Matusiak Ireneusz (red.), Szczepanowska-Kozłowska Krystyna (red.

), Żelechowski
Łukasz (red.), Opus auctorem laudat. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor
Monice Czajkowskiej-Dąbrowskiej
Opublikowano: WKP 2019

Autorzy fragmentu:
Klafkowska-Waśniowska Katarzyna
Pozostali autorzy monografii:
Matusiak Ireneusz(red.)
Szczepanowska-Kozłowska Krystyna(red.)
Żelechowski Łukasz(red.)
Banaszczyk Zbigniew
Bernfeld Barbara
Błeszyńska-Przybylska Maria
Błeszyńska-Wysocka Joanna
Błeszyński Jan
Błeszyński Michał
Borysiak Witold
Czub Krzysztof
Flisak Damian
Grzeszak Teresa
Grzybczyk Katarzyna
Harla Andrzej G.
Holewińska-Łapińska Elżbieta
Janiszewska Beata
Kępiński Jakub
Kocot Wojciech J.
Konopczyńska Edyta
Krajewski Marcin
Król-Bogomilska Małgorzata
Machała Wojciech
Markiewicz Ryszard
Matlak Andrzej
Mazurkiewicz Jacek
Modrzejewska Małgorzata
Niewęgłowski Adrian
Niezgódka Piotr
Nowicka Aurelia
Nowińska Ewa
Osajda Konrad
Poźniak-Niedzielska Maria
Sarbiński Rafał Marcin
Sieńczyło-Chlabicz Joanna
 Skubisz Ryszard
Sołtysiński Stanisław
Stanisławska-Kloc Sybilla
Szczotka Jerzy
Sztoldman Agnieszka
Ślęzak Piotr
Świerczyński Marek
Targosz Tomasz
Tischner Anna
Traple Elżbieta
Tułodziecki Oskar
Wach Andrzej
Wojciechowski Krzysztof
Wróbel Maciej
Zaporowska Maria
Zaporowska Zofia
Rodzaj:
monografia

CZĘŚĆ I PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE. PRAWO MEDIÓW

RADIO, MUZYKA I JEDNOLITY RYNEK
3. ZASADA PAŃSTWA POCHODZENIA A EKSPLOATACJA UTWORÓW
MUZYCZNYCH W RAMACH TRANSGRANICZNYCH USŁUG ONLINE
3.4. Implementacja dyrektywy 2014/26 w Polsce
Dyrektywę implementowano w Polsce ustawą o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi
i pokrewnymi. Artykuł 63 ustawy o zbiorowym zarządzaniu stanowi implementację art. 32
dyrektywy 2014/26. Przepis ten ma wprowadzać wyjątek od zasad udzielania licencji
wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych 104 . W przepisie tym
wyróżniono dwie sytuacje, w których rozdział 6 ustawy nie znajdzie zastosowania. Po
pierwsze jest nią nadawanie własnego programu lub rozpowszechnianie tego programu lub
zawartych w nim audycji w inny sposób, a po drugie udostępnianie wszelkich innych
materiałów wytworzonych przez tę organizację radiową lub telewizyjną, na jej zamówienie
lub zlecenie, które stanowią uzupełnienie tego programu lub zawartych w nim audycji, w taki
sposób, by każdy miał do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Przepis ten
został istotnie poprawiony w toku prac legislacyjnych, gdyż do projektu ustawy 105 można
było zgłosić istotne zastrzeżenia.
Wątpliwości związane były przede wszystkim ze wskazaniem wyłącznie na: nadawanie, a po
drugie, co do zastosowania omawianego wyjątku w przypadku umieszczania online, do
korzystania na żądanie poszczególnych audycji, a nie całości programu w drodze
webcastingu czy simulcastingu własnego. W opinii Rady Legislacyjnej nie poświęcono zbyt
wiele miejsca analizie implementacji art. 32 dyrektywy, stwierdzając jedynie, że w „ślad za
mającym charakter wyjątkowy art. 32 Dyrektywy, także art. 60 projektu przewiduje wyjątek
dotyczący praw do utworów muzycznych do wykorzystania online w przypadku programów
radiowych lub telewizyjnych” 106 . Ustawodawca polski ostatecznie rozstrzygnął te
wątpliwości zgodnie z założeniami dyrektywy 2014/26, pozostawiając jednak wątpliwości co
do prawa do zwielokrotniania. Wyjątek z art. 63 dotyczy organizacji radiowych i
telewizyjnych, w zakresie nadawania i rozpowszechniania i udostępniania na żądanie.
Wyjątek w zakresie nadawania i rozpowszechniania dotyczy „programu” i „audycji”, a
wyjątek dotyczący udostępniania na żądanie: materiałów uzupełniających program lub
audycje. Pojęcie licencji wieloterytorialnej zostało zdefiniowane w art. 3 pkt 12 ustawy o
zbiorowym zarządzaniu, z odniesieniem do korzystania z utworów muzycznych i słowno-
muzycznych w ramach usług dostarczania treści cyfrowych i usług świadczonych drogą
elektroniczną 107 i ze wskazaniem na pola eksploatacji z art. 50 pkt 1 i 3 pr. aut. W tym
świetle zastanawia objęcie „nadawania” a nie tylko wszelkich form rozpowszechniania w art.
63 pkt 1.
Założyć należy, że wykładnia dotycząca zakresu praw majątkowych, których dotyczy
zbiorowy zarząd, ma być spójna z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Zarówno w kontekście definicji „nadawania” w rozumieniu art. 6 pkt 4, jak i w kontekście
wykładni art. 21 ust. 2¹ istnieją wątpliwości w doktrynie co do zakresu, w jakim te pola
eksploatacji obejmują różne postaci korzystania internetowego. W odniesieniu do zakresu
pojęcia nadawania opinie doktryny nie są jednoznaczne. M. Czajkowska-Dąbrowska uważa,
że abstrahując od wszelkich implikacji w sferze zobowiązań międzynarodowych Polski,
nadawanie internetowe może być uznane za postać nadawania, jednak status prawny
nadawania internetowego w skali międzynarodowej pozostaje na etapie kształtowania się 108 .
D. Flisak i Z. Okoń również przychylają się do uznania, że nadawanie internetowe może
zostać uznane za nadawanie, a przyjęcie takiej wykładni spowoduje, że rozbieżności z
prawem Unii Europejskiej będą najmniejsze 109 . J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak
wskazują, że choć istnieją istotne funkcjonalne argumenty za uznaniem nadawania
internetowego za postać nadawania, nie można tego uznać za przesądzone i konieczna jest
interwencja ustawodawcy 110 . J. Błeszyński z kolei odnosi się do tego zagadnienia pośrednio,
wskazując, że art. 21 ust. 1, w którym mowa o „nadawaniu”, obejmuje nadania realizowane
drogą internetową 111 . Można by zatem uznać, że w projektowanej ustawie o zbiorowym
zarządzaniu zakłada się, że pojęcie nadawania oznacza „nadawanie internetowe”, choć trudno
to uznać za interwencję ustawodawcy wystarczającą do rozwiania wszystkich wątpliwości.
Jednocześnie natomiast Komisja w dokumentacji związanej z projektem rozporządzenia
wyraźnie wskazała, że „nadawanie” nie obejmuje nadawania internetowego, co jest zgodne
ze stanowiskiem Trybunału zaprezentowanym w wyroku C-279/13, C More Entertainment,
co należy uznać za stanowisko o znaczeniu ogólnym, a nie wyłącznie w kontekście jednego
aktu prawnego. W świetle polskiej implementacji wyjątek dla organizacji nadawczych na
pewno dotyczy webcastingu czy simulcastingu, ponieważ wskazano na rozpowszechnienie.
Dotyczy on też nadawania drogą tradycyjną. Jeśliby uznać, że licencje na cyfrowe nadania
wchodzą w zakres pojęcia licencji wieloterytorialnych 112 , odniesienie do nadawania
powinno korespondować z art. 21, gdzie mowa o pośrednictwie „właściwej organizacji
zbiorowego zarządzania” w rozumieniu art. 6 pkt 17 pr. aut. Trzeba zauważyć, że art. 63 nie
dotyczy zwielokrotniania, mimo że pola eksploatacji z art. 50 pkt. 1 zostały wymienione przy
określaniu zakresu terminu „licencja wieloterytorialna”. Nie jest to zgodne z art. 32
dyrektywy 2014/26/WE w związku z art. 3 lit. n, zawierającym definicję „praw do utworów
muzycznych do wykorzystania online”. Ustawodawca polski przyjął tu podobne podejście
jak w art. 21 pr. aut., jednakże zarówno treść dyrektywy, jak i istniejące wątpliwości co do
rozgraniczenia zakresu szczególnie prawa do udostępniania na żądanie a prawa
zwielokrotniania uzasadniają krytykę takiego rozwiązania. Zastosowanie art. 32 do
udostępniania na żądanie audycji, tzn. części nadanych programów, nie jest, jak wynika z
przeprowadzonych powyżej rozważań, bezdyskusyjne, opowiadam się jednak za takim
rozwiązaniem, jakie przyjął nasz ustawodawca. Nie widzę jedynie sensu rozróżniania
materiałów stanowiących uzupełnienie audycji i osobno nadawanego programu.
Wystarczające byłoby odwołanie do uzupełniania audycji, które przecież stanowią istotę
nadawanego programu.
104
Uzasadnienie projektu ustawy z 12.04.2017 r., s. 56,
https://radalegislacyjna.gov.pl/sites/default/files/dokumenty/uzasadnienie_zarzadzanie_prawa
mi_autorskimi.pdf (dostęp: 4.11.2018 r.).
105
Projekt ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi z
12.04.2017 r., http://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12297411 (dostęp: 4.11.2018 r.); tekst
projektu i dokumenty z nim związane dostępne na stronie Rady Legislacyjnej,
https://radalegislacyjna.gov.pl/dokumenty/opinia-z-7-lipca-2017-r-o-projekcie-ustawy-o-
zbiorowym-zarzadzaniu-prawami-autorskimi-i (dostęp: 4.11.2018 r.).
106
Opinia Rady Legislacyjnej z 2.07.2017 r., przygotowana na podstawie projektu opinii prof.
dr. hab. M. Kalińskiego i prof. dr. hab. D. Kijowskiego, przy uwzględnieniu opinii M.
Czajkowskiej-Dąbrowskiej, https://radalegislacyjna.gov.pl/dokumenty/opinia-z-7-lipca-2017-
r-o-projekcie-ustawy-o-zbiorowym-zarzadzaniu-prawami-autorskimi-i (dostęp: 4.11.2018 r.).
107
Odwołano się zarówno do ustawy o prawach konsumenta z 30.05.2014 r. (Dz.U. z 2017 r.
poz. 683 i 2361 oraz z 2018 r. poz. 650), jak i ustawy o świadczeniu usług drogą
elektroniczną z 18.07.2002 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 1219 oraz z 2018 r. poz. 650).
108
M. Czajkowska-Dąbrowska [w:] Prawo..., red. J. Barta, R. Markiewicz, s. 109.
109
D. Flisak, Z. Okoń [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak,
Warszawa 2015, s. 130–131. Autorzy przywołują m.in. moje stanowisko wyrażone [w:] K.
Klafkowska-Waśniowska, Prawa do nadań programów radiowych i telewizyjnych w prawie
autorskim, Warszawa 2008, s. 95. Stanowisko to rozwinęłam krytycznie w rozdziale:
Postulat neutralności technologicznej a nadawanie programów w prawie unijnym i polskim
[w:] Spory o własność intelektualną. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorom
Januszowi Barcie i Ryszardowi Markiewiczowi, red. A. Matlak, S. Stanisławska-Kloc,
Warszawa 2013, s. 465–481.
110
J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak [w:] System Prawa Prywatnego, red. Z. Radwański, t.
13, Prawo autorskie, red. J. Barta, Warszawa 2017, s. 1303.
111
J. Błeszyński [w:] System Prawa Prywatnego, t. 13, red. J. Barta, s. 1033.
112
Poprzez odniesienie do dostarczania „treści cyfrowych” w rozumieniu art. 2 pkt 5 ustawy o
prawach konsumenta i brak wyłączenia dotyczącego specyficznie usług nadawców.