanym w
tabeli I.4, otrzymuje się przez interpolację liniową.
2.2.6. Transformatory suche średniej mocy
Tabela I.5: Minimalne wartości współczynnika maksymalnej sprawności (PEI)

dla suchych transformatorów elektroenergetycznych średniej mocy
Moc znamionowa (kVA)
Minimalna wartość wskaźnika maksymalnej sprawności (%)
3 150 < Sr ≤ 4 000 99,348 99,382
5 000 99,354 99,387
6 300 99,356 99,389
8 000 99,357 99,390
≥ 10 000 99,357 99,390
Minimalne wartości PEI dla wartości kVA, które mieszczą się w przedziale podanym w
2.2.7. Transformatory olejowe dużej mocy
Tabela I.7: Wymogi dotyczące minimalnych wartości współczynnika maksymalnej sprawności

dla olejowych transformatorów elektroenergetycznych dużej mocy
Moc znamionowa (MVA)
≤4 99,465 99,532
5 99,483 99,548
6,3 99,510 99,571
8 99,535 99,593
10 99,560 99,615
12,5 99,588 99,640
16 99,615 99,663
20 99,639 99,684
25 99,657 99,700
31,5 99,671 99,712

40 99,684 99,724
50 99,696 99,734
63 99,709 99,745
80 99,723 99,758
≥ 100 99,737 99,770
Minimalne wartości PEI dla wartości MVA, które mieszczą się w przedziale podanym w
2.2.8. Transformatory suche dużej mocy
Tabela I.8: Wymogi dotyczące minimalnych wartości współczynnika maksymalnej sprawności

dla suchych transformatorów elektroenergetycznych dużej mocy
Moc znamionowa (MVA)
≤4 99,158 99,225
5 99,200 99,265
6,3 99,242 99,303
8 99,298 99,356
10 99,330 99,385
12,5 99,370 99,422
16 99,416 99,464
20 99,468 99,513
25 99,521 99,564
31,5 99,551 99,592
40 99,567 99,607
50 99,585 99,623
≥ 63 99,590 99,626
Minimalne wartości PEI dla wartości MVA, które mieszczą się w przedziale podanym w
3. Przepisy dotyczące kryteriów akceptacji i tolerancji
Dla pomierzonych strat i wartości PEI obowiązuje zerowa tolerancja

Ustalane są zasady zmiany danych znamionowych jednostki w przypadku, gdy nie są
spełnione wymagania Rozporządzenia (możliwość pracy przy PEI określonym dla
jednostki o większej mocy i stratach, ale nie przy stratach jałowych mniejszej jednostki)
5% tolerancja dopuszczalna jest tylko dla pomiarów weryfikacyjnych
przeprowadzanych przez krajowe organy nadzoru. Zwiększone zostaną
wymagania dotyczące dokładności pomiarów przeprowadzanych w fabrykach.
Zwiększy się częstotliwość weryfikacji dokładności pomiarów fabrycznych

Uwaga
Rozporządzenie nie dotyczy transformatorów specjalnych !
4. Rozporządzenie – konsekwencje nie spełnienia MEPS
Transformator niespełniający MEPS (Minimum Energy Performance Standard)

powinien zostać poddany złomowaniu, jeżeli
Nie jest możliwa jego modernizacja w celu spełnienia wymagań Rozporządzenia
Nie jest możliwa jego sprzedaż poza UE
Nie jest możliwa zmiana parametrów zmianowych/weryfikacja transformatora wg
zasad określonych w Rozporządzeniu lub klient nieakceptuje takiego rozwiązania
W przypadku stwierdzenia przez organ nadzoru niezgodności, jest on
zobowiązany przekazać wszystkie szczegóły sprawy do organów nadzoru innych
państw członkowskich i Komisji Europejskiej w ciągu miesiąca
5. Wnioski
1. Wprowadzono inny od przyjętego w Polsce (IET) podział transformatorów na grupy.

2. Wyodrębniono transformatory do stosowania na stacjach słupowych, dla których
dopuszczono wyższy poziom strat.
3. Uregulowano prawnie i stabelaryzowano wartości maksymalnych i dopuszczalnych
strat jałowych i obciążeniowych dla transformatorów rozdzielczych, wyodrębniając
tylko jedną wartość dla poszczególnych mocy z typoszeregu.
W odniesieniu do transformatorów mocy i dużych mocy zdefiniowano minimalną
wartość Wskaźnika Maksymalnej Sprawności (PEI) dla poszczególnych mocy.
4. Przyjęto dwuetapowy program wdrożenia Rozporządzenia. 1-szy etap od
1.07.2015, drugi etap od 1.07.2021.
5. Rozporządzenie obowiązuje zarówno producentów (również importerów) jak i
użytkowników transformatorów.
6. Ponieważ Rozporządzenie jest aktem prawnym to niedostosowanie się do jego wymogów
skutkuje karami zarówno w stosunku do producenta jak i użytkownika transformatora.
Bibliografia
1. Rozporządzenie Komisji (UE) nr. 548/2014 z dnia 21.05.2014
2. SEEDT Project No. EIE/05/056/SI2.419632 Analysis of existing situation of energy
efficient transformers -technical and non- technical solutions
3. PROPHET II: The potential for global energy savings from high-efficiency
distribution transformers DRAFT report for review – 5 June 2014 4. SEEDT.
(2008). Selecting Energy Efficient Distribution Transformers A Guide for Achieving
Least-Cost Solutions. Intelligent Energy Europe programme (Project no.
EIE/05/056/SI2.419632). 5. CENELEC, HD 428, HD538

NOWOCZESNE ZACISKI OGRANICZAJĄCE STRATY PRZESYŁU W LINIACH NLK NN
Wojciech Zientalak
SICAME Polska Sp. z o.o.
NOWOCZESNE ZACISKI OGRANICZAJĄCE STRATY PRZESYŁU W LINIACH NLK NN 127

128 NOWOCZESNE ZACISKI OGRANICZAJĄCE STRATY PRZESYŁU W LINIACH NLK NN



















MODELOWANIE SIECI DYSTRYBUCYJNEJ DO OBLICZEŃ STRAT ENERGII

WSPOMAGANE SYSTEMEM ZARZĄDZANIA MAJĄTKIEM SIECIOWYM
Dariusz Jeziorny, Daniel Nowak

Barbara Kaszowska, Andrzej Włóczyk
Politechnika Opolska
Streszczenie: W artykule przedstawiono statystyczną metodę obliczeń strat energii

elektrycznej w sieciach rozdzielczych wg modelu liniowego. Zwrócono uwagę na
problematykę pozyskiwania danych wejściowych do obliczeń strat energii w zakresie
parametryzacji sieci rozdzielczej, która może zostać zautomatyzowana zwłaszcza
poprzez wykorzystanie powstającego w TAURON Dystrybucja S. A. Systemu
Zarządzania Majątkiem Sieciowym.
1. Wstęp
Obliczanie strat energii w sieciach rozdzielczych wymaga analizy bardzo wielu

elementów, które mają wpływ na wielkość strat. Niezbędna jest więc parametryzacja
sieci elektroenergetycznych, której celem jest umożliwienie przeprowadzenia obliczeń
metodą statystyczną. Obliczenia i analizy przeprowadza się na podstawie zebranych
danych według aktualnych możliwości technicznych układów pomiarowych oraz
parametrów rzeczywistych sieci rozdzielczych. Zaprezentowano możliwości
wykorzystania rozwiązań Smart w procesie parametryzacji sieci rozdzielczej, które
pozwolą zautomatyzować obliczenia strat i zwiększyć ich dokładność.
2. Statystyczna metoda obliczeń strat energii elektrycznej

w sieciach rozdzielczych wg modelu liniowego
Analizując rzeczywiste układy pracy sieci SN i nN różnych oddziałów oraz

rejonów dystrybucji można stwierdzić, że sieci SN i nN pracują w warunkach
normalnych jako sieci rozcięte (promieniowe), w których można wyróżnić ciągi sieciowe
zasilające poszczególne części rozważanego obszaru. Z transformatora 110kV/SN
zasilanych jest kilka do kilkunastu ciągów sieciowych SN. Obszary zasilane z różnych
transformatorów 110kV/SN często nakładają się na siebie. Również istnieją istotne
części obszarów, w których nie występują sieci elektroenergetyczne i odbiorcy energii
elektrycznej. Rzeczywiste układy sieci SN i nN są zróżnicowane pod względem
długości i charakteryzują się stosunkowo dużą liczbą odgałęzień o różnych
długościach. Do każdego ciągu SN jest przyłączonych od jednego do kilkudziesięciu
transformatorów SN/nN traktowanych jako punkty odbiorcze. Podobnie, do każdego
ciągu nN jest przyłączonych od jednego do kilkudziesięciu odbiorców. Przyjęcie dla
sieci SN i nN w obliczeniach strat energii jednakowych liniowych modeli tych sieci jest
więc uzasadnione.
Straty energii czynnej w i-tym odcinku linii elektroenergetycznej opisane są
następującą, znaną ogólnie zależnością:
∆Eoc i = 3I i2 Riτ i (1)
gdzie:
MODELOWANIE SIECI DYSTRYBUCYJNEJ DO OBLICZEŃ STRAT ENERGII WSPOMAGANE ... 147

li
Ri = - rezystancja i-tego odcinka linii, Ω
γ si
τ i - czas trwania maksymalnych strat, h,
I i - wartość skuteczna prądu w i-tym odcinku linii, A.
Wartość czasu trwania strat maksymalnych τ i wyznacza się z [1]:
1  Ts i  T
τi = 2 +1  Ts i obl (2)
3  Tr 
 Tr
gdzie:
T si - czas trwania obciążenia szczytowego, h,
Tr - czas roku, h,
Tobl - okres, dla którego wykonuje się obliczenia, h.
Wartość prądu w punktach zasilania odbiorców określa się na podstawie ilości
energii pobranej:
3 E odb i
I odb nn i = (3)
Tobl
U i cos ϕ i Ts i
Tr
gdzie:
E odb i - energia odbierana w i-tym punkcie zasilania odbiorców, MWh,
cos ϕ i - współczynnik mocy w i-tym punkcie zasilania odbiorców.
Wartość skuteczna prądu w i-tym odcinku linii ( I i ), wyznaczona może być na
podstawie rozpływu prądów w sieci.
Wartość strat energii w całej sieci jest równa sumie strat w poszczególnych
odcinkach linii.
∆Eoc = ∆Eoc i ∑i
(4)
Praktyczne wykonanie obliczeń wymagałoby określenia poziomu obciążenia

każdej linii, co obecnie jest niemożliwe. Natomiast jest możliwe wyznaczenie strat
energii elektrycznej jako strat skupionych, tzn. strat energii powstających przy
założeniu wystąpienia odbioru na końcu uśrednionego ciągu sieciowego. Takie straty
skupione mogą być wyznaczone na podstawie zastępczych wartości prądu obciążenia,
rezystancji linii oraz średniego czasu obciążenia szczytowego i nie są one równe
stratom rzeczywistym. Straty skupione wyznaczane są wg następującej zależności:
2
 
 
∆E oc skup = 
3 E obc  l cs 1  2 Ts + 1  T Tobl (5)
T  γ s 3 T  s T
 U cos ϕ N cs Ts obl   r  r
 Tr 
gdzie:
E obc - energia obciążająca analizowaną sieć w czasie Tobl , MWh,
U - średnie napięcie w analizowanej sieci, kV,
l cs - długość ciągów sieciowych, km,
N cs - liczba ciągów sieciowych.
Wielkość obliczonych strat energii zależy od wielu czynników, do których
przede wszystkim zalicza się:
- rozkład obciążenia wzdłuż ciągów sieciowych,
- różne wartości średnich i zastępczych przekrojów linii,
148 MODELOWANIE SIECI DYSTRYBUCYJNEJ DO OBLICZEŃ STRAT ENERGII WSPOMAGANE ...

- różne gęstości prądów w poszczególnych ciągach sieciowych,

- asymetrię obciążenia,
- różne czasy obciążenia szczytowego.
Wpływ powyższych czynników na wielkość obliczonych strat energii elektrycznej
musi zostać uwzględniony poprzez zastosowanie właściwego modelu sieci. Niezbędne jest
wyznaczenie rezystancji zastępczej R zast analizowanej sieci elektroenergetycznej (rys. 1) [2].
Rys. 1. Modelowanie sieci rozdzielczej oraz strat energii elektrycznej
Średni prąd ciągu sieciowego jest równy:

3 E obc
I= (6)
Tobl
U cos ϕ N cs Ts
Tr
Ze względu na zróżnicowanie parametrów ciągów sieciowych i zmienność ich
obciążenia wprowadza się pojęcie prądu zastępczego, uwzględniającego rozrzut obciążeń
ciągów i rzeczywisty rozkład odbiorców wzdłuż ciągów, obliczanego ze wzoru:
I zast = ki kn I (7)
gdzie:
ki - wskaźnik korygujący wartość prądu zastępczego ze względu na rozrzut obciążeń
poszczególnych ciągów,
k n - wskaźnik korygujący wartość prądu zastępczego, uwzględniający rozkład
obciążeń wzdłuż ciągu sieciowego.
Zastępcza rezystancja analizowanej sieci jest równa:
l
R= (8)
γs
gdzie:
l - długość linii rozważanej sieci, km,
s - średni przekrój linii w rozważanej sieci, mm2.
Dla potrzeb obliczeniowych należy wyznaczyć przekrój zastępczy:
s zast = k s s (9)
gdzie:
k s - współczynnik poprawkowy do przeliczenia przekroju średniego na przekrój zastępczy.
Ostatecznie otrzymuje się zależność na wartość rezystancji zastępczej sieci:
l
R zast = (10)
γ ks s
Różne wartości czasów obciążenia szczytowego oraz wzajemne przesunięcia w
czasie obciążeń szczytowych są uwzględnione przez wykorzystanie współczynnika
kTs . Wartość tego współczynnika jest trudna do określenia bez znajomości profili
obciążeń występujących w poszczególnych węzłach sieci rozdzielczej.

Zależność między wykorzystywanymi współczynnikami można więc zapisać w postaci:
K=
(ki kn )2 k (11)
Ts
ks
W modelu liniowym zakłada się, że jest możliwe wyznaczenie współczynnika K
na podstawie obliczeń symulacyjnych rzeczywistych strat energii i strat skupionych
części sieci wybranego obszaru. Współczynnik ten jest równy stosunkowi
rzeczywistych strat energii do strat skupionych:
∆Eoc
K= (12)
∆Eskup
Znajomość tego współczynnika umożliwia wyznaczenie strat energii dla całej
rozważanej sieci.
Współczynnik K powinien byś wyznaczony dla charakterystycznych obszarów
sieci. Rozszerzenie go do całego rejonu dystrybucji nie wpływa na powstanie błędów.
3. Parametryzacja linii nN i SN do obliczeń strat energii
Sieć dystrybucyjna zawiera bardzo dużą liczbę elementów (linii i

transformatorów), które mają wpływ na wielkość strat energii. Z tego względu, do
szacowania wielkości strat sieć powinna zostać tak zamodelowana i
sparametryzowana, aby w możliwie dokładny sposób wyznaczyć wielkość strat. Przy
parametryzacji sieci należy uwzględnić takie czynniki, jak: zmienność obciążeń w
czasie, nierównomierność obciążenia ciągów sieciowych, nieregularne lokalizowanie
stacji transformatorowych i odbiorców wzdłuż ciągów, zróżnicowanie parametrów
technicznych (długości, przekrojów przewodów) ciągów. Stąd, oszacowanie strat
energii elektrycznej wymaga dokonania wcześniejszej analizy sieci SN i nN w
wybranych reprezentatywnych obszarach miejskich i wiejskich, która da podstawy do
wyznaczenia wartości współczynników parametryzujących całą sieć. Dodatkowym
czynnikiem wpływającym negatywnie na dokładność oszacowania strat jest brak
opomiarowania sieci, umożliwiającego precyzyjne i jednoczesne określenie
przepływów wolumenów energii między GPZ - ami a punktami odbiorczymi.
Źródłem informacji dotyczących przepływów energii w sieciach rozdzielczych są
formularze G10.x, sporządzane dla ARE, w których zawarte są dane o: wielkościach
energii elektrycznej, sprzedanych różnego rodzaju odbiorcom z sieci o różnych
poziomach napięcia oraz o wielkościach energii przepływających między sieciami. W
formularzach tych zawarte są również zagregowane ilościowe informacje, dotyczące
technicznych parametrów sieci. Formularze G10.x są opracowywane na poziomie
koncernu, oddziałów i regionów dystrybucji dla okresów miesięcznych, kwartalnych i
rocznych. Z formularzy tych dla celów obliczeniowych są pobierane następujące dane:
1- ilość energii wprowadzonej do sieci – G10.7, dział 1
2- ilość energii oddanej z sieci – G10.7, dział 2
3- ilość energii sprzedanej – G10.4, dział 15
4- ogólne informacje o sieci – długości linii, moc, liczba transformatorów, liczba
ciągów sieciowych SN i nN - wybrane działy G10.5.
Pozostałe informacje, niezbędne do obliczeń strat energii, muszą być obecnie
dostarczone z oddziałów koncernu oraz rejonów dystrybucji. Informacje te obejmują
dane poszczególnych elementów sieci rozdzielczych, które wykorzystuje się do
wyznaczenia współczynników charakteryzujących sieci SN i nN.
Docelowo, jako najważniejsze źródło informacji do parametryzacji sieci SN i nN,
powinien zostać wykorzystany system zarządzania majątkiem sieciowym (ZMS).

4. System Zarządzania Majątkiem Sieciowym
Jedną z funkcjonalności systemu jest gromadzenie danych technicznych dotyczących

elementów sieci elektroenergetycznej takich jak np.: rodzaje, typy i parametry urządzeń,
przekroje i długości linii. Informacje te powiązane są logicznie, co m. in. umożliwia odwzorowanie
sieci w postaci przebiegu linii na tle podkładów mapowych. W systemie, urządzenia są
odzwierciedlone poprzez wzajemnie powiązane obiekty, które reprezentują poszczególne
elementy stacji wraz z ich atrybutami. Zbiory danych o charakterze majątkowym, lokalizacyjnym
zawierającym dane techniczne umożliwiać będą przeprowadzanie różnych analiz sieciowych w
wielu obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa (rys. 2).
Podstawowe procesy obejmują:
• paszportyzację sieci,
• gospodarkę transformatorami i wyłącznikami,
• planowanie i realizowanie eksploatacji,
• przyłączanie podmiotów, obsługa zdarzeń awaryjnych,
• obsługę uzgodnień terenowych i kolizji,
• regulacje terenowo-prawne,
• planowanie i realizowanie inwestycji i remontów,
• opracowanie wytycznych projektowych,
• planowanie rozwoju.
Informacje zawarte w systemie powinny być wykorzystywane w jak najszerszym
zakresie danych przez inne systemy m.in. dla potrzeb procesu minimalizacji różnic
bilansowych. Pozyskiwanie danych dla różnych obszarów merytorycznych pozwoli na
dokładniejsze i zgodne z jej aktualnym stanem parametryzowanie sieci.
Precyzyjniejsze określenie poziomu strat technicznych dla analizowanego obszaru
będzie pomocne przy wskazywaniu uzasadnionych potrzeb inwestycyjnych dla tych
fragmentów sieci, które w istotnym stopniu wpływają na poprawę wartości wskaźników
różnicy bilansowej. Jednocześnie wyniki takiej analizy wpłyną na dokładniejsze
określenie ilości strat handlowych oraz zintensyfikowanie badań i kontroli układów
pomiarowych. Zautomatyzowanie pobierania danych z systemu ZMS do aplikacji
odpowiadającej za parametryzację sieci pozwoli na znaczące zmniejszenie nakładów
pracy, skrócenie czasu analiz i usprawnienie monitorowania stanu sieci.
Rys. 2. Fragmentaryczny widok interfejsu systemu ZMS z przykładowym odcinkiem sieci

kablowej nN wraz z przedstawieniem jego podstawowych parametrów

Podczas tworzenia modelu sieci wykorzystuje się parametry techniczne

urządzeń oraz sieć połączeń między nimi. Podstawowymi elementami infrastruktury są:
źródła wytwórcze, elementy przesyłowe (odcinki napowietrzne i kablowe,
transformatory, dławiki, kondensatory), urządzenia przetwarzające energię (odbiorniki,
generatory), urządzenia sterujące i liczniki. Niezbędne są również uzupełniające dane
katalogowe dla urządzeń.
Do utworzenia modeli określa się fragment sieci z uwzględnieniem stanów
łączników oraz okresu prowadzenia analizy. Wykorzystując powyższe dane realizowana
jest generalizacja obiektów sieci, tworzony jest wektorowy schemat jednokreskowy oraz
model obciążeń i generacji. Proces ten optymalizuje model sieci, eliminując elementy o
mniejszym lub pomijalnym znaczeniu (np. mostki, przekładniki, łączniki).
Poprzez wykorzystanie wewnętrznego mechanizmu sieci geometrycznej oraz
informacji o relacjach miedzy obiektami, system ZMS generuje schemat zastępczy sieci.
Schemat taki może być uzupełniany o niezbędne parametry techniczne oraz przepływy
energii elektrycznej w celu wykorzystania do dalszych obliczeń inżynierskich, symulacji
procesu rozwoju oraz do optymalizacji strat technicznych (rys. 3). Istotnym elementem
prawidłowego modelowania fragmentów sieci jest spójność połączeń geometrycznych
poszczególnych elementów, zapewniana w trakcie inwentaryzacji i paszportyzacji sieci.
Tworzenie schematów zastępczych sieci rozdzielczych i uzupełnianie ich parametrami
technicznymi powinno odbywać się w sposób automatyczny. Możliwe do zastosowania w
tym celu procedury zostały przedstawione w kolejnym rozdziale.
Rys. 3. Schemat jednokreskowy z wynikami obliczeń strat energii - rysunek podglądowy
5. Automatyzacja procesu parametryzacji sieci
Dane ZMS zawierające istotne parametry sieci są gromadzone w tabelach bazy

danych obejmujących odcinki linii, stacje transformatorowe, słupy i transformatory SN/nN.
Współrzędne geograficzne są definiowane dla słupów i stacji transformatorowych.
Algorytm tworzenia i weryfikacji modelu sieci rozdzielczej SN dla której
dokonuje się parametryzacji przedstawiono na rys. 4. Działania realizowane w zakresie
poszczególnych procedur przedstawiono w tab. 1.
Dla zadeklarowanego obszaru konstrukcję struktury modelu wykonuje się
kolejno dla poszczególnych ciągów sieciowych. Na tym etapie realizuje się:

a) tworzenie struktury modelu ciągu,

b) lokowanie stacji,
c) tworzenie modelu graficznego wykorzystanego do oceny poprawności wykonania
wcześniejszych działań,
d) weryfikację modelu – ocena poprawności.
Uzyskanie niezadowalającego rezultatu jest najczęściej podyktowane błędami
lub brakami w systemie ZMS. Zatem powyższa procedura powinna zostać powtórzona
po dokonaniu właściwych poprawek.
Procedura musi zostać zrealizowana dla wszystkich ciągów sieciowych w wybranym obszarze.
Rys. 4. Algorytm parametryzacji sieci na podstawie danych pobranych z ZMS

Tablica 1. Wykaz procedur stosowanych podczas procesu tworzenia modelu sieci

Algorytm / procedura Działania
1. Pobranie odcinków linii o zadanej nazwie (id linii)
2. Pobranie danych słupów
Tworzenie struktury ciągu
3. Kojarzenie słupów i odcinków linii
sieciowego
4. Rozlokowanie słupów na podstawie współrzędnych
GPS
1. Pobranie informacji o ciągu sieciowym uzyskanym
z procedury tworzenia struktury.
Lokowanie stacji 2. Pobranie informacji o lokalizacji stacji
transformatorowych transformatorowych
SN/nN 3. Kojarzenie lokalizacji stacji transformatorowych ze
współrzędnymi zawartymi w zbiorze danych dot.
analizowanego ciągu sieciowego
2. Pobranie informacji o stacjach zasilanych z ciągu
sieciowego
3. Pobranie informacji z mapy obszaru (wykorzystanie
Kreowanie prezentacji
GIS)
graficznej ciągu
4. Lokacja stacji na mapie
sieciowego i ocena
5. Lokacja słupów na mapie
6. Trasowanie linii elektroenergetycznych
7. Wizualizacja
8. Ocena wiarygodności – zatwierdzenie uzyskanego
układu zasilania
2. Pobranie informacji o stacjach zasilanych z ciągu
sieciowego
3. Pobranie danych technicznych elementów sieci i
stacji transformatorowych
4. Pobranie danych technicznych transformatorów
zainstalowanych w stacjach transformatorowych
Tworzenie modelu sieci
5. Ustalenie liczby węzłów sieci
6. Tworzenie gałęzi łączących węzły, zakresem objęte
zostają węzeł zasilający i wszystkie węzły, w tym
węzły w których następują zmiany parametrów linii,
węzły rozgałęźne (węzły łączące powyżej 2 gałęzi)
i węzły odbiorcze
7. Wykonanie wstępnych obliczeń rozpływowych
8. Ocena wyniku obliczeń
Proces przygotowania modelu sieci może odbyć się bez wykonywania

dodatkowych czynności jeżeli zawartość ZMS będzie kompletna, a dane poprawne.
Zrealizowanie powyższej procedury stanowi podstawę dla procedur
parametryzacji sieci.
Kolejne działania prowadzone są po uzupełnieniu modelu sieci o dane
związane ze standardowymi stanami sieci w zakresie obciążeń i rozcięć.
Obliczenie wskaźników charakteryzujących sieć realizowane jest zgodnie z
procedurą obejmującą:
• Ustalenie obciążeń sieci dla różnych okresów obliczeniowych,

• Wykonanie obliczeń rozpływu mocy w sieci,

• Wyznaczenie strat mocy i energii w elementach sieci,
• Analizę statystyczną parametrów sieci, obciążeń i strat,
• Estymację parametrów do obliczeń strat energii.
Uzyskane wartości współczynników mogą zostać bezpośrednio wykorzystane
podczas obliczeń strat sieciowych oraz oceny eksploatacji sieci.
6. Podsumowanie
W referacie przedstawiono ogólne zasady obliczeń strat energii w sieci

rozdzielczej stosowane spółkach dystrybucji. Zwrócono uwagę na możliwość
automatyzacji procesu pozyskiwania informacji niezbędnych od ustalenia parametrów
wpływających na wolumen strat, będący charakterystycznym dla wybranego obszaru
sieci. Źródłem danych może stać się system zarządzania majątkiem sieciowym (ZMS).
Dotychczasowe doświadczenia potwierdzają konieczność jego ukierunkowania, poza
danymi materialnymi na dane techniczne, umożliwiające wykonanie podstawowych
obliczeń inżynierskich.
Zaprezentowane algorytmy tworzenia semiautomatycznego struktury sieci, a
następnie przeprowadzenia parametryzacji sieci rozdzielczej są skuteczne, jednak
upatruje się ich optymalizacji, szczególnie ze względu na sposób i zakres
przechowywania danych w bazie danych.
Przedstawione algorytmy mogą być stosowane zarówno do parametryzacji sieci
SN, jak i nN. Dla sieci nN upatruje się możliwość współpracy z implementowanymi
aktualnie systemami poboru energii elektrycznej AMI.
Literatura
[1] Kaszowska B., Włóczyk A., Parametryzacja sieci rozdzielczej do liniowego
modelu sieci stosowanego w obliczeniach strat energii elektrycznej. Rynki
Energii, nr 2(93), 2011.
[2] Praca zb. (pod red. J. Kulczyckiego), Straty energii elektrycznej w sieciach
dystrybucyjnych. PTPiRE, 2009.


OCENA WPŁYWU OZE NA ROZPŁYW MOCY BIERNEJ I RÓŻNICĘ BILANSOWĄ
Barbara Kaszowska, Andrzej Włóczyk

Politechnika Opolska
Streszczenie: W artykule omówiono stosowane układy przyłączenia

rozproszonych/odnawialnych źródeł energii elektrycznej. Przedstawiono wpływ mocy
przyłączeniowej źródła oraz układu wyprowadzenia mocy na rozpływ mocy biernej oraz
wielkość strat mocy czynnej.
1. Wstęp
Generacja rozproszona obejmuje źródła o małych mocach jednostkowych,

przyłączanych najczęściej do sieci rozdzielczych krajowego systemu
elektroenergetycznego (KSE). Źródła te nie są traktowane jako zasilanie podstawowe
odbiorców, natomiast ich przyłączenie stanowi problem w hierarchicznej i
scentralizowanej strukturze kierowania pracą sieci elektroenergetycznej. Przyłączenie
tych źródeł może powodować przede wszystkim zmiany w lokalnych rozpływach mocy,
a także zmiany poziomów napięć, warunków zwarciowych, wielkości strat energii,
może również zmieniać warunki stabilności pracy systemu.
2. Klasyfikacja odnawialnych/rozproszonych źródeł wytwórczych

wg mocy zainstalowanej
Zazwyczaj stosuje się następujący podział jednostek generacji rozproszonej wg

mocy zainstalowanej [1, 5]:
• mikrogeneracja rozproszona 1 W – 40 kW;
• mała generacja rozproszona 40 kW – 200 kW;
• średnia generacja rozproszona 200 kW – 50 MW;
• duża generacja rozproszona powyżej 50 MW.
Wielkość zainstalowanej mocy źródła ma podstawowe znaczenie przy wyborze
układu wyprowadzenia mocy.
3. Układy wyprowadzenia mocy
Rozproszone źródła generacji można przyłączać w różnych miejscach sieci

rozdzielczej. Ich usytuowanie zależy przede wszystkim od mocy, a także od
konfiguracji i lokalnych warunków pracy sieci. Na rysunku 1 przedstawiono możliwe
układy wyprowadzenia mocy z rozproszonych źródeł generacji. Rysunek 1a
przedstawia układ wyprowadzenia mocy ze źródła o dużej mocy przyłączeniowej.
Źródło przyłączone jest do sieci przesyłowej za pomocą transformatora blokowego
(TB) oraz linii blokowej (LB) wysokiego napięcia (WN). Rysunek 1b przedstawia układ
wyprowadzenia mocy ze źródła o dużej lub średniej mocy przyłączeniowej. Źródło jest
przyłączone linią blokową średniego napięcia (SN) do wydzielonego transformatora
110 kV/SN. Na rysunkach 1c i 1d pokazano układy wyprowadzenia mocy ze źródła o
średniej lub małej mocy przyłączeniowej. Moc wyprowadzona jest ze źródła linią
OCENA WPŁYWU OZE NA ROZPŁYW MOCY BIERNEJ I RÓŻNICĘ BILANSOWĄ 157

blokową średniego napięcia, przy czym linia blokowa może być przyłączona
bezpośrednio do szyn zbiorczych SN (rys. 1c) stacji 110 kV/SN (GPZ) lub do ciągu
sieciowego SN (rys. 1d). Konfiguracja układu wyprowadzenia mocy zależy od
lokalizacji źródła względem stacji 110 kV/SN. Rysunek 1e przedstawia układ
wyprowadzenia mocy ze źródła generacji o małej lub bardzo małej mocy
przyłączeniowej. Źródło może być przyłączone do szyn zbiorczych niskiego napięcia
(nN) w stacjach SN/nN lub do linii nN.
a) b) c)
SEE SEE SEE
LP 110kV 110kV
LB (WN) SN SN
TB
LB LB
Odb Odb
OZE
OZE OZE
d) e)
SEE SEE
110kV 110kV
SN SN
Odb
Odb
LB
SN nN
OZE
OZE
Rys. 1. Układy wyprowadzenia mocy z rozproszonych/odnawialnych źródeł energii.

LB – linia blokowa, TB – transformator blokowy, OZE – odnawialne/rozproszone źródła energii,
SEE – system elektroenergetyczny
158 OCENA WPŁYWU OZE NA ROZPŁYW MOCY BIERNEJ I RÓŻNICĘ BILANSOWĄ

4. Wpływ OZE na rozpływ mocy biernej i straty mocy czynnej
Po stwierdzeniu spełnienia wymagań technicznych przez przyłączane źródło

energii należy również przeprowadzić analizę ekonomiczną pracy sieci. Jednym z jej
elementów jest określenie zmian rozpływu mocy biernej oraz wielkości strat mocy
czynnej powstających po przyłączeniu źródła. Przykładowo, przeanalizowano rozpływ
mocy biernej i wielkość strat mocy czynnej w sieci rozdzielczej SN dla pięciu
przypadków przyłączenia źródła o mocy 2,0 MW, przedstawionych na rysunku 2:
a) układ bez źródeł rozproszonych (rys. 2a);
b) układ z przyłączonym źródłem bezpośrednio do szyn SN (rys. 2b) za pomocą
krótkiej linii kablowej;
c) układ z przyłączonym źródłem do szyn SN (rys. 2c) za pomocą linii kablowej o
długości 10 km;
d) układ z przyłączonym źródłem w sieci rozdzielczej SN (rys. 2d) – przyłączenie do
linii napowietrznej SN o długości 20 km i przekroju 70 mm2;
e) układ z przyłączonym źródłem w sieci rozdzielczej SN (rys. 2d) – przyłączenie na
końcu linii napowietrznej SN o długości 20 km i przekroju 70 mm2
Założono, że z analizowanej sieci odbiorcy pobierają łączną moc Sodb z zakresu
1,46÷11,8 MVA przy współczynniku mocy cos φ=0,94. Moc znamionowa
transformatora 110kV/SN wynosi Str=16 MVA. Dodatkowo, dla przypadku c) obliczenia
wykonano dla wartości mocy przyłączeniowej źródła równej 5 MW, 10 MW i 15 MW.
Wyniki obliczeń dla obciążenia minimalnego i maksymalnego zamieszczono w tablicy
1.
Rys. 2. Schematy układu do obliczeń strat mocy i energii; a) układ bez rozproszonych źródeł
energii, b) źródło energii włączone w stacji 110kV/SN, c) źródło energii włączone w stacji
110kV/SN linią blokową, d) źródło energii włączone do linii napowietrznej SN, e) źródło energii
włączone na końcu linii napowietrznej SN

Tablica 1. Wyniki obliczeń rozpływu mocy i strat mocy w analizowanej sieci SN

Linia SN Transformator 110 kV/15 kV
Źródło energii Obciążenie
Moc/lokalizacja [MW] P Q ∆P ∆Q P Q ∆P ∆Q
[kW] [kVar] [kW] [kVar] [kW] [kVar] [kW] [kVar]
Bez źródeł 1,46 457,267 168,023 3,717 3,406 1458,13 -452,85 0,861 16,15
2 MW/GPZ 1,46 457,261 168,017 3,710 3,400 -542,55 -467,03 0,189 3,55
5 MW/GPZ 1,46 457,255 168,012 3,705 3,395 -3538,06 -384,48 4,675 87,744
10MW/GPZ 1,46 457,252 168,009 3,702 3,392 -8515,96 29,38 26,771 502,411
15MW/GPZ 1,46 457,258 168,014 3,708 3,397 -13475,4 790,91 67,262 1262,311
2MW/GPZ linia
1,46 457,253 168,009 3,702 3,393 -472,48 -634,41 0,231 4,335
blok. 10 km
2MW/do linii
1,46 -1499,00 208,09 46,74 42,827 -498,84 -426,93 0,159 2,987
napowietrznej
2 MW/ na końcu
1,46 -1442,74 259,65 103,044 94,417 -442,61 -375,27 0,124 2,333
linii napow.
Bez źródeł 11,8 1055,27 394,782 21,269 19,49 11106,9 4055,63 51,61 968,57
2 MW/GPZ 11,8 1055,185 394,703 21,184 19,411 9090,926 3753,545 35,708 670,142
5 MW/GPZ 11,8 1055,077 394,604 21,077 19,312 6073,033 3415,031 17,92 336,298
10MW/GPZ 11,8 1054,947 394,486 20,947 19,194 1059,075 3149,574 4,076 76,492
15MW/GPZ 11,8 1054,878 394,422 20,878 19,130 -3935,43 3250,536 9,617 180,491
2MW/GPZ linia
11,8 1055,137 394,660 21,137 19,368 9165,08 3604,13 35,802 671,91
blok. 10 km
2MW/do linii
11,8 -934,017 404,598 31,215 28,602 9101,83 3765,601 35,815 672,144
napowietrznej
2 MW/ na końcu
11,8 -886,858 447,81 78,413 71,849 9149,458 3818,305 36,284 680,935
linii napow.
Na podstawie przeprowadzonych obliczeń można stwierdzić, że najmniejsze

straty mocy czynnej w transformatorze 110 kV/SN powstają wtedy, gdy moc
przyłączeniowa źródła jest zbliżona do mocy pobieranej przez odbiorców. Zarówno
przy mniejszych wartościach mocy przyłączeniowej, jak i przy większych, powstające
straty mocy mają większe wartości. Jest to ogólna prawidłowość, która zapewnia
ekonomiczną pracę sieci. Natomiast w sieci SN występują najmniejsze straty mocy
czynnej wtedy, gdy źródło jest przyłączone do szyn SN w GPZ, bezpośrednio lub
poprzez linię blokową.
5. Wpływ OZE na różnicę bilansową
Metoda obliczania strat energii czynnej w sieciach rozdzielczych (WN, SN i nN)

jest oparta na oszacowaniu ilości energii przepływającej tymi sieciami i obciążającej je.
Przepływ energii elektrycznej przedstawiono na przykładzie sieci SN (rys. 3).
Energia przepływająca przez transformatory 110kV/SN oraz energia

importowana z innych sieci i źródeł przyłączonych do sieci rozdzielczych są
dostarczone do sieci SN. Energia jest dostarczona z baterii kondensatorów
zainstalowanych w stacjach 110kV/SN. Część z tej energii ( ) jest sprzedawana
odbiorcom bezpośrednio ze stacji 110kV/SN i nie obciąża ona sieci SN.

ETrSN/SN
EBK GPZ
ETr SN/nN
EH SN
ESN
EBK SN
ETr SN/SN
Rys. 3. Przepływ energii czynnej w sieci SN
Z przedstawionego przepływu energii wynika, że linie elektroenergetyczne SN

są obciążone energią E Tr SN / nN przepływającą przez transformatory SN/nN, energią
oddawaną z sieci SN, stratami technicznymi ∆ESN w liniach SN, stratami
technicznymi ∆ETr SN/SN w transformatorach SN/SN, stratami technicznymi ∆ETrSN/nN w
transformatorach SN/nn, energią baterii kondensatorów SN E BKSN , stratami
dielektrycznymi ∆E BKSN w bateriach kondensatorów przyłączonych do sieci SN oraz
stratami handlowymi ∆EH SN w sieci SN. Stąd, energia przepływająca siecią SN jest
równa
ESN = ETrSN/ nN + Eodd2 + ∆ESN + ∆ETrSN/ SN +
(1)
+ ∆ETrSN/ nN + EBKSN + ∆EBKSN + ∆EHSN
Straty techniczne w liniach i transformatorach obejmują straty napięciowe i
obciążeniowe. W metodzie obliczeniowej założono, że tylko połowa strat napięciowych
w liniach, transformatorach SN/SN i bateriach kondensatorów obciąża linie SN.
Obliczenie strat napięciowych w elementach sieci SN nie budzi wątpliwości.
Natomiast obliczenie strat obciążeniowych stanowi poważny problem ze względu na
bardzo dużą liczbę elementów tworzących sieć SN oraz brak dokładnych informacji o
przepływach energii w tej sieci.
Biorąc pod uwagę przykład z p. 4, stwierdza się, że przyłączenie jednostek
wytwórczych OZE do szyn SN w GPZ zwiększa wartość energii (rys. 3).
Powoduje jednak zmniejszenie przepływu mocy liniami SN, a tym samym wpływa na
zmniejszenie strat mocy i energii w liniach SN. Dostosowanie wielkości mocy
przyłączeniowej jednostek OZE do wielkości lokalnych obciążeń w sieci SN powoduje
również zmniejszenie przepływu mocy liniami SN i transformatorami 110 kV/SN, a tym
samym zmniejszenie strat mocy i energii elektrycznej.
6. Wnioski
Przyłączenie do KSE jednostek wytwórczych OZE wpływa na rozpływ mocy w

sieci w ograniczonym zakresie. Jednostki przyłączone bezpośrednio do stacji
transformatorowych 110kV/SN wpływają jedynie na przepływ mocy przez
transformator, a zlokalizowane w głębi sieci na rozpływ mocy w ciągu sieciowym, do
którego zostały przyłączone. Zmiany rozpływu mocy biernej są nieznaczne, równe

zmianom strat obciążeniowych mocy biernej. Z tych powodów ocena współczynnika

mocy ( cos ϕ ) może wykazać przekroczenie zalecanych wartości granicznych.
Przyłączenie jednostek wytwórczych OZE do sieci SN, jeśli ich moc
przyłączeniowa jest dostosowana do wielkości lokalnych obciążeń, powoduje
zmniejszenie się strat mocy i energii elektrycznej w liniach SN i transformatorach
110 kV/SN. Jednocześnie, dobór właściwego układu wyprowadzenia mocy, który nie
powoduje bardzo dużych przepływów mocy w sieci SN korzystnie wpływa na wielkość
strat mocy i energii.
Literatura
[1] Kaszowska B., Włóczyk A., Agregacja wolumenu strat energii elektrycznej w
liniach SN i nN na podstawie wielkości strat wyznaczonych dla zadanych
obszarów i przedziałów czasowych. Rynek Energii, nr 2, 2012.
[2] Kaszowska B., Włóczyk A., „Expert report on the impact of connecting the newly
designed system associated with a 10mwe backpresure steam turbine on an
electric power system”, w: “Scientific research projects, expert reports and
implementations carried out at the Faculty of Electrical Engineering, Automatic
Control and Informatics I the year 2005-2010” str 158-160, (Praca zbiorowa pod
red. T. Boczar), Opole 2012
[3] Paska J., Wytwarzanie rozproszone energii elektrycznej i ciepła. Oficyna
Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 2010.
[4] Praca zbiorowa (red. Kulczycki J.), Straty energii elektrycznej w sieciach
dystrybucyjnych. PTPiREE, Poznań, 2009.
[5] Instrukcja ruchu I eksploatacji sieci dystrybucyjnej. TAURON Dystrybucja S. A.,
2014.

NOWE METODY WYLICZANIA WSKAŹNIKA STRAT SIECIOWYCH
Jarosław Grzegorczyk
ENERGA-OPERATOR SA
NOWE METODY WYLICZANIA WSKAŹNIKA STRAT SIECIOWYCH 163

164 NOWE METODY WYLICZANIA WSKAŹNIKA STRAT SIECIOWYCH


166 NOWE METODY WYLICZANIA WSKAŹNIKA STRAT SIECIOWYCH


2016-PTPIREmaterialy Straty 2016 PDF

Transféré par

Informations du document

Titre original

Copyright

Formats disponibles

Partager ce document

Partager ou intégrer le document

Options de partage

Avez-vous trouvé ce document utile ?

Ce contenu est-il inapproprié ?

Droits d'auteur :

Formats disponibles

2016-PTPIREmaterialy Straty 2016 PDF

Transféré par

Droits d'auteur :

Formats disponibles

POLSKIE TOWARZYSTWO PRZESYŁU I ROZDZIAŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ

VII KONFERENCJA NAUKOWO-TECHNICZNA

8-9 czerwca 2016 r.

Wydawca: Polskie Towarzystwo Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej

1. Analiza statystyczna strat energii elektrycznej

2. Wpływ generacji rozproszonej na straty mocy czynnej

3. Metody wyznaczania różnicy bilansowej w sprawozdawczości OSD

4. Model różnicy bilansowej w kontekście przyjęcia roku bazowego

5. Metody monitorowania poziomu różnicy bilansowej

6. Podnoszenie sprawności rozdziału energii elektrycznej

7. Analiza wpływu konstrukcji przewodów na parametry

8. Analiza wpływu obciążenia i warunków atmosferycznych

9. Możliwości prawne wstępu na teren nieruchomości

10. Nielegalny pobór energii w kontekście formularza G.10-7

11. Generacja rozproszona źródłem strat w sieci SN

13. Nowoczesne zaciski ograniczające straty przesyłu w liniach nlk nn

14. Modelowanie sieci dystrybucyjnej do obliczeń strat energii

15. Ocena wpływu OZE na rozpływ mocy biernej i różnicę bilansową

16. Nowe metody wyliczania wskaźnika strat sieciowych

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ

Elżbieta Niewiedział, Ryszard Niewiedział

Ograniczenie zużycia energii jest jednym z podstawowych zadań stojących

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 7

W tabelach 1 ÷ 3 zestawiono energię elektryczną wprowadzoną (dostarczoną)

Tabela 2. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci 110 kV KSE

8 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

Tabela 3. Straty i różnice bilansowe energii elektrycznej w sieci SN i nn KSE

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 9

2005 53 643 5 511 10,27 1,03 0,89 0,86

Ilustrację graficzną danych zestawionych w tabelach 1 ÷ 5 stanowią rysunki 1 ÷

Rys. 2. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w1)

10 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

Rys. 3. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci 110 kV

Rys. 4. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w1)

Rys. 5. Procentowy wskaźnik strat i różnic bilansowych dla sieci SN i nn

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 11

Rys. 6. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w1)

Rys. 8. Wartości względne energii elektrycznej wprowadzonej Ewp (wskaźnik w’1)

12 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

Z analizy danych liczbowych zestawionych w tabelach 1 ÷ 5 oraz zilustrowanych na

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 13

¾ nietypowym przypadkiem był rok 2002, w którym procentowy wskaźnik strat i

Tabela 6. Dostawy energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (część I)

14 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

2006 207 1,6 4,8 321 3,3 1,3

Tabela 7. Dostawy energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych (część II)

Ilustrację graficzną danych zestawionych w tabelach 6 i 7 stanowią rysunki 11 ÷

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 15

Z analizy danych liczbowych zestawionych w tabelach 6 i 7 oraz rysunków 11 ÷

16 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

Na rysunkach 11 ÷ 13 podano dodatkowo średni roczny przyrost energii

Rok Jednostka 2010 2011 2012 2013 2014

Z powyższego zestawienia wynika, że w ciągu 5-ciu lat łączne straty energii

ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ... 17

18 ANALIZA STATYSTYCZNA STRAT ENERGII ELEKTRYCZNEJ W KRAJOWYM SYSTEMIE ...

WPŁYW GENERACJI ROZPROSZONEJ NA STRATY MOCY CZYNNEJ

Streszczenie: W referacie przedstawiono wpływ lokalizacji generacji rozproszonej na

Straty związane z przesyłem mocy to nieodzowny element pracy sieci

2. Badana sieć elektroenergetyczna

Przeprowadzoną analizę wykonano dla systemu testowego składającego się z

WPŁYW GENERACJI ROZPROSZONEJ NA STRATY MOCY CZYNNEJ W SIECIACH ... 19

220kV, 9 linii 110kV oraz 21 węzłów do których przyłączono 7 bloków wytwórczych

Rys. 2.1. Schemat układu testowego sieci NN/WN