GLOSS ARIUM

MEDIAE ET INFIM^E LATINITATIS

TOMUS I.
 MEDIAE ET INFIM^E L A T I N I T A T I S
CONDITUM A CAROLO DU FRESNE

DOMINO DU CANG AUCTUM

A M O N A C H I S O R D I N I S S. B E N E D I C T I
* V

CUM SUPPLEMENT-IS INtEGRIS

D. P. C A R P E N T E R I I
G. A. L. H E N S C H E L
SEQUUNTUR

CLOSSARIll GALLICUM, TABIM, INDICES AUCTORUM-El RERUM, WSSERTATIONB

EDITIO NOVA autfa pluribus verbis aliorum scriptorum
'• ' , ' ' A- ' ,*
Leopold FAVRE
Membre de la Soci^tS de 1'Histolre de France et correspondant de k Soci^tS des Antiquaires de France.
' ' ' v

l
TOMUS PRIMUS

NIORT
L. F A V R E , I M P R I M E U R - f i D I T E U R
1883

TOUS DROITS RESERVES

217315

, . ...• «
••'*
•• I••• *•• *•» ••*t;*• • •••«••». ••«»•••••••« «•» •«• ••
* I .* • » i.*» '• « f*
 AVIS
CONCERNANT CETTE NOUVELLE EDITION
DU GLOSSARIDM
LE GLOSSARIUM MEDIAE ET INFIBLE LATINITATIS de Du Gange
jest un de ces ouvrages qui doivenl figurer dans toutes
les bibliotheques, merae les plus modestes.
L'oeuvre de Du Cange me'rite notre respectueuse
admiration. Avant cet erudit, il n'existait pas de dic-
tionnaire complet de la basse latinite. Gependaut,
beaucoup d'ouvrages et unefoutS de documents publics
et prives sqnt Merits dans cet idiome incorrect et
barbare, de*sign£ sous le nom de mediae et infimce
latinitatis. Scaliger avait trace le plan d'un glossaire
de cette nature; Meursius 1'avait commence, Spelman
et Vossius re'unirent un grand nombre de mots, mais
aucun de ces lexicographes n'avait pu mener a fin cette
colossale entreprise. Du Gange etait seul capable de
composer ce dictjonnaire. II possedait une immense
erudition, une excellente methode, un esprit clair et
un infatigable amour de retude.
Le Glossaire latin de Du Cange parut en 1678. Plus
heureux que La Curne de Sainte-Palaye, il puTvOir la
publication de son manuscrit. Des 1'annee suivante, le
Glossaire latin fut reimprime a Francfort-sur-le-Mein.
Au commencement du xviii" siecle, les Bdn^dictins
de la congregation de Saint-Maur en preparerent une
nouvelle Edition ; elle fut complete a 1'aide des
Jravaux public's, depuis 1679, par les savants Mabil-
lon (1), Martene (2), d'Achery (3), les freres Sainte-
Marthe (4), Baluze (5), Muratory (6), et Adrien de
Valois (7).
L'e*dition, mise sous presse en 1733, fut termine'e
en 1736 ; elle fut suivie en 1766 d'un supplement en
quatre volumes, par Dom Carpentier. MM. Didot ont eu
1'excellente pense^e de rdimprimer le Glossarium,
en y placant dans 1'ordre alphab&ique, les articles
(1) Vetera Analecta. — (2) Veterum scriptorum collectio nova.
— (3) Spicilegium veterum aliquot scriptorum. — (4) Gallia
Christiana. — (5) Capitular. Regum Francorum. Miscellanea.
- (6) Rerum Italicarum scriptores. - (7) Valesiana.
PILEFATIO
du supplement de Dom Carpentier. Ce travail, confM
au savant M. Hensehel, a ete execute de 1840 k 1850.
L'^dition publiee par MM. Didot, fut rapidement
epuis^e. Depuis plusieurs anndes, cet ouvrage ne se
trouve plus dans le commerce de la librairie, Cepea-
dant, le Glossarium est 1'objet du souhait le plus
ardent de la part de tout homme qui se livre a une
etude un peu approfondie des langues du moyen Age
et des anciennes institutions des races latines.
La publication que nous venons de terminer du
precieux manuscrit du Dictionnaire historique tie
Vancien langage franfois, par La Curne de Sainte-
Palaye, nous a mis en rapport avec un grand nombre
de pnilologues qui nous ont conseille de faire suivre
I'oeuvre de La Curne de Sainte-Palaye d'une nouvelle
edition Aa Glossarium de Du Cange. C'etait deja notre
grande preoccupation, aussi a von s-nous fait 1'accueil
le plus empresse a cette excellente idee. Mais avant
d'entreprendre un travail aussi etendu et aussi sdrieux,
dont nous comprenions 1'importance, nous avons
voulu reunir des documents qui nous permissent de
produire une oeuvre digne de 1'illustre Du Gange ,et
de ses ceiebres continuateurs.
Nous avons d'abord obtenu de MM. Didot I'autorisa-
tion de reimprimer le texte qu'ils ont donne ; puis
nous avons fait appel aux Medicevistes, qui se sont
empresses, avec un zele dont nous sommes profonde-
ment reconnaissant, de nous prater leur concours.
Nous avons pu ainsi rassembler un grand nombre
de mots de la basse latinite qui completent cet ouvrage.
Cette nouvelle edition sera done conforme a celle
donnee par M. F. Didot, mais considerablement aug-
mentee.
Nous reproduirons toutes les additions faites par
M. Henschel, ainsi que tous les mots ajoutes au Glos-
sarium par ce profond erudit.
i
 — II —
Nous publierons les suites donne'es par M. Henschel
ei qui comprennent:
1? Le Glossaire Francais;
2*> Les Observations de Du Cange sur FHistoire de
Saint-Louis, par Joinville, e"crites en francais;
3° Les Quarante-cinq Index disposes par Du Cange,
par ordre de matieres;
& Les Dissertations relatives aux me'dailles et monu-
ments concernant les empereurs de Bizance, avee les
planches qui accompagnent ces Dissertations.
Nous donnerons ainsi un texte definitif du Glossa-
rium. Ce sera pour nous tine profonde satisfaction et
un grand honneur d'avoir pu prendre part a ce travail.
Notre rdle est eelui d'un e~diteur exact et consciencieux.
Si lious apportons quelques pierres a ce monument
tftteraire, e'est pour lesde'poser au pied, et non avec la
t&ne'raiFe prevention d'en couronner un aussi colossal
Edifice,
J tl.existe plusieurs biographies de Du Cange. Son
.existence se, resume eh un mot : le travail. Ce fut la
graride jouigsance et la profonde consolation de sa vie.
Jla^onstamment travaille" qualorze heures par jour.
jJl^ittfous-soit jiiermis de citer un trait caracteristique
|fe B0ja;eulte pour la science. Ee jpiir mejne de son
;inaraage^ 6» sjortsnl, de ia <$te"Qpronie miliaie, il s'eu-
V* VA* t^tV* f****y v*V **•* VV**'*1**V'***T* • **.**M:***»»WJ. ** w VJ.,*
1Cii»a 40n$ant six heures dans sa bibliottieque, en te"te
&te% avee;sesItvresfil venait leur prouver que sa
ifeutfeUeJaffettion, ne lui faisait pas ouplier ses cheres
% ^Kari^s dn/i^feBBej sieor de Du Cange, naquit &
^ieiis..^ iJS dgteoufcB 16W, dans cette annee ot
"Henri IT tonibaii sous les coups de Mvaillae. So*n
j^rjEt, ore'vdt,royal4$fieauquesne, dsun esprit cultive',
3tolu|.que^jn'^3gte0ftt une ihstructiontress ^tehdue.
;|ifije^n|/Uu c^ige, 0ntra, des 1'flge de neuf ans, au
"college «ei Jesiiltes d'Aniiens. Soirattention soutenue,
tujf,^,rjtude ejt ia yivacite de son esprit furent
renfar4u$s jiar ses protesseurs, qui s'atta-
ItrftSyelopner,ses- jpjrecieuses qualite's. Aussi,
rapiflps: pro^res, et, ett quelques -anne"es, il
grec, le francaip et plusieurs langues
ses eHudes daas eet diablissement, et alia
son droit a Orleans. Ll,» cpmme a Amiens, il
attira Tattention et gagna la bienveillance de ses
professeurs par son amour du travail et la penetration
d£ §pa esprit. On raconte qu'il approfpndit plusieurs
questions de notre vieux droit coutumier, conside're'es
j usque la comme des problemes insolubles, par les
plus e"minents jurisconsultes. Ce n'e'taient plus 1'intel-
ligence, la capacity, le travail qui se montraient,
c'etait le geni© qui commeneait a briller avec e'clat,
pour jeter ses vives lueurs sur les usages, les cou-
tumes, les moaurs des premiers sigcles de notre
histoire nation ale.
Le jeune e"rudit quitta Orleans et vint a Paris, ou il
fut recu avocat au Parlement, le 11 aout 1631. Le
courant de ses iddes 1'eut reteuu dans la capitale, ou
il pouvait satisfaire son gout si prononee' pour les
recherches studieuses, mais son pere desirait le voir
revenir pres de lui. Sans he"siter, ce fils respectueux
de la volonte' paternelle, abandonne Paris, les riches
bibliotheques et les precieux ddpols de manuscrits
de la capitale, pour revenir a Amiens.
Dans sa ville natale, Du Cange rencontra de vives
sympathies; une foule de families nobles mirentasa
disposition des chartriers, des litres et des documents
historiques de toule nature. On comprenait de"ja que
ce jeune bomme serait Thonneur de sa province.
Ileut la douleur de perdre son pere, mais pour
obe"ir,a ses dernieres volontds, il resta a Amiens, ou
il sembla se fixer definitivement, en e'pousant, le 19
juillet 1638, Catherine du Bos, fllle d'un tresorier de
France de cette ville. Ce jour-la, comme nous I'avons
de*ja fait remarquer, le nouvel e"poux consacra six
heures a I'e'lude.
Sept ans plus tard, en 1645, Du Cange achela la
charge de son beau-pere., Voici 1'historien, le philo-
logue, le compulseur de vieux titres, le litterateur
devenu financier; non pas a 1'aide de commis et de
fonde's de pouvoirs, mais alignant lui-m^me les chiffres,
et en contact avec le public, qu'il charmait par ses
manieres distingue'es et bienveillantes.
La peste, qui ddcima la population d'Amiens, en
1668, le forca de quitter cette ville, et il alia s'etablir
a Paris, ou 1'appelaient ses nqmbreux amis et les riches
collections de documents qu'il avait autrefois quitted
avec tant de regrets. La, il vdcut dans I'mtimite' de
M. d'He"rouval, un e'rudit qui, lui aussi, s'occupait o*e
recherches historiques, mais qui reconnaissait ta haufe
supe"riorite de son ami et.avait accept^ le rdle de'v.oue'
et modeste de recueillir des docum,ents. Pendant vingt
ans, Du Cange travailla ayec une.arde.ur et utfe p0rai-
vdrance querien,neralentit. Pe'gage' des obligations
de la soci^te", qui imposent. une si grande .perte <le
temps, il consacrait sa vie entire a Fe'tude. Cie.q&Hl
produisit dans cette pe'riode d*activity inteilectuelle
parail prodigieux, et Oft pourrait croire qu'il se faisait
aider par de aomtreux secretaires, si tops ses manus-
crits n'e'taient Merits de sa main.
, Sa robuste consjtitution re'sista iQngtempsa-cet exces
de travail; mais il dtait'attaqu6 d'Une stra'ngurie, et. le
23 octobre 1688, il mourut a soixante-dix-buit ans, des
suites de cette maladie, qui fait tant de victimes parmi
les hommes d,e Jettres. ' ,
Le plus remarquable ouvrage de Du Cange est le
Glossarium medice et infimce latinitatis. Le c^ebre
Bayle en parle avec admiration. « Ou est, » dit ee
critique, « le savant, parmi les nations les plus
« fameuses pour I'assiduite' au travail et pour la
« patience necessaire a copier et a faire des extraits,
« qui n'admire la-dessus les talents de M. Du Cange
« et qui ne 1'oppose a tout ce qui peut etre venu
« d'ailleurs en ce genre-la ? Si quelqu'un ne se rend
« pas a cette consideration gdnerale, on n'a qu'a le
« renyoyer ad poenam libri: qu'il feuillette ces
« dictionnaires, et il trouvera, pour peu qu'il soil
« connaisseur, qu'on n'a pu les composer sans e"tre
« un des plus laborieux et des plus patients hommes
« du monde. »
Cependant, malgrd son rare merite, Du Cange elait
1'homme modeste par excellence. On raconte qu'un
etranger, anime du m^me esprit qui, d'un bout de
1'Asie & 1'autre, avait amen£ le philosophe Apollonius
 Ill —
dans I'e'cole du brahmane Yarka, et qui des extrdmites
de la terre avail conduit a Padoue un admirateur de
Tite-Live, e"lait venu a Paris rendre hommage aux
savants frangais, et s'eclairer de leurs lumieres. On
1'adressa au plus savant de to us, a Du Cange, qui lui
dit: C'est Mabillon que vous devez aller voir et con-
suiter ; mais Mabillon le renvoya dans 1'instant, en lui
re'pondant: Retournez a Du Cange, il a ete, it est
mon maitre, et il sera le vdtre. Ce combat touchant
d'une pre'fe'rence re*ciproque n'e'tait pas un discours,
c'etait un sentiment; et ces deux savants n'eussent
pas e'te' egalement grands s'ils n'eussent pas eleS egale-
ment modestes. C'est par cette modestiede sentiments,
comme par I'e'levation de ses talents, que M. Du Cange
avait nitrite cette sorte de respect qui lui survit (1).
Dom Mabillon proclame la valeur et 1'utilite du
Glossaire de Du Cange dans la preface de son traile* De
Re diplomatica (1681). II parle du Glossaire en ces
termes : « Amplissimus liber, omnibus apertus, de
« omnibus agens, ex quo, quantum profecerim, malo
« alios quam te judicare. »
Get dloge a etd ralifie' par tous les savants, et, de
nos jours encore, le Glossaire de Du Cange est eonsi-
de>8 comme un prodige d'e'rudition. Cette oeuvre seule
suffisait a sa gloire; mais il ne se borna pas a ce
travail, et il en prepara un semblable pour la langue
grecque, devenue, elle aussi, rustique. Dans ce voca-
bulaire, il ne se borne pas a donner la veritable
signification des mots ; il fait connaltre la religion de
Tempire grec et sa liturgie, sa jurisprudence et ses lois,
la tactique et les armes ou les machines de guerre, la
me'decine et la botanique ayec leurs termes originaux
recueillis dans les manuscrils arabes, la chimie et les
mathematiques avec leurs signes et leurs hie'roglyphes,
la numismatique et toutes ses branches, 1'archeologie,
enfin 1'histoirede 1'empire d'Orient. Celouvrage me'rile
ainsi d'etre place* a cote du Glossaire latin, et a vfllu
a son auteur les louanges les mieux me'ritees. En voici
une des plus dedicates comppse'e par de la Monnaie,
auteur de poesies latines estime'es :
Ausonios postquam graiosque effusa per agros
Barbaries Romam pressit utramque diu,
Cangius hanc vinclis qui tandem et carcere frsenet.
Res mira ! e Gallis ecce Camillas adest.
Rien n'etait superficiel chez Du Cange; il savait
approfondir un sujet et il ne 1'abandonnait qu'apres
1'ayoir completement e'tudie'. C'est ce qu'il fit pour
1'histoire byzantine. Nous lui devons une histoire de
Constantinople sous les empereurs frangais ; des notes
et des eclaircissements sur la conquele de Constanti-
(1) Extrait du discours sur Du Cange, qui a remporte le prix
de 1'Academie d'Amiens, en 1764.
npple e'crite par Ville-Hardouin ; des remarques sur
Anne Comnene, Nyce"phore de Bryenne, Cinname,
Grdgoras, Zonare, et sur plusieurs autres historiens
de Constantinople ; enfin une chronique ge'ne'rale de
1'Histoire Byzantine. Tous ces ouvrages sont le rdsultat
d'etudes operees sur des documents originaux. Les
e'crivains qui s'occupent de cette dpoque sont oblige's,
encore aujourd'hui, d'avoir recours ^ ces travaux si
savants et si complets.
Du Cange, tout en se consacrant aux langues grecque
et latine et a 1'histoire byzantine, ne negligeait point
1'dtude de nos annales. II preparait une histoire generale
dela France, mais les limites de la vie humaine ne lui
permirent pas d'accomplir ce yaste dessein. Ainsi, il
avait amass^ de nombreux materiaux pour une descrip-
tion historique et geographique des Gaules, pour
1'histoire et la chronologic des rois, et pour un nobiliaire
ge'ne'ral de la France. L'histoire du regne de Saint-
Louis, de Joinville, qu'il a accompagnee de notes et de
dissertations, prouve qu'il posse'dait toutes les qualite's
indispensables a un grand historien.
Le ministre Colbert avait forme le projet de publier
le Recueil des historiens de France. Ce fut Du Cange
qu'il chargea de la direction de cette grande publication
nationale. Ce savant re"dig-ea la preface et exposa le
plan de ce recueil, sans se prdoccuper des ide'es du
ministre, qui le trouva deTectueux et en demanda un
autre. Du Cange, trop consciencieux pour faire csuvre
de courtisan,refusa de changer son premier plan, qui
ne pouvait 6tre modifie sans nuire a ce recueil, et qui,
un demi-siecle plus tard, devait ^tre mis ^ execution
par Dom Bouquet.
Ces travaux sur 1'histoire ge'ne'rale de la France
n'avaient point fait oublier a Du Cange sa province
nalale. II a laisse' en manuscrit un nobiliaire et une
hjstoire de la Picardie.
Heureusement que tous ces pre'cieux manuscrits ont
e"te conserve's avec soin et sont parvenus jusqu'a nous.
II faut espdrer qu'ils ne resteront pas enlfouis dans les
cartons ou ils reposent, et qu'il se trouvera enfin un
dditeur pour les publier. Du Cange est un dcrivain
dont les ceuvres doivent figurer au premier rang dans
toutes les bibliotheques; ses ouvrages sont indispen-
sables aux savants qui veulent faire des recherches
se'rieuses et profondes, sur 1'histoire et les langues du
moyen &ge.
Nous placerons dans le dixieme volume plusieurs
documents concernant la biographic et les travaux de
tiu Cange.
L. FAVRE.
 DOMINI DU CANGE,
AD
GLOSSARIUM.
DE CAUSIS CORRUPTS LATINITATIS
Ut rerum omnium, sic linguarum
instabilis conditio.
(a) Plato in
Cratylo. I. Preeclare olim dixit Heraclitus apud (a)
Platonem (1), to. ovra Uvw, to. navra, xal fte-
veiv ovSev. Nee recte minus apud eundem
Socrates (2), p&Tammuv navra xQrjfiaza, xal
pri$ev n&eiv. Ea quippe est rerum, qua3 sub
coelo sunt, natura et conditio, ut quemad-
modum ortum habent suum, ita el interi-
turn consequantur. Nihil in iis firmum
constansque est, et quod semel in hicem
prodiit, abdat se se in decursu temporis,
ac tandem extinguatur necesse est : unde
(6) Senecse
epistola71.
belle Seneca (&) dixit, Certis ire cuncta tem-
poribus, nasci debere, crescere et extingui,
nullique rei non senectutem suam esse :
ita ut quod protulit ac dedit sua sponte
natura, quasi tamen beneflcii poeniteat,
retractare ac resumere videatur (3), rj navra.
xal xopt&tai yvffis. Quin et homo ipse,
(1) Quse sunt abire omnia et manere nihil.
(2) Res quotquot sunt occidere, et nihil per-
manere.
(3) Natura est quse dat et aufert omnia.
qui (1) dxa>v TOV voqtov ®eov (a) Hierocli (2), (a)L. dePro-
vid. p. 26.
rifjuov xal tegov s&ov (b) Psello dicitur, perpe- (6)
tua3 istius instabilitatis et vicissitudinis m-
signe praebet exemplum. Ex infantia sen-
si m ad adolescentiam, hinc per statge viri-
lisque setatis robur in senium tandemque
in mortem delabitur. Quid mirum, si lin-
gua3 perinde ipsa3, quibus cogitationes
suas exprimit explicatque, nedum sibi
constent; et ut sua initia, sua incrementa,
ita et sua pariter decrementa obtineant.
Scite igitur, meo quidem judicio, quidam
ex eruditis dixere, viyum quoddam et spi-
rans in earum mutationibus humana3 vitae
exprimi simulacrum, ut quse velut infantes
in suo balbutiant ortu, cultu deinde ar-
tisque disciplina sensim adolescant, ac
rursum ex ejusdem artis desuetudine ad
pristinam redigantur infantiam, vel etiam
interdum omninp evanescant. Quod sane
compluribus accidisse evidens per se se
manifestumque est, cum modo non sit
(1) Imago intelligibiUs Dei.
(2) Honorandum animal et sacrum.
vt
invenire, qusenam fuerint Poenorutn,' Phoe-
riieum, Gallorum, Germanorum, Britanno-
rum, Hispanorum, aliarumque gentium
linguae, quarum nulla, vel eerte paucissi-
ma supersunt vestigia: et quse nondum
prorsus exolevere, tan turn a priinseva sui
absunt origine, et ab ea, in quam evasere,
prsestantia, ut fatendum sit in miserabile
prolapsas senium, ad suam quodammodo
rediisse balbutiem, sic ut non eaBdem,
quaa prius, sed diversse prorsus essevi-
deantur. Proinde verissimuai quod ait
(a) Lib. Yarro (a), Consuetudinem loquendi esse in
Ling. Lat.
motu, itaqu&solere fieri ex meliore deterio-
rem; Vetustas enimt subdit idem Scriptor,
non pauca depravat, multa toUit. Quern
puerum vidisti formosum, nunc vides de*
formem in senecta. Tertium sceculum non
videt eum hominem, quern vidit primum.
thorn.
, lib. l.de
« Multa sunt, inquit (&) Scriptor Anglus,
linguae Graeca? « qua3 nullam'stabilem ac firmam nature
« suse sedem,, et quasi ideam habeant: in
« quibas moris et consuetudinis praecipu-
« «m .jus et tanquam imperium est, ut ex
« «jus decrelo cuncta fiant et adminis-
* trentur: cujusmodi linguas et habitus et
« mores dicimus hominum viventium,
« qua3 nulla stabili ia sede, sed in perpe-
« tuo motu ac mutation© consistunt. Ne-
« que enim testaru^tum solum, et supre-
« ma voluntas hominis incerla, variabilis,
« et, ut Jurecensultus ait, ambulatpria
« censetur usque ad mortem; sed et4psa
i h'ominis facies, et oris lineamenta, et
« iota quasi figure corporis, et veslis for-
« ma, et gestus ratio, quandiu quis in vi-
« vis degit» identidem imtautant^r. At ubi
« semel ex iis exeesserit, stabHitetem
« ; quandam suam conseqtwta :sunt: ut
« nequ© ex ejus voluntatfe, <[U3& jam nulla
«; esse potest, nec.exarbitri0 posterorum,
« quod tantum jus in iato functum non
<r ftabet,Tariari atcfae aliter effitigi queant,
* vel aUerationem ullanx aecipere. Id
'« porrp ipsirm in Linguis accidisse quis
« inficiari audeat? Nonneenim tresillas
« praestaniissimas, Latinam, Grsecam et
« Hebraieam, injaria temporls, tanquam
« Saturni edacitate voratas adeo atque
* consumptas videmus; ut ubi maxime
« illse frequentarentur olim a.vulgo, ibi
« hodie nee intelligantur quidem? Sed
« quemadmodum civium illorum qui
« maxime vel in Atheniensium Republica
« flprebant, ul Themistoclis, Aristidis,
« Cimpnis, Miltiadis; aut in Romana, ut
« Appii, Pauli, Fabii, Papyrii, Camilli me-
« moriam et cognitionem non a plebe,
« qua3 nunc Romana est, vel Atheniensium
« efflagilare possumus, quippe qua3 nihil
« horum sciat, vel inaudierit; ita neque
« ill! hodie de eorum Lingua quicquam
« respondere possunt. Solum illud de
« utraque re certum et exoloratum habe-
« mus, quod e monumentis librorum se-
« dulitate ac diligentia possit erui. Ergo
nee hnjus aBtalis dpctis homjnibus, cum
quid de Lingua3 illius antiquaB, et in
libris taritum ac monumentis veterum
viventis sono comminiscuntur, quod ex
iisdem libris non possunt comprobare,
fides est adhibenia. Nori hercle magis
quam si historiatm aliquam de priscis
illis viris ac antitjuofum faclis concin-
narint, qu33 nusquam a quoquam ve-
terum fuerit relata. Quis enim Italos,
Gallos, et Hispanos Latine unquani lo-
cutos sibi persuaserit ex hodiernis eo-
rum linguis, qu^D- Latinam. ut matrem
agnoscunt, et a qua genus ducunt (a}. (a) Oct. Fer-
rarius. ,
Ita paulatim Linguarum omnium fato,
(verba sunt viri doctissimi) inquilinorum
ac mancipi<jrum ex omni natione ac
turba externa, vulgique cuncta depra-
vanlis licentia, Latialis sermo corruptus
acvitiatus est, ut mater filias pingue
quiddam et agreste sonantes, veluti
alieni sanguinis abdicaverit; natae pa-
rentis sermonem non intell»ganl»r et ut
intelligant a3rumnabili labore nutricis
an npyercaB linguam diu perdiscere inter
pueritia3 poanas ac supplicia numerent.
Nee ipsa3 sorores se se inter se nqsci-
tant, et sicut animis, ita sermone dissi-
dentes ad Iingua3 commercium sequestro
uti coguntur, ac portenti loco inter
eadem a'lvo editas, surda verba, muta
loquacitas mentisque interpres oratio
egens interprete;' Tantum cevi longin-
qua valet mutare vetustas. Quamquam
id minime mirum yideri debet, cum,
ut diximus (&), deficiat omne quod nm- (6) QuintO.
lib. 5, c. 10,
citnr. »
Linguae Latince ortus, incrementa, casus.
II. Jam vero si ejusdem Lingua3 Latina3,
cujus gratia hane DisseFtationem institui-
mus, originem et inerementa investi^mus
ac perscrutemur, quis non animadvertit
erebras illas quo utitursermonis mulatio-
nes, quibus ut Linguas csetera3, juxta tem-
porum vicissitudines, obnoxiam se vidit ?
Latinus sermo, ait (c) Sosipater Charisius,
« cum ipso homine civitatis sua3 natus,
« significandis intelligendisque, qua3 di-
« ceret, pra3stitit. Postmodum plane su-
« pervenientibus saBculis accepit artifices,
« et horum solertise observafcionibus
« captus est, paucis admodum partibus
« orationis, normaB sua3 dissentientibus,
« regendum se regula3 tradidit, et illam
« loquendi licentiam- servituti rationis
« addixit: qua3 ratio adeo cum ipsa
« loquela generata est, ut hodie nihil
« de suo analogia3 inferat. Ea enim qua3
« ad explicandam elocutionem jam apud
« sensus npstros educata sunt, a eonfu-
« sione veritatis disseminavit et disparibus
« paria copulavit, ad affectionis regulam
 D. D. DU CANGE
« argumento similium (a).» Verum quam
pion. Barbati. artis disciplina, elegantissimorumque au-
ctorum imitatio rudem perpqliverat, bre-
vique ad summam perfectionis dignitatem
perduxerat, quseque florenle republica
viguerat ac stelerat quandiu Romana res
stetit, exinde cum Imperio ipso sensim
deflexit, et quod in cseteris rebus accidere
solet, per eosdem gradus et incrementa
quibus adoleverat, revocata, pristinam
rursus ad infantiam balbutiemque redacta
est. Ita Latinse Linguse sua quodam modo
fuit infantia vel pueritia, adolescentia et
senectus: vel potius setates quatuor, si
quasi virilis seu conslans a3tas adolescen-
(6) hid. 9. tia3 et senectuti interseratur (&). «Lalinas
cap. 1. sect. 6. « enim linguas quatuor quidam esse dixe-
« runt, Priscam, Latinam, Romanam,
« Mixtam : priscam, qua vetustissimi
« Italise Populi sub Jano et Saturno sunt
« usi, incondita ut se habent carmina
a Saliorum, scilicet
Quum neque Musarum scopulos quisquam superarat,
Nee dicti studiosus erat.
« Latinam deinde, quam sub Latino et
« Regibus Tuscia3 cseteri in Latio sunt
« locuti, ex qua fuerunt XII. Tabulse
« scripts : Romanam, quse post Reges
« exactos in populo Romano viguit,
« quam Nsevius, Plautus, Ennius, Virgi-
« lius Poetse, ex Oratoribus Gracchus,
« Cicero ca3terique effuderunt: mixtam
« denique qua3 post Imperium latius
« promotum simul cum moribus et ho-
« minibus in Romanam civitatem irrep-
« sit, integrilatemque verbi per solcecis-
« mos et barbarismos corrupit. » Pris-
cam igitur cum infantia, Latinam cum
juventute, Romanam cum virili quasi
aptate, mixtam denique cum senectute
licebit comparare. De postrema, scilicet
(c) Schoppius. mixta, (ut sileamus de (c) iis qui Latinaa
Linguse quatuor assignant setates, auream,
argenteam, aeneam et ferream), sermo-
nem instituere decrevimus, ac investigare
potissimum, quid Latini sermonis ele-
gantiam nitoremque adeo deturparit et
vitiaverit, ut in quoddam quasi senium
(<t) Robert.
prolapsa sequioribus sseculis, ad interitum
Constant. propemodum venisse videatur (d). Atque
huic quidem quarto et jam senescentis
LinguaB tempori Eloquentise Magistri
solent adscribere Gellium, Macrobium,
Lampridium , Spartianum , Trebellium
Pollionem, utrumque Victorem, juriscon-
sultorum centones, qui in Pandectis in
u n u m quasi corpus conflati, Taciturn, et
alios ejusmodi argument! et styli, qui
ad setatem Imperatoris Gordiani perve-
nere. Ab eo quippe tempqre penitus
extincla3 sunt Latinse puritatis reliquise,
et barbaries undequaque, non modo
Italiam, sed et Romam ipsam invasit,
atque cseteras exinde provincias Romani
Imperii, in quibus utcunque Latins
vii
Linguae puritas hactenus servata fuerat,
florente adhuc Republica ac Imperio. Tune
enim barbaris has pervadentibus, non
incola3 duntaxat, verum etiam Lingua
ipsa, quasi sub jugum missa, servitutem
passa est, ita ut vix tantillum se se in
aliquot Scriptoribus non prqrsus ineul-
tis extulerit; conservaritque incolumem,
cum in vulgo foeditate barbarica vitiata
passim jaceret.
Quid sit Latinitas et quibus constet.
III. Atque ut institute Disputationis
initium faciam, statuendum mihi videtur
in primis, quid sit Lalinitas, quidve hac
vpce intelligatur, ut in quibus corrupta
vitiataque fuerit, inde percipiamus. Lati-
nitas, inquit(a) Auctorad Herennium, est (a) Auctor.
ad Herenn.
quce sermonem purum conseryat ab omni
vitio remotum: vel, ut(&) Sosipaier Chari- (6) Sosipater.
sius (c), Diomedes, et (d) Maximus Victori- (c) Diomedes.
(d) Victorf-
nus, est incorrupta loquendi observatio se- nus.
cundum Romanam Linguam: ut denique(e) ,(e) Lib. 3.:de
S. Prosper: Ea est, ni fallor, judicata Vita contem-
plat. c. ult.
Latinitas, quce breviter et aperte, obser-
vata dumtaxat verborum proprietate,
res intelligendas enuntiat, non quce
vernantis eloquii venustate luxuriat.
Constat autem, ut asserit (f) Varro, his (/•) Varro de
Ling. Latin.
quatuor, natura, analogia, consuetudine
et auctoritale. « Natura, inquit, verborum
« nominumque immutabilis est, nee quic-
o quam aut minus aut plus tradidit
« nobis quam accepit. Analogia, sermonis
« a natura proditi est ordinatiq, quas
« barbaram Linguam ab erudita dissociat.
« Consuetudo, seu ratio curiosa3 observa-
« tionis uti ab aliis appellatur, non ratione
« analogiaB, sed viribus par est, ideo
« solum recepta, quod multorum cqnsen-
« sione convaluit: ita tamen ut illi artis
« ratio non accedat, sed indulgeat. Aucto-
« ritas denique in regula loquendi noyis-
« sima est: nam ubi omnia defecerint,
« sic ad illam, quemadmodum ad sacram
« anchoram decurritur: non enim quic-
« quam aut rationis aut natura3, aut
« consuetudinis habet, cum tantum opi-
a nione secundum veterum lectionem
« recepta sit, nee ipsorum tamen, si
« interrogentur, cur id secuti sint, scien-
« tium.» Qua3 quidem omnia brevi epilogp
complectitur (g] Victorious, scribens « Lati- (g) Victorl-
nus de Arte
« nitatem constare tribus modis, ratione, Gramm.
« auctorilate, consuetudine. Ratione se-
tt cundum Technicos, id est, artium
« traditores: auctoritate, veterum scili-
« cet lectione: consuetudine, quse docto-
« rum modo loquendi usu placita assump-
« taque sunt. »
Quaratione vitietur. Quid sit Solcvcismus.
IV. Cum igitur in Lingua Latina, de qua
nobis est sermo, contra naturam, analo-
VIII PRJEFATIO
giam, consuetudinem et auetoritatem pec- vel sono enuntiatum, quo ab eis, qui Latine
catur, turn Latinitas corrumpitur ac vitia- ante nos locuti sunt, enuntiari solet. Qua3
tur, neqtie hac appellatione donari debet, quidem barbarismi definitio vitia contra
qua3 suis non insistit legibus. Porro contra naluram compleclitur, cum scilicet ver-
naturam peccatur, si vox Lalina non sit; bum, quod Latinitas non agnovit, usur-
contra analogiam, si prava sit verborum palur: contra consuetudinem et aucto-
constructio; contra consuetudinem deni- ritatem, si non vulgo, aut omnium con-
que ac auctoritatem, si verba non mullo- sensione receplum sit, aut graviorumv
rum consensione recepta, vel proborum Scriptorum aucloritate roboratum. In hoc
Scriptorum judicip firmata sint. « Atque enim differunt soloacismus et barbarismus,
« ut de eonsuetudine et auctoritate quae- quod soloecismus in sensu et in plurium
(*) Smith. o dam praBmitlamus (a); verborum alia conjunctione sit , barbarismus in voce.
lib. 1. de Line. « yetera sunt, nova alia: nam si Plau-
Gr. pronunt. Utrumque autem complexus videlur (a)
p. 9. « tina s u n t , aut Enniana, quantumcun- Hermogenes, scribens duo genera esse
« que longo tempore non audita profe- aftagaTrjfAdTd)!' COHtra Ae'^, Scilicet rip
« runtur in lucem, vetera sunt: sin a dxvgiav, et naQaydoQdv, altero SOlCBCiS-
« Quintiliano vel Gellio, vel aliquo eorum mum, altero barbarismum innuens. Est
« qui turn, vel etiam aliquot post sasculis igitur barbarismus proprie in Lingua
« vixerunt, ut Apuleio aliisque ejusdem Latina, cum vox aliter quam debet effer-
« setatis Scriptoribus efficla ac usurpata, tur (&). Marlialis : (ft) Lib. 6,
ep. il.
« qui non reperiebantur Ciceronis atque Cinnam, Cinname, te jubes vocari,
« Octavii temporibus, sub quibus constans Non est hie, rogo, Cinna, barbarismas ?
« Latina3 Lingua3 a3tas vulgo censetur, Tu si Furius ante diclus esses,
Fur ista ratione dicereris.
« nova sunt, etsi ante mille quadringentos
« annos constituta compactaque fuerant. Nempe aliud est Cinna, aliud Cinnamus;
« Prisca ilia et obsoleta, qua3 ante Ennium, aliud Furius, aliud Fur, tamelsi utrumque
« et ista nova et ridicula, quse postAulum vocabulum Latinum sit (c). Et alibi : (c) Lib.
epist. 66.
1.
« Gellium invaserant in Latinam Linguam, Cum dixi ficus, rides quasi barbara verba,
« castiorloquendi ratio respuit, et qui sibi Et dici ficos, Cfeciliane, jubes.
« Aristarchi vices in illo labore desumpse- Dicemus ficus, quas scimus in arbore nasci,
Dicemus ficos, Caeciliane, tuos.
(6) Theon in « runt, pepulere foro. » Cum, ut ait (b)
Progymn.p.34.
Theon Sqphista, curare debeant, pra3sertim (d) Ubi barbarum verbum, ficus , non (d) Laur.
Valla lib. 1.
quidilucide et aperte scriberecontendunt, dixit, quasi peregrinum esset, sed quod in Eleg. c. 4.
ut voces non modo poeticas, figuratas seu ejus declinatione barbarismum fieri con-
metaphorieas, sed et confictas et peregri- tenderet Ca3cilianus (e) : Aliud enim est (e) Diomed.
Pronto. Sarisb.
nas Vltent: (1) xard (fe rrjv hsgiv, yvbaxTEoi' r& barbarismus, aliud ^eago^is, seu dictio lib. 1. Met.
aa^rjvi^ovTt, rd nonqrixa. ovbftaTa Myeiv, xai ne- barbara, quam ^Sa^oyiav vocat (f) Isido- c. 18.
7totr][MSya, xai TQonixd, xai a^aia, xai geva, xai rus, cum barbarismus sit in Latina, dum (f) Isid. lib.
1. c. 31.
opavvpa. Csetera porro in Latinitate vitia corrumpitur, pagSaQotegis vero in peregri-
ad duo potissimum reducuntur aGramma- na, dum lalinis eloquiis inserunlur voces
(c) Sosipater
ChwiBlus.lib.2.
ticis, soloecismum el barbarismum(c). Soloa- peregrine et barbara3 ; cujusmodi sunt de
cismus ab iisdem definitur corruptio, non quibus'(#) Terlullianus : Quce accusatio vo- (?)InApolog.
dictionis, sed constructionis: vel non con- cabulorum, nisi aut barbarum sonat
yeniens orationi sermonis verborumque aliqua vox nominis, aut infaustum, aut
Id)
la. 2.
Diomed. junctura, vel denique (d), est contra ratio- maledicum , aut impudicum ? Quippe
nem, sermonis disturbans orationem, et barbaram Linguam appellabant , qua3
vitium in contextu partium orationis con- non esset RomanaB legibus adstricta :
tra regulani artis Grammatices factum. neque enim aliter (h) S. Augustinus : Bar- (h) L. de Or-
Proinde quidquid peccatur contra analo- barismorum autem genus nostris tem- dine c. 17.
giam, sokEcismus est. poribus tale compertum est, ut et ipsa
ejus oratio barbara videatur, qua Roma
Quid Barbarismus, et in quo differat servata est. Et (i) auctor Queroli, ut alios (i) Querolus.
a Solcecismo. omittam : Qui Grcecorum disciplinas ore
narrat bar bar o.
' V. Barbarismus caBtera contra Latinitatis
receptas regulas peccala special: est enim Librariorum incuria mendorum in libris
pars una oralionis corrupta, vel contra fons et origo.
Romani sermonis legem aul scripta aut
Lib
pronunciala vitiose dictio, corrupta, ac VI. « Enimvero barbarismi, ait (j) Fa- - *•
(e) Lib. 2. de per hoc non Latina. Neque aliler (e) S. Au- « bius, alii scribendo fmnt, alii loquendo,
Doct. Christ,
c. 13. gustinus barbarismum deflnit, cum a i t : « quia quod male scribilur, male etiam
nihil aliud esse nisi verbum non eis literis, « dici necesse est: qui vitiose dixerit,
« non utique et scripto peccat. » Pro'in-
(1) Ad dictionem quod attinet, cavere dehet is deque monet pueros, qui in Grammaticis
qui dilucide scribere vult, ne poetica, conficta,
metaphorica, obsolela, peregrina et sequivoca elementis versantur, ut in recte scri-
usurpet vocabula. bendo summam curam adhibeant. Ut
 D. D. DU CANGE IX

(a)Epis».173. et (a) S. Basilius in Epist. ad Notarium (1) : fj,ey ev tldos ygayKav

Si> [AW, co nai, rd xagdypara refold noief, xal Af>arov tfe dvo, piSfaoypyKH/ TE xa
rots rvnoiS dxobovdcoS xardau&' lv yag fiixpy &v rd dfAapTrjfAaTa t&v 'Agdzov
Tthdvy Ttobvs Tq[Ad()Tr)Tai kbyos, rjj Se em/Aefoia rov iyxMj[j,a.Ta UOLOVVTO.I oZxovtporeQoi, 6id rr^v ayvoiav
ygdyovros xarogOovrai rd faybpEvov. Et Sane rov navTos hbyov xal rijs dhrj&etaf TIEQI tftpatpas.]
scriplorum seu Antiquariorum incuria ac Accidit deinde ut quiavitiosis codicibus
imperitia, multa in libros irrepsisse menda exscribuntur libri, vel cum iis conferun-
constat, qua3 fucum faciunt Lectoribus, dif- tur, novis deinceps erroribus infarciantur.
(&} S. Hieron.
eplst. 28. ad
ficullatesquenonmodicasingerunl(&), dum Unde ai^ebat^Porphyrius (1), T&V
Lucin. paragrammala reperiunt,vel minus aliqua piSAifav ETii TO XEIQOV xivsTa&ai rfy (a) In cap. 40.
descripia, quasensum legentis impediunt, Et (a] S. Hieronymus : Sciat, inquit, Lec- Ezech.
qua3 si absque nsevo essent, facile intelli- tor, omnia prope verba Hebraica, et
gerent. Addendo quippe literas, vel demen- nomina, quce in Grceca et Latina transla-
do, yocabulorum sententia longe diyersa tione sunt posita, nimia vetustate cor-
efflcitur, ut interdum vocabulum diver- rupta, scriptorumque vitio depravata, et
(c) Plato in sa significet. Socrates apud (c} Platonem (2) : dum de inemendatis scribuntur inemen-
Cratylo.
GTiQivres yodftftara xal sj-atgovvTES, fftpo- datiora, de verbis Hebraicis facta esse
aMoiovffi ras i8>v ovofA&Tt&v tfiavoias, SKTTS Sarmatica, imo nullius gentis, dum et
ndvv nagaaTQeyovres SVIOTS , rdvavrio. Hebrcea esse desierint, et aliena esse non
ripaiveiv. Ejusmodi pravos descrip- cceperint. « Quot sunt, inquit Guillelmus
tores, negligentes veritatis Libraries « Canterus, in bonis auctoribus optimse
(A) Lib. i.
ep. 18.
scite vocat (d) Symmachus. De quibus ila « notse vocabula, qua3 tamen nullis in
(e) Ob. 1. SulpitiusSeverus(e): Sednondubito, libra- « Lexicis, quantumlibet specioso decoratis
Hist. riorum potius negligentia, prcesertim tot « ac proslitulis titulp, unquam sunt in-
swculis inter cedentibus, veritatem fuisse « venta ? quompdo enim ppssit aliter fieri,
corruptam, quam ut Propheta erraverit: « quando Lexica de Lexicis, et ineptis
sicut in hoc ipso nostro optisculo futurum « quorundam versionibus, non de bonis
credimus, ut describentium incuria, quce « auctoribus colliguntur. Atque id non de
non incuriose a nobissunt digesta, vitien- « Gra^cis modo dictum yolo; sed etiam de
tur. Accidit prseterea ut qui notarum com- « Latinis. Nam et in his aliquando talia
pendiis libros describebant Antiquarii, « reperiri multa, quse insulsum aut dor-
cum multa occurrerent qua3 iis exarari « mitantem collectorem indicent, vel una
segre possent, menda complura in libros « vox ferabites testabitur. Cum enim apud
inveherent, sensiimque autoris ssepe in- « Nonium legissent quidam e Sisenna hsec
verterent, quod in iis maxime qui de rebus « relata verba : Partim ferabite, partim
(/) Epist. 59. mysticis agunt, evenisse observat (/") Hie- « lauro ac pinu abundant, nee animad-
adAvifum. c. 1.
rpnymus his verbis : Difficile grandes « yertissent, quod erat tamen factu facil-
libri de rebus mysticis disputantes, no- « limum, pro ferabite legendum fera vite, (6) Lib. 3.
tarum possunt servare compendia, prce- « uti nos amicus quidam (b) (Jos. Scaliger) Nov. Lect. c. 3.
sertim qui furtim celeriterque dictantur: « admonuit, mox vocabulum Ferabites,
ita in illis confusa sunt omnia, ut et or- « aut monstrum potius; tanquam EQ^OIOV
dine in plerisque et sensu careant. Vetus « quoddam in Commentarium retulerunt,
est studiosprum ista querela, cum teste- « et Agrestem exposuerunt. » Quo loco
(g) Ad Attic. tur (g] Tullius sua setate libros Latinos adeo Nicolaum Perottum in Cornucopia carpit.
mendose scriplos, ut nesciret quo se ver- Quod sane, quantum a<} codices spectat,
teret. Cujus quidem Librariorum negligen- qui in Bibliothecis hodie habentur, ortum (c) Gloss, v.
(ft) In Praef.
ad lib. de Insit.
tia3 causam eorum festinationi adscribit (h) inde verosimile est (c) quod in Monasteriis Scriptor.
(i) S. Hier. Palladius, cum (i) scribant non quod inve- ex Monachis pueri, vel qui in disciplinis
ep. ad Lucin. niunt, sed quod inlelligunt: et dum alienos nondum plene versati erant, ad id operis
errores emendare nituntur, ostendunt adhiberentur. Quod cum in libris Eccle-
suos ; ita ut perssepe difficile sitdeprehen- siasticis describendis etiam accideret, ne-
(j) S. Rather. dere (j), utrum scriptoris negligentia, an cesse erat, ut ex Quintiliano notavimus,
Verpn. in Praef.
ad Vit. S. Urs- dictatoris contigerint imperitia : quo fit (ft) quod male scriptum erat, male etiam dice-
mari. ut vitium Librarii dormitanlis ad culpam retur. Cum contra, ut ait (d) Cassiodorus, (d) Lib. de
(k) S. Hier. Orthogr. c. 10.
ep. 138. interdum referatur interprelis. [Leontius gloriosum profecto sit studium et humanis
Mechanicus de Sphasra Arati (3) : " ac divinis Literis, ut videtur, accommo-
dum, quod loqui debeas, competenter scri-
(1) Curse tibi sit, puer, notas recte formare, bere: et quce scripta sunt, sine aliqua
literasque punctis conyenientibus distinguere. erroris ambiguitate proferre. Cui quidem
Leyi enim errore multi vitiati sunt sermones, incommodo ut obyiam iretur, cautum est
scriptoris autem diligentia sermoni gratiam affert.
(2) Qui demunt vel addunt literas , ii vocum in (e} Capilulari Aquisgranensi ami. (e) Cap. 70.
valde diversam sententiam efflciunt 2 ita ut ex
levissima depravatione voces contrarmm omnino
significent. munt imperiti ad accusanda Arati Theoremata,
(3) Ex iis quidem qui penicillo, calamove utun- propter suam de Spherse ratione ac veritate igno-
tur, unum genus, Librariorum scilicet, Homerum rantiam.
depravat : at Aratum corrumpunt duo, Librario- (1) Veterum Librorum in pejus mutari scrip-
rum nempe et pictorum ; quorum errores assu- tionem.
PRiEFATIO H
 PR^FATIO
DCCXXCIX : Vt si opus esset Evangelium, vel
Psalterium, vel Missale scribere, perfectce
cetatis homines scriberent cum diligentia.
Maxime enim, ut ibidem habetur, interest,
libros Catholicos bene emendatos habere :
quia scepe dum bene aliquid Deum rogare
cupiunt, per inemendatos libros male
(a) Poem. 126. legunt. In quam sententiam (a) Alcuinus,
ubi de Scriptoribus seu Antiquariis :
Per cola dislinguant proprios et commata versus,
Et punctos ponant ordine quosque suo.
Ne vel falsa legal, taceat vel forte repente,
Ante pios fratres Lector in Ecclesia.
(6) Irenseus.
Hieronym. in
(b) Hanc quidem Antiquariorum incu-
Chr. Euseb. et riam ut cayerent Scriptores Christiani,
in Version. Ori-
gen. ep. 28, 65.
Operibussuis adjurationem prsemittebant,
per Christi nomen, diemque tremendi ju-
dicii, ut postquam ea descripsissent, con-
ferrent, etdiligenter emendarent ad exem-
plar, uti S. Irenaeus et S. Hieronymus :
(c) Gerson. de
Laude Script,
quod etiam observatum a (e) Joanne Ger-
consid. 6. sono, qui ejusmpdi stupider um Seriptorum
indiligentiam, inertiam ac stupiditatem
hisce verbis carpit: Videat autem scriptor,
ne suum sal infatuet, vel sibi, si ei non
sapuerit, vel aliis, si corruptum per inep-
Has scribendi reddiderit: quales vere
protulit cetas nostra plurimos, quorum
mendosa fuerunt adeo volumina, ut con-
sultius fuisset nulla, quam talia minis-
trari, cum literis inconditis sine lege,
sine sensu, vel ordine: adeo quidem ut
auctori proprio, seu dictatori non intelli-
gibilia viderentur, quantumlibet intros-
pecta. Hanc existimant aliqui non mini-
mam jacturam tribuisse studiis ac
Universitatibus nostrce tempestatis, dum
quilibet admittebatur ad scribendum, non
probatus, non cognitus, exemplaria quo-
que dabantur incorrecta. Quidni multi-
plicior corruptio sequereturjunctatrans-
cribentium vel inertia vel ignorantia ? Si
dantur visitatores in artibus mechanicis,
ne frauds committatur in operationibus,
ut in pannis, in pane, vel cultellis, et
cceteris, quis digne tulerit opus pretiosis-
simum expers esse visitationis, ne cor-
ruptio sua serpat jugiter in detenus ? Sic
olim apud sanctos Patres habebatur electio
super scriptoribus, nee passim admitte-
batur indoctus, sed usque ad punctorum
formationem, qui lucem dant magnam
legentibus, examen habebatur. Prisci Doc-
tores, nominatim Irenceus, si non fallit
memoria, subjungebant in opusculorum
suorum fine terribilem divini nominis
obtestationem, ut scripta sua correcta
transcriber'entur, et per posteros ita fieri
persuadere,nt; alioquin, juxta Hierony-
mum quis vel scripsisse, vel emendasse,
fructus esset ?
Barbariem inducit Orthographia vitiata.
VII. In orthographiam igitur peccata
barbariem in Latinam Linguam inyexere.
« Orthographiam porrodefiniunt(a)Gram- (a) Senator
de Grammat.
« matici, rectitudinem scribendi, nullo
« errpre vitiatam quse manum componit
« et linguatn (&). Scribendi autem rationem (6) Quintil.
lib. 1. c. 9. Te-
« qualuor modis yitiari, aiunt, per adjec- rentius Scaurui
« tionem, detractionem, immutationem, de Orthograph.
« adnexionem : per adjectionem, cum
« additur litera : per detractionem, cum
« ea detrahitur : per immutationem, cum
« litera pro alia ppnitur, ut set, pro sed,
« qua3 saepe occurrit in libris apud Anglos
« scriptis : denique per adnexionem. cum
« litera syllaba3 priori adnectitur, quae
« posterioris est. » Recorrigitur vero tri-
bus regulis, historia, originatione seu
etymolpgia, et proportione, quaa a Graacis
analogia vocatur. Verborum novorum et
veterum discordia omnis, ait (c) Varro, est (c) Varro 1.1.
in consuetudine communi: quot modis P.e:
literarum commutatio sit facta, qui ani-
madverterit, scrutari facilius origines
patietur verborum. Reperiet enim esse
commutata,aut literarum demptione, aut
additione, aut propter earum artationem,
aut commutationem, item syllabarum
productionem. (d) Orthographia apud Ro- (d) Quintil.
lib. 1. c. 13.
, manos consuetudini serviit, ideoque ssepe
mutata est; olim enim quomodo scribe-
bant, sic et loquebanlur : hie enim usus
est litterarum, ut custodiant voces, et velut
depositum reddant legentibus. Itaque ex-
primere debent, quod dicturi sumus.
Orthographiam, id est formulam ratio-
nemque scribendi a Grammalicis institu-
tam, non adeo observasse Octavium Au-
gustum scribit (e) Suetonius, eorumque (e) Gap. 86.
videri secutum potius opinionem, qui
perinde scribendum ac loquamur existi-
ment: quomodo sane et Scriptores aliquot
inferioris aavi, qui Anachorita, Cimite-
rium, Iconomus, et similia extulerunt,
quod ita efferrentur apud Grascos. Fit
etiam barbarismus per transmutationem
syllabce, ut desplicina, pro disciplina;
imperiti hoc faciunt aliquando per impe-
ritiam. Verba sunt (f) dementis in Col- (f) Apud Gol-
dast. ad S.
lectaneis ad Donatum. Ita observat Gol- Valerian.
dastus in Heitonis Episcopi Basileensis
(0) Vide Gloss,
Visione Veltini(#), spalmus, et spalmodia, in Suprestesin
pro psalmus, et psalmodia perpetuo scrip- Salmus.
turn in veteri codice. Qu83 quidem pleraque
in orthographiam peccata etiam arrident,
ita ut ea corrigere piaculum ferme
(h) S. Hie-
fuerit (h]: Tanta est vetuslatis consue- ron. 2. Pra3fat.
tudo, ut etiam confessa plerisque vitia in lob.
placeant.
Poetica verba inducunt obscuritatem.
VIII. Tametsi poetica verba in oratione
soluta non tarn barbariem quam obscuri-
tatem inducant, vitanda tamen Scriptori
censent Rhetores : cum scriptionis emen-
data3 legibus plerumque adversentur, nee
ea admittant, qui elocutionis student ve-
nustati. Neque enim ab omnibus proba-
 D. D. DU CANGE.
(a) Hermog. turn, quod Herodotus (a) rfj Mgei^
2. p. 399. 400.
semper uterelur, noi^nxwraTa imitaretur,
unde 'OwQixwxazos indigitatur a Longino.
Poetica autem vocabula potissimum voca-
(6) Lfpngin. bant (&) (1) oaa TIVOS egrjyrjGsatS Mrai, qU86
p. 25.
non ita plana essent, ut absque explica-
tione intelligerentur. Sed huic scribendi
ration! longe potius tribuenda ind.ulgentia,
quam ei, qua nescio quos recentioris sevi
Scriptores usos videmus, qui non poetica
a priscis probisque Poelis petita, sed nova
et a se conficta vocabula suis inseruere
scriptis; quasi idem sibi liceret quod
(c) Theon. in
progymn. p. 34.
Poetis (c}, quibus, quia plerumque metro
servire coguntur, adeo ignoscitur, ut vitia
ipsa aliis in carmine appellationibus nomi-
(d) Quintil. nentur, proindeque hsec (d) apud scrip-
lib. 1. c. 14.
tores carminum, aut venia digna, aut
laude ducantur : data scilicet ipsa virtutis
(e) Id. lib. 1. laude necessitati (e). Nam solcecismos et
c. 9. barbarismos schemata et metaplasmos
(f) S. Aug.
lib. 2. deOrdine
mutatis nominibus vocarunt (/") : quibus
cap. 4. Sosipa- interea detractis suavissima eondimenta
ter Charisius, desiderarentur, ut ait S. Augustinus. At
etc.
dum concessa Poetis licentia, non Prosaici
dumtaxat scriptores, sed etiam mali inter-
dum Poeta3 male utunlur, susque deque
omnia invertunt; et cum purioris Latini-
tatis expertes sint, ut tamen videantur
scioli, falsamque sibi eruditionis persua-
sionem induant, voces pessime compaclas
ac confictas, aut a Gracis longe petitas,
yel etiam male formatas interserunt, ut de
iis dicere liceat, quod de Joviniano hsere-
(g) Lib. 1. in tico (g} Hieronymus, in eorum scriptis tan-
Jovin. cap. 1.
tarn « esse barbariem,et tantis vitiis spur-
« cissimum sermonem confusum, ut nee
« quid loquantur, aut quod narrare volunt,
« possit inlelligi; cum toti tumeant, toti
« jaceant : attollant se per singula, et
« quasi debilitati colubri in ipso conatu
« frangantur, non contenti nostro, id est
« humano more loqui., affectata csetero-
« quin ubique nescio qua obscuritate,
« quaB lectoribus intolerandum tsedium
« ingerit, tamen bos non pcenitere tardi-
« tatis liceat, cum id in legendo patiantur,
« quod ii passi sunt in scribendo. » Quod
sane Anglis olim scriptoribus familiare
potissimum fuit; qui vocibus inepte con-
(ft) Id. fictis sic involvunt omnia (ft), et quibus-
Jovin. lib.
c.l. dam inextricabilibus nodis universa per-
(i) Plaut. turbant, utillud(i)Plautinarum litterarum
iis possit aptari : Hcec quidem prceter
Sibyllam leget nemo, nam divinandum
(j) Will. Mal- est (j). Quippe « ut Gra3ci involute, Ro-
mesb. in vita S.
Athelmi, cap. 5. « mani splendide, ita pompatice dictare
« solebant, ait Willelmus Malmesburien-
« sis; idque, subdit ille, in omnibus anti-
« quis chartis est animadvertere, quantum
« quibusdam verbis abstrusis et ex Grseco
« petilis delectentur: » maxime scilicet
in Anglo-Saxonum diplomatibus, quae
describuntur passim in Monastico Angli-.
(1) Queecumque indigent expositione.
XI
cano, et apud Anglicos scriptores. Ejus-
modi est etiam vita S. Wilfrid! Episcopi
Eboraeensis carmine exarata, in qua tot
voces,Gra3ca3 pessime compacts, insulsse,
frigida3 et abstrusss intermiscentur , ut
scriptor ejus Fridegodus instar Heracliti
illius, quern GXOTBIVOV appellabant, quod
eum sudantes Philosopbi vix intelligerent,
jure haberi possit. Nequehisce modo vitiis
laborant recentiorum Poetarum nostro-
rum carmina, licet interdum baud omnino
inelegantia, sed ut plurimum nullis me-
trorum legibus adstricta sunt, in quibus
Ionga3 pro brevibus, breves pro longis
sa3pe usurpantur : quod neque ipse diffi-
tetur (a) Walafridus Strabus in prsefatione (a) Apud Ca-
nis. Tom. 6.
ad visionem Vettini monachi Augiensis, Antiq. Lect.
metro a se redditam. Et si, inquit, in
pedum mensuris et synalcepharum posi-
tione fefelli, contra nullum luctamen
inibo ; quia ad rumusculos spargendos
non egi, sed potius ad propositi mei con-
servationem, quippe cui nee cetas ad talia
competit, nee scientia suppetit. Hujus-
modi sunt infinita recentioris sevi edita
Poetarum carmina, qualia etiam fuere
Chilperici regis, qui, ut ait (6) Gregorius (6) Lib.
cap. 46.
Turonensis, confecit duos, libros quasi
Sedulium meditatus, quorum versiculi
debiles nullis pedibus subsistere possunt :
in quibus dum non intelligebat,pro longis
syllabas breves posuit, et pro brevibus
longas statuebat ; et alia opuscula vel
hymnos, sive Missas, quce nulla ratione
suscipi possunt.
Barbarismum conftciunt variarum
gentium idiomata.
IX. Barbarismum prseterea conflciunt
paQSaQoUgsis, de quibus supra egimus, seu
gentium ac populorum propria idiomata,
qua3 si Latinis misceantur pro barbaris
jure censentur. Quippe, ut est apud (c) (c) Lib. i. de
L. L.
Varronem, verba sunt aut nostra, aut
aliena, aut oblivia, id est obsoleta (1).
Ssva, inquit (d) Theon sophista, suntr« (d) In Pro-
gym, p. 35.
ITSQOIS [ASV &ii%WQia, Tots de ahhots ov ffvvrj-9-rj.
(c) Pollux lib.
Hinc £evoya>via apud (e) Pollucern, vox pe- 2. pag; 4.
regrina, et gevoyweiv apud (f) Mauricium (f) Mauric. 1.
1. cap. 1.
prow^ sermqne peregrino. Barbarismum,
(gr) Quintil.
ait (g) Quintilianus, pluribus modis acci- lib. 1. cap. 9.
pimus, unum gente; quale sit, si quis
Afrum vel Hispanum Latince orationi
nomen inferat : ut ferrum quo rotce vin-
ciuntur, did solet Canthus quanquam eo
tamquam receplo utitur Persius, sicut
Catullus Ploxenum circa Padum invenit.
Et in oratione Labieni, sive ilia Cornelii
Galli est, in Pollionem, Casnar assectator
e Gallia ductum est. Nam Mastrucamt
quod Sardum est, illudens Cicero ex in-
(l) Peregrina vocabula sunt ea, quse apud
alios quidem sunt in usu, apud alios autem
minime.
xn PILEFATIO
dustria dixit. Quse quidem aliis poslea
(a)
cap.
Eodem inculcat scriptor eruditus (a). Verba aut
Latino, aut peregrina sunt. Peregrina
porro ex omnibus prope dixerim gentibus,
ut homines, ut instituta etiam multa,
venerunt. Taceo de Tuscis et Sabinis et
Prcenestinis quoque : nam ut eorum ser-
mone utentem Vectium Lucilius insec-
tatur, quemadmodum Pollio deprehendit
in Livio Patavinitatem, licet omnia Ita-
lica pro Romanis habeam. Plurima Gal-
lica valuerunt, ut Rheda ac Petoritum,
quorum altero Cicero tamen, altero Hora-
tius utitur. Et Mappam, usitatum quoque
Circo nomen, Poeni sibi vindicant; et
Gurdos, quos pro stolidis accipit vulgus
ex Hispania duxisse originem audivi.
Hsec nimirum suis inseruere Lalinis bar-
bara vocabula, cum potentiorem facere
Linguam Latinam studerent,ei\ibi Latina
deessent, ab exteris sicut illi a Latinis
nonnumquam mutuali sunt, prsesertim a
Grsecis, unde maxima ex parte Romanus
sermo conversus est. Atque id pra3 cseteris
(6) Lib. 2. de
Natura Deorum.
firmat Tullius (b): Principio enim terra
sita in media parte mundi, circumfusa
undique est hac animabili spirabilique
natura, cui nomen est aer, Grcecum illud
quidem, sed receptum jam tamen usu a
nostris; tritum est enim pro Latino. Hunc
rursus complectitur immensus cether qui
constat ex altissimis ignibus. Mutuemur
quoque hoc verbum, dicaturque tarn cether
Latine quam dicitur aer; et si interpre-
tatur Pacuvius : Hoc quod memoro, nostri
coelum, Graii perhibent cethera, quasi vero
non Graius hoc dicat. At Latine loquitur:
siquidem nos non quasi Greece loquentem
audiamus, etc.
Qui barbarce voces Latinis insertce.
X. Verum turn maxime inductum fuisse
videtur, ut Latinis barbarse voces insere-
rentur, cum ab aliis quam ipsis Romanis,
conscript! libri in provinciis, ubi sermo
Latinus utcumque obtinebat, in lucem
prodiere, qui ab eo scriptionis charactere
longe distarent, quern agnoscit castiqr
puriorque Latinitas, et ut de Livii Patavi-
nitate aiebat ille apud Quintilianum, re-
ceptam usitatamque apud suos locutipnis
rationem redolerent, inspersis fere ubique
indigenis, vel proprio arbitratu confictis
vocabulis, adep ut ex iis, si non a Latino
sermo alius, diversus certe omnino scri-
bendi stylus deprebendatur; cujusmodi
forte fuit Gallicus, quern Squamam Latini
sermonis appellabat Sidonius, et is quo
scriptores Afros usos palam est: qui qui-
dem a Latina oratione ita alienus est
existimatus, ut qui bos illustrare com-
mentariis aggressi sunt, yocum locutio-
numque Latinis insolentium glossaria
colligere, pra3inittereque necessarium du-
xerint.
Victores linguam suam inferunt in
provincias debellatas.
XI (a). Sed id potissimum accidit, cum (a) Bernard.
yictores populi armain provincias exteras Aldret, 1. 1.
intulerunt, iisque debellatis, non Linguam
modo suam ipsi servarunt, verum etiam
ut ab iis, quos subegerant, usurparetur,
summam curam adhibuerunt. Ita Gall!
nostri veteres, expugnatis GraBcise Proyin-
ciis nomen suum indiderunt, ac propriam
Linguam retinuerunt, quam eandem pene
fuisse, qua utebantur sua aBtate Treviri,
scribit (6) S. Hieronymus, excepto ser- (6) In Procem.
mone Grasco, quo omnis Oriens Ipqueba- ad lib. 2. in
Ep. ad Galat.
tur. « Nee referre, subdit ille, si aliqua
« exinde corruperint, cum et Afri Phoeni-
« cum Linguam nonnulla ex pane muta-
« verint, et ipsa Latinitas et regionibus
« quotidie mutetur et tempore. » Sic Ro-
man!, quocumque pergebant, Latinam
inferebant Linguam, ut de aliis sileamus,
cum de hac maxime sermo nobis sit:
neque enim de GraBcis, qui in Massilien-
sem tractum Grsecam Linguam cum Impe-
rio intulere, quidquam dicemus; idque
similibus firmabimus exemplis (c}.«Impe- (c) S. Aug.
« riosa nimirum civitasnon soltim jugum, 1. 1.9. de Civil.
Dei, c. 7.
« verum etiam Linguam suam domitis
« gentibus imponere voluit (d], » non vul- id) Rhenan.
garem modo, de qua minus sollicita erat, 1. 2. Rer. Ger.
sed et puriqrem Latinam trad! provincia-
p. 115.
libus curavit: unde studia ilia Galliarum
florentissima, et Gallicanus cothurnus,
tantopere ab (e) Hieronymo commendatus, (e)S. Hieron.
et municipales illa3 ScholaB apud Vispntio-
ep. 4.13.
n,em et Lugdunum, ilia non apud Clivium
in Germania secunda, sed Augustodunum
in Heduis, cui pra^fuit Eumenius Rhetor.
Hoc enim pacto feritas animorum paulatim
abstersa : quo quidem in cpnsilio res adeo
feliciter successerat, ut ubicunque Rqma-
norum diffunderetur Imperium (/"), hie et (f) Valer. Max.
lib. 2. c. 2. n. 2.
LatinaB yocis honor vigeret, et quadam
desuetudine naliva aboleretur. Quod adeo
verum est, ut quasratur hodie, qua lot
provinciarum, qua3 iis olim paruerant,
incola3 Lingua usi fuerint cum et Roman!
appellari exoptarent, eaque nomenclatura
ad caeterarum barbaricarum gentium, a
quibus subactse sunt deinceps, discrimen
ab ipsis barbaris vulgo donarentur, eorum-
que Lingua, quantumvis foadata postmo-
dum, et viliata, Romana diceretur. Quod
de Tudertanis, et iis pra5sertim, qui ad
Bsetim in Hispania incolunt, scribit Strabo,
adeo in Romanum immutatum morem,
ut ne sui quidem sermonis meminerint,
c
TS%BO)? eiS TOV Pcoftaicov [ieTeSeStyTo TQ'OTIOV,
ovdeTrjs Jiahexrov trf aiferegas en f^e^f^f^ei/ot f g j . (g) Lud. Vives
ad S. Aug. lo-
« Rem profeclo conabantur pulcherrimam, cum laudalum.
« et toti humano generi nobilissimam,
« quocunque in fine facerent, utesset una
« aliqua lingua qua se gentes omnes
(h) Rhenan.
« mutuq intelligerent : vel certe (h} quo lib. 2. Rer.
« per Linguae presidium obsequentiores Germ. p. 115.
 D. D. DU CANGE
« et faventiores haberent nationes, cum
« inter dissimilis Linguae homines amici-
« tia vix coalescere queat. » Atque id qui-
dem argument! jam alii prosecuti sunt,
rg de la at<Iue fa iis (o) Bernardus Aldretus scriptor
Lingua Castel-
lana, c. «. 12.
HlSpanUS CUltiSSifllUS.
etc.
Constantinus M. Byzantii et in
Grcecia Latinum servat.
XII. Quin etiam translata ab urbe Roma
Byzantium, ab Italia in Thraciam, et a
Latio in Grseciam, Imperil sede, Latinam
etiam Linguam in ea servari voluit Cons-
tantinus Magnus. Quod satis arguunt
inditse novae urbis regionibus ac locis
praecipuis Latinae appellaliones ; Inscrip-
tiones etiam statuis, aedificiis ac monetis
eadem Lingua affixes : Constitutiones prae-
terea ejusdem Augusti et successorum diu
(j>) L>b. 3. eodem eonscriptaa idiomate (ft). Sed in
c.de stud. etc. Academiis Urbis publicis, de quibus co-
piose alibi disceptamus, Romanae Eloquen-
tia3 oratores tres, decem vero Grammatici,
ab Imperatoribus constituti : cum in Elo-
quentia Graeca quinque essent Sophistae,
uti appellabantur, decemque perinde Gram-
matici, ita ut utraque Lingua uno eodem-
que tempore exculta fuerit : quarum dum
prpmiscuus habetur usus, utraque sensim
vitiata ac corrupta, nee suis constitit re-
gulis, nee suum nitorem splendoremque
in sermone ac scriplis servare deinceps
potuit. Tametsi fatendum sit, non defuisse
identidem viros doctissimos, qui utriusque
LirtguaB cognitione praestarent, et eleganler
ornateque scriberent. Sed id eorum potis-
simum fuit, qur disciplinis ac eruditioni
studia sua omnia conferebant, quorum
opera etiam in conficiendis vel Epistolis,
vel Edictis, autConstitutionibus, utebantur
Augusti ; cum caBteri, dum vulgarem, hoc
est, Gra3canicum et Latinum una colunt
sermonem, neutrp recte loquerentur. Quod
quidem Theodosii Magni temporibus acci-
disse prassertim observare est, ex prsefa-
tionibus et versibus aliquot, Itinerario,
quod Antonini nomen prsefert, praafixis in
codice Regio, satis colligitur ; in quibus,
et quod pedestri, et quod ligato describitur
sermone insulsum plane est et semibar-
) v. CODS- barum (c}. Id porro, quidquid est, damus
in nostra Constantinopoli Christiana, ubi
etiam ejusdem esse venas Pentastichon
L 6
Latinum, adscriptum Obelisco ejusdem
. JtssTDar. civitatis
*-. - -w-. • adnotamus,
m •* •» •• de —quo• sic
. ait
- < ^(d)^
Franciscus Philelphus : Legi, mquit, ad
Hippodromum Constantinopolis in mar-
moreis quibusdam lapidibus sub pulcher-
rimo illo Obelisco, versus quosdam ad
partem anleriorem Obelisci Latinos, ad
posteriorem autem Grcecos, et utrosque
Heroicos, et item utrosque admodum inep-
ios, qui quantum ex Us potest intelligi,
impressi, atque insculpti in lapidibus illis
fuerant Theodosio seniore Imperante, cui
PILEFATIO
XIII
Arcadius atque Honorius ftlii in regnum
successere. Quod si in secundissimis rebus
illius Orientalis Imperil literw et bonce
artes negligebantur, quid nunc existi-
mandum sit in tanta Grcecorum calami-
tate, et servitute!
QUCB fuerit Romano, Lingua, et in
quo a Latina discrepaverit.
XIII. Non adeo tamen stabilita firma-
taque in provinciis a Romanis subactis
Latina Lingua, ut fere semper, nescio
quibus nativse locutionis aspersa non
fuerit formulis, aliquotque retinuerit ex
pristinis barbaras voces : quod in plebe
maxime obtinuit, qua3 eruditionis ac lite-
rarum expers, nitidaB elocutionis discipli-
nam non tarn facile amplectitur (a).S. Hie- («)s.
ronymus in epist. ad Laetam, de institu- nyraus.ePist-7-
tione filiae : Sequatur statim et Latina
eruditio, quce si non ab initio os tenerum
composuerit, in peregrinum sonum Lin-
gua corrumpitur, et externis vitiis sermo
patrius sordidatur. Atque inde sensim
invaluit yulgaris ilia Rpmana Lingua,
quae, etsi aliquid Latinitatis redoleret,
Latina tamen non esset, ut quae et barbara
non agnosceret vocabula, et longe aliis
Grammaticae legibus regeretur. Eapropter
jam non Latina Lingua ccepit appellari,
sed Romana, quod Romani, qui in Galliis
et Hispaniis post Septentrionalium natio-
num irruptiones remanserant, ea uteren-
tur. In hanc rem (6) Luithprandus: Romani 22<(&) Lib. 4. c.
etiam, qui in Galliis habitabant (sub Chlo-
dovaeo), ita ut nee reliquice ibi inve-
niantur, exterminati sunt. Videtur mihi
inde Francos, qui in Galliis morantur, a
Romanis Linguam eorum, qua usque
hodie utuntur, accommodasse. Nam alii
qui circa Rhenum ac in Germania reman-
serunt, Teutonica Lingua utuntur. Quce
autem Lingua eis ante naturalis fuerit,
ignoratur. Cum enim Romani Galliam diu
obtinuerint, quae Imperii fere pars melior
fuit, in eaque Imperatores aliquot suas
fixerint sedes, non magnopere mirandum,
si Lingua nativa in desuetudinem abiit,
hodieque, qualis fuerit, quasratur. Sed
turn maxime pro Romanis haberi coepere
veteres Gallias incolae, cum a barbaris id
nominis iis inditum, quo a novis discerne-
rentur (c), qui se se etiam baud invidiosq
sibi vocabulo Barbaros dici et appellari
non dedignabanlur. Eorum deinde Lingua
Romana dicta, non Latina, turn quod sic
appellaretur, quia Lingua esset Romano-
rum, seu veterum Galiise incolarum, qui
Romanis paruerant, turn quod revera a
Lalina longe esset diversa, quantumvis ab
ea profluxisse idipmatis character satis
doceret: quod quidem discrimen recte
pbseryat (d) S. Gerardus abbas Silvae ma-
joris in Vita S. Adalardi: Qui, si vulgari,
id est, Romana Lingua loqueretur, om-
iii
XIV
nium aliarum putaretur mscius, si vero
Theutonica, enitebat perfectius, siLatina,
in nulla omnino ab&olutius. Atque ila
(a) Nithard.
lib. 3.
Romanam Linguam appellant (a) Nithar-
(b) Captt. Ca- dus (b), Capitularia Carol! C. cseterique,
rol. C. tit. 26.
extreme.
quos suo loco laudamus, Scriptores, quam
(c) Cap. 17. rusticam Romanam, vocat (c} Concilium
(d) Cap. 2. Turonense III. ann. DCCCXHI. et (d) Conci-
lium Moguntinum I. ann. DCCCXLVH. Rus-
(e) Cap. 12. ticam nude (e) Anonymus in Histqria Trans-
lationis S. German! Parisiensis : Unde
factum est, ut tarn auditu, quam locu-
tione, in brevi non solum rusticam Lin-
guam perfecte loqueretur; sed etiam
HteraSj in ipsa Ecclesia Clericus effectus,
discere cccpit. Ita nempe rusticam appel-
labant, quia a Latinitatis legibus absona
esset prorsus, et barbaris pqtissimum as-
persa vocabulis. Si quid enim verbo ex-
pressum yellent, quod apud vulgus obti-
neret, Latinitasque non agnosceret, id se
rustico exprimere dicebant: quia nostri
(f) Autor An-
tibucol.
sic rure loquuntur, aiebat (f) ille (g).
(0)ApudSam- Charta Ludovici Pi! Imperatoris : Consti-
marth. in Abb.
Conner, et Vil-
tuit Monachos in Cella S. Pauli, quce rus-
lalap. tico nomine Cormeriacus dicitur. Alia
Carol! Calvi: In loco, qui rustico vocabulo
(ft) Lib.
c. 10.
1. Villalupe vocatur (li). Baldricus Novio-
mensis: Ad singulare certamen, quod
rustice dicimus Campum x provocave-
(i) In Roberto
Rege.
runt (i). Helgaudus denique : Exuens se
vestimento purpureo, quod Lingua-rustica
dicitur Rocus. Et alio loco : Ornamentum
quod erat in sex unciis auri, dependens
a genibus, et quod nos Lingua rustica
Lablellos vocamus. Ubi promiscue voca-
bula peregrjna et barbara, et Latina no-
va tse significationis Rustica appellantur.
(?) Lib.
ep. 135.
1. Neque aliter rustica nomina dixit (j)
Martialis :
Nos Celtis genitos, et ex Iberis,
Nostrae nomina duriora terrse
Grato non pudeat referre versu.
Et mox
Non tarn rustica, delicate Lector,
Rides nomina ? rideas licebit,
Haec tarn rustica malo, quam Britannos.
Qui Romana lingua usi sunt, multa ex
aliis Linguis arcesserunt vocabula.
(k) Guilliman.
1.1. de Rebus
« XIV (k). Ea porro exteros plerosque
Helvet. p. 80. « consuetudo semper tenuit, Gallos sane
« et Germanos, Romanum cultum sonum-
« que propere imitandi, quod in Francis
« multimodo ostendi potest (ut nihil dicam,
« Romanes id maxime enixos, ut non mi-
tt nus Imperium, quam Leges Linguamque
« suam quam longissime propagarent),
« qui cum Galliam totam, ex Germania
« profecti in eaque nati et educati,
« occupassent, ita Germanica vocabula La-
« tina norma regulaque inflexerunt, ut
« qui hodie Leges Salicas Ripuariasque
« legal, centesimam non intelligat. » Si
quando enim ad res, de quibus agebatur,
PRjEFATIO
Latine reddendas propria deessent voca-
bula, autsiessentinLatio, ea ignqrarent;
turn vero ex receptis ac vulgatis in Lati-
num sonum efformandi facultatem sibi
concessam Scriptores arbitrabantur. Quem-
admodum olim Latin! ipsi veteres Grseca a
Grsecis, et Graeci vicissim Latinain Linguam
perinde suam transtulere, quantumvis
barbara ea existimarent. Nulla enim est
tarn foacunda felixque Lingua, quse non
careat aliquando, quibus res baud sibi vul-
gares exprimantur, propriis vocabulis.
(a) A. Cell,
Sola fere Graaca (a) prolixior fusiorque lib. 2, c. 26.
quam Latina, id peculiare habet, ut ver-
borum circumlocutionibus, vel composi-
tionibus, propius ad iji accedat. Pauper-
tatem ca3tera3 quandam prse seferunt, adeq
ut ab externis, quod sibi deest, mutuari
sa?pe cogantur. Atque ut idunicoexemplo
(6) Lib. 2.
firmetur, scribit (b) Quintilianus, non ha- c.15.
buisse Romanos vocem, qua Rhetoricam
dicerent, licet, inquit, non defuerint, qui
cppiam Romani sermonis augere tentave-
rint, turn Oratoriam, turn Oratricem earn
nominando : sed non omnia nos ducentes
ex Grceco sequuntur, sicut ne illos quidem,
quoties suis utique verbis signare nostra
voluerunt: et hcec interpretatio non mi-
nus dura est, quam ilia Flavii Entia,
atque Essentia. Cum igitur id occurrit,
necesse est, ut ab aliis Linguis mutueniur,
quibus familiaria sunt ea vocabula, quibus
caremus, vel si etiam desunt, ut dicamus,
quomodo possumus, ait idem (c) Quintilia- c) Lib.
(c) 1.
nus. Quod vero de Rhetorica ille scribit, 14.
idem de liberalibus ac mechanicis artibus
die! debet. Quippe a Philosophis et Theo-
logis etferuntur hodie nescio quae verbo-
rum portenta,qu8e purior nusquamagnovit
Latinitas, quorum inaudita verba tonitrua
sunt, inquit (d) Joannes Sarisberiensis. (d) Lib.
Metal, c. 4.
«e Musicam et Astrologiam, quse sunt infra
« Arithmeticam consequentia membra Phi-
« losophise, nullatenus posse sine nomini-
« bus Gra3cis indicari, ait (e} Sidonius Apol- (e) Cam. 13.
« linaris, qua3 si quispiam ut Grseca sicut
« sunt, et peregrina verba contempserit,
« noverit sibi aut super ejusmodi artis
« mentione supersedendum , aut nihil
« omnino se, aut certe non ad assem, La-
'« tiari Lingua hinc posse disserere. » Sed
et qua3 religionem spectant, sacraque illius
mysteria, innumera sunt ab ipsis institu-
toribus et primariis illius cultoribus sen-
sim inducta, quseque ab iis deinceps, qui
Latini sermonis cultui ac elegantise stude-
bant, usurpanda etiam fuere, quod (/) ea (/) Quintil.
lib. 1.0.11..
mutari vetaret religio, et consecratis ne-
cessario utendum esset, quantumvis mi-
nus Latinis. Unde cum prsefatione aliqua
ea fere semper usurpabant, quomodo (g) (a) Lib. 9.
c. 3.
Facundus Hermianensis de Theodoro:
Quis enim audiens condidisse libros de
Incarnatione, aut ut proprie hoc expri-
mam, minus quidem Latino, sed necessa-
rio verbo, sicut a Greeds dicitur, de
 D. D. Dt CANGE.
Inhumanatione (£vavdQ(ff7tt)OEt) Filii Dei,
duos eum putet Filios Dei prcedicasse ?
(a) Lib. 2. de
If or. Manich.
Et (a) S. Augustinus : Itaque ut nos jam
c. 2. novo nomine ab eo quod est esse, vocamus
Essentiam, quam plerumque Substantiam
etiam nominamus. Atque hanc quidetn in
Lalinorum lingua circa res sacras penu-
(6) Oral. 21.
p. 395.
riam, notat etiam (&) Gregorius Nazianze-
nUS (1) : "AW ov Svvapsvots dia axevdrrjra Trf
Trap' avvois yha>ZTT]G xal oVo(w«TOM' nsviav, dieteiv
dno zrjs ovaioJC t$p> vnosTddtv, xal dVa TOVTO o.v-
tEiffayovarjgTa nqoffa)na,iva [J,rt tqels ovdtai nctQa-
c%0a>(«. In Medicis Latina pauca habentur
propria, omnia fere a Grsecis, complura
etiam ab Arabibus extremis saeculispetita.
Ejusmodi perinde sunt recentiorum Juris-
consultorum, seu uti voeant, Practicorum,
infinita vocabula, foro Romano prorsus
incognita: turn quod alias se leges a Ro-
manis in provincias effuderint, turn quod
mores alii et a veterum moribus alieni
diversique sensim obtinuerint, qui et
res novas et nova induxere nomina a
barbaris accepta, et ab ipsis hodiernis
Jurisconsultis, (quod de Saliorum carmi-
(c) Lib.
cap. 11.
1. nibus a sacerdotibus suis aiebat (c} Quin-
lilianus), vix intellecta,, adeo ut jus Fan-
nofrum et Aboriginum, quod de XH. Tabulis
(d) Lib. 16.
cap. 10.
dixit ille apud (d) A. Gellium> esse hodie
existiment. Quotpra3tereasuntin mechani-
cis artibus, qua? Latine reddi non possunt,
cum et forte non noverit Latium ipsum, yel
si novit, ad nos vocabula ista non perve-
nerint: aut certe si ali0ubi extant, no'rum
vim non omnino percipiamus, quod in
unica Vitruviana Architectura licet o&ser-
yare;in cujus vocabulorum notionibus
investigandis insudarunt tot viri eruditi,
adeo ut vix inter se conveniant, et de unica
Scamellus yoce integri extent Commenta-
rii. Cum igitur in hisce occasionibus nobis
(«) Lib. 3.
verba desunt, quibus res designemus,- ab
cap. 7. aliis linguis ea pelenda. Scribit (e) Quinti-
lianus vbeov qui non sit legitimus GraBCOS
vocare, Latinos vero rei nomen cum non
(f) Cap. 12. haberent, ideo usos peregrine, cum, ut (/}
(g) Lib. 1. in
alibi ait, sint quasdam quas proprio carent
Prol. nomine. Ita (g) Fridericus II. Imperator de
auCupio per falcones, quod veteribus in-
cognitum fuit, scriptarus, base pra3fatur :
Nam cum ars habeat sua vocabula pro-
pria, quemadmodum et cceterce artium,
et nos non inveniremus in Grammatica
Latinorum verba congruentia in omnibus,
apposuimus ilia, quce magis videbantur
esse propinqua, per quce intelligi poscit
intentio nostra, a vernaculis nempe mutuo
(h) Lib. de
accepta. Quam quidem ovo^aTonoiiav non
Symptom, dif- modo minime improbat, sed approbat (h)
fer. Galenus, scribens eum qui literis com-
mendare aggreditur, primum debere res
(1) Caeterum ob linguae illius (Romance) angus-
tiam et verborum inopiam hypostasim ab essen-
tia distinguere non possent, eoque factum esset,
ut pro ea, ne tres substantias admittere videren-
tur, Personarum vocabulum inducerent.
ostendere, quaB suapte natura inter se si-
miles sunt, atque ob hoc neglecta3, deinde
imponere eis nomina, maxime quoad ejus
fieri potest usitata, et a patrio sermone
non aliena (a), (usitatis enim tutius uti- fa) ftuintU.
lib. 1. c. 10.
mur, nova non sine periculo fingimus]:
quod si ha3C ignorat, fingere sibi propria,
idque summopere' curare, ut singalis re-
bus singula adhibeat nomina. Sed et ea
pro arbitrio mutandi facultatem indulget,
modo observetur, utresipsa3permaneant.
Sic hie (b] et locis aliis Medicos perstringit, (6) Lib. 2.
qui vitam omnem de nominibus altercando Nat. facult. lib.
l.de locis affect,
conterunt, adeo ut nunquam possint ad lib. 9. Therap.
artis finem pervenire. Omnis oratio, in-
quit (c) Varro, cum debeat dirigi ad utili- (c) Lib. 7. de
tatem, ad quam turn denique pervenit, si Ling. Lat.
est aperta et brevis, quce petimus, quod
obscurus et longus orator est odio, et cum
efftciat aperta ut intelligatur; brevis, ut
cito intelligatur, et apertam consuetudo,
brevem temperantia loquentis, et utrum-
que fieri possit sine analogia, nihil ea
opus est. Prceterea quum utilitatis causa
quceque res sit inventa, si ex ea quis id
consecutus, amplius earn scrutari non
debet, cum sit nimium otiosi; et cum uti-
litatis causa verba ideo sint imposita
rebus, ut ea significant, si id consequi-
mur una consuetudine, nihil prodestctna-
logia. In hanc sententiam (d) Rabanus (d) Lib. 3. dft
Maurus : Quamvis in btonis cloctoribus Instit. Cleric,
tanta docendi cura sit, vel esse debeat, ut cap. 30.
verbum quod minus obscurum sit, vel am-
biguum Latinum esse non possit; vulgi
autem more sic dicatur, ut ambiguitas
obscwritasque vitetur, non sic dicatur iit
a doctis, sed potius ut ab indoctis dici
spiel.' Quid enim prodest locutionis int&-
gritas, quam non sequitur inteilectus du-
dientis, cum non intelligunt* propter quos,
ut intelligant loquimur. Qui ergo docet,
vitabit verba omnia, quce non docent: et
si pro eis aliqua quce intelligantur, Inte-
gra potest dicere, id magis eliget: sin
autem non potest, sive quianon sunt, sive
quia inprcesentia non occurrunt, utetur
etiam verbis minus integris, dum tamen
res ipsa doceatur atque discatur integre.
Difftcultatem ingerit Latina in/lexio
barbaris nominibus tributa.
XV. Nonnullam etiam aliqaando apud
Scriptores difficultatem ingerunt barbara
ista nomina, quibus Latinam inflexionem
Ita tribuunt, ut genuinam veramque asse-
qui appellationem baud omriino proclive
sit. QuaBrit (e) Fabius, an eadem ratione per (e) Lib. 1.
cap. 9.
casus duci externa, qua Latina cpnveniat:
« ac si reperias, inquit, Grammalicum vete-
« rum amatorem, neget quicquam ex La-
<i tina ratione mutanaum. Subdit deinde,
« et si recentiores instituerint, Gra3cis no-
 PRJSFATIO
« minibus Grsecas declinaliones potius
« dare, quod tamen ipsum non semper
« fieri polest, sibi tamen placere Latinam
« rationem sequi quousque patitur decor,
i praBsertim si auctoritatem consuetude
« non superat : turn enim qui GraBeam,
« seu alterius LinguaB figuram sequi ma-
« lit, non Latine quidem, sed extra repre-
« hensionem locuturum. » QuaB quidem
eo potissimum ex Quintiliano descripsi-
mus, ut quod videmus in eontroversiam
hodie adduci, an familiarum nominibus,
vel praBdiorum aut dignitatum titulis, in
Latinis libris exarandis, vernacula an vero
Latina ratione utendum sit, leviter attin-
gamus. Et certe Latinos GraBeosve scrip-
tores barbarica seu extranea homiuum,
aut regionum, vel oppidorum nomina im-
mutasse, Latinamque iis inflexionem de-
disse, probant, quaB supersunt, eorum
monumenta : tametsi dum quae vernacule
enuntiata non sunt, ipsa inflexione Latina
subobscura facerent, atque adeo incerta.
Quis enim, ut id unico aut altero firmem
exemplp, hodie agnoscit priscam et Galli-
cam Icii, vel Itii portus appellationem,
quam Latina ratione extulit Caesar ? Quis
Lutavici Galli ducis apud eumdem scripto-
rem ? Si quippe portus Itius Gallis dictus
fuit Wits, quemadmodum verosimilius est,
cum etiamnum hac nomenclatura donetur
ribus probavimus argumentis ; Lutavicus
vero Gallis LuttawiCjVel Ludwic appella-
tus, quod aliqui volunt,qua3 similitudo vel
affmitas cum Latinis a Cassare confictis
vocabulis? nam in his, ut et in tractuum et
oppidorum nominibus, quorum meminit,
divinationi indulgendum omnino, cum ni-
hil quippiam certi de Gallica priscaque vel
etiamgenuinaenuntiationeconstet. Atque
id in magni Thuan praaclara ilia Historia
expostulant nonnulli, maxime rerum nos-
trarum minus scientes, quod propriaviro-
rum illustrium locorumque nomina juxta
Fabii consilium, veterumque scriptorum
exemplo Latina ratione expresserit, quas
alias nativis suis appellationibus reddi
33gre possunt, nisi ab iis qui in rerum fa-
miliarumque Gallicarum, vel etiam geogra^
phia3 cognitione versati sunt. Atque cum
ii pauci admodum sint, indicem conficien-
dum existimavere viri eruditi, Thuanique
familiares, quo tot nomina propria Latina
ratione descripta vernaculis ac suis appel-
lationibus donarentur. Verum licet quod
de priscis illis e Gra3cia vel Lalio Scripto-
ribus attigimus, rarius occurrere in con-
fesso sit, ut GraBcam aut Latinam inflexio-
nem barbaricis vocabulis non semper
tribuant ; constat saltern, Sanctos Patres,
qui eloquentia prasclaraque dicendi arte
praBstiterunt, caBterosque, propriis, quot-
quot habenlur in veteri Testamento, seu
hominum, seu locorum nominibus, riul-
lam LinguaB suas declinationem dare : ita
ut dicere liceat, yeterum Artium magistro-
rum auetoritatem, ab inolita quadam apud
eos consuetudine superatam. Sed et quos-
dam videmus queri, quod qui hodie libris
a se editis cognomina sua, vel suorum
praBdiorum titulos inscribunt, id edant
vernacule, cum Latine secundum Fabii
consilium debuissent. Quam sane non
semel agitatam aviris doctis, serioquedis-
cussam eontroversiam meminimus, qui eo
visi sunt concedere, ut quibus baud aBgre
dari possunt LatinaB terminationes, seu,
ut Fabii yerbo utar, quousque palitur de-
cor, nomina edantur Latine, id est, cum
quaB sint vernacula, aut fuerint, satis per-
spicitur : contra vero non ita immutanda,
vel Latinis aut GraBcis ejusdem notionis
edenda vocabulis, quaB Scriptorum nomina,
vel titulos, autdignitates in incerto pror-
sus relinquant. Quis enim Gerardum de
Gerardis in Desiderio Erasmo agnoscat,
Joannem PalaBonhydorum in Joanne de
Oude-Water, Janum Vittorium da Rossi in
Jano Nicio ErythraBO, Casaubonum in Hor-
tqbpno, ut caBteros praBteream ? Adde, quod
nisi vernaculis adjunctiarticuli seryentur,
nomina in incerto manent. Atque id cau-
saB fuit, ut vir doctissimus et cui pluri-
mum debet Rerum familiarumque Fran-
cicarum cognitio ac historia, Andreas du
Chesne, qui primo seQuercetanum nomi-
naverat, postea Duchesnium appellaverit.
Quam tamen scribendi rationem non pro-
barunt alii, qui Cliesneum, vel Chesnium
laudarunt: cum in Duchesnius, duplex
litera majuscula debeat praBponi, altera
articulo, altera ipsi nomini, quod LatinaB
scribendi rationi omnino repugnat. Quod
quidem in mempriam revocat Ludovicum
de la Cerda Societatis Jesu, virum admo-
dum eruditum, qui in (a] Adversariis sacris («) P. 497.
cum Nicolao Abramo ejusdem Socielatis
paulo acrius expostulat, quod se Lacerdam
jaudasset Nicolaus, inquam, Abramus (ait
ille) cujus ego nomen melius teneo quam
ille meum, qui me titans Lacerdam no-
minat. Ego enim Joannes Ludovicus de la
Cerda nominor. Itaque Cerdam debuisset
dicere, non Lacerdam. Sed ignosco homing
ignoranti nostrum idioma : apud Hispa-
nos enim La vicem habet articuli, ut
la placa, la terra, la yglesia. Rursum di-
citur de la placa, de la terra, de la yglesia.
Ita ille non probasset Duchesnium dici,
quern tamen hac nomenclatura laudari par
est; cum ita se ipse appellari voluerit.
QuaB quidem tot hac super re sententiaB
effecere, ut plerique satius duxerint, sua,
prput vernacule obtinent, nomina, libris
suis prasponere, ut, quaB fuerint, percipiat
sciatque Lector, Scriptoribus caBterum a
quibus nominandi erunt, prout quisque
censuerit, ea describendi facultate ultro
concessa. Atque hasc obiter observasse
suffecerit.
 D. D. DU CANGE. xvn
Collabente Romano Imperio peregrina Linguis GraecaB ortus suos debere conten-
verba ex omnibus fere gentibus in dunt, quod de Francica hodierna Joachi-
Latium venere. mus Perionius et Henricus Stephanus, de
Italica Monosinius (a), de Hispanica Matu- (a) Matute in
Prosapia Chris-
XVI. Enimvero, ut redeat, unde divertit tius et Aldretus, de Anglica Stephanus ti, aetat. mundi,
oratio, quis adeo imperitus, qui non modo Skynnerus, qui verborum Catalogos sub- 2. c. 4. g 5.
Bern. Aldret. 1.
complura ex omnium fere gentium idio- inde contexuere, quse a GraBcia profluxisse S.deOrig. Line.
matibus in Latinam linguam immissa volunt. Neque potiori jure audiendi illi, Castell. c. 1.
fuisse non sciat peregrina vocabula, et qui omnes fere vulgares Linguas ab He-
ab ipsa sui origine, et quando maxime braica accersunt, in quibus est (&) Stepha- (6) In Harm,
etymol. Ling.
efflorescebat, atque adeo inclinato et colla- nus Guichardus. Sed et autor est (c) Josias (c) In Vita
bente Romano Imperio; sed et subinde Simlerus, Conradum Gesnerum medilari Conr. Gesn.
(a) Quintil. in caBteras Linguas omnes? Scribit (a) coepisse origines Germanicorum vocabulo-
lib. I. c. 9. Fabius, peregrina verba ex omnibus prope- rum ex HebraBa, GraBca, et Latina Lingua.
mpdum gentibus, ut homines, ut instituta
etiam multa, in Latium venisse. Notum Lingua Francica in plerasque Orientis et
(6) Sueton. illud ex (&) Suetonio, cum quidam verbum Occidentis regiones invecta, Grceca tan-
peregrinum pro Latino usurparet, et ad turn aut Latina inflexions donata.
reprehensorem Augusti auctoritatem op-
poneret, audivisse statim, CaBsarem Gallos XVII. Verum ut Franci nostri armorum
Romana civitate donare posse, Gallorum gloria ac belliea fortitudine, rarius affini-
(c) In cap. 7.
Isaiae.
verba non posse. Sed et tradit S. (c) Hie- tatum jure, quod Austriacis Principibus
ronymus, omnium peneLinguarumverbis accidit, Imperium suum in regiones exte-
(d) Lib. de
Reb. Get. c. 9.
usos HebraBOs : et (d) Jornandes : Nemo ras longe lateque propagarunl, ita Lin-
est, inquit, qui nesciat animadverti usu guam eo suam transtulere. Hanc enim si
pleraque nomina gentes amplecti, ut Ro- non transmissam omnino, ab ea saltern
mani Macedonum, Greed Romanorum, vocabula complura mutuatos earum inco-
Sarmatce Germanorum, Gothi plerumque las, et in suam sensim intulisse constat.
(e)Lib. 2.Rer. mutuentur Hunnorum. Recte igitur dixit (e] Ex quo factum postea, ut in acta et diplo-
Germ. p. 116.
Rhenanus, existimare se, hodie Linguas mata, quaB, ut fieri turn solebat, Latino ex-
omnes non nihil esse mixtas, puram nul- arata idiomate a Notariis vel amanuensi-
lam. Quot enim ab Arabibus, vel Mauris, bus conscribebantur, eadem in Latinam
quibus diu paruere, accepta vocabula ser- terminationem deflexa persaBpe insererent.
vant HispanicaB provincial, quorum Gata- Ejusmodi quippe multa in iis occurrunt,
logum contexuere Tamaridus, cum Nebris- et apud Historiarum Scriptores,qu8e cum
(f) Aldretus sensis Lexico excusum, et (/) Bernardus indigenaB hodie haud agnoscant, in eorum
lib. 3. c. 15.
Aldretus in Originibus Linguae CastellanaB ? genuina retegenda notione saspe laborant;
Quot ab Anglpsaxonibus major Britannia ? praBsertim vero quaB Leges spectant, cum
quot a veteribus Francis Francia nostra ? Europa fere universa suas a Francia nos-
Germ. p. 117. Cum, ut ait idem (g] Rhenanus, satis constet, tra mutuo acceperit, ipsasque admiserit.
provincialem Gallorum sermonem ex pe- QuaB enim regiq ab eorum armis intacta,
culiari ilia veterique Lingua multas adhuc vel cui non aliquando imperaverit ? An
habere voces immixtas ; ex Germanica utrumque Imperium Francorum non fuit?
quam Franci intulere quam minimum, sed Occidentali initium et incrementum dedit
tamen aliquid. Quot denique Catalania ac Garolus Magnus, tenuit id ejus stirps din,
Aragonensis tractus, ipsaque Italia a Pro- eoque nomine non GermaniaB modo, sed
vincialibus nostris voces accepit ? Tametsi et toti ItaliaB jus dixit. Paruit Orientale, et
(A) Octav. non desunt, in quibus est (h) vir pluri- Constantinopolis ipsa Flandrensibus, et
Ferrarius.
mum eruditus, qui Bembum carpant, quod CurtenaBis e stemmate Francico proceri-
voces, quarum origp, aiunt illi, acumen bus. GraBcia fere universa eadem tempes-
ejus effugerat, Gallis Provincialibus ad- tate nostros agnpvit dominos, iisque in
scripserit, cum tamen nemo ignoret, earn regionibus stabilitaB Leges FranciaB, quo-
Gallise partem, id est Narbonensem, ideo modo servatam Linguam Francicam decent
Provinciam appellatam, quod prima ex eorum diplomala, ex qua in Commentaries
Gallicis Imperio Romano subjecta, et in suos retulere interdum vocabula Grseci re-
provinciam redacta fuerit. Quod sane etsi centiores Historici. Calabriam, Apuliam et
verum sit, non ideo tamen sequitur Pro- Siciliam Normannos nostros obtinuisse
vincialia idiomata non accepisse Catalanos quis ignorat? quibus vario jure successere
et Italos, cum qua3 hodie servant, non pro deinceps Principes e sanguine regio, qui
Hispanicis vel Italicis a prpbatis Scripto- et HungariaB, PoloniaB, Majoricse, Corsicse,
ribus habeantur, tamelsi Hispanica et Ila- SardiniaB possedere subinde regna ? In iis
lica Lingua, perinde ac Provincialis, La- porro servatam Linguam Francicam ,
(i) In Malth. tinaB origines suas debeat, cum ut ait (z) maxime in Regum Palatiis, satis docet (d) (d) Falcandus
S. Hieronymus, unaquceque provincia et Hugo Falcandus.Narrat enim, cum plerique deCalamit.
cilia1.
Si-
regio habeat proprietates suas. lis porro ex Aulicis, qui in Regium Cancellarium
non immoror, qui plerasque ex vulgaribus conspiraverant, Comitem Henricum, Re-
PRjEFATIO IV
XVIII PR^FATIO
ginse fratrem ab ejus amicitia divulsum,
ad Regni negotia capessenda impellerent,
ilium respondisse, Francorum se Lin-
guam ignorare, quce maxime necessaria
esset in Curia. Hierosolymitanum et
Cyprium regnumsua perindedebentinitia
et progressus Francis nostris, qui et
Linguam et Leges suas eo intulerunt,
semperque servarunt, quamdiu iis paruit.
Regum Hierosolymitanorum et Cyprio-
rum servantur etiamnum Leges, assisia-
rum nomine, nostro conscriptse idiomate.
In Gracia ipsa, seu Oriental! Imperio,
dum Francorum fujt, Lingua pariter Fran-
cica obtinuit, non Constantinopoli dunta-
xat; sed et in cseteris, quae a primaria ista
urbe pendebant, provinciis, diu etiam post-
(a) In Histor.
Aragon. c. 261. quamaGrsecisreceptaest;adeouttradat(a)
Raimundus Montanerius, Scriplor Cata-
lanus, sua ablate, hoc est, circa annum
MCCC. in MoreaB Principatu, et in Ducatu
Atheniensi, Linguam Gallicam asque ac
Parish's in usu fuisse vulgari: E parlaven
axi bell Frances, com dins en Paris. Neque
intacta ab eorum armis ac dominatione
Hispania. Ut enim Caroli M. expeditiones
Hispanicas sileam, LusitaniaB Regno ini-
tium dedit Princeps Francicus : Catalania
diu etiam Reges nostrps, et usque ad S.
Ludovici tempora dominos agnovit, inde-
que Lusitanos et Catalanos complura a
(&) Lib. 2. del
Origen. de la
Francis accepisse vocabula agnoscit (b)
Ling. Castel- Bernard. Aldredus Cprdubensis Canonicus.
lana, c. 3. Sed et Navarra interior iis paruit, citerior
eorum est.
Normanni in Angliam Gallicam Linguam
transtulere, nullaque diplomata, nisi
Galileo aut Latino idiomate scribi pa-
tiebantur.
XVIII. Quid quod majori Britannia a
Normannis nostris expugnata, Lingua
Francica ita propagata est in ejus provin-
ciis, ut Anglica et Saxonica, qua? turn vi-
gebant, extinctaB ferme fuerint, adeo ut
inter tot Regum et privatorum diplomata,
nulla Anglico, sed omnia, aut Latino aut
Gallico idiomate conscripta habeantur us-
que ad sa3culum decimum quartum. Wil-
lelmo quippe Normannorum Duci, statim
atque firmavit Imperium, primum curse
fuit, ut Francicam induceret, Anglicam ut
barbaram quadam desuetudine aboleret.
(c) Pag. 895. Turn enim (c), inquit Ingulfus, ccepit terra
sub Rege et sub aliis Normannis Anglicos
ritns dimittere et Francorum mores in
multis imitari. Gallicum idioma omnes
magnates in suis Curtis, tanquam ma-
gnum gentilitium loqui, chartas et chiro-
grapha sua more Francorum conftcere,
et propriam consuetudinem in his et in
(d) Pag. 901. aliis multis erubescere (d). Alibi vero de
Normannis : Ipsum etiam idioma tantum
abhorrebant quod leges term, statutaque
Anglicorum Regum Lingua Gallica trac-
tarentur, et pueris etiam in scholis prin-
cipia literarum Grammatica, Gallic^ ac
non Anglice tractarentur: modus etiam
scribendi Anglicus omitteretur, et modus
Gallicus in chartis et in libris omnibus
admitteretur. Id ipsum tradit(a) alio loco, (a) Pag. 912.
additque post Normannorum adventum in
has provincias, chartas veterum Regum
Anglorum pro Monasteriis partim duplica-
tas tarn Gallica manu, quam Saxonica des-
criptas. Manus enim Saxonica, ait ille, ab
omnibus Saxonibus et Merciis usque ad
tempora Regis Alfredi, qui per Gallicanos
doctores omnibus literis apprime instruc-
tus erat, in omnibus chirographis usitata,
a tempore domini dicti Regis (Guillelmi) de-
suetudine viluerat, et manus Gallicana,
quia magis legibilis, etaspectuiperdelecta-
bilis, prvecellebat, frequentius in dies apud
omnes Anglos complacebat. Et licet om-
nibus Anglicis et Normannis manus Saxo-
nica extiterat inusitata penitus et invisa,
ac tune maxime cum gente sua contemp-
tui habita, etnimium inaccepta. In ean-
dem sententiam (b) Robert. Holkotus' Do- (b) Lect. 2.
sup. Sapien-
minicanus, qui vixit circa anno MCCCL : tiam.
Narrant historic, quod cum Willelmus
Dux Normannorum Regnum Anglice con-
quisivisset, deliberaverit, quomodo Lin-
guam Saxonicam posset destruere, et
Angliam et Normanniam in idiomate con-
cordare : et ideo ordinavit, quod nullus in
Curia Regis placitaret, nisi in Gallico, et
iterum quod puer quilibet ponendus ad
litteras, addisceret Gallicam, et per Galli-
cam Latinam, quce duo usque hodie obser-
vantur. Hisce denique adjungendus (c) (c) Lib. MS.
de Otiis Imp.
Gervasius Tilesberiensis : Anglos, inquit,
usus tenebat, ftlios suos apud Gallias nu-
trire ob usum armorum, et ad Linguae
nativce barbariam tollendam.
Anglicana Lingua fere extincta.
XIX. Adeo denique Gallicanaa Linguae in
Anglia usus invaluerat, ac preesertim in
Regum Aula, ut S. Dlstanp Episcppo Wi-
gorniensi, ab inimicis, qui a Regiis ilium
consiliis amovere satagebant, nihil fere
aliud objectum fuerit, pra3ter simplicitatem
et illiteraturam, quam quod quasi homo
idiota esset, qui Linguam Gallicanam non
noverat, ac proinde Regiis Consiliis inter-
esse non poterat. Unde ipso Rege consen-
tiente, et hoc dictante, depositus est, uti
narrat (ct) Matth83us Parisius : quemadmp- Id) Ann. 1095.
dum olim Claudius splendidissimum vi-
rum, GraBciasque provinciaB Principem,
verum Latini sermpnis ignarum, non modo
albo judicum erasit, sed etiam in peregri-
nitatem redegit, ut est apud(e)Suetonium. (e) Sueton.
Ita sensim prorsus extincta fere Lingua
Anglicana in Anglia : qua de re extat que-
rela (/) Henrici Huntindonensis: Cui au- (f) Lib. I.
Hist. p. 300.
tern non comparet amorem ccelestium, et
horrorem terrestrium, si cogitet non so-
 D. D. DU CANGE.
lum lieges eorum (Anglorum), et Principes,
et populum deperiisse; verum etiam stir-
pern omnem, et Linguam, et mentionem
simul defecisse ? et si de aliis mirum non
esset, de Lingua tamen, quam unam inter
cceteras Deus ab exordio Linguarum ins-
tituit, mirandum videtur.
Restituitur in foris publicis, sed non
omnino, Gallicana nimium usitata.
XX. Id sane ita oegre tulit populus Angli-
canus, ut non semel suos exoraverit Prin-
cipes, utnaliysesua3 Linguae usustamdiu, in
foris prsesertim publicis, desitusreducere-
tur, abrpgareturque penitus Gallicum idi-
oma, cui plebs a3gre adsuescere poterat :
quod tandem sancivit Edwardus III. in eo
Parlamento, quod Londini celebralum est
xvii. Kal. Novemb. anno MCCCLXVII. et pro-
ductum usque in festum S. Bricii, quo die
Rex natus fuerat, annis a3tatis suse quin-
(a, Pag. 179. quaginta exactis. In suo jubilceo, inquit(a)
Thomas Walsinghamus, populo suo se ex-
hibuit gratiosum, reis majestatis suce
Regice offemas indulgendo, vinctos libere
abire permittendo, et exules revocando :
ad petitionem etiam Communitatis placita
in Lingua materna, et non Gallica versari
jussit. Verum radices jam altiusfixerat Gal-
lica Lingua in judiciariis tribunalibus pra>
sertim, in quibuset formulae fpriGallicani,
et feudalia vocabula nimis invaluerant,
quam uttam facileconvelli posset et extin-
gui, uti observat Joannes Fortescutus,
Anglia3 olim Cancellarius, etSummus Jus-
titiarius, adeo ut post Edwardum, extremis
etiam sa3culis, rerum forerisium libros Gal-
lico idiomate ediderint aliquot ex Anglicis
Jurisconsultis, atque iniisGuillielmusStan-
fordius, Joannes Perkinsius, Rastallus et
(6) Ralph.
Brook York.etc.
alii. Adde quod et eorum (b) feciales verbis
Gallicis armorum insignia etiamnum des-
cribunt. Sed praBstat de Gallica3 Lingua3
apud Anglos usu audire disserentem eun-
(c) Lib. de
laudib. Angl.
dem (c} Forlescutum Anglnm. « InUniver-
c. 48. « sitatibus Anglia3, inquit, non docentur
« scientia3, nisi in Lingua Latina, et Leges
« terra3 illius in triplici Lingua addiscun-
« tur, videlicet Anglica, Gallica et Latina.
« Anglica, quia inter Anglos lex ilia ma-
tt xime inolevit; Gallica, quia postquam
« Galli dupe Willielmo Anglioe Conquestore
« terram illam obtinuerunl, non permise-
« runt ipsi eorum Advocates placitare
« causas suas, nisi in Lingua, quam ipsi
« noverant, qualiter faciunt et omnes Ad-
« vocali in Francia, etiam in Curia Parla-
a menti ibidem. Consimiliter Gallici post
« eorum adventum in Angliam ratiocinia
« de eorum proyentibus non receperunt,
« nisi in proprio idiomate, ne ipsi inde
« deciperentur. Venari etiam etjocosalios
« exercere, ut talorum et pilarum ludos,
« nonnisi in prppria Lingua delectantur.
« Quo et Anglici ex frequenti eorum in ta-
XIX
« libus comitiva, habitum talem contraxe-
« runt, quod hucusque in ludis hujusmodi
« et compotis Lingua loquuntur Gallicana,
« et placitare in eadem Lingua soliti fue-
« runt, quousque mos ille vigore cujus-
« dam staluti quamplurimum restrictus
« est. Tamen in toto hucusque aboleri non
« potuit turn propter terminos quosdam,
« quos plus proprie placitantes in Gallico
« quam in Anglico exprimunt : turn quia
« declarationes super brevia originalia
« tarn convenienter ad naturam brevium
« illorum pronuntiare nequeant, ut in
« Gallica, sub quali sermone declarationis
« hujus formulae addiscuntur. Reportantur
« etiam ea, quoe in Curiis Regiis placitan-
« tur, disputantur et judicantur, ac in
« libros ad futurorum eruditionem redu-
« cuntur in sermone sa3pe Gallico. Quam-
« plurima etiam statuta regni illius in
« Gallico conscribuntur : unde accidit,
« quod Lingua jam in Francia vulgaris,
« non concordat aut consimilis est Gallico
« inter Legis peritos Anglise usitato, sed
« vulgariter quadam ruditate corrupta,
« quod fieri non accidit in sermone Gal-
« lico intra Angliam usitato, cum sit
« sermo ille ibidem sspius scriptus quam
« locutus. »
Gallicce Linguae usus in Scotia.
XXI. Neque in Anglia3 modo, sed et in
Scotia3 Regno Linguae Gallica3 usus inva-
luit: quod ex variis Regum tabulis hoc
idiomate, praBsertim subexitumsa^culiXII.
descriptis colligere licet, apud (a} Mat- sim. an. 1292.
thgeum Westmonasteriensem (6), Thomam (6) Walsingh.
Walsinghamum (c). Guillielmum Prynneum anno 1297. ad-
dit. ad Matth.
et alios (rf), cum ii forsitan se ad Anglico- Paris.
rum, vel etiam nostrorum Principum, qui- (c) Guill.
Prynneus in Li-
buscum varia subinde pepigere foedera, bert. Eccles.
Linguam et mores componerent. Angl. pag. 400,
529, 534, 649.
553, 668, 1053.
(d) Knygthon.
Exoticas voces solus Gallicce Linguce p. 282.
peritus potest explanare.
XXII. Atque hie quidem tarn late por-
rectus prolatusque Liriguas Francica3 nos-
trorumque institutorum apud exterasgen-
tes usus, in earn me semper sententiam
adduxit, quoexistimarem difficile esse, ut,
quod sum aggressus operis, ab alio pro
rei satis dignitate conficiatur, quam a Gal-
lo, el eo quidem, qui non modo qua hodie
utimur, sed et exoletam illam, qua patres
nostri loquebantur, cujusque in Gallo-
Belgicis provinciis apud vulgus npnnulla
supersunt vestigia probe noverit. Non
quod revera ad id aggrediendum id satis
esse putem, cum et consuetudinum nos-
trarum municipalium abstrusas voces, et
Jurisprudenlise Gallica? formulas nosse
pra3terea debeat. Qua quidem in cogni-
tione licet non ita me versatum baud dif-
litear, dicam tamen ingenue quod res est,
 PR/EFATIO
plerosque editos ac ineditos, qui praBteritis
longe sseculis idiomate nostro Francico
jam obsolete aliquid scfipto mandarunt,
atque adeo yeteres nostros Poetas sat ac-
curate evolvisse: quibus absqueres nostra-
tes illustrare baud omnino promptum sit.
Atque id causa? fuit, ut verba Latino-bar-
bara Francico-barbaris persaepe explicare,
et ritus, qui in desuetudinem abiere pri-
dem, rursum in lucem revocare, vel illus-
trare fuerim conatus. QuaB quidem scri-
bendi ratio in iis, qua? criticam exquirunt
manum, baud respuenda hactenus visa
est; sed in boc, quod aggredimur, argu-
mento, eo tolerabilior videri debet, quod
Gallicas voces, Latio utcunque donatas,
non aliis fere quam Gallicis enucleari
posse pro certo sit.
Optandum, ut in singulis nationibus
prodeant, qui linguce suce conscribant
etymologica lexica.
XXIII. Enimvero quod ego de Gallica
Callus, Germanus de Germanica, Anglus,
si non de Anglica, saltern de Anglo-Saxo-
nica idem judicium feret, cum in Latino-
barbaram Linguam multa irrepserint ab
utraque deducta vocabula, ut non defue-
(a)Vossiusin rint (a] qui satius esse existimarent, edi
Prsef. ad lib. de
Vitiis sermon. Glossaria ab unoquoque gentis SUSB Scrip-
tore, « Quia is facilius certiusque, quid e
* suss nationis genio proficiscatur, per-
« spiciet: et cum varii sic varie operam
« partientur, solum superfuturum, ut ali-
« quis postea exsurgat, qui pulcre adeo
« priorum adjutus laboribus, huncjudicio
« bono superaddat, ut ex iis condat opus
« plenum justumque, vel ejusmodi saltern
« quod a perfectione proxime abesse vi-
« deatur, cum nemo vere sit, qui unum
« se perficere hoc omne posse speret. »
Et sane non dissimulem, optandum esse,
ut in singulis nationibus prodeant viri
docti, qui LinguaB suse idiomata, vim eo-
rum, notionem, origines, sed et desuetas
et pridem obs9letas voces, ad amussim in-
yestigent explicentque : cum in enodandis
illustrandisque setatis mediaB Scriptoribus
non mediocris inde lux affulsura sit. Et
quamquam id utcumque pra3Stitere, qui
singularum Linguarum edidere yocabula-
ria, non ea tamen,-qua par erat diligenlia,
in id incubuere argument!, ul ex iis sup-
petat, unde, qua3 tot subinde enascuntur
ejusmodi Auctores legentibus, difficultates
facile solvantur. Trita enim persequuntur
fere semper et quaB in usu sunt, quse ex-
tra usum omittunt, nudos vocum signifl-
catus, non origines proferunt, forte quia
iis ignotse. Nam ut in eas inquiratur, eru-
ditione, literatura et lectione plurima
opus est, quibus plerumque carent qui
huic operae studia sua curasque confe-
runt.
Plerique insudarunt in explanandis
Linguis suis; nulli felicius quam Angli
in Anglo-Saxonica.
XXIV. Sedha3c generatim dicta sint: ne-
que enim defuereviri admodum eruditi, qui
Linguas suas subinde illustrarunt, Galli,
Itali, Germani, Angli, elsi ex iis pauci
Linguis obsoletis explanandis operam suam
contulerint; qua? tamen fere unica est in
hocce studii genere necessaria cognitio,
cum(a)cetatissuceverbis loquantur, iisque (a) A. Cell,
lib. I.e. 10.
potissimum utantur Scriptores, quaB turn
cum scribebant, obtinebant: quaB cum jam
a vulgari usu longius recesserint, nobis
prorsus sint incognita, ila ut in horum
eyolvendis libris necesse sit hserere Lecto-
ribus, nisi aliunde quidpiam adhibeatur
subsidii. Ex iis vero qui Linguas suas ob-
solelas illustrare conati sunt, praBcipuam
imprimis laudem merentur Angli, qui in Sa-
xonica, quaB in tola fere majori Britannia
diu obtinuit, enucleanda, ita insudarunt, ut
absqueeorumvigiliis, Anglo-Saxpnum Re-
gum Leges, etiam quaB Latino subinde dona-
tse suntaveteribus Scriptoribus, baud per-
ciperemus, cum ejusce LinguaB vocabulis,
ut formalibus, ubique aspersaB sint, que-
madmodum etiam aliquot Regum Norman-
nicorum: in qua quidem palaestra maxima
cum laude versati sunt viri eruditissimi
Henricus Spelmannus, Emericus Casaubo-
nus Magnilsaaci filius, Joannes Sommerus,
aliique, ex quorum Commentariishausisse
nos multa, ingenue agnoscimus, turn ad
Anglicos Scriptores illustrandos, turn etiam
ad vocabulorum nostrorum origines rete-
gendas, cum et SaxonicaB suas interdum
debeal nostra, ut longe plura Germanica
Lingua, cujus quodammodo matrix ha-
betur.
Barbarismus a Chris tianis Scriptoribus
plurimum auctus.
XXV. Enimvero ut in viam redeat, a qua
longius fortean divertit oratio, et ut de
Barbarismo, quo universa Latinitas foedata
vitiataque est, quaB supersunt dicenda
paucis absolvamus ; is in privis vocibus,
uti jam observatum, totus versatur, qua-
rum aliaB nee usu nee ortu sunt LatinaB,
quemadmodum pagSagotegeis, seu vocabula
peregrina, de quibus egimus: aliaB vero
ortu quidem sunt, non tamen usu, cum
apud probalos Scriptores neutiquam oc-
currant, quaB cum ulcumque LatinaB sint,
aliquid tamen vulgarium locutionum redo-
lent. Innumeras ejusmodi complectuntur
Glossaria vetera, de quibus mox acturi
sumus, nostrumque complures continet.
AliaB denique LatinaB sunt, vel GraBcaB ori-
ginis, sed alterius prorsus significationis
ab ea, qua usos veteres constal : quaB in-
yectaB turn maxime, cum Religio Christiana
in Romanum ac Latinum orbem sese ef-
 D. D. DU CANGE.
fudit. Nam cum novis ceremoniis ac riti-
bus et a paganicis omnino diversis consta-
ret, utereturve, SS. Patres, qui florente
adhuc Romanorum, ut Imperio, ita et Lin-
gua vixere, in explicandis describendisque
Religionis sua3 mysteriis, ac institutis, vo-
cibus usi sunt potissimum, quas Latinitas
agnosceret, vel certe minime abdicaret, a
genuina quantumvis et recepta notione ac
significatione recederent. Factum deinde
ut eas interdum inflecterent et immu-
tarent, novas etiam et priscis Scripto-
ribus ignotas adinvenirent, cum, quse
a Fidelibus percipi vellent ac intelligi,
vocabulis purioris Latinitatis reddi vix
posse arbitrarentur, quod supra monui-
(a) Vigil. mus. Unde Athanasius apud (a) Vigilium
Taps. lib. 1.
contra Arrium Tapsensem, objicienti Arrio novum Homo-
c. 11.12. lib. 1. ousii nomen in Symbolum inductum, res-
contra Arr. Sa-
bell. et Potin. ppndit Ecclesiastics semper moris fuisse
c. 20. discipline, si quando Haereticorum nova
doctrina exurgeret, contra insolentes quses-
tionum novitates, rebus immutabiliter per-
manentibus, « nominum vocabula immu-
« tare, et significantius rerum naturas
« exprimere, qua? tamen existentium cau-
« sarum virtutibus congruerent, et qua3
« magiseasdem antiquitus fuisse demons-
« trarent, non ortus noyitatem insinua-
« rent. » Atque id exemplis deinde firmat,
aitque, contra primos Ha3reticos iriductam
Christianorum appellationem : contra Sa-
bellianqs, Patri novum Innascibilitatis, et
Impassibilitatis, nomen Ecclesiam impo-
suisse : contra Photinum, Filium Deum
ex Deo, Lumen de Lumine : Similem Pa-
tri, contra Eunomium : ita Homoousion,
id est, unius substantias, contra Arrium
(6) S. Hiero- turn primum dixisse. «(&) Multa etiam sunt
nym. epist. 137.
145. « vocabula ab Hebrais petita, qua3 sine
« ulla interpretatione servavit Ecclesia, ut
« estillud, Alleluya, Amen, Maranatha,
« Ephod, Osanna, et cetera, qua3 in sacris
« Scripturis aspersa passim habentur,
« quse quoniam ex Judseis fuerat congre-
« gata, nihil ad Credentium scandalum in-
« novandum censuit; sed ita, ut a parvo
« imbiberant, tradidit. Postea yerq quam
« in universas gentes Evangelii dilatatus
« est sermo, non potuere semel suscepta
« mutari. Addit deinde Origenes, propter
« vernaculumLingua3uniuscujusque idio-
« ma, non posse ita apud alios sonare, ut
« apudsuos dicta sunt, et multo melius esse,
« non interpretata ponere, quam vim eo-
(c) Id. ep. 29.
in Vigilantium,
« rum interpretatione tenuare. » (c} Mitto
et in 64. Isa. conficta ab Hasreticis magis porlenta quam
nomina, qua) ad imperilorum et muliercu-
larum animos concitandos quasi de He-
braicis fontibus hausere, barbaro simplices
quosque terrentes sono, ut sunt Basilidia-
norum Amagil, Barbelon, Abraxas, et
ridiculum Leusiboron, prseterea Latin a
Thesaurus, Balsamum, et aliquot alia Ma-
nicha3orum. Ita scribit Theodorilus, Bor-
PRJEFATIO
XXI
borianOS hseretiCOS (1) cE6paixd
xaran^rreiv rovs
. Similia porro de verbis Hebrai-
cs, quse retinuit Ecclesia, commentatur
Chrysostomus, (a) dum ait, sacrorum li- (a) Chrysost.
serni. \. de
brorum Interpretes (2) yoGsQa zd grjuara xai Anna.
<f$ixi]s ytpovTa., Adonai, Eloi, et Sabaoth, in
Grsecum sermonem noluisse convertere,
quod Vix DOtuiSSent perd rfp olxBias aQsrrf,
seu propria horum vocabulorum retenta
virlute. Verum omissis quse admisit Eccle-
sia, quot sunt verba insolentia, audacius
translala, ab pbsoleta vetustate petita, aut
poetica licentia usurpata, quse in Oratio*
num procemiis vitanda praesertim ait (6) (6) Quintil.
lib. 4. c. 1.
Fabius, quibus usos videmus paulp recen-
tioris Latinitatis ex Christianis Scriptores :
qui universam sermonis sui seriem ita iis
intricant, ut in istis senticetis inoffenso
pede Lectori progredi non liceat. Atque,
ut alios sileam, quot ejusmodi occurrunt
salebra3 apud Sidonium , Ennodium, et
ejusce sevi cultissimos alias Scriptores ?
Quot voces Ciceroniana3 Latinitati inco-
gnitas^ a vetere repetitss, audacius con-
fectaa et trarislatse, ex quibus nonnullas
interdum selegimus, prastermissis aliis,
quas ab eruditissimis commentatoribus
enucleantur, ne in immensum opus nos-
trum excresceret?
Latina Lingua ab interpretibus
multum deturpata.
XXVI. Latinam praBterea Linguam de-
turparunt Interpretes, seu qui Latio dona-
runt, vel Gra3corum, vel aliarum gentium
Scriptorum monumenta. Nam cum baud
plane ea intelligerent ; vel vocabula ex
Latinis, quibus, qua3 intelligebant, redde-
rent, non essent ad manum aut ea minime
agnosceret Latinitas, turn vel Gra3cas, vel
barbaras Scriptorum voces, Latina in-
flexione male semper formatas, Latinis
quas meliores rebantur, interdum et novas,
arbitratuque suo confictas,, inseruere.
Deinde cum in Linguis pene omnibus
diversa sit scribendi ralio, diversusque
styli character, fieri aliter vix potest, quin
si quis Scriptoris, quern Latinis verbis
vertendum suscepit, mentem exprimere
velit omnino, a proba Latinitate non rece-
dat aliquando, vel eerie nescio quid obs-
curi ac implexi Lectoribus obtrudat.
(3) OvdsydQTiavTQ)?, inquit Jamblichus Chalci-
(1) Hebraica vocabula adinvenisse ea mente, ut
simpliciores perterrefacerent.
(2) Terribiha et plena formidinis verba.
(3) Neque enim prorsus eandem sententiara
servant translata vocabula. Sed sunt quaedam in
singulis gentibus idiomata , quae non possunt
alterius gentis Lingua exprimi ; deinde etiamsi
ilia possis interpretari, eandem tamen vim non
conservant : habent barbarae voces multam
emphasin, paucisque multa significant, in iis
minus est ambiguitatis, varietatis copiseque ver-
borum.
XXIL P&EFATIO
tiiactda&i diavotav
rd ovo^axa, aAA' sort riva xaB'
i^im/nara dSvvaxa eis d'AAo k'dvos did
eneira xav Et olov re rd avid
aMa rrjv xe Swafj.iv ovx en <pvXdrrei
<fe xal xd {Sa.Q6a.Qa ovb^ara noh-
^v (Asv k'fAtpaffiv, noMrjv de Gvvxo^iav, dfj,(ft6o-
Mais de shaxTovoS (j,eTEa%rjxe xal noixihlas xal rov
nMfiovs xs>v tegeoov. Quo quidem Barbarorum
nomine, Hebrgeos, sacrasque litteras intel-
lexisse, censent plerique. Ha3c certe Jam-
(a) In praefat. blichi legerat Hieronymus, cum dixit (a]:
in Chron. Eu- Difficile esse alienas lineas insequentem
seb.
non alicubi excidere : et arduum, ut quce
in alia Lingua bene dicta sunt, eundem
decorem in translatione conservent. Signi-
ficatum est, ait ille, aliquid unius verbi
proprietate, non habeo meum, quo id effe-
ram, et dum qucero implere sententiam,
longo ambitu vix brevis vice spatia con-
sumo. Accedunt Hyperbatorum anfractus,
dis8imilitudines casuum, varietates figu-
rarum, ipsum postremo suum, et, ut ita
dicam, vernaculum Linguae genus. His
(6) Epist. 139. consoria sunt, qua3 (6) alibi ait: « Non
« debere putida nos verborum interpre-
« tatione torquere, cum damnum non sit
« in sensibus, quia unaquasque Lingua
(c) Lib. de « suis proprietatibus loquitur; » et ha3C (c)
Vera Relig.
cap. 50. S. Augustini, scribentis: « Habere om-
« nem Linguam sua qua3dam propria
« genera locutionum, qua3 cum in aliam
« Linguam transferuntur videntur ab-
(d) Lib. 1.
contra Eutych. « surda. » (d) Vigilius Tapsensis: Difft-
cap. 15. cilius, inquit, integritas sensuum in aliam
Linguam pari potest sermoms venustate
servari, qua3 quidem hausit ex Chrysos-
(e) De Pro-
phet, obscurior.
tomo (e) : "0-co.v (1) ybarra EQ^vEvaBrj els §TB-
gav yh&rrav, nohkijv £%ei ri\v SvGxokiav, xal laa-
aiv dxQift&s offoi TtoM&v yhaaffaa' elaiv e^neiQoi,
n&s ov SVVO.TOV nadav r^v Ga^veiav TTJS yatfTiff
Trf Iv TTJ oixsia yvctst XBipsvqs fA.BTEvsyxeiv sis
(f) S. Hieron. rrjv SiSQav [*ETa()aM.ovras yh&aaav. « (f) Quanta
epist. 101.
« enim apud Grascos bene dicuntur, qua3
cap. 4.
« si ad verbum transferamus, in Latino
« non resonant: et e regione qua3 apud
« nos placent, si vertantur juxta ordinem,
« apud illos displicebunt. Proinde cense-
(g) Lib. 3. de « bat (g] Tullius non exprimi verbum e
Finib.
« verbo necesse esse, ut Interpretes indi-
« serti solent, cum sit verbum quod idem
« declaret, magis minusve usitalum : sed
« quod uno Gra3Ci, si aliter non potest,
« idem pluribus verbis exponendum. »
(h) Lib. de
Synod.
Neque aliter sensit (h) S. Hilarius, dum ait
« ex Graacoin Latinum ad verbum expres-
« sam translationem afferre plerumque
« obscuritatem, dum custodita verborum
« translatio eandem absolutionem non
« potest ad intelligentias simplicitatem
(i) S. Hieron.
epist. 135. adde
« conservare. (i] Quippe dum interpreta-
epist. 165. c. 3.
(1) Magnae difficultatis est linguam aliquam
transferre in aliam, et optime norunt, quotquot
plurimarum Linguarum sunt periii, quantum dif-
iicile sit reddere alia lingua vim et genuinum
sensum vocis cujuspiam.
« tionis xaxotyUav sequimur, omnem deco-
« rem translationis amittimus : et ha3C
« esse debet regula boni interprets, ut
« idioma alterius Lingua^ sua3 Linguae
« exprimat proprietate. Quod quidem et
« Tullium in Protagora Platonis, et in
« CEcumenico Xenophontis, et in Demos-
« thenis contra JEschinem oratione fecisse
« convincimus : et Plautum, Terenlium
« CaBciliumque, eruditissimos yiros, in
« GraBcis Comoadiis transferendis. Neque
« ex eo quis Linguam Latinam angustis-
« simam putet, quod non possit verbum
« de verbo transferre, cum etiam Grasci
« pleraque nostra per circuitus transfe-
« rant, et verba Hebraica non interpre-
« tationis fide, sed LinguaB sua3 proprieta-
« tibus nitantur exprimere. » (a) Largus - (-fl) Largus
Designatianus : Cam, inquit, fateor, ne ad
verbum verba transferrem, quominus
pleraque Linguarum diversitate congrue-
rent, si parum ponderis in signiftcatio-
nibus fieret. Atque inde fit, ut ejusmodi
translationes, qua3 verbum verbo reddunt,
obscura? plerumque sint, et pro barbaris
ac insulsis a peritioribus habeantur. (6) Jacob. Bil-
(&) Ejusmodi est sane S. Irena3i Interpres lius, lib. l.obs.
sacr. c. 32. lib.
Latinus (nam Grace scripsisse Irena3um Leap. 5. lib. 3.
in cqnfesso est apud erudites) apud quern cap. 10.
plurima sunt ita de Graacis imitata, ut,
quid ea significant, vix satis quispiam
assequi possit, nisi mediocrem Gra3ca3 Lin-
gua3 peritiam sibi compararit. Extal (c) (c) Apud Baron.
Nicolai PP. I. Epistola ad Michaelem Impe-
ratorem Constantinopolitanum, qui Roma-
nam seu Latinam Linguam, Scyticam et
Barbaram vocaverat, quod qua3 Roma, vel
ex Italia Constantinopolim perferebantur
Epistola?, in Grsecam translate Linguam,
barbarum nescio quid subolerent, non ex
ipso Lingua3 Latinae defectu aliquo, sed
quod ab imperitis interpretibus Grasca
utcumque Lingua donarentur, ubi sic Pon-
tifex reponit: Si jam scepe nominatam
Linguam ideo barbaram nuncupatis, quo-
niam a translatoribus in Grcecam dictio-
nem mutata barbarismos general, non
Linguae Latince, sed eulpa est, ut opinor,
Interpretum, qui quando necesse est, non
sensum e sensu, sed violenter verbum
edere conantur e verbo. « Quippe ssepe
« accidit, aiebat(d) Hieronymus, ut dum W Epist. 135.
« verbum de verbo exprimimus, et dum
« syllabas sequimur, perdamus intelli-
« gentiam. » Quod vero in iis, qua3 e
Latina in Gra3cam vertuntur Linguam,
expostulanl Graeci Byzantini, id nos pq-
tiori jure in iis, qua3 e Graaca ejusce aatatis
in Latinam translata sunt a nostris, hodie
querimur : cum nee Graaca, nee Latina
dici queant, qua3 utriusque Lingua3 perpe-
ram formatis, imo barbaris omnino voci-
bus scateant, cum tot asperganlur sale-
bris, ut quantumvis in Graaca priorum
sa3culorum Lingua non modo, sed et re-
centioris a3vi, vel etiam in Latina admo-
 D. D. DU CANGE
dum quis versatus fuerit, hgerere semper
necesse habeat. Atque id quidem in unico
Anastasioin Gestis Summorum Pontiflcum
licet observare; apud quern tot voces
Grsecanicse male compacts ac descriptaB
interseruntur, ut non a Latinis; sed ab
horum tempprum Grsecis Scriptoribus sua
hausisse, quibusdarn omnino persuasum
sit: vel certe nimia quadam affectatione
a Grgeca Lingua, in cujus cognitione sat
mediocriter versatus erat, in speciem eru-
ditipnis pleraque mutuatum vocabula. Vel
denique, quod longe potius censuerim,
quod sua adhuc setate vulgaria ilia ac
semigraBca, vel barbarograBca vocabula
Roma? et in Italia obtinerent, quo a Byzan-
tinis illata sensim fuerant, dum iis ilia
parebat. In enodandis yero ac disspl-
vendis, qua? in hoc Scriptore crebrius
occurrunt, iis difficultatibus, (Edipo fere
semper opus est: quod inde tamen acci-
disse existimaverim, non quod ab eo per-
peram efficta verba, vel reddita; verum
quod ab Antiquariis, GraBcaB LinguaB igna-
ris, male descripta sint. Sed et ejusmodi
Lalinorum Interpretum incuriam et igno-
(a) Lib. 8.
ep. 42
rantiam attigit (a) Gregorius Magnus :
Indicamus prceterea, inquit, quia gravem
Me difftcultatem Interpretum patimur.
Dum enim non sunt, qui sensum de semu
exprimunt, sed transferre proprietatem
semper volunt, omnem sensum dictorum
confundunt. Unde agitur, ut ea, quce
translata fuerint, nisi cum gram labore
intelligere nullo modo valeamus. QuaB
quidem Magni Pontificis querela, in eun-
dem etiam Anastasium jure potest retor-
queri, cum in The9phanis HistpriaB et
aliorum Gra3corum ejusce asvi Scriptorum
yersione ita se gesserit, ut, dum totus est
in proprielate Gra3ci sermonis transfe-
renda, nova finxerit vocabula, Latinitati
prorsus ignota, quorum signiflcatus, nisi
Gra3ca ipsa vocabula inspiciantur ac con-
ferantur, a3gre percipi possunt ac divinari.
Notariorum seu tabellionum
imperitia non parum foedata Latinitas.
XXVII. Neque minus adscribenda Nota-
riorum, seu Tabellionum publicorum im-
peritiaB Latini sermonis barbaries. Nam ut
res altius repetatur, et ab ipsis Principibus
barbaris, qui Gallic nostra3 primi impera-
runt, quis non animadyertit Latinitatis
interitum in eorum Legibus, Latine ut-
cumque exaratis, in quibus et desunt
Grammatica3 regula3, et permiscentur bar-
bara, ignotaque hodie vocabula, vel quod,
quibus ea efferrent, forte ignorarent, vel
si indulgentius agendum, quod formalia
et ex iis essent, qua3 mutari vetaret, non
religio, sed barbarica Jurisprudenlia. Si
vetera Regum prioris Stemmatis diplo-
mata, cujusmodi sunt, qua3 a Doubleto,
veteraque placita, qua3 nuper a viro sum-
ma3 eruditipnis Joanne Mabillonio edita
sunt, inspiciantur, nemo est, qui profliga-
tam, ac pene extinctam, ejusce aevi Latini-
tatem non agnpscat: tametsi fatendum,
inter has barbaricas na3iiias prodiisse iden-
tidem culliora longe scripta, pra3sertim
sub ipsa Principatus Francici inilia, cum
scilicet superessent adhuc nitidaB elocu-
tionis scintillaB quaBdam : quod ex Sidonii,
Aureliani, et similium opusculis colligi-
mus, et ex aliquot ChlodovaBi epistolis.
Sed abiit sensim ppstea in deterius, adeo
ut in laudatis placitisetplerisque veterum
formulis, nihil fere Latinitatis, barbariei
plurimum occurrat. Ac si aliquantulum
revixit Caroli M. cura et industria, rur-
sumque instaurata est, baud diu id sane
stetit, bellis civilibus inter Ludovici Pii
fllios flagrantibus, universamque deinde
Franciam Normannis inyadentibus et de-
populantibus. Ita enim siluit inter arma
Latina Lingua, siluere, vel potius extinctaB
penitus fuere discipline omnes, et si quid
ex iis superfuit, Clericos ac Monachos fere
tantum spectayit, quos ad ea servanda
studia adstrinxit Ecclesiastic! ordinis pro-
fessip. Cum igitur is mos invaluisset, ut
quaB in publicum emitterentur diplomata,
vel quaB conscriberentur epistolaB, Latino
idipmate exararentur, deessentque apud
Laicos, qui Latinas literas scirent, e Cleri-
corum, (a) quos ideo Literatos nude inter- (a) Gloss.
Literati.
dum vocabant, ordine, sibi adsciscebant
Proceres et Magnates, qui amanuensium
et secretariorum vices agererit, (&) quos (6) In Gloss,
vv. Brevis, Ca-
inde Clericos suos appellabant, vel Capel- pellanus, Gle-
lanos, quod et capellis suis domesticis ricus.
praBessent, in iisque sacra munia obirent
quod pluribus alibi docemus. Atque hi
quidem non adeo erant Latinis imbuli
literis, ut nitide et ad amussim scriberent;
sed cum has leviter, summisque, ut aiunt,
labris attigissent, ea utcumque conscribe-
bant, ita ut ubi Latina, quibus quaB vellent
exprimere, non occurrerent, e vernacula
Lingua, Latina iis data inflexione, voca-
bula deprpmerent, non observatis caBtero-
quin religiosius in ipsa sermonis serie, in
quibus minus versati erant, Grammatico-
rum regulis. Quod quidem accidit deinde
Actuariis ac Notariis publicis, qui, ut plu-
rimum mercede conducti, non ea essent,
qua par erat, eruditione, cui studia mi-
nime sua impenderant, ut dictionis flo-
res nitoremque elocutionis magnopere
curarent.
Provinciarum Romanarum vastationem
barbaries consecuta est.
XXVIII. Jam yero mirum yideri minime
debet, si difficillimis temporibus, post vas-
tationem Romanarum provinciarum, com-
munemque depopulationem, barbaries
ipsa consecuta est; si, lot inter bellorum
tumultus., inter tot gentes exteras, et ab
XXIV PRJEFATIO
ipso profectas Aquilone, quse has torrentis
instar peryaserant, discipline qmnes quo-
(a) Epist. 82. dammodo interierint. « Quod si, inquit (a)
« Hieronymus de Vandalorum et Gotho-
« rum in orbem Romanum irruptionibus
« agens, juxta inclytum Oratorem : Silent
« inter arma Leges, quanto magis sludia
« Scripturarum, qua3 et librorum multitu-
« dine, et silentio, ac Librariorum seduli-
«. tate; quodque proprium est, securitate,
« et otio diclantium indigent ? » Adde
quod neque public* haberentur Schola3,
quas barbari ipsi aspernabantur : nee
veteribus incolis otium facultasque suppe-
teret, hisce applicandi rebus animum,
quibus alias obstabat rei familiaris angus-
tia et egestas, quam disciplinarum noyer-
(6) Cap. 6. cam scite vocat (6) Autor libri de Disei-
plina Scholarium, Boetio perperam vulgo
(c) Thorn.
Smith, lib. 1.
adscript!. « (c) Turn enim quemdam sibi
pag. dO. « Latinum sermonem horum saeculqrum
« homines eruditi cqnfinxere, qui quidem
« cum veros ac genuinosfontes non attigis-
« sent; sed, nescio quqs turbidos rivos
« essentsectati, nonomnino,sedutcumque
« Latine loquebantur. Illud etiam appone,
(d) Lib.
Epist. 10.
3. « ait Sidonius, (d) quod tantum increbuit
« ea tempestate multitudo desidiosorum, ut
« nisi yel paucissimi quique meram Latia-
« ris Lingua3 proprietatem de trivialium
« barbarismorum rubigine vindicassent,
« earn brevi abolitam deflessent interitam-
« que, sic omnes nobilium sermonum
« purpurse per incuriam yulgi decolora-
« bantur. » Enimvero quis nescit, bane
esse fere semper eorum mentem, qui pro-
vincias exteras armis qua3runt, oblinent-
que, ut subactorum Linguam abhorreant,
et, si id facile fieri posset, suam in eas im-
mitterent ? Pra3sertim vero barbaros istos
Septentrionales, qui in totum ferme Roma-
norum Imperium se se effuderant, litera-
rum studia aversatos, satis testantur verba
(e) Lib. 1.
ep. 8. lib. 2.
ista ejusdem (e) Sidonii Apollinaris: Nego-
tiatores militant, milites negotiantur, stu
ep. 1.
dent pilce senes, alece juvenes, armis
Eunuchi, Hteris Fcederati: qua postrema
yoce Gothos intelligit. Et alio loco: Ructat
inter cives pugnas, inter barbaros liter as.
(ft Lib. 1. de Sed et tradit (/) Procopius Amalasuntha3,
lelloGoth.c.2.
Theodorici Regis Italise (1) uxori, graviter
quondam succensuisse Proceres Gothos,
quod Athalaricum filium pra3ceptoribus li-
teris imbuendum tradidisset: cum existi-
marent, literas a fortitudine longe esse
disjunctas, traditamque a senibus institu-
tionem in timiditatem et animi humilita-
tem plerumque deflectere; itaque oportere,
ut in re bellica futurus animosus gloriaque
insignis, amoto doctorum metu, armis exer-
ceretur. Viluere igitur, seu potius desiere
hisce de causis in provinciis, quas ii per-
vaserant, literarum studia omnia, inducta-
(1) Amalasuntha non erat Theodorici Regis uxor,
sed filia.
que sensim cum in moribus, turn in Lingua
barbaries, apud Nobiliores pra3sertim, qui
principibus suis placere, et in eorum ver-
sari palatiis ambiebant. Mansit interea in
plebe vulgaris ille sermo Romanus, quo
ilia utebatur antea, quern (a) S. Augustinus (o) Lib. de
Vita beata.
Sermonem vulgarem et male Latinum
vocat, cum aliquot ex honoratioribus,
utpote a praBceptoribus edocti, quod testa-
tur (&) Sidonius, Latina ac tersa aliquate- (6) Lib.
ep. 3.
3.
nus oratione ulerenlur: non ilia quidem,
qua3 posterioribus paulo sa3culis obtinuit,
sed quse magis ad Lalinitatem accederet,
(c) In Aug.
atque adeo quam Quotidianum (c) Sue- c. 86.
tonius, Pedestrem Sermonem vocant (d} (d)Inprsefat.
lib. 3. Artis
Vegetius, (e) Trebellius Pollio, et (/") veter.
Vopiscus, UB&V (g] Constantinus Porphy- (e) Trebell.
rogenitus; Vulgarem, (h) Serenus Sam- (ft Vopisc.
(g) De Aim.
mqnicus; Simplicem, (1} Hpnoratus Mas- Imp.
siliensis, et (j) Eligius Noviqmensis; Ru- (ft) C. 19.
(i) In Vita S.
ralem, (k) Dinamius Patricius; Usua- Hilar. Pictav.
lem, (1} Sidonius; Publicum, auctpr vita3 (j) Homil. i.
(k) In Praefat.
S. Theodardi; Plebeium, (m] Tullius, (w) ad Vit. S. Ma-
S. Isidorus, et auctor vita3 S. Hermelandi ximi.
(I) Lib. 4.
Abbalis; Rusticum denique alii. Nam cum cp. 10.
simplici sermone, nee affectatis Rhetorum (m) Cicero
lib. 9. Ep. fa-
ornamentis charta3 mandare se quidpiam mil. SI.
profiterentur Scriptores, id se rustico (n) In Prsefat.
ad Regul.
(quod supra attigimus) scribere dicebant,
ut qui ad rusticorum seu popularium ser-
monem proximo accederet: (0} aliam enim (o) Quintil.
lib. 12. c. 12.
videtur habere naturam sermo vulgaris,
aliam viri eloquentis oratio. Quomodo
nempe scribit (p] Hieronymus, Fortunatia- fp) De Script.
Eccles.
num, natione Afrum, Aquileiensem Epi-
scopum, in Eyangelia brevi et rustico
sermone scripsisse Commentarios. (#) Joan- (q) Joannes.
II. PP.
nes II. PP. in Epistola ad Cassarium,
Arelatensem Episcopum : Qui chartulam
istam cum supradictis titulis Canonum
non fuerit aspernatus, nee pro rusticitate
despexerit, etc. (r) Idacius in Praafatione (r) Idacius.
libri contra Varimadum : Cujusdam Vari-
madi Africani propositionibus rustico
(*) Lib. 2.
quidem sermone respondens, etc. (s) Ruri- ep. 16.
cius Episcopus Lemovicensis : Exigit sol-
liciti cordis affectus, ut imperitioris pro-
matur affalu: nee erubescit rusticitatis
opprobrium, dummodo impleat caritatis
imperium. (t) Et alio loco : Cogitis enim ft) Id. ep. 40.
nos auribus peritice vestrce verbis rusticis
injuriam inferre frequenter, dum apices
nostrosscepius vultis accipere. [u] Cathwul- (u) Tom. 2.
Hist. Franc.
fus in Epistola ad Carolum M. : Placuit
mihi rustico verbo, quamvis sicut sum
ignarus, tamen vobis scribere, investram
pietatem confidens, ut mece stultitice
venia detur, et vestra merces apud Deum
copiosior fiat. Et reyera rusticitatem ma-
gnam advertere est in hac Epistola, qua3 vix
Latina est. Prologus MS. in Historiam Re-
lationis S. Sebastiani, ex Codice Vindoci-
nensi : Neque in eo verborum phaleras,
neque eloquii venustatem attendatis, non
enim qualiter, quantumve yolui, sed fere
qualiter quantumque potui, et licet rus-
 D. D. DU CANGE.
tice, verba tamen edidi: ut enim egregius
doctor Hieronymus ait : Tolerabilius est
verba rustice, quam falsa diserte pro-
(a) Helperic.
ap. Mabillonium
ferre. (a) Helpericus in Prologo ad librum
in Analect. de Compute : Presertim cum sim ingenio
rudis, sermone impeditus, et ne rusticano
quidem eloquio balbutire sufficiens, etc.
(&) Apud Ca-
tell. p. 842.
Denique (6) auctor Vita3 S. Silvini Episcopi
Tolosani in Prologo : Prcefata Abbatissa
earn (Vitam olim scriptam) investigans in
corruptis membranulis, jamque nimia
vetustate ex parte deletis, quam scepius
relegens animadvertit, partim rustice,
partim vitiose compositam, fere juxta
(c)Gelliuslib. normam literalis artis. (c} Rusticum ser-
13. c. 16.
monem appellabant, qui artis Grammatics
regulis, autRhetorumfigurisapprime non
esset subactus, sed nudusac simplex, que-
madmodum etiam appellatur a Lactantio,
sed et ab Honorato Massiliensi in Vita S.
Hilarii Pictayiensis : Si peritorum turba
defuisset, simplici sermone rusticorum
(d) In Praef.
ad Vitam S.
corda nutriebat. Et a (d) Ratherio Vero-
Ursmari. nensi: Simplexautem,etutita dicampene
rusticus, cum totus sermonis textus altus
possit videri sapientibus, a nobis ideo mi-
nime visus est commutandus. Quare non
invenuste dici videtur, aiebat Quiiililianus,
aliud esse Latine, aliud Grammatice loqui,
id est, secundum exacliores Grammatica3
Leges quemadmodum loquuntur ii, quqs
(e) Dial.2.de
Vita S. Martini.
Scholasticos vocabant. (e] Severos Sulpi-
tius, Sedebat autem, inquit, S. Martinus
in sellula rusticana, ut est in usibits ser-
vulorum, quas nos rustici Galli Tripetias,
vos vero Scholastici, aut certe tu, qui de
Grcecia venis, Tripodas nuncupatis. Rusti-
cum igitur sermonem non humiliorem
paulo dunlaxat, et qui sublimi opponitur,
appellabant; sed eum etiam, qui magis
reperet, barbarismis soloscismisque scate-
(f) Lib. 3, ep
3. Kb. 4. ep. 10
ret, quern apposite (f\ Sidonius squamam
sermonis Celtici, alibi, rubiginem trivia-
Hum barbarismorum vocat, rusticum sci-
licet et impolitum sermonem, ut est in
(g) Ann. 725. Epistpla Eadburga3 apud (g) Baronium, et
num. 23.
(ft) Lib. 1. sicuti describilur ab (h) Anonymo in Mira-
culis S. Agili: Sed et si quis movetur rus-
ticitate sermonis, solcecismorumque incon-
cinnitatibus, quia minime vitare studui,
audiat, quia regnum Dei non est in ser-
mone, sed in virtute, neque apu$ homines
bonos interesse, utrum vina vase aureo an
ligneo propinentur. Rusticum igitur fere
semper appellabant, qui nullis vel Gram-
malicse, vel Orthographic legibus astrin-
(i) Diomedes gitur; ut rusticos Scriptores, (t) Qui rusti-
lib. 1. de Oral.
citatis enormitate incultique sermonis
ordine saucinnt, imo deformant examus-
sim normatam orationis integritatem,
politumque ejus lumen infuscant ex arte
W ) feib. 13. prolatum. (j) Gellius : Quod nunc autem
c. 6. barbare quern loqui dicimus, id vitium
(k) In Com- sermonis, non barbarum esse, sed rusti-
mentariis Gram- cum ; et cum eo vitio loquentes, rustice
mat.
loqui dictitabant. (k) Publius Nigidius :
PR^EFATIO
XXV
Rusticus fit sermo, si aspires perperam.
Itaque id vocabulum, quod dicitur vulgo
Barbarismus, qui ante Divi Augusti ceta-
tem pure atque integre locuti sunt, an
dixerint, nondiim equidem inveni. In ejus-
modi rustici insulsique sermonis specimen
afferre placet Epitaphia aliquot, qua3 in urbe
Lugdunensi leguntur, ul alia ejusmodi
praBleream, ex quibuscolligereliceat, qua-
lis fuerit Latina3 Lingua3 apud vulgares
usus, vel certe, quantum a primpeva sui
puritate, et ab ubertate Gallici nitoreque
sermonis, quern mire prsedicat (a] Hiero- («)s.
ep 4-
nymus, in deterius sensim prplapsa sit, -
quinto potissimum sseculo. Primum a I.
Sponio (6) sic describitur : + EPITAPHIUM p 48
HUNG QUINTVIS (quod intuis pro intueris) - -
LECTOR RONE RECORDATIONIS AGATI
NEGUTIATORTS MEMBRA QUIESCENT ,
NAM FU1T ISTE STACIO M1SERIS ET
PORTUS EGINIS OMNEBS ARTS FUIT
PRECIPUE LOCA SANCTORUM ADSEDUE
ET ELEEMOSINAM ET ORATIONEM STU-
DUIT. VIX1T IN PACE ANNIS LXXXV.
OB. VIII. KAL. APRILIS LXI. PC. JUS-
TINI INDICT. QUARTA. Alterum Ha con-
cipitur : f HOC TUMULO JACET BONOM
MEMORIOM RAPSO GUI V1XIT ANN.
XXXV. Tertium denique : HOC TUMULO
QUIESCIT BONE MEMORIE CESARIUS
VIXIT ANUS XIV. REOVIBIT IN PACE
SUB DIE X. KAL. DECEMBRIS ANASTA-
SIO ET RUFO VV. CC. (ann. 482.)
Quantum Carolinis sceculis Latina Lingua
fuerit deturpata, et unde.
XXIX. Non mirum igitur si Carolinis
saBCulis, vel paulo ante, in Gallia, Italia et
Hispania, sic deturpata deinceps fuerit
Lalina Lingua, qua3 barbarprum illuvie
toties foedata fuit, quod, qui cognoscere
volet, legat ex Hispanicis Scriptoribus
unicum Elipantum, Archiepiscopum Tole-
tanum, cujus extant fragmenta qusedam
inter (c} Alcuini opera : legat ex Gallicis, (c) P. 998.
ut de Italicis sileam ac Longpbardicis,
plebeios illos Annales, quos'edidit (d) An- (d) Tom. 2.
Hist. Franc.
dreas Duchesnius de quibus ila (e) Regino (e) Regino.
Prumiensis in Chronico : "Hcec, quce supra
expressa sunt in quodam libello reperi,
plebeio et rusticano sermone composita,
quce ex parte ad Latinam regulam correxi.
Neque alise sunt Marculfi, et qua3 a viris
doctissimis subinde editse sunt Formulap,
quas cum nasvis suis, ex ipsis scriptis
codicibus rursum publica luce donavit (/) (f) In nova
Stephanus Baluzius, quibus ille novas Edit. Capitul.
adjunxit longe magis barbaras, et qua3
ubique fere CEdipo indigeant, ut qua3 nulla
verborum cpnnexione cohsereant, barba-
risque passim inspergantur vpcabulis:
quod eerie non ipsis modo Scriptoribus
interdum adscribendum facile mini per-
suaserim.
.XXVI
Illius tamen usus non omnino deletus.
XXX. Neque tamen ejusmodi Latins
Linguae inducla sensim et longius propa-
gata depravatio effecit, ut illius deleretur
usus omnino, cum a vulgo eliam intellige-
retur: quod satis arguunt tot, quas mani-
bus terimus, Latino idiomate conscriptse
et ad populum habitse in a3dibus sacris ho-
milise a Praesulibus Africanis, Gallis, His-
panis, aliisque, quas quidem publice non
recitassenl, si ab omnibus intelligi se de-
bere non essentarbitrati. Sic nempehodie
in provinciis nostris Gallicis, in quibus tol
pene Linguae Gallicse usurpanturidiomata,
quot ea3 numero sunt, Lingua purior Gal-
lica ab omnibus intelligitur in publicis
concionibus. Fatendum tamen ante Carp-
lum M. literarum disciplinarumque in
Galliis ita evanuisse studia, ac Lingua?
praBsertim Latins, ut stante Regum nos-
trorum priorum Stemmate, vix se se lan-
tillum extulerit: quod probant, qua3 de
veteribus formulis supra observavimus, el
de Chilperici Regis Latinis seu barbaro-La-
tinis Scriptis tradit Gregorius Turpnensis.
(a) Ex cod. Id etiam testatur (a) Anonymus Scriplqr de
MS.
Miraculis S. Florenlii: Liberates siquidem
artes, inquit ille, usque temporibus Domni
Caroli Imperatoris, prcedecessoribus nos-
tris ita extiterunt extranece, ut in Gallice
regionibus etiam inter summos Pontifices
vix aliquis, negligentia pmpediente, re-
periretur, qui urbanitate eloquii Syno-
dales saltern valeret venustate exolvere
deftnitiones. Sed quoniam, favente Deo,
instantiaque Domni supradicti Impera-
toris, quoB vetustiores neglexerant, mo-
(6) Ex
MS.
Cod. derniores adsecuti sunt. Et (6) Scriptor
Vita3 S. Urbani Lingonensis Episcopi :
Exterariim quippe persecutio gentium,
et intestina etiam bella Regum, sic post-
poni fecerant liberalium studia litera-
rum, ut usque ad tempora Caroli M. vix
possent in Galliis inveniri, qui in scientia
Grammaticce artis essent efftdenter ins-
(c) Apud Sir-
mond.
tructi. Id ipsum profitetur (c} Carolus ipse
in ea Constitutione, quam eddidit de Scho-
lis, per singula Episcopia et Monasteria
instituendis : Nam cum nobis in his annis
a nonnullis Monasteriis scepius scripta
dirigerentur, in quibus quod pro nobis
fratres ibidem commorantes in sacris et
piis orationibus decertarent, signiftcare-
tur, cognovimus in plerisque prcefatis
conscriptionibus eorundem et sensus rec-
tos, et sermones incultos : quia quod pia
devotio interius fideliter dictabat, hoc
exterius propter negligentiam discendi
Lingua inerudita exprimere sine repre- Litterce jacentes a Carolo M. eriguntur.
hensione non valebat, etc.
Linguce Latince barbaries in Hispania XXXIlt. Sic porro in disciplinis sorduit
post Saracenorum irruptionem. Gallia nostra, usque ad tempora Caroli M.
qui, ut ait (e] Monachus Egolismensis, a
XXXI. Quod vero supra laudatus Scrip- Roma artis Grammaticce et computatorice
tor Anonymus de Gallic nostras in Lingua magistros secmn adduxit in Franciam, et
Latina barbarie ante Caroli M. tempora,
idem de Hispania post Saracenorum irrup-
tionem testatur (a) Alvarus : ubi neglectis (a) In Indiculo
luminoso.
et pqslhabitis Scnpluris Sanctis, earumque
sacris Interpretibus, quotquot supererant
Ghristiani, Arabum Chaldseorumque libris
eyolvendis incumbebant, gentilitia erudi-
tione prceclari, Arabico eloquio sublimati,
Ecclesiasticam pulcritudinem ignorantes,
et Ecclesice flumina de Paradiso manan-
tia, quasi vilissima contemnentes, legem
mam nesciebant, et Linguam propriam
non advertebant Latini, ita ut ex omni
Christi Collegio vix inveniretur unus in
milleno hominum genere, qui salutatorias
fratri posset rationabiliter dirigere lite-
ras, cum reperirentur absque numero
multiplices turbce, qui erudite Chaldaicas
verborum explicarent pampas. Quod qui-
dem abunde firmat, qua3 de Elipanto Tole-
tano supra diximus. Sed et inde satis
arguimus unde tot voces Arabics in His-
panam, subinde sese intulerint.
Et in Britannia post Danorum
quoque irruptionem.
XXXH. Neque ea in re felicior fuit Bri-
tannia post Saxonum ac Danorum maxime
irruptiones, ut ex (&) JElfrico docemur, (6) ^Elfric. in
cujus verba hie apponam : Sedulp caven- pra'fat.
Grammat. Sa-
ad
dum est igitur Dei servis et viris Eccle- xon.
siasticis, ne in diebus nostris sacra defer-
veat aut deftciat eruditio, quemadmodum
per paucos jampridem annos in Anglia
contigit, ita ut Anglicorum Sacerdotum
nullus, donee Dunstanus Archiepiscopus
et Mthelwaldus Episcopus in vita monas-
tica doctrinam resuscitassent, epistolam
Latine scribere aut interpretari posset.
Dunstanum verp Archiepiscopum Cantua-
riensem, ut artium liberalium in tota in-
sula post Regem Alfredum excitatorem
miriftcum: quemadmodum Athelwaldum,
quern alii Adilwaldum et Ethelwodum
vpcant, Wintoniensem Episcopum, obsanc-
titatis sludiumetdoctrinarum exercitium
cpmmendat (c) Willelmus Malmesburien- (c) P. 56.244.
sis. Vixit uterque obiitque Alfredo re-
gnante, (d) qui quidem extinctas fere in (d) Brompton.
Anglia literas primus excitayit, scholas p. 814.
publicas Oxonii instiluit, et optimates suos
ad litteraturam addiscendam in tantum
provocavit, ut ipsi fllios suos, vel, si filips
non haberent, servos saltern suos literis
commendarent. Obiit ille anno DCCCXCIX.
successoremque habuit Edwardum cogno-
mento Seniorem.
(e) Mon. Ego-
lism. in Vita Ca-
roli M.ann. 787.
 D. D. DU CANGE.
ubique studium liter arum expandere jus-
sit. Ante ipsum enim Domnum Regem
Carolum in Gallia nullum studium fuerat
liberalium artium. Quod quidem maximi
Principis in liberates artes sludium ita
(a) Epist. 10. etiam prsedicat (a) Alcuinus in Epistola ad
eundem Carolum M.: Nee fastidwsa segni-
ties legentium benevolently magistri
juste deputari debet, si plurimis inclitum
vestrce devotionis studium sequentibus
forsan Athena nova perftceretur in Fran-
da : imo multo excellentior, quia hcec
Christi nobilitata magisterio omnem Aca-
demicce exercitationis superat sapien-
(&) Epist. 1. tiam. Et (&) Lupus Abbas Ferrariensis
scribens ad Eginhardum : Amor litera-
rum ab ipso fere initio pueritice mihi est
innatus, nee earum, ut nunc a plerisque
vocantur, superstitiosa otia fastidio sunt.
Et nisi intercessisset inopia prcecepto-
rum;etlongositucollapsa priorutn studio^
pene interiissent, largiente Domino mece
aviditati satisfacere potuissem. Siquidem
vestra memoria per famosissimum Impe-
ratorem Karolum, cui literce usque eo
deferre debent, ut ceternam ei parent
memoriam, ccepta revocari, aliquantum
quidem extulere caput, satisque constitit,
veritate subnixum prceclarum dictum:
Honos alit artes, et accenduntur omnes
ad studia gloria. Quod vero subdit de
honore, literatis hominibus a summo Prin-
cipe impenso, observatum etiam ab ipso
(c) In Vita (c) Eginhardo : Artes liberales studiosis-
Caroli M.
sime coluit, earumque doctores plurimum
veneratus, magnis sublimabat honoribus.
Neque minori postea studio Romanas ac
Grascas disciplinas coluit Garolus Calvus,
Magni ex filio Ludovico nepos; quod tes-
(d) Heric. Mo-
nacli.
tatur in primis (rf) Hericus Monachus
S. Germani Autisiodorensis in Epistola illi
inscripta, ad Vitam ejusdem Sancti, car-
mine a se editam : Multa sunt vestrce
monumenta clementice, multa symbola
pietatis. Illud vel maxime vobis ceternam
parat memoriam, quod famatissimi avi
vestri Caroli studium erga immortales
disciplinas, non modo ex cequo reprcesen-
tatis, verum etiam incomparabili fervore
transcenditis : dum, quod ille sopitis edu-
xit cineribus, vos fomento multiplier turn
beneficiorum, turn auetoritatis usquequa-
que provehitis, imo, ut sublimibus subli-
mia conferam, ad sidera perurgetis. Ita
vestra tempestate, ingenia hominum du-
plici nituntur adminiculo, dum ad sa-
pientm abdita persequenda omnes quidem
exemplp allicitis, quosdam vero etiam
prcemiis invitatis. Ac tandem concludit:
Quidquid igitur literce possunt, quidquid
(«) V. Gloss,
in v. Schola:
assequuntur ingenia, vobis debent (e). His
proinde Principibus, ne quid amplius
dicam, sua debent initia Schplas public*
ac Monasticse, et omnium disciplinarum
in Francia instauratio, dum interim du-
plex apud vulgus vigeret idioma, Franci-
XXVII
cum scilicet et Romanum. Francici enim
usus erat in Regum npslrorum Palatiis
stante potissimum(a) primo Regum Stem- fa) Freherus.
mate, atque adeo sub Carolo M. et Ludo-
vico Pio, cum ii Lingua sua Sicambrica
loquerentur, quod ab aliis observatum;
apud reliquum vero vulgus, et quod a
Romanis Gallis ortum duxerat, Lingua,
uti vocabant, Romana seu rustica ac semi-
barbara, senaper obtinuit, qua3, ex quo
Imperii Provincias inter Ludovici Pii filios
partilse sunt, qui Germanicis imperavere,
Theoliscam, quam et (&) Barbaram voca- (6) V. Gloss.
in Barbarus.
bant : qui Francicis, Romanam servarunt,
quod potissimum ex (c} Foadere, quod (c) Nithard.
1.3.
inter illos pactum est, licet colligere, in
quo Ludovicus II. Romana, qua3 Caroli
erat, Carolus Theotisca, qua3 Ludovici,
sacramentum pra3stiterunt, cum uterque
plebem circumstantem, Ludovicus Theo-
tisca, Carolus Romana antea essent allo-
cuti.
Vulgare idioma ad tres linguas redac-
turn, Vasconicam, Castellanam et Limo-
sinam.
XXXIV. At quam Romanam nostri, Li-
mosinam appellavere non modo (d) Itali, (d) Dant. in
Purg. cant. 26.
sed et Hispani prsesertim, apud quos diu
in usu fuit. Ex quo enim exacti ex His-
pania Mauri, redactum est potissimum
vulgare idioma ad tres Linguas, Vasconi-
cam, seu Biscainam, quaB in Bisca'ia,
Navarra, Guipuscoa et Alva obtinuit; Cas-
tellanam alteram, qua3 rarioris fuit usus,
utpote barbaris aspersa vocabulis, a qui-
bus turn demum est purgata, cum ad.uni-
cum Pfincipem tota Hispaniarum potestas
rediit. Hac autem Lingua usi prasserlirn
Castellani, Toletani, Leonenses, Asturien-
ses, Extremadurenses et Granatenses. Sed
etviguit in Gallicia, Andalusia, Lusitania
ac Aragonia, exteris subinde vocabulis,
Arabicis, Francicis aliisque intermixta.
Tertia denique fuit Limosina, cujus usus
fuit in Catalania, in Cqmitatibus Ruscinq-
nensi et Ceritanensi, in Aquitania, Occi-
tania, atque adeo, ut Scriptores Hispani
volunt, in ipsa Regum nostrorum Aula.
A Catalania in Valentin, Majoricaa et Mi-
noricse Regna postea transiit, quod ea
ad Barcinonenses Principes perinde spec-
tarint.
Unde nomen et origo Linguae
Limosince. Eadem fere est quce Catalana.
XXXV. De Limosinge Lingua3 origine ac (e) Cal§a in
nomenclatura varia varii scripserunt. (e) Catalania c. 16.
(f) Escolanus
Calca, (/) Escolanus et (g) Andreas Bos- in Hist. Valen-
chus a Lemovicum, urbe Gallia3 notissima, tiae to. I.e. 14.
(g) Andr.
denominatam volunt, indeque in Catala- Bosch, de titul.
niam transiisse, cum Francorum nostro- honor. Catalan.
rum exercitus Pyrenseos mprites trans- 1.1. c. 2. § 4.
5. ]. 2. c. 17.
gressi has insedere Provincias, ex variis
XXVIII PRjEFATIO
turn gentibus conflati, maximeque ex ea
OccitaniaB parte, in qua sita est urbs Cata-
lens, cujus incolaB toti CatalaniaB nomen
dedere, uti Catellus el Hispani Scriptores
volunt. Ut ut sit, constat idem esse fere
Catalanorum idioma, quod Provincialiurn
nostrorum, quod in Catalaniam inductum
a Comitibus Barcinonensibus vero proxi-
mum est, ex quo Proyincise Comitatum
suis adjunxere dominiis. Ea quippe Lin-
gua nitida adeo, florida, ctilta ac polita
habita est, ut nulla fere extiterit regio, in
quam npn immissa fuerit, cum maxime
in Principum aulis magno in pretio habe-
renlur PoetaB Provinciales, eorumque poe-
mata, ut genio quasi dotata singular!,
ubique fere legerentur. Escolanus el Bos-
chus de hac Lingua scribentes, aiunt quod
fuit tant gratiosa, cortesana, sententiosa
y dolca, que no y ha llenga que ab mes
breus paroles, diga mes alts y meillors,
conceptes tenint en tot una viva sem-
blanpa ab sa mare Latina. Ella fonc la
que la dona principi als versos y rimes
que usaron en Roma, cantant ab elles ab
so de consonancies, las dissonancies de las
passions ab agutsy dol$os pensamens, etc.
Subdunt deinde hujus idiomatis vocabulis
crebrius poemala sua aspersisse Petrar-
cham, quod observarunt etiam ejus Inter-
preles. Raimundus Monlanerius, qui vixit
circa annum MCCC. Historian! suam hac
Lingua exaravit: et Carbonellus in Chro-
nico, ejusdem idiomatis tabulas variaque
acta descripsit.
Lingua Provincialis in Palatiis Reg urn
nostrorum usitata.
XXXVI. Certe Linguam bane, Provincia-
lem scilicet, in Regum nostrorum Palatiis
primitus usilatam, evincunt, qua3 ex ea
(a) Lib. 3. delibavit (a) Nithardus, a quo Romana ap-
pellatur, qua3 baud omnino diversa ab ea,
qua utuntur Provinciales nostri : quod
facile erit assequi utramque comparanti.
(&) Lib. de
Monast. Germ.
Unde recte, opinor, dixit (b] Vadianus,
Salicam Legem Romanos, hoc esl, Provin-
ciales vocare qui Romana, id est, Provin-
cial! Lingua utebantur; cum Provincia-
lium nomine omnes de Alvernia, et Vas-
conia et Gothos Provinciales appellatos
(c) In Hist.
Hierosol.
autor sit (c) Raimundus de Agiles. Ut vero
res plana fiat, placet Sacramentum Ludo-
vici Regis, cujus meminimus, Romana
(d) Bodin. lib.
5. c. 6. p. 633.
Lingua descriptum a (d] Nilhardo hie pro-
ponere : Cumque Karolus, inquit, hcec
eadem verba Romana Lingua perorasset,
Lodhwicus, quoniam major natu erat,
prior hcec deinde se servaturum testatus
(e) Amur. est: Pro Deo (e) amor, et pro Christian
(f) salv. amem.
(g) ds.
poblo, et nostro comun (f) solvamento dist
(h) sanir. di en avant, in quant Deus (g) savir (h)
(i) pordi.
(f) salverio.
et (i) podir me dunat, si (j) salvarejo cist
(ft) por. meon fradre Karlo, et in adjudha, et in
cadhuna cosa, si cum om (k) per dreit son
(a) fradre salvar dist, (I. dust.} in o quid (a) Fradra.
il mi altre (b} si fazet, et ab Ludher nul (6) qui id un
altre si faret.
plaid nunquam prindrai, qui meon vol
cist meon fradre Karle in damno sit. Qua3
sic Lalinis istius seculi verbis sonant :
Pro Dei amore, et pro Christiana populo,
et noslra communi salvamento inantea
(seu deinceps) in quantum Deus sapere et
posse mihi dederit, salvabo, (seu salvum
etincolumen praBstabo) hunc meum fra-
trem Karolum, et in auxilio, et in una
quaque causa (i. re, Gall, chose] ut homo
per drictum(seu JUS)SMMW fratrem sal-
vare debet, in eo quod ille mihi alter fa-
ceret, et cum Lothario nullum placitum
unquam capiam, quod mea voluntate huic
meo fratri Karolo in damno sit. Sacra-
menlum vero pqpuli Romana pariter Lin-
gua sic describit idem (c) Nilhardus: Si (c) Bodin.
Lodhwigs sagrament, que son fradre Karlo
mrat, conservat, et Karlus (d) meos sen- (d) meo sen.
der.
%m (f. Senior) de suo (e) part non los (f) (f) taint.
tanit, si jo returnar non (g) lint po'is, ne (g) luit.
jo ne veuls (al. neuls) cui eo returnar (h) (ft) me, vel
int pois in nulla adjudha contra Lodhwig nit.
nun si juer. Id est, Lingua ejusce sevi
Latina, quantum licet assequi: Si Ludo-
vicus sacramentum, quod suo fratri Ka-
rolo jurat, conservat, et Karolus meus
senior ex sua parte non illud tenet, si ego
retornare non possim, vel nolim ad eum
retornare, in nullo ei auxilio ero contra
Ludovicum. Ubi observare licet in Romana
veteri isla Lingua, servatas ac usurpalas
aliquot latinas voces, ut amor, nunquam,
jurat, conservat, contra, in damno sit:
praeterea alias Francis nostris baud ita
pridem in usu, ut salvarejo, ubi nostri
sauverai-je, adjudha, pro ayude, quomodo
Picardi dicunt; meon vol, ubi nostri, mon
will, etc. Quasdam etiam alia occurrunt
vocabula male descripta, ut salvar dist:
legendum enim dusty \. e. debet: nam
Theoliscum hoc loco praBfert, seal, quod
idem sonat apud Keronem : et in sacra-
mento populi, pro meo sendre, Bodinus
habel sender, sed legendum yidetursemor,
quaB vox yulgaris usus eliam erat. Pro
tanit, Bodinus habet taint, i. tenet, que-
madmodum Normanni etiam efferunt. QuaB
sequuntur paulo intricatiora sunt: si jo
returnar non lint pois, hisce reddidi: si
ego retornare nequeo, sic enim Theotisca
sonant; nemag quippe idem valet quod
nequeo, non possum : mag exponitur pos-
sum apud Keronem. Reliqua, quaB non
magis sunt expedita, nescio, an bene red-
diderim, ne jo, ne neuls, (al. veuls) cui eo
returnar int pois, ubi pois, Theutonice
redditur mag. i. possum. Neque eliam vo-
ces postremse planaB sunt, nun lijuer, ubi
legendum pulo fuer, i. fuero, nam Theo-
tiscum hoc loco pra?ferl ne wirdhit, quaB
vox, vel certe wirthit, quaB eadem est, (i) In propa-
rasc. Annal.
fuerit, exponitur in Capitulari Theotisco Trevir, n. 14.
Ludovici Pii apud (i) Browerum, ut them,
 D. D. DU CANGE.
non semel pro ipse, ille, ponilur, quse vox
occurrit in eodem sacramento : ubi enim
ne neuls, Theptiscum prsefert noh thero.
Atque ha3C quidem Romana Nithardi, licet
mendis utcumque carere non dubitem,
velim Lector conferat cum veteri charta
vernacula in Ruthenensi Comitatu, ubi
Lingua Lemovicina perinde usurpata, sub
Ludovico VI. hoc est, circa annum MC. exa-
rata, quam descripsimus ex Tabulario
see. Abbatise (a) Conchensis, ut idioma ejusce
sevi cum idiomate aevi Carolini compare!:
Ego in Dei nomine, ego Hector, et Pontius
de Cambolas, et ego Falcas, daquesta hora
ad enant ella villa de Pradis, home ni
femena de las erodes enins non y pren-
dren; ni ly feren, ni ly queeyren, ni son
aver, no ly tolren, ni fac nou lo faren, ni
deforas los crous home ny femena que sien
en la villa sia esta dehors, se per forfac-
tura que faran acquez no no fazian, et a
quo no faran tro el Abat, et al Priour,
quella villa tenria clamat o acsem una
vice vel duas. Et se els reddezer nos o
fazioque non pressen subre nostre dreich,
et senescian, et o efrangrian fers XIII.
dias al somoniment del Abbat, o de so
messatgue, o del mongue que la Vila ten-
ria, o de so messatgue o emenderan aissi
o tenren, et o atendren per fe, et senes
engan per es saints Evangelis. Authores
Ademarus, Ruthenensis Episcopus, et Odol-
ricus Archidiaconus, et Guillelmus et Aze-
marus Dauriat, Bac de Petra bruna, Fol-
quenis de Segw\ Bernardus, qui vocatur
Grcecus, Bernarz Guiralz della Salas, Ber-
narz de Cannet, Deusdet de Cannat, et
Peire de la Vallada, Rainalz lo Monges,
et altre molt que QUITO, et que audiro.
Regnante Ludovico Rege.
Latina Lingua non omnino extincta, sed
admodum vitiata.
XXXVII. Inter ha3c tamen non extincta
omnino Latina Lingua, licet in senium
quodammodo abierit, totque etiam barba-
rarum gentium colluvies hanc vel detur-
parit, vel absumpserit, cumneque posthac
amplius usu hominum frequentaretur:
hanc enim qui in literis utcumque versati
fuere, vel sacris ordinibus initiati, ut re-
rum Ecclesiasticarum studiis necessarian!
excoluerunt. Quin etiam servata ab ipsis
(quod mirari licet) barbaris Romanorum
provincias pervadentibus : cum hac, turn
in legibus suis, publicisque decretis, turn
etiam in actis, qua publicis, qua privatis,
tanquam qua? ab omnibus intelligeretur,
usos passim legamus, quia forte Linguam
suam nativam, ut barbaram insulsamque
ejus pronuntiationem, aures mollioribus
assuetas naturaliter refugere persuasum
haberent: quod non in Galliis modo, sed
et in cseteris, quaB Romanis olim parue-
rant, provinciis accidisse [comperimus.
PR^EFATIO
XXIX
Vel eerte quod iis potissimum Romanis
scriberentur, quos subjugarant, qui longe
potiori majorique erant numero quam
barbari ipsi, quibus ii parebant, cum deni-
que Romanis Gallis ignota prorsus esset
Lingua barbarica. Id porro non minime
ad Latina3 Linguse commendationem con-
ducit, quod inter tot barbararum gentium
ubique fere terrarum quasi exundationes
se se utcumque servant incolumem ; ita ut
Romana Ecclesia propriam sibi effecerit,
et caBterse nationes, etianrremotissima3, et
quas Romani nunquam attigerant, non in
Scholis modo publicis, verum etiam in
actis fere omnibus ea usi legantur. Unde
ortum deinde ut Ecclesia Romana, Latince
Linguce nomenclatura intelligatur in quo-
dam (a) Slephani PP. IX. diplomate : In (o) In Bollario
Cluniac. p. 15.
quorum sorte non inferius Cluniacense
Coenobium, quod ab ipso suce fundationis
primordio hactenus evibrat longe lateque
sanctce conversatlonis jubar sanctissi-
mum : adeo ut faciendo et docendo extite-
rit, et existat Gallicanis, Germanicis, Ita-
lids et plane cunctis Latince Linguce Mo-
nasteriis forma atque speculum. Alque id
quidem in Gallia nostra sic obtinuit, ut el
acta publica ac priyata pleraque et supre-
ma Curiarum judicia, Latino fere idiomate
semper describerentur, quod serius desi-
tum Francisco I. regnante.
Qui fuerit servata Latinitas. De Glossis :
Quid sint.
XXXVIII. (&) « Accidit deinde, quod fieri (6) Thomas
Smilhus 1. 1.
« solet, ut gnavi homines et industrii, tan- de pronunt. Lin-
« quam frugi patres familias, qua3 in sua guae Gr. p. 9.
« cujusque estate fuerunt vocabula, lan-
ce quam variorum cujusdam longi anni
a temporum baccas et fruges et vinde-
« miam, in Libros, quasi in quasdam cel-
« las et horrea et specus condiderint ante
« longo tempore, et invexerint. Itaque
« qua3dam in dulcibus ac suavibus Com-
« mentationibus, tanquam in melle et
« passo, et defruto servata, qua3dam in
« contentionibusacribuset vehementibus,
« quasi in quodam salso atque aspero
« succo et dura muria cooperta, qua3dam
« in parvis et exilibus opusculis, quasi in
« seriis, et cupis, et doliolis, qusedam in
« magnis et ingentibus voluminibus, tan-
« quam in vasto specu atque horreo con-
« clusa, usque ad nos integra, illa3sa,
« intacta, pura putaque venerunt. In hoc
« penu est, quidquid illius verse ac yeteris
« LinguaB tetus ac fructus fuit, quicquid
« extra est, spurium est, adulterinum est,
« nee germanum ac verum, sed adscititium
« acsuccedaneum. Et quamquam plurima
« quidem amisimus pertemporis injuriam,
« qua3 vel exlincta prorsus inlerierunt,
« vel abdita, neque dum reperta ignoran-
ce tur, magnum tamen thesaurum, et infi-
« nitam copiam Gra3carum ac Latinarum
VTI
XXX PRJEFATIO
« vocum reperimus, ac in usu hahemus. in aliam detorquetur, quod Dioscoridem,
« Nam prseterquam quod in veterum Scri- et Artemidorum Gapitpnem non semel fe-
« ptorum monumentis patet omnibus, cisse (a) observat ; cujusmodi etiam com- (a) In verbo
« emersere subinde rei literarise studiosi, plura occurrunt apud Latinos aevi medii
« quibus curse fuit selecta utriusque Lin- Scriptores, prassertim Ecclesiasticos, quas
« guse, ac reconditiora etiam vocabula in nostro Glossario explicantur. Ita igitur
« colligere, et posteritali servare, Glossa- librum scripsit Galenus, (1) r&v "innoxQa-
« rum nomine in publieum hactenus rovs yboHiaaJv f^yrjffiv, in quo enucleat, ov
« emissa. » In iis porro Glossis non modo povov o<ra rots abbots TtaXaiois vna^ovxa. (tvvrjBrj
probse nitidseque Lalinitatis vocabula, sed z&v ovofidTcoy, ovxert earlv iv eOei vvv, ctAAct xai
etiam antiquata, obsoleta, interdum etiam oaa xartx iiva xqbnov ISiov avzos enoirjaaro d
recens inducta, denique et barbarica yitia- 'IjinoxQciTrjS, jj fj,ET£vEyxa>v dno rov Gvvrfiovs, rj
taque inserta sunt ab earum descriptoribus, a
X*if/ia nGQifate EZEQOV, r} TO Grjfj.cuvoi' vnaMagas.
qui tritico suo infelicia insperserunt lolia, Sed et yi&aaas Graeci proprie vocabant
(a) Hephes- seu, ut ait, (a) Hephestion, (1) dyivdia xare- £evtxo., seu peregrina vocabula uti docent(&) (6; Aristot. de
tion Rigaltii. Poet, et de
naaav *Azzixbv pefa. Quo factum deinceps, Aristoteles et (c} Clemens Alexandrinus : Rhet.
ut, dum nullo delectu, ejusmodi vocabulis (2) f Eva nempe Td ovopaza, izBQois zd (AW l (c) Clemens.
Alex. 1.1.
(5) S. Hieron. utuntur imperiti (b] qui rusticum putant QIOL, -zoiS rfe abbots ov avvr^Brj, Ut ait (d) (d) Theon.
ep. 22. c. 13. omne, quod noscitur, quibusque adulte- Sophista. Ejusmodi fuere Diodori p. 30.
rium Linguce etiam placet, non jam Latine Hermonis K^zixal, et Philemonis '
loquuntur, sed barbare : cum iis, a quibus yh&aaai, qua3 laudantur ab Athenseo, et
exaratse sunt glossa3 (de primis earum auc- aliis, quibus adjungi possunt Phrynichi et
toribus loquor) non ea mens fuerit, ut Thomas Magistri edita? "AZTIX&V ovopdzav
horum vocabulorum promiscuus esset avMoyaL Laudantur prasterea nonnulli alii
usus; sed ut cum apud Scriptores occur- Glossographi ab eodem AthenaBO, scilicet
rerent, significatus a Lectoribus percipe- Pamphilus, Philetas, TimarchidasetNican-
(c) Lib. 8. de
Ling. Lat. retur. Unde recte dicebat (c) Varro, induc- der Colophonius, qui ybwaaas heroico versu
tis non tarn irascendum, quam hujusce scripsit, unde Inonoios appellatur : ut et
pravitatis patronis. « Propterea Glossas Dioscorides Junior ab Galeno, Apollodorus
Cyrenseus a (0) Suida, Zenodotus, Silenus, (e) Lib. 1.
(A) Quintil. « appellarunt Grseci Linguam (d) secretio- sect. 50. lib. 2.
1. i.e. 2.14. « rem, ut ybcoffay/xaza, voces minus usita- Himerius, Philetas a Scholiaste Apollonii sect. 47. 61.
« tas; » qua3 scilicet a veteribus Scriptori- Rhodii, Simmias ab Eudocia Macremboli-
bus inducts, a communi usu recesserant, tissa, Philoxenus Alexandrinus Gramma-
(e) Galen, iu quemadmodum yh&aaav definit (e] Galenus: ticus apud eandem Eudociam et Suidam.
Gloss. Hippo- (2) "Oaa r&v ovo^ia.x(t>v lv [tev rots nahac XQOVOIS Hanc denique vocem ad Poeticorum voca-
crat.
fy avrqBr], vvvl SB OVXSTI tari, TO. [tev ToiavTa, bulorum explicationem sua aatate traduc-
inquit, yAcorraffx«Aot;<r«. Et infra : ' tam, ait (/) Plutarchus : (3) r&v (/) Pint, de
Iside et Osiride.
nahaibv IGTIV ovopa xijs GvvqBelas e
(f) Theon. Neque aliter (/) Thepn Sophista : (3) Td ot ybwzzaf zds Toiavzas Jigoffayo-
p. 34.
~dQ%aia, zd ncihai, avvrfiri, vvv (fe Ixfohotnora. . Ita etiam (g) Julius Pollux. Et certe (g) Pollux.
Atque his addit Galenus ea vocabula, quse Glossulas Poeticas memorat alicubi (ft) Dio- (h) Lib. 2.
a quibusdam e veleribus inventa, ab aliis medes. Enimverp cum in ejusmodi Glossis, pag. 420.
tamen deinceps nee admissa, nee usur- una cum obsoletis, confictis et peregrinis,
pata sunt: unde conficit duo esse genera vulgo etiam receptaB, et quaB in communi
Glossarum, scilicet, (4) jj rov xoivov usu versantur, inserts fuerint, factum dein-
ovbpaToS IxjiEGovros, TTJS eTtiXQarovGrjS ffvis ceps ut Glossas promiscue dicerent quasvis
rj TQV yevofAEvov HQOS nvo$ r&v nahcucoy, dictiones qua3 aliis explicarentur : vel
QadexBsvroS o'Aooff ets rrjv avvrjOeiav, quOHlOdO Glossulas, uti appellantur in (i) Glossis ab (i)Pag. 327.
527.
subdit ille,3 Hippocrates no. i&v ex r&v OVT&V Henrico Stephanp editis, ubi tegsis expo-
ov Gvvrfitov ovopar&v TtaQahafASdvei, TO. de avros nuntur. Neque aliterO')Alcuinus scribens, (;') In Gram-
noiei, to. de xai rots ffrjftaivofAei'oif vnaMarrei. Glossam esse unius verbi velnominis inter- mat.
Quibus quidem postremis verbis tertium pretationem. Eadem ferme ratione Glossas
Glossarum genus inducit, eorum scilicet acceperunt recentiores Grammatici, ul ex
vocabulorum quorum genuina significatio Ugulione et Joanne de Janua colligimus,
(1) Absinthio mel atticum inspergunt. quorum base sunt : Glossa est expositio
(2) Quotquot sunt vocabula quae vetustis tem- sententice et ipsius literce : quia non so-
poribus fuerunt in usu, nunc autem esse desie-
runt. Ejusmodi vocabula Glossas vocant. Et (1) Glossarum Hippocratis explicationem , in
infra : Glossa est vocabulum quod in desuetudi- quo enucleat non solum quotquot erant actis retro
nem abiit. temporibus consueta vocabula, nunc autem ob-
(3) Vetusta et consueta olim, nunc autem ob- soleta, sed etiam qusecumque more quodam suo
soleta. ipse finxit Hippocrates, aut a consuetudine ilia
(4) Aut communis omnibus vocabuli quod prse- transferens, aut aliam illis figuram induens, aut
valens consuetudo sustulit, aut vocabuli a vete- illorum significationem immutans.
rum quodam inventi, quod omnino non admisit (2) Peregrina vocabula sunt ea , quae apud
consuetude, quomodo, subdit ille, Hippocrates alios quidem sunt in usu, apud alios autem
aliis quidem vocibus utitur minime usitatis, alias minime.
ipse fingit; aliarum etianl signiflcationem im- (3) Quae i^ocabula a Poetis in usum revocata,
mutat. ut barbara arguunt ii, qui ilia Glossas appellant.
 D. D. DU CANGE
lum sententiam, sed et verbq attendit.
Vel Glossa est expositio sententice, literam
continens et exponens : unde et dicitur
Glosa, quasi Glossa, id est, Lingua, quia
tanquam Lingua doctoris adesset, expo-
neret, sic literce exponendce insistit, et
vim enucleat. Hie porro non moror inep-
tas recentiprum Grammaticulorum nugas.
Eadem deinde ratiqne Glossemata dicta
vocabula minus usitata, uti observatum
ex Quintiliano : qua3 vox, licet ex nullo
Grasco Scriptore afferatur, occurrit pras-
(a) Lib. 6. de
Ling. Lat.
terea apud (a) Varronem, a quo laudantur, s
qui Glossemata interpretati sunt, et apud
(&) Sosib. lib.
1. Inst. Gram.
(b) Sosipatrum. Hinc quinque generalocu-
(c) Diomed. tionum statuit (c) Diomedes, Rationale,
1.2. Artificiale, Historicum, Glossematicum et
Commune : ubi Glossematicum videtur
illud, quod ex Glpssis, seu vocibus anti-
quatis ac peregrinis, vel etiam ex earum
collectione conflatum est, qualis est ilia
Glossarum sylloge, qua3 Isidprum autorem
praefert, seu ille Hispalensis fuerit, sive
quisquis alius, in qua obsolete complures,
et qua3 rarius alibi occurrunt, habentur,
ab antiquariis perperam saspe descriptse.
Ha3C porro fusiori sermone disseruimus,
ut Lector tandem perciperet, cur nostro
operi titulum indiderimus Glossarii potius
quam Dictionarii, cum vetera aliquot, et
obsolete a priscis Latinis plim usurpata, a
recentioribus rursum nescio quo fato re-
ducta, pralerea barbara seu peregrin a,
Latina etiam, sed novata3 significationis,
hoc est, qua3 a recta, et eorum proprio si-
(d) Maxim.
gniflcatu deflectunl, vocabula contineat:
Victoria, de Re
atque ut verbo dicam, qua3 Latinitas, seu (d)
Gramm. incorrupta loquendi observatio secundum
Romanam Linguam, non agnoscit.
Antiquiora Glossarum vocabula prava
affectatione a nonnullis usurpata.
XXXIX. In his igitur, quarum memini-
mus, Glossis, seu Glossariis, Latina inter-
dum vocabula miscentur, ab ultimis jam
obliteratis temporibus repetita, quas studio
peculiari, nulloque saepe delectu usurpata
sunt ab inferioris sevi Scriptoribus in spe-
(e) Quintil.
lib. 1. c. U.
ciem quandam reconditions doctrinaa, (e]
quod verba a vetustate repetita non solum
rnagnos assertores habere, sed etiam af-
ferre orationi majestatem existimarent,
cum et auctoritatem antiquitatis habeant,
et, quia inlermissa sunt, gratiam novitati
(f) Lib. 4.
epist. 3.
similem parent: Et, ut ait (/) Sidonius,
(g) Quintil. nova verba videantur, quia vetusta. (g] Ta-
metsi opus sit modo, ut neque crebra
sint ha3c, neque manifesta, quia nihil odio-
sius est affectatione. Deinde pene ridicu-
lum est malle sermonem, quo locuti sunt
homines (quern veternosum dicendi genus
(h) Lib. 1.
ep. 1.
appellat (h) Sidonius), quam quo loquan-
(i) Lib. 2. D. tur, quod exprobratum olim (i) Tuberoni
deOrig. Tur. 1C. legimus, qui sermone antique affecta-
vit scribere, ex q.uo parum grati ejus libri
XXXI
habiti sunt. Sed et (a) Octav. Augustus (a) Sueton.
monebat, vitandos esse reconditorum ver- In Aug. c. 86.
borum fcetores, praecipuamque curam ha-
bendam sensum animi quam apertissime
exprimere : irridebatque Tiberium, exo-
letas interdum et reconditas voces aucu-
pantem, et M. Antpnium ut insanum incre-
pabat, quasi ea scribentem, qua3 mirentur
potius homines quatn intelligant. Aiebat
denique dandam operam, ne rnoleste scri-
bamus, aut loquamur : (b) (6) Horat. 1.
ep. 1.
Jam Saliare Numae carmen qui laudat, et illud
Quod mecum ignorat, solus vult scire videri:
Ingeniis non ille favet, plauditque sepultis,
Nostra sed impugnat, nos, nostraque lividus odit.
Quod vitium Hincmarus Remensis expro-
brat Hincmaro Laudunensi.
XL. Idipsum longe postea objecit (c) (c) In Opusc.
55. Capit. c. 43.
Hincmarus Remensis Archiepiscopus Hiric-
maro Laudunensi Episcppo, qui in Scriptis
suis plurima ex ejusmodi Glossulis collecta
abslrusa vocabula nullo judicio iuterse-
ruerat: Verba quoque, inquit, abstrusa,
et undecumque per Glossulas collecta et
sine ratione posita, quce in hoc scripto
tuo ppsuisti, sicut et in aliis Domino Regi
et mihi olim directis congessisti, redar-
guunt te typo jactantice, cum dicat (d) (d)l.Timoth.
Apostolus : Vocum novitates devita, et:
Malo quinque verba loqui in Ecclesia ad
cedificationem, quam decem millia verbo-
rum in Lingua. Qui enim Linguam, in
qua natus es, non solum non loqui, verum
nee intelligere nisi per interpretem poles,
cum suppeterent sufflcienter verba La-
tina, quw in his locis ponere poteras, ubi
Grceca et abstrusa, et interdum Scotica,
et alia barbara, ut tibi visum fuit, no-
thata atque corrupta posuisti. Et infra :
Nos etiam moderni Glossaries Grcecos,
quos suatim Lexicos vocari audivimus,
sed et sapientum scripta de nominibus
abstrusis habemus, et adeo sensatuli su-
mus, ut diclatiunculas eo usque circum-
ducere et producers possimus, quatenus
verba Grceca vel abstrusa de Glossariis
adsumta in admirationem vel stuporem
nescientibus seu scalpentibus aures ha-
bentibus prof err e possimus. Denique in (e) (e) Part. 2.
c. 20.
Concilio Dusiacensi I. eundem Laudunen-
sem sic carpit: Quapropter nunc tibi ite-
rum, Prater, scribo, non pueriliter ser-
monibus per Glossulas exquisitis, ut
studes, quo sine ullo intelligentice ac ins-
tructionis fructu a fatuis inanes admira-
tionis rumusculos capias, nee quasi aerem
verberans, vel mundance sapientice verbis,
aut sceculari militia tecum pugno, sed
virtute dispositionis divines, etc. Ubi sane
Glossaria, qua3 ab Henrico Stephano,
deinde a Bonaventura Vulcanio edita sunt,
videntur intelligi, cum eo, quo uterque
vixit Hincmarus asvo, in Francia nostra
passim haberentur, vel etiam Lingua?
XXXII PR^FATIO
Grgecse cognilio Carolo Calvo regnante ut-
(a) Hericus
Mon. inVit. S.
cumque floruerit, quod testatur (a) Hericus
Germani. Monachus S. Germani Autisiodqrensis in
ejusdem S. Vila carmine a se edita, quern
sic alloquitur in Epistola illi inscripta :
Luget Grcecia, quam sui quondam incolce
jamdudum aspernanttir, vestra potius
magnanimitate delectati, studiis allecti,
liberalitate conftsi: Luget, inquam, se
olim singulariter mirabilem, ac mirabi-
liter singularem a suis destitui. Dolet
eerie sua ilia privilegia, quod nunquam
hactenus verita est, ad climata nostra
trans ferri.
Qucenam Glossaria primas teneant,
sintque aliis prceferenda.
XLI. Inter tot autem, quse labentibus
sa3culis prodiere, Glossaria, seu fogixd,
primas procul dubio tenere ilia debent ac
pra3ferri cseteris, cum propter veneran-
dam, qua pr&stant potissimum, antiquita-
tem, turn ob extincta fere, ac oblivione
sepulta, quse in lucem rursum revocant,
reconditions Latinitatis vocabula. Atque
ea jure merito ut incomparabilia passim
(6) Lud. Car-
rio. 1. 3. Antiq.
venditantur a (&) yiris eruditis, quorum
lect. c. 4. Sal- auctqrem Jusiiniani a3vq superiorem fuisse
mas, lib.
Modo usur.
de existimant: a Professoribus forte ac Gram-
p. 703. maticis Gonstantinopolitanis, qui in utra-
que Lingua florebant circa ea temppra,
quod ex Prisciano et aliis colligere licet,
condita : in quibus lamen reperiuntur
voces aliquot, vel obsoletse, vel a veteribus
tantum usurpata3, vel denique quas cultior
Latinitas omnino non admiserit. Id prse
cseteris observatum a Salmasio in libro de
Hellenistica: «Multa, inquit, idiotica voca-
« bula in hisce Glossis occurrunt, qua3
« cum apud idoneos auctores non extent,
« et cum Gallica plerumque nostratia ex
« his derivata sint, liquet inde, plebeii ea
« tantum usus fuisse, non doctorum inda-
« ginis.Talia sunt Matta, pro tegete,nunc
« Iva^amdicimus: itemStorea, proeodem:
« Sculna, pro sequeslro: et infinita. Scor-
« dalus, pro feroce, quo usi Seneca et
« Petronius : at illi trivialis sermo et ple-
« beius objectus esl a Criticis : Cocio et
« Arillator, pro negotiatore : Vissire, pro
« flatum a parle postica emittere : cujus
« verbi mentio apud Lucilium : item Ma-
« nuari, pro furari: Manuce, pro manipu-
o lis : Elutriare, pro lavare, quo tamen
« usus est Plinius. Non pauca ejusmodi
« sordentia vocabula Laberium usurpasse
« Gellius notavit, qua3 apud eum videri
« possunt. Cimussa, pro aeig&; Gerdius,
« pro textpre. Inexhausta seges est harum
« vocum idioticarum, quas hic/'colligere
« et explicare non decrevi: ha3C ad exem-
« plum sufficiant. » Hactenus Salmasius.
Seryatur etiamnum in Bibliolheca Monas-
terii S. Germani Parisiensis, unde ea olim
deprompserat Henricus Stephanus, vetus
Codex alter sub Carolo Calvo Rege uncia-
libus lileris a quodam Martino sat male
descriptus,, in quo horum alterum, Graeco
Latinum scilicet, continetur : qui quidem
codex mendis licet ubique scateat, non
modicum tamen conferre potest ad emen-
dandum illud, quod editum est. Fuit Eccle-
sia? olim Laudunensis, utexhacEpigraphe
colligitur : Hunc librum dederat Bernar-
dus et Adalelmus Deo et S. Marice Laudu-
nensis ecclesice : si quis abstulerit, offen-
sionem Dei et S. Marice incurrat. Sed
quod observandum, Glossario praBfigitur
epistola, nescio an collectoris vel auctoris,
quam hie describere visum est, ut cuivis
liceat de ea judicium ferre : Dilectissimo
Abbati S. M. ftdissimus amicus veram in
Christo salutem: Lectis epistolce vestrce
literiSj Amantissime Abba, per quas me
super quibusdam qucestiunculis consulere
voluistis, animadverti diligentiam efftca-
cis ingenii vestri nequaquam rerum tem-
poralium tumultibus succumbentem, sed
Scripturarum meditationibus laudadiliter
inhcerere. Atque idcirco dignumest utpie
pulsanti aperiam, imo ipse per me pan-
dere dignetur, in quo sunt omnes thesauri
sqpientice et scientice absconditi, qui ape-
rit, et nemo claudit, claudit et nemo ape-
rit, splendor est lucis ceternce, et speculum
sine macula. Accipite igitur l^conjo-ecoi' ves-
trarum solutiones, quas de Grcecorum
fontibus haurire studuimus, et vobis le-
gendassine prcejudicio altioris forte inter-
pretationis transcripsimus. QUBB quidem
Epist. fqrtasse scripta fuerit Smaragdo S.
Michaelis ad Mosam Abbati, qui vixit anno
DCCCXX. cujus nomen vel dignitas hisce li-
teris SM. designetur.
Ceteris prcestat Dictionarium Salomonis
Constantiensis Episcopi.
XLII. Laudatur deinde Dictionarium
SALOMONIS Abbatis S. Galli, postea Episcopi
Constantiensis, qui praceptorem habuisse
Isonem S. Galli Monachum, cujus sunt
Glossemata in Prudentium, obiisseque di-
citur anno DCCCCIX. Dictionarii Salomonis
meminit (a] Chronicon Episcopatus Gon- (a) Chron.
Episcopal. Con-
stantiensis, ut et (6) auctor Chronici Au- stant, p. 635.
gustani, ubi de Henrico Abbate SS. Udalrici (6J Part. 2.
et Afra3: Salomonis Constantiensis epi-
scopi Dictionarium Magnum, quern Pa-
piam appellant, scribi fecit. Unde videlur
conflci, Papise nomine donatum, qui sa3-
culo post integro vixit, quod is forte a
Salomone pleraque hauserit in eo, quod
ppstmodum composuit, Glossario. Salomo-
nianum vero esse non ausim asserere,
nullo praBsertim auctore, quod characteri-
bus Longobardicis descriptum habetur in
duobus grandioribus voluminibus, altero
in Bibliotheca D. Jolii Cantoris Parisiensis
a litera A. usque ad literam I. altero a
litera I. usque ad ultimam, in Bibliotheca
 D. D. DU CANGE.
S. German! Parisiensis; (1) quod integrum
in Bibliotheca Vaticana extare etiam didi-
cimus. Longe eriim ante Papiam scriptum
apparet, cum multa contineat vocabula,
qua3 ille non habet. Papiseque non memi-
nerit, sed Scriptores classicos pra3sertim
recenseat citetque, Ciceronem, Virgilium,
Placidum, Eutropium, Orosium,lsidorum,
Eucherium, Ambrosium, Hipppcratem,
Galenum, Origenem, seu eorum interpre-
tes, prsetereaque Glossas, quas sa3pius no-
mine Antiquarum Glossarum donamus in
nostro Glossario. Glossas Salomonis non
(«) In Not. semel laudat (a] Goldastus, quas extare ait
ad S. Valerian,
p. 102. et ad
Constant, et in Coenobio S. Galli, ut et
Versus Colum- librum de septem artibus liberalibus. Sed
bani, et 1. 1.
Aleman. p. 592.
et (&) alibi videtur innuere Glossarium
Staler, in Bibl. istud, quod ex omnibus veterum Glossariis
(6) Idem Gol-
dast. in Ala-
collectum ait, ab Isone Magistro Monacho
mannicisp.230. S. Galli, qui obiit anno DCCCLXXI. ut auctorest
Hepidannus, nomine discipuli sui Salo-
monis Constantiensis Episcopi fuisse edi-
tum. Atqueillud quidem Glpssarium, quod
interdum Longobardicum, interdum Eccle-
si8B Parisiensis appellamus, cseteris qua3
subsecuta sunt, jure pra3ferri debet, cum
ex pravis illis ac semibarbaris vocabulis,
quas ea induxere, vix habeat, prseter ea
qua3 ex Glossis interdum aliquot laudat;
sed synpnyma complura, eaque a probis
Scriptpribus repetita contineat. Verum
qui illius auctorem excepere deinceps ejus-
modi Glossarum collectores, non eo, quo
par erat, delectu vocabula suis lucubratio-
nibus intrusere; sed posthabitis iis, quae
cultior agnoscit Latinitas, nova vel a se
conficta, vel a semibarbaris deprompta
Scriptoribus malo, ut aiunt, fato induxere.
Inde enim accidit, ut artium ac disciplina-
rum Magistri has novitiorum curas et in-
faustasracemationesveterumerudilissimis
perfectissimisque Commentariis, qui nati-
vum sermonem Latinum una cum lacte
materno imbiberunt, anteponerent, et in
Scholis suis, pueris vel addiscendas, vel
consulendas curarent. Adeo ut nesciam
an ulla unquam deterior pestis juventuti
corrumpenda3, et a regia veterum via de-
ducendaB grassata fuerit, quam cum profli-
gatis et in exilium missis veteribus,
dispendiosi npvorum istorum hominum
Commentarii in illorum locum subrogati
sunt.
JElfrici Glossarium Latino-Saxonicum.
(c) Joan. Pit-
seus de Scrip-
XLIII. (c) Eodem, quo Salomon Constan-
tor. Angl. liensis Episcopus saeculo, vixit ^LFRICUS
Anglus, Abbas Abindonensis, deinde Ar-
chiepiscopus Cantuariensis, qui non modo
Grammaticam Saxonico-Latinam, sed et
Glossarium Latino-Saxonicum non lilera-
rum quidem ordine, sed secundum certa
(1) Utrumque vqlumen hodie asservatur in
Biblioth. S. Germani.
PRjEFATIO
XXXIII
rerum ac argumentorum capita conscrip-
sit, in quo complura vocabula, aut nove
dicta, aut rarioris usus reperiunlur. Illud
Oxonii editum cura Guillelmi Somneri
cum ejusdem Dictionarip Saxonico-Latino-
Anglico ann. MDCUX. Obiit ille anno MXVI.
Papice rudimentum Elementarium.
XLIV. Floruit porro PAPIAS, cujus paulo
ante meminimus, ann. MLXIH. ut est in
Chronico Alberici MS. non vero anno MCC.
(a) De Script.
ut (a) Trithemius tradidit. Alberici verba Eccl.
sunt: Anno MLIII. anno decimo tertio Im-
peratoris Henrici filii Conradi, Papias
librum suum, videlicet Elementarium
doctrince rudimentum edidit, quod proba-
tur per numerum annorum, ubi agit de
cetatibus sceculi, in prima litera et enu-
merando pertingit usque ad hunc annum.
Prostat vero ejus Glossarium typis editum
cura Bonini Mombritii, (cujus sunt Vita-
rum Sanctorum duo volumina) Venetiis
ann. MCCCCXCVI. mens. April, xix. Sane non
tarn de noyo condidisse, quam anlea ut-
cumque digestum ac elaboratum Glossa-
rium auxisse videtur ipse innuere, in
Prasfatione, verbis hisce : Jam vero de
hujus artis nomine non prcetermittendum
mdetur, quod quidem etsi olim quia verbi,
et simpliciter unius alterius dictionis
retinebat interpretationem, Glossarium
voearetur; jam vero defmitionibus, et
secundum regulas notationibus, sententiis
quoque, et multis id genus superadditis,
altius atque aptius Elementarium doc-
trince erudimentum nominari poterit. In
ep porro condendo decennium insump-
sisse testantur versus adscript! Papia3 ex-
emplari Aquicinctinensi, et a viro doctis-
simo Joanne Mabillonio exscripti, quos hie
apponam, ubi nescio quis Rainaldus nomi-
natur, a quo hie codex descriplus f u i t :
Si durante die nunquam tenebresceret orbis,
Visibus bumanis nulla lucerna fpret.
Sic in Scriptura qui prospicit omnia clare,
Non eget istius commodifate libri.
Sed quoniam quivis, qui noverit omnia, non est,
Est amplectendus omnibus iste liber.
Instar apis melJa collecta labore decenni
Cunctis Papias ista legerida dedit.
At cibus ut noster de diyite ditior esset,
Apppsuit nobis has Rainaldus opes.
Ne tali nostra dulcedine mensa careret,
Extitit ejus in hoc officiosa manus.
Istud babe gratum munus, Salvator, et illi
Perpetuam requiem comparet iste labor.
Hunc amet, hunc relegat, hoc delectetur, et omni
Hunc studio servet, Grex Aquicincte, tuus.
Scripti tempus habet qui Jhesu copulat annis
Undecies centum septuaginta tribus.
Noveris ista legens, quod pro mercede laboris,
Non aurum scriptor postulat, imo precem.
Ergo precem reddes, quoniam pretiosius auro
Est prece devota propitiare Deum.
Scripsisse proeterea Papiam Epistolarum
librum ad diversos, auctor est Trithemius.
Edidit etiam Elias Putschius inter Gram-
malicos veteres Notarum veterum explica-
tiones ex Papia3 Glossario, quas in MSS.
Codicibus, quos videre contigit, non ani-
madverli.
vm
XXXIV
Expositio Synonymorum Joannis de
Garlandia.
(a) Balaeus XLV. (a) Eadem ferme tempestate, qua
Pitseus. Papias, yixit JOANNES DE GARLANDIA Anglus,
anno scilicet MXL. Haraldp in Anglia re-
gnante, qui multa scripsit, atque in iis
Synonymorum in arte Alchymistica expo-
sitionem secundum qrdinem literarum,
editam Basilese cum ejus Alchymiae Com-
pendio anno MDLX. cujus etiam circumfe-
runtur Synonyma et J^quivoca, yersibus
descripta, quaB cum Commentarip lypis
edita sunt Golonia?- anno MCGCCXC. et in scho-
(6) Henricus
a Gandavo de
lis vulgo legebantur; quemadmodum (&)
Script. Eccl. Ebrardi Betuniensis Graacismus, seu Liber
carmine conscriptus de Figuris, deque octo
orationis partibus, editus Lugduni anno
Mccccxc. cum Expositionibus Yincentii Me-
tulini, ejusdemque elementa Grammatica
Lovanii edita : qui an ille ipse sit, cujus
Antihasresim contra Valdenses hasreticos
vulgavit Jacobus Gretzerus, dubium facit
(c) Sander in
Bibl. MSS. p. Distichon ab (c] Antonio Sandero et (d)
222. Valerio Andrea allatum :
(d) In Bibl.
Belg. Anno milleno centeno bis duodeno,
Condidit Ebrardus Gnt'cismum Bethuniensis.
Secundum enim hos versus Grascismum
suum conscripserit ille anno MCXII. Verum
cum vox bis, referri etiam possit ad cen-
teno, quod sane magis arridet, proindeque
scripserit anno MCCXII. idem censeri potest
cum eo, qui contra varias Valdensium
seetas, quaa sub exitum saaculi undecimi,
et initium duodecimi turn primum inno-
(e) Sander, tuere, scripsit. (e] Laudantur praterea ejus-
in Bibl. MSS.
p. 203. dem Ebrardi Epistola3 secundum artem
dictataa, ex Bibliolheca Monasterii Dunen-
sis in Flandria.
Ugutionis vocabularium.
XLVI. Papiam excipitUGuuo Pisanus,
qui longe fusius ac multa vocabulorum et
Ixvptov accessione auctius edidit, sive Glos-
sarium, sive Dictionarium, quod MS. in
Bibliothecis passim reperitur : nam typis
excusum non puto, quod cum ars typogra-
phica inventa est, in scholis haberetur
illud, quod a Joanne de Janua ex Papia et
Ugutione confectum est. In Prsefatione
vero consilium opens et nomen suum ita
aperit: « Opus igitur divina favente gratia
« componere statuinius, in quo, prse aliis,
a vocabulorum significationes, signiflca-
« tionum distinctions, derivationum ori-
« gines, etymologiarum assignationes et
« interpretationum reperientur expositio-
« nes: quorum ignorantia Latinitas natu-
« raliter indiga quadam doctorum pigritia
« non modicum coarctatur. Nee hoc tan-
« turn ut vitream cenodoxias fragilitatem
« lucrifaciamus, adimplere conabimur,
« quantum ut omnium scientise literarum
« invigilantium communis inde utilitas
PRJ1FATIO
« efflorescat. Nee minusdescendat in men-
« tern, nos in hoc opere perfectionem insi-
« nuatim adhibere, cum in humanis nihil
« ad unguem inveniatur expolitum, licet
« aliis de hac eadem re tractantibus qua-
« dam singulari perfectione baud injuria
« videri possumus excellere. Nam hie par-
« vulus delectabitur suavius; hie adultus
« uberius cibabitur; hie perfectus affluen-
« tius delectabitur; hie Gignosophista3 tri-
« viales, hie Didascali quadriviales, hie
« Legum professores, hie Theologia? pers-
« crutatores, hie Ecclesiarum proficient
« gubernatores: hicsupplebilur, quicquid
« haclenus scientiae defectu prsetermis-
« sum est; hie eliminabitur, quicquid a
« longo tempore male usurpatum est. Si
« quis quserat operis hujus quis actor
« fuerit, dicendum est Deus. Si quasrit,
« quod operis hujus fuerit instrumentum,
« respondendum est, quod patria Pisanus,
« nomine Hugutio, quasi Eugetio, id est,
« bona terra, non tantum pra3sentibus,
« sed etiam futuris : vel Hugutio, quasi
« Vigitio, id est, virens terra, non solum
« sibi, sed etiam aliis. » Exhistamenquis
ille Ugutip fuerit, et quo vixerit sseculo,
non percipimus: sed id docemur ex Chrp-
nico Nonantulano MS. cujus verba hie
describemus : <« Per hsec tempora (circa
« annum MCXCII.) Agno Ugutip, natione
« Pisanus, Episcopus Ferrariensis, qui
« datus a Sede Apostolica Coadjutor Abbati
« Monasterii Nonantulaniprodigohomini,
« ex libro Papiaa, qui illic est, librum deri-
« vationum comppsuit.» Ejusobitum circa
ann. MCCXII. conjicit Ughellus, cui haec de
Ugutione baud nota fuerunt. Laudatur
porro is sub nomine Pisani a nescio quo
Poeta infimi asvi MS.:
Est commune Gigas, Pisanus ut asserit: unum
Approbo Galterum, qui protulit, Una gigantum.
Catholicon Joannis de Janua.
XLVII. Papiam et Ugutionem exscripsit,
auxitque tandem JOANNES DE JANUA, operi-
que suo titulum dedit: Summa, seu Ca-
tholicon, unde postmodum, qua3 prodiere
Dictionaria, hoc nomine fere donata sunt,
cui prsemisit multa ad Grammaticae regu-
las spectantia. Quando yerp illud adsolve-
rit hisce verbis indicat in ipso libri fine :
Immensas omnipotenti Deo Patri et Filio
et Spiritui Sancto gratiarum referimus
actiones, qui nostrum Catholicon ex mul-
tis diversis Doctorum texturis elaboratum
atque contextum, licet per multa anno-
rum curricula in millesimo ducentesimp
octuagesimo sexto anno Domini, Nonis
Martii ad fmem usque perduxit. Quis vero
fuerit, ipsemet in vpce Janua edocet:
Item a Janua porta dicta est Janua, quce-
dam civitas potens, nobilis, pulcra, et
dives, juxta mare sita, et est quasi introi-
tus et porta Lombardice, Tuscice, Provin-
 D. D. DU CANGE. XXXV

cice. Hujus civitatis oriundus fuit Compi- De variis Glossis in Scripturas sacras, et
lator prcesentis libelli, qui dicitur Proso- maxime de Guill. Britonis opusculo.
dia, vel Catholicon. Compilator siquidem
hujus operis dictus Frater Joannes Ja- XLIX. Habentur prseterea Glossa? varias
nuensis de Balbis, de Ordine Fratrum cum ineditse, turn editse in sacra utriusque
Prcedicatorum modicus, qui etiam compi- Testamenti scripta, quse cum secundum
lavit alium Ubellum in Theologia, qui libros digesta sint, non omnino Lexicorum
dicitur Dialogus de qucestionibus animce nomine censeri debent: tametsi vocabula,
ad spiritum : qui etiam composuit quoddam quse in iis explicantur, Dictionariorum yi-
opus Paschale, ubi scilicet de facili repe- cem videantur supplere. Harum alias in-
ritur Pascha, scilicet hoc opus Paschale certis auctoribus latent in Bibliothecis,
composuit, antequam Ordinem intraret. quse non tanti visse sunt, ut editionis
Prostat autem Joannis de Janua Catholicon sumptus proniererentur. Alise suos lau-
non semel typis editum, ac primum Mo- dant auctores, quas inter maxime eminent
guntise in ipsis Typographic initiis anno hocce titulo inscriptaB in codicibus Cor-
MCCCCLX. cujusmodi videre licuit in Biblio- beiensis monasterii, S. Germani Paris, et
theca PP. Fulliacensium Parisiis ; deinde Collegii Navarrici Parisiensis : GUILLELMI
Venetiis, scilicet anno MCCCCLXXXVII. quo BRITONIS Ordinis Fratrum Minorum opus-
sum usus codice potissimum, et a Magistro culum difficilium vocabulorum Biblice, ex
Jlgidio auctum et recognitum, et denuo Glossis Sanctorum, in quo prcemittit suum
ab Ascensio Badio auctum, Lugduni per prceambulum metro confectum : post pro-
Joannem de Platea anno MDXIV. Cseterum saice procedit. Ita autem hi versus male
(a) in Not. monet (a) Philippus Bosquierus Minorita digesli legunlur :
in Catalogo MSS. librorum Bibliothecas Difficiles studeo partes, quas BibHa gestal,
Monasterii S. Ghisleni Joannem de Luna Pandere : sed nequeo latebras nisi qui manifestat
Auxiliante Deo, qui, cum vult, singula praestat.
appellari. Sed vereor, ne male legerit ; de Propria ponuntur h«c nomina pauca ; sed oro,
(6) Erasm.de q UO hsec subdit i Addo, quod et si (b) Eras- Qui legis indulgejnihi, qui breyis^esse laboro,
Ratione studu n , ^ y, .-, •,• r^
mus Roterodamus Cathohcon Januensis Si quern proTectumTennes^oc opus est Deitatis,
Quicquid non rectum patet hie, quicquid ruditatis
infamet et velut de gradu dejiciat, qua Supplens defectum, Lector, studio pietatis
Latinitas spectatur, ego tamen in rebus Corrige, correctum sit in usum posteritatis.
Sceniatis ignarus stylus est, non abnuo limam,
Theologicis sentio non contemnendum. Nam pollere facit operam correctio primam.
Desuper irradia scribenti gratia Dia,
Sis Dux, sis socia mera lux, et vera Sophia.
Mathcei Silvatici Pandectce Medicince. Ad calcem vero libri isti alii leguntur ver-
sus :
XLVJII. Prodiit eadem tempestate MAT- Hie ego doctorum compegi scripta sacrorum,
TILEI SILYATICI Mantuani Dictionarium Medi- Floribus auctorum loca certa notando librorum
cum: vivebat enim ille anno MCCXCVII. ut In serie quorum textus patet hie positorum.
Prsevia cunctorum, confirmatorque bonorum
ipsemet testatur, proinde ante ann. MCCCXX. Lux occultorum, via veri, lux dubiorum,
(c) In
Brucm.
v. uti scribit (c) Trithemius : quod quidem Sit tibi cffilorum Rex, gloria, culmen honorum,
Quod completorum datur hie mihi nieta malorum,
opus Pandectas Medicince appellavit, unde Egis egenorum, miser 6, quia dego Minorum,
Pandectarius vulgo indigitatur, in quo Te precor ipsorum comilem me fac meritorum
Sorte beatorum ; quod sim velut unus eorum.
voces Latinse, Grsecse, Arabicse, et Exoticse,
quse rem medicam utcumque spectant, ita Fuit autem Guillelmus iste Brito (a] ex an-
aliis vocibus redduntur, ut sani aliquid tiquorum Britonum stirpe in Cambria na-
expiscari haud promptum sit, propter de- tus, ut auctores sunt ex Willoio Pitseus,
pravata, si non iauctoris, saltern exscrip- et Waddingus in Annalibus Minorum (b) (&)N.3i:
lorum yitio vocabula : adeo ut de hisce ad ann. MCCCLVI. quo ille obiit, ubi et viri
Pandectis judicium istud suum interpo- elogium perstringit. Ejus etiam fortasse
suerit Otto Brunsfeldius, et ipse Medicus : sunt Synonyma, quaa Britonis nomen
Certe, inquit, in re medico, veteris Pan- pra3ferunt, edita Parisiis, per Dionysium
dectarii errata tarn manifestaria sunt, Rosseum ann. pvm. Hanc eandem lucu-
ut prorsus perspecta nemini non sint, nisi brationern perperam (c) alii adscribunt
qui sance eruditionis ac veterum Scripto- nescio cui Joanni JEgidio Ordinis Eremi- p 205.
rum nihil attigit: in quo tertia fere sem- tarum S. Augustini.
per dictio corrupta vitiataque, aut certe
barbara, obsoleta, vel exotica est: nee Mammotrectus Marchesini, in quo voces
paulo diversa omnia ab magorum et necro- Bibliorum enucleantur.
manticorum prcestigiosis nomenclaturis,
ut nescias, rerumne an malorum potius L. Similis argument! extat liber inscrip-
dcemoniorum sint nomina. Sed de his vi- tus MAMMOTRECTUS, in quo voces Bibliorum
deant peritiores Medici, Linguaeque Ara- perinde enucleanlur. Nominis rationem et
bicse potissimum periti, qui unici duntaxat etymon sic in Prologo prodit auctor : Et
judicium ferre mea quidem sententia pos- quia morem gerit tails decursus pceda-
sunt. gogi, qui gressus dirigit parvulorum,
Mammotrectus potent appellari. Imo
XXXVI P&EFATIO
Mammothreptus, ex Gr. fia^bQQsnros, qua (1) Ita enim libri titulus concipitur, editi
(a) Serai. 2.
in Psal. 30.
de voce prae cseteris (a] Augustinus. Hunc Lantriguieri a Joanne Casnezt v. Novemb.
e Regio Lepidi ortum, quse civitas prope anno MCCCCXCIX. Prodiere praBterea eadem
abestMutina, appellatumque MARCHESINUM, tempestate Dictionaria varia, scilicet Voca-
ex Ordine Minorum, ac floruisse in Pro- bularius optimus, Gemma vocabulorum
vincia Bononise et Custodia FerariaB circa dictus, editus DaventriaB anno MDII. [aliud
(ft)Waldding.
de Scriptor. Mi- arm. MCCC. autor est (b) Waddingus; (c) Gemma Gemmarum inscriptum, ColoniaB
nor. Sixtus vero Senensis vixisse ann. MCCCCL. editum anno MDII.] et Dictionarium Dio-
(c) Sixt. Sen. scribit. Is liber primum excusus Mogunliae nysii Nestoris Minoritas Novariensis, eqdem
in ipsis artis typographies initiis, ann. anno Argentina publicatum, qui quidem
scilicet MCCCCLXX. ; servatur enim in Biblio-
Catholici et Ugutionis, uti vocat, somnia (a) Vide Hist.
Ibeca Collegii Navarrici Parisiis, ad cujus singulis fere paginis redarguit. (a) Lege- Academic Pa-
calcem hsec leguntur : Explicit Mamme- bantur denique in scholis sub initium de- ris, to. 1. p. 518.
tractus arte imprimendi sen caracteri- cimi sexti sseculi, et antea, Grammalices
zandi absque calami exaratione sic effi- libri modo ignoti, ut Maximiani Gramma-
giatus, et ad eusebiam Dei Industrie per tica, Doctrinale Alexandri de Villa Dei,
Petrum Schoiffer de Gernsehem in cim- Partionale, et Combinale Grammaticce:
tate Moguntina feliciter consummatus Guidonis de Fontenaio Biturici Magna
anno Dominicce Incarnationis MCCCCLXX. Sinonyma, Grammatica? regulce, Epitheta,
in Vigilia Martini. Cujus quidem codicis Differentiae vocabulorum : quibus succes-
a primis typographies repertoribus excusi sere demum Joannis Despauterii NinivitaB,
non meminit Naudseus in accuratissima, qui obiit circa annum MDXIV. et aliorum
quam de ejus ortu instituit, dissertatione. subinde ejusce generis Grammaticalia
Rursum deinde Metis impressus est anno opuscula, quibus utuntur hodie scholaB
MDIX. ac demum Venetiis anno MDXCVI. nostrales. Ex iis porro veteribus Diciiona-
riis vel Glossariis, de quibus hactenus
egimus, vocabulorum etymologias inter-
Varia sceculo xv. et xvi. Dictionaria dum describimus, ridiculas et pulidas,
et Opera Grammatica. quibus, quod non subinde refellantur,
nolimus a Lectoribus existimari assensum
LT. Accessere denique sub exitum saB- nos praBbere. Neque enim ejusmodi naBniis
culi decimi quinti, aut sequentis initium, confutandis tanti visum est immorari, cum
Dictionaria, librique alii Grammatices, quales sint exse sesatis ostendant: Horum
quorum usus etiam in scbolis maxime quippe sententias prodidisse, refutasse
invaluit, ut Vocabularies compendiosus ex est, quod de haBreticorum perfidia aiebat
Summa Januensis, Huiguicione, et Papia (6) Hieronymus. (b) Epist. 54.
et Epist. 91.
(d) Sander,
in Bibl. MSS.
excerptus, editus Venetiis anno MCCCCXC (d) cap. 3.
Belg. p. 137. cujus auctorem nescio quern Nicolaum Dictionaria minus Latina in scholis diu
praBferunt quidam codices scripti, in Bi- servata locum tandem cedunt aliis puree
bliotheca Monasterii S. Martini Tornacen- Latinitatis.
sis : et Vocabularius Breviloquus, typis
editus Argentina anno MCCCCXCI. uterque • LII. Ejusmodi igitur Latina Dictionaria
Joannis de Janua Catholici Compendium, ad amussim minime exacta ; neque a Lati-
additis tamen et insertis subinde vocabulis nitatis sordibus purgata,in scholis publicis
aliquot, non tamen melioris notae, quas in passim habebantur : « (c) quorum com- (c) Thorn.
Januensi non habentur. Nee scio, an alii « pactores malaB interdum fldei damnare Smith.
sint diversique prorsus ab eo, quern Pa- « licet, quod, quantumvis isthuc esse cor-
piam abbreviatum vocant codices MSS. « ruptum et adulterinuna scirent, non
Bibliothecse Puteana3, qui libri seu com- « putarent tamen aut otii sui esse, quo
(e) Bibl. MSS.
Labb. p. 43.
pendii istius auctorem laudant (e} Marti- « delectabantur, aut negotii,quod gravius
num de Arenis sub anno MCCCYII. Prostat « esse existimabant, quicquam in rebus
praBterea Vocabularius alter, Catholici « istis innovare, ita quidem ut de Latinis
parvi titulp donatus, seu Diclionarium « sentirent ut Latini, loquerentur et doce-
Latino-Gallicum, in quo cpmplura voca- « rent ut barbari, et yocum mutationem
bula a puriori Latinitate jure proscripta « ullam in Lexicis suis faciendam puta-
continentur, typis incertis, sed antiquis, « rent: magna adeo vis est, magnum pon-
(f) In Bibl. (Rotomagi editum laudat (/") Sanderus) ex
MSS. Belg. Vp.
132. * quo selectas quasdam voces, quod inedi- (1) Extat MS. in Bibliotheca Cl. V. D. Lancelot,
tum putaret, ex MS. bibliotheca3 Thuanse qui illud nobiscum pro solita humanitate commu-
erutas, libello de Lingua Francica inseruit nicavit in cujus prcefatione hose leguntur : Quia
(g) Pitseus
pag. 904.
Philippus Labbeus. (g) Laudatur praterea guamplures Britones multum indigent Gallico,
idcirco ego Johannes Lagadeiic parrochie de Plse-
Catholicon parvum Roberti Veisi Angli. gonnen Diocesis Trecorensis in artibus et decretis
Ejusmodi etiam est Catholicon Armorico- Bachalarius, quamvis indignus ad utilitatem pau-
Franco-Latinum a Joanne Lagadec Dlos- perum Clericulorum Britanie, vel rudium in peri-
cesis Trecorensis, compositum ad utilita- cia Latinitatis, hoc opusculum composui, etc.
Datum die 16. mensis Augusti, anno 1464. Ejus-
tem Clericorum novellorum Britannice: dem videtur ostatis ms. ille codex.
 D. D. DU CANGE. XXXVII

« dus, auctoritas plurima consuetudinis misque viris, complurimas Dictionum

« et usus, ut vitiosa retinere, bomi negli- interpretationes, quam mihi ad pernos-
« gere, recta contemnere, prava colere, cendas auctorum sententias idonece vide-
« a^qua repudiare, quam rectis insistere, rentur, excerpere, atque in iinum coepi
« bonosque auctores proclegere, ac in La- cogere. Quod plane opus sic a me suscep-
« tinitate duces sibi assumere maluerint tum esse velim existimetis, ut aliis, et
« setatis istjus Scriptores, ipsique artis mihi in primis, usui quandoque futurum
« Grammaticpe doctores. » Sed cum veri- esse confulerein. Non enim tarn instruen-
tas baud facile convellatur, nee per usu- doriim aliorum, quam mei exercendi in-
capionem aboleatur, revixit tandem stu- genii gratia id efficere aggressus sum.
diosorum opera, qua3 quasi intermortua Nam cum a teneris, ut aiunt, unguiculis
tot saeculis jacuerat Latinilas : ita ut ra- inter Sacratorum numerum, faventibus
tione temporum mutata, discussa barba- superis relatus fuissem, et neque decla-
riei caligine, veternosaque ablegata di- mationibus, refragante natura, me deden-
cendi ratione, omnibus gummo studio ad durn putarem, neque percipiendce Philo-
perfectissimam Linguarum cognitiqnem sophice ulla mihi a, Patribus facultas
incumbentibus, literarum gloria in illam daretur, quippe qui in id temporis inci-
magnitudinem excreverit, ut non defue- dissem, quo de salvandis animis tantum-
rint absolutge erudiliqnis viri, qui non modq cogitandum foret, cum nee tempus
tantum praestantissimis Latii luminibus omnino frustra terendum ducerem, haud
opponi mererentur ; verum eliam cum iniqua res visa est, ea me amplecti studia
priscis de ingeniorum felicitate contende- quce certam prce se ferrent humanitatem.
rent. Extitere enim circa ea tempqra, post Neque vero eo vel temeritalis, vel demen-
Franciscum Petrarcham , qui literas a tice redactus sum, ut bonarum artium
multo aevo sepultas e Gothicis tumulis studiosis satis me facere posse existimem,
primus fere excitaverat, LAURENTIUS VALLA, quando nemo, licet sapientissimus, id un-
civis Romanus, et NICOLAUS PEROTTUS, Saxp- quam prcestare potiierit, certoque sciam,
ferratensis, Siponlinus Episcopus, ut omit- me nee tanto ingenio, tantave literatura
tam HADRIANUM Cardinalem, et aliquot alios, prcecellere, ut quce a Nonio, Marcello,
qui defsecandas Lalinitali insudarunt, quo- Festo Pompeio, Pediano, Servio, Donato,
rum alter scriptis sub a n n u m MCCCCL. Ele- Varrone, cceterisque Latino? Linguce lumi-
gantiarum Latins Lingua? libris sex : alter nibus elucubrata fuerint, ego ipse magis
sub annum MCCCCLXX. publicato grandiori religioni dedicatus, quam cuipiam disci-
Commentariorum ejusdem Linguae volu- pline, clarius, aut enucleathis scribere
mine, cui Cornucopia nqmen indidit, cum posse conftderem. Verum quia in prcestan-
duobus singularum dictionum indicibus, lissimis illis literarum antistibus plurima
GraBCO altero, altero Latino, qui justi Die- desiderabantur, ego, ut communi studio-
tionarii vicem pra3stant, non quatridua- sorum utilitati consulerem, ac meis pro
nam, sed quadringentis amplius annis viribus suscepti inuneris officio cumula-
extinctam et sepultam Latinitatem excita- tissime satisfacerem, ea carptim ex om-
r u n t , et rursum in lucem eduxerunt. nium pene disciplinarum monumentis
Horum deriique insistens vestigiis, primus exprimere conatus sum, multa contra
ab barbarica ilia fasce Dictionaria, hacte- Laurentium Vallam, contra Priscianum
nus in schqlis recepta, purgavit AMBROSIUS aliosque auctores, prcestantiorum aucto-
DE CALEPIO in agro Bergomensi, ( (a) qui- ritate nixus. Plus enim apud me Ambro-
tin. p. 3. dam filium Comitis Galepiensis fuisse yq- sii, Hieronymi, vel Augustini gravitas et
lunt, quorum quidem comitum meminit doctrina valet et Grcecorum, quam Lau-
(&) Ca3lestinus in Historia Bergomensi) rentii Vallce studiosa reprehensio. Id au-
part. 1. lib. 7 unde et CALEPFNUS appellitatur, edito Dic- tem bene maleve fuerim- assecutus, judi-
c. C.
tionario ex veteribus Scriptoribus profanis cent alii. Hoc unum affirmare ausim,
et Catholicis, in quo multa se contra Pris- nostrum hoc opus et vocabulorum multi-
cianum , atque adeo ipsum Laurentium tudine, et propositionum interpretamento,
Vallam, praastantiorum Scriptorum aucto- et auctorum citatione ordineque, Dictio-
ritate nixum dixisse et observasse profi- naria cuncta superare. Quod cum in vo-
tetur in epistola operi pra3fixa; quam quia lumen amplum excrevisset, ac illud mul-
in vulgatis Calepinis non est edila, hie torum rogatu emittere statuissem, Pa-
describere opera3 pretium duximus. Pro- triam delegi cui id dedicarem. Nam cui
diit autem primum, ni fallor circa an- potissimum consecrari opus de re litte-
num MD. raria debuit, nisi patriot, et illi quidem
Ambrosius Calepinus Eremitanus, Se- patrice, in qua rnagno et excellenti inge-
natui populoque Bergomensi Salutem plu- nio viri sunt, qui de gravitate, de juris-
rimam dicit. prudentia, deque omni scientiarum genere
Plures anni sunt, magnifici consumma- proiclare meriti essent, quos ego tanquam
tissimique viri, ex quo vel a prophanis, obices oblatrantibus constitui opponere.
turn veteribus turn recentibiis, vel a Ca- Fere enim plerique omnes, qui in literis
tholicis, et iis sane doctissimis, sanctisti- prcesertim aliquid edidere, id Principi,
PR.EFATIO IX
XXXVIII PR.EFATIO

vel Senatui cuipiam inscripsere, quceren- Augusti, sumptibus Joannis Parvi et Pon-
tes, ut ab eorum potentatu ac maynitu- ceti le Preux, cum hoc litulo : F. AMBROSII
dine laborious suis apud omnes auctori- CALEPINI Bergomatis Eremitance profes-
tatem, et ab invidis tutelam munimenque sionis, viri undecunque doctissimi Lexicon
pararent. Prudenter id quidem, quando ex optimis quibusque auctoribus collec-
ita veteri consuetudine fieri videmus, ut turn, novis additamentis, quce nondum ad
omni in re, quce Principes probant, ea no8 pervenerant, ipsiusmet tiuctoris au-
cceteri laudent, cupiant, tueantur. Scio tographis illustratum, quce hoc signo....
namque futures esse, qui labori nostro indicantur. Adducuntur et Joannis Badii
detrahant. Ita enim f i t , ut qucecunque frugiferce annotationes stella notatce. In
mortales agant, sive privatim, sive pu- summa hoc in opere recondita latet eru-
blice, calumnice subjacere cerium sit, nee ditio, ita ut nullum vpcabulum Cornuco-
divinis operibus maledica Lingua parcit : pice, immo nullius Dictionarii quceratur
tantum sibi humanus arrogat intellectus. prcetermissum, etc. Huic porro ejusdem
Ego non nisi volentibus hcec legenda trado. Calepini epistola praeponitur, quam ille
Multa sane fateor a me tradita sunt, quce iterala3 ac postremse sua3 edition! prsemi-
alii probent, ab aliis vitio dentur, quod serat, quam Venetiis anno MDIX. factam
plerisque etiam doctissimis usu venisse quidam scribunt, in qua turn se decrepita
compertum est. Velle mum cuique est, fuisse setate, visu etiam prse senectute
inquit Poeta,necvoto vivitur uno Domus, privatum testatur. Hanc perinde hoc loco
quce apud forum extructa est, quce editior describendam duximus, cum alibi vix
sit vel depressior quam cequum videatur, occurrat.
scepe contenditur. Difficile reor omnibus Adclarissimum et sapientissimum Theo-
placere posse. Sed ego non solum cuipiam logum Dominum Magistrum Egidium
me non prcepono, sed nee cequiparo qui- Viterbiensem totius Augustiniani gregis
dem, eligens cum Propheta abjectus esse Eremitarum Pastorem dignissimum, Am-
in domo Dei. Quare si meum opus a vobis brosius Calepinus Bergomas, ejusdem re-
acceplum fuerit, illudque probasse videa- ligionis de Observantia nuncupates mini-
mini, abesse non poterit, quin a tarn gra- mus S. P. D.
vibus, tarn doctis, tamque eloquentibus Quum hominem, senem prcesertim, bul-
viris laudatum, laudandum quoque reliqui lam, quce dicitur, esse non ignorarem ne-
existiment. Multa vero, immo pene innu- que ingravescens cetas colligendas jam
merabilia desunt in hoc opere. Quis enim esse sarcinas admoneret, dictionum inter-
universa multis etiam queat comprehen- pretamenta olim quidem a me edita, pro-
dere voluminibus ? Verum ne longius epis- ximis vero annis incudi reddita, et ali-
tolam evagari patiar, finem dicendi fa- quanto diligentius amussitata collegi, ef-
dam, si modo hoc unum vos monitos fecique, ut castigatiora et uberiora in
effecero, quod ad rem plurimum conducere manus hominum exire possent. Hoc vero
videtur : quippe quod unam quamque quicquid est operis, quamvis et ipse no-
Dictionem inventu facilem reddit. Nam mini tuo dicare exoptarem, idque ipsum
omnes orationis partes, aut simplices religiosi, quotquot Bergomi degunt Col-
sunt, aut composite. Quce simplices sunt, legce nostri pro sua quisque in te pietate
suo quceque loco pro duarum triumve a me certatim contenderent, hcerebam ta-
litter arum prcecedentium or dine collo- men, neque ingenii tui judicium prceser-
cantur. Compositarum alias cum sim- tim, ut Secundus ail, lacessitum subire
plicibus, alias per se, secundum variam audebam. Neque enim sic toto, ut did
multiplicemque earum signiftcantiam, solet, coelo errabam, ut non yiderem eum
coaptavi, ab A. littera initium sumens. esse te, quern quasi Ludllianum ilium
Persium omnium doctissimum metuere
Primce Calepiani Dictionarii editiones. etiam eruditi debeant. Quis enim, quceso,
vel unicam oden tuam, JEgidii Romani
LIII. CalepinianumexhincDiclionarium, laudes continentem, leg eve potuit, ut te
nescio an turn primum in Gallia, Parisiis summum in Poetica non agnosceret ? Quis
edilum esl anno MDX. quo idem Calepinus librum de Ecclesice incremento a te cons-
obiisse dicitur, cum hoc titulo : F. AMBROSII criptum divina Pontifids Maximi voce
CALEPINI Bergomatis, professions Eremi- laudatum non admiratur ? Quis Eloquen-
tance, Dictionarium, ex optimis quibusque tice tuce fulmina cequaverit ? Quis ad po-
auctoribus, Nonio Marcello, Festo Pom- pulos te concionantem audivit, qui voces
peio, M. Varrone, Pcediano, Servio, Do- tuas Pauli esse tonitrua non existimave-
nato, Cornucopice Perottino, Laurentio rit ? Quis tuoe illius dialecticce subtilitatis
Valla, Tortellioque : prceterea ex Suida ceratinas et soritas effugerit ? Quern porro
Grceco, aliisque compluribus, nullo fere lateat, quantum in Us, quce Pliysica,
vocabulo Cornucopice prcetermisso studiose quceque item Metaphysica nominantur,
collectum, et ab Ascensio diligenter reco- quantum denique in sacrarum literarum
gnitum atque impressum. Prodiit allera studiis semper excellueris ? Quidplura, te
deinde editio Parisiensis anno MDXXV. Idib. unum intelligebam, cui nihil non lectum,
 D. D. DU CANGE
nihil non intellectum esset. Sed bene,
quern summa doctrina formidabilem efftn-
xerat, eundem mice sanctitas amabilem
reddidit. Neque enim mihi, quamvis a te
longissime constitute, nescire permitti-
tur, quam bonus commissi tibi gregis
Pastor existas, ut languentes foveas, ut
demissos erigas, ut salubribus medelis
aut venienti morbo occurras, aut eundem,
si forte irroboraverit, amoveas. Noster
Ordo, quod diu exoptavimus, te auctore
est integratus, te Magistro sibi restitutus,
te intercedente summis privilegiis hones-
tatus, quce cum animo volverem, facile
percipiebam, te, qui universos ita dirige-
res, singulos non contemnere. Hoc denique
quasi addita obrepsit audacia, meque
illuc impulit, ut ad te quasi ad numen
aliquod confugerem, et qualescumque vi-
gilias meas tibi dicarem. Quod factum
meum boni consulas obsecro, memineris-
que, me quasi non postremce notce villi-
cum hac ipsa dicatione rationem otii mei
exhibere tibi voluisse, quern tu velut dili-
gens pater familias inspicere non grava-
beris, vel certe ut bonus pastor ne pusillce
quidem ovis foetum tibi contemnendum
putabis, sed umbra potius tui nominis
proteges. Quod si, ut spero, feceris, ad
summam votorum meorum pervenisse
mihi videbor, ac tuo quasi colophonio suf-
fragio, ut in veteri verbo est, adjutus, in
singulis etiam tribuspuncta omnia tulisse
me existimabo, nee cetatis tantum nostrce
oblatratores, sed et celebratum ilium ve-
teribus modum contemnam. Vale Pater
R. et Congregationem nostrum, ac prce-
sertim Bergomensem Conventum habe
commendatissimum. Nam et te, ut de-
bent, omnes mirifice amant acreverentur,
et me deerepitum jam senem atque oculis
captum mirapietate complectuntur. Ber-
gomi Kalendis Octobris MDIX.
Calepini Dictionarium novis augetur
vocabulis.
LIV. Sic auctum deinceps, novisque vo-
cabulis adornatum Calepinianum Dictiona-
rium, in magnam voluminis molem excre-
vit, dum quisque pro libitu observationes
eo suas immittit, librumque sufifarcit no-
minibus etiam propriis ac Geographicis,
licet nihil ad Latinam Linguam spectanti-
bus: quod quidem nescio an ab ipso Gale-
pino in primis editionibus prsestitum fue-
rit; cum eas non viderim, tametsiin prima
Parisiensi aliquot, et in iis, quee Venetiis
alibiqueconfeclsesunt, multo plura occur-
(a) Josias Sim- rant. (a] Qaa3 quidem vir multi judicii ac
ler. inVitaCon- singularis literatures Conradus Gesnerus
radi Gesneri.
Tigurinus, in Galepiniano Dictionario a se
recensito, et supra quatuor millibus voca-
bulorum ex probatissimisauctoribusaucto,
cum prosodise, id est, quantitatis syllaba-
rum notis in Onomasticum peculiare reje-
XXXIX
cerat, in editionibus Basileensibus ann.
MDXLiv. et MDLX. poslrema ex Pauli Manutii
observationibus plurimum adaucta. Et
sane mirandum ab ejusmodi vocabulis,
quse rursum malo fato in alias editiones
irrepsere, Calepinianum Dictionarium non
purgassevirum in hisce litterarum studiis
versatissimum Joannem Passeratium, a
quo postremo adornatum est, cum aliunde
infinitis aliis Lalinis vocabulis, maxime
Scriptorum, qui vel prioribus Romana3
reipublicse sseculis, vel etiam inclinante
paululum Latinitate floruerunt, adaugeri
potuisse, qua3 tamen omissa sunt, pro
certo habeatur, adeo ut ex iis duo fere alia
confecerit volumina Matthias Martinius.
Sed et iis prsesertim adornari debuit, qua3
a probaB Latinitatis auctoribus peti pos-
sunt, ac Tullianis maxime, qua3 tanto stu-
dio Marius Nizolius, Robertus Stephanus,
et alii ordine literarum collegerunt. Qua
de re merito queritur yir doctus Olaus Bor-
richius in ea Dissertatiqne, quam de Lexi-
cis Latinis et Grsecis edidit, Hafnia3 excusa
anno MDCLX. Tot igitur subsidiis, docto-
rumque virorum conatibus revixit inter-
mortua Latinitas, et abdicatis insulsis istis
Lexicis, a quibus barbariesipsafovebatur,
successere longe tersiora, et ab ornni illo,
quo prius scatebant, squalore purgata,
quorum in scholis Academiisque publicis,
feliciori eruditionis ac literature fato, hac-
tenus usus invaluit.
Auspicibus venere Deis cajloque secundo
Non nota elapsis commoda temporibus.
Quae prius obscuris fuerant infusa tenebris,
Sensa Poetarum jam per aperta volant.
Ante salebroso Latialis Lingua veterno
Obruta, vix poterat trisle levare caput.
Et pro Romano Geticus pollebat ubique
Sermo : vel hoc si quis durior alter erat.
Nemo Maronasi volvebat dona laboris :
Nemo Catulhaos Bilbilicosve sales,
Delituit Cicero spurca contemptus in alga :
Tu quoque cum Marco Qnintiliane tuo.
Livius, et Naso, dulcisque Propertins, et qui
Cantavit Nemesin dexteriore lyra.
Lucanus, Senecseque duo, Juvenalis Aquinas,
Tranquillus, Tacitus, Persius atque Pedo.
Stella, Macer, Flaccus, tersique Papinius oris,
Deliciae Latii Plautusvet eloquii.
Plinius, Italicus, Gelsusque, Apuleius, Aratus,
Et quicumque bonus Scriptor, opertus erat.
Infelix plebes Papiam Ebrardumque legebat:
Scriptaque barbaricis vix bene nota Getis.
In pretio fuerant Uguitio, Catholiconque :
Atque Mamotrccli semilatina lues.
At nunc auspicibus Superis cseloque secundo
Induit antiquum Romula Lingua jubar.
Sic post millenos ales reparabilis anrios
Abjecto renovat omne decus senio.
Contulit huic operi Gazes Theodorus et acer
Vallensis rnultum : tuque Philelphe simul.
Hinc Itali crevere viri: crevere juventus
Gallica Pieriis deliciata sacris.
Nee te Pice sagax : nee te Beroalde silebo :
Nee te cum Musis, Politiane, tuis.
Adde Marullum illis et blandidicum Pontanum :
Et Carmelitam, Mantua dia, tuum.
Qui simul Hermoleos, non vero Barbarus ore
Dicitur ; hi Linguae restituere decus.
Illorum impressit pubes Germana labores,
Et gens in prjelis Gallica fecit idem.
Sic pedepressim aucta est Italae cultura loquelse :
In varia nee non castra tetendil liumo.
Quis nunc tricosus, quis fusculus auctor habetur :
Ad quern scriptorum non via lata patet ?
Cuncla innotescunt lima scrulata severa:
Quseque prius fuerant turbida, clara micant.
Istis baud incomptis carminibus lusit olim
XL
Petrus Bouherius Sabulensis in Elucida-
rium Conradi de Mure Canonici Thuricen-
sis, a se repurgatum et adornatum anno
(a) Bibl. Ges-
neri.
MDXIII. (a) Vixit autem Conradus anno
MCCLXXIII. ut auctor est Conradus Gesnerus,
isque est, qui novum GraBcismum condi-
dit, ut ipsemet in praBfalione istius operis
testator. Atque haBC quidem de veteribus
ac etiam paulo recentioribus Glossogra-
phis adnotasse sufflciat.
An abstinendum lectione Scriptorum
inferioris cevi.
LV. Jam verp baud nescius sum, fore
eomplures, qui inferioris a3vi Scriptorum,
quibus nulla est elegantia Latinitatis vel
munditia, abstinendum lectione eo arbi-
trentur potissimum, quod scriplionis sty-
lum, locutionisque characterem vitiet ac
corrumpat : ut suam omnem sermonis
elegantiam, et Latini eloquii venustatem
stridore lectipnis HebraicaB sordidatam
(6) Epist. 130. fuisse agnoscit (&) Hieronymus : Nos, ut
et in Prolog,
sets, inquit, Hebroeorum lectione detenti,
lib. 2. in Ep.
ad Galat. in Latino, Lingua rubiginem obduximus :
in tantum, ut loquentibus quoque nobis
stridor quidam non Latinus interstrepat.
(c) S. Basil,
Neque dissimili senlenlia S. Basilius (c)
epist. 339.
(vel quivis alius sub ejus nomine) ad Liba-
nium Sophistam scribens de sermonis sui
inelegantia sese excusat : (1) dw f^usif per,
to QavfAaffis, Mcovffrj xal ' Ifhia y.al rots OVTM ^wa-
XO.QIOIS avSqaai. avvEGftsv, IK rrjs ^a^6o.Qov
rftjiiv xa KavrS>v,xal ra Trap' ixEi
avra ravra dj;Ao<. Et epist. 356 (2) ri yap av
einotf^Ef TtQoS ovrcas aTTixi^ovaav yh&rtav ; n)>i^v
ore d%i£<oj' fiftl [taBrjTrjS, ofAohoyaJ xaiyihai. Sed
(<Z)InSyntom. et (d) Julius Severianus, etsi oratori juris
studium non omittendumexistimaret, non
tamen penitus appetendum censebat :
« Cum si se multum scientiaa juris dederit,
« plurimum de cultu oratiqnis atque
« impetu amissurus sit, cum alia sit Juris-
« consultorum, alia Oratorum dicendi scri-
(e) Quintil.
lib. 1. c. 1.
« bendique ratio. Adde quod, ut ait (e)
« Fabius, non assuescendum est sermoni,
« qui dediscendus sit, quia ipsa magis per-
« tinaciler haBrent, qua3 deteriora sunt.
(f) S. Hieron.
ad Lsetam.
« (/) Difflculter enim eraditur, quod rudes
« animi perbiberunl, proclivisque est ma-
« lorum aBmulatio : et quorum virtutes
(j) Theon So- « assequi nequeas, cito imiteris vitia. »
phist, in pro- (g) Quin etiam objectum Herodoto, quod de
gym, p. 89.
Barbaris, id est, exteris populis, Historiam
suam conscribens, eorum sermonem imi-
tatus dicatur, ut auctor est Theon So-
(1) Sed nos quidem, vir spectatissime, versa-
mur cum Moyse, Elia, et hujusmodi sanctis viris,
qui sua nobis barbaro sermone edisserunt, et ilia
nps eodem modp usurpamus, sensu quidem vera,
dictione autem indocta, ut ex ipsis videre est.
(2) Quid enim dixerim de tam Attico sermone ?
nisi quod piscatorum sim discipulus, illud fateor,
et dici amo.
PR^FATIO
: (1) K<tl
xis rbv HqodoTov xaineg c
art rove txEifoyy hoyovs f^ef^i^rai. Et de
buis suis, dum apud Getas exul degeret,
exaratis aiebat (a) Ovidius : (a) Lib. 4. de
Ponto Eleg. 13.
Nee te rnirari, si sunt vitiosa, dpcebit,
Carmina quae faciam p_ene Poeta Getes.
Ah pudet, et scripsi Getico sermone libellum :
Structaque sunt nostris barbara verba modis.
Julianus (&) Tmperator Epist. 55. barba- (t>) Julian.
Imp. Epist. 55.
riem se contraxisse profitetur, dum apud
barbaros versaretur: (2) rd tie spd, d xal
yOeyyoiftsv EMrjviaTi, Bav^o.ttiv agiov, OVTCOS
sctfjJev ExSaQSagcoftevoi. Sid rd %w(>ia. « Queren-
« tur etiam quod propter hoc ipsum, quod
« pravi sunt, laudentur, (c) et tanquam (c) Quintil.
lib. 2. c. 5.
« sermo rectus et secundum naturam
« enuntiatus nihil habere ex ingenio vi-
« deatur, ilia, qua3 utcumque deflexa sunt,
« tanquam exquisitiora miremur. Non ali-
« ter quam distortis et quocumque modo
« prodigiosis corporibus, apud quosdam
« majus est prelium, quam iis, qua3 nihil
« ex communis habitus bonis perdiderunt:
« atque etiam qui specie capiuntur, vulsis
« lasvatisque, et inustas comas acu co-
« mentibus, et non suo colore nitidis, plus
« esse forma3 putant, quam possit tribuere
« incorrupla natura, ut pulchritudo cor-
« poris venire videatur ex malis moribus.
« Digna, inquit (d) Vossius, haac pueris est (d) In Pr«f.
de Vit. Serm.
« pratio, quos ab ejusmpdi Scriptoribus
« ipsi etiam arcemus. Siquidem hos de-
« mum iis commendamus, quijamsubacti
« sunt in optimis auctoribus, ac minimum
« Historiarum disciplinarumque rudimen-
« tis imbuti. Nee enim jam setate ac judi-
« cio firmatioribus metuendum inde erit
« illud periculum, quod formidant: atque
« ut fortasse aliquid amitteretur de casti-
« monia sermonis, pulcre id turn compen-
« sabitur utilitate rerum praBStantissima-
« rum, quas ex Scriptoribus iis addisci-
« mus (e}. » Plerique enim, rudes litera- (e) S. Hieron.
Epist. 8. ad
rum, dum de tractatibus hominum diserto- Demetriad.
rum quippiam legunt, verbositatem solam
discunt, absque ulla doclrinaB reconditio-
ris, qua ii fere semper carent, notitia. Ea
quippe sunt aliquando studia illorum, qui
eruditorum nomen sibi arrogant, ut voca-
bulorum argutiis, periodorum eoncinnita-
tibus, trivialisque eloquentiaB flosculis toti
insistant, humaniorum literarum solidio-
risque doctrinaB cultum negligent, et vete-
rum ac aBvi medii auctorum lectiqnem
aspernentur, qua subinde possent illus-
trari, quas sibi tractandas suscipiunt,
rerum argumenta, (f) prius imperitorum (fl Id. Hieron.
magistri, quam doctorum discipuli:«Qui,
« ut ait Petronius Arbiter, levibus atque
(1) Et dicimus Herodotum ssepius barbare locu-
tum fuisse, quamvis Gi-sece scripserit, quod bar-
bararum dicendi rationem sit imitatus.
(2) Nostra quidem (scripta) mirari dignum est,
quamvis Greece loquamur; adep facti sumus bar-
bari, per diversa quse peragravimus loca.

« inanibus sonis ludibria qusedam exci-
o tando, efficiunt, ut corpus orationis
« enervetur et cadat. » Ac de ejusmodi
scriptoribus baud insulse, opinor, dixit,
nescio quis nostrse setatis Satyricus : Nihi-
lum pra3claris verbis ac elegantibus per-
ssepe includerehorum,quantumlibet labq-
(a) Id. Hieron. riosas,lucubraliones. (a}Jacet enim omnis
Ep. 13.
oratio, in qua tantum verba laudantur :
cum id in primis cayere debeat, qui ad
scribendum se se accingit, ut non jejuna
sit, neque in sola verborum connexione
vel compositione tota haBreat ac versetur ;
sed, ea perlecta, habeat Lector, unde ins-
(6) Isidorus
tructior evadat ac doctior. Isidorus Pelu-
Pelus. lib. 1. siota (&) scribens ad Proaeresium Scbolas-
Ep. 108. 163. tiCUin (1) Ao/cor %£<£• ffvyaycoyijv, &s navOavat,
dxorjv ftev T£Q7i6vTw>v hoyov Se TOV t,S>vio? Got efe?,
ov o %r)QEv(£>v, xvftSahoi/ aAcdafo*' £<mV. Et allO
loco in eamdem sententiam : (2) xb
xafabs teysiv, xvjuSahca nagsoixs, etc. Ita ple-
rique suas ineptias vulgo qbtrudunl, et se
diridendqs prsebent sqmniis, versiculis, et
(c) Martial,
declamationibus : de iis loquor quisquiliis,
lib. 4. Ep. 87. qua3 simul ac prodeunt, (c) scombros,
(d) Hor. lib. thus, (rf) et piper, et quidquid chartisami-
2. Ep. 1. Tibul.
lib. 1. citur iaeptis, tunicas vestiunt; Charts em-
(e)PHn.lib.i3.
(f) Plaut.
poreuticse (e) PlinianaB. Hinc tot fj^Eobeioi
Pseud. 1,1,36. Libelli, qui, ut (f) Plautinis utar :
Quasi solstitialis herba paulisper sunt,
Repente exorti sunt, repentino occidunt.
« Nullus interim tarn imperitus Scriptor
(g) In Praef. ad
lib. 12. Comm. « est, aiebat (g} Hieronymus, quilectorem
in Esaiara. « non inveniatsimilemsui, multoquepars
« major est Milesias fabellas revolventium,
« quam Platonis librps. In altero enim
« ludus est et oblectatio, in altero difficul-
(h) Plin. in « tas et sudor mistus labori. (h) Magna
Praefat.
« pars studiorum amoenitates qua3rimus :
« qua3 vero tractata ab aliis dicuntur im-
« mensas subtilitatis, obscuris rerum tene-
« bris premuntur. » Nemo porro inficiari
audeat non classicos veteresque duntaxat,
sed et recentiores paulo Scriptoresamplis-
simam suppeditare sa3penumero scribendi,
scriptaque illustrandi, materiam, quorum
sermpnem vel dicendi rationem, rerum
interim solidiorum argumentis ab iis de-
promptis, despicari liceat : est qftippe
quapvis dvaywais, TQo^ij Mgeas, aiebat Apol-
(i) Theon in
Progymn. p. 5. lonius Rhodius, apud (i) Theonem Sophis-
(j) Quintil. tam. Quidquid enim ii causentur, (j) non
lib. 1. c. 13.
obstant hce discipline per illas euntibus,
sed circa illas hcerentibus, ut Fabii yerbq
utar, et quando, cum his non habitandi
electione, sed itinerandi necessitate ver-
samur, quod de Grammaticis ac Poetis
(ft) Lib. l . d e dixit (k) S. Augustinus. Quo sane aptari
Musica c. 1.
(1) Chrysost. possunt ista Chrysostomi (/) in caput 1.
in cap. 1. Da- liS r (3) svOade ovdev E6^.anT6f,
niel is.
(1) Habes verborum copiam, ut audio, aures
quidem oblectantium, at viventi sermone cares,
quo qui indiget, cymbalum est tinniens.
(2) Splendida oratio, similis est cymbalo, etc.
(3) Ubi vero nullum detrimentum est, linguam
barbaram et ejusmodi sapientiam discere non re-
PR.^FATIO
D. D. DU CANGE. XLI
roiavrrjv, ov yag TO i^a&siv Eyxr^AO. fy, dMa TO
XQ-^aaadai. Adde (a) quod artis oratoria3 (a) Quintil.
lib. 2. c. 5.
magistri inutile baud esse existimant,
etiam corruptas aliquando et vitiosas ora-
tiones legi palam pueris, ostendique in his
quam mulla impropria, obscura, tumida,
humilia, sordida, lasciva, elfeminata sunt.
Gentiles Christianis exprobrant Linguce
barbariem; vana est expostulatio.
LVI. Fuit etiam ha3C Gentilium expos-
tulatio, (6) quorum studium omne in ver- ret.(6)deTheodo-
borum et sermonis elegantia positum erat, Graec. Curat. affect,
qui sacros Christianqrum libros, quod serra. 9. initio.
Nilus lib. 3.
ineleganter essent scripti, meramque re- epist. 8.
dolerent barbariem, aversabantur : seu,
ut (c) ait Lactantius, « scriptis ca3lestibus, (c) Epist. c.
« quia videbantur, incqmpla, non facile 3. lib. 6. Inst.
« credebant, quia aut ipsi erant diserti,
« aut diserta legere volebant, et qua3 au-
« ribus blandiuntur assueti dulcibus et
« politis, sive orationibus, sive carmini-
« bus, divinarum lilterarum simplicem
« communemque sermonem pro sor-
« dido aspernabantur. Quasi vero Deus,
« inquit ille, et mentis et vocis, et
« lingua? artifex diserte loqui non potest:
« cum summa prudentia carere fuco vo-
« luerit ea, qua3 divina sunt, ut omnes
« intelligerent, qua3 ipse loquebatur. »
Sed et (d) S. Hieronymus fatetur, primis (d) Epist. 22.
adolescentias annis, Tullio, Platone csete- c. 13.
risque ejusmodi Gentilibus Scriptoribus
perlectis, in semetipsum reve*sum Pro-
phetas legere ccepisse: Sed horum, subdit
ille, sermo horrebat incultus, et quia lu-
men ccecis oculis non videbam, non oculo-
rumputabam esse culpam, sed solis. Quin
etiam asvi nostri Sectarii vulgatam versio-
nem eo vellicarunt, quod voces aut minime
Latinas, et velut ignotas, aut plane obso-
letas, vel denique minus congruentes con-
tineat. In quos (e] viri pii ac eruditi insur (e) Baron,
rexere non semel, variisque a sacris Libris, ann. 57. n. 175.
aun. 331. n. 58.
et sanctorum Patrum auctoritatibus petitis etTurrian.
seqq. Franc.
argumentis, eas non mutari, imo servari, pro Ep. lib.Pont,2.
ponique debuisse probarunt: turn quod cap. 1.2. Filesac.
res, de quibus agitur, recte omnino expri- lib.cap. 14.
Select,
merent, turn quod paulo humilior oratio
vulgarium hominum maxime captui ac-
commodatior sit, et, ut ait (f) S. Augusti- (f) In Psal. 38.
nus, plerumque consuetude loquendi vul-
garis utilior est signiHcandis rebus, quam
integritas literata. Mallem quippe, ut ait,
cum barbarismo did, Nonestabsconditum
ossum meum, quam ut ideo esset magis
apertum, quia magis Latinjim est. Quo
oo spectant ista (g) Hieronymi: Illud autem (9) In Ezech.
semel monuisse sufficiat, nosse me cubi- cap. 40.
tum et cubita neutrali appellari genere;
sed pro simplicitate et facilitate intelli-
nuit. Non enim crimen erat hanc discere, verum
ea uti.
XLll PRJEFATIO
gentice, vulgique consuetudineponere mas-
culino: non enim nob is cur ce est vitare
sermonum vitia, sed scriptures sanctce
{a) De vest,
sacerdot.
quibuscunque verbis disserere. Et (a} alio
loco, Camisice vocabulum usurpaturus:
Volo, inquit, pro legentis facilitate abuti
sermone vulgari. Ex quibus interim ani-
madvertere licet vulgarem sermonem La-
tinum non semper ad Grammatics leges
exactum fuisse hacce tempestate. (1) ®av-
(b) S. Basil. P&fo cfe aov, inquit (&) S. Basilius Amphilo-
Bp. 188. ad
Araphil. chium Iconiensem alloquens, r^ y^a^a-
ztxqv axQiSsiav inl zrjs yQOKpijs dnaizovvzos xal
hoyi£o[A£vov ozi yvayxaffpevr] iazlv ri begiS' zrjs
ias zo Eavzijs EvffrjfAov sxdidovffqe, ov zb
vnb zfjs e6()a'ixrjs (ptovijs ffrmaivbfj.evov [ts-
f. Sic igitur verborum argutias de-
ridebant sancti Patres, cum rebus disqui-
rendis, non sermonum lenociniis insiste-
(c) Philocal.
cap. 4. rent. Aiebat Origines (c} : (2) c
tpavijv, xa tirj^aivopsva, xa ngaypaza,
xad} &v XEizat rd <sr]^<uvdp.svoL, ov rtQoaxoiftsi r<p
t$>v &v&v ffohoixiffftqj, Inav egevvS>v evgiffxrj TO,
xa.6' 3>v xeivrat al (fcovai, vytff xal
inav b[iohoya>aiv of ayioc. av$Q£S TOV
hbyov avr&v xal zo xfjQvyf^a, ovx iv nsiQoi aoyias
zmf boycof, ecAA' iv anodeij-Ei m/Evpazos xal Svva-
jueco?. In eandem sententiam Scholiastes
(d) Scholiast. Gregorii (rf) Nazianzeni, sed et (e) Augusti-
Greg, in ste-
leut. p. 73. nus contra Cresconium Grammaticum :
(«) Lib. 2. Demosthenes clarissimus Oratorum, qui-
contra Crescon. bus verborum tanta fuit cura, quanta
c.l.
rerum auctoritas nostris, cum tamen non-
nullam ei locutionis insolentiam objecisset
jEschines, negavit ille in eo positas esse
fortunas Grcecice, illone an illo verbo usus
fuerit, (pro Ctesiphonte) et'an hue et illuc
manum porrexerit: qnanto minus nos la-
borare debemus de regulis derivandorum
worn www?, quando sive hoc, sive illud di-
camus, intelligitur sine ambiguitate quod
dicimus : quorum non in expolitione ser-
monis, sed in demonstratione veritatis est
(f) Epist. 34.
cap. 1.
major intentio. (f) S. Hieronymus: Unde
et leporem artis Rhetorics contemnentes,
et puerilis ac plausibilis eloquii venusta-
tem, ad sanctarum Scripturarum gravita-
tem confugimus, ubi verba vulnerumme-
(g) Liber de
dicina est, ubi dolorum certa remedia, etc.
Disciplin. Scho- Sic (0) yetus Scriptor, prsecepta daturus
lar, in Procera. Scholaribus : Hcec autem, inquit, ad intel-
ligentice cognitionem suscepimus pera-
genda, pristinum modum tractandi fere
omittentes, nonnunquam leviori stylo
perusi quoniam in majori parte pro rudi-
bus informandis est executio, et tanto le-
(1) Miror sane quod grammaticam in Scriptura
diligentiam requiras, ac dictionem coactam esse
putes illius interpretationis, quae suum ipsius si-
gnificatum commode exprimit, neque id trans-
fert, quod prpprie Hebraica voce significatur.
(2) Qui dividit apud se vocem, et significata et
res pro quibus notiones ponuntur, non impinget
ad soloecismum yocis , cum perscrutatus res
quibus significandis voces adhibentur, sanas et
integras invenerit : maxime vero cum profiteantur
yiri sancti sermonem suum et praedicationem non
in persuasione sapientias verborum, sed in de-
monstratione Spiritus et potestatis esse.
vior dilucidandi debet esse translatio.
Quin etiam ea mens fuit quorundam Phi-
losophorum, ut verborum lenociniis ope-
ram non darent, nee eleganter scribere
curarent; sed res ipsas potissimum spec-
tandas censerent. De Plotino aiebat Por-
phyriUS (O) : (I) "Eygaye Se^ovze^ EisxdUof (a) Porphyr.
*— —-' zd yqapfjiaza ovzs Evafacof zds
zov vov e%bp£vos. Ea etiam fuit ve-
terum Christianorum scribendi vivendique
ratio, ut eloquentiam non qua3rerent, non
flagitarent Lingua3 nitorem, sed animse
quaererent puritatem (&), cum apud eos (»)s. ffieron.
soloecismus magnus et vitium, turpe C.B'. e T l '
quid narrare vel facere censerelur. S. Ba- .
Silius ' (2) Rat zb zijsfai-ecosdnAovv xal dxazda-
'3 HQBTiov eSol-e [tot npodsafei jfQiaziavov,
Quis stylus Patrum.
LVII. Sanctorum igitur Patrum in eo
cura praesertim fuit, ut stylo Ecclesiastico
scriberent; id (c) est, ut deposito sermo- (c) Ep. 167.
nis cothurno libros suos divina3 Scripturse
flosculis adornarent, reperentque potius,
quam verborum exquisitione tumerent:
« non comppsita oratione, plausuque po-
« pulari, qui solet imperitorum aures de-
« cipere, atque palpare, sed oratione sim-
« plici, et ecclesiastici eloquii yeritate, ut
« ait (d) Hieronymus. Sed et id maxime (d) Epist.
ad Lffitam, et
« curabant, ut a vulgo intelligerentur, Epist. 139.
« ejusque captui se se accommodarent,
« cum (e] omnium operum virtutem sen- (e) Quintil.
lib. 1. c. 14.
« tentias putarent, ab bisque sanctitatem
« et vifilitatem petendam, quando nos in
« omnia deliciarum genera yitiaque di-
« cendi quoque ratione defleximus, aiebat
« Quintilianus: quod simili de Christianis
« sententia dixit (f) Gregorius Nazianze- (f) Orat. 3.
« nUS'. (3) Ka.1 zovzo perd T&V 0,M.a>vieQovQyov-
« (AEtr iw bbyov, Sxsneg za acbftaza. Quippe Ut
« ejusdem (g) Hieronymi verbis utar, quod (g) Epist. 4.
« in disertissimis viris Gra3cia3 legimus,
a Asianum tumorem Attico siccabant sale,
a et luxuriantes flagellis vineas falcibus
« reprimebant, ut eloquentiaB torcularia,
« non verborum pampinis, sed sensuum,
« quasi uvarwn expressionibus redunda-
« rent, (h) Us nempe minor fuit verborum (ft) Quintil.
decl. 306.
« custodia, cum intellecturi non timeban-
« tur. Hinc (i) S. Augustinus: Non time- (i) S. Aug.
« mus, inquit, ferulas Grammaticorum,
« duni tamen ad veritatem solidam et cer-
« tiorem perveniamus. Et (j) S. Prosper: (j) Lib. 1. de
Vita con tempi.
c.23.
(1) In scribendo neque elegantise litterarum
consuluit, neque syllabas venuste divisit, neque
de Ortographia sollicitus fuit, de sola sententia
cogitavit.
(2) Conveniens mihi proposito Christian! vide-
tur, ut sermone utatur simplici et illaborato, ut-
pote qui non ad ostentationem, sed ad commu-
nem utilitatem scribat.
(3) Una cumaliis rebus sermonem etiam immo-
lamus, qaemadmodum et corpora.
 D. D. DU CANGE.
« Tarn simplex et apertus, etiam minus
« Latinos, disciplinatus tamen et gravis
« debet esse sermo Pontificis, ut ab intel-
« ligentia sui nullos, quamvis imperitos,
« excludat, sed in omnium audienlium
« pectus cum quadam delectatione descen-
« dat. Alia enim est ratio declamatorum,
« et alia debet esse doctorum. llli elucu-
« brataB orationis pompam totis facundiaB
« sua3 viribus concupiscunt, illi rebus
« inanibus pretipsa verborum indicant
« ornamenta, isti veracibus sententiis qr-
« nant et commendant verba simplicia.
« Illi affectant suorum sensuum deformi-
« tatem tanquam velamine quodam pha-
« lerati sermonis abscondere, isti eloquip-
« rum sacrorum rusticitatem pretiosis
(a) Cap. 24. « sensibus venustare, etc. Et (a) alio loco:
u Cseterum. de accuratione dictionis ela-
« borataB non satago, nee mihi pudori est,
« si disputatio mea, quaB forte probatur
« in rebus, aliquos inanium verborum
« sectatores horrore incomptaB orationis
« offendat: quia quod ab nomine doctore
« studendo non didici, id exhibere lo-
« quendo non potui. Et tamen cum sen-
« tentiarum vivacitatem sermo ex indus-
« tria cultus enervet, quis non judicet, me
« affectationem composition is debuisse
« contemnere, etiamsi earn potuissem
ad Hb 3 °fe ° velut dicen.di peritus implere, etc. (b) Ruf-
( nP 0l
Vitis Palrura. « finus Aquileiensis: Non ergo spernas
« simplicitatem et impolitos sermones :
« nee enim mei operis est divina3 doctrinaB,
« scripturseque, sophistice et eloquenter
« signare sermones, sed suadere mentes
« hominum in fide et operibus yeritatis. »
(c) In Cod.
MSS. Loisel- (c] Neque aliter pra3fatur baud inelegantis
liano. vena3 Poeta inferipris a3vi, Leonius Pres-
byter S. Benedicti Parisiensis Canonicus
in Hisloria sacra:
At tu, cui prayus semper nova carpere mos eat
Ingenia, et priscas extollere laudibus artes,
Non rerum inspectis, Judex temerarie, causis,
His saltern incipias discasque ignoscere livor,
Nee tenuis tantique impar facundia rebus,
Inclita magnorum nee te moveant mediocri
Gesta Patrum digesta stylo; sic vera referri,
Sic divina volunt, sanctus sic denique Moses
Msec sacra expromens oracula simpliciore
Tradidit eloquio. Picto sermone necesse est
Ficta loqui, magnoquc attollere parva boatu.
His satis est splendor suas. Adde quod ista
Scribimus ingeniis rudibus puerisque legenda
Tradimus, ut puras primum sacra lectio mentes
Imbuat, el melior doctrina prseoccupet aures,
Hie scelerum pocnas, virtutum praemia discant,
Divinpque rudes jam parlicipare timore
Incipient, tenerisque Deum cognoscere ab annis,
Et fidei prima hax habeant elementa iideles.
Denique, ut cseteros, qui id argument!
sunt prosecuti, omittam, Salvianus car-
pens quosdam sui temporis Scriptores,
(d) In Praef. (d) qui verborum sectabantur amcenitates,
ad lib. 1. de
Provid. et ut sive utiles ac probas, sive inutiles
atque improbas materias sibi delegissent,
seriem tantum rerum nitore verborum
illustrarent : « Nos aulem, inquit, qui
« rerum magis, quam verborum amatores
« utilia potius, quam plausibilia sectamur,
« neque id qua3rimus, ut in nobis inania
XLI1I
« saeculorum ornamenta, sed ut salubria
« rerum emolumenta laudentur; in scrip-
« tiunculis nostris non lenocinia esse vo-
a lumus, sed remedia, quse scilicet non
« tam otiosorum auribus placeant, quam
« a3grotorum mentibus prosint, magnum
« ex utraque re ca3lestibus donis fruclum
« reportaturi. Atque inde illud (a] Hierp- (a) Lib. 2.
Ruffin. c. 2.
« nymi: Inter Christianos verborum vitia
« non solere reprehendi. »
Qua reverentia legendi sint libri sacri.
LVIII. Proinde ita legendos sacros libros
suadebat (b) Cassiodorus, ut « Scriptures i1. F senator
de Div. lect.
« divinaB idiomata nulla prsesumptione c. 15.
« temerarentur, ne cum ad intellectum
« communem, quse dicta sunt, trahere
« cupimus, caBlestium verborum Puritas
« dissipetur. Idiomata enim legis divina3
« dicuntur proprise locutiones, quas com-
« munis usus non habere cognoscitur:
« quaB quidem cum occurrunt, ista nobis
« ab expositoribus aperienda desideremus,
« non eorum aliquid sacrilega voluntate
« truncemus. Nee ilia verba tangenda
« sunt, quse interdum contra artem qui-
« dem humanam posita reperiuntur,, sed
« auctoritate multorum codicum vincan-
« tur: corrumpi siquidem nequeunt, qua3
« inspirante Domino dicta noscuntur. Re-
« gulas igitur elocutionum Latinarum, id
« est, Quadrigam Messii, omnimodis non
« sequaris, ubi tamen auctoritate priscp-
« rum codicum convinceris. » Expedit
enim interdum prsetermittere humanarum
formulas dictionum, et divini magis elo-
quii custodire mensuram. Et (c) Joannes (c) Lib. 1. de
Imit. Chr. c. 5.
Gersenius: Veritas est in Scripturis sanc-
tis qucerenddy non eloquentia: omnis enim
Scriptura sacra eo spiritu debet legi, quo
facta est. Queerere potius debemus utilita-
tem in Scripturis, quam subtilitatem ser-
monis.
Vulgarem sermonem, qui ab omnibus in-
telligeretur, cultiori prceferebant sancti
Patres.
LIX. Enimvero etsi plerique sanctorum
Patrum a puriori recedentes Latinitate,
nedum receptis, verum etjam barbaris usi
sint yocabulis, non ideo tamen elegantise
omnis atque literatures expertes fuisse
sunt censendi. Cum id affectatione qua-
dam vulgarem sermonem prseferrent cul-
tiori, ut ad eorum caplum, quos Christia-
nas religionis imbuere prseceptis, aut a
quibus volebant in concionibus intelligi,
orationes suas componerent, quemadmo-
dum Julianum, recens Imperatorem crea-
tum, verbis, ut intelligi posset, simplici-
bus, milites in tribunali allocutum, refert (d) Lib. 20.
Ammianus(d). « Grsecam facundiam, quod (e) S. Hier.
1.1. in Ruffin.
« de S. Paulo dicebat(e) Hieronymus,con- c. 4.
« temnebant, vel certe quod est humilitatis,
 « dissimulabant, ut prsedicatio eorum non
« in persuasione verborum, sed in signo-
« rum virtute cqnsisteret: » spernentes
alienas opes, qui in suis divites erant: cum
(a) S. Aug.
deDoctr.Christ,
prseterea (a) npllent ea cavere, quce sano
c. 13. intellectuinihildetrahunt.Necsum de no-
(6) Quintil. 1.
5, c. 10.
minibus anxius, aiebat ipse (&) Quintilia-
nus : yocet enim, ut voluerit, quisque,
dum vis rerum manifesta sit, appareatque
hoc temporis, illud esse nature. Atque
hanc quidem veterum Patrum in dissimu-
landa recte dicendi ratione affectationem
(c)Epist. 21. testatur (c) Hieronymus, cum ad Paulum
Concordiensem Vitam P,auli Eremitse mit-
tere se ait, in qua propter simpliciores
quosque multum in dejiciendp sermone la-
(d) De Oral.
boraverat. Auclqr est (d) Tullius sua etiam
83tate yisos, qui impoliti et consulto ru-
dium similes et imperitorum videri vole-
bant : « quod quidem de Scriptoribus Ec-
(e)Lib. 1. « clesiasticis, alia licet mente, prodit (e)
« Arnobius, scribens, etiam quosdam sa-
« pientise deditos non tantum abjecisse
« sermonis cultum, verum etiam cum
« pqssent ornatius atque uberius eloqui,
« trivialem studio humilitatem secutos, ne
« corrumperent scilicet gravitatis vigo-
« rem, et sophistica se potius ostentatione
« jactarent. Existimabant quippe cum
« Ghristianisaefidelibussimplici uteridum
(f) S. Basil,
« esse oratione sermonisque abjiciendum
ep. ad Diodor. « cothurnum, (f) quod ea convenire vide-
apud Facund.
Hermian. lib. 4.
« retur Christiani stylo, non ad ostenta-
c. 2. « tionem , sed ad utilitatem hominum
(g) Hieron.
Ep. 52. ad Pam-
« conscribentis. » (g) S. Hieronymus : EC-
machium. clesiastica interpretatip etiamsi habet
eloquii venustatem, dissimulate earn debet
et fugere, ut non otiosis Philosophorum
scholis, paucisque discipulis, sed universo
(h) S. Gregor.
M. in Epist. loquatur hominum generi. (h) Hinc Grego-
ad Leandr. tn rius-M. sic stylum suum incultum et ine-
Comm. lib. Job.
legantem excusat: Unde et ipsam, inquit,
artem loquendi, quam magisteria disci-
plince exterioris insinuant, servare des-
pexi. Nam sicut quoque hujus Epistolce
tenor enunciat, non metacismi collisionem
fugio, non barbarismi confusionem de-
vito: situs motusque prcepositionum ca-
susque servare contemno. Quia indignum
vehementer existimo, ut verba ccelestis
oraculi restringam sub regulis Donati.
Qua3 quidem Gregorii verba exscripse-
(i) Grimlaic.
in Prolog.
runt (i] Grimla'icus in Prapfatione ad Re-
gulam Solitariorum, et Felix Girwensis ad
tf) tApud Bi-
varium. Vitam S. Guthlaci. Ita (j) Braulio Csesa-
raugustanus Archiepiscopus in Prsefatione
ad Vitam S. JSmiliani: Melius siquidem
est, ut vera minus erudite, quam ut ficta
narrentur eloquenter, quod in Evangeliis
Salvatoris perfacile intelligitur, qua? po~
pulis sermone simplici prcedicantur. Et
mox: Quamobrem disciplinarum soecula-
rium studium etsi ex parte attigi, omnino
hie servare contempsi, ne et intelligentice
difftcultatem minus eruditis faeerem, et
Jericuntina Lingua conturbarem Israeli-
tica castra. Dicturus igitur ea, quce ins-
titui dicere, volo lectorem auditoremque
monere, ut non hie verborum avidum, sed
religione plenum prcebeat auditum: sin
autem illuc spectat,jam hinc discedat, ne
moras infructuosas expendat. Similibus
prsefationibus lectorum et auditorum ani-
mos praBparant plerique Scriptorum.
(a) Ruffinus Aquileiensis in Prsef. ad lib. 2.
de Vitis Patrum: Non tarn ex stylo laudem
requirens, quam ex narratione rerum
cediftcationem futuram legentibus spe-
rans. Et in Praafatione ad libros Recogni-
tionum dementis: Nee mireris, si forte
tibi in eo minus solito floridus eloquen-
tice vultus appareat: nihil interest, dum-
modo sensus idem sapiat. (b) Cyprianus in
Prasfatione ad Vitam S. Csesarii Arelaten-
sis: Unum hoe in prcesentis opuscuii de-
votione a lectoribus petimus, ut si casu
aliquo simplicitas eloquii nostri ad erudi-
torum aures et eensuram adducatur, non
arguant, quod stylus noster videtur pom-
pas verborum et artis Grammaticce leges
negligere: nobis enim aetus, verba et me-
rita tanti viri bona fide narrantibus lux
sufftcit operum ejus et ornamenta virtu-
turn, (c) Paulus Emeritensis Diaconus in Paulus
Emerit.
Praafatione ad Historiam Episcoporum
ejusdem Sedis : Omittens phaleratas ver-
borum pompas, et prcetermittens facun-
dice spumas, nunc etiam ea, quo3 omni-
modis vera sunt, simpliciter veraciterque
narramus. Nam si ea, quce luce clariora
esse noscuntur, obscuris sermonibus in-
volvere voluerimus, audientium animos
non instruimus, sed fatigamus: quia cum
multorum imperitorum minus intelligit
sensus, fatigatur auditus. (d) Auctor Vitas (d) Vita S.
Praejecti.
S. Praajecti in Prologo: Si quis captus
amore Pontiftcis legere decreverit, non
qucerat in his Tullianam eloquentiam,
nee Oratorum facundiam, non Philoso-
phorum flosculos, et Historicorum diversas
affectiones, sed puritatem sanctce Eccle-
sice. Neque enim aquila extensis alls
semper ad cethera volitat, sed crebrius
remissioribus pennis divertit ad terras:
et inter regias dapes, etiam vilia poma
lactucceque agrestes optimce quoque cen-
sentur. Qua3 quidem ex parte mutuatus
est a (e) Juvenco. Denique, utcaaterosejus- (e) Juvencus
in Praefat.
modi omittam, agmenclaudat^) Almannus (f) Apud Ma-
Altivillarensis Monachus: Ipsas Gramma- billon, torn. 2.
Analect. p. 92.
ticce cautelas, quibus a barbarismo aut
solcecismo censet ipsa cavendum, aut ni-
hil aut parum curamus in hujus rei mo-
deratione, cum quceratur veritas, et de-
beat facessere vanitas, et optemus fugere
contrarium, cum insistamus gravitatipro
viribus mentis. Nimirum censebant sancti
Patres, « ( g } Pompam istam sermonis, et
« orationem missam per regulas, concio-
« nibus, litibus, foro judiciisque servan-
« dam, dandamque illis, imo qui volupta-
« turn delinimenta quaBrentes, omne suurn
 D. D. DU CANGE.
« studium verborum in lumina confere-
« bant.»
Rudioristyloscriptilibrinoncontemnendi,
si quid utilitatis habeant aliunde.
LX. Prpinde non continue abjiciendi de
manibus incompli illi, et quoad sermonis
characterem male feriati libri, atque adeo
barbari, maxirae si quid in se contineant,
quod nos doceat, sive ad vitaB institutum,
moresque formandos, sive ad eruendam
praeteritarum rerum cognitionem et me-
(a) Plin. moriam : (a) cum eorum praBsertim stu-
dium fuerit, ut utilitatem juvandi praefer-
rent gratise placendi. Licet enim complu-
res ex Scriptoribus ac Poetis, nature forte
an vitio, orationis sublimitatem, quam
GraBci 'fyos vocant, non sint assecuti, non
ideo contemnendi, cum etsi communibus
(6) Arnob. ac vulgaribus, atque adeo uti loquitur (6)
lib. 1.
Arnobius, popularibus et quotidianis utan-
(c) Longin. tur verbis (C}, (1) xoivois xal foipatfeat- rots ovo-
{jLcnai, xal ovhv inayoftei'ois, atque CX ipsa VO-
cabulorum concinnatione ac compositione
vix laudem mereantur, ipsi tamen repere
baud dicendi sint, ut qui eloquii humilita-
tern rerum ac eogitationum magnitudine
compensent. « Puerilis sane, inquit idem
(d) Arnob. « (d] Arnobius, atque angusti pectoris re-
Kb.!.
« prehensio, quam si admitteremus, ut
« vera sit, abjiciamus ex usibus nostris
« quorundam fructuum genera, quod cum
« spinis nascanlur, et purgamentis aliis,
« qu83 nee alere nos possunt, nee tamen
« impediunt perfrui nos eo quod princi-
« paliter antecedit, etsaluberrimumvoluil
« esse natura. Quid enim officit, o quaBso,
« aut quam prsestat intellectui tarditatem,
« utrumne quid grave an hirsuta cum
« asperitate promatur ? inflectatur quod
« acui, aut acuatur quod oportebat in-
« flecti ? aut qui minus id quod dicitur
« verum est, si id numerp peccetur aut
« casu, prsepositione, participio, cqnjunc-
« tione?Deinde cum de rebus agitur ab
« ostentatione submotis, quid dicatur,
« spectandum est, non quali cum amoeni-
« tate dicatur : non quid aures commul-
« ceat, sed quas afferat audientibus utili-
« tales. » Neque alia fuit Zenonis CitiaBi
(e) Laert. (e) Philosophi sententia, qui in nummo
lib. 7.
non elegantiam scripture spectandam esse
aiebat, sed pondus et materiam, adeoque
nihil referre existimabat, quam elegans
sit oratip, sed quam utilis, ac proinde mo-
nebat discipulos ut non circa voces et vo-
cabula memoriam, sed circa intelligentiam
mentem exercerent. « Commodum igitur
(/) Quintil.
« in quavis re spectandum, ac pra3sertim
« in libris, (f) quos non est aaquum haberi
lib. 2. c. 17.
« malos, quibus bene uli licet. » Nemo,
(g) Chron. inquit (g) Scriptor sevi inferioris, pro eo
Montis Sereni.
(1) Communilms et popularibus verbis, mini-
meque exquisitis.
PILEFATIO
XLV
quod Scriptorem fortassis juste contemnit,
si quid utilitatis ex hoc opere consequi
voluerit, contemnendum pariter arbitre-
tur, quia tritico in se contrito vilitas co-
phini nihil derogat : nee aqua contemni-
tur, quam usibus omnium plumbi fistula
subministrat. Ita nempe rem, sensumque
attendendum, non verba existimabant.
(a) Oral. 39.
(a] Gregorius NazianzenusapudFacundum lib. 1. c. 3.
Hermianensem, nihil pro vocabulorum
diversitate dissidendum censebat, cum ad
enndem sensum omnium diversitas pro-
vocet intellectum. Et (6) Appnius : Si cui (6) In Prblogo
ad Cantica Can-
sordet, inquit, agrestis et hispidus sermo, tic.
si habet in se reconditum sal, non syllogis
morum resonantia verba, sed sensum re-
quirat. Neque aliter Romani, qui Scripto-
rum suorum veterum non sunt aspernati
(c) Varro in
lectionem, qui etsi, ut ait (c)Varro, allium
et ccepe eorum verba olerent, tamen op-
time animati erant, id est optime sentie-
bant. Et (d) Virgilius ipse Poetarum Prin- (d) Apud Se-
nat. lib. de
ceps, dum Ennium legeret, aquodam, quid Divin. lect.
faceret, inquisitus; respondit, aurum se cap. 1.
in stercore qucerere. Legebat quippe (e) in
(e) Prudent,
PsychoBi.
auri fragmenta caduci inter arenarum v. 457.
scopulos. (f) Lucet enim interdum marga- (f) S. Hieron.
Ep. 26. c. 3.
ritum in sordibus, et fulgor gemmae pu-
rissimce etiam in Into radiat : qua3 (g) a (g) Primasius
Utic. in Praefat.
prudente debet curari, colligi, et reperta ad Apocalyp-
dignitati ingenuce revocari. An nobis non sim.
licet legere (h] de spinis rosam, de terra (h)S. Hieron.
Epist. 22.
aurum, de concha margaritum : vel idem
agere quod apes, qua3 ex variis quidem
floribus, quos pervolitant, ea duntaxat
decerpunt, qua3 sibi ad opus profutura
putant, C83tera praBtermittunt? Sed ex ve-
nenatis ipsis interdum floribus qusedam
hauriunt, unde mella sua conficiant. Sed
et in hanc sententiam prseclare omnino
Theodoretus, dum Gentiles arguit et GraB-
cos, qui comtos et elegantes sermones
sectabantur, et, si ejusmodi non inveni-
rent, eos risu effuso contemnerent et ma-
ledictis incesserent : quasi, (i) inquit ille, (i) De curat.
Graec. ail. serai.
(1) Toy rtotozEhrj [tafryaQizrjv, xai rots n^ovfovfft
TQinb07]Toi', evxarayQovrjTov OOTQBOV xai TIXTSC
xai TQSyGi ye ftsvtoi xai xaraxQvnrsi' o£ rf« tovtov
<avovp,evoi, xgvaiov SidbvTES on [taiiffza n
XaiQEiv laxft TO oGTgEov' xal rots foavyeat
$ioi<> exetvois, a TTJV paffihixyv Staxoafj-ei
ezega hidov tpvcis Egutfsv nsgixeizai Ttavznaciv
a/^ffrof. Neque aliter Gregorius Nazianze- Iamb. 3.
nus, qui ita legendos prophanos Scriptores
censebat, ut ex iis, quod ulile esset, more
apum colligeretur, quae noxia viderentur,
praBtermitterentur.
S' aTtaatv E[x<pp6vw? Ivruy^ave,
ancxvTwv CTuXXsywv TO
8'
^ r ; ; 'fpyov
"Hrt? 59 ' auafftv avOsatv
Tpuva S' ixaorou Ttavo-o^w? TO
St8«oTcaXov.
(1) Magni pretii margaritam et a divitibus adeo
expetitam vilis concha parit, nutrit, et occultat.
Qui autem illam auro persoluto comparant, ii
XI
XLVI PRjEFATIO
At ista quaeso cuncta fac cant us legas,
Prudenter ex his colligens quod utile,
Fugiensque quicquid noxium esl et pestilens.
Apis aemulari cura sit sapientiam,
Quae flore in omni sessitans, ex singults
Idonee carpit, esse quod videt usui,
Natura doceat quamvis hanc tantummodo.
(a) S. Hieron.
Epist. 75.
(a) Operis mei est etstudii, aiebat S. Hie-
ronymus de Hsereticorum libris, multos
leg ere, ut ex plurimis diversos /lores car-
pam, non tarn probaturus omnia, quam
quce bona sunt electurus : assumo multos
in manus meas, ut a multis multa co-
gnoscam, secundum illud quod scriptum
est: Omnia legentes, quce bona sunt reti-
(6) Socrat. nentes. (b) Scitum illud Theophili, Epis-
1. 6. c. 67.
copi Alexandrini, apud Socratem, qui
interroganti, cur Origenis libros, quos
damnabat, legeret et amplecteretur, haac
repOSUit : (1) To. 'OgiyevovS eoixe pi6Ma A«-
(A&isi Tta.vt(£>v av6is(ov. eirt ovv sv avtoi? tepeu^co
xa&ov, rovTo dgsTto/MU' si de' (J,ot dxavOSdss tpot-
(c) S. Hieron. vEirj, rovro (of XEVTOVV vnegGaiva). (c) Sed et in
epist. 39.
mala segete bonum aliquod spicum sa3pe
reperitur, et in testaceis vasculis thesau-
rus interdum reconditur. Quoeirca jure
carpuntur, nescio qui magislelli, qui cum
apud a3vi inferioris Scriptores quidpiam
barbari, vel minus sani deprehendunt in
vocibus, aut in yerborum sententiis, criti-
cam illico immittunt manum, eas immu-
tant, aliasquenulloferejudicio obtrudunt,
cum recentiora sua et paulq cultiora Lec-
toribus fore longe gratiora, licet falso, sibi
persuadeant. Nam cum in ejusmodi scrip-
tis non elegantiam sermonis quasramus,
quam a tot disertissimis Oratoribuset His-
toricis petere licet, qua3 ipsi prodiderunt,
eorum et verbis, etsi minus Latinis vel
eliam incomptis, edoceri non minima est
(d) Idem Ep. voluptas. (d) Si enim eloquentiam quseris,
130. et in Prse-
fat. ad lib. 8. Demosthenes aut Tullius legendus est.
Comment, in. Adde quod in iis, qua3 illi inducunt, saape
Esaiam.
latent venerandaa antiquitatis vestigia, qua3
modo cogimur ignorare. Hinc tot Sancto-
rum Vitas interpolatas legimus a quibus-
dam sociolis, dum eas ad cultiorem Latini
sermonis nitorem reducere conantur, et
qui dum na3vum illius aBtatis medicari
student, deformant potius pulcritudinem
(«) Ex MSS.
Cod.
faciei, quam prnant. (e) Auctor vita3 S.
Pauli Episcopi Armorici: Hujus sancti
viri gesta scripta quidem reperi, sed Bri-
tannica garrulitate confusa, ut legentibus
fterent onerosa. Negligebantur ergo vir-
tutum clara ingenia Scriptoris ignavi
culpa. Inconveniens enim verborum sen-
tentia sententiarumque compositio nulla
attentionis docilitate aut benevolentice
deleetatione sibi Lectorem comparabat.
concham plerumque projiciunt. Quin et splendi-
dos illos lapillos, qui caput Imperatoris exornant,
alterius naturae ejusque prorsus contemnendse
lapis, circumdat exterius.
(1) Similes sunt Origenis libri prato consito
floriiras. Si quid ergo in illis boni occurrit, illud
decerpo. Si quid vero spinosum apparuerit, hoc
ut quid pungens missum facio.
Erat igitur tota neglecta in omnibus: pro
qua re utilitate multorum commoniti, et
corporali prcesentia B. Pauli provocati,
longitudinem sententiarum adbreviare
curayimus, et verborum ordinem, prout
potuimus, ad unguem direximus. Ita ille
et similes interpolators, dum scribillandi,
et ex aliorum laboribus sua consarcinandi
laborant prurigine, fucum faciunt Lecto-
ribus. Id sane, neque injuria, objectum et
crimini datum yiro cseteroquin summa3
eruditionis, etcuiplurimum debent Iitera3,
Laurentio Surio Cartusiano, qui in magno
illo quod aggressus est opere de vitis
Sanctorum, plerasque Tonge aliter, quam
in scriptis Codicibus descriptas invenerat,,
edidit, mutatis interdum sententiis, sse-
pius etiam interpolatis vocabulis insolen-
tibus ac ignota3, ut rebatur, vel difficilis
significationis in quo quidem quotquot
sunt erudili, ejus fidem merilo expostu-
lant. Quod in re literaria damnum, labo-
riosa omnino cura ac diligentia singular!
resarciunt hodie viri supra laudem om-
nem, qui Sanctorum gesta ab ipsis hausta
fontibus, et prout ab ipsis etiam exarata
sunt auctoribus, luce publica donant ac
illuslrant. Sed et ha3C interpolatorum ye-
sania effecit, ut genuinos Joannis Join-
villa3 foetus desideremus, quos ab editis
longe abesse docet autographa ipsiusEpis-
tola, quam olim descripsimus. Proinde de
ejusmodi Scriptoribus idem dicere liceat,
quod de puerulis balbutientibus, (a) qui (a) S. Hieron.
linguce offensione fiunt dulciores (b). Epist. 9.
(6) Vita S.
(1) &E^ysi yag OVT<H>S TO. Nicolai Studil»,
rijs O.T£%VQV pag. 943.
Non omnia sunt apud Scriptores mediae
cetatis inutilia.
LXI. Fatendum tamen maxime, hanc esse
complurium mediaa a3tatis Scriptorum scri-
bendi ralionem, ut in eorum libris animus
peregrinari non expetat, qui, si qua3dam
bona contineant, scatent persa3pe pravis
ac supervacaneis : adeo ut patentia inler-
dum non sine fastidio peragranda sint arva
salebrosa, vel senticeta, priusquam occur-
rat, ubi pes certo flgatur, vet unde aliquid
sani hauriatur aut recpnditi : « in quod
« certe si quis incident, habebit fortasse
« quod scriptioni suae prseclarum inserat
« emblema. Credamussummis oratoribus,
« aiebat (c) Quintilianus , qui veterum (c) Lib. 1.
c. 8.
« Poemata, vel ad fidem causarum, vel ad
« ornamentum eloquenlia3 assumunt. Nam
« praacipue quidem apud Ciceronem, fre-
« quenter tamen apud Asinium, et caste-
«.ros, qui sunt proximi, vidimus Ennii,
« Accii, Pacuyii, Lucilii, Terentii, CaBCilii
« et aliorum inseri versus, summa non
« eruditionis modo gratia, sed etiam ju-
« dicunditatis, quum poeticis voluptatibus
(1) Nam profecto placet inexpertis puerulorum
linguae balbuties.
 D. D. DU CANGE
« a forensi asperitate respirent. Quibus
« accedit non mediocris utilitas, quura
« sentenliis eorum, velut quibusdam tes-
« timoniis, quseproposuere, confirment. »
Ha nempe veteres illi disertique omnino
oratores a priscis illis Poetis ac Scriptori-
bus, licet forte ab ea, quae turn vigebat,
sermonis elegantia procul abessent, prae-
claras sententias mutuari, easque laudare
(a) Idem lib. npn indignum putabant, (a) cum de nomi-
5. c. 10.
nibus anxii non essent, dum vis rerum
ipsa manifesta esset. « Adde quod taedioso-
« rum ejusmodi librorum molestia his,
« qui optatam cursu contingere metam
(6) Plin. « student, devoranda est, cum (6) nullus
tarn malus auctor sit, qui non aliqua sui
parte prodesse possit, nullusque tarn
gravis cibus, qui non studiosi stomachi
calore concoquatur. Studiosorum, hoc
est, eorum, qui discendi cupiditate te-
(C) InPraefat.
ad Julian. An-
nentur, duplex genus est, aiebat (c) An-
« tonius Auguslinus; alteri enim nocere
« exislimant linguarum peritiam, antiqui-
& tatiscognilionem,disserendi aut dicendi
« artem, et caeteras disciplinas, quibus
« tamen veteres Jurisconsullos exornatqs
« fuisse negare non possunt: alteri his
« omnibus libenter operam dant, et caete-
« rorum ignaviam, quam etiam stupidita-
o tern appellant, veliementer irrident.
« Utrosque admonendos esse potius quam
« irritandos semper censui: peccare enim
« quosdam ex utroque genere hominum
video, dum praeter modum aut hi sua-
vitate dictionis atque ornamentorum
capti minus in hanc ipsam disciplinam
incumbunt, aut illi nee verbis nee sen-
tentiis sibi ipsi constant, in utrisque
« ha3rent, artis docendi rudes atque im-
( d ) l n Epist.
ad Eric. Oxen-
« periti. Sic statuo, inquit (d) Vossius, et
stern. Prsefixa « si multo augustius sit sapere, quam
lib. de Vit.
serm.
« dicere, esse tamen dignum sapiente
« intelligere omnes, etiam barbaros, at
« interim convenienter loqui auribus Ro-
« manis,» Ejusmodi enim sunt Scriptqres
recentioris paulo setatis, ut hos legisse
semel necesse fuerit, qui in istorum ssecu-
lorum, ac maxime Ecclesiasticis rebus
(e) S. Hieron.
Epist. ad Lte-
peregrinus omnino esse noluerit: (e] quqs
tam. 7. quideni ila leget vir prudens, ut magis
judicet quam sequatur. Recte ergo dixit,
(f) Lib. de
Reb. gest. Bra-
(f) Antonius Aprulinus Episcopus, exstare
chii. monumenta majorum, qua3 etsi non accu-
rate magnificeque scripta sint, continent
lamen aliquid, quod legi possit, et sunt
cognitione dignissima, iis prsesertim, qui
non tarn Scriptprum elegantiam deside-
rant, quam notitiadeleclantur antiquarum
(g) Balduinus rerum: (g) cum prcesertim, ut ait Baldui-
de praecept. Hi-
stor. nus, historice non sint verborum., sed re-
rum, neque unius alicujus linguae expo-
liandce tantum causa comparentur, sed
mentis erudiendce. « Hue igitur npn ve-
(h) Marsham
in Propylaeo ad
« niant Criticastri delicatulas delibatum
Monast. Anglic. « amcenitates, verbis utor (h) viri doctis-
« simi, neque ad stribliginem diclionis
XLVII
« semibarbaraB creelur nausea. Sane non
« est optandum Monachos nostros Lati-
« niores fuisse, aut rebus suis digniores.
« Servandaestsingulistemporum suorum
« merilorumque praerogativa, aiebat (a) (a) Sidoniut
p. 2. Sinn.
« Sidonius. Quicquid tulerunt ssecula, fe-
« rendum est nobis. Qui a rudiori a3vo
« expectat elegantias, optat ille (b) voce ut (&) Martial,
lib. 10. ep. 3.
« loquatur psittaci coturnix. Alia tempora
« alios Scriptores habent: Historia autem
« cum sit universal antiquitalis conserva-
« trix, omnium setatum auctores deside-
« rat; nee minus a mediocri, quam a
« comptiori stylo suppetit nobis vera ac
« genuina rerum anteactarum cognitio.
« Scripluris deinde celsioribus seppsitis,
« humilioribus licet interdum animum
« reficere. Abscedant igitur, quibus (c) (c) S. Hieron.
Epist. 130.
« non sunt suaves epula3, qua3 non pla-
« centam redolent, quas non condit Api-
« cius, in quibus nihil de magistrorum
« hujus temporis jure suffumat. »
Consilium et labor in adornando hocce
Glossario.
LXH. Atque his quidem hactenus, de
causis corrupta3 Latinitatis ad Glossarium
in antecessum pra3libatis, modo superest
ut nostri in hoc aggrediendo opere consilii
rationem aperiam Lectori, ut ad illud vel
perlegendum , vel consulendum, prout
libuerit, edpctus accedat. Emensis utcuna-
que classicis, ac yeteribus, ad recentioris
a3tatis utriusque linguae Scriptores accessi
eo lubentius, quod cum nova prorsus ac
mihi antea peregrina ex iis addiscerem in
dies, non mediocri inde sensim animi vo^
luptate. afficerer. Nam etsi aliquantulum
deterreret insulsus dictionis character,
censebam non tarn spectanda verba, quam
res ejusmodi mente retinendas, quas a
probatae Latinitatis aucloribus edoceri mi-
nime liceret: cum praeterea ex ipsis, quas
barbara appellamus, vocabulis occurreret
persaepe, nescio quid, unde plurimum
perciperetur eruditionis, turn ad instituta
moresque majorum npstrorum, tuna ad
vulgarium vocum origines retegendas.
Quae quidem, cum memoria complecti om-
nia, quae legimus, baud facile sit, in ad-
versaria referebam, ne elaberentur, ita ut
sensim, ac aliud fere agendo rerum infe-
rioris aetatis immensa pene succreverit
seges, quam ita digesseram, ut, cum
liberet, facilius quaesita occurrerent.
(d) Quippe (d) Ovid. lib.
3. de Ponto.
Eleg. 9.
Non liber ut fieret, sed uti sua cuique daretur
Littera, propositum curaque nostra fuit.
Post modo collect as utcumque sine ordine junxi,
Hoc opus electum ne mihi forte pules.
Da veniam scriptis, quorum non gloria nobis
Caussa, sed utilitas offlciumque fuit.
« (e) Quicquid enim lectione collectum (e) Seneca
Epist. 85.
« est, stylus redegit in corpus, et apes
« imitati quae vagantur, et flores ad mel
XLVIII PILEFATIO
« faciendum idoneos carpunt, deinde, posito me deterruit. At cum viderem ple-
« quicquid attulere, disponunt, ac per rosque ex iis qui id hactenus sibi tractan-
« favos digerunt ut de se cecinit Lucretius : dum susceperant, nudis passim vocibus
« Omnia nos itidem depasti utcumque exponendis, Grammaticisque quisquiliis
« sumus. » Neque enim ea accuralione, incubuisse pqtissimum, Spelmannum vero
quaB istius erant argumenti, a me sunt rebus Saxonicis Anglicisque, in quibus
observata, quin quamplurima elapsa sint: apprime versatus erat, institisse maxime,
ut qui noveram, viros undecumque doc- adyerteremque in sacris ac Ecclesiasticis,
tissimos, aut in hac palaBStra magna cum aliis etiam prophanis inferiorum saeculo-
laude jam desudasse, aut id sibi tractan- rum ritibus, atque adeo yocabulis multa
dum sumpsisse idque scriptis suis palam conferri posse, quaB ille aliique non attige-
esse professes, adeo ut praBcipua duntaxat, rant, quamplura denique in Franciscis
et quaB extra communem usum essent nostris, imo et exteris elucidandis vel
omninq mini adnotanda censerem; ad illustrandis desiderari : subiit animum
memoriaB, si quando ea recordari oporte- rem intentatam vel certe non confectam
ret, subsidium. Ita nempe Isaacum Vos- aggredi, etquantumvisforsitan supra vires,
sium, scriptis quamplurimis clarissimum, ejuscemodi scribendi suscipere argumen-
ab hoc argumento, in quod multa jam tum quod literarum studiosis profuturum
legendo contulerat, ut erat immensaB lec- arbitrarer. Cum igitur permulta ex ingenti
tionis, deterruit, non Spelmanniani tan- Scriplqrum, quos idenlidem laBvandi taBdii
turn Glossarii pars prior edila, et qua? vilandique otii causa in manus sumpse-
sperabatur altera, sed et quod Joannes ram, numero adessent animadversa, tot
Meursius in Glqssario GraBCO-barbaro, doctorum virorum insistendo vestigiis, ea
Latino-barbari etiam publicandi spem fe- recensere, et utcumque digesta in lucem
cerat, et quod nescio quis Guillelmus emittere publicam decrevi. Quod quidem
Noompsius, turn tempqris adolescens, id feci, ut non dissimulem, animo sat reluc-
se aggredi operis palam fecerat. At iis tanti, cum et argumenti immensitas accu-
demortuis, pcenituit virum doctissimum rationem diligentiamque excluderet, atque
intermissi laboris, omniaque ejusce argu- tot difflcultatibus, quse apud Scriptores
menli in chartas suas non retulisse. Dam- occurrunt enucleandis ea esset necessaria,
num tamen qupdammodoistudutsarciret, quam mihi deesse agnoscebam, cognitio.
quaB jam olim in adversaria sua retulerat, Sed importunis tandem victus amicorum
recpllegit, excussisque prius editis Glos- flagitationibus, qualiacumque ista sunt,
sariis, maximequaB Scriptoribus inferioris non sine famaB forsitan periculo, vel etiam
aBvi ab editoribus adjuncta sunt, qua ille dispendio, eruditorum oculisplacuit expo-
erat literarum fere omnium amplitudine, nere. Atque id cum aggredior, ecce quod
in unum volumen compegit ac retulit unico volumine conficiendum speraveram,
quam plura vocabula, quibus et criticam in tria excrevisse animadverto: unde no-
manum interdum adhibuit. Dumque alia, vum postea in corrigendis tarn vastaB ac
majoraque in bane rem molitur ac polli- multiplicis Iiteratura3 mendis negotium
cetur, ejus consilia mors abrupit, literatis accessit, quod qualis sit fastidii, cum in-
omnibus semper nimium immature. Glos- numeri pene Scriptorum loci recensendi,
sarii deinde Spelmanniani prodiit pars simulque cum adversariis exacte confe-
posterior, quaB etsi multa observatu digna, rendi sunt, norunt qui sludiorum suorum
licet indigesta cdntineat^ priqre tamen monumenta typis commendant. « (a) Ve- (a) Qutatil.
1. 4. c. 1.
longe inferior : ut mirum sit, virum doc- « rum licet prope inflnitum mihi laborem
tissimum operi, quod eruditi quique lot « prospicerem, et ipsa cogitatione suscepti
votis tantoque studio expeterent extremam « muneris fatigarer, durandum esse, quia
manum non apposuisse, cum prioris partis « cceperamus, et si viribus deflciemur,
editioni, quaB anno MDCXXVI. prodiit, annis « animo tamen perseverandum, spemque
xv. superfuerit: obiit enim anno MDCXLI. « in eo qui vires dat ponendam existima-
aesatis LXXVIII. Gujus quidem rei causam « vimus. »
esse aliam non arbitrqr, quam quod An-
glicanaB EcclesiaB Conciliorum collection! Fortasse non erit ingratum etiam politio-
ac editioni, veteribusque eruendis monu- ris literaturce amatoribus.
mentis totum dedisset se se, Glossarium
vero, quantum exigebat dignitas argu- LXIV. Nostrum porro hoc opus ita di-
menti, absolvere immensi nimiique esset gessimus, ut minime ingratum fore etiam
laboris. politioris literature amatoribus non us-
quequaque diffidamus, qui scilicet in evol-
Operis difficultas. vendis praBclaraB eruditionis, veteribus
nempe, scriptoribus, studia sua ut pluri-
LXIII. Atque id quidem quod viros tan- mum conferunt, qui cum in aBvi inferioris
tos, et in rerum ferme omnium literarum- incidunt libros, haBrere coguntur fere
que cognitione consummatos, toties ab semper, quos ejusmodi salebraB plana et
incceplo revocavit, non semel etiam a pro- inoffensa percurrere lectione non sinunt,
 D. D. DU CANGE. XLIX

cum nulla pene sit inter utrumque litera- Qui fert, Si nescieris tu virtutem vocis,
Ero tibi barbarus, talibus in locis,
turse genus affinitas, nee qui in humanio- Et tu mihi barbarus, frater, per hoc eris,
ribus literis, classicisque perlegendis auc- Dum non intellexero dicere quod quaeris.
toribus, operam suam eollocant, quidpiam Proinde si res velis percipere, voces ipsas
(a) Scalige-
riana, pag. 144.
corilinuo in istis percipiant. (a] Hinc op- primum scire debes. Recte enim (a) Plato (a) In Cra-
tandum dicere solebat Josephus Scaliger, dixit, os o,v rd OVO^CHTO. eidfj, Etaerai xai TO. nQa- 1o.
tylo,
ut inflmi sa3culi Glossaria quis conscribe- y^ara, qui gnarus est vocabulorum, gna-
ret. Noverat quippe nonnulla interdum rus erit et rerum. Contra, (b) dicere all- Martyr (6) Maximus
occurrere, quse in perlegendis libris doc- quid, nee ejus quod dicitur varias signifi- Pyrrhum. adversus
liores quosque remorantur, nee omnia iis cationes discernere, nihil aliud est quam
esse semper explorata. Quin et reperient confundere. Omnis namque qua3 a ratione
in hoc Glossario qui inferioris sunt in suscipitur de aliqua re institutio, debet a
literis subsellii, unde mplestias suas sub- definitione proficisci, ut intelligatur quid
levent, dum Barbarq-Latina, aut peregrinse sit id de quo disputetur,, ut est apud (c) Offic. (c)Cic.lib.l.
notionis vocabula inter legendum se se Tullium, quod ad vocabulorum significa-
efferent. tionem referri recte potest, absque cujus
nqtione frustra te librorum lectioni com-
Apud Scriptores medii cevi ignota sunt mittas. Unde ea est recentiorum scribendi
inftnita vocabula: horum to/men notio ratio, ut cum res baud omnino tritas ac
legentibus necessaria est. obvias enarrant, si quid abstrusi in voci-
bus occurrat, paululum subsistant, earum-
LXV. Occurrunt igitur apud medii et in- que vim Lectores suos doceant, turn quod
fimi sevi Scriptores infmita propemodum ssepe contineant in se multam eruditio-
vocabula, quse aut ignotse, aut novata? si- nem, turn quod hac ignorata prorsus ipsis
gnificalionis, aut denique barbara sunt, et haerere necessum sit. Hinc (d)Baronius: (d) An. 262.
cum eorum nolio minime plana sit aut Voces obscuras interdum declarare ratio n. 60.
perspicua, Lectorem ad alia properantem institute cui nos obligavimus, exigit :
non modo retardant, sed etiam quandoque quod haud putamus ingratum esse Lec-
sistunt, et ab eorum lectione propter obs- tori. Quonam pacto, quceso, rerum gesta-
curitatem prorsus avertunt. Ignotum ver- rum narratio innotescet, nisi voces quon-
(6) Lib. 2. de
Doct. Christ,
bum, inquit (b) Augustinus, facit hcerere dam exoticce et exoletce in ea positce
c. 14. Lectorem, aut ignota locutio, quce si ex explicentur ? Sed quam necessaria sit in
alienis Linguis veniunt, aut qucerenda re literaria, atque adeo in Republica ver-
sunt ab earum Linguarum hominibus, borum accurata interpretatio, satis Juris-
aut Linguae ecedem, si et otium est et in- consulti amplissimo de Verborum signifi-
genium, ediscendce, aut plurium interpre- catione tituloinPandectis demonstrarunt:
tum consulenda collatio est. « Equidem quam in sententiam legendus omnino (e} (e) Lib. 2. c.
(c) In Prsef. « memini, aiebat (c) Vossius, cum primi- Petrus Faber Saniorianus in semestribus. 2. initio.
« tus aurum duntaxat tractare adsuetus,
« abderem me in hos seu ferreos seu lu- Non omnia sunt in hoc Glossario inftmce
« tulentos Scriptores, crebro evenisse, ut Latinitatis vocabula.
« propemodum non magis eos intellige-
« rem, quam si alium in orbem delatus LXVl. Verum etsi ex iis compl'ura, non
« fuissem. Ac interfui aliorum simili quse- omnia tamen qua? apud ejusmodi Scripto-
« rimonise, qui eos jamdiu de manibus res habentur in hisce voluminibus com-
« abjecerant, quia de eorum mente asse- plectimur, nee quae iis exponimus qua par
« quenda desperarent: quando, ut dici est forte eruditionis ac diligentise dignitate
« solet, legere et non intelligere, verius tractata magnis illis ingeniis videbuntur.
(d) S. Hieron. « sit negligere. (d) Proinde ssepe accidit, ut « Nee dubitamus multa esse, qua? et nos
Prsefat. in Da-
niel. « qui in probis Auctoribus scioli sibi vi- « prssterierint, ut dicam cum (f) Plinio, (f> in Proaemio
« dentur, incipiant rursus esse discipuli « homines enim sumus, et oceupati offi-
« in iis qua3 media3 setatis appellamus. » « ciis, succisivisque tempqribus ista cura-
Ei igitur qui ad Scriptores legendos ani- « mus: proinde ego plane istis adjici posse
mum adjecerit, et nihil quod cognitione « multa confiteor, nee his solis, sed et
dignum existimet sibi elapsum voluerit, « omnibus, qua? edidi, ut obiter caveam
vocabulorum notioneserunt tenendse, cum « istos Homeromastigas. » (g} Quis enim (g) Facund.
absque eo nihil fere scire ppssit: est enim, scire omnia, aut reminisci potest? Quis Hermian. 1. 10.
(e) Lib. 2. ut ait (e) Epictetus, principium eruditio- libros omnes se legisse, inferioris a?tatis c. 10.
c. 17.
nis verborum intelligentia, d^ naifevas&s dico, audeat profiteri ?
fi r&v ovofj,ar(ov frtCaxeyis. Si nesciens virtu-
(f) S. Paul. tern vocis, inquit (f) S. Paulus, erp ei cui (h) Legisse libros omnium qui scripserint,
Laboriosum est, longiusque sieculo.
(h) Thorn.
Naogeorgius.
loquor barbarus et qui loquitur mihi bar-
(g) In Versib.
de Eccelino et
barus. Qusei ita expressit(^) Thada3us Nota- Certe per innumeros librorum cucurri-
Alberico Ro- rius Vicentinus: musagros, aiebat (i) ille; sed non omnes (i) Adam,
mano.
Vir qui non inlelligit verbura quod loquatur, evolvimus, et ex iis, quos legimus, elapsa Brem. p. 75.
Esse per Apostolum barbarus monslratur, multa, quod ex eorum genere esse arbi-
PR^EFATIO XII
 PRJIFATIO
(a) Quintil. 1. traremur, (a) quce nescire inter virtutes
1. c. 14.
(6) Joan. Sa-
habentur; scilicet (b) quce scita non confe-
risb.inMetalog. runt, et ignorata non Icedunt. Deinde,
c. ult. cum id consilii paulo serius ceperimus,
non omnia, quse in illud argumentum eon-
ferri possent, a nobis observata ultro
(c) S. Aug.
1. 4. de Anima
agnoscimus. (c) Scepe enim prcesumimus
ad Vincent, c. 7. aliquid memoria retenturos, et cum id
putamus, non scribimus, nee nobis posted
(d) Varrp de
Ling.Lat.lib.4.
cum volumus, venitin mentem.« Sed et (d)
« non mediocres tenebra3 in sylva, ubi
« ha3c eaptanda, neque eo quo pervenire
« voluimus, semitse semper tritas, neque
« non in Iramitibus quasdam objecta, qua3
« euntem retinere possent.» Verum hac in
re quidpiam nos consecutos saltern arbi-
trabimur, si ex iis, qua3 a perilioribus ob-
servari potuissent, nonnulla deprehendi-
(e) Columell.
lib. 5. c. 1.
mus, vel explanavimus. (e] In magna silva
boni venatoris est « indagantem feras,
« quam plurimas capere, nee cuiquam
(f) Varr. lib.
6. de Ling. Lat. « culpa3 fuit non pmnes cepisse. Deinde (/)
« cur Scriptoris industriam reprehendas,
« qui Ilerois atavum tritavumque non po-
« tuerit reperire, cum ipse tui tritavi ma-
« trem non possis dicere » : quibus, non
pmnia nos investigare vel scire posse
innuebat Romanorumdpctissimus. Prqinde
(</) In Epist.
ad Julian. Con-
liceat dicere cum (g} Prisciano : Ne pig eat
sul. a .me ignorantia forte pmtermma, vel
vitiose dicta; nihil enim ex omni parte
perfectum in humanis inventionibus esse
credo. Deinde cum infinita sit in veluslis
Auctoribus ejusmodi vocabulorum copia,
nee quisquam eo sit ingenii acumine, ut
singula qua3que annolet : nee hominis
unius quantumvis perspicacis a3tas et vires
sufficiant, ad omnia perscrutanda, non
potuimus non multa prseterire, et ppsteris
eruenda relinquere, in quibus et ipsi, si
in hoc argumento versari velint, desudare
habeant.
Cur minima omnibus obvia non fuerint
prcetermissa.
LXVII. Non deerunt forte etiam qui mi-
nus probent trita ac obvia, complura etiam
interdum, quorum ex se notio perspicua
est, vocabula; vel denique quod ex vete-
ribus tabulis yocum quisquilia3 ac nullius
(h) Lib.
cap. 14.
pene momenti interserantur: ac proinde(/i)
Fabii illud objiciant : Perseqtii quidem
quid quis unquam vel contemptissimorum
hominum dixerit, aut nimice miserice, aut
inanis jactantice esse, et detinere atque
obruere ingenia melius aliis vacatura.
Nam qui omnes etiam indignas lectione
schedas excutit, anilibus quoque fabulis
accomodare operam potest. Quibus quidem
ut reponam, fateor, multa esse in hoc
Glossario,
(i) Terentian. (i) Quse pueris etiam proraptum occurrere parvis.
Maur.
Sed ea est scriptionis ejusmodi ratio, ut
delectui locum dare baud facile sit, cum
qua3 omnibus nota putamus, peritioribus
persaspe ignota sint, aut si sunt perspecta,
ea auctoritatibus stabilita ac confirmata
intueri non displiceat. Accedit, quod qui
materiam scribendo aliquam sibi deligunt,
nihil ex iis quibus illustrari utcumque
potest, omittere debent, (a) ardui dun- (a) Idem.
taxat, laudem expetentes, non favorem ex
obviis. In his igitur interpretandis et
explanandis, id imprimis curarum habui-
mus, ut nulla pra3terirentur vocabula,
quantumvis levia, quae aliquam lucem
expeterent, adeo ul ad infima qua3que de-
mittere interdum calamum non piguerit,
nullaque vox fere occurrerit, qua3 a com-
muni latinitatis usu recederet, quae non a
primaBva sui origine deducta declarataque
sit, vel saltern indicata et observata. In
apertis enim verbis supervacanea inter-
pretalip visa est, cum nulla ingenii laus
sperari debeat e re tarn humili, et ab omni
(6) S. Hieron.
ostentatione procul posita: et (b) stultissi- ep. 22. c. 12.
mum sit docere, quod noverit ille, quern
doceas. At ubi latior se se campus aperuit,
plus oneris, quam mihimet primo impo-
sueram, sponle suscepi, et instituti ratione
non satis saspe perpensa, totum me dedidi
in enodandis ac investigandis, abstrusip-
ribus, cum vocibus, turn ritibus ac mori-
bus,« (c} et multis iisdemque purpureis (c) Sidon.
cam. 22.
« locorum communium pannis semel in-
« choatas materias exlendi, rem"haud in-
« gratam facturum me arbilratus,» si, quas
in desuetudinem longe abierant, et qua?
Lectoribus difficullatem movent, prolixiori
interdum parergo plana facerem, Scriptp-
rum invicem peracta comparatione: in
quibus Pieridum saape peragro loca, nul-
lius ante pressa solo, consulto tamen
omissis quam pluribus, quibus ea potuis-
sent adornari. « Quippe, ut ait (d} Fabius, (d) In Praef.
lib. 1.
« si quantum dequacunque re dici potest,
« persequamur, finis operis non reperie- (e) Idem. lib.
« tur. (e} Neque per singulas species exequi 5. c.10.
« patitur natura rerum, quod qui sunt
« facere conati, duo pariter subierunt in-
« commoda, ut et nimium dicerent, nee
« tamen totum. (/)Sed et non omnia man- (/) Symm. lib.
1. ep. 40.
« danda sunt literis, ut aliis aliquid ad
« narrandum relinquatur. » De vocibus
yero Latinis obsoletis et antiquis, quas
interdum indicamus idem fere dicere licet,
quod Socrates apud (p) Platonem, videri (g) In Cratylo.
barbarum, quod ignoramus, (1) yavai o lav
fj.rj yivaxsxfd^ev paQSaQixov ti TOVTO elvai. MOX
SUbdit I Eit] p,ev ovv tffcaS av TI dAyQeiq xai
TOIOVTO avv&v' eft] Je xoiv vno na^aioTt]ToS td
rS>v ovoftarua' dvevQETa. elvai. 4ia yag TO
TO. ovo{j.ara, ovSsv davpaa-
(1) Ut id quod minime cognoscimus, barbari-
cum esse statuatur. Fortasse enim quoddam
illprum vocabulprum est hujusmodi: nonnulla
etiam tanta antiquitate sunt obruta, ut inveniri
jam non possint. Nam tanta fit vocabulorum
commutatio, ut nihil mirum sit si prisca lingua
cum hodierna collata nihil a barbarica differat.
 D. D. DU CANGE.
TOV o.v etrj, si rj nahaia. ywj/fj TIQOS rrp> vvv
rSe
Ne vitio vertantur excursiones plurimce.
LXVIII. Reperientur perinde alii, qui
nobis vitio vertant, quod crebrius istis in-
dulgeamus TiapexSdasffi, seu egressionibus,
(a) Lib. 4.
c. 3.
uli a (a) Fabio, vel excessibus, ut ab utro-
(&) In Praefat. que (&) Plinio appellantur, atque bine inde
et Plin. Jun. exspatiemur : et quod libri titulum, quod
lib. 9. ep. 26.
monet Plinius alter, non sa3pius legerimus,
nosque identidem interrogaverimus, quid
scribere incceperimus. Quibus quidem ut
faciamus satis, velim intelligant, earn no-
bis fuisse mentem, ut haac qualiscumque
lucubratio nostra non jejuna omnino pro-
diret in publicum, veterum, atque recen-
tiorum aliquot Glossariqrum more, quse
verba cum sola explicatione complectun-
tur. Nam et si interdum vocabula, qua3
paucis expediuntur, nostrum contineat,
ea tamen, qua3 eruditionis ac literature
admittere quidpiam poterant, pro virili
illustrare id nobis curaB ac pensi inprimis
(c) Diomed. fuit, ubi (c) ne quid esset incognitum, vi-
de Orat.
tanda fuit nimium constricta brevitas :
prsesertim cum veteres nostrorum mores,
ac ferine obliterates et oblivione sepultos
ad Scriptorum intelligentiam detegendos
et rursum in lucem revocandos existima-
remus. Qua quidem in re flrmanda, non
Latinos modo, sed etiam sevi supparis
Scriptores vernaculos adhibuimus, eru-
tos plerosque e manuscriptis codicibus,
(d) Joan. Sa-
risb. 1.3. Metal, « (d) Cum reverentia debeatur verbis Auc-
c. 4. « torum, turn quia quandam a magnis
« nominibus antiquitatis prseferunt majes-
« tatem, turn quia dispendiosius ignoran-
« tur, cum ad urgendum, aut resistendum
« potentissima sunt, Sed et licet moder-
« norum et veterum sit sensus idem, ve-
« nerabilior est vetuslas. Tametsi baud
« sum ignarus esse quosdam, quibus non
« omnino placent vernacula ista vetera,
« Latinis admixta ; quibus respondere
(e) In Trad.
Hebr. in Prol.
« liceat verbis (e) Hieronymi : peregrinas
« istas merces tantum volentibus navi-
« gare : balsamum, piper et poma pal ma-
tt rum rusticos posse non emere. » Mihi
interim ipsis Scriptorum locis, quse in
(f) Julian. To-
medium afferuntur, firmare satius visum
let, in Progn. est, turn (/") ut in perquisitione talium
qua3Stionum numerositas librorum quse-
renti animae laboriosa non esset, sed mul-
(g) Isid. in
tiplicem Lectoris sitim base collecta brevitas
Praefat. ad lib. satiaret : turn etiam, (g) ut si qua ex his
de Off. Eccl. displicuerint, erroribus meis paratior sit
venia, quia non erunt referenda ad culpse
titulum, de quibus testificatio adhibetur
Auctorum. Quod si in quibusdam aliquando
plus quam instituti ratio videbatur exigere,
sermo noster excurrat, et si currente rota,
dum urceum facere cogitat, amphoram
(h) Ammian. interdum finxit manus, noverit Lector,
1. 15. initio. tune (ft) « Laudandam duntaxat brevitatem,
LI
« cum moras rumpens intempestivas nihil
« subtrabit cognitioni justorum. Cseterum
« quamvis patula sit hsec nostra lucubra-
« tio, (a) tamen in singulis suam continet (a) Diomed.
(6) Phocas
« brevitatem. Multa enim (b) ex multorum Gramm.
« libris decerpta concinna brevilate con-
« clusimus, ut nee jejuna parum instruat
« compensatio, nee verborum prolixitas
« fastidium legentibus moveat. (c) Ila (c) Plin. lib.
8. epist. 21.
« nempe solemus, qui ingenio parum
« fidimus, satietatis periculum fugere.
« (d) Haec me ad defensionis exemplum (d)
carm. 22.
Sidon.
« posuisse sufficiat, ne haBC ipsa longitu-
« dinis deprecatio longa videalur. »
Verba sine explicatione data, quod
vera notio ignoraretur.
LXIX. Sed et nuda interdum damns
verba, et absque ulla explicatione, Scrip-
torum locis tantum descriptis,
(e) Hsc sunt viribus quoniam altiora nostris : (e) Terentian.
Maur.
seu(/ 1 ) quod, ut nihil amplius dicamus, (f) Ruffm. in
Praefat. ad lib.
excederent intelligentiam nostram. Quod Recognit.
est enim criminis genus, aiebat Arnobius,
aut rei esse alicujus ignarum, aut ipsum
quod nescias, sine aliqua praftteri dissi-
mulatione nescire ? aut uter magis vide-
tur irrisione esse dignissimus, qui sibi
scientiam nullam tenebrosm rei alicujus
assumit, anille qui retur se se apertis-
sime scire id quod humanam transiliat
notionem, et quod sit ccecis obscuritatibus
involutum ? « Alia sunt exili litera expe-
« dita, et prseterita obscura multa, quod
« de G. Mlii Carminum Saliorum inter-
« pretatione dixit (g) Varro, et (h) in qui- (g) Lib. 6.
(h) S. Hier.
« bus, sicut a perfecta scientia procul in Ezecb. 40.
« sumus, levioris culpse arbitrati sumus,
« quodcumque dicere, quam omnino nihil
« dicere. Neque tamen ab his colligendis,
« quod eorum ignqraremus vim ac notio-
« nem, abstinere visum est, (i) Cum nulla (i) S. Aug.
lib. 2. de Doctr.
• sint magis mandata memorise, quam ilia Chr. c. 14.
« verborum locutionumque genera^ quas
« ignoramus, ut cum peritior occurrerit,
« de quo qu83ri possunt, vel talis lectio,
« qua3 ex pra3cedentibus vel consequenti-
« bus, vel utrisque, ostendat quam vim
« habeat, quidve signiflcet quod ignora-
« mus facile adjuvante memoria possimus
« animadvertere et discere. (j) Hsec ergo (3) Senator
lib. de Anirua,
« tanquam qu83 supra vires nostras es- e.4.
« sent, aliis reservare maluimus, quam
« minus plena proferre; et cum melius
« sit in occultis confiteri ignorantiam,
« quam periculosam sumere audaciam.
« Si qua tamen Lectores proposita inve-
« nerint vocabula, nee soluta, noa ideo
« sibi nihil collatum putent; nonnulla (k) S. Aug.
« enim pars inventlonis est nosse quod lib. i. Quasst.
(I) S. Hieren.
« quseras, ait sanctus (&) Augustinus : Praef.adlib.13.
« adde, quod (1) pars scientiaB est scire Ezech.
(m) Walafrid.
« quod nescias. » Fateor, inquit (m)Wala- Strabo.
fridus Strabo, me nee reperisse cuncta,
LH P&EFATIO
quce dilucidare cupivi, nee cuncta po- « sui, ait (a) Hieronymus. (b) Et sane auc- fa) Hieron.
tuisse quce reperi, cum et rerum magni- « tores claros in literis nominari in ea 1.1. In Ruffin.
c. 3.
tudo sciendi cupiditatem succenderet, et « parte, qua reprehenduntur, inhumanum (6) Quintil.
diversitatum confusio fastidii nimieta- « est, licet qui talia libris complexi sunt, lib. I.e. 10.
tem prceberet. Habebit tamen in his Lec- « nomina inscripserint. (c) Utique par est (c)Jean. Sa-
risb. lib. 1.
toris mei curiosa vestigatio, et si non « sine derogatione personse sententiam Metal, c. 2.
copiam satietatis qua delectetur, qualem- « impugnari, nihilque turpius quam cum
cumque tamen inquisitionis qua melius « sententia displicet, rodere nomen Auc-
exerceatur. « toris. Longe quidem probabilius, ut
« opinioni falsa3, quatenus tamen error
Voces aim conjecturis utcunque « tolerabilis est, parcatur interdum prop-
illustratce. « ter hominem, quam ut propter opinio-
« nem homo carpatur. Singula suis sunt
LXX. Sunt denique voces alise, quse « examinanda judiciis, et paria meritis
conjecturis utcumque illustrantur, et cum « pra3mia conferenda : ita tamen ut rigo-
res obscura videretur, nee occurreret ubi « rem mansuetudo clementia3 vincat. Prse-
certo pedem figere liceret, leviter attin- « fractam illam et gladiatoriam quorun-
(a) Macrob.
in Somn. Script,
guntur : « (a] In re enim naturaliter obs- « dam violentiam non laudo, aiebat (d) (d) Jos. Seal.
« cura, qui exponendp plura quam ne- « vir magnus, qui non tanquam vindices Ep. 443.
lib. 2. c. 4.
« cesse est superfundit, addit tenebras, « veritatis, licet id profiteantur, sed tan-
(6) Quintil.
lib. 3. c . l .
« non adimit densitatem. Proinde (b) ubi « quam ultores offensaB alicujus cum aliis
« ingenio non fuit locus, eura3 testimo- « scriptoribus agunt, nee quiquam scri-
« nium promeruisse contentus, paucis « here possunt sine contumelia, quasi
« quap dicenda yidebantur absolvi, ita ut « major iis laus accedat ex aliorum con-
« in iis quge omnibus nota sunt vocabulis, « demnatione. » (e} Quod certe neque in (e) Vide Bo-
(c) Lib. 4. c. 1. « seu ut (c} Fabii verbo utar, quse aper- ipsis de religione controversiis quisquam land, in Prsefat.
torn. I.e.2.g6 4
« tiora sunt, quam ut docenda sint, vel sani vir ingenii probet omnino : quod
« qua3 frequeniius oceurrunt, quam ut quidem dum agitur, procul aberrant ab
« exemplis confirmandum sit, indicata eo quern sibi proposuere scopo, qui Lec-
« eorum duntaxat notione, Scriplorum, si torem persuadere conantur: cum argu-
« qui adessent, locos laudare satis duxe- mentis pugnandum sit, non cqnviciis, si
« rim, a quibus usurpata esse constaret: in tuas partes trahere adversarium velis,
« inutilibus cseteroquin resecatis, ne illo- nete aliqua factione implicatum, vel pravo
(d) Auctor. « rum more agere viderer, (d} qui ne.pa- affectum animo arbitretur. « Tametsi ali-
ad Heren.
« rum multa scisse videantur, ea conqui- « ter censuit (/) Hieronymus, qui nun- (f) In Prsef.
« runt quse nihil ad rem pertinent: cum « quam hsereticis se pepercisse non semel in lib. contra
Pelag.
(e) ftuintil. « prseterea (e) quoties exitus rei oslendit « profitetur, imo omni studio egisse, ut
lib. 4. c. 2.
« priora, debeamus hoc esse conlenti, « hostes Ecclesise sui quoque hostes fle-
(flld.l. 5.C.I. « quo reliqua intelliguntur. (/") Nee enim « rent. » Utinam, inquit (g) Vossius vir (g) Vossius
« complecti omnia vel in hac parte, vel perinde dqctissimus, foedus ille scribendi lib. de Vitiis
serm. p. 174.
(g) Lib. de
« in cseteris ppssumus, contenti rationem modus, qui sic nostris temporibus in fa-
Praedestinatione « plura qua3situris ostendere. (g] Sermo- mam hominum grassatur, sublatus esset
« nis igitur latitudinem fugi, sensusque de terris, Scriptoribus salvis. Quo loco ille
« qui latum quasrunt certaminis campum, Jacobi Gretzeri in Franciscum Junium so-
« in angustum constitui, ut fastidium lec- cerum et Joannem Meursium nimis viru-
« tionis auferrem. » lentum calamum carpit: quern perinde
non probat (h) Lucas Holstenius, ut nee alio- (h) Ep. 19.
Cautio ne Icedantur Scriptores, quorum rum qui Scriptorum a<no%io.v sive axQiafav ad Petr. Lam-
bee.
opiniones improbantur. insectantur, non superstitum duntaxat,
(i) Plin. in
LXXI. Gum vero in rebus iis exquiren- sed et eorum qui pridem obierunt. (i) Sci- Prol.
dis, quarum cognitio quibusdam est obs- lum illud Planci, cum diceretur Asinius
tructa difficultatibus, ut aut quod verum Pollio orationes in eum parare, qua3 ab
sit, aut ad id quam proxime accedat, eli- ipso aut liberis post mortem Planci ede-
ciatur, recentiorum Scriptqrum sententias rentur, ne respondere posset, Cum mor-
cogor expendere, ita mihi versandum tuis non nisi larvas luctari. « Adde quod
semper exislimavi, ut nullius famam Ia3- « (/) quisquis aliorum sententias impu- (j) Joan. :Sa-
risb.lib.2.Met.
derem, nullius in nomen luderem, nul- « gnat, existimare debet, quod cum ab c.18.
lius fidem imminuerem. Si quando enim « aliis dissentit, et dissensum scripto pro-
ab his dissentiq, suppresso fere semper « fltetur, se perinde objicit reprehensio-
nomine sententiam edico, maxime si in « nibus plurimorum. Qui enim loquitur,
vivis sunt. « judicatur ab uno, vel a paucis: qui
« scribit, omnium sententias excipit, et
(ft) Martial, lib. (ft) Hunc servare modum nostri novere libelli, • totius orbis, et totius aBtatis se exponit
10. Epig. 32. Parcere personis, dicere de vitiis.
« judicio. » Verum cum illud sit prseser-
« Quando enim sine nomine contra vitia tim Scriptorum consilium, ut si qua pro-
«• scribitur, qui irascilur, accusator est ferant emittantque in publicum, non con-
 D. D. DU CANGE.
tinuo velint indubitatam sibi fidem haberi,
sed ea prout sentiunt chartaB mandant, ut
rationum pondus Lector expendat, et has
quidem si probet, praBstet assensum, sin
contra, quod yelit et quod placeat eligat:
hsec certe mihi semper mens fuit, cum
sententiam meam in dubiis quandoque
interposui, ut salvum sit unicuique in
(a) Quintil. omnibus judicium, (a) ut qui nee me pari-
lib. 3. c. 1.
ter cujusquam sectaB, velut quadam supers-
(6) S. Aug.
epist. 111.
litioneimbutusaddixerim.(&) « Cur enim
« nobis non liceat, salva hpnorificentia
« quaB eruditis debetur hominibus, aliquid
« in eorum scriptis imprpbare atque res-
« puere, si forte invenerimus quod aliter
« senserint, quam veritas habet, divino
« adjutorio, vel ab aliis inlellecta, vel a
« nobis. Talis ego sum in scriptis aliorum,
« tales volp esse intellectpres meorum. »
Si igitur alii probabilius aliquid attulerint,
non gravate ab opinione mea in senten-
tiam eorum discessionem fecero, majo-
(c) Seneca remque, ut ait Seneca (c), bane partem
de vita beata.
cap. i. esse videri, respondero. Interdum etiam
ita Scriptorum sententias describe, ut
Lectoris relinquam arbitrio quam de plu-
ribus eligat. Et si quis non aliorum opi-
niones,sednostram scire dicatdesiderare,
(d) In Prooem. reponam cum (d} Hieronymo, noluisse me
lib. 11. in
Esaiam. sic unum recipere, ut alios videar con-
demnare.
Verborum etymologias inquirere moles-
turn, utile tamencumpossuntinveniri.
LXXII. Dum interim aliud agimus, vul-
garium vocabulorum etymologias ac ori-
ginaliones interdum inquirimus, non ex
(e) Varro. professo quidem, (e} magnam quippe mo-
lestiam suscipit, Chrysippi instar, qui
rationem omnium vocabulorum investigat,
sed prout sese res ipsa offert. « Neque
r/)S. Aug. lib. <• enim ex iis sum, (/") qui si quid novum
12. de Genesi
ad lit. c. 18. « insonuit auribus, non satis putant nosse
« quid significando valeat, nisi etiam unde
(g) Cicer. 1.
1. de Offic.
« dicaturexquirant: (g) Stoicorum scilicet
« more, qui unde verba sint ducta stu-
(ft) Jul. Sca- « diose indagabant. (h) Sed cum habeat
lig. de causis
Lat. Ling. cap. « priginatio usurn necessarium, quoties
190. « interpretatione res de qua qua3ritur eget,
« cpntineatque in se multam eruditionem
« sive ilia ex Graecis Latinisque, atque
« adeo ex obsoletis nostratium vocibus,
« sive denique ex Historiarum veterum
« notitia orta tractetur, non pmittenda
(i) Jul. Sca-
lig. 1. 3. de « pmnino visa est. » ( i ) Etymologia quippe,
causis Ling. L. etsi in multis obscura est, superque eadem
cap. 68. 69. voce alia alii visa, tantum tamen abest, ut
tollenda sit, ut tarn maxime sit investi-
ganda,quam maximelatet. (1) Ts>vovo^a.T(av,
(j) Plato in aiebat Socrates apud (/) Platonem, rd fj.lv
Cratylo.
TiQtora, ra de ex 7iQore^<ov avyxeip,Bva: S6U, Ut (k)
(k) Lib. 7. de
L.L. Varrp, Duo verborum sunt principia, im-
posititiorum, et declinatorum:alterum ut
(1) Vocabula alia prima, alia ex primis derivata
sunt.
PR^FATIO
LIII
fons, alterum utriv us. Imposititia nomina
esse voluerunt quam paucissima, quo ci-
tius ediscerentur : declinata quamplu-
rima, quce istoc opere facilius omnes,
quibus opus essent, discerent. (a) Prirni- (a) Plato
Cratylo.
geniorum istorum nominum alia quidem
casu, alia certa quadam ratione imposita
sunt. Eorum qua3 casu, nullam habendam
rationem : eorum vero qua3 consulto ab
ipsis repertoribus vel auctoribus imposita
erant, etymologias diligenter notandas
censebat idem Socrates (&) : (1) Ovya$ yvaei (b) Plato.
ixdatio nsyvxsvai ovofta ov6sv ovSevl, ctMct voftm
xal edei r&v IdtffdvTcoj' ze xai xa}iovyra>f. Qua3
quidem nominis impositio non vulgarium
hpminum fuit : (2) Ov yavhov ft rov ovoparoS
GsGiff, OVTS tpavhcop dv$Q(ov, OVTS £nixv%'ovT(£>v.
Quo respexit (c) Philo, cum scripsit, eos (c) Philo de
nomin. mutat.
qui apud GraBcos Philosophic operam da-
bant, dixiSSC I (3) slvai aotpovs TOVS ng<urove
ToisnQay[j,a.Gi rd ovo^ara Bivras. Sed CUH1 6JUS-
modi primarise nominum impositionis ra-
tiones assequi non semper liceat, tametsi
generatim loquendo, (d) (4) ovo^ larlv, 6s (d) Plato, Jul.
Cses. Scaliger
SOIXB, fiifMypa ycovfjf exsii/ov o fj,i[j,eiTcu} xal ovo- de causis L. Lat.
fj,a^bfj,EvoS o (j,i[J.ov[4EvoS rfj ycovfi o av fj.ituijzai, cap. 187.
derivatis prasertim hactenus institit Ety-
mologice. « Nam primigeniorum causas
« cognoscere easdem non est necesse, sed
« casum aut arbilrium inventoris pro
« causa habere satis est. » Fatendum
deinde plenum esse alese id genus studii
quod haBret in divinationibus, quaB si non
falsaB prorsus , persaspe incertaB sunt :
« cum (e) ut somniorum interpretatio, ita (e\ Aug. in
Princip. Dialect,
« verbprum origo pro cujusque ingenio cap. 8.
« praBdicelur. (/) Nam et si conjectura (/) Quintil.
lib. 3. cap. 7.
« dicta sit a conjectu, id est, directione
« quadam rationis ad veritatem, non ea
« tameu est veritas ilia, ut sistat se se
« slatim ac representet inquirentibus. »
Obstant quippe nubeculaB nescio quaB fere
semper, quibus obumbratur, i t a u t p l e n o
se lumine non paliatur conspici. Licet
enim similitudinisveriquidpiam appareat,
non eo usque tamen ut certum quid sta-
tuere acstabilire quispiam audeat. (g) (5) El' (g) Plato in
TIS £r]T&v id TtQaypara dxohovdei tois ovof Crat.
axon&v oLov exactor (tovferai slvai,
on ov [MXQof xivdwof EOTUS e§artazr]0rjj'at ;
Socrates, apud Platonem. Quippe, inquit (h) (h) Theod.
ser. l.adGrsec.
TheodoritUS, (6) a'Mo sany ElSevai, xal aMo TO
(1) Non enim ulli rei natura suum inditum esse
nomen, sed hominum lege et institute.
(2) Nominis impositio nee res spernenda est,
nee spernendorum vulgariumque hominum fuit.
(3) Sapientes fuisse primos illos homines qui
nomina rebus imposuerint.
(4) Nonaen est, ut videtur, imitatio yocis illius
rei quam imitamur. Et qui nominal, imitatur voce
id quod imitatur.
(5) Si quis res ipsas quaerens vocabula perse-
quatur, singulorum vim perspiciens, nonne ani-
madvertis eum versari in magno errandi peri-
culo?
(6) Aliud est scire, aliud nihil scientem putare
se scire. Multum enim differunt veritas et con-
jectura. Haec enim plurimis erroribus obnoxia
est ; ista vero nihil sibi contrarium patitur.
XHI
LIV
a. Sia-
o [A£t> yaQ GTo/afffAoff xai Sia^aQTias E%EI
•q Je dM}6€ia ov6~£v Ivavriov dv£%exai.
(a) Jul. Seal, nomina sunt infinite, ait « (a) Julius Sca-
de causis Ling. « liger, aut omnino aut propemodum,
Lat. cap. 186.
« atque idcirco ignota. Ad ha3c quse usu
« mutantur assiduo partimque interfere,
« partim quotidie subnascuntur, ea igno-
« rari necesse est : cum aBternarum rerum
« tantum scientia sit. Est enim scientia
« habitus animaB certus : at corruptibilia
« incerta sunt. » Ita veleres de etymologia
sentiebant. Atque id quidem, ut fatear in-
genue, effecit, ut non tarn facile ejusmodi
conjecturis indulserim, imo ut in iis par-
cus, et provide nimium cautus fortasse
fuerim, « quin et ab iis ssepe abstinue-
(6) Joan. Sa-
risb. in Policr. « rim (&) more Academicprum, qui vitantes
1.7. c.l. « praecipitium falsilntis,, in eo quidem mo-
« destiores sunt, quod defectum suum
« minime diffitentur, etin rerum ignoran-
« tia positi fere de singulis dubitant Quod
« tamen longe tutius est, quam incerta
« temere defmire : tametsi interdum,quod
(c) Prafat. in « aiebat (c) Hieronymus quasi per cryptam
Daniel.
« ambulanti rarum desuper lumen cons-
« piceretur. » Satis enim norunt quotquot
sunt eruditi, quam periculosaB sint in ver-
borum etymis investigandis conjecture,
et quam fallaciter plerumque suis conjec-
(d) Lib. 6. L. toribus adblandiantur : « sicut, inquil (d)
Lat.
« Varrq, de originibus yerborum qui multa
« dixerit commode, prius boni consulen-
« dum, quam qui aliquid nequiverit, re-
« prehendendum : prsesertim cum dicat
« Etymologice non omnium verborum
« posse dici causas. »
Quidam longius arcessunt vocabulorum
originationes.
LXXIII. Non desunt quippe ex homini-
bus apprime doctis, qui dum Linguarum
suarum cunabula venantur, ne quicquam
relinquant intactum, a Gra3cis yeteribus,
vel a puriori Latinitate originationes ac-
cersunt, verbaque sic inflecturit, ut si re-
ducantur ad primariam vocem, obscurse
omnino, duriusculse, et segre delorta3 vi-
deantur, ita ut utraque inter se commune
nihil propemodum habeant : « qui deni-
« que, ut Aristophanes et Appollodprus,
(e) Lib. 5. de « apud (e) Varronem, verba ex verbis ita
L. Lat.
« declinari volunt, » ut verba literas alias
adsumant, alia amittant, alia commutent ;
(ftlnCratylo. seu ut ait Socrates (/) apud Platpnem
(1) l^a^'Aovzss TioAAct Inl to. ngmTa ovo^aia,
aveva dvdQ(anS)v avvievat
a. Neque enim vis
inferenda vocabulis in eorum investigan-
dis originibus, cum nihil simile vero suc-
(1) A-ddentes primis plura alia nomina, tandem
efficiunt ut nullus hominum intelligat quid ali-
quod nomen significaverit.
PR^FATIO
Currit : (Cl) (1) Ov feiravrct npoffpia&adcu, enei (a) Ibid.
[trj e%oi av ns EITISLV negl O.VT&V. SpCCtandum
vero maxime ut aine ejusmodi disquisitioni-
bus, <po)f^, <*xw ' x$to(*a consonent. In
Linguarum deinde vernacularum, quse La-
tinam ut matrem agnoscunt, etymis inda-
gandis minime adhibenda3 Grsecse voces,
nee ab iis repetenda3 etymologise, nisi
prius in Latinitatem transierint, cum in
vulgari sermone recepta nusquam fuerit
Lingua Gra3canica, sed Latina, eaque cor-
rupta. Unde in ejusmodi etymis praeclaram
Latinitalem vix etiam adhiberi debere ple-
rique opinantur. Si quis igitur id studii
persequi uberiore omnium fructu in animo
habuerit, non continup ad Graecas vel La-
tinas, sed ad obsoletas illas vulgares voces,
situ jam obrutas atque antiquatas recurrat,
cpnsulatque Scriptores uniuscujusque
Lingua? paulo superioris setatis, a quibus
hauriet indubie unde conjecturas suas
firmare longe tutius poterit; (&) quo modo (6) Varro lib. 4.
apud Grsecos et Latinos, qui in disciplina,
quam hvpohoyixqv vocant, desudarunt, ab
ipsamet Gra3ca vel Latina Lingua origina-
tiones suas fere semper formarunt: la-
metsi non inficias ierim eas interdum ab
exteris repetendas. Aiebat quippe Socrates
apud Platonem Gra3cos alias quidem ipsos
universim, turn vero eos maxime qui bar-
barorum ditionisubjectas regiones incole-
bant, niulta nomina a barbaris sumpsisse,
ac proinde quemvis allucinaturum, qui
illorum vocabulorum ralionem ad Grgeca?
Linguae regulam exigat, et non ad illam
Linguam, ex qua originem c
duxerunt,
(2) ei ns &]T£i ravTa xard TTJV Ehhr}vixf)v ^(f>vi\v,
(os GixoTcoS xeircu, cc/lAa fj,r^ xai Exeiisrjv ef ?]£ TO
ovopa rvyxdvei w. Verum, ut dicam quod
res est, non semper vocabulorum omnium
scrupulosius inquirenda3 sunt prigines,
cum irifinita sint qua3 primigenia, com-
plura etiam a yulgo formala el sensim in-
ducta: alii denique ab exteris barbarisque
accepta nalionibus, sicque postmodum
immutata, ut unde nostri ea acceperint
baud facile sit expiscari. Deinde, ut scri-
bit (c) Varro, non omnis impo&itio verbo- (c) Lib. 4. de
L. L.
rum extat, quod vetustas qucedam delevit,
nee quce extat sine mendo omnis imposita,
nee quce recte est imposita certa manet.
Multa enim verba literis commutatis sunt
interpolata. Omnis origo est nostrce Lin-
guce e vernaculis verbis, et multa verba
aliud mine ostendunt, aliud autem signi-
ficabant. His accedit, quod, ut alibi attigi-
mus, in singulis IlaliaB, Galliae, ac Hispa-
nia3 provinciis, tot fere sunt idiomata,
quot eaB sunt numero, a quibus saepe vi-
cissim voces mutuantur, quarum incerta3
origines, quod ex iis complures primige-
(1) Non oportet (vocabulis,) vim inferre, cum
non suppetit quid dicendum sit de illorum origine.
(2) Si quis illorum Etymologiam a Grseca lingua
accersat, et non ex ilia ex qua profecta sunt.
 D. D. DU CANGE LV

nise sint. De sola Gallia Narbonensi aie- « quosdam errores suos, ne posteri erra-
(a) Auson. in bat (a) Ausonius: « rent, confessus est. Et M. Tullius non
Urbib. 11.
Quis memoret portusque tuos, montesque, lacusque,
« dubilavit aliquos suqs jam editos libros,
Quis populos varios discrimine vestis et oris ? « aliis postea scriptis ipse damnare, sicut
(6) Lib. 1.
« Catulum, atque Lucullum et alios. Ete-
Scribit Julius Caesar (b) Belgas, Aquitanos, « nim supervacuus foret in studiis longior
et Celtas Lingua, institutis et legibus inter « labor, si nihil liceret melius invenire
se discrepasse. Qui igitur Linguarum vul- « prasteritis. » In magno opere, et im-
garium etymologias inquirit, peculiaria mense seriplionis argumento, somnum
provinciarum idiomata probe noscat ne- aliquando obrepsisse, non mirabitur eru-
cesse est, cum etymon quod a Grsecis, aut ditus Lector, et veniam, ut spero, dabit.
Hebrasis, vel a longinquis petit regionibus, (a) « Nolim igitur arbitrari sic legi meos (a) S. Aug.
a vicinis sa3pe repetendum sit. Idque in p. 197.
« libros velle, tanquam Prophetarum vel
nostra Francica licet potissimum adver- « Apostolorum, de quorum scriptis quod
tere, cujus origines segre assequetur, qui « omni errore careant, dubitari nefarium
Belgico-Francicam apprime non noverit, « est. (b) Errasse scribentem, aut lapsum (6) Ruffln. 1.
hoc est, earn qua patres nostri loqueban- 1. inS. Hieron.
« esse in sermone, novum non est, et, ut
tur, antequam ab impura ilia fa3ce purga- « opinor, yenia dignum est: quiaetScrip-
tior evaderet. Quse quidem non eo dico « tura dicit, In multis enim o/fendimus
animo ut damnari yelim laudandos tot « omnes: qui autem in verbo non offen-
eruditorum virorum in hocce genere stu- « dit, hie perfectus est vir. Ea est lucu-
dii conatus, (quod nee Socrates apud Pla- « bratiqnis istius moles, in qua tarn multa
lonem, nee Varro togatorum doctissimus, « describuntur, ut accurata ubique adhi-
aliique non pauci e veteribus aversati « beri potuerit diligentia, (c)cujus laudem fc) Apul. de
sunt) qui praclaros de Linguis suis Cqm- « simul et celeritatis nullus assequitur. Deo Socr.
mentarios ediderunt, quarum veras origi- « (1) To fteya fiiSbioj' iffov slvai t&> [AEyahca xaxaj,
nes sa3pe attigerunt, et si quando deflec- « aiebal Callimachus apud (dj Athena3um : (d) Athen.
tant a scopo, multa proferunt alia quse « (e) grandium quippe librorum graves lib. 3. c. 1.
(e) Joan. Sa-
docent, a probis repetita Scriptoribus. « materiaB in eandem scedulam nulla un- risb. epist. 172.
« quam diligentia compinguntur: et ma-
Erratorum confess?o. Indulgentia dignus tt gnus liber, ut vulgo dicitur, magna sa3pe
est arduus labor et immensus. « seges est errorum, (/) cum ad plenum (f) Id. lib. 3.
« nosse omnia, in nullo labi, unica dun- Metal, c. 3.
LXXIV. Atque haec quidem de Etymolo- « taxat Angelorum perfectio sit. Deinde (g] (g) Ovid. 1.
3. de Ponto
gica disciplina, in qua si quando ipsemet Eleg. 9.
S;epe aliquod verbum cupiens mutare, reluiquo :
etiam a yero aberrayerim, ut et in caeteris Judicium vires destituuntque meum,
vocabulis quae explicanda illustrandaque Saepe piget (quid enim dubitem tibi vera fateri ?)
Corrigere, et longi ferre laboris onus.
suscepi, veniam facile mihi a benigno lee-
tore impetrandam persuadeo, cum scriptis (ft) Sed et interdum quamvis liters syl- (ft) Petr. Fab.
lib. 2. Serai,
ipse meis tantum abest ut indulgeam, labasque scribentium cogitationem non cap. 25.
quin me primum illorum, ac forte seve- exigant, ut ait (i) Quinlilianus, attamen (i) Quintil.
lib. 5. c. 10.
riorem caeteris censorem exhibeam. De sa3pe non literas modo, sed syllabas inter
(c) De Ponto
L. 3. El. 9.
libris suis aiebat (c) Ovidius: scribendum aut permutare aut prasterire,
Ipse ego librorum video delicta meorum, communis hominum error est, quo non
Sueton.
Cum sua plus justo carmina quisque probet. caruisse Octavium Augustum (j) Sue- c. 88.
Et alibi: tonius refert. Quin etiam accidil scriben-
tibus non semel, iis prassertim, quibus
Cum relego, scripsisse pudet, quja plurima cerno,
Me quoque qui feci judice digna lini.
variarum rerum cogitatione animus dis-
trahitur, atque sententia suspensus curis
(d) Epist. 3. Et de suis (d) S. Augustinus: Ego autem dif- majoribus aberrat, verbo uno posito, si
ficillime bonusjudex lego quod scripserim, alterum scribendum sit, mendose ut illud
sed aut timidior recto, aut cupidior. Video aut membrum nonnunquam integrum re-
etiam interdum vitia mea : sed hoc malo petant: et vice versa ut ex quadam anli-
audire a melioribus, ne cum me recte cipatione vocabulum, quod paulo post
fortasse reprehendero, rursus mihi blan- mente prasceperis, id statim ac pra3propere
diar, et meticulosam potius mihi videar alieno semel, et suo postea loco inseras.
in me, quam justam tulisse sententiam. Cujus erroris et me quotidie periculum
(e) Cornel.
Gelsus, 1. 8. « (e) Levium ingeniorumest, quia nihil ha- fecisse crebrius animadverti. Proinde li-
(k) Epist. 7.
c. 4. « bent, nihil sibi detrahere. Magna vero ceat dicere cum (k) S. Augustino : Si all- ad. Marcell.
« ingenia multaque nihilominus habitura quid vel incautius, vel indoctius a me
« cpnvenit eliam simplex erroris confes- positum est, quod non solum ab aliis, qui
« sio, prascipueque in eo quod utilitatis videre id possunt, merito reprehendatur,
« causa posteris traditur, ne qui decipian- verum etiam a meipso, quia et ego saltern
(f) Quintil.
« tur eadem ratione qua quis ante decep- postea videre debeo, si proftciot nee mi-
lib. 3. c. 8. « tus est. (f) Ita Hippocrates clarus arte
« Medicinal videtur honeste fecisse, qui (1) Magnum librum similem esse magno malo.
LVI PRjEFATIO
randum est, nee dolendum, sed potius
ignoscendum atque gratulandum, non
quia erratum est, sed quiet improbatum.
Illius quippe scripta summa sunt auctori-
tate dignissima, qui nullum verbum quod
revocare deberet, omisit. Hoc qui non est
assecutus, secundas partes habeat modes-
tice, quia primas non potuit habere sa-
pientice: et quia non voluit omnia pceni-
tenda dixisse, pceniteat quce cognoverit
(a) Gregor. M.
lib. 2. Epist.37.
dicenda non fuisse. (a) « Ab omnibus igi-
« tur corripi, ab omnibus emendari para-
(6) Priscian.
inPraefat.lib.6.
« tus sum : (&) nee me pigebit, dum vivo,
a et base quaBCunque scripsero, yel mea
« diligentia, yel amicorum monitu, vel
« invidorum vituperatione, si justa fuerit,
(c) PHn. lib. « emendare : (c) neque enim ut Pompo-
7. Epist. 17.
« nius ille Sabinus Tragoediarum scriptor,
(A) Joan. Sa- « ad Populum provoco. (d) Arguat qui vo-
risber. in Pro-
log, ad Policr. « let meum ratione vel auctorilate menda-
« cium, et ego vel ad inimici vocem non
« refugiam emendari, imo et amicum du-
* cam, qui meum casligabit errorem.
(e) S. Aug.
lib. l.deTrinit.
« (e] Nee pigebit me sicubi haBsito quaBrere;
c. 2. 3. « nee pudebit sicubi erro discere. Proinde
« quisquis haBC legit, ubi pariter certus
« est, pergat mecum : ubi pariter ha3sitat,
« quaBrat mecum : ubi errorem suum co-
« gnoscit, redeat ad me; ubi meum, re-
(f) Id. lib. 3. « vocet me. (/) Utinam hoc qualecunque
de Trinit.
« opus tarn multos inventores habere
« posset, quam multos contradictores ha-
(g) Facund.
Hermian. 1. 10.
« bebit: (g) cujus quidem, si quid mihi
c.l. « creditur, multum doleo sortem, de quo
« non tantum expecto fructum, quantum
(ft) Quintil. « suscepi laborem. (h) Quippe cum vel
« sola Grammatica omni studiorum genere
« plus habeat operis, quam ostentationis,
(i)OthoBruns- « (i) inter tarn multa scribendi genera et
feld.
« argumenta, quaB ab ilia statuunlur, vide-
« licet rationale, artificial, et historicum,
« glossematicum, rerumque communes
« locos et status, baud scio an ullum mo-
« lestius extet, quam fa£ix&v commenta-
« rios scribere. Nam tot vocum silvas et
« turbas seriatim in suas classes digerere,
« earum notiones Scriptorum locis flr-
« mare, omnium fere gentium ritus anti-
« quitatesque retegere et illustrare, quod
« in ea lucubratione utcumque suum ag-
« gressus, prasterquam quod res est im-
« mensi turn laboris turn studii, etiam
« magistrum requirit in bonorum Aucto-
« rum lectione diligenter versatum exer-
« citatumque: maximequinonunius pecu-
« liariter disciplinarum artiumque, sed
« omnium fere vocabula a communi captu
« prorsus aliena velit examussim exqui-
« rere. Et hasc quidem apposite designate-
« que efferre, ad polycleli, quod dicitur,
« regulam exprimere, hoc opus, hie labor
« est. » Cum enim vix protritissima quaB-
que leneamus, tantum abest ut in abs-
trusis el ab usu communi prorsus remotis,
vel antiquatis, absque offensione incedere
quisquam se posse audeat profiled.
(a) Fronte exile negrotium, (a) Terent
Et dignum pueris putes : Maur.
Aggressis labor arduus,
Nee tractabile pondus est.
Quod quidem de hocce praBsertim scrip-
lionis genere dicere jure merilo possumus,
turn propter immensitatem materiaB varie-
tatemque rerum, quaB si non pertractari
omnino, atlingi saltern leviter debuere:
turn quod fieri aliter non potest, ut in
accurata quantumvis praBleritorum, anti-
quilatisque investigatione semper aliquid
non desit, quod primus ipse animadvertit,
qui inquirit. (b) « Rem esse arduam, aiebat (6) Plin.
« Plinius, vetustis novitalem dare, novis Prol.
« auctoritatem, obsolelis nilorem, obscu-
« ris lucem, fastidilis gratiam, dubiis
« fidem, omnibus vero naturam, et natu-
« raB suaB omnia. » QuaB sane difficultates,
et alia id genus argumenta, ut jam semel
atque iterum monui, ab inchoatp opere
non semel deterruere, actaBdium ejusmodi
ingessere animo tarn longi quasi labore
itineris defatigato,« ut desperalione subita
« illius conficiendi consilium, labore omni
« vetere contempto, non semel abjecerim,
« vel saltern haBredi, quod aiebat (c) idem (c) Prol.
« Plinius, mandare statuerim, turn etiam
« ne quid ambitioni dedisse vita judicare-
« tur. At inslitere contra amici, monuere-
« que subinde, id genus esse studii cui
« edendo pares baud facile occurrerent,
« nisi operis ac edilioni ipsemet praBessem
« ac incumberem, nee me deterrere de-
« here, quod ea lucubratio non esset ad
« unguem expolita, suisque numeris abso-
« luta, cum in rebus arduis non assecutis
« voluisse, abunde pulchrum atque ma-
« gnificum sit. Deinde esse certe quidem
« aliquid, (quod de eloquentia aiebat (d) (d) Quintil. in
Prsefat.
« Fabius) consummatam disciplinarum co-
« gnilionem, ad quam pervenire natura
« humani ingenii non prohiberet: quod
« si non contingat, altius tamen ire qui
« ad summa nituntur, quam qui praB-
« sumpta desperatipne quo velint eva-
« dendi, protinus circa ima subsistunt:
« eoque magis impelrandam veniam, si
« ne minora quidem ilia, yerum operi
« quod instituimus necessaria, praBterie-
« rim. Sed et illud (e) Sosipatri Charisii (e) Sosip. Cha-
risius 1. {. Ins-
« opponebant, Ipsam quidem rerum natu- tit.
« ram tarn finilam, ut nobis novissimum
« sui assignet, nedum arles quarum con-
« summationibus imbecillilas humana non
« sufficit, vel propter extremum difficul-
« tatis laborem, vel sola earum inventione
« satiata. Et sane qui potest absolutum
« esse quod assidue pro subtilitate cujus-
« que ingenii aslruitur? Non ideo lamen
« nullaB sunt, quia illas subinde adjectio-
« nibus lulas non patimur. Quare content!
« simus eo, quod repertum est, cum in
« omni rerum ratione partes quoque
« mensuram sui habeant; et naturam nee
« aliter profectam esse videatur, quod in-
« terim est. Hisce et similibus argumen-
 D. D. DU GANGE.
(a) S. Hier. « tis (a) ita suffudere pudorem negantis,
Epist. 9.
« ut plus considerarem quid illi cuperent,
« quam quid me facere cdnveniret. »
(6) Ovid. 1. (b) Cur igitur, si me videam delinquere, peccem,
3. de Ponto Et patiar scripto crimen inesse, rogas ?
Eleg. 9. Non eadem ratio est sentire, et demere morbos:
Sensus inest cunctis, tollitur arte malum.
Hi Commentarii cegre publicantur.
LXXV. Non mirum igitur si segre ac in-
vitus fere Commentarios istos emitto in
publicam lucem, quos a nemine videri
vellem, si omnibus abscondere possem.
(c) Robert.
Abbas in Pro- « (c) Quern enim rudiset impolitus artifex
log, ad Cantica « fecerit annulum, ab aliis videri formi-
Cantic.
« dat, omnes inspectores non laudaturos,
« sed judicatures expectat. Et ostendit
« itaque et metuit, quia sibi et de opere
« suo minime credit, et de alterius judicio
« non confidit: dum id soli sibi anteexamen
« perfecte non placet, in examine displi-
« cere plus timet. Sic ostendentis et pa-
« ventis accipiat Lector munusculum nos-
(<J) Quintil.
« trum: (rf)judicet quod placuerit, et res-
« cribat quod judicaverit, ut si refrigerate
« inventionis amore, diligentius repetitos,
« si Deus vitam dederit, lector perpendam,
« et a mendis purgati editione allera, si
« tanti habeantur, limatiores libri prode-
(e) S. Hier. « ant. Sa3pe enim accidit, ut (e) semper
« addat aliquid stylus, et scribendi mora,
(f) Id. ep. 50. « crescatque ipsa cogitatione oratio. (/) In-
« terim qui volet proferat meliores epulas,
« et me conviva utatur, aut qualicunque
« ccena nostra contentus sit. » Ego vero
satis me prastitisse arbitrator, si miseram
utcunque sustinuerim antiquitatem, alio-
rumque ingenia ad eandem illustrandam
excitaverim, et si inter mala multa, quse-
dam mediocria, qua3dam etiam bona pro-
(g) Martial, tulerim, cum aliter, ut ait (g) Martialis,
lib. i. Bp. 17.
non flat liber.
Quod objici posset, hie tradi jam ab aliis
tradita, prcevertitur.
LXXVI. Verendum deinde mihi satis
adverti, ne quod viris longe doctioribus
alias objectum legitur, et mihi opponere-
tur, ac proinde minorem sibi gratiam con-
(ft) Quintil. ciliaret hoc qualecunque opus « (h) quod
lib. 3. c . l .
« pleraque non inventa per me sed ab
« aliis tradita contineat, et cornicem ^Isopi
(i) Auctor ad
Heren.
« alienis coloribus adumbraverim : (i) ut
« factum impudenter dicant, qui nostro
« nomini voluerimusexaliorum laboribus
« libare laudem; et si voiumen istud pre-
« henderint antiqui, seu paulo recentioris
« apvi Scriptores, et suum quisque de
« libris suis tulerit, nihil quod nostrum
(j) Octavian. « velimus relinquatur. Sed fateri non
Horatian. 1. 4.
p. 81.
« pudet, multa non primi tradidimus,
(&) Ant. Au- « (/) communia sunt qua3 cum veteribus
gust, in Prolog,
ad Glossar. Ju-
« ac recentioribus sentimus. » Omnes
lian! Antecess. aut nostra aut aliena referimus, aiebat (ft)
vir doctissimus, neque tamen pari aucto-
P&EFATIO
LVH
ritate censemur. Debetur more majorum
antiquitati et senectuti hqnos, cui studui-
mus potissimum, dum in ipsos fontes digi-
tum intendimus, res Scriptorum firmavi-
mus auctoritate, qui si ab aliis jam laudati,
norunt plus satis viri eruditi, eosdem
libros nos legere, neque uni conscriptos :
ut merito (a) Quintilianus pravum illud (a) L. 2. c. 16.
quorundam studium circa Scriptores Ar-
tium suggillet, « Nihil eisdem yerbis, quse
« prior aliquis occupasset, finiendi: quaB
« ambitio, inquit, procul aberit a me.
« Quin et observat (&) Plinius conferentem (b) Plin. in
Prol.
« Auctores se deprehendisseajuratissimis
« et proximis veteres transcriptos ad ver-
« bum neque nominates, non, inquit, Vir-
« giliana virtute ut certarent. (c) Aiunt (c) S. Hier.
in Tradit. He-
« enim Mantuanum vatem, cum ex eo braic, in Prolog.
« quod versus quosdam transtulisset Ho-
« meri, compilator veterum diceretur,
« respondisse magnarum esse virium Her-
« culi clavam extorquere de manu. Sed et
« Tullius, qui in arce RomanaB eloquentise
« stetit Rex oralorum, et Latinse Lingua3
« illustrator, repetundarum accusatus est
« a Gra3Cis. Et Terentius Cpmo3diarum
« prologos in defensionem sui scenis da-
« bat, quod urgetur a Luscio Lucinio, et
« quasi publici asrarii fur, Poeta accusa-
« retur. » Qua3 quidem magnorum viro-
rum exempla obtrectatpribus proponere
visum est, ut vel inde discant, omnes fere
qua3 in publicum exeunt lucubrationes,
exprppriis vix confici, earumque auctores
oblatis quasi opibus uti posse interdum.
Ego vero sic porro in hac lucubratione
versatus sum, ut ceteros Glossographos
fere non consuluerim, nisi post confectas
ex propriis schedis vel adyersariis obser-
vationes, ne yulgarem viam ingressus,
alienis vestigiis totus demum viderer in-
sistere : ex quibus quidem si quid aut a
me prsetermissum, aut ignoratum esset,
quod charta3 mandari dignum videretur,
excerpsisse non diffiteor, facta Auctorum
perhonorifica mentione: (d) « Ita tamen (d) S. Hier.
lib. S.inRuffin.
« ut ab aliis confecta non damnem, sed c. 7.
« post priorum studia quod pptuerim la-
ce borare curaverim, (e) et in iis qua3 alii (e) Id. in
Epitaph. Nepo-
« jam occupaverant, lectorem ad eos tian.
« amandare satius duxerim, ne viderer
« potius aliena quam mea quassisse. »
Non defuerunt enim variis temporibus viri
dpctissimi, quorum vigiliis et lucubratio-
nibus debemus, ut dubiis quibusdam lux
allata sit, quique in ea qua nos palaestra
desudarunt, et non sine summa eruditio-
nis laude versati sunt. Alii quippe gene-
ralia aggressi sunt Glossaria, cujusmodi
sunt Henrici Spelmanni Archa3ologus, et
Joannis Gerardi Vossii libri duo de vitiis
Sermonis Latini, ut aliquot alios e paulo
recentioribus omittam. Alii Scriptoribus
media3 a3tatis a se editis, aut illustratis,
subjunxere vocum insolentium, et ab bona3
Latinitatis usu alienarum explanationes
XIV
LVIII PRjEFATIO
ordine literarum, quse Commentarii vicern usurpatores ardui operis suggillarent, et
prgeberent. Non desunt praeterea ex viris lucubrationem hanc nqslram vellicarent,
eruditis, qui mulla ad hoc opus pertinen- priusquam edita prodiret in publicum,
tia, etsi non ex professo, obiter saltern atque adeo nee visam, nee lectam, cum
scripta posteris reliquerunt. Tn his vero institutum nostrum reprehenderent, ope-
qua3 ab aliis sunt occupata, prseterquam ramque frustra hie positam vellent, quasi
quod ad cetera attentius perscrutanda post tot hactenus in eo genere studii pu-
qua3 illorum diligentiam fefellerunt, quasi blicatas eruditissimorum »3vi nostri homi-
nobis iter aperiunt, fatendum post tantas num vigilias, ausu temerario, ac pene
messes, in uberrima studiorum discipli- sacrilegq conatu, libros hosce moliremur,
narumque segete, non contemnendum noyi nihil aut parum dicturi. Quasi vero
restare spicilegium : quod voluminis nos- Arislotelem in Philosophia a scribendo
tri magnitude, quod nedum omnia qua? deterrueril Platonis amplitudq : vel Aris-
explicationem aliquam postulant, com- toteles ipse caeterorum sequalium, et qui
(a) S. Hier. plectitur, abunde convincere potest: (a] longe post vixere, studia restinxerit, et
Ep. 30. et in « Ita ut pro novitate rerum, veterem ma- post Ciceronem et Demosthenem Oratq-
Praef. ad Hebr.
« teriam novam fieri, et ex vetere novum riam artem nullus excoluerit: quasi deni-
« sedificium nova cura instaurari posse que excellentium virorum premere ves-
« nemo diffitealur. » Quantaeunque enim tigia non liceat. Ita enim sentire solent
sit nostra lucubratio, multis adhuc augeri sciqli quidam, (a)« et qui maxime docti (a)Sidon.lib.
3. Epist. U.
posse ultro agnoscimus, cum fieri ne- « sibi videntur, qui dictionem sanam et
queat, ut in amplissima rerum gravissi- « insanam ferme appetitu pari revolvunt,
.marum varietate non supersint difficulta- « non amplius concupiscentes erecta qua3
tes alias, et salebra3 apud Scriptores, qua3 « laudent, quam despecta qua3 rideant. »
aut oculos fugere, aut hominis quantum- Neque pqrro eram nescius, dum in tarn
vis eruditi captum soleant superare. Ve- illustre literatorum theatrum prodirem,
rum si quis nostri laboris asquus arbiter, fore ut in ejusmodi varia incurrerem ho-
aliorum forte inspexerit in hoc genere minum judicia. Neque me latebat quam
lucubrationes, dehac nostra, qualiscunque sit res quorumlibet etiam censuris obnoxia
tandem ilia sit, non sinistram adeo sen- verborum interpretatio, ac proinde et la-
tentiam feret, vel benignius pronuntiabit. boris et temporis, et mea3 quoque existi-
(ft)S.Hieron.
lib. 2. in Ruffin. (&) « Qua3 cum ita se habeant, nil aliud mationis me subire aleam mihi non erat
c.7. « superest, nisi ut Lectorem obsecrem ne obscurum. « Quippe (&) qui scribit, mul- (b) Epist. ad
Presidium
« laborem meum reprehensionem exis- « tos sumit judices : alius in alterius livet Diac. torn. 9.
« tiniet aliorum. In tabernaculo Dei offert « ac grassatur ingenium. Ille si unus oper. S. Hieron.
« unusquisque quod potest. Alii aurum « sermo defuerit, quasi claudam oratiun- (c) Joan. Sa-
« et argentum, et lapides pretiosos : alii « culam diffugit. (e) Deinde in rebus hu- risber. in Pro-
« byssum et purpuram et C9ccum offe- « manis nihil sic elimatum, ut aliqua parle log, ad Metalog.
« runt, et hiacynthum. Nobiscum bene « detractioni non pateat: cum mala de
« agitur, si obtulerimus pelles et capra- « merito, bona autem de livore carpantur.
« rum pilos. » « Unde detractorum aculeos sequanimius
« tolerare constitui qui scilicet malunt
Sunt qui in carpendis aliorum scriptis « aliena carpere, quam sua cqmponere
(d) S. Hier.
gloriam queer ant. « vel emendare. (d) Felices, inquit Fabius, Epist. 26. c. 4.
« essent artes, si de illis soli artifices judi-
LXXVII. Aliud est deinde genus homi- « carent. Poetam non potest nqsse, nisi
num ex iis qui utcunque literis dant ope- « qui versum potest struere. Philosophos
ram, qui magnam laudis gloriam inde sibi « non intelligit, nisi qui scit dogmatum
accedere putant, si quid in Scriptorum « varietates. Manufacta, et oculis patentia
libris expiscentur, quod carpere possint: « magis probant artifices. Nostra quam
et securi aliena subsannant, dum sua « dura sit necessitas potest animadverti,
(c) Apon. in
Prol. ad Cantic.
simili periculo non exponunt: (c} « qui, « quod vulgi standum est judicio : et ille
C antic. « inquam, persingulas syllabas antequam « in turba metuendus^ quern cum videris
« sensum desudantis conlingant, subsan- « solum, despicias. Hoc pr&teriens letigi,
« nando verba condemnant. » « ut eruditis contentus auribus, non ma-
(d) Terent. (d) Forsan multo prsestantior alter
« gnopere curemus quid imperitorum de
Maur. Pauca reperta putet, quam plura invenerit ipse : « ingenio nostro rumusculi jactitent. »
Deses et impatiens minus tec obscura putabit. Dicam rursum cum Terenliano (e): («) Terent.
Pro captu lectoris habent sua fata libelli. Maur.
Sed me judicii non poenitet: haec bene yobis
(«) Epist. 1. « Sunt qui aliquid discere affectant, ait (e) Commisi, quibus amor est et prudentia juxta,
« Lupus Abbas Ferrariensis, et velut in Et labor in studiis semper celebratus infueret :
Vos sequar, in vestro satis est examine tutum.
« edito sitos loco studiosos quosque impe-
« riti vulgo aspectantes, si quid in eis In earn enim spem yeni, ut judices pra3-
(f) Jul. Seve- « culpa3 deprehenderint, id non humano sertim experiar, qui in hac eadem arena
rian. « vitio, sed qualitati disciplinarum assi- aliquando decertarunt, aut hoc decurrere
« gnant. » Certe non defuere qui nos (f] stadium, quo vires ipsi suas periclitaren-
 D. B. DU CANGE. L1X

(a) Orderlc. tur, aliquando tentarunt. « (a) Contices- « cant et dicunt: Hunc locum quidam sic
Vital. 1. 6. « cant igitur, obsecro, qui nee sua edunt « edisserunt, alii sic interprelantur; illi
p. 597.
« nee aliena benigne suseipiunt, nee, si « sensum suum et intelligentiam his Tes-
« quid eis displicet, pacifice corrigunt. « timoniis et hac nituntur ratione firmare
« Discant ea qua3 nesciunt, et si discere « ut prudens Lector cum diversas expla-
« nequeunt, patiantur saltern symmathe- « nationes legerit, et multorum vel pro-
« tas suos edere quse sentiunt. » Proinde « banda vel improbanda didicerit, judicet
(6) Vive liber, liberque vige : sed si qua nocebunt,
« quid verius sit, et quasi bonus Trapezita
(5) Jos. Iscan.
de Excidio Tro- Disce libens livore nihil sublimius esse, « adulterina3 monetas pecuniam reprobet.
jano. Cum tibi mordaces obliquent Iseva cachinnum
Murmura, cum cupient linguis lacerare prophanis.
« (a) Quid ad interpretem sermo composi- (a) Ep. 133.
Sit utinam invidia dignus, quae summa lacessit, « tus, ait idem Seriptor, cujus professio
Quam pascit prffisens, extremaque terminal setas. « est, non quo ipse dissertus appareat, sed
« quo eum qui leeturus est, sic faciat in-
Neglectus est elocutionis splendor: hunc « telligere, quomodo ipse intellexit qui
non patitur libri scopus. « scripsit. » Hue accedit quod nulla fere
est sevi recentioris quse hie tractantur re-
LXXVIII. « In iis pom), quse a me per- rum affinitas cum veterum moribus, qui-
« tractantur in hisce voluminibus, non bus ignota3 fuere, ut veterum complures
(c) Joan. Sa-
risber. in Metal.
« elocutionis splendorem spectavi, sed (c} hodie ignorantur, quod in desuetudinem
« placuit ut hoc ipsum tumultuario sim- abierint. Si quis enim ex verborum simili-
« plicique sermone dietarem , cum ad tudine res nostras hodiernas, aut paulo
« Scriptorum sententias subtiliter exami- superiorum sasculorum, ad Romanorum
« nandas animum potius adverterem, nee mores ac ritus vellet componere, non tarn
« ad verba expolienda studium superesset, eas illustraret, quam tenebras illis caligi-
(d) Lib. 1. « aut otium. Quseso igitur Lectorem, ut(d) nemque oifunderet. (b) Quemadmodum (6) Joan. Lucius,
Ren. Chopin.
cont. Eutych.
c. 15. « Vigilii Tapsensis yerbis utar, ut vilita- quidam ex recenlioribus Jurisconsultis res Ann. Robert.
« tern nostri sermonis usquequaque non nostras Forenses Romani fori expressere
« despiciat, quia et fortassis potuit elo- vocabulis, qui cum ea minime publici esse
« quentius oratio comi. Cum nos ita sty- saporis satis perciperent, ut ipsi intellige-
« lum temperaverimus, ut rem potius rentur, Glossaria, quibus uteunque plana
« quam verba legentibus commendare- fierent, libris suis praamittere opera3 pre-
« mus. » Et maxime hoc opus eqthurno tium censuerunt. Quo sane referre hoc (c) Thorn.
tumentis eloquii inflari non debuil, cum loco placet, qua3 in hanc rem habet (c) Smith, lib. 1. de
in iis, quse in rerum versantur investiga- Seriptor Anglus, dum ait, « qui apud Pronun. Ling.
Gr.
tione, criticum omne, nihil de oratore « Scotistas, et in multis formulis Jurecon-
sperari debeat, sed cura simplicis et dili- « sultorum barbare loquitur et male La-
gentis solertiaa. Ejusmodi enim sunt lueu- « tine, probari: qui pure,venuste, Latine,
brationes ista3, ut de iis proferre liceat, « licet graviter et copiose disserat, lamen
(e) In Praef. quod de suis (e) Plinius,« nee ingenii esse « omni irrisione ludi, et arrogantia3 no-
if) Pomp.
« capaces, nee admittere excessus, aut « tari : id quod, inquit, in Senatu nostro
Mela in Prosem. « orationes sermonesve : vel quod (f) « accidisse superiore die animadverteram.
« Pomponius Mela de Geographia, impedi- « Nam cum rogationem apud nosdeamici
« turn esse opus, et facundiae minime ca- « sui honore quidam ferret, et quia Latine
« pax : » qU33 denique dveyQayQayeiadai. « per statuta jubemur id facere, scripsisset
nullo modo possunt quod de iisdem rebus « ita, Supplex a vobis contendit Titius,
Geographicis dixit Strabo. Nam et ipsum « ut, etc. cum ferebatur, a multis impe-
operis argumentum prationem non tarn « ritis hominibus continue propler Latini-
gravem, quam perspicuam et interpreta- « tatem antiquata est. Quod cum illeintel-
tion! aptam requirit. Cum enim totum sit « lexisset, animadverso errore suo, scrip-
in concinnandis et examinandis auctorum « sit ita, Supplicat vestris Reverentiis
locis, utvel vocabulorum genuina eruatur « Titius, quod, etc. Statim rogatio, nemine
significatio: vel ut ritus veteres moresque « usquam contradicente, accepta est. Ri-
obsoleti, acta eorundem Scriptorum inter « simus, subdit ille, in ilia Academia, qua3
(g) Octav. Ho- se comparatione, elucescant, « (g) elo- « formulis omnibus in judicio supersedere
ratian. « quenlia? non opus est, sed laboris, ut « patitur, et ubi Latins Gra3ca3que linguas
« verbo utar veteris Medici, seu ut Ve- « fons et propagatio debeat esse, scribendi
(h) Vegetius
in prafat.
« getii (h\ cum hie nee verborum concin- « magis fqrmulam, quia Latina fuit, ad
« nitas sit necessaria, nee acumen inge- « anliquationem, quam asquitatem rei pe-
« nii, sed labor diligens ac fldelis, ut qua3 « tita3, quia justa videbalur, ad impetra-
« apud diversos scriptores dispersa et in- « tionem valuisse. Didicimus tamen etiam
« voluta celantur, pro utilitate publica « inde, consuetudinis ususque longaevi
« proferantur in medium. Commentarii « non levem esse auctoritatem, nimirum
(i) Lib. 1. in « enim quid operis habent, ait (i] Hiero- « ad abolendam rogationem apud impe-
Ruffin. c. 4.
« nymus, alterius dicta edisserunt, qua3 « ritos et ineptos: non ad constituendam
« obscure dicta sunt, piano sermone ma- « Latinitatem apud doctos et diserlos.
tt nifestant : multorum sententias repli- « Quanquam enim reprehendebatur, etiam
LX PRjEFATIO
« cum repulsaB mulcta, propter Latinita-
« tern petitio, tamen neque reprehensip,
« neque repulsa poterat efficere, quo mi-
« nus magis essetLatina quse rejiciebatur,
a quam qua? fuerat accepta. » Hactenus
ille. Unde colligi datur, baud procliveesse
formulas semel receptas abolere et anti-
quare, deinde ejusmodi scriptionis genus,
quod totum in interpretatione versatur,
(«) S. Hier. ita esse debere, ut (a) interprelatio ipsa
Epist. 139.
alio interprete non egeat: quod plerisque
nimium disertis accidere solet, quod supra
attigimus, ut major sit intelligentiaB diffi-
cultas in eorum explanationibus, quam in
(b) Plin. in
Praefat. iis quaB explanare conantur. « (&) Sterili
materia rerum natura, hoc est, vita nar-
ratur, aiebat Plinius, et haec sordidissima
sui parte, ut plurimarum rerum, aut
rusticis vocabulis, aut externis, imo
barbaris, etiam cum honoris praBfatione
ponendis.» Satius igitur duximus, alio-
rum Glossographorum exemplo, paulo
squalidiori sermone res patrias, ipsasque
nostrales formulas, et ul ea3 turn effere-
bantur, atque adeo cum ipsa barbarica et
inculta minusqueinterdum latina loquendi
ratione proponere. Verbi enim gratia,
feudum, terram, aut ECclesiam deservire,
non semel dicimus, quod sint formalia
verba, ac proinde ut familiaris loquendi
modus exhibeatur. Neque enim nobis igno-
tum, has et ejusmodi locutionis formulas
barbaras esse, quaB si Latinis purioribus
efferrentur, non tarn planaB essent, quod
monendum fuit, ne quis in hisce continuo
criticum agat. Tametsi phrasis ilia, ut id
obiter adnotem, apud Latinos baud om-
nino insolens ac ignota, cum eodem sensu
Inservire aliquem dixerint Plaulus, Fes-
tus Avienus, et aliquot alii, ut observatum
(c) Swartz. es$ ab Eustatio Swartzio (c)- Deinde, ut
(d) H. Vales,
ad 1. 4. Euseb.
« scite scribit (d) Henricus Valesius, non
cap. 11. « refugienda sunt ha3C verba, quaB tot se-
« culorum usus consecravit : alioquin
« Ecclesice et Apostolorum et Episcopi, et
« Catholici, vitanda erunt vocabula: et
« longa verborum serie pbscuranda erit
« oratio, ne dictionis unius prorsus ne-
(e) Gregor.
Baetic. lib. 1.
« cessariaB asperitate laadatur. (e) Atque
de Fide. « hac quidem scribendi ratione etsi ali-
o quantum Lectores fatigentur, rerum in-
« tenlos virtutibus calculum saltern veri-
(f) Boetius in « tati daturos, (f) nee jejunaB maciem
Praef. ad lib.
de Arith. « orationis, ad ea qua3 sunt caligantibus
« impedita sententiis expedienda, omnino
« rejiciendam existimaturos confidimus.
(g) Vigil. Taps. « (g) Denique si quid minus a nobis, aut
1. 5. contr. Eu-
tych. cap. 26. « secus quam oportuit dictum est, veniam
a postulamus: aut enim verborum nos
« copia defecit, ut aut quod sentiebamus
« exprimere nequiremus, aut qua3 sen-
« tienda fuerant, exilitate ingenii, et men-
« Iis infirmitate sentire non valuimus. Sed
« si opere displicemus, saltern studio pla-
« ceamus. Sit acceptum voluisse, si dis-
« plicet non potuisse nostrum. »
Quinam fuerint hujus operis adjutores.
LXXIX. Hac igiturtanquam futuri operis
crassa quadam et rudi informatione pra3-
missa, expositaque instituti mei ratione,
qua quicquid non tarn prsestiti, quam
pra3stare sum conatus, Lectoribus propo-
nere statueram, superest ut quorum ope
adjutus extremam arduo et laborioso operi
manum imposuerim, paucis aperiam, cum
« (a) benignumet plenum ingenui pudoris (a) Plin. fa
« sit fateri per quos profeceris, et contra (b) Proaem.
(6) Joann.
« ingratus sit et perversi ingenii, qui pro- Sarisber. lib. i
Metalog. c. 5.
« fectus sui diffltetur auctorem. » Ego
certe, iis praBsertim debere me plurimum
ingenue faleor, qui Scriptores non veteres
duntaxat, sed et quos aBtas sequior tulit e
tenebris erutos, hactenusque neglectos,
etiam hac ipsa qua vivimus tempeslate, ab
interitu vendicant, qui quidem etsi nitida
non omnino, imo insulsa interdum, nedi-
cam barbara persaepe oratione libros suos
conscripserint, habent tamen, quod jam
attigimus, unde magna eruditionis seges
accedere possit. Ejusmodi sane sunt a vi-
ris, omni virtutis et eruditionis genere
ornatissimis, e Societate Jesu, JOANNE Bo-
LANDO, GOTEFRIDO HENSCHENIO, 6t DANIELE ?A-
PEBROCIHO, immenso studio undique con-
quisiti, summoque reipublicse Christianas
bono editi Scriptores qui Sanctorum vitas
ac gesta literis mandarunt, quos ii erudi-
tissimis commentariis, in quibus, quid-
quid est reconditions literaturae, pccurrit,
illustrarunt. Horum vestigiis insistunt ex
ordine Benedictine, ut alios sileam, LUCAS
ACHERIUS, et JOANNES MABILLONIUS, pari vitse
inlegritate et literarum cognitione insi-
gnes, quorum alter Scriptorum hactenus
inedilorum, non Spicilegium, sed messem
integram demetendam literatis omnibus
exposuit, confecto tandem nuper tomo de-
cimo-tertio : alter Analectorum dupbus
jam editis, aliisque paratis yoluminibus,
Auctorum qui ejusdem Ordinis Sanctorum
Vitas resque gestas scriptis exararunt, col-
lectioni, cum collega Acherio magna cum
laude incumbit, hancque eruditis qbserva-
tionibus adornat. Horum industria, qua
sunt comitate ac humanitate, codices ma-
nuscriptos ex instructissima Sangerma-
riensi Bibliotheca evolvere sa3pe contigit,
unde nostrum hoc opus indidem illustrare-
tur. Neque ab iisdivellendus yir simili erga
nps benevolentia ac singulari prorsus eru-
ditione JOANNES BAPTISTA COTELERIUS, Regius
LinguaB GraBcaB Professor, qui editis dup-
bus antiquorum Patrum, qui Apostolicis
temporibus floruerunt, vpluminibus, cum
eruditis adnotationibus, idem mpdo fere
in GraBcis praestat, quod in Latinis Scrip-
toribus Acherius, Monumentis Ecclesise
GraBcaB, e veteribus codicibus erutis, pri-
moque jam publicalo volumine, aliis prp-
xime subsecuturis. Neque perinde reti-
cendus vir clarissimus STEPHANUS BALUZIUS,
 D. D.
qui indefesso studio publicandis Scriptori-
bus operam collocat, nuperque Regum
nostrorum capitula accurata prorsus dili-
gentia conquisivit, collegit, contulit, di-
gessit, notisque ac veteribus fprmulis et
monumenlis locupletavit, ex quibus Glos-
sarium nostrum collustrandi oborta sa3pe
facultas et occasio. Ubi tamen monendus
Lector, non ubique semper in laudandis
septem Capilularium libris ejus me editio-
nem secutum, cum res dudum esset con-
fecta ex Pithoeana, et quidquam in adver-
sariis mutare baud levis fuisset laboris.
Mihi denique duo supersunt viri clarissimi
ac doctissimi hac in parte commemorandi,
quorum alter est PETRUS CARCAVIUS Biblio-
thecse RegiaB Curator dignissimus, cujus
diligentias quantum ilia debeat accessionis
et incrementi, ut et numismatum veterum
locupletissima ac vere Regia Gaza, norunt
quotquot sunt in hac urbe Galliarum pri-
maria eruditi. Is enim et manuscriptos
ejusdem Bibliotheca3 codices, et rariores
exeditis, singulari nobisurbanitatesuppe-
ditavit. Alter est nobili beneficentia, et
rerum nostrarum cognitione inter paueos
illustris, ANTONIUS VIONIUS Herouvallius, li-
teratorum fere omnium nostrse setatis
commendatione notissimus : « qui citius
« impetrantibus quam implorantibus, coa-
« cervatas undique literarias opes liberali
« manu distribuens (verbis utor viri docti),
« unus sterilitatem temporum, regionum
« inopiam vel sustulit, vel sublevavit: qui
« Historia3 nostra3 in lacinias discerptse
« verius quam descripta3 integritatem de-
« dit ac nitorem. » Is enim qua est animi
magnitudine, etincredibili in literas o nines
amore, quibus juvandis totus natus est,
veteres codices, tabularia, ac diplomata
quse vel habuit, vel qua3 in manus venere,
mecum statim communicavit: ita ut quod
ex manuscriptis monumentis toties ex-
cerpta in hocce Glossario laudantur,hujus
praBsertim liberalitati acceptum referre
Lector debeat. In quibus quidem descri-
bendis ab eo nominando consulto abslinui,,
tot beneficiorum in me collatorum palam
in ipso libri limine contestationem edi-
turus.
Elogium Lamonii Principis Senatus
Parisiensis.
LXXX. Sed inter tot homines eruditos,
an preterire silentio possim Virum unde-
quaque ornatissimum, quern irreparabili
lilerarum detrimento, atqueadeoimmenso
bonorum omnium et lotius Orbis Gallici
dolore, mors prsematura nuper absumpsit,
studiorum fautorem, et hujusce operis
incentorem pra?cipuum ?
(a) Auson.
(a) Hunc dice, qui Lingua potens
Epist. 3. Minorem Atridam praeterit, ,
Orando pauca et musica;
Qui grandines Ulixei,
Melhfluentem Nestora,
Concinnatorem et Tullium.
PR.EFATIO
CANGE. LXI
Hunc, inquam,
Quern nemo fando dixerit,
Qui non prius laudaverit.
Is est illustrissimus GUILLELMUS LAMONIUS,
Bavillse Marchio, et Senatus Parisiensis
Princeps, cujus immensa aliunde merita
inflnitarum pene rerum illustrabat cogni-
tio, quam pervigili lectione ac studio per-
tinaci a prime setatis flore sibi acquisierat:
quamque demum sic postea excoluit et
auxit, ut prodigii sit instar ipsum adhuc
adolescentem pra3cipuis Senatus decursis
dignitatibus, rebus publicis subinde geren-
dis, ac toti postea Curia? pra3fectum a Rege
moderatorem, tot potuisse ac tarn diversi
generis disciplinis animum infqrmare.
Quid enim ipsum fugit in multiplici Lin-
guaruna scientia, quid in literis certe hu-
manioribus, dequibus graviter appositeque
semper disserentem, etiam ex tempore,
nemo qui audiit, non suspexit? Quis ad
felicissimam et incredibilem illam qua
valebat memoriam, ingenio adeo j>erspi-
caci, ac tarn solido adjunctam judicio non
obslupuit? Cujus mentem egregia ilia ac
singularis eloquentia, seu verborum spectes
eleganliam, seu sententiarum dignitatem,
seu etiam dicendi gratiam non perstrinxit,
cum autin amplissimo Senatu, aut in Regis
Maximi conspectu peroraret ? « ( a ) Sed licet (a) Victor
Schotti in Ma-
« tanta pra3staret eruditione, ingeniique xent.
« elegantia ac comitate, quas compertum
« est viris pra3sertim primariis necessa-
« rias esse, quibus absque naturae bona
« quasi incompta, aut etiam horrida des-
« pectui sunt, contraque ea aBternam glo-
« riam pariant:»(6) illud tamen in eodem (6) Sidon. lib.
studiorum omnium culmen antevenit, 1. Bpist. 9.
quod haberet huic eminenti scientia3 cpn-
scientiam superiorem. Quse quidem animi
facilitates dotesque tantae, ut nihil dicam
de illustrium in primis splendore nata-
lium, (c)« cui pater, socer, avus, proavus, (c) W. 1. 1.
« urbanis, Palatinis, militaribusque ma- Epist. 3.
tt gisteriis insignes fuere, » ad supremum
Themidis Tbronum jure merito eum com-
muni omnium applausu extulerunt. Quo
in Magistratu singulari cum prudentia, vi-
gilantia, moderatione et morumintegritate
ita est versatus, ut qua erat animi ampli-
tudine, tot gravibus licet occupatissimus
distineretur negotiis, qua pffieiis maximis,
qua amicitia Principum impeditus, se se
viris quibusque eruditis amicum adeo af-
fabilemque exhibuerit, quasi nihil aliud
ipsi incubuisset muneris ac pensi, quam
literati illius otii in familiari eorum con-
suetudine degustare delicias. De ipso di-
xerim, quod de Titinnio Capitone (d) Pli- (d) Lib. 8.
Epist. 12.
nius junior: « Studiosos amabat, fovebat,
« provehebat, multorumque qui aliqua
« componunt, portus, sinus, pra3mium,
« omnium erat exemplum: ipsarum de-
« nique literarum jam senescentium re-
« ductor ac reformalor. Domum suam
xv
LXII PR^EFATIO
« recitantibus prsebuit, auditoria, non
« apud se tantum, ea benignitate frequen-
(fl) Ciceron. « tavit, (a) ut qui dignitate Principibus
« excellebat, par inflmis esse yideretur;
(b) Sidon. lib. « (&) dum raro genere exempli altitudi-
2. Epist. 3.
« nem suam humilitate eompensaret;
(c) Sidon. lib.
4. Epist. 11.
« (c) in iis vero si quid intricatum vel
« obscurum proponeretur, quam ille om-
« nibus statim non dubitans, non fasti-
« diens aperiebat ? voluptuosissimum re-
« putans, si forte oborta quarumpiam
« qusestionum insolubilitate labyrinthica,
« scienliaB sua3 thesauri eventilarentur. »
Nee ipsi porro satis fuit eximias istas
animi virtutes, aut a natura comparatas,
vel arle ac studio acquisitas excultasque
dotes possidere, nisi et eas ad illustres
, filios, locupletius veluti ac npbilius longe
patrimonium, cura pervigili paternaque
diligentia transfunderet. « Nam si, quod
(d) Quintil. « ait (d} Fabius, afferunt laudem liberi
lib. 3. c. 9.
(e) Victor « parentibus, sui similes genuit, (e) quasi
Schotti in Clau- « contra nature legem, quse crebro tan-
dio.
« quam ex industria malos e bonis, agres-
« tes e doctioribus, et ca3teros ejusmodi
« seu contra gignit: quo demum exemplp
« sapientium plures caruisse liberis uti-
(f) Sidon. 1. « lius duxere. (/) Yegetis iis quantumlibet
l.Ep. 4.
« etalacribusexemplum,pigrioribuspaulo
« ac desidibus incilamentum dedit: etsi
« quod eum quocumque animo deinceps
« emulantur, sibi fprsitan quod conse-
« quantur debent, illi debebunt procul
« dubio quod sequuntur. » Horum alte-
rum post exacta haud vulgari cum laude
in fqrensibus Gancellis prima veluti Juris
Civilis studiorum crepundia, Senatorem in
Curiam, turn in arcanum Regis Consilium
Supplicumlibjellorum Magistrum allectum,
Patroni deinde Regii in amplissimo, cui
pra3erat, Senatu dignitate fungi voluit;
non tarn ut domesticae gloria velificaretur,
quam ut magnificum ei campum aperiret,
in quo eruditionem suam, eloquentiam,
vita3que integritatem pro dignitate demons-
traret: quod perfecit tolies in maximi mo-
menti negotiis, spectante cum incredibili
gaudio Patre, ad omnium usque admira-
tionem. Sed et filium alterum paribus in-
sistere vestigiis, ac per ipsosmet pene ho-
norum gradus ascendere voluit, quo iisdem
se se doctrina3, facundia3, ac virtutum lu-
minibus, quibus hodie effulget, in regiis
perinde Consiliis conspicuum exhiberet.
Quin et hac domestica laude non conten-
tus, extera et aliunde petita, quibus unde-
quaque locupletaretur, ornamenta in fa-
miliam inducere studuit: dum in generum
adscivit eadem certe morum integritate,
sed et eruditione pariter, ac eloquentia
singulari, ayita etiam clarum gloria, Vi-
rum amplissimum, ACHILLEM HARL^IUM, Co-
mitem Bellomontanum, Regium in eodem
Senatu Procuratorem. Unde contigit ut
raro, et inaudito forsitan hactenus exem-
plo, idem Senatus ille supremus, si non
prorsus regeretur, splendorem certe pra3-
cipuum ab unica ejus familia desumeret.
Gonstans adeo in ilia fuit, tantaque virtutis
ac probitatis existimatio, ut Princeps in-
victissimus, cui pridem erat explorata, tot
una fascibus ac dignitatibushanc cumulare
non dubitarit. Neque intra civiles dun-
taxat supremosque in Curia Magistratus,
quorum ad gloriam pra3sertim pertinent
studia literarum, illam continere voluit,
cum et generum haberet alterum non
modo antiqua pra3cipuaque nobilitate, sed
et inter Regiarum copiarum Pra3fectos im-
primis illustrem: ut cum ab vetere ilia, ac
Militari Lamoniorum genie post longam
avorum seriem genus ipse duceret, ab ea
qua diu fulsit armorum professione illam
decedereomnino non pateretur.«(a) Falso (ff) Symmac.
lib. 1
« ergo creditur judicii nesciam esse For-
« tunam, qua3 tot in eum, familiamque
« congessit honores, cum et pra3teritorum
« memor, et prudens futuri, ei rependerit
« quicquid ca3teris pra3stitit. Neque enim
« erratica est, a qua scimus alios donum
« cepisse, hunc premium. » Quid mirum
igitur, ut eo redeam unde tantillum de-
flexi, si tot ingenii, eloquently, ac doctri-
na3 ornamenta, qua3 ad totius reipublica3
commodum et gloriam tota vita excolue-
rat, suspexere quotquot suut in Orbe Gal-
lico eruditi; et si non statuis in Rostris
positis, ut viros disertos Romani, vel tem-
plis, quomodo Platonem Grgeci; sed zy
pi6M<ov dvadeaei, quemadmodum rovs aWpa?
rovs ettoyipovs honorandos censebat Ora-
tor (6) Aristides, cohonestandum existima- (6) Sacror.
Serm. 5. ex-
runt : librorum, inquam, dicatione ac treme.
nuncupatione, qua non tarn honorum qui-
bus pra3fulgebat, fastigia, quam consum-
matam disciplinarum cognitionem cum
singulari humanitate conjunctam, ca3tera-
que vita3 ejus decora posteritati commen-
darent. « (c) An non etiam licuerit inter (c) Symmacb.
« olores canoros anserem obstrepere, et
« balbutientem idem aliquatenus prses-
« tare, » quod universus pene setatis nos-
trae Literatorum consessus, et in hac
qualicunque lucubralioneeximii literarum
parentis ac fautoris praBcipui nomen me-
moriamque celebrare; quod quidem pa-
ternarum virtutum imitatoribus liberis
baud ingratum fore non dubitem; cum
eas in patre, quibus et ipsi insigniter ador-
nantur, citra omnem invidiam ac minimam
assentationis suspicionem pra3dicari ani- (d) S. Hier.
madvertent : « (d) tametsi verreri debue- Epist. 8.
« rim, ne vulnus nondum obductum exas-
« perem, et virtutis ejus recordatio fiat
« doloris instauratio. »
Dissertatio de inferioris Imperil Numis-
matibus: quare toll operi subjuncta.
LXXXI. Jam vero priusquam huic Pra>
fationi finem imponam, superest ut ali-
quid dicam de ea, qua3 operi nostro sub-
 D. D. DU CANGE
jungitur, Dissertatione de Imperatorum
Constantinopolitanorum, seu inferioris,
uti vacant, Imperil Numismatibus. Atque
hanc quidem licet ad Glossarii argumen-
tum minus spectare fatendum sit, non ita
tamen ab eo discedit, ut non habeat ali-
quid cum ipso commune, cum non recen-
tiorisduntaxatGraBcitatis, sedet Latinitatis
in re monetaria voces complures hie ex-
ponantur fusiore interdum commentario,
eoque non semel Lectorem in nostro
Glossario remittamus. Hue accedit, quod
media? etiam aBtatis mores, ritusque per-
sa3pe enucleantur. Denique cum id argu-
menti ab ejusmodi antiquitalum indagato-
ribus hactenus neglectum sit, baud super-
vacaneum forte videbitur, si quas nulla
observatione dignas censuere, quod bar-
bariem totas spirent, ejusce sevi monetse
quoquomodo, atque adeo ita illustrentur,
ut non praBtermittendam earum cognitip-
nem, spurcasque illas quantumlibet quis-
quilias inter tot prseclara, quibus Gazo-
phylacia sua adornant, xsi^ia, locum
habere posse tandem cogantur agnoscere.
Hanc porro Dissertationem olim conscrip-
seram,ut,esset veluti introductio ad Impe-
ratorum Constantinopolitanorum Numis-
mata, quse baud mediocri studio ex Regis
Ghristianissimi, aliorumque eruditorum
virorum Museis conquisita, cqllecta ac di-
gesta in ordinem secundum ipsorum Au-
gustorum Familiamm Genealogias, ex
utriusque Linguae Scriptoribus adornatas,
in aes incidi Regiis impensiscuraveram, ut
essent Historia3 Byzantina3, quas hactenus
elegantissimis typis Lupara^is prodierat,
quod ei deesse videbatur, insigne aliquod
ornamentum. Sed cum vix spes sit fore,
ut hoc qualecunque opus, nescio quofato,
in lucem aliquando prodeat, hocce de
Nummis Augustorum inferioris a3vi Syn-
tagma ab eo avellendum putavi, et in pos-
tremam Glossarii nqstri partem rejicien-
dum, quandoquidem id voluminis utcunque
moles pateretur, ut vel saltern inde habe-
rent, quod jam monui, Rei antiquaria3 stu-
diosi, quo hane Monetariaa supellectilis
partem deinceps minime respuant, cum
multa doctiorum indagatione et cognitione
haud indigna in ep contineri ex nostris
obseryationibus animadvertent: interim
dum ipsa Augustorum Byzantinorum cusa
hactenus Numismata, nostra, si fprs ita
tulerit, vel alterius opera publici juris
fiant. Sed et ne quid ad id argumenti
deesset, binas alias Dissertatiunculas sub-
jecimus, Marquardi Freheri alteram de Sa-
Lxm
phiro Constantii Imperatoris, alteram ejus-
dem et Josephi Scaligeri, de Constantini
postremi Constantinopolitani Imperatoris
numismate argenteo, quod haac seorsim in
folio ferme unico editas vix hodie occur-
rant.
Prcefationis epilogus.
LXXXII. CaBterum,
Si qua videbuntur chartis lihi, Lector, in istis,
Sive obscura nimis, sive Latina parum:
Non jneusest error, nocuit Librarius illis.
Dam properat versus annumerare tibi.
(a) Quaa quidem ex Martiale duplici de (a) Lib.
causa prasponenda duximus, turn ut si Epigr. 8.
quid occurrat, quod aures accuratis Gram-
maticorum praBceptionibus assuetas offen-
dat, id tanquam a recte loquendi scriben-
dique legibus abhorrens non illico damnet
Lector, et crilicorum more quidpiam emen-
dandum existimat, (&) ne dum Scriptoris (6) S. Hiero-
nym. inEsa.15.
vitium putat, et errorem emendare dum
vult, facial: sed aBtatis illius agnoscat
conditionem, quaa nullis erudita magistris
incultam barbariem redolebat: deinde ut
qua3 ex publicis documentis, vel ex alie-
nis Commentariis laudantur, prout in
ipsorum exemplaribus, vel editis, vel
scriptis, quibus usi sumus, continebantur,
ea nos summa cum flde descripsisse per-
isuasum habeat. Proinde si non Auctorum
incurias, certe Librariorum properantium,
ut Poetaa yerbo utar, seu ut cum Scripto-
ribus ipsis agatur humanius, celeritati,
vel saaculi infelicitati errores sunt condo-
nandi. Qua3 vero operas spectant aydipara,
fatendum aliquot, imo mirandum non ir-
repsisse plura, cum a nobis subinde col-
lecta, non eo essent, quo par erat, digesta
ordine in adversariis, imo tumultuaria satis
opera, nee sat bene descripta. Ex iis
tamen, qua3 alicujus momenti esse vide-
rentur, et sub manum inter relegendum
occurrerunt, ne cuipiam offendiculo sint,
qu83dam emendavimus : csetera levia et
qu83 facile assequi Lector possit, pro sua
ille humanitate boni consulet, et si ali-
quando viderit numerum pro numero po-
situm, et ejusmodi qua3 Hipparchus nago-
gafjKxta vocat, pro aaquanimitate sua vel cor-
riget vel condonabit, cum haec communia
sint iis^uitamlongosCTaoyi'o^oi;? tractant.
Appendices porro singulis voluminibus ad-
junxi, turn ut si quid perperam a me
scriptum sit retractem, turn ut qua3 jam
excusa novis Auctorum locis, qui me fu-
gerant, et lucem aliquam dare poterant,
flrmarem.
 DOMNORUM BENEDICTINORUM
PR.EFATIO
AD NOVAM EDITIONEM GLOSSARII DD. DU CANGE.
Tandem prodit ill publicam lucem exs-
pectata diu, omniumque Eruditorum yqtis
expetita Cangiani Glossarii nova Editio;
quse utinam sustineat quam sui concitavit
exspectationem. Probe intelligimus eo
omnium maxime diuturnioris morse in:
commodum posse corrigi, si meliore jani
conditione prodeat. Sed verendum est ne
durum alicui nihilominus videatur, quod
necdum absoluta integraque publicetur,
cum ecce amplius decennium est, ex quo,
fide data, divulgari debuisset. Debitum
agnoscimus, quantumvis temere contrac-
tum; at confidimus, idque procul a jac-
tantia, nomina nostra nos expedituros
gratissimo fenore : siquidem dum opus
intermissum stetit, Bibliothecarum forulos
revolvere, vetera Instrumenta perscrutari,
Archiva per amicos, sodalesque nostros
consulere, Libros editos excutere licuit,
ex quibus opus cresceret, magisque perfi-
ceretur. Interea etiam doctissimi unde-
quaque Yiri animadyersiones suas trans-
miserunt, unde amplissima succrevitseges,
maximp sane operis commodo. Ut autem
finis aliquando constitueretur, utque legi-
timis eorum querelis, qui symbolas dede-
rant, fieret satis, atque Bibliopole nostro,
cui onerosi jam erant effusi, iique baud
levissimi, sumtus, opitularemur, statui-
mus, famaB nostraB periculo, forsitan et
dispendio, delicalis Censoribus permittere
opus, quod, posteriory volumina dige-
rendp et elaborando, politius adhuc limari
potuisset. Itaque ut nobis habeatur gratia,
nedum ut ignoscatur, flagitare liberet;
tamen aequitate Virorum eruditorum con-
fisi movemur, ut admoneamus, non ut fla-
gitemus.
Si quis denique imporlunus ingeminet
querelam, quod tamdiu promissis super-
fuerimus, rationem expedire in promtu
est: Sodales nimirum nostros, qui primi
illo in stadio laudabiliter desudarunt,
tanto operi baud impares, vel adversis
Reipublic33 Iiteraria3 fatis ereptos, vel in-
firma valetudine impeditos, fidem liberare
non potuisse. Quis adeo ferreus, cui excu-
satio nostra probanda non videatur ? Atqui
dum Cqngregationis nostras prepositus
Generalis alios perquirit, qui immensam
bane in se provinciam susciperent: dum
delecti ad opus promovendum sese com-
parant et accingunt, res in diuturnum
tempus extrahitur; atque ita certe editio
retardata: verum nihil inde opus nostrum
patitur detriment^ imo magno istud fuit
emolumento; cum enim sua cuique sit
mens, suus sensus, sua sententia, quis
inflcietur in tanta rerum varietate, com-
plurium criticam manum operi illustrando
plurimum prodesse, nedum noceat?
Candide fatebor, prseter cetera nos im-
primis a proposito non semel revocavit,
et ab inchoato opere deterruit celeberri-
mum CANGII nomen: non quod illi invi-
deamus sane, quern virum excellentem
omni genere laudis noyimus; sed famss
nostrse consulentes exilitatem nostram
cum ipsius mirabili ubertate conferri re-
fugiebamus. Qui enim sequeremur ducem, Car.de Aquino
Praef. in Lex.
quern copia et varietate imprimis comme- mil. Mabillon.
morandum, virum summse, reconditions Praef. inDiplom.
Bail. Jugem.
et omnigena3 eruditionis doctissimus quis- des Scav. pag.
que pra3dicat: quern in hoc natum cele- 486. ult. edit.
brant, ut, quod paucorum est, Scriptores
plurimos a barbaric qua erant infuscati sic Ibidem p. 559.
vindicaret, ut si inconditis verbis offen-
dunt, sententiis saltern etiam delicatiori-
bus placerent: ilium dico quern in Critice
virum emunctaB naris, in Historia scriptq-
rem accuratissimum, in Legibus fidissi-
 NOVA PRjEFATIO.
mum interpretem agnoscunt omnes: virum
In Ep • *d denique (yerbis utor Illustrissimi FranciaB
Gang, fil 2
Jan. 1721 Cancellarii) qui moribushumanitatem, lite-
ras incredibili eruditione ornavit.
Jam vero opus ipsum si spectemus quo
pra? caBteris tantam gloriam merito est
consecutus; librum hunc dico amplissi-
mum, omnibus apertum, de omnibus agen-
D'P1- tern, ut cum Mabillonio loquar : quis ad
hanc immensitatem materise rerumque
stupendam varietatem timidiores nos ac-
cessisse mirabitur? Quamquam enim nihil
est simul inventum et perfectum, a per-
fectione tamen quam proxime abesse vide-
batur. Ecquid, oro, intactum reliquit, quid
praBtermissum voluit? Theologis multa
suppeditat, quibus res abstrusas jejunas-
que illustrent et exornent. Historicis, qua3
in chronplogia vel geographia spinosipra
sunt et implicatiora extricat et exponit:
omnia qua3 ad ritus, mores, dignitales et
officia Ecclesiastici La'icive ordinis perti-
nent, retegit: quidquid in Legibus pbsole-
tum, in Consuetudinibus insolens, in For-
mulis hodierni etiam fori obscurum, ne
quis a juris studio ob offusam vocabulis
caliginem abducatur, ea accuratione excu-
tit et elucidat, nihil ut praterea deside-
randum existimem. Nee meo sane eget
encomio : norunt enim ha3C et mirantur
omnes cordati viri.
Valeant igitur qui, quantumvis diligen-
ter et studiose ha?.c pertractata Eruditis
videantur, ex schedulis tamen utcumque
digestis, ex animadversis per olium, sen-
sim esse composita fingere amant: quidni
cum Epicure persuasum habeant ex for-
tuito quodam atomorum concursu mun-
dum coaluisse. Hasc, fateor, fuere prima
operis incunabula; ne enim elaberentur
omnia quse legerat vir immensae lectionis,
in adversaria ipse referebat sibi opportune
es. consulenda, ipso teslante. At ubi cpllectis
criticam manum adhibere, eaque in cor-
pus redigere decrevit, ut digesta in publi-
cam lucem emitteret: quantum elabora-
verit apes imitatus, « ofua3 vagantur, et
flores,ad mel faciendum idoneos, carpunt,
deinde, quidquid attulere disponunt, ac
per favos digerunt, » sin ab ipso discere,
saltern ex opere a3Stimare licet. Is siqui-
dem fuit viri modestissimi pudor, ut, si
cum ipso sentias, vix eum attigisse existi-
mes qua3 summa cum diligentia pertrac-
tayit. Ecquis vero, nisi in iis omnino pere-
grinus et hospes non laudet tanli viri
mpdestiam et multiplicem literaturam non
miretur, cum ex vocis barbaraa salebris
tot exeunt pra3clara3 eruditionis monu-
menta ? Is quippe
Hor. art. poet. Non fumnm ex fulgore, sed ex fumo dare lucem
143.144. Cogitat, ut speciosa dehinc miracula promat. Glossarii editione ingens Anecdotorum nu-
Si pretium praadico, nemo vitio mihi ver- provinciarum, nationum evulgalaB histo-
tat velim : CANGII enim totum est, tantum- ric monumentis illustrata3, quibus quasi
cumque est.
PRjEFATIO
LXV
Neque vero, dum rebus vacat, extra
propositi metas excurrisse CANGIUM pules.
Id namque sibi oneris ac pensi inprimis
sumserat ut, yocum insulsarum notiones
retegendo, animos et doctrina excoleret,
et rerum varietate delectaret. Et id quidem
certe non pra3ter institutum Glossarii ad
Scriptores mediae et infimce Latinitatis;
utenim Scriptorum intelligentiam aperiret
tituli non immemor, veteres nostrorum
mores ferme obliteralos et oblivione se-
p^ultos, rursum in lucem revocare debuit,
ne tola in Grammaticis quisquiliis hsec Pnef-gw.
ejus lucubratio, aliquot Glossariorum
more, jejuna et exilis prodiret in publi-
cum. Sed ha3C otiose omnino, causabitur Hor.i.2.Ep.
fortasse aliquis qui solus vult scire videri, *•87>
cum eadem fusipri et cpmtiori stylo edocta
habeantur a viris doctissimis. Varios cla-
rissimorum virorum hocingenerelabores
novimus et laudamus : at cum novus ordo
rebus novam faciem novamque formam
inducat, aliam esse prorsus ab illorum
Auctorum proposito instituti Cangiani ra-
lionem quis ibit inflcias? Quanta aulem
CANGIO cum ipsis communia sunt ? im-
mensa sane sibi tractanda et elucidanda
suscepit, qua3 adhuc nemo attigerat, et
hactenus fortassis manerent intentata.
Inanis perinde est et malesarta viri cele-
berrimi criminatio qua in CANGIUM usus
est, quod voces exteras in Glossario suo
congesserit; ha3 quippe voces aut rebus
nostris illustrandis inserviunt, aut ex La-
tinis Instruments describuntur, a Glossa-
rio proinde sup \minime amandandse. Ita-
que quod plurimas explicuerit, referenda
gratia est; quod aliquas inexplicatas reli-
querit, hominem agnoscequicum humanius
est agendum. Nee parvo sane Literarum
dispendio has voces omisisset: quodultro
fatebitur quivis laboris nostri asquus arbi-
ter, cum novam bane editionem pecurrendo
occurrerit in abstrusiora aliquot vocabula,
quorum interpretationem frustra tentasse-
mus, nisi nostra cum praallatis a CANGIO
comparare licuisset. Ha3C in brevem CANGII
defensionem sufflciant, si tamen opus est,
quippe qui, ad ipsam rem qua3 satis esse
existimaverat, ea occupavit in PraBfatione
sua num. 69. 70. et 78.
His igitur exppsitis, quale sit id, quod
non tarn pra3stitimus, quam prsestare su-
mus cortati, quidve nobis animo proposue-
rimus, paucis expediendum. Ea est hu-
jusce operis natura et conditio ut, messis
quantacumque sit, quaa npbis ex impigro
CANGII labore accessit uberrima, spicilegium
tamen reliquisse se non contemnendum
iis, qui in eadem palsestra desudare vellent Praf- § >J7 -
ipse agnoverit. Et quidem a prima hujus
merusprodiit in publicum; varia3urbium,
oblatis opibus usi sumus, non sine aliquo
XVI
LXVI NOVA PRjEFATIO.
tamen delectu, ne opus eruditissimum co-
agmentationibus onerasse potius, quam
exornassevideremur. Quocirca rerum par-
cissimi, quas vel jam abunde elucidaverat
CANGIUS, yel qua3 sua sponte ex institute
nostro minime nascerentur, ab iis tempera-
vimus quse extra modum dicta existimari
possent; nisi ab opere, cujus est Diploma-
tibus debitam aucloritatem vindieare,
alienas credideris series quas texuimus
chronologicasCancellariorum,Notariorum,
aliorumque aula3 regise Ministrorum, qui
Literis regiis subscrlbere solebant. Alias
quidem, eo tametsi non ita pertinentes,
absqlvimus, eas prorsus omissuri, nisi
pra3ivisset CANGIUS. Ex epdem numero
sunt, baud minus necessaria, quae, pra3fa-
tis a CANGJO, ubi de Monetis ac Palatiis
Regum nostrorum disseruit, censuimus
adjicienda. Monetarum disquisitionem plu-
ribus locupletavimus, atque ad base usque
tempora perduximus, cum in sequalium
utilitalem, turn in posterorum gratiam, ab
iis, ut spes est, benevolentiam repprtaturi,
quod a3tatis nostra3 monumenta ipsis in-
quirenda non reliquerimus. Palatiorum
etiam riomina, qua3 vetera Instrumenta
tractando nobis occurrerunt, jam recensi-
tis subjicientes, eorum aliorumqtie situs
studuimus repraBsentare, cum non qua-
lemcumque Historic nostrse lucem acce-
dere posse ex eprum cognitione certissime
constet. Haud ila commode quis fortasse
sentiet de nostra ilia disceptatione, qua3in
exquirenda , Collegii Electoralis origine
versatur. Verum is intelligat velim subdif-
ficilem bane quaBStipnem necdum satis
explicatam, ad notitiam nihilominus rei
inferioris sevi prsecipua3 consequendam vel
maxime conducere: quare mirum est a
CANGIO neglectam esse et penitus omissam.
At vero ne praifando longius exspatie-
mur, dum in operis decursu brevitati nos
studuisse glpriamur; summatim dicam
nihil nos, nisi quod necessarium nobis
visum esl de novo addidisse. In quo si
quid a nobis peccatum est, in gratiam
Lectoris peccavimus, quern in eo scriptio-
nis ,genere docere scientem minus est in-
commodum, quam nescientem negligere.
Et quidem hac in re delectui baud facilis
est locus: sa3pissime enim, qua3 omnibus
nota putamus, peritioribus etiam ignota
sunt: aut si sunt perspecta, ea iterum auc-
toritatibus stabilita ac confirmata intueri
non displicet. Inde est quod in plerisque
locis, qua3 pluribus jam momentis firmata
sunt, nova interserere exempla non dubi-
taverimus : quippe aut antiquiora et
clariora sunt qua3 inteximus, aut eam-
dem vocem non unius fuisse loci vel
provincise demonstrant; quod certe non
erat pmittendum. Hsec generatim dicta
sufficiant; nam singula prosequi non est
animus. De laterculis tanlum quse tabellis
chronologicis a CANGIO adornatis subjeci-
mus, pauca commemorabo. Ut faciliori
methodo Scriptorum mediae setatis compa-
raretur intelligentia, atque eliam ut sin-
cera Diplomata certius ab adulterinis
secernerentur, has instruxerat tabellas Vir
oculatissimus: negotium nihilominus fa-
cessunt interdum ex variis nptis chronolo-
gicis exortse difficultates, quibus salebris
doctiores hserere coguntur. Iis igitur ne
retardentur, atque ut plana et inoffensa
ha3C percurrantlectione, quinque latercula
subjunximus, quibus quot Epacta quovis
anno numerarenlur ante Calendarii cor-
rectionem, quo die cujusvis mensis inci-
derent Novilunia, quot computarenlur
Concurrentes, quid sint Claves termino-
rum, cuive usui, continuo innotescit.
Quartum sequitur quo primus dies cujus-
que mensis anni propositi, cum ante, turn
post Gregorianam correction em, facile de-
prehenditur. Quintum denique indicat
quemlibel mensis diem unicuique hebdo-
madisdiei correspondentem. Harum itaque
tabellarum potior usus in eo maxime pp-
situs est, ut ex notis chronologicis vel Di-
plomatum veritas comprobetur, vel falsitas
detegatur.
Alter est earumdem, sed rarior, usus,
pergratss interdum utilitatis. Quaerit ali-
quis, quod fortean non paryi interest
rescire, quaa sit certa facti alicujus epocha,
cujus menlio est in Charta notis numericis,
sed iis incertis, distincta. Novit ille factum
istud intra octo vel decem annorum spa-
tium concludi: ad quern yerp ex iis potis-
simum referri debeat dubius inquirit. Rem
exemplo illustremus. Exstant inter Instru-
menta tomi 2. Gal. Christ. nova3 edit. col.
229. LiteraB Armandi Vicecomitis Podem-
niacensis cum hisce notis chronologicis,
Facta carta hcec feria sexta, in mense
Octobris, luna prima, regnante Philippo
Rege Francorum. Mihi certum fixumque
est (exemplum fingo) datas esse hasliteras
post annum 1072. et ante annum 1084.
nullumque in aliud tempus posse conye-
nire. Restat jam ut cui ex decem propositis
annis potius illigari debeant, exquiram.
Facili et expedita methodo ex Cangianis
tabellis edoctus Numerum Aureum anni
1073. fuisse 10. Literam vero Dominica-
lem F, oculos conjicio in tabellam nostram
qua Epactse et Novilunia indicantur, sta-
timque ex columna Numero Aureo 10.
supposita habeo Lunam eo anno natam
esse sexta Octobris; ex penultima autem
tabella in qua prima cujuslibet mensis
dies liters dominicali subjacet, eumdem
mensem a feria tertia initium duxisse :
sicque ad ultimam procedo, unde sextam
mensis Octobris hoc anno 1073. in Domi-
nicam incurrisse percipio, ac proinde non
adscribendas ei literas de quibus ambigi-
lur. Aliis itidem ad annum 1083. percur-
sis, unus occurrit annus 1081. quicum
praadictee nota3 componi possint; cujus rei
 .NOVA PiLEFATK).
si quis periculum, eodem quo nos supra
ordine, feeerit, illico reperiet eo annoNu-
merum Aureum fuisse 18. et Literam Do-
minicatem C, primamque diem lunse cum
octava Celebris, atque octavam Octobris
cum feria sexta cpincidisse : unde certo
certius efficeret, si vera esset nostra hypo-
thesis, ad annum 1081. necessario refe-
rendas esse literas quarum tempus inqui-
rebatur.
Nolim tamen quis credathasc ita a nobis
esse proposita, ut si ex notis chronologicis
inter se comppsitis vitium aliquod depre-
hendatur, continue Chartam interpolatam
pronunciet, aut falsam esse definiat. Ma-
xima enim tametsi habenda est ejusmodi
notarum ratio ad judicandam Diplomatum
veritatem, nemo est certe qui in iis exscri-
bendis non agnoscat quam facillime posse
vel diligentissimo notario incaute notulam
arithmeticam excidere, quam et superad-
dere perinde facile est. Quid si vero ne-
gligenliores fueririt vel audaciores ii, qui
Instrumenla ilia exseripserunt ? Necesse
est ab iis sive consulto, sive per incuriam
nonnulla esse immutata et prastermissa.
Idcircone suppositia censebis, etsi suspec-
tam in hac ipsa re habere eorum fidem vel
diligentiam liceat? In affirmando itaque
lardus et circumspectus, in negandp par-
cior et religiosipr esse debet, quisquis
erroris vel temeritatis notam sibi inustam
nplil. Dum enim erratum evincatur, tam-
diu incertum manet vitiumne sit notarii,
an ipsius propria computandi methodus.
Porro non eamdem apud omnes usu re-
ceptam fuisse fidem facjunt, praBter Diplo-
mala in dissitis prsesertim locis asservata,
varia qua3 in variis regionibus obtinuere
annorum, indictionum, regnorum exordia,
ut validis arguments non ita pridem os-
tensum est, atque in nostro opere ad yo-
Fact, des Rel.
de Gomp.
cem Annus observatum; unde nee in iis-
dem locis certain ratamque fuisse inter
Notaries numerandi rationem perinde col-
iigitur. Qua3nam vero ilia fuerit temporis
nota, qua3ve ejus origo, quis certo decla-
ret ? Nemo sibi adeo confidat, ut nihil hac
in re esse existimet quod suam fugerit
scientiam ; eoque magis, quod scioli qui-
dam Notarii, ut specimen diligentise darent,
notas chronologicas congerebant pro suo
captu,, qua3, cum a communi usu, ut plu-
rimum, discreparent, conciliantur diffici-
lius. Miranda itaque est quorumdam im-
prudentia, qui, Artis diplomaticas ignari
et plane rudes, inspectis, fortasse nee
satis attente, aliquot Instrumentis, ea spu-
ria ambitiosius pronunciant, in quibus
nsevum aliquem se. deprehendisse temere
ppinati sunt. Cave ab iis exigas ut, quibus
id probent, afferant rationes: negasse
ipsis vicisse est; commode prorsus ut,
dum suam inscitiam tegunt, habeant nihi-
lominus apud imperitos opinionem scien-
tise. Nihil autem moror homines illos im-
ixvn
providos, ne quid pejus dicam, qui de
Literis bene meritos se putant, si monu-
mentis omnibus, qua? vetusiatem aliquam
pra3ferant, falsi notam aut suspicionem
asperserint. Quo animo ferendus ille sit,
qui suam in alios improbitatem transfe-
rens, ea sludiqse ab inepto calumniatore
corrogat et misere describit, quae odium
ipsis et invidiam importare posse arbitra-
tur? Bene vero, quod par pari referre
religio est,id genus objiceretur criminum,
ad qua3 diluenda, si potuisset, nihil non
debuisset movere: tristem certe sustineret
notam, qui mutato nomine de se fabulam
narravit.
Nunc ejus quam in exppnendis vocabulis
servamus methodi ac distributionis ratio
reddenda est. Quanquam is sit Glpssarii
nativus prdo, ut singula verba serie lite-
rarum disponantur, idque videatur exigere
Lectoris commodum ; tamen ab eo inter-
dum recedere necessarium rati, etymolo-
gicum ordinem prsetulimus. Sunt etenim
voces quamplurimse ita inter se apta3, et
connexa3, ut sibi invicem facem prseferant,
qua3, si disjungantur, plurimum luminis
amittanl necesse est. Alia3 sunt qua3 suis
Ipcisdistributa3,cumunatantum aul altera
litera, quod a diversis notafriis conscripta3
sint, differant, operis molem prseter mp-
dum et utilitatem auxissent : singulis
quippe sua subjungenda fuisset interpre-
tatio, novisque momentis firmanda, qua3
sine Lectoris dispendio omitti possunt,
dum ad suam revocantur originem. Ele-
mentum vero si quisignoret, huic etiam
consultum vpluimus, illud, ubi voces rur-
sus sup ordine occurrunt, indicantes. Iis
auctoritatibus inducti, et, quod multo ma-
gis est, prseeunie CANGIO, secuti sumus
quern ipse sibi praescripserat ordinem, a
quo vel tantisper divertere nefasduximus.
Et recte quidem, cum id fieri non posset,
nisiquaBOptimedigesserat perverteremus;
quod alienissimum erat a nobis qui, etiam
iiaavos aliquos ubi deprehendimus (Auclo-
ris dico non Typographi,) ipsis, ut ita lo-
quar, tribuimus honorem. Ne cui enim
injecta forel vel tenuissima suspicio teme-
rariam manum in opus CANGII nos immi-
sisse, quod emendandum existimavimus,
non quidem delendo, sed subjecta adnota-
tiuncula corrigendum monuimus.
Eodem consilio, et quo magis nostra
adversus CANGIUM pateat summa reverentia,
quicquid nostrum est notis distinguimus :
hanc^[ prseponimus vocabulis de novo ad-
ditis; explicationes, quibus aut apertius
CANGII sententia explanatur, aut emanda-
tur ppinip, manus^^*indicat; uncinis [ ]
denique includuntur qua3in ipso contextu
inserenda judicavimus. Id praeterea postu-
labat debita Lectoribus fides, quibus alio-
qui fucum facere voluisse videremur. Dum
enim nostra ab iis qua3 sunt CANGII secerni
nequeunt, periculum est ne ipsi quod nos-
LXVIII NOVA PR^FATIO.
trum est peccatum falso affingatur, vel,
quam ipse solus meretur laudem, earn
nobiscum communem esse existimet. HBBC
neglecta cautio est, neque certe necessa-
ria,, ubi reindicationes aliquas emendavi-
mus : v. g. ad vocem Dies palmarum,
Ramis palmce indicabatur, a qua iterum
Lectorem ad Dominica palmarum remit-
tebat CANGIUS : ultimam vocem, secunda
omissa, sine praBvia monitione indicavi-
mus. Alias sunt quas censuimus minime
delendas, tametsi designate voces notatis
locis non reperiuntur: exemplum habesin
voce Exscaritus, quaB in Scarire rejecta
non apparet. Id fortassis incuriaB quis
ascribat; immerito sane, cum ex consulto
factum sit. Hanc, el si quaB sunt aliaB,.pro
certo legerat CANGIUS, qua? rursus proinde
Lectori possunt occurrere, cui haud ingra-
tum fore existimavinius, si ea ratione ex-
peditiorem viam non tolleremus ad vocis
nptionem retegendam. Supervacaneum
itidem putavimus cpmmonere Lectores de
iis capitibus, qua3, in editione Francofur-
tensi perperam disposita, suis locis resti-
tuimus: id quippe factum vitio oscitantis
Typographi, non CANGII qui, in Appendice
ad calcem Glossarii mediaB et inflmaB GraB-
citatis edita, quid cuique loco esset repo-
nendum diligenter docuerat.
Lectoris commpdo plilitatique servire
cum nobis animo imprimis fuerit proposi-
tum, vocabula, quibus multiplex subest
significatio, variis numerorum notis dis-
tincta voluimus, ut cernere est in vocibus
Absida, Commenda, etc. ad quas sicubi
amandatus fueris, habebis certe gratiam
quod ita libi consultum sit, ut unp cons-
pectu vocem percipias quam rescire tua
interest. Non minoris est commodi quod,
cum vox varie effertur, nee in eodem vo-
lumine qccurrit, turn ejus interpretatio-
nem subjunxerimus: a3gre enim palitur
Lector sibi properanti, nudamque vocis
inquirenti nolionem, uno frustra tentato
volumine, evolvendum alterum proponi.
Eadem de causa, ut statim nempe Lectoris
oculps feriat vox, cujus sensus enodatur,
maxime ubi prolixior erat laudata auctori-
tas, hanc grandioribus literis excudi jusse-
ramus: at melius deinceps re consulta,
cum satis esse animadverteremus, si a
grandiori inciperet, post initia tomi primi
destitimus incoepto. Gratum fore perinde
confidimus quod unaqua3que litera eodem
quo C03pit volumine, desinat. Unum hie
pra3monere etiam vqlo, de industria nos
ita yolumina distribuisse, ut ab iis, quibus
usui sunt pptius, quam ornatui, facile
tractari possint: experti enim didicimus
quam grave sit Lectori librorum quoti-
diani usus magnitudine et pondere pbrui.
Plura non congeram, ne in venditando
labore nostro, commendandaque nostra
diligentia immpdicus videar.
Si quis vero in iis criticum agat, in qui-
bus CANGIUM ducem sequimur et defenso-
rem| habemus, nos cum tanto Viro errare
patiatur, non pudebit certe. Ultro itaque
agnoscimus aliqua esse verba, quaa, cum
intelligentigs nostraB vim ac nolionem fu-
giant, non explanamus. Fatemur haud in-
viti nonnullaconjecturis tantumilluslrari;
multa quippe habemus, qua3 sequi facile,
affirmare. vix possumus. Confltemur in-
genue barbaras quasdam voces et a Latin a
lingua prorsus abhorrentes ex Scriplori-
bus sequioris asvi a nobis esse interdum
descriptas; id autem Lectoris emolumento
factum quis neget, si easdem Latine ut-
cumque redditas uspiam reperiat ? Ex edilis
prsesertim libris alias exscripsimus voces
pessime corruptas, ne moram qualem-
cumque ad majora festinanti injiciant,
aut etiam ut quse fuerit temporis vel
loci dictio innotescat. Hsec fecisse si
culpa est, fecimus auctpritate et exem-
plo CANGII, cujus vestigiis institisse glo-
ria3 ducimus. CaBtera quaB nostra qua-
liacumque sunt, ad severiorem trutinam
revocari non gravabimur: quinetiam Eru-
ditos omnes ex animo obsecramus, ut sin-
gula diligenter perpendant; et si quid fal-
sum, aut minus apposite dictum, emendare
paratos benigne admoneant: si quid omis-
sum, multa autem esse non diffitemur,
sua additairienta opportune nobiscum com-
municent, utriusque beneficii nos memo-
res habebunt et praBconesin supplemento,
quod post edita posteripra duo volumina,
jam magna ex parte disposita, paramus;
in quo et nos ipsi npnnulla quaB in hacte-
nus excusis cprreclipne aut aperliori ex-
plicatione indigere visa sunt, corrigere et
fusius explicare conslituimus, inpraBsen-
tiarum ad calcem cujuslibet tomi errato-
rum typographicorum indicem attexere
contenti, iis etiam praBtermissis quaB facile
expleal Lector.
.Propriis locis tametsi adscripta suntsin-
gulorum nomina quorum ope adjuli Edi-
tipnem hanc locupletavimus: rursum ni-
hilominus in grati animi testificatipnem
principes hie appellandos decrevimus.
Quantum iis praBsertim debeamus, qui se-
quioris temporis Scriptores undequaque
summa cum sedulilate cpnquisilos in lu-
cem publicam doclissimis commentariis
instructos emiserunt, si quis nesciat, una-
quaBque operis nostri pagina docebit. Quos
inter imprimis commemorandi celeberrimi
illi e Societate Jesu HAGIOGRAPHI, qui opus
immensum de Sanctorum omnium gestis
eadem qua inchoatum diligentia et erudi-
tione prosequuntur. Laudandus etiam praB
caBteris Vir doctrina cum paucis cpnferen-
dus LUD. ANTONIUS MURATORIUS, cujus cum
Sociis Palatinis spectanda sagacitas in
eruendis ex vetustis scriniis Rerum Itali-
carum monumentis, et in iis illustrandis
praBdicanda eruditio. Ad nostrum institu-
tum propius accedunt Regum nostrorum
 NOVA PBJ3FATIO.
Ordinationes quas.colligere, digerere no
tisque locupletare susceperat vir Juris Le-
gumque scientia maxime conspicuus
EUSEBIUS DE LADRIERE ; quern mors Literatis
semper pramatura, dum earum vplumen
alterum sub praBlp sudabat, eripuit. Suc-
cessit in opere vir accuratissimus DION.
FRANCISCUS SECOUSSE qui, tertio jam evulgato
volumine, editioni indefesso studio allabo-
rat. Dicere nihil opus est quam uberem
demetendam messem nobis suppeditarint
Sodalium nostrorum EDMUNDI MARTENE ET
URSINI DURAND Thesaurus Anecdotorum,
Amplissima eorumdem Collectio, et edita
a RYMERO Acta publica regni Anglise : id
satis pstendit ipsa librorum inscriptio. At
vero inter homines eruditos qui opera et
consiliis adjumenta benigne et liberaliter
nobis prabuerunt, familiam ducere debet
vir eruditionis et humanitatis eximiaB,
Magni Peirescii, ut yerbo dicam, dignissi-
mus ha3res Illustrissimus HENRICUS JOSEPHUS
THOMASSIN DE MAZAUGUES in supremo Provin-
ciae Senatu Prasses, qui in gravioribus
negotiis etsi occupatior, plura tamen cum
ex editis, turn ex ineditis propria manu
descripta nqn submisit tantum, sed et as-
sidue submittit. Non reticendus nobis est
vir clarissimus Luooyicus AURRET, qui Dom-
barum Principatus historiam dum adornat,
plurima studipse perlustravit tabularia,
ex quibus qua3 in rem nostram occurrebant
diligenter exscripsit, et nobis perurbane
communicavit. Nee postremo censendus
est loco vir utilis et immensi laboris Dom-
nus THOMAS LE FOURNIER S. Victoris Massi-
liensis Benedictinus, qui nullum ejusdem
urbis, veteribus monumentis refertissima3,
pra3termisit archivum, cujus forulos sedu-
lus non evolveret, ad nos transmissurus
PRSFATIO
LXIX
qua3 in operis nostri profectum cedere
intellexerat. Temperare non pqssumus a
commemorandis clarissimis viris CLADDIO
SALLIER, Bibliothecse regiaB eruditissimo
Custode, qui consulendorum librorum
copiam facillime nobis pro sua humanitate
fecit: JOANNE LE BEUF Ecclesia3 Autissio-
dorensis Canonicp et Succentore, rerum
minime tritarum indigatore sagacissimo :
ADRIANO MAILLART et JOANNE LUDOVICO BRIT-
NET consultissimis in Senatu Parisiensi
Patronis : viro Academico DE LA CURNE DE
SAINTE PALATE non solum amicitia, sed
etiam studendi genere nobiscum conjunc-
tissimo, quippe qui illustrandis vocibus
Galliarum obsoletis solerter diligenterque
incumbit; quos omnes ad npstra studia
juvanda omni tempore paratissimos ex-
perti sumus.
Tene vero, qui nos tot ac tantis bene-
llciis obligates tenes, doctissime LANCELOT!,
taceamus? Te praBtermittamus illaudatum
qui non monumentorum manu exarato-
rum dumtaxat, sed et ejus, qua tu polles,
multigenaB eruditionis subsidio, opus nos-
trum non secus ac fetum proprium pro-
movere studuisti? Nihil quippe tuum est,
quod non sine invidia communices.
Pra3fationem nostram excipit Epistola
Baluzii ad V. Cl. Renaudotum de vita et
morte CANGII : quse cum accuratissimse
historic loco sit, et a viro magni nominis
Gangiique familiarissimo conscripta, ab
instituenda alia supersedimus. Ejusdem
CANGII Epitaphium, Librorumque ab eo
editorum catalogum, atque illius efflgiem
nunc primum exhibemus, ne quicquam
quod ad tanti Viri memoriam spectet, a
nobis desideretur.
XVII
 EPISTOLA
STEPHANI BALUZII TUTELENSIS
AD VIRUM CLARISSIMUM
EUSEBIUM RENAUDOTUM
DE VITA ET MORTE CAROLI DUFRESNII CANGH.
EXTINCTUS his diebus amicus noster sum-
* Charles Du-
fresne seigneur
mus* CAROLUS DUFRESNIUS CANGIUS id a nobis
du Cange. exigit, EUSEBI CARISSIME, ut amicitiam nos-
tram, quam si vera fuit, uti certe fuit,
firmam et perpetuam praestare ei debui-
mus, integram erga defunctum conserve-
mus, et pro nostra yirili elaboremus ut
posteritas scire possitquis fuerit vir ille
cujus nunc exitum deflemus. Itaque cum
inter nos de ea re colloqueremur, tuque,
ut assoles, virum multis laudibus extu-
lisses, ego vero dixissem decrevisse me
aliquid scribere de vita ejus, qui ilium
non solum publiee, ut verbis utar Plinii,
sed etiam privatim, quantum admirabar,
tantum diligebam, tu non solum laudasti
consilium illud meum, sed eliam hortatus
es ut id quamprimum efficerem. Pareo
lubens hortationi tuse. Hsec ergo sunt qua3
scire posteros volo.
Ortus est CAROLUS, uti domesticis memQ--
riis compertum habemus, ex anliqua et
nobili gente Dufresniorum apud Samaro-
brivam Ambianorum clarissimam civita-
tem in provincia Belgica secunda; eaque
gens clarioribus quibusque ejusdem urbis
ac circumpositae regionis familiis inserta
est per connubia et affinitates. Non immo-
rabor in recensendis GAROLI majoribus,
cum neque genealogiam texere velim, nee
satis otii mihi concessum sit ad excurren-
dum per memoriam eorum. Illis virtute
sua, absit verbo invidia, praeluxit CAROLUS ;
* Froideval.
ad quern festinans, de patre pauca dicam.
* Beauquesne. Fuit is Ludovicus Dufresnius Toparcha*
Frigidse-vallis et Prsepositus* Belliquercus,
quic splendida est administratio in ea Bel-
gic38 secunda? parte quam posterior selas
vocavit Picardiam, vir ut ex filio audivisse
me memini, doctus, et bonarum literarum
amantissimus, et qui Graecse quoque eru-
ditionis expers non esset. Duo ille matri-
monia expertus est. Ex priore tres liberos
babuit, Hadrianum, qui ei in magistratu
Belliquercus successit, Joannem Advoca-
tum in supremo senatu Parisiensi, et Lu-
dovicum medicum, omnes doctrinse et
eruditionis fama claros. Ex iis ego Joan-
nem novi, virum bonum, gravem, pru-
dentem, juris civilis ac municipalis, ut
etiam lucubrationes ejus edita3, quse in
omnium manibus versantur, ostendunt,
peritissimum, isthic Lutetise defunctum
ante aliquot annos. Ex posteriore, quod
anno MDCVI. postrid. Eal. jul. contraxit
' De Rely.
cum Helena* Relya filia Ludovici Relyi
Toparcha3 * Framicurtis et Margarita? Fos- ' Framicourt.
sea3 ex nobilitate Normannica, tres quo-
que habuit, Michaelem et Franciscum ins-
tituti Societatis Jesu professores, omnibus Vide familias
honoribus in ea functos, et hunc CAROLUM. Picardise Adria-
Optimas ha3C matrona, ut hoc quoque ni de la Mor-
liere pag. 323.
detur memorise insignium yirorum, orta
erat ex vetere et illustri familia Relyorum
apud Atrebates : quse, praBter ceteros, aavo
Caroli VIII. Regis Francorum protulit
virum magni per eas tempestates nominis
Joannem Relyum Episcopum Andegaven-
sem. Ipsa vero ex postremo puerperio
mortua est anno MDCXIII. prid. Non. Mart,
decimo die postquam peperit, annum
agens setatis suse trigesimum secundum.
 BALUZII EPISTOLA.
CAROLUS igitur, ut ad id redeamus unde
digress! sumus, in lucem editus est apud
Samarobrivam anno MDCX. xv. Kal. Januar.
circa horam septimam matutinam; eodem-
que die gratiam Christi consecutus est in
* Saint Fir- Ecclesia parochiali sancti* Firmini quam
min a la Pierre.
vocant ad Petram. Prima studiorum rudi-
menta posuit in Collegio Ambianensi Pa-
trum Societatis Jesu; apud quos certum
est eum, licet admodum puerum, magnam
diligentiaB doclrinaBque laudem esse adep-
tum. Turn ad celebrem academiam Aure-
lianensem missus ut juri discendo daret
operam, postea in Advocatorum ordinem
cooptatus est Lutetise anno MDCXXXI. v. Idus
Augusti; ac mox in patriam reversus, cum
se totum dederet studiis bonarum lilera-
rum, brevi ad famam pervenit, laBtante
multum patre ac gaudente quod talis ei
filius obyenisset. Excessit ille e vivis sep-
tuagenarius anno MDCXXXVIII. v. Idus Januar.
assidente ei per omne tempus morbi,
quod annuum fuit, CAROLO amantissimo
filio. Hac conjunetissima, jucundissima,
et utilissima societate contentus CAROLUS
hactenus de nuptiis non cogitaverat. Sed
turn, cum ei amici suaderent ducendam
esse uxorem, pluresque ei generosaB
* Du bos, sei- puellaB offerentur, praBtulit Catharinam*
gneur de Dran-
court. Bosiam Drancurtiam splendidis natalibus
apud Ambianos ortam, eamque duxit anno
MDCXXXVIII. xiv. Kal. Augusti. Credunt pleri-
que obesse literarum culture vinculum
conjugale, eamque esse studiorum ratio-
nem ut ab iis tantum tractentur qui cseli-
bem vitam ducunt, qui libero lectulo, ut
Cicero aiebat, utuntur, id est., nullis impe-
dimentis,nulla rei familiaris aut liberorum
educandorum cura distinentur. CANGII ta-
men studiis nihil morse aut tarditatis attu-
lit uxor, quam ex animi sui sententia
habuisse eum bine liquet, quod per quin-
quaginta et quod excurrit annos una
vixere concordia admirabili. Superest
* O&iit xrv.
Kal. Aug. an. etiamnum singularis exempli femina * in
1694. liberorum subsidium simul et solatium.
* Tresorier
general de
Anno dein MDCXLV. iv. Idus Jun. Qua3Stura3*
France. dignitate ornatus apud sups, earn retinuit
donee Samarobrivam relinquere decrevit
ob pestilentiam qua? illic grassabatur, ut
Lutetiam in hanc sedem studiorum se cum
uxore, liberis, et libris transferred Anno
itaque MDCLXVIH. captum ab eo est consi-
lium quod nobis totique reipublicse litera-
ria3 maximas cqmmoditates attulit. Nam
turn, quod in aliis urbibus contingere ne-
mini potest, paratum habuit omne genus
librorum seu manuscriptorum seu typis
editorum, cum ei omnes bibliothecse turn
publics turn privata3 paterent, nemoque
esset qui non cum illo lubenter communi-
caret quicquid ei poterat esse conducibile
et utile ad perficiendas perpoliendasque
lucubrationes suas. Etiam summi in repu-
blica viri ei impense fayerunt, adeo ut
affirmare liceat nulli alii homini private
LXXI
majorem honorem habitum ab illis fuisse.
Viginti annis islhic nobiscum vixit, semper
studens, semper aliquid scribens. Hinc Cin-
nami historia, bine annales Joannis Zonaraa,
descriptio Constantinoppleos et familiarum
Byzantinarum, Glossaria mediae et infima?
Latinitatis et Gra3Citatis, et Chronicon Pas-
chale siye Alexandrinum; cui edendp dum
incumbit, incidit in hunc gravem acdiutur-
num morbum qui nobis eum abstulit. Fuit
hie morbus urina3 crebra cupiditas, sed
magna difflcultas, quam dysuriam vocant,
qua is extinctum quoque patrem suum
meminerat. Ea autem laborare primum
coepit iv. Idus Jun. hujus anni adeo gravi-
ter ut per decem dies continues necessario
indiguerit ope chirurgi ad exonerandam
vesicam ejiciendamque urinam. Turn in-
duciaa per aliquot menses, sed parum
tutas, parum firmaa. Nam mox bellum, et
illud quidem saBvum et atrox, xvi. Kal.
Seplembr. Intellexit vir prudensimminere
sibi fatalem ac supremum diem. Itaque
transactis inter manus medicorum aliquot
diebus cum summis doloribus, quamquam
nondum desperatus, accersiri sacerdotem
jussit; eique sua peccata erroresque suos
placide sedateque confessus, sacra se Cor-
poris Domini nostri JESD CHRISTI commu-
nione muniri postulavit. Quod ei datum
in. Kal. Octobris. Gravescere interim yale-
tudo ejus; etinordinati quidam borridique
rigores indicio fuere abscessum alicubi
latere, qui mox deprehensus est in regione
renum. His accessit febris continua du-
plici tertianaB vebementissimaB conjuncla
et sitis ardens. Inter ha3c tamen tormina
ac noctes insomnes gravesque et alvi pro-
fluvium dirissimum, nam ha3C quoque
mala aliis accessere, retinuit constantiam
dignam viro forti, Miratus esses, si inter-
fuisses, qua patientia hanc ipsam valeludi-
nem toleraverit, ut dolori restiterit, ut
incredibilem immptus opertusque transmi-
serit, ut uxorem liberosque afflictos con-
solatus sit, moriendum esse cunctis dicti-
tans, et sibi aclam longam setatem, ad
quam pauci admodum pervenirent. Amicos
eliam, cum dolores remittebant, admit-
tens, suaviter et comiter ut antea excipie-
bat, nulla ferme mentione malorum suo-
rum, tamquam vereretur vir oplimus ne
illis molestiam exhiberet per commemora-
tionem eorum. In ilia animi tranquillitate
ac securitate, sana semper mente, etiam
usque ad extremum anhelitum, cum yideret
adesse sibi supremum diem, viatico se
instruxit et extrema unctione xvi. Kal. Np-
vembris. Post quse uxori ac liberis valedi-
cens, tamquam moriturus, eis benedictio-
nem suam peramanter impertiit, eosque
amplexalus, ad extremum hprtatus est uti
post mortem suam concordia inter ipsos
esset perpetua quemadmodum se vivo
fuerat. Inter has cpgitationes et eas quse
Christiano homini in mentem venire so-
LXX1I BALUZII EPISTOLA.
lent cum proficisci parat ad Deum, cum
dolores semper acres essent et vehemen-
tes, deficerentque vires, placida compostus
pace quievit x. Kal. Novembr. circa horam
sextam vespertinam, et vm. Kal. sepultus
est in Ecclesia sancti Gervasii, magno con-
cursu eorum qui dediti sunt studiis litera-
rum. Annum octavum et septuagesimum
explevit in altissima tranquillitate, pari
veneratione. Firma et incorrupta valitu-
dine per quinquaginta et quinque postre-
mos annos vita3 suae usus est donee is
morbus eum corripuit. Liberos ex uxore
habuit omnino decem, sex masculos, femi-
nas quatuor. Ex his hodiesupersunt mares
duo, femina3 totidem. Philippusnatu major
est Francia? QuaBstor apud Pictavos. Alter,
cui Francisco nomen est, nondum elegit
vitse statum. * Calharina et Joanna juxta
turf inp&' matrem et fratres sunt. * Quod si habitum
quoque cjus posteri noscere velint, statura
fuit
paulo infra mediocrem, capite apto,
sunt tine oculis vcnustis et igneis, decorus aspectu,
fprma dcnique pra3stantissima, et specie
liberali. Sanguis etbilis in eo pra3valebant,
mirabili temperatione ad morum facilita-
tem et comitatem, et ad excellendum in
iis studiis in quibus se exercuil.Robustum
in tenui gracilique corpore fuisse hsec res
probat quod in ambulationibus, quantum-
vis longis, ne in estate quidem fatigabalur,
neque quietem poscebat. Opibus nimiis
non gaudebat, speciosa3 contigerant; ne-
que unquam majores concupivit, dictitans
iis contentum esse debere hominem litera-
tum qua3 victum et vestitum darent libera-
liter et sumptus ad emendos libros. Ami-
cos, quosmultoshabebat, ex animo amabat,
observantia et officiis retinebat. Inimicos,
si quos habuit, contempsit. Toto vitse tern-
pore a3quabilis, nulli molestus, nulli gravis
totum se pra3bens iis qui ejus opem implo-
rabant, facile communicans fructus studio-
rum suorum, et ad bene merendum quam
reposcendum propensior.
Factum est, EUSEBI CLARISSIME, quod im-
perasti. Habes imaginem senis optimi
meo penicillo adumbratam. Habes heic
expressa signa virtu turn ejus. Et quam-
quam monitore non indigeas, quippe qui
quodidie exempla bene viyendi pra3bes iis
qui rectam semitam sequi volunt hortor
tamen te ut semper intuearis in hanc ima-
ginem, semper illius memineris qui te et
diligebat et plurimi faciebat. Vale.
Luted® Parisiorum Kal. Novembr. MDCLXXXVIII.
SI8TE VIATOR
ET BENE PRECARE EXTINCTO HEU ! IBIQUE 8EPULTO
CLARISSIHO VIRO Legitur in
CAROLO DU FRESNE DOMINO DO CANGE,
NOBILI APDD AMBIANOS STffiPE ORIUMDO,
FRANCIS QU^STORUM IN AUBIANENSI PRJ2FECTCRA
PR^SIDI ;
QUEM SI NOVERIS, VIRUM NOVERIS,
CANDIR1S UORIBUS, INGENIO SUATI, JUD1CIO SAGACI,
ET EXQUISITO,
CAPACI ANIMO, ET SUMMA ERUDITIONE REFERTOJ
QUI EXIMIA
ET HINIHE FUGATA ERGA DEUM REL1GIONE AC PIETATE,
BLANDA ERGA SUOS CBARITATE,
CONSTANTI ERGA AHICOS FIDE ET OBSEQUIO;
FACILI ET LIBERALI ERGA LITTERATOS DOCTRINE
COMMUNICATIONS,
SINGULARI ERGA OMNE8 COMITATE ET BENEVOLENTIA
OMNIUM S1BI AMOREM DEHERU1T,
ET MAGNAM SIBI PARAV1T TUM VIRTUTIS TUM 8C1ENTI/E
EXISTIMATIONEM.
QUANTUM ILLI LITTERS DEBEANT ABUNDE TESTANTDR
LIBRI COMPLURK8
IN PUBL1CUM COMMODUM AB EO EDITI ET EVULGATI,
REI ANTIQDARI^: SCIENTIA HAUD VULGARI RESPERSI.
NATUS XV. KAL. JAN. AN. M. DCX.
OBIIT X. KAL. NOV. AN. M. DCLXXXVIII.
 DD. CARPEMRII PMFATIO I GLOSSARIUM NOVUM.
In publicum ecceprodit Supplementum,
quod certe prodiisset jam diu, si eonflatum
esset tantummodo e schedulis, post vulga-
tam Glossarii postremam editionem, dili-
genter a me collectis, ut legitur in Praefa-
tione Celebris illius libri, cui titulus: L'art
de verifier les dates, etc. Sed exile ac jeju-
num volumen hinc profecto emersisset:
nihil enim aliud sunt schedule ista3, quam
animadversiones nonnullse in Glossarium
Cangii, additamenta qusedam paucula,
eaque ut plurimum interpretations in-
diga, e libris aliquot editis, aut vetustis
eruta membranis; qua3, cum ad literas
jam prelo mandatas saBpius pertinerent,
loco suo inseri in nova editione nequa-
quam potuerant. Hse autem,qualescumque
sint, schedularum reliquiaB, cujusnam
erant? Illius nimirum, qui editionem ab-
solverat solus, et Supplement! conficiendi
curam in se receperat. Hoc itaque confeci:
ipsa operis inspectio Auctorem aperte ar-
guit. In eo quippe vix unum, ut ita dicam,
articulum offendas, quern non aut suppe-
ditarint aut illustrarint Regesta turn Char-
tophylacii regii, turn Parlamenti, et Came-
ra Computorum, vel Bibliotheca3 regia?
manuscripti codices. Porro, quis tot vete-
rum monumentorum pulverem abstersit,
ut inde, quicquid ad rem suam faciebat,
exlruderet; nisi is, cui subministrati sunt
codices, qui illos exscripsit et sua manu
descriptos penes se etiam nunc habet?
Testes appello Vires probatissimse fldei,
qui, dum me inviserent, hos etiam ad
Supplementum apparatus ob oculos non
semel habuere. Illos advoco similiter,
quos in communicandis mecum iis volu-
minibus faciles et humanissimos perpetuo
expertus sum. Sed testibus nil opus est,
ubi controversiam, si quis sit controver-
sial locus, plane dirimitRescriptum regium
anni 1738. quarti scilicet post Socii mei
Parisiis discessum, quo DD. Procuratori
Generali mandatur, ut Regesta Chartophy-
lacii, cui asservando pra3est, apud me le-
genda mihi commodaret, his verbis:
Depar le Roy.
Notre ame et feal le P. Carpentier re-
ligieux de la Congregation de S. Maur,
ay ant besoin pour continuer le Glossaire
de Du Cange, d'avoir communication des
registres qui sont au Tresor de Ghartres,
Nous vous mandons etordonnons de lui
donner communication desdits registres
et meme de lui en faire delivrer les ex-
traits qui pourront lui etre necessaires
pour son travail, pourvu qu'en iceux il ne
se trouve rien de conlraire a nos droits et
a ceux de notre couronne, Si n'y faites
faute, Car tel est notre plaisir. Donne a
Versailles ce 10. Juin 1738.
Signalum, LOUIS.
Subsignatum, MAUREPAS.
Superscriptio : A notre ame et feal Con-
seiller en notre Conseil d'Etat notre Pro-
cureur General en noire Cour de Parlement
a Paris.
Quanta urbanitate isthaBc Regesta usque
ad Garolum VIII. ubi laboriosaa huic lec-
tioni finem imponendum censui, mihi suf-
fecerit Vir Literarum amantissimus, patro-
nus Literarum, ac pra3sertim horum om-
nium, quas ad Historiam gentis npstrae
spectant, peritissimus, numquam satis erit
a me celebratum.
Cameram Computorum Insulensem pra3-
termitto, cujus perscrutandse non mqdo
fautor, sed et adjutor beneficus fuit, illius
Curator dignissimus D. GODEFROY; sileo
Bibliothecam et Archiva S. Petri ejusdem
urbis, quorum forulos mihi aperuit Vir
simili erga me benevolentia ac singulari
comilate D. Abbas DE VALORY, tune (anno
1737) hujus ecclesiaa Decanus, dehinc Pra3-
positus, cui et multa e vetustis membranis
ab ipso descripta debere me lubens fateor
et laudi ducq. Taceo Tabularia domus pu-
blica3 Abbavillensis, ecclesiae S. Vulfranni
et prioratus S. Petri,-quse periustrandi fa-
cultas mihi quamhumanissime concessa
est ab iis, quibus commissa erant anno
1741. Memorandis supersedeq libris editis;
et qui post editionem Glossarii prodiere in
publicum, et qui ante prodierant, necdum
fuerant evoluti: dubitabit, opinor, nemo,
quin singulos perlegerim. Quid jam restat
in ditissimo Supplementi fundo, quod pos-
sit CollegaB mei nomine repeti, quodque
summo jure meum non sit?
i\on minus vere dicam, qua3 mea sit in
LXXIY GARPENTERIt PR^FATIO.
prsecedenti Glossarii editione legitima por-
tio. Tertulliani pperibus illustrandis jam a
quinquennio, ni fallor, insudabam, cum a
me din reluctante impetratum est, ut
novo labori, qui parum arridebat, totum
me dederem. Statim tentavi quid possem
in eo studii genere. Adornatis jam a D.
TOUSTAIN tribus primis literis, iisque etiam
auctis a D. D'ANTINE, inserui voces qua3 su-
pervenerant ; mox disquisitionem cons-
cripsi de Electoribus, quorum ne memi-
nerat quidem Cangius. Hsec mini fuere
novaB militiaB rudimenta. Turn literas al-
phabeti, quas quisque nostrum exponen-
das sibi assumeret, partiti inter nos sumus:
obtigerunt mihi ex pacto literaB F H K M P
S V W, cum prsefatione operi praBponenda;
quod susceptum pensum reapse peregi.
Edito Glossariiquinto volumine anno 1734.
Collega meus a Superiprihus jussus est
adire monasterium Pontisarense S. Mar-
tini, litera T yoluminis sexti yix ab ipso
tune temporis inchoata. Onus igitur in me
uno recubuit, qui jam potiorem illius par-
tern, ut abunde patet ex partitione supe-
rius dicta, sustinueram. Unus ego absolyi
quod reliquum erat operis. Fidem de his
faciet, si quis dubitaverit, totius operis
exemplar, quod apud Sangermanenses
remansit, ostendit quippe ipsa scriptio
quid ad quemque perlineat.
Quidni advocare fas est laboris mei tes-
tes assiduos DD. BOUQUET, VAISSETE, BRICE,
aliosque, quorum nonnulli supersunt,
justi tenaces amantesque veri, qui soda-
lem suum non satis asquum erga me judi-
caverunt. ^Equior profeqto fuisset Collega
ipse meus, cui, relicto quod plaeebat stu-
dio, socium me addixeram, ut sublevandis
amici laboribusoperamimpenderem. Baud
sane taceret quantum ille, dum conficeret
librum de Arte probandi notas chronolo-
gicas chartarum, percepisset utilitatis, in
instruendaRegum nostrorum chronologia,
ex hac ipsa, quam egomet texueram ex
infmitis propemodum diplomatibus, quam-
que non legendam modo, sed et, si vellet,
exscribendam ultro illi praBbueram.
Vereor equidem ne jactantiae suspicio-
nem incurram, apud hos praBsertim homi-
nes, qui aut confecti a me operis laudem
mihi eripere, aut opus aliud, Alphabetum
scilicet Tironianum, de quo pluribus hie
disserere abstineo (i) elevare scriptis ma-
levolis conati sunt. Sed bona illorum pace
dicam, ha3C me fusius ideo persecutum
esse, ut consulerem famse, quam nemo
sapiens neglexerit, bonamque inter hones-
tos viros existimatipnem, cujus semper fui
studiosus, consequi possem. Etenim rnea
(1) Etsi plura sint quse rescribere possim ad
Epistolam D. T. Diario Eruditorum an. 1756. mens.
WTart. insertam. Vid. tantum quse de Alphabeto
Tironiano dicta sunt, sive in Mercuric Franciae
an. 1747. mens. Sept. pag. 26. sive in jam laudato
Diario an. 1755. mens. Oct. pag. 2028.
plurimum interesse duxi, ut palam cons-
taret egressum me ob infirmam valetudi-
nem e Congregatione S. Mauri, tempus
non indecpre consumpsisse in otio, immo
publics utilitati contulisse; utinam et Re-
ligionis emolumento, cujus venerandi ritus
passim proponuntur et illustrantur, ul in
Glossario, sic et in Supplemento.
De Supplemento isto nunc dicendum in-
cumbit: rem paucis expediam. Namque
cum nemo sit in orbe literato, qui Glossarii
Cangiani ulilitatem non agnoscat ejusdem
supplementum exutilitatecommendare su-
pervacaneumfpret.Scire igitur sufflciat, pro
norm a mihi fuisse institutam a Cangip ra-
tionem in exppnenda vocum significatione,
rebusve elucidandis; et qusecumque in
Glossario, sive emendatione sive explana-
tione indigebant, accurate esse emendata,
aut rectius, quantum pptui, explicata:
quod vocabulo Adde significavi. Satis sit
monere Lectorem in Supplemento nova
quamplurima proferri, unde GLOSSARIUM
NOVUM inscribere licuit, quse ad mores im-
primis nostrps, ad jura regia privatave, ad
feudorum originem et naluram, ad debita
erga dominps vassallorum officia, ad jus,
maxime Gallicum, in re civili vel criminali;
uno verbo, ad quosvis usus nostratum,
cum ecclesiasticos, turn saBCulares atque
etiam domeslicos, demum ad quaslibet
scientias artesve speclant.
Si quis autem calumniari voluerit, quod
in aggerendis, ut aiunt, auctoritalibus,
sequo profusior esse videar; attendat,
quaBso, novam e singulis lucem emergere,
ex his praBsertim quas suppetunt Scripto-
res Gallici: quippe illa3 vocis aut etymon
palefaciunt, aut diyersam orthographiam
mpnent; consuetudinemaliquam indicant,
cujus nullum alibi exstat vestigium; pro-
dunt nomen, seu loci parum npti aut alia,
quam nunc, appellatione designati, seu
persona?, quam npscere familiarum nobi-
lium interest. Absit igitur suspicio id me
ea mente praBstitisse, ut majorem in molem
opus cresceret: absit ut probro mihi ver-
tatur ambitiosa luxuries; praacipue cum in
his Cangium habeam ducem et exemplar.
Duplex vero Supplement! dos erit;
prima, quod voces Latino-barbaras, nataB
saBpius ex vetere lingua Gallica, voce vul-
gari paternaque explicentur ex instrumen-
Us aBtatis ejusdem; altera, quod consuetu-
dines nostras fere usque ad hsec tempora
exhibeat, ex authenlicis Chartophylacii
regii codicibus ad Carolum VIII. quotquot
sunt, a nemine hactenus eo consilio lectis,
nee usquam fortasse legendis. Argumento
sit, inter caBtera, diatribe, yoci Nobilitatio
subjuncta, de plebeiis hominibus in nobi-
lium ordinem adscitis; in qua tempus
assignatur, quo inducta est in mores nos-
trosstupenda isthaBC mutatio; inquiruntur
ejusce constitutionis causaB; ac demum
quo pacto nobilitas, seu avita seu acqui-
 CARPENTERII PRJEFATIO.
sita, aut amitti aut restitui poterai diligen- praefectis, in qua nihil novi, quod huic dis-
ter inyestigalur.
Ex iisdern regalibus archivis duse pro-
duntur legitimationis literse, quarum utra-
que legibus repugnat et a consuelo jure
abhorret; indequesunt notatu dignissimae:
in his, spurii cum prognatis ex legilimo
matrimonio aequabili jure habentur; in
illis, legitimationis rescript© indigere cen-
sentur nali ex justo conjugio, ea de causa
quod eorum mater octavo aetatis sua6 anno
sacrum religionis velum accepisset, nullo
licet dehinc obstricta voto. Omitto sex-
centa cujuscumque generis argumenta, in
Supplemerito perquirenda.
Alterum Supplement! commodum orie-
tur e Glossapiolo Gallico, quod ad calcem
subjicitur, ex auction editione noyisque
meis additamentis assuto. Brevissimum
quidem illud esl, ac proinde consultu fa-
cilius, cum voci obsolete aut detorlo sensu
acceptae, simplex tantum et aperta signi-
ficatio subjungatur; quse nihilominus pro-
bandane, an rejicienda sit, penes Lectpris
judicium manet, si locum, ubi vox ipsa
exstat, adire velit, aut in Supplement©,
hac nota Sup. indicate, aut in Glossario,
quoties notam non inveniet. Et hoc de
Glossario Latino, dictum quoque velim,
cum voces infra et supra accurrunt, qui-
bus ilia, quae in Supplement© requirenda
sunt, monstrantur.
His omnibus accedunt varii indices, de
quibus agam post monitum a Cangio iis
praemissum ; et quid in ipsis seu mu-
tare seu addere visum mini sit, ibi de-
clarabo.
Ne quid autem tanti Viri pereat, Can-
gium intellige, ejus Dissertationem de Im-
peratorum Constantinopolilanorum, seu
inferioris imperil numismatibus, quam
cum ultimi editionis novas yoluminis mo-
les pati non pqtuissel, rarius in promptu
habebant Eruditi, Supplemento nostro,
cujus non modicum erit ornamentum,
adjungi voluimus, cum additamentis huic
ab ipsomet postmodum insertis. Prius
inspeximus ejusdem editionem seorsim
Roma3 anno 1755. excusam,curante Joanne
Bottario, uno ex Bibliotheca3 Vaticanas
sertation! illustrandae inserviret, reperi-
mus, prseter notulas aliquot, quas hie cen-
suimus etiam adscribendas.
Superest, ut aperte profitear, plurimum
me debere illustri Viro et colenda3 omni-
bus Literatis memoriae, Praesidi DE MAZAU-
GUES, qui mihi favprem, operam et opem
quamlibet, cum in adornanda Glossarii
nova editione, turn in locupletando Sup-
plemento abundeet peramanter ad mortem
usque impendit.
Commemorandus mihi etiam imprimis
illustrissimus D. AYMARDUS JOANNES NICOLAY,
Curiae rationum Princeps, qui ea qua emi-
net comitate, potestatem fecit D. DOMILLIERS,
veteres hujus curiae codices, in museo
D. SECOUSSE legendos, mihi distribuendi;
quorum lectionem vix absolveram, cum
incendio consumpti sunt.
Neque debito elogio fraudandi sunt Cla-
rissimi Viri DD. Prassides OGIER et DUREY
DE MEINIERES, quorum beneficentia quic-
quid meo studio affine aut utiledeprehendi
in copiosissimo Regestorum supremi Pari-
siensis Senatus apographo, educere mihi
licuit. Aliorum nomina propriis locis ads-
cribere haud omittam. Hos inter unum
hie appellabo D. DE FONCEMAGNE, quern saepe
monitorem benevolum et consiliarium uli-
lem expertus sum.
Sed tacere nefas quantum debeamus
illustrissimo Viro DD. DE L'AVERDY, rei
aerariae Praefecto, regnique ex Ministris
uni, qui bene se de Literis meriturum fore
judicavit, si Regis munificentiam ad opus
usque nostrum derivaret; quod utique,
Mecaenatis vicem apud Augustum functus,
splendide praestitit.
. Res ardua, inquit Plinius, vetustis novi- nat
Praef. Hist.
totem dare, novis auctoritatem, obsoletis -
nitorem, obscuris lucem, fastiditis gra-
tiam, dubiis fidem. Non is sum, qui haec
me exsecutum fuisse putem; sed me totp
conatu, ut exsequerer, allaborasse mihi
conscius sum.
Errores typographicos, qui oculum
quantumvis attentum effugerunt, emen-
datos habebit Lector, ad calcem tertii vo-
luminis.
 GLOSSARIUM
MEDIAE ET INFIMJ3 L A T I N I T A T I S

TOMUS I.
 SlGL-aB BENEDICTINORUM :
j Praeponitur vocabulis de novo additis.
SBS" Prseponitur explicationibus quibus aut apertius Cangii sententia explanatur, aut emendatur opinio.
[ ] Includuntur quae in ipsuna textum Cangii inserta sunt.
! SIGL^ EDITIONIS DIDOTIAN^l :
* Additamenta CABPENTEBII separatim posita.
[®] Additamenta GARPENTERII Cangiano textui inserta.
** Voces novae quse in hac editione accesserunt.
[**] Additamenta Editoris suis locis inserta.
lis quse sunt Adelungii subjectum ADEL.
SIGL^J NOSTB^: EDITIONIS t
3>c Additamenta Editoris suis locis inserta.
lis quae sunt Diefenbachi subjectum DIEF.

MEDLE ET INFIJLE LATINITATIi
A, litera numeralis, quse 500 designat,
ut ceterae alphabet! literae alios nume-
ros, de quibus suis locis : genus numeri,
inquit Baronius, haud ab omnibus recep-
tumf et^si aliquando receptum, dissuetu-
dine jam abolitum. Habetur yero illud
cum Valerio Probo, Paulo Diacono, et
aliis qui de Numeris scripserunt, editum
inter Grammaticos antiques, pag. 1683.
Exarati etiam prostant versus, qui totius
alphabet! characteribus eosdem nume-
ros assignant, quos descripsit idem Ba«-
ronius, et ante eum Joannes Noviomagus
lib. 1. de Numeris, cap. 10. paulo diyersos
ab iis qui habentur apud Ugutionem
MS. cujus haec sunt: Nota quod quaelibet
fgura literarum invenitur aliquem nume-
rum repraesentans, quamvis nan sit in
frequemti usu, qui istis versiculis distin-
guitur. Primus autem sic concipitur:
Possidet A numeros quingentos ordine
ratfo.Vide literamP. Porro eidem literae
A, si recta linea superaddatur, quinque
millia significat.
A, in superscriptione cantilenas, ut
altius elevetur, admonet. Ita Notkerusin
Opusc. inseriptq, Quid singular literae in
superscriptionesignificent cantilenas, edito
torn. 5. Antiq. lect. Canisii part. 2. pag.
*39; de quo sic Eckehardus Junior lib.
de Casibus S. Galli, cap. 4 : In ipso quo-
que (Antiphonario) primus ille (Petrus)
AD SCRIPTORES
literas alphabeti significativas »notulis,
quibus visum est, aut susum, aut jusum,
aut ante aut retro, assignari excogitavit,
guas postea cuidam amico queerentiNotker
Balbulus dilucidavit. Fuit autem Petrus
ille Romanus, quern Adrianus PP. Carolo
M. petente in Gafliam misit ut ibi can-
turn Romanum ecclesias doceret. Vide
Nota musica.
1 A, jprima litera vocis Graecae &.TKI\-T\,
Commmatio. Glossarum, commentario-
rumque in scripturam sacram antiqui
scriptores hac litera solebant lectorem
praemonere prophetiam esse duntaxat
comminatoriam; sic in pluribus Codi-
cibus manuscriptis prioribusque eorum
editionibus ad.caput 38. Isaias, ante haec
verba, Dispone domui tuse, etc. et Jonae
cap. 3. Adhuc quadraginta dies, etc. litera
A praeponitur. Lexic. Eccles. Didaci
Ximenez : los Catholicos antiguos exposi-
tores de la Biblia solian poner en el texto
ciertas senates en, que algunas no eran
letras, y otras lo eran..... Y entre ellas la
A significava, que la prophetia a que se
anteponia era solamente comminatoria,
ut Isai. 38 : A Dispone domui tuae, etc.
Hierolexicon Dominici Macri. Biblio-
theca Sancta Fr. Sixti Senensis lib. 3.
^ A pro E. In veteribus instruments
praesertim 12. saec. ut in Tabulario Par-
thenonis Oalensis ubique A ponitur pro
E ante M. finalem. Talam, qualam, tan-
dam, realam, pro talem, qualem, tandem,
realem, etc. Et illud maxime quia tune
temporis sic pronunciare consueverant.
^ A et AB praepositiones ante adverbia
passim occurrunt in medii et infimi aevi
scriptoribus : e multis pauca selegimus.
r A BATIS. Vide Abatis.
••' A GASU, Fortuito, casu, Hisp. A caso,
Gall. Par cas fortuit. Lit. remiss, ann.
1351. in Reg. 80. Chartoph. reg. chr 417:
De quodam godandardo, quern A casu in
dicta taberna invenit, dictum Girardum
perculsit. Aliae ann. 1396. in Reg. 151. ch.
33: Supplicans praefatus A casu reperit
quandam aliam grossam virgam fusteam
quam a terra levavit, etc. Occurrit rur-
sum in Lit. ann. 1398. ex Reg. 153.
ch. 314.
1 A Diu, Dudum. Gall, ily a longtems,
Rymer. tomoV. pag. 354: Pro quibusdam
secretis, et arduis negotiis inter nos et
dictum Consanguineum nostrum, A Diu
est, habitis et tractatis.
] A FOEAS, Extrinsecus, forinsecus.
Gall. DeJwrs vel par dehors. Hygin. de
Limitibus agror. 63 : Notes enim in pro-
priis arboribus A foras ponuntur.
j A FOBis, Eadem notione apud Hygin.
de Limitibus, Constit. 103 : Stantibus
jam muris et caeteris moinibus limites
primos nisi A Foris accipere non possunt.
 similia sunt A mane, A sero, Ab 1AAGIATUS, egressus annos alienae puisque li fis-famylias est d'aage; o'est
hodie, Ab intro, Ab intus, et illud,G,enes. tutelae, Gall. Majeur, en age. Franciae puis que il a xv ans.}
cap. 7 : Et inclusit eum Dominus Befo^is. Regesregno maturi sunt anno aetatisl4. *AAISIENTIA, Facultas utendi excon-
[**4 foris legitur etiam. apud, illinium ex Edicto anni 1375. Oeteri ex jure civili cessione rebus non suis, idem quod
lib. 17. cap. 24. 37. n. 6. Vide Foreellini Majores declarantur anno setatis 25°. Aasantia et Aisantia. Charta ann. 1269.
Lexicon in voce Foris in Finely ^ * Normanni 20°. Chronicon MS. Regum in Chartul. S. Joan. Laudun.: Concedens
*AB HEBI, Gall. d'flier^Hesternus, Francorum ex Musaeo D. de Cangey, ad eidem ecclesiss.... omnimodas Aaisientias,
Ordinar. Ms. Rotomag : aO$j$us Domim Carolum V : Dominus dux Andegavensis quotes, antiquitus in omni territorio et
Ab heri servatum afferj£t^ super altare. frater suus antiquior incepit regnum re- advocatia mea antiqui hospites dictse eccle-
Autrier, pro autr-ier ajierum heri, vulgo gere, quod rexit usque ad secundam Octo- siasin eodem villa morantes habere sole-
Lt'autre jour ; in Poeirv i&scripto Le diet oris postquam Carolus fiilius dicti Regis bant. Nostris olim Aaissier, idem quod
de la Rose : ; \^ " " fuit Aagiatus ; id est Major renunciatus, Juvare, auxiliary Gall. Aider, donner du
L'autrier m'al
Gall, declare Majeur. [«« De anno 14°. secours. Chron. S. Dion. torn. 3. Collect.
En tin tres bel pre-yerdsiant. v communi tutelse fine, videsis Loiselii Histor. Franc, pag. 244 : II tournerent
instit.Consuet. Lib. 1. cap. 1. praecept. 33. a la maison d'un vilain pour demander &
Arsoir verbv^pro Gallico I'autre soir, et consuet. Par. art. 32. et 268. ibique boire, et il leur dist que il n'avoit de
alterum vssperlim, in Lit. remiss, ann. Laurierum.J quoi eulz Aaissier. Aaisier prseterea dixe-
1386. ex Re^ol§0. Chartoph. reg. ch. 124: * Nostris Aagie, eodem sensu. Lit. runtpro Ad tempus vel sub certis condi-
Icellui ffifaerihe s'adreca centre le sup- ann. 1389. in. Reg. 138. Chartoph. reg. tionibus aliquid commodare, eoncedere.
pliant yftk^ffisant : Tu me cuidas Arsoir ch. 56 : Nobles personnes messire Jean de Charta ann. 1271. in. Ghartul.Pontiniac.
faire btifye} etc. Alise ann. 1415. in Reg. Hodenc chevalier, dame Marie de Sur- pag. 75 : Je Guiz chevaliers Sires de
169.°<£hoJ>9 : Se je vous eusse arsoir trouve camp sa femme et Martin de Hodenc Chanlost fais asavoir... que li Abbe's et li
enffftiitn pnySf je vous eusse charge pu escuyer leur.fils aisne et Aagie, etc. Hinc convenz de Pontigny... m'ont prestS et
JbBwtt." Hinc emendandae videntur Lit. Desagie et Deseage, Annis minor, cujus Aaisie leur maison de Sevyes, tant comme il
0fein4ss. ann. 1467. ex Reg. 200. ch. 67. conditio Desaaige appellabatur. Lit. ann. plaira a eux. (Vide infra Aisamenta.)
ufoi Asseoir, pro arsoir; nisi sit ex fre- 1291. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag. * AAISITUS. Vide infra Aisatus.
quenti mutatione r in s, et vicissim : Le 294. art. 2 : Derekief se aucun heretages | AALAGIA, Agri villarum viciniores,
lendemain apres la bateure ainsi faite eskaoit a enfant Desagie, il doit avoir bail. illi scilicet qui primi occurrunt ex urbe,
par Pierre Denise a sa femme...elle vint Charta ann. 1355. torn. 2. Hist. Leod. pago, etc. exeunti. Ailages apud Norma-
au suppliant et lui dit : 0 Bertran je fu pag. 420: Se ly enfans, auxquels ces heri- nos praesertim in Marchionatu Npvobur-
A,sseoir bien bat ue pour vous et sans cause. taiges deverpient parvenir, ou seroient gensi, alias Bordieres, Piccardis Tour
* A. PROPE, Prope, propter, Gall . aupres, escheus, estoient Desagiez, que cesheritai- de ville: apud quod Aalagia ultra semiar-
prro:c%e> Stat. synoa. eccl. Trevir. ann. ges soient vendus par justice. Lit. remiss, pennem se non promittunt, decimasqae
1010. torn. 2. Hist, ejusd. eccl. Joann. ann. 1377. in Reg. 110. ch. 259. Hennequin pendunt parochiae Rectori, ut Novales,
. ab Hontheim pag. 80. col. 2 .:' Vina qui estoit el estDeseagez, orphenes,pupilles et Clausurss, Gall, dosages. Etymon aib
a ipsis ecclesiis A, propre situata et menre d'ans, etc. Charta ann. 1353. in Aala pro ala, quas ut Gal. Aage pro Age.
Reg. 84. ch. 306 : Accordons que toutefoiz Litterae Officiatts Rothomagensis anno
;. r f A RESPONSIS, Apocrisiarius, qui ne- qu'il plaira audit Daurri lui venu en 1341. in Bullarip Fontanell. fol. 60 :
jgbtia atfpujus eurat, et de iis dat res- aaige, ou. a son tuteur et cureur, ou a per- Super eo quod idem Rector dicebat et
..pqnsa. Joan, de Janiia : A Responses, sonne establie pour lui ou temps comme asserebat swi ratione suss prasdietas Eccle-
lindeclinabile: qui dat responsa pnncipis, dessus de son Desaige, etc. A verbo Aager, SISR dejure communi jus competerepercv-
;Vide in .Responwm. unde et Enaager. Aliquem sui juris piendi, coligendi, levandi et habendiomnes
. , 1 A RETBO, Rellquum debitae pecuniae/ facere. Lit. Phil. VI. ann. 1331. ex Reg. et singulos grossos fructus deeimales ex-
Grajl. arrerage, ce qui reste a payer, B. Cam. comput. Paris, fol. 104. r° : crescentes in omnibus etsingulis novalibus,
tiinde A retro esse, reliquari, Gall, etre en Nostre cher filz Jehan de France.... par essartis et clausis, Aalagits sitis et exi$-
firriere. Rymer. torn. 1. pag. 872. col. 2. nous emancipe et Aage, et sur son aage tentibus infra metasparrochi&prsediciiB.
,ante flnem : Propter quod carissimus dispense quant a ce. Charta ann. 1310. in (Vide Eslagium.)
r] 'rater fidelis noster, Ricardus Rex Ale- Reg. 45. Chartoph. reg. ch. 150: Ce que AAMUND. Vide Amund.
nianix illustristilla duo millia marcarum, lidiz Loeys fera en ce cas,....soit ferme et *AARATH, Aggressio, assultus. Codicfl.
s, dicto ftlio nostro a retro sunt de sex estable a touzjours, aussi bien comme se il leg. Danic. apud Ludewig. torn. 12.
us marcarum supra dictis. Ab A avoit vint et un an accompliz et passez, Reliq. Mss. pag. 181: Item pro omnibus
factum Areragium, quasi aretra- ou se il estoit du tout Enaagiez d'aage ttelictis, pro quibus debent quadrogiriia
wft abjecta litera T, quod aliquando parfait. Alia ann. 1319. in Reg. 60. ch. marcse emendari ultra jus cpmmune^si
sojet. [^Germanis Ruckstand. 224 : Comme de par nostre ame et feal Isesus dixerit aliquem se lsesiss,e, eV in
Aymar de Poytiers chevalier, pere de nos- lasdendo sibi fecisse insultum, quoddicitiir
^ SE. sponte. Janssonii Auctarium l tre bienamee Polie de Poytiers, damoi- Aarath, etc. [**De hac voce Danica vide
. ad Gloss. Isid. p. 2. selle...nous ait este soupplie...que ladite Aridream Sunonis lib. 5. cap, 6; codicehi
| A pro Ad. Testamentum in cortice Polie.... vousissens Enaaigefr et soupplir Christiani V. Daniae,regis, lib.7. cap:i^.
scriptum anni circiter 690. Apud Feli- ce qui li deffaut de sondit aage nous,., art. 2. et Job Meieri glossarium vocttm
bian. in Hist. Monast. S. Dionysii, ladite damoiselle, laquelle a passe onze juris Cimbrici ap. Westphalen monu-
prag. xi : Hoc quod A s&pe dictas basilecas ans, Enaagonsetvolons...queellepuisse...
delegavi per hunc testamentum meum, faire toutes choses, tout aussi comme se mentatom. 4. col. 1761. Locus Tordbsais
* In diplomate monasterii S. Petri de elle fust en I'aage de quatorze ans. Deni- supra descriptus ex Ludewigii Reliq.
G etc anni 985. apud Sa Rosa de Viterbo que alia ann. 1322. in Reg. 61. ch.. 457 :
pag. 23. tomi 1 : ,Facimus textum escri- Comme de par la mere... de Marrote et
Germanice legitur ap. Westphalen torn.
4., col. 1882. art. 43. ubi aarath yertitur
dura firmidadis de villas prenominadas, Guillaume enfans et hoirs feu Nicholaus mit beradenen mode, id est malo animo,
A locum predictum Sancto Salvatoris Gentien... nous eust este requis et supplie inito consilio.]
Domini Nostri Jesu Christi....que est fun- que nous les vousissiens Enaager;.... a -*AASAMENTUM, ut Aisamentum, idem
dada eorum vaseliga vogabulo sancto este trouve que il seroit grant profit auzdis quod supra Aaisientia; nostris alias aise-
Petro; ibidem torn. 2. p. 106. ex privilegio meneurs, se nous leur voulons donner ment, pro quoviscommodo. Charta aim.
regis Portug. Alfonsi I. ann. 1162 : Si aage, par quoyque il fussent hors de 1205. ex Cod. reg. 9612: Raymundus de
mulier leixaverit sup marito de benedic- tutirie. [** In antiquiss. Burgund. Con- Grance miles vendidit fratribus Alberippse
tionespectet ccc sol.,medius Ad suo marito suetud. art. 5: Li hoirs Moindres d'aaige pro decem libris Stephanensibus partem
et mediusApalacio; ibidem eodem modo ne respont pas de heritaige jusques il soit pasturarum suarum de Pralax,... tali
A palatio in charta anni 1213 ; et in pri- aaigies. Frequens usus est vocis soubza- pacto quod fratres Alberippse et pastpres
vilegio Sanctii II anni 1225 : medios A gie, ut in antiquissima Campanorum eorum omne Aasamentum in eis capient
palatio et medios A suo marito.] art. 20. et in consuet. Castelet. Paris, ad usum, tam suurn quam animalium.
** A pro in ssepius legi inchartis Por- art. 2. In antiqua Normannorum con- 1 AASANTIA, AASENTIA. idem quod Ai-
tugallicis seculi X et XI affirmat Sa suet. cap. 33 : qui sont de petit aage; santia, Gall. Aisance. Charta Guilenci
Rosa de Viterbo torn. 1. pag. 24. exem- ibidem : ceux qui sont en non aage ; ibi- Episc. Lingon. de fundatione Albae-Ripae
plumque adducit e charta anni 989 : Si dem : ceux qui sont dedens aage qui n'ont ann. 1135. inter Instrum. torn. 4. novae
quis autem aliquis homo venerit ad inrum- pas accompli vingt ans (Simili modo in Gall. Christ, col. 165. C : Insuper addp
pendum contra anc Cartula contramuda- specul. Sax. lib. 1. cap. 42. et lib. 2. cap. omnes Aasentiasin omnibus terris nostris
tionis, quod nos A judicio divindigare non , 65. dicitur binnen sinen iaren aut dagen). absque omni redditu et coustumacia. Ibi-
potuerimus. In assisia Burgensium Hierosol. cap. 14: dem col. 166. D.: Prssterea dederunt nobis
 AAS ABA ABA
omnes Aasentias in finagio arcus subte- Danici § 74 ; Stiernhook de jure antique Jos. Laur. in Amalthea. [*» Vide Fore.
rioris. Sueonum pag. 84 ; Wilkinsii indicem et Lex. in voce Abaptistus.]
AASUOREN-EED, Andraeas Sunonis Ar- infra Cangium in voce Antejuramen- * ABACES [Var. ad ABACUS, mensa
chiep. Lundensis, lib. 7. legum Scanise tumA plana.
: :
DIEF.]
cap. 6 : Si reus tandem quarto, vice com- a AATIA. Vide Atia. >" ABACIA, vox mendosa in f ragmen to
paruerit, vel citatus, vel ad suam innocen- ] AATILUS, illsesus, nil datnni passus. Petroniano, pro qua recentiores editio-
tiam comprobandam, licet nullum prasce- Joseph. Laurent, in Almathea. Utique nes rectius ab acia legunt. Vid. Ada.
dere debeat actoris juramentum, quod scribendum Aatylus. Nam apud Hesy- ADEL.
Aasuoren-eed dicitur, tamen ad candentis chium aavjXo; innocuus quod ab a-raw ABACINARE, ABBACIXARE, Oculis pri-
ferrijudiciumadmittetur, quod Skiersjern Isedo, noceo. vare, excadcare, prassertim per ferrum
lingua patria dicitur. Quale autem fuerit 11. ABA, praedium coloni, seu habita- candens, aut pelvim ferream, vel aeream
istiusmodi juramentum, alibi [** cap. 8.] tio rustica, cum sufficient! praedio ad (quam Itali et nostri Bacinum vocant,
sic declarat: Hsec est forma juramenti, alendam familiam rusticam. Unde et unde vocis etymon (oculis excaecandis
quod candentis ferri judicium antecedit : Aba idem est ac colonia in Traditionibus objectam. Itali Abbacinare etiamnum
ut affirmet actor sub jurisjurandi reli- Fuldensib. Lib. 2. Trad. 21: Novetn trado dicunt. Sed quidam, atque in iis V. 01.
gione, quod non odii causa, non lucri colonias, hoc sunt Hobunnse, integras ^Egidius Menagius in Originib. Ital.
gratia, reo imposuerit furti crimen. sed cum omnibus abjacentiis. Sunt autem non a bacino, ut Commentatores Boc-
quia scit eum veraciter rem [*° ad minas Aba, Hobunna. Hoba, Hova, Oba, Huba, cacii, et Jacobus Pergaminus ; sed a
valentem dimidiam marcam nummorum"] voces ejusdem signiticationis etoriginis bacio, quae vox Florentinis locum opacum
sibi furti vitio subtraxisse. Adde lib. 5. scilicet a Germanico Haab, possessio, sonat, deducunt: ita ut abacinati sint ii,
cap. 15. lib. 7. cap. 3. 15. lib. 9. cap. 9. bona, haereditas, vel a Saxonico Habban, qui quasi per tenebras vident, non
12. Est autem eed Theutonibus juramen- habere, possidere. Charta Ricardis Au- omnino caecati. Sed potior videtur alio-
tum. gustae pro Stivagiensi Monasterio inter rum sententia, cum is excaecandi modus
5S3~ Apud Germanos etiamnum, Ein Probationes historiaa Tullensis pag. 7 : antiquus sit, eoque usi legantur veteres,
geschworner eid significat datum jusju- Ecclesiam de Filgossen cum alodis in quo ut coristat ex Platone in Gorgia. Liberius
randum, et est plane illud idem quod sila est Ecclesia, et quinquaginta duas apud Gellium lib. 10. cap. 17 :
Aasuoren eed scriptum, ut in multis Abas, cum vineis, terris, pratis ad hoc Democritus Abderites, Physicus Philosophusf
Germanise partibus vulgus illud pronun- idem monasterium quod dicitur Stivagium Clypeum constiluit contra exortum Hyperionis,
tiat. Est autem prius A articulus, Germa- pertinentes. Diploma Ludovici Pii a Oculos effodere ul posset splendore aereo,
nicus ein, et pertinet ad substantivum. Mabil. relatum torn. 4. Analect. pag. 470: In radiis solis aciem effodit luminis,
eed. Ein in multis locis adhuc a vulgo Venerabilis abbas Tatto... dedit Ratulfo Malis bene esse ne videret civibus.
profertur ut A. Posterius vero A Germa- presbytero cappellano nostro... in benefi- At Plutarchus rcep\ uoVjitpay. P- 521. 28.
nis hodie est ipsa syllaba ge, quae etiam cium diebus vitse suse in loco qui dicitur Democritum aitobjectu ac repercussione
in nonnullis Germanise regionibus ut A Huroldis hova sex Abas vestitas sub inte- igniti ^speculi sibi visum ^ ademisse,
pronuntiatur: ilia vero syllaba ge verbo- gritate earum. Plura vide in Huba [**ubi a7rep£i(ia[Ji.£vov el? EdorcTpa TtupwSevTa, xa\ T-^V
rum prseteritis, Graecorum more, tan- de etymo dicturi sumus; locus tradit. OCTC' aO-rwv avax^aatv Sslajievov. Atqueillde,
quam augmentum syllabicum praeponi- Fuld. supra citatus legitur apud Schan- ni fallor, (AuSptautv Grceci appellarunt
tur. Veteres dicebant ga pro ge. Litera natum pag. 39. trad. Ixxviij, quid vero eum pculorum morbum, quo pupilla
g ob levissimam aspirationem quam ad rem faciat non video. De his vocibus effunditur et dilatatur aciesque ejus
apud multos habet, hie plane omissa est. in universum agitur ibi pag. 323. n° 5.] hebescit, uti describitur a Celso lib. 6.
Suoren hodie scribitur Schworen, quod j 2. ABA, Latinis est, quod Graecis cap. 6. et Hesychio. Nam eorum qui per
est participium verbi Schwwren. Jurare. rjOere, compellatio scilicet, qua apud vete- [A\55pov seu ferrum candens excaecabantur,
Itaque scribendum esset A asuoren eed, res, honoris causa, junior seniorem fra- ita desiccabatur oculorum humor om-
quod proprie sonat Juratum juramen- trem affari consueverat. Hinc sanctus nis, ut illorum hebesceret acies, et visus
tum. Haec ex observationibus Joh. Leon. Benedictus in Regula sua cap. 63: Nulli dilataretur, proindeque, si non esset
Frischii. [** Vox est Danica sworen ed est liceat alium puro nomine appellare: sed omnis videndi facultas ademta, diffuse
juramentum juratum, syllaba a sive aa priores, juniores suos fratres nominent; eo spiritu per quern videtur, omnia
(apud Danos sonus literae a,quando pro- juniores autem, priores suos Nonnos minora quam sint, viderunt. Saepe enim
pius accedit ad sonum literae o, duolms vocent, quod intelligitur paterna reveren- eveniebatut per [niopov caecati,lumine non
aa scribebatur) hodie paa, significant ad tia, etc. Sic junior seniorem aut parentem omnino privarentur, sed quasi per tene-
sive in; apud Andraeam vero est jura- voce otTTa vel ut apud Callimachum bras viderent: quod deHenrico Dandulo
mentum ab uno juratum, oppositum airaa ; soror sororem voce Suipa, compel- Venetorum Duce olim a nobis observa-
juramento per consacramentales; monen- labat. Sunt et aliee hujusmodi voces ut tum in notis ad Villhard.' num. 34. et
dum itaque quod ap. Ihre Gloss. Sueo- TETTO, TceirTa, ukra, de quibus videsis Sca- aliquot aliis ex Histpr. Byzantina desum-
Goth. col. 4. legitur, in pluribus Sueo- liger. lib. 1. cap. 29. Lexicon Martinii, tis exemplis probari potest. Hanc porro
gothiae partibus a unitatis notam esse. Etymol. Vossii. Est autem Aba vox a bacino etymologiam fulcit locus insi-
Idem juramentum actoris appellatur Hebraicae originis ab 3« Pater, unde gnis apud Nangium in Chronico ann.
apud Andraeam lib. 7. cap. 8. 13. sive Syriacum X3N dilexit et NSN Pater. Putat 1102 : Henricus Rex Anglorum Robertum
accusatoris, lib. 5. cap. 15. et lib. 7. cap. Martinius ideo fratrem majorem voce Ducem Normanniae fratrem suum, a Hie-
3. 6. quippe cui id jurandum erat ante- Aba compellari solitum fuisse quod in rosolymis reversum, regnum suum inquie-
quam accusatus ad ordalia abiret, quod eum Abi seu patris transferretur digni- tantem, bello victum cepit, et ei lumen,
in antiquis Danprum legibus dicitur tas. Pelvi candente et valde ignescente appo-
accusato crimen in manus jurare (vide 1 ABARE, a voce aba, fratrem affari. sita, extinxit, etc. Item alius apud Henr.
Ancherii opera torn. 2. pag. 805. § 23). Ausonius in Epist. 1. patrem alloquens Knygthon. de Eventibus Angliae, lib. 2.
Anglosaxones f o r a •'b dicunt, Legg. ait : cap. 8 : Instituit erga Barones swos, et
Atheist. II. app. | 2. et 4. et latine Nam supparis sevi impetravit ab eis, quod prasdictus Rober-
loquentes antejuratnentum siveprsejura- Sum tibi ego, et possem fratris Abare vice. tus deberet exoculari et excsscari cum
mentum, leg. Henr. I, 64. Ubi crimen Bacili ardenti. Ubi perperam batili prae-
tantum non manifestum erat sive accu- Hunc versum ita restituere Scaliger et fert codex editus : nee enim recte batillo
satus ipse malse famse, non opus erat Viiietus ex pervetusto et optima notae emendat Somnerus. Bacile autem et ba-
praejuramento, ibid. cap. 94. Guilelmus Ausonii codice; in vulgatis enim est, cinum idem sonare, docemus infra. Sed
I, Anglise rex, edixit actoris etiam jura- fratris habere vice. Scaliger animadver- etHondms in Hist. Monasterii Polingen-
mentum septima manu jurandum esse, sionem firmat suam hac ratione : ut a sis scribit, Tassilonem per duarum pel-
legg. Guilel.II. cap. 15: E li appelerjurra, lallo lallare, a pappa pappare, sic ab vium ignitarum inspectionem, Caroli M.
sur lui jur set homes nomez, qui pur aba abare. [** Vide Fore. Lex. in voce jussu, fuisse excsecaturn. Jam vero de
haur nel fist, ne pur altre chose, si pur Abare.] voce Abacinare Chronicon MS. Andrese
son dreit non pourchacer. Vide Phillipsii *i ABABTISTUM et ABAPTISTUM, Tere- Danduli ann. 1193 : Postea mortuo Tan-
histor. jur. Anglic. § 49. Accusato etiam bella, Gall. Trepan, Paulo Eginetae credo, Henricus veniens recuperavit uxo-
antequam ordalia subiret, juramen- TpuTtavov, eidem^paulo superius scilicet rem et regnum: et filios Tancredi Abaci-
tum erat jurandum ; hoc vero f o r a ^ lib. 6. cap. 91. a6airui<j[j.6;. Chirurgicum navit, filias autem liberas dimisit. Sanutus
esse dictum nusquam inyenio. Vide est instrumentum ad perforandam laesi lib. 3. parte 11. cap. 1. de eodem Henrico
Dreyerum de usu genuine juris anglo- capitis calvariam; sic dictum ab a privat. Dandulo Duce Venetorum: Qui a Greeds
saxonici, et in universum de re omni ; et paTT^w, mergo; quasi mergi non pos- forte Abacinatus, quasi visum amisit. De
Kolderup Rosen winge de usu juramenti sit altius quam par est, ut cerebri mem- eodem Joan. Bapt. Egnatius lib. 9. de
pag. 50. sqq. ; ejusdem historiam juris brana non Jaedatur. Lexicon Martinii, Exemplis Virorum illustrium Venetae
 ABA ABA ABA
civitatis cap. 12. : Qui legatus ad Manue- facta prius idea fuerunt ibi affixes. Vide onomasticon pag. 1.] Glossae vett. MSS.
lem Imp. missus, cujus jussu luminibus Abacinare. Corbeienses : Abacus,vel Abax,pars capi-
plane privatus est, candente lamina ssrea ABACISTA. Vide Abacus. telli, vel tabula lusoria, vel mensa mar-
ejus oculis dbjecta, quam ille intueri con- ABAGIUM, igaxtov, Abacus. Fragm. morea, in qua antiqui mittebant calices.
tinuo cogeretur. De hae excaecandi Petronii, Abacia et cucumi omnia expos- Juvenalis sat. 3. v. 203 :
ratione agunt praeterea Ann. Comnena cit, etc. Lectus erat Codro Procula minor, urceoli tres,
lib. 15. Alexiad. pag. 480 ; Paehymeres S3®" Nihil ad hanc vocem facit Petro- Ornamentum Abaci: necnon et parvulus infra
lib. 3. cap. 10. etc. ; • Phranzes lib. 1. nianum illud fragmentum : mendosum Cantharus, et recubans sub eodem marmore Chiron.
cap. 5. in notis. Vide etiam Joann. Vil- est, et legi debet ut in recentioribus 2. ABACUS, quid sonet apud Vitruvium
laneum lib. 2. cap. 13. et lib. 8. cap. 36. editionibus, scilicet : ab acia et acu mi lib.
omnia exposuit; quod accedit ad illud prae 4. cap. 1 et lib. 7. cap. 3 et 4. decent
Erant et varies alise excaecandi ratio- caeteris Bernardinus Baldus de ver-
nes. Apud S. Augustinum lib. 3. contra Gallicum : 11 m'a tout conte de fil en bor. Vitruvianor.
aiguille. Titinnius apud Nonium: Phry- ad Vopiscum pag.significat. et Salmasius
Cresconium cap. 42. Circumcelliones gio fui primo, beneque opus illud scivi: 443.
Donatistae, novo et inaudito sceleris 3. ABACUS, Arithmetica : nam Arith-
genere, oculis calcem aceto permixto reliqui acum aciamque hero, atque herse
infundentes et infercientes, eorum lumen nostrae. Glossae veteres : pa^^a, Ada. Est metic!, in abaco, vel mensa pulvere
extinguebant. Neque absimilis reos ergo Acia antiqua vox quae fllum sonat conspersa numerorum notas delinea-
ad consuendas res ductum retortumque, bant: unde Martianus Capella ejusmodi
excaecandi modus fuit, quo usi olim abacum dixit esse mensulam hyalini pul-
Persse, infuso oculis aceto [oleo] fervido, Gall. Du fil d coudre. Hoc censu a Cor-
nelio Celso usurpatur lib. 5. cap. 26. veris respersione coloratam. Persius sat.
apud Procopium libro 1. Persic, capit.
6: "EXcuov 14/wvrs;, xa\ avTO w; [xaXsara Hinc ilia amplissima Dissertatio Johan- 1. vol. 132 :
nis Rhodii Medici Dani de Acia, de qua Nee qui Abaco numeros, et secto in pulvere metas
Scit risisse vafer...
r, uspovrjv Tiva ffiSrjpav xaTaxevToOvrs?, xai videTurneb. 17. Advers.21. et Salmasium
Vide Gruteri Inscr. pag. 224. Willelmus
tavrj) TO>V o96aX[Awv -rot IVTO; ^piovres, S6U deABACOT.
modo usurarum.
ut Regia Editio habet, ^ Trepovrjv Ttva Anglorum duabus Pileus augustalis Regum Malmesb. lib. 2. ait Gerbertum Remen-
mSripav nupaxTovvrc?, etc. Qua etiam Vide Chron. ann. 1463.coronis insignitus. sem a Saracenis Hispanis didicisse
excaecandi ratione Graecos Byzantinos col. 2. lib. 27. Ita Spelman. Edw. IV. pag. 666. Astrologiam, Abacum, cesterasque artes.
usos testatur Laonicus lib. 1. pag. 23. Henricus Knyghton lib. 1. Chron. cap. 3 :
Edit. Reg. Interdum chorda ad frontem Franciae 1. ABACTOR. Charta Roberti Regis Omnium liberalium artium peritus, Aba"
circumducta eruebantur oculi. Anony- Bellovacoann. 1015. apud Louvetum in cum prsscipue, lunarem compotum et cur-
mus Valesianus de Constantino M. : Qui Histor. Franc, [** torn. 2. pag. 179. et Collect. sum rimatus. [Dicunt Itali saper I'abbaco,
accepta chorda in fronte diutissime tortus, quis aut em quod torn. 10. pag. 597]: Si imparar I'abbaco , pro Arithmeticam
ita ut oculi ejus creparent. Hinc faire regies Majestdtis f absit, contra hoc nostree tenere, Arithmeticam addiscere.]
crever les yeux, nostris familiaris lo- verit, si prsspotens prasceptum venire tenta- 4. *Hinc Libros signatos per Abacum
quendi formula. Procopius in Hist. arc. multetur; si mediocris sit, centum libris auri intelligo Codices notis numericis per
fortunes, decem
cap. 16. extreme : Neupav (Jostav £? TOU si Abactor, regies ultionis vindictam cum tuae lib. 1. ; singulas paginas signatos, in Stat. Man-
av8pto7tou TT(V x£<DaXy)v a(*9\ Ta wra •rcepie- detrimento patiatur. Ubi Abactor pro Massarius communis cap. 34. ex Cod. reg. 4620 :
X^avTas, TYJV veupav <rrplip£cv TE xa\ ^iyystv Mantues teneatur et
lx£X£U£' xai TOU? [j,ev ot o<p6aX(j.ou? ©eoStopa Exactore sumitur. Vide in hac voce. debeat singulis semestribus dare singulis
' 2. ABACTOR, Isidore lib. 10. Orig. est notariis, ad malefida deputatis, libros...
v. Adde Chronicon OP. lauda- Fur jumentorum et pecorum, quern vulgo signatos per Abacum a principio usque ad
tum ab Alemano ad hunc locum, et abigeum vacant , ab abigendo scilicet. finem cujuslisbet libri.
Meursium in K6pSa. Denique Paehymeres Addit Joannes de Janua : Unde latrones ratiocinatpr, ABAGISTA, qui Abaco operam. dat,
lib.5. cap. 30. ait erutos oculos -rol? upoa-nj- etiam Abactores vocamus. Paulus lib. 5. supputator, Xoytorixo?, Bar-
XoOoriTOXffcraXou;.In Chronico Sublacensi Sentent. cap. 18 : Abactores sunt, qui nuncAbbdchista. baris Algprista, Italis olim Abbachiere,
sub an. 1003. scalpello percusses oculos unum equum, duas equas, totidemque Hist. Angl. cap. Guill. Maimesbur. lib. 2.
10. de eodem Gerberto :
legimus : Jussu dominorum illorum phle- boves. copras decem, aut porcos quinque Abacum certe primus a Saracenis capiens,
botomati sunt oculi ejus et cescus factus abegerint. Senator lib. 4. Ep. 49: Fridi- regulas dedit, quse a sudantibus Abacistis
est. Jam vero excaecationem inter poenas ladum locis vestris presesse censuimus,qui vix intelliguntur. Fridericus II. Imp.
in reos decretas receptam apud veteres Abactores animalium legitima severitate lib. 2. de Venat. cap. 42 : Conjungendp
et recentiores testantur vElianus lib. 3. coerceat, homicidia resecet, etc. et lib. 7. pollicem extensum pollici, et replicet indi-
Var. cap. 24. Histories Byzantinae Scrip- Ep. 1: Signa tua Abactores timeant, fures cem ad extremitatem pollicis, et erit
tores, et Francorum Annales passim, pavescant. Proprie enim abiguntur modus secundum quern Abacistes tenent
Greg. Turon. lib. 6. cap. 46. Lucas pecora, cum furto surripiuntur, quas
Tudensis sera 880. Matth. Paris ann. diripi, in Lege 8. Cod. Theod. de jurisd. septuaginta cum manu : et alii digiti
ejusdem manus replicentur in palmam
1085. Sugerius ep. 47. Miraeus in Donat. dicuntur. Paulinus Natali 6. de bobus : sub illis duobus digitis, ut firmius susten-
Belg. lib. 2. cap. 29.prseterea leges Wisi- Nocte miser quadam somno graviore sepultus,
tentur, ad similitudinem tenentis nume-
goth. lib. 2. tit. 1. 1 7. Bajuvar. tit. 6. | 1.Amisit taciti furto praedonis Abactos.
Canuti Saxonicae § 27. Willelmi Nothi Senator lib. 8. Epist. 32 : Insidiis rusti- rum ternarium : et sic ex replicatione
Reg. Angl. apud Rogerum Hoved. et corum Abactos sibi asserit caballos. Vide indicis in palma
super pollicem, et trium digitorum
sub illis, teneat manum ad for-
Lambardum, Henrici I Regis Angl. apud Leg. 1.2.3. Cod. Theod. Quib. equor. usus, mam Abacistes tenentis septuaginta tria.
Rad. Coggeshalensem MS. ann. 1106. et etc. et infra Abigare. Vide SIGNTTM.
eundem Hoved. pag. 784. Stabilimenta SHf Ex his quae de hoc vocabulo supe- f ABADAGIUM. Vox Catalonica quae
S. Lodovici , Lambert. Schafnaburg.
ann. 1074. Decreta S. Ladislai Reg. Hun- rius adducta sunt exemplis, constat potationem sen comestionem signiflcat.
fuisse usurpatum ab iis qui de jure Concilium Terracon. Ms. c. 10: Bevragia,
gar. lib. 2. cap, 13. etc. libr. Promission. illud
Romano pure magis et emendate olim comestiones, pastus, potationes seu Aba-
maleficii cap. 2. 3. 6. etc. Vide Petr. scripserunt, ut a Paulo aliisque, adda- dagia exigere quasi ex debito non formi-
Fabrum lib. 3. Semestr. cap. 19. Tabu-
lar. Oluniacense ex Bibl. Thuanea ann. mus et Apuleium et alios plures de qui- dant. [^Legendum fortasse Abonagia ;
bus in Dictionariis. Et certe Abactor et vide Abonagium in Abonare 2.1
1250 : Et insuper omnimodam justitiam, Abigeus apud Jurisperitos tarn bene * ABADERA. [Petra, ut ABADIR.
quas oculorum avulsionem, aut alterius Latine dicuntur,
membri meruit mutilationem. [** Vide ilia a Glossario ut,procul ni religioni fuisset, DlEF.]
Grimmii antiquit. juris Germanici, pag, sicut et vocem Abacus, sumtam, amandassem, -"•ABADIA, Praedium, possessio, eadem
707. n. 5.] vel pro acceptione qua Honor: promiscue enim
mensa in qua vasa et pocula reponun- Abadia et Honor in Chartis usurpantur.
« ABACINUS, Italis, et maxime Floren- tur, vel pro superior! parte capitelli, vel Vox Hispanicae originis, qua non abba-
tinis, Subobscurus,opacus; de eo dicitur etiam pro tabula numeris figurisve geo- tiae modo, sed et praedia etiam honora-
quod non clare apparet : Ital. Abbacinato, metricis delineandis ; quibus signiflca- tiora signiflcantur. Testam. Raym. I.
obscuratus. Specim. Hist. Sozom. Pistor. tionibus non semel occurrit apud Cice- comit. Ruthen. ann. 961. inter Probat.
ad ann. 1362. apud Murator. torn. 16. ronem politioresque alios scriptores. torn. 2. Hist. Occit. col. 108 : Ilia Abadia
Script. Ital. col. 1070: Dictas columnas 1. ABACUS, [Graece «ga?] Mensa in qua de Rubiaco una medietas remaneat S. M.
porfidi miserunt Florentiam ob beneficia vasa et pocula ad coenam reponuntur. de Anicio, altera medietas inter ilia sede
recepta a Florentinis: sed eas miserunt Glossae vett. Abacus, Delphica, jj.Y]vt(TT£piov. de Uzecio, et ilia sede de Viverio rema-
maculatas etAbacinas,etcoopertaspannis [**Delphica est -upta-xsXric Tpausija e quibus neat. Aliud Roger. I. comit. Carcass,
rubris et scarlattis ; unde ex deceptione convivis ministrabant. Vide Vulcanii ann.circ. 1002. ibid. col. 160 : cum ipsos
 ABA
alodes, sicut Arnaldus pater meus ibi
tenebat per ipsum castellum, remaneat ad
Raimundum,exceptas ipsas Abadias, quse
ego dono ad filium meum Petronem.
Charta Petri comit. Biter, ann. 1054. in
Append. Marcae Hisp. col. 1100 : Dona-
*nws nos namque Domino Deo et in cano-
nica S. Nazarii in comitatu Biterrense
ipsam Abadiam, vocabulo S. Genesii,
quse est juxta mare, cum omni honore
ad ipsam Abadiam prsescriptam perti-
nente,... cum guantumcumque ad ipsam
honorem pertinet vel pertinere debet.
(Vide Honor.)
* ABADILIS, Abbatiali dignitati con-
gruus, decens. Homag. vicecom. Car-
cass, ann. 1110. ex Cod. reg. 8407. 2. 2 :
Et ipsi (abbati S. M. Crassensis) et omni-
bus qui secum venerint, usque ad ducen-
tas bestias, in burgo S. Michselis de Car-
cassona facere albergam Abadilem, prima
vice cum ingredietur Carcassonam, de
optimis piscibus et carnibuset ovisetcaseis
honorifice ad suam voluntatem. Albertfam
abbadalem ex ead. Charta in Reg. 30.
Chartoph. reg. ch. 62. quo modo etiam
editum inter Probat. torn. 2. Hist. Occit.
col. 376. Albergam albadilem minus recte
habet Beg. feud, senescal. Carcass, etc.
fol. 131. v.
ABADIR, lapis, in Gloss. Isidori. Papias :
Abaddir, Deus dicitur, quo nomine lapis
vocatur, quern devoravit Saturnus pro
Jove. Dicitur quoqueAbaddier, velAbdira,
vel Abderites, quern Grseci Badelion va-
cant. Vide eundem in Abdira, et Salma-
sium ad Lamprid. pag. 181. [** Locus
integer exstat apud Priscianura V.
pag. 647. Vide Fore. Lex. in voce Abadir
et H. Stephani Thesaurum Didotianae
editionis, vol. 2. col. 50.]
* ABAGA. [Infirma domus, ut ABASA.
TYrfj*"E* "1
*ABAGHA. Inventar. Ms. ann. 1366 :
Littera missa sacrosanctse Romanse eccle-
sise et summo Pontifici, quse incipit : Per
vitutem Dei vivi et perjpotenciam Chaan
verbum Abagha, etc. [«* Napn est inter
nomina Dei mystica apud Corn. Agrip-
pam de occulta scientia pag. 228. lib. 3.
cap. 11. Sive sunt tres litterae ordine
primae apud Hebraeos et Graecos.]
5(e ABAGIES. [Fur jumentorum, ut
ABIGES. DIEF.]
T ABAIA. Vide Abasa.
* ABALIGENARE. [Abalienare. DIEF.]
T ABALIUD, quod ab alio pendet, infe-
rius. Tertullianus, lib. 1. ad. Nat. c. 9 :
Quamquam et alias confitemini istud, si
quando illos (Deos) supplicio nostro vide-
tnini ulcisci : Abaliud a majore defendi-
tur; pudeat igitur Deos ab homine
defendi. Sic Graeci efcMov dicunt eadem
notione.
%. ABALLA. [Pallium philosophorum,
ut ABOLLA. DIEF.]
* ABAMITA. [Soror avi. DIEF.]
* ABAMURUS, f. Murus muro additus.
Gal), contremur. Charta ann. 1270. in
Hist. Lugdun. pag. 13. col. 2 : Item
transpositi sunt Abarnuri cum archeriis,
quse non sunt redactse ad pristinum sta-
tum ad mensuram unius tesas.
ABANDUM, ABANDONUM, HABANDO-
NUM, Ees arbitrio cujusque exposita, in
bannum missa, proscripta ; chose aban-
donnee. Charta communiae Incrensis
ann. 1158 : Si quis vero Abandum ab ali-
quo acceperit, si disrationare se jure acce-
pisse non poterit, lege qua vivit, reddet
illud. Si autem defensum ei fuerit, in
injuria et violentia erit, veniensque ille
cum duobus testantibus quod suum Aban-
donum est cunlradictum, ad majoris Com-
munise clamorem suum jus disrationatum
ABA
habebit. Charta Communiaa S. Quintini
ann. 1195. et Crispiaci ann. 1205: Ubi-
cunque burgensis pro catallo suo Abandon
acceperit, sine forisfdcto accipiet. Quod
si quis negaverit, Burgensis judicio Sca-
binorum per justitiam nostram assequi
debet: et si quis Burgensis Abandon
abstulerit Burgensi, reddet catallum.
Charta communiae Hamensis : Si quis
de Communia suum habandum capere
voluerit, non illud capiat, nisi duobus
testibus adhibitis : quod si defensum fue-
rit, et clamor inde ad Majorem et suratos
delatus fuerit, totam querelam super tes-
timonio testium denominatam obtinebit.
Si autem suum Habandon in pace dimi-
serit, et postea debitum et Habandum
negaverit, ad Justitiam trahetur per ra-
tionabilesplegios, etc. Rursum : Qui autem
defuerit. totam querelam amittet: verum
qui Abandon cepit ante litis ingressum.
de Abando suo in saisina erit. Charta Com-
munise Attrebatensis ann. 1211. art. 15.:
Si miles Burgensi pecunias debens, se
inde subdident Legi Scabinorum coram
eis, eumque non juverit Justitia nostra ab
eo requisita, Burgensis vadium Militis et
Abandon capiet intra part em civitatis sine
forisfacto. [In tribus Chartis pro eadem
Communia Attrebatensi, scilicet Phi-
lippi-Augusti anni 1194. Ludovici ejus-
dem Regis primogeniti ann. 1211.Roberti
Comitis Attrebat. anni 1268. omnibus ad
sua authentica cqllatis legitur... Bur-
gensis vadium Militis ad Abandum acci-
piet intra pacem civitatis sine foris-
facto.]
3SH" Ex his omnibus chartis Commu-
niarum conflcitur Abandum, Abando-
num, etc. intelligenda esse de bonis mo-
bilibus, vel immobilibus in pignus seu
cautionem assignatispro pecunia debita,
venditione aut permutatipne cavenda,
et firmanda. Gall. Garantie. Unde ali-
quatenus restringenda Doctissimi Can-
gii explicatio, ut res in bannum missa
primo occup'anti derelicta non cedat;
sed tantum sub hasta vendi possit, cre-
ditoris yenditorisve arbitrio permitti,
ubi creditum non solvitur, et res ven-
ditaa aut permutatas ab aliis repetuntur.
Hinc 11133 Leges de quibus supra : Si
quis de Communia suum Habandum capere
voluerit, non illud capiat nisi duobus tes-
tibus adhibitis. Ne scilicet dum suurn
repetit, furti reus habeatur. Burgensis
vadium Militis ad Abandum accipiet intra
pacem civitatis sine forisfacto, etc. Huic
porro interpretationi favent castera quae
sequuntur exempla, atque intelligitur
dare in Abandonum, et ponere in Aban-
donum, idem esse ac oppignerare, obli-
gare, Gall. Hypothequer, Donner pour
assurance.
T ABANDONIUM, eadem signiflcatione.
Charta ann. 1245. ex Tabular. Monas-
terii S. Richarii Centulensis : Bpna fide
garandire promitto per Abandonium om-
nium rerum mearum, id est per sponsio-
nem seu obligationem. Litteras Simonis
Matiffardi Officialis Remensis an. 1274 :
Assignaverunt dictam Ecclesiam ad omnia
bona sua et ea dederunt in Abando-
nium.
Dare in Abandonum, Gallis, Aban-
donner, Italis Abbandonare, Deserere,
dimittere. derelinquere. Charta ann.
1237. in tab. Eccl. Ambian : Dedit in
Abandonum praefato capitulo terrain
suam, quam tenet de vice-domino Ambian.
Ponere in Abandonum. Charta ann.
1225. in Tabul. Abb. sancti Joannis
Ambian. fol. 288 : Rogavi dominum meum
Willelmum de Kaieu, ut pro me se et suos
heredes obligaret dicto domino Reginaldo
ABA
et successoribus super dicta venditione
tenenda et observanda, ponens in Haban-
donum suum quidquid de ipso teneo in
feodo de Kaieu, ut inde restitueret dicto
Reginaldo vel successoribus ejus omne
damnum quod incurrerent occasione dictss
emptionis. Alia Beatricis Comitissas Gui-
nensis apud Duchesnium : Ego et Bal-
duinus filius meus posuimus in Abando-
nium D. Ludovico quidquid tenemus de
ipso. [Charta ann. 1252. ex Tabul. 2. S.
Medardi Suession. : Ponentes in Aban-
donium erga dictam ecclesiam pro garan-
dia portanda totam terrain ipsorum de
Condeto.]
* Ponere in Abandonium, eadem signi-
flcatione. in Charta Joannse comit. Fland.
ann. 1234. ex Chartul. S. Petri Insul.
sign. Decanus, ch. 152.
1 ABANDONS, mala quasdam consuetude
spectans abandum, qua3 olim Compendii
vigebat, a S. Ludovico ann. 1260. anti-
quata. Dom. de Lauriere Ordin. Reg.
torn. 1. pag. 293 : Ordinatum fuit, et
unanimiter concordatum per totum Con-
silium quod qusedam captio quse fiebat
apud Compendium, et dicebatur Aban-
dons, cesset amodo et amoveatur omnino.
Vocis apud nos vulgaris etymon accer-
sit Stephan. Paschasius libro 8. Dis-
quisit. Francic. cap. 36. a bannum, putat-
que efflctam ex tribus voculis, a, ban,
don, quasi datio in bannum : quae qui-
dem viri docti conjectura licet quodam-
modo vera sit quoad originem vocabuli,
falsum tamen ex tribus voculis confla-
tum esse, cum ex duabus tantum, a et
bandon, effictum sit; ita ut res posita in
Abandonum, eadem sit quae in bannum,
vel in bandum missa est, id est, pros-
cripta, ac proinde ut derelicta primo
occupanti cedat: nam et bandum pro
bannum usurpatum infra docemus. Sic
poetae nostrates vernaculi vocem hanc
passim dividunt. Le Roman de Garin
MS. :
Tos mes tresors vos est A Band on mis.
Idem :
Prenez ma terre tot A vostre Bandon.
AliO loco :
La cite fut assise a environ,
Flamenc 1'assistrent d'une part A Bandon.
IdemPoeta :
Li fet crier par tost 1'pst A Bandon,
Que nus ni praigne vaillant un esperon.
Chronicon MS. Bertrandi Guesclini :
A Lucebonne fu le Roy et cils Baron.
Et Pietres vint a H a force et A Bandon.
Quibus in locis Bandon ut plurimum
sumitur pro arbitrium: quod res dere-
lictas et proscriptas cuilibet pro suo
arbitrio occupare licitum sit. Ita haac
verba Will. Tyrii lib. 14. cap. 4. pro
arbitrio, yertit Hugo Plagon ejusdem
Gallicus interpres MS. a son Bandon.
Qua etiam notione Abandon accipi cons-
tat in Consuetudinibus nostris munici-
palibus, cum de porcis, aut aliis ani-
malibus agunt, quaa pro libito incusto-
dita pascunt in agris : ut in Aurelianensi
art. 156; Norntann. cap. 8; Nivernensi
cap. 15. art. 6. cap. 17. art. 2. 6. 7. et
Meledunensi art. 179. Assisiaa Hierosol.
MSS. cap. Ill : Si aucun autre que Che-
valier doit dete, que li ait connu en Court,
ou que il ait este prove, si com la Court
I'a esgarde, ou connu, ou recorde, et li
seignor li commande que la paie dedans
sept jours, et il ne la pare, et il ait chose
de quoi il le puisse paier, et le seignor le
puisse trover, il le doit faire prendre et
faire vendre guage A Bandon tant que
celui a qui il doit, soit paye. Vide praste-
S ABA ABA ABA.
rea cap. 189. (**Cap. 30. curias Burgen- nit senectutem, sic rotundum ut mar- ra negavit, liberalitas ejus, cujus ads-
sium : Se I'acreour veut il seportera le supium longius credidisses.Vide Hieron. trictus erat servitio, concessit cum au-
guage en son hostel et le tenra toute la in Epist. ad Fabiol.; Lex. Philol. Mar- thentico instrumento. Unde infaneio de
quinzane se il veut.... et seil ne le paie a tinii ad vocem Abanes. Carta seu a Carta. Vide Infaneio post
chief de lai quinzaine, la razon coumande * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Aba- In fans.
que il pent puis fait crier le guage et nech, cingulum sacerdotale rotundum, ABARCENUM, inhonestum, in Glossario
vendre le par la ville Abandon, et qui polimita arte, ex cocquo, purpura, iacinc- Isidori, Papias manuscript, etedit. habet
plus li doura si I'ait; ubi in cod. monac. toque contextum; ita ut flores atque Abartenum, [quod vide.]
(cui caput hoc est 72.) legitur : et vendre gemmae in eo esse viderentur distinctss. * ABARCERE. [Ut arcere, vulgo ecar-
le gage par la vile gage Abandon et Nihil ad rem aptius mihi hactenus ter. DiEF.l
qui, etc.] occurrit. ABARDILLA. Hominium Geraldi de
* 1. ABANDONARE, ABANDONNARE, * ABANGUA. Vide infra Abenga. Moissaco Raymundo Comiti Tolosano
obligare,in pignus seu cautionem assi- ^ABANNATIO, Jurisconsultis vertitur praestitum ann. 1244. in Eegesto Tolos.
gnare, Gall, hypothequer, donner pour aicsvauTKTpioi;, Annuum exsilium propter pag. 14: Praxeriam illam. et marguillum,
caution. Charta ann. 1210. in Reg. 76. voluntariam caedem admissam : ab ab et quam et quod habemus in flumine Tarni,
Chartoph. reg. ch. Ill : Ego Willelmus annus. Ita Martinii Lexicon. cum rappis, Abardillis, piscariis, et om-
Attrebatensis advocatus, Bethunias et Ter- * Consule Carolum de Aquino lib. 1. nibus aliis juribus et pertinentiis suis, etc.
remondas dominus concessi scabinis et Miscell. cap. 13. pag. 99. SB®" Ad hanc vocem accedunt pluri-
burgensibus meis Bethuniae... quod nun- ABANTE. Vetusepitaph.Romae: Fundi mum Barda et Bardales quse Hispanis
quam illos Abandonabo pro meo debito, hujus dominus infans hie jacet similis sunt, modo hirtae sepes, modo alia quse-
vel alieno. Alia Hugon. de Oastell. ann. Deo. hunc Abante oculis parentis rapue- vis structilia sepimenta, ut e palis, etc.
1241. in Chartul. Camp. Gam. Gomput. runt nymphaeo in gurgite, etc. airb evtiuiov, [** Portugallice est Abarga sive Varga,
Paris, fol. 192. r° col. 2 : Ego dictum aTib itpoertiuou in libris sacris [ut Acto- Italice Varca, quas omnia a vocibus in-
dominum meum Theobaldum regem Na- rum cap. 3. versu 19. et cap. 5. versu 41. fimse latinitatis Virgatura, a Varcatura,
varrss...promitto et teneor liberare, et de etc.]. Galli dicerent, de devant les yeux Valcatorio venire censet S Bosa de
omnibus custis et dampnis observare; de son pere. [Bern. Ep. 441. edit. Mabil. Viterbo, vol. 1. pag. 25.1
quas propter dictam plegiationem posset n. 8 : Dum eos (Claravallenses) itaque \ ABARE. Vide Aba 2.
zncurrere ad probationem servientium attendo, diurnis horis nocturnisque vigi- ABARNARE, Rem clam et occulte ges-
suorum : et insuper obligo me et Aban- liis Ab Ante medium noctis, usque ad tam probationibus judicialiter manifes-
donno, quod ipse posset assignare ad totum primam diei, facto breviterintervallo,tam tare : ex Saxonico Abarian, Denudare,
feodum meum, et tenere sine malefacere sancte tarn infatigabiliter psallentes, etc. prodere, ostendere, manifestare. Leges
versus me. Rursum alia ann. 1427. ex Nee certe adeo insolens est prasposi- Kanuti Regis Angl. cap. 104. (in Sax. 74):
sched. Pr. de Mazaugues. Item quod prae- tiones praepositionibus aut adverbiis Si homo furtivum aliquid in domo sua
fatus N. Agoutus de Agouto, nee succes- antepositas reperire. Cicero 1. 3. Epist. occultaverit, et ita fuerlt Abarnatus, rec-
sores ipsius nullo modo audeant pastur- ad Atticum 17 : Nuntii nobis tristes, nee tum est ut inde habeat quod qusssivit.
gagia, nee aliqua alia usagia dictorum varii venerant Ex ante diem Non. Jun. Leges Henrici I. Reg. Angl. cap. 75:
terntoriorumde Rocafolio...aliquibus per- usque ad pridie Kal. Sept.] [**Vide Fore. Si Francigena, qui parentes non habeat,
sonis, seu averibus ipsorum locare, Aban- Lex. in. h. v.; Placidi Glossae in torn. 3. in murdro perimatur, habeat pretium
donare, vendere, donare, nee aliqualiter classic, auctor. Ang. Maii p. 431 : Ante natalis ejus murdri *" non Abarnaverit
transportare. Vide v. Abandum et Mura- me fugit dicimus, non ab ante me : nam Rex de Hundredo, ubi invenietur 40.
tor. torn. 2. Antiq. Ital. med. sevi col. prsspositiopraepositioni adjungitur impru- marcas argenti, etc. et cap. 91 : ^Si quis
1121. (v. Abbandonare.) denter : quia ante et ab sunt duse praspo- Francigena occidatur, et interfector igno-
* 2. ABANDONNARE. ABANDUNNARE, sitiones : sic et antevadit, quasi antecedit: retur, etc. si parentes secundum legem
Publico bahno edicere, permittere, aut et non possum dicere in antecedit in ante- repetentes, vel probantes non habeantr
vetare; unde Abandonnamentum, ipsa vadit et ab ante me fugit.] sintillius qui murdrum Abarnaverit, etc.
roclamatio seu licentia. Charta ann. s|e ABARACES. [Vulgo pains azymes. SSH" Verbi hujus originem accersit
S 379. ex sched. Pr. de Mazaugues: Nullus DIEP.]
potest nee audet venart... nisi per curiam 1. ABARCA, Hispanis est quoddam cal-
Leon. Frischius a Germanico Bar nu-
dus; a quo Belgicum Baren, Monstrare,
Abandonnamentum et licentia data,.... ceamenti genus, priscis illis saeculis, ac manifestare. Cui addita praepositione ar
qu& quidern licentia et Abandonnamen- etiam praesentibus, repandorum calceo- quae significat ex, cum terminatione
tum debet fieri et concedi ad requisitionem lorum instar, ex caprina seu boaria pelle Latina infinitivi. fit Arbarenare, con-
hominum dicti loci, et quando Abandon- confectum, ad aspera et montosa loca tractius Abarnare.[*& Apud Lambardum
natur, qusslibet domus, in qua est venator peragranda habile et aptum, propterea- in Archaionomia vox semper scribitur
qui sciat venari, debet dare unum cuni- que pastoribus ac rusticanis hominibus Abarnare, apud Wilkinsium vero semel
culum dictaz curies. Alia Erardi dom. in montanis ipsis valde commune. Ab (fortasse errore typographi) abornare,
Chacenaii ann. 1218. in Chartul. Arre- ejusmodi calceo cognomentum Abarcse quod in legibus Henrici ubique posuit
mar. ch. 201 : Praedictum nemus in def- inditum tradunt Sanctio Navarrae Regi, Schmidtius. Eandem lectionem secutus
fensum ponere vel Abandunnare mihi qui regnum iniit anno 905. quod in illud est Phillipsius in historia juris Anglici
non licet. primum venisset, indutus et calceatus, vol. II. pag. 225. ubi rem exponit, de qua
* Hinc Abandonneement^TO imperieu- ac si esset pastor, ut est in Historia Pin- videndus etiam Wilkinsius in glossario
sement, d'un air d'autorite, imperiabi- natensi. De Sanctio ita Lucas Tudensis: sub hab voce. Bar etiam apud Saxones
liter, cum potestate, apud Hug. Plagon Fecit sibi et suis militibus de coriis crudis est nudus; quae praecedit Littera a est a
in Hist, contin. Guill. Tyrii torn. 5. et ligneis viminibus, rusticorum more, intensivum. Vide Grimmii Grammat.
Ampl. Collect. Marten, col. 628 : Quant calceamenta, quss vulgariter Avarcas et vo. 2. pag. 705. et Bosworthii Lexicon
le roi Gui fu pres de Sur, I'en li dist que Baraliones voeant, et nocteAlpes Roscidas- Anglosaxonicum, num. 1. c.]
le Marchis avoit fait fermer les portes Vallisper nives transiit. Vide Rodericum 1 ABARRARE, Pretio conducere, Gall.
contre lui. II ala jusqu'a la porte et dist Tolet. lib. 5. de Reb. Hisp. cap. 22. Blan- Avoir a ses gages. Abarratus, pretio con-
que I'en li ouvrit. Le Marchis demanda cam. in Comm. Rer. Arag. et Sebast. de ductus, Gall. Pensionnaire, a voce arrha,
qui il estoit, qui si Abandonneement rou- Cobarruvias in Thesauro linguae Castel- quomodoin offlcio S. Agnetis 21. Januar.
voit ouvrir la porte. Habandonneement lanae, [et infra Alpargates.] dixere : Annulo suo subarrhavit me Do-
vero, Abundanter sonat, apud Joinvil. in j 2. ABARGA, Alia notione, apud Jos. minus, etc. Spicil. Acher. torn. S. pag.
S. Ludov. edit. reg. pag. 152. Leroy Moretum Antiq. Navarrae lib. 1. pag. 469: Multos etiam de baronibus Franciss
fesoit servir si courtoisement a sa court, et 148. ex Archive Olitensi : Dono vobis Abarratos habebat (Henricus Rex Angliae)
largement et Habandonneement, etc. talem forum qualem habent illos meos et sibi familiares fecerat obsequiis atque
1 ABANEC et ABANES. Gloss. Bitur. francos de Stella, ut vos et filii vestri et donis.
. Ecclesiae : Abanec sigillum sacerdotale. omnis generatio, vel posteritas vestra per T ABARTENUM, Inhonestum. Sic legitur
Forte legendum cingulum. Est enim ssecula cuncta, et illo villano de mea terra, in Gloss. Bitur. et in Gloss. Isidori notis
Abanes apud Calepinum ex Hieronymo, vel infancone Abarca, qui venerit popu- Georgia Graevii illustratis. In excerptis
cingulum sacerdotale. Ubi scribendum lare ad Olit. suas casas, et sua hereditate Pithrei additur arcapOevov, quasi virgine
fuisset Abanet, seu Abnet. ab Hebraeo dei. retro habeat salvas. Forte sic resti- indignum. Hinc patet male scriptum
i333« balteus, cingulum. Byssino uteba- tuendum legendumque : Et ille Villanus fuisse Abarcenum, quod vide.
tur summus Sacerdos^lineo ceteri sacer- de mea terra, vel infanco Ab Carta qui J ABARTIA, omXYjffTta, Insatiabilitas.
dotes. Erat autem cingulum illud qua- venerit, etc. Est autem infanco ab Carta Hinc Angl. Abar'stick, inexplebilis. Ex
tuor digitos latum, et tanta contextum seu de Carta Vitali Episcopo Oscensi, Diction. Latino-barbaro Adami Littleton.
jaritate ut colubri exuvium, cum depo- Is cui immunitatem quam genus vel natu- 1 ABAS, Quasi v^aio?, Bardus, hebes.
 ABA
Item sacer morbus Tarentinis. Epilep-
sia. Ex Glossario Adami Littleton. J.
Laur. in Amalthea. [** Potius a Saxon.
Abase, supprimere; nam Germani infe-
riores etiamnum dicant Abasig pro he-
bes et Anglis est Abashed, stupefactus.
ADEL.]
ABASA, In Glossis Isid. Infirma domus,
quasi sine Base. Papias MS. Abso,
infirma domus. Editus : Abbason. [Lege-
bat Calepinus Abaiaf Abason, infirma
donans.] Breviloquus : Abaso, domus in-
firma, vel infirmi, et dicitur ab a quod
est sine, et basis, id est, fundamentum.
Quibus locis legendum censent quidam
infima : ita ut domus fuerit depressa,
nee multum edita. Verum repugnat
Glossarium JSlfrici, in quo Abaso, infir-
matorium, s e o c r a m a n n a h u s esse dici-
tur, id est, eegrorum hominum domus, uti
verba Saxonica sonant. [Haut immerito
suspicatur Leon. Frischius in nptis ad
Gloss. Cangii, Abasa domus dici quasi
Absa domus, id est domus ab aliis eedifi-
ciis separata, ut domus leprosorum.
Vide Absus, quod idem est ac desertus,
incultus.]
T ABASGANTDS,Infascinabilis,in quern
nihil valent quaByis fascina. Abascantos
numerat Tertullianus inter eos apud
quos qusestionem habendam, cum quis
de hac vita egrederetur, somniabant
Valentiniani. [** Etymon videas apud
Forcellin. in h. v.J
* ABASSARE, ABBASSARE. Demittere,
minuere, vox Italica, Gall. Baisser.
Charta ann. 1192. apud Murator. torn. 5.
Antiq. Ital. med. aevi col. 87 : Molendina,
quae sunt infra fossam c.ivitatis Abassentur
medietate unius brachii rationis. Et du-
scile, quod est super fossam civitatis, per
duas partes unius brachii rationis Abas-
setur. Ibidem : Ad bracchium rationis
Abassentur. Annal. Mutin. vett. ad ann.
1262. apud eumd. torn. 11. Script. Ital.
col. 66 : Eodem anno omnia molendina
Mutinae fuerunt Abbasata.
* Nostrates Abaisser la main metapho-
rice dixerunt, eadem acceptione qua
nunc Baisser le ton usurpamus, pro
moderatius agere, loqui. Lit. remiss,
ann. 1376. in Reg. 109. Ohartoph. reg.
ch. 6 : En oultre lui distque s'iln'Abais-
soit sa main, qui estoit a dire, s'il ne se
faignoit d'ouvrer tellement qu'il n'ouvrast
pas tantf ne si bien; il lui acoursiroit la
vie. lisdem vero Abaisser honneur, idem
sonat quod Debitam alicui reverentiam
minuere aut abnuere, in aliis Lit. ann.
1395. ex Reg. 148. ch. 122 : Icelle femme
desmenti plusieurs foiz le suppliant en
Abaissant honneur de sa personne et de
son office.
%. ABASSO. [Videlicet ab asso, ab tosto.
DIEF.]
ABASTARDARE. [Bastardum, seu no-
thum, aut illegitimum pronuntiare, Gal.
Declarer bdtard. Fragmentum de Epis-
cqp. Petragoric. apud Labeum torn. 2.
Bibl. pag. 739 : Quern (Heliam Rudellum
Gomitem) mater sua Comitissa... coram
eodem Episcopo in conventum publice
Abastardavit dicens, quod non erat filius
Helise comitis.] Vide Bastardus.
* ABASTON. [Ut ABESTON, vulgo
amiante. DIEF.]
ABASTRA, Folia vitis, in Gloss. MS.
apud Franciscum a Quercu Anglum. in
Etymologico. [Ita etiam Adamus Little-
ton in Diction. Lat. Barbaro, ex veteri
cod. MS.]
1 ABASTRATURA. Glossse MSS. Latino-
GrsecaB : Abastratura, a^o rr,; avagoXtxyi?.
Ubi altera manus addidit Lege ab astra-
tura. Martin, in Lexico Philolog. : Abas-
ABA
tratura in Gloss., Lege a Stratura, qui
sternit equum. [** Idem est atque strator,
quod vide.]
* ABASUS. [Ut ABASA, infirma do-
mus. DlEF.J
* ABATA. [Ut ALUTA, vulgo peau
passee a I'alun, cordouan. DIEF.]
ABATARE, ABBATARE, Prosternere,
[Ligna succidere] ex Gall. Abbatre,
Italis Abbatere. Libertates MSS. villaa
S. Desiderii in Campania ann. 1228 : Si
aliquis aliquem invenerit in nemoribus
suis
!;
Abatantem,etc. [Vide in Attroncare.}
" Nostris Parabbatre, pro funditus ever-
tere. Froissart. in vol. 2. cap. 103 : Les
Gandois vindrent derechefa Marie I'hostel
du Cotnte et le Parabbatirent.
ABATARE SE, Bona decoquere, mensa-
rias rationes mala fide creditoribus re-
nuntiare. Vox ita confecta ab Hispanis,
quibus Abartise, est se dejicere; quia
decoctores ita bona sua seu aliena deco-
quunt, ut quasi prostrati jaceant, nee
erigere se ulterius valeant: quibus oppo-
nuntur ii qui stant, qui nempe eo sunt
in statu, ut creditoribus facere satis
possint. Sic apud Latinos mergi asre
alieno dicuntur, qui vix emergere pos-
sunt. Libertates concessas Barcinonen-
sibus a Petro Rege Aragonum ann. 1285.
MSS : Quicumque tenens officium vel
ministerium, qui emerit aliquam merca-
turam ad opus officii vel ministerii sui,
sive bit mercator. sive alius, qui se Abatat,
capiatur in persona, sicut caperetitr pro
commanda, nisi ostendere potuerit, quod
casu fortuito amiserit earn. [** Legitur
hoc capitulum apud Oapmany Memorias
Histor. torn. 4. pag. 221. ubi pro anno
1285. est 1283.] Secunda Curia Generalis
celebrata Barcinone ann. 1299 a Jacobo
II, Rege Aragon.MS. : Item quod quilibet
Campsor, qui se Abatat, vel qui jam ste-
terit, vel sit Abatut, quod nunquam teneat
tabulam cambii, nee aliquod officium nos-
trum; sed quod habeatur et prseconizetur
pro infami et pro Abatuto per civitatem,
et per locum ubi usus fuerit officio: et
quod detineatur captus, quousque satisfe-
cerit, et quod non comedat nisi panem et
aquam. Curia Generalis Catalania? sub
Alphonso Rege Arag. ann. 1333. MS.:
Ordinamus quod quicumque mercator vel
draperius et eorum negotiatores seu fac-
tores tenuerint commandas alterius, vel
merces. aut alias res quas receperint e s'
Abatran, aufugiendo, vel se absentando,
puniantur, etc. [** Vox Catalana est
abatrerse, se dejicere, creditoribus deco-
quere, foro cedere, cujus tempus futur.
tertia plur. persona est s'abatran quam
saepius in latinis regum Catalaniee di-
plomatibus obviam habuimus, ita in
privil. Jacobi II. pro regno Valentise
ann. 1322. in Aureo ppere privilegiorum,
etc. fol. 68. v°. legitur: aliqui ex dictis
curritoribus se absentaverint vel se Aba-
tran nee poterint solvere et restituere
quod eis commendatum fuerit. Eodem
sensu apud mercatores francogallicos
in Asia minore dicebatur Abatellement,
de qua voce vide Merlinum in Diction,
jur.]
ABBA.TIDERIT. Pactus Legis Salicse
tit. 45. Si quis hominem de barco Abba-
tiderit, id est, amoverit, dejecerit.
MONETA ABATUDA, Pretio diminuta,
[Gal. Abaissee.] Charta Simonis Comitis
Leicestrise et Montisfortis ann. 1209. in
30. Regesto Tabularii Regii ch. 44 : Si
tempore solutionis hsec moneta Melgorien-
sis fuerit Abatuda seu deteriorata, etc.
Chronicpn vernaculum MS. in Tabulario
Maglorii Parisiensis :
ABA
L'an mil deux cens soissanie-lrois
Furent abatus li Mansois,
Li Escuciau, li Angevin,
Ainsi furent li Poitevtn.
[Edictum Philippi Audacis anno 1275.
apud Dom. de Lauriere torn. 1. Ordinat.
Regum nostrorum, pag. 814 : Nee emant
bilhonem illarum monetarum, dum sta-
bunt in suo recto cursu. nee erunt aba-
tute... monete cadant et sint Abatute.
Charta parilis 12. saaculi ex Archive
Piperacensi: Quod si moneta fuerit Abba-
tuda et deteriorata ad rationem marchse
argenti quss nunc valet 75. solidos.]
* Abatere, Pretio minuere, Gall. Bais-
ser, diminuer. Charta ann. 1206. inter
Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 196 : Si
solidiet Melgorienses interim Abatebantur
vel deteriorabantur de penso vel de lege,
etc. Vide Moneta abatuda in Abatare.
* Abatre vero et Abbatre diximus, pro
Abolir. revoquer, decrier, abolere, abro-
gare, interdicere. Lit. Ludov. VII. ann.
1168. Gallice redditae torn. 1. Ordinat. reg.
Franc, col. 17 : Ainsint est aemplis li
nombre des coustumes que nous avons
Abatues. Ubi textus : Reprobavimus. Stat.
ann. 1356. torn. 3. earumd. Ordinat. pag.
90 : Toutes autres monnoyes.... spient
Abbalues. Alia prorsus notione, scilicet
pro Defoncer vel vuider, de Dolio fun-
dum vel vinum eximere, in Lit. remiss,
an. 1385. ex Rejr. 127. Chartoph. Reg.
ch. 167 : Pour savoir la verite, la main
de Justice avoit este mise aux dittes
queues (de vin) et fait deffense qu'elles ne
feussent meues; que depuis elles avoient
este Abbatues et embotees.
* A Gallico Abatre vpcem Abataige
hauserunt, pro Suarise linguae inspectio,
quod porcum ad terram proternendo
fit. sic dicta; unde etiam prsestationem
quae earn ob rem domino debebatur,
eodem nomine vocabant. Redit. comitat.
Hannon. ann. 1265. ex Cam. Comput.
Insul : Et si a li quens a I'Abataige des
pourchiaus Ixx. solz par an, c'est a enten-
dre de warder s'ils sont sain.
ABATIS. Papias : Abatis, subauditur
praepositus, id est, qui batos, id est, men-
suras regias, dispersit. [Legendum dis-
pensat.] Alibi : Abatis, qui prxest men-
suris. Gloss. Saxon. ^Elfrici : Abatis,
feetfellere. [** i. e. qui vas implet]
Guillelmus Brito in Vocab. MS.: Abatis,
media correpta, qui cum batis dividit
avenam : Batus dicitur Provendre in
Gallico. Alibi : Batus in Gallico, Proven-
der, scil. prazbendarium vas, cum quo
avenadistribuiturequis. Prsebenda avense,
passim in Computo Hospitii S. Ludovici
,a nobis descripto in Notis ad Joinvillam
pag. 108. Breviloquus : Abatis, qui vel
cum bato dividit avenam, vel alia fru-
menta. Unde Ebrardus Bethun :
Abatis ad coenam dat equis Abbatis avenam.
Olla patella :
Lixa, Cliens, Abatis, Botulus, Cocus, Esca, Batellus.
Disticha Magistri Corn uti, seu Joannis
de Garlandia : .
Sunl Anaphos, Piscina, Batos, Abalis, Cocus, Orcliam.
[Pro cocus f. leg. corus, quse mensura?
annonaria3 species est apud Anglos et
Germanos.]
Ubi Glpssa : A bato dictum A batis :
est proprium nomen neutrius gen. et in~
declinabile. et est mensura qua mensu-
ratur praebenda avenze quse datur equis
in Abatta, vel aliis ad hujus officium
deputatis. Dicitur igitur A batis, ut A
secretis, A caliculis, qui scilicet bato
prseest. [•--»• Gemma Gemmarum : abatis,
ein futermeister, qui vel quse bestiis nutri-
menta ministrat.\

Cujusmodi autem fuerit^&atis aaunus,
belle describitur in Bulia aurea Caroli
IV. Imp. cap. 27 : Imperatore, vel Rege
ipso in sede regia, sive solio imperiali
sedente, Dux Saxonies offtcium suum agat
hoc modo. Ponetur enim ante sedificium
sessionis imperialis, vel regies, acervus
avense, tantas altitudinis, quod pertingat
usque ad pectus vel antelam equi, super
quo sedebit ipse Dux, et habebit in manu
baculum argenteum, ettmensuram argen-
team. quas faciant in pondere xjj marcas
argenti; et sedens super equo, primo
mensuram eandem de av&na plenam acci-
piet, et famulo primitus venienti minis-
trabil eandem: quo facto figendo baculum
in avenam, recedet, 'et Vice-ntarescallus
ejus, puta de Pappenheim, accedens, vel
eo absente Marescallus Curies, ulterius
avenam ipsam distribuat. Unde col ligitur
Abatis et Marescallorum. munus idem
fuisse. Jam vero palam' et publice in
magnatum aedibus avenam officialibus
£ic domesticis distribui solitam a Came-
rariisvel Senescallis, docet vetusPoema
MS. cte Parise la Duchesse:
Quant jl orent mange, ej palais sont entrez,
A une ehemiitde s'assirent lez a lez.
Li Chamberlencs commence 1'avoine a escrier :
Qui or veut de 1'avoine s'an vingne demander.
Bertrandus Clericus in poemate MS. de
Girardo Viennensi :
Girard appelle Rener, , adversx parti ipsum molinum evertendi,
Frere, dist-rl, qaeuz est vostre pensez?
Sejtt jors toz plainz avons ci seiornez,
; ftu'a Karlon "te'Roi n'ayons pajie,
N'a sa Cort ne mange ne disne,
Ne pris Avauie ne denier mon&.
Infra: ; * ' videtur: Districtum Abautorizato.[®®Vi<ie
Et si ne 1'ai veu ni esgarde.
N'i sa cort ne mange ne disne,
Ne pris Avaine, tin denier recouvre.
Bursum :
Li Seneschaux se prise a adrener,
- 11 ot vestu un free ermine cher,
Et un bliaut qui ot fait entaller.
Donne li ot un nouvel Chevalier,
Si l'en fist plus orgoillos et fier,
En sa main tinst tin baston de pomer,
* A haute voix cetnmenea a htfdier :
Or a 1'Avaine r Serpent et Bseuier,
On par la Opiz que requereat Paumer,
• Se yos me fiaite un petit eorrocer,
N'en aurois point pour Deu'le droiturer.
[Vide Abbas curias,]
J ABATRAN. Vide in Abatare se.
* ABATBAN, De rei pretio detrahere,
©all. Depriser. Stat. Massil. .lib. 1. cap.
40 : Quod avera eivium (corrateiii) non
vUiftcabunt nee Abatran, ut prasferant
avera extraneorum. Vide alia notione in
Abatare se. [**Est tertia plur. fut. temp,
verbi Abatre. Vide Raynouardi Lexicon
Romauum torn. 1. pagi 198.
1 ABATTA, forte pro Abatia. Vide in
Abatis.
t ABATTUS, in veteri Glossario MS,
Sangerman. pro Abactus, Chasse.
lllATUTA' 1 Vide in A6a*ore.
*ABATUA, Monetae minutioris species
videtur, eadem forte quae infra Abenga.
Charta Petri archiep. Bitur. ex Chartul.
S. Petri Puellar. Bitur. fol. 68. v°: Cum
controversia erat inter canonicos ecclesise
beati Petri Puellaris et Gaufridum Ponz
super decem denariis et una Abatua de
censu, quern dicebant hiidem canonici sui
juris esse.
t ABAUGTOR et ABAUGTUS in Glossario
MS. Ecclesiaa Bituric. et aliis pluribus,
pro Abactor et Abactus, quse videsis.
A B A U D I RE, Exaudire, Irtaxouesv in
Gloss. Gr. Lat. Interdum contemnere,
non audire. - Acta S. Nicephori Mart.
num. 12 : Respuo et blasphemo opera
manuum hominum, imo Abaudio qui hu-
jusmodi errorum pestibus se ipsos tradere
contendunt. Vide Obaudire.
* Charta permutat. inter Ingon. episc.
Mutin. et Bonifac. ducem Tuscise ann.
1033. apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital.
med. a3vi, col. 16 : Quidemet ego domnus
Jngo episcopus vos, qui supra, jugales
Abaudivi, et recte petitioner vestras intel-
lexi, etc. Gall, diceremus : j'ai ecoute
favorablement.
* ABAUNAMENTUM, Conventum, pa-
ctum, pro Abonamentum. Vide infra in
hac voce. Chartul. Floriac. fol. 130. y°:
Guillelmus des Gorillores et Alipis ejus
uxor confessi fuerunt coram nobis rece-
pisse quandam peciam vinese pro decem
solidis Paris, de Abaunamento dictis reli-
giosis Floriacensis monasterii (persol-
vendis.)
1 ABAUTORIZARE, Ab auctoritate rece-
dere, jurisdictioriem declinare. Dejudice
qui jus dicere neglexerit, aut eversio-
nem alicujus rei permiserit dicitur in
Legibus Rotharis apud Murat. torn. 1.
part. 2. pag. 26: Si quis molinurn alterius
scapellaverit (cod. Estens. capellaverit)
aut clausuram ruperit sine auctoritate
judicis componat solidos 12. illi, cujus
molinum esse invenitur. Et si judicem
interpellaverU, et judex dilataverit ipsam
causam deliberare, aut licentiam dederit
componat solidos 20. in palatio Regis
districtus Abautorisat. Ubi codex Estens.
habet: Districtum ab Astolisazo. Et alius
Cathedr. Mutin. Astolcaz. Sed legendum
Stolizaz, ubi plura ; hie sufficiciat mo-
nuisse legendum esse : districtus ab
stolizaz. Vox Abautorizare est sine auc-
toritate.]
* ABA7ITA. [Ut ABAMITA, soror avi.
DlEF.]
^cABAXGIS. [Planatura, DIEP.]
* ABAZOLARE, Glebas jactando fructus
ex arboribus dejicere, ut videtur, ab
Italieo Zolla, gleba. Gall. Motte: nisi
malis a Bazolum, quo rustici significant
vectem, seu baculum, cui transverso
canistrum imponunt, deducere, atque
adeo Cista aut canistro fruges avehere
interpretari. Stat. Avellse ann. 1496.
cap. 46. ex cod. reg. 4624 : Item quse
ceperit vel excussefit,~Abazolaverit vel
exportaverit in et de alienis possessionibus
vel arboribus nuceK,ca$taneas,pira,pomq.
persica, flccus, etc.
ABBA, TTiTja, in Gloss. Lat. GrsecOi
[Hanc vocem addidit Editor Germanicus
Francof. ad Moan. ann. 1710. [** Est in
addendis primae edit.] Alias legitur
Abba id?™. Sed legendum censet Sca-
liger cap. 29. lib. 1. Abba T!TTO, Vide
supra Aba et Lexicon Martinii.]
f ABBA, Pater. Vide infra in Abbas.
ABBACINARE. Vide Abacinare.
ABBACOMITES. Vide in voce Abbas.
ABBAGUS. Vide Abacus.
ABBADILIS. Vide supra Abadilis.
i. ABBADIA, Jus capiendi e defuncti
parochiani bqnis mobilibus id quod
magis placuerit. Competit autem paroe-
ciarum Rectoribus apud Hispanos in
res plebis sibi commissse, ita tamen ut
si Rector inter vestes eligat, si sint
purpuratae, eas hseres defuncti dare
minime teneatur. Quod vero parochis
competit jus in res suorum parqchiano-
rum defunctorum, idem in res ipsorum
decedentium Rectorum habent archi-
diaconi et episcopi apud eosdem His-
panos, praesertim in Ecclesia Giennensi
in Andalusia. Sed ne longius excurra-
ABB
m«s, in pluribus Galliae nostraa Diceoe*
sibus, uti in Parisiensi, eodem jure
utuntur Archidiaconi.Hispanis jus illud
interdum idem est quod apud Belgas
jus melioris cat alii, aut hereoti apud
Anglos, competens domino feudali In
homines suos mo.nus-mortv.se.; at perpe-
ram omnino ut monet Garsias hac de re
audiendus, de Expensis et meliorat.
cap. 9. de sumptibus qui consequuntur
funus, hoc est, de Luctuosa, et Abbadia^
n. 1 : Onera enim hujusmodi aut Luctuo-
sas aut Abbadias vacant; quse duas voces
plurimum apud nos distant : longeque
alia ratio juris in luctuosis, quam in his
quas Abbadias vocamus, inventa est :
unde diverse jure in hoc Senatu censeri-
tur. Et n. 84 : De Luctuosis autem quss
alto nomine Abbadias dicuntur vulgari
verbo et praprio in regno (Hispaniarum)
alio ratio est. Est enim Abbadia prssstatio
quas datur e bonis demortui parochiani
Rectori parochialis Ecclesias : lectulus vi-
delicet, vestis, vel quid aliud ; et differt a
luctuosa usu forensif quia hoc nomine
proprie intelligimusin hoc regno prsesta-
tionem illam quas datur domino habenti
jurisdictionem • at vero Abbadia datur
rectori ecclesise. Consulendi Jason Mainus
ad 1. 57. Si res obligata D. 41.1. de Le-
gatis 1. Toletus Qusest. 387. 388. Vide
etiam Catallum et Hereolum. De hujus
autem juris origine legesis Fra Paolo
tract, de Benefic. versus flnem, et Tract,
singularem Paris, editum ann. 1683.
1 2. ABBADIA. pro Abbatia, in charta
Pippini Regis ex Tabulario S. Maxentil
Pictav. et in primo Testamento Widradi
Abbatis Flaviniacensis edito a Mabil-
lonio part. 1: Sseculi 3. Act. SS. Benedict,"
p. 684.
| ABBANUM, Baculus Abbani, Ba«ulus
ad coronationem Regum Italise adhiberi
solitus. Bonicontrus cap. 6. Mb. 2. in
Muratorii dissertatione De coronatione
Regum Italiae Mediolani pag. 299J
torn. 2. Anecdotorum: Et accipi jussit
(Henricus VII.) Baculum Abbani, et libel-*
lum orationum ad ejus coronationem lo-
cum habentium, qui dudum in dicta
ecclesia Beati Joannis fuerant. Forsan
Baculus pastoralis Archipresbyteri Mo-
doe tiensis qui in modum tridentis elabo^
ratus exiiibetur, in Charta ann. 1530.
ibidem pag. 316. De alio item baculo in
eodem instrumento mentio occurrit:
Adest etiam sculptus Baculus, in quo
dependent quatuor Coronas aureas sculptse.
ad representationem earum quatuor Coro-
narum thesauri prsedicti relictarum per
Reginam Theodelindam. De aliis baculis
ubi de eorumdem Regum coronatione
nullum verbum, neque in praedicto ins*-
trumento, neque in aliis ibidem relatis.
[«* Vide Baculus 2.]
* ABBARRARE, vox Ital ica, proprie est
Viam obsepire, intercludere, metapho-
rice vero idem quod Decipere, fallere,
Gall. Tromper, duper; unde Abbarraria,
fraus, fallacia, Gall. Tromperie, fourbe-
rie. Stat. crimin. Riper, cap. 168. fol. 23.
v° : Si vero fuerit barrus, qui aliquem
barraverit in communitate Riperiss, ven-
dendo dolose ass pro auro, velgemmas seu
jocalia falsa, vel aliquant aliam rem
falsam. vel contrafactam, vel alio quovis
modo Abbarrando, condemnetur in libris
centum parvorum, et ultra puniatur in
havere arbitrio dom. capitanei, inspecta
qualitate facti et persona; Abbarratas, et
ulterius teneatur restituerepasso damnum,
et quicquid habuerit occasions dictss Ab-
barrarias. Hinc aperta est vocis origo,
nempe a Baro, Italis, fraudator, decep-
tor, Gall. Trompeur, pipeur. Vide
 ABB ABB ABB
Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. aevi, tiis, quos' ille cum Alexio Comneno observamus in Gloss, med. Graec. in V.
col. 1150. v. Saro, et infra Barrare 3. obsidebat, per contumeliam TOV 'AggSv IlsOffti;. [** Vide Interrogatio 2.]
ABBAS, vox Syriaca, qu&patrem sonat. vocitatum; quia propter affectatam ABBAS ABBATUM. Pontius Cluniacen-
pGlossar. Cassin. ann. circ. 700 : Abba tyrannidem in Monasterium trusus fue- sis Abbas in Synodo Romana ann. 1116.
Syre, Greece Pater, Latine Genitor.] S. rat a Michaele nepote, et Monachum Abbatem Abbatum inaudita nomencla-
Augustinus epist. 177 : Paulus Romanis egerat. Sic lib. 13. Basilium Monachum tura se appellavit, qui a Johanne Caje-
(c. 8, v. 15.) scribens, In quo clamamus, Bogomilicee haereseos auctorem, rbv tano Papae Cancellario rogatus Clunia-
Abba Pater, in uno nomine duabus utitur SatjjiovttSSY] A6gav,etCedrenusMonachum, censes a Casinensibus, an hi ab illis
linguis; dicit enim AbbaHebrseo vocabulo qui Philippicum imperaturum yaticina- Regulam accepissent, respondit, non
Patrem, et Latine nominat identidem tus fuerat, ^svSaggav, vocant [** i. falsum Cluniacenses modo, verum omnes in
Patrem. Addeeundem lib. 3. de Oonsens. monachum, vide Gloss, med. Grsec. c. Romano orbe Monachos Regulam S.
Evangel, cap. 4. et Isid. lib. 7. cap. 13. 3]. In Menologio, SS. XX. Patres Synai- Benedicti a Casinense accepisse Coeno-
Ebrard. Bethun. in Graecismo : tae, quorum£ festum colitur 20. Martii, bio. Ergo, inquit Cancellarius, jure haec
Abba Pater signat, hinc Absalon exit, et Abbas. a-pot_JA6g«S (; dicuntur. Ita passim Palla- praerogativa Casinensi Abbati concedi
dms i? Lausiacis; Vita S. Joann. Elee- debet. Haec ferme Petrus Diac. lib. 4.
Fortunatus lib. 3. Poem. 10. ad Pater- mos. cap. 11. n. 65. cap. 13. n. 85; S. Chron. Casin. cap. 62. quibus consonant
num Abbatem : Ephrem de compunct. et hum. acquir. verba S. Odilonis Abbatis Cluniacensis
Nominis officium jure, Pat erne, geris. cap. 71; et Serm. ascet. Concil. oecum. apud Leonem Ostiensem lib. 2. cap. 54.
Concilium Parisiense VI. lib. 1. cap. VI. et VII. act. 2 ; Vitse Patrum. etc. qui cum Casinum venisset,et ab Abbate
37 : Decet, imo necesse est, ut Abba- Fuere tamen ex Monachis sanctitate Casinensi Theobaldo pastoralis baculus
tes Canonicorum attendant, ut quid et vitas integritate illustribus, qiiiPatris ei offerretur in processione, ilium acci-
Abbates vocentur : si patres spiritales nomen ut nimis ambitiosum, a se amo- pere renuit, dicens nequaquam dignum
sunt, et filios spiritales Domino gignunt... liti sunt, Fratris compellatione contenti, esse illo prsesente hujusmodi gesture vir-
merito Patres appellantur. Atque inde ut S. Bernardus Epist. 62; Guigo Prior gam : indecens nimium et contra fas
Praefectos Monasteriorum Abbates voca- Majoris Carthusiae apud Petrum Vene- omne ducens, quempiam Abbatum manu
runt veteres, quod Monachorum veluti rab. lib. 1. Epist. 25; ipseque Petrus pastoralem praeferre virgam, ubi Benedicti
Patres sint ; quomodo et non semel Epist. quaa inter Bernardinas 353. extat. vicarium, Abbatum scilicet omnium Abba-
appellari, in hac voce,infra qstendimus. Id etiam videtur baud probasse S. Hie- tem. adesse contingeret. Certe hanc prae-
ABBA absque s, passim scriptum repe- ronymus lib. 2. in Epist. ad Galatas : rogativam Casini Abbati concessere
ritur. Abba Felix, apud Facundum Her- Cum autem Abba Pater Hebrsso Syroque Summi Pontiflces, ut ceterps ejusdem
mianensem libro contra Mocianum. sermone dicatur, et Dominus noster in Ordinis Abbates id consessibus praece-
Idem tamen postea : Lampridius Pres- Evangelio nullum Patrem vocandum nisi deret. Paschalis II. in Bulla ann. 1113.
byter et Abbas Hierosolymitani Monasterii. Deurri: nescio qua licentia in Monasteriis in Bullario Casin. torn. 2. pag. 130 : Ac
Abbo de Obsid. Parisiensi lib. 2 : vel vocemus hoc nomine alias, vel vocari tarn te, quam omnes successores tuos in
Tempestale sub hac Hugo princeps obit Abba. nos aquiescamus.etc. Vide eundem lib. 4. omni conventu Episcoporum seu Princi-
Alibi :
in Matthaeum. pum, Superiorem omnibus Abbatibus con-
Ebolus fortissimus Abba. ABBAS, Praefectus Monasterii, qua sedere.atque in judiciis priorem cseteris tui
notione vox notissima. [** Abbas, xo-.vo- Ordinis viris sententiam proferre decerni-
Odo in Vita S. Majoli: Et ab omnibus do- 6iap^c Gloss. Lat. Graec. Labbaei.] Ob- wMs.ChartaLothariilmp. ann. 1137. ibid,
minus et Abba honoratur. Bernardus Mor- servo tantum in Abbatum electionibus, pag. 157: Unde iterum atque iterum decer-
lanensis de Contemtu mundi : perinde ac Episcoporum, requisitum nimus... ut supradictus locus vigore ac
Qui bene disputat, et cito computat arte scbolari, olim Laicorum consensum, ex Regula honorificentia omnia prsecellat Monasteria
Non petit actibus, at petit artibus Abba creari. scilicet S. Benedicti cap. 64 : Quod si quse constructa vel construenda sunt in
Ita apud Desiderium Episc. Oadurcen- etiam omnis congregatio yitiis suis con- toto orbe terrarum, et totius Christiani-
sem, Epist. 2; Monachum Sangallensem, sentientem personam pari consilio elege- tatis Abbates et Monachi honorem et reve-
lib. 2. de Carolo M. cap. 15; et in veteri- rit et vitia ipsa aliquatenus in notitiam rentiam deferant. Nicolaus I. PP. Deside-
bus tabulis apud Aimoinum lib. 5. de episcopi , ad cujus dicecesim pertinet rium Abbatem Casinensem Vicarium
Gest. Franeor. cap. 42 ; Doubletum in ille locus, vel Abbatibus aut vicinis Chris- suum constituit ad correctionem omnium
Hist. Sandionys.; Beslium in Hist. tianis claruerint. prohibeant pravorum Monasteriorum et Monachorum , intra
Comit. Pictavens. et alips. prsevalere consensum,etdomui Dei dignum praefiflitos limites, in Bulla, quam des-
ABBATES, Dicti Latinis et jrrgecis constituant dispensatorem, etc. Hugo Fla- cripsit Angelus a Nuce ad lib. 3. Leon.
Scrifiiorjbus, universim MonacHTomhes, viniacensis in Chron. pag. 268 : Quid Ost. cap. 13. Vide eundem Leonem lib. 2.
praesertim senio ac vitae sanctuate vehe- multa, electio ad~Laicos relata est, prsecep- cap. 53. Fuit etiam in Ecclesia CP. di-
randi, qua notione nos Patres eosdem tum atque consilium prssfati Patris illis gnitas quaedain, quae ap^wv -rGv jj.ovau-
vulgo appellamus. Nam illud honoris est, relatum est, in quo omnis assentiret Con- Tvipt'wv dicebatur, cujus meminit Theos-
ut quotidie senibus dicamus : Pater, ut gregatio. Infra : Electionem igitur quant terictus in vita S. Nicetae num. 43. et
ait S. Augustinus in Oollat. Carthagin. turn in se erat, laudat Episcopus, et inqui- Joannes Cantacuzenus lib. 1. cap. 50.
cap. 242. Papias : Pater dicitur multis rit utrum in hac consentiret Conventus et Apud Byzantios Hegumenus seu Abbas
modis, deitate, doctrina, senectute, gene- Populus. Et pag. 241. de seipso in Abba- Monasterii Dalmati dicti, ceteris Monas-
rositate. Lexicon Gr. MS. Reg. Cod. 2062. tem electo : Me,...requisivit ab eo (Lug- teriis quoad supremam in disciplina
*A66ac, <5 y£pwv, 6 icar/ip. Ita Cassianus dunensi Archiepiscopo) in Abbatem, monastica potestatem prseerat, eoque
Collat. 1. cap. 1, Mosem et Germanum quod vix obtinuisset, nisi Canonicorum et nomine dicitur idem Dalmatus in Con-
eommonachos, Abbates, vocat. Regulars. Laicorum suffragia ad id expetendum sibi cilio Ephesino, TrpeuSuTspo; xa\ apX'[Aotv-
Golumbani cap. 7 : Cum tanta pluralitas adhibuisset. Epist. 33. inter .gugerianas : SptTYji;,TOCTv]p(tova(7TY)piwv. Ita Catholicus,
eorum sit, ita ut mille Abbates sub uno Notum fieri volumus...quod nos omnes S. seu Abbas et Hegumenus universalis dic-
Archimandrita esse referantur. [Rabanus Richarii Monachi Domnum Petrum Bitu- tus S. Eutychius, antequam Patriarcha-
Majurji§ in Opusculo contra eos qui repu- ricensem Monachum consilio et assensu tum CP. consequeretur, quod omnium
gnant institutis B. P. Benedicti torn. 2. religiosarum nostrse. Provincise persona- in Urbe Regia Monasteriorum cura ei
Annal. Bened. pag. 734. col. 2 : Istud rum, ac Militum, et Procerum nostrorum, demandata esset, ut tradit Eustathius
antiquissimum monachorum (Coenobita- Clericorum etiam ac Burgensium regula- in illius vita num. 18. S. Benedictum
rum instar Ecclesiae Jerosolymitanae ins- riter et canonice nobis in Pastorem elegi- Abbatem Anianae ab Imperatore cunctis
titutorum)genus solum usque ad Abbatis mus. Adde Epist.35. Moris istiusrationem in Regno suo Coanobiis praefectum, ut
Pauli (primi Eremitee) vel Antpnii dura- petere licet ex Cv_p_rlano_ lib. 1. Epist. 4 : sicut Aquitaniam Gothiamque norma
yit aetatem.] Epiphaniusde Locis Sanctis: Coram omni synagoga jubet Deus consti- salutis instruxerat, ita etiam Francos
Evst Si r\ auTY] (JLOVT) \SB6a5s? ^tXtoy?, xa\ tui Sacerdotem, id est, instruit, et osten- saluttfero imbueret exemplo, tradit Ardo
^tXta xeXXta : Monasterium Abbates (id est, dit ordinationes sacerdotales non nisi sub illius discipulus cap. 8. n. 36. Vide Chro-
Monachos seu Patres) mille continet, populi assistentisconscientia fieri oportere, nicon Farfense p. 671.
etcellulas mille. In iis scilicet non nume- ut plebe praesente veldetegantur malorum 1 ABBAS ARTIFICUM. Vide Abbas po-
ratis, qui vulgo monasterio et Monachis crimina, vel bonorum merita prgsdicentur, puli.
inserviunt. Sic Theophanes pag% 378 : ut sit ordinatio justa et legitima. qus& *ABBAS BEJANORUM, Novellorum scho-
TOU; u,Y)Tpo7toXsTa? ex T&V "A66a8wv ev roT; omnium suffragio fuerit examinata. Et lasticorum praeses. Vide Beanus.
-TiptoTscTO!? Opovot; •rcposgaXXsTO. Adde p. 306. infra : Episcopus deligatur plebeprsesente, 1 ABBAS CAMPANILIS, Minister in Ec-
397. [et Cone. Suession. 1. ann. 744. vel quss singulorum vitam plenissime novit, et clesia Aniciensi, qui praeest pulsationi
745.] Anna Comnena lib. 2. Alex. Joan- umuscujusque actum de conversatione campanarum. Vide Abbas clocherii.
nem Ducam Ceesarem scribit a Byzan- perspexit. Vide, quae in hanc sententiam j ABBAS CANOXIGORUM, nempe Regu-
 ABB
larium, et ABBAS CANONICTJS. Concil.
Aquisgran. II. cap. 2 : Ut Abbates Cano-
nici gregibus sibi commissis instanter invi-
gilent. His opponuntur canone seq. Abba-
tes Monachorum Capital. Caroli M. lib. 5.
cap. 79: Unusquisque Episcopus sciat per
singula Monasteria,guantos guisque Abbas
Canonicos in monasterio suo habeat, et
hoc omnino ambo pariter provideant, ut si
Monachi fieri voluerint, regulamtervivant;
sui autem canonice vivant omnino. Prse-
ceptum Ludovici Pii pro Monast. S.
Columbae Senon. : Quia tune temporis
Abbatem Canonicum...inibi prseesse con-
tigerat. Concilium Parisiense cap. 37 :
Decet, immo necesse est. ut Abbates Cano-
nicorum attendant, ad quid Abbates vo-
cew£wr,eic. Charta Capituli Canonicorum
S. Laudi Andegavensis : Et hoc prsecepit
et voluit ad signum quod Comites Ande-
gavenses pro omnibus Ecclesiis sint Do-
mini et Abbates Ecclesiae S. Laudi. Vide
Epist. 276. torn. 4. Hist. Franc., et Orde-
ricum Vital, lib. 6. pag. 622. Sunt, inquit
Molanus lib. 2. de Canon, cap. 5. quae-
dam Canonicorum Ecclesiae, in quibus
Abbas est ssecularis, Prasposito dignior,
cujusmodi in Dioecesi Leodiensi 12.
recensentur in Chron. Leod. in Richario,
cap. 43. qui quidem Abbates, nomine
tenus itanuncupantur, nullo ceteroquin
Abbatum habitu, atque adeo nee mitra
nee pedo donati, etsi primum in Canoni-
corum consessu locum obtineant. De
ejusmodi Abbatibus ita Bertholdus
Constantiensis ann. 1095 : Lutolfus sanc-
tissimi Leonis Papas Filius, sanctaeque
Tullensis Ecclesiae Decanus, Monasterium
Clericorum, quod Canonicum Romani
cognominant, in quo Clericos secundum
Regulam S. Augustini, vivere professos
congregavit, quibus etpraepositum ejusdem
professionis pr&fecit, quern Episcopus
Loci in Abbatem eidem congregationi so-
lenniter consecravit. Est enim consuetudo
in illis partibus, ut praepositi congrega-
tionum ejusmodi, Abbates nominentur, et
in Abbates consecrentur : hoc tantum
excepto, quod baculos non portant. Negat
porro idem Molanus hanc Abbatum
nomenclaturam supremse Collegiorum
Canonicalium dignitati inditam, quod
in iis, ubi superest, Ecclesiis vel Colle-
giis primitus Monachi fuerint, cum pro
certo haberi debeat in plerisque, ubi
adhuc viget ea appellatio, neutiquam
Monachos extitisse.
ABBAS CAPELL.E PALATINE. Vide Ca-
pellanus, [et Abbas palatii.]
1. ABBAS CARDINALIS, Cui indultum
est privilegium et nomen Cardinalis.
Hugo Monach. Cluniac. in Epist. ad
Pentium Abbat. Cluniac. scribit, Calix-
tum PP. cum Cluniacum venisset, com-
muni suorum assensu assidentium largi-
tum esse Cluniacensi Ecclesiae speciali et
propriae suae, ut Abbas Cluniacensis sem-
per et ubique Romani fungatur officio
Cardinalis; idque Bulla ac privilegio
edito statuisse.
2. ABBAS CARDINALIS, Alia notione in
Bulla Urbani II. PP. ann. 1097. apud
virum eruditum Joannem Mabillonium
torn. 4. Vitar. SS. Ordinis S. Benedicti,
p. 448 : Placuit....ut utrique loco, sicut
antea fuerat. Abbas Cardinalis restitue-
retur etc. Id est. Abbas in capite,vit habet
Charta Guillelmi Episcopi Trecorensis
apud Augustin. du Pas in Stemmate
Penteuriensi pag. 17. Abbe en chef, en
titre : agitur enim de duabus Abbatiis
simul unitis, et hac Bulla a se divulsis,
quibus dati Abbates proprii ac Cardina-
les. Vide Episcopus Cardinalis.
1 ABBAS CASTRENSIS, Abbas in Castris.
ABB
Archicapellanus regius sic dictus, quod
in castris Oratorio palatine Capellanis-
que regiis prseesset, ut Abbas Monachis,
e quorum numero interdum assurneban-
tur Capellani : unde Mabillonius ad
Vitam S. Sulpicii Pii Episc. Bituric.
inter Acta SS. Benedict, saec. 2. pag. 168 :
Sulpicius fuit Abbas castrensis, praefectus
Monachis qui in castris regiis officia di-
vina nocte dieque persolvebant. Ubi
notanda jubet verba Adonis in Martyro-
logio de eod. Sulcipio : Post etiam coma
deposita Monachorum Pater extitit. Haud
dubie in castris, quippe in ejus Vita n.
10. legitur : Clotharius Rex Episcopum
poscit.... ut virbeatusin suiscastrisAbba-
tis officio potiretur.
ABBATES interdum dictiiiquos Cura-
tos primdrios, vernacule Curez primitifs,
appellamus. Nam ex veteribus instru-
mentis constatparochiales omnes Eccle-
sias et civitatis et dioecesis habuisse
ministrum unum majorem, alterum
medium, tertium inflmum. Minister
major dicebatur A&6as, Gustos, et tandem
dictus est Rector. Ministri medii dice-
bantur Presbyteri, et tandem Capellani.
Minister inflmus appellabatur Sacrista,
qui Abbati et Presbyteris inserviebat, et
quae in ecclesia minora sunt officia, pera-
geb'at. Presbyteri seu Capellani habebant
curam animarum in actu, id est, habe-
bant actuale exercitium Cures, cum
Missas celebrarent,et Sacramenta : plebi
administrarent. Abbas vero seu Rector
habebat curam in habitu, eique licebat
per seipsum ministrare Sacramenta: sed
pr33sertim illius id erat muneris, ut
super universam Parochiam invigilaret,
videretque si Presbyter officio suo recte
fungeretur. Hsec fere Michael Monachus
in Sanctuario Capuano, qui hujusce rei
exempla aliquot profert, quibus adjun-
genda ea quse haoet Ughellus torn. 7.
Italiae Saerse p. 506. et seqq. et 601.
ABBAGOMITES , ABBIGOMITES , Dicti
Comites ae nobiles laici, quibus datsa
erant a Regibus Abbatiaa et Ecclesiss
jure beneficii, seu, ut aiunt, inCommen-
dam. Gerbertus Epist. 17 : Scire cupit, an
Hugo, quern vestra lingua Abbacomitem
dicitis, uxorem duxerit. Vetus Genealogia
Regum Franc, a Carolo Simplice, MS. :
Carolus Simplex genuit Ludovicum; Lu-
dovicus genuit Lotharium; Lotharius
genuit Ludovicum et Carolum, Patrem
Hugonis Abbacomitis. Hugo Flaviniacen-
sis in Chron. part. 2. cap. 15 : Cui tamen
plurimum restitit Hugo Autisiodorensis,
qui Abbicomes dictus est, cujus cognatam
Constantiam Robertus (Rex) habebat uxo-
rem. Baldricus lib. 1. Chron. Camerac.
cap. 70 : Tune Temporis Abbas-Comes
Abbatiam B. Humberti, cui Episcopum
Stephanum Rex Carolus prasfecerat, pos-
sidebat. Gesta Consulum Andegav. cap. 4.
n. 1 : Nam recepta est Christiana devo-
tione et fidelitate Potestas ilia, qua& suo
tempore cum reverentia pia et humilitate
Abbacomitatus est dicta, a successoribus
vero ejus in arrogantius vocabulum quod
est Ducamen mutata. Et infra num. 3. :
Per Hugonem Abbacomitem Suessionis
Episcopus factus.
Monasteria porro et Abbatias Laicis in
beneficium ob reipublicse necessitates et
tuitionem concessisse Reges Franciaa,
observare est ex Capitulis Caroli M. lib.
5. cap. 181; ConcilioAquisgran.il.cap. 3.
can. 19; Meldensi ann. 845. cap. 9;
Synodo ad Theodonis-villam in Capit.
Caroli C. tit. 2. cap. 3. et 5; Ivone Car-
noten. Epist. 181. etc. Id vero primum
fecisse Carolum Martellum cpnsentiunt
scriptores omnes, eoque nomine sterna-
liter perditum seu damnatum finxerunt
quidam, ut est apud Baron, ann. 889.
n. 31. Vide Hugonem Flaviniacensem in
Chronico pag. 107. [et Adsonem in Trans-
latione Sancti Basoli num. 12.] Extat
apud Doubletum Diploma Lotharii Imp.
in quo fit mentio Matfridi Comitis, qui
abbatiam S. Dionysii regio retinebatjure
beneficiario. Joannes VIII. PP. Epist. 143:
Ut de Abbatia S. Augentii quam divae
memoriae Carolus Imperator fideli suo et
filio Ecclesiai nostrae jure beneficiario tri-
buit, Baldricus lib. 1. Hist. Camerac.
cap. 70. de Isaaco Comite Cameracensi:
Ipsamque regiam ac locupletem Abbatiam
S. Gaugerici cum omnibus appendiciis
sibi beneficiatam regio jure tenebat. Ca-
pitul. ann. 823. cap. 8. et lib. 2. cap. 8 :
Abbatibus quoque et Laicis specialiter
jubemus, ut in Monasteriis quas ex nostra
largitate habent, Episcoporum consilio
et documento ea, quae ad religionem Cano-
nicorum Monachorum, Sanctimonialium
pertinent, peragant, et eorum salubrem
admonitionem in hoc libenter audiant, et
obediant. Charta Caroli Calvi ann. 864.
in Cod. donat. piar. Miraei.lib.l.cap. 18:
Adelinus Comes, qui et largitu nostro
Rector Monasterii S. Petri et S. Bavonis,
quodvocatur Gand, etc. Willelmus Comes
Arvernensis in Tabulario Briyatensi ch.
308 : Ubi ego dono regio Abatiale videor
fungere officium, in Ecclesia scilicet S.
Juliani. Infinita porro prostant exempla
Comitum Laicorum, qui Ecclesiarum ac
Monasteriorumseseinscripsere Abbates:
aliquot ex iis congessit Beslius in Hist.
Comitum Pictav. cap. 1. Atque laici isti
Abbates ipsimet regebant Monachos
ipsos. Hinc querela S. Bonifacii in epis-
tola ad Cuthbertum Archiepisc. Cantii,
et in Concilio Cloveshovensi ann. 747.
can. 5 : Illud hoc quod Laicus homo, vel
Imperator. vel Rex, aut aliquis Praefec-
torum, vel Comitum in sasculari potestate
ftiltus sibi per violentiam rapiat Monaste-
rium de potestate Episcopi, vel Abbatis,
aut Abbatissae, et incipiot ipse vice Abbatis
regere,et Jiabere sub se Monachos,>etpecu-
niam possidere, quae fuit sanguine Christi
comparata, etc. Ut plurimum vero sta-
tuebant Decanos, qui curam haberent
Monachorum, ut est apud Continuatorem
Aimoini cap. 42. Tabularium Flavinia-
censis Monasterii : Flaviniacensis Cceno-
bii, ubi venerabilis vir Sarulfus Decanus
vice Warini Comitis cum norma Mona-
chorum honorificemilitat.'Vetus Catalogus
Abbatum ejusdem Abbatiae : Marianus
successit ann. 845. Indict. 7. et Wulfado
sedem reliquit. Quo migrante Warinus
Comes dono Imperatoris Karoli praefuit
vice Abbatis, et sub eo Sarulfus decanus,
et post eum Gothserus Abba successit: quo
defuncto, Hugo successit, 16. anno Caroli.
Interdum etiam Monachis ipsis pra3erat
Monachus cum nomine et titulo Abbatis,
quern legitimum vocat Capitulare Sues-
sionense ann. 744. cap. 3. ad discrimen
Abbatis Militaris. Descripsit Gallandus
in Tract, de Franco alodio pag. 295,
Chartam continentem controversiam
inter Monachos S. Albini, et Canonicos
S. Licinii Andegavensis, in qua dicitur
utrosque habuisse Abbates : Monachos,
Monachum nomine Hincbertum ; Canoni-
cos, Laicum nomine Tetbaudum et con-
troversise judicem delegisse Comitem
Fulconem utrorumque Abbatum Archiab-
batem, utpote qui prsedia harum Eccle-
siarum possidebat, eoque nomine Abba-
tem sese inscribebat. Abbates Monasticos
etiam appellatos observat Hemereus in
Augusta Viromanduorum, pag. 114. ex
sermone de Tumulatione S. Quintini.
 ABB
Exinde Reges ipsiy qui jure an injuria
proceribiis istis successerant, sese pe-
rinde Abbates inscripserunt: ita Reges
Philippus I, Ludovicus VI, atque adeo
Duces Aurelianenses Abbates Monasterii
S. Aniani Aurelian. inscripti leguntur
apud Hubertum in Hist, ejusdem Ec-
clesiae. Chronicon Turonense : Obiit Hugo
praepotens Abbas Ecclesias beatissimi Mar-
tini et Dux Francorum. Inde Galliae Reges
sibi nomen assumunt Abbatis Protectoris
sancti Martini : et in primo ingressu Regis
in Ecclesia recipitur cruce erecta a Clero
ejusdem Ecclesise, et prsestat juramentum
conservations privilegiorum. Tabular. S.
Martini Turon. : Nos igitur Robertus in
Dei nomine gregis atque rerum inclyti
Confessoris Christi B. Martini Abbas, nee
non et filius. noster Hugo, cui post nos cum
Seniors nostro Rege Carolo omnes honores
impetratos habemus, etc. Dat Col. Jul. in
Civil. Turonis anno 17. regnante Carolo
RegedQS. Tabular. S. Victoria Paris, ch.
13 : Assensu canonicorum et vicariorum
nostrorum, nee non et Dom. Regis (Phi-
lippi Aug.) qui Abbas est nostrse Ecclesise
in perpetuum dedimus, etc. Tabular. S.
Mauri ad Ligerim : Prsesul reverendus
Abbas, unaque Comes venerabilis Hagano.
In Charta Caroli IV. Reg. Franc.: Rai-
naldus Consanguineus noster ex parte
nostraz Genitricis, Abbas Coenobii Fossa-
tensis.
Sed et Duces ac Comites Galliae eosdem
sibi arrogavere titulos ut haereditarios,
cum et monasteriorum bona non modica
sibi retinuissent ac asseruissent, ex quo
eorum decessores jure beneficiario ab
Regibus easdem Ecclesias impetrarant;
quas ut Ducatus ac Comitatus suos,
quos eodera jure, hoc est, ad vitam
possidebant, ad posteros, inclinata et
profligata Regum auctoritate, transtu-
lere. Inde igitur passim legimus Duces
Aquitaniae Abbates sese S. Hilarii Picta-
viensis inscripsisse, apud Beslium pag.
253. 269. 283. 284. 285. 449. 451 : Comites
Andegavenses, Abbates S. Albini et S.
LicMui,apudSamn)arthanosinEpiscopis
Andegavens.et Gallandum lib. de Franco
alod.; Comites Pontivenses, Abbates S.
Wulfranni, in Hist. Eccles. Abbavillensi
lib. 1. cap. 60; Comites Viromanduenses,
Abbates S. Quintini, apud Hemereum in
Aug. Virom. in Reg. pag. 30. 81. 32. 33.
34. 35. Ejusmodi vero Abbatiarum et
Monasteriorum invasiqnes ac usurpa-
tiones non semel prohibitas observare
est, praesertim in Gapitul. Caroli M.
lib. 6. cap. 321. Extat apud Paschasium
Radbertum in Epitaphio Wal33 Abbatis
Corbeiensis lib. 2. cap. 2. ejusdem Walae
ad Ludovicum Pium de Ecclesiis in
Beneficium Laicis datis gravis expostu-
latio.
Verum licet Summi Pontifices ipsique
Episcopi erga reges ac principes, ut a
Monasteriis sseculares submoyerent.Ec-
clesiasque Mqnachorum juri addice-
rent, subinde instarent; vix tamen id
obtinuere, nisi sub initium tertiae Regum
stirpis : cum ii hac se excusatione tege-
rent, res Ecclesiasticas sublatas ex in-
tegro restituere non posse, ne suss reipu-
blicas militiam defraudare viderentur, ut
est in Epistola Nicolai I. PP. adOdonem
Episcopum Belvacensem, apud Loisel-
lum, in quo haec praeterea habentur :
In ssecularium vero manus atque potesta-
tem ipsa Monasteria nulla deinceps ratione
vel occasione perveniant, quia non est leve
ante oculos summi Judicis discrimen,reli-
giosis locis et Monasteriis Deo dicatis sse-
cularem prseficerepotestatem, et ei contra-
dere pastoralis curse sollicitudinem, qui
ABB
quid sit Pastor ignorat, nee quserit lucrum
animarum, sed pecunias censum ; nee in
divinis cultibus servitium impendatur, sed
ut suis usibus ad dominationis votum de-
serviatur. Hue pertinet nota adjecta
capiti 1. Capitularis Aquisgran. 1. ann.
803. quam in librum 1. retulit Tilius :
Tempore Adriani PP. et Caroli Magn.
Imper. quando Paulinus Episcopus tenuit
vices Apostolicss sedis in Aquis, fuit factum
istud capitulum propter hoc, quia laid
homines volebant (al. solebant) divider e
Episcopia et Monasteria ad illorum opus,
et non remansisset ulli Episcopo nee
Abbati, nee Abbatissae, nisi tantum, ut
velut Canonici et Monachi viverent. Hie
porro abusus non intra Occidentis fines
sese continuit ; sed et postmodum in
Orientem transiit. Editum est pronuper
a viro singularis eruditionis Joanne
Baptista Cotelerio, Regio linguae Graecse
professore, Joannis Antiocheni Patriar-
chae, qui sub sasculi duodecimi initium
vixit, opusculum, quo demonstrare co-
natur, OTC oi Ta (lovaar^pia 6ta Swpswv
XafxSavovrs?, EI'TE apxtepatixiov, etre
i. Ubi pauca superfuisse innuit
Monasteria sua tempestate, quae viris
laicis ad vitam, vel ad duorum aut trium
haeredum, quo modo apud nos precariae
dari solebant, non collata essent ab
Principibus : graviterque invehitur in
ej usmodi xapio-Ttxapiou?, sic enim appellat
quos nostri beneficiarios. Adeo ut mirum
sit Theodorum Balsamonem ad can. 13.
Synodi VII, Antiocheni istius Prsesulis
scripta improbare ausum fuisse, virum
sacris initiatum. Ita nempe hac estate
principum suorum ausis nefariisapplau-
dere soliti erant pontifices ipsi.
* Charta Caroli VI. ann. 1407. in Reg.
162. Chartoph. reg. ch. 184. bis : Cum pro
parte prsecarissimi patrui nostri Johannis
duds Bituricensis et Alvernise, ac Abbatis
laid S. Hilarii Pictavensis, etc. Alia Ca-
roli VII. an. 1431 : Considerantes quanta
devotione veneratur Deus, et Sanctorum
omnium memoria percelebris sine inter-
missione recolitur in ecclesia nostra S.
Hilarii majoris Pictaviensis, cujus Abbas
et fundator existimus, et nuper canonica-
tum in eadem obtinuimus ratione viceco-
mitatus nostri Thoardi, etc. Chartul. S.
Vine. Laudun. ch. 14 : Ego Albertus
Abbas S, Quintiniet Gerbergauxor mea...
Signum Alberticomitis.Signum Gerbergss
uxoris ejus.
* Quam potissimum vero ob causam a
principibus monasteria et abbatise laicis
concederentur. docet Charta Philippi
Rom. reg. ann. 1204. ex Cod. reg. 10197.2.2.
fol. 63. v° : Nosut ipse (Henricus Lothar.
et Brabant, dux) pro exaltatione nostra
operosa voluntate desudet et ubique loco-
rum imperiale commodum procuret, con-
cedimus sibi et legitimis hssredibus suis in
rectum feodum abbatiam Nivellensem,cum
omni honore eteo jure quo etiam imperium
et nostri antecessores Romani Imperatores
et reges usque ad nostra tempora habue-
runt. Insuper concedimus.....ecclesiam S.
Servatii (Tungrensis) cum omni integri-
tate, et eojure, quo patri nostro Frederico
et fratri nostro Henrico divis Romanis
imperatoribus attinebat. Ubi notandum
jure feodali et haereditario has ecclesias
Henrico attribui. Et quidem Isabella
uxor ejusdem Henrici inscribitur Abba-
tissa secularis ecclesias Nivellensis , in
Chart, ann. 1267. ex eod. cod. fol. 35. r°.
Nihil sane mirum videri debet, quod
laici bona ecclesiarum sibi attribuere
satagebant, quando episcopi ipsi parro-
chiales ecclesias in dotem consanguinea-
ABB 13
rum suarum assignare non dubitarent.
Hujusce abusus, praeter alia, testis est
Charta ann. 1249. in Chartul. Campan.
f01.410. col. 1. : Episcopus Parnpilionensis
erat tune et est publicse excommunicatus
pro eo quod... quasdam neptes suas de
bonis ecclesiarum parrochialium marita-
vit, dando marito cujusdam neptis suss
duasparrochiales ecclesias in dotem contra
canonicas sanctiones. Vide in Ecclesia 1.
1 ABBACOMITES, Etiam dicti sunt
Abbates aliqui, qui simul erant Comites,
ut Centulensis Monasterii Abbates, qui
Comitis authoritate et nomine pollebant
ut Pontivi ac Wimnacensis pagilimites
contra hostes tutarentur, inquit Mabil-
lonius pag. 77. torn. 3. Annal. Bened.
n. 53.
ABBAS CHOREPISGOPUS. Vide Chore-
piscopus.
1 ABBAS CLERICULOBUM. In Ecclesia
Aniciensi seu Podiensi, etiamnum, et in
veteribus ejusdem Rituum codicibus
MSS. primus inter decem Chori pueros
Abbas vocitatur, ceruleaque veste deco-
rus incedit, secundus Prior dicitur. Ca-
talogus MS. rerum omnium et ministro-
rum ejusdem EcclesiaB ann. 1536 : Nomina
Clericulorum, Guillelmus d'Avignonus
Abbas, Anthonius de I'Espinace Prior,
Johannes Canemin, Johannes Dolezon, etc.
In eadem Ecclesia duo e primariis Ca-
nonicis Abbates dicuntur propter duas
Ecclesias urbis quarum titulo gaudent.
In Ecclesia yero Claromont. secunda
dignitas (ut aiunt) Abbas item appella-
tur, at nullo urbis aut alterius loci
Ecclesiae titulo donatus.
1 ABBAS CLOCHERII. Sic vocant in
eadem Ecclesia Aniciensi eum qui pul-
sandis campanis praeflcitur, patrio ser-
mone, I'Abbat dey clouchie. Tabularium
Ecclesiae Aniciensis : Sequuntur ilia qusz
solvunturin Tracta...quatuorporteriis IV.
lib. xm. sol. Abbati Clocherii XL. sol. ix.
den. Ejusdem occurrit mentiq in libris
ritualibus aliisque illius Ecclesiae instru-
mentis. Is autem licet Laicus, caelibem
tamen vitam agit communique Clerico-
rum veste uti solet; sed talari et caerulea
dum officio in Ecclesia fungitur.
j ABBAS COLLEGII. Vide Abbas populi.
j ABBAS COMMENDATARIUS. Vox nota.
Vide Commenda.
| ABBAS CONARDORUM, seu CORNAR-
DORUM. Apud Rothpmagenses, Ebroi-
censesque hoc nomine vocari solebat
Praefectus facetae cuj usdam societatis
joculatorum hominum qui se Conardos
appellari amabant. Hi primum ridendo
castigare mores, atque in omne quod
turpiter factum fuerat, ridiculum mit-
tere aggressi, postmodum ipsi in tarn
illiberale amarumque jocandi genus pro-
ruere, ut horum Collegia dicteriaque
regia etEcclesiastica auctoritate tandem
prohibita sint. Collegii huj usmodi A bbas
renunciabatur cui major favebat senten-
tiarum numerus ; quern honorem ut
consequeretur, certatim quisque caetero-
rum emendicabat sufFragia. Hinc que-
relas eorum quibus sors fuerat adversa.
Mercur. Gall, anni 1725. mense Aprili
pag. 726 :
Cornards sont les Busots, et non les Rabillis.
0 fortuna potens quam variabilis!
Abbas Conardorum, solemni pompa et
ridiculo apparatu, mitradecorus etpedo
pontificio, quotannis, Rothomagi curru,
Ebroicis asino circumquaque vehebatur,.
frequenti tripudiantium Conardorum
turba stipatus. Interea dum incederetur,
in quosvis obvios absentesye jocosa dicta
jactabant, vixqueullum alicujusnominis
14 ABB
elabi sinebant a suis mordacibus canti-
lenas , asperisque facetiis illsesum et
immunem.
[* Consuls praaterea Merciir. Franc,
mens. Jul. ejusd. ann. pag. 1593.]
Rothomagi anno 1587. libellus typis
mandatus est cui titulus : Les Triomphes
de I'Abbaye des Conards sous le Reveur
en decime Fagot Abbe des Conards, conte-
nant les criees et proclamations faites
depuis son advenement jusqu'a I'an pre-
sent. Plus. I'ingenieuse lessive qu'ils ont
conardement montee aux jours gras en
I'an 1540. Plus, le Testament d'Ouinet de
nouveau augmente par le commandement
dudit Abbe, non encores vu. Plus, la Le-
tanie, I'Antienne, et I'Oraison faite en
ladite maison abbatiale en I'an 1540. Eo-
dem in Libello occurrunt Litterae pa-
tentes Abbatis Conardorum, quibus ad
Cardinalatum quemdam evehit nomine
De Montalinos. Sic autem incipiunt:
Provisio Cardinalatus Rothomagensis
Julianensis, etc.
Paticherptissime Pater, etc.
Abbas Conardorum et inconardorum ex
quacunque Natione, vel genitatione sint
aut fuerint: Dilecto nostro filio naturali
et illegitimo Jacobo a Montalinasio salutem
et sinistram benedictionem. Tua tails qua-
lis vita et sancta reputatio cum bonis
servitiis... et quod diffidimus quod postea
fades secundum indolem adolescentias ac
sapientise tus& in Conardicis actibus, in-
duxerunt nos, etc. Quocircam andamus ad
amicos, inimicos et benefactores nostros
qui ex hoc s&culo transierunt vel transi-
turi sunt... quatenus habeant te ponere,
statuere, instalare et investire tarn in
choro, choris et organo, quam in cymbalis
bene sonantibus, faciantque te jocundari
et ludere de libertatibus franchisiis, etc...
Vssnundatum in tentorio nostro prope
sanctum Julianum sub annulo peccatoris
anno pontiftcatus nostri, 6. Kalend. faba-
cearum, hora vero noctis 17. more Conar-
dorum computando, etc.
His consentit Taillepied in Libro cui
titulus : Antiquites et singularites de la
Ville de Rouen; pagina 61: Les Conards
ont leur confrairie a Notre-Dame de
Bonnes-Nouvelles ou Us ont un bureau
pour consulter de leurs affaires, lls ont
succede aux Coqueluchers il y a environ
50 ans qui se presentoient les jours des
Rogations en diversitez d'habits. Mais
parce qu'on s'amusoit plutot a, les regarder
qu'd prier Dieu. cela fut reserve pour les
jours gras a ceux gui jouent les faits vi-
cieux, qu'on appelle vulgairement Conards
ou Cornards, auxquels par choix et elec-
tion preside un Abbe mitre, crosse, et
enrichy de perles, quand solemnellement
il est traine en un chariot a 4 chevaux le
Dimanche gras et autres jours de Bacha-
nales.
[* Leguntur insuper, ut me monuitD.
Falconet, societatis Conardorum Cado-
mensis simul et Rotomagensis carmina,
Maroti tempore condita, in illius poetae
ejusqueadversariorumrixas.Extatetiam
ad calcem Arest. Amor. edit. Rotomag.
ann. 1587 : Un arest rendu pardevant
I Abbe des Cornards en ses grands jours
tenus a Rouen.,]
Quamvis ut intra legitimos fines ur-
banae cavillationis se continerent hujus-
modi ridiculi Censores, singulis annis a
Senatu Parisiensi ac postmodum a Ro-
thomagensi licentiam postulare etimpe-
trare tenerentur, e facetiis ad tarn proca-
cemscandalosamquecalumniandi et ma-
ledicendi libidinem brevi deventum est,
ut Episcopus Ebroicensis aliique quo-
rum in dioecesibus simile quid fieri
ABB
consueverat, Conardorum societatem
damnare et prohibere coacti fuerint.
Codex actorum public. Praesidialis Curiae
Ebroicensis : Ensuivent les charges de la
confrerie de Monseigneur S. Bernabe
Apotre de N. S. J. C. creee et institute
par R. P. en Dieu Paul de Capranic au
nom de Dieu notre Createur, et d'icelui
Monsieur S. Bernabe, en delaissant une
derision et honteuse assemblee nommee la
feste aux Cornards que I'on festoit le jour
d'icelui saint etc. Ibidem paulo post :
Ladite Confrerie de nouvel fondee et cele-
bree en I'Hotel-Dieu de la Ville-d'Evreux
en forme de conversion pour adnuller et
mettre a neant certaine derision, difor-
mite, et infamie que les gens de justice
lays et autres de ladite Ville commettoient
le jour de Monsieur S. Bernabe, qu'ils
nommoient I'Abbaye aux Cornards, ou
etoient commis plusieurs maux, crimes,
excez et malfaeons et plusieurs autres cas
inhumains au deshonneur et irreverence
de Dieu notre createur, de S. Bernabe et
de Sainte Eglise.
In hoc S. Barnabas festo eligi solebat
Abbas Conardorum, aliis in locis Fatu-
orum. Sed cur hac die prsecipua Conar-
dorum festivitas explicare tentat D. le
Beuf Canonicus Altissiodor. in epistola
quas in Mercurio anni 1725. mense Julio
occurrit, censetque tubicines et corni-
cines, Gallis olim Corneurs, eosdem
fuisse ac Cornardos patronumque agno-
visse sanctum quemdam Arnulphum
Tubicinem, cujus festivitas coincidit
cum festq S. Barnabas.
Quidquid sit de vocis origine, constat
eosdem aliis in locis Fatuos vocatos
fuisse. Hinc Celebris Mater fatua Divio-
nensium de qua in Mercurio Januarii
1724. etc. Utique et hsec ridicula specta-
cula a festis Hypodiaconorum, Diacono-
rum, Kalendarum, atque Asinorum quas
Stultorum Festum dicebantur, et quo-
tannis in ipsis Ecclesiis celebrariconsue-
verant, originem traxisse arbitror.
Vide in vocibus Festum, Kalendss, Mater
fatua.
0
Cseterum constat, teste D. Falconet,
veteri Gallica lingua vqcatum fuisse cor-
nart, qui nunc vulgo dicitur visionnaire.
1 ABBAS CONFRATRI^E S. Yvonis, Pri-
mus inter Praepositos fraternitatis seu
societatis erectae in Capella S. Yvonis
Parisiis via Jacobea. Litteree Abbatis S.
Genovefae ann. 1350. ex Archivis ejusdem
Capellae : Cum nuper inter nos nostro
dicti Monasterii nostri nomine ex parte
una, et Abbatem, prxpositos, provisores
seu gubernatores et confratres ac sorores
Confratrise, Capellse, Beati Yvonis...qusestio
oriretur.In Charta Johannis Franc. Regis
pro eodem Sacello ad supplicationena
dilectorum nostrorum Abbatis et prxposi-
torum Confratrise.... nomine dicti S.
Yvonis Parisiis ordinatse.
* Eodem nomine designatur princeps
magnae confratriae Parisiis celeberrimae,
in Lit. ann. 1362 : Cum Abbas, prsepositus
et confratres magnss confratriss Jesu
Christi et Beatse Marias Virginis, etc.
1 ABBAS CU.RI^E. Archicapellanus Cu-
riae Dalphini Vierinensis. Literse Andreae
Dalphini ann. 1223. pro Monasterio Ca-
lesii, tomo 2. Hist. Dalphin. pag. 377 :
Postulaverunt siquidem quatenus amore
Dei Abbatiam haberem in domum pro-
priam et cameram specialem, quo benigne
et cum actione multiplici gratiarum con-
cesso, postulates addidi, quod Abbas loci
esset Cdmitis specialis et proprius Capel-
lanus, et si quando veniret in Curia, sine
pudore etiam non invitatus posset inte-
resse conviviis et avenam exigere, si opus
ABB
haberet, non ut hospes, sed ut Abbas de
Curia specialis. Vide Abbas palatii.
ABB AXES EPISGOPI dicti olim in Sicilia,
Catanae et Montis Regalis Abbates; quia
cum a Regibus Siculis extructa essent
iis in locis Monasteria, eorum Abbates
postmodum a Summis Pontificibus Epis-
copi creati fuere, eorumque Ecclesise,
Cathedrales factaa : hac tamen condi-
tione, ut qui Abbas a Monachis eligere-
tur, esset et Episcopus. Bulla Urban!
II. PP. pro erectione Episcopatus Cata-
nensis apud Rochum Pirrum : Prxsenti
decreto statuimus ut.. quicumque in prse-
dicta Ecclesia a Monachis electus fuerit in
Abbatem, idem populo quoque prseesse
debeat in Antistitem...Idemque Abbas et
Episcopus, et Monasterium regulariter, et
Clerum et populum universum canonice
Rege domino opitulante procuret. Ita
Theobaldus primus Montis Regalis Mo-
nasterii a Guillelmo Rege Sicilies ann.
1176. conditi Abbas, in variis Chartis
Abbas et Episcopus Regalis Monasterii S.
Marise novas, seu Abbas et Episcopus nude
inscribitur, apud eundem Pirrum. For-
tunatus lib. 5. Poem. 1. de Csesario
Arelatensi Episcopo :
Qui fuit Antistes Arelas, de sorte Lirini,
Et mansit Monachus, Pontificale decus.
Vide Metropplim Salisburgensem torn. 3.
pag. 290. et infra in Episcopus Abbas.
j ABBAS ESCLAPPARDORUM, Dux et
praefectus initae societatis ad mutuam
deffensionem, inter Clericos Ecclesise de
Romanis in Delphinatu. Ne -hujusmodi
Abbates seu potius rerum suarum de-
fensqres Clerici Laicique sibi eligerent,
prohibet Ordinatio facta per arbitros
inter Archiep. Vienn. et Capitulum,
Clericos Givesque Rpmanenses, an. 1274.
torn. 1. Hist. Dalphin. p. 132 : Item cum
Clerici Ecclesise de Romanis qui vulgariter
Esclaffardi dicuntur, soleant seu consu-
everint sibi Abbatem facere, seu creare, ex
quo multa mala, et pericula et scandala
hactenus evenerunt, prohibemus ne de
csetero Abbatem hujusmodi faciant, seu
aliquem loco ejus, quocumque nomine cen-
seatur : quod si quis offtcium hujusmodi
susceperit, ipso facto chorum amittat. Hoc
idem de Laicis inhibemus ne simile quid
faciant; quod si quis ex ipsis hujusmodi
officium susceperit per dominum ejiciatur
a villa. Qui fuerint illi Abbates abunde
explicat Statutum 37 Concilii Avenion.
ann. 1326. a Gassendo editi ad calcem
notitise Ecclesiae Diniensis. Vide Esclaf-
fardi.
ABBATES EXEMTI a jurisdictione Epi-
scopi seu Ordinarii, et nude a Romana
Sede dependences ex special! privilegio,
in quos acrius invehuntur S. Bernardus
lib. 3. de Consider, cap. 3 et 4. et Petrus
Blesensis Epist. 68 et 90. ScribitMatth.
Paris ann. 1257. statutum fuisse Romse a
Summo Pontifice, ut quilibet qui in Ab-
batem Exemtum ex tune eligeretur, Ro-
manam Curium adiret confirmandus et
benedicendus. Vide V. 01. Bosquetum ad
Epistolas Innocent. III. PP. pag. 11. et
infra in voce Monasteria exempta.
* ABBAS FILIUS. Vide infra Pater
Abbas.
* ABBATES IRRELTGIOST, iidem qui
Laid seu Milites, apud Baluz. inter Pro-
bat. Hist. Tutel.col. 439 et 486: exBullis
Urbani II. PP. ann. 1096. et Adriani. iy.
ann. 1154 : Si quse vero ecclesias velprsedia
Tutelensi monasterio pertinentia per Irre-
ligiosos Abbates vel monachos laicis data,
vel per tuicos in aliorum monasteriorum
facultatem circa legitimam possessionem
usurpata sunt, vestro penitus monasterio
 ABB ABB ABB
restituenda prsecipimus. Consule Baluz. Beneharn. art. 1. 1 30. seu nude Abbates permiserint, Viterbii 19 Kal. Septembr.
ibid. pag. 47, 49 et 93. nuncupantur in Tabulariis Ecclesiarum anno 2. Descripta bulla legitur in Tabul.
* ABBAS JUVENUM, idem qui mox Luci, S. Savini, et S. Petri Generensis : Episcop. Ambian. Fol. 50. v. et in alio
Abbas Laztitiae, apud Provinciates. Vide Laid scilicet, qui decimas Ecclesiarum Fol. 11. At in Ordine Praemonstratensi
infra Charavaritum. possident, et jure patronatus in iis gau- Abbates Mitra aut Chirpthecis non utun-
* ABBAS LJETITI^E, vulgo I'Abbe de dent. Horum sedes a quibus haec jura tur,ex communi consilio Abbatum ejus-
Liesse. Princeps annuus apud Atrebates pendent, ut plurimum Ecclesiis adnexaa dem Ordinis, ne forsan ex ipsis superci-
societatis jocosae, idem qui Insulis Rex sunt, censenturque nobiles, atque adeo lium elationis quis assumat, aut sibi vide-
stultorum, Valentianis Facetiarum prin- a talliis et'tributis sunt immunes, pe- atur sublimis, cum his uti se viderit, qusa
ceps, et alibi aliter nuncupabatur. Is ex rinde ac agri iis attributi, ut qui quon- Pontificibus, et majoribus Ecclesiarum
populo, saepe etiam inter mercatores, dam bonorum Ecclesiae pars fuerunt. Praelatis a Sede Apostolica sunt concessa.
electus a judicibus, magistratu et bur- Ejusmodi Abbatum numerus propemo- Verba sunt Innocentii III. PP. lib. 1.
gensibus, donabatur, quasi regiminis dum infinitus est apud Beneharnenses Epist. p. 118. qui istud Decretum suo
insigne esset, crocia argenti deaurata, et Bigorritanos, qui in Tabulis Monaste- flrmavit. Vide Statuta ejusdem Ord.
ponderis quatuor unciarum, quam pileo riorum Luci, S. Savini.et S. Petri Gene- dist. 2. c. 1. dist. 4. cap. 1. Interdum
affixam gerebat. Eidem assignabantur rensis, passim Abbatum appellatione etiam Summi Pontifices potestatem Le-
offlciales et ministri, inter quos recen- donantur, quod Ecclesiarum Parochia- gatissuis indulserejusMitraa Abbatibus,
sentur Magister hospitii et Heraldus : lium, quas Abbatiolas vocabant, et Fori qups ad id eligerent idoneps, concedendi,
vexillum ex panno serico rubri colpris, Navarrenses Abbadiados, bona'posside- cujus rei exemplumproditHistoria Mo-
scutis earumdem societatis et urbis insi- rent. Hinc etiam patet, Milites, Comitum nasterii S. Nicolai Andegavens. pag. 107.
gnitum fimbriisque prnatum, ilium prae- et Ducum exemplo, bona Ecclesiastica Vide Goffridum Vindocin. lib. 2. Epist.
ibat, maxime cum circumyicinas civita- invasisse, ea scilicet tempestater qua 27; Chronicon. S. Sophiae Benevent. pag.
tes, ipsis interdum oppidi consulibus, bellis intestinis ac Normannorum irrup- 689; et Decreta Calomani Regis Hungar.
aut aliis ab eisdem deputatis comitatus, tionibus tota cpnflagrabat Gallia, vel lib. 2. cap. 37.
adibat, ut ludis in iisdem agendis hono- certe Ecclesias ipsas ac Monasteria bo- t ABBAS NOTARIORUM, Vide Abbas
rificentius interesset; quod praecipuum nprum suorum protectores illos dele- populi.
erat hujusce abbatis ofticium , ut et gisse, quibus, ut in sui tuitionem ac ABBAS PALATII, qui alias Archicapel-
praeesse ludo, quern Atrebate Dominica protectionem eos obstringerent, partem lanus. Vide in voce Capellanus. Apud
Quinquagesimae solemniter exhibere te- bpnorum Ecclesiasticorum ipsasque de- Ughellum in Archiepiscopis Salernita-
nebatur, eoque convenientes ex proximis cimas cpncessere.Epitaphium Gotofredi nis, Dauferius Archidiaconus et Abbas
urbibus convivio excipere, amicitiae ea- Episcopi Magalonensis apud Gariellum : Capellss Palatii subscribit Diploma
rumdem colendae gratiae. Haec ex Libris Militihus tulit Ecclesias, Comitesque coegit
Amati Archiepisc. Salern. circa ann.
domus publicae Atrebatensis ab anno Se versis vicibus subdere Prasulibus. 990. pag. 509. 511. Sed hoc loco Abbas
1431. quo primum mentio fit abbatis Iseti- idem valet ac Curio, Presbyter Ecclesias.
tise, ad annum 1540. quo ultimum de Vide Joan. Sarisber. Epist. 28 : Cuja- ABBAS POPULI, Genuensibus dictus
eodem agitur, descripta mecum per ur- cium lib. 1. Feud. 1 cap; Catellum in Praetor, seu Rector Populi Genuensis.
bane communicavit D. -Harduinus, So- Hist. Occitan. pag. 627. 628; et Marcam In conventipnibus initis inter Carolum
cietatis literariae Atrebatensis Secreta- in Hist. Beneharn. lib. 11. cap. 28. Nee Begem Siciliae et Commune Genuae anno
rius perpetuus, quique de eo commen- multum diversi ab iis. 1807. in Bibl. Regia, non semel mentio
tariolum legit in comitiis publicis ejus- ABBATES LAICI , Apud Hibernos et fit Nicolai Frambe Abbatis Populi. Joan.
dem Societatis 30. die Martii ann. 1754. Guallenses, de quibus ita Silvester Gi- Villaneus lib. 9. cap. 93 : Nel detlo anno
^ ABBAS LAIGUS. Vide Abbacomites , raldus lib. 2. Itiner. Cambr. cap. 4: HSBC i Capitani di Genova et I'Abao del Popolo,
Abbas Irreligiosus, Abbas Miles et Abbas Ecclesia, sicut et alias per Hiberniam et et la podesta, etc. [Raymondinus de Ca-
Ssecularis. Walliam plures, Abbatem Laicum habet. sali Abbas Populi Januensium, in quadam
ABBATES MILITES, In aliquot chartis Usus enim inolevit et prava consuetudo, Epistola ann. 1320. ex Archive S. Victoris
Occitanicis, dicti Laici Milites, qui certa ut viri in Parochia potentes tanquam Massil. Altera ejusdem Archivi Epistola
Abbatiarum et Monasteriorum bona pos- seconomi, seu potius Ecclesianim Patroni ann. 1329; Magnae nobilitatis et discre-
sidebant, eoque nomine ad earundem et Defensores a Clero constituti, postea tionis viris amicis suis carissimis DD.
Ecclesiarum protectipnem et tuitionem processu temporis aucta cupidine totum Capitaneo, Vicario et Abbati populi civi-
tenebantur. Pactum inter Simonem Co- jus sibi usurparent, et terras omnes cum tatis Januse. Rymer. torn. 4. pag. 702 :
mitem Montisfortis et Abbatem Moissa- exteriore possessione sibi impudenter ap- Rex viris providis et discretis, Potestati,
censem, 14. Septembr. 1212. inRegesto 30. propriarent, solum altana cum decimis Capitaneis. Abbati populi, et Anxianis
Tabularii Regii ch. 13 : Item inpraedicta et obventionibus Clero relinquentes, et civitatis et communitatis de Janua, salu-
Concordia posuerunt, et concesserunt inter hsec ipsa filiis suis Clericis et cognatis assi- tem, etc.] Sed et observat Octavius Fer-
se prasdictus Comes et prasdictus Abbas, gnantes. Tales itaque defensores, seu rarius in originibus Linguae Italiae,
et Conventus, de illis mansis et bordariis, potius Ecclesiarum destructores, Abbates Brixiae Decurionum primores, et Medio-
in quibus dominus Comes habebat suum se vocari fecere, et tarn nomen indebitum, lani Collegiorum et sodalitiorum, imo
Captemium pro Abbate Milite: ut de illis, quam rem quoque sibi assignari prss- mercatorum atque opiflcum praefectos,
in quibus debebat habere unatn pro Cap- sumpsere. Abbates etiamnum appellari. Abbate del
temio, pro Abbate Milite, etc. Et infra : ABBATES MITRATI, Quibus Episcopalia Collegia, apud Dandem in Purgat. cant.
Sciendum est quod quidquid habemus ornamenta, id est, Mitram, Sandalia, 26. Eadem nomenclatura praeterea dp-
apud Moissacum, et in honoribus S. Petri, Chirothecas, ac Annulum deferendi a natus is qui Peraeensibus seu Galatinis
totum tenemus de Abbate : et exinde ho- Summis Pontiflcibus indidem jura in- opiocpyXoi; imperitabat, eo a Rep. Genu-
magium nos facere debemus; pro his dulta sunt: quod non Episcopi duntaxat, ensi legatus seu Consul missus. Pachy-
autem omnibus debemus Captenere, et quorum privilegiis detraheoatur, gra- meres lib. 13. cap. 27 : revoufrou [AEV ouv ol
tutari dominum Abbatem et conventum et vius tulere, sed ipsi interdum Abbates XOtTOC UoXtV apTt TTDtOTWC Ttapa TOU (79WV ffUV-
Ecclesiam S. Petri, etc. Anno vero 1219. non probavere : adeo ut ejusmodi Mitra- eSpsou 'A66av S£|a(j.evoil SvjXot 8k r\ qpwvr) TOV
praestitum est hominium al reveraAbbat, tos acerbius perstrinxerint S. Bernardus "E^ec 8' OUTO? TTJV TOU SVJJJLOU
a Comite Monfortensi; cujusmodi etiam Epist. 42; Petrus Blesensis Epist. 90; et , w? uapa PwjAaioc? 6 IIpa:TwpToO
a Philippe Rege Franc, qui Comitibus Thomas Cantipratanus lib. 1. de Apib. c. Ita forte Genuenses Rectores
Tolosanis successerat, factum ann. 1284. cap. 6. Vetus est Episcoporum querela, sups appellarunt, quia praecipuaa nobili-
arguit Charta ejusdem Regis, cujushaec Monachosjura Episcoporum insatiabiliter tatis viros Antianos, seu ylpovfa? voca-
sunt : Cum nobis constet quod ea quas ambire, ut est in Ghronico Casin. lib. 4. bant, quomodo apud Suidam S;o[ioylpov-
habemus et tenemus in villa Moissaci et cap. 80. et tamen incredibile dictu quam T£?, 01 TOO 8^[XOU IvTt(AOTaTOl Olim dlCti.
Provilla, et in honoribus S. Petri Moissaci, late hoc privilegium indultum legatur. Hesychius, ylpovTs? EVTCHOI. In Mediola-
pro Abbate Milite, Comites Tolosani a Unde cum offenderentur Episcopi, quod nensium etiam statutiscrebra est mentio
Monasterio Moissaci in feudum cum in Conciliis et Synodis Abbates, quibus Abbatum Collegii notariorum et artificum,
homagio tenuerunt, nos etiam recognosci- jus Mitraeerat. ab Episcopis non distin- qui scilicet certo tempore electi prseerant
mus nos tenere in feudum prasdicta ab guerentur, hoc discrimem instituit Cle- toti collegio, de quorum officio agitur
iisdem Abbate et Conventu, etc. Jit's, quibus mens IV. ut in Synodis exemti Mitris in 1. parte cap. 344. 345. [Aquis Sextiis
perspicuum fit Abbates Milites eosdem aurifrigiatis. sed sine gemmis, laminis- etiamnum quotannis eligitur Abbas po-
esse qui Abbatiarii dicti posterioribus que aureis vel argenteis utantur, non pttZi,qui cumpompa intersit processioni
seeculis apud Beneharnenses, Bigorrita- exemti simplicibus albis et planis : in illi per totam Provinciam celebri, quae
nos, etin vicinisProvinciis, quiprimitus aliis vero locis utrisque iis uti Mitris fit die festo SS. Corporis Christi.]
Abbates Laici, Abbats Laics in Consuet. liceat, quas Sedis Apostolicae indulta * Plures quandoque, ut scribit Mura-
16 ABB ABB ABB
torius torn. 4 Antiq. Ital. med. sevi, col. Abbatis, ut Episcopatus Episcopi. Sta- nes ad Abbatiam pertinentes.Chronicoa
131. fuerunt Abbates populi, ad quos de- tuta Ord. Cisterc. inter Anecd. Marten, S. Trudonis apud Acherium Spicil. tomi.
lata est interdum prsecipua reipublicse torn. 4. col. 1573. C : Si autem gratum sit 7. pag. 358 : Nee minus interea in ssdifi*
potestas; quod Genuae potissimum et memorato Principi , quod idem frater candis per Abbatiam Ecclesiis... fideliter
Placentise fuit in usu. Chron. Estense Johannes Abbatatui ejusdem Villeriensis operam dabat... Ecclesise quas per Abba-
ad ann. 1307. apud eumd. torn. 15. Script. .monasterii cedat... pr&fatus serenissimus tiam novas sedificavit... sunt has... Prima
Ital. col. 356 : Dom. Albertus Scotus cum Princeps nominet quemcumque Monachum major nostra Ecclesia; secunda S. Manse
suis sequacibus intraverunt burgum de ad regimen vel Abbatatum ssepe dicti Mo- semper Virginia in opgido nostro; tertia
Valdetaro,et similiter in rocham Bardae; nasfem.Iterumoccurrit ibidem col. 1585. S. Gengulfi Martyris in ebdem; quarta
et ex hoc rumor magnus fuit in civitate B. et 1592. D. necnon interActa SS. April, etc. Mabill. Annal. Bened. torn. 4. pag.
Placentise; et incontinenti ad defensionem t. 1. pag. 803. C. ubi pro A.bbatia ipsa 184 : Nam dum Abbatiam, id est, Abbatise
eorum fecerunt duos Abbates, qui regere integroque illius dominio accipitur : possessiones perlustrare vellet, etc.
deberent aictam civitatem et populum. Prsesentibus illustri Joanne Alzina dicti * 5. ABBATIA, monachorum ex aliquo
Hanc vero dignitatem plebeiis nonnun- Monasterii et Abbatiatus vigilantissimo monasterio delectus ad institutionem
quam hominibus collatam fuisse disci- gubernatore. Vide Abbatia 4. alterius novas abbatiae. Epist. S. Bern,
mus ex Alb. Mussato, lib. 5. cap. 1. Hist. ABBATIA, Monasterium cui prseest apud Marten, torn. 1. Ampl. Collect,
Aug. ubi de Henrico VII proflciscente Abbas, vel Abbatissa. Vox npta. col. 738: Si forte ad opus fratrum nostro-
Genuam : Abbas, scilicet plebeius vir, 2. ABBATIA, ipsum Abbatis regimen rum naves adduxerint et requisierint
more patrise populi prasfectus, cum Po- ac gubernatio, Dignitas abbatialis. Con- Abbatiam, quam missuri eramus,nuntius
testate et primoribus ciyitatis plebeque cilium Meldense ann. 845. cap. 10: Talis vester habeat nos excusatos in hsec verba :
tota, obviam processit. Ubi tamen plebeius Abbatia, quse Paternitas Latino nomine Fratres quidem parati erant, et Abbatia
vir fortean appellatur, quod plebeiis dicitur. funditus removeatur. [Historia ordinata : sed dominus Aleanus nuntius
hominibus seu populo prseesset. Beccensis MS. pag! 53 : Ipse D.Anselmus domini regis Sicilise dixit, quia rex non
ABBAS PR^EBENDARUM, Charta Fun- ante Abbatiam et in Abbatia positus, etc. requirebat nisi duos fratres, qui preecede-
datipnis duarum Prsebendarum in Ec- Acher. Spicil. torn. 7. pag. 492: Defuncto rent alias ad videndum locum : cum.
clesia Folliacensi ad Corbeiam aiin. Luipone (Pseudo-abbate) per quern ante autem placuerit domino regi, significabit
1211. in Spicilegio Aeheriano torn. 13. Abbatiam et in Abbatia navis Ecclesise nobis voluntatem suam de tota Abbatia
pag. 333. sic inscribitur: Radulfus Dei nostrsB onerosa peccatis nostris in gravis- simul mittenda.
gratia Archidiaconus Pontivensis, et dic- simas syrtes defluxerat.] *ABBASSIA, pro Abbatia, eadem notipne
tus Abbas Prsebendarum Sancti Matthsei 1 3. ABBATIA, Ecclesia Parochialis, qua supra num. 3. Charta ann. 1032. in-
apud Corbeiam, etc.. maxime ilia quse Curatum habebat pri- ter Instr. torn. 6. Gall. Christ, col. 176 :
ABBAS EEGALIS. Vide Monasteria Re- mitivum., qui non semel vocatur Abbas Donamus aliquid de alode nostro, hoc
galia. in veteribus instruments: hinc in anti- est, Abbassiam S. Eusebii cum suis cellis,
1 ABBAS SCHOLARIS, Litterarii gym- quis Foris Navarrse lib. 1 et 2 Paroecias vel cum omnibus adjacentiis suis.
nasii primarius Prsefectus, Gymnasiar- vocant Abbadiados. Pari rationeEcclesiae ^ ABBATIA APOSTOLICALIS, quse Sedi
chus, Gall. Chef des Ecoles, Principal, parochiales etiam dict-p sunt Monasteria; Apostolicse sine medio subjecta est.
Recteur. Annal. Bened. torn. 4. p. 48. ex unde antiqua vox Gallica Le Monstier, Charta Henr. I, reg. Franc, ann. 1058.
epistola inter Gerbertinas GXLII : Qua quse de qualibet Ecclesia intelligitur. ex Tabul. Fossat.: Usque inaevum Apos-
de re Adalbero Archiepiscopus et Gerber- Charta Richardi III. Norman. Ducis tolicalis atque regalis Abbatia existat.
tus Scholaris Abbas... una congratula- apud Acherium,tom. 7. Spicil. pag. 200 : [** Vide supra Abbates exemti.]
bantur. \f"f Vide Willegisi relationem de Concede Abbatiam quse appellatur Por- j ABBATIA CANONIALIS. Sic dicta quod -
homicidio scholaris, ann. 976. ap. Gude- thail, quae sita est juxta aquam Jorfluctum hujus Abbas esset Canonicus: Nova Gal.
num in Cod. Dipl. torn. 1. p. 356.] cum portuf etc. Tabularium Ecclesise Christ, torn. 4. col. 177. D: Ego Johannes
1 ABBAS SECULARIS, Idem omnino qui Aptensis fol. 3 : OfferoDomino Deo omni- Borbonius Vicarius et Administrator
Abbas Laicus. Tabular. Brivatense ann. potenti et Ecclesise. S. Marias sedis Apten- Lugdun. Ecclesise, etc. Deinceps Deo dante
1276. fol. 174 : Petrum de Monteacuto sis. cujus beneficiis utor, hoc est Abbatiam non tollam devestra communi possessione
Abbatem Secularemin EcclesiaBrivatensi, S. Martini cum asdificiis ibi eminentibus, (Canonicos Lugdunenses alloquitur) me
etc. Hujusmodi Abbatem habuere Sit- cum mansis Equitum et pagensium... sciente, Abbatias Canoniales, quas nunc
henses Monachi Fridogisum Caroli Est namque ipsa Abbatia in Comitatu Canonici tenent. Vide Abbas Canonico~
Magni consanguineum, de quo Iperius Aptensi fere millibus sex disparata a rum. [** Sa Rosa de Viterbo vol. 1. pag.
in Chron. S. Bertini torn. 3. Anecd. civitate. Charta Lotharii Regis pro Mo- 31. voce Abbade Conego exempla affert
Marten, col. 505: Fridogisus huius loci nasterio S. Eligii Noviom. circa a^num monasteriorum capitulis ecclesiasticis
Abbas undedmus Canonicus Secularis 980 : Abbatia quoque S. Stephani juxta incorporatorum sub conditione ut inter
et Abbas S. Martini Turonensis... quia preedictum Cosnobium sita cum terris, etc. canonicos quidam Abbatis nomen gere-
secularis erat cum Canonicis secularibus * Abbatise nuncupantur praeterea redi- ret titulo monasterii exstincti.]
vivere praeelegit in Monasterio S. Audo- tus ecclesise parrochialis ab Abbatia de- ^ ABBATIA SEMPITERNA. Sumitur juxta
mari. In actis capitul. S. Martini Turon. pendentes : quod et de prsediis aliisque Lobinellum in Glossario Historiae suas
Kex Galliarum ejusdem Ecclesise Abbas bonis, quse nunc Prioratus appellantur, Britannicse ut et Monachia pro feudp:
esse legitur : Dominus noster Rex, qui intelligendumest, ut in Abbatia 4. Charta jure morticinii donato, Gall. Fiefamorti.
caput et Abbas ejusdem Eeclesise exsistit. Roric.episc. Laudun. ann. 15. Lothar. Pag. 219. torn. 2. ejusd. Hist: Hoel Co-
ABBAS SECUNDARIUS, Dictus prseposi- reg. ex Chartul. S. Vine. Laudun.: Con- mes dedit S. Catuodo villam Dargoth in
tus Monasterii, seu, ut hodie eum vocant, ce'ssimus igitur preefato Reinoni canonico Abbatia Sempiterna; pag. 250 : Rudast,
Prior, quod vices ageret Abbatis pri- et sancto loco Vincentii supradictam ter- filius Orscandi Venetensis Episcopi dedit
marii. Regula S. Benedicti cap. 65. de ram, hoc est, dimidiam Abbatiam S. Hila- S. Catuodo in Abbatia Sempiterna villam
Prsepositis : Qui eestimantes se secundos rii, et ecclesiam ejus cum altari ex Integra, in prospectu maris, etc. Lud. le Pelletier
esse Abbates, assumentes sibi tyrannidem, salvo ecclesiastico jure, synodorumscilicet Epitome fundationis S. Nicolai Andegav.
scandala nutriunt. Sidonius lib. 7. Epist. et graduum sacerdotum. Charta Ludovic. pag. 23 : Hoellus Nannetensis Comes dedit
17 : Quseso ut Abbas sit Prater Auxanius VI. reg. Franc, ann. 1112. ex Chartul. insulam in Ligeri fluvio Denaralis no-
supra Congregationem, tu vero et supra Maurigniac. : Ecclesiam ergo B. Martini mine, Deo et S. Nicolao, in prsesentia
Abbatem. Vide Savaronem. de Veteribus Stampis, in qua decem adhuc Hamonis Abbatis in Abbatia Sempiterna
ABBATES denique dictos, licet impro- canonici morabantur....et omnem Abba- pro salute animse suse. Chartularium
prie, Decanqs rurales, scribit Joan, de tiam ejusdem Ecclesise, quss nostra pro- Monasterii Kemperlegiensis : In Oceano
Deo in Poenitentiario lib. 5. c. 11. pria fuit, monasterio Sanctae Trinitatis... Britannise.... bellam habebat insulam
i ABBAS SUPERBUS, Pica, Brasiliae, donavimus. Bulla Adr. IV. PP. in Char- nomine Britannico Guedel appellatam ;
Ramphastus, Rhinoceros, avis volucris tul. Campan. fol. 14. v°. col. 2: Ecclesiam quam olim Normannorum rabies devasta-
Indica ingentis rostri. Vide Hofmann S. dementis, quse vocatur Abbatia, curam verat, et ejus eolonos inde exulaverat.
V. Pica Brasilia. decanise,prsebendam S. Petri,etc. Charta Hanc ilaque.... in Perpetuam Monachis
1 ABBATIS ANNIVERSARIUM. Vide An- Jac. reg. Aragon. ann. 1229. ex Bibl. Abbatiam tribuit.
niversarium. reg. : Nemo... atemptet monasterium *ABBATIA TERRA.Dominium et posses-
| ABBASIA, Abbatissa. Charta anni 303.Crassense, vel aliquid de Abbatiis sive siones ad abbatiam pertinentes. Chron.
ex Bullario Fpntanellensi fol. 114 : Alicia prioratibus ejusdem, de honoribus vel ho- Sublac. apud Murator. torn. 4. Antiq.
permlssione divina Monasterii S. Salvato- minibus suis, sive possessionibus vel rebus Ital. med. eevi col. 1041 : Pontificali ita-
ris Ebroicensis humilis Abbasia totusque eorum alicubi impedire, capere, etc. Vide que prsecepto reconfirmavit (Leo IX. PP.)
ejusdem loci conventus. infra Abbassia et Abbatia terra. monasterio Sublacum et totam Abbatiam-
T ABBATATUS, Dignitas et offtcium } 4. ABBATIA, Dominium et possessio- terram, etc. Vide supra Abbatia 3.
 ABB ABB ABB 17
3 ABBATIALIS, Ad Abbatem pertinens, ann. 829. lib. 3. cap. 18. Earum illae su- Abbaso, infirma domus. Varie legitur in
ut Abbatissalis, ad Abbatissam spectans. biere locum, quas Diaconissas appella- glossis quae sub Isidori nomine collectae
Rymer. torn. XIV. pag. 32 : Nominibus bant,quae in sacris Liturgiis ac Synaxi- circumferuntur : in Amalth. onomast.
ad dignitatibus Abbatialibus et Abbatissa- bus, sequiori sexui praeibant, ut suis Abason, infirma domus quasi sine base :
libus seu aliorum dignitatum, etc. locis docemus. Prqhibentur vero Abba- in fine Lexici Philpl. Martinii Abaja,
1 ABBATIANI, Abbatibus subditi, ad- tissae foras evagari, aut inter villas resi- infama domus. Papias Abso et Aboso.
dicti, ut Episcopani Episcopis, apud dere, suisque voluptatibus deservire, in Alfridi Glossae, Abaso et Aboso. Ut ut
Guibertum lib. 3. de vita sua cap. 5. Epist.Ludovici Pii ad Sicharium Archie- fuerit legendum ; est Infirmatorium seu
| ABBATIABE, et ABBATIARI, Abbatis pise. Burdegalensem. :"Vide Mater. domus in quam aegroti deportantur.Vide
vel Abbatissae munus obire, Abbatiae [** Vox Abbatissa legitur in inscriptione Abasa.
praeesse. Spicileg. Acher. torn. 5. pag. 45: anni 569. apud Murat. 429.3.] "ABBASSARE. Vide supra Abassare.
Fratres ejus Ecclesiae elegerunt Stepha- | ABBATISSA COMMENDATARIA. Editio *ABBATIGIUS , ABBATIZARE , AB-
num, qui coepit Abbatiari anno Dominican nova Diplom.Belg. Miraei torn, l.pag. 35. BAZIUM. Vide supra in Abbas.
Incarn. 1023. Guibertus lib. 1. de vita 5 ABBATISSALIS. Vide Abbatialis. ABBATARE. Vide Abatare.
sua cap. 7. Item, Chronicon Episcopo- 1 ABBATISSAS etiam dictas reperimus T ABBATIA, ABBATIALIS, ABBATIARE,
rum Elbigensium non semel. Vide .4 oba- lenas et meretricum magistras in Com- ABBATICULUS. Vide in Abbas.
tisare quod idem sonat. putis ann. 1414. et 1426.Quam improprie j ABBATIDERIT. Vide in Abbatare.
| ABBATIARII, Apud Beneharnenses etvero, ut nomen quod illis tantum corn- t ABBATIOLA , ABBATISARE , ABBA-
Bigorritanos. lidem qui Abbates milites, petit quae virtutis, modestiae et castitatis TISSA, ABBATISSALIS. Vide in Abbas.
seu Abbates Laid, quos vide. Magistrae sunt, iis tribuatur quas omnis 11. ABBATITURA. Argentariae dissolu-
* ABBATICIUS, ut Abbatialis, Jura abba- flagitii Auctores existunt. tio, inopiae denuntiatiq. Gal. Banque-
ticio, id est Abbatis potestate et digni- *Antiquior est haec ipsa acceptione route, ab Abbatare se. Vide Abatare.
tate. Chron. Centul. torn. 6. Collect. nomenclatura, ut colligitur ex Comput. 12. ABBATITURA, Dominium, jurisdis-
Histpr. Franc, pag. 229: Post ejus(A.ngi\- ann. 1400. inter Probat. torn. 3. Hist. tio, Gall. Domains,seigneurie. voxortaa
berti) sanctum transitum, filius ejus Ni- Nem. pag. 153. col. 1 : Abbatissse levium voce Abbas, ut Abbatiare quod interdum
thardus Centulensibus jure Abbaticio mulierum pro vino, decem solidos Turon. dominari, praeesse significat. Charta
praslatus est. Lit. remiss, ann. 1408. in Reg. 162. Char- Hugonis Aobatis S. German! a Pratis
1. ABBATIOLA, Capella, Sacellum, Ec- toph. reg. ch. 395 : Rogaminibus eprum pro Samesiolo, ex Tabular, ejusd. loci :
clesiola, Ecclesia minor, seu Minus, ut applaudendo... ad lupanar accessit, et Petrus miles de Samesio qui cognomina-
vulgo loquimur, Beneficium. Capitula domumAbbatiss3B ipsi tres subintraverunt, tur. Baucensfjus fugationis seu venationis
Caroli C. ann. 853. cap. 3 : Missi inqui- dictaque nova meretrice in eadem domo et haiam in nemoribus Samesioli et quod
rant de Capellis et Abbatiolis ex casis Dei non reperta. etc. Alise ann. 1451. ex. Reg. nullus ibidem sine suo assensu venare
^n beneficium datis. Charta ann. 903. 181. ch. 31 : Le suppliant fut requis a debebat et Abbati'uram in terra S. Ger-
apud Perardum in Burgundicis : Ful- oiler querir unejeunefemme au bourdeau mani apud Satneaiolum et in aqua Seca-
berti videlicet Abbatis ipsius Abbatiolse S. de la ville de Thoulouse, que I'Abbeesse ou nssjuxta eamdem terram, jure heredita-
Joannis. Chronicon Corbeiae novae : Do- maistresse lors dudit bourdeau avoit pro- rio reclamans. Legebat D. Jacobus Bouil-
minus Liudwicus Imp. tradidit Monasterio mis de bailler. Sed et earum domus no- lard in Hist, ejusdem Monasterii pag.
locum Huxeri, cum omnibus finibus suis, mine Abbatiae designabatur. Lit. remiss, 46. inter instrum. Abbaturam, in alio
Evesburg et Meppiam Abbatiolas, et cae- ana. 1389. in Reg. 137. ch. 81 : Oye la forsan ejusdem instrument! exemplo.
tera prsedia in Aquilone. Charta Leonis supplication qui faite nous a este de la Vide Abatare se.
IX. PP. apud Meurissium in Episcopis partie des filles de joye du bordel de nos- 3 ABBATIUNCULA. Vide in Abbas.
Metensib. pag. 356: Prasterea vero Eccle- tre ville de Thoulouse, dit la grant Abbaye, T ABBATORES, pro Albatores, Coriarii,
siam, immo Abbatiolam S.Felicisipsiloco etc. qui coria dealbant, vel inflciunt querneo
adjacentem, etc. Vide Monachum San- 1 ABBATISSIATUS, us, Munus et digni- pulvere, Gall. Tanneurs. Fleta lib. 2.
gall, lib. 1. cap. 14; Fulcuinum de Gest. tas Abbatissae. Apud Marten, torn. 2. cap. 52. 135 : De Abbatoribus coreorum...
Abbat. Lobiens. cap. 28; Doubletum in Ampliss. Collect. Col. 1544. C : In Abba- Et etiam de iis qui duobus utuntur officiisf
Hist. Sandionys. pag. 465. 779 ; Annales tissiatu Coloniensi praesentationis tuas videlicet sutoriae et tanerise.
Noviomenses Vassorii p. 693. etc. Obser- rationem habuimus. 1 ABBATUDA MONETA. Vide in Aba-
vavimus supra in veteribusForisNavar- 1 ABBATIGIUM, Munus Abbatis. Char- tare.
rae lib. 1. et 2, Curas appellari Abbadia- tular. Monasterii de Landevenecfol.151: 1 ABBATULUS, Parvus Abbas in Vita
dos. [Eo nomine, ait Mabillonius pag. Et idea propria jussit ordinare ad Abba- sancti Bernardi, Operum ejusdem torn.
315. torn. 3. Annal. Bened. olim msi- ticium supradicti sancti,etc. Idem habetur 2. col. 1220. C. editionis ann. 1690.
gniebantur Ecclesiae in quibus unus aut apud Lobinel. torn. 2. Hist. Britann. 5 ABBATURA. Vide Abbatitura.
alter Clericus erat. Vide Abbatia 3.] pag. 79. Britonibus Abbati, vel Abba-ti, T ABBATUS. Vide in Abbas.
1 2. ABBATIOLA, Parvula Abbatia, in unde Abbatitium duci videtur, est domus * ABBAVITA. [Soror avi. DIEF.]
qua scilicet pauci Monachi, et res mo- Abbatis. JABBEGARE, Rostro seu becco impe-
dica, apud Acherium Spicil. torn. 2. ^ ABBATIGULUS, Diminut. Abbatis, in tere. Gall. Bequeter. Vide Becco.
pag. 236. Vita S. Bernard! torn. 2. col. 1195. A, «ABBERAGIUM, Aquarium, Gall. Ab-
ABBATISAEE, Abbatem agere. Liber Edit. 1690. breuvoir ; unde Abberare, Adaquare .
de Morimundensis Coenobii in agro Me- ABBATIUNGULA, in Charta Caroli Sim- Abbreuver. Sent, arbitr. inter Aymar. de
diolanensi desolatione : In hac autem plicis Reg. Franc, apud Baldricum Pictavia cqmit. Valentin, et Jacob,
(Abbatia) eodem tempore Abbatizabat vir Noviom. lib. 1. Chron. Camerac. cap.67. abbat. de Lioncellis ann. 1303 : Statue-
venerabilis dotninus Florins. Chronicon | ABBATUS, Abbas. Charta Verberti etrunt dicti arbitratores quod animalia
Casauriense lib. 4 : Et exclusum judicio, uxoris ejus Plectrudis pro Monast. S. hominum castri Duplicis supradicti libere
iterum coegit Abbatisare. Caesarius lib. 6. Martialis Lemovic. : Aut si fuerit ullus et quiete possint et debeant Abberare in
Mirac. cap. 10 : Quse hodie Abbatisat in omo aut ulla persona polente qui ista con- Abberagio, vulgariter appellate la Vacha-
jam dicto Cosnobio. Utitur et lib. 7. cap. donatione inquietatem tradere voluisset, ria; ubi tenere debeat praedicta domus de
40; ut et Laurentius Leodiensis in Epis- aut ad servientes Beatum Martialem tol- Lioncello quoddam bachas (1. quosdam
cop. Vird. pag. 343; Chronicon aulse lere voluisset neque Monachus, neque Lai- bachos) ad Abberandum dicta animalia
Regiae cap. 9; Matth. Paris ann. 1257. cus, neque Abbatus venissent in memp- expensis propriis dictas domus, nisi aliter
[Chronicon Savigniacense; vetus Charta riam apud Dominum sit ista condonatio, ibidem Abberare possint ; et hoc tamdiu
apud Brandaonem lib. 15. Monarch. etc. quamdiu commode Abberare poterunt in
Lusit.] etc. *Haec prorsus delenda sunt; legendum eodem : el si dictum Abberagium non suf-
* ABBATIZARE, abbatem agere, abba- quippe Albatus pro Abbatus, quo nomine ficeret ad Abberandum animalia supra
tiee praeesse, in vita S. Giraldi de Salis Clericus significatur : sicque aperta est dicta, possint homines dicti castri dicta
apud Marten, torn. 6. Ampl. Collect, col. hujusce loci notio. Vide in Alba 3. sua animalia Abberare in Abberagio ,
999 : Cum enim Bernardus Abbatizaverit *ABBAZIUM. Abbatis munus, vel ipsa vocato de la Tullera. Vide Aberagium,
anno Domini millesimo centesimo decimo Abbatia. Charta ann. 909. torn. 1. Hist. Abeuvrare et Abeuvratorium.
quarto, etc. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 257. * ABBERGAGIUM, Datio ad censum,
ABBATISS.E, Prsefectse Monasteriis Vir- col. 2 : Acta est autem hsec precaria tra- concessio sub certis conditionibus et
ginum, seu Sanctimonialium, Matres Mo- ditio publice Treveris in monasterio S. stato pretio ; unde Abbergare, Dare ad
nasteriorum, uti a quibusdam vocantur, Maximini , adstdhte Eberhardo ipsum Abbergagium seu ad censum et statutam
Matres Monacharum, apud Joannem de Abbazium tenente. raastationem. Charta ann. 1377. in Reg.
Janua : Abbatissss, quae Sanctimonialibus
pr&esse videntur, in concilio Parisiensi
ABBASCIATUM. Vide Ambasciare.
j ABBASO. Gloss. MS. Ecclesiae Bitur.
P 12. Chartoph. reg. ch. 151 : Accensat et
Abbergat et in emphiteosim perpetuam
I 3
18
tradit, cedit et concedit insulam supra-
dictam... cum suis juribus. Lit. Official.
Matiscon. ann. 1455: Faciunt inter se
pacta, Abbergagium, promissiones qu&
sequuntur, videlicet dictus dominus Chin-
triaci de voluntate cujus supra Abbergat
et assenisat dicto Daniel acceptanti quam-
dam suam ipsius domicelli domum cum
curia, curtili, etc. Vide Albergamentum
et Albergare in Alberga.
1ABBERGUATA. ALBERGATA, Jus hos-
pitii in domo vassalli. Item praestatio
quee Domino hospitii loco exsolvitur.
Eymer. torn. 4.jpag.532: Certos redditus.
seu Abberguatas. nobis debitos per quos-
dam commorantes extra -villam Herbefa-
veriss. Vide Alberga.
1ABBETAMENTUM. Vide post Abbe-
tator.
ABBETATOR, Voxforensis apud Anglos,
Indtatpr, Instigator, qui alium ad faci-
nusaliquod perpetrandum exacuit, tuta-
turve facturum. Haec Spelmannus. qui
accersit a Saxqnico. [A id est ad, usque,
et b e t a n, excitare, remedium praastare.
Censet tamen Leon. Frischius in notis
ad Glossarium Cangianum Abbetatorem
idem esse ac Affectatorem, mutatis/fin
vv eivv in bb. Tumque ct, in tt Italorum
more, qui e Facto faciunt Fatto.] Monas-
ticum Anglic, torn. 1. p. 342 : Procurato-
res, Notaries, Nuncios, manutentores,fide-
jussores. Abbetatores, attornatos, deputa~
tosf adores, etc. Sententia edita in
HugonemDispensatofern ann. 1326. apud
Knyghtonem : Et pur ceo que vous Abbe-
tastes et procurastes discorde e'ntre nbstre
Seigneur le Roy, et la Royne et les altres
de Realme, si serez emboellez. etc. Vide
Fletam lib. 1. cap. 34. §47; lib'. 2. cap. 1.
113; c. 52. § 35; Eduardum Cokum ad
Littleton, sect. 475; W. Stamfordium de
Placitis Coronas; et Rastallum in Expo-
sitione vocum Legum Anglic.
*Quoad vocis hujus originem, vide
infra Abettum.
f ABBETAMENTUM, Instigatio. incita-
mentum. Rymer. torn. 8. pag. 26 : De
assensu, consilio, favore, A bbetamento,
covina, vi, retinentia seu adhsesione prse-
dictorum Duds et Comitum.
1 ABBETUM , Eadem notione apud
euffidem Rymerum torn. 5. pag. 247 :
Dicto tamen anno decimo per procura-
tionem et Abbetum quorumdam ssmulo-
rum suorum. Vide Abettum suo loco.
1 ABBEYANTIA. Vide Abeyantia.
* ABBIBERE. [Magis, maxime bibere.
T\TTp-p "I '
TABBICOMITES. Vide Abbacomites in
Abbas.
* ABBISIS. [Ut ABYSSUS, vulgo enfer,
precipice. DIEF.]
ABBOBUTA. Vetus Charta Lusitanica
serae 904. apud Rodericum da Cunha in
Hist. Episcoporum Pprtensium part. 1.
cap. 12 : Ostium, de sinistro juxta oracu-
lum Baptistse et Martyris Joannis. quern
simili modo fundavimus, et de purls lapi-
dibus construximus, columnas sex cum.
vasibus (basibus) totidem posuimus, ubi
Abbobuta tribunalis est constructa, etc.
Versio Lusitanica habet Abobeda. [Est
autem Abobada Lusitanis Camera, for-
nix, concameratio, Gall. Voute, arcade.
ConsuleVocabulariumLusitanumRaph.
Bluteau.]
* ABBOCATIO , Constitutiq, deflnitio,
Gall. Decision, rec/lement, alias Abocage,
ut infra in Autorium; unde Abbocatores,
qui de re aliqua inter se conveniunt,
proxenetse, ab Italico Abboccamento,
congressus, colloquium. Stat. datiar.
Riper, cap. 5. fol. 14. r° : Et quod pro
ipsis aventagiis solvendis et exbursandis
possit... de ejus bonis saxiri et sequestrari las ad exemplar conferre et recognos-
usque ad integram solutionem dictorum cere. Et hi Laici esse possunt et uxores
aventagiorum sine libello, velo levato, per diicere. Statuta Capitulorum Genera-
inspectionem incantuum et Abbocationum lium S. Victoris Massiliensis : Testes
seu deliberationum dicti datii, omnibus fuerunt prsesentes.... Magister Ricardus
diebus feriatis sola veritate inspecta et de Cabaniis Abbreviator et grossator
sine litigio ; ne tales Abbocatores ipsorum Domini Papse. Collect. Concil. Hispan.
datiorum in judiciorum strepitus dedu- torn. 3. pag. 650 : Ego Antonius de Cam-
cantur. Vide infra Abocator 2. et Abro- pis Literarum Apostolicarum Abbreviatorf
cator. scriptor et registrator publicus, Apostolica
* Nostratibus olim Abuter, idem quod et imperiali auctoritate notarius,etc. Ma-
Statuere, definire, Gall. Regler, arreler. cri Hierolexicon. Vide in voce Brevis.
Lit. remiss, ann. 1450. in Reg. 182. Apud Hofman. unum sunt Abbreviator
Chartoph. reg. ch.33 : Lesquelz compai- et Protonotarius.
gnons disnerent en une taverne, ... et 1ABBROCAMENTUM, Emtio quarum-
ainsi qu'ilz Abutoient leur escot, etc. vis mercium, antequam in foro venales
* ABBOLITUS. [Ut abolitus , vulgo proponantur, et earumdem singularum
detruit. DIEF.] per partes venditio, Angl. Abbrochement,
| ABBONARE, ABBONAMENTUM, ABBO-Gall. Achat en gros, et vente en detail.
NATIO. Vide Abonare. Hinc forte Gallica vox Brocanteur. Vide
% ABBORIGENES. [Superflui frutices ; Th. Blount in Nomolexico Anglic, .et
idem sensus verbo ABORIGINES est cod. MS.de placitis coram RegeEduardd
attribuendus. DIEF.] III. et infra Abrocamentum.
^ ABBOTAMENTUM, Idem quod Abbo- ABBUTARE. Vide \_Abbotum, et] Butum.
tum,. Literae Willelmi Episcopi Pictav. T ABC.5JCATIO, Eluscatio, aitoTuopXwm;.
ann. 1224. apud Stephanotium torn. 4. Gloss. Lat. Graec. MSS.
Antiquit. Bened. Pictav. pag. 576: Quid- ] ABGARIARE, Vehere e loco ad locum,
quid habere dicebant...in maresiis, pra- a voce Cariare quae a Carrus. Rymer.
tis, terris, aquis, botis [id est, boscis] torn. 12. pag. 460 : Ad quascumque partes
canalibus , Abbotamentis, et universis exteras, in quacumque navi vel vase
rebus, etc. educere et Abcariare, educi aut Abcariari
| ABBOTARE. Vide in Abbotmn, et facere in possit.
Butum. * ABCARIS. Vide infra Acaris.
1 ABBOTUM, ABBOUTUM, Fundus cre- 1 ABCDARIUM, Alphabetum, Gall. A:
ditori designatus per suas yicinitates et B C. Historia MS. Beccensis Monasterii
confinia, ut in hunc creditor speciale pag. 38. num. 4 : Abcdarium ipsi expe-
jus postea acquirat, Gall. About et Ha- diendum. exposuit, etc. Pontincale MS.
bout. Hoc sensu in Consuetudine Pon- Gemeticensis Monasterii annorum cir-
tiv. art. 133. At in Metensi tit. 4. art. 31. citer 700 : Scribens (Episcopus) per pavi-
per Abbotum speciale npn tantum ager mentum cum cambuta Abcdarium. Vide-:
aut prsedium designatur creditori, sed sis Abecedarium.
etiam illi oppigneratur. Charta Curise * Nostris alias Abecoy. Testam. Isabel.
Suession. ann. 1260. ex Tabulario 2, Davaugour, comit. Thoarcii ann. 1400.
S. Medardi Suession.: Pro se et eorum ex Bibl. reg. : Nous avoris tenu a Ves-
hseredibus Abbotarunt et Assignarunt die- colle le dit Henry des ce qu'il fust mis a
tarn Ecclesiam pro dictis custibus et I'Abefoy.
expensis. Ibidem in alia Charta aim. j|e ABGDERE. [Discedere. DIEF.]
1270 ; De dicta domo tanquam de Abbouto jjc ABCENIS. [Jejunus, vulgo a jeun.
et assignamento se pariter devestierunt. DIEF.]
In alia ejusdem anni : Nee poterunt nee * ABGINDERE, pro Abscindere, Gall.
debebunt dictas domos sic oneratas dictis Couper. Libert, castri de Malast. aim.
Abboto et assignamento vendere nee alie- 1312. iom. 7. Ordinat. reg. Franc, p. 505 :
nare sine licentia et consensu. In eodem Nee aliquis Abcindatur pro primo furto,
Tabulario Charta ann. 1270 : Assignave- etc. Ubi de aurium abscissiorie, quae
runt et Abboutaverunt. Literise Curiae No- fur urn poena erat, sermo est. Vide in
viomensis ann. 1273 : Et ad majorem Auris. ,
securitatem Abboutarunt et Assignarunt * ABCTUPIUM, idem quod supra Abcda-
dictos Abbatem et Conventum dicti conju- rium, apud Marten.de antiq. eccl. Rit.
ges ad tres assinos terrse ipsorum. lib. 2. cap. 13. ex Cod. Ms. eccl. Item,
* ABBOTUS, Mulierarius, homo, ome ubi Menardus legerat Abcturium, quod
in Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. magis placet.
765Y ABCTURIUM. Liber Sacramentorum
* ABBREVIARE. [Ut abreviare. DIEF.] Gregorii M. ubi de Ordine ad Ecclesiam
* ABBREUVATORIUM, Aquarium, Gall. dedicandam : Deinde incipiat Pontifex
Abbreuvoir. Sent, arbitr. ann. 1339. ex de sinistro angulo ab Orients, scribens
sched. Pr. de Mazaugues : Cujus itineris, per pavimentum cum cambuta \sua Abc-
qua iri debet ad ipsum Abbreuvatorium. turium usque in dextrum angulum Occi-
confines sunt hii, etc. Vide Abevratorium. dentiSf etc. Ita enim praeferre Codicem
T ABBREVIATOR, Offlcii nomen in Can- Remensem^ monet Menardus, ubi alii
cellaria Apostolica. Abbreviatores sep- habent, A, B, C. Unde conficitur Abctu-
tuaginta duo numerantur, e quibus rium, esse Abecedarium, seu Alphabet!
duodecim sunt de parco majori, et Prse- literas : quod alii Abgatorium, vel Abge-
latorum more vestibus utuntur viola- torium vocant, ut mox dicetur : proinde
ceis. Hi? Libellos supplices distribuit eflferendam hanc vocem, quasi scriptum
Cancellariae Praefectus, tumque per se esset Abecetorium. Abici dicunt Itali. At
aut substitutes Bullarum exscribunt Codex Ecclesise Senonensis scriptus sub
minutas seu primas perscriptiones, quas Maynardo Archiep. habet Abecenarium.
ad Libelli supplicis calcem summatim De eo vero more describendi literas Al-
collectae habentur : et inde vocis ety- phabeti in pavimento in dedicationibus
mon. Viginti duo Abbreviatores dicun- Ecclesiarum, agunt preeter Menardum,
tur de parco minori, quorum est, instru- Scriptores qui de Ritibus Ecclesiasticis
menta, quibus contrahi permittitur in libros edidere.
gradu prohibito, perscribere et in com- * ABGURTARE. [Vulgo ecouter. DIEF.]
mentarios referre. Ceteri Examinatores jjc ABCYSTRIUM. [Mqnasterium, sedes
appellantur, quod eorum officii sit Bul- ASCETRIARUM. DIEF.]
 ABD ABE ABE 19
%. ABDECET.JQuod non decet. DIEF.] *ABDISCERE, Oublier, in Vocabul. profectus, agnoscimus. Vide Goclenium
sjc ABDELERE. [Usque ad lignum de- compend. ex summa Januens. Ugut. et in Lexico Philosophico p. 284.
Jere. DIEF.] Papia." ABEGEDABIUS PSALMUS. Vide Psalmus.
* ABDENEGARE. [Dehegare, vulgo ABDITORIUM, Arcae species, in qua ABEGEDARIUM, Prima literarum ele-
denier, renier. DIEF.] quid abditur vel reconditur. Inventa- menta. Auctor Mamotrecti: Alphabetum,
*ABDENTIO, denegatio, detractio, rei rium Ecclesiae Eboracensis torn. 3 Monas- Abecedarium. Will. Malmesbur. lib. 2.
concessae repetitio, forte pro Abdictio. tic! Angl. pag. 173 : Item unum coffur, et de gest. Pontif. : Turn Lanfrancus ex
Vide infra in hac voce. Testam. Guill. una pixis de ebore ornata cum argento prima collocutione intelligens quam prope
railit. de castro Barco ann. 1319. apud deaurato. Item trio, Abditoria, et 3 pixi- nihil sciret, Abecedarium ipsi expedien-
Lunig. torn 3. Cod. Ital. diplom. col. des de ebore ornatse cum cupro deaurato, dum exposuit: ferociam hominis Italica
1946. : Item dico et volo quod per supra- ABDITUS, Vilis, minoris momenti. Ita facetia illudens. Vide Abcturium.
scripta legata...nulla Abdentio seu detrac- Abdita oppida, usurpat lex 14. Cod. ABECENARIUM, ABECETORIUM. Vide
tio facta esse intelligatur alicui personas Theod. XV. 1. de Oper. publ. [«* Vox Abcturium.
vel loco, cui aliquid in hoc meo reliquis- saepe obvia. Remoti, occulti significa- jje ABEDERE. [Rodere, rodendo tollere.
sem testamento. tionem habet (Dig. lib. 43, tit. 24, fr. 15. DIEF.]
1 ABDEROLOGUS, Nugator, qui frivola | 5; Theod. Cod. lib. 7, tit. 16, cap. 2). j ABEGERIA, Jus hospitandi in domi-
atque inepta blaterat. Tatianus adyer- Adjective neutrius generis pro subs- bus vassallorum. Ant. Recogn. probus
sus Gentiles de Demetrio Abderita : tantive utuntur. Theod. Cod. lib. 14, fol. XXIX v° : Comes habet Abegeriam
Quid dicemus nisi juxta communem, Ab~ tit. 3, cap. 1; Plin. lib. 8. cap. 5, sect. 5. super homines omnium nobilium de Che-
derologus est homo iste. Abderis natus. Gradus abditior et abditissimus legi apud vreres et forum quando ducit exercitum.
Abdera Thraciae urbs fuit quae ob civium Augustinum Confess, lib. 5. cap. 5. et Vide Alberga.
stuporem et fabulas quibus pasci ama- Enchir. cap. 16. monet Forcellin. quern « ABEILLA, Apis, Gall. Abeille, Hisp.
bant, abiit ipsa in fabulam. Hinc Ar- videas.] Abella. Charta ann. 1286. ex sched. Praes.
nob. lib. 5. adversus Gent. : 0 Abdera, * ABDOMA. [Hamus, ut ANGISTRUM. a S. Vine. : Medietatem omnium tala-
Abdera quam ftas mortalibus irridenda, T\TT^Tjl 1
rum, quss fiunt hominibus in proprietati-
tails si apud te fabula ita conflata. Et * ABDOMENTUM.[Excrementa. DIEF.] bus eorumdem, videlicet in vineis, bladis,
Martial, lib. 10. Epigr. 25 : ABDOMIRE, A9U7tvetv, in Glqssis Grae- arboribus, venationibus et in apibus et
Abderitanae pectora plebis babes.
co-Latinis. [Martinius in Lexico Philo- Abeillis. Alvearia forte vel apum exa-
log. habet : abdormio, aopuTcvfi), Gloss. mina speciatim eo nomine indicantur;
ABDIAS. [Famulus, vox hebraica. Ego obdormio. Hinc patet legendum Hisp. Abellar, alveare. Et quidem in
-pi "1
fuisse Abdormire, quod pro Obdormire.] Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod.
1 ABDICAMENTUM, Negatio. Vita S. * ABDOMITUM. [Pinguedo latens in reg. 4120. Alveolus, Abeles. Vide Abel-
Dunstani torn. 4 Maii. pag. 346. D : Sin ossibus. DIEF.] larium.
autem invidis semulorum Abdicamentis * ABDONIA. tut abdoma. DIEF.] *ABEL, Liber apocryphus annume-
refutata temnuntur, ignoratur utique «* ABDUCERE, Deducere de posses- ratus inter eos, qui monasterio Vallis-
quid satius inceptem, quam ut, etc. sione per sententiam juris, yel vi detur- bonae donantur, in Chart, ann. 1242.
1 1. ABDICARE, Abdicere, Galilee De- bare. Dipl. Henr. Rugravii ann. 1285 : inter Instr. torn. 6. Gall. Christ, col.
bouter. Vox fori Romani, quae occurrit Quod nos.... dotavimus nostrum legiti- 488 : Item Abel, item sermones per totum
apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 5. mam Dominam Alherdam..,. ita sane annum, etc.
pag. 544. quod nos Abdurimus (lege Abduximus) T ABELIANI, ABELONII, et ABELOIT^E,
1 2 - ABDICARE, Abdere, Abscondere. quod dicitur han abge\viset fratres nos- ab Abel Adami filio sic dicti, quod ilium
Gasp. Barthius in Glossario. tros, etc, in Gudeni Sylloge Dipl. vol. 1. se imitari jactitarent, inquit S. Augus-
* 3. ABDICARE, Absterrere vel propul- pag. 610. In margine notatuni legitur tinus in Epistola ad Quod-vult-Deum.
sare. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Abdurare et ita etiam in indice. Vide Conjuges erant, nee tamen conjugali
* ABDICARE. [Negare, destruere, ab- Haltaus. Gloss, voce Abweisen. ADEL. consuetudine utebantur, sed puerum et
sentare. DIEF.] ^ ABDUCERE. [DeUrare prae dolore. puellam adoptabant qui mortuis eadeni
* ABDICATOR, TRIX. [Qui, quae negat, DIEF.] conditione succederent. Ab Abele dictos
abnuit. DIEF.] 3/c. ABDUCTIO. [Id est quando quis prae negat Hofmannus in Lexico : putat au-
1 ABDICATORIUM, Locus aptus ad ab- nimio dolore alienatur. DIEF.] tem sic appellatos fuisse ab Arabico
dicandum. Johan. de Janua. Id est, ad | ABDUCTIUS, pro Abductus, Gall. Eloi-verbo baxn Theabala, quod est Ab uxore
abdendum et abscondendum. Glossar. gne. Auson. in Gratiarum actione : Nemo se continere. Tradunt quippe Judaei
Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Abdicato- Abductius jacula contorsit. Doctores Adamum post Abelis necem
rium, muce. Abdere, mucer. * ABDUCTOR. [Qui de via deducit. ab uxore abstinuisse per 130 annos.
ABDICIUM, Secretum, occultum, vel T)TTCP 1 Quare Giggeius mx bann id est Adam ab
dbsconditum. Breviloq. * ABDUMEN. [Abdomen. DIEF.] Eva se abstinuit ob necem Abelis. A
j ABDICTA , Abdicatio , renunciatio. *» ABDURARE. Vide Abducere. ADEL.
0
simili continentia Abelianorum nomen.
Acta Beatae Julianas Cornel, torn. 1. Apri- ABEAVRARE, Adaquare, a Provincial, * ABELIMENTUM , Exornatio , orna-
lis pa_gina 440. E : Promitto Deo et Beatas idipmate Abeourar, Gall. Abreuver. In- mentum, Gall. Embelissernent, ab Italico
Marite, et tibi N. hujus domus Patri Ab- quisit. ann. 1268. ex sched. Pr. de Ma- Abbellire, Exornare. Stat. Cadub. lib. 1.
dictam proprietatis et custodiam Casti- zaugues : Requisitus quare pigneraverunt cap. 67 : Pr&dictus vicarius surgere de-
tatis perpetuam et obedientiam. eum, dixit, quia veniebat ad aquam, beat et proponere simpliciter coram eis,
* ABDICTATUS, Abdicatio, renunciatio. causa Abeavrandi. Infra : Abeavrare in .sine colloratione, vel Abelimento. Nostra-
Mirac. S. Emmer. torn. 6. Sept. pag. 511. aquis dictae vallis. tibus olim Abelir et Abiehr, Placere,
col. I : Non solum qui falsitatis antea | ABEBRARE, Idem quod Abeuvrare,gratum esse, vulgq Plaire, etre agreable.
fuit notatus, convictus est reus esse ejus- inferius, id est, Adaquare, Gallice Abreu- Le Roman de Garin :
dem Abdictatus, etc. Vide Abdicta et ver. ObservantiaaadForos Aragon. apud Hues le voit, pas ne li Abeli,
mox. Michaelem del Molino in Repertorio Bicn le connut, sitost com il le vist.
* ABDICTIO, Desdiement, in Vocabul. pag. 75 : Declaramus quod.... possint Ibidem :
compend. ex summa Januens. Ugut. et Abebrare illas bestias, quibus excolunt in
Papia. vasis dictorum hominum de la Fraxnedtt. . . .Mult li Enbeli.
* ABDICTUS, quartae declinat. Opposi- Vide Abeuvrare. Le Roman de Cleomades Ms. :
tip, contradictio, ut incoeptum Ab- ABECEDARIUS, Qui prima literarum Moult durement li Abieli,
dicare, necesse sit. Charta ann. 951. elementa docetur : puer literis elemen- Que la chose trouva ensi.
apud Murator. torn. 5. Antiq. Ital. med. tariis et calculo imbutus. apud Capito- Ibidem :
sevi col. 965 : Et ubicumque utilitas dicta- linum in Pertinace. Horatius Sat. lib. 1. Quant li rois tel nouviele oy,
writ in portu Cumacio, vel ipsius loci sat. 1. v. 25 : Sacbiez pas ne li Abiely.
ripariis.ubicumquenecessitasfuerit.figere — Pueris dant crustula blandi
absque Abdictu ac consislere quopiam Doctores, Elementa velint ut discere prima. Sensu opposito Desabelir, apud Guill.
tempore, etc. Petrus Damianus lib. 6. Ep. 17 : In lite- Guiart. ad ann. 1259 :
1 ABDICTUS, Constitutus, declaratus. rario ludo, ubi pueri prima articulatas Et si li en Desabeli,
Acta SS. Julii, torn. 3. pag. 364. E : Et vocis elementa suscipiunt, alii quidem Comment si lenancier e li
Episcopus : Ego te absolvo, inquit, ab hoc Abecedarii, alii Syllabarii, quidem vero Orent es fais ja achevez
reatu. Et ille : tu, inquit, non es meus Nominarii, nonnulli etiam Calculatores Les rois d'Engleterre grevez.
Abbas Abdictus, sed tantum fuse civitatis appellantur : et hsec nominci cum audi- Embeleter, ejusdem originis et sensus at-
Episcopus. mus, ex ipsis continue, qui sit in pueris que Abelir, apud Wistace in Lib. Briton. :
 ABE
Tant ont li compteour compte, V. et episc. Tornac. ann. 1320 : Item sept gam; ibid, pro adsensissem legituro&sens
Et li fableour tant fable, Abenghes a la Saint Bemi seur quatorze essemJ]
Pour les comptes Embeleter, cens de terre... Item seur ung quartiers 5»e ABESSE. [Refutare. DIEF.]
ftue toot ont fait fable sembler. et un cent,... deux deniers, maaille et ^ ABESSI, Est ultima ciborum materia.
* ABELLA. [Pallium, ut ABOLLA. Abenghe. Chartul. Mont. S. Martini ann. Ita Rochus le Baillif in Diction. Spa-
DIEF.] 1344 : Un quarterons de ble et cinq Aben- gyrico ad calcem sui Demosterii. Forte
ABELLARIUM, [Alvear. Gall. Ruche a ghes sur deux sestiers de terre. Charta quasi ab escis, id scilicet quod ab escis
miel : Item Alvearium, seu locus in ann. 1340. in Reg. 72. Chartoph. reg. exit.
quo sunt alvearia.] Edictum Jacobi ch. 217 : Neuf deniers, trois Abenges a j ABESTIARIUS, Vestiarii praefectuz,
Regis Aragoniae ann. 1228. de Pace et Honoree la Cressonniere pour un cour- ex Lexic. Graeco Lat. in Amalth. Forte
treuga in Spicil. Acher. torn. 8. pag. 385: til; ... a Jehan Bardonpour son memoir... pro a Vestiariis vel etiam Bestiarii pr«-
Omnia animalia aratoria tantum et ins- neuf deniers et trois Abenges;... neuf fectus.
trumenta aratoria, columbaria, palleria, Abenges a demisselle Perrote Cardonne s|c ABESTIS. [In intestina bestiaruin
Abellaria, olivaria et molendina in prx- de Arras. aspiciens, sic. DIEF.]
dicta pace constituimus. Quo loco Edic- * ABANGUA, EADEM notione, in Charta f ABESTON. Papias MS. Ecclesiee Bitu-
tum Nunonis Sancii D. Rossilionis de ann. 1330. ex Reg. 66. Chartoph. reg. ricensis : Abeston, Lapis qui cum ignem
eadem Pace et treuga ann. 1217. habet ch. 414 : Item deux soulz, sis deniers et non habeat proprium, alieno tamen igne
Alvearia, sive palumbaria, etc. Vide une Abangue Parisis, et neuf deniers sic ardet, ut non possit extingui. Grasca
Abollagium. Tournois et le tiers de deus Tournois de vox ocffgecrrov, Inextinguibile.
* ABELLINA, [Nux avellana, gall. cens d paier d la S. Bemi. * ABESUS, De toutes parts menge, in
aveline. DIEF.] j ABEONA, Dea quae praeerat abeunti- Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684.
T ABELLUS, Agnus recens natus* Glos- bus. Hujus mentio fit apud Tertulianum Occurrit apud Prudent. Cath. v. 10.
sar. Aniciense MS, annorum circiter 700. lib. 2. ad Nationes cap. 11. ABETTUM, Auxilium, incitamentum.
if. ABELUM. [Agnus recens natus, ut T ABEQUETORUM, Alphabetum, in Co- [Nostratibus olim Abete. Vox a pree^o-
abellus. DIEF.] dice MS. apud Wanleium de Antiq. sitione A, id est, ad, Usque, et Saxonico
* ABEMERE. [Attingere, vet. gall. Literat. Septentr. : Item de Litteris nota- be tan, Resarcire, animare, excitare ;
aveindre. DIEF ; cf. ABEMITO, i. demitto rum, r°. 5. Vocales a, e, i, o. u, relin- qui enim alii studet, ipsum adversario
ap. Festum, ex Diez diction. 558.] quuntur pro unaquaque Abequetori lit- suo praefert, inquit Skinnerus in Lexico.
ABENCARE, Eradicare, in eodem Ani- tera. Ibi de variis occulte scribendi gene- Hinc Anglicum Abet eadem notione.
ciensi Glossario. ribus. \^ legendum inseguenti, genus Praeter Skinnerum consule Thomam
^ ABENDE, Rabies, Gallice Rage. De cryptographic inde a seculo nono usita- Blount in Nomolexico Anglicano ad vo-
morte Lantgraviae de Thuringia apud tum, vide Hofmannum de re diplomatica cem Abet.] Fleta lib. 1. c. 18. | 4 : Quod
Marten, to. 1. Ampliss. Collect, col. pag. 40.] veritatem dicam, nee quantum in me est,
1256 : Sexta feria sequente, quidam qui 1 ABERAGIUM, Irrigatio, Adaquatio, celari permit tarn, nee per alicujus Abet-
decem septimanis fuerat rabidus, quod usus aquae ad irriganda prata, aut ada- tum, vel procurationem vel aliqua amit-
dicitur vulgo Abende, ad ejus invocatio- quanda pecora. Charta Calomontis in tam : quin veritatem dicam. f 14 : Per
nem est curatus. Dombensi principatu an. 1397 : Pro cham- cujus procurationem et Abettum, etc.
1 ABENEVISARE, ADBENEVISARE, Quasi peagiis et Aberagiis quae habet in stagno, Charta Gallica apud Henricum de Kny-
Adbeneficiare, id est, dare ad benefi- etc. Vide Abebrare. ghton lib. 5. pag. 2716 : Item par ledit
cium. Dicitur de fundo in emphyteusim * ABERDIOSUS. [Planta dicta barba acrochment les avantdits Robert de Verc
tocato. Est autem emphyteusis ilia loca- Jovis. DIEF.] Due d'Irlande, et Michel de la Pole Cont
tio quae fit, ut aiunt, ad Longos annos, jje ABERE pour Habere, avoir [Aut in de Suffolc, per assent et conseitte dudit
id est, a 10 annis usque ad 99. Neque taxato post me Abuissim (de Rozieres, Alexandre Erchevesk de Vervek, ont faits
enim idem est Abenevisare, ut aestimat formul.)] que nostre Seigniour le Roy sans assent
D. de Lauriere in Gloss, juris Gallici, 1 ABERE AD PROPRIO, pro Habere in du Royaume ou deserte d'eux, lour ad
ac flxum reddere et Abornare seu Abon- proprio, Gall. Avoir en propre. Comme- done per lour Abete moult diverses Sei-
nare, nee apud Lugdunenses decima moratorium anni circiter 780. ex Archi- gnouries, etc. Id est, eorum consilio ac
A benevisata, servitium Abenevisatum sunt vis S. Victoris apud Marten, torn. 1. incitamento. Adde Will. Stamfordium
decimae Abonatse, aut servitium .Abon- Ampliss. Collect, col. 41. D. : Ipsas lib. 2. de Placitis Coronaa pag. 105. Vide
natum; sed decimae in censum datae sub villas partibus suis ad Probrio se dixit Abbetator [et Abbetamentum.]
emphyteusi. Idem de servitio Abenevi- Abere. * Nostns Abet, pro Dolus, astutia, qua
sato. Non ergo Abenevisum dicitur de ABEREMURDRDM,[Homieidium mani- quis aliquem ad agendum movet et in-
qualibet concessione facta a Domino festum, Gall. Meurtreavere. Spelmannus citat. Mirac. Mss. B. M. V. lib. 1 :
feudal! sub certo censu, sed de sola in Legibus MSS. Ganuti Regis legebat Li deables set tant d'Abet.
emphyteusi. Haec ex observationibus cap. 93 : Aberemurdrum inemendabile Ibid, lib. 2 :
eruditissimi viri Domini Aubert ~Domba- est.] Vide Eberemurdrum.
rum Historiograph!, celeberrimique in ABERGARE. Vide [Alberga et] Here- Quant li deables li keurt seure,
curia Parisiensi quondam Advocati, bergum. Se tost n'apele Nostre Dame,
De tout son cuer, de toute s'ame ; '
quem in hac parte oppono Domino Au- * ABERGARE, ABERGIARE,. Dare ad Tost li fera par son Abet
bert a Domino de Lauriere in testem censum statutamque praestatibnem.idem Un tel torpie, un tel jambet,
vocato. Occurrunt autem bae voces non quod supra Abbergare. Charta ann. 1271. Dont perdera en un moment
tantum in Libertatibus Montis Briso- ex Chartul. S. Mart. Augustod. : Ipse Ce c'a garde si longement.
nis, sed etiam in multis e veteribus vero Guido dominus de Chaudenayo, seu Fabul. torn. 2. pag. 164 :
Instrumentis, praesertimque in Literis ipsi prsedeces&ores domini de Chaudenay, Et puis si me dist par Abet,
locationis agrorum, decimarum, alia- terras prasdictas, vel aliquas ipsarum ter- Que seisse snr eel buffet.
rumque rerum Ecclesiae. Vide Benevi- rarum Abergaverat seu Abergaverant in Hinc Abeveter ; Fallere, decipere, ibid,
sum. prata redigendo... Denarios prssdictos pag. 34 :
* ABENEVISATIO, Concessio in emphy- eis solvere teneatur, quousque prsedicti Puis va enmi la rue ester,
teusim sub censu et servitio. Charta a domino de Chaudenay prsedicto fuerint For son mari Abeveter.
Bellijoc. ann. 1393 : Fratres de Valpi- Abergiati. Vide supra Abbergagium.
liena abenevisant et titulo Abenevisationis T ABERGATIUM. Vide Atterratus. Quanquam a vero non longe forsan
tradunt terram sub censu et servitio unius aberret etymon ex Saxonico propositum,
livrorii siliginis. Vide Bretonner. in * ABERRARE. [Errare. DIEF.] non rejicienda tamen mihi videtur con-
Observat. ad Henr. torn. 1. lib. 1. cap. 3. * ABESARE, Demittere, Gall. Baisser ; jectura D. Falconet, qui hanc vocem
qu.36. et Abenevisare. fossam aequare, nostrates dicunt Bavaler ductam esse existimat ex veteri Gallico
| ABENEVISUM, Gall. Abenevis, eademun fosse. Charta ann. 1344. ex Reg. 75. Abbeterin fabulisnostris Romanensibus
notione in veteribus Instrumentis non Chartoph. reg. ch. 327 : Per dictum pas- usurpato, pro Ad bestiam incitare.
semel. Vide Benevisum. sagium hactenus transiverunt,... cum j|c ABETUS. [Accipiter, ut alietus.
* ABENGA, ABENGHA, vulgo Abenge, dictum fossatum erat Abesatum et deci- DIEF.]
Minutioris monetae species, mallia infe- catum. Pro dessiccatum. Vide supra ABEUVRARE, Adaquare, animalia,
rior. Jurajustit. laic. Oamerac. : Etdoit Abassare. [Gall. Abbreuver,]in Foris Aragon. lib. 4.
li justice livrer d son prisonier... au * ABESSE, Adsentire. Glossar. vet. ex fol. 85. verso.
viespre, deux pains de deux Cambresis, Cod. reg. 7646 : Abessem, adsensissem. * ABEVERARE. Adaquare, Ital. Abbe-
et au refait le vaillant d'une Abenghe et [** Glos. vet.~ in cod. reg. 4778 : Abero, verare, Gall. Abbreuver. Stat. Ast. cap.
I'iaue d plente. Pactum inter reg. Phil. abscondam, abscedam, discedam, per- 51. collat. 1. pag. 11. r° : Statutum est et
 ABE
ordinatum quod sedimen et locus, ubi
Abeverantur equi de subter molendinumf
quod est extra portam turris et sedimen
et locus, ubi Abeverantur equi de subter
portam S. Martini, etc. Abuvrer, pro Ab-
breuver, aquam praebere, in Sent, arbitr.
ann. 1313. ex Reg. 53. Chartoph. reg.
ch. 53; Li fossez dessous, qui est fossez de
la ville (de S. Quentin) est Abuvrez par
une busete, qui y est et a este anchienne-
ment. Hinc
* ABEVERATORIUM, Aquarium, in iisd.
Stat. pag. 10. r°: Teneatur (potestas) ma-
nutenere Abeveratoria, quae sunt ad por-
tam turris, etc. Vide Abevratorium.
* 1. ABEVRAGIUM, Potus quiyis, quid-
quid bibitione sumitur ; ita etiam dicta
Praestatio , quae pro potu exsolvitur,
Gall. Soisson, alias Abeuvrage. Stat. ann.
1361. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, pag.
497: Dictx impositiones duodecim dena-
riorum pro libra, tertia decima pars vini
et Abevragii,... non current, sed cessent
penitus. Le vin et les autres beuvrages, in
alia Ordinat. ejusd. ann. de eadem re.
ibid. pag. 436. Charta ann. 1262. ex
magn, Chartul. nig. Corb. fol. 181. v°.:
Les entries et les issues de Forcheville et
de tout le tereoir et forages et cambages,...
et Abeuvrages. Hinc nostris Abeuvron,
Abeuvrouer, et Abuvroir, Poculum, vulgo
Verre. tasse, gobelet a boire. Lit. remiss.
ann. 1390. in Reg. 139. Chartoph. reg.
ch. 224 : Gillot tenant en sa main un Abu-
vroir ou Abuvoir, ou ilz buvoient plein de
vin offry a boire audit Colart ; lequel...
getta le vin dudit Abuvroir a la paroy.
Alias ann. 1396. in Reg. 151. ch. 243:
Icellui Jehan print un des Abeuvrons a
quoy ilz beuvoient, et getta au visaige d'i-
: cellui Robinet du vin qui estoit dedenz.
Rursum alias ann. 1457. in Reg. 189. eh.
209 : Disant le suppliant qu'il lui rueroit
ung Abeuvrouer ou verre a la teste.... Ung
verre ou godet de terre. Vide Abuvragium.
* 2. ABEVRAGIUM. Irrigatio , usus
aquae ad prata, irriganda, Gall. Arrose-
ment, Charta capit. S. Salvator. Montis-
pessul. ann. 1354. ex Reg. 89. Chartoph.
reg. ch. 318: Item nolumus nee intendi-
mus, quod... non possitis nee yaleatis
impedire seu perturbare Abevragia pra-
torum, quas sunt de subtus dictam paxe-
riam. Vide Aberagium.
1 ABEVRATORIUM , Aquarium , Gall.
Abbreuvoir. Transactio ann. 1219. inter
Schedas D. le Fournier: Habeant duas
partes aquae quas labiiur supra archus et
earn ducere faciant in fontes et Abevra-
toria. Charta ann. 1223. pro Communia
Arelat.: Notum sit omnibus quod Rai-
mundus Auderius et Raureille et R. de
Sanaria et G. de Viridi Folio pro magna
utilitate et necessitate Communis Arelatis,
scilicet quod equae, vaccae, boves, et alias
bestias civium Arelatensium quse pasce-
bantur in Cravo et in Camargiis, non
habebant Abevratoria vel vias per quas
possent ire licite causa bibendi et refres-
candi ad Rodanum. Statuta Arelat. ann.
1386 : Statuimus quod curia faciat appe-
rire Abevratoria olim constituta de Man-
dato Curias Arelatis in Cravo et aliis
territorits, et faciat fieri unum Abeuvra-
torium ad stagnum de Pelnea et alibi
ubi fuerit necesse.
* ABEX, EXTRA. [Exterior. DIEF.]
ABETANTIA, [Hsereditas jacens, seu
vacans, de qua adhuc sub judice lis est,
Graecis KX?ipo; aSsffiroTo;, seu StaXstauv,
ut Cowellus exponit.] Vox fori Anglici,
cujus notio petenda a Littletone sect.
646: Le plus haut briefe que Us poient
aver, est le briefe de Juris utrum, lequel
est ground proofe que le droit de fee n'est
en eux, ne en nul autre ; mes le droit de
fee simple est en Abeyance, ce est a dire,
que il est tant seulement en le remem-
brance, entendetnent et consideration de
la ley. Car moi sernble que tiel chose et
tiel droit que est dit en divers livres estre
en Abeyance, est a tant a dire en Latyne,
talis res vel tale rectum, quse vel quod
non est in homine ad tune superstate,
sed tantummodo est, et consistit in con-
sideratione et intelligentia legis, et quod
alii dixerunt, talem rem, aut tale rectum
fore in nubibus. Ad quem locum recte
Eduardus Cokus, res in Abeyantia esse,
Leguleios dixisse conjectat, quae nondum
sunt definitae, aut sententia compro-
batae, sed sunt adhuc in expectatione.
Gallis enim, prsesertim Belgis aostris,
Beer est Expectare, inhiare rei alicui.
Adde Rastallum in verbo Abeiance.
* ABFESTUCARE, Abdicare, per festu-
cam dimittere. Charta Math, ducis
Lothar. ann. circ. 1032.. inter Probat.
torn. 1. Hist. Lothar. col. 406 : Exactiones
venationis, quas vel ego seu antecessores
mei apud Mamonisvillam juste vel injuste
habere videbamur,... werpivi et Abfestu-
cavi, et abbati et fratribus libere concessi
in perpetuum. Vide Exfestucare in Fes-
tuca.
«' ABFILIRE, Recaler, Gallice, in Glos-
sar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521. Vox
est artiflcum lignariorurn, quae polire
sonat.
* ABFLUERE. [Defluere. DIEF.]
* ABFUNDERE. [EfFundere. DIEF.]
* ABGARRULARE. [Garrire, blaterare.
DIEF.]
ABGATORIA, ABGETORIUM, Abeceda-
rium, elementum cujuscunquescientiae.
Ita S. Patricius Apost. Hibern. quosdam
libellos a se eonscriptos continentes doc-
trinae Christianas elementa appellavit.
Matthasus Westmpnast. de eodem S.
Patricio: Abgetoria quoque 345. et eo
amplius scripsit; totidem Episcopos ordi-
navit. Tirechanus apud Waraeum lib. 1.
de Script. Hibern. : Baptizavit quotidie
homines, et illis literas legebat, et Abga-
torias. Iterum lib. 2: Scripsit illi Abga-
torias , et benedixit eum benedictione
Episcopi. Quam quidem vocem Elementa
significare alibi docet, et specialiter
lib. 2. ubi de Mar-erca : Et scripsit ele-
menta, et benedixit eum benedictione
Presbyteri. Abjectoria perperam habet
Balasus. Formata autem vox ex tribus
prioribus literis Alphabet! A, B, C, quam
postremam literam ut K pronuntiant
Hiberni: hinc factum ut Abketoria pri-
mum ab iis, deinde ad molliorem sonum
paulatim deflectente usu, Abgatoria et
Abjectoria dicta sunt. Vide Abcturium.
[** formata videtur vox ex tribus prio-
ribus literis alphabet! Graeci aut He-
braici.J
1ABGECERE, pro Abjacere quod iterum
pro Adjacere non semel occurrit. Stepha-
notius Antiq. Bened. Pictav. torn. 3.
pag. 222. ex Tabulario Nobiliacensi :
Quarto vero fronte terra Ingleberto, tertius
campusque dicitur ad illas novellas Abge-
cet de uno latus et uno fronte, etc.
1 ABGETORIUM. Vide Abcturium, et
Abgatoria.
f ABGISTINUM, Grando minutissima,
dicta Minoricensibus Insulanis, in
Epist. Severi Episcopi Minoricensis,
apud Baron, ann. 418. n. 60.
s|p ABGLOMERARE. [Abripere, avellere.
DIEF.]
ABH^RES, Spelmanno videtur dici de
iterata renovataque haeredum succes-
sione sive gradu; eadem ratione qua
avus, proavus, abavus dicuntur. Chartae
ABJ
Alamann. apud Goldast. Num 50: Si
ego ipse, quod absit, aut aliquis de hasre-
dibus meis, vel prohasredibus vel Abhaere-
dibus meis, seu quaelibet extranea vel
omissa persona, qui contra (hanc) tradi-
tionem venire tentaverit.
% ABHOMICIO. [Ajecti partus collisio,
abortio. DIEF.]
* ABHOMINABILIS. [Si ad radicem
homo spectes, in quo non hominis quid-
quam est, si ad radicem omen, infortu-
natus. DIEF.]
* ABHOMINARE, RI. [Monstrum par-
turire. DIEF.]
* ABHOMINATIO. [Monstri parturitio.
DIEF.]
^ ABHOMINATUS. [In quo non hominis
quidquam est. DIEF.]
* ABHOMINOSUS. [Infortunatus, ab
omen. DIEF.]
* ABHORCIO. [Abortio. DIEF.]
* ABHORIES. [Superflui frutices.
DIEF ]
1 ABHORRICATIO, Internus horror, in
Regula Magistri, cap. 8.
% ABHORTARE. [Abortire. DIEF.]
] ABJACERE, ABJACENTIA., pro Adja-
cere et Adjacentia. Stepbanotius Anti-
quit. Bened. Pictav. MSS. torn, 3. pag.
229: Ipse mansus cum casis asdificiis seu
cum bosto et verdegario. Abjacet ipse
mansus de uno latus terra S. Petri. Abja-
centia ibidem pag. 419. in Charta Godal-
ardis an. 26. regnante Carolo Rege, ex
f rchivo Nobiliacensi: Cum terns, vi-
neis, pratis, virdegariis pascuis,
Abjacentiis, aquis, aquarumve decursibus,
saltis atque subjunctis, etc.
*: ABJACTARIUS. [Lignarius. DIEF.]
ABIATICUS. Vide in Avius.
] 1. ABICERE, pro Objicere. Chartul. S.
Vandreg. torn. 1. pag. 1013 : Renuncians
omni actioni, exceptioni quse. possit did
vel Abici contra prsesens instrumentum.
1 2. ABICERE. pro Abjicere, Gall. Reje-
ter, mepriser. Bulla Johannis Papas,
apud Rymer. torn. 2. pag. 67 : Tutioris
semper putavimus esse consilii, secure in
domo Domini Abici, quampericulose super
aliorum curain et regimen elevari.
«* 3. ABICERE. Gloss, vet. ex cod. reg.
4778 : Abicit, proicit; expellit ; compellit;
avertit, repellit et propulsat ; propellit vel
absterrat; submonet, abstinet, arcet; in-
terdicit, prohibet, cohibet et inhibet vel
vetat.
^c ABICIA. [Abbatia. DIEF.]
* ABIECNUS. [Abiegnus. DIEF.]
ABJECTARE, Increpare, exprobrare. Pa-
pias. [* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 :
Abjectare, increpare, invehere, vel maledi-
cere, detrahere sive diffamare, male exis-
timare, lites serere, compellere aut laces-
sire, proscindere.]
^ ABJECTARIUS. [Lignarius. DIEF.]
7 ABIECTINUS, Abiegnus Gall, de Sa-
'n. Vita B. Columbae Reatinae, torn. 5.
S aii p. 289. n. 217. B. Et in loculo novo
de lignis Abiectinis recondidi.
* ABJECTIO. [Remotio. DIEF.]
ABJECTIRE, Vadimonium deserere,
deflcere in lite, se laisser juger par de-
faut: jus suum abjicere, deserere, placi-
tum non custodire. Formula vetus Lin-
debrogiana 158, quae Jectiva inscribitur :
Ad quod placitum yeniens memoratus ille;
(actor) ibi in placito nostro cum per tri-
duum, seu amplius, ut lexjubet, placitum
suum custodisset, et memoratum ilium
(reum) Abjectisset vel solsatisset, ipsum
nee venisse ad placitutn, nee ulla sunnia
nuntiasse affirmat. Ejusmodi sunt quae
habentur in Placito Chlodovaei Regis
apud Joann. Mabillon. torn. 4. Actor. SS.
Ord. S. Bened. p. 618 : Sed venientes ad
 ABJ ABI ADI
ipsum placitum ipsi Agentes jam ipsi dragesimain servatum accepit, si 40 dies Dives opura viguit, quamvis non unicus heres,
Hermia cum fratre sui coffnomine palris
Abbati Noviento in ipso Palatio nostro, et 40 nodes ante illud Quadragesima non Terrenas divisit opes ; coelestia solus
per triduos, per plures dies: ut lex habuit, habuit, sine ulla legali compositione, vel Obtinuit Felix; geminos sententia discors
placitum. . . . custodissent, et ipso Er- Jectione, usque ad diem Lunss post octavas Divisit fratres : Hermiam mundus Abegit,
menolado Abbati Abjectissent, vel sasadis- Paschss: et tune quod legaliter accepit, Felicejn Christus sibi sustulit, etc.
sent, ipsi nee venissit ad placitum, nee legaliter et perficiat. Ubi legalis jectio, est f» Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692:
misso in vice sua dirixisset, nee ulla sun- legitimus defectus. Abigere, embler, fortraire, vel ehacer en
nia nunciasset. etc. Alia pag. seq. : Et JEGTISGERE, Jectivum facere, vel sus. Aliud ex Cod. 7646 : Abegit, ventilabit
in ipso Amalcfibercto Abjectissit vel subsa- potius de eo qui jectivus flt. Capitul. (pro ventilavit.) Abegit, commovit, sparsit.
Caroli C. tit. 31. | 33 : Multi inde conten- Hinc
5S3P" Non unam esse vocis Abjectire dunt. et se inter se Jectiscunt. Infra : Et * ABIGERE. [Extrahere. DIEF.]
significationemputat Spelmannus. Prse- in tantum contendunt, ut etiamsi intra * ABIGERE. [Ambire. DIEF.]
ter Vadimonium deserere, ipsi videtur Quadragesimam sacri jejunii quadrage- 1 ABIGERUS, Vide in Abigevus.
idem esse, quod Adversarium deftcientem simus dies advenerit, suum sacramentum
in lite deprehendere, seu deserti vadimo- se jurare debere contendant, et contra jam ABIGES, * ABIGEUS, Larron, in Glossar.
laudato 7692. Aliud ex Cod. 521:
nii arguere, Gallice. Demander defaut causatores suos, si ad hoc audiendum non Abiges, latro. Hisp. Abigeo, eadem
contre quelqu'un. Eandem huic voci no- venerint, Jectiscant. notione. Pariag. inter reg. et abbat.
tionem illigat Pater le Cointe ad annum GEITIVUS, pro Jectivus. Vetus Notitia Villeelongae ann. 1837. ex Reg. Chartoph.
751. num. 79. pag. 276. Sed haud scio an judicati ann. 868. apud Perardum in reg. ch. 36: Abigei et receptatores reorum
non aliud significet Abjectire , qiiam Chartis Burgundicis pag. 148: Notitia
quod significat Adjective apud Eccardum G-eistcartss, qualiter Heldebertus Geitivus criminum capitalium et sepulcri violati,
in notis ad Legem Salicam tit. 40. Huic apparuit pro ea causa, unde Alcaudus casualiter Vide in
ad justilias majores spectant.
Abigevus.
eruditissimo Scriptqri Adjectire est Advocatus S. Stephani el S. Benigni... in * ABIGEUS. [Ut abigevus. DIEF.]
Ramo vel festuca adjecta adversarium mallo publico...prssdictus Alcaudus ipsum ABIGEVUS, pro Abigeus. Gloss. Lat.
solemniter citare in judicium. Hune Heldebertum mallavit, et dixit, etc. Infra: Gr. Abigeus, 'AiteXaTY)?. Bracton. lib. 3.
sensum patiuntur exempla jam allata, Sed quia Heldebertus ibi non venit, nee de Action, cap. 6: Quantitas discernit
sequentia conflrmant: Marculfus For- suam acloniam (f. exoniam) denuntiavit, furum ab Abigevo, secundum quod furtum
mul. Lib. 1. cap. 37 : Comes palatii nos- in omnibus Geitivus apparuit. : turn judi- fuerit majus vel minus, ut si quis suem
tri testimoniavit, quod antedictus ille caverunt ipsi scabinei, ut Alcaudus hanc surripuerit, fur erit: et si quis gregem,
(Actor) placitum suum legibus custodivit: ffotitiam Geistcartse acciperet, quod et Abigevus erit. Abigerum scribit non
Et eum (reum) Adjectivit, solsativit, et fecit, etc. semel Papias MS : Abigerus latro, fur
ipse ille placitum custodire neglexit. Lex GEISTGARTA, ea est quae Chartajectiva jumentorum et pecorum ab abigendo, vel
Salic, tit. 54. n. 1 : Si quis gravionem ad dicitur in form. 158. apud Lindebrog. qui seducit alienum servum, vel pecus:
res alienas tollendum invitaverit et eum qua scilicet quis placito excidisse ob nam Abigere est expellere, minare,
legitime Jachtivnm aut admallatum non defectum, et quod juri non steterit, seducere, unde Abactor. Idem : Abactor,
habuerit, qui eum rogatut injuste aliquid edicitur. Ubi alia Notitia ann. 870. est fur jumentorum et pecorum quern
tollat. antequam per leges habeat admal- ibid. : prsedictus Alcaudus judicium et vulgo Abigerum vacant, ab Abigendo.
latum. . . culpabilis judicetur. Jachtivum Geistcartam in manu tenens, etc. Editus habet Abigeus. Alibi: Plagiarius,
et admallatum idem sonant, nempe, In *ABJEGTUS, in Glossar. vet ex cod. Abigerator, qui mancipium, aut 'pecus
jus vocatum. Formulae Marculphi secun- Reg. 7646 : Gertuflexus, retinens genua, alienum seducendo distribuit. Ita etiam
duin legem Rom. cap. 33 : Sed memora- hserens genibus, prostratus ad pedes, pro- Codex editus. Abigeos ejusmodi fures
tus ille per triduum custodivit et jam jectus , tacens, [** cod. 4778: jacens] vocant passim 1C. Auctor Graecismi:
dictum ilium secundum legem Abjectivit vulgaris vel barbarus, incultus aut stoli- Qui pecus aut pecudes habitant, hi sunt Abigei.
(id est, festucam in sinum prqjecit) vel dus, imperitus, tardus, incomptus; longe
solsatevit (id est, diem constituit, ut pro- jactatus, contempto loco, dispectus. Vide Sic in Ms. sed legendum abigunt. Gldssae
babitur suo loco) qui nee ecsonia (id est, alia notione in Abjectire. nomicae MSS. : 'ATreXaTY)?, xupswc Xeyeirat
impedimenta) nuntiavit, nee suum placi- * ABIENARIUS. [Ut ABIETARIUS. o<TTi£ Oplfjijiata aivb poffx^? ^ (JouxoXtwv
tum adimplevit. An ad tiunc intellectum DlEF.] uuoerupst V) OCTIO TWV otYsXwv "intoui;' 6 yap
trahi possint csetera loca in sequentibus %. ABIENS. [Abiegnus, ex abiete, abi- POUV YJ iTtitov itXavtijjisvov eupwv, oux eerriv
a D. Oangio allata penes oculatum lec- gens, ut ABIGENUS, ex abigere. DIEP.] ausXairi?, aXXa xX^TYj?. Vide Parerga
torem esto judicium : certe plurima vi- %. ABIERE. [Abigere. DIEP.] Alciati.
dentur hue posse re vocari. [** Vide Grim- BABIES. [Quintae decl. discessus, ABIGES, idem quod Abigeus, apud Jo.
mii antiq. juris German, pag. 847. qui abitus. DIEP.] de Janua et alios. [** Gloss : in Cod.
Spelmanni sequituf sententiam; vide ABIETARIUS, Carpentaria qui de servum Reg. 4778: abieius, latro; qui seducit
etiam Adjactivus et Adjectire.] aut pecus alienum.]
ABJECTUS, Qui vadimonium deseruit, abiete *
operatur. Joan, de Janua.
ABIEUS. [Abiegnus. DIEF.] j ABJICERE SE. Alicujus reipossessio-
qui defecit. Idem quod jectivus; a dejecti jjc ABIGA. [Herba falce succidenda. nem dimittere, cedere. Cnronicon.
et dejiciendi vocabulo : qui est en defaut, DIEF.] Andrense, Spicileg. Acher. torn. 9,
qui est forclos. Marculfus lib. 1. form.
37: A quo placito veniens memoratus Ule deABIGARE, Abigere. Lucifer Calaritanus pag. 371: Dodo et uxor ejus Adalis [ter-
ram praedictam] liberam omnino conces-
non parcendo in Deum delinquen-
ifoi in Palatio nostro, et per triduum seu tibus : A qua ter per Arrianos Abigavit serunt, et coram Us supradictis testibus
amplius, ut lex habuit, placitum suum semet Abjecerunt.
custodisset, et memoratus ille Abjectus sit, coluber ille. i. e. abegit. Hinc
ABIGATOR, Abactor, aTOXotTYj;, in Gloss. *ABILHAMENTUM, Indumentum, quid-
vel solsatissit. Graec. Lat. quid vestiendo ornandove corpori
JEGTIVUS idem quod Abjectus. For- * ABIGEAS. [Qui crimen ABIGEATUS inservit, Gall, Habillement, Contract,
mulae yet. [*» append. Marculf.] cap. 1: admittit, ut ABIGEVUS. DIEF.] matrim. ann. 1470. in Reg. 3. Armor,
Dum diceret eo quod ante hos dies ipse in Collat. Legis MqsaTcae gener. part. 2. pag. 3: Item fuitpactum,...
homo sacramentum intra ipsam casam tit.ABIGEATOR, 11. et apud Paulum 1C. Vide in induet quod dictus nobilis Johannes de Besola
Dei vel ipsius Abbatis habuisset adhrami- Abigevus. dictam Borguinam ejus sororern
tum, ad suam ingenuitatem tensandum, de lecto, vestibus et aliis Abilhamentis,
in ipso mallo in Basilica Sancti illius ob ABIGEATUS, dicitur tale furtum, vel secundum domum unde exiet, et domum.
hoc jurare debuisset, et ipse homo de ipso etiam terrefactio ipsarum pecudum. in qua intrabit, et hoc ad honorem amba-
sacramento Jectivus remansit, et ipse Joann. de Janua. [Crimen Abigeatus rum domorum. Vox vero Abillement,
homo nullatenus rationes potuit trader e, deprehenditur ex numero pecorum aut ex latiori sensu a nostris usurpata legitur,
per quod ingenuus esse deberet, vel ipsum consuetudine abieti, etc. Joan. Berberius pro eo scilicet omni, quod ad rem quam
sacramentum jurare potuisset. Ibid, in Viatorio utriusq. juris part. 1. Rubric, tractabant, erat necessarium aut ntile.
form. 4 : Et negligens et Jectivus exinde de Abigeis.] Charta ann. 1380. ex Reg. 117. Chartoph.
adesset. Ibid. 22 et 38 : Et placitum suum * ABIGEIUS. [Ut ABIGEAS. DIEF.] reg. ch. 43 : Une grange et pressouer...
neglexit, et Jactivus exinde remansit. ] ABIGELLUS, Qui tollit rem aut pecu- avecques toutes les cuves et cuviers et
Capit. Caroli C. tit. 31. § 32; Mittat lium alienum. Glossarium Aniciense MS. autres A billemens appartenans audit pres-
quisque Comes Missum suum, qui ipsa Vide Abactor. souer. Lit. reformat, in Occit. ann. 1389.
sacramenta auscultet, ne ipsi homines * ABIGENA. [Alienigena. DIEF.] ex Reg. 146. ch. 223: II en tolly et osta
jectivi inveniantur. * ABIGENS. [Ut ABIGEVUS. DIEF.] les moles et autres harnois et Abillemens
JEGTIO. Capit. Caroli C. tit. 31. § 33 : 1 ABIGERE, Rapere. S. Paulin. Poemate appartenans audit molin. Les assistans
Sed expectet qui sacramentum ante Qua- 15. pag. 46. edit. 1685. De S. Felice: oslerent a icellui Caruel le baston et autres
 ABJ ABJ 23
Abillemens qu'il portoit, in Lit. remiss, hoc dicti cives recipiunt blandum de Judicatum est quod secuti de combutiones
afln. 1409. ex Keg. 164. ch. 109. Vide Trageto in parochiis determinatis et nau- domus, qui miserunt se ad finem in
infra Habilhamentum. lum consuetum et Abironem. Ubi prae- amicos, faciant peregrinationes et alia
JJC ABILINA. [Avellana, gall, aveline. mium, quod remigibus exsolvitur, intel- Abjudicata.
DIEF.] ligendum est. Vide Avirunatus. * ABJUGARE. [Ut ABJUDICAEE 2.
1 ABILIS, pro Habilis. Madox Formu- 1 1. ABIS, pro Habes, in vet. Formulis decoupler. DIEF.]
lare Angl. pag. 145 : Unum taurum et 30 Andegav. apud Mabill. torn. 4. Analect. 1 ABJUGASSERE, pro eodem Abjugare,
vaccas firmabiles et Abiles; id est faeturae pag. 236. Jugo solyere. Gloss. Lat. Grsec. Abju-
habiles. [*° Anglice: able; gloss, ex cod. ] 2. ABIS, in vita S. Gwengalaoei ver- gassere, auo^su^at.
reg. 4778 : abilem, aptum.] sibus scripta fol. 87. v° : 1 ABJUGES HOSTI^, Videntur dici,
| ABILITARE, Habilem judicare, ad Testis et ipse Liger fluvius est, cujus in Abis ut injuges, jugum non expertae. Vulcan,
aliquid habilem reddere. Gall. Habiliter. Acta acriter fuerunt ripis tune prselia tanta. ad Gloss. Ita Martinii Lexicon.
Eymer. torn. 12. pag. 714: Nullus Pacca- Forte pro Albis. L incaute sublato. * ABIUNTE JETATE. [Abeunte juven-
tor... exercebit... antequam ad hoc admit- ABISHERSING, Leguieis Anglicis est
tatur et Abilitetur coram Majore et con- tute, id est ineunte senectute. DIEF.]
stabulariis stapulse, etc. Ibidem non quietum esse de amerdamentis coram
quibuscumque de transgressione probata. 1. ABJURARE, Papiaa est rem creditam
semel. Quidam Codd. Habent Mishersing. Ita perjurio negare. Item furan. Est etiam
*Nostris alias Abillier, eadem notione. Eastal 1 us in Exposit. vocum Leg. Anglic. proscribere, exilio damnare, vel terrain
Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. Vide Mishering. et provinciam ejurare, relinquere et in
abillier, habilitare. s|c ABISIS. [Gurges, praecipitium. DIEF.] exilium abire. Ebrardus in Graacismo:
* ABILITARE SE, Sese exercere, assue- ^cABISSALIS. [Immensus, profundus. Abjurat patriam nunquam rediturus in illam.
facere, Gall. S'exercer. Comput. ann. DIEF.]
1489. inter Probat. torn. 4. Hist. Nem. s|c ABISSIMUS. [Profundus, praealtus, Arnoldus Lubecensis lib. 2. cap. 41 :
p. 49. col. 1: Alia expensa... pro dono Dux veroper triennium terrain Abjuravitf
facto per villam archeriis et arbalestriis quasi superlativum adjectivi ABISSUS. etc. Lex Friderici I. Imperat. apud Con-
dictae villas, ut se Abilitarent in archa et DIEF ; unde gallica vox abisme, abime.]
s(e ABISSUS. [Immensus, profundus ut radum Urspergensem : Fines imperil per
balista. Vide Habilitare 2. adjectiyum; ut substantivum autem annum et diem Abjuret. Charta Philippi
1 ABILITAS, pro Habilitas, id est facul- praecipitium. DIEF.] August. Eeg. Franc, ann. 1188. in
tas utendi aliqua re. Gatt.Droit d'usage. j ABITA, Insatiata, ita in Gloss. MS. M. Pastorali Eccl. Paris, ch. 1: Cum...
Sebast. Fantoni Hist. Avenion. torn. 1. Aniciensi. propter homicidia et incendia et alia
pag. 175 : Item cameram unam cum * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Abita. forisfacta, quae in terra nostra et Canoni-
coquina, domo supra porticum, Abilitate desiderata. Abita, cognita. Vide sup. corum fecerant... a terra nostra et ipsorum
latrinarum, et introitu el exitu domus Abiona. Abjurati essent, etc. Adde Joann. Saris-
Guillermi Porcelli pro habitatione prse- ^e ABITA. [Filum, gracilium, fit ber. Epist. 128 ; Stephan. Tornac. Epist.
dicteedominse. 43 ; Albert. Stad. ann. 1181. etc.
j|c ABILON. [In pluma macula. DIEF.] poisse de
des cordonniers ; digitale, digitica,
a coudre. DIEF.] | ABJURARE, etiam est alicui nuntium
* ABIMERE. [Refutare; forsan legen- ^ ABITARE. [Ut habitare, « Vidimus remittere cum sacramento. [*s est fidem
dum est abnuere. DIEF.] facere sacramento se re aliqua amplius
4; ABIMUS. [Abyssus , gall, abime. quando Joannes misit in ipsum villare
suos homines ad Abitandum. » (Mus. non esse usurum. Gall, renoncer a quel-
DIEF.] que chose] Ch. Offlc. Eothom. ann. 1237.
ABINCEPS, pro Deinceps, non semel arch. dep. p. 11. an. 834.)]
1 ABITIO. Vide Abinitio. in Arch. Beatae Mariae de Bono-nuncio :
oecurrit in vita S. Anselmi Lucensis I. ABJUDICARE. Eem de qua contro- Prassumitur etiam sub prsedicti debito
; Episc. n. 4. 27. 33; in Hist. Wambse versia est, perjudiciumauferre.
r r Latinis juramenti, quod prsedictis Abbati et Cpn-
' Eegis pag. 822; apud Thwroczium in scriptoribus Gloss. Lat. Gr. Abjudico, ventui litteras prssdicti Succentoris judicio
* Maria c. 5. etc. prssdictorum Laurentiss et Radulphi, et
ABINDE, Inde, abeotempore. Passim. aTupxpivw, [** a7roStxa?w] Joann. de Gar- litteras Officialis curias Belvacensis eorum
T ABINITIO.-Discessio, in Gloss. Bituric. landia in Synonymis : ordinarii, sigillis eorum sigillatas, sub
forte pro Abitio. Sic enim in Amalth. Quod dat judicio Judex, adjudicat: et quod
Auferl judicio Judex, abjudicat illud.
praedicta forma confiei facient et tradi, et
Onom. Abitio, abitus, discessio, mors. Ex procurabunt, quod Petrus et Martina filii
Scaligero. p* gloss, ex cod. reg, 4778: Baldricus, Novium. lib. 3. cap. 75 : dictx Laurentias coram prsedictis Succen-
abintione, discessione.] Terram, quam de Episcopo tenebat, ei tore et Offtciali supradicta omnia cum
* ABINTEGRO. [Eursus. DIEF.] Abjudicavere. Albertus Stadensis ann. eisdem Abjurabunt. Interpretationem
*ABINTESTATUS, Intestatus, qui non 1180: Imperator Henrico Dud Abjudicttvit nostram firmant Gesta Guillelmi Majoris
condito testamento moritur, praeticis omne Feodum, quod ab Imperio tenuit. Episcopi Andegavensis, Spicileg. Acher.
nostris Ab-intestat. Stat. Montis-reg. Charta Balduini Comitis Gisnensis apud torn. 10. pag. 286. Item anno quo supra
pag. 136: Item statutum est, quod si Duchesnium in Hist. Gisnensi pag. 124 : die sabbati post Cantate Abjuravit...
aliqua tnulier de civitate Montis-regalis Statimque curtis illi a censualibus Abju- Michael dictus Fornil... Agatham, cui
vel ejus districtu. maritata decesserit sine dicata est. Alia ejusdem Balduini anno injunximus, etc. Et ipsum ab hujusmodi
liberis, vel Abintestata, maritus ejus ei 1202. pag. 131 : Prsedicto Guiffredo... incestu absolyimus. Ibidem pag. 287:
succedal et succedere debeat in dimidia eamdem decimam Abjudicavimus. Charta Item dieMartis dicta Johanna...Abjuravit
parte omnium bonorum. Vide Intestatio. Herbert! Abbatis S. Auberti Camera- coram nobis solemnitate qua decuit (i. e.
ABINTIMUS, 'et ABINTIMAS, atis, inte- censis anno 1197. in Tabul. Abb. Montis jurejurando ut mox patebit) dictum
rius habitans, et Secretarius} qui scit S. Martini: Perinde Joannes de Serain- Radulphum Capellanum... Item Abjuravit
secreta nostra et intima cordis. Ugutio. viler feodum istud sibi Abjudicavit, coram nobis Colinus Forestier Catarinam
[Pro ab intimis. Gall. Confident.] cognpscens et ipse tertio sub testimonium consanguineam defunctse uxoris... cui
* ABINTRA. [Ut ABINTQS. DIEF.] hominum suorum... quod nihil juris injunximus sub posna juramenti super
ABINTUS, Intus, au dedans. Commo- haberet in eo, idemque a Paribus suis hocprsestiti, etc... Anno quo supra Abju-
dianus instr. 64: judicatum est. Ubi sibi abjudicavit, idem raverunt se ad invicem Matthaeus Belloin
Extinguis te ipsum, quando te incendis Ab Indus. est quod, sese exuit, devestivit. Utuntur et Johanna filia Herberti. Charta Eainaldi
etiam Jus feodale Saxonicum cap. 24. Eemorum Archiepiscopi ann. 1135. in
* ABINVICEM. [Id. est segregating § 24. 30. Fleta lib. 2. etc. Vide Foris Tabulario S. Nicasii Eemensis : Pro
DIEF.] judicare. qua tamen donations Hugo et Godramnus
* ABIONA, Cupidia. affectio, desiriar, 1 2. ABJUDICARE, pro Abjugare, Gall. 50. solidos de manu Abbatis acceperunt
Prov. Glossar. Proviric. Lat. ex Cod. reg. Decoupler, dejoindre, oter le jpug. Papias et filii Hugonis Abjuraverunt, prpcul
7657. Vide mox Abita. MS. Bituric. Abjudicare, dividere, sepa- dubio solemnitate qua decuit, ac proinde
* ABIOTATOR. [Qui farinam cernit rare, deligare. cum juramento, ut in priori bus exem-
per cribrum, ital. abburattatore. DIEF.] "*. 3. ABJUDICARE, nude pro Judicio plis visum est, et infra in abjurationis
* ABIOTUS. [Cicuta. DIEF.] damnare. Arest. ann. 1272. in Eeg. Olim ritibus mox referendis videri potest.
* ABIRE, Glossar. vet. ex Cod. reg. Parlam. Paris, fol. 190:DJc^i malefactores Exstat locus in voce Aquaria in quo
7646: Abiit, antecessit et priorem locum Abjudicati fuerunt et banniti; ex qua Abjurare idem est quod Tradere, conce-
tenuit.
5
abjudications seu banno bonorum com- dere, forte quia concessio de qua ibi
ABIRO,Eemus, a Gallico Aviron.Heg. missio subsequitur. juramento fuerat confirmata. Vide-46m-
Cam. Comput. Paris, sign. JJ. rub. ad *ABJUpICATUM,Quod j udicio decretum ftatio 2.
ann. 1273. fol. 15. v°: Ipsi debent habere est, judicatum. Scacar. S. Mich, apud * 2. ABJURARE, Abdicare. Frodoard.
et parare unum batellum;... et propter Cadom. ann. 1227. ex Cod. reg. 4653. A : lib. 4. Hist. Eem. cap. 35: Comites...
 ABJ
quxrere cosperunt, ut.... sacerdotali me
ministerio penitus Abjurarem.
I. ABJURATIO vero quid proprie sit
apud Anglos, docet Willelmus Stamfor-
dius in Placitis Coronse lib. 2. cap. 40:
A bjuration. est un serement que home ou
feme preignont, quant Us ont commise
felony, et fue d I'Eglise , ou Cimi-
toire, pour tuition de lour vies, esli-
sant plustost perpetual banissement hors
del realme, que d estoiser a le ley, et
d'estre trie del felonie. Mox addit earn
legem a S. Edwardo Confessore primitus
institutam. Cum igitur aliquis capital!
crimine perpetrato ad Ecclesiam, seu
uti vocabant ad Sanctuarium confugie-
bat, asyli jure gaudebat; turn vero
Coronator, seu Judex Coronas, ad reum
accedebat, et ab eo excipiebat delicti
C9nfessionem: qua edita, ut intra 40
dies Regnum abjuraret, imperabat. Quo
facto, reus a Sanctuario, seu Ecclesia
asyli jure gaudente, excedebat, sola
camisia et tunica indutus, et ut ait
Britto. cap. 25 : ove un eroys de fust en
sa main, deschauce, desceint, a teste
descouverte, en pure cote soule. Id est,
cum cruce ex ligno confeeta in manibiis,
quae quidem crux, signum erat servatae
vitae per Religionem, ut ait Polydorus
Virgilius. [Chartul. Monasterii B. M. de
Bono-nuntio Rothomag. in Inquisitioni-
bus factis auctoritate Regis Philippi:
Robertus le Barbier qui occidit hominem
intravit monasterium de Bures, et Abju-
ravit terram monachorum, et conductus
fuit extra per suam justitiam cum cruce
et aqua benedicta. Item ibidem: Ricar~
dus le Kotullier qui interfecerat Petrum
de Fonca et fugiit ad Ecclesiam S. Valerii
in terra de Bures, et Abjuravit ibidem
terram dictorum Religiosorum et conduc-
tus fuit extra cum cruce et qua benedicta
per justitiam dictorum Religiosorum. J
Gravamina Ecclesiae Anglicanae art 22 :
Cum aliquis ad immunitatem Ecclesias
fugitivus existat,... aliquando fugitivus
eripitur violenter, aliquando postquam
secundum Regni consuetudinem terram
Abjuraverit, ut infra 40 dies exulet se, a
publica strata, positis insidiis, extrahitur,
suspenditur, et damnabiliter quandoque
interficitur.
Abjurationis autem sacramentum iis
verbis concipitur apud Stamfordium :
Hoc audis, Domine Coronator, quod ego
sum latro bidentium, vel alicujus alterius
animalis, vel homicida unius, velplurium
et felo Domini Regis Anglise. Et quia
niulta mala et latrocinia, vel hujusmodi
in terra fed, Abjuro terram Domini Regis
Anglias. Et quod debeo me festinare
versus portum de tali loco quern mihi
dedisti, et quod non debeo abire de altera
via: et si faciam, volo quod sim captus
sicut latro et felo Domini Regis et quod
ad talem locum diligenter qussram tran-
situm, et quod non expectabo illic, nisi
fluxum et refluxum, si transitum habere
potero ; et nisi tanto spatio transitum
habere potero, ibo quolibet die in mare
usque ad genu, tentans transire : et nisi
hoc potero infra 40 dies continuos, mittam
me iterum ad Ecclesiam, sicut latro et felo
Domini Regis: sic me Deus adjuvet, etc.
Abjurationis ritus et conditiones decent
Jura et Consuetudines Normann. c. 24.
(nam interdum Latinam Gallicee Edi-
tioni praaferimus, quamlicebit consulere
cui id lubebit): Diffugiens autem ad
Ecclesiam, vel ad loca sancta, per octo
dies potest in Ecclesia morari ; nono
autem die ab eo est inquirendum, utrulfr
se exponere voluerit Justicias laicali, vel
se tenere Eeclesise. Quotiescumque enim
ABJ
voluerit , se Justitiario potest reddere
laicali, vel tenere Ecclesise. Si autem se
tenere voluerit Ecclesiae, patriam forsju-
rabit in forma , prsesentibus Militibus
et viris aliis fide dignis , qui super
hoc, si opus fuerit, valeant recordare. Hoc
autem audiant omnes assistentes, quod tu
de csetero in Normanniam non intrabis,
nee alicui malum vel detrimentum propter
hanc prisoniam per te vel per alium dictss
terrsB fades, vel habitatoribus ejusdem
facere procurabis : sic Deus et sacrosancta
te adjuvent. Hasc verba jurans de se debet
expnmere. Et hoc facto, ab eo audiatur
per quas partes Normanniae exire elegerit;
et eidem secundum distantise quantitatem
terminus competens assignetur exeundi:
nee exiens ultra unius noctis spatium in
ulla villa poterit immorari nisi gravi et
evidenti infirmitate teneatur, nee ad loca
reverti jam transacta, sed per viam ab
eodem expressam debet metas exire Nor-
manniae. Postea vero de eo, ut de forbani-
zato devitando, vel capiendo in omnibus
agendum est. Addecap. 82. Charta Joan.
Regis. Angl. apud Dugdalum in Anti-
quilatibus Warwicensis provinciss pag.
672 : Rex Vicecomti Oxon. Mandamus tibi,
quod Anketiellum Manvers, qui captus
fuit pro saisina sigilli Roberti de Veteri-
ponte, Abjurare facias terram nostrum,
et ipsum postea sine dilatione mittas ad
mare, per aliquos de tuis, qui videant quod
exeat a terra nostra, etc. Easdem abjura-
tionis conditiones multis prosequuntur
Bracton. libro 3. tract. 2. cap. 16. Idem
Stamfordius et Rastallus in Expositione
vocum obscurarum in Legibus Angl.
quibus adde Leges JEdwardi Confessoris
capite 19 ; Concil. Lambetense anni 1261.
cap. de his qui ad Ecclesiam confugiunt ;
Provinciale Ecclesiae Cantuar. lib. 3.
tit. 28. pag. 365; Articulos oblatos a
Praelatis Anglise Regi Edwardo II. anno
1216. cap. 10. 15. in Conciliis Britann.
torn. 2; Joan. Sarisber. Epist. 128 ; Ste-
g hanum Tornacens. Epist. 43; Albertum
tadensem ann. 1181 ; Guillelm. Pryn-
neum in Libertatibus Angl. torn. 3.
pag. 358. etc. Vide Pax Ecclesias.
Abjuratio porro Clericos non specta-
bat : nam Clericus pro felonia fugiens ad
Ecclesiam pro immunitate habenda, asse-
rens se esse Clericum, non compellebatur
Regnum Abjurare, sed legi Regni se red-
dens , gaudebat ecclesiastica libertate ,
juxta consuetudinem Regni usitatam. Ita
Provinciale Ecclesiss Cantuar. lib. 3.
tit. 29.
[* Verum non ubique hsec clericorum
immunitas usu fuit recepta, ut colligi-
tur ex Scacario apud Rotomag. ann. 1205.
in Reg. S. Justi Cam. Comput. Paris.
fol. 26. r°. col. 1 : Item si clericus capia-
tur quacumque ex causa, et ecclesia eum
requirat, debet reddi eeclesise: et si con-
victus fuerit defuncto (1. de furto) vel de
homicidio, degradabitur et Abjurabit ter-
rain ; et postquam abjuraverit , si ibi
inveniatur, rex sine aliquo delicto poterit
facere super ipsum justitiam suam, sicut
de laico.]
Ceterum non absimilem omnino apud
Danos abjurationis observatum ritum,
docemur ex Suenone in legibus Castren-
sibus cap. 14. ubi de reo laesse majesta-
tis : Hac itaque forma conveniendum
decreverunt, si quern Rex de proditione
vel crimine majestatis.... donee ita veli-
ficus ventus impleverit, ut intuentium se
aspectui subduxerit, aut si Favonio non
favente, remis undas impulerit, donee
remorum aspectu cunctorum oculis sub-
traxerit, in littore tenentur prsestolari.
Ubi vero paulo longius provectum in
ABL
pelago delitescere existimaverint, cl&ssibo
clangore ternis vidbus vodferantes^ anti-
ques confcederationis jura ipsi resignare
debent. Sin autem in solo natali extiterit,
et prasdicti scelens crimen incurrerit^,
universum militare collegium ad nemoris
densitatem eum comitari tenetur, inque
nemoris fronte pr&stolari, donee se adeo
recedendo semoveret, opaca queelibet tes-
qua legens, ut eorum clamorem aut voci-
ferationem exaudire non valuerit. Deinde
universa commilitonum legio totis una
viribus trina vociferatione valide procla-
mabit, ne alia ad eos via redire possit.
Quo facto hac lege tenentur astricti, ut si
quisquam commilitonum, uno saltim co-
mite aut telo superior illi ppstmodum
occurrerit, eumque non invaserit, ejusdem
ignominias et probrosse nuncupations
jacturam subire teneatur. Bern etiam
eandem pluribus perstringit Saxo Gram-
maticus lib. 10.
T 2. ABJURATIO, Juris sui cessio, Gal-
lice Renondation, sic dicta, quod exigi
solebat sacramentum de non repetenda
re concessa vel vendita. Chartular. Fon-
tanel. torn. 2. pag. 1589 : Asseruit autem
dicta Erembergis sub virtuteprssstitijura-
menti, quod istas venditionem et Abjura-
tionem facit sponlanee nee coacta a,
marito.
13. ABJURATIO H&RESEOS, Gallisnude
Ab'juration. Solemnis ejuratio et dam-
natio erroris prseteriti, cum qtiis ab
haeresi ad fidem catholicam convertitur ;
fit autem publice in Ecclesia ritu et
modo in RitUalibus descriptis. Hinc
1 ABJURATUS, apud Rymerum torn. 8.
pag. 178. col. 1. pro eo qui isto solemni
ritu haeresimejuravit: Willielmum Sau-
tre aliquando Capellanum in hssresim
damnatum, et per ipsum Willielmum per
antea in forma juris Abjuratum et ipsum
Willielmum in hseresim prsedictam relap-
sum, etc.
ABIUS. Vide Avius.
1 ABKETORIA. Vide in Abgatoria.
t ABLABYNION, Funis Egyptius e corti-
cibus; purgationis causa, ut hodie ad pur-
gandas patinas, Ital. Scopetta. Amalth.
ABLAGTARE, 'ATioyaXoom£eiv, a lacte ex-
trahere, vel removere, segregare, Joanni
de Janua; Ebrardus Bethuniensis in
Graecismo :
Adlactat puerura quern mater ad ubera portal,
Ut lac sugat ; ab his ablactat eum removendo.
Occurrit non semel in Libris sacris, ex
quibus preeterea docemur celebrata con-
vivia in die Ablactationis, Gen. 20.
* ABLACTATIO triplex est. Prima est a
lacte mamillsR, quse jit in tertio anno. Se-
cunda a lacte infanttse, quse fit in septimo.
Tertia a lacte pueritise, quae fit in duoder
cimo. Et sic amovetur puer a nutrice et
psedagogo et tutore. Glossse Biblicse ano-
nymi ex Bibl. reg.
* ABLADARE , ut Abladiare, Agrum
serere. Gall. Ensemencer. Charta ann.
1363. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem.
p. 279. col. 1 : Nullus gardianus sive
custos animalium.... sit ausus in alienis
terris Abladatis sive seminatis... inmis-
sere. Hinc Ablais, Fructus ex agris Abla-
datis,m Charta ann. 1391. ex Chartul. 21.
Corb : Et ne porra ledit Jehan ne ses hoirs
riens oster des Ablais qui croisteront au-
dit camp, que I'eglise ne soit paid de se
disme et terrage anchois. Quse vox etiam
usurpari videtur pro quadam grani
specie vel quavis farragine , in eod,
Chartul. fol. 85. v° : Le carette de ble ou
d'avaine ou d' Ablais ou de tremois, doit
neuf deniers. Unde et Ablees dicuntur
Agri blado aut quolibet alio grano inse-
 ABfr
"DStlUaii. Lit. ann. 1369. torn, 5. Ordinal.
r%gi Franc, pag. 197 : Lesquelx bois et
l$8 Ablees et gaignables d'icelles terres,
sont souvent gastees et dommagiez par les
charrois qui y passent, etc. Vide Abla-
dium.
1 ABLADIARE, Agrum serere, Gall,
blim Ablaier et Emblaier, et quasi Ad-
bladare ; sic non semel in veteribus ins-
trutnentis dictum pccurrit Imbladare. et
bladare eadem notione, et debladare pro
blada metere; quae quidem pluribus
exemplis comprobantur in voce bladum.
Ergo abladium et abladus idem sunt ac
rnessis, sata. Charta ann. 1263. in Tabu-
lario Fontanellensi torn. I. pag. 264 : De
guolibet jornalio cum fuerit Abladiatum
deablado qui crescet in eodem unam gar-
bam reddet. AHa Charta ibidem pag.
258 : De quolibet jornali dictorum trium
jornalium quod Abladiatum fuerit de illo
abladio unam garbam eisdem Abbati et
Conventui reddere tenebitur.
ABLADIUM. Bladum seu frumentum
ex agro <Jemessum, et Ablatum, Ablais,
in Consuetudine Ambianensi art. 214;
Pontivensi art. 107. 115. 158 • et Pero-
nensi art. 105. Arestum Parisiense ann.
1463 : Ad ducendum eorum expensis prse-
fata Abladia ad grangiam dictorum ac-
torum.
* ABLAQUEARE. [Pergulis aut clathris
yites munire. DIEF.]
>k ABLAS. [Insipiens vel stultus. DIEF.
g£n. ABLATIS : cf. BLAS.J
'* ABLASSO, SI, SUM. [Ablactare. DIEF.]
ABLATA, ABLATIO, Exactio, tolta.
Charta Ludpvici VII. ann. 1173. ex Ta-
pulario Fossatensi fol. 152: Liberos dein-
Ceps esse constituimus ab omni tallia,
Ablatione, et e&actione, et questa. Charta
Theobaliji Comitis Campan. ann. 1228.
ex Tabul, Campan. Thuan. : Nullus nee
alius kominibus Calvimontis talliam, nee
Ablatiqnem, nee rogam facial. Tab. Fos-
satense ann. 1173: Eis eommunem tal-
liam et Ablatam, quse vulgo T0lta dicitur,
omnino perddnamus. [Acta SS. Martii
toni. 2. p. 155 : Si quid vero de pecuniis
redituum quas dicuntur Ablates recipere
potueris. Charta Philippi Begis Franc.
cle Cbnsuetud. ILorriaci ann. 1187. ex
archiv. Archlep. Senon. : Nullus nee nos
nee alius hommibus illius ville tailliam
nee Abl&tionem n^que rogam faciat.]
* ABLATICUS, pro Abiaticus, ex fllio
Repps. Chron. Petr. Azarii ad ann. 1357.
aibud Muratpr. torn. 16. Script. Ital. col.
343 : Fuit etiam Abiaticus (ftustris Hen-
rid Romanorum imperatoris. Stat. Ver-
celi. lib. 2. pag. 40. r°: Item quod si
aliquis debitor, ma.sculus vel femina,
principalis vel secundarius decesserit, et
requisite fuerint ger servitorem communis
Vereellarum filii, Ablatici; si filios et
Ablaticos dimiserit, etdeparentibus ipsius
tres vel quatuor, si habuerit parentes, etc.
Vide Avius 1.
* ABLATIVUS. [Emptor. DIEF.]
, * ABLATOR. [Qui aufert; fur, latro.
DIEF.]
% ABLATUI. [Porcorum laniarium.
DIEF 1
«* ABLATUM. Vide Abladium.
| ABLATUS, pro Allatus. Occurrit
in
libro de miraculis S. Audoeni de quo in
Annal- Bened. torn. 4. pag. 484. 485 : Hue
SS. corpora et reliquias suas convehi uni-
versorum consilio decretum fuerat, inter
quos venerandus pater noster Audoenus
Ablatus, fuerat... ibi de pace regni et
Statu Reip. varia per biduum consilia
trahuntur.... redeunt singuli ad castra
sua : reportantur et corpora Sanctorum
intra tentoria sua.
*ABLEGTARE, Vendere cum sacra- * ABLlttO, pro Alluvio; in
mento de non repetenda re vendita. ann. 1377. ex Reg. 112. Chartopfc. rW
Arest. ann. 1267. in Beg. Olim Parlam. chap. 151: -Cum quazdam insula pertineat
Paris, fol. 155. v° : Conquerebatur Guido domino nostro Francorum regi ration^
de Tournebus miles, quod, cum venderet accreissutse et Abliyionis; ... quse quid&rtf
superficiem bosci sui de Monetot quodam acreissuta et Ablivio, etc Vide Abluvio. V"
modo vendendi, quod dicitur Ablectare, T ABLIUTARE, Cedere, dimittere, mal^
quod de jure facere poterat sine tertio et exscriptum, pro absjurare totidem eninx
dangerio domini regis. ut dicebat. Habito constat litteris sibi plurimum similibUi$.
consilio responsum fuit, quod taliter ven- Charta Gilberti de Warclive ami. 1230."
dere seu Ablectare non poterat superficiem in Tabulario Gemmeticensi cap. 94 ':
dicti bosci sine tertio et dangerio. Vide Coram parrochianis penitus AbUutavimu&
Abjurare, Abjuratio 2. et Abliutare, ubi et tactis sacrosanctis fideliter affirrtiavi^
legendum Ablectare. mus quod in ilia de castero nihil reclama^
* ABLEGATIO, pro Allegatio, id quod remus. Vide Abjurare. [* Legenduitt
pro suo jure tuendo quis profert. Decret. procul dubio Ablectare, ut supra in haQ
Paschal. II. PP. ann. 1116. inter Instr. voce observatum est.]
torn. 6. Gall. Christ, col. 107 : Tune a ABLUCINARE, Jo. de Janua : Abluci-^
fratribus vestris testium Ablegationem natio, id est lucis alienatio, et absentatidj
suscepimus jure jurando firmatam . . . . etderivatur ab Ablucino,quod componituf
ac allegatione (sic) suscepta, Electenses ex ab. et lucino, as.
fratres prsecepimus de beati Policarpi *ABLUERE, quid apud Chfmicos
ecclesia revestiri. Vide in Alletfare 1. vox signiflcat, docet Arnauldus de
* ABLEGMINA, Partes extorum , quse, lanova in Bosar. Ms. lib, 2. cap. J,:
prosegmina dicuntur. Glossar. Isid. Vide Abluere est inhumare, distillare et caldi?
Jos. Scaliger. ad Festum v. Albegmina, nare.
et Martinii Lexic. in Ablegmina. * ABLUERE. [Vulgo purifier : « Bedl-
f ABLEGRIGO, pro Ablegurigo, vel Abli- mere et Abluere, vet quid prudencipre
guritio, Gall. Friandise. Papias MS. consilium ut homo. » (A. N. B. 2. n° lOV
Eccl. Bituric. Ablegrigo, Voracitas, de- fondation d'un monastere de femmes ^
voratio. Bruyeres le Chatel, pr^s Etampes, 67Q,
* ABLEGUMINA. [Ut ABLEGMINA. 10 mars.)]
T\-|-pfn» 1 >
ABLUNDA, Palea, Papias et UgutioniJ
t ABLEGURRIRE, pro Abligurire. Pa- 1 ABLUTATORIUM, Vas in quo S0rd}(i4
pias MS. Eccl. Bituricensis. yestes eluuntur. Guidonis Discipt. Farf:
| ABLEIA, Betis Species. Charta ann,in Veter. Discipl. Monast. pag. 117: D$
1222. in Tabulario S. Diotiysii : De atii$ vestimentismutatoriisfratrunl,advenie'ri>fo
autem ingeniis ad piscanduni, scilicet de feria tertia, habeat duo marsupia, e|
saurario ad crochajn, de sdurario'cum de veniat cum Ablutatorio famuldrum aa
retibus ad Ableias, de mucetis et esctp- deportanda ilia, quibus omnes fratres
nellis. exuuntur • ut cum signum pulsaverit;
-•' Potius Alburnus, albula, pisciculuS posita habeant in coftstitutum locum.
quidam, quern Able et Ablette nomina- ABLUTES, plurali numero sunt loc<%
mus. [**' Germanice: Alben, Albuten. csenosa et aquis plena, quss et Ablu.ti%
ADEL.] Est autem Ablere, rete quadra- dicuntur.... quod minime sunt
turn, sic dictum quod ad Ableias ca- Joan, de Janua, ex Gloss. Isid.
piendas sit aptum. Stat. baillivi Sen On: r ABLUTiO, Inundatio, f. pro
ann. 1317. torn. 2. Ordinat. reg. Franc;, Vide in hac voce- Charta, ann. 1258. ip
p. 12. art. 12: Nous, deffendons les Able- Chartul.Pontiniac.Ch. 18 : Quam petie&y
res essener a terre. Minus bene Ablele terrse Abbati et conventui Pontiniac&n£
legitur in eodem statufo ex Beg. 94. sibus subtraxerat per Ablutiohem-'aqua d&J
Chartbph. reg. ch. 30: Ableret, eodeni Hermancom impetu citrsus sui. ' ''
sensu^apud Cotgrav. et Baguell. Abliere, .« ABLUTIUM, ab Abluo. in Glossar.
in Invent'ar. ann. 1511. exBeg.Cofb. 13 : ex Cod.'reg. 7679. Davies pro!.
Ung sacq d pecquier poisson...... ung Ablutium. Vide AbluteS fet Abluvio.
Abliere et quattre fillez a reposer poisson, ABLUVJO, teunaatio sordium,
jfc ABLIGATUS. [Ablegatus. proscrjp- rectius inundatio. [Sic legitur in
tus DTFI^ 1 • MS. Ecclesiaa Bituricensis] Ab
3|c ABLIGUMINA. [Ut ABLEGMINA: dicitur quibusdam univ^rsaiis
T^Tf-pi-pi "I
datio, xaTaxXuc-jjiS?. [** Vide Fbrcell.Lex,
* ABLIGURIGO. [ Ut ABLEGBIGO ,
gall, friandise. DlEF.] 'ABMATRIMONIUM, idem quod ForiS-
* ABLIGURIRE. [Ligurire. DIBF.] maritagium, quod vide. Charta Henrici
* ABLIGURITOR. [Liguritor. DIEF.] Imp. ann. 931. apud Mirasum in Cod.
* ABLIMBA, BODA. [Ut APPLAUDA. donat. piar. lib. 1. cap. 30: Campestrta
Trw-p-p "j
et silvestria jura, et mortimanus, qt Ab-
ABLINGERE, Lingua eluere, lambere, matrimonia tarn libere in sempiternum
lingere. Gall. Lecfier. Synodus Colo- possideat, sicut fundator ipsius possed&r
niensis ann. 1280. cap. 7 : Si supra rat. Vide Licentia Matrimonii.
lignum vel lapidem, aut terram solidam ABMICON. Acta Murensis MonasterHi
sanguis (Dominicus) ceciderit ; ilia pars, pag. 37: Ubicumque vel quandocumque
si commode fieri potest, Ablingatur a hie in terra nostra potestate aliquis Abm%-
Sacerdote, et postmodum radatur,. etc. con faciendus, ac constituendus, vel jus-
Ubi non probo emendationem apposi- tificandus est, illuc debet dari aratruiifi
tam, abluatur. Aliis verbis dixit Thep- cum ferramentis, etc. Locus asterisco Ut
dorus Archiepisc. Cantuar. in Capit. mendosus notatus.
cap. 51: Si super altare stillaverit calix, * ABNATARE. [Supernatare. DIEF.]
sorbeat Minister stillam, etc. [*** Vocenl * ABNEGARE, Jnsidiari, (f. pro Infi-
ablingere apud Marcellum Empiricum ciari) pernegare. Glossar. vet. ex Cod.
legi monetur in Lex. Forcell.] reg. 7641: Abnegat, insidiatur, plusquam
ABLITIGATUS, Proscriptus. Decretum negat.
Alberti I. Imp. de absolutione Begis \ ABNEGATIO, Cessio alicujus juris vel
Bohemias a banno Imperiali ahn, 1305 : prxdii incurvatis digitis secundum vnor'em
Sive sint banniti,. sive proscripti, vel Abli- Saxonicum... deinde cum manu et festuca
tigati per nos, vel per alias, etc. more Francorum. Ita vetus instrum.
 ABO
pag .4i.^?iridem. litter. Fre<3«rici: semelac iterum in lib. 2. i Glossap. Gassin. ann. eirc. ; 700.
natti: ' MS. de Miracul. S. Victoria. Vide Gloss: vestis militarist Papiee: vestis
3|c ABNOBA. fMargo, labrum. DIEF.] med. Greecit. in OCTCO J(jL(Aatwv. Vide Martin. Lexic. in hac voce*
* ABNODARE, Nodum solvere. Glossar. * Auctor spicil. Dsemonolat. ex Cod. [** Gloss, lat. grsec. Abolla, toga, l^txTtov,
Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684: Abnodare, reg. 6228. narrat de quodam cseco vac- Vulcanius monet factum esse a graeca
Desnoer. carum custode, quod colores et staturam
ABNORMIS, Enormis, Inormis, qui non vaccarum singularium specialiter discer- ABOLLAGIUM, Abeillage, in Consuetu-
est rectus, extra normam,ayvtt>fMi>v.Huic neret : qua facultate, quam dsemonum dine Juliodunensi cap. 1. art. 13 ; capi
opponitur Normis, sea Normalis : nam ministerio habuerat, suscepto Confirma- 3. art. 3. Abeillon in Burbonensi art,
sic Wgendum in veteri Fragmento Agri- tionis Sacramento privatus est. 337. Aboillage; in Charta ann. 1319. Ta-
mensorum contendit Salmasius , pro | ABOGULIS, is, Eadem notione. Vitabularii Castri Meliandi in Biturigibus^
enormis , Gloss. Graec. Lat. "Apv&[xo<r, sancti Veroli Presb. torn. 3. Junii pag. Jus nempe quod habet dominus feudi,
Abnormis. enormis. Horat. sat. 2. libri 2. 385. A : Febrium ignes restinguebantur, in apum examinibus, quas Abeilles vocar
v. 3: Rusticus Abnormis sapiens, Utitur Abocules recepto visu illuminabantur. mus. quse reperiuntur in silvis et nemo,-
etiam Aptileius. Baldricus in Chron. ABOGULO Librum^ legere, clausis oculis, ribus vassallorum. Charta anni 1-31%
Ganterac. lib. 3. cap. 1:> Cum suas opes in Petronii Fragmento. in Tabulario Castri-Meliandi : Abolla?
intactas reliquerit, Episcopates vero Ab- * ABOGADUS, idem qui Advocatus, ab gium nemorum de Nichier, quod Abollar-
normi effusione consumpserit. Vide Inor- Hispanico Abogado, Ital. Avvogado. Ju- gium eidem nobili pertinebat ratione,susK
mis. dic. Agilb. vicedom. Narbon. ann. 821. Castellanix de Castromeliandi. Jnventifc
ABNORMITAS, Enormitas. Gloss. Gr. inter Pro bat. torn. 1. Hist. Occit.col.56: apum dicitur in Tabulario S. Benigni,
Lat. 'ApuOfu'sc, Abnormitaa, Enormitas. Jurare debeant testes prolati, quos profert apud Perardum pag. 95 : Inventionem
Salviatius lib. 1. de Gubern. Dei : Pos- Mancio presbyter, qui est Abogadus de etiam. vasorum apum, ubicumque illis
sum quidem divino munere per singulas Joanne abbate, ac in facie de homine, contigisaet^ dederunt, atque in silvis ett
post diluvium generation&s probare quse nomine Justof qui est elemosenarius de planis suis. Chronicon Besuense pag.
dico, sed et abnormitas vetat, et tamen Adalaldo. 601 : Et inventionem venationis sive apum.f
certa qusedam et majora sufflciunt. * Advocassel vero, vox contemtus et quds, nostrx partis est. et quam homines
' * Irregutarltas.' Epist. Fulb. Carnot. vituperii, in Lit. remiss, ann. 1478. ex illorum invenerint, monachis concedimus.
aim: 1021. torn. 10. Collect. Histor. Franc. Beg. 206. Chartoph. reg, eh. 185>: Icellui Tabular. Dalonensis Abbatise fol. 86:
pag. 469: Amor justi tise, quituam, Pater, ' Masson <dist au * suppliant qu'il n'estoit De fevo suo herbam et examina apum, in,
animam *imbuit, Abnormitali fecit earn que ung truant et une jeune Advocassel. Colonorensi silva prxdictis Dei famutte !
offensam, et a&' excessibus cautam. Vid& ABOLEFIERI, nove, pro Aboleri. Victo- concesserunt. Troeve de vaisseaUX d els,
rinus contra Manichaeos pag. 165 : De in Consuetud. Hannoniensi cap. 1063
;; Recusatlo', dedlgnatio, oppresses ergo Regnis se victor auxit om~ art. 13 ; Espave d'avettes, qui sont •rfiou-
Gall Refus, a verbo Abnutare; Recusare,' nipotens, et quod > ing enitum percontarisf ches amiel, in Turonensi tit. 1. art. ,!?«
dedfghatione jaetare,- Galh p~romittis ft
Abotefieri, vel auferri. Espave d'abeilles, art. 54. Utilitas apmni
' ' ^ n o «&frsU vetus P'oeta' ABOLEIAREj1 Retis specie, a sagena in Charta Henrici Imperatoris • ann.
0i'cer%n»<*m' 'dte «Oratore :> ' noR dissimili, vulgo Boulier,m piscando 1065. ex Tabulario S. Maximini Trevir.
v
secrdrfuod'tbtidivi AbhU-> uti. Boulie, in Charta ann. 1268. ex in Probat. Hist. Limburg. p. 39. Adfle
«#, J;lla%reht:ln Ama'jtbe'a t A&nutivumj Chartul. Mont. S* Martini part. 7. fol. Consuetud. localem Prulliaci; Andega^
dissensid,'vdlunttts contraria, negatoriuvn. 12S. V°: IA abbes 'et U couvensou vivier et vensem art. 12 ; Cenomanensem art, 13;};
In Woss. ; Lat.' Greec. Abnutivtim, 'Au&* en foaue de Roiaufai puet faire par leur Arvernensem cap. 2&. art. 7 ; Marohen-
lltoTtki-y, Id ests Abjurativum ab aitto(io«rt«,- droiture tele ' revenue k'il vaurront, pour sem art. 825 ; et Stabilimenta S. liud"^
Albjttratio. p Vide Forceli. Lex4n v. leur poisson retenir, k'il ne pui&t monter vici lib. 1. cap. 163. et ibi notas.nostras^
Abtt'Mi tuts et "Vulcanium in^notisad amont soit de soif ou de Boulie, ou- d'au- Vide infra Apiarium et Vas. . ,;
gloss:- l#t 'gr.j tre cose. Inqnisit. ann. 1268. ex sched. * ABOLLENA. [Mandragora. DIEF.I.OI
, lABDBltDA. Vide in Abbobuta. ' Pr. de Mazaugues : Sed ipse a duodedim * 1. ABOMAGIUM, Jus dengendl metas
'ABOBSI-PUS, Tenebris'involutus. Gloss. awnis circa usus'6st ,in piscando, Abo- in terris vassallorum/ simul et. Prsestati'ft
liat:<' Gr.l u Abpbditi,
f ! J
• tJrtosta^&lvTCc, Abob- leiando, ducendo apoltats et aves edpiendo quse dominis pro 69 persolyitur, ides*'
' ' ' ' "•-' ' in stagnis seu paludibtxs usque ad eecle- quodBonagiurn, ut videre est in Bonna 3<
* Hua sftee'tal'e videtui* ' vox ' siam B. Marise. vt ultra, quandiu poterant Ciiarta MUoais de Noeiiis ann. 1278., jj$
. • navigium dueere. Vide infra Broginus. Cbartul. Pontiniac. ch. 62 : 2>m?®«&»
169.' Cn'artoptt/ reg; ch. 858 : ^ ' - terciis, Abomagiis, furnis, feodis et' refrXQ*.
ppyVdrSt n'etist peu voir d,vt lieti ABOLENTIA, Progenies, familia, gens. feodis,etc. Emendandum esse Abonagittm
' Abati. Nisi- -sit pro^ vulgart genus, quasi Avol&ntha,: vox formata ab faeiie est credere,nisi vox Gallica
aD«s> Charta Hispanica SM-ae 1111. apud mage* pro Abonage vel Bornage,
TO Adyoc&tor, vel Advo- Antonium de Yepez, in Chron. Ord. S. sensu, occurreret inter Privil^.h
catus in veteri placito in Chronioo Benedict! -torn. 6. pag. 450 : Ego vero non tium de Tannay ann. 1352. torn. 6.
u
tirfrieii lib; 3... pag. a. ; 090.
;
090. D - - •"' habeo-filios quia nunquam habui virum, nat. reg. Franc, p. 63. art. 17;.
*3.' 'ABOCATOR,
<
Tutor, qui res pupilli nee frater, nee soprino, nee ulla gens quse ledit chemvyi ou chemins de feust
a|]Mi,ii!is fcrat et defettdit. Gonsuet. Nea- veniat de ipsa Abolentia* niez, . . . . demandera Abommage ; , &t
politl TV^ss. r Qwi (tutbr) sie dictus, alia» * Hispanis^vpiengo.Proavorum series Udit- seigneur et dames ou- leurs depute^
a&,tti3,seettridum vulg&lr&m HtSumloqitendi et patria haBrerfitas. qui aient puissance de bommer, aeKonfe
NetopoKs, dieitur Abocalor .... Qu-x dicta * ABOLERE, I&cendere, oblivisci, negle- tenu de donner Abommage incontinent* $\
&urit de Abocdfcore hdbent locum in pupU- gere. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646.1nstr. * 2. ABOMAGIUM, Certa ac definite
' Us eivibu* sive kabitcctoribus civitatix Nea- ann. 1384. inter Probat. torn. 3. Hist. praastatio, quam subditusdontino^uo.exi
pblis: ^itpttlis ' 'vero rusticis sive in rure Nem. pag. 68. col. ^ ; Plures alios ferro condicto solvit, servitii moderation
h&Mt'aptibus? in - tontraotilMs advoeator cttlido in faci&, ubi crisma est, in vitupe- Charta ann* 1 1290. ex ChartuhPontiniaet
(sicydatitb per homines >ilKit$' platex sive rium divines magestatis et regis, Abole- pag. 260: Recpgnoverunt... se esse homi*
tecti civitatis Neagolis.T Vide m Advocati bant. Hinc Abole, pro Enfiamme, amore nes conditionis manus mortuse . . . . q&
et supra Abbocatio. ' ' succensus, in Mirac. du Chevalier: quinque solidos Abomagii persolvendos,
"ABOGATURA.'Statata
1
Veronensia 1. 4. Por s'ajnour sni si Abolez, etc. Abonagium rectius quis putetin Ch.
cap.' 181 •: Pro qisalibet sc&tatura vel Abo- Qu'il lie me caul ke j'onkes face. ann. 1285. ex eod. Chartul. pag. 272 1
cij^Citr^ulicufiis vegetis. etc. < > < • Dicta Maria tenebatur dictis nobtlibus i»|
* Dtnlii apertura, ni fallow; ab Italico VABOLESGERE, In significatione ac- duobus solidis annui Abonagii. rations
Bocca, os, ostiutn, quaevis apertura. tiva, pro Abolere. Apud Tertul. de Ex- servitutis corporis sui. Vide in Abonare 3,
ABOCELLUS, Csecus, Gall. Aveugle. hort. Oastit. cap. 6 : Utique continentiam jkABOMASIUM. [Psalterion. DIEP.}, -
Charta S. Audomari in Ghron. MS. S. indicens, et compescens concubitum semi- 1 ABOMINAMENTUM, Idolum. Tertul.
Bertini, et apud Folcardum de vita S. narium generis Abolescit. adversus Judseos : Secundum dictum
Berttni cap. 6 : Heec Abocellus feci, et * ABOLETUS. [Abolitus. DIEF.] Esaise abjecit homo Abominamenta sua
alius manum meam tenens scripsit et 1 AB OLIM, Jam pridem, Gall. Depuis aurea et argentea. Vide Abominatio 2»
subscripsit. Utitur prseterea Petrus Ble- longtemps. Rymer. torn. 8. pag. 348 : Ab ABOMINARIUM, Liber ubi abominatio-
sensis serm. 19. et 43. Hinc Itali Avoco~ olim inter recolendse, memorise Dominum nes scribebantur. Ita Joan, de Janua.
lore ' formarunt ' pro ••eascsecar&, quasi Ricardum quondam Regem. Ibidem non Vide Abominatio 8.
Aboculare. Avocitlus, in Vita S. Zitas semel occurrit. 1. ABOMINATIO, Vox Medjicorum ; nau-
virg. Lucensis cap. 1. * ABOLLA, Pallwm philosophorum, in sea, fastidium cibi, actio vomiturientis,
 ABO ABO
Gall. Envie devomir. Constantinus Afric. * ABONAMENTUM, Gonventio, transac- dictos triginta solidos dictss monetse red-
lib. 4. de Morbor. cognit. cap. 10: Cum tio, paetum, Gall. Abonnement. Charta dere ei, vel ejus mandato annuatim ad-
homo antequam cibum accipiat, Abomi- Felic. abb. Cellae Trecens. ann. 1267. ex festum S. Remigii nomine tallise quamdiu
nationem patiatur, mali chymi in stoma- Chartul. Gampan. fol. 305 : Quod si qui- ei placuerit Abonamentum tenere prssdic-
cho esse intelliguntur. Adde cap. seq. dem Abonamentum seu transactionem in tum. In cujus rei testimonium pr&sentibus
Idem lib. 9. Pantechh. cap. 27: Abomina- religione nostra promittimus, quatenus in Litteris sigillum viri venerabilis et Reli-
tio et vomitus aut ex cibi sunt quantitate, nobis est tenere, adimplere, et in nullo giosi Domini Amidei Abbatis S. Stephani
aut de qualitate, aut de humorum putre- contravenire in futurum. Debonnement, Dyvionensis rogavi et fed apponi. Actum
dine. eodem sensu, in Libert, villa? dePerrus- anno et mense praedictis.}
* Medic, pract. in Gloss, ad calcem ses ann. 1347. torn. 7. Ordinat. reg. ABONAGIUM [et ABONKAGIUM. Gall.
Joinvill. edit. reg. : La mente Franc, pag. 34 : Lequel affranchissement, Abonnage, et Abournage, Feudalium
conforte I'estomac et donne apetit de man- eschievement et Debonnement... je pro- jurium venditio, redemtio, abalienatio,
ier et oste Abomination. Unde Abomina- mest en bonne foy pour moy et pour mes aut commutatio.] In Charta laudata
? le, Qui nauseam patitur. apud eumd.
Joinvil. in Hist. pag. 352: Ces malades
hoirs, bien et loyaument tenir et garder. ann. 1298 : Non obstante libertate seu
Abonnagio ante dictis. Vide Bonagium.
Unde Debonner, Pacisci, ibid. pag. 32.
estoient si despis, que les privez serganz art. 1 : Mesdiz homines et femmes de | ABONAMENTUM, Gall. Abonnement,
du benoict roy en estoient Abominables. Perrices... eschieve et Debonne perpetuel- et Abournement. Idem quod Abonagium.
Hinc etiam nostratibus Abosmer, nau- ment auxdebites et redevances et services, Necrolog. Ecclesise Lingqn.ubi de anni-
seare. Le Reclus de Moliens in suo Mise- qui s'ensuient. Vide in Abonare 2. versario Milonis Domini Noeriorum :
rere : 1 1. ABONARE, Infamatum restituere Dedit Ecclesise Lingonensi 60 solidos Au-
Moult est en enfermete grande, bonse famaB. Gall. Retablir la reputation. tissiodorenses quos assignavit super
Horns qui Abosme sa viaride. Repertorium Inquisitorum pag. 6. 7. ventam et Abonamenta dictae villae. Charta
IJnde de iis usurparunt, qui animo defi- V 2. ABONARE, et ABONNARE , Gall. Theobaldi Campania? Comitis pro Mo-
ciunt, quomodo ii, qui eo morbo labo- Abonner, et Abourner, Clientelaria jura nast. Molismensi ann. 1223. ex Archivo
rant. Guill. Guiart. ad ann. 1187 : vendere, redimere, aut etiam commu- ejusdem loci : Medietos justitiae et Abbo-
Se vont a Gisors entassant, tare, et abalienare. Item Abonare seu namentorum, talliarum, mea vel hseredum
Comine ecus que paour Abosme ; Abornare est servitiutn moderari et de meorum erit. Charta Richardi Abbatis
Li rois Philippe prent Vendosme. eo convenire. Hinc S. Benigni Divion. mox laudata : Teneor
Le Roman de Garin : ABONNATI, Dicuntur dominorum feu- dictos 30 solidos dictss monetsz reddere ei,
Et chevauche dolens et Abosmis.
dalium subditi, quorum praestationes vel ejus mandato annuatim ad festum S.
ex condicto, pacto, vel privilegio [mode- Remigii nomine talliae quamdiu ei pla-
Rursuin : ratae aut] ad certam ac definitam pecu- cuerit Abonamentum tenere prsedictum.
Dont en furent irrie et Abosmi. niee, aut alterius rei solutionem sunt f 3. ABONARE, Clientelam profiteri,
Fabul. torn. 2. pag. 208 : limitatee, ita ut talliis, ac ceteris servitiis Gall. Rendre aveu, faire hommage ; uti-
non sint obnoxii ; quemadmodum sunt que. pro Advoare perperam scriptum
Moult fu dolens et Abosmez, homines de corpore, vel servi, quibus pro videtur. Hominium pra3stitum a Ber-
Quant il ne la puet convertir. libito talllas ac onera domini imponunt. nardo Comite Convenarum Abbati Boni-
* Abosme vero, pro Abonne, in Consuet. Vox conficta ex Bonna, terminus, limes; fontis an. 1313. inter Instrumenta torn.
Nivern. cap. 8. art. 5. si fides de Lauriere nam ut agri certis limitibus definiuntur, 1. nova? Gallia? Christ, pag. 181 : Ipse
in Glossar. Jur. Gall. ita ejusmodi Abonnatorum prsestationes Dominus Comes fuit et esse consuevit feu-
1 2. ABOMINATIO, Idolum, idololatria. suis finibus, limitibus, ac conditionibus datarius et vassallus Monasterii prxlibati,
Gentium idola a Scriptoribus Sacris fere constant, quas domini servare tenentur. sui etiam antecessores esse consueverunt
semper Abominationes appellantur, quod Hinc passim in Corisuetudinibus nostris recognoscendp, et Abonando dicto Domino
ilia Deus summe dedestatur, atque, ut municipalibus hommes et serfs Abonnez, Abbati nomine quo supra castrum praedic-
nauseam quam Medici Abominationem musniers Abonnez, faille Abonnee, loyaux tum cum suis terris et territoriis, et perti-
vocant, exhorrescat. Exodi cap. 8. v. 27 : aides, devoirs, roncins de services Abon- nentibus dominationibus se habere et
Non convenit ita facere, quia Abominatio- nez, etc. Charta ann. 1298 : Ipsum Hugo- tenere ad feudum militare, etc. [* Vel
nem jEgyptiorum sacrificaremus Domino nemet Benevenutamde Tiseio ejusuxorem Praedes professas clientelas ministrare,
Deo nostro ; scilicet boves, capras, oves Abonnamus, et liberos esse volumus . . . quo sensu Abonar dicunt Hispani; nihil
etc. animalia, quippe etiaia reptilia, ab omni tallia, eorveia, questa, et ab omni ergo emendatione hie opus est.j
colebant^Egyptii; Unde Spicileg. Acher. alio genere et onere servitutis, . . . pro 4 1 ABONATIO, Ibidem eadem notione .:
torn. 10. pag. 22 : Redacto in pulverem libris ceree dicto Priori . . . in festo S. Solvens Dominus Comes ex causa recpgni-
tauri capite, quod factum in similitudinem Remigii annis singulis persolvendis. Ares- tionis, et Abonationis prgedictae quinque
Abominationis jEgyptiss fuerat, Deuteron. turn anni 1310 : In modum qui sequitur solidos Tolosanos..* recognoscens etiam
Cap. 7. v. 12 ; 2. Reg. cap. 23 ; Esdr. extitit ordinatum. Videlicet quod homines dictus Comes se teneri de jure ad facien-
cap. 9. etc. Aconnati de S. Desiderio et de aliis Idcis dam recognitionem et Abonationem prss-
1 3. ABOMINATIO, Anathema. Joan, pertinentibus ad dictum tdominum de S. dictam.
de Janua : Abominarium, Liber ubi Abo- Desiderio, commorantes apud Catalau- ABONATUS, [Ille pro quo praedes dati
minationes scribebantur ; id est, anathe- num, qui non sunt de tallia, nee de manu sunt, Gall. Cautionne, ex Hispanico
mata, a summis Pontificibus, Episcopis mortua, etc. Charta Savarici Vicecomitis Abonar, pro aliquo spondere, unde Abo-
et Fundatoribus lata contra inyasores Thoarcensis ann. 1269 : Cest establisse- nado, Cautionne.'] Fori Aragon. lib. 1.
et depraedatores bonorum Ecclesiae. Bui- ment est entendu des rtichats qui estoient tit. de suprajunctariis : Quod offtcia
las, et Chartas hujusmodi Abominatio- a mercy: car oil qui sont Aconi, demeurent suprajunctarix concedantur personis no-
nibus plenas in libro describebant, ut en leur estat. [Charta Libertatis incola- tabilibus, honorabilibus et Abonalis, aptis
illase pulpito, ubi expediret, in Ecclesia rum Crevenni ann. 1280. ex Archivo et sufficientibus ad regendum dicta officia. •
promulgarent. Hinc in disciplina Far- Capituli Autissiodorensis : Item tailliam [* Potest et de yiro probato bonaeque
fensi in yet. Discipl. Monast. pag. 111. quam habebamus super homines dictse famae haud male intelligi; in Dictiona-
Ad expletionem Evangelii dicatur, Credo villse altx et bassae de termin,o in terminum rip enim Hispanico Abonado, probatus.
in unum Deum. Quo expleto ascendat temperamust Abonamus et limitamus in Vide Abonare 1.1
Armarius in pulpitum et nuntiet plebi modum inferius annotatum. Addo inte- » ABONEMENTUM, ut supra Abona-
malitiam persecutorum. Dein procedat gram Abonamenti ChartamexTabulariq mentum, Praestatio exconventu limitata.
alius frater et legat Anathemata, vel ma- S. Benigni Divion. : In nomine Domini Charta Joan, de Monte-reg. ann. 1224.
ledicta tarn novi, quam veteris Testamenti Amen. Anno Incarnationis Ejusdem inter Probat. t. 2. Hist, novae Burg. pag.
secundum utilitatem ac jussionem a Sede MCGLXIII. mense Februario. Ego Odenetus 8. col. 2 : Dedimus pr&dictis fratribus
Apostolica acceptam, et a vicinis Episcopis de Yserio notum facio omnibus praesentes decem et octo cetros avense... de Abone-
probationem, etc. Litter as inspecturis, quod cum vir vene- mentis seu de censibus nostris, tarn de
* ABOMINIUM. [Ut ABOMINATIO, rabilis et dominus meus Richardus Abbas Tart castelli, quam de Tart villas. Si au-
anathema. DIEF.] Ecclesias S. Benigni Dyvionensis Abona- tem hseredes aut successores vellent reci-
ABOMINOSUS, BSeXuxToc. Vox Abomi- verit me ad triginta solidos monetx Vien- pere aut mutare dictos census et Abone-
nosa, apud Diomedem lib. 3. Grammat. nensis nomine talliaz annuatim quamdiu menta, etc.
t 1. ABONAGIUM, Jus figendi metas ei placuerit, me in manu sua retinendo, * ABONNARE, Limites seu bonnas
in terris vassallorum. Gall. Bornage. ita quod nee Major, nee aliquis aliussuper praefigere, Gall. Borner. Charta an. 1268.
Vide Bonagium in voce Bonna. me potestatem vel jurisdictionem aliquam in Chartul. Guill. abb. S. Germ. Prat,
T 2. ABONAGIUM, Alia notione. Vide in fiabebat, salva tamen eidem domino Abbati fol. 177. r°. col. 2 : Prout ipsa tertia pars
Abonare 2. justitia sua in me, promitto et teneor ipsos dominum Theobaldum et ejus uxorem
in nemore Galteri prasdicto contingens •% ABORTAN0H. [Ut ABROTANUM, cum aliquo praedampartiri. Lit. remiss*
limitata seu Abonnata as** auronne. DIEF.]
Vide in ann. 1^0. in Reg. 192. Chartoph. reg*
B&nna 2. j :i;! ;. :' < r-f j. .•
1 ABORTARE, Quasi Aboriri, Gall. Com- ch. 81 : Lesquelz Anglois ont prins et des-i
* ABOONAGIUM, idem quod . supra mencer a. Cnartular. S. Vandreg. tom.l. trousse aucuns navires.... a quoi ilz ont,
Abomagium 2. Charta ann. 1324- in Reg. pag. 120. ad ann. 1264: De quadampechia Abutine le suppliant. Vide infra Botinum.
62. Ghartoph. reg. eh. 250 : Dictum Aboo- terras sicut se prasportat de longo in latum, * ABOTISSARE, a Gallico Aboutir, Ter-
nagium seu Aeverium supra dictos bur- et Abortat a terra hseredum Hadulfi, etc. minari. Charta ann. 1339. ex Tabul.
genses suos, si ad toe consenserint, loco y^ ABORTARI. [Non curare, deterrere. colleg. Lombard : Duse domus... facien-
dictse jurat&.i. statuere valeat Ancellus DIEF.] tes cuneum dicti vici in buto superiorly
dom. JoinviUse. Aboniage, eodem sensu, ABORTICIOSUS, Abortivus. Gloss. Lat. Abotissando de retro uni parvge vise,
in Lit. capit. S. Germ. Autiss. pro habi- Grsec. Aborticiosus, !xTpw[j.aTrtato;. . «« ABOVILA. Panni cujusdam nom&n,
tantibus d'Ecan ana. 1371. torn. 7. Ordi- * ABORTIRE, Abortum facere, Hisp. Testament. Lamec. anni 1288 • Item
nat. reg. Franc, pag. 391. art. 4: Combien Abortar, Gall. Avorter. Charta ann. 1327. corariis pro meo trintenario meum tabar-
gue ilz (les habitants d'Bcan) aient este in Reg. 65. Chartoph. reg. ch. 55 : dum, mantum, gardacos de Abovila clara
de tons temps jusques aujourd'huy de Philippa erat prasgnans, et propter cap- et sagam et caligas. Santa Rosa de Vi-
condition de main-marts, et paiassent cionem et timorem persons^ suse Abortivit. terbo, qui plura affert hujus vocisexem-
certains Aboniages, etc. Utitur Plinius. Abourte, pro Avorte, pla, dubitat an pannus nomen acceperit.
1 ABOONATUM, Idem quod Abanamen- abortivus in Lit. remiss, ann. 1384. ex ab Abula Hispaniarum, aut ab Abavilla
tum. Chartularium Monasterii /de Crise- Reg. 124. ch. 337 : Icelle femme estoit Galliae oppido.
none : Notum sit omnibus tarn praesentibus tendre femme a son enfantement, car elle 1ABOTARE | Terminare, Gal lice Abou-
qnnoon futuris quod ego Stephttnus de avoit eu plusieurs ses enfants mors-nez et 5 ABODTARE) tir. Vox Agrimensorum.
Argentoildedi ob remedium anim& mess. Abourtez. Abbortif vero, Abortio^ vulgo Dicitur de agrorum finibus qua parte
Ecclesvse de Crisenone 20, sol. annuatim Avortetnent. Charta ann. 1336. in Reg. angustipres sunt. Charta anni 1297. in
in Aboonatis meis de Vermentum persol- 70. ch. 243 : Laquelle Beatrix estoit grosse Tabulario Fiscamnensi : Remanet mihi
vendospostdecessummeum. d'enffant, et fist Abbortif. AdvouUer, pro unum masagium cum omnibus edificiis
* ABORA. [Ut ABRA 1 et 2. DIEF.] Avorter ; uhde Advoulton, abortivus, in superpositis... ABOUTANS ex uno capite
T ABO KBITARE, Decedere quasi ab Lit. remiss, ann. 1387. ex Reg. 130. ad vicum prasdictum. ^;* Vide Abortare.
orbita declinare: Concilium Tolet. xvi. ch. 218 ,;' Elle la feroit AdvouUer de 1 ABOUTIZARE, ut Aboutare. Charta
tom.i£. Collect. Cane. Hispan. pag. 744 : I'Advoulton, dpnt elle estoit grosse^, ann. 1314. in Tabulario S. Martini Pon-
Qui deinceps a fidei suse juramento Abor^ * ABORTIVliS. PER.GAMENDM ABORTI- tisar : Domum Aboutizantem domum
bitaverint. et adversus pr&dictum Princi- yuM, Quod vulgo virgineum vocanV ex Radulphi Messent.
pem nostrum . aliquid ' nocibilitatis agere pelle vitulina vel haedina leviori prsepa,- ABPATRUUS, Pater propatrui. Papias.
aut machinare studuerint;i i r ratum, Gall. Velin. Necrol. eccl. Paris.
! [In cod. MS. Ecclesiae Aniciensis : Abpa-
* ABORDATIO, Portus ostiumi/ Gall:. Ms,: Ite,m unum,, bonum r b?eviarium , et truus, frater atavi. Qua nptione usurpa-
L'entree d'un port. Abardare, dic|tur de pulcrum, notatum ad usum Pdrisiensis tur a Justin, in Institutis. .[** Legitur
loco, ubi aperitur.pprtuSi JnquisjLt, ann. eccle.siae>SGri$itum inpergamenoAbprtivo de ap. Paul. lib. 4, tit. 11, | 6 ; in Dig. lib.
1480 : Interrogates (testis) in cujus juris- liitera formSe. [^f. Abortus, avorton,T)IEF.~\ 38, fragm. 3. pr. et fragm. 10. §17.] >
fiictionenunc est.situatu&^portus et Abpr- •'* ABpSA'tlp.Destructip, eversio, a verbo j(< ABPROPOSITO. [Ex proposito. DIEF.]
:eus.d<emr, fcwi, ,<^a, quatn ultra Abouser, quod/rustici Dumbenses usur- 1. ABRA, agpa, Ancillajvfamala hqao^
, Jndis , . . '. f n ^b^ptellis illbrum de
pant pro Abbatre, renverser, Diruere, ratiqr, cujusmqdi ditipres.ad honestiora1
Qne,,Ml>i .ipse pprttts^Abprdat a parte evertere. $ehtent. judicis Bressise ann. servitia, seu ministeria domi suse.alunt.
1418 : yuod tangit disruptionem, Abosa-
fressiae, aparyif princes .cHoniiwi G.asteJ,li6- Gloss. Graec. MS. Reg. cui titulus or
nis paiuais.', ', ':'".. " ' ' "' ;! iionem et destructionem stagni, de quo Xe?swv. "A6pa, ^ otxArpi^j ^«5 wspt
; , 3^B{WENESr,[Id est. sine npto ge- agitur, remittimus cognitionem domino ftepcmaiva. Joan, de Janua et
ij..ere, rusticus, genus; agreste. DiEF.p Castellidnis. Lit. remiss, ann. 1441. in Brito in Vocab. MS : ABRA, secundum
^ AKORiqi^SrQrigi^es.qttitfe. in vet. Reg. 176. Chartoph. reg. ch,. 66: Lesquelz Ugutionem, est ancilla liberata, et dicitur,
jGiogsar. ex Cod. r^g*. 7641, Joi qui gens de guerre avoient Abouse ou rompu ab ara, quod ad aram servum vel liberum
' et comble enpartie, ung puis qui estoit en
n,,exic.,eiies. faciebat antiquitus, etc. Auctor Grae«
la maison. Vide infra Abosd.
Superfl]iii frutices, cismi : • ' -,
. . . . , - . ""' " « ABOSCATtlS, De agrp dicitur bosco Abra, pedissequs nomen, propriumque puellae. ;
. [Abhorrere,. DiEF,] ' seu silya et dumetis obsftp, Picardis
Aboquie. Charta ann. 14131 ex Chartul. Alius : ;;
> tA^tire- PiW-I ,
IS, una yoce^ in eod. Glossar. : 21. Corb. fol. 104 : Unum campum terrae Abrti, pedissequa, vel cameraria dicitur esse.
A finibus, a regionibus;.. Aboscatum seu adhemoratum, continen- Nostris Fille de chambre. GloSsl An^lol
* ABORLARE, Ab oris seu extremis tem qtiinque jornalici vel circiter... In sax. jElfrici : Abra i. ancilla, ^i n e n ^
campi partibus colleetos spicarum ma- dicto cdmpo terrse sid Aboscato seu adne-' V y 1 n. Chron. Casaurje;nse lib. 3 : Dum
nipulos in acervum congerere. Stat. moratOi&tc. Alia ann. 1457. ibid. fol. 105: puella cum lenone dulcibus alloquiis fraej?
Avellse ann. 1496- cap. 161. ,ex\ Cod. reg. Terres labourables et campestres de la retnr, Abra invplvebat, circa calcfaria lonr
4624 : Antequambladasint ligataet Abor- seigneurie de Thanes appartenans ausdits gam camisiam,qua erat indutu6s. Vita S.
lata vel levata, etc. ' ' ) religieux; lesquelles ierres... du ntoyende Gudulse virg. Cap.2 : Praseunteejus Abrdj,
* ABORNAMENTUM, pro Abonnatrien- npsdiis bos se soient Aboquies et peuples cum laterna prasvii luminis. Domniz0
tumt .ufc ppinor. , Qbituar. .Ms. Cartus. en partie d'duciins menus bos. Abocquies, lib. 1. de vita Mathild. cap. 2 : ;
B. M. d^Parco : xj. Nov. Anniversarium in ch. ejusd. aiin. in Chartul. sign.
egregii viri Guidonis du Bouchet, domini Caesar ejusd. monast. fol. 23. r°. Vide Reginam claram sumptam simul ejus et Abram
de Laval Pay en, parentumque • ejusf qui mox Abosquitus. Alta Canossa tenet. ' , ,-
ratificavit - Abornamentum, du Porcher, * ABOSO, Infirma domus. Abosus, de Vide lib. Judith, cap. 10. 16. et in verbo
quod, nobis concesserat domino, Katherina media sublatus et raptus. Abosus est, quod Dula. [•*» Vide Henrici Stephani thesi
mater ejus. sit ab actore motus. Glossar. vet. ex Cod. Ling. Gr. voce "A6pa, edit. Didot. vol. l k
* ABORREUS, ab eo quod est oribr. Glos- reg. 7646. Vide supra Abosatio. Vide col. 77.1
Sar., Cassin^ ann. circ. 700. An idemquod Abasa. 2. ABRAetiam sumiturproconcubina ;
Abortivus. per abortum editus ? Abor- * ABOSQUITUS, ut supra Aboscatus. quomodo ancilla apud Criscpaium cap.
tirienim est intempestive priri. [®* Gloss. Charta ann. circ. 1460. ex Tabul. S. Viet. 231. et in Conoil. Vermeriensi cap. 7. etc.
cod. reg. 4778. ex Isidoro : Abortivus, ab Massil. : Dederunl ad capitum... quern- Hesychius : "A6pa, 6oTiX-/5, TtaXXaxyj. "Agpac,
eo: quod non oriatur, etc.] dam boscum, sive affare Abosquitum. v^ai SoOXoa. Ppsnitentiale MS.: Qui uxores
ABORRIS, Scandalosus,
;;:
in Gloss. Isid. situm in territorio de Alpibus, loco dicto habent, contineant se Abris 40 dies ante
forte abnormis. [ ~»Mn glpss. cod. reg. la Brasqua. Id est, Prsedium cum bosco. Pascha, et Natale Domini, et ornni Domi-
4778. leg. Abhorris.] * ABOTINARE, Praedari • Gall. Butiner, nica. [Si tamen non legendum ab Us.]
* In pago Dumbensi et alibi, hominem Ital. Abbottinare, a Bottino, praeda. Tes- 3. ABRA. Charta Hugonis Comitis
aperte et palam nequissimum, vocant tam. ann. 1509. ex Tabul. eccl. Massil. : Campaniae in Tabulario Dervensi : Con-
Avurii vel Avourry. Dicta galea in quandam navem Hispano- sueludinem quamdam quam Abram vo~
1 ABORRITIO, pro Abortio vel Aborti- rum, et in favorem alterius navis Januen- cant, ex proprio vino dedit, etc.
vus foetus. Guioertus lib. 1. de Vita sium, quorum aliquse ex gentibus suis 53^° Idem forte quod Obr.a, id est>
sua cap. 3 : Nee mora languidulum quid- habuerunt rixam, irruit et de facto illam servitium manuum, carrorum aut ju-
dam instar Aborritionis effunditur. Abotinavit, multis vulneratis. Nostris mentorum a vassallis domino reddi
^i ABORSUS. [Abortus, avorton. DIEF.] alias Abutiner, Ad prsedam associare, solitum. Occurrunt ssepe in veteribus
 ABR ABR
instrumentis Obra et Manobra, ac prae- Abramis, et Abamis. [*'sVideHesychium conensi ecclesia de novo defunctorum, in
sertimin Tabulario Prioratusde Domina in voce ASpaviSa?, ibique interpretes.] scriptis recipiat.
in Delphinatu fol. 115 : Et corovatam * ABRASSATA, a Gallico Brassart, Ar- 1 ABREPTARE, Arripere. Papias autem
sicut alii villani, et quarto, pars vini, Obra matura, qua brachia teguntur et defen- in Glossis MSS. Ecclesise Bituric. Abrep-
et Manobra. etc. duntur. Lit. Phil. VI. ann. 1335. in Reg. tare, Incipere ire. Tantisper accedit ad
* Abram lego in eadem Charta ex Reg. 69. Chartoph. Reg. ch. 264: Armati illud, Her arripere, cujus servata signi-
142. Chartoph. reg. ch. 134. unde si quid diversis armorum generibus, scilicet flcatione, sublataque voce, iter, sequen-
hie restituendum, maxime cum de praes- Abrassatis, spaleriis, gonjonibus, gorge- tem corrupere, unde exiit barbarum,
tatione ex vino persolvenda sermo sit, riis, etc. Abreptare, id est, Viam inire, iter ag-
vox Obra minus apta mihi videtur. * ABRASUS. [Castratus. DIEF.] gredi. [** Vide Abreceptare.]
* ABRA. [Ut AMBRA, ambre. DIEF.] * AERATOR, Ad artem texendi pertinet ABREPTITIUS. Vide Arreptus.
• ABRACADABRA, Inscriptio amuleti hie opifex; sed utrum inter tonsores, * ABRESTA. [Folia vitis, ut ABAS-
apud Serenum Sammonicum pro hemi- carminatoresve annumerandus, nescio. TRA. DIEF.]
tritaeo, [seu semi-tertiana febri, Gallice Stat. Taurini ann. 1360. cap. 324. ex « A B R E T E N D U S , Stolidus. Gloss.
Fievre double-tierce,] cap. 52. Editionis Cod. reg. 4622. A: Liceat... quibuscumque Iseckii.
Parisiensis apud Colinaeum 1533: Remede Abratoribus tramse et laborantibus ipsam « ABREVARE, Adaquare, Gall. Abbre-
superstitieux. tramam el tenere et ponere unum quar- ver. Stat. Taurini ann. 1360. cap. 124. ex
Inscribes chartae quod dicitur Abracadabra teronum seu quartam partem unius librse Cod. reg. 4622. A : Et hoc locum habeat
Saepius et subter repelis, sed detrahe suma pro contrapesio. Vide infra in Abrocare. in causa Abrevandi vel transeundi dictum
Et magis atque magis desint elementa figuris 1 ABRATURA, Quasi pro Abrasura ab bealem. Vide supra Abeverare.
Singula, quae semper rapies, et caetera figes, 1 ABREVIARE, Aliquid ad summam
Donee in angustum redigatiir lilera conum. Abrado. Dicitnrde clavis soleisque equo-
His lino nexis collum redimire memento. rum usu subtritis, in Ordinatione Hum- quamlibet redigere. Charta Henrici Re-
berti II. Delphini pag. 316. torn. 2. Hist. gis Angliae ann. 1155. apud D. Brussel
ABRACADABRA Delphin.: Item pro ferratura et Abratura Tract, de usu feud. torn. 2. pag. 4:
ABRACADABR ferrorum et clavorum unius equi seu ron- Liceat Vicecomiti et Baillivo nostro acha-
ABRACADAB chini detur pro tola uno anno unus flore- chiare et Abreviare catalla defuncti in-
ABRACADA nus auri. venta in laico feodo ad valentiam illius
ABRACAD % ABRE. [Res incommoda. DIEF.] debiti per visum legalium hominum.
ABRACA :
» ABREGEPTARE. Glossar. vet. ex Cod. * Rectius intelliges, Notam sumere,
ABRAC peg. 7646; Abreceptabat, ire incipiebat. per notam describere, in brevia redigere.
ABRA Vide Abreptare. p™ Gloss, vet. ex cod. Vide Adbreviare. Pro Achachiare, legen-
ABR reg. 4778 : Abire captabat, ire incipiebat, dum est Atachiare, quod vide. Abriever
AB ut ex Virgilio.] nostratibus olim, eadem notione. Vita
• A ^ ABREGIUM. [Obrussa, pierre de lou- J. 0. Ms. :
Et addit: che. DIEF.] Zacharias ne pot parler,
Talia languentis conducunt vincula collo ; ® ABREISCEP, vox Belgica, Illicitum, Son nom commenche a Abriever,
Lethales abigent, miranda potentia I morbos. ut opinor, puellarum commercium, S'escrit qu'il avoit nom Jehans.
vulgo Maquerellage. Chartul. 2. Fland. Aliud vero sonat vox Abriever, vel
Quae quidem inscriptio Sammonicum ex Cam. Comp. Insul. : Item rappel de Abriver, In aliquem nempe irruere, con-
Basilidis haeretici, qui sub Hadriano Catherine dou Dain, bannie a six ans par venire, animqs addere, incitare, fortas-
vixit sectatorem fuisse arguit, cui pro le loy de Bruges, pour Abreyscep; et fu sis a Provincial! Abrivar, eadem accep-
summo deo fuit nescio quis ABRASAX. rappellee a la priere de I'escoutete... Item tione, in Vitis SS. Mss. ex Cod. 28. S.
a quo dii reliqui dimanarent, quique rappel de Yde de le Dilft, bannie par le Viet. Paris, fol. 12. v°. col. 2: Adonc
Angelos septem caelorum septem praesi- loy de Bruges a six ans, pour cause de s'Abrieverent tuit contre lui (S. Etienne)
des, ac praeterea eorum trecentas sexa- Abreiscep. et le getterent hors de la cite et le lapi-
ginta quinque Virtutes contineret, juxta doient. Ubi Acta Apost. cap. 7. v. 56.
anni dies ; idque ob septem literas, ABRENUNTIARE, A se renuntiando re-
numeralemque eorum valorem, quae movere, renuere, postponere, despicere. habent: Impetum fecerunt unanimiter
simul collectse numerum365. conflciunt. Joan, de Janua. in eum. Ibid. fol. 312. r°. col. 2 : II s'A-
Complures vidimus gemmas hacce ABRENUNTIARE diabolo et pompis ejus, briverent en lui (Simon le magicien) et
Abracax inscriptione, quae Basilidianis formula observata in Baptismo. Cum le geterent de la cite a mauvais nom.
haereticis amuleti vice fuere contra enim quis baptizandus ad Ecclesiam S'Embriver, pro s'Empresser, intendere,
morbos et malos dsemones : quas inter venit, priusquam immergatur, interro- ibid. fol. 311. r°. Le Roman d'Athis Ms.:
praeclara est ilia quae babetur in Musaeo gatur a sacerdqte, Utrum abrenuntiet A 1'augarde desoubs le gue
RR. PP. Canonicorum Regularium diabolo et pompis ejus. Cui respondet, Sont ils venus tuit Abrieve.
Sanctae Genovefae Parisiensis, cum hac Abrenuntio. 'ATtoTauaojAat aoc, SaOava, xa\ Guill. Guiart. ad ann. 1241:
inscriptione : ABPASAS. AAONAI. AAI- TY^ •nojjwtri erou , xa\ TV) XaOpsscx crou, apud Es chans ou Saint Lois arrive,
MONQN.AESIAI. AYNAMEIS. $YAASA- Joan. Chrysost. ad A'ntioch.' Homil. 21. Et 1'ost qui apres lui s'Abrive.
TE. OTABIAN. HAYAEINAN. AHO. Ejusdem formulae meminere Cyprianus
HANTOS. KAKOY. AAIMONOS. istius Epist. 7. Tertullian. de Corona Milit. Le Roman de Garin :
forte Paulinae mentio est in Romana [** Salvian. de gub. Dei 6. pag. 208. ed. Que Frangois viennent irie et Abrive.
Inscrip. apud Gruter. 716. 7 : ULPIA Rittersh.] Et alii, praeter Scriptores de Le Roman d'Alexandre Ms. part. 1 :
PAULINA. MATER. INFELICISSIMA. Ritibus Eccles. Capitul. 1. ann. 811.
CONTRA. VOTUM. PIETATIS. PO- cap. 5 : Quid sit, quod unusquisque Chris- Emenidus lest courre le cheval Abrive.
SUIT. Vide Baronium anno 120. num. tianus in Baptismo promittat, vel quibus Hinc Se Rabriver, Velociter recedere,
10; Gassend. de vita Peirescii. ann. Abrenunciet. Adde Capitul. 2. ejusdem apud Guiart. ad ann. 1241:
1600. [Jac. Sponium in Miscell. antiq. ann. cap. 9. et Epist. gen. ad Episc. Dont vers la vile se Rabrivent.
sect. 1. art. 5.] Chiffletium, etc. [ABRA- Regni, ej. anni.
CAX, seu ut legendum, Abrasax, Mi- * ABRENUNTIARE, Judic. ann. 1153. * ABREVIATURA, Nota, scriptura com-
thram, id est, solem significasse censent ex Chartul. eccl. Lingon. in Cod. reg. pendiosa, Ital. Abreviatura, Hisp. Abre-
multi, inter quos primus Hieronymus. 5188. fol. 13. r°: Contra dux: .... Rectum viadura. Stat. Cadub. cap. 21 : Item
Vide S. August, de Ciyitate Dei; D. B. mihi facere denegavit (episcopus); ^lnde obtentum et reformatum fuit, quod nullus
de Montfaucon in Antiq. Explic. ubi de et hominio ejus Abrenuntiavi. [** Julian, notarius extrahere debeat ex Abreviaturis
Abraxas ; *« H. Stephani thes. Ling. gr. epit. nov. cap. 34.1121 : Nisi forte actor alicujus notarii defuncti prassam, vel prse-
vol. 1. col. 81. ibique Haseium.l probationibus abrenuntians, ab initio sa- ceptum,seu instrumentum debiti. [** Vide
* ABRACTANUM. [ABROTANUM, au- cramentum reo detulerit.~] Breves,
: :
acta notariorum.~\
ronne. DIEF.] ** ABRENUNTIATOR, Nunciator, Nun- » ABREYSCEP. Vide supra Abreiscep.
1 ABRADICARE, Avellere, eradicare. cius, Gall. Messager. Charta ann. 1385. * ABRICA, ABRIGA, Stragulum, lecti
Gall. Arracher. Acta. SS. Maii torn. 5. inter Probat. ult. Hist. Trenorch. pag. tegumentum, Gall. Couverture, Hisp.
pag. 237 : Insperato et subito prius Abra- 253: Item quod Abrenuntiator seu nun- Abrigo, tegumentum. Charta ann. 1342.
dicantur ungues a palmis postea cubiti a cius nostrsB Trenorchiensis ecclesise de in Tabul. S. Viet. Massil. : Unum lec-
costulis. Locus asterisco notatus. anno in annum, anno quolibet ad Matis- tum rnunitum de una culcitra virgata,
* ABRAMESCERE. [Castrare DIEF.] conensem ecclesiam personaliter accedat, uno pulvinari,... et una Abriga. Unatn
1 ABRANIS, Vestis muliebris crocei co- et nomina canonicorum, presbyterorum Abricam plenam mulcse. in Inventar.
lons. Amalth. Vox Graecae originis, aliis et clericorum illo anno, in dicta Matis- ann. 1361. ex eod. Tabul. Hinc Gallicum
30 ABR
Abrier, Operire. tegere, apud Guill.
Guiart. ad ann. 1234:
La ires precieuse couronne,
La tres digne, la tres honneste,
ftue Jesus Christ ot en sa teste,
Si con Juis Ten Abrierent,
Le jour qu'il le crucefierent.
ABRIGEUM. Male pro Obryzum, quod
vide.
» ABRO. Gloss, ex cod. Montisp. H.
806. 1: Abro. devorator, vel luxoriosus ; a
greeco agpoc, Delicatus, luxui deditus.
ABROGAMENTUH, Vox forensis, emtio
mercium integrarum, priusquam vel ad
nundinas, vel ad forum rerum venalium
deferantur: earumdemque deinceps per
portiones distractio. Spelmann. [** Vide
Abbrocamentum.]
*ABROGARE, Perforare, Gall. Mettre
en perce, flstulam dolio apponere, a Gal-
lico Broche. Consuet. Mss. S. Crucis
Burdegal. ante ann. 1805 : Dictus celle-
rarius debet eis ostendere dolium vini,
quod volunt Abrocare. Vide infra Addo-
zillare.
* Abroquement vero, vox est artis para-
torise pannorum, qua texturae species,
quse facile dignoscitur, signiflcatur.
Stat. draper. Rotomag. ann. 1424. in
Reg. 173. Chartoph. reg. ch. 151: Se la
traime faulty et I'en. <y mette traime de
mendre valeur, I'en y s&ra tenu mettre
Abroquement a travers. Vide supra
Abratbr.
•'-.* ABROCATOR, Proxeneta, pararlus,
Gall. Courtier. Hinc forte vox nota Bro-
canteur. Reg. vis-Hat. Odon.- arehiep. Ro-
tomag. ex Cod. reg. 1245. fql. 198. r°: Ssec
sunt quse jurabunt aut jurare debent
Abrocatores Deppse. prsecepta a, domino
drchiepiscopo.... Quod non nocebunt alicui
mercatori sine ipsis emere vel venders
volenti, aut vendenti vel ementi; nee hac
de causa merces illius avillabunt. Vide
supra Abbocatio et Abrocamentum.
* ABRODERE. [Rodendo extrahere.
DIEF.]
1. ABROGANS, Humilis, in Glossis Isid.
cui contrarium est arrogans. [Idem Isid.
de Propr. Sermonis : Inter arrogantem
et Abrogantem lisec differentia. Arrogans
superbus, Abrogans humilis. Arrogans
assumit sibi fiduciam, Abrogans demit.
Ita et in Excerptis Pithcei.] p* Cod. 4778.
addit: Item Abrogans qui aliena aufert
vel qui legem tollit. Arrogans qui sibi ali-
quid plus justo assumit nee aliorum
expectat judicium, sed- suo nititur. Abro-
gat, credit; prohibet.Abrogatur, aufertur.
Abrogentur, subdentur.]
* 2. ABROGANS, Detrahens, malilocus,
in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. Aliud
Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. 4120 : Abro-
gare, demandeir. Id est, Contremander,
Primum praeceptum abfogare, tollere.
[>)e Arrogansy superbus. DIEF.]
ABROGARE, Ablegare, in Gloss. Isid.
O^c Turbare. delere. DIEF.]
^ ABROGATUS, [Potens, gravis. DIEF.]
-| ABROMA, StolsR muliebris genus. Ita
Laur. in Amalthea. Idem forte quod
Abranis supra.
>tc ABRONUS. [Cribrum, bluteau. DIEF.]
ABROSTURA. [Depastio animalium in
bi*uscis seu dumetis, e Germanico Broste,
sprosse, brot, sprot, germina,, surculi,
Gall. Bourgeons: quae a Saxonico Spryn-
gan, pnllulare, germinare, vernare, in-
quit Somnerus in Lexico; hinc Brustum,
et Gallic33 voces Broust, Brouster, Brous-
tilles, hinc etiam Abrostura Normannis
Abrousture: quod est jus ducendi ani-
malia ad pastionem hujusmodi, certis
tamen anni vicibus et conditionibus.]
Vetus Charta Normannica, apud Colum-
ABS
bum in Blancalanda pag. 550 : In parco
autem suorum tantum porcorum quieta-
tionem, et communem cum nostris, et
similiter post nos cum porcis domini,
libertatem et Abrosturam bourn et coria
cervorum et omnium bisaarum, etc. * Vide
infra Arbostura.
*f. ABROTA. [Rota molendini quod pro-
pulsatur aqua. DIEF.]
* ABROTANDM, Plantaa medicinalis
species, Horatio Abrotonum, Gall. Au-
rone, alias Abrone. Glossar. Gall. Lat.
ex Cod. reg. 7684 : Abrone, herba, Abro-
tanum. [** Cod. 4778 : Abrotanum, herba
virtutem habens calidam.]
>|c ABROTARE. [Farinam cribrare, TA-
RATANTARIZARE. bluter. DlEF.]
* ABROTATOR, TRIX. [Qui, quae cri-
brat, blute. DIEF.]
* ABROTHANUM, TOMUM^ TANUS.
[Abrotonum, auronne. DIEF.]
* ABROUTARE, Vehiculo, Broueta dicto,
transvehere, Gall. Brouetter. Comput.
ann. 1450. ex Tabul. S. Vulfr. Abbavil. :
Item cuidam broutario, qui a magno sca-
binagio usque ad ecclesiam Abroutavit
statera et ponderas, ad ponderandum
antiquum plumbum terratiarum grangias.
Vide infra Broutare.
* ABRUERE. [Prsecipitare. DIEF.]
>jc ABRUMPTA. [Abrupta, loca aspera
inter montes et acuta. DIEF.]
* ABRUPTOR, UTOR. [Qui avellit, erum-
pit. DIEF.]
:** ABRUPTDS. Placidus ap. Maium
pag. 431. et in gloss, cod. reg. 4778 :
Abrupta sanctio aperta lex dicitur.
* ABRUTANUM. [Abrotonum, auronne.
DIEF.]
» ABRUTELLA, ARRUPTELLA, Novale,
ager nunc primum praacisus vel qui
pluribus annis cessavit. Sanctii Portu-
galliae regis instruni. ann. 966 :... omnes
Abrutellas quas arrupit Gundemiro Iben-
Daudi, per ejus clrcuitu, ut fueruntipsos
Karvaliares quas arrupit, etc. Liber tes-
tament. Lorvan.: Sic ipsa Arruptella ab
Integra concedimus. Haec Sancta-Rosa de
Viterbo.
^ ABRUTIO. Eversio, destructio. Item,
licentia destruendi domum : non enim
vassallo licebatsedificium aliquod,quam-
vis suum, evertere absque domini feu-
dalis per miss u. Rymer. torn. 13. pag.
244. col. 2 : Omnimodas prostrationes,
Abrutiones, sive permissiones cadendi
aliquarum domorum, ac etiam omnimo-
das inclausuras aliquarum terrarum ar-
rabilium.
1 ABRUTUS, Quasi ab erutus, id est,
avulsus, excussus, Gall. Arrache, detache,
secoue. Privilegium Agiradi Episc. Oar-
not, ann. 696. apud Felibianum in Hist.
Monasterii S. Dionysii p. xvn : Et nos
de multiplicata segete prsemia sempiterna
populorum congeries fructificata gremiis,
Abrutis palliarum sordibus triticum hor-
rea reconditis metere atque adipisci man-
cipari valeamus.
T ABS A. Vox Occitana. Mensurae spe-
cies, ulna. Instrum. ann. 1350. torn. 2.
Ordinat. Reg. Franc, p. 479 : Item. Quod
dicti Consules habeant potestatem cognos-
cendi, et ordinandi de mensuris blado-
rum, vini et olei, et aliis ponderibus, et de
Absis, seu cannis, cum quibus panni lanei,
et caprini et alise merces mensurantur,
cannantur, ac venduntur.
« ABSAGITUS, Investito opponitur. Absa-
citum facere, possessione exuere, pos-
sessionem abdicare. Charta apud Mei-
chelbec. torn. 2. Hist. Frising. pag. 194 :
Die vero eadem Legitum, missum epis-
copi, vestivit cum corda, unde signum
tangitur, cum domibus, ssdificiis, curti-
ABS
mancipiis, pecoribus, et seipsum in,
evum Absacitum fecit. Vide Absesitus in
Absens.
* Hue spectat vox Gallica Abseulef
Derelictus, orbatus, apud Monstrelet.
vol. 2. ad aim. 1426. fol. 33. r° : La
duchesse Jaqueline demoura Abseulee de
ses deux maris: car le due de Glocestre
avoit prins autre femme, et ledit due de
Brabant estoit trespasse.
* 1. ABSARE, Indominicare, sibi capere
jure dominii. Glosssa Caesar. Heisterbac.
in Reg. Prum. torn. 1. Hist. Trevir.
Joan. Nic. ab Hontheim pag. 673. col. 1:
Si ipsi (mansionarii) ista et alia jura
nostra non jideliter peregerint, dictus
abbas vel qui locum ejus tenet, feoda
eorum usque ad condignam satisfactionem
debet Absare, id est, Vronen. Vide in
Absus.
* 2. ABSARE, Cessare, vacare, Gall.
Vaquer. Charta ann. 1308. in Reg. 40.
Chartoph. reg. ch. 92 : Est actum cum
dictis religiosis (de Monte Maurilii) quod
si dicta molendina accensata, diluvio
aquae, aut vetuatate, aut alio quovis modo
diruerent etAbsarent, etc. Eadem notione
ex Tabul. S. Dion, de Capella occurrit
in Absus; nisi sit pro Abosare, Diruere,
evertere. Vide supra Abosatio.
* 3. ABSARE, Evellere, exstirpare, Gall.
Arracher; vel idem quod Cedere, rem
quampiam in alterum transferre. Vide
Abscedere. Tabul. S. Petri de Cellafroini
in pago Engolism. 12. circ. saec.: Audoi-
nus Asinus laxabat vineas S. Petro ; et
prasterea qui Absabant vineas, reddebant
quartum de terra.
ABSARE, ABSARIUS, etc. Vide in Absus.
1ABSBRIGARE, Praedium, castrum, etc.
domino capitali reddere, et ab iis ita
excedere ut nihil juris penes cedentem
remaneat. Proprie vero est a lite liberare;
est enim Briga, Jurgium, Iis, rixa: unde
Brigare, Litigare, Disbrigare, Ab omni
lite immunem facere. Charta Alberti et
Ottonis Austriae Ducum apud Ludewig.
torn. 5. Reliq. MSS. pag. 524 : Castrum
in Stein a spectabili Comite.... nunc in
sua detinente potestate, Absbrigare tene-
bimur, sic ut ad prasdicti Regis filii domini
Johannis manum deveniat. Vide Feudum
reddibile. * Vide Abstrigare.
ABSGED^, JEdifidi lateres, cuniculi,
apud Papiam editum. Sed legendum
videtur latentes cuniculi, qui longius in
terram abscedunt. [Codex MS. Ecclesiae
Bituric. habet: Edificii luteres, cuniculi,
Quibus forsitan intelligendi subterranei
recessus aediflcii, fornices, Gall. Voutes,
mines, lieux souterrains. Dici potuere
Luteres et cuniculi, quod lutra circa flu-
viorum littora effodiat recessus subter-
raneos more cuniculornm.]
ABSCEDERE, Cedere, rem quampiam,
aut jus suum in alterum transferre,
Ceder. Wichbild Magdeburgense art. 20.
11 : Invenitur tandem judicialiter, quod
cum heredum consensu si proprium illud
sibi Abscessum, vel resignatum non sit.
Infra : Cum vero... proprium seu heredi-
tatem Abscesserit, et ille eandem accepta-
verit. ultenus per sententiam quserat, ex
quo quidem Abscessionem fecit, an istud
proficere ei possit in suo jure, etc. Et | 2:
Dicendo, quemadmodum tibi domus seu
hereditas coram judicio Abcessa, resi-
gnata, donataue est. Adde artic. 21.
^ ABSCELLA. [Euiratopiov, herbe d'Eu-
pator. DIEF.]
1 ABSCERNERE, Repellere, rejicerer
Gloss. Absternere. [** quod vide] etiam
ex Glossario Isidori quod idem sonat, et
est eadem vox varie lecta.
 ABS ABS
ABSCESSIO, Cessio. Vide in Absce- ABSCONSA, Caeca laterna, qua Mona- nensibus, et posuerunt se in Absedium
dere. chi ut plurimum utuntur in obeundis prxnominatse civitatis Parmee. Non semel
* ABSCIBILIUM. [Ut ABSCIDILIUM, dormitoriis. Liber Ordinis S. Victoris ibid, occurrit. Chron. Parmense ad
"OTT^F 1 Parisiensis MS. cap. 36: Absconsam prse- ann. 1267. apud eumdem Murator. torn.
^c ABSGIDA, DIA. [Divisio, coupure. %ret cum candela, etc. Adde cap. 41. 9. col. 782 : Stando Parmenses in dicto
DlEF.1
* ABSCIDERE. [Discedere. DIEF.]
£ anfrancus in Decretis pro Ord. S. Be-
ned. cap. 1. sect. 1: Debet Prior cum
Absedio burgi S. Domnini cum Mutinen-
sibus.... auditum fuit, quod, etc.
1 ABSGIDIGULA, Statuae vel imaginis Absconsa accensa per chorum ire, ac 1 ABSEITAS, vel ABSGITAS. Vide Absus.
locul amen turn in fornicis modum pro videre quam regulariter sedeant. Occurrit 1. ABSENS, Eadem notione qua Abs-
Absidicula, apud Joannem Diaconumin pluries apud eundem pag. 259. 278. 280. tentus (de quo vocabulo infra) usurpatur
Vita Gregorii Magni lib. 4. cap. 84 : In 281; apud Udalricum in Consuetud. Clu- in Capitulis Caroli M. lib. 7. cap. 215.
Abscidicula Gregorius in rota gypsea niacens. pag. 32. 95. 130.174. 213; in lib. ubi de Devota peccante et posnitente :
pictus ostenditur. Vide Absida. Usuum Ordinis Cisterciensis cap. 20. 53. Priusquam in Ecclesia admittatur ad
ABSCIDILIUM, Cultellus, quo ungulas 68. 89.93. 94. 100; in Vita S. Gregorii orationem. ad nullius convivium Chris-
equorum abscinduntur. Breviloq. Episc. Armeni. n.10 ; apud Gillebertum tianas mulieris accedat. Quod si admissa
* ABSCIDIUM. [Ut ABSCIDILIUM. Lunicensem Episcopum de Usu Eccle- fuerit, etiam hs&c quse earn receperit,
DIEF.] siastico, etc. Galli Monachi Esconses habebitur Absens. Id est abstinebit pari-
\ ABSCIRE, De memoria exire. MS. appellabant. MS. Corbeiense de Mensa ter ab ingressu Ecclesiae, seu habebitur
Cod. Bituric. et Amalthea, ubi additur : Abbatis, de Thesaurario: Debet enim pro excommunicata.
Descire, de obedientia Duds recedere, etc. prioribus, pueris Monachis portantibus 2. ABSENTEM SE FACEKE, Devestire se
Gocleniusin LexicoPhilosophico: Abscio laternam et Esconsecandelam. etc. Est de re aliqua, exuere possessione, et earn
axp^wtov, pro de memoria exeo. enim escondre, abscondere apud Guill. in alium tranferre. Charta vetus ann.
ijcABSCIS. [Divisio, coupure. DXEF.] Guiart MS.: 1075. pro Monast. Pinarolensi, in Probat.
T ABSCISA, Scriptionis genus. Vide Pierres, qui ne sont pas legieres, Hist. Sabaud. :. Exinde ultimam facio
Scriptura. Grosses sont celes des perieres. traditionem et vestituram, et me exinde
* ABSCISIO. [Divisio. DIEF.] Qui se vont en la ville escondre, foris expuli, varpivi, et Absentem fed.
1 ABSCISURA, Intervallum. Gloss. Bi- Et font les couvertures fondre. Habetur rursum pag. 23. Occurrit prse-
tur. proprie idem quod Abscissio, Gall. Consa et Sconsa, Eadem notione non terea hsec formula in Charta Mathildis
Coupure, separation. semel. Consuetudines Floriacensis COB- Comitissae quam descripsit Baronius
*ABSCODERE,Excutere, siliquis exuere. nobii : Unus vero de infantibus in Consa ann. 1102. et in alia apud Ughellum
Gall. Ecosser. Transact, ann. 1516. inter a Magistro suo prseparata affert can- torn. 3. pag. 415. torn. 4. pag. 1160. et in
Jac. de Grassa dom. de Albarnoet habit. delam accensam. Vita S. Gosuini lib. 3: Bullario Casinensi torn. 2. pag. 102.
ejusdem loci ex sched. D. Chaix advoc. Sconsas.... numquam prior vel Abbas T ABSESITUM SE FACERE, Eadem si-
Aquens. : Liceat dictis hominibus flagel- habuit, nisi illam quse omnium communis gnificatione; sed non eadem origine,
lare seu Abscodere, aut flagellari et Abs- fuit. Vide Monasticum Anglic, torn. 3. Absesitus enim constat ex praepositione
codi facers per alias, blada eorum propria pag. 171.331. ab et sesitus, quod a verbo sesire seu sai-
et legumina. * ABSCONSE , Latenter, abscondite, sire, Tenere, Gall. Saisir. Veteres Char-
* ABSCONCIA, ut Absconsa, Caeca la- nostris Absconseement. Convocaverunt tae apud Ughellum torn. 3. pag. 61. et
terna. Inyentar. S. Capel. Paris, ann. inibi multitudinem armatorum clam et 415 : Legitimam facio vestituram per
1376. ex Bibl. reg. : Item, una Absconda .Absconse, apud Menester. in Hist. Lug- cultellum, festucam nodatam.... me ea
argenti deaurata operis hachiati. Aliud dun, p. 7. col. 1. Charta ann. 1457. in inde foris expulif et verpivi et Absesitum
Gallicum : Item une Esconse d'argent Chartul. 21. Corb. fol. 105: Se sont par fed.
doree hachiee. Lit. remiss, ann. 1451. in plusteurs fois boutte Absconseement et ABSITUM FACEBE, Eadem notione.
Reg. 182. Chartoph. reg. ch. 172: Les- celeement en nosdits bos de Morosul. Tabularium Casauriense ann. 22. Ludov.
quelz compaignons allumerent la chan- T^T-p-p * A B S C O N S O R I U M . [Umbraculum. imp. Loth. F : Etjuxta legem meam per
deille et la mirent dedens une Esconse ou "1 cultellum et festucam notatam \l. noda-
lanterne. A veteri Galileo Esconsser , * ABSCONSULA, LUM. [Caeca laterna, tam} seu gazonem tf.rrse vobis exinde ad
Abscondere : unde Soleil levant ou soleil ABSCONSA. DIEF.] vestram partem corporalem facio inves-
Esciinssant, in Charta ann. 1325. ex * ABSCULA.fUt ASTULA 1. DIEF.] tituram, ad vestram proprietatem haben-
Chartul. 21. Corb. Hinc Escpncerie dici- T ABSCULTARE, pro Auscultare. Tes- dum, et me inde for as expuli, et Absito
tur, cum quis rem negat et instrumenta tam. Jacob! Aragon. Regis, Spicileg. fed, faciendum exinde a prsesenti die,
celat, quibus ilia probaretur. Charta Acher. torn. 9. pag. 199: Et hoc exem- tam vos quam hseredes vestri aut cui vos
Jac. dom. de Saws ann. 1246. ex Reg. 93. plum inde sumptum cum dicto instru- dederitis, vel habere statueritis, proprie-
ch. 291: De gaige restore, iij solz, se li mento originali inspici et concordari et tario nomine quidquid volueritis, etc.
debte est cogneue ; et d'Esconcerie provee, Abscultari. ABSITITIUM SE FAGERE , in veteri
Ixv solz. Inde etiam Esconsail, pro Per- * Glossar. yet. ex Cod. reg. 7641: Abs- Charta apud Ughellum torn. 3. Ital. sacr.
fugium, vulgo Abri, apud Guignevil. in cultal, advertit intente. Unde Abscoulter, pag. 49. 51.
Peregr. hum. gener. Ms. ubi homo sic eadem notione. in Lit. remiss, ann. **3. ABSENS. Instrumentum Inquisi-
Deum deprecatur : 1389. ex Reg. 136. Chartoph. reg. ch. tionis a missis Imperatoris factse post
268 : En le presence des hommes liges ann. 800. in Angel. Fumagalli cod. dipl.
Fai raoi de Toi un Esconsail, dudit chastel (de Henchin) et pluseurs Sant-Ambrosiano pag. 173. et apud Gue-
Un abril et un repostail, rardum in Appendice ad Polyptyehum
Ou je me puisse aler bouter. autres Abscoultans a ce presens. Vide
Audientia. Irminonis pag. 343: Insuper est ibi terra
Escondre vero, eodem sensu minus ABSCULTATORES. Vide Audientia. Absens, quam ipsi servi labor ant. Videi
apte intellexit Cangius, cum opposita ABSE, Spontaneus, in Glossis Isid. Absus.
notione accipiendum videatur ex loco Galli dicunt. De soi. * ABSENTANDUS, Absens, fugitivus.
laudato v. Absconsa. Vide infra in Ex- t ABSECTOS. Isid. lib. 16. Orig. cap. 11. Lit. remiss, ann. 1358. in Reg. 86. Char-
conditum. de gemmis nigris: ABSECTOS, nigra et toph. reg. ch. 321: Maciotus se reddidit
ABSCONDERE , Purgare se. Capitula ponderosa distincta venis rubentibus : hsec propter hoc Absentandum. Absentation.
Ludovici II. Imp. tit. 2. cap. 4 : Si quis excalefacta igni septem diebus calorem Absentement, absentia, fuga, in aliis
autem negaverit factum, si comprobatus tenet. An aba^ex-uo?, Irreprehensus. Vide Lit. ann. 1387. ex Reg. 131. ch. 122 : Par
non fuerit, propria manu se Abscondat. Absictus. [^Isidorus verbotenus Plinium laquelle Absentation, il a encouru le ban
Quo loco, Abscondere, idem valet ac expressit Hist. nat. lib. 37. cap. 10. Pro general de nostre royaume. Aliae ann.
excondicere, escondire, excondire id est, Absectos ibi legitur Apsyctos , graece 1399. in Reg. 154. ch. 427 : Le suppliant
purgare se sacramento interposito, aut a^uxToc. ab a privative et ^UXTO?, refri- doubtant rigueur de justice, s'est absente
adhibitis testibus ut infra docemus : geratus.] dupais, et pendant son Absentement, etc.
unde nescio an non legendum sit, escon- w ABSECTUS, Discretus, separatus. 1. ABSENTARE, Occultare, abscondere,
diat, vel excondicat. Vide Excondicere. Just. Cod. lib. 12. tit. 34. cap. 5. pr. Joan, de Janua: Absentare, Amovere,
[oft Capitula non sunt Ludovici 2. Imp. et in f. absentem facere, vel esse. Alan us de In-
sed Karlomanni, Caroli Calvi filii, apud % ABSEDIA. [Divisio, coupure. DIEF.] sulis in Planctu naturas: Csetera vero,
Verms palatium facta. Codex Metensis ^ ABSEDIUM, Obsidio. Memoriale Po- qux thalamus secretior Absentabat, me-
(hodie regius 75. suppl. lat.) legit abs- testatum Regiensiumad ann. 1247. apud liora Fides esse loquebatur, id est. occul-
condat; Baluzius vero torn. 2. col. 287. Murator. torn. 8. col. 1115: Postea venit tabat. Aimoinus lib. 1. de Mirac'ul. SS.
et Pertzius vol. 1. Legum pag. 552. lec- Imperator cum D. Izolino cum magno Georgii et Aurelii num. 7: Sed quid
tionem excondicat textui inseruerunt.] exercitu, et cum prssdicto Rege et Cremo- exinde Christus pro suorum martyrum
32 ABS ABS ABS
ostensione operatussit ullatenus Absentari 1 ABSENTIALIS DIES, Dicitur dies qua liquores emanat, ut vacuum putes lacum,
non debet. quis absens est, ut cum Canonicus a quern non dubitas esse plenissimum. Or-
--• 2. ABSENTARE ALIQUID, Ab eo rece- chorp abest. Statuta Stephani Torna- dericus Vital, lib. 9. pag. 719: Multi
dere, illud relinquere. Lit. remiss, an. censis Episcppi ann. 1196. pag. 1197. autem abibunt, qui nunquam redibunt,
1384. in Reg. 125. Chartoph. reg. ch.115: novae Edit. Diplomatum Miraei: Si etiam donee ad proprias Absides astra redeant.
Hoc facto, metu rigoris justifies, domum aliquis Canonicus propter manifestum Perperam edit, obsides. [Epistola Gun-
suam Absentavit. capituli vel Episcopi negotium absens zonis ad Augienses Fratres, ann. 969.
* 3. ABSENTARE, Auferre, abscindere, fuerit, vel cum Episcopo equitaverit, illo- apud Marten, torn. 1. Ampliss. Collect,
separare. Translat. unius mart. SS. rum dierum Absentialium angustia ad col. 310. D : Vile putat in liberalibus
Thebaeor. apud Marten, torn. 6. Ampl. hoc ut foraneus judicetur non potent studiis immorari; planetarum Absidas,
Collect, col. 1018 : Quamvis, ut superius coarctari. positionem, discursus per Zodiacum, cir-
disci, de capite nihil praeter mentum habe- T ABSENTIALITER PR.ESENS , id est, culorum inter se replicationem inquisitum
retur, sicut percussoris illud Absentaverat corpore quidem absens, sed praesens ire nihilipendit.^Vide Alcuinum Poem. 3.
gladius. Paulo ante: Sic casu pertran- mente. Epist. Halinardi Archiep. ad 2. ABSIDA, Pars aedis sacrae interior,
sierat inter caput et mentum persecutoris Canonicos Lugdun. circiter ann. 1051. in qua altare collocari solet, sic appel-
gladius. inter Instrum. torn. 4. novae Gall. Christ, lata, quod sit quodammodo separaia a
4. ABSENTARE SE, Concil. Caesarau- col. 8. B : Quapropter Absentialiter prae- templo, et proprio fornice tecta et con-
gust. c. 4: Nulli liceat se de Ecclesia sens solo tenus supplico communiter mise- voluta. Gregorius Turon.de vitis Patrum
Absentare. Petrus Damian. lib. 1. Epist. rando indulgeatis. cap. 7: Ante altare, basilicss fundamenta
9: A Conciliis se synodalibus Absentavit. ABSENTIVUS, in Fragmentp Petronii jecit, erectaque Absida miro opere cons-
S. Ambrosius in Actis S. Sebastiani cap. cap. 33 : Sedne diutius Absentivus essem, truxit et transvolvit. Cap. 16 : Ventumque
17. n. 60: Non potes temetipsum nee a voluptatem mihi negavi. Alii aliter le- est ut sanctum Munus juxta morem
spectaculis tollere, neque judicandis ne~ gunt. Catholicum signo Crucis superposita bene-
gotiis Absentare. Dinamius: Qui de cordis -ABSENTIELIS ^ETAS, Majoritas, ut diceretur: at ille intuitus, vidit quasi ad
non Absentatur arcano. Utitur etiam vulgp dicitur, cum quis suae tutelse est, fenestram Absidse scalam ppsitam, etc.
Herimannus de Eestaurat. S. Martini quasi quoda&s se sit, id est, sibi relictus. Zixilanes in Vita S.Ildefonsi Episc.Tole-
Tornacensis cap. 4 ; Wilel. Brito. lib. 6. Scacar. apud Cadom. ann. 1234. in Reg. tani : Et elevatis oculis, aspexit in circuitu
Philipp. v. 494. lib. 7. v. 22. etc. Vide S. Justi Cam. Comput. Paris, fol. 37. r°. ejus, et vidit omnem Absidam Ecclesias
legem. 4. Cod. Theod. de Decur. et quae col. 1 : Nullus auditur de venditione con- repletam Virginum turmis de cantatio-
ibi notavit Jacobus Gotofredus, et Sa- sanguinei revocata post annum prseteri- nibus David modulata suavitate aliquid
varo ad Sidon. lib. 9. Epist. 13. [«* In tum Absentielis setatis: mota questions decantantibus. Petrus Damian. lib. 3.
Theod. Cod. lib. 12. tit. 1. cap. 84 : Quos superrevocationeabuno de consanguineis^ Epist. 8: Teneo scilicet claustrum post
crimen desertionis Absentat. Vide For- venditor et emptor venditionem rescindere Absidam Ecclesise tuo dumtaxat habita-
cell, invoce Absentare. Gemma Gemma- non possunt. culp dedicatum, etc. Id est, retro Chorum,
rum : Absentare, Absentem se facere.] * ABSENTIMENTUM, pro Adsentimen- seu potius presbyterium, neque enim
5. ABSENTARE, Abesse. Valerianus Ce~ tum, Consensus. Charta ann. 1231. apud hie locus asterisco indiget. Hugo Flayi-
melensis Homil. 9 : Ecce hie dicit: Cla- Manni in Observat. hist, ad Sigil.antiq. niacensis in Chronico pag. 112: Reliquias
ms deest, custos Absentat ', cum primum torn. 7. pag. 118: Promiserunt etiam et Hierosotymitanas in principali Absida
reversus fuerit, accipies. Et Homil. 11: juraverunt non esse in consilio, vel facto locis congruis venerabiliter collocavit.
Assistente igitur Deo ac Senatore nostro, seu Absentimento, quod castrum S. Mi- Guibertus lib. 1. de Pignor. Sanctor.
sine dubio dominatio diabolicse potestatis niatis perdat honorem. cap. 2. § 2: Is ante Absidis frontem, inter
Absentat. Eucherius in Homil.: De tem- « ABSENTIO, Adolacio, in vet. Glossar. altare videlicet et Absidem.*. pro officio
plo Dei Absentare non expedit Sacerdo- ex Cod. reg. 7646. [«* Cod. 4778: Adu- acturus astiterat. Anselmus Episcop.
tem. Alanus lib. 4. Anticlaud. pag. 61 : latioj Havelberg. lib. 8. Dial. cap. 1: Et quo-
Simili non omnis gloria quarto ' ABSENTUM pro Absinthium, legi in niam omnium vestrumexcellentiss placuit,
Absentatur equo. Codice MS. Apulei de Herbis, monet ut in hac sancta Basilica S. Sophias iterum
Salmasius ad Lampridium, indeque conveniremus , in cujus Absida nunc
[» Interpr. ad. Paul. lib. 1. tit. 7. § 1: Absentatum vinum, apud eundem Lani- sedemus, eic.Vita Aldrici Episcopi Ceno-
Si qui per necessitatem longinquse pere- pridium in Codice Palatino, pro absin- manensis li. 2 : Fecit namque in pr&dicta
grinationis Absentant.] tiatum, uti editus praefert. Ecclesia altaria sex, quorum unum sur-
V ABSENTERE, Eadem significatione * ABSEPTICUS, Furiosus, in Glossar. ex sum positum in media Absida collocatum,
dicitur in Capitul. General. MSS. S. Vic- Cod. 7641. etc. Vide Analecta viri doctissimi Joan.
toris Massiliensis . Quod si dicti monachi * ABSESCUTARE, Devestire se de re Mabillonii torn, l.pag. 108. Mittoreliqua
excedant discurrendo inutiliter, vel se sine aliqua, et juri, quod in earn quis habere quae non ita pridem in hanc sententiam
suorum licentia Priorum a Prioratibus potest, renuntiare atque in alium trans- congessimus in Descriptione ^Edis So-
Absentendo, etc. ferre. Charta ann. 1269. ex Cod. Reg. phianse n.51. p^Cod. reg. 4778. exscribit
ABSENTANEUS, qui se semper absentat. 9861. fol. 37. r°: Dictis bonis spontanea quae Isidorus habet Orig. lib. 15. cap. 8.
Joan, de Janua. voluntate.,. ad opus dicti Henrici et Ger- n. 7. et addit : Locus ante altare est.]
ABSENTATUS, Deperditus, amissus, trudis ejus uxoris,... pro nobis et nostris SSSF" ABSIDA, Proprie est cujusvis aedi-
Gallis Egare. Lex Lpngbbard. lib. 2. successoribus sive hssredibus Absescuta- flcii pars extrema et interior superpla-
tit. 36. | 6: Et dixerit quod munimen vimus, et per prsesentes Absescutamus et num semirotundum erecta et concame-
suum Absentatum fuisset, id est, Charta renunciamus. Vide supra Absacitus. rata , quam Galli plerique appellant
seu diploma non reperiretur. Abenste, 1 ABSIGTUS, Gemma nigra et ponde- Rond point. Neque dumtaxat usurpanda
in Consuetud. Lepdiensi art. 24.106.107. rosa, in Glossls Bituric. MSS. Vide Absida pro ilia parte in qua altare collo-
dicitur de ep qui Absentare se cogitur, Absectos. cari solet; convenit cjiilibet structures
qui est obfyge de s'absenter. 1. ABSIDA, vel APSIDA, Fornix, et Gr. in arcum desinenti et concamerataa :
ABSENTATIO, in Epist. 58. ex Francicis dtyts, arcus, fornix, Papias : Absida est quare et dicitur de Ecclesiarum Sacellis
torn. 1. Hist. Franc.; apud Gregor. VII. hemispherium. Gloss-. Lat. MS. Reg : semirotundis, deque aliis partibus Ec-
PP. lib. 1. Epist. 44. 45. etc. [S. Bernar- Emisperium Apsida. Honorius Augustod. clesise, cum in circulum pariter termi-
dus lib. de Praecepto et Dispensatione lib. 1. de Imagine mundi cap. 77: Absi- nantur. Sic Eccles. Cathed. Noviomen-
cap. 20 : Ilia vero circa corpus occupatio des, id est, circuli. Durandus in Ration. sis, Eccles. S. Luciani Bellovacensis,
quid est, nisi a Deo qusedam Absentatio, Exedra est Absida, sive wlta. ^Ifricus atque Nannetensis, olim S. Pauli, plures
et Absentatio quid, nisi peregrinatio ?] in Gloss. Saxon. Absida, s i n e p e a l t habere Absides dicuntur, quod tria
Aliud sonat in Gloss. Lat. Graec. Absen- c l e o f a vel portic, id est, rotunda aediflcii tptiusin crucis modum exstructi
tatio, aTOxrcrjtojffic. [** Cod. Sangerm. concameratio, vel porticus. Gloss. Gr. extrema in arcum desinant. Vita Sancti
a,im<rrffiiais. Vulcanius legendum censet Lat. «4"?, forfex, arcus, fornix. Isidorus Hermelandi inter Acta SS. Benedict,
otTcb ffT^eo?. Vide Desid. Herald, lib. 1. lib. 14. cap. 18 : Utrum Absidam an torn. 1. saec. 3. pag. 398: Sancta ejus
Adv. cap. 1.] In aliis Gloss. MSS.additur Absidem dicere debeamus, hoc verbi genus membra in Basilica S. Apostoli Pauli
OCTCO crtofiato?. Vide Gloss, med. Graecit. ambiguum quidam Doctorum existimant. juxta oratorium S. Vandregesili in Absida
in <7TY)9o;. [Vulcanius et ex eo Laurentius S. Hieronymuslib.2. in Epist. ad Ephes.: meridiana sepultures debito cum honore
in Amalthea : Absentatio, Recitatio facto, In summo cceZi fornice, et ut ipso verbo tradiderunt. Vita B. Hermanni Josephi,
absente libra.'] utar, Abside. Senator, lib. 8. Epist. 33 : April, torn. 1. pag. 694. B : Cum in una
J ABSENTEK, In absentia, in Trans- Hie erumpit aquarum perspicua et dulcis Abside Monasterii orationibus esset ac
latione S. Guthlaci, Aprilis torn. 2. ubertas, ubi in modum naturalis antri meditationibus occupatus, etc.
pag. 60. Absidis fabricata concavitas,sicperspicuos 13. ABSIDA, Interdum pro Episcopal!
 ABS ABS ABS 33
sede, quod in medio Ab&idss collocari ;fc 3. ABSILIRE. [Assuescere. DIEF.] non dirigat ei sine consilio et Absolvi-
soleret, ut in Ecclesiis in quibus Chorus 1 ABSINTHIUM. Vide Absynthicum. mento de supra dicto Comite Raymundo.
retro altare est. S. Augustinus ad ^c. ABSIS. [Divisio, coupure. DIEF.] 11. ABSOLUTE, Absque praevia saluta-
Albium : Dicebam ego quibus poteram * ABSISTERE. Vide infra Abstitere. tione, cantu, benedictione aut invita-
qui nos in Apsidem honoratiores et gra- ABSITANUM [vel ABSIDANUM] eioo? tione. Vox offlcii Ecclesiastic!. MS.
viores ascenderant. Et Epist. 203. ad XpvffoO, in Gloss. Gr.f Lat. [Forte legen- Codex Rituum Ecclesiae Beatae Mariae
Max. : In futuro Christi judicio nee dumAurichalcum.][^" Legendum potius Deauratae, et in aliis Ritualibus Libris
Absidas gradates nee cathedrss velatas. Obridium. Vide infra Obryzum et Salma- frequenter : Dicuntur Absolute et sine
4. ABSIDA, Feretrum in quo reliquiae sium de Homonymis Hyles latricse pag. oratione nee ante nee post... post tractum
Sanctorum continentur, sic forte appel- 218, E, 6.] dicitur oratio scilicet, Deus a quo... et
latum, quod in absidem seu cameram T ABSITAS. Vide Absus. Judas, etc...que dicitur Absolute et sine
desuper convolvatur. Gesta Consulum t ABSITITIUM, ABSITUM se facere. salutatione et cum flectamus.
Andegavensium cap. 3. n. 26. ubi de Vide in Absens. f 2. ABSOLUTE ORDINARI. Dicitur de
Relatione corporis S. Martini : Absida 1 ABSJURARE, ABSJURATio. Vide in Clericis qui ad sacros Ordines promo-
siquidem quam deferebant, erat fusilis ex Abjurare. ventur absque Titulo seu Ecclesia cui
auro et argento, quod dicitur electrum, 1 ABSLATATA, Navis pyratica, in Ono- mancipentur, et de cujus redditibus
spissitudine duorum digitorum, actorem- mastico. Vide Abstlata. vivant. Concilium Londinense ann. 1125:
que opens B. Perpetuum insculptor desi- ABSO. Vide Abaso. Nullus in Presbiterum, nullus in Diaco-
gnarat, suffragio litterarum, etc. [Vide ABSOLERE, ab usu recedere. Papias. num, nisi ad certum titulum ordinetur.
S. Paulini epistolam. 32. edit. 1685. pag. [^ Assuescere. DIEF.] Qui vero Absolute fuerit ordinatus, sumta
206. et not. 149. pag. 64. ubi praeter cetera 1. ABSOLVERE, Liberum dimittere. careat dignitate. Vide Titulus.
docetur Absidam ut plurimum sumi pro Lex Wisigoth. lib. 9. tit. 1. § 2 : Si quis 1. ABSOLUTIO, Indulgentia, a peccatis
concha altaris, vel ipsa sacra mensa alienum servum in fuga lapsum, ferro remissio. Ordericus Vitalis lib. 5: Et
seu altari; v. g. cum dicuntur in Absidis vinctum, aut in quocumque ligamine generali Edicto festivam stationem ad
repositse Sanctorum reliquiae quas sub constitutum Absolvent. Eugippius in S. sancti Pontiftcis corpus... fieri decrevit,
altaribus, etintra altaria recondi solitas Severino : Captivos gratanler Absolveret. ad quam Parochianos psene omnes monitis
notum est. Videsis et D. Cangii lib. 3. Vide Ughellum torn. 7. pag. 977. [«Cod. et Absolutionibus atque benedictionibus
Constantinop. Christ.p. 45.et46.][*»!Vide 4778 : Absolvit, liberal; non moratur; invitavit.
Salmasium ad Solinum cap. 55. p. 852.] missum facit.] * Nostris, eadem notione, Absolution,
5. ABSIDA, in Glossis MSS. est latior 2. ABSOLVERE, Interdum mittere, re- pro Indulgence, ut legitur apud Mons-
pars sedis. mittere in patriam, domum. Anastas. in trel. vol. 3. ad ann. 1449. fol. 25. v°: Et
| 6. ABSIDA, ABSIDIA, ABSIS, Sacra Hist. Eccl. : Hunc nos baptizantes, ad adonc (la belle Apnes) requist son confes-
umbella quae aut supra SS. Sacramen- propriam Absolvimus regionem. Ubi The- seur qu'il la voulsist absoudre de peine et
tum aut supra SS. Corpora erigitur, opbanes in Cod. Vatic, habet aue(7T£!>,a(jiEv, de coulpe, par vertu d'une Absolution,
Gall. Baldachin. In omnibus fere sacellis in Regio aircMaafiev. Agobardusde Bapt. laquelle estoit a Loches, comme elle disoil;
S. Dionysii super Sanctorum reliquias Judaeor.: Post paululum fecistis ut ingre- ce que le confesseur d sa relation feit.
Absides lapideas opere Gothico extructas derer, sed nihil audivi, nisi Absolutionem * Antiquiorem Orderico Vitali hujus-
videre etiamnum licet. Glossulae ex- discedendi. Id est, licentiam, facultatem modi Absolutionis seu indulgentiae for-
cerptae e Codice MS. Cluniacensi torn. 2. discedendi. [** Hac significatione vox mulam, utpote dignam notatu, hie
pag. 23. operum posthum. D. Mabillonii: frequens apud Plautum. Ammianus lib. describe ex Archivis S. Victor. Massil. :
Absisest freda, operculum ligneum, quod 17. cap. 8 : Legates muneratos absolvit.] Absolutio quam dom. Deodatus episcopus
retro altare sit supra corpora sanctorum. 3. ABSOLVERE, Donare, dimittere, (Tolonensis, qui circa medium XI. saeculi
ABSIDIA, Eadem notione. Gesta Dago- contradere, in possessionem mittere. floruit) cum universis clericis suis fecit
berti I. Reg. Franc, cap. 17: Foris quo- Tabularium Conchense in Ruthenis, in hoc loco (Petrafoci) tarn viris quam
que desuper Absidiam mam, infra quam cap. 91 : Eustorgius de Macennago di- mulieribus, de omnibus peccatis suis, tarn
veneranda Martyrum corpora tumula- misit et Absolvit Sancto savaltori de de majoribus quam de minoribus. unde
verat,... ex argento purissimo mirifice Conchas... Ecclesiam de S. Mameto, etc. po&nitentiam egerunt rel agere cupiunt;
cooperuit. Tabularium Abb. Belliloci in Lemo- de minoribus unam medietatem, de majo-
1 7. ABSIDA, Orbita, circulus rotas. yicib.: Facta gurpitio ista vel Absolutio ribus dimittimus, qui in tres dies est
Quod autem sic dicatur, inquit Spel- in mense Junii, etc. Et ante : Si... aliqua unum ; (sic) et qui in duobus dimittimus
mannus, fieri videtur non ab a^t?, a^'Soc, persona contra gurpitionem vel Absolu- unum extraordinarium et ad eventum,
fornix, sed ab a^tc, ctyew?, tactus, ab tionem illam calumniam generare prx- ad eos qui ibidem fideliter venerint vel
KTCTW tango, quia pars ilia rotae quae sumpserit. Ibid.: Quamobrem owinia Absol- vigilaverint, aut de possessione sua valen-
orbitam describit, terram tangit. Adde vimus Deo sanctoque Petrp Bellilocensi in tem unum denarium, per unumquemque
quod hac eadem notione apud Geome- manu Domini Abbatis. Vide Miracula S. annum, in adjutorio dederint. Hue etiam
tras Tanyens Linea appelletur, quae Ludgeri Episc. Miming, n. 39. revocanda est, (nequaquam enim ad
circulum in puncto tangit, nee secat 4. ABSOLVERE DEFUNGTOS, est Dicere absolutionem sacramentalem, cujus for-
ilium. [Vide omnino Forcellini Lex. in Collectam mortuorum, Absolve, Doming, mulam non licet immutare pro libitu,
voce Absis.] animas fidelium defunctorum. Odo Epis- pertinere potest,) indulgentia, quam
ABSIDATUS, Concameratus, in absidis copus Parisiensis in Praeceptis synod a- Eugenius IV. PP. iis concedebat, qui ad
seu arcus formam tectus. Gloss. Lat. libus | 7 : Sacerdoles audito Parochia- redimendum ex Sarracenis Joannem
Gr. Arcutus, folwrbc, iTuxay/TK)?. a4"SwTo?. norum suorum obitu, statim Absolvant eos regem Jerosolymitanum facultates suas
Porticus absidata, apud P. Victorem in cum Psalmis pro defunctis, et Collecla. insumebant. Hsec vero talis est: Ego te
Descr. Romas, reg. 4. Senator lib. 4. Statuta Ordinis de Sempringham p. 781: absolvo ab omnibus pcsnis in purgatorio
Epist. 51 : Caveas illas saxis pendentibus Patres et matres, fratres et sorores et tibi debitis,... et restituo te illi puritati
Absidatas, ita juncturis absconditis in consanguinei defuncti Fratrum nostri seu innocentise in qua eras, quando fuisli
formas pulcherrimas convenisse, ut cryp- Ordinis in annuo Capitulo in Conventu b'aplisatus. Vide infra in Fraternitas 5 et
tas magis excelsi montis crederes, quam nominativo debent Absolvi. etc. Vita S. Indulgentia.
aliquid fabricatum esse judicares. Gilberti Institutorisejusdem Ord.: Reci- * Sed et mortui ab excommunicatione
ABSIDIGULA, apud Joannem Diac. lib. tatis Sanctorum passionibus, et Absolutis absolvebantur ; quod, schedula absolu-
4. Vitae S. Gregorii M. PP. cap. 84. defunctis. Adde lib. Usuum Ord. Cisterc. tionis eorum pectori superposita, fiebat,
* ABSIDILE, LIUM. [Ut ABSCIDI- cap. 30. 99. uti docet Andreas Floriac. Ms. lib. 3.
LIUM. DiEF.l j 5. ABSOLVERE AD GAUTELAM. V. in- Mirac. S. Bened. :-Post aliquot dies repe-
T ABSIDITAS. Vide Absus. ritur a diabolo suffocatus. Exinde monas-
ABSIGNARE, aTioa^pay^eiv, in Gloss.Lat. fra Absolutio ad cautelam. terii S. Petri Apostolorum principis, quod
Gr. Resignare, desigillare. Decacheter. « 6. ABSOLVERE, Permittere, dimittere, dicitur Inder. sepultures mandatur; atque
* ABSILERE. [Ut ABSILIRE 2. DIEF.] Gall. Abandonner. Acta Mss. Inquisit. pervasorem ecclesiasticarum rerum terra
* 1. ABSILIRE, Divider e, Departir, in Carcasson. ann. 1308. fol. 41. r°: Ermen- non ferens a se exponit, a se ejicit
Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. gardis concesserat, quod Guillelmus Ys- Mane itaque facto ita repertus, iterum
* 2. ABSILIRE, Descendere. Glossar. saura, vir suus, hssreticaretur. et ipsum quantocius sepultures traditur ; sed denuo
vet. ex Cod. reg. 7646 : Absiliunt, descen- Guillelmum Absolvit ipsis h&reticis. bis terque miraculum geminatur... Unde
dant. [«* Cod. 4778 : Absiliunt, discedunt. j ABSOLVIMENTUM, Licentia. facultas ad id ventutn est, quo Benedicti res injuste
Stacius, Absiliunt nubes et fulgure claro aliquid faciendi. Synodus Caesaraugus- pervasee, condigna satisfactione relaxen-
astra patent. Locus est in Thebaide, lib. tana anno 1058. torn. 3. Collect. Concil. tur, Floriacum mittatur; a fratribus
10. vers. 374.] Hispan. pag. 220 : Nee per ullum nuncium indulgentia, absolutionis misern impertia-
 ABS ABS
tur; quo facto atque eadem relaxatione prssjudicio per dictum Archiepiscopum vel tiabat, in Concilio Burdegalensi ann.
in scedula admota pectori mortui super- ejus Officialem habentem super his potes- 1262. cap. 1.
posita, non eum tellus pepulit ultra. Vide tatem Absolverentur ad cautelam, etc. 1 ABSOLUTORIUM, Acceptilatio, Apo-
in Imblocatus. ABSOLUTIONIS DIES, apud Baldricum cha, Gall. Quittance. Synodales Consti-
1 2. ABSOLUTIO, Dispensatio, dimissio, Noviom. lib. 3. cap. 74. in Vita Lietberti tut. ad calcem Lib. de Officiis Joan.
libertas, permissio. S. Bernard. Epist. Episc. Camerac. cap. 54; apud Silves- Abrinc. pag. 4: Obligatoria et quittaioria
313. n. 3. Edit. ann. 1690 : Et credo, ni trum Giraldum in Itinerar. Camb. lib. 2. instrumenta.. . passare faciunt fraudu-
fallor, quod Absolutio quqe. facta est, cap. 11. vulgo le Jeudy Absolu, feria lenter ut Absolutoria $ua fallaciter extor-
potest interim impediri, etc. Loquitur de nempe quinta ante Pascha, qua Poeni- quere possint et valeant. [** Vide Abso-
facultate discedendi ex uno Monasterio tentes absolvi solebant. Joannes Epis- lutio 3.1
duobus Monachis concessa. cop. Abrincensis de Offic. Eccles. pag. jl. ABSOLUTUS, desperatus.Gall.Deses-
1 3. ABSOLUTIO, Apocha, acceptilatio, 41: Ipso die hora sexto, populus ad Eccle- pere. Dicitur de aegro cujus morbus deplo-
Gall. Quittance, decharge. Diploma Casi- siam conveniat: si Episcopus fuerit, con- ratur. Vita B. Columbse Reatinae torn. 5.
miri Poloniae Regis ann. 1356: Litteras vocatio posnitentium et Absolutio, chris- Maii. pag. 392. ® C: De quadam scala pro-
quittantias pabimus, et Absolutiones sub matis et olei consecratio, juxta Episcopa- ruerat; ac fractocapiteac discoopertocere-
forma debita. lem ritum ordinetur; ubi vero defuerit, bro, invadente febre, multiplicatisque va~
•\ 4. ABSOLUTIO, in Ecclesiastic! Officii imprimis teim Clerus, quam populus pros- riolis, Absolutus erat judicio medicorum.
Rubricis est deprecatio brevis quae dici- trati in terra cum lacrymis et gemitu ® 2. ABSOLUTUS. Persolutus, Asoul,
tur finitis psalmis cujuslibet Nocturni, Absolutionem criminum a majori Sacer- nostris olim. Lit. ann. 1297. in Lib, rub.
qua solebat qlim terminari Offlcium dote accipiant. Gillebertus Episcopus Cam. Comput. Paris- fol. 55. r°.. col. 2:
nocturnum uniuscuj usque Vigilise; Ab- Lunicensis de Usu Ecclesiast.: Absolvit Desquelz douze vinz et dis livres de Pare-
solutio enim terminum et finem denotat, Prsesul populum de venialibus in Capite siz il se tiennent Asouls et apaie. Assosse
inquit Macer in Hierolexico. Vide Hof- jejunii; de criminalibus in Ccena Domini. vero, pro Absolutus, liber, immunis,
mannum. Vide observata a Menardo ad librum Gall. Decharge, exempt, in Ch. ann. 1273.
15. ABSOLUTIO, Oollecta, seu oratio Sacramentorum Gregorii pag. 231. et in Suppl. ad Mirseum p. 606. col. 1: Et
pro mortuis, ilia praesertim quae incipit, seqq. ubi de absolutionis formulis. Adde raportant celi disme en le main le sei-
Absolve Domine. etc. Item quaevis alias V. 01. Steph. Baluzium ad Reginonem gneur de Commines, de cui je le tenoie
orationes pro defunctis, ac etiam preces, pag. 654. et quae observamus infra in en fief, . . . il le converti en iritage et me
thurificationes, aspersiones, quae circa voce Reconciliare. te rendu Assosse et desherhie de tout ser-
corpora defunctorum fiunt. MS. Consue- * ABSOLUTUS DIES Jovis, vulgo le -vice de fief. Absoluta pecunia, Praasens,
tadinum S. Augustini Lemovic. fol. 18: Jeudi absolu, feria nempe quinta hebdo- Gall. Argent comptant. Charta ann. 1238.
Quando pro aliquo Abbate vel Abbatissa madis sanctae. Bened. abbas Petroburg. apud Joan. Nicol. ab Hontheim torn. 1.
defertur rotulus, si Conventus est in claus- de vita et gestis Henrici II. edit. Hearn. Hist. Trevir. pag. 724. col. 1: Bona quss-
tro... Cantor debet scribere in eo Absolu- torn. 1. pag. 200. ad ann. 1177 : Quod cum dam, qux mea Absoluta pecunia compa-
tionem vel orationem consuetam, etc. Ha- regi nuntiatum esset, in crastino summo ravi.
betur hujusmodi Rotulus in Monast. mane diei Jovis Absoluti venit Cantua- »8. ABSOLUTUS. Solutus et liber, li-
Solemniacensi prope Lemovicum pro riam. ber Fidelis, Vasallus uni addietus. Dipl.
Hugone Abbate defuncto anno 1240. in ABSOLUTIONEM PAGEBE, Jubere, jus- ann. 1250. in Sande Comm, ad Gelriae
quo Absolutio a Cantore scripta his ver- sionem dare, vel potius: facultatem ae Cpnsuet. Feud. Tract. 1. tit. 1. n. 25.: De
bis legitur: Titulus Conventus vel Eccl. licentiam dare aliquid faciendi. Charta dicto castro sive domo ero homo suus abso-
N. Anima Domini Hugonis Solemniac. Dagoberti Archiepiscopi Bituricensis lutus quod vulgo Ledigh-man nuncupatur.
Abbatis et omnium fidelium defunctorum aim. 990 : In ipsius (Episcopi defuncti) Schannat. Hist. Episc. Worm. torn. 1.
per misericordiam Dei requiescant in locojubeo etAbsolutionemfacio ad Coepis- pag. 244: Hartradus deMerenberg partem
pace. Oravimus pro vestris, orate pro nos- copos nostros eligere et benedicere Gaus- eastri in Merenberg... beato Petro tradi*
tris, etc. Vide supra Absolvere defunctos. bertum Sacerdotem, etc.Infra: Nos(Epis- ait, ratione cujus vasallum se fecit Wor-
Vide etiam Rotulus. Forma porro et ri- copi) una cum auctoritate et Absolutione mat. Ecclesise Absolutum, quod vulgo dici-
tus Absolutionis habetur in Caeremonia- Domini Archiepiscopi nostri.... recepimus tur Ledigh-mann. Vide Solutus et Ligius.
rum Codice MS. Monasterii B. M. Deau- in nostro Episcopali numero atque Colle- Vide Haltaus. Gloss. Germ. v. Ledigh-
ratae Tholos.: Fit circuitus per cimiterium gia proclamatum Gausbertum, etc. mann. ADEL.
a Priore vel ab Domaderio, abstergencto ab *[ ABSOLUTIONES RELAXATORI.E. Sic * ABSOMAGARUS. [« Panis in vapore
aqua benedicta, et post finito responsorio vocantur concessae excommunicatis Ab- prodii pisarum vel piscium maditatus.»
cum versibus Absolvuntur mortui ab illo solutiones ad tempus. Statuta Synodalia DIEP.]
qui fecit officium. Idem occurrit in Ins- Ecclesise ^Eduensis apud Martenium * ABSONANTIA. [Quod est discors, ab-
trum. ann. 1397. apud Marten, torn. 1. torn. 4. Anecd. col. 511. B: Item quia surduna. dissonum. DIEP.]
Anecd. col. 1630. nonnuli Curati dum recipiunt Absolutio- j)e ABSONARE. [Dissonum quiddam
^ 6. ABSOLUTIO CAPITULI, Brevis Lec- nes relaxatorias seu 'relaxamenta usque canere. DIEP.]
tio ex Scriptura Sacra, quae quotidie ad tempus, tenent, ut dicitur, partes ex- ABSONIARE. Sacramentum fldelitatis
post Primam dici so-let, et quse primum communicatas per Absolutionem, etc . . . Anglosaxonicum laudatum a Somnero :
in Monasteriis finito Capitulo antequam prsecipitur ut de csetero dum tales recepe- In illo, Deo, pro quo sanctum hoc sane-?
Fratres exirent ad opera et benedictio- rint Litteras. in registris suis registrent tificatum est, volo esse nunc domino
nem a Superiore acciperent, decanta- per hunc modum, videlicet, Relaxatus est meo N. fidelis et credibilis, et amare quod
batur. talis. etAbsolutus hinc usque ad tale tem- amat, et Absoniare quod Absoniet, per
| 7. ABSOLUTIO AD CAUTELAM, Gall. pus et non ultra, etc. Dei rectum et seculicompetentiam. Saxo-
Absolution a Cautele. Dicitur de absolu- IN ABSOLUTO, Voces Agrimensoribus, nicum habet, e a l a s c u n i a n ' & e t
tione quae majoris securitatis causa ali- proprise, apud quos agri in absoluto rema- he a s c u n h a p , etc. est autem
cui judicis sententia excommunicato et nere ac teneri dicuntur, qui sine lege et a s c u n i a n, devitare, fugere, detestari.
appellanti conceditur ; dummodo fe- finitione sunt, id est, finibus ac limitibus * ABSONUS, sine sono. homo. Glossar.
rendo demum judicio se pariturum pro- non terminantur, apud Frontinum et vet. ex Cod. reg. 7641. [*» Cod. 4778: Ab-
mittat prsestito Sacramento. Absolutio- Aggenum. [Hsec autem sunt loca, inquit sonof absurdo; prsRpropero; inutili sono~]
nis ad Cautelam nulla mentio ante iste, quas in soluto dicuntur quse aut in * ABSORBERE, Praetermittere, nullam
Gelestinum Papam qui anno 1195. ad saxosis et sterilibus locis sunt. aut in palu- rei alicujus rationem habere, Gall. N'a-
Episcopum Lincoln, scribens, quosdam dibus, ubi nulla potuit exerceri cultura. voir nul egard. Lit. ann. 1408. torn. 9.
absolvi permittit ad majorem Cautelam. Hinc forsan facta vox Absus quod abbre- Ordinat. reg. Franc, pag. 355: Arrestum
Cone. Terracon. ann. 1591. torn. 4. Col- viate Absus scriberetur pro Absolutus. etprivilegia supradicla, ac alia per dictum
lect. Cone. Hispan. pag. 589 : Absolutio Vide Absus.'] dominum genitorem nostrum in hac parte
ad cautelam prohibetur concedi invasori- 1. ABSOLUTORY LITEB^ Quae re con- edita, de quibus nobis licuit, Absorbendo,
bus excommunicatis, et de facto concessa fecta, Missis ac Legatis dantur, cum etc. Asorbir, ad nihilum redigere, in Lit.
non valere declaratur. Charta absolutio- domum remittuntur. Hugo Flaviniac, ann. 1401. torn. 8. earumd. Ordinat. pag.
nis ab Officiali Rhotomag. concessse in Chron. pag. 254 : Ut reversis Missis 490: Qui (le fait de la marchandise) par
asservata in Monasterio B. M. de Bono suis cum litteris Absolutoriis, ibi quoque a les inconveniens des susdiz, I'en y dit
nuntio : Contra quos dictus Rev. Pater suffraganeis et dicecesi sua viaticum acci- grandement estre adommagie et Asorby.
aut ejus Officialis ad suspensionem vel peret. Unde Assorbir les yeux, proOculos extin-
excommunicationem processerat a senten- 2. ABSOLUTORY LITTERS, Quibus guere, excaecare, apud Philip. Mouskes :.
tia hujusmodi pendente dicto processu et Pontifex excommunicatum, ab excom- Pour QOU quo li sire li fist
sine ejus ac procurationum prsedictarum municatione a se absolutum esse denun- Les deux ious Asorbir el clef;
 ABS ABS ABS 35
*ABSORSIT? Forasejecit, exturbavit, T 1. ABSTERGERE, pro Aspergere. Oc- nentia facto, fuerit in civitate, comitatu
exposuit, exegit vel ejecit. Glossar. vetus currit in codice MS. Creremoniarum vel districtu FlorentisB, et infra quatuor
ex God. reg. 7646. Vide supra Aboso. aionasterii B. M. Deauratae Tholos. : Fit menses, si alibi Abstinuerit vel repudiave-
* ABSORTUS, ibid. Absorta est, restricta circuitus per cimiterium a Priore vel ab rit. notificari debeat publice. Vox nota
[«? Cod. 4778: restincta] est, consenuit vel Domadeno Abstergendo ab aqua bene- Jurisconsultis. Abstinere proprie dicun-
elanguit. Absorptus, Numer. 11. 2. et 1. dicta ; et post, finito responsorio cum ver- tur sui vel necessarii, hasredes ; ut extra-
Cor. 15. 54. [*» Cod. 4778 : Absorta, devo- sibus absolvuntur mortui ab illo qui fecit nei repudiare, inquit Brissonius, lib. 1.
rata, glutita, deleta, abolita.] Offtcium. Hoc facto quilibet neguossiat ad de verb, significat.
* ABSORTUS. [Id est indignus. DIEF.] libitum. 1. ABSTINERE, Activa signiflcatione
ABSPES. Sine spe aTcsXTtiSwv. Occurritin 2. * ABSTERGERE, Aribo episc. Frising. usurpavit Marcellus Empiricus, cap. 29:
Vita S. Onuphrii cap. 10 : Abspes etiam in vita S. Corbiniani torn. 3. Sept. pag. Gallinam per totum diem a cibo Abstineto.
multoties vitse. 282. col . 1 : Tune vir Dei crebris advenien- Caelius Aurelianus Siccensis lib. 5.
-.] ABSPORTARE, pro Asportare vel abi- tium colloquiis occupabatur , . . . . quod Chron. cap. 10 : Erit a cibo Abstinendus
gere ; si de pecoribus agitur. Gall. Em- magnis fietibus atque lamentis se Abster- segrotus. Ita etiam non semel Plautus.
porter, Emmener. Charta Philippi Aug. gere nitebatur. Ubi delendum forte prp- [«« Vide Forcell. Lex Mart. Lib. 9. ep.
ann. 1194 : Si quis a civitate fugent, et nomen Se ; adeo ut sensus sit, quod in 86 :
cat alia cujuspiam Burgensium Absporta- his colloquiis peccasse autumabat, fleti- Non se, convivas Abstinet ille suos].
verit. et bcabini hoc cognoscant, redire bus abstergere nitebatur : nisi cum Ha-
non poterit nisi per craantum creditorum. giographis pronomini Se prseponas a et [Janssonius in Auctario ad Glossas
1. ABSQUE, Praeterquam. Aurel. Victor interpreteris, Repellere conabatur. Isid. Abstinet, observatJ]
Schotti in Augusto : Felix adeo, Absque ABSTERIUM. Vide Asceterium. ABSTINERE aliquem communications,
liberis, tamen simulque conjugio. In Cali- ABSTERNBRE. Abjicere, repellere, in communione , idem est ac Excommuni-
gula : Immaturo Absque Octaviani inte- Glossis Isid. [Papisa Synonima sunt , care. Caldonius in Epistola, quse est 39.
ritu. In Hadrianp: Apud Bajas tabeinte- Absternere, Abdicare , propulsare, res- inter Epistolas Cypriani : Abstinuimus
riit anno Imperil Absque mense vicesimo puere. ] [** Vide Abscernere. Cod. reg. communication Fehcissimum. Mox : Abs-
secundo. Utitur etiam non semel Ammia- 4778: Absterrat, abicit, repellit. propulsat, tinuimus Sophroniam. Avitus Vienn.
nus, ut et alter Victor in Vitell. Vespas. etc.] Epist. 14 : Proinde qua sit Abstinendus
et Theod. ^ ABSTERRERE. [Penitus terrere. conditione, prascipite. Usurpatur passim
2. * ABSQUE EO QUOD, Quamvis non. T\TTj1Tjl ~| in Concilio Eliberitano, Toletanol. c.4.
Formulae Massil. ex Cod. reg. 7657. fol. ABSTERSORIUM. [Pannus linteus quo 13.15. Vasensi I. c. 7. apud S. Hilarium
27. v°: Dictum, talem pignorari fecit per utitur sacerdqs dum Missam celebrat ad in Fragm. pag. 27. et Commodianum
talem nuntium dictee curias , usque ad extergendos sibi digitospostattrectatam instruct. 61. etc.
cantitatem unius floreni, pro corratagio sanctam hostiam. Gall. Purificatoire. In ABSTINENTIA, Eodem sensu apud Ful-
suo prssdicto, Absque eo quod dictum offi- hoc differt Abstersorium a manutergio, bertum Carnot. Epist. 83 de Presbytero
cium juraverit, aut alias fidejusserit in quod isto dumtaxat utantur cum res lapso : Ab Officio removendus est, et tan-
dicta curia, seu licentiam habuerit ab divinas nondum attigere.] Visitatio diu Abstinentia castigandus est, quousque
officialibus suis. Sit inpcena in dicta prse- Thesaurariae S. Paul! Londinensis ann. relicto vttio, et per Dei gratiam superato,
comsatione contenta. Supra : Licet ipse 1295 : Duo Abstersoria de panno lineo , revocari videatur idoneus.
delatus non sit corraterius. cum extremitatibus cordatis de serico, ad ABSTENTUS , Excommunicatus, apud
T ABSRADICARE, Avellere, eradicare, extergendum digitos post Perfusionem eundem Cyprianum Epist. 38 et 55. -et
Gall. Deraciner, arracher. Charta Guido- in majori altari. Alibi : Item duse tuallss lib. de Lapsis. In Concil. Tolet. I. can.
nis Comitis Flandr. ann. 1237. in Tabu- abstersoriae—item 1 Abstersorium tuallum 46. apud Guibertum lib. 3. de Vita sua
lar. S. Barthol. Bethuniensis: Item debet — item 1 tualla Abstersoria. cap. 5. etc.
habere omnes emendas, redituum forisce- ABSTIMUS. [Sobrius, ABSTEMIUS. S5S" ABSTENTUS , Macro in Hierolex.
latorum, metarum Absradicatarum sive "
intelligendus videtur de suspenso ab
remutatarum absque mesleia. * ABSTINANCIA. [Obstinatio. DIEF.] Ecclesiasticis functionibus ; quo sensu
ABSTANTIA. [Intervallum, distantia. 1 ABSTINATIO, Forte pro Obstinatio. Abstinere usurpari contendunt non se-
Gallice Eloignement, distance.] Hac voce Descriptio redituum, censuum, etc. do- mel apud eumdem Cypr. atque etiam in
utitur Vitruvius lib. 9. cap. 4 : Quod minii de Eska, ex Archive Ecclesiae S. Regulis Patrum cap. 5. | 2.
aiunt solem, cum longius absit Abstantia Audomari : Nee possunt aliqui.... de ter- ^ ABSTENTUS, etiamdiciturapud Juris-
quadam. A verbo dbsto, quod usurpat ritorio fructus removere , cariare, seu peritos, at Latine magis, Pupillus qui
Horatius de Arte Poetica, v. 361 : decimare ..... in absentia decimarii , tutoris auctoritate ab adeunda hseredi-
Ut pietura poesis erit, quse si propius stes
alioquin si eorum Abstinatio posset evi- tate revocatus est, ex eo nempe quod
Te capict inagis, et quaedam, si longius Abstes. denter comprobari. . . . deberent ex hoc nimis ilia sit in sere alieno. [** Dig. lib.
puniri. 4. tit. 4. fr. 7. § 10 ; lib. 26. tit. 8. fr. 21 ;
%. ABSTARE. [Abesse. DIEF.] * Melius ut videtur, pro Legis, edicti, lib. 2. tit. 11. fr. 15; lit). 36. tit. 4. fr. 114.]
>je ABSTEMIS. [Aquae potator. DIEF.] etc. violatio. Gall. Contravention. Vide ABSTINENTES, iidem yidentur qui(7o»-
} ABSTEMIUS, Non modo qui a vino, Glossar. in hac voce. tinentes, vel qui jejunia observant et
sed etiam qui a carnibus abstinet : quo ABSTINAX, Abstinens. Fragmentum ab escis abstinent. S. Cyprianus, seu
sensu dixit Plinius [** Aul. Gellius lib. Petronii, cap. 42 : Et quid si Abstinax auctor de Singularitate Clericor. : Quid
13. cap. 30.] prandium Abstemium. Vita non fuisset ? quinque dies aquam in os per hypocrisin, vult ab hominibus Absti-
B.Geraldi Auriliac. lib. 2. dequo Annal. suum non conjecit, non micam panis ; nens did et in secreto carnibus et ebrietate
Bened. torn. 3. pag. 462: Geraldus quern- tamen abiit. [** Symmach.Lib. l.ep. 47.] distendi f Vita S. Tilonis Mon. n. 22 :
dam Monachum, nomine Aribertum duce- 1 1. ABSTINENTIA, Ab armis cessatio, Quis tantorum Monachorum cuneos aspi-
bat secum, magnae abstinentise virum. Gall. Suspension d'armes. Olim Absti- ciens, quis virile agmen concordiae cer-
Factum est aliquando ut deesset pulmen- nence, souffrance. Rymer. torn. 2. pag. nens non obstupescat, in quo nullus no-
tarium quo Abstemius ille cum pane ves- 800 : Prorogandi sufferentiam seu .Absti- cens, nulla detractionis susurratio, sed
veretur.... Cum forte reperit pisciculum nentiam inter nos ex parte una, etc. Ibi- similitudo Abstinentium, et certamen offi-
in littore expositum et palpitantem qui dem Gallice : Avows accorde et accordons ciorum ? Vita S. Praefecti Mart, posterior
ipso vidente de aqua exsilierat, turn vero que la souffrance , ou I' Abstinence de num. 7 : Dum cum hospitibus Abstinenti-
consedentibus ad mensam comedit ille guerre. . . soit eloignee. bus convivaretur, et pisces omnimodis
Abstemius de pisce parato. * Lit. remiss, ann. 1357. in Reg. 89. anxius non haberet. etc. mox de iisdem :
* ABSTEMUS. [Abstinens a vino. Chartoph. reg. ch. 51 : Deinde cum easdem Cum posnitentibus residens ad mensam
DIEF.] partes Abslinentias sive treugas inter se remansit.
IABSTENIS, vr^d&tos, sobrius. sup- et amicos suos.... habuissent et dedissent ABSTINENTES, Haeretici in Hispania,
plem. Antiquarii. Vide Abstenus. certo tempore, etc. Alias ann. 1408. ex Reg. Gallia et Aquitania, separantes persua-
1 ABSTENTUS. Vide in Abstinere. 162. ch. 362 : Durant les treves ou Absti- sionibus conjugia hominum, et escarum
I ABSTENUS. Sobrius. Janssonii Aucta- nences et souffrances de guerres, etc. Abstinentiam promittentes, etc. Vide Phi-
riumad Glossar. Vide Abstenis. p--Gloss. *2. ABSTINENTIA, Renunciatio,cessio. lastrium de Haeresibus.
God. reg. 4778 : Abstemus, sobrius ; Absti- Gall. Renonciation. Stat. antiq. Florent. * 2. ABSTINERE, Absterrere, detinere.
nens cibo.] lib. 1. cap. 29. ex Cod. reg. 4621. fol. 57. Gall. Retenir. Lit. remiss, ann. 1363. ex
%: ABSTENUUS. [Forsan prave lectum. v° : Reptidiatio vel Abstinentia hsereditatis Reg. 95. Chartoph. reg. ch. 1 : Rf.nricus,
DIEF. pro ABSTEMIUS.] vel successionis alicujus quomodolibet qui magnanimus esse dicitur, ob hoc ,
* ABSTERE, Abjungere. Glossar. vet. delata,adierepudiationis vel Abstinentise malo sine causa motus animo, confestim
ex Cod. reg. 7641: Abstemus, abjungimus, infra menses duos, si repudiatio vel Absti- ipsam uxorem verberare nisus fuit. et se
 contra ipsam fecit Abstmere, verba, enor- ABSTULtTJS , [AMatus. Acta SS. Pe- Flamenchi Militis Lemovicv an
ntia 'contra ipsam proferendo. Glossar. bruarii torn. 1. pag. 209. 0 : Excepto du- Pratis, pascuis, aquis, riperife, ribagii&,
vet;. ex Cod. reg. 7646 : Abstinet, coercet, calu Denteleni qui ab Austrasiisiniquiter terris cultis etincultis, Absis 'et vestitis.
compescit, refr&nat, restringit vel subpri- Abstultus fuerat. Plura.l Vide in Toltus. Charta Caroli III. imp. ex Tabulario
imit, observed. * ABSTJEFACTIO. [Desuetude. DIEF.] Ecclesise Gratianopolitariae: Genoliacum
; ABSTIPULARE ., Diimttere . werpire. 4c ABSUESCERE. [Desuescere. DIEF.] quoque villam cum portu et mercato, ha~
-Charta Conradi II. Imp. ann. 1146. pro * ABSUMMA. Sic lego pro Absma, cum bentem capellam et mansos inter Absos et
Monasterio S. Maximini Trevirensis : nota abbreviationis, in Charta ann. 1341. vestitos triginta tres, cum omnibus ad
Comes per omnia- Archiepiscopo satis fa- ex Reg. 72. Ohartoph. reg. eh. 369. quod ipsam pertinentibus. [Chartapermutatio-
ciens, rejurdvit eifidelitatem, et werpivit si bene est, interpreter Summse collec- nis inter Episcopos Aptensem et Sistari-
ai lift, praes&ntia nastra, et omnium qui tionem, Gall. Total. Vide infra Assum- Censem : Campos, vineas cultas et iitcul-
wffuj&runtf Abbatiam, et omnem Abstipu- mare : Item et quod dictus Gillus commis- tas, seu Absas. Vide Miraei opera Diplom.
l«,mt de ea calumniam, et sic ab Archie- < sarius prsefatusque Johannes Roussel non Edit. 1723. torn. 2. pag. 935. A. B.}
piscopo ablutionem et bene/icium suum invenerant aliquem, qui vellet dare am- f* Quae interpretatio non placet D.
reeepit. plius aliquidin prsedictis vinea etnemore Bouquet torn. 1, Jur. publ. Franc; pag.
--ABSTIRPARE, Ausraden (Exstirpare). et torculari munito venalia expositis, cum 53. ea potissimum de causa^ quod ex
"v*oc. Germ, anni 1477. ADEL. essent quasi in Absumma redacta ultra agris incultis preestatioaliquanon possit
*ABSTTTERE, pro Absistere. Glossar. vet. sexaginta librds, quas idem magister exigi. Rem haud satis atteiite perpendtt
,^x cod. reg. 7646>: Abstiteres-abires : biter e Johannes Amelii obtulerat in eisdem..... vir doctus : praeterquam quod enim
' -&n,im ambulare significat. '[•••"••• Haec etiam Torcular manitum, nemus, vineam cum Absus ager aperte' culto opponitur, in
Placidus ap. Maium pag. 433. et Gloss. : columberio superius confrontata, et quasi locis a Cangio laudatis, eq nomine quo-
.,0od. re§- 4778 : idem : Abstetit longe in Absumma redacta, pretio videlicet dic- que saepius pascuum signiflcatur, unde
\stfit\f\Aastitit, stetit, desinit, restitit.Vide tarum sexaginta librarum,.... supplicavit persolvebatur pensitatio ; sed minor,
Thesaur. Fabri in Sisto. dominis fundalibus dictorum locorum, quam ex agris cultis et seminatis. Lau-
\ ABSTLATA, Navispiratica. J. Lauren- ut de ipsis venditis ipsum emptorem inves- dat ipse etiam Cangius Chartam, qua
tius in Amalthea. Vox orta ab absoleto tiant. Nisi per in Absumma redacta, in- in hanc opinionem inductus est D. Bou-
Abstulo, Aufero. Ablatis enim navibus telligas Inculta, ruinosa, et caduca. quet ; nee idcirco sententiam mutavit,
ataa uti consueverunt. *Vi<leAbslatata. Vide in Absus. , quod ilia terrarum, de quibus sermaest,
ABSTOLCAZ. Vide in Abauthorizare. VABSURATIO, pro Absjuratio. Rei ali- capacitas tantum'indicatur, ut ex his
ABSTOLLERE, Auferre. V. in Toltus. cuj us cessio cum prsestationesacramenti, verbis, ubi possint seminari modii 150.
ABSTRACTS , ' Ejecte vel abjecte, in Gall. Renonciation, cession. Literse Offi- facile colligitur. Rem dirimunt-Glossas
lossar. ve;t. ex cod. reg. 7646. [*> Cod. cialis Ambian. ann. 1243. ex Tabulario Caesar. Heisterbae. in Reg. Pruna. torn.
f"?8 : vel Abducte. ' \ Corbeiensis Monast'. : Noveritis quod nos 1. Hist. Trevir. Joan. Nlc. ab Hontheim
^ABSTRACTIO.-petraQtiO, subreptio. dilectum Clericum nostrum Johannem de pag. 662. col. 2 : Mansi Absi sunt, qui non
Viaco latorem prsesentium ad audiendam, habent cultores.]
, US. [Gall, deces, de- recognitipnem el Absurationem, quam vir Interdum absus agerdicitur nonmodo
jEF.l i nobilis Robertus Dominus de Bova miles vacans, sed et prorsus incultus ac pas-
,<• ~^SffeAiCrUS, Sispan. Abstraao, A* et Domina Helvydis uxor ejus coram ipso turae idoneus. Charta Herivel Episcopi
"scri'ptoribus"1 asceticis dicitur ille, qui, facer e vvluerint, etc. Eduensis in Tabulario ejusdeih Eccle-
a, animi sensus raptus-est. Bareleta * ABSURDESCERE , , Exsurdare, aures sise : Mansos duos penitus Absos' et omni
, in.festo $• Thorn. Aquinntj,.: Eteva- praegravare, Gall. Assourdir. Lit. remiss. cultura destitutes, pascuis sotojaraodo
r s&pe a terra. Cum esset semel' ad ann. 1381. ex Reg. 119. Ohartoph. reg. animalium aptos. Annotatio Araatonis
castrumsororis,in camera fuit Abstractus. ch. 87 : Dictus pastor cum quodani cor- Episcopi : Tradidit in pago Drungoe ter-
,tfjff,de saror ejus ipsufn credidit esse mdr- neto , quod more ceterorum pastorum ritorium quantumcunque possidere visits
\\'fuurh quia se nen movebat, cMt aliquid* gerebat, incepit f>>rtiter clangere, adeo fuit, quod nunc facet Apsum. Occnrrit
'. 'qicebat. quod dicus exponens , qui clangorem porro haec vox in veteribus Chartis, in
,,«,& ABSflRADERE. fAbstinere'. DIEF.] hujusmodi auditt. dubitans verisimiliter Capitulari de villis cap. 67 : in Chron.
£\ 'JABSTRAUDERE, Auferre, furari, vel ne clangor hujusmodi dictamsuam uxorem Besuensi pag-. 548 ; Chron. S. Benigni,
,"' Ab,straheref vel pro Abstrudere ; quod est legrotantem prsegravaret et Absurdes- pag. 870. 421. 423. 454 ; apud Baldricum
,', AbscandVe, operire, dissihiulare, Cone. r * ' lib. 1. Chr. Gamer, cap. 52 ; in Hist.
J^Afivei;ne,nse,. ann. 1095. apud Marten. ABSURPTUS. [Absurdus. DIEF.] Comitum Augustodun. pag. 48 ; apud
vtQm,.4. Aneicfl. coll. 122 : Quicumque istos ABSUS, et APSUS^ Incultus ager, qui Perardum in Burgundicis, pag. 51. et
, seu occiderU, aut domos eorum vulgo in Ohartis--. oppOnitur vestito, hoc alibi passim.
i, aut aliquid inde Abstrauserit vel est, culto. Oharta Oaroli C. a.pud Perar- ABSARE, Absum facere, mettre en fri-
>itsserit, pacem Domini violabit. dum : Terras Apsas [vel Absasj ubi pos- che. Tabul. S. Dionysii de Capeila in
REPARE [E^tirpare, ut ABS- sint seminari modii 150. perperam aptas Dicecesi Bituric. charta 66 et 149 : Noue-
rint' quod Dalmas de Iricione quasdam
. DJEF.) ' editum. Tabular. Eccl. Nivernensis : De
„.; s ^ABSXRIGARE, Ab omtii mora et iin- Curte Patriniaco in villa Cosma mansos calumnias in molendino de Espaleo* tern-
pe,dimento liberare. Est ejaim Trigare; vestitos 2. ..... in Possione [possessionej pore Radulfi Prioris anteeessarls nostri
^1 seu potius Tricare, morari, differre, fm- mansos 3. vestitos, quartus vero Absus. posuerat, pro quibus deslructum, et sicut
plicare, quae a Tricss, unde Gall. Tri- Oharta' Odonis Regis Franc, in eodem dicitur, Absatum fuerat. [Tabularium
Cheur, intrigue^ etc. Diploma Albert! et Tabul. : In Pago Matiscensi in villa Fis- Vosiense fol. 68. v° : Nullo modo Abbas
Ottottjs Aiistrise ducum ann. 1336. torn. ciaco de potestate Si Cyrici niansos 3. aut suus prsepositus vim faciat hominibws
, o. f Eeliq. manuscript., Luflewlg.. pag. vestitos cum terra Apsa ad ipsam potes- per quam terra Abset et fevales suas per-
%J^^ : (Zastrwm Lucemberg a nobili viro tatem in eadem villa aspiciente ..... de dant.J [** Locum integrum vide in Accor-
Alberto fysbrigare tenebimur.... et nihilo* potesl ate mansos tres Apsos. Tabul. Be,lli- damentum 1. Caesar. Prum. ap. Honth.
,' mtyus prssfatus Afyertus de Rauceinstein locense in Lemovid. n. 95. : De terris vero hist. Trev. pag. 673. a : Si autem ijfsi
", a prxmisso captivltatis suss vinculo absolvi Absis, si homo aliquid fecerit, Judex reci- ista et alia jura non fideliter peregerint,
, ,nan> debebit, quousque pr&fatum Castrum piat quod exierit ; et si censum solvere abbas feoda eorum debet Absare id est
^ in Lucemberg Abstrigatum et in prssfati noluerit in Vicariis recipiant, et si red- fronen ; Gallice confisquer au profit du
Regis potestatem sit traditutn. Vide Tri- derenoluerit censum, etc. Charta Ottonis seigneur. Vide Absare 1. 2. 3. suo loco.]
, gays, et A bsbrigare. I. Imp. in Hist. Episcop. Metensium : ABSABIUS, Qui absos et incultos agros
. ^. ABSTRIPARE. [Exstirpare , ut ABS- De qua terra sunt mansall : 5 vestita, scindit ac colit. Constit. Caroli Crassi
.vTlRPARE. DIEF.] alia vero sex manent Absa. Annotatio "de Feudis ann. 890 : Mansionarius 5 soli-
%ABSTRONUM. [Allium. DIEF.] Arnpnis Episc. torn. 2. Antiq. lect. Ca- dos, Absarius 30 denarios, Bunatarius 15
,f, ABSTRtlERE, pro Abslrudere. Tertull. nisii, p. 485. : Tradidit mansos 30. inter suppleant.
lib. 4. adv. Marc. : Negat lucernam Abs- vestitos et Apsos. Charta Caroli Regis ABSEITAS, Terra absa. Charta Caroli
. truendam, sed confirmat super candela- Burgundise ftlii Lotharii Imp. torn. 12. Regis Franc, pro MonasterioS.Andochii
brum proponendam . ut omnibus luceat-. Spicileg. Acheriani : Colonica una veslita, Augustod. apud Labeum lib, 1. Miscel-
?|c ABSTRUSIVUS. [Clausus , circum- et altera Absa, cum vercaria. —In Luciaco lan. : In villa quse vocatur Quintiacus,
^munitus. DIEF.] vercaria una Absa, etc. Charta Adalbe- Abbatiolam S. Germani mansoruty. 20.
, ABSTTJLA, pro Astula, qaod vide. Bre- ronis Fpiscopi Metensis apud Meuris- cum omnibus Abseitatibus et vineis, cunc-
viloq. Abstula. i napta. Unde : sium, pag. 308 : De qua terra sunt mansa tisque ad se pertinentibus. Alia apud
Abstnla vel napta sarmentum, malleolusque, undecim, quinque quidem vestita, alia Sammarthanqs anno 858. ubi de eadem
Quisqiiiliam stipulae possunt ignem revocafe. vero sex manent Absa. Charta Guidonis Abbatia : Nihil enim amplius in eodem
 ABS
prsedio habebant, nisi unam vineam et
terram Abseitatis. [vel Abscitatis, ut legi-
,tur in nova Gall. Christ, torn. 4. Instrum.
col. 52. D.]
. ABSIDITA.S, Eadem notione, in Tabu-
lario S. Florentii Salmuriensis : Alanus
et Egio Britannorum Monarchi tempore
Geraldi Abbatis S. Florentii confirmave-
runt donum ejusdem poteslatis in Absi-
ditatem redactse, vulgo Livriacum,inpago
Redonensi situm, per genitorem eorum
Gaufredum. Charta Rpdmundi Episcopi
Augustpd. in Tabul. ejusdem Ecclesise :
Quss scilicet res sunt silss in Comitatu
Belnensi — mansi scilicet 3 vestiti, et Ab-
siditates 5. pertinentes ad Biliniacum fis-
cum. Charta Aganonis Episc. Carnoten-
sis, apud Sammarthanos : Est qusedam
terra, in Absiditate redacta S. Petri, etc.
ABSITAS. Tabular. Brivatense cap.
366 : Videtur autem ipSa Absitas sita esse
juxta villam quse dicitur, etc. De voca-
bulorum istprum etymo ac notione non
una est Scriptorum sententia. Caesarius
Prumiensis in Glpssario ad vetera ejus-
dem Monasterii diplomata, mansos absos
dictos ait, quod non haberent cultores,
sed dominus eos haberet in sua potestate,
eosque esse quos vulgo Vroynde vocant.
Kilianus observat Vrunte, esse agrum
compascuum et communem ad pascenda,
pecora, qui prpinde non colitur ac scin-
ditur. [** Coroinde est Dominicus, hodie
fron.] Nicolaus le Maistre lib. 3. de Bonis
Eccles. cap. 1. Mansum absum seu apsum
opinatur esse preedium nudum et in-
veste, sine instrumento rustico ; eoque
, nomine opponi manso vestito, seu ins-
tructo fundo, uti habet Ulpianus leg.
Instrumento D. de Instructo vel instrum.
ley. Ego vero a verbo absum, vel abesse
formatam vpcem existimo, ita ut ager
absus sit is in quo cultura aut semen
abest, cujusmodi sunt squalidi agri,
apud Gro,maticos, qui a cultura exierunt :
et <|n>,a\ y&pau, in. Gloss. Graeco-Lat. seu
<7xoXa£ou<7at et vacantes. Nee obstat quod
apsus interdum cum P seribatur, cum
constet veteres P pro B non semel in
scribendo adhibuisse, atque adeo in
ipsa voce absens, ut colligitur ex Grutero
61. 1. 436. 2. Hanc conjecturam juvat
lex 11. Cod. Theod. de Veteranis, in qua
Idea absentium squalida, et situ dissimu-
lationis horrentia, non quidem vacantes
terras quae dominos non habent. sed ea3
quae dominos habent, rerum negligentes,
intelliguntur* uti viri docti censent.
[Sunt qui has voces oriri putenteLatinis
prsepositionibus abs, absque, ita ut terra
absa terra sit absque eolono : Alii agrum
absum existimant dici quod abs se sit,
id est, sibi relictus.] Sed et nescio an
hue referri possint, quae habet Gloss.
Gr. Apsis, -itpoo-ipocTov, vsapov, ita ut legen-
dum sit Apsum : et veapov hoc loco idem
Sit quod veaori? et vsacr^ov, novale. et no-
valis ager.
** Neque recentiores de vocis signifi-
catione consentiunt. Guerardus in glos-
sario ad Polyptychum Irminonis haec
habet: Absa terra, vacans, inculta. Absus
homo, qui juris alieni est, glebaeque
adscriptus, nee tamen ullum mansum
tenet. Absus mansus, qui non constituit
praedium plenum cultumque, neque coli-
tur jure colonico, quia homine vel qui-
busdam terris. sive aliis ad id necessariis
est destitutus. Opponitur manso vestito.
Grimmius Antiq. juris Germ. pag. 537.
Cangio adsentit et Caesarium Prumien-
sem obsoletae vocis signiflcationem igno-
rasse autumat. Eichhornio hist. jur.
Germ. v. 1. p. 468. absi mansi sunt qui
non coluntur per colonos vestitos et
ABT
possessionis quodarn jure gaudentes sed
per colonos ad voluntatem domini revo-
cabiles, 1 oca tores, etc. Huic potissimum
adsentiendum puto ; mansus absus
saepissime opponitur vestito, est itaque
mansus quern dominus in sua potestate
habebat, quern nulli colono jure colonico
concesserat. Hue pertinet quod legitur
in Polyptycho Irminonis Abbatis brev.
9. cap. 304 : Habet in Celsiaco villa man-
sum indominicatum Absum, ubi aspiciunt
de terra arabili bunuaria septem. Saepis-
sime vero hi mansi non vestiti erant,
quia inculti, et e contrario inculti quia
non vestiti ; unde altera signiflcatio
cujus exempla plurima affert Cangius.
Dipl. Pictav. arm. 1085. in append, ad
Polyptych. Irminonis pag. 364 : Et de
ipsis terris ubi non est statio hominum,
si aliquis consuetudinarius volens ipsas
terras operari, opereiur per preceptum
prepositi sancti Juniani et reddat secun-
dum consueludinem mensurate secundum
quod habuerit de terra ut non remaneat
Absa. Vide Polypt. Irminonis brev. 2. C ;
brev. 3. cap. 62 ; brev. 9. cap. 291; brev.
25. cap. 23. Ibidem brev. 9. cap. 304 :
Pertinent ad ipsam ecclesiam hospitia V.
sed tamen Absa sunt pr&ter unum, qui
solvit ad ipsam ecclesiam denarios VI.
Ibidem brev. 11. cap. 10: mansi ...,me-
dietas est Absa. Absorum hominum et
Absarum femmarum mentio fit in Re-
gistro Prumiensi pag. 680. a : Absi homi-
nes ex nostra familia qui infra potestatem
nostram sine mansis sunt. De vocis etymo
vide Grimmium loco citato et supra In
Absoluto.
1 ABSYNTHIOSUS, Amarus, Acta SS.
Aprilis torn. 2. pag. 312. C : Similiter et
Absynthiosss passionis (Christi) diem ac
noctem transigeret.
ABSYNTHIUM, potio mellita, mona-
chica. Consuetudines Floriacenses pag.
405 : His tribus diebus post cymbali pulsa-
tionem, qui voluerit, bibet de Absynthio
melle confecto, quod Refectorarius ante
prasparavit, et posuit in cyphis singu-
lorum.
SSS" Usus iste etiamnum servatur in
plerisque Germaniae Monasteriis, nempe,
in dolia musto. aut vino generoso plena,
absynthium mittunt cum certis radici-
bus, melle, aut saccharp; addunt alii
quaedam aromata ut cariophyllum, zin-
giberi casiam et alia id genus. Belgis
multum placet cerevisia absynthio con-
dita; hac utuntur mane saepius, atque
etiam interdum vespere stomachi fo-
vendi causa. Vide Pigmentum, Herbatum
vinum. Haec tantisper accedunt ad nos-
trum Hipocras, vinum aromatis condi-
tum. Absynthiatum vinum apud veteres
haud fuit incognitum, nam Ml. Lam-
prid. in Heliogabalo cap. 21 : Condito
piscinas et solia temperavit et rosato atque
Absinthiato. Et Seneca in Suaspria pro
Cicerone : Hoc si tamen recta via conse-
qui -non potero, decipere vos cogar, veluti
salutarem pueris daturus potionem Ab-
synthiati poculi.
* ABTEMIUS. [Sobrius, ut ABSTE-
MIUS. DiEF.J
* ABTENEBRARE. [Obscurare. DIEF.]
ABTERMINATUS, 'A^optcra:?, fao'. &o<r-
-rpaxtcrTyic, in Gloss. Lat. Greec. i. Exilio
damnatus.
* ABTING. Advisamenta in Cone, pro-
vine. Salisburg. porrecta ann. 1456. apud
Hansiz. torn. 2. Germ. Sacr. pag. 499 :
Item provideatur specialiter in dicecesi
Ratisponensi contra hoc, quod clerici co-
guntur ad damnationem pecuniae, vulga-
riter Abting, ad Bohemiam ; quod cotti-
dianum est propter inimicos diffidantes
ABU 37
et generaliter omnem clerum. Abtige Sax.
aftoege, vulgo abzoege, est abstraxerit;
a verbo abziehen. Haec notat Eccardus
ad Leg. Salic, tit. 15. | 1.
* ABTRDNCARE. [Definire. DIEF.]
j ABTUS, pro Aptus. Ceremoniale MS.
S. M. Deauratae Tholos : Planctus B. V.
Marias, id est Prosa : Stabat Mater, etc.
dicitur a duobus puerulis post matinurn,
et debent esse Monachi, si possunt repe-
riri ad hoc Abti, etc.
* ABVEDERIUM, Prima literarum ele-
menta, Alphabetum. Charta Jocii ar-
chiep. Tyrens. ann. 1190. in Cod. diplo-
mat. Ital. torn. 4. col. 1918 : Quod ut
magis ratum et firmum habeatur et ex
utraque parts maneat inconcussum, chi-
rographo per Abvederium destinato. cons-
criptum fuit. Leg. f. Abecedarium.
'"' ABVELARE, Detegere, Descubrir, in
Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657.
* ABUESCERE, [Desuescere. DIEF.]
'"- ABVICINARE , Separer , desjoindre.
Vocabul. compend. ex Sum. Jan. Ugut.
et Papia.
*ABULA, f. pro Albula, Gall. Able.
Comput. Ms. ann. 1239 : Decano Turon.
ille, qui capit Abulas. de dono ad unum
batellum emendum, xl sol. Tur. Vide
supra Ableia.
* ABULITUS. [Pollutus. DIEF.]
IABUNCOLUS, Patruus, pro Avuncu-
lus, Gall. Oncle. Charta Chlodovei III.
Regis Francorum ann. 692. apud Feli-
bian. in. Hist. S. Dionysii p. xn : Et
parens noster Sigeberchtus seu et Abun-
coli nostri Chlotharius et Childericus,
etiam et genetur noster Theudericus con-
dam Regis, per eorum prssceptionis, hoc
ibidem concesserunt.
^ 1. ABTTNDA, Panici et mellei folliculi.
Gloss. MSS. Ecclesiae Aniciensis. Hinc
collige Abundum panem, de quo in
Abundus, aliud esse quam multus.
T 2. ABUNDA, Meta, terminus, Gall.
Borne, olim Bonne, Bunde unde Angl.
Bound, Meta, nnis, terminus : quod a
Saxon, bin dan, Ligare, unde bindela,
vinculis constrictio. Hinc nostratium
Bundle, (inquit Somnerus in Lexico
Saxon.) pro fasciculp. Hinc etiam agro-
rum fines, termini, limites, metae, Lati-
no-barbaris Bundse, nostratibus Bounds,
dictae : quod domino fundi sint in vincu-
lum, ne eadem transgrediendo^ proximo
injuriam inferret. Kennetus Antiquit.
Ambrosden. p. 208. Chartam refert Wal-
teri Yngeram pro Ecclesia B. Mariae de
Burncester in qua haec leguntur : Nove-
rit universitas vestra . . . me dedisse . . .
totatn illam placiam que se extendit in
longitudine. . . juxia ripam de Charwell
usque ad metas et Abundas ibidem per
me concessas et appositas. Vide Bunda.
11. ABUNDANTIA, Erogatio, Largitio,
Gallice Largesse. Lobinellus in Hist.
Britan. torn. 2. pag. 1604. ubi de ingressu
solemni Francisci III. Britanniae Ducis
Rhedonas in urbem ann. 1532 : In offer-
torio fuerunt publicatae Abundantiss et
porrectsB pecuniaB et aurum et argentum.
* 2. ABUNDANTIA, Possessionis genus.
Charta ann. 886. torn. 9. Collect. Histor.
Franc, pag. 353 : Catnpaniss, plantaz,
Abundantia. curticanus et clausellus de
Parriniaco, cum aliis vineolis.
1 EX ABUNDANTI, Prasterea, insuper,
Gallice De plus, olim d'Abondant. Oc-
currit inter opera S. Bernard! torn. 2.
pag. 1276.
ABUNDAT, Sufficit. Collatio Chartag.
1. cum Donatistis. cap. 162 : Abundat nos
absenti prsejudicasse. Cap. 163 : Abundat
nos Innocentium Urbis Romse esse Epis-
copum dixisse. Fori Oscae anno 1247 : Sed
38 ABU
si fuerit partitio facto, cum carta,, tune IABUTARE. Vide Abuttare. Presbyteri et Abuttat super terram, etc.
Abundat. j ABUTARIUS, Forte pro Alutarius, Vide Butum.
* ABUNDIA, Quae abundantiam imper- Gall. Megissier. Gharta anno 1267. ex * ABUVRAGIUM, Jus, quod una cum
titur, ut somniabant. Guillel. Alvern. Ghartulario Fontanellensi torn. 1. pag. caponibus exigitur et persoMtur : cur
Paris. Episc, part. 2. tract, de Universo 777: Supra quodam masagio sito juxta ita dictum, nescio; nisi forte, quod
cap. 12 : Dominam Abundiam (vocant) plateam Abutariorum Rothomagensium. praeter jus caponum, corollarii vice in
pro abundantia, quam earn prssstare T ABUTERO, TtpcpaxpwtAat, Abutor. Sup- conventionibus concedatur. Vide Bibe-
dicunt domibus, quas frequentaverit. plem. Antiquarii. ragium, Charta Caroli IV. reg. Franc,
[** Ibid. cap. 23 : Dominas nocturnas et 1. ABUTI, Igne consumere. Auctor in- ann. 1327. in Reg. 64. Ghartoph. reg.
principem eorum vocant Dominant Abun- certus de Limitibus : Terminos sanctifi- ch. 530: Duos solidos Parisienses de Abu-
diam, etc. Gall. Dame Abonde ou Habonde. cales ponunt. ubi illos sacrificii opportu- vragio renduales, quos dicunt se habere
Vide Le Roman de la Rose versu 18622. nitas suadet poni, in toco de Auxiaco et pertinentiis ejusdem.
sqq. et Grimmii mythologiam pag. 177.] in quo sacrificium hoc estf loci commoditas,
Abuti possint. Ch. ann. 1357. ex Reg. 89. ch. 521: Uno
Vide infra Diana. capone et pro quolibet capone octo dena-
ABUNDUS, Eckehardus juniordeCasi- 2. ABUTI, Non uti. Papias : Abuti, male rios Paris, de Abuvragio. Alia ann. 1339,
bus. S. Galli cap. 9. : Cum pane Abundo uti quo bene debet uti, vel modice contem- ex Reg. 72. ch. 525. Item douze chappons
et quinque mensuris de cervisia, id est nere, et non uti, modo nimium uti. et pour chascun chappon trois deniers,
multo. [Vide Abunda 1.1 [» Gloss. God. reg. 4778. ex Placido : que I'en appelle Abeuvraige ; tout ce deu
* ABVOLATIO, UTIO. [Manatio, proflu- Abuti duas res significat, modo contemp- et receu chascun an, le jour de la Circon-
vium. DiEP.l nere et non uti, modo valde et satis aliqua cision nostre Seigneur. Aboivrement vero
*ABVOLUTUS. [Pollutus. DIEF.] re uti.] Gommodianus instr. 63 : Luxuria dicitur id quod bibitionis nomine ab eo
1ABURGARI, Intra fines burgi aut suadet, Abutere, bellum vicisti. Paulinus solyitur, qui in societatem aliquam
villse aliquam terrain includere, com- Epist. 21 : Justificatur superbia, quas huic recipitur. Gonfir. Stat. laniorum Paris,
prehendere. Chron. Parmense ad ann. mundo superbit, et contemnit hoc sasculum, ann. 1381. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
1268. apud Murat. torn. 9. col. 784. B : omnibusque magnis ejus et dulcibus spe- p. 595. art. 27 : Le Prevost de Paris, ou
Pro meliori statuerunt ipsam terram in ciosis Abutitur. Epist. 36 : Tamen et le receveur du roy, qui est en Chastellet,
totum destruere. Et sic per yicinias civi- simplici sensu secundum literam, cum res a au nom du roy et pour le roy de chas-
tatis et villas Episcopates divisione facta postulat, non Abutendum est. Epist. 27 : cun bouchier, qui est fait nouvel bouchier,
inter eos per presas et paries, finaliter Tua vero sanctitas non solum de Abusione de I'Aboivrement que I'en a acoustume a
destructa fuit. Et ordinatum fuit per licitorum, et abstinentia commodorum faire au commencement, quant il est
Commune Parmas, quod numquam refici visibilium Christianas paupertatis divitem receu, une maille d'or. Le past et I'Abu-
deberet, sed Aburgari, et extendi versus gloriam tenet. S. Augustinus. Epist. 59 : vrement, idem sonat ibid. art. 24. Vide
civitatem a fovea castri usque ad Parolam, Omnia hiec magis ad corruptionem valent, supra Abevragium 1.
et in magnis bannis et poenis; quod sic cum superstitiose ab eis abstinetur, ut eis •-ABWARPIRE, idem quod Carpire,
adimpletum fuit. homo Abutatur, id est, non utatur. Regula Possessionem rei alicujus dimittere,
11. ABUSIO, Non usus, abstinentia. S. Isidori cap. 13; Orarium, birros, pla- nostris Deguerpir. Charta ann. 935. apud
S. Paulinus Epist. 27. laudans Vietri- netas non est fas uti (Monachum) neque Murator. torn. 2. Antiquit. Ital. med.
cium ait: Tua Sanctitas non solum de ilia indumenta vel calceamenta, quas aevi col. 941: Et taliter sepr&dietus Ans-
Abusione licitorum, et abstinentia commo- generaliter castera Monasteria Abutuntur. chario marchio exinde Abwarbivit et abas-
dorum visibilium Christianas paupertatis i. quorum usus non est in ceteris Mo- cito fecit. Vide Guerpire.
divitem gloriam tenet. Vide Abuti. nasteriis. T ABYRTACE, ABYBTACUS et ABYETAGA,
1 2. ABUSIO, Deception JELumr^ Gasp. ABUTI cum accusativo. Oommodianus apud Athenaeum lib. 3. cap. 35. Barba-
Barthii Glossar. ap. tudewig. Reliq^ instruct. 56 : Abuteris domini .mandata, rum erat condimentum apud Persas et
MSS. torn. 3. pag. 94. ex Robert! Monachi et te filium inquis. Adde Decretum Gun- Medos ex allio, pprro, cardamo, granis
Hist. Falsest.: -Hsee Corbanam locutus, in demari Regis in Concilio Toletano, et mali punici, sinapi, aliisque acerbis, aut
superbia et Abusione, quss ei conversa vide Juretum ad Symmachium lib. 3. etiam ex herbarum virentium succo con-
sunt in ignominiam et confusionem. Ibid, Epist. 46. et Salmasium in Disquis.de fectum. Lex. Phil. Martinii.
pag. 95. ex Guiberto Abbate : At is digna Mutuo pag. 136. f ABTSSALIS, ^ Graec. Bu86; vel Buddi;
sibi admodum animi affirmatione tantse ABUTI, pro uti usurpat Baldricus No- et a privat. Fundum non habens, Gall,
nefas Abusionis abjiciens, penitus vel viom. lib. 3. cap. 69 : Sentiens Imperator sans fond.' Prologus Vitae B. Gplet33,
audire perhorru.it. Priori in loco allusio se blanditiis impetrare non posse quod torn. 1. Maii pag. 539 : Unigenitus....
est ad haec Psalmi 30: Muta fiant labia petebat, ccepit Abuti violentia. Aldhelmus prospectans hesc infima miserabiliter in
dolosa: quss loquuntur adversus justum Abbas Malmesburiensis : Quorum gem- praecipitium Abyssale turpiterjam dilapsa.
iniquitatem in superbia et in Abusione. mato tua sagacitas dogmatum favo ali- Vide Imit. Ohristi. lib. 3. cap. 14. n. 3.
®Abusion, eodem sensu, in EH. remiss, quantisper Abusa est. Vetus Gharta in 1ABTSSARE, Mergere in profundum,
ann. 1391. ex Beg. 141. Chartoph. reg. Tabul. Ecclesiae Viennensis fol. 72 : Gallice Abimer. Item immergere. Gall.
ch. 67 : Gilet d'Enfer veant et considerant Terras autem Ecclesiarum quas anteces- Plonger. Acta SS. Maii torn. 5. pag. 108.
I'Abusion, que vouloit faire et avoir icellui sores sui, et ipse Ecclesiis extorserant, A : Totus in Deum Abyssatus erat. Acta
Loys Audit Adam, etc. quas etiam Amedeo viventi toleraverat SS. Martii torn. 2. pag. 140 : Istud desi-
"ABUSITATUS, in Glossar. vet. ex Cod. Papa Abuti, promisit et pepigit in manu derium est tantum quod anima in eo
reg. 7646 : Minus instructus scientia. domini Papas penitus in fine suo relictu- Abyssatur.
Abusus, sublatus a consuetudine. rum Ecclesiis pro anima sua, etc. S. Hie- 1ABYSUS, secunda correpta pro Abys-
j ABUSOR, Qui male utitur. Statuta ronym. in 4. Esaiaa: Abutendum est hoc sus apud S. Paulin. Poemate 27. de S.
Ordinis Cluniacensis anno 1301. ex testimonio, et adversum Ecclesias feminas, Felice pag. 171. edit. 1685:
codice MS. B. Mariae Deauratae Tholos.: quse ambulant collo' extento, et nutibus Victor (Christus) et inferna et pariter coelestia cepit:
Excommunicamus omnes maliciosos et loquuntur oculorum. Effractisque Abysis coelos penetravit apertos.
fraudulentos litterarum et privilegiorum I ABUTTARE, Terminare, Gall. Aboutir.
nostri Ordinis Abusores : et in hoc casu Dicitur apud Agrimensores de Agrorum * ABYSSUS, Infernus. De Abysso usque
Litterarum intelligimus Abusores, qui finibus qua parte sunt angustiores. Nam ad coelum, Formula, qua in cessione
litteras hujus (Ordinis) extendere ad ea parte qua sunt longiores Adjacere nihil sibi reservatum esse significabant.
alias res et actiones, jura et personam dicuntur. Hinc in Nomo-Lexico Anglic. Charta Petri reg. Majoric. ann. 1235. ex
quam ad illas vel ad ilia de or dine Thomse Blount in yoce Abbutals: Latera Bibl. reg. : De cetero prxdictas alque-
presument. autem nunquam aiunt abuttare, sed ter- rias,.... cum omnibus ibi pertinentibus
* Abuseur, qui officio non legitime ram proximam adjacere. Kennetus Anti- aut pertinere debentibus ad prsedicta om-
utitur, quod Abuser d'un office dicebant. quit. Ambrosden. pag. 399: Una acra nia, de Abysso usque ad coslum habeatis.
Stat. draper, ann. 1362. torn. 3. Ordinal, inter terram Simonis Germeum et Agnetis Eadem occurrit in Gharta ann. 1341. ex
reg. Franc, p. 587. art. 29 : Tel qui ainsi le Blake et Abuttat super prasdietam Reg. 73. Chartoph. reg. ch. 306 : Prss-
se ingere et Abuse dudit office (de cour- acram. Rymer. torn. 14. pag. 410: Abut- dictum hospitium, cum suis introhitibus
raterie).... Seledit tel Abuseur avoit au- tans super viam regiam vocatam. etc. et veyrialibus, fenestris, lucernis, tecto et
cune chose prins ou gaingne soubz umbre Charta Excambii inter Willelmum de fundamento, a coslo usque in Abyssum...
de ladite abusion, etc. Enefeld et Ricardum pincernam. For- dedit
9
et concessit.
ABUSUS, Defectus. Alanus lib. 4. An- mul. Anglic, pag. 159 : Dimidiam acram AGA, Amssnitas, in Glossar. vet. ex
ticlaud. cap. 3: cum pertinentiis suis quse Abuttat super Cod. reg. 7646.
Non erit a propriis exclusus dotibus ejus, Hodelane a latere occidentis, et dimidia- * ACABELLATUS. VINUM ACABELLA-
Cultus, et in nullo formes patietur Abusum. tam dolse qusejacet juxta terram Willelmi TUM, Quod nomine cabells& seu banni
 . Paetum inter Am. de Villa'
n9va et homines de Transio ann. 1303 :
Liceat ipsis hominibus dicti castri eorum
vinum vendere en gros , quibuscumque
personis voluerint , tenente et durante
ipsa cabella et vendente vino Acabellato.
Ubi leg. forte venditione vini Acabellati.
Vide infra Cabella 1.
^c ACACIA. [Succus prunellarum agres-
tium, sic. DIEF.]
ACADIA. Paetum inter Thomam
Oomit. Sabandiae et Abbatem Pinaro-
fellsem anno 1246 : Tarn in monte quam
ifi piano, et villis et hominibus, et Acadiis,
ef silviSf et pascuis.
* ^ ACAGE. [Avis, ut ATTAGENA, vide-
tt&q, ftdppe. DIEF.]
•* ACALABUS. [Species lacerti, BRU-
* ACALENTUM. [Oaules acres, chou-
eroute. DIEF.]
r
# ACALEPHE, IPHE, IFE, IPE. [Urtica.
B1EF.]
* ACALICULIS. [Ut ACALICULUS.
I^IEF 1
'* ACALICULUS, Pincerna, Botelhier, in
Gloss. Provinc. Lat. ex God. reg. 7657.
* ACALICUS, Escale. Gloss. Lat. Gall.
ex God. reg. 7692.
* ACALVESTER. [Ut ACOALVASTER.
DIEF.]
ACAMPANARE , In campum educere.
Mettre les bestes aux champs. Fori Arag.
Mb. 4. pag. 85. v° t Quod possint prssdictis
pendentibus litigiis ganata sua depascere,
dbeixvare. Acampanare, lignare, carbo-
nate, arbores scindere, etc.
* ACAMPASSA. Vide Acamprassa.
' * ACAMPATUS. Vide infra Accampatus.
ACAMPRASSA, Ludentium et aleato-
nim eonyenticulum , Gall. Brelan.
Charta doriunorum Ganneti in, Provincia
afirio 1838 : Nulla persona extranea yel
prkuata in castro de Cdnneto seu ejus
terfitorio faciat Acamprassamf sive con-
v'enticulum a jure prohibitum.
* Acampassa legendum opinor, pro-
Acamprassa : verbo Acampar, quod
Provincialibus sonat Colligere, congre-
ga^re, Amasser; \mdeAcarrtpassa,qn&vis
eongVegatio, quodlibet conventiculum ;
ribn vero ludentium et aleatorum dun-
taxat.
* ACANARE , Acannar Provinciales
dtcuht,pro Virga decatere, Gall. Gauler.
A$anatio, actio decutiendi. Transact.
ann. 1501. ex schedis Pr. de Mazaugues :
N$que pastores aliqui , neque gardiani
eptranei pastores, in eadem terra et terri-
tdrio pastorgantes ,.... non possint .....
/oZigwas quercores, nee euves aglanderatas
Aeanare nee Acanctri facere... Mdnualiter
colligere et sine Acanatione quacumque
de dictis glandibus.
ACANNIZARE. Fori Osca Jacobi I.
Regis Arag. fol. 16: Quicungue Acanni-
zfrverit vaccam vel bovem, si bos vel vacca
fecerit damnum casu fortuito, dum Acan-
nizatur, cujus est, amittat ipsum bovem
vel vaccam, nisi Acannicetur causa nup-
tiarum. Picardi etiamnum dicunt Acan-
ner, cum aliquem convitiis incessunt.
Quasi eanem in aliquem concitare.
5^"-Et quidem Accanare Italis est
canes immittere ; at est etiam alia vox
scilicet Accannare , quse iisdem sonat
stimulis agitare, acatis cannis excitare,
quod maxime apud Hispanos fieri solet,
cum ad versus tauros dimicare homines
juvat. De hujusmodi festivis prseliis
quae in nuptiis etiam fieri consuevefunt,
hie agi facile crederem ; ad quid enim
ilia exceptio, nisi Acannicetur causa
nuptiarum. [** Acarnissar Gathalanis
est Excitare libidinem crudelitatts exer- mierunt Acaptctmentum, nee filii sui aut
cendse.l fili*. , ,
| ACANONICUM, Non canonicum, ex-* ACAPTARE, nude, pro Emere^ nOstrls
tra canonem, et regulam, Graecis olim Achapter. Charta ann. lOOU tomV
a5cav6vi<rrov. Goclen. Lex. Phil. 385- 2. Hist. Occit. inter Probat. col. 157: '!JBP
1 ACANONISTUS, Qui contra Canones estipse alodes in comitatu Lutevense^?
aliquid facit, vel qui Canones ignorat. quern Hildinus pater meus et ego Odo*;
Sirmondus in Glossario ad calcem Sup- Acaptavimus de Ardemando. Alia ann.
plement! Concil. Gall. 1403. ibid. eol. 861: Raymundus et Ber-
* ACANTAN. [Acanthus. DIEF.] nardus GuiUelmi guirpierunt et satisfece^
* ACANTHIS. [Acanthyllis, chardon- runt Guillelmo Montispessulano ilium,
neret. DIEF.] molinum et illas terras, quss et qtins
* ACANTUM. [Urtica. DIEF.] Acaptaverant, postquam Guillelmus d&;
.* ACANZI, Genus militias TurcicsB. Montepessulano ivit ad Jerusaletfl. (Jh.
Jovius torn. 1. lib. 14 : In Isevo Sinam Raimundi com. Barcinon. an. 1150.
Bassam eunuchum cum Asiatico equitatu apud Marten, torn. 1. Ampl. Collects
constituit, antecedentibus Acanzis, qui col. 809 : Quidquid etiam ab his, qui in
sunt voluntarias militias equites, ex vario ipsa villa et territorio aliquid hqbtye*
gentium genere, spe prsedse ad bellum videntur, Acaptare tu poteris, laudaritio:
acciti. Rursum : Hos Acanzest hoc est concedimus. Vide infra Acaptum.Occ\irt\t
Antecursores vacant; et plerumquecentum alia notione in Accaptare. '
millium equitum numerum implent • * ACAPTATOR, Qui ad> Acecipitum s6,u-
quod eis ad spem pr&das Tartari e Tau- ad censum accipit. Statuta Masail.lib.8.
rica, et Getx ex Valachia gregatim mis- cap. 31: Qutodsi aWquiXdetterit ad Ac$pu\
ceantur. turn aliquem fundum rustieum,;... 'efr
* ACAPERE, Ad Acapitagium dare.Vide fUndum ilium Hit Acaplatori.".. mensU-}
mox in hac voce. Charta ann. 1271. ex raverit,... et poMmodum dictus Acap-
Chartul. 1. Martini Augustodun,: Con- tator dictum aecaptum per annum tertwe-
cordatum fuit, quod quicumque sit domi- rit, et censum statittum promde solv&-
nus de Chaudenay, prsedictam villam de ritj etc. ' •' l l ! >Vj
Bordis non potest alienare a manu sua, f ACAPTES, Res emtse, bdna parta,;
nee in feudum dare, vel Acapere, vel Gallice, Achats, Acquets. -Testamentuni' 1 1
conferre alicui. Vide Accapitare in Accap- Bernadi Atonis anno 1118. apud Balti -
tare. zium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 487^Et-
ACAPITA, ss. Vide in Accaptare. omnes Acaptes, quos ego feci in. suprt#-^
1. ACAPITARE, Incipere. GalL Com- dietis honoribus, sint si-miltter etfusdetn,ri
mencer, quasi Adcapitare. V6x Agrf- RotgevH.' •• ''
mensorum. Chartular. S. Vandregesili * 1. ACAPTIS, Ooncessio vel acquisftid1
torn. 1. pag. 757: EtAcapitat (ille Cam- 1 ad Accapitum seu • -fn - emphyt
pus) ad nemus dictorum Religiosorum. Gharta ann, 1064. in Append, ad
Quasi diceretur, et habet caput suum cam. Hispan. col. 1127: Et si ego p
ille campus ad, etc. Agrimensores quippe tus Ermengaudus '• fe&ero Acapte
agrorum latera brevitira vocant capita; Alohagib vet de Abnundafar de terra'tijti&j
longiora vero, latera et laterationes ista hora inantea\ praedictus Raimun'd/uk
nuncupaiit. comes habeat tertiarh partem de 'i
1 2. ACAPITARE, alia notipne, unde ,prs6dietas terras..,. Iternm convenit'
AOAPITIS , ACAPITUM , APAPTAGH7M,, dictus Ermengaudus comes pr&dictm" f
ACAPTARE, etc. de .quiotts infra in' Raymundwm, ut de ipsti Aoapte prsedic$ti; >
Accaptare. quern fecerit, etc. Alia ann. 111,8:' iBtefr
* ACAPITAGIUM, AGAPITATGIUM, ReU- •Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 404V
vium, seu quod nomine relevii exsolvi- SimUiter dimitto eiuVbatiam d&Jwnceld}..'."
tur domino capitali. Lit. -Philippi VI. relinquo «i et totos 'Acttpt-esl qtetis'fecfcj
reg. Franc, ann. 1835. in Reg. 69. Char- Eodem -signiftcatu accipienda vox 'sUttta?
toph. reg. ch. 850: Cu'm vero monasterii Acaptes. Vide infra Accapitidatio. * ' ' «
(De Oaduino) abbas et conventus,qnti duas i * 2. ACAPTIS^ ut »apfa Acaptt
partes unii4$ falconis, in frvufia.twne cujus- Oharta ann. 1123. inter Probat.'
libet domini seu vassa^lt, pro Acapitagio 'Hist. Occit. col. 484 : Garpfoit:..., 'hpb^J
ratione feudi, seu affarii aut tenementi de udd exigebat per forcidm <*& kabittttftn* ,
Castilhonesior.. solvere nobis tenentur, ?
us ecclesias de Salas et ab abfyate, stilted'
etc. Instr. ann. 1474. ex Tabul. Flamar.: alberguas et acaptes, et dona, et otftnes
<Promisit solvere... medietatem Acapitat- forcias. Constit. Petri I. reg. Aragoi,.;
giorum, quando' pr&dictus locus domino ann. 1200: Santimus ut nullus in mqnsis-
^mutatur, secundum usus et consuetudines nostrts vel eeclesiarum < (tffiertytta ,,
dicti loci Flamarenxis. Videin4ccopiare. Acaptes, sive exactiones alicpuas esci^er&-
* ACAPITmATIO. Vide infra Accapiti- vel facere pr&sumat. ' "'
datio. *ACAPTUM, Emptio, Gall. Achat.:Vide '
* ACAPITURA, Eodem sensii atque supra Acaptare, Necroldg. prioratus S. .
Acapitagium. Homag. prsestitum comiti Robert! Cornilli9nis ex God.; reg; 5847:^
Armaniacl ann. 1418: Item pmnia alia Qui Omarus dedit nobis scat:'Kbras Viait^;
et singula feuda et oblias, quas hdbet et nenses,... quae fuerwnt p&sitss in AeaptOf-
percipit in loco et juridictione de Rupe- quod fecit haec domiis a Guittelnio de
lauraf cum vendis, laudimiis... Aeapii- Balma. Alia notione, vMe va,Aceaptttre.'
turis... et aliis juribus ad dicta feuda * ACAR. [Gall, tique, mite. DiEFlJ "
pertinentibus. • T ACARALHA, Vox Occitana incer^
.<* ACAPTA, ut Acapitura. Statut. ann. notionis. Edictum Joannis i: R^$
1277. torn. 4. Hist. Occit. inter Probat. Franc, anno 1851. apud Donv de £««-
col. 69: In vendis dicimus, quod illius riere torn. 2. Ordinal. Reg. pag. 480 j
bajuli erunt vendas, cujus administratio- Item. Quod dieti consutes cum suis eonsi-
nis tempore fuerit venditio celebrata. liariis habeantpotestalem eognoscendi-de
Acaptse vero erunt illius, qui ponet in vtis publicis ef itineribus reparandis. de
possessione emptorem. Vide Acaptis. clertis. doblis, Acaralhis senioralibus, edi-
* ACAPTAMENTDM, Jus preecipuum ad ficiis et tabulariis Bescalinis in dieto cas-
rem quampiam. Charta xi. sec. ex Cod. tro, et ejus pertinentiis, factis, constructs,
S. Martial. Lemov. : De solaria querfi faciendis sen construendis pontibus, etde
vendiderunt in 'vitaillorum, et n/>n reti- malis passibus conservandiset repar&mMs.
40 ACA AGC AGG
* Vel Acaralhum. Emissarium aqua- Gall. En cachette, "Statuta sartorum ipsa ad Accapitum concessio. Transact,
rium, vel quid simile, ut videtur; f. ab Montispess. an. 1323. torn. 2. Ordinat. ann. 1501. ex schedis Pr. de Mazaugues:
Hisp. Acarrear, importare, quia per reg. Franc, pag. 470. art. 13: Ordina- Recognascent... eidem domino et suis sub
illud aqua et sordes impprtantur. Pro verunt et convenerunt inter se, quod ali- servitiis in dictis Accapitidationibus con-
senioralibus legendum opinor femorali- quis operarius non suidat aliquos pannos, tentis et declaratis. Acapitidatio, pluries
bus. Regest. 81. Chartoph. reg. ch. 124. qui portantur Acau per aliquos ad opera- occurrit in Charta ann. 1532. inter eas-
habet femorairials; quod huic conjec- toria dictorum magistrorum, etc. dem schedas ad significandam ipsam
turse favet. -ACAUNUM.
0
Vide Agaunum. ad Accapitum dationem. Vide supra
* ACARIS, vel potius ACHARIS. Mai ACAZALANTIS. Vide supra Acatha- Acaptis 1.
gratieux. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. lantis. * ACCAPTAMENTUM, Slips, eleemo-
7684. Abcaris, eadem notione, in altero ACCABUSSARE, xaTomovriiJeiv, GalliS , syna quae corrogando colligitur, eadem
Lat. Gall, ex God. 7679 : Acharistos, id Bailler la Cale, Immergere, in mare notione ac Quassia, Gall. Quete. Vide
est, sine gratia, apud Marcell. Empir. demittere: poena in meretrices et leno- infra Accattator, Statuta sabater. Car-
cap. 20. nes vulgo decreta etiamnum apud Bur- cass, an. 1402. torn. 8. Ordinat. reg.
:>jc ACARNA. [Canis dicta carlin. DIEF.] degalenses, qua scilicet in cavea ferrea Frane. pag. 563. art. 15 : Quod si... con-
ACARNARE. Vide Carnaticum. inclusi in mare demittuntur, et subtus tingent aliquem vel aliquos dicti minis-
1 ACARNERARE, Pecora aliena in navim denup submerguntur. Statuta terii.... mori, .... qui esset vel essent ita
agro damnum facientia capere atque MSS. Massiliensis urbis lib. 5. contra pauperes , quod non haberent bona ex
etiam occidere et comedere. Vide in eos qui ludendo dejerant: Et si illos 12. quibus possent sepeliri;.... eo casu supra-
Carnale. denarios dare et solvere non poterit, Acca- positi dicti ministerii... teneantur tales
* ACARUS. [Ut ACAR. DIEF.] busseturf penitus indutus cum vestibus sic deffunctos ecclesiastical sepultures tradi
jjc ACASEUM. [Gall, prunellier. DIEF.] quas tune detulerit, in portu Massilise, facere. .... sine questu seu Accaptamento
3Jc AGASSIS. [Vestis ad humeros non vel in vallato quod est in Portali Callatss, pro tali rnortuo faciendo quovismodo.Vim
consuta, aclassis. DIEF.] usque ad Portale S. Martini, tot vicibus vocis explicat art. seq. pag. 564: Sine
ACATAPANUS. [Praefectus civitatis vel quot juraverit. Ubi Accabussare videtur questu et helemosina pettenda pro sepul-
provincial. Idem qui Capitaneus.] Vide idem esse quod immergere; est enim tura illius deffuncti. Alia notione, vide
Catapanus. Occitanis , Cabussa, faire la culbute, in Accaptare.
| ACATARE, Emere, Gall. Acheter.Itemprono capite prolabi. Vide Consuetud. ACGAPTARE, AGAPTARE, ACCAPITARE,
relevium exsolvere. Necrol. Corbeiense Solensem tit. 16. art. 6. et quas de hac AGOAPIillM, ACGAPTAGIUM, ACCAPTA-
MS : IX. Kal. Aprilis Petrus Monachus poenae specie observat Cleiracus ad MENTUM, REAGCAPITUM, etc.
ad succurrendum. Annivers. prindpale, Leges maris Oleronenses art. 31. AGAPTARE ad aliquem, ut caput et
pro cujus anniversario habemus vii. ma- * Vocis etymon ab Acha vel Acca, dominum agnoscere, capere. Capit. Ca-
dias frumenti ad molendinos quos Aca- aqua, et Busse, poena, poenitentia, dedu- roli C. tit. 16. cap. 7 : Et propter hoc jam
tavit Johanni dicto Rosnel. Vide in Ac- cit Scbilterus in Glossar. Teut. pag. 5. ultra ad ilium non debeat (L habeat)
cap tare. col. 2. Est ergo Poena aquae aliquem consilium Accaptare. Et cap. 13: Et illi
* Rectius intelliges eodem sensu, quo punire. simulat ut ad alium seniorem melius
Accaptare. Vide ibi. % ACGADERE. [Accidere. DIEF.] quam ad ilium Acaptare possit, veniat
* ACATHALANTIS, Avis est; Gallice, * ACCALABUS. [Ut ACALABUS.DlEF.] ad ilium. Mox : EtquodDeus illicupierit,
Cardonnereule, in vet. Glossar. Lat. * ACCALANDIS. [Aqalanthis, chardon- et ad alium seniorem acaptare potuent,
Gall, ex Cod. reg. 521. Acazalantis, Es- neret. DIEF.] pacifice habeat.
cardonnerele,. in alio Glossar. ex Cod. * AGCALISSA. [[Mica. DIEF.] ACCAPTARE, Capere ad accapitum, hoc
7692. pro Acalanthis, a Gr. axaXocvOc';. ACCALVASTER, Ab anteriori parte cal- est, capere, vel possidere feuda aut
Vide Lex. Martin, et Thesaur. Fabri. vus, sicut recalvaster a posteriori. quaevis alia bona sub accapitorum con-
[« Gloss, in Cod. reg. 4778 : Aculatusest Ebrardus de Bethunia: ditione ac onere. Charta fundationis
cardellus albus carduellis Acalentis Est Accalvaster vir calvus ab anteriori
Montis-Albani ann. 1144: Et si feuda-
grsece dicitur quilatine carduelis vocatur. Parte, recalvaster retro calvus habetur. tarii qui Accaptant honorem de domino
Est autem avis quss spinis et cardibus Comite, volunt vendere, vel impignorare
pascitur, unde et nominatur achatdemac * ACGALVUS. [Ut ACCALVASTER. feudum, faciant hoc consilio Comitis, aut
ager sanguinis.] DIEF.] sui ministri ; ita ut dominus Comes ha-
* ACATHAPANUS, ut Acatapanus, Prae- * ACCAMPATUS, AGAMPATUS, Qui ha- beat de uno quoque solido vendltionis
fectus provinciae yel civitatis. Constitut. bet castra, Gall. Campe. ab Ital. Accam- unum denarium, et de uno quoque solido
Friderici reg. Sicil. cap. 116 : Item inqui- are, Hispan. Acampar, Castrametari. impignorationis unum obolum. Tabular.
rant et videant, si pondera, et mensuras 5 ac. Delayto in Annal. Estens. ad ann.
dictas civitatis secundum justum et debi- 1404. apudMurator. torn. 18. Script.Ital.
Archiepiscopatus Arelatensis fol. 2 : Et
quod non tollat ei, nee ejus successonbus
tum modum a rerum venditoribus tenean- col. 1023 : Ugutio prsemissis insidiis, uti supradictos homines, neque quos consilio
tur; et puniant falsitatem commissam in fuit opportunum, cum dom. Philippo de suo inantea Accatabit. Charta Guillelmi
rebus venalibus per quoscumque. secun- Pisis et tota gente prodiit in hastes Ac- V. Duels-Aquit. apud Beslium pag. 392.
dum modum per Acathapanos observari campatos, ut supra, in terra juxta Pa- et Labeum in Miscel. torn. 1: Fac cas-
hactenus in talibus consuetum. Vide Ca- dum. Tractat. MS. de Re milit. et trum per tale conventum, ut si ego valeo
tapanus. mach. bellicis cap. 6: Facial lignaria Accaptare cum Comite Fulcone de pretio
* AGATHIA, Ornamentum muliebre. incidere de quibus fiant in diversis locis meo et tuo, una pars sit tua, et alia mea.
Charta donationis mutuae inter Joan, foci in die SUM discessionis,... sui hostes a Charta Raymundi Comitis Barcin. apud
ducem Britan. et Joannam Navarrae longe videntes diversos ignes, putant quod Diago lib. 2. cap. 86: Et ego Raimundus
ejus uxorem ann. 1386. ex Bibl. reg.: dux sit Acampatus in eodem loco, quo Comes Barchinonensis dono uxori mess
Sana mobilia, tarn in auro quam ar- prius erat. Infra cap. 10. Accampatus. Almodi, et filiis, quos de ea habuero.
gento,... jocalibus, percoralibus seu Aca- ACCAMPIA. Charta ann. 1322. in Ma- omnia quas Acaptavi in Balagario.Charta
thiis. zonis, etc. Ubi legendum videtur ceriis Monasterii S. Barbaras Lugdun. Raimundi Comitis Tolosae ann. 1088:
pectoralibus seu Atachiis. p. 203: [Item quod idem Camerarius det Quod videlicet Acaptaverunt ab illis de
%. AGATIUM. [Navis actuaria, axa-aov. et dare teneatur cuilibet Monacho... quas- Rocamaura. Tabularium Ecclesiae Uti-
DIEF.] dam estaminas... et tria paria sotula- censis ann. 1156. pag. 8: Castrum de
* ACATURA, in Cbarta Philippi I. ann. rium... et quod dicta gsstivalia teneantur Rlandaco cum Acaptis quse. in eodem cas-
1075. ex Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 205. semel facere (reflcere) de Accampiis et tro idem Episcopus fecerat. Infra : Si au-
pro Aquatura. Vide in Aquatia. sotularibus, si et quando super hoc fuerit tem aliquid in eodem castro quolibet
|1. ACATUS, Vox Graeca, navis actua- requisitus.] modo Acaptaverint, totum ab Episcopo
ria, idem quod Acatium. Tertul. adver- ACGANTARE, Iterum vel juxta cantare, et successonbus suis teneatur et pos-
sus Marc. lib. 5 : Quamobrem, Pontice Joanni de Janua. sideatur. Hinc nostri vocem, Acheter,
nauclere, si nunquam furtivas merces vel ACCANTATOR. Vide Incantum. seu ut Picardi efferunt, acater, vel ut
illicitas in Acatus tuas recepisti, etc. Vide * ACCAPITAMENTUM, ut Accaptamen- est apud Froissartem 1. vol. cap. 190.
Grsevium ad Gloss. Isid. in Accepta. Et tum in Accaptare, Relevium seu agnitio achapter, pro emere, hauserunt ; quod
infra Accato, Achateon. in dominum, clientis professio. Charta qui a domino praedium in Accapitum,
-»: 2. ACATUS, Major est, in Glossar. Folqueti de la Forsa ann. 1407. ex Ta- yel cum onere praestationis, vel etiam
Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. Idem bul. Flamar.: Census, redditus, proven- in eraphyteusin accipit, dato pretio
quod Aagiatus. Vide in hac voce. [% Ac- tus et Accapitamenta ac homagia, etc. illud sibi habeat ac coraparet. Vide Ja-
ceptus, gratus. DIEF.J *ACCAPITIDATIO, ACAPITIDATIO, Char- cob. Bourgoing. lib. de Orig. et usu
* ACAU, vox vulgaris, Caute, secreto, ta, quae conditiones Accapiti contihet,vel vulgarium vocum pag. 22.
 AGG AGG ACG 41
} ACCAPTARE. Interdum etiam sim- 1 ACAPITIS, Eadem notione. Testa- Gassendum in Notitia Ecclesise Dinien-
pliciter pro emere absque ullo onere, ut .mentum Rogerii Vicecom. Bituric. ann. sis pag. 20.
in sequenti exemplo et aliis multis. 1150. inter Anecd. Marten, torn. 1. col. | AD ACCEPTAMENTUM TRADERS, seu
Hinc vox Acater ad quamlibet emtio- 410 : Delude dono et laudo... totum ho- ad censum , in Consuetud. Lemovic.
nem translata. Donatio Ecclesiee de Ca- norem meum, civitates videlicet, atque art. 61 : Item si aliquis concedit et tradit
nonica S. Victor! Massil. aim. 1060. burgos, castra, villas, atque dominia, feu- terram ad censum et Acceptamentum
inter Instrum. torn. I. novae Gall. Christ, dos, alodios, Accapites, pignoras et acqui- nihilominus pretio sibi dato, si census
pag. 23. col. 2 : Non aliter cognoscentes sitiones, etc. valeat plus quam ipsum pretium, hujus-
illam a captivitate supra dictae haeresis ACAPTATIO, idem quod Accapitum, in modi contractus habetur pro accensa-
posse eripi, pro remissions peccatorum Charta Isli Episcopi Tolosani : Et pro mento, nee in isto casu ille cui traditur
nostrorum donamus earn omnipotenti hoc fevo dederunt illorum domino Praepo- taliler, de dicta terra debet solvere vendas.
Deo et coenobio Sanctss Marise ac Sancti sito 5 solid. Acaptationis. REACCAPITUM. Scribit Rocheflavinus
Victoris Massiliensis, atque Abbati vel ACAPTAGIUM, Vox ejusdem notionis. in Provinciis Occitaniaa et Aquitanise
Abbatibus seu Congregationi in eo jure Regestum Accapita dici jura quaedam quse deben-
perpetuo habitantium, cum omni honore notatum A.Constabularies Burdegalensis
fol. 35 : Acaptagia, quae alibi tur domino fundi et directo, pro muta-
quern hodie habet vel in antea Accaptare Relevia dicuntur ; levata eoaem anno in tione Emphyteotse, sive ilia morte, sive
potuerit, sicut mos est nostrss patrise, ad eadem Senescallia. matrimonio, venditione, permutatione,
totos honores. Et in codice MS. ejusdem cessione, heredis institutione, legato,
Coenobii : Cum omnibus rebus, quas ACAPTAMENTUM, idem quod Acapta- aut alio quovis mpdo eveniat: contra
Acaptabit vel recuperabit. gium. Vendagia et Accaptamenta in Con- Reaccapita, mutationem domini spec-
ACCAPITARE alicui. Relevium facere, suet, municipal. Bergeraci ann. 1368. tare. Notitia ann. 1144. apud Catellum
vel exsolvere, vel aliquem pro domino, art. 69. Charta Petri Episcopi Inculism. lib. 2. Rerum Occitanarum cap. 17 : De
et velut pro capitali domino agnoscere. ann. 1178. in Regesto Inculismensi : uno quoque casali, qui habebat sex stadias
Bracton. lib. 2. cap. 35. § \ : Est etiam Licet hominem recognoscerent, tamAchap- in latitudine, et 12 in longitudine, habeat
aliud genus tenementi quod datur in tamenlum mille solidorum debere cons- dominus 12 denarios de Acapte, et omni
maritagium, et ubi non fit homagium tanter negabant. Alia Episcopi Agin- anno a Martio servitium 12 denariorum,
ante tertium heredem inclusive positum, nens. ann. 1217. in Regesto Carcasson. : et Reacapte, quando evenerit, 12 denarios.
propter commodum donatoris per rever- Et dabit in mutatione Comitis seu Epis- Infra : Carbonellus faber habeat de labo-
sionem. Mox ait : Cum autem plures copi Acaptamentum in recognitione do- ratoribus suis censum qui vocatur Lause :
fuerint coheredes, omnes Accapitabunt minii unum hestearium, pro quo procu- et facial et reparet ferramenta molendi-
filiae primogenitae,etmarilus primogenitae rationem quam ab eodem requirebat, sibi norum, retento ibi pretio et usu suo ; et
homagium faciet capitali domino de toto remisit. Vid. Hist. Episcoporum et Co- propter hoc pr&beat domino Acapte 10
feodo, etc. Fleta lib. 2. cap. 50. § 6 : Sed mitum Engolismensium cap. 33. Charta solidorum , et 5 solidorum Reacapte ,
omisso illo media, capitali domino Acca- ann. 1240. in Tabul. Dalonensi fol. 85 : quando evenerit...
pitet, et ei respondeat deeisdem servitiis... Accaptamentum vero nobis debet persolvi [* Vide Retroaccapitum suo loco et
nee liceat hujusmodi capitali domino nostrisque successoribus ad utriusque par- Glossar. Gall, de Laurierevoce Reacapte
ulterius ipsum tenentem distringere, dum tis mutationes. Tabularium Nantoliense et Plait de mortemain.]
praedictus tenens se offer at Acapitare ei, in Pictonib. ann. 1306: Homagium ligium RETRO ACGAPITUM in Consuetudine
et facere ei servitia debita et consueta de quod nobis volebat facere Joanna de Li- Tolosae part. 4. tit. de Feudis, art. 18.
quantitate tenementi. Vide lib. 3. cap. 16. nea sine aliquo Achaptamento. Ibid, ann, Charta Occitanica ann. 1244. in Regesto
| 7.38. et quse de Paragiis observavimus1418 : Ad Achaptamentum quarundam Tolosano fol. 73 : Terras heremas et con-
in Dissertat. 3. ad Joinvillam. chirothecarum albarum de pretio 6 dena- drezelas, e albres domestques, et salvai-
ACCAPITUM. [ACAPITA , ACCAPTUM.] riorum in mutatione feodatarii. Rursum dies, e bosc, e bartas, e prats, et aigas, e
quod vulgo Relevium, seu agnitio in ann. 1419 : Sub homagio ligio a me et cavis. e esplechius, e atemprivas, e hom-
dominum. Charta Michaelis Archiepisc. meis, in mutationibus dominorum et va- rn.es, et sembres, et ceses, et Acapites, et
Arelatensis ann. 1214. qua concedit sallorum, et sub Achaptamento 5 solido- Reireacapites, et senhorias, etc.
Comiti Monfortensi Bellocadrum et Ar- rum bonse monetse currentis solvendo. j|e ACGARIUS. [Navis actuaria ut aca-
gentiam in Regesto Tolosano fol. 17 : Occurrit passim in eo tabulario, et in tium. DIEF.]
Item confitemur nos recepisse a vobis pro Absiensi f. 40. [Et in. Lib. Consuetud. AGCARO, Instrumentum rusticum. Pe-
Accapito 1400 marchas boni et legalis S. Augustini Lemovic. fol. 23 : Prxsen- trus Crescentius lib. 1. de Agricult. cap.
argenti. Alia ann. 1231. ibid. fol. 25 : tibus et futuris notum sit quod Domnus 6 : Et superducta iterum dicta terra cum
Item concessit quod quando detentores Abbas V. Eccleslae S. August. Lemov. in vangis et Accaronibus, etc.
possessionum quse tenentur ab Ecclesia ad villa de Brumec accepit in pace perpes 1 ACCARRATIO, Testium cum reo com-
censum annuum, vel in feudum.inincur- hominium et Litgensa et juramenturn positio, Gall. Confrontation, Acarement.
rimentum ceciderint, vendentur posses- fidelitatis a Falcone milite. Illique Domi- Bleynianus Instit. Theor. et Pract. Lib.
siones illx personis competentibus bona nus Abbas diem assignavit Lemovicas ut IV. pag. 572 : Confrontationes vero fiunt
fide, et Ecclesia habeat inde vendas et veniens in Capitulo S. August. Abbati et exhibitis ipsi reo testibus, et in ejus cons-
Ac&pitas. Occurrit ibi pluries. Vide His- Capitulo hoc idem juraret et C. sol. et 1. pectu positis, unde et Accarrationes a
tor. Episcop. Cadurcensium. n. 166. d. de Achaptamento in pace redderet, etc. Cara barbaro nomine quod faciem signi-
[Rymer. torn. 1. pag. 855. col. a : Etuna Chron. Comodoliac. apud Stephanotium ficat, nominantur. Certe apud Occitanos
lancea de Accapto pro toto territorio de in Fragm. Hist. torn. 2 : Raimundus La- et Vascones etiamnum care faciem
Brulhien.] bors, Iterius frater ejus et Audoinus de sonat, unde vox Accarer cum reo testes
SSH" ACGAPITI notionem longe diver- Petra Bufferia dederunt Ecclesise S. Ju- conferre, inquit D. de Lauriere in Glos-
sam tradit D. Brussel Tract, de usu niani Acaptamentum, et quidquid juris sario Juris Gallici. Adde quod xdtpa
feud. lib. 3. cap. 11. Existimat enim vir habebant in manso de la Chieza.] [** Vide faciem pariter significet apud Sophocl.
eruditus Accapitum idem esse ac feudum supra Accapitamentum.] in Electr. Tragced. pag. 137. Edit. H.
sine capite, hoc est, sine clientela et AD ACGAPITUM DARE, seu in emphy- Stephani. Ita in Originibus Gall. D. de
alta justitia : quse feudi species, inquit, teusin. Charta ann. 1213. in Regesto 49. Caseneuve.
in Occitanise tantum provinciis in usu Philippi Pulcri Regis Franc, ex Tabu- * Accaration, in Reg. Parlamenti Tolo-
fuit. Verum si res ex judicioScriptorum lario Regionum 160 : Videlicet quod sani ex Codice regie 9879. 6. ad. ann.
harum proyinciarum dirimenda est, ad dictus Dom. Petrus de Sancta Cruce do- 1458. II. Sept : Pour ce qu'il est venu d la
quqs potissimumspectatde usaticis suis net, dare et donare teneatur in Emphi- notice de la Cour que Afe Jean de Vernhe
scribere, Accapitum nihil aliud erit teusin seu Accapitum dictam lime- le jeune, licentie es loix, avoit dit a M"
quam Relevium, seu agnitio in domi- riam, etc. Alia Ludovici Hutini Regis Guibert Rouch, conseiller du roy en ladite
num, ut mox deflniebat D. Cangius. Franc, ann. 1315. pro Monspeliensibus : cour, certaines parolles touchant I'arresf
Vide Rocheflavinum infra in V. Reac- Item concessimus de feodis et retrofeodis de Lezat, d la charge et foule d'icelle cour
capitum. Nee aliud certe innuunt, si in Emphyteusin vel Accapitum datis et et d'aucun soupcon d'icelle, lad. cour a
attentius perpendantur, quae in suam translatis in personas ignobiles, etc. Alia faict Accaration dudit Me Guibert et Audit
sententiam prqfert D. Brussel. Errandi Jacobi regis Majoricar. ann. 1310 : Da- de Vernhe. Vulgatius, Acarement. His-
fortassis occasio fuit etymon ab a pri- mus in Accapitum seu Emphyteusin pani Acarar dicunt, pro In mutuum
vat. et caput deductum, cum rectius a alcheriam nostrum, etc. Alia ann. 1229 : conspectum et colloquium adducere ;
verbo Accaptare inferretur. Hinc etiam Ut tu et praedictam Condaminam.... in a Cara, iisdem, Facies, vultus. Vide
Gal. Acapits et Arriere-acapits dixit , Emphyteosin seu in Accapite,sivolueritis, Cara 1.
quod vernacule vocant, Acapte et Ar- dare valeatis. Adde Chronologiam Epis- * AGCASAMENTUM, Casa. domus, sedi-
riere-acapte. copor. Lodovensium pag. 154. 240. et ficium. Charta ann. 1232. a'pudCencium
I
42 AGG
inter Census Eccl. Rom. : Excepto eo,
quod habeo et teneo ultra fossatum de
Centum-guttis cum quodam Accasamento
posito ultra prsedictum fossatum ex parte
castri mei de Olibano. Interdum ea voce
significantur aedificia domui prsecipuse
adjuncta, ut in Charta ann. 1226. apud
01. V. Garamp. in Disquis. de Sigil.
Garfagn. pag. 53 : Quandam turrim cum
calsa, domibus, palatiis et Accasamentis
simul et continue juxta earn positis. Vide
Casamentum 2. et mox :
* ACCASARE, vox Italica, Domibus ins-
truere. Charta Henr. VI. imper. ann.
1187. apud Lam. in Delic. erudit. inter
not. ad Hodoepor. Charit. part. 3. pag.
1182 : Item postquam dictum castrum
Accasatum fuerit intra muros, quantos
homines curia casare poterit circa po-
dium, etc.
* 1, ACCASIA. [Stupor. DIEF.]
3Jc 2. AGCASIA. [Succus prunellarum
agrestium, succus expressus a pomis
vel piris, cidre, poire, sic DIEF.]
* ACCASIUM. [Gall, prunellier. DIEF.]
* 1. AGCASIUS. [Stupidus, ex ACCA-
SIA 1. DIEF.]
*2.ACCASIUS. [Gall, prunellier. DIEF.]
* ACCASSIA. [Ut ACCASIA 2. DIEF.]
* ACCASUM. [Ut ACCASIUM. DIEF.]
* ACCATES , DES. [Achates , agate.
DIEF.]
* ACCATIA. [Ut ACCASIA 2. DIEF.]
] ACCATIO, Gr. "Axcnro;, Genus navigii
actuarii. Bern, de Breydenbach Iter Jero-
sol. pag. 238 : Verum die XXIX iterum
contra Maleam ire temptavimus, licet
ventum nonnisi pro sex pannis Accationis
habuerimus exiguum. Vide Acatus.
* ACCATTATOR, Qui ex offlcio stipem
corrogat aliis dispensandam, Gall. Que-
teur. Italis, Accattatore, mutuans, qui
mutuo accipit. Statuta antiq. Florent.
ex Cod. reg. 4621. cap. 82. fol 43 v° :
Dicti Accattatores et questores horis con-
suetis, tarn per civitatem quam per com-
munitatem, .... aquirant elemosinas (pro
carceratis). Et si dicti questores seu Accat-
tatores fuerint negligentes, possint
removeri a dicto officio. Vide supra
Accaptamentum.
« ACGATTUS, idem quod Accapitum,
Jus, quod nomine retewiexsolvitur. Vide
in Accaptare. Charta ann. 1233. apud
Manni de Sigill. antiq. torn. 1. pag. 98 :
Vendunt possessiones, et res, et omnia
servitia, prsestationes. dationes, pensiones,
affictus, albergherias, Accattus, etc.
'"-ACCATUM, A.cquisitum, comparatum,
Acquest par achat. Charta ann. 1202.
torn. 3. Cod. diplom. Ital. col. 254 :
Dominus episcopus (Lunensis) debeat ha-
bere et tenere, cum suis successoribus de
cetera in perpetuum, mediant comperam
seu Accatum, quod ipsi marchiones fece-
runt a marchionibus de Esti in curia et
districtti Vezani, etc. Acat, in Lit. ann.
1265. apud. Marten, torn. 1. Anecd. col.
1121 : Jou Gerars sires de Sclerbes, frere
monsigneur Giles de Bierlainmont, fac
savoir a tous que tons les Acas, que me-
sires mes freres devant noumes a reportel
a me main de le terre d'Estruem, etc.
Acatour, emptor, qui pretio acquirit. in
Ch. ann. 1411. torn. 2. Probat. Hist. Brit,
col. 867 : Les Acatours des prises, aiant
connoissance d'icelles, etc.
* ACCAYRA, Pugnae genus, qua scilicet
funda lapides jactantur; Accayrarer, sic
pugnare ; a Cairau, Occitan. calculus,
caillou. Ita Menardus in Glossar. ad
calcem torn. 2. Hist. Nem. Statut. ad
regimen ejusd. civit. ann. 1353. ibid,
inter Instr. pag. 153. col. 2 : Item quod
nulla persona audeat se Accayrare sive
AGG
facere Accayras in toto territorio et dis-
trictu civitatis Nemausi, sub pena quin-
quaginta sol. Turon. dom. nostro regi
applicanda : et quisolvere non posset, fus-
tigaretur per villam Nemausi.
* ACCEARIUM. [Acies, acier. DIEF.]
* ACCEDENS. [Casus, accident. DIEF.]
1 AD ACCEDENTES. Responsoriumquod
in Ecclesia cantabatur, dum ad sacram
Synaxim Fideles accedebant juxta Offi-
cium Muz-Arabicum. Ordo Officii Go-
thici, torn. 3. Collect. Cone. Hispan. pag.
267: Subitoque canitur in choro responsum
quod vocatur, Ad Accedentes, in eo vero
monentur Fideles qui sunt communicaturi,
ut aecuratissimeperpendant, quern cibum
suscepturi sint.
* ACCEDERE, Tenere. Glossar. vet. ex
Cod. reg. 7646 : Accesseris, tenueris.
1 ACCEDIA, pro Acedia in Cod. MS. S.
Martialis Lemov.n.4.: Aspiritu Accedise,
libera nos, Domine. Vide Acedia.
jje ACGEDULA. [Ut ACEDULA, oseille,
surelle. DIEF.]
* ACCEGA. [Vide ACAGE,/mppe. DIEF.]
* ACCEIA. Vide infra Accia.
* ACCELERANTER. [Festinando. DIEF.]
ACCELERANTIA, Celeritas, apud Pe-
trum Diac. Casinens. de Corpore S. Be-
nedicti Casini.
* ACCENDERE, Lignatio, lignum accen-
dendofoco necessarium,Gall. Chauffage.
Charta Gaufridi abb. Cheziaci ann. 1210.
ex Chartul. Campan. fol. 275. v° col. 1 :
Blancha comitissa Campaniss nobis con-
cessit,quod in c/ualibet septimana duobus
diebus, cum duabits bigis possimus ire in
nemoribus supradictis, quamdiu ei pla-
cuerit, per (pro) nostro Accendere. Alia
ann. 1242. ibid. fol. 275. col. 2. habet:
Ad opus foci. Vide infra Ignis 2. [^c Hor-
tari. DiEF-1
JACCENBI, de Luna dicitur, cum a
sole in noviluniis incipit illuminari :
Kalendarium MS. San-German. X. cir-
citer saeculi laudatum in Mercuric Gal-
lico Febr. 1728. pag. 280: Luna Januarii
media nocte A ccenditur. Luna Febr. inter
mediamnoctem etgallicantusAccenditur.
Luna Martii media nocte Accenditur.
Luna Aprilis hora galli cantus Accendi-
tur. Luna Mail mane Accenditur. Luna
Junii hora tertia Accenditur. Luna Julii
meridie Accenditur. Luna Augusti inter
medium (1. meridiem) et horam nonam
Accenditur. Luna Septembris circa horam
nonam accenditur. Luna Octobris inter
nonam et Vesperam Accenditur. Luna
Novembris in Vesperum Accenditur. Luna
Decembris in Vesp. et medium noctem
Accenditur. Vide Incensio Lunse...
^ AGCENDILIA. [Herbse inutiles quae
collectaa incenduntur per agros. DIEF.]
^ ACCENDONES, Lanistae seu Gladiato-
rum Magistri, sic dicti quod Gladiatores
ad pugnam accenderent. Tertullian. de
Pallio cap. ult.: Verum et Accendones
et omnis Gladiatorum ignominia togata
producitur. Ita correxit Salmasius pro
et cerdones, ut antea legebatur. De his
plura Hofmannus ad hanc vocem.
ACCENGIA. Vide Andecinga.
ACCENSA, Census, datio ad censum.
Jo. Hocsemius in Hugone 72. Episc.
Leod. cap. 23 : Major in villa et Advo-
catus a Prumiensi Abbate domino villas
villam tenebat ad Accensam. [Charta Fer-
randi Comitis Flandriaa ann. 1229. apud
Martenium torn. 1. Anecd. col. 954. C :
Nos autem LXXX libras dictse. domui
assignavimus percipiendas.... Ad Accen-
sas nostras de Binctio.] Accense et Ad-
cense, in Consuetudine Burbonensi cap.
34 ; Bituricensi titulo 9. art. 21 ; Vasta-
nensi articulo 6. Accensement in Pari-
siensi antiqua art. 191. Adcensement in
Vitriacensi articulo 23 ; Parisiensi art.
109. Acensement in Catalaunensi art. 194;
Aurelian. artic. 412. Accencissement in
Trecensi art. 58.148. et Calvimotensi art.
56. 116.
1 ACGENSAMENTUM , Eodem sensu.
Locum vide supra in Acceptamentum
post Accaptare.
* Inventarium Chartarum reg. ann.
1482. fol. 191. v°. ad ann. 1352 : Ballium
et Accensamentum domus regise sitse in
villa Monsterolii in fulco Yonse, dictse la
Maison d'Artis. Acensissement, in Ch.
ann. 1338. ex Chartul. S. Vincent. Lau-
dun : Sera aucy la seurete de tout le ven-
daige ou Acensissement desdis molins,
prise par main commune de nous. [s"~;:sVide
Accessamentum.]
ACCESSATIO, ASSESSAMENTUM, AGCES-
SAMEN, datio in censum. pro Accensatio,
in Tabul. Dalonensi fol. 40. 42.
ACCENSIVA, Eadem notione, in Charta
Hugonis D. Brecarum anno 1203. in
Hist. Brecensi pag. 24.
1 ACCENSIVIO, Eadem notione, Charta
Communiss Compendii ann. 1186. apud
Baluzium torn. 7. Miscell. pag. 315: Quae.
omnia homines dictas Communise anti-
quitus ea Accensivione Patris nostri, qui
eis hoc accensivit, tenuerant.
I A D C E N S A . Juramentum Philippo
Franc. Regi prsestitum a Blancha Cam-
pania? Comitissa ann. 1200. apud Marten,
torn. 1. Collect. Ampliss. col. 1030 A : De
Judseis sic erit, quod illos de quibus terra
Domini Regis saisita, de corporibus eorum
post mortem mariti mei Comitis Theobaldi
tenebo Adcensam et pactiones, quas idem
Comes Judeeis statuerat, nee ab eis aliquid
amplius extorquebo. Quo in loco non ad
censam divisis vocibus, sed adcensam
legendum.
AGGENSABE, ACENSABE, Dare ad cen-
sum, Gall. Acenser, donner a cens, in
Consuetud. Bayonensi tit. 4. art. 118; in
Chron. Flandr. cap. 110 ; Tabul. Castri-
Meliandi : Accensavit, et nomine Accen-
sationis in perpetuum concessit et tra-
didit,
::
etc.
» ACCENSABE , Censum exigere. loco
alterius praestationis , servitium cum
censu commutare. Charta ann. 1299. ex
Reg. 38. Chartoph. reg. ch. 4 : Cum
homines mllarum de Juvigniaco et de
Widua, sitarum in castellania de Sper-
naco, obligati fuissent ad solvendum et
ad liberandum charragium domino 'regi,
pro suis operationibus de castro et de
villa Spernacensi; ... supplicavissent do-
mino regi, quod ipse vellet Accensare dicta
charragia, et loco eorum recipere certos
redditus annuatim, etc. Nostris Acenser et
Acensir, dare vel recipere ad censum seu
ad firmam. Stat. ami. 1368. torn. 5. Ordi-
nat. reg. Franc, p. 133. a.ri.2Q:Quetoutes
les revenus de ledicte mile seront baillees,
Acensees a cris et a recrois. Ch. Nicolai
episc. Tree. ann. 1244. in Chartul. Cam-
pan, fol. 174. col. 2 : On requeneu Girart
de Nivelle et Mengiers Dervi, chambellanc
lo roi de Navarre, que il ont Acensi, par
els et por lor airs', do roi de Navarre a
toujors les maison lo roi, qui sont a Bar
sor Aube. Chartul. Hannon. ann. 1238.
ch. 15 : Et s'il avenoit que je Acensesisse
monwinage, etc. VideinAccensa.Achens-
ser vero, pro Convenire, pacisci, in Lit.
remiss.ann. 1404. ex Reg. 159.Chartoph.
reg. ch. 105 : Robault dist au suppliant
qu'il se Achenssast et composast par de-
vers Jehan Fouquart, qui tenoit la male-
toste d'icelle ville.
ACCENSABE SE alicui, certis conditio-
nibus acstato pretio quidpiam conflcere.
 ACG AGG ACG 43
Curia Generalis Barcinon. art. 1291 : censi, hoc est, postea additi quam fuisset dori. Forte Acceptor, genus avis. [In
Item quod aliquis scriptor non audeat se legio completa, quos nunc Supernume- excerptis Pithoei legitur : Accepta genus
Acensare vicario, bajulo, vel alicui offi- rarios vacant. navis, Acatus. Verum La Cerda legit
ciali. Libertates Salvae-terras in Ruthenis * AGGENSIRE. [Accersere. DIEF.] Genus avis. w Vide Accato. Acceptores
ann. 1284 : Concessimus prasdictis homi- ACCENSIUNCULA. Glossarium Latino- in inscriptione anni 197. nominatos,
nibus quod possint Accensare de Milite, Graecum : emX-y^ta YJ vocro;, Accensiuncula, homines fuisse qui merces navibus
et emere de omni venditore qui vendere morbus comitialis. Ita etiam MSS. Et advectas accipiebant, contendit Furna-
voluerit, nisi sit feodum, vel res feodales. alibi : Accensiones. emX-/)^;, em<7Y](jLacria. lettiin Fore. Lex., unde conjicere licet
* ACGENSATEBII. Oharta Humbert! II. Ubi leg. Accensio, eidX^?. Acceptio, Acceptas cymbas fuisse, quibus merces
dalph. ann. 1343. torn. 7. Ordinal, reg. eiu'<TY)u,a<7t'a. navibus allatae in terram ferebantur,
Franc, pag. 731. art. 29 : Satis facto tamen 1. AGCENSOR, Gloss. Lat. Graec. : Ac- Gall, embarcations; Acatus vero, Accato
Accensaterii de intragio ipsi domino censor, eio-aYtoyeiJc, e,i<rwfrri\sf SoyXap/o?. et Achatus originem ducere videntur a
dalphino prasstito competenter. Ubi cum In Gloss, vero Graec. Lat. : eKraYwyeu?, Graeco axaTo?. Gloss. Cod. reg. 4778 :
erudito Editore restituendum Accenso- est lator, institutor. Sed videtur legen- Achatus, navicula vel archana.]
tori opinor. dum delator : nam apud Hesychium, A.GGEPTJE, Agri portiones yiritim assi-
* ACCENSATIO , ut Accensamentum. £l(7aYwy£V)?,(sic enim emendant viri dpcti, gnatse, aut quee sortito obtigerunt. Ita
Kegist. episc. Nivern. : Anno Domini pro elffaywy^) dicitur esse apx^i 'A6^vY)<n Agrimensores hanc vocem usurpant,
1287. redditus episcopatus Nivernensis, et TWV -ra eyxXiri(AaTa ecffay6vT(ov. Ita porro Siculus Flaccus et Hygenus. [** Vide
Accensatio dictorum reddituum. Charta emendandum etiam in voce S'KTYIYYITTI? in Fore. Lex.]
Philippi Pulcri ann. 1313. in Lib. rub. e9dem Gloss, pro lator. Unde confici ACGEPTIONES, Eadem notione apud
Gam. Comput. Paris, fol. 359. col. 2: xxi. videtur accensorem, eumdem esse cum Siculum.Flaccumpag.21: [**Acceptiones
libram, xiii. solidos et iv. denarios.... delatore. Sed haec vetera spectant. in centuriis explicandas sunt. Alii aliter
assignamus.... per manus illius seu illo- 2. ACCENSOR, Acolythus, cui incumbit interpret.]
0
rum, qui dictas pissidem et coustumam cura accendendi lumina in Ecclesia. ACCEPTABILIS, Acceptus, gratus.
pro tempore Accensationis, vel quo-vis alio Hesychius : SaSioO^o?, Xyx^aTtTY)?, Xa[j.7ta- Occurrit passim in Bibliis, apud Tertull.
titulo, sive causa tenebit aut tenebunt adv. Jud. cap. 5. et Salvian. de Gubern.
percipiendas. Acensie, ipse censualis Honorius Augustod. lib. 3. cap. 64: Aco- Dei pag. 127 : [*« Lactant. ep. 58 ; Ter-
reditus, in ^Estimat. redit. de Soublain- lythus, qui est Accensor luminum. Isidor. tull. de orat. cap. 7.] Quod hujusmodi
nes et de Beaufort ex Reg. 80. Chartoph. lib. 7. Orig. de Acolythis : Tune enim contractus sit Acceptabilis et placeat, in
reg. ch. 17: Item les Acensiees (infra accenduntur luminaria ab eis. et depor- Transact, ann. 1532. ex sched. Pr. de
Acensies) des bestes ; c'est assavoir de tantur. Isidorus junior : Ad Acolythum Mazauques. Galli diceremus Acceptable,
chascun cheval traiant, ix. den. de chascun pertinet prieparatio luminarium in Sa- agreable.
bueftraiant, vi. den. de chascune vache crario. Vide Paulum Silentiarium, in | ACCEPTABILITAS. Scholastic! Tbeo-
portantf iv. den. Descript. sanctaa Sophiae part. 2. v. 69. logi dicunt : Obedientise et Passionis
ACCENSATORES, Firmarii. Concilium et infra in Acolythus. Christi Acceptabilitas, pro merito et gra-
Burdegalense ann. 1255. cap. 14: Accen- 1 ACCENSUATI. Vide in Accensa. tia. Goclenius Lex. Phil. pag. 285.
satores autem decimarum a laicis, si laid ACCENTHURARIA, Vas in quo thus 11. ACGEPTABULUM.PapiasMS. Eccle-
fuerint, simili sententia se noverint irre- accenditur. Francisc. de Sacra quercu siae Bituricensis : Acceptabulum, quarta
tiri. Ubi perperam assensatores editum. in Etymolog. ** Vide Accepturaria. pars eminss, dictum quod acetum ferat;
Accenseurs vero et Adcenseurs, qui dant * ACCENTUARE, Accentus observare. duas uncias retinet et sex scrupulos.
ad censum, dicuntur in Consuet. Bitu- Regula Fontis Ebraldi cap. 38 : Igno- Acetabulum, Plinio lib. 21. cap. 34. est
ricensi tit. 15. art. 8; Burbon. art. 141. rantes discant plane legere, punctuare etiam heminae quarta pars [** et con-
371. et Marchensi art. 168. [*» Vide Ac- vel Accentuare, ut ssdificent audientes. tinet drachmas 15. Cod. reg. 4778-:
censaterii.] StatutaCollegii Fuxens. Tolos. ann. 1457. Acitabulum quarta pars eminse est, duo-
1 ACCENSIARE, Eadem significatione ex Cod. reg 4223. fol. 219. v : Alta voce decim dragmas appendens.] Vide Aceta-
in Tabulario S. Bartholom. Bethun. non et intelligibili legat Accentuando, bene bulum.
semel. pronuntiando. Glossar. Lat. Gall, ex « 2. AGCEPTABULDM, ut Acetabulum,
** ACCENSIO. Gloss, in Cod. reg. 4778 : Cod. reg. 7679 : Accentuare, Accentuer. Scutella acetaria. Glossar. Lat. Gall. ann.
Accensio, lucrum, compendium, emolu- Acenter, eadem notione, in Hist. Joan- 1348. ex Cod. reg. 4120 : Acceptabulum,
mentum, utilitas, incrementum, fructus, nis IV. inter Probat. Hist. Britan. novae Gall. Saucier, vas in quo servatur acetum,
merces, reditus, vectigal. edit. torn. 2. col. 363 : et derivatur aS hoc nomine acetum, Gall.
* ACCENSIVATIO. Eadem notione qua Lire sgeis tu, voire chanter ; Aisiers. Aisiels et Aisil olim nostns,
Accensatio, in Charta ann. 1239. ex L'en le sgait bien a 1'Acenter. Acetum, vulgo Vinaigre. Mirac. Mss. B.
Chartul. B. M. de Josaphat: Dicta Ode- M. V. lib. 1:
Una uxor Nivardi Accensivationem et T ACCENTUATIO, Species cantus, qui Mais au malfe* n'est pas aisiels,
canventionem prasscriptas laudavit. Vide fit elevando, aut deprimendo syllabam, Ains li est aigres com Aisiels.
infra Adcensivare. juxta accentuum positionem, ut cum in Bestiarius Ms. ubi de J. C. in cruce :
| A'CENSSA, Idem quod Accensa in Ta- Ecclesia Lectiones aut Orationes can- L'Aisil but et le fiel gousta.
bulario S. Crucis Burdigal.: Pro Arren- tantur ; cui opponitur Directus qui fit
datoribus seu recipientibusinAcenssam... absque vocis inflexione. A Schramb. Charta ann. 1285. in Chartul. 1. Flandr.
Dum tamen Acenssse prsedictse fiant de Chronic. Mellicense pag. 348. col. 1 : ch. 372. ex Cam. Comput. Insul.: Del
anno in annum. Orationes vestimentorum, (i. e. ad bene- Aysil c'on i vendera (a Lille) a broke,
1 ACENSSATORES, In eodem Tabulario dicenda vestimenta,) dicuntur plane et dou lot, j. den.
idem sonat quod Accensatores: Vina indirecte sine Accentuations, quam libet | ACCEPTAMENTUM. Interdum occur-
quas per ipsos vel eorum Acenssatores per se concludendo. rit pro Accaptamentum; quod vide in
prsedictos vendebantur, etc. * ACCENTUS, Sonus vocis , modus Accaptare, et in voce Placitum.
| ACGENSUATI, Homines domino prop-pronuntiandi , nostris etiam Accent, * Gharta Phil. Pulchri ann. 1310. ex
ter terras ad censum acceptas ad certa Hispan. 4cce»to.Constitut. capitul. eccl. Reg. ejusd. in Bibl. reg. Cod. 9607. 3. ch.
onera et praestationes adstricti. Libert. Barcinon. ann. 1423. ex Cod. reg. 4332. 38 : Item de quolibet solo de quinque can-
Calmae torn. 1. Hist. Dalphin. pag. 19 : rubr. II: Magister grammatical, non solurn nis vel ulnatis... habebimus sex denarios
Exceptis illis qui mihi ad serviendum lectiones grammaticss et logicae, ac alias Turon. obliarum, et totidem de Ac-
bis in anno cum bobus suis sunt Accen- assuetas in scolis legat ; sed etiam diebus ceptamento in mutatione Domini. Charta
suati. dominicis et festivis, maxime prascipuis, ann. 1287. ex Reg. 64. Chartoph. reg. ch.
j 1. ACCENSI, Eadem notione. Testa- lecturam et Accentum legentium in choro 283: Salvis domino nostro regi cavalcata,
mentum Anseberti Episc. Eduensis dictsesediscorrigat et emendet. Vide supra exercitu communi et Acceptamento seu
anno 696. inter Instrum. torn. 4. novae Accentuare. [** Gloss, in Cod. regio sporla, et aliis deveriis, quas eidem dom.
Gall. Christ, col. 43. C : Si quis, servis, 4778 : Accentus. impetus sonus inflam- nostro regi pro dicto castro de Clarencio
libertis ac Colonis, Accensisque omni- matio vel vociferatio, vocis concrepatio, et pertinentiis, nomine dominii utilis vel
bus, etc. unde corrigendum Gloss. Iaeckii.]>(c [AC- directi, debentur.
j 2. ACCENSI, Superadditi, supernu- CENTUS, ACUTUS, accent tonique. 1. ACCEPTATOR, [Qui sine causa perso-
merarii, iidem qui in veteri militia narum habet rationem, Gall. Celui qui
Adscriptitii dicebantur. Vegetius lib. 2. ^ ACCEPHALUS. [Sine capite. DIEF.] fait acception de personnes. Vox et phra-
cap. 19 : Ad obsequia tamen judicum vel sje ACCEPITER. [Accipiter, epervier. sis ortse ab illo Actuum Apost. cap. 10.
tribunorum, necnon etiam principalium "r\-r-prp ~j
vers 34 : Quia non est Acceptor persona-
deputabantur milites, qui vocantur Ac- ACGEPTA. Genus navis, in Glossis Isi- rum Deus. Ubi Graecus Textus o« oOx
44 AGG
SffTt 7tpocrwm>Xir)7:Tv]s 6 ©so?. Id est juxta
vim voc.is propriam : Non accipit Deus
faciem, seu, non movetur rebus exter-
nis.] Lucifer Calaritanus, lib. 1. pro S.
Athanasio : H&c cum scripta memineris,
existimas Acceptatores persons nos tux
futuros. Infra : Et vis, Constanti, quia sis
in sublimitate degens Regali, Accipi
tuam personam. [** Acceptor frequentius
hoc sensu. Vide Forcell. Lex.]
* Excepteur de personnes, in Prsef. Co-
lardi Mansion ad lib. cui titulus, Pceni-
tentia Adami Ms. fol. 2. r°: Certes en ce
se monstreroit Dieu, qui est vray juge,
Excepteur de personnes.
* 2. ACCEPTATOR, Auctor, conscriptor,
in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7641. Vide
Exceptor. [« vide Burm. ad Anth. lat.
torn. 2. pag. 586.]
* ACCEPTILATIO. [Debiti remissio.
DlEF.l
* ACCEPTIO. Vide infra'Accessio 3.
1. ACCEPTOR, Accipiter, quern vulgo
Sparvarium reddimus. Gloss. Latino-
Graec.: Acceptor. "epa£. Gloss. Isidpr. :
Pipiunculus, accipiter, Acceptor. Papias:
Accipiter, est avis armata ungulis, ab
accipiendo dicta : eo quod sibi capiat, et
ab aliis rapiat. Vox Latlo veteri cognita,
teste Sosipatro lib. 10. [** Lucilius ap.
Charisium torn. 1. pag. 76.J in usum
revocata demum a Scriptoribus medii
sevi, et in Legibus antiquis sat frequens,
in Salica tit. 7. § 1. 2. 3; Burgund. add.
1. cap. 11; in Lege Longqb. tit. 104.118.
19. 20; in Concil. Suession. can. 3. ut
habet Codex Belvac. ; in Capitulari 1.
Carqli M. ann. 802. cap. 19. et in Poeni-
tentiali Halithgarii Episc. Camerac.
cap. 10. ubi perperam Menardus corrup-
tam vocem ait, pro accipiter.
ACCEPTOR, Qui aucam mordet, in Lege
Alaman. tit. 99. § 20 ; in Capit. ad ean-
dem Legem cap. 36. Ganshapich dictus
in Lege Bajuvar. tit. 20. § 2. Vide Ganta.
ACCEPTOR. Qui gruem mordet. Vide
Cranohari.
ACCEPTOR , Qui anates persequitur,
Anetapich, dictus in Lege Bajuy. tit. 20.
§ 3. Monachus Sangallensis lib. 2. de
Carolo M. cap. 21: Cum vero falconem
suum de aneta vellet extrahere. Matth.
Westmon. ann. 870 : Cum Accipitre solus
brevem naviculam ingressus, ut in insulis
mavis et terras vicinis anates et aviculas
aucuparetur. Willelmus Brito lib. 11.
Philipp. :
— Imbellesque velut dispergit anates
Accipiter, quando atra fames jecur ulcerat ejus.
Vetus Chron. anno 1272 : Circa falconem
qui anatem inter salices corripuerat, etc.
Falcones vero, quibus anates communi-
ter pro praeda sunt, Lanarios nostri vo-
cant, ut observat Albertus M. lib. 23. de
Animal, cap. 8. Meminit praeterea Por-
phyrius lib. 3. de Abstin. pag. 267. acci-
pitrum qui perdices, et qui palumbos
involant, quos cpaaaocpovov; vocat, a cpaircra,
Palumbus. Hesychius : Xayo6-/jpa?, aeToO
elSo?.
ACCEPTOR DOMITUS, in Lege Ripuaria
tit. 36.111. i. ad venatiqnem mansuefac-
tus, aut edoctus. Accipitres vero ad ve-
nationem institutos memorat Sidon. lib.
3. Epist. 3. lib. 4. Epist. 9. Vide Falco.
ACCEPTOR MUTATUS, in ead. Lege tit.
36.111. qui jam annum egit, et plumas
exuit, Gall. Hue. Vide Muta.
T ACCEPTORICIUS CANIS, Canis avia-
rius, seu qui cum Accipitre venatur aves,
Gall. Epagneul. Lex Frisonum : Qui ca-
nem Acceptoricium occiderit, etc. Vide
Canis Acceptoricius et Bambracius.
[** Adelung. ita appellatum censet non
AGG
quod cum accipitre venetur aves, sed I
quod feram capiat.]
S&P" Antiqua est ars aucupandi cum
accipitre, quamvis illius initia referat
Blondus Decad. 2. lib. 7. ad tempora
Frederici Imperatoris cognomento Bar-
barossae, id est, circa annum Domini
1246. Verum illius sententiam confutayit
luculenter Spelmannus in Glossario,
maxime ex Legibus veterum Franco-
rum, Germanorum,Burgundionum, etc.
apud quorum nobiles ars acceptoria
baud fere minus commendabatur quam
ipsa ars militaris, testibus illis eorum
Legibus quibus cautum erat, ne quis
pro compositione Wirgildi, seu proredi-
mendo capite, Spatham Accipitremve
suum dare cogeretur, teste et Addita-
mento 2. tit. 1. Legum Burgund : Si quis
Acceptorem alienum involare prassumpse-
rit, aut sex uncias carnis Acceptor ipse
super testones comedat, aut certe si nolue-
rit, sex solidos illi cujus Acceptor est,
cogatur exsolvere : mulcts autem nomine
solidos duos.
52®" Prseterea Accipiter erat primae
nobilitatis insigne praecipuum, ut patet
ex pluribus antiquis tumulis, in quibus
viri atque etiam interdum mulieres cum
accipitre sculpti pictique visuntur; inter
quos Haroldus Eduardi Confessoris An-
gliae Regis consanguineus exhibetur cum
accipitre pugno insidente in suo versus
Guillelmum Normanniee Ducem itinere.
Hujusrei prssclarum apud se exemplum
asservat Eruditissimus D. Lancelot vir
Academicus, in musaeo celeberrimi Do-
mini Foucault aliquando repertum, ex
pariete aliove monumento vetusto deli-
neatum, altum 1. ped. longum fere 22.
Qua de re id frequenti Academia doctis-
sime disseruit anno 1724. Addo Gaufre-
dum I. Britanniae Ducem, qui dum iter
Romam carperet, ideo a muliere lapide
percussus occisusque est, quod ipsius
accipiter mulieris gallinam invaserat.
[«s Vide Accipitrarius et Accipitrum cul-
tura infra suo loco.] Taceo Regem Alre-
dum qui juxta Flor. Wig. pag. 310. inter
bella ipsa, etc. omnem venandi exerce-
bat artem et suos omnes falconarios. Ac-
cipitrarios, caniculariosque docere
non desinebat. Qui mos etiamnum apud
Reges nqstros dum iter agunt, obtinet.
Sed maxime ad rem nostram facit anti-
quum jus Clariss. DD. de Chastelus, quo
inter Canonicos Ecclesiae Autissiodoren-
sis, cum juvat, consident, gladio ad la-
tus strictq, superpelliceo induti, cum
pileo pennis decoro, almutia supra bra-
chium et Accipitre supra pugnum se-
dente. Hoc jure potitur Illustriss. Fa-
milia ab anno 1423, uti paulo fusius
dicetur in Canonici Laid.
* Sed et thesaurarii ecclesise Autissio-
dorensis haecerat praerqgativa, ut diebus
solemnioribus divinis interesset offlciis
deferendosuprapugnumsuumaccipitrem.
Charta ann. 1464. inter Probat. Histor.
Autiss. p. 172. col. 1 : Quia ab aliquibus
dominis canonicis hujus ecclesise verteba-
tur in dubium, utrum thesaurarius ecclesise.
Autissiodorensis posset et sibi liceret ad
causam suse dignitatls in ecclesia Autiss.
in diebus et festis solemnibus et annuali-
bus, dum divina celebrantur officia, sine
(sic) habitu ecclesiss, venire et intrare ec-
clesiamet chorum dictss ecclesiss, deferendo
supra pugnum suum accipitrem sive avem
venalem, etc. Quod jus praedicto thesau-
rario confirmatur, ob id maxime, quod
eodem potiebatur thesaurarius ecclesiae
Nivernensis.
* Inter Sacra accipitrem sic deferre,
religioni Christianae parum sane consen-
ACC
taneum videri debet: qui vero censebi-
tur de ep jure, quo dominus de Sassay
potiri dicitur in feudali recognitione
ann. 1242. ut nimirum accipitrem suum
ponere ppssit super altare majus eccle-
siae Ebroicensis, dum sacra in eo peragit
ocreatus, calcaribusque instructus pres-
byter parochus d'Ezy, pulsantibus tym-
panis, organorum loco. Merc. Franc,
mense Febr. ann. 1735. pag. 293 : Peut le
sieur de Sassay faire dire la messe par
le cure d'Ezy, ou autre en I'eglise N. D.
d'Evreux devant le grand autel, quand il
lui plaira; et peut ledit sieur ou cure,
chasser sur tout le diocese d'Evreux avec
autour et tiercelet, six epagneuls et deux
levriers, et peut ledit sieur faire porter et
mettre son oiseau sur le coin du grand
autel, au lieu le plus pres et le plus com-
mode, a son vouloir. Peut ledit sieur cure
dire la messe botte et eperonne en ladite
eglise N. D. d'Evreux, tambour battant,
en lieu et place des orgues.
2. ACCEPTOR. Placidus apud Maium
vol. 3. Classicorum auctorum pag. 434:
Acceptorem salutis qui salutatus est. Idem
in glossario laeckii et Cod. reg. 4778.
1. ACCEPTORIUM, Salmum, Saliere, in
vet. Gloss. Lat. Gall. MS. ex Bibl.
Thuana, n. 525.
2. ACCEPTORIUM. Epistola 41. inter
Epistolas S. Bonifacii Moguntinensis
Archiepiscopi: Libellum quemdam habes,
qui non est major Acceptorio duarum
septimanarum, quern ego legere cupio.
Ubi videturintelligi tot foliis constitisse
hunc librum, quern sibi dari cupiebat,
quot Officium Ecclesiasticum duarum
septimanarum continebat. At cur id
Acceptorium appelletur, non plane asse-
quor, nisi legendum sit Exceptorio, aut
Excerptorio.
* 3. ACCEPTORIUM. Prsecept. Philippi
ducis Tuscisa ann. 1196. apud Murator.
torn. 2. Antiq. Ital. med. sevi col. 91:
Item dicit, quod Acceptorium juxta Paleam
inter Guidonem Monad et Cruaconnum,
sunt Rodia de Curia. An locus ubiAccep-
tores seu accipitres nutriuntur?
1 ACCEPTURARIA, Cymbium quo in
Ecclesiis asservantur micae thuress,
Gall. Navette. Sic forte dicta ab Accepto
thure, seu etiam pro Acerra thuraria.
Martinius in Lexico Philolog. At in
Glossis Lat. Graec. Accepturaria, Xi6a-
vw-rpt'?; quod est thurea planta. *** Vide
Accenthuraria.
s|c ACCERO. [Accerso. DIEP.]
sjc ACCERON. [Ut acatium. DIEF.]
1 AGCERES. Vide Aderes.
* ACCERSIRE, Convenire, in vet. Glos-
sar. ex Cod. reg. 7646.
l.ACCESSA, Accessio, Accessus, Accessa
marts, Recessa maris. Servius in Fragm.:
Constat et in illo loco Accessam maris
usque ad montem pervenire. Itinerarium
Burdegalense : Facit mare Oceanum Ac-
cessa et Recessa per leugas plus minus
centum. Itinerarium Jerosolymitanum
Antonini Monachi: In loco vero ubitran-
sierunt. exit mare de majore pelago, et
extenditur in multis millibus, quia habet
Accessa et Recessa. Accessus maris, in
Addit. ad legem Frision. tit. 12. p* Vide
Salmas. Exerc. Plin. pag. 204. a, A, et
277. a, B.]
| 2. ACCESSA, Terrarum accretiones
factae vi fluminum, Gall. Accrues, Allu-
vions. Suntet aliae accretiones nemorum,
Gall. Accrues de bois. Charta ann. 1057.
ex Archivo S. Victoris Massil. Frejus
n°. 30: Cum pascuis, silvis... aquarumve
decursibus Accessisque omnibus... garri-
cis, montibus, uglatis.
* ACCESSAMENTUM, idem quod supra
 AGG
Accensamentum. Charta ann. 1310. in
Eeg. 47. Chartoph. reg. ch.102 : Accessa-
mentum est factum ad utilitatem domini
Regis; literas praedictas et prsedictum
Accessamentum, et omnia contenta in
literis antedictis...rata et grata habemus.
Accessadeur, qui ad censum tenet, fir-
marius, in Lit. remiss, ann. 1416. ex Reg.
169. ch. 320: Michiel d'Albaspeyras chap-
pellain fermier ou Accessadeur du priore
d'Albinhac.
« ACGESSIBILIS, Accessu facilis. Gloss.
Philox. £V7tp6<KTo;, Accessibilis. Epist.
synod, ad Boson, reg. ann. 879. torn. 9.
Collect. Histor. Franc, pag. 305 : Qui
sitis accessibiles omnibus recta suggeren-
tibus, etc. Translat. S. Filiberti torn. 6.
ejusd. Collect, pag. 308: Ipsa insula...non
semper Accessibilis esse potest nostratibus,
cum nortmannis cunctis temporibus, qui-
bus mare tranquillatur, inaccessibilis esse
minime dinoscatur. Occurrit preeterea
apud Tertull. adv. Praxeam cap. 15.
[*™ Ibidem Accessibilitas.}
1. ACCESSIO, In Gloss. Gr. Lat. Imari-
txaffta ev itupeirw, accessio febris. [«* Apud
Celsum vox frequens, cui opponitur De-
cessio.] Epist. scripta sub nomine I. C.
sub Carolo M: Mittam in eis pustellas,
Accessiones, et langores, et omne genus
infirmitates. [Apul. de Virtut. herbarum
pag. 190: Ad quartanas herbee plantaginis
succum in aqua multa ante duas horas
Accessionis potui data.] f* Hinc nostris,
acces de fievre.]
2. ACCESSIO, Acquisitio. Charta Ludo-
vici Pii Imperat. in Chronico Farfensi
pag. 654 : Et undecumque ad eos tarn per
venditiones, Accessiones, commutationes
possessionesque eidem Monasterio... venit.
[** Cic. de Off. lib. 1. cap. 39: Accessio-
nem adjungere aedibus.]
* 3. ACCESSIO, Canalis, rivus, quia ad
opus molendini necessario accedit. Prse-
cept. Ludov. Pii ann. 823. apud Ughel.
torn. 2. Ital. Sacr. col. 96. edit. 1717: Si-
militer donationem, quam fecit... dom. et
genitor noster Carolus Imperator petenti
Geminiano Mutinas episcopo de molendino
prope stratam, cum Accessione sive aqua-
rio. Ubi perperam editum Acceptione
apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med.
sevi col. 772. Charta ann. 998. apud eumd.
Ughell. ibid, col. 108: Cumdecemjuge-
ribus de terra, inter paludes et sylvas,
quinque supra ipsum molendinum, et
quinque subtus, cum Accessione et aqua-
rio suo. Rursum occurrit ibidem col. 110.
* 4. AGGESSIO, Terrarum accretio,
idem quod Accessa 2. Charta Friderici I.
Imp. ann. 1177. apud Murator. torn. 5.
Antiq. Ital. med. aevi col. 1048 : Piscatio-
nibus, venationibus, salinis, et his, quse
Accessione et alluvionis jure capiuntur.
Nisi tamen idem sit quod Accessio 2. Ac-
quisitio. [** Accessio et Alluvio sunt vo-
ces notissimse fori Romani.]
* ACGESSIVUS, Annal. Victoriani Mss.
ad ann. 1244: Hie etiam (Fridericus Im-
perator) ducem Bavarian, virum catholi-
cum, fidelem ecclesisB et devotum, fecerat
occidi per Accessivos. Ubi leg. opinor
Assassinos. [** Gloss. Grsec. lat.: npoaOs-
TO?, Accessivus; in Gloss. Lat. Grsec.
male Accessimus.]
1. ACCESSOR, Pro Assessor, in Charta
ann. 1337. apud Ughell. torn. 7. pag. 616.
et in Sermone Roberti de Sorbone de
Conscientia.
* Accesseur pro Assesseur, Assessor, qui
judicem consiliis adjuvat, apud Bello-
maner. Ms. cap. 1. inter civitatis admi-
nistratores recensetur, in Lit. ann. 1391.
torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. 453 :
Capitouls, sindics, tresoriers, Accesseurs
ACG ACC 45
on autres officiers de villes, etc. Consules niale Roman, lib. 1. sect. l.[j|c Certamen,
Nemausenses causam suam defendunt concursus. DiEFj
per eorum Accessorem et advocatum, ut *ACCEPTABULUM.[UtACETABULUM.
Jegitur in Charta ann. 1454. inter Probat. DiEFj
torn. 3. Hist. Nem. p. 287. col. 1. Subs- ^ ACCETARE, Acescere, Gall. s'Aigrir.
titutus, Gall. Substitut, eo etiam nomine Apul. de Virtut. Herb. pag. 194 : Herbee
designatur, in Lit. remiss, ann. 1458. ex verbenacas ramulos ex vino decoquito et
Reg. 187. Chartoph. reg. ch. 322 : Le Subs- conterito, deinde quod Accetaverit plagse
titut ou Accesseur de notre procureur au- imponito, et adaperiet. [** Recte Forcel-
dit lieu de Bourg sur Gironde n'y voulut linus : ACETASGO, is, avi,n.3. idem quod
aller. Vide Accesssorius. acesco. Apul. Herb. 3 : Herbse verbenacas
* 2. ACCESSOR, ACCESSORIUS, Fidejus- ramulos ex vino decoctos et cpntritos,
sor, sponsor, Gall. Repondant, caution. deinde quod acetaverit, plagse impones,
Statuta Arelat. Mss. cap. De Accessoribus et adaperiet.]
et fldejussoribus, et qualiter conveniantur: * ACCETOSA, SUM. [Ut ACEDULA,
Item statuimus, quod Accessoribus conve- oseille. DIEF.]
niri non valeat, antequam conventus de- -•:= ACCETTA, vox Italica, Bipennis, as-
bitor principalis. Si vero fuerit alienus cia, Provincialibus Aisso, nostris Hache-
debitor principalis, detur tempus unius d'armes. Constit. Caroli II. reg. Sicil.
mensisA ccessorio ad reprsesentandum debi- pag. 327 : Qui cum roncha ferrea, Accetta,
torem principalem. Tune demum Accesso- manaria, cultello quocumque, quemquam
rius valeat conveniri. Quod secundus a percusserit. etc. Stat. Antiq. Florent. ex
debitore accedat, ut creditor! flat satis, Cod. reg. 4621. cap. 127 : Si quis.... ali-
sic dictus. [** Hoc sensu Accessio fre- quem vulneraverit, cum sanguinis effu~
quens in Dig. Lib. 46. tit. 1. fr. 32. 34.17. sipne, cum mannariis, spedis, securibus,
et cet.j Hinc etiam picconibusf arcubus, balistis vel Accettis,
* 3. ACCESSOR, Adjutor, ludi socius, etc. Tractat. Ms. de Re milit. et mach.
Gall. Croupier. Stat. Avenion. Mss. ann. bellicis cap. 151: Securis postea ponatur,
1243. cap. 65. ex Cod. reg. 4659 : Ordina- alias Accetta accise, super catenam, et
mus quod si quis major xiv annis blasphe- postea cum alia securi incidatur catena.
maverit Deum vel ejus gemtricem glorio- Vide Acciatus et infra Azzeta.
sam Virginem Mdriam, sive sit lusor * ACCETUM. [Accersitus. DIEF.]
principalis, sive Accessor, vel alio modo T AGCIA, AGCEIA.ACCELA, Avis a rostri
particeps ludi... solvat v. sol. magnitudine sic dicta, Gall. Beccasse,
* 4. ACCESSOR, ACCESSORIUS, Minister Italis Acceggia, perdix rustica apud
secundarius, qui praelatum comitatur, Martialem. Gloss. Latino-Greec. MSS.
eique in sacris deservit, Gall. Assistant. Accia, et Accela, 'Ao-xaXaq??]. Observat au-
Ordinar. Ms. Petri Aurese-vallis : Domp- tem Vulcanius in Gloss, apud Pictones
nus abbas, cum suis A ccessoriis et minis- et Santones vernacula sua lingua Acceiae
tris, non intrat chorum cum religiosis.... appellalionem retineri.
Accessores accipiant almuciam et cros- * Acee et Assee in Chartis non semel.
sam.... Abbas cum suis A ccessoriis, et ille Lit. remiss, ann. 1454. in Reg. 191.
qui portat textum, non intrent chorum. Chartoph. reg. ch. 35: Entre volee d'Acee
[** Romanis Accensor sive Accessor idem et jour couchie, etc. Alise ann. 1460. in
qui Accensus, magistratus alicujus mi- Reg. 190. ch. 41 : Et estoit heure de volee
nister.] d'Assee devers le soir. Rursum alise ann.
| AGCESSORIE, Per Accessionem, Gall.1478. in Reg. 205. ch. 145 : Pour veoir
Par Accessoire. Constitutions MSS. s'il trouveroit point de repaire d'Assees
Ordinis Cluniac. : Ordinantes et preci- ou becaces.
pientes districtius et districte, ne ante vel j AGCIAGCUS, Debilis, cqntusus, fractus
post, directe vel indirecte, principaliter membris, unde adhuc in lingua Hetrusca
vel Accessorie subditis suis de se coram usurpatur Acciaccare, contundere, fran-
suis superioribus qualitercumque conqui- gere. Miracula Sanctee Zitse Virg. Lu-
rentibus graves amodo se exhibeant. censis, torn. 3, Aprilis, page 515. B :
| ACGESSORIUM, Quidquid causae ad- Dixit eodem die, quod ipse vidit hodie
ventitium et extraneum est. Gall. Acces- mum dictum Joannem sic Acciaccum et infir-
soire. Statuta Ecclesiae Ruthen. ann. Sanctse invenit intrare ad corpus et lavellum
1341. apud Marten, torn. 4. Anecd. col. crocciis. Virginis, sic infirmum et cum
781 : Et non attendentes, quodpriusquam
principale quod deest nostree Ecclesiss ter1 ACCIAIVOLI, Mercatores Italici prop-
foanerationem, ut et Caorcini seu
nobis conceditur et permittitur ac Corsini
quod Accessorium naturam sequitur prin- societateolim celebres. De his et eorum
passim apud Joann.Villaneum,
cipalem. Vox Practicis nota. prsesertim lib. 11. cap. 137 : Societates
ACCESSORIUS, Vox fori Anglici, inquit Amanatorum, Acciaivolorum, Bardorum,
Spelmannus, in quo ita appellatur is Corsinorum, etc. Quae videntur totidem
qui sceleris conscius, facinqroso subve- familiarum maxime Florentinarum
nit, sive ope, sive consilio. Duplex nomina. Novere omnes Acciaiolorum
autem est : alius ante perpetratum Florentinam stirpem, qu83 Athenis, Cq-
scelus, aut feloniam , ut loquuntur, rinthio, et Thebis Duces, Romas Cardi-
utpote oui vel suadet, vel imperat. Alius nales multos dedit. [;;:-;:= Vide Achioli.']
post effectum ; et hoc fit, vel celando 1 l°.ACGIARIUM,(n:6[xaT;a,in Gloss. Lat.
facinus, aut reum; alimentum ei, eva- Graec. Sed q u i d ? an fauces, vel ostia ?
dendive occasionem subministrando. Vide Aciarium.
Istse autem considerationes, ultra felo- -2. ACCIARIUM, ut Aciarium,ChSL]ybs.
niarum reos non extenduntur : nam in Gall. Acier, Ital. Acciaio. Privileg. Pisa-
Isesse Majestatis criminibus, nulli ha- nis a Conrado II. reg. Sicil. concessa
bentur accessorii, vel secundi, sed pri- ann. 1269. apud Lam. in Delic. erudit.
marii omnes, et, ut vocant, principales, inter not. ad Chron. imper. Leon. Urbe-
parique ideo plectuntur judicio. [~^ For- vet. pag. 272: Si autem Pisani... miserint
tuitus. DIEF.J ad aliquam partem seu terram nostram
ACCESSUS, Per Accessum summus et regni nostri, salem, seu picem, Accia-
Pontifex eligi dicitur, cum Cardinales rium et ferrum non laboratum, etc. Vide
omnes unanimi consensu ad eum acce- infra Azzaium.
dunt, et Papam salutant. Vide Ceremo- w ACCIATUM, ACGIVUM, Potus vilis
46 AGO
servorum, Luer vel Schenbier. Vocabul.
Lat. Germ. ann. 1477. Impressum.ADEL.
ACCIATUS.in Breviloquo.est : Cultellus
magnus et acutus, et dicitur quasi ac res-
cindens ; et sunt plura nomina idem signi-
ficantia. Unde :
Accialus pugio, conjungo novacula cultris,
Cultellosque, spatas, rasoria jungimus illis.
Danti, Azza, est securis. Accetta Italis,
nostris Hache.
* ACCIDANNUS. [Vide ACAGE, huppe.
DlEF.1
jje AC CIDARI. [Ad pigritiam incitare.
DlEF.l
j|e ACCIDE. [Graviter. DIEF.]
* ACCIDELA. [Ut ACEDULA, oseille.
"T\T-cip "1
ACCIDENCIA, sv^ast?, in Gloss. Grgec.
Lat.
* ACCIDENTALE. [Ut ACOIDENTA-
LITER. DIEF.]
* ACCIDENTALITER, Casu, fortuito,
Gall, par Accident. Lit. ann. 1359. ex
Reg. 90. Chartoph. reg. ch. 444 : Necnon
plures dictorum subditorum pluries et
frequenter A ccidentaliter vulnernverunt ac
inter fecerunt.
* ACGIDENTER. [ Ut ACCIDENTA-
LITER. DIEF.]
1. ACCIDENTIA, Idem quod Escaeta,
hsereditas, Eschoite. Charta Robert! Co-
mitis Drocarum ann. 1219 : Qua? videlicet
prsedicta masura ad me descendit ex
Accidentiis, Aanoridis uxoris tneaz, etc.
[Tabular. Fontanell. torn. 1. pag. 181 :
Dedi et deliqui Guillelmo unam acram
terras, salvo jure capitalium dominorum. . .
et salvo etiam omni Accidentia contin-
gente per meum decessum.]
,T2. AGCIDENTIA. Morbus, infortunium.
Gall. Accident. Vita S. Godrici Eremitse
torn. 5. Maii pag. 80 : Mulier quasdam
gravis infortunii vitio se prsspeditam de-
flebat... Alia quoque simili fatigabatur
Accidentia, et zona ilia prsscincta ejusdem
virtutis in se miraculum experta est. Acci-
dentia, Plinio idem est in morbis, quod
Graecis (yu(xuTW[i.a, Latinis casus, Medicis
affectus prseter naturam. Gallis etiam
Accident . sed hie iniortunium vel mor-
bus ipse intelligendus baud immerito
videtur Bollandistis. [** Plin. lib. 32.
cap. 2. sect. 9 : Esse vero illam natures
Accidentiam... etiam in locis quibusdam,
apposito occurrit exemplo ; alio plane
sensu.l
T 3. ACCIDENTIA, Ab Accidentibus, ille
dicitur apud Reges Persarum, qui res
scribebat quotidie Accidentes. Esdras
lib. 3. cap. 3. Jr. 17 : Domine, pueri tui
Rathimus ab Accidentibus et Sabellius
Scriba, et reliqui Curise fuse Judices in
Caelesyria et Phoenice. Ibid. y. 25 : Tune
scripsit Rex (Persarum Artaxerxes) Ra-
thimo qui scribebat Accidentia, et Balthe-
mo et Sabellio Scribes, etc.
ACCIDENTIVUS , Accidens. Vita S.
Fructuosi Episc. n. 25 : Nervorum diu-
tina et Accidentiva conglutinatio.
* ACCIDENTUM, ut Accidentia 1. Quod
casu accidit, obvenit, escaeta. Charta
commut. ann. 1281. inter Probat. Hist.
Britan. novae edit. torn. 1. col. 1061 :
Nullum jus sibi vel suis, nee altam justi-
tiam nee bassam retinens ; excepta eschae-
ta seu Accidento Hervei fratris sui,... si
contigerit ipsum mori sine hserede.
ACCIDIA, ACCIDIARI. Vide Acedia.
* ACCIDIA. [Ceedes. DIEF.]
* ACCIDIOR. [Gravior. DIEF.]
* ACCIDIOSUS. [Molestus, importu-
nus. DIEF.]
* AGCIDOLA. [Acedula, oseille. DIEF.]
T ACCIERIS. Securis. Vide Acieres.
AGG AGG
*: ACCI6EO. [Advoco. DIEF.] Carthul. Lingon. eccl. ex Cod. reg.
* ACCILIPHA. [Urtica. DIEF.] 5188. fol. 235. v°: Cum controversia ver-
| ACCINA, Glans quernea aut iligneateretur inter me ex una parte et venera-
a Saxonico Ac, Quercus, vel ab A c c y n , bilem patrem Willielmum Lingon. epis-
Ilex, Gall. Yeuse, quse item glandifera. copum ex altera, super familia Petri de
Charta 60. inter Alamannicas Goldasti : Maiseio, ita Composuimus,.... quod nee
Hoc est de annona spelda modios decem,et ego nee dictus episcopus manum apponere
de Accina vigenti, et frisyinga seigit va- possemus in corporibus dictss familissfnisi
lenti. de assensu partium, et nisi forte talefori-
Verum dubitare licet, an hie Accina, factum faceretf quod non posset esse quin
scriptum non sit pro Avena errore facili; Acciperetur; etiamsi taillia in dicta fami-
vel etiam utrum^lccma uvam non signi- lia fieret,vel aliquid alio modo Acciperetur,
ficet. Acinus enim vel Acinum teste de suo, quocumque modo Acciperetur,
Rovilio apud Martinium in Lexico : Non insimul esset.
pro uvss vinaceo, sed pro uvm. fructu toto * AGCIPEEE SE AD INVICEM, Gall. Se
accipi solet. [** Teste Forcellino dicitur prendre I'un a I'autre, corps a corps, Ma-
non de granis uvse solum sed de aliis nibus sese apprehendere, ad invicem
quoque arborum fructibus.] adhserere. Lit. remiss, ann. 1376. ex Reg.
* ACCINARE. [Ut ACCINERE. accor- 109.Chartoph.reg. ch. 170: Pillardus ex-
der. DIEF.] ponentem cum gladio invasit: et occidere
* ACCINARIUS. [Ut ACTIONARIUS 1. ipsum pro posse vires apposuit.... Prsefali
DIEF.] exponens et Johannes Pillardus se ad invi-
j|c AGCINATUS, [Acinaces, cimeterre. cem Acceperant.
DIEF.] * ACCIPIENSER, pro Acipenser, Estur-
* ACGINGTA, Ambitus, circuitus, sep- geon, ut putant. Glossar. vet. ex Cod. reg.
tum , Gall. Enceinte, enclos, cloture. 7646 : Accipienser, genus est piscium raro
Composit. inter Philip, reg. et Guillel. inventum, id est nobile.Placidus.^A.i>\id
episc. Paris, ann. 1222. inter Instr. torn. Maium, pag. 429. legitur Accipenser.]
7. Gall. Christ, col. 94: Et sciendum quod ACCIPITARES, Id est, Aucellatores, in
nos pro restauratione dampnorum, quss Capitulari de villis cap. 45. Oiseleurs,
episcopus et capitulum dicebant se incur- accipitrarii, quomodo forte legendum.
risse inAccincta castelliLuparse et appen- ooAGGIPITER, Gloss. Cod. reg. 4778:
diciorum ejus,et in Accincta castelli parvi Accipilres, equos celeres.
pontis et appendiciorum ejus, etc,. Nostris
olim, eodem significatu Acainte. Chron. et1 domitor.AGCIPITRARIUS, Accipitrum curator
Charta Edwardi I. Regis
S. Dion. torn. 5. Collect. Histor. Franc, Anglise de Officio Constabularii apud
pag. 255 : En celle maniere que celle clos- Rymerum torn. 2. pag.
turedevoit commencier... et si devoit celle liberatio quorumcumque,191 : Omnis enim
sive Accipitra-
Acainte enclore tout le rivage,etc.Achainte riorum, sive falconariorum.... ad ejus
in Charta ann.1340.ex Reg. 71. Chartoph. offtcium spectat. Florentius Wigorn.
reg. ch. 399: Cent soulz parisis de rente ann. 871: Falconarios,Accipitrarios,cani-
ou d'ostaiges sur les Achaintes de la ville cularios quoque docere... non desinebat.
de S. Quentin, seans au marche a S. * ACCIPITRINA. [Lactuca. DIEF.]
Quentin, tenant a la hale aus draps. Sic
et Acaindre dixerunt pro Enceindre, ACGIPITRUM CAPTURA, Inter jura
entourer. Cingere, circumdare, in Collect. dominica recensetur in Charta Alani
Histor. Franc, torn. 4. pag. 311 : De tous Comitis Penteurise, apud Augustinum
sens Acaindrent la ville, etc. Vide Accinc- du Pas pag. 20 : Retenta mihi ferarum
tor, infra Accingere, et Ascinus. fuga, et Accipitrum Captura. Caeterum
ACCINCTOR, Regestum Castri Lidi in observare licet in Capitul.ann. 819. cap.
Andibus fol. 47: Habet quoque in Longo- 8. et in lib. 4. Capit. cap. 21. in compo-
alneto versuram omnibus diebus cum uno sitionem Wirgildi ea dari, quas in lege
Milite et suis Accinctoribus, i. e. famulis, continentur, excepto Accipitre et spata :
qui latus cingunt. quiapropter ilia duoperjurium aliquotiens
* ACCINERE, Accorder , in Glossar. committitur, quando majoris pretii quam
Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. ilia sunt, esse jurantur.
* ACCINGA, Modus agri, idem atque ® ACCIPTUS, f. pro Acceptus, acceptio,
Andecinga. Charta Pibonis episc. Tull. Gall. Egard; nisi idem sit quod supra
ann. 1079. ex schedis Mabill.: Concessit... Accaptamentum. Vide in hac voce. Stat.
pratum ad tres carratas feni, cum chroada sabater. Carcass, ann. 1403. torn. S.Ordi-
et Accingis sex, quas arant ipsi homines. nat. reg. Franc, pag. 564. art. 16: Quod
* ACCINGERE, Ambire, circumdare, dicti suprapositi in casu prasdicto, sine
Entourer, environner. Charta ann. 1227. Acciptu quocumque, debeant et teneantur
ex Tabul. Major. Monast. : Ego Savari- tamen mortuum facere sepeliri.
cus de Autenosia dedi.... monachis de | ACCISIA. Henschenius torn. 3. Aprilis,
Boeria haiam, quas Accingit garennam. in Annot. ad miracula S. Eutropii pag.
Vide supra Accincta. 738 : Tallia. census, a Tailler, accidere ',
ACCING-IA. Vide Andecinga. quia de capitali summa acciditur, domino
* ACCINNERE. [Ut ACCINERE. DIEF.] prasstanda, unde et Accisia quibusdam
*ACCINUM.[Ut ACCIATUM. DIEF.] dicitur ; et gabella, quasi munusculum, a
I ACCIONARIUS. Vide Actionarius. Gabe, donum. Longius petita originatip:
j ACCIPEDARIUS, ACCIPES. Vide in Accisia dicitur pro Assisia seu Assessio,
Acupedium. tributi impositi taxatip et perasquatio :
| 1. ACGIPERE, Emere. Gasp. Barthius Gall. Assiete. Mirsei Diplom. Belg. Edit,
in Glossario ex Raimundi Agilaai Hist. nov. torn. 2. pag. 1050 : Absque ulla solu-
Falsest. [» Gloss. Cod. Reg. 4778 : Acci- tione Accisias. Vide Assidere, et Assisia.
piebat, pascebat (f. patiebatur.)] [w Alii in lingua Arabica vocisoriginem
* Nostris alias Apercevoir. pro Perce- quserunt.]
voir, Percipere. f Charta Phil. Comit. >je ACCISIMA. Panis fermentatus, leve.
Ebrpic. ann. 1320. in Chartul. episc. DIEF.]
Paris : n prendront et Apercevront chas- »ACCISIRE. Gloss. Cod. reg. 4778:
cun an sus les lieus qui s'ensuient. etc. Accisire, convenire.
* 2. ACCIPERE, Mulcta pecunia'ria ali- ** ACCISTO, voco, rufen. Vocab. Lat.
quem punire^ eamque exigere. Charta Germ. ann. 1477. ADEL. [Gemma Gem-
Milonis dom. Noeriorum ann. 1218. in marum : Accisco.]
 AGG ACG AGG 47
^ ACCITACULUM, Quasi accitum ferro Charta ann. 1342. in Reg. 74. ch. 525 : in calce Polypt. Irm. Abb. pag. 290 :
sonabulum. Papias. Forte legendum, Une piece de terre Acclosagiee, o tous les Ingenui. — Accolss prsefatse villas, comma-
Accinctum ferro, etc. Legere aliqui Acu- arbres dessocroissans assis en la paroisse nentes in ipsa villa, debentes omnes dies
tum ferro. Vide Acitabulum. [** Legen- de Branville, appelle le cloz Motet. Vide 9. aut den. 4. — Forenses homines debentes
dum Acitabulum, quasi acetum fero; sona- infra Acludere. unusquisque denarios 4. Servi vel ancillse
bulum.] ACCLIBANUS, Obliquus, in Glossis Isi- intra villam.]
* ACCITARE, pro Actitare, in vet. dori : ubi forte legendum Acclivus. [aut A.GCOL.JE, Mansi, qui accolarum erant,
G^ssar. ex Cod. reg. 7646 : Accitat, s&pe potius Accllvatus. Habet enim Papias, etab iiscolebantur. Annales Francorum
agit. teste Georgio Graevio in notis ad Gloss. Bertiniani,et Chronicon Normannorum
* ACCITARI. [Ut ACCIDAEI. DIEF.] Isidori : Acclivum, Obliquum, Acclivus, ann. 866 : De uno quoque manso ingenuili
* ACCITATIO. [Actio ACCITANDI, sae- Inclinatus, Acclivatum, Obliquatum. Ubi exiguntur 6 denarii, et de servili 3. et de
pius agendi. DIEF.] facile n scribi potuit pro t.] Accola units, et de 2 Hospitibus 1. Tabu-
* ACGITULA. [Ut ACEDULA, oseille. ACCLINATORIUM, Locus in quo accli- larium S. Remigii Remensis : Theutber-
DlEF.] nari vel requiescere possumus. Ugutio. tus et Hrodoernus ingenui tenent Accplam
*® ACCIVUM. Vide Acciatum. ADEL. [Scimpqdium. Gall. Canape, Lit de repos. 1 : arant mensuras, et corrogant, ut inge-
1. ACCLAMARE, Idem quod Clamare, Laur. in Amalth. habet Acclinarium, nuiles mansi... est ibi aspiciens Accola 1.
Vendicare, asserere, Reclamer quelque locusfin quo acclinamus.l et est in Concia villare... habet et ipsa
chose. Simeon Dunelmensis : Et cum ipsa * Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Accola campos 2. habentes map. 6. Alilbi :
Elfleda esset cotnitissa... acclamavit ipsa Aclinouer, Acclinatorium. Suntibi Accolse 2 ; una solvit sol. 2. pullos
jure hereditario has supradictas terras. T ACCLINIS, Dependens, Obnoxius, 2. altera den. 12. Ibidem : Sunt mansi
[Lud. le Pelletier, in Epitome fundatio- Gall. Dependant. Charta Childeric. Regis ingenuiles 45. serviles 32. Accolas 2; donant
nis S. Nicolai Andegav. pag. 12: Dimisit apud Doubletum Antiq. S. Dionysiipag. annis singulis speltse modios 545. ordei
D. Nicolaus Abbas S. Nicolai et Monachi 686 : H& quidem duse, (Ecclesias) nostri mod. 1045. etc.
sui, D. Willelmo Abbati S. Florentii et tantum juris erant, alias autem duas ACGOLAVUS, In plurali Accolavi, Ac-
Monachis ejus, quicquid ipsi Acclamabant principales, alteram S. Petri, alteram S. colae. Marculfus lib. 2. form. 41 : Quid-
in Ecclesia Cantosceiaci. Ibidem eadem Martini altaribus prseditas cum aliis quin- quid reliqui Accolavi vestri faciunt, nos
notione occurrit non semel.J que his Acclinibus... concedit in perpe- reddere spondimus. [** Ubi edit, recent.
2. ACCLAMARE, Vocare,accire.Baldri- tuum, AccolaniJ\ Formulas veteres Pithaei cap.
cus lib. 3. Chron. Camerac.cap. 25 : Aze- * AGGLINITAS, Encclinite. Acclinis, en- 23 : Et quod vobis ex hoc legitime reddi-
linus Laudunensis quemdam Ebulonem din, in Glossar. Cod. reg. 7684. tur, terrss debetur, sicut reliqui Accolavi
laicum nomine, antea suum Secretarium *» ACCLINUS. Gloss. Cod. reg. 4778 : nostri reddunt.
et suss calliditatis conscium Acclamavit, Acclinus, resupinus, incumbens, humilis. ACGOLANA. Formula 62. inter Linden-
et ut Rex concederet, suis adulationibus 1 ACGLIVATUS. Vide Acclibanus. brogianas, [47. in append. Marculf.] :
impetravit, etc. Vide Clamare. * AGGLIVUS, VIS. [Declivis, penche, Tarn in terris, mansis,... accolabus, merito
| 3. AGCLAMARE, In jus vocare, accu- oblique. DIEF.] Accolanarum, vineis. Ubi meritum Acco-
sare. Charta Comitis Flandr. et Johan- * AGGLUSARE, Clusam facere, seu lanarum, est reditus domus rusticae,
nae ejus c.onjugis de consuetudinibus aggerem construere, quo concluduntur nisi legendum sit accolavorum.
Furnensibus, ex Archive Ecclesiae S. aquae. Stat. civit. Mutin. pag. 73. rubr. j AGGOLANUS. Charta Caroli. M. apud
Audomari: Si quis ante justitiam de latro- 367 : Et si pans factus non fuerit, licitum Mabill. Diplom. pag. 510 : Ipsa vero loca
cinio Acclamatus fuerit; 1° poteritse pur- sit cuilibet volenti Acclusare fossatum, una cum colonis, Accolanis, servis, libertis
gare cum 4 bonis viris de genere suo, aut vel canalem, vel viam. in ipsa loca commanentes, et cum omnes
per 5Coratores... Si 2° Acclamatus fuerit, | AGCOBOR, Mus. Papias MS. Ecclesiaeadjacentias ad se pertinentes, etc.
solummodo purgabit se per 5 Coratores. Bituric. Et Acobor, in Amalthsea Ono- * ACCOLONI, lidem qui Accolae. Tes-
Item ibid.: Si quis de hoc maleficio [rapi- mast. ex eodem Papia. tam. Rogerii Comitis pro fundatione
nse] occasione Flandrensium Acclamatus ACGOGNITARE. Vide Adcognitare. Monasterii Carrofensis torn. 2. Annal.
fuerit et convictus fuerit, emendabit AGGOLJE, Coloni, seu ascriptitii, qui Bened. pag. 711. col. 2. in Appendice :
Comiti 60. lib. et dupliciter rapta restau- simul cum prsediis venibant. Isidor. Una cum omni facto Accolonorum et ser-
rabit. Et si occasione cujuscumque alterius lib. 10 : Accola, eo quod adveniens terrain vorum, quidquid in jam dicto agro nos
extra Flandriam fuerit Acclamatus, Comes colat. Papias : Accolse, vicini, propinqui, videmur possidere, et ad nos ex quali-
justificare poterit per curiam suam. adventitii, eo quod advenientes terram cumque attracto pervenerit, totum cum
* ACGLAMATIO, Actio, quam quis colant, dicti ab accolere, i. habitare. Spi- omni integritate ad jam dictam Eccle-
intentat ad recuperandam proprietatem cilegium Acherian. torn. 13. pag. 261. siam S. Salvatoris, et Monachis prassen-
vel possessionem rei suae, quam alius ei Vide Ada. W. Brito : Accola, cultor loci tibus et futuris, per succedentium vices
abstulit. Fundat. Blancae-landse ann. in quo non est natus. Unde quidam : volo.
1154. inter Instr. torn. 11. Gall. Christ, Accola non propriam, propriam colit incola terram. * AGCOLA, colonus, qui terram colit,
col. 243 : Praenominati sacerdotes Gaudi- Laboureur ; non ejusdem conditionis
fredus et Gaufridus omnem juris heredi- [Hoc sensu ab Ambrosio usurpatur lib. atque Accolse, de quibus supra. Lit. no-
tarii Acclamationem, quam in illis fade- 2. de Abraham "n. 41. pag. 330 : Ergo bilit. ann. 1450. ex Reg. 18o. Chartoph.
bant in manu domini episcopi resignave- non habitatores, sed Accolse sumus terras reg. ch. 46 : Visa etiam quod liberse con-
runt et super altare prsefati monasterii hujus. Accola enim temporalis diversorii ditionis thorique legitimi ac ex honestis
propriis manibus ponentes omnino dimi- spem gent : habitator autem spem omnem parentibus, licet Accolis, procreati exis-
serunt. Vide Acclamare 1. et Clameum. atque usum suse illic substantias locare tunt. Nescio unde Accola, arbitre, in
* AGGLAPARE, Tegere, operire, a voce videtur, ubihabitandum putaverit.] Gloss. Gloss. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. nisi
Provincial! Aclapa, Couvrir, enterrer. sit ab Accolligere dissidentes. Vide infra
Inquisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de terram colit. Accola, qui in eodem loco ma- in hac voce.
Mazaugues : Item dixit quod quondam net. Accolas, vicini, Advense cultores.vel ha- * AGGOLABERTA, Accolas habitatio
fuit tanta nix in Cravo,... quod occupavit bitatores. [** Gloss. Cod. reg. 4778/^lccoia, cum praedio, quod ab eo colitur. Char-
et Acclapavit fere duo millia ovium. alienus cives ; cultor loci in quo natus est ; tul. S. Sulpitii Bitur. fol. 30. r° : Confir-
Acouveter, eodem sensu apud Guill. alienus cultor vel novicius cives ; incola, mamus illi nostra deliberatione atque
Guiart. : cives.] Gloss. Lat. Greec. : Accola, ^TOIXO?, decreto omnia, quas prasdecessores nostri
Les champs de sane Acouveter, Tcapotxo?, evotxo?, yetopyo?. Charta Caroli loco eidem statuerunt, tarn de mercatis
Gens guenchir, destriers regeter, etc. M. in Chron. Laurish. ann. 776 : Nee ad et portubus, quam et de urbiiim areis, et
homines suos tarn ingenuos, quam et ser- in villis servanda, tarn in coloniis quam
1 ACCLAVENSIS, f. Adjacens,incurrens vientes, seu Accolas ipsius Monasterii dis- in Accolabertis ; ut scilicet, sicut priores
in aliud, Gall. Enclave. Instrum. 1. torn. tringendum. AntiquitateS Fuld. lib. 1. ac decessores nostri decreverunt, ita per-
4. novae Gall. Christ, col. 1 : In alio loco trad. 39 : Una cum domibus, sedificiis, maneant inconvulsa. Vide Accolse.
Acclavense curtiliis et terra, etc. Accolabus, mancipiis. Ita apud Marcul- 1 AGCOLABIUM, vel ACOLABIUM. Vox
* AGCLAUSUM, Clausum, septum, am- fum. lib.l. form. 13. Hinc restituendum ficta ex mendosa lectione, ut dictum est
bitus, Gall. Clos, cloture. Charta Philippi constat pariter Accolabus, in Trad. 27. in Accolas.
Pulcri ann. 1308. in Reg. 44. Chartoph. pro accolabiis, unde Spelmannus Accola- * ACCOLAPHUS. [Ut ACALABUS.
reg. ch. 175 : Concedimus quod in dicto bium perperam confinxit, pro domo DTFF 1
manerio suo ejusque porpriso et Acclauso, rustica quam Accolae habitant : quippe 1 ACCOLARED. f. Pendens, Alteri sub-
idem clericus prssdictam abbatiam possit his locis Accolabus, idem valet ac Acco- jectum. Chartarium Ecclesiae Auxitanae,
construere et fundare. Nostris olim Acclo- lavis, sen Accolis. [*& Fragm. Polypt. S. art. 21 : Bernardus de Zaborda habebat
sagier, muris aut sepibus claudere. Remigii Remensis art. 5. ap. Guerardum unam Ecclesiam Accolared de sancto
48 AGG AGG ACG
Joanne, et mutavit earn ad Orgassam per ne la doit Acueillir, etc. Non multum Cod. reg. 7646: Accommodat, addit, sus-
consilio Archiepiscopi. dissimili notione Acuillir, pro In se pendit, ab te (I. apte) collocat.
<** ACCOLEI. Gloss. Cod. reg. 4778 : recipere, Gall. Se charger, in iisd. Assis. 1ACCOMMODIFICARE SE, pro Accom-
Accolei, introitux. Vide Acolei. cap. 41 : Et se le requerant se garde de modare se. Remig. Autissipd. Homil. in
* ACCOLEMEUS.[Ut AGOLUS,baculus la preuve Acuillir a soi, si que le deffen- Feriam VI. post Dominican! Quadra-
pastoralis. DIKF.] doir ne la puisse faire Acuillir, etc. gesimae : Christus ita se nostres contem-
* ACGOLERE. [Studiose colere. DIEF.] * ACCOMANDISIA, ACCOMANDITIA, Con- peravit Accommodificavilque infirmitati.
1 ACCOLIBILIS, Colendus, amabilis. cessio facta lege fiduciaries possessions, 1 ACCOMMUNICARE, Sanctum Domi-
Catalogns operum B. Rayraundi Lulli et non definitives seu absolutae; quae nici Corporis Sacramentum alicui dare.
torn. 5. Junii pag. 697 : Lectura super plurimum fit, ut alicujus gratiam quis Gall. Communier. Codex MS. Ecclesise
artetn demonslrativam, sive liber Chaos ; sibi conciliet. Italis Accomandigia, Tu- Noviomensis in quo ejusdem vasa et
sic autem incipit : Quoniam Deus mul- tela, protectio ; unde vocis origo : Reci- ornamenta recensentur : Qusedam parva
tum est Accolibilis, etc. pere aliquem in ligam aut Accomandi- campanula de mestallo ad portandum,
* ACGOLINIUM. [Ail vel echalotte. giam. Petrarch, epist. 35. Stat. antiq. quando Accommunicantur infirmi.
DIEF.] Florent. lib. 1. cap. 33. ex Cod. reg. * Accommicher, eadem notione, apud
** ACCOLITARE, accoliten weyhen. 4621. foi. 23. v°: Nullus de civitate... Flo- Froissart. vol. 1. cap. 19: Fit le ro\j dire
(consecrare acolythos). Vocab. Lat. rentise... possit,... concedere etiam in grande planle de messes, pour Accommi-
Germ. ann. 1447. ADEL. ultima voluntate, Potestati , Capitaneo cher ceux, qui devotion en avoient. Occur-
* ACCOLITATUS. [Offlcium acolyti. populi seu Capitaneo guerrss.... rem rit et in Fabula rom. Galieni Restaurati,
DIEF.] quamcumque, vel etiam libros, in Acco- uti monet Duchat; cujus etymon a mica
* ACCOLITUS. [Acolytus. DIEF.] mandisiam. Etlib. 3. cap. 90 : Nullus prae- non placet. Accommuschier, eodem sensu,
1 ACCOLLEGTIO. Vide Accolligere. sumat accipere ad feudum vel homagium inter Ritus inaugurationis Militum de
* ACGOLLERE. [Curare, operam inten- seu jura, angaria realia et personalia, balneis, loco citato infra in voce Miles:
dere. DIEF.] seu quselibet alia servitia perpetua vel ad On querra le prestre pour le confesser de
1 ACCOLLIGERE, Associate, in partem longum tempus seu Accomanditiam ali- tous ses pechies, et orra ses malines et
dominii quempiam adsciscere. Charta qudtn seu jus Accomanditise aliqualiter messe, et puis sera Accommuschie, s'il
Ludovici Junioris apud Thomasserium obligare aliquam universitatem. Vide veult. Acommichier in Lit. remiss, ann.
Oqnsuetud. Bituric. pag. 896 : Dominus Commendisia. 1397. ex Reg. 152. Chartoph. reg. ch.
etiam Rex terrain unius carrucse, habere * ACCOMENDA , ACCOMENDATARIUS , 320 : Duquel coup mort s'en ensuy assez
poterit. Rex autem Accollegit Abbatem et ACCOMENDATOR. Harum vocum signi- tost apres ce qu'il ot este confesse et Acom-
Ecclesiam Bonevallensem, in omnibus ficationem declarant michie. Escomincher, Escommicher, et
quse in villa et potestate Petrelli habebat, nuens. lib. 4. cap. 13 :Statuta civit. Ge-
Declaramus Acco- Escommingier, eadem acceptione. Ali33
et in omnibus Accollectionibus quse sibi mendam intelligi depecuniis mittendispro Lit. ann. 1396. in Reg. 150. ch. 351 :
in potestate Lorrivel Petrelli factse, erunt, emptione mercium, et de mercibus mitten- 11 fut confesse et Escommingie, et apres
omniumque acquisitionum participes dis, adhocutvendantur, etprocessusimpli- ala de vie a trespassement. Icelle femme
erunt. quassimul facere poterunt. Charta cetur fut confessee et Escommichee, in aliis
Philippi August! Franc. Regis ann. tur....inAccomendatarius
aliis mercibus^ vel non implice-
est is, qui de ann. 1411. ex Reg. 165. ch. 279. Deni-
1179. pro Pariagio Bonae-Vallis : Henri- Accomendis seu implicitis exequendis cu- que aliso ann. 1421. in Reg. 171. ch.
cus Abbas Bon&- Vallis Senonis non adiit, ram habet: Accomendator vero, qui 359 : Icellui Jehan se fist confesser et Es-
ibique nos socium et participem fecit, et, ordinal, et quicumque, qui particeps est comincher, et dix jours apres... ala de vie
ut vulgo dicitur, Accollegit in Villa quse in Accomendis seu implicitis. Vide Com- a trespassement.
dicitur Lorri super Lunam, in aqua et menda 2. * Acommuner vero nostris, et Italis
molendinis,
:;::
etc. Vide Colligere. Accomunare, idem sonat quod Societa-
Nostris Acueillir et Aqueillir, eadem * ACCOMENTOR. [Ut ACOMMENTA- tem quarumvis rerum cum aliquo inire.
notione. Charta ann. 1292. in Chartul. RIUS. DIEF.] Inquisit. ann. 1378. ex Tabul. Cartus.
S. Petri Carnot. : Je confirme que I'abbe " ACCOMMENTRITOR, ein Buchdy- N. D. de Parco : Lays de Beaumont...
et le couvent de Saint Pere de Chart-res... chter (librorum auctor.) Vocab. Lat. eslut par son testament sa sepulture a
tiennent... en main morte, pour Acueillir Germ. ann. 1447. ADEL. [f. A commen- estre mis et enterre en I'eglise des Char-
moi et mes anceseurs en leurs prieres, et tariis, quod vide.] troux ou Maine. Item, et que pour y estre
pour ce que mes anceseurs le leur avoient 1. ACCOMMODARE , pro Commodare mis et enterre, et pour avoir sa partie et
donne et otroie. tout ce que il ont en mon apud Greg. Mag. lib. 7. Epist. 44. 60. estre Acommune es bienfais de tout le cou-
fie en quencque leu que ce soit. Testani. [Item in Charta Roberti Waudi asser- vent, et pour prier pour lui, ledit feu
Petri comit. Alencon. ann. 1382 : Esque- vata in Monast. B. M. de Bono Nuntio Vicomte lessa... cent livres de rente sur
les (messes et oraisons) nous Aqueullons Rothomag. : Et faciet mihi Accomnwda- toute sa terre. Vide supra Accolligere.
nostre aiole la raine Blanche. Vide infra tionem de 20. sol. nee Accommodabit am- * ACCONCIAMENTUM, Reparatio, refec-
in Associare 2. Unde Acueillir etiam plius :::!
(dum) eos illi debebo.] tio, ab Ital. Acconciamento, Gall. Repa-
usurparunt, pro Servos, operarios mer- Quod et de servis, qui in alienum ration. Statuta civit. Astse cap. 16 : Item
cede sibi alligare. Lit. remiss, ann. 1387. servitium commodabantur dictum repe- quod de Acconciamentis et renovationibus
in Reg. 132. Chartoph. reg. ch. 184 : rimus. Charta ann. 1207. in Chartul. venditionum et investiturarum, nihil solvi
Jehan Arreau de Chasteau-Roulz coute- Campan. ex Bibl. reg. Cod. 5993. fol. 25. debeat dicto emptori dictss revse, dationis
lier se alloua ou Acueilli a un maistre r° : Rlancha illustris Campanise comitissa in solutum.
dudit mestier. Alise ann. 1414. in Reg. domui Dei beati Stephani Herbertum de « ACCONCIATOR, idem qui Paciarius,
168. ch. 3 : Comme le suppliant se feust Horridomonte Accommodavit, quamdiu qui pacem inter cives tuetur, ab Ital.
alloue et Acueilli avec un nomme Her- ipsa voluerit, liberum et quietum ab omni Acconciare, pacificare, reconciliare. Sta-
•men Vandouborne, maistre de la nef tallia et exactione. Charta Guiardi archi- tuta Montis-reg. pag. 33 : Item duo pru-
Marie Quenech, du lieu de Campes, pour diac. Tree. ann. 1215. ibid. fol. 27. r°: dentes homines pro quolibet tercerio
le servir en fait de mariage [** f. mari- Blancha illustris comitissa Trecensis ad Acconciatores discordiarum.
nage] par la mer et par voyages, etc. multas preces, quas ei fecimus, nobis Ac- * ACCONCIUM DOTIS, Supellex, quaein
Alise ann. 1453. in Reg. 185. ch.300: commodavit Stephanum cutellarium et augmentum dotis novae nuptse a paren-
Icelle femme Acueilli au suppliant une Mariam uxorem ejus, homines suos, ad tibus datur, Gall. Trousseau, ab Ital.
sienne fille... pour servir en son hostel, serviendum nobis, quamdiu vixerimus ad Acconcio, Aptus, concinnatus. Occurrit
et estre sa chambriere. Hinc Acueillage, expensas eorum, tali modo, quod... post inter Decis. Rotae ad calcem Fontanel.
Ipsa conductio. in Lit. remiss, ann. decessum nostrum, ad dominam comilis- de Pact. nupt. Decis. 43. et 44. pag. 91.
1482. ex Reg. 208. ch. 163 : Vng nomme sam et ad heredes suos, tanquam homines et seq.
Grant-Jehan accueillit et alloua a la sup- eorum de corpore, sine contradictione Aliud sonat Accon, Computum nempe
pliants une sienne niepce,... au moyen aliqua : !
revertentur. vel terminum solvendse pecuniae, vulgo
dudit Acueillage de ladite niepce, etc. Sed ~ ACOMODARE, Eadem notione. Sta- Echeance, in Sent. ann. 1298. torn. 1.
et Acueillir dixerunt, pro Accipere, tuta Arelat. Mss. art. 70 : Consules Are- Probat. Hist. Brit. col. 1127: Dous mil
assentiri. Assis. Jerosol. cap. 230: Celui latis... non possint Acomodare cohopertas, livre de monaie corant ez termes qui
ou ceaus que le seignor semont,... et il nee balistas, nee alia arma communis, ensuivent, 1. ez Accons de la Toussainct,...
aquiaut la semonce, et vait au service nisi :;:
tempore guerrss. e ez prochains Accons de Pasques,... e
dou seignor, le seignor li doit doner ses ' ACOMODATOR , Qui commodat, in ensi par chescun an par les A ccons en-
estouviers suffisament, tant com il sera Consuet. Mss. villae de Buzet ann. 1273. suyvans.
en eel sien service ;... et il n'aquiaut la art. 24 : Locator vel Acomodator, etc. % ACCONICUM. [Venenum, aconitum.
semonce, ou il ne dit raison pourquoi il * 2. ACCOMMODARE. Glossar. vetus ex DIEF.]
 AGG AGG AGG 49
3^ ACCOR. [Mucor, corruptio vini, aci- vicecomiti tertiam partem omnium fidan- legendum, Amortimus ; quod facile cre-
ditas, sic. DIEF.] tiarum villse Albise, de quacumque re ibi diderim.
1 ACCORDABinS, Quidquid reddi et essent, cum tertia parte justitiarum, quse *ACCORUS.[Ut AFFODILLUS. DIEF.]
solvi debet ex aliqua pactione seu Ac- debent ibi Accordere. In Ms. legitur, | ACCOSTARE , Jungere , applicare ,
cordnmento. Charta ann. 1279. apud Acordere. Gall. Mettre a cote Vun de I'autre. Mira-
Thomasserium Oonsuetud. Bituric. pag. * ACCORDIA, Pactio, conventum, idem cula S. Zitse Virg. torn. 3. Aprilis pag.
112 : Videlicet quod pro quolibet casali quod Accordatio. Charta ann. 1276. in 523. D : Fuit et stetit ita contractus de
sito in censibus nostris et rebus pertinen- Chartul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. ambobus cruribus et genibus, quod. . . .
tibus ad casale, quod casale cum perti- 5188. fol. 255. r° : Inter ipsas paries facta crura vel genua non poterat plicare, sed
nentiis tenebant homines quondam tal- est pax et Accordia in hunc modum, etc. tensa tenebat, et unum crus vel genu cum
liabiles, reddentur nobis viginti bosselli Accordance et Acordence, eadem accep- alio non poterat Accostare aliquo modo.
avenae, et viginti denarii Turonenses cen- tione, in Ch. ann. 1289. Chartul. S. Petri Vide Acostare.
suales, Accordabiles, vel tantum seu pro Carnot. : Les desusdis religieus et le de- * ACCOTUMARE, Mores corrigere, ad
rata quam tenebunt de casali. susdit Adam, seigneur de Gueri, suin meliprem yitam et ad offlcium aliquem
* ACCORDALIS, Ex accordo, ex con- frere, tretierent et firent une Acordence monitis aliove modo revocare. Italis,
ventu et pactione. Vide Census Accor- de pes des altercations et des autres chous- Accostumato est homo frugis, vir probus
dalis. ses desusdftes. Alia ann. 1372. torn. 5. et officiosus. Charta ann. 1292. torn. 4.
11- ACCORDAMENTUM, Pactio, con- Ordinat. reg. Franc, pag. 565 : Avons Cod. Ital. Diplom. col. 1925 : Rector com-
ventum, transactio, litis compositio, fait les convenances et Accordances qui munis Januse, qui pro tempore fuerit,
Gall. Accord. Tabularium Vosiense fol. s'ensuivent, etc. , potestatem etballiam habeat Accotumandi
68. v° : De contentione quam habebat cum 1ACCORDIUM, Eadem notione. Bar- contrafacienles vel non observantes, ut
eis, Accordamenti fuit hsec ratio, ut nullo tholomaei Scribae Annales Genuenses supra.
:5
modo Abbas, aut suits praspositus vim lib. 6. ad ann. » ACCRAANTARE, idem quod Creantare,
facial hominibus, per quam terra abset, 6. col. 489. C : J241^apud Murator. torn.
Et inimici qui hostiliter Fide et Sacramento interpositis promit-
et feyales sua perdant; ubi terra vestita intraverant terram tere, cavere, stipulari. Charta Alani
fuerit, medietatem census abeant; ubi castra et loco, nostra nostram, exultantes
plus solito invase- episc. Autiss. ann. 1166. inter Probat.
absa fuerit, medietatem de agrer. runt; et castrum Gavilioni non per pu- Hist. Autiss. pag. 23. col. 2 : Accraantavi
| 2. ACCORDAMENTUM, Gallis olim etiam in capitiilo canonicis, et in verbo
Accordement, Laudimia, praestatip, quae gnam, sed ex Accordio eorum. qui intus veritatis statui, quod a personis et cano-
in mutationibus domino censuali debe- erant, ceperunt, et ipsum continuo des-
truxerunt. Arrest. Consilii Delphinalis nicis exteris substituendis idem juramen-
tur, sic dicta quod inter dominum et ann. tum fieri facerent.
emtorem de ea solet conveniri. Gharta pag. 50 1452. apud Salvaing. de usu feud, --- ACCREANTATIO, Cautio, de re qua-
ann. 1279. apud Thomasserium Consuet. damenta: Quo vero ad castra, loca et man-
virtute Accordii inter Regem
piam facienda, ut Creantum. Charta
Bituric. pag. 112 : Percipiamus Accorda- tune Delphinum Joceranni dom. Branceduni ann. 1234.
mentum de omnibus immobilibus dictorum tavia.... non intendentes et D. Ludovicum de Pic- ex Chartu!. Cluniac. : Literas ipsius
hominum sitis in censivis seu censibus bus.... virtute Accordii prsedicti per h&c juri- episcopi de hac Accreantatione et conces-
nostris, secundum quod Burgenses Bitu- tentibus in aliquo derogare. Occurrit compe- sione, tarn augmentationis feodi, quam
ricenses consueverunt solvere Burgensibus prseterea in libello supplici Episcopi etiam donationis decimse supradictze,
et levari, scilicet viginti denarios Turon. Bellicensis ad Sabaudiae Ducem ann. ecclesise Cluniacensi concedi procurabit.
de libra. Consuetud. Praepositurae Troy- 1454. apud Guichenon. de Episcopis Acreantement, apud Bellomaner. Ms.
cen. apud eumdem ibid. pag. 222 : Item, cap. 12 : Si chelui qui fet son testament,
par ladite Coutume les Accordemens se Bellic. pag. 75. Nomine Accordii et Tran- fet fiachier a ses hoirs qui sont sousaagie,
payent en cas de vente et alienation ou sactionis, in Instrumento anni 1494. ex ou qui sont en aage, mes il sont en sa
de mutation de Seigneurie, aultre que en Archivo S. Victoris Massil. mainburnie, que il tendront I'ordenanche
ligne directe, a la raizon de vingt deniers j ACCORDUM, Eadem signiflcatione. de son testament; et apras chelui qui fit
Tournois pour livre de ce que les heritages Edictum Philippi VI. ann. 1345 : Nee le testament muert: se les hoirs voient
ont ete vendus, prises et estimes. Vide audiuntur prsefati possessores, sen deten- que il fit le testament encontre droit, li
Adcordabiles denarii. tores in contrarium, nisi per eos propo- Acreantemens si ne leur doit pas nuire.
* 3. ACCORDAMENTUM, Consensus, natur collusionem inter conquerentes et Vide in Creantare.
Gall. Accord. Libert. Verment. ann. Mercatores fae.tam fuisse, seu novationem 1. ACCREDERE, Mutuo dare, nostris
1235. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. et Accordum inter dictum conquerentem Accroire, donner a credit, preter. Epist.
578. art. 25 : Preepositus noster. . . . bedel- et pois»essoTvm. Chartul. ^Eduense ad 118. ex Sugerianis : Ut de redditibus Pic-
los suos, per _ Accordamentum prssdicto- ann. 1390 : Hujusmodi Accordum tran- taviss pecunia, quam ei Accredideram,
rum hominum, in dictam tenebitur ponere sactionem et pacem faciet. Occurrit etiam mihi sine diminulione solveretur.
libertatem. in multis Parlamenti Arrestis ejusdem 1 2. ACCREDERE, Mutuo sumere, Gall.
1 ACCORDARE, Pacisci, concordare, setatis, et in Historia fundationis Cseles- Prendre a credit. Jure creditionis seu
contentionem inter aliquos componere, tinorum Suession. apud Marten, torn. 6. credentise, utebantur Domini in res a
Gall. Accorder. Confoederatio inter Hen- Ampliss. Collect. 604. subditis emtas, illas maxime quaa ad
ricum Castellae et Carolum V. Franc. ACGORPORARE, Incorporare. Ammia- victum erant necessariae. Has mutuo
Reg. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. nus lib. 16 : Inflabant itidem has malo- sumere, ad certum tamen diem solven-
1501. D : Cum parte adversa pactum, rum civilium buccinas, potentes in Regia das, dominis licitum erat. De his fuse
tractatum, accordum, treugam, seu pa- ea re ut damnatorum petita bona suis in vqce Credentia. LitteraB Philippi Au-
cem facere, tractare, Accordare. absque Accorporarent. [®* Solinus cap. 37. alio gusti torn. 1. novae Hist. Paris, inter
consensu, etc. ConsuetudTFurnenses, ex sensu usurpat.] Instr. pag. 93 : Prsecepit etiam idem
Archiv. Ecclesiae S. Audomari : Si ban- ADGORPORARE , Eadem notione in Galeranus . . . . omnibus Baronibus. . ..
nitus reconciliari voluerit, et alter non Cod. Th. [*» lib. 16. tit. 5. cap. 8. 17. 21. insuper et eisdem prohibuit super fideli-
Cora debet eos Accordare. 30. pr.. as. 36. | 1. de Hseret.] tatem quam sibi debebant, ut nihil om-
* Acorder, eodem sensu, apud Joinvil. % ACCORTARE. [Curtare. DIEF.] nino contra voluntatem negotiatorum ab
edit. reg. pag. 76 : II Acorderent aus %. ACCORTATOR. [Qui accortat. DIEF.] ipsis Accredant, neque proprium aufe-
Amiraux en tel maniere, que sitost, etc. •»! ACGORTIRE, Assentire, concedere, rant.
Vide mox Accordia. nostris alias Escourder. Privil. de Gran- . 1 ACCRIDERE, Eadem notione. Charta
| ACCORDATIO , Pactio, conventum,ceio an. 1348. in Reg. 161. Chartoph. Petri domini Graciacensis pro Habitan-
Gall. Accord. Cancel!arise Imperil Re- reg. ch. 69 : Se nostre hommes habitans... tibus villam Graciaci ann. 1246. apud
gestum sub Ferdinando II. ann. 1626 : appelloient li uns I'autre de gaige de Thomasserium Consuetud. Bituric. pag.
Ratione templi Dominicanorum Ratisbo- champ de bataille, it pourroient Escour- 87 : Si nos vel heredes nostri Graciaci
nse Accordatio facta est. der li uns a I'autre se il leur plaisoit. . . . domini in solulionem primes paigse
* ACCORDELLATUS, Dicitur de panno Voulons et Escourdons, etc. Charta ad- defecerimus, illos in prsedicta libertate
rasq, cujus textura facile apparet. Stat. mqrtis. ann. 1280. torn. 1. Probat. Hist. manentes compellere non poterimus ad
Orviet. ann. 1494 : Guarnellorum gregio- Brit. col. 1065 : Meditariam et locum creditionem nobis faciendum, quousque
rum sive alborum, rasorum vel Accordel- de Morfoas cum terris, pratis,... sitis in de creditione ilia sit eisdem satisfactum;
latorum, pilosorum, etc. feudo nostro.... legata seu data in perpe- imo tenemur prius reddere quidquid Ac-
* ACCORDERE, f. pro Accidere, contin- tuam eleemosinam.... abbatissas et con- cridederimus ab eisdem.
gere. Jura Vicecom. Biter, in civit. ventui (de Gaudio B. M.) Accortimus et * Emprunter, nostris plim Accroire.
Albiae ann. 1252. inter Probat. torn. 3. volumus, quod praemissa in pace teneant Touz autres contraux f a i z , ou denrees
Hist. Occit. col. 494 : Recognovit dicto amortita in fi:turum. Si tamen non est Accreues par tout le temps passe, etc. in
50 AGG AGG AGG
Ordinal, ann. 1355. torn. 3. Ordinal, reg. pent. Charta Willermi Regis Angl. ann. vis ministerio distincta unus idemque
Fr. pag. 45. art. 13. Lit. remiss, ann. 1080. in Chartario SS. Trinil. Cadom. : fere semper exercebat, non secus ac
1376. ex Reg. 109. Chartoph. reg. ch. 147 : In villa... Mentrud... acros terras... XX apud Francorum Reges munera magni
Jehan I'Advocat et deux compaignons.... Accripennos. Vide Arapennis. Camerarii et magni Cambellani. Yvoni
despendirent deux solz et demi, lesquelx * ACCRISSIMARE. [Acidum facere. Lib. 4. de Privileg. et dignitat. Ecclesise
ledit feu Advocat vouloit Acroire et s'en DIEF.] Romanae, Accubitores dicuntur Concubi-
aler senz pa'ier: mats ledit Jaquet lui dist T ACCRUS et AGRUS, pro Acra, Modus tores: Quemadmodum Imperialis potentia
qu'il ne lui croiroit pas, et qu'il vouloit agri, centies occurrunt in Diplomatibus diversis officiis cubiculariorum, nee non
estre paiez. Occurrit rursurn in Lit. ann. Willelmi Nothi Anglise Regis pro Par- Ostiariorum atque omnium Concubitorum
1396. et 1401. ex Eeg. 150. ch. 362. et Eeg. thenone SS. Trinit. Cadom. atque in ornatur. Bollandus torn. 3. Actorum SS.
156. ch. 427. aliis ejusd. aevi instruments in Tabu- Februarii pag. 682. et 683. de Sancto
ACCREDITUS, Fidus, vel qui auctori- lario ejusd. loci contentis. Vide Acra 1. Stephano Mauricii Imperatoris Accubi-
tatem apud aliquem sibi creavit, nostris et Acri. tore Syllogen texens historicam, sic dic-
Accredite. Dudo lib. 2. de Actis Nor- « ACCUBARARE, est toto corpore accum- tum existimat, quod cum Imperatore
mannor. pag. 81 : Frisonum quidam de bere cubito, in Glossar. vet. ex Cod. reg. ad mensam accumberet : vel quod esset
gente natus, qui erat illis Accreditus. 7646. Nescio an pro Accubare, quod infra e novemdecim Accubitoribus, ad cujus
Vide Creditus. occurrit : Accubare, est corpore toto ac- rei probationem adducit duo exempla
1 ACCREDULA, Galerita, seu Alauda, cumbere. Accubatur, requiescit. Unde ex Theophane ad annum 4. imperii Leo-
Gall. Alouette. Adhelelmus Episc. Sa- nostris Acoucher, Lecto decumbere, et nis Isaurici, ubi ait filium ejus Cons-
giensis in Mirac. S. Opportunee. cap. 14: Acoucher malade, Infirmari, Gall. Tom- tantinum Copronymum anno prsece-
Vidit aviculam nomine Accredulam quam ber. devenir malade. Lit. remiss, ann. dente natum, Iv TW Tpt6ouva)>;'<j) TWV 16'
vulgus vocavit Alaudam. Multum vieino 1390. in Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 270: 'AxougiTwv, in Tribunali XIX. 'Accubito-
nomine in Gloss. Bitur. Aggredula dici- Le mercredi Bacheler laissa sa journee et rum; atque eundem Leonem anno im-
tur Rana parva in agro. [** Placidus ap. vint malades des vignes et Acoucha au perii 13 : Silentium contra sanctas ima-
Maium pag. 435 : Agredulse. ranse parvse lit. Alise ann. 1397. in Reg. 152. ch. 75 : gines celebravisse in novemdecim Accu-
multum in sicco morantes.] Haec forsan Alips Acoucha malade, tant qu'elle se bitorum tribunalio. Verum err at vir
eadem estacilla Acredula de qua Cicero confessa, etc. Chron. S. Dion. lib. 2. eruditus; Accubitorum enim yocabulo
ex his Arati v%948 : YI Tpc'?ov (al. tpvfa) cap. 5 : Quant li rois Childebert ot sa non Offlcia, sed mensse designantur
opOptvbv lpY][j.ae'Y) oXoXoytiiv: serour receue, il retorna en France : mais quas Graeci vocabant: Ssxaewea axxoij-
Et Matutinis Acredula vocibus instat, en ce qu'elle retournoit, elle Acoucha 6ita. Accubitus autem et Accubita Lati-
Instat et assiduas -vocum jacit ore querelas. d'une maladie, dont elle morut. Agister, nis sunt Cubilia cpnvivalia, seu ut aiunt
Est namque oXoXvytov, Rana mas cla- eadem signiflcatione, in Lit. remiss, reclinatoria, et Tribunal XIX. Accubito-
mans, unde Plinius lib. 11. 37 : Mares ann. 1386. ex Reg. 129. ch. 171 : Quant rum juxta Luithprandum Lib. 6. Histor.
turn vocantur Ololygones. Author Philo- Agista au lit fuet retourne
ledit Nicolel a son hostel, se cap. 3 : Domus juxta hippodromum Aqui-
melae Carminis, pro ipsa Philomela 1419. in Reg. 171.fuch.malade. Alias ann. lonem versus mirse altitudinis et pulchri-
Acredulam usurpat: 13 : Sans soy aucu- tudlnis.... hoc autem ideo, quoniam qui~
nement doloir de ladite bateure, ne soy dem decem et novem mensse in ea quse
Vere calente novos componit Acredula cantus, Agister, jusque a trois sepmaines apres secundum carnem est D. N. J. C. Nativi-
Matutinal! tempore tune mitilans. qu'icelle femme s'est Agistee et acouschee. tate apponuntur, in quibus Imperator et
Alii pro Monedula, Gall. Chouelte, Hinc Agistement, in Lit. ann. 1431. ex convives, non sedendo, ut ceteris diebus,
Festus Avienus pro Ulula, Constan- Reg. 175. ch. 20 : La femme d'icellui sed recumbendo epulantur. De his plura
tinus in Supplem. pro Ave quadam, Guenin Agista malade au lit. . . . et au Cangius in sua CP. Christiana pag. 135.
quam Galli vocant Pretre de montagne, iiiie jour dudit Agistement ala de vie a Vide Parachimumenus.
nemo praeter Adhelelmum pro Alauda. trespas. 1. ACCUBITUS, Cubitus. Egesippus de
[oc Gloss. Cod. reg. 4778 : Acredula, lus- ACGUBATUS, Morbus caducus. Cons- Distant, locorum Terrae Sanctae pag.
cinia, avis modica de qua Cicero in Pro- tantinus Africanus lib. 1. de Morbqr. 105 : Super lacum in Accubitum Jud&ae,
curat. cap. 22 : Passionem qua subilo Segur... Ostenditur, id est, qua parte
El matutinos exercet Acredula cantus. homines cadunt, antiqui frequenter ha- Judaea situ suo cubitum effingit.
Ipsa est et bascinia.] buerunt, et pessimum morbum vocave- ACCUBITABE SE, Cubito inniti, s'Ac-
runt: vulgus dicit Accubatum, et iram couder. Adrianus Praeposit. Malbod. in
* ACCRESCENTIA, Accretio, incremen- Dei esse. Historia translat. S. Aldegundis n. 5 :
tum, Gall. Accroissement. Charta Odonis ACCUBIA, Acus, acicula, Ital. Aguglia, Unus ad pedem, alius ad pedem humiliter
ducis Burgund. ann. 1212. in Ohartul. Gall. Aiguille, vel Epingle. Joan. Dia- Accubitando se inclinaverunt. Chron.
Campan. Gam. Comput. Paris.: Nospro- conus lib. 4. Vitae S. Gregorii PP. Bertrandi Guesclini :
nuntiaremus in dicto nostro, quod comi- cap. 80: Pallium ejus bysso candente Dessus une fenetre s'est alle Aqueuler.
tissa teneret ilia acquirimenta de episcopo contextum nullis fuisse cernitur Accu- Nos vulgo Accouder dicimus, cubito in-
Lingonensi.... in Accrescentia feodi, quod biis perforatum. Forte Acculiis, vel niti. Vide Dudonem lib. 2. de Act. Nor-
jam tenet de ipso episcopo. Augmentum Acubus. man, pag. 72. 77.
feodi, in Charta Mathsei. ducis Lothar. j ACGUBITA. Vide Accubitus 2. 4. 5. * S'accouter, dicunt Normanni. Lit.
ann. 1220; ibid. Charta Philippi V. ann. | ACCUBITARE. Vide Accubitus 1. remiss, ann. 1379. in Reg. 114. Chartoph.
1317. ex Reg. 53. Chartoph. reg. ch. 303 : T ACCUBITATUS. Vide Accubitus 3. reg. ch. 320 : Le suppliant se Accouta em
Accrescentiam. quam Johannes de Mene- ^ ACCUBITOR, Praefectus sacri cubi- pres icellui compaignon en disant, Dieu
villa, dom. de Bulliaco, fecisse dicitur culi, idem qui apud nos Camerarius, vous gart, seigneurs. S'Acouter, in cubi-
dilecto nostro Reginaldo de Brayo, vide- Gall. Chambellan et Chambrier. In aula tos sese prosternere, in Mirac. S. Ludov.
licet de quadam pecia terrss ad sedifican- Imperatorum Graecorum primus Accu- edit. reg. pag. 409 : Lequel Thomas....
dum nee non et Accrescentiam, quam bitor sen Cubiculariorum princeps dice- s'Acouta de lez cele tombe.
Jordanus de Waliquernis villa, dom. de batur 7capaxot(j.(i6(X£vo? TOO xotTtovo;, de ADAGGUBITARE. Abbo lib. 2. de Bellis
Meneriis, miles, fecisse dicitur prsefato cujus aliorumque4 ccu &^°*' ww dignitate Parisiac. :
Reginaldo, . . . . confirmamus. Acreuse, multa Codinus Lib. de Off. cap. 5. et Cujus Adaccubitat puteus vestigia, etc.
Auctio, Gall. Enchere, in Lit. remiss, post ipsum Gretzerus et Goarus. Obser-
ann. 1408. ex Reg. 163. ch. 137 : Guillaume vant Meursius in Glossario, atque etiam 2. ACCUBITUS, pro Cubatu, aut cubitu,
de Bullac dist que Lattat I'avoit accom- D. Cangius ad Vilharduinum pag. 301. Gall, la Couchee. Ita videtur usurpasse
paigne en laditte vente on Acreuse. Unde duos fuisse Accubitores praecipuos qui Guibertus lib. 5. Hist. Hierosol. cap. 24 :
Acroisseux, auctor, in Glossar. Gall. Lat. sub eodem nomine, ut apud Reges nos- Ciborum, Accubituum, excubiarum, frigo-
ex Cod. reg. 7684. tros Camerarius et Cambellanus, diversis rum, pluviarumque sustinuere miserias.
* ACCRESTIO, f. pro Accretio, accessio, muneribus fungebantur ; praeerat unus AGGUBITA seu ACCUBITUS , Graecis
Gall. Interest. Charta ann. 1300. ex imperial! cubiculo et vocabatur iiapaxoi- avaxXtvT^pta, i. reclinatoria, uti appellan-
Chartul. S.Germ. Prat. : Cedentes eidem atofievo? TOO XOITWVO?, seu ut in Legibus tur a Wilramo Abbate in Cantica Can-
magistro et perpetuo transferentes omnia Prsefectus sacri cubiculi : alter qui Ttapa- ticor. cap. 2. quae in Lexico Graec. MS.
jura et omnes Accrestiones reales et per- xot^jxEvoi; T/i? (T9£vS6vr]o Accubitor palss, Regio Cod. 2062. sic definmntur :
sonales, quse et quas iidem executores.... secretum Imperatoris annulum custp- 'AxoygiTa, aTpb)(j.va\ [xaXaxa\ etc ut|/o?
habere poterant adversus quoscumque diebat: quo in munere magno Franciae rip(tlvai. G10SS33 alias in Cod. 934 : (rrt6a;
debitores. Nisi legendum putes, Ac- Cambellano recte potest comparari, xaixatxuT'tov, axoygitov aub SevSpwv. Balsa-
iones. quippe secretum Regis sigillum servare moni in can. 74. Synodi Trull, et Joanni
1 AGCRIPENNUS, Jugerum, Gall. Ar- solet et deferre. Ista porro officia quam- Episcopo Citri in Responsis ad Caba-
 AGG
silam: Accubitum, ctmxv <jrpwfj.vr|(; xara-
<TXEvaa'(Aa el; O'^o; r)p(j.£vov xa\ [jwxXaxbv, 6SS6
dicitur. ©povov avaxXtxov dixit Plutarchus
in Romulo. Lampridius de Commodo:
Nee cubuit in Accubitis facile, nisi quse,
pilum leporinum haberent, aut phimas
perdicum subalares, ssepe culdtras mu-
tans. Est igitur Accubitum vel Accubitus,
locus editior ad quern accumbimus, seu
pptius mensa ad quam accumbunt con-
vive.
3. ACGUBITUS, Mensa vel sedes ad
mensam, ad quam accumbitur. Charta
Ottonis Frisingensis Episcopi ann. 1157.
in Metropoli Salisburgensi torn. 2. pag.
107 : Quod videlicet in celebrandis ordini-
bus in annotatione post sedem Cathedra-
lem primum locum in Processions solenni
Prsepositus vester aliis Prsepositis prsefe-
ratur, in refectorio Accubitum qui princi-
pali oppositus est, habeat is, etc. [Vide
S. Paulin. ep. 13. p. 73. et Poem. n. pag.
37. edit. 1685. et Accubitor.]
ACGUBITATUS, De ep qui ad mensam
accumbit, apud Sugerium in Ludov. VI:
Finita vero Miasa, erectis in claustro
palliis strata mensis, materialem agnum
tanquam thoris Accubitati, csetera nobis
mensse fercula consueto more suscipiunt.
Braulio Csesaraugust. in Vita S. ^Emi-
liani cap. 24:Cum Causa convivii fuisset
Accubitatus.
4. ACCUBITUS, et ACCUBITA, Prandia ac
conviviaipsa. Papias: Accubitus, prandia,
quasi accibitus epularum. Respexit illud
Isidori lib. 20. Orig. cap. 1 : Accubitum
a cibo vocalum, quasi ad cubitum epula-
rum. Acta S. Basilisci Martyr, n. 1 :
Magistrianus et qui cum eo erant, facto
terras motu, surrexerunt de Accubitu prse
magno timore, relictoque prandio, tre-
mentes venerunt, etc. Vide Runn. in
Regulam S. Basilii cap. 10.
AGCUBITUS VASTATORII, Jus prandii,
pastus. Droit de giste et de past. Charta
Conradi Imp. ann. 1145 : Exactiones,
tallias, quas quidam precarias vel peti-
tiones nominant, vel Accubitus Vasta-
torios, etc. Vide Pastus, Prandium, Pro-
curatio.
5. ACGUBITUS, Triclinum in quo ad
mensam adcumbitur. Itinerarium Hie-
rosol. Antonini Monachi: Deinde veni-
mus miliario 3. in Canan, ubi Dominus
fuit ad nuptias, et accubuimus in ipso
Accubitu. Infra de Gethsemani : In quo
sunt tria Accubita, in quibus ille (Chris-
tus) accubuit. Ea notione vox hsec forte
capienda in yet. inscriptions apud V. C.
Jacob. Sponium in Libello de Diis
ignotis pag. 18 : Murum a fundamentis
cum suo introitu, et porticum cum Accu-
bito vetustate conlapsum impendio suo
restituit. Accubitalia triclinia, refectoria
Monachorum vocat Ordericus Vitalis
lib. 2. pag. 412. S. Athanasius de ima-
gine Berytensi: Xpumavi? TI; £Xa6ev ev
olxso) xeXXcov ^capa Ttvo?, Iv w xxcoixtov
avuxpu TOU axouScTOU OCUTOV Zmfezv elxova
TOU KupJou YII/.WV. Hinc Accubitus et Accu-
bita appellate olim triclinia majoribus
sedibus sacris adjuncta, in quibus Pon-
tifices e Glero et La'icis praBcipuos con-
viyio excipiebant post sacra peracta, de
quibus multa obseryamus in nostra
Constantinopoli Christiana, ubi de
Tribunali novemdecim accubituum agi-
mus. [Vide Accubitor.]
53S* [Hujusmodi ^Edificium Leo IV.
Romse restauravisse ab Anastasio Bi-
blioth. memoratur. Cujus quidem adhuc
supersunt vestigia, inquit D. Macer in
Hierolex. a latere posteriori domus pceni-
tentiarse Lateranensis Basilicse. De iis-
dem Accubitis in ordine Romano ubi de
AGG AGG 51
Paschali festivitate : Descendebant Pri- cives ad evitandum Accurrimenta tempo-
mates Ecclesiss ad Accubita, invitante ris decem annorum, quse fieri possunt
Notario Vicedomini, et bibebant terJ\ contra eos, et non aliter, ut evidens expe-
Nescio an ab accubitis orta sit vox rientia edocet. etc. Nostris alias Acoure-
Acube et Aucube, Poetis nostris sat ment, nunc Course, I'action d'Accourir.
frequens, pro tentorio, vel tabernaculo, Glossar. Gall. Lat. ex Cod. 7684: Acou-
quod in iis accumbant milites, atque rement, accursus.
adeo ut in tricliniis conquiescant. Le ACCURSA. Exilium, Ugutioni.
Roman de la Prise de Hierusalem MS. : ACGURSARE. Statuta Veronensia lib. 3.
Enseigries et Aucubes et maints Indepenon. cap. 58 : Monetam grossam vel minutam
Alibi: Accursatam , seu quas Accursobitur in
futurum in civitate Veronis, etc. id est,
Anviron la Cite firent lor triefs drecier, cui dabitur cursus, quao in usu communi
Pavilions et Aucubes, et grands paissons fichier.
erit.
Le Roman de Girard de Vienne MS. : * ACGURSIANI. Jul. Pacii J. C. Analis.
Vianne assaillent environ et es les Institut. Imper. in Epist. dedicat : Ac-
Tendent Acubes et paveillons et tres. cur sius in libros juridicos glossemata
[* Le Roman de Garin : conscripsit. Inde qui ejus methodum secuti
Li cuens Froraond fist destandre son Iref, textum glossematis onerarunt, Accursiani
Et les Aucubles sor les sommiers trousser. dicti sunt.
Chron. Bertr. Guescl. MS.: * ACGURTARE. [Curtare. DIEF.]
Loges, trefs, et Aucubes, et paveillons failes."]
1 AGGURTATIO, Chymica voxde qua in
Catalogo Operum B. Raymundi, Junii
AGCUBITUS, vel ACCUBITA, ipsse accu- torn. 5. pag. 708. C. VII : Epistola ad
bitoriss vestes, quse Accubitis insterni Regem Rupertum de libris suis chimicis
solent, Graecis xaraxX^a, ut quibusdam et de Accurtatione. Exstat Epistola hasc
placet. Gloss. Lat. MS. Reg. Cod. 1013 : MS. in Bibl. Csesarea.
Peristromata, gemina tegmina, vel Accu- ,» ACGURTATUS, Curtus, breyis, Gall.
bitus. Alibi: Tegmina, Accubitus,peristro- Ecourte. Decret. de reformat, in Cone.
mata. Esedem Accubitalia dicuntur apud Constant, torn. 1. col. 693: Sacra Syno-
Pollionem in Claudio. dus omnes et singulos prselatos et eccle-
| ACGUCULA, ACCUCULIA, Vide Aga-siasticas personas, qui ad modum militum
gula. in vestibus accurtatis, ac alias indecenti-
* ACGUERE. [Acuere. DIEP.] bus per campos equitant, etc.
1 ACCUGURATIO, Schola Medic. Salern. *. ACGURVARE. [Curvare. DIEF.]
pag. 109. Edit. ann. 1622 : Dulcia omnia * ACGUS, Pellis vitulina prseparata,
quse. sumuntur immodice, corporibus ad charta Pergamena, Parchemin. Comput.
patiendum paratis triplex noxse genus ann. 1355. inter Instr. torn. 2. Hist. Nem.
important. Quorum primum quidem est pag. 86. col. 1 : Item pro xij. petiis Acco-
faslidium : Dulcia enim caliditate atque rurn et dimidise inde factis in curia dicti
humiditate sua os ventriculi leniunt, ac dom. Senescalli una... in registro,... xij.
Isevigant, illique affectionem inanitioni solid, vj. denarios.
ac Accugurationi, famis causes, contra- AGGUSA , pro Accusatio. [Chronicon
riam inducunt. Quid si legendum Accu- Parmense ad annum. 1324. apud Mu-
leationi ? rator. torn. 9. col. 851: Unus illorum de
AGCULEARE, vel ACCULARE, In angus- la Porta accusatus fuit ab uno scripto in
tias, vel in arctum redigere, ex Gallico libra societatis ex forma statutorum lo-
Acculer. Chronicon Wil. Nangii ann. quentium circa Potentes, et jurata fuit
1256 : Per Pontem de Ceperano, ubi erat, Accusa. Occurrit rursus] in Charta ann.
ad terram Apuliss et Laboris introitus, 1345. Passim in Legib. Civil. Veron.
ingressus, usque ad S. Germanum Accu- | ACCUSAGIUM, Quoddam exercitium
laarunt. vicaria3 jurisdictionis in accusationibus
^a ACCULEGIA. [Apis vel piscis dictus querelisve audiendis ac dirimendis forte
espadon, remora. DIEP.] situm. Hominium Guidonis Vicecom.
%. ACCULERE. [Accolere. DIEF.] Lemovic. Abbatis S. Martialis ann.
* ACCULETA. [Ut ACCULEGIA. DIEP.] 1245. apud Stephanotium inter fragm.
jje ACGULEUS. [Aculeus pedis, apum, Hist.: Nos et praeposittis et viguerii burgi
stimulus, peccatum. DIEF.] de Monmalier, ingerendo nos et lavando
* ACGUMARE. [Frui, uti. DIEF.] ibidem et in aliis locis Accusagia et vigue-
* ACGUMBITUS. [Ut ACCUBITUS 3, riam et qusedam alia, quse ad Abbatem et
4. 5. DIEF.] Conventum jure dominii pertinebant, etc.
* ACGUMENTATOR. [Vide ACCOMEN- AGCUSATIO. SIMPLEX, TRIPLEX. Vide
TOR. DIEF.] Lada, Ordalium.
] AGGUMULASCERE, Accumulari, Ac- * AGCUSATIVUS. [Accusator, deman-
crescere, Gall. S'Accumuler. s'Accroitre. deur. DIEF.]
Vita S. Huberti, Mail torn. 7. pag. 278: * AGCUSIO , Accusatio , reprehensio,
Hue accedit multo grandius aliud mira- calumnia, Gall. Plainte. Charta Com-
culum, adeo prseclaris actis facta splen- mun. Bitur. ann. 1181. ex Reg. 34. bis
didiora Accumulascunt. Chartoph. reg. part. 1. fol. 8. v°. col. 2 :
* ACCUNDULA. Vide ACCEDULA. Si quis vias Bituricss voluerit emendare,
DIEF.] liceat ei sine Accusione. Accuson, nostris
* AGGUPEDIUS. [Cursor. DIEF.]
:;:
olim, eadem notione. Charta Libertat.
' AGCUPEDUM, Velocitate pedum ag- urbis Aussonse ann. 1229. apud 01.
mine. Placidus. Glossar. vet. ex Cod. Jurain in Hist, ejusd. urbis: Et apres
reg. 7646. Vide Acupedium. [** Placidus les 40. jours cil qui auront les gaiges, les
apud Maium vol. 3. pag. 435: Acu pourront vendre sans toules Accusons, se
pedum, velocitate pedum.] il ne sont paye. Ubi Acusons edidit. D.
^c ACCUPICA. [Tela acu picta. DIEP.] Secousse torn. 4. Ordinat. reg. Franc,
>jc ACCURARE. [Acuere. DIEF.] pag. 395. art. 3. Acconison, eodem sensu,
* AGGURRIMENTUM TEMPORIS, idem in Libert, villae de Braoux ann. 1331.
quod Practicis Retractus, Gall. Retrait; ibid. pag. 335. art. 5: Se hons ou femme
qua de re consule commentarium Andr. de Braoux se veult marier, ou aller de-
Tiraquelli. Stat. Montis-reg. pag. 132: mourer en la terre et Chastellenie de
Statuerunt, quia saspe contingit forenses Chasteau-villain, ou autrement ; faire le
recipi in cives, qui solum cupiunt efftci pourra sans Acconison. Quod tamen ab
 ACE
Acheso vel Occasio, deduci pptest. Vide
in his vocibus. Accusement, in Glossar.
Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684: Accusement.
encusement, accusatio. Accuseur, accu-
sator, delator, in Lit. remiss, ami. 1387.
ex Reg. 132. ch. 160: Un espie ou Accuseur
de marchans de sel non gabelle. Racuser,
pro Deferre, in aliis ami. 1409. ex Reg.
103. ch. 279: Lesquelx se atargerent
pour y estre a la nuit, affin que on ne les
Racusast pas.
* ACCUTARE. [Accurate. DIEF.]
* ACCUTES. [Gall. os. angl.bone. DIEF.]
* ACCUTRARE. [Ourtare. DIEF.]
* ACCUTUS, pro Acutus, Gall. Aiguise.
Lit. remiss, ann. 1450. in Reg. 186. Char-
toph. reg. ch. 39: Sapplicans quemdam
cultellum cepit,... et ipso Accuto cum quo-
darn lapide, etc.
ACEDIA, ACCIDIA, ACIDIARI, ACIDIO-
sus. Acedia, Tsedium, in Gloss. MS.
Ugutio : Accidia, tristitia, molestia, an-
xietas, vel tsedium. Breviloq.: Accidia
dicitur indurata mentis tristitia, quse,
dum quis laborat, vertitur in tsedium.
Suidas. : axvjSca, Y|.pa6u(J.t'a, a^Ovjowv, XVJAY).
Acedia, juxta Cassianum lib. 10. de
Coenob. Instit. cap. 1. et Collat. 5. cap.
2. 9 : est tsedium et anxietas cordis, quse
infestat Anachoretas et vagos in solitudine
Monachos. Melancholias species, quae
Monachorum propria est, atque ita
appellatur a S. Hieronymo Epist. 4 :
Sunt qui humore cellarum. immodera-
tisque jejuniis, tsedio solitudinis, ac nimia
lectione, dum diebus ac noctibus auribus
suis personant, vertuntur in melancho-
liam, et Hippocratis magis fomentis,
quam nostris monitis indigent. S. Althel-
mus Episc. de 8. principalibus vitiis,
n. 6:
Hinc aciem sextam torpens Accidia ducit,
Otia quae fovet, et soinnos captabit inertes,
Importuna simul verborum frivola sonlum,
Instabilis mentis gestiis, et corporis actus :
Inquietude simul stipatur milite dense.
Caesarius lib. 4. cap. 27 : Acedia est ex
confusione mentis nata tristitia, sive
tsedium et amaritudo animi immoderata,
qua jucunditas spiritalis extinguitur, et
quodam desperationis prsecipitio mens in
semetipsa subvertitur: dicitur autem
Acedia, quasi Adda, eo quod opera spiri-
tualia nobis acida reddat et insipida.
Adam Abbas Perseniae Epist. 1. ex Balu-
zianis : Noviter conversi de seeculo, quan-
talibet devotione polleant, Acedise tamen
vitio ssepe laborant, etc. Conradus Fabar.
de Casib. S. Galli cap. 5 : Erat namque
jocundus in facto, blandus verbo... cui
nulla unquam se intulit Acedia. S. Ber-
nard. Epist. 78: Tsedium et Acediam
procul pellit sanctarum varietas observa-
tionum. Liber Faceti:
Accidiam linque, quse dat mala tedia vitse.
Liber vernaculus MS. cui titulus le
Miroir : Li quars pechie de Pereche, con
apele enderkois, Accide. Belle etiam
AcediomclescribitG u i go Prior Carthusiae
lib. de Quadripertito exercitio Cellae
cap. 24 : Apprehendit te multotiens, cum
solus in cello, es, inertia qusedam, languor
spiritus, teedium cordis quoddametquidem
valde grave fastidium sentis in teipso : tu
tibioneries ; interna ilia, qua tamfeliciter
uti solebas, suavitas jam defecit tibi ;
dulcedo quse tibi inerat fieri et nudius
lertius, jam in magnam amaritudinem
versa est. Ex toto aruit ille quo abundan-
tissime perfundi solebas, lacrymarum
humor; spirituals in te emarcuit vigor,
interiit decor ; dilaniatam et dilaceratam,
confusam et discissam, tristem et amari-
catam portas animam tuam, et ubi earn
ACE ACE
ad quietem componas, non habes. Non jam % AGELLERARE. [Accelerare. DIEF.]
sapil tibi lectio, oratio non dulcessit, etc. \ ACEMETI. Vide Acosmeti.
De Acedia alia vide apud [Nilum Mona- ACENCENARE, sive Computare, in Ob-
chum de Vitiis cap. 4. 13; S. Maximum servantiis ad Foros Aragonenses, apud
de Charitaten. 67.] S. Antiochum Homil. Michaelem Del Molino in Repertorio
57: Petruni Blesens. Epist. 97 ; Petr. pag. 75. v. Infra: Et pro quibus rebus
Damian. lib. 4. Epist. 11 ; Theodulfum ipsam getam facere debeant, et vident
in Capit. cap. 31; Alcuinum lib. de vir- Acencenationes et compartimentum quod
tutibus et vitiis cap. 32; Alanurn de facient, ut intersint cum hominibus dicti
Insulis in Summa de arte praedicatoria loci, etc.
cap. 7 ; S. Thomam 2. 2. q. 35. art. 8. etc. | ACENGIA, Modus agri qui in Lege
[*. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. Bajuvar. tit. 1. cap. 14. est decem perti-
7692 : Accidia, ennui, paresce, Accidiare, carum, scilicet 4 pedum in tranverso, 40
ennuer. Accidiosus, a um. pareceus. Le in longo. Chartul. AB. Sangerman. fol. 3.
Roman du Riche homme et du Ladre MS.: verso : Tenent et possident 10 arpenta,
Pluseur grant mal viennent d'Accide, tarn terrarum quam vinearum et prati,
Dont cascuns doit avoir grant hide.] in quibus 10 arpentis est una Acengia
prati et 3 quarteria vinese. Fol. 4. verso :
ACEDIARI, Indignari. Gloss. MS. Re- Guill. le Petit de quinque quarterns terrse
gium : Accidiatur, stomachatur. Papias :
Accidiari, stomachari: unde accidia, quse in noda mari 10 den. et 1 de magna bonna
esl tsedium animi, vel anxietas, vel contra. pro
decimo de una Acengia terrse. Ibidem :
1. denar. de decimo unius Acengise terrse
Balbus: Accidiari, tristari, anxiari vel ad magnam bonnam. Vide ANDEGINGA.
habere Isedium, vel indignari. Hincmarus :;:;
ACENIA, f. pro Acenja vel Acengia,
Laudun. ad Hincmar. Rem. torn. 2. pag. modus agri. Vide in hac voce. Charta
335 : Nee inde debetis Acidiari, si de his Adelfqnsi reg. Castel. ann. 1181. apud
loquor. Vide Eccles. cap. 6. et 22. Hen- Balusium in Hist. Tutelensi col. 493:
ricus Rosla in Herlinsberga : Cum rivis, molendinis, Actniis et eorum
Accidior juste ? potius preraerent alienos. locis, cum pratis et pascuis, etc.
Versus de S. Francisc. apud Waddingum j ACENSA, ACENSARE, ACENSATOR. Vide
ann. 1226 : Accensa.
Sicubi turbatur Franciscus et Accidiatur.
* ACEOLIS. [Ut ACIALIS. DIEF.]
1 ACEOLUM. Vita S. Udalrici Episc. in
1 ACCIDIATUS, Taedio affectus torn. 2. Actis SS. Ord. S. Benedict! saeculi 5.
Rerum Mogunt. pag. 895. edit. 1722. ex pag. 427: Missarum autem celebrationibus
Charta Heinrici et Berthrami de Bley- expletis et vesperis decantatis, ad hospi-
chenbach : Si vero, quod absit, ssepe dictse tiolum pauperum pervenit, et xjj paupe-
Ecclesiae Decanus et Capitulum in pos- rum pedes lavit, et unicuique eorum de
terum sollempnitate cultus Dei Acci- Aceolo pretium unius denarii donavit.
diati, etc. Ibid. pag. 429: Allatis veslibus novis,
ACGIDIOSUS, et AGEDIOSUS, apud Bal- duodecim pauperes vestivit et acervulum
bum et Ugutionem, moleittus, tristis, Aceoli aliis dispensavit. Dictum conjicit
anxius. Gloss. Saxon. ^Elfrici: Accidiosus, Mabillon. ibidem pro sacculo aut mar-
vel tsediosus : a f o l c e n . Regula S. Bene- supio. Verum repugnat exemplum ulti-
dicti cap. 48: Ne forte inveniatur Prater mum. Mendose scriptum fuisse crederem
Acidiosus, qui vacet otio et fabulis, et non pro Linteolo, seu linceolo tela linea. unde
sit intentus lectioni. Occurrit etiam in nostrumLtnceuil. Hinc facile intelligitur
Vita S. Sulpitii Pii Episc. Bituric. cap. Udalricum 12 pauperes vestibus novis
10. n. 42. induisse, caeteris Linceoli seu telae acer-
* ACEDO. [Acritudo. DIEF.] vulum per partes distribuisse. Adde
* ACEDULA. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. quod antiquus mos sit in Monasteriis et
reg. 521 : Acedula, se. Gall. Surele. Ebu- Ecclesiis plurimis, distribuendsa telae
lum esse, vulgo Hieble, Sambuci genus, pauperibus post Lotionem pedum.
putat Borellus: Oxalidern ego. Gall. * ACEOLUS. [Ut ARCES, harts. DIEF.]
Oseille, quae in quibusdam provinces * ACEPHALARE, Caput abscindere,
etiamnum Surelle appellatur, esse opi- Gall. Decapiter. Chron. Joan. Vitodurani
nor: Acedula nuncupatur, quia herba in Thesaur. Hist. Helvet. pag. 5 : Primus
est acida; Surelle, a Gall. Sur, acide, (Coreradinus) in ordine Acephalandorum
aigre. mori elegit.
^ ACEGA. [Attagen, gelinotte des bois. AGEPHALI, Isidorus lib. 2. de Eccles.
DlEFj offlc. cap. 3. Duo sunl genera Clericorum,
* AGEGUNUS, vel ACEGUUS, pro Acti- unum Ecdesiasticorum sub regimine Epi-
guus. Vide infra in hac voce. Stat. Uni- scopali degentium, alterum Acephalorum,
versit. Andegav. ann. 1395. ex Reg. 153. id est, sine capite, quem sequantur igno-
Chartoph. reg. ch. 311 : Item quod in rantium. Hos neque inter Laicos secula-
fesiis solempnibus cujuslibet nationis cum rium offtciorum studia, neque inter Cle-
solempnitate celebrabuntur,... absquepota- ricos religio detentat divina, sed solutos
tionibus, coreis, robis Acegunis, quas atque oberrantes sola turpis vita complec-
tollimus et removemus, inhibentes ne fiant titur et vaga. De iis agunt Concilium
permodum nationis. Hoc est, vestimentis Moguntiac. can. 22 ; Meldense ann. 845.
quae ad cujusque nationis sese vestiendi .cap. 57; Parisiense cap. 10 ; Ticinense
morem accedat, quo se irrisam esse ann. 850. cap. 18 ; Melfltanum ann. 1079.
arbitrari possit. can. 9 : Capit. Caroli C. tit. 6. cap. 57 ;
T ACEIR. Vide in Acer 1. Burchard. lib. 2. cap. 226. etc. Apud
ACELEXIA , [Panni, aut ornamenti Reginonem anno 865. Hucbertus frater
Ecclesiastici species. Charta Aldegastri. Tietbergae concubinaeLotharii, Acephala
ann. 781. apud Sandovallium : Ad orna- dicitur, quod, ut est in Annalibus Fran-
mentis Ecclesise damus octo vestimentis, cor. Metensibus ann. 864. fuerit Clericus
et tres mantos, et sex stolas... quatuor conjugatus, ac proinde Clericatus regulis
sine serico, et tres Acelexias et duas sta- miniine addictus. GofFridus Abbas Vin-
catas et una capa serica. Ubi pro Acele- docin. lib. 2. Ep. 27 : Acephali non sumus,
xias Sandovallius reddit Aceleias.] vide quia Christum Salvatorem caput habemus,
Lilifatus. et post ipsum Romanum Pontificem. Haec
ACELLA, pro Axella, in Gestis regum porro suggerit quia Monasterium suum
Francor. cap. 24. Vide Axella. ab Ordinarii jurisdictione exemptum
 AGE
€rat. Adde Ordericum Vitalem lib. 3.
pag. 464. et Vitam S. Theodardi apud
Catellum pag. 764. Vide Presbyter Domes-
ticus.
ACEPHALI, in Legibus Henrici I. Regis
Anglor. cap. 21. dicuntur ii, qui nee
Regem, nee Ecclesiam, nee Barones,
aut dominos feudales agnoscunt, cum
pauperes sint, et nullum tenementum
possideant, rations cujus eos ut capita
sua recognoscant.
ACEPHALI praeterea dicuntur Mona-
chi, quorum Abbas vel Prior defunctus
est, apud Prynneum in Libertatib.
Angl. torn. 3. cap. 636.
j ACEPHALI, Hoc nomine vocati sunt
1°. ii qui in Synodo Ephesina nee Sancto
Cyrillo, nee Joanni Antipcheno adhae-
rere voluerunt. 2°. Hseretici qui quinto
sseculo Petrum Mongum seu Moggum
primum secuti ab ipso desciverunt, ubi
Henoticon et Synodum Calchedonensem
suscepisset. Hi cum Eutyche, duarum
in Christo substantiarum proprietatem
negabant, et unam in ejus persona pree-
dicabant naturam. 3°. Denique sub Jus-
tino Imperatore Acephali dicti sunt
Severi Antiocheni seetatores, atque ii
omnes qui Calchedon. Concilium nolue-
rant recipere. Nicephor. lib. 18. 54 ;
Evagr. lib. 3. cap. 31 ; Baron, ad annos
432. 482. 492. 513. 535. 538. 546. 553.
[»* Julian. Epit. Nov. cap. 102, § 364,
cap. 107, 1 373.f
ACEPHALI, Haeretici quidam sic dicti,
quod neminem suse hseresis auctoreiriv
agnoscerent, ut est apud Isidorum lib.
8. cap. 15. et Adonem Viennensem in
Chronico. De iis vide Notas Sirmondi
ad Facundum Hermianensem. [lidem
videntur cum Acephalisde qui bus supra.]
1 AOEPHALUS, sine capite. Baluz.
Miscell. torn. 6. pag. 505 : Trunci jacent
Acephali, manante cruore lethaliter sin-
gultantes.
ACEPHALA, Regio nulli Episcopo sub-
jecta. Concilium Avenionense ann. 1209.
can. 5 : Ad hsec vallem de Tretis, quse. ut
Acephala in nullius dioecesi dicitur esse
instituta, D. Episcopo Regiensi Apostolicss
Sedis Legato ad custodiam decernimus
specialiter assignandam, qui spirituali,
et etiam si oportuerit materiali gladio
expellat ex ip'sa hssreticam pravitatem, etc.
* AGEPHANUS. [Ut ACEPHALI. DIEF.]
1 1. ACER. Chalybs, Gall. Acier. Fleta
lib. 2. cap. 12 : Centena ferri ex quinquies
viginti petiis : garba vero Aceris fit ex
triginta peciis.
1 ACEIR, Bad. significatione in Privi-
legio Leduini Abb. S. Vedasti Atrebat.
de censu ann. 1036. e Chartul. S. Vedasti
V. pag. 243 :
Garba ferri vel Aceir ...... 1 ob.
Qumque solidatee lanse ..... 1 den.
| 2. ACER, Agri modus. Vide Acri.
* 3. ACER. [Ut ACCOR. DIEF.]
1. ACERA. Versus vett. in Hist. S. Mar-
tini de Campis. pag. 17 :
Per parvas partes perfectas itur ad artes,
Subveniunt magnis animalia parva. . . .
Hie capiendo feras, hie pisces, hie et Aceras. quali utuntur macellarii vice cbtis ad
Per Aceras volucres intelligi sus-
picor ; hie enim auctor agere videtur
de artibus venandi, piscandi et aucu-
pandi.
1 2. ACERA, Papiae in Gloss. MS. Ec- prid. Npn. Maii : Dedit... 4. pallia et 2.
clesise Bituric. : Acera, offula, furfuratio dalmaticas, et tunicam unam, et duos
panis.
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Acera, Papias : Area thuris vel thuribulum, vel
offula furfuraceo pane. Rectius certe.
* 3. ACERA, Acer, Gall. Erable. Privil. Virdunensium pag. 271 : Optimum Acer-
castris de Mailliaco ann. 1229. torn. 5. ram eidem Episcopo cum gemmapretiosa
Ordinat. reg. Fr. pag. 718. art. 34 : Cons- dedit.
ACE
tiluimus eciam et concessimus, ut homines
prasdicti usum suum habeant in dicto
bosco ad tremulum et charmen et Aceram.
•%. 4. ACERA. [Id est glecoma hederacea.
DIEF ; ACEDULA.]
* ACERAMEN,Liuitas, nigredo,negressa.
Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657.
* ACERARE, Gall. Empallier, in Glos-
sar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521. Paleis
miscere. Lutum Aceratum, paleis subac-
tum, apud Festum et Nonium. Vide
infra Aceris 2.
* ACERATUM, Calatus de fasticis, in
eodem Glossar. reg. 521.
*1. ACERBA, Uva^acerba, undeompha-
cium elicitur ; Lugdunenses Aigrat
etiamnum vocant. Aigrest, in Lit. ann.
1331. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag.
676. art. 8.
1 2. ACERBA, Informatio super jurisdic-
tione S. Victoris Massil. ann. 1206. in
parvo Chartulario fol. 74 : Ceperat unam
Acerbam sive aygras. Forte idem quod
Acerbilas, Gall. Aigreur, haine, amertume
de cosur. * Idem quod supra.
j|e ACERBARE. [.Egrotum reddere.
DIEF.]
!;:
' ACERBOSTJS, Idem qui Acerbus, in
Vocabul. compend. ex Sum. Jan. Ugut.
et; Papia.
«: ACERBUM, Mors inchoata. Glossar.
vet. ex Cod. reg. 7641.
* ACERDO. [Acritudo. DiEF.J
!;:
= 1. AGERE, Tourner, enegrir, ibid, et
in Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692.
Aliud Provinc. Lat. ex Cod. 7657: Enay-
grir, Prov. Acere, acescere. Vide Acetare.
* 2. AGERE. [Cyclamen. DIEF.]
jjc ACEREMONIA. [Acrimonia. DIEF.]
^ ACERIES, Genus securis. Janssonii
Collectanea in Isidori Glossarium. Vide
Acieres.
11. ACERIS, pro Acerra. Cymbium quo
in Ecclesiis asservantur mica3 thurese,
Gall. Navette. Charta Ferdinandi Impe-
ratoris sera 1191. apud Antonium de
Yepez torn. 7. Chronici Ord. S. Bene-
dicti : Tres concos et tres Aceres, et duos
orceolos et duas coginas... omnia hsec de
laton.
* 2. ACERIS, Palea mileatia. Glossar.
vet. ex Cod. reg. 7646. Vide supra Ace-
rare.
, * A C E R I S I N U S . [Ut ACROZIMUS.
DIEF.]
VI. ACERIUM, Chalybs, Gall. Acier.
Praeceptum Philippi Pulcri ann. 1304 :
Quocirca mandamus vobis et vestrum
cuilibet districte precipimus, quatenus...
ferrum, calibem seu Acerium... de prse-
dicto regno trahi, portari, seu deferri
nullatenus permittatis.
12. ACERIUM, Cos, Gall. Pierre a aigui-
ser, a voce Acier, chalybs. Statuta Or-
dinis Grandimont. apud Marten, torn. 4.
Anecdot. col. 1234. C : Cultellus et vagi-
nula cultelli et Acerium, hoc est, instru-
mentum. quo cultellus acuitur...sintparvi
pretii. Verum hie Acerium sunil videtur
pro instrumento ferreo longo et rotundo,
gladios exacuendos. Gall. Fusil.
* ACERMEN. [Uva immatura. DIEF.]
* ACERMONITUS. [Acrimonia. DIEF.]
ACERNA, pro Acerra, inter ministeria
sacra. Necrologium EcclesiaB Parisiensis
urceolos argenteos,cum AcernaArgentea.
thurarium. Continuator Hist. Episcopor.
ACE 53
* AGERONICUS. [Qui nulli communi-
cat, sic. DIEF.]
* ACEROSUS. [Acutus. DIEF.]
ACERRA, pro Aero, ChartaHenrici Reg.
Angl. in Mon. Anglic, torn. 1. pag. 442 :
Praeterea do eis et confirmo in eleemosy-
nam 40. Acerras terras de assartis, etc.
Vide Acra.
1 ACERRUM, Chalybs, Gall. Acier.
Histpria Delphin. torn. 1. pag. 86 : De
quolibet vendente... ferrum, Acerrum seu
Ghalybem, etc.
* ACERSIMA. Ut ACROZIMUS. DIEF.]
* ACERUM, f. ut Acieres, genus securis.
Stat. civit. Astae ex Intratis portarum :
Acerum de sapis ponatur et solvent pro
quolibet balono lib. 15. Acerum taglantem
ponatur et solvat pro quolibet balono libra-
rum 20.
* AGERVARE. [Acidum facere, cf.
ACERBARE. DIEF.]
* ACESSARE, ut Acensare, Dare ad
censum. Charta ann. 1198. apud Murator.
torn. 1. Antiq. Ital. med. sevi col. 443:
Et si de silva fuerit Acessata, vobis pro-
mitto dare medietatem. Alia ann. 1471.
in Reg. 4. Armor, gener. pag. xxxj : De
novo Acessaverunt,... et ad novum feu-
dum sive in emphiteosim..., tradiderunt...
unam petiam terras et nemoris. Vide
Acessamentum.
1 AGESSAMENTUM, Traditio ad censum,
Gall. Acensement. Antiq. Recogn. Revel.
Vienn. Probus fol. 58 : Petrus de Vienna...
tenet quandam bruieriam ultra Delun de
Acessamento ei facto de novo per Castel-
lanum. Vide Accensa.
* ACESUS. [Acidus. DIEF.]
-w ACETA, est mero. Gloss. Cod. reg.
4778.
ACETABULUM, Scutella acetaria, 6|u6a-
9iov, in Gloss. Lat. Graac. Vinaigrier. Vox
Latinis Scriptoribus nota. Isidorus lib.
2. cap. 4 : Acetabulum, quasi Acetaforum,
quod Acetum ferat. Ugutio : Acetarium et
dicitur Acetabulum, et Acetaforium, quod
ferat acetum, et appendat 12 dragmas.
Joannes de Janua habet Acetoferum. Tes-
tamentum S. Remigii apud Flodoardum
lib. 1. cap. 18 : Acetabulum argenteum
pondo centum siclorum. [Fredericus
Schannat Vindem. Litter, pag. 9 : Aceta-
bulum unum argenteum cum duabus
ansis.\
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7684 :
Acetabulum, Acetarium, Vaissel a mettre
vinaigre. Aliud ann. 1352. ex Cod. 4120 :
Acetabulum. Gall. Sauseron.
AGETABULUM, Mensurse species, Grseci
o|ygaipov vocant. Acitabulus Isidpro lib. 14.
cap. 25. AcceptabulumVegetio lib. 2. Artis
veterin. cap. 53. Acetabulum lib. 3. cap.
15. Apitius lib. 6. cap. 6 : Accipe olei Ace-
tabulum majorem... aceti Acetabulum
minorem. [Erat apud Veteres Sesqui-
cyathus. Musasum Collegii Romani So-
cietatis Jesu pag. 22 et 23.]
ACETABULUM, Quid sit in sacris libris
non omnino constat. Exod. 25. v. 29. cap.
37. v. 16. Num. 17. v. 13. Glossae MSS :
Acitabulum,vasrotundumubivinumjuxta
altare servatur. W. Brito in. Vocab. :
Acetabulumt vel Acetarium vas est aceti.
Unde in Exod. cap. 37. ubi fit mentio de
Acetabulis, dicit Glossa, quibus Acetum
ferebatur, sed quod nunquam vel raro
occurrit de oblatione aceti ; sic dicit Magis-
ter in Hist. Quidam dicunt Acetabula, ubi
scilicet fundebantur a Sacerdote quas de-
bebant offerri, ut viderent utrum accepta,
i.idoneaessent, an non. Grsecus interpres
Tpy6X'.owertit.[%:Herba,idestperfoliata,
Germanis nabelkraut. DIEF.]
ACETAFORUM, Vide Acetabulum.
54 AGH
ACETALLUM, in Breviloquo dicitur :
Fas in quo Aceta probantur ; vel vas aceto
plenum ; vel vas ad acetum recipiendum;
vel vas in quo liquida omnia probantur.
1 ACETARE, Acescere, Gall. S'aigrir.
Gloss. Lat. Grsec. Acetat, acessit, bty&t..
1 ACETARIUM. Vide in Acetabulum.
[% Salade ut acetaria olera, ap. Plin.
DIEF.]
* ACETOSA. [ACEDULA, oseille. DIEF.]
1 ACETOSITAS, Acerbitas, acor, Gall.
Acrete, Acidite. Hugonis Falcandi Hist.
Sicula apud Murat. torn. 7. col. 258 :
Videbis mala punica vel Acetosa, vel dul-
cia granis interius occultatis... Videas ibi
et lumias Acetositate sua'condiendis cibis
idoneas.
* ACETOSUS. [Acer, Aigre. DIEF.]
ACETRUM, ex Hispanico, Acetre, urna
senea, situla senea. Occurrit apud Inno-
cent. III. PP. lib. 13. Epist. 61.
* ACETULA. [Ut ACEDULA. DIEF.]
T ACETUM, PHILOSOPHOBUM, Lac vir-
ginis, vel aqua virginalis qua metalla
solvuntur, Eochus le Baillif in Diction.
Spagyrico.
*. AGETUS. [Acer, aigre. DIEF.]
>j< AGGILIA. [Vermis fabas. DIEF.]
1. AGHA. Glossar. Saxon. ^Elfrici: Acha,
i.virtus: s t r e n g ^ , i. vis, vigor, virtus.
: :
» 2. ACHA, ACHIA.. Securis, Gall.ffacAe.
Process, ann. 1488. ex Tabul. D. Venciae:
Armati cum Achiis, partesanis, etc. Petrus
Serralherii quandam Acham aponchavit
contra quemdam Mathseum associantem
dictodom. Riquerii. Vide Hachia 1.
;;
» 1. AGHAGHIA, Succus siliquae, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7646.
*2. AGHACHIA, CIA. [Achaiaprovincia
Graeciae. DIEF.]
1 AGHAGHIARE, Obseryare, manus in-
jicere, pacisci, a veteri Gall. Aghaiter
vel Aguester, observer, arreter, convenir.
Charta Henrici Eegis Anglic, ann. 1155.
apud D. Srussel Tract, de usu feud, torn.
2. pag. 4: Si aliquis tenens de nobis feodum
laicum moriatur et Vicecomes, vel alius
Baillivus noster ondat literas nostras pa-
tentes de submonitione nostra de debito
quod defunctus debuit nobis ; liceat Vice-
comiti et Baillivo nostro Achachiare et
abreviare catalla defuncti inventa in laico
feodo ad valentiam illius debiti per visum
legalium hominum. Et pag. 6 : Omnes
mercatores... habeant salvum exire et se-
curum de Anglia, et venire in Angliam...
prssterquam in lempore guerrss, et si sint
de terra contra nosguerram habente. Et si
tales inveniantur in terra nostra in pnn-
cipio guerrse, Achachiantur sine dampno
corporum vel rerum, donee sciatur a nobis
vel capitali Juslitiario nostro, quando
mercatores terras nostrae, qui tune inveni-
rentur in terra contra nos guerrante,
salvi erunt : et si nostri salvi sint, et alii
salvi sint in terra nostra. [* Haec dele
oranino, utpotemale edita post Brussel ;
legendum quippe est Atachiare, quod
videsis infra suo loco.]
>|e ACHADEON. [Navigium, axatiov,
DIEF.]
* AGHALANTIS. [Acalanthis, Chardon-
neret. DIEF.]
AGHALICULUS. [Ut AOALICULUS.
"1
ACHALMA. [Simulacrum, aya)>(xa. rentibus qui proximiores sunt marito de-
DIEF.]
| ACHALUS. Epitaphium Ricardi An-cooperiat et lecto cum lectaria ornet et
gliae Regis et Ducis Normanniae, in Libro ante novem testes parentibus defuncti
cuititulus Antiquitesde la Villede Rouen marito invitat et dicat: Omnis mihi testis
pag.170 :
Achalus cecidit Rex Regni Cardo Richardus,
His ferus, his hurailis, his agnus et his leopardus, parentum, etc.
Casus erat lueis ; Chalus per ssecula nomen.
AGH
Anno 1198. exeunte, Ricardus 1. Angli33
Rex dictus CorLeonis, dum Castrum Lu-
cii, seu Castellucium vulgo Chalus vel
Calus in Lemovicibus obsideret, sagitta
percussus est, cuj us vulnere obiit 6. Apri-
lis anni sequentis. Ergo dictus est
Achalus quod Castellucio minime capto
cecidisset, voce facta ex a privat. et Cha-
lus, nisi forsan per Achalus cecidit, in-
telligi putes, Castellucii cecidit, Gal. II
mourut a Chalus. Tradunt scriptores hoc
castellum fuisse Vinomari Vicecomitis
Lemoyicensis in cujus agro, cum reper-
taa fuissent imagines aurese cujusdam
Imperatoris, uxoris et flliorum ejus se-
dentium ad mensam pariter auream,
thesaurum hunc jure majoris dominii,
fuisse a Ricardq repetitum, atque inde
ortamhujusobsidionisoccasionem.Con-
sule Historiographos Anglos.
>|c ACHANTIS. [Acanthyllis, chardon-
neret. DIEF.]
* AGHANTOR. [Genus oleris, ortie.
DIEF.]
jf. ACHANTUS. [Acanthus, herba sem-
per florens, sic. DIEF.]
ACHANUM, Morbi species in bobus, de
quo Vegetius lib. 3. Artis veterin. cap. 2.
1 ACH APT AMENTUM, Idem quod Rele-
vium. Tabularium Vosiense fol. 76 : Sub
Achaptamento duodecim denariorum.
Vide Accaptare.
* AGHAPTARE, Relevium facere.vel ex-
solvere, idem quod Accaptare, Achaptis,
et Achaptum, ipsum relevium. Oharta
ann. 1221. ex Reg. 71. Chartoph.reg. ch.
84 :De Achaptis vero ita compositum fuit,
quod quotienscumque terras vel possessio-
nes aliquas cum dominio, vel ipsum solum
dominium abbas et conventus acquisierint,
possessor debet ab ipsis Achaptare semel
tantum, pro se et heredibus suis, de eo
quodpossidebit... Abbas Americuspetebat
ab eis Achaptes de terris, quas tenebant.
1ACHAPTATOR, Emptor, Gall. Acheteur.
Bulla Ludicra jam superius laudata in
voce Abbas Cornardorum : Nonobstante
quod nos invenissemus Achaptatorem, qui
earn indignitatem a nobis emisset plus de
undecim ducatis, etc.
* ACHAPTUS, Quidquid sub Accapito-
rum conditione et onere possidetur. Tes-
tam. ann. 1118. inter Probat. torn. 2.
Hist. Occit. col. 404 : Ego Bernardus
Aton vicecomes dimitto Rotgerio omnes
Achaptos, quos ego fed in supradictis
honoribus. Vide in Accaptare.
j|c ACHAR. [Vox hebr., turbatio. DIEF.]
jjc ACHARIA. [Achaia, provincia Grse-
ciaa. DIEF.]
* AGHARIS, Vide supra Acaris.
* AGHARON. [Ut ACHADEON, aut
aqua ad retergendum. DIEF.]
j|c ACHARUS. [Gratus, acceptus. DIEF.]
jjc ACHASEA. [Succus expressus piris,
pomis vel prunellis agrestibus. DIEF.]
» ACHASIUM. Capitula legi Salicaa ad-
dita ap. Pertzium vol. Leg. 2. pag. 3.
cap. 7 : Si quis mulier vidua post mortem
mariti sui ad alterum marito se dare
voluerit, prius qui earn accipere voluerit
reibus secundum legem donet : et postea
mulier, si de anteriore marito filios habet,
parentes infantes suorum consiliare debet
et si in dotis 25 solidos accepit, 3 solidos
Achasium (Cod. Lugdun. adesium) pa-
functo donet... Et sic postea scam.no
sitis quia et Achasium (Cod. Lugdun.
quse adhesium) dedi ut pacem habeam
T AGHATEON, Velum maximum in me-
AGH
dia navis. Gloss. Isid. Melius legeretur
Acatium, quod est genus navis actuaries,
simulque Velum maodmum in media navi
constitutum, ut habet Isid. Orig. 19. 3.
Hesychius : axaxia, ta p-syaXa aptxeva. Vide
Schefferum de militia navali lib. 11. cap.
5. qui et ipse hie Acatia legi malit,
quamvis Achaeton sit etiam in Glossis
MSS. Forte posterioribus temporibus sic
vitiose scripserunt et locuti sunt. Hsec
fere Grsevius in notis ad Glossas Isidori.
Vide Acatus.
* AGHATONIA. [Justitia, aequitas.
DIEF.]
^1. ACHATUM, Relevium/apud Spel-
mannum, ex veteri Rotulo: Rogerus filius
Gaufordi debet decem marcas 'argenti, et
habet rectum de Achatis patris sui. Vide
Acapitum in Acaptare.
* 2. AGHATUM, Emptio, Gall. Achat.
Charta Gaufridi de Lezignam ann. 1242.
ex Reg.31. Chartoph.reg. fol. 75. col. 2:
Nonpoterunt nee debebunt aliquid capere
in tota terra mea ; ... nisi per voluntatem
meam vel rectum Achatum; ... et homines
de terra mea tenebuntur eis vendere ad
rationabile pretiurn. Vide infra Achetum.
«1. ACHATUS, Senft mudekeit. Voc.
Lat. Germ. ann. 1447. ADEL.
* 2. AGHATUS. [Ut ACHARUS. DIEF.]
* 3. ACHATUS. [Ut ACHADEON. DlEF.J
ACHELANDIUM. [Navigii species.] Vide
Chelandium.
* ACHELETUS, Adminiculum vinea?,
pedamentum, Gall. Echalas. Lit. remiss,
ann. 1358. ex Reg. 86. Chartoph. reg.
ch. 44. : Guillelmus furtive ceperat....
Acheletos seu baculos ad usum vinearum
poni consuetos. Neque aliud forte sonat
vox Achapit apud Arvernos, ex aliisLit.
ann. 1397. in Reg. 152. ch. 304 : Jehan
Sorel soy sentant ainsi frappe,... haulsa
un outre baston qu'il tenoit, appele Acha-
pit (infra Achappit) et lui en donna un seul
cop sur la teste. Hachepit, in aliis ann.
1415. ex Reg. 169. cap. 209.
] ACHEMENIA, Ira, Excandescentia.
Agnelli Liber Pontif. apud Murat. torn.
2. pag. 157. col. 1. 0 : Denique in iram
versus Patricius accepit epistolam demanu
Presbyteri, legensque invenit exaratam
secundum quod superius diximus, et re-
tinens epistolam in Achemeniam, versus
irrupit, dicens : Die falsitatis auctor,
quando hsec exarata fuit epistola. Grsacis
ax^vta interdum idem est quod amopta,
inopia consilii. An inde Achemenia 9
jjc ACHERON. [Aqua ad retergendum,
expoliendum. DIEF.]
t AGHEROPOETA, ACHEBOPOSITA. Vide
Archiropictos et Antheropsita.
* ACHERURE, vox yulgaris, a Gall.
Acerer, Durare ferri aciem chalybe, actio
ipsa durandi. Comput. Ms. fabricae S.
Petri insul. ann. 1366 : Item proiij. Ache-
rures martellorum lathomorum xv. sol.
Alius ann. 1367 : Item pro martellis la-
thomorum reparandis, pro xiiij. Ache-
rures, pro qualibet vj. sol. Haycere, cha-
lybe instructus, in Lit. remiss, ann.
1468. ex Reg. 194. Chartoph. reg. ch.301 :
Le suppliant avecques ung baston, appelle
fauchet ouvoulge tiaycerez,coupa les liens
desdites gerbes. Hincnostris Acherin, pro
lirmus, constans, immobilis, vocis ori-
gine ducta a chalybe, Gall. Acier, quod
est omnium metallorum durius. Mirac.
B. M. V. MSS. lib. 2 :
Mais Dex parest si Acherins,
Si tres vrais et si enterins,
Que caoir ne puet, ne glachier.
ACHESO, Occasio, exactio, tributum,
pensitatio indebita, vexatio. Charta
Mattha3i de Montmorency ann. 1205. apud
 AGH
Duchesnium : Facimus in perpetuum
liberos et immunes ab omnibus malis con-
suetudinibus, et malis Achesonibus, et
omnibus corveis, etc. Le Roman de
Vacce MS. :
Cil a moult tous se liommes laidement demenez,
DC plais et d'achesons damagiez et grevez.
* Lis contra jus intentata. Vide infra
Occasio 4. et Occasionare 1.
ACHESONATUS , in eadem Charta ;
Vexatus, vel mulctatus, Condamne a
I'amende : Quicumque autem non reddet
mihi censurn vel caponem ad terminos
qui dicti sunt, reddet mihi 7. sol. pro
amenda : si autem Achesonatus fuerit,
quod censum suum vel caponem non bene
reddideritf si voluerit jurare quod cen-
sum suum reddidit, sicut debuit, per ju-
ramentum suum quitlabitur de amenda.
Gaces Bruslez :
Et fins amis a tort Achesonnez.
Joannes Erardus :
Dame taut m'ont felons Achesonnez,
De par vous ai fete ceste entreprise, etc.
'"• AGHETA, diminut. ab Ascia, securi-
cula, Gall. Hachette, vel Assette. Lit.
remiss, ann. 1357. ex Reg. 86. Chartoph.
reg. ch. 4 : Giletus de quadam Acheta,
quam defferebat, preenominatum Johan-
nem Perier de subtus patulam solo iclu
percussit. Vide infra Assiata.
%. ACHETA. [Aurium tinnitus ex lassi-
tudine. DIEF.J
* ACHETUM, Emptio, Gall. Achat, olim
Achet, ut in Ch. ann. 1271. ex magno
Pastoral! Paris, fol. 136 : Scac.he tuit que
commeje aye achete en la censive du Dean
et du Chapitre de Paris pour un Achet,
qui monte 500 livres de tournois, etc.
Achetement, eodem significatu, in Glos-
sar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Ache-
tement, emptio. Inventar. Chart, monast.
Athanat. ann. 1519. fol. 43. v° : Instru-
mentum ann. 1369 : Acheti seu emptionis
xij. librarum et quatuor solidorum Vien-
nensium. Vide Achatum.
* ACHEVELATUS. Arestum parlam.
Paris, ann. 1330. 8. Febr. ex reg. Olim :
Homines in brads et camisiis, et mulieres
in tunicis Achevelatis, nudis pedibus et
capitibus, et in introitu ecclesise dictee
abbatiae inclinabunt se ad terram, et ibunt
flexis genibus et cubitis usque ad altare,
etc. Tunica ex cannaba vel tela gros-
siore, ut videtur.
* 1. AGHIA, Poena quaevis aut mulcta.
Vide Hachia in Hanniscara.
* 2. ACHIA, Securis. Vide supra Acha.
jf.2. AGHIA. [Achaia,provinciaGr33ciae.
* ACHILANTIS. [Acalanthis, chardon-
neret. DIEF.]
* AGHILLE. [Ancile, bouclier. DIEF.]
* ACHILLES, US. [Herba quae labra
ulceris
8
adstringit. DIEF.]
ACHILO, pro Aquilo, in Charta Pon-
tii archiep. Aquens. ann. 1019. ex ma-
jor. Chartul. S. Viet. Massil. fol. 78 :
Sit autem terminus.... ab Achilone viam
publicam.
* ACHIMILLA. [Herba quse dicitur
pes. planta leonis. DIEF.]
ACHIMITENSES. Vide Accemetes.
* AGHIMUS. [Ut ACHINUS. DIEF.]
ACHINUS, Dicitur Hortolanus in villis
residens, non habens mansos. Breviloq.
* ACHIOLI, Societatis mercatorum Ita-
licorum nomen. Reg. bailliv. parlam.
Paris, ann. 1342 : Concordia inter socios
societatis Achiolorum, et comitem et comi-
tissam Flandrise, et pedagiarium de Ba-
palmis. [** Vide Acciaivoli.]
% ACHIOR. [Tumultus. DIEF.]
AGH ACI
* ACHIRON. [Ut ACHARON. DIEF.] tiam et communitatem silvse, quse dicitur
ACHIROPICTOS, Vox hibrida, pro or/st- Achtwort.
poTtocVo?. Ita appellabant quasdam Dei- ^ACHRATOFOR. [Acetabulum. DIEF.]
parae imagines, quas divinitus, nee arte * ACHUMUS. Vide ACHINUS. DIEF.]
humana pictas putabant, de quibus * AGHUS. [Turba. DIEF.]
Commentarium scripsit Jacobus Gret- 1. ACIA, Ala, in G^ss. Isid. [In Excerp-
zerus. Charta Tancredi Regis Siciliae tis vero Pithoei : Aria, Ala, Axillo, Ala.
apud Ughellum in Archiep. Rossanen- Forte Axilla, Ala.] [** Apud Lusitanos
sib. : Ingressi venerabilem Ecclesiam Ar- hodie etiamnum Aza Alam significare
chiepiscopatus Rossani, in qua reverenda recte monet Dietzius in Gramm. ling,
imago sanctse Dei genitricis Maria;, quse rom. torn. 1. pag. 24.]
dicitur.... Achiropictos, colitur, etc. [Vide 2. ACIA, in Gloss. Lat. Grsec. pa^a
Anther op sit a J] exponitur, [quod idem est ac Sutura: et
* AGHOISONARE, Occasionibus gra- accedit ad Adam Petronii in cujus frag-
vare, vexare, molestare, mulctare, nos- mento: Ab Ada et acu mi omnia expo-
tris olim Achoisonner et Acoisonner. suit; id est Gall. : II m'a tout conte de fil
Chartar. Casalin. : Nee propter hocipsos, en aiguille. Vox antiques originis, quaa
nee heredes nostri, nee nos poterimus in proprie fllum ad consuendum ductum
aliquo Achoisonare, nee etiam in aliquo signiflcat. Hoc sensu apud Nonium
molestare. Stabil. S. Ludovici lib. 1. cap. Marcellum Titinnius Poeta Comicus ilia
59 : Dame ne doit ost, ne chevauchie de- usus est: eadem et Celsus lib. 5. cap.
sormais,... et li Roy ne la puet Achoison- 26. De hoc argumento plura apud Tur-
ner. Charta ann. 1249. ex Chartul. 21. neb. 17. Advers. 21.] Italis Accia est
Corb. fol. 99 : Et se le sergant, qui ivar- linum vel stuppa. Quse vox occurrit in
deroit ce tonlieu..... Acoisonnoient les Statutis Mediolanens. 2. parte, cap. 308.
marchans, etc. Vide supra Acheso, et Vide Atia.
infra Occasionare 1. 1 3. ACIA, Malitia, invidia. Vide Atia.
*ACHONUS, an Securicula, Gall.pe^e j 4. ACIA, Dolabra. Vide Aciculus.
hachef Lit. remiss, ann. 1482. ex Reg. •jf. 5. ACIA. [Gall, prunelle, DIEF., ex
207. Chartoph. reg. ch. 319 : Supplicans acacia. — ACIA MAGNA, Germanis vel-
reperit in porta seu janua dictss domus tkraut. DIEF.]
quemdam Achonum ferreum,... prsefa- * ACHYTON. [Est natura senciendi,
tum Achonum, quern in suis manibus sic. DIEF.]
tenebat, contra dictum Tantillionis pro- * ACIALIS, Angularis, in angulo posi-
jecit, etc. Achou etiamnum securiculas tus. Charta Friderici episc. Lebus. pro
vocant Arverni. Vide Angones et infra fundatione altaris in arce Furstemvald
Azza. ann. 1466 : Item super domo Aciali, etc.
ACHOR. Gloss. Saxonicum ^Elfrici : AGIARE, Ferrum durissimum, Papise,
Achor. i. conturbatio : d r e f i n g . Saxo- Chalybs, Gall. Acier.
nibus. d r e f e n d , est turbidus. [Vox 1. ACIARIUM, Acuum theca,(3eXovo0vixr),
plane Hebraica ab n:n Turbavit.] in Gloss. Gr. Lat. pacp'.So9rp«]. in Lat.
* AGHIVUS. [Qui catenas fabricat. Graec.
DIEF.] 2. ACIARIUM, Chalybs; ferri duris-
* AGHOLYTUS. [Acolytus. DIEF.] simi squama, seu indurata ferri acies,
>)e ACHOROS. [Ut acorus. DIEF.] quam Acier vulgo vocamus, Italis,
1ACHRAMIRE. \,Vlde T., in
. ., Acciaio, ferro raffinato, ut est apud Aca-
T ACHRANMIRE. I Adravnvre. demicos Cruscanos. Gloss. Grsec. Acia-
* AGHOTHONIA, TOMA. [Justitia, asqui- rium (TTojjLwjjia, perperam Acciarium. Gra3-
tas. DIEF.] cis vero o-TOfiwo-ai est indurare, ut est in
JACHRATOFORUS, Vas vinarium, apud iisdem Glossis. Indurare aciem dixit Pli-
Papiam in Gloss. MS. Ecclesiaa Bituri- nius lib. 34. cap. 14. [Vox facta a Latino
censis. Idem est quod Acetafprium, de Acies, quod gladiprum aliorumque ins-
quo supra in Acetabulum. [s;:<: Potius trumentorum hujusmodi Acies chalybe
'AxpaTomopo?.] muniatur.l
* i. ACHTA, AHTA, idem quod Defensa, >jc ACIATUM. [Ga.ll.vin de rapes. DIEF.]
ager, pratum, etc. ubi quidpiam agere, >jc ACIBERNALIS. Socius in taberna,
quod iis noceat, non licet; terra, quaa caupo, vicinus proximus. DIEF.]
sub banno est. a Teuton. Aht et Germ. * ACICULA. [1° Dolabra. 2° Herba,
Acht, banntim. Charta ann. 1231. torn. 1. Germanis Veneris radius. DIEF.]
Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim ACICULUS. Ugutio : Ada, dolabrum,
pag. 710. col. 2 : Ecclesia similiter de quasi acute scindens, unde Aciola dicitur:
Achtis suis et de dote ecclesise. in Grans- et dicitur hsec acies asds pro securi, qua
dorff non dabit monasterio decimam. cementarii utuntur: unde hie Aciculus
Gloss. Caasarii Heisterbac. in Reg. Prum. dicitur : Unde Gregorius Nazarenus, (sic
ibid. pag. 664. col. 2 : Sex perticas clau- in MS.) Scio, inquit, antequam esset vel
dere circa messem; et tres circa broil, est astare (lege altare) super quo Asdculus
qusmlibet mansum ix. virgas, id est, no- non descendit. [Joan, de Janua in Ca-
vem mensuras circa Ahtas nostras acprata thol. Ascia, ab ascia, hsec ascis, hujus
septem facere. Vide infra Acta 2. asds. Pro securi. qua cssmentarii utun-
** 2 ACHTA, Hostilis consectatio pu- tur: unde hie Asdculus. li, diminut.]
blicumque odium omnium, per senten- ACIDIA. Vide Acedia'.
tiam decretum et sancitum ; Germ. ACIDONICUS, Acidus. Alexander Jatro-
Acht. Gassarus in Annal. August, ap. sophista lib. 2. Passion.: Neque amari-
Mencken torn. 1. pag. 1573 : Proscriptio- tudinem in ore sentiunt, sed magis Aci-
nes eas, quas a persequendo Achtas vul- donicum sentiunt. Lib. 3 : Addonicum
gariter vocamus. etc. ADEL. [Ahtjan enim ructare.
apud yet. Germ, est Persequi. Vide * ACIDULA. [Ut ACCEDULA. DIEF.]
Grimmii Antiquit. Juris Germ. pag. 732. * AGIDULUS. [Acer. DIEF.]
n° 4 ; Graffii thesaur. ling. vet. Germ, * ACIERERIUS, Faber : qui Aciarium
vol. 1. co 1.108.] seu Chalybem operatur. Stat. Avellse
] AGHTWORT, Teutonice : Jus com- ann. 1496. ex Cod. reg. 4624. cap. 156:
mune secandi ligna in sylva, inquit Her- Si aliquis faber, vel payrolerius, seu
mannus de Lerbecke in Chron. Scha- Aciererius...haberet in fusina sua aliquod
wenburg. pag. 32. Charta ann. 1224. ferrum, arainum, vel cuprum ad coquen-
laudata a Meibomio : Dedit ipsis licen- dum, etc.
 AGI
1 ACIERES, Genus securis. Ita in excer-
ptis Pithoei, et in quibusdam Isidori
Glossis. Festus Accieris: securis senea,
gua in sacrificiis utebantur Sacerdotes.
Unde et in Glossis Philoxeni alcv?)
hpocpavTo-j, Acceres. At Glossarium MS.
Bituricensis Eccl. habet Aceries, sicut
et Cath. in Amalthea.
^ ACIERIS. [Securis, ut ACIERES.
(Gloss. Vet.)]
1. ACIES, Lanx trutinae. Anastasius
Bibliothec. in versione Vitae S. Joannis
Eleemos. a Leontio Episcopo scriptae
cap. 7. n. 37 : Vidit in somnis seipsum
rationem ponentem, et omnes actus suos
super stateram appendere. In unaquidem
Aciecongregabantur Mauri quidam defor-
mes : in alia veroAcie aliorum quorundam
erat candidatorum, etc, Ubi indubie in
Graeco Lepntii, vox qsdcXayS usurpata,
quae Graecis trutinam, seu lancem, et
aciem exercitus signilicat.
2. ACIES TERMINORUM, apud Agrimen-
sqres, qua invicem concurrunt. Caius :
Si terminus in tres Acies constitutusfue-
rit, tres tineas auctoris ostendit: si in
quatuor Acies, quadrifinium facit.
* 8. AGIES, Otage, vel pointe de soc, vel
cornet de I'uel (ceil), in Glossar. Lat.
Gall, ex Cod. reg. 7692. Ubi legendum
Ostage. Vide Ostagium 1. et mox Acies 4.
* 4. ACIES, Exercitus, hostis, ut legitur
in aliis instrumentis, hoc est, Servitium
militare, quod domino debent vassalli.
Charta ann. 1322. ex Reg. 61. Chartoph.
reg. ch. 142: Retentis domino regi Acie
et cavalgata.ac incursibus heresum, falsse
monetse, et aliis.
*= 5. ACIES, Angulus, cornu, Gall. Coin.
Pontif. Mogunt. Ms. fol. 87 : Benedictio
lapidis itinerarii. Primo episcopus facit
crucem cum pollice de aqua, dominicis
diebus benedicta, in media lapidis, et per
quatuor ejus Acies. Infra : Per quatuor
ejus cornua.
1 ACILIUM, Axis, Gall. Aissieu vel
Essieu. Monast. Angl. torn. 1. ubi de
Monasterio Fordensi pag. 788 : Cum
Acilio seu apparatu ad quinque equos
caractarios. Forte Atilio, Gall. Atelage:
quod magis ad rem.
1 ACILLARE, Movere. Papias: Furcellse
dictas quod his frumenta Acillentur, id
est, moveantur. In MS. Bitur. Cillantur
melius, ut apud Isidor. lib. 20. cap. 14.
* Nisi sit vox licticia, mallem Acillere,
a verbo Cillere, cillo, apud Isidor. lib. 20.
cap. 14. vel a Cillere, cilleo, apud Ser-
vium, pro Movere, a Cire vel Ciere. Hinc
forte campanula Achelette appellatur a
Matth. de Couciaco in Hist. Caroli VII.
pag. 734 : Et apres les crieurs de Paris,
qui estoient vingt-quatre sonnans chacun
son Achelette en sa main.
1 ACILUS. Gloss. Bitur : Acilus, Anti-
quitas, vigor significat, vel quod habet
recurvum nasum. sicut Aquila. Papias
apud Laurentium in Amalth.: Acilus,
niger, vel habens nasum Aquilinum.
* ACINACIS, TIS, TIX. [Ut acinaces,
cimeterre. DIEF.]
* ACINACIUM, Chalybs. Glossar. Gall.
Lat. ex Cod. reg. 7684: Acier, Acinacium.
%: [Uva immatura. DIEF.]
ACINARI, Tricari, in parvo morari, in
Glossar. Isid. quod faciunt qui in acinis
uvarum eruendis, tempus terunt, vel
qui de acinis disputant. [Gall. Vetiller,
Chicanner.] Casaubonus apinari resti-
tuit. Eum consule ad Pollion. in Gal-
lienis, ut et Rosweidum in Glossar. ad
Vitas Patrum. Vide Acies.
* ACINARIUM, Marc ou vendenge, in
Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679.
1 ACINATICIUM, 6|wSec, Acidum, in
AGI ACL
Supplem. Antiquarii. ['""'Vide Forcellini Brandaonem torn. 3. Monarchies Lusit.
Lexicon in hac voce.] pag. 276. et torn. 4. pag. 260.
* ACINATIUM. Glossar. Lat. Gall, ex jk ACITARE. [Acrem reddere. DIEF.]
Cod. reg. 521: Acinus, pepinusuvse. Inde, * ACITELUM, UCA, ULA. URA. [Ut
Acinatium, congregatio racernorum, Gall. ACCEDULA. DIEF.]
Moissine. * ACITUS. [Amarus. DIEF.]
sjc ACIUM. [Gall, vin de rapes. DIEF.]
* ACINIUM, NUM. NUS. [Uva imma- 0 ACKERPLUGHE. Glossae Gaesarii Heis-
tura; vinum racemis expressum. DIEF.] terbac. in Reg. Prum. torn. 1. Hist.
^c ACINUS. [Pepinus uvae ; pepin de Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 664.
raisin. (Glossar. Vet.)] col. 1 : Curvadas facere, est ita nobis
* ACIRA, RUM, RUS. [Planta, ut AF- sicut sibi ipsis arare, quas curvadas vul-
FODILLUS. DIEF.] gariter appellant Ackerplughe. Qui enim
| ACIRALIS. Charta Budesindi Episc.nan habent animalia sive animal ad hoc
Dumiensis aerae 930. apud Antonium de utile, veniet, quando ei praecipitur a
Yepez torn. 5. Chron. Ordinis S. Bene- nostro mimstro, cum suo fossorio, et coo-
dicti pag. 424: Cpncedimus etiam phialas perabitw aliis hominibus hoc, quod ei in-
argenteas franciscas duas.... Cencos junctum fuerit.
imaginatos 7. casticales 2. vasa vitrea, ACLA, Modus agri. Charta Grodegandi
concas Aciralis 2. arrodomas, sicacyralis Archiepiscopi Metensis, apud Meuris-
9. etc. Ubi Aciralis forsan pro Acicalis, sium : Molendinum unum cum tribus
politus.Gall. Poli, ab HispanicoActcatar jurnalibus, Adam unam solventem dena-
Expolire, delevare. Qua ratione legen- rios decem. Infra: Quicumque mansum,
dum esset Concas acirales 2. arrodomas vel Adam, de terra nostra possederit,
sic Acyrales 9, etc. moriens bovem unum ad curtem dabit. In
* ACIRE. [Maris fluctus. (Gl. Vet.)] Charta Chilperici Regis apud eundena
* ACISCERE.[Accire, appellare. DIEF.] pag. 146: Una cum terns, domibus, sedi-
1 ACISCOLUM, Malleus structorius, in ficiis, mancipiis, Aclis, vineis, campis,
Onomastico, apud Turnebum 28. Vide pratis, etc. In Charta quse habetur in
Acisculum. Appendice ad Flodoardum, ada legitur,
^ A C I S T A R I U M . [Vide asceterium. ita ut in alterutra error sit, legendum-
DIEF.] que acla, aut ada, proclivi mendo: In
] ACISCULARIUS, XaT6|Ao;, in Glossis Verviaco 8. mansos et dimidium, et in
Latino-Grascis MSS. i. e. Lapicida. villa Columnis Adas duas in Comitatu
ACISCULUM, uxaqxov, Y^TOI opu? xyjiio'jptxiq, Remensi. Ita etiam alia pro acla videtur
in Gloss. Grsec.Lat. Gloss. Sax.MUvici: perperam scriptum in Charta Caroli
Acisculum, pic, i. fossorium. Vide Fascu- Simplicis pro Corbiniaco in Hist. S.
lum. et Aciculus. Marculft pag. 88. et apud Marlotum in
* ACISSINII. Vide infra Assissinii. Metropoli Remensi lib. 4. cap. 7: De
1 ACISTERIUM. Vide Asceterium. terra vero indpminicata ad summum Tili-
ACITABULUM. Vetus Gloss. Acitabu- dum mappaticos quatuor super ftuvium
lum, o|u6a<pcov. Ita autem proprie appel- Suppiam,in villa Condato Aclasseptem,et
latur crepitaculum, quod fuit ex istius molendinum unum. etc. Ubi, aut fall or,
Musicae specie, quam o?u6aq>wv [Aoyatxriv acla, contractum ex accola, pro manso
vocant Graeci. Breviloq.: Acitabula sunt accolse. Vide in Accola. [Vide etiam Ac.ro,,
Musica instrumenta aenea vel argentea, idem quippe videtur quod Ada.]
quas percussa sonum faciunt grandiorem. * ACLAMATIO, idem quod Advocatio,
Papias: Acilabulum, quasi acutum ferro Clientelaris professio, agnitio in domi-
dicitur, id est, sonabulum. Ugutio: Cim- num ; Clamare enim se ab aliquq dixe-
bala. Acintabala sunt, quss percussa ad runt, pro Patronum sibi adsciscere.
invicem, se sic tangunt, et sonum faciunt, Vide in Clamare 2. Charta ann. 1066.
sic dicta, quod cum ballematica similiter inter Probat. Hist. Nem. torn. 1. pag.
percutiunlur. Senator lib. 5. Epist. 51 : 23. col. 1 : Donamus in comitatu Nemau-
Quid Acitabulorum tinnitus? quid dulcis- sensi, in ipsa villa Marsanicus, mansum
simi soni referam varia percussions mo- unum ad alodem ; in tali vero conventu,
dulamen 9 Vide Acelabulum. [** Charta ut ego Pontius et uxor mea Elisbe tenea-
Donat.ann. 1145. apud S. Rosa de Viterbo mus ipsum mansum in vita nostra per
col. 1. pag. 48 : Una cappa crezisca, et Aclamationem de S. Maria, sine servicio
una stola de ipso pano et una Acitara. et usatico. Post mortem autem nostrum
Alia ibidem: Uno manto de grecisco et teneat Martinus, films noster, ipsum
alio de exami, tres cappas, una de cicla- mansum in vita sua per Aclamationem
lon, et alia mudbage, et alia de una demi similiter de S. Maria, cujus alodes est,
et una Acitara de mudbage et duos gre- Vide infra Addonare.
dscos de super altare et duos facergenes.] * ACLASIS. [Ut ACLASSIS. DIEF.]
ACITARA, Stragulum, vox Hispanica. 1 ACLASSIS, Fimbria. Limbus, quod
Testamentum Ranimiri Regis Aragon. imae vesti assutum est. In Glossis Lat.
aeraa 1099. in Hist. Pinnatensi lib. 2. Gr. Aclassis. ^[laia. Martinio in Lexico
cap. 38 : Et meos vestitos, et Acitaras, et Philolog. Adassis est Tunica abhumeris
collectras, et almucellas, et servitium de non consuta ; P'esto,, Calassis, Tunicae
mea mensa, etc. Ubi Martinezius : Y genus, quam Grseci xaXao-iptv appellant.
Acitaras, o cames, colectos, y almucas, Vocem deducit Scaliger a ya\<iu>, Laxo,
con todo el servicio de mimesa. Alia Ste- unde xaXa<TK, Laxamentum tunicae nodo
phaniaB Reginae uxqris Garsias Regis retentum: quod accedit ad Xto^aTa, quod
apud Yepez in Chronico Ord. S. Bened. vittas, h'mbrias, atque institas signi-
torn. 6: De meos panos et Acitaras, quomo, ficat.
delectos, sic est de vestimentis, exceptis ACLEA, Campus, vel locus querceus,
quos dedi. Nescio an legendum sit aci- quercetum, Gall. Chenaie, a Saxonico
taras, pro citaras, in Charta alia Hispa- A c , quercus, et L e a , campus, locus.
nica aerae 1016. apud eumdem Yepez torn. Asserus Meneyensis in Vita ^Elfredi:
5: Et 150. solidos pro servitio de mesa, In loco qui dicitur Aclea, i. in campulo
(mensa) et 170. solidos per cruces et cali- quercus, diutissime pugnaverunt. Flor.
ces, et coronas pro in Ecclesia, et 4. Wigorn. anno 851: In Aclea, i. in campo
Citaras, et alia ornamenta multa. etc. quercus. Ethehverdus lib. 4. Hist. Angl.
Occurrit praeterea in testamento Sis- cap. 3 : A certamine quod gestum est
nandi Comitis Conimbricensis apud juxta condensum quod Aclea nuncupatur.
 AGO AGO AGO
* ACLEPSAUDIA. Consuet. villae de Bu- retur, divisa in hunc finem in tres coetus seu Altaria, vel Capellas secederent,
zet ann. 1273. art. 24; Vinurn quod ven- Monachorum sodalitate, ita ut peracto ibique sua exequerentur offlcia, certo
datur Aclepsaudia inferius contentum in a priori in Ecclesia Offlcio, secundus, et praescripto modo et ordine , quern ex
dolo (dolio) est nobis incursum. Videtur mox tertius succederet: sicque nulla Angilberto Centulensi Abbate pluribus
legendum esse divisis vocibus a clep- hora Ecclesia a laudibus et canticis refert Hariulfus lib. 2. cap. 11. Acta S.
saudia, id est , clam, furtive. Vide vacaret. Hujuscemodi instituti auctorem Quirini Mart. n. 12 : Disciplines monas-
Cleptes. agnoscitNicephorusCallist. lib. 15. cap. ticae rudimenta posuere in hoc Ccenobio
| ACLHESIA. Instrum. ann. 1150. apud23. S. Marcellum Apamiensem, cujus (Iliminensi) Monachi e S. Gallo acciti,...
Marten, torn. 1. Anecd. col. 414: Osten- festum agunt Graeci 29. Decembr. alii, quorum numerus ad 150. excreverat : et
dimus ei (Sugerio Abbati S. Dionysii) ut Synaxaria, et auctor Vitae Marcelli, ut seniorum traditione accepimus. tantus
thecam guamdam magnam ligneam, quse Alexandrum Abbatem, cui ille successit Deo militantium Fratrum exercitus in
deinceps super ipsius Sancti (Evurtii) in ea dignitate : xa\ T6re JASV 6 ©eto? tres quinquagenas fuit distributus, ut uno
venerabile sepulcrum ab antiquo sita est, 'AXslavSpo; icpbc; TW kpw Oix exeunte quinquagenario Chorum, laboris,
in cujus fundo longus quidam et subniger Iv Mapiufft M?]va xr]v acrx^cr refectionis seu quietis gratia, continue
lapis, quern Aclhesiam vacant, qui ad "Y«7Tepov & xa\ Tipb? auTo TOU HOVTOU alius ad stativas vigilias succederet, adeo-
nihil aliud quam ad clausuram sepulcri <7£[jivbv ISpuETai 9povTi<TTiripiov, ou 8e que die ac nocte sine inter-polatione sues
videtur prseparatus. Ubi legendum vide- VOJAOV EKrayei xatvbv {JLEV, aXXa TOJ Deo laudes depromerentur. S. Althelmus
tur Ardesiam, Gall. Ardoise. v, [XY^SliroTe TWV sit; Qebv \j[jivwv tk de laude Virg. cap. 26. :
* Bollandistae Adhesiam ediderunt StaxoTtTsaOa'., aXXa TVJ xaTaSia^ri TWV In queis nempe deccm monachorum millia florent,
torn. 3. Sept. pag. 61. col. 2. nee conjec- vTwv iitaXXayv) TT^V acr\yY5Tov' xa\ Canlibus assiduis, et Psalmis carmine crebro, etc.
turam, quse Ardesiam subrogat, impro- TW AEITIIOTYI 'usptTtotEtaOat So^o-
bant. Flo'rebat vero Alexander ann. Epitaphium Raimberti Episcopi Virdu-
j ACLIBANUS. Vide Acclibanus. Chr. 420. de quo etiam consulendus nensis :
* ACLIVUS. [Vide ACCLIVUS. DIEP.] Anonymus in illius Vita cap. 5. apud Te veteres ponit structore, novosque resumit
ACLONIA. [Excusatio, quse affertur Bollandum 15. Januar. Monasterii TWV Haec aedes mores, in qua noctuque diuque
cum aliquis ad condictum diem juri axot(ir,Twv Contantinopoli meminerunt A monachis laudes divinse vociferanlur.
stare non potest. Gall. Essoigne.] Vetus passim Scriptores, Theodor. Lector, lib. Charta Pipini Reg. pro Monast. S. Dyo-
Notitia judicati in Chartis Burgundicis 1; Evagrius lib. 3. cap. 18. 21. etc. The- nysii, apud Doubletum pag. 703 : Ut
Perardi pag. 148 : Sed quia Heldebernus ophanes pag. 104. 122. Cedrenus in sicut tempore antecessorum Regum ibidem
ibi non venit, nee suam Acloniam denun- Leone, etc. in ipsa sancta Basilica psallentius per
tiavit, in omnibus geitivus apparuit: tune Porro a Graecisne Orientalibus ejus- turmas fuit institutus, 'sicut Ordo sanctus
judicaverunt ipsi Scabinei, etc. Videtur modi continui et perpetui in Ecclesia edocet, die noctuque perenniter in tpso
legendum Exoniam, seu Ecsoniam. Vide cantus et Officii celebrandi morem, Mo- sancto loco celebraretur. Eadem ferme
Sunnis. nachi nostri Occidentales, an vero isti habentur in Praecepto Clodovsei Regis
* AGLOSSERIUS vel ARLOXEIUS, arboris a nostris hauserint, vix ausim deflnire : pro eodem Monasterio.
species, f. quse nostris Alisier dicitur et cum a primseva Monasteriorum, in Ec- Atque inde Grsecis ejusmodi Monachi
Burgundionibus Alouche aut Alouchier ; clesia Romana, origine et institutione dicti axo([i.-oTot quod diu noctuque psalle-
Roberto Stephano in Diction. Gall. Lat. obtinuisse constet, maxime in Monas- rent in Ecclesia,, nullaque hora vacarent
Lotus vel Celtis, ut et aliis Lexicogra- terio Agaunensi a Sigismundo Burgun- a laudibus divinis, quas ex eo laudis
phis bene multis. Charta Erardi dom. dise Rege erecto ac fundato. Ita enim in perennis nomine agnoscunt Scriptores
de Chascenai ann. 1206. in Chartul. Charta dotationis. seu potius in Synodo nostri. "AXyjxTo? u^voXpyia dicitur Ignatio
Arremar. ch. 9: Homines et feminse de Agaunensi, Victorius urbis Gratianopo- Diac. in Vita S. Nicephori Patr. . CP.
Monsterello... habebunt in perpetuum in litanaa Episcopus ait: Recte mihi videtur airautTTo? XetToupyta , Joanni Euchaitse
bosco, qui dicitur Dervet, integrum usua- ut secundum plenissimam devotionem pag. 32. 33. quam ille in Ecclesia So-
rium... excepto jarrone, et piro, et fago, Domini Regis, etpsallendi institutionibus, phiana a Constantino Monomacho insti-
et pomerio (et) Aclosserio... Cum vero de fiant novem Normse; id est, Granensis, tutam ait ; tametsi hsec verba alio sensu
supradictis arboribus jarrone videlicet et Isiana, Jurensis, et Melvensis, et ceteras, capienda constet ex descriptione nostra
fago t et piro, et pomerio, et Arloxeio ut succedentes sibi in officiis Canonicis, Constantinopoleos Christ, ut et auauffTo;
forisfactum probatum fuerit, etc. id est, Nocturnis, Malutinis , Prima , iepa u^voXoyc'a, apud Anonynum de De-
® ACLUDERE, Occludere, Fermer, clore. Tertia , Sexta , Nona , et Vespertina, positione vestis Deiparse in ^3Ede Bla-
Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692: in hanc die noctuqueindesinenter domino chernea pag. 770. Indeficiens psalmodia,
Acludere, Aclorre. Vide supra Acclausum. famulentur. Sed et ipse Dagobertus in in Vita S. Angilberti Abbatis Centulen-
1ACLUS, Junius, Gall. Juin. Papias Monasterio S. Dionysii a se constructo sis cap. 2. n. 16 : Sic ad mensam, sic ad
MS. Ecclesiae Bituric.: Aclus Tuscorum et fundato, ordinem psallentium instar lectos, sic ad omnia omni tempore exibant,
lingua mensis Junius. Monasterii Agaunensium, et S. Martini (Monachi Centulenses) ut indeficiens
* ACMEN. [Ut ACINUS. DlEF.] Turonensis, ut ibidem laus Dei perenniter psalmodia in Ecclesia Salvatoris omni
T ACNONITUS, Qui nulli communicat. haberetur, instituit, ut scribit Andreas tempore permaneret. Adde vitam S. Ma-
Glossar. MS. Ecclesiae Aniciensis, ex Silvius in Chron. Marcianensi. Chro- delgisili n. 13. de eodem Monast. Cen-
Grseco axotvtovvjToi;. Vide Aconomintus. nicon Divionense MS. de Monasterio S. tulensi : Ubi divinse laudis sonus non
* Ad verum propius accedit Glossar. Benigni : Contulit Rex Guntrannus Deo desistit. Ita lucernas axotjx^Tou? appella-
vet. ex Cod. reg. 7641: Accenonitus, qui et S. Benigno ad victum Monachorum, etc. bant Graeci, quae in Ecclesia perpetuo
nulli communicat. Leg. quippe est Acoi- Insuper etiam instituit ut ad similitudinem ardent, ut est apud Ignatium Diac. in
nonitus, a Gr. axotvwvrjToi;. Monasterii sanctorum Agaunensium. diu Vita S. Nicephori Patriarchae Constan-
ACOEMETI, ACHIMITENSES, Liberatus noctuque divinum persolveretur Officium. tinop. n. 7. Pachymerem lib. 2. cap. 21.
Diac. in Breviario cap. 18 : Per quemdam Idem de Luxoviensi Monasterio testatur Anonymum de Locis Hierosolymit. et
Monachum Achimitensem, etc. Meminit S. Bernardus in Vita S. Malachise : Ad alios. Vide Norma. Proinde perperam
Cyrilli Abbatis Acymetensis Nicolaus I. has nostras Gallicanas partes S. Colum- vir doctus lib. 1. de Monachis primitivae
PP. Epist. 10. ut Monasterii Aquimiti, banus ascendens, Luxoviense construxit Eccles. cap. 9. censuit dictos Accemetas,
GelasiusPP. lib. adversus Nestoriumet Monasterium, factus ibi in gentem ma- quod insomnes, et nunquam conni-
Eutychem. Codex Concilii Calchedo- gnam. Aiunt tarn magnam fuisse, ut ventes oculis, perpetuis se vigiliis exer-
nensis Bohierianus Act. 3 : Omnis nu- succedentibus sibi vicissim choris. conti-
merus non ascriptus est, neque in meo, nuarentur solennia divinorum, ita ut ne AGOFRARE. Charta Sanctii Regis Ara-
neque in Acumensium Grseco, apud Lab- momentum quidem diei ac noctis vacaret gonum aerae 1132. apud Martinezium in
beum torn. 4. Cone. pag. 460. Rectius a laudibus. [Quam in rem consulendus Historia Pinnatensi lib. 3. cap. 26 : Ita
Acumetensium, ut est in fine Act. 8. 9. ipse Columbanus in Regula cap. 7.] quod homines et feminse, qui in dictis locis
10. etc. Victor Tunnensis in Chron : Et Primis enim iis sssculis tantus religionis domos vel terras S. Joannis tenebunt, sint
ipsa damnatio Acacio Constantinopolim, et strictioris vitas fervor floruit, ut Mo- franqui et liberi ab omni servitute mea,
Legatis missis per Monachos Monasterio- nachorum numerus et coatus in immen- et dominorum, qui pro tempore erunt de
rum Achimitensium atque Dii, ingeritur. sum excresceret, adeq ut in quibusdam Torres et de Violent, in perpetuum, sed
Rectius alio loco: Primasius quoque ex iis ad 300, 400 et etiam 500 censeren- peitent et Acofrent, ut sint vassalliproprii
Acosmetensi Monasterio relegatur. Nam tur ; unde cum Ecclesia universes simul sancti Johannis.
dicti Grsecis 'AXOC^TOI Monachi, quod in capere non posset, necesse erat ut inter SSSS" Leon. Frisch. in Observationibus
eorum Monasteriis divinum Officium se officii celebrandi horas partirentur, ad Glossarium existimat Acofrare, idem
noctu diuque, nullo interposito cessa- et in Choros, ut vocabant, se se distribue- esse quod Latinum sufferre, Gall. Souf-
tionis intervallo, celebraretur et canta- rent, aut certe in varia Ecclesis Sacella, frir. Est enim, inquit, c legendum ut s,
I 8
58 AGO
et a prseponitur ad euphoniam ; nam ut
Galli ante sp, st, sc, addere splent e, ut
ex voce spiritus faciunt esprit: ita His-
pani pro Safran dicunt Afafran, pro
Sucre Apucar, pro Souffrer Acufar. Sed
cum Acofar nomen Hispanis sit ^Es
fusile, et inde Apofrar verbum facile
possit efformari, potius crediderim
Apofrar esse quasi JEs seu pecuniam
solvere : quod optime congruere videtur
loco allato.
« ACOHA, f. Appendix, appensum do-
mui tectum, Gall. Appentis. Inquesta
super destructione bastidse Sabran. ann.
1363. ex Cod. reg. 5956. A. fol. 78. v°:
Item domus dirrupta,... videlicet in
quarto, parte versus solis ortum, et in una
Acoha.
T ACOISA. Vide Assisia.
1 ACOLA, AGOLABIUM. Vide Accola.
* AGOLABUS, dum volare incipit, in
Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657.
Vocabul. compend. : Acolabus, brucus,
cum modicum volare incipit, Petit hanne-
ton.
ACOLEI, Introitus. Papias.
~ACOLETUS,Panni species. Lit. remiss,
ann. 1351. in Keg. 80. Chartoph. reg. ch.
427: Quandam parvamvestemdeAcoleto,
forratam de esquevinessiis,... cepit. Vide
infra Alcus 2.
ACOLHENZA, Benevolentise significa-
tio, nostris Accueil vel Accueillance.
Charta Alboacemi Eegis mauri Conim-
bricensis ann. Chr. 734. apud Sandoval-
lium in Rege Favila : Monasterium de
Montanis. qui dicitur Laurbano , non
peche nullo posante, quoniam bona inten-
tione monstrant mihi loco de suis venatis,
e faciunt Saracenis bona Acolhenze, et
nunquam invenit falsum neque malum
animum in illis, qui morant ibi, etc. [Oc-
currit prseterea in Histpria de exordio
Monasterii S. Johannis de Tarouca
torn. 3. Monarch. Lusitan. pag. 285.1
* ACOLITUS. [Vide ACCOLITUS.
DIEF.]
ACOLYTUS, ACOLUTHUS, Proximus
hypodiaconatui gradus, ut patet ex
Synodo Romana Sylvestri can. 7. ubi
Episcopo parere jubetur Presbyter, Dia-
conus Pres by tero, Diacono Hypodiaconus,
huic Acolyius, Acolyto Exorcista. cui
Lector. Dicti autem Acolyti, quasi
ax6Xou9<u: sunt enim veluti famuli Ec-
clesiastici, ut pote qui vilioribus Ecclesise
ministeriis deputantur, ut cereis defe-
rendis, etc. Unde apud S. Cyprianum
Epist. 28. 55. 78. 79. S. Augustinum
Epist. 62. 100. S. Gregor. lib. 7. Indict.
1. Epist. 7. Acoluti nominantur. Gloss.
Greec. Lat. axoXouOo?, sequutor, pedisse-
quus, consequens. Hesychius : axoXouOoi;,
6 vedoTspo;, irate.
De eorum officio et ordinatione, sic
Ordo Romanus, et Liber Sacramentorum
sancti Gregorii: Acolyti, cumordinantur,
primum quidem ab Episcopo doceantur,
qualiter in officio suo agere debeant; sed
ab Archidiacono accipiant ceroferarium
cum cereo, ut sciant se ad accendenda
Ecclesise luminaria mancipari: accipiant
et urceolum vacuum (ad effimdendum
vinum in Eucharistia Corporis Christi.
ita Codex MS. Senonensis Eccles.),
dicente sibi Episcopo : Accipite urceolum
ad suggerendum vinum et aquam in Eu~
ckanstiam Sanguinis Christi. Isidorus
lib. 7. Orig. cap. 12 : Acolyti Grace,
Latine Ceroferarii dicuntur, a deportan-
dis cereis quando Evangelium legendum
est, aut sacrificium offerendum : tune
enim accenduntur luminaria ab eis et
deportanlur. Eadem propemodum habent
Alcuinus lib. dediv. Offlc. cap. de Ec-
AGO
clesiastico Ord. et cap. de Tonsura ;
Amalarius lib. 2. cap. 10; Honorius Au-
gustod. lib. 1. cap. 178; Stephanus
Eduensis lib. de Sacrament, cap. 4 :
Gillebertus Lunicensis Episc. de Usu
Ecclesiastico; Ivo Carnot. Serin, de
Excellentia sacrorum Ordin. et in
Decret. Innocent. III. de Mysterio
Missae ; Hugo Rotomagensis Archiepisc.
lib. 2. contra Hseretic. sui temporis
cap. 5 ; Lanfrancus de Celanda Confess,
etc. Vide prseterea Anastasium in Boni-
facio V. pag. 45. et Capitul. Caroli M.
lib. 7. cap. 27.
ACOLYTI, Mansio seu exedra Acolyto-
rum juxta Ecclesiam aut Secretarium
Ecclesise. Anastasius Bibl. in Gregorio
IV. PP. pag. 166: Fecit etiam juxta
Acolyti pro quiete Pontificis... hospitium
parvum, etc. [Est Papise Acolei idem
quod introitus. Cur non ergo hospitium
illud juxta introitum Ecclesi» eediflca-
tum fuisse censeatur ?]
ACOLUTHI SEDIS APOSTOLIC^; octo
ordinani, qui cum Ppntifex apud lectum
paramentif et similiter in Ecclesia est
celebraturus, et induitur sacris vestibus,
circumstant genuflexi, et ornamenta
subministrant Diaconis Cardinalibus, etc..
Ceremon. lib. 3. pag. 320.
* ACOLYTHA, pro Acolythus; nisi de
moniali, quse acolythi offlcio fungitur,
intelligas. Ordinar. Ms. S. Crucis Pic-
tav. : In die Epiphanies, dum legitur
novissima lectio, induitur diaconus dal-
matica et Acolytha alba et amictu.
1 AGOLITATUS, Offlcium Acolyti. Pas-
sim occurrit apud Scriptores Liturgicos.
* AGOMANDA, Depositum, Italis Acco-
manda. Stat. Placent. lib. 3. fol. 33. v°:
Statutum est, quod si aliquis de csetero
receperit, vel confessus fuerit recepisse
pecuniam vel rem deposito et Acomanda
ab aliquo civitatis vel districtus, compel-
latur reddere et restituere creditori in
pecunia numerata. Vide supra Acco-
menda.
^ ACOMARE, Equorum comas pectere,
Equos comere. Hist. Delphin. torn. 2.
pag. 394 : Item ipsos equos fretari, estri-
liari, Acomari, letterias eis fieri, et bene
estachari facere teneatur.
%. ACOMEN. [Genus herbe quod homi-
nem fetere facit ut cepe, aleum, sic.
DlEF.l
* ACOMENTATOR, TRITOR. [Ut ACOM-
MENTARIUS. DIEF.]
*"- ACOMMENTARIUS, Quia causas com-
mendabat et disputabat, vel scriptor an-
nalium. Hsec Gloss. Cod. reg. 4778.
* ACOMMUSTATA. [Herba dicta acus
muscata. acus pastoris. DIEF.]
* ACOMODARE , AGOMODATOR. Vide
supra Accomodare.
* ACONCILLA. [Herba dicta pes leonis,
millefolium. DIEF.]
*ACONITA, TUM. [Herba venenata,
sic. DTEF.]
ACONITARIUS, Veneficus, qui aconitum
seu venenum propinat; <l>ap[xaxoutoXYii;,
in Gloss. Gr. Lat. [!;:"::: Gloss. Cod. reg.
4778 : Aconita. venenala.]
AGONOMINTUS. Qui nulli communicat.
Papias. Ita etiam in MS. sed legendum
Acoinonitus, ex Grseco ax<nv(6vY)Toi;. [Vide
Acnonitus.]
T AGONTRACTIO, Solutio a contrac-
tione. Miracula S. Gengulphi Martyris,
torn. 2. Maii pag. 654. B.: Igitur hie talis
pater furtim aufugiens, et filium raptim
subducens, dum erectum et sanum deplo-
rat, contractum subito et debilem respec-
tat; sicque contigit ut ejus malitia eum
iterato contraheret, pro cujus Acontrac-
tione Deo supplicare debuisset.
AGO
* ACOPA. [Vide APOCA ; gall, quit-
tance. DlEF.J
AGOPHILUS , In Breviloquo, dicitur
Pincerna. Forte ascophylax, ex Grseca
voce.
ACOPIAGIUM, Relevium, et quod jure
relevii exsolvitur, idem quod Accapitum.
Vide in Accaptare. Forte quia rerum
facta sestimatione exigitur, sic dictum,
ab Hispan. Acopiamiento, quod idem
sonat; nisi legendum sit Acapitagium,
quod vide supra. Libertat. Villae-fran-
chse Petragoric. ann. 1357. torn. 3. Ordin.
reg. Fr. pag. 205. art. 10 : Habebit diclus
dominus noster sex denarios... de Acopia-
gio in mutatione dominii; et si vendaturt
habebit ab emptore vendas, scilicet duode-
cimam partem pretii quo vendetur. Vide
supra Achaptare.
j|c ACOR. [Mucor, corruptio vini, aci-
ditas. DIEF.]
AQOR, Accipiter, voxHispanica. Obser-
vantias Regni Aragon. lib. 7. tit. de
venatorib. : Quicumque furatus fuerit
Acoren, ancipitrem, aut falconem, etc.
S3®" Acor Hispanis est proprie Accipi-
ter, Asterias ; Gall. Autour. Huic voci
baud absimilis est Gallica Sor, quaa
dicitur de Accipitre anniculo, qui non-
dum pennas mutavit.
11. AGORA, Idem quod Gallis Des a pre-
sent, pro hac hora, sublata ft. ut ssepe
fieri solet. Charta Sancii Abbatis de
Ortulo ex Archivq Pinnatensi, apud Jos.
Moretum Antiquit. Navarrse pag. 406:
Et Acora sic affirmo earn ad mea ger-
mana dona Tota, etc. id est: Et ex hac
hora sic affirmo earn (Abbatiam) ad
meam germanam dominam Totam.
» 2. AGORA. Alex. latrosophista MS.
lib. 1. Passion, cap. 18 : Acora, passio est
in ipsa cute capitis facta, parva foramina
habens, ex quibus fluit humor, quod ycora
Grseci vacant; unde et ipsa passio A cora
appellatur, quod nos tabem dicimus.
* ACORARIUS, pro Acurarius, Faber
ferrarius. Vide infra in hac voce. Testam.
ann. 1409. torn. 2. Hist, monast. Cassin.
pag. 591. col. 2: Item legavit... quoddam
casalenum magnum, situm intus dictam
terrain S. Germani [in] comestabilia Aco-
rariorum. Nostri vero ab Italico Acco-
rare, vel Accuorare, Affligere, animum
angere, divexare, ut docent Academic!
Cruscani, eodem sensu dixerunt Achorer
et Acorer. Le Roman de Cleomades MS.:
S'enfu si de duel Achoree,
Qu'a la terre chey pasmee.
Mirac. B. M. V. MSS. lib. 1 :
S'ame et son cars tue et Acore,
Chil ki la mere Dieu courouche.
Le Roman de Garin:
Puis trest 1'espee, si 1'a tost Acore.
Quo ultimo loco Acorer, cortransfigere
sonat. Unde Acouardi, timidus, imbellis,
qui animo deficit. Le Roman de Robert
le Diable MS. :
Pour lui sont tout Acouardi ;
Adonc ne 1'osent aprochier.
Hinc etiam s'Ancuerler, in Lit. remiss,
ann. 1374. ex Reg. 106. Chartoph. reg.
ch. 263 : Ce venu a sa cognoissance, il se
courrouca et s'Ancuerla tellement en li
mesmes, que il ala de vie a trespassement.
'-- ACORDAMENTUM. LIBER ACORDA-
MENTI. Qui et militiee statuta, et mili-
tantium conditiones, atque nomina
continet. Constit. Mss. Petri III. reg.
Aragon. ann. 1365 : Statuimus quod ali-
quis prselatus, baro aut alius cujuscum-
que status fuerit,... non audeat sustinere
infra jurisdictionem suam aliquos fugiti-
 AGO AGQ AGQ 59
vos armatarum, factarum aut fiendarum nare, Gall. Arranger. Le Roman de olim Acquerement. Charta Odonis ducis
per Deputatos generates Cathalonise: .... Robert le Diable MS.: Burgund. ann. 1212. ex Chartul. Cam-
quod si fecerit,... habeat... infligere dicto Sa damoisielle sa guimple oste, pan, in Bibl. reg. cod. 5993. A. fol. 38.
fugitivo illam pcenam, quse in libra Acor- Par d'ales son pere s'Acoste. v° : Quod comitissa teneret ilia Acquere-
damenti scribitur, et quse lalibus fugitivis Ibidem: menta deepiscopoLingonensi, siveAcque-
consuevit infligi. Vide Acordatus 2. rementaessentinfracastrum Calvimontis.
| 1. ACORDATUS, Qui bene cum alio Apres mangier ostent les napes Tabular, capit. Carnot. ann. 1378 : Ce
convenit. Tabul. S. Viet. Massil. in Li sergant qui doivent osier, sont les Acqueremens faiz pour la fonda-
Charta ann. 1326: Mandamentum est, Puis vont les tables Acoster. tion du Roy et de M. de la Riviere, pour
etc. quod nullus patronus Galese conventus Acouter, eodem sensu. Le Roman de sa chapelle fondee en I'eglise de Chartres.
cum curia, seu Acordalus in felici armata Cleomades MS. : Charta ann. 1413. in Tabular. S. Petri
Domini N. .Regis, absque domini Senes- Tous cuidoient estre asseures,
Carnot. : Comme noble homme Pierre
calci mandato et conscientia speciali, etc. Ki les luy estoient Acoutes. Beloteau... nous ait bailie tous les Ac-
Vide Accordare. queremens quelconques par lui fais ou
* ACOT, Flagellum, virgse, ab Hispan. temps passe. Vide Acquiramentum , et
«2. ACORDATUS, Qui stipulatione facta Azote. Curia Montissoni sub Alfonso infra Aquistare.
conscriptus, adscriptus est, Gall. En- rege Aragon. ann. 1289: Statuimus quod 1ACQUESTA, Acquisitum, Ga.lLAcquest.
rolle. Charta Petri III. reg. Aragon. aliquis homo non dicat malum de Deo, Obituarium MS. Eccl. Morinensis fol. 2:
ann. 1855 : Dictus interfectus erat per nos neque de nostra domina sancta Maria, In plenis obitibus quos bursse Celarii,
guidatus et in armata Sardiniss Acorda- neque de aliquo alio sancto vel sancta ; et minutorurn brevium, cotidianas, luqueti,
tus. Constit. Mss. ejusd. ann. 1359: qui contra fecerit,.... solvat decemsolidos ; fabricse, ac novarum Acquestarum solvunt,
Si aliquis prsslatus, baro , aut aliquis et si solvere eos non potest, accipiat decent Canonici et magni Capellani lucrantur
cujuscumque conditionis fuerit, non Acots in platea. Constit. Jacobi II. reg. quilibet 2. sol.
audeatsustinereinfrajurisdictionemsuam Aragon. ann. 1301: Si aliquis Sarrace- 1 AQUESTUS, Ead. notione. Tabular.
aliquos fugitivos armatarum, per nos aut nus hoc non servaverit, solvat.... quinque Fontanell. folio 35 : Deputatis super
Deputatos fiendarum , postquam tamen solidos ; et si solvere eos non potuerit aut financiis Acquestis in Ballivia Rotoma-
fuerint Acordati. Quo etiam sensu acci- noluerit, decem Acots accipiat in platea. gensi. In Glossario Historiae Britannisa
pienda est Charta ex Tabular. S. Viet. Vide Acotare et Assotare. minoris Lobinelli : Cum universis Ac-
Massil. supra laudata. ACOTARE, Flagellare, vox Hispanica. questibus inibi factis. Concessio Vicecp-
* ACORDERE, f. pro Accidere. Vide [ab Acote, Flagellum, virgse, unde Acotar mitatus de Petrafonte pro Monasterio
Accordere. flagellis csedere , Gall. Foueter.] Fori Regalis-loci, ann. 1310. apud Marten,
1 ACORDIA, Pactio, conventum, tran- Oscee ann. 1247. Fol. 33 : Et si forte per- torn. 1. Ampliss. Collect, col. 1427. C :
sactio, Gall. Accord. Tabul. S. Victoris solvere non poterit, Acotetur. Fori Ara- Nee in dicto yicecomitatu seu ejus perti-
Massil. in Requesta original! data 22. gon. lib. 9. tit. de Lemonib.: Acotentur nentiis aliquid juris, actionis, domimi,
Martii, ann. 1332: Causa ventilata inter per civitates, villas, et loca, quibus prse- proprietatis, jure hereditarip vel Acques-
Petrum de Brandisio de Chassilia cura- dicta evenient. tus, seu alio aliquo modo titulo, vel alia
torem et curatorio nomine Bartholomese * ACOUPLARE, a Gall. Accoupler, Co- ratione aliqua de cetera reclamabimus.
neptis seu Fezelense suss, Acordise nomine pulare. Charta Caroli IV. ann. 1325. ex Charta Petri Abbatis Monast. de Tale-
heredum nobilis Bertrandi de Chassi- Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 474 : Unam mondo in Dioecesi Lucionensi data ann.
lia, etc. copplam cordas canapispro duobus cambus 1366. pro Aquariatu ejusd. Monast.: Item
j ACORDUM, Pactio, conventum, com- Acouplandis.... solvere perpetuo tenebun- tradimus et assignamus eidem officio
positio, Gall. Accord. Rymer. torn. 2. tur. Nostris olim s'Acoupler avec quel- omnes Acquestus quos fecit Prater Petrus
pag. 853: Super quibusdam Acordis, ordi- qu'un, Cum aliquo una ire, Gall. Aller Merlea quondam Aquarius dicti Monaste-
nationibus et conventionibus dictss pads de compagnie. Lit. remiss, ann. 1389. rii nostri, etc.
negotium tangentibus. Vide Accordum. ex Reg. 138 : Oddet Gerbaut leur dernanda * ACQUEVERSIUM , Aquarum diver-
* ACORISIA. [Csecitas. DIEF.] pourquoy Us avoient pris cet escrin, et gium, diverticulum. Charta ann. 1308.
sk ACORRA. [Leno.DiEF.l qu'ils en vouloient faire. Us lui dirent in Reg. 44. Chartoph. reg. ch. 143 : Tra-
* ACORTARE. [ Vide ACCORTARE. qu'il allast avec eux, et qu'il en auroit sa dimus ipsam tenentiam hospitiorum,....
DTT^T^ 1 part. Quand il oy ce, se Acoupla avecques cum omnibus suis patiis etjuribus.introi-
* ACORUS. [Planta,ut AFFODILLUS. eux. Sed et Acoupler dixerunt, pro Ali- tibus et exitibus, stillicidiis, et Acquever-
DIEF.] quem invadere, Gall.: Se jetter surquel- siis, el aliis suis undique pertinentiis uni-
1 ACOSTARE, Lateri adhaerere, Gallic. qu'un. Lesquelz ainsi armez apperceurent versis. Acquest vero vasis vel situlse
Acoster, a voce Coste Latus. Dixere Agri- le suppliant le Acouplerent d'un coste et species, in Lit. remiss, ann. 1391. ex
mensores de campo aliis adjacente d'autre, et de fait le assaillirent, in Lit. Reg. 141. ch. 258 : Survint Jehannetle qui
secundum sua latera longiora. Chartu- remiss, ann. 1416. ex Reg. 169. ch. 397. portoit deux Acquests, pour emporter de
lar. S. Vandregesili torn. 1. pag. 220 : Se coupler surun autre, eodem sensu, in I'eaue d'icelle fontaine. VideAquivergium.
Quarum una (pechia terrse) Acostat ex aliis ann. 1377. ex Reg. 111. ch. 285 : * ACQUICTIARE , Quietum reddere,
una parte ad terram Ricardi L'Anglois... Ledit bouchier sailli jus de laditte char- Gall. Acquitter. Chronic. Nemaus. inter
alia pechia terrse Acostat... ad terram rette, et vint hurter, et soy Coupler sur Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 7. col. 2:
Richardi de Hay a... et botizat ad kemi- ledit Pierre,tant qu'il le geta contre terre. Fuit ordinatum, quod a cetera consules
num Domini Regis. Tabul. Beccensis Acoubler Lemovicensibus, pro Accoupler, Nemausi, prsesentes et futuri, tenebuntur
Coenobii in Donatione ann. 1249 : Notum simul illigare. Lit. remiss, ann. 1478. in tallia eorum temporeimponenda exhigere
sit omnibus, quod ego Adam de Brahio Reg. 205. ch. 42: Le suppliant Acoupla et villam Acquictiare, Vide infra Acqui-
dictus Le tornoor et ego Emmelina ejus ou empestra sa jument, afin qu'elle ne fist tare 1.
uxor dedimus et concessimus.... Monachis ou portast dommage a aucun. Accoudre, * ACQUICTUM. Vide infra Acquitum.
Becci... unam peciam prati... Acostantem non dissimili notione. nimirum pro rem * ACQUIERE. [Inquirere. DIEF.]
ad pratum Reginaldi de Sorens. Vide aliquam alteri alligare, in aliis Lit. 1 ACQUIETANTIA, Apocha, Gall. Qui-
Accostare. ann. 1389. ex Reg. 138. ch. 71: Lesquelles tance. Vide in Quietus.
* Acoster, eadem notione, in Charta lettres visitees a grant diligence, fu trouve 11. ACQUIETARE, Solvere, Gall. Payer,
ann. 1450. ex Ghartul. 23. Corb v : Acos- manifestement et appertement estre faus- Aquitter. Rymer. torn. 5. pag. 26. Vide in
tant d'un coste a la riviere, qui fieue et ses et contrefaictes, tant par les seings Quietus.
deschent du pont Perrin audit molin, etc. des notaires, qui estoient contrefaiz, et f 2. ACQUIETARE, Quietum seu secu-
Sed et pro Navigare ad littus, Gall. par I'empreinte du seel, qui y avoit este rum reddere. Hist. Harcur. torn. 4. pagina
Ranger la cote, la rive, le bord, Acoster mise et pendue, Accousue ou aitachee. 2205. Vide Quietus.
dixerunt nostri. Ordinat. ann. 1415. ex *\ ACOXA, Coxa claudus, ex a privat. et * ACQUILLA, an pro Aquila, in Charta
Reg. 170. Chartoph. reg. ch. 1: Et (se) Coxa.Papias MS. Catax, Acoxa, claudus. ann. 1351. ex Reg. N. Chartoph. reg. ch.
en avalant Us voient aler contremont '••• ACOYS, vox vernacula, Anteris, ful- 26: Item, unum nappum seu ciphum cum
aucuns montans,... I'avalant crier a au crum, Gall. Appui, arcboutant, eperon. tribus pedibus, cum una Acquilla, pon-
montant,... lay gesir, lay ; qui est a dire, Inquesta super destructione bastidas deris marcarum xij. unciarum vj. et ster-
va vers terre ; et adonc le montant pren- Sabran. ann. 1363. ex Cod. reg. 5956. A.: lingorum xv. de argento. An pelvis vel
dra sa hune, et la mettra au bouletan, et Parietes laterales dicebantur destructi polubrum ?
se Acostera a terre jusques a ce que taliter, quod ipsos firmare oportet cum * ACQUINEIA, Equus gradarius, Gall.
I'avalant soit passe. Rursum et pro Ad Acoys. Haquenee, Latino-barb, si fides Menagio,
latus se collpcare, Gall. Se placer a '-• ACQUEREMENTUM, Adeptio, compa- Akinea et hakinea, equus. Testam. Ber-
coste; imo etiam pro Disponere, ordi- ratio, emptio, Gall. Acquest, acquisition, trandi Cassinelli canon. Autiss.ann.1397.
 ACQ
inter Probat. Hist. Autiss. pag. 127.
col. 1: Item legavit... duos equos suos,
Acquineiam et boyardum. Vide Haki-
neius.
1 ACQUIRAMENTUM, Emtio, compara-
tio, Gall. Acquest, Acquisition. Charta
ann. 1253. in Tabulario Monasterii B.
M. de Bono nuntio Aurelian. : Quas res
dicebant se habere ex Acquiramento eorum
facto constants matrimonio.
* ACQUIRERS, Quietum reddere, f. pro
Acquitare. Vide mox in hac voce. Dici-
tur de episcopo,qui ecclesiam suamAcqui-
sierat,quam predecessor suus obligaverat.
Mens. Philosoph. capite 27. Theol.
Anguilberti. Nostris vero Acquerir, idem
fuit quod Incitare, provocare. Lit.
remiss, ann. 1374. in Reg. 105. Chartoph.
reg. ch. 302: Le suppliant qui ne vouloit
pas Acquerir noize, ne troubler la compai-
gnie, etc. Aliee ann. 1401. in Reg. 156. ch.
427: Perrin qui estoit homme cremeu.
rigoureux et Acquerans debas et riotes,
etc. Aliae ann. 1450. in Reg. 184. ch. 122 :
Icellui Robinet, qui estoit fort noiseurs et
tres Aquerant. Noiseux et Acquerant legie-
rement debat, ibid, in ch. 266. Dicimus
vulgo Chercher noise.
1 ACQUIRIMENTUM, Eadem signifi-
catione, qua Acquiramentum. Charta
Libert. Montisbrit. Hist. Delphin. torn. 1.
pag. 83 : Secundopro Acquirimentis terras
seu homogiorum.
3fc ACQUIRITES. [Sagittarius equitans
cum arcu, sic. DIEP.]
1 ACQUISIMENTUM.Eodemsensu.Hist.
Delphin. torn. 2. pag. 5: Exceptis Acqui-
simentis quas ego et prssdecessores mei
fecimus in dictb castro.
* ACQUISITIO. [Ut ACQUIRAMEN-
TUM. DTEFj
1 ACQUISTANTUM, Idem, ut videtur,
quod pertinentise et dependentiae nomine
signincatur, ni mavis idem esse quod
Acquisimentum. Charta Henrici Regis
Angliae torn. 3. Hist. Harcur. pag. 40 :
Item ex dono Roberti filii Rocheldis duas
domos cum Acquistantisillarum domorum
quas Olia Maloviel dedit.
* ACQUISTUM, ab Ital. Acquisto, Adep-
tio, comparatio, emptio, Gall. Aquest.
Joan. Demussis Chronic. Placent. apud
Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 460:
Anno Christi 1228. Placentini acquisive-
runt Godanum; pro quo Acquisto discor-
diam habuerunt cum Parmensibus. Sta-
tuta Vercell. lib. 6. pag. 140. v° : Ita la-
men quod... terras, quas tenebat,... abso-
lute dimittere teneatur, de quibus non
ostenderent instrument-urn Acquisti.
•-ACQUITAGIUM, Vectigal, tributum,
praestatio, cujus solutio schedula asse-
ritur, nostris Acquit. Arestum ann. 1341.
12. Sept. ex vol. 3. Arest. parlam.Paris.:
De qualibet sommata alecium, duo; ultra
Acquitagiaseu redibentias solvi consuetas
coustumariis portarum dictse villas. Vide
Acquitum.
1 1. ACQUITAMENTUM, Solutio, apocha,
Gall. Quitance, payement, acquit, apud
Baluzium Hist. Arvernise torn. 2. pag.
164. ex Registro Parlamenti anni
1379.
* 2. ACQUITAMENTUM, Eadem notione
qua Acquitagium, in Aresto ann. 1414.
12. Maii ex vol. 11 : Super Acquitamento
vinorum ibi (Rothomagi) affluentium
duo modi; .... modus quidam Acquitandi
vina per argentum seu pecuniam, etc.
* ACQUITANTIA. [ Gallis quittance.
DIEF.]
0
1. ACQUITARE, Quietum reddere,
immunem facere, dimittere, Gall. Quit-
ter, laisser. Charta Emeniardis dominae
Montisclari ann. 1218. in Chartul. Cam-
AGQ
pan. Cam. Comput. Paris, fol. 405. y°.:
Ego Acquito dolalicium meum, videlicet
medietatem totse terras domini mei Symo-
nis, dom. Joinvillas, senescalli Campanise,
de qua dotata eram, et pro qua dominss
mess Blanches comitissas Campanise Tre-
censi Palatines homagium feceram, si post
decessum mariti mei me contingent
maritare, et illud consilio amicorum meo-
rum et amicorum domini mei Acquitavi.
Nostris Acquiter, eadem notione. Lit.
Ferrici ducis Lothar. ann. 1256. torn. 7.
Ordinal, reg. Franc, pag. 362 : Gie Ferris
dux de Lorregne et Marchis. Faiz assa-
voir.... queje franchis et Acquit tous mes
hommes et toutes mes femmes dou Nuef-
chastel, de toutes toltes et de toutes tailles.
Vide supra Acquictiare et Acquitare 2.
* Hinc nostratibus Accoiser et Acoiser,
pro Quietum facere, sedare,comprimere.
Declarat. 24. feud, franc, comitat. Ca-
merac. ex Tabul. ejusdem eccl.: Mondit
Seigneur (eveque de Cambray) doibt faire
taire et Accoiser par sa puissance or don-
nee de raison et de jusiice les noiccuz, et
ceux qui contre raison se vouldroient
maintenir en son pays. Christ. Pisan. in
Carolo V. part.3. cap. 6: En celles temps
comme le roi Charles se veist aucques
audessus de ses besongnes, et non si occu-
pe de grans guerres, aucques lors Accoi-
siees, etc. Lit. remiss, ann. 1416. in Reg.
169. Chartoph. reg. ch. 225 : Lequel argu
par I'appointernent d'aucuns, qui estoient
presens, fut aucunement appaisie ou
Acoise.
* 2. ACQUITARE, Debita sqlvere, Gall.
Acquitter ses dettes. Sententia compro-
miss. ann. 1339. ex schedis Pr. de Ma-
zaugues : De arreragiis.... absolvere peni-
tus debeant, et Acquitant ornnino. Aquis
vero pro Ad angustias redactus, in
Chrqn. Sandion. lib. 1. cap. 4 : Apres ce
concile retorna li rois a son ost et prist la
cite, qui moult estoit lasse et Aquise pour
le lone siege.
1 ACQUITATIO. Solutio, deductio, Gall.
Payement, deduction. Littera? ann. 1232.
apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 970 :
Et si redilus dictas terras valerent plus
quam viginti millia librarum Paris, dic-
tus Archembaldus reciperet quod ultra
valerent, et computarentur in Acquita-
tione pecuniee supradictse.
1ACQUITTUS, Solutus, Liberatus,Gall.
Acquite. Item, Liber, immunis, Gall.
Francet quitte. ChartaGuillelmi de Mara
de fundatione Capellae de Mara in dioe-
cesi Constantiensi ann. 1244: Decem buc-
cellos frumenti... modis omnibus Acquit-
tos. Vide Quietus.
* ACQUITUM, ut supra Acquitagium.
Lit. Caroli V. ann. 1367. torn. 5. Ordinat.
reg. Franc, pag. 74: De quibus (nundi-
nis) Acquita et coustumse ad nos perti-
nent,... salvo jure nostro in medietate
forefacturarum , quas ibi evenirent, et
Acquictorum et coustumarum prsedicto-
rum. Charta ann. 1378. ex Reg. 113.
Chartoph. reg. ch. 90 : Ancellus de Villa-
ribus miles viginti quatuor libras seu
libratas terras vel circiter... habet et tenet,
et specialiter super Acquitum seu traver-
sum ripariss apud Domos supra Secanam,
in castellania Poissiaci : quod quidem
Acquitum seu traversum valet communi-
bus annis decem libras Parisienses annul
redditus vel circiter. Nostris Acquit et
Acuit, eodem significatu. Stat. ann.
1370. torn. 5. Ordinat. pag. 356. art. 6:
Tous les travers, peages et Acquis, qui
sont entre Paris et la mer, etc. Occurrit
rursum torn. 9. pag. 99. art. 9. Charta
ann. 1391. ex Chartul. 23. Corb. : x. solz
paris. pour I'Aquit de une queue de vin
AGR
poirau. Charta Roberti comit. Drocens.
ann. 1321. in Reg. 61. ch. 170 : Item com-
me nous deissons a nous appartenir
I'Acuit ou coustumes de tous poissons
pesquies par les pesqueeurs de Saint-
Walery, en quelconque lieu il les vendis-
sent, et de touz autres poissons, dont li
Acuis ou coustume est et doit estre paies a
Saint-Walery; et li diz religieus propo-
soient au contraire et disoient que a aus
appartenoit ledit Acuit ou coustumes.
Alia ejusd. ann. ibid. ch. 290 : Le moitie
de I'Acuit des nes venans udit haule,
lesqueles s'acquitent a S. Walery. Charta
ann. 1325. ex Reg. Nigro 2. S. Vulfran.
Abbavil. fol. 114. v°: Chil qui ont accate
leurs dimages (des chanoines) passe pai-
siulement sans paier Accuit, travers, ne
tonlieu... La cognissance de sans, demel-
lees, d'Accuis de bestes vendues, de chaus
qui les ont accatees, etc. Sed et locum,
ubiejusmodi vectigal exsolvitur. Acquit
appellaverunt. Lit. remiss, ann. 1414. ex
Reg. 168. ch. 15 : Le suppliant bailla icel-
lui cheval a Robin de Gaillon pour le
mener a I'Acquit, ou I'en cuilloit I'impo-
sition
s5
d'icelle foire.
" At in pago Atrebatensi, et fortasse
alibi, Acquit vocant mansionem, cujus
possessor, eo tan turn nomine, liber est
et immunis a solvendp jus Gavennas,
quod sub titulo muneris gratuiti c|uo-
tannis exsolvebatur ; ea tamen condi-
tione, ut ille municipalia offlcia obire
non abnuat.
1. AGRA, in Legibus Henrici I. cap. 16.
et alibi passim, est certa terrse portio
mensurata, yariae tamen quantitatis.pro
diversis regionum et provinciarum mo-
ribus. Vetus Regestum Camera? Compu-
tor. Paris.: Viginti quatuor soless pedis
faciunt perticam terras. 4. virgatas faciunt
Acram: pertica terras facit 24. passus, seu
soleas pedis: 40. perticas terras faciunt
virgatam:duas virgatae faciuntarpentum.
Tabular. Blancalandanum apud Colum-
bum pag. 557 : Acra capit vergeas 4. ver~
gea perticas 40. pertica pedes quadratos
24. Apud Anglos, Acra, ut est in Historia
fundationis Abbatise de Bello: Habuit
in longitudine 40. perticas et 4. in latitu-
dine.perlica vero 16. pedes. Quod si Acra
habebat 20. perticas in longitudine, habe-
bat octo in Jalitudine, et sic per reliqua.
Eadem habet Gervasius Tilesberiensis.
At postea Statute anni 31. Eduardi I.
bis octogies perticam continuit. Jo.
Cowellus ait apud Anglos acram esse
quantitatem terras sexdecim perticas in
longitudine continentem, et totidem in
latitudine. Apud Hybernos, Spelmanno
auctpre, ter Anglicam Acra continuit.
Hodie Acra latiori significatione pro
jugero accipitur, ut in Consuetud. Nor-
man, art. 158. 159. [Idem Spelmannus ex
Esc. duodecimo Edwardi II. num. 18.
Eborac. : Decem Acras faciunt ferlinga-
tam, quatuor ferlingatss faciunt virgatam,
et quatuor virgatae faciunt hidam, quin-
que hidse faciunt feodum Militis.] Vide
Rastallum. V. Aere.
De vocabuli etymo recte, opinor, con-
jectat Spelmannus ab Ager, deduci, ut
ager sit terrae portio suis mensuris et
limitibus deflnita, ab Anglosaxonico
A c e r , aut Germanico Achar hodie
Acker, quod agrum signiflcat: eoque
sensu, inquit idem Scriptor, villse quae-
dam in pago Norfolciensi nomina sibi
asciverunt, Castleacre, quasi castellum
in agro, vel ager ad castellum pertinens;
Southacre, ager Australis; Westacre, ager
Occidentalis. Vide Ager. Salmasius ad
Solinum pag. 683. ab Acna deducit, quae
Columell33 certus est mensurae agri mo-
 AGR
dus. Heroni axeva est mensura decem
pedum.
* Charta Richard! reg. Angl. aim. 20.
regni ejusd. in Chartul. abbat. Boni-
portus : Dedimus circa locum ilium xx
carrucatas terrse, scilicet unicuique car-
rucatss Ix Acras terrss ad perticam nos-
tram, videlicet xxv pedum. Charta ann.
1308. ex Reg. 40. Ohartoph. reg. ch. 136:
Soissante six Acres,... desqueles chacune
Acre contient wit vinz perches, et chascune
perche contient vint et deuz piez, seanz ou
terrouer de la ville de Villers en Wekesin
le Normant. Charta ann. 1367. apud
Schlegel. de Numm.antiq. Gothan. pag.
56: Pratum sex Agris constans. Et pag.
57: Integer mansus triginta Agris cons-
tabat. Quod idem esse atque Acra, ne-
mini, ut opinor, dubium est: undehanc
vocem non in Anglia tantum et Nor-
mannia, sed et in Germania aliisque
regionibus usitatam fuisse manifestum
est. Vide Acri.
2. AGRA, Extrema, ex Grseco axpa. Yita
Alcuini: Non istum yerberibus (puerum
Alcuinum) quia rudis adhuc est, Acris
pedum tantum, in quibus duritia inest
calli, tonsione cultelli castigemus.
AGRA, pro Acra, in Monasticq Anglic,
torn. 3. pag. 17.
*: ACRAMEN. [Radix foetida. DIEF.]
ACRAMENTUM et ACREMENTUM, Aug-
mentum, ex accrescere : Gal. Accroisse-
ment. Charta Robert! Comitis Notin-
ghamise in Monastico Anglic, torn. 2.
pag. 39 : Prseter hoc dedi et concessi prss-
dictse Ecclesiss de Acremento unam
virgatam terrse, etc. Acramentum, in
eodem Monastico, torn. 3. pag. 62.
jjc A G R A T I S M A . [Gallis dejeuner.
"DTTTT? 1
* A G R A Z I M A . [Ut ACROZIMUS.
DIEF.]
>jc ACREAM ITA. [Scenicorum carmina;
lirarum auditio ; sic. DIEF.]
ACREDO, Acerbitas. Vita S. Sacerdotis
Episcop. Lemovic. n. 14 : Gravi febrium
afficiebalur Acredine. [Charta Everardi
Episc. Tornac. ann. 1177. de Abbate S.
Richarii, inter Instrum. torn. 4. novae
Gall. Christ, col. 357. B : Ne modici
Acredo fermenti totam bonorum operum
corrumpat dulcedinem. Epistola Guiberti
de veritate corporis Christi: Cinis signi-
ficat Acredinem posnitentium, quibus con-
venit cinis et cilicium. Vide Ludewig.
Reliq. MSS. torn. 3. pag. 437.]
^1. AGREDULA, alias Accredula,\*% quod
vide] Alauda, Galerita, Gall. Alouete.
Acta sanctorum Ord. S. Benedict! saec.
3. torn. 2. pag. 237.
* 2. ACREDULA. [1° Avis, pelicanus,
platea; 2° parve rane in agro vel fico
manentes; 3°piscis dictus calamita.DiEF.]
*ACREISStITA,Accretio,incrementum,
Gall. J. C. Accrue. Charta ann. 1377.
ex Reg. 112. Chartoph. reg. ch. 151: Cum
qussdam insula pertineat domino nostro
Francorum regi ratione Acreissutss,... quss
quidem Acreissuta pertineat dicto
domino nostro Francorum regi, etc.
1 ACRI et AGRI, saepe occurrunt; forte
a nominativis singularibus Aceret Ager;
non Acrus aut Agrus, inquit Spelman-
nus. Equidem Agrum aliquando pro
certa terrae portione sumptum fuisse
testatur Isidorus Orig. lib. 15. cap. 15 :
Actum promncise Betid rustici Agrum
vacant. Et mox infra: Ager habet passus
125. vel pedes 625 ; cujus mensura octies
computata, milliare facit, quod constat
quinque millibus pedum. Antiquit. Ful-
dens. Lib. 2. Tradit. 209: In villa Surin-
vurt de terra culta atque arabili, Agros
54. Ibidem tradit. 214: In villa ques dici-
AGR
tur Aschaha, 80. Agros proprise hseredita-
tis. Et in fine lib. 3. cap. ult.: Ad Rohin-
geshuson areal. Afifri60.Lib. Ramesiens.
MS. sect. 297 : In Houctonensi campo
unum Agrum juxta viam. Ibidem paulo
supra: Ipse Abbas dedit 10. Acros de
dominio ipsius villas, plenius^ vero 26. Acros.
Et mox: Aliman, uxor ipsius Sewini de-
dit 2. Acros. Vide Acra 1.
1 ACRIBIA, Diligentia, 'AxpiSsta. Acta
S. Cononis torn. 7. Maii pag. 6: Domi-
tianus dixit, volo cumAcnbia vitam tuam.
cognoscere.
%. AGRICA. [Ut attagena, Gallis vide-
coq.]
j»c ACRIDO. [Ut acredo. DiEF.J
* ACRIFOLIUM. [Germanis steckpal-
men; arbor. DIEF.]
* ACRIFOLUS. [Ut ACRIFOLIUM.
DlEF.l
* ACRIFORMA, Asperitas. Dicitur de
re asperaetrudi, quse non est adaequata:
Gall. Brute, qui n'est pas polie. Arest.
parlam. Paris, ann. 1321. 9. Maii ex reg.
Olim: Item unum scutum elevatum Acri-
formse, de armis Burgundies.
* ACRIMEN. [Ut ACINUS. DIEF.]
4c AGRIMON. [Radix foetida, sicut
allium. DIEF.]
ACRIMONI5!, Vexationes, exactiones,
in Charta ann. 1056. apud Ughellum in
Episcopis Vercellensibus, pag. 1077.
* AGRIMONIA, est posna quse sacrilegis
prsecipue infligitur, sicut est incarceratio,
vel exilii relegatio. Vocabul. Martini Jur.
canon, ex Cod. reg. 4151. [%. Ut alacri-
monia, laetitia. DIEF.]
A C R I M O N I U M . Gloss. Graec. Lat.
'ATtofAta [** leg. aTcoTOjjua] acerbitas, Acri-
monium. [In aliis Glossis Lat. Graec.
Acrimonium, Tuxpca.]
f ACRIMONIOSUS, Fortis, Constans,
Asper. Catholicon Johannis de Janua.
[** Gloss. Cod. reg. 4778: Acrimoniosi,
servitiosi.]
* ACRIMONTANA MONETA. Curia 2.
Generalis Terracon. sub Jacobo I. rege:
In Cathalonia vero, ubi currit moneta
Acrimontana, vendantur frumentum et
ordeum ad valorem cambii Jaccensis.
* ACRINUS, f. idem quod supra Ace-
rum, genus securis, vel Uva acerba.
Consuet. S. Dion. Exoldun. ex Chartul.
ejusd. eccl. : Item sicut diximus. superius
de quadriga portante pannos, ita dicimus
de quadriga portante Acrinos.
1 ACRIPEDIUS. Vide Acupedium.
t ACRIPOMUM, malum aureum, Gall.
Orange. Nicolaus Specialis de Siculis
Rebus, lib. 7. cap. 17. apud Murat. tpm.
10. col. 1069: Ipsam (sic) etiam Acripo-
morum arbores, quas vulgo Arangias va-
cant, quse sub antiquis temporibus in
regio solalio Cubbss velut nemus Massi-
liensium consecratam Diis nitate (sic)
concreverant.... immaniter succiderunt.
1 ACRIS, pro Acra, in Chartulario Ge-
meticensi torn. 1. pag. 264. 267 : Huic
ergo cessioni mess ado (pro addo) et duas
Acres prati.
* AGRISA. [Csecitas. DIEF.]
T ACRISIA. Vide Acroisia.
1
:;::
ACRISIMUS. Vide Acrozimus.
AGRITUDO, Aigresse, amertume, in
Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684.
Aigroier vero, pro inflammare, acuere,
in Poem. Alex. Ms. part. 1 :
Et la paour du perdre les semont et Aigroie,
De leur vies deffendre nul d'eulz ne s'afebloie.
Vide Acrumen.
ACRIVIOSE, Accurate, ex Graec. axpc-
6w?. Isidorus Pacensis Episcopus in
Chronico, sera 788: Quos quatuor (annos)
si secundum quosdam Historiographos
AGR
demere volueris, qui Acriviose expleto 56.
Octaviani regnot annos seculi 5210 suppu-
tando af/irmant, etc.
1 ACRIZIMUS. Vide Acrozimus.
'' ACROAMA, Festiva et ludicra narra-
tio. Eginhard. in vita Caroli M. art. 24:
Inter ccenandum aut aliquod Acroama,
aut lectorem audiebat. Vide Acroamata.
1 ACROAMATA, Auditio lyrarum vel
tibiarum. Gloss. Isid. a Graeco axpooc^a,
Quodauditur. Id autem etiam de mimis
et histrionibus interdum intelligitur, ut
apud Athen. lib. 4. 12 : Ta II I-raXta?
axpoaaaTa.
* ACROCERON, RAMEN, RAUNIA.
[Montis cacumen. DIEF.]
1 ACROCHARE. Unco apprehendere,
inuncare Gall. Accrocher, a Gallico
Croc, uncus. Litterae de Vidimus Ludo-
vici Regis ann. 1236. ex Archivis Parthe-
nonis Montis-Martyrum Paris. : Dicti
vero homines sui de Maisnilio in dicto
nemore nostro de Roberto habent mortuum
ramum ad Acrochandum cum crocheto
per mortuum nemus.
* ACROCHEDINA, Ligatura articulo-
rum, internodia, sic. DIEF.]
1 ACROCHERIA, Ligatura articulorum.
Papias.
j|c ACROCOLUM. [Gallis gelatine, Galan-
tine. DIEF.]
* ACRODULA. [Vide ACREDULA.
DIEF.]
ACROISIA, Vita et Miracula S. Gilbert!
de Sempringham torn. 2. Monastic!
Angl. pag. 694: Inter medipshastes, qui ei
insidias tetenderant, quasi Acroisia per-
cussos, ad instar Elizei transierunt.
Legendum aorasia ex Graec. aopacta cssci-
tas. [Balbus in Catholic, ait: Aorasia
debet did. Quidam tamen dicunt Aorisia,
quidam aurisia, etc.] Ita perperam scrip-
turn [in Epist. 29. Petri Blesensis : Duo
disdpuli euntes in Emmaus, Acrisia su-
blata, in fractione panis dominum cogno-
verunt. Sic et] in Histor. Scholast. Petri
Comestoris cap. 52 : Acrisia quam latine
Avidentiatn dicere possumus. Perperam
scriptum audentiam. [Sunt tamen qui
Acnsiam a vocexpisn; eta prj^rat.factam
putent, ita ut sit judicium erroneum, in-
quit Macer in Hierolexico. Martinius.]
1. ACROMA, Caput, summitas, TO axpov.
Uffingus Mpnachus in Carmine de S.
Ludgero Episc. Mimigardensi :
Nunc quoque signorura juvat efficientia, quorum
Pondere Gorgonei terebravit Acromala monslri.
% 2. ACROMA [Scenicorum carmina,
lirarum auditio. DIEF.]
ACROMIA, ION, YUM. [Humerus.
"I
« ACROMATUS, Dedolatus, Gloss. Cod.
reg. 4778 etGloss. Jaeckii. Vide Acrotomus.
* ACROMON, EN, ENTUM [Radix fre-
tida ; genus herbae quod hominem fetere
facit ut cepe, allium, sic. DIEF.]
1 ACROMPHALUM, Umbilici medium.
V. Obligia.
1 ACROPHAGIA. Vide ^Ecrophagise.
t ACROSTICHIA, Initia versuum. In
Constitut. Apostol: Alias quidem Psal-
mos David canat, populus vero initia
versuum quss dicuntur Acrostichia succi-
nai.Est Axpoo-Ti/t? prima littera, syllaba,
aut verbum versuum. Hofman. in
Acrostochia.
** ACROSTICHIS. Cangius in Gloss, ad
Script, mediae Graec. : AKPOSTIXIS,
quid sit in libris Ecclesiasticis Graeco-
rum, nos plene docet Leo Allatius in
Diatriba de Georgiis pag. 118 : Canones,
inquit, in Odas dividuntur, Odss in Tro-
paria, ex quibus componuntur. Singulas
namque Troparia continent aut plura aut
 ACR
pauciora, cum eorum numerus determi-
natus non sit. Troparia quandoque libera
aut vaga relinquuntur, quandoque primis
litteris, quasi annulis in verbis veluti
Catenula inseruntur, quam Acrostichida
auctores vacant. Non omnibus tamen ilia
colligandi ratio servatur. Quidam Alpha-
beti ordinem servant, ita ut primum
canonis troparium ab A incipiat et in Q
desinat. Alii in Acrostichide ©soiroxia
(troparia sunt Odarum postrema in
honorem Virginis concinnata) inclu-
dunt; alii extra earn suo modo agi ferri-
que sinunt. Acrostichidum exempla idem
profert Allatius pag. 337. 338. etc.
ACROSTICUM. Vide Crustica.
* ACROTARI. [Vulgo creneler. DIEF.]
* AGROTERIA. [Vulgo creneaux DIEF.]
«* 1. ACROTILIA, Articuli in Gloss.
Cod. Reg. 4778. et apud Jaeckium.
*2. ACROTILIA. [Vide acrocfteria.DiEF.]
^ ACROTOMUS. Papias MS. Bituric.
Ecclesiae: Acrotomus, lapis dedolatus.
Vox plane Graeca de qua Laur. in
Amalth.: Acrotomusfcujus summas partes
sectss sunt.
* AGROUPI, vox yulgaris heraldicse
artis, quaede animaliin clunesresidente
usurpatur ; unde monetse cuidam Flan-
dricae nomen inditum. Lit. remiss, ann.
1398. in Reg. 153. Chartoph. reg. ch.483:
Le suppliant bailla audit Alixandre... la
somme de xxxvj. solz d'Acroupis, monnoie
de Flandres, pour douze deniers la piece.
Aliae ann. 1402. ex Reg. 157. ch. 133 : Ilz
allouerent les xl. pieces d'icelle monnoye
pour un petit Acroupi.
* Acroupie vero, Corporis incuryatio,
actio qua quis in terram procidens
alium veneratur. Mirac. MSS. B. M. V.
lib. 1:
S'uns dolans fait une Acroupie
Et un enclin devant s'ymage.
Hunc Acroupir et Racroupir pro Depri-
mere, in Lit. remiss, ann. 1390. ex Reg.
140. ch. 65: Quel ribaudaille sont ceux la,
qui nous veullent Acroupir ? Aliae ann.
1409. in Reg. 163. ch. 435: Icellui Wille-
met se vantoit en disant qu'il avoit Ra-
croupiz Jehan le Maire ou fait tenir tout
quay.
1 ACROZIMUS, Panis leviter fermenta-
tus, quasi Acrnazimus, Isid. Gloss, et
Origin, lib. 20. cap. 2. In Gloss. MS.
Bituric.: Acrizimus panis leviter fermen-
tatus. quasi Agroazimus, Agro pro Aero.
Ita et in Amalth. Onomast. Vincentius
Metulinus in notis ad Graecismum: Acri:
sitnus panis sine fermento, videlicet foca-
da. Est autem focacia subcinericius
panis. Vide Focacia.
1 1. ACRUM pro Acra. Tabular. S. Flo-
nentii 1050: Ego Starchrius do S. Flo-
rentio et S.Rrictio dePragniaco octoAcra
de mea terra in pago qui dicitur Cogleis.
Item Ibid.: Ego Corbinus do S. Florentio
et S. Brictio de Pragniaco unum Acrum
de mea terra circumcinctum de fossato,
vocaturque ipsa taliter circumcincta Mes.
] 2. ACRUM, pro Acre, acerbum, Gall.
Aigre. Vita S. Wilibaldi Episcopi torn. 2.
Julii pag. 506. A : Et ibi morabantur
unam noctem inter duos fontes; et pas-
tores dabant nobis Acrum lac bibere.
ACRUMEN, Acredo, acrimonia. Gloss.
Lat. Graec. Acremonia, 5pt[ji£a. Acrum,
8pt[i.u, Seivov. Ubi legendum forte acru-
mina. Constantinus Africanus lib. de
Victus ratione : Nullum Acrumen detur,
antequam febris absolvatur. Academicis
Cruscanis Agrume est nomen genericum
omnium plerum acrium. Matthseus Syl-
vaticus in Pandect.: Acrumina, Gr.
acuta, ut cepe, alex, et similia. Dantes in
ACT ACT
Parad. cant. 17. v. 117: A molte fia savor 2. pag. 411: Et propterea supplicant vobis,
di forte Agrume. Ita Egrunnus, seu quatenus praedictum totum arbitrium
Aigrun, usurparunt nostri. Compotus per vos et etiam per Lucanum consilium
Praepositurae Parisiensis ann. 1333 : De cassetis:... et postea pro Lucano comuni
Prsepositura Montislerici, de hallagio,... determinare velitis et Actare, ut per con-
de trubla, de pondere, et cosluma bestia- silium de viginti extitit judicatum.
rum,... de Egruno,... de arrivagio,... de ACTARII, Diversis actibus occupati. Pa
trubla, etde Costuma culcitrarurn.'Reges- pias. Joan, de Janua habet Actuarii.
tum Peagiorum Parisiens.: Tuit oil qui ACTARIUS, pro Actuarius, Commenta-
sont regratiers a Paris, et marchandent riensis. Vetus Inscriptio ACTARIUS LEG.
d'Aigrun, doivent 4. den. etc. Infra est VII. Vide Baron, ad 27. Martii [Diploma
titulus du tonlieu et du hallage d'aux, Philippi IV. apud D. de Lauriere torn. 1.
d'oingnons, et de semence de toute ma- Ordinat. Regum Franc, pag. 393 : Con-
tier e d'Aigrun mil Aigrun sans teste cedimusutNotariifActarii, substituti, etc.
ne doit riens de tonlieu nul semence Idem occurrit fol. 35. Codicis MS. Con-
des autres Aigruns ne doivent rien de suetud. Tholos. in Bibliotheca D. de
coustume. Alibi: Nul ne peut estre regra- Crozat. Vide Actuarii.]
tiers a Paris, de fruit et d'Aigrun, c'est * ACTE. Glossar. vet. ex Cod. reg.
assavoir de aulx ou ongnons, d'eschallon- 7646: Acte, coacte, compulse. Acti, coacti,
gnes, et de toute maniere de tel Egrun, compulsi.
&tc * ACTEMPTATA, A.GTEMPTATUM, a Gall.
j 1. ACRUS, pro Acra. Charta Willermi Attentat. Aggressio, usurpatio. Charta
Regis Anglise pro Parthenone SS. Trini- Caroli VI. reg. Franc, ann. 1405. in Hist.
tatis Cadom. ann. 1080. e Ghartular. Lugdun. pag. 128. col. 2: Eidemdecanus
ejusd.: In villa...Mentrud...Acros terras... et capitulum ad eamdem nostrum curiam
20. accripennos, etc. plures appellationes, et in diversis causis,
f 2. ACRUS, seu Acer, gen. Acri, pro interjecerant seu emiserant, eumdemque
Aceris, Gall. Erable. Charta Petri Comitis Jossardi super Actemptatas adjornari
Autissiodor. Marchionis Namurc. ann. fecerant, etc. Ibid. col. 1 : Et in casu
1213. in Tabular. Crisenonis : Usuarium Actemptatorum, etc.
suum habent... ad tremulum et ad char- * ACTENUS, pro Hactenus, in Vocabul.
mum et corilum et Acrum et genestam et compend.
ad omne nemus mortuum. * ACTERABULUS [Ut ACERABULUS,
AC SI, formula frequens in subscriptio- Gallis erable. DIEF.]
nibus : v. gr. in Actis Episcopor. Ceno- ACTERGUM. Charta Ludovici Ultra-
man. pag. 204 : Landobertus Ac si pecca- marini Regis Franciae, in Tabular-
tor Episcopus hoc privilegium subscripsi. Cluniac. in Probat. Histor. Vergiacensis
Ita alii Episcopi in ead. Charta, et aliis pag. 42: Sunt autem prsedictst res in
passim. Graeci hodie -r«xa eodem ferme pago Matiscense, in villa quae dicitur Ma-
sensu praeponere soIent.Vid. Gloss, med. terias, et in Actergo, quas dicitur Nerun-
Graecit. in hac voce. Mabillon. de re da, super fluvium Cronna, etc. [* f. Re-
Diplom. pag. 468. tro, Gall. Par derriere, au revers. Vide
*' Ac si, tan quam, quasi, in Glossar. Atergus.]
vet. Cod. reg. 7646. I ACTERMINARE, pro Atterminare,
* ACSILUM [Asylum. DIEF.] Diem solvendae pecunias statuere, Gall.
| ACSIUM, Veru, id est, spitum, Glos-Attermer, Donner terme. Instrumenta
sar. Cambron. Cangius legit Assium ad Probat. Hist. Harcurianae torn. 4. pag.
infra in Spitum. 1231 : De summa 15. millium librarum
1. ACTA, AB ACTIS, Actuarii, exceptores, Turon. ad quam ascendit emenda prsz-
actorum scriptores, in Nov. Justin. 38. dicta, de quibus Rex remisit.... 10000. lib.
AB ACTIS FORI, apud Gruter. 445. 9. Turon. et super residuum 5000. (libra-
10. et in leg. Per hanc. Codic. de Advo- rum) Acterminatum eidem Episcopo, ad
cat. divers, judic. solvendum in tribus festis Nativitatis Do-
AB ACTIS SENATUS, apud Gruter. 389. mini 1327. 1328. 1329.
6. 446. 3. 457. 2. 458. 6. Vide Pancirolum >jc ACTIVA. [Avis quas dicitur videcoq.
-pi-pi ~|
ad Notit. Imperil.
* 2. ACTA, Idem quod supra Achta, de- * ACTICUS. [Avis species, ATTACUS.
|-ci-ni 1
fensa. ager, etc. quae sub banno sunt.
Charta ann. 765. torn. 1. Hist. Lothar. * ACTIDIARI. [Ut ACCIDIARI. DIEF.]
inter Probat. col. 282 : Singuli autem ACTIFICARE. Formula vetus Andega-
mansi binas aucingas habent, molendinum vensis 49: Sic juxta Actificantes saspe
unum cum tribusjurnalibus, Actam unam dictis germanis visum est, ad ipsas per-
solventem denarios decem. sonas decrevisse judicio, etc. Vide Apti-
<* ACTACHIARE, pro Attachiare, Gall. ficare.
Attacher, Clavo figere. Comput. ann. * ACTIGUUS, pro Attiguus, Adjacens,
1482. inter Probat. torn. 4. Hist. Nem. proximus. Vide in hac voce. Charta Ca-
pag. 21. col. 2.: Idem solverunt pro clavis rol. M. ann. 798. apud Ughell. torn. 1.
emptispro Actachiandp dictos penuncellos Ital. sacri col. 50. edit. ann. 1717: Cum...
in prssdictis intorticiis, ij. sol. vj. den. puteis, fontibus, rivis aquss plenis, et pa-
Vide infra Attachare. rietinis, Actiguis. et vineis, etc.
* ACTACUS [Ut ATTACUS, avis spe- ACTILE. Prima Statuta Roberti I. Re-
cies.
5
DIEF.] gis Scotiae cap. 27. quod est de armaturis
-= ACT.ffi, Acta, chartae, instrumenta. pro guerra : Quilibet paratus sit cum
Comput. ann. 1357. ex Tabul. S. Vulfr. Actiliis et harnesiis pr&dictis circa octa-
Abbavil. fol. 11. v°: Gal. eunti apud S. vas Paschss... et quicumque habens 10.
Richarium, pro habendo plures Actas, et libras in bonis, non habuerit omnia ar-
unam litteram facientem mentionem, morum Actilia praedicta, perdat omnia
quod, etc. bona sua. Pro utensilibus militaribus vox
>je ACTAGE, GO. [Avis quae dicitur vi- haec videtur sumi. Galli quaevis instru
decoq. DIEF.] menta Outils vocant.
* ACTARA. [Planta dicta affodillus. » ACTINENTIA, pro Attinentia, con-
DIEF.] sanguinitas, cognatio, affinitas, Gall.
* AGTARE, Sententia lata statuere. Parente. affinite. Statuta synod, eccl.
Instr. an. 1284. apud Lam. in Delic. eru- Castrens. ann. 1358. part. 1. cap. 28. ex
dit. inter not. ad Hodoepor. Charit. part. Cod. reg. 1592. A: Ex sponsalibus autem
 ACT ACT ACT 63
oritur qusedam Actinentia, quse yocatur consecratus ab Ostiensi Episcopo, cum torn. 2. part. 2. col. 450 : In primis de
publiae honestatis justitia ; quse impedit Missas apud S. Petrum diceret, infra Ac- Actionaria Guidonis, Opteramus conduc-
matrimonium contrahendumr et dirimit tionem judiclo Dei percussus est. Auctor tor tulit nobis colonum unum nomine
jam contractum : puta si aliquis contra- Historiae Trevirensis torn. 12. Spicilegii Guinicisum De Actionaria Saraceni,
hat matrimonium cum aliqua de cogna- Acheriani pag. 245 : Jussus est Missam de Gualdo Morano fuimus investiti per
tione illius usque ad quartum gradum, celebrare, et Canonem, qui Secret a vel missum domni Imperatoris et Domni
quam olim habuit in sponsam. Vide Atti- Actio dicitur, sicut cetera, excelsa voce Apostolici, et devestivit nos de ipso casale
nentia 1. decantare, etc. Apud Menardum in librq Guilipertus conductor.
^ ACTINOSUS, Resplendens, radiosus, Sacramentorum ex Codice Remensi ACTIONARICUM, Idem quod Actio, mu-
Gall. Srillant. Hoc sensu ab Ambrosio describitur Benedictio nuptiarum, cujus nus publicum. Synodus Ravennensis
p* in psalm. 41] lib. de interpel. David, initium ita concipitur, Incipit Actio nup- sub Joanne VIII. PP. cap. 15. apud
Ecclesia Actinosa appellatur, id est, fide tialis, et in ipsq contextu occurrunt Hplsten. cujus lemma est Ut nemo pa-
operibusque splendida. Quidam legunt verba, infra Actionem, (ut et in Ritu tritnonia Ecclesise petal : ... Porticum
Actuosa. Rectius Actinosa ab ax-riv, ra- ordinandi Episcopi apud Mabillonium sancti Petri, monetam Romanam, ordina-
dius solis. torn. 2. Analect. pag. 472; in libris Sa- ria et Actionarica publica, ripam, portus
1. ACTIO, Officium, ministerium, mu- cramentorum Ecclesise Rom. lib. 1. cap. et Ostiam.
nus. Gallis Commission. Senator lib. 3. 26. ubi promiscue et infra Actionem, et 1. ACTIONARIUS, Idem qui Actor,
Epist. 25 : Amamus publicis Actionibus infra Canonem scribitur, et in vita Al- agens, vel cui Actio seu provincia aliqua
personas inserere morum probitate cons- drici Episcopi Cenomanensis pag. 150) demandata est. Glossae veteres : Actio-
picuas. Victor. Utic. lib. 2 : Censet primo ubi vir doctus existimat Actionem nup- narii, qui res nostras agunt. Alise : Actio-
tyrannus jussione terribili, ut nemo in tialetn, esse celebritatem nuptiarum, quse narii, Comites, actiones et jura perqui-
ejus palatio mihtaret,nequepublicas age- fit inter Missarum solennia. Sed non rentes. Galli dicimus, Agens, Commissio-
ret Actiones, nisi se se Arianum fecisset. advertit Actionem hoc loco esse Cano- naires, ou Commissaires. Capitulare Si-
Leo PP. Epist. 77 : Ut... Andream ab nem ipsum Missse, quae in hac benedic- cardi Principis Beneventani anni 836 :
Archidiaconi Actione submoveris. Grego- tione peragitur, cum certis aliquot pre- De Actionariis vero ambarum partium ita
rius Turon. lib. 4. Hist. cap. 42 : Pceninus cibus ac orationibus, quae Canoni ipsi stetit, ut illsesi debeant ambulare per ac-
vero hujus municipii Comitatum regebat, interseruntur, quibus exactis percomple- tiones suas, utililates suas peragendo, et
cumque ad renovandam Actionem munera batur Canon plenarius, ut ibi habetur. nullus prsesumat eis injuriam aut Isesio-
Regi per filium transmisit, etc. Fortuna- Canon actionis in lib. 3. Sacram. Rom. nem facere.... Si autem aliquis prsesump-
tus in Vita S. Medardi Episcopi cap. 2 : Eccles. pag. 196. serit Actionem occidere, utilitatem suam
Dicit ad Eleutherium quemdam compa- | AGTIONES, Scenae spectacula, Gall.peragentem, ipsa persona omnibus modis
rem, quod publica in Actione comitivam Spectacles, representations du theatre. tradatur. [** Est cap. 12. Apud Cancian.
adsumeret. Charta Childeberti Reg. Fr. Collectio Concil. Hispan. torn. 4. ann. Leg. Barbar. vol. 1. pag. 268. B ; ubi pro
in Actis Episcop. Cenoman. pag. 222 : 1585. pag. 360 : Decernit hsec Synodus et Actionem legitur Actorem, neque ulla
Ut nullo unquam tempore Actionem Du- mandat, ut in Ecclesiis choreas, salta- variantis lectionis fit mentio.] Vide
catus alter, nisi, ut dictum est, in ipso tiones, Actiones, et profani canlus prohi- Chronicoii Farfense, torn. 3. Hist. Franc,
pago Cenomannico habere debeat. Epis- beantur. pag. 653. 657. 664; Chron. S. Vincentii
tola Gogi 22. ex iis, quae habentur torn. AGTIONES SYNODORUM. Aliud est de Wlturno ibid. pag. 679. 686; Wil.
1. Hist. Franc. : Saluto Flitomerem, qui Synodi sessio, aliud actio, cum in uno Gemetic. lib. 3. cap. 7; Legem Longo-
sub prseterito Sacerdote Actionem Eccle- interdum consessu plures causae vel bard. lib. 1. tit. 9. §28; Gregorium Magn.
siss laudabiliter gubernavit. Actio Comi- actiones explicari soleant. In Synodo lib. 1. Epist. 43. 71. lib. 7. Ind. 2. Epist.
tatus, Patriciatus, Ducatus, apud Mar- Calchedonensi sex primae sessiones sex 103. lib. 9. Epist. 35. lib. 12. Epist. 31.
culfum lib. 1. cap. 8 ; Domesticorum Ac- omnino actiones continent, singulae ACTIONARII PUBLICI apud eundeni
tiones cap. 39; Actiones domorum, in singulas. At Sessio septima tres actio- Gregorium Magn. lib. 10. Epist. 3.
Concilio Carthag. I. cap. 6. Vide prae- nes amplectitur, septimam, octayam et 2. ACTIONARIUS, Efficax. Alexander
terea Senatorem, lib. 6. Epist. 18, 25. lib. nonam. Octava autem unicam actionem, Jatrosophista lib. 1. Passipnum : Est
7. Epist. 14. 22. lib. 8. Epist. 16. 20. 31. nempe decimam. Denique Synodi uni- enim satis Actionarium medicamen, ubi
lib. 9. Epist. 4. et alibi non semel; Gre- versae sessiones, siye, ut Liberatus cap. Glossae MS. Efficax.
gorium M. lib. 8. Epist. 51; Gregor. Tu- 13. vocat, Secretarii, fuere duodecim, ACTIONATOR. Gloss. Anglo-Saxon. .351-
ron. lib. 5. cap. 48; Vitam. S. Bathildis actiones vero sexdecim. Sirmondus ad frici : Actionator, folc-gerefa. i. actio-
num. 6 ; Vitam S. Sergii Mart. num. 1; Facundum Hermian. lib. 5. ex eodem narius, vel populo praefectus, prseposi-
Concil. Vernense ann. 755. cap. 16 ; Co- Liberate, qui id pluribus explicat cap. tus, ex Saxon, f o l c populus, et gerefa,
dicem Carolinum Epistola 54. etc. 13. 14. Conies, Prsefectus, Praepositus. Charta
ACTIONES, Acta, instrumenta actio- j 4. ACTIO PIDEI. Ultimus et solemnis Ludov. II. Imp. apud Puricellum in
num. Actiones fisci concremari jubentur Inquisitionis actus adyersus haereticos Ambrosiana Basilica pag. 224 : Ut nullus
in leg. 3. Cod. Theod. de jure fisci. lib. variis poenis aut suppliciis afficiendos. Dux, Comes, Gastaldio, aut aliquis publi-
10. tit. 1. Ejus pompa et ritus fuse explicantur cus Actionator, etc.
| 2. ACTIO, Idem qui Actionarius infra,apud Hofmannum, ex Philippo a Lim- ^ ACTITARE. [Frequenter agere. DIEP.]
Gall. Agent, Commissaire, Procureur. broch in Historia Inquisitionis lib. 4. 1 ACTITATA, Actiones, seu agendi for-
Capitulare Sicardi Principis Beneven- cap. 41. Actionem hanc dixere primum mulae, tota litis series, Gall. Procedures.
tani ann. 836 : Si autem aliquis prsesum- Sermonem generalem de fide, Hispani Bulla Johannis XXII. PP. ann. 1333. in
pserit Actionem occidere, utilitatem suam vocant Auto de inquisicion [** de fe]. Bullario Fontanellensi fol. 47 : Visis et
peragentem, ipsa persona omnibus modis Lusitani Auto da fe. diligenter inspectis omnibus actis Actita-
Iradatur. ** Vide Actionarius 1. '"--5. ACTIO, Cognitio, observatio in Cod. tis. Attento tenore seu veritate actorum et
3. ACTIO, Canon Missae, sic dictus, reg. 0
4778. et apud Jaeckium. Actitatorum Londonise, apud Rymerum
quia in eo Sacramenta conficiuntur Do- ACTIONABILIS, Efficax. Alex. latro- torn. 8. p. 200. col. 2.
minica, inquit Walafridus Strabo lib. de soph. Ms. lib. 2. Passion, cap. 140 : Hoc T ACTIVITAS, Philosophis Scholasticis
Reb. Eccles. cap. 22. Honorius August, medicamen... est Actionabile, et facile in- vis agendi. Vide Goclenii Lexicon Phi-
lib. 1. cap. 8 : Missa quoddam judicium venitur. Ubi Gloss, i. faciens. Vide Ac- losoph. p. 285.
imitatur; unde et Canon Actio vocatur. tionarius 2. « ACTIUS, Amplius vel verius, in Glos-
Actio autem est causa, quse in publico T ACTIONALIS MALE, Qui inique agit. sar. vet. ex Cod. reg. 7646.
conventu coram Judicibus agitatur. Idem Vita S. Dunstani torn. 4. Maii, pag. 372. =::= ACTIVUM, Factivum, adtonsum, in
cap. 103 : Canon dicitur Regula, quia per C : Clericos etiam Male Actionales de ec- altero Glossar. ex Cod. 7641.
eum regulariter fit Sacramentorum con- clesiis propelleret. >|c ACTIVUS. [Alacer ad agendum.
fectio. Hie etiam Actio dicitur, quia causa ACTIONARE, in jus vocare. Galli etiam- DIEF.]
populi in eo cum Deo agitur. Vide Hugo- num dicunt, Actioner, intenter une ac- * ACTIX. [Gallis sureau. DIEF.]
nem a S. Victore lib. 2. de offic. Eccles. tion. Occurrit apud Will. Thorn, in ACTO, ACTOE, vel ACHTEO, Octo, in
cap. 29; Bernonem Augiensem cap. 1. et Chron. Pacto Legis salicae tit. 80. | 9. Belgis,
Micrologum cap. -12 ; Catalog, summor. 1. ACTIONARIA, Idem quod Actio, mu- acht. [Hinc Actogild, pctuplum in voca-
Pontific. edit, ab Henschenio in Prole- nus publicum, in Diurno Romano cap. bulario Gothico Grotii, apud Murator.
gom. torn. 9. in S. Xisto : Hie constitute, 6. tit. 20. torn. 1. p. 370. [:;:* Acto sive potius
ut infra Actionem Sacerdotis, incipiens po- j 2. ACTIONARIA, Prsedium villicum, Achtd vox est veteris linguae francicae,
pulus Hymnum decantaret, Sanclus, Sanc- seu possessio qusevis quse ad Ecclesiam ut sunt omnia numerorum nomina,
tus, etc. Hugo Flaviniacensis in Chronico aliquam pertinet. Chronicon Farfense, quee titulus ille 80. editionis Herol-
pag. 234. de Victore II. PP. : Hie agitur auctore Gregorio Monacho, apud Murat. dianae continet. De Actogild vero quod
64 ACT ACT ACT
ssepius in legibus regum Longobardo- nobis Actores sanctse Romanes Eccle- infert seu actionem intendit adversus
rum ocurrit et Octuplicem compositio- sise in Sabinis.] Atque ita Actores Eccle- eum, qui sponsores et sponsorum spon-
nem signiflcat vide infra Cangium in sise intelligi debent apud Alexandrum sores habet : ejusmodi quippe actores a
voce Octogild et Grimmii Antiq. jur. I. PP. Epist. 1. 2. 3 ; in Decret. Julii I. Practicis nostris Demandeurs originaires
Germ. nag. 654.] PP. cap. 7 ; in Ep. 1. Stephani II. PP. etiamnum vocantur.]
ACTON, Vide Aketon. [*» hgec qmnia sunt e Pseudo-Isidoro]; ACTOR PATRIMONII REGII, in Lege
1. ACTOR, Defensor, patronus, causi- in Concilio Aurelianensi V. cap. 17 ; Burgund. tit. 50. § 3.
dicus. advocatus, cursor. Papise. Lex Turon. II. cap. 24 ; apud Justinianum AGTORES PROVINCIARTJM, Exactores et
Ripuar. cap. 58. § 20": Servi Ecclesiarum in Nov. 3 ; Gregorium Magn. lib. 1. receptores publici debiti dicuntur in
-non per Actores, sed ipsi pro semetipsis Epist. 9. 53. lib. 2. Ind. 11. Epist. 43 ; Gloss. MSS. ad Codicem Theodos. lib.l.
in judicio respondeant. Fortunatus in Marculfum lib. 2. form. 4 ; Flodoardum in Cod. Reg. sign. 1197. Horum mentio
Vita S. Medardi : Jugum adhuc disci- lib. 2. Hist. Rem. cap. 17. 18 ; in Addit. est in Leg. Wisigoth. lib. 12. tit. 1. § 2.
plines sub tutoribus ferentem et Actoribus. 3. Ludov. Pii cap. 12. etc. Denique in AGTORES VILLARUM, Villici, apud Ju-
[•M Frequens hac significatione vox in Testamento Hildevarae Ravennse con- lium Firmicum lib. 3. Math. cap. 11 ;
Dig. lib. 3. tit. 5. fr. 31. § 6 ; lib. 2. tit. 4. dito ann. Christi 523. quod Bibliotheca in Capit. Caroli M. lib. 4. cap. 41 ; in
fr. 10. | 13. etc., inprimis de syndico Regia asservat, et ut eximium antiqui- Lege Longobard. lib. 1. tit. 25. § 78. etc.
sive procuratore municipum usurpatur, tatis fragmentum hoc loco inserere [«* Constitutio est Ludovici Pii Aquis
lib. 2. tit. 4. fr. 10. | 4 ; lib. 44. tit. 2. opera? pretium duximus, ne posteritati data ann. 817. inter Leges Longob.
fp. 11. 87-] pereat: : : Possessionesque P::: sine vi, ejusdem cap. 35.] Actor domus, apud
2. ACTOR, Villicus, qui res Domini metu, doloque vel::::: et circumventions Sidpn.lib. 5. Epist. 20. qui Agens domus
curat, qui praediorum illius curam agit. studio, sed deliberatione propria et volun- dicitur apud Gregorium Turon. lib. 7.
Gloss. MS. Reg. cod. 1013 : Actor, mili- tate prona scribendam dictavi, quam Actor loci, in Lege Wisig. lib. 6. tit. 1. § 1.
eus, instructor, ortator. Aliud Gloss. : rogatorum a me nobilissimorum testium, Actor possessionis. in lege Burgund. tit.
Villicus, actor, exactor villas pensionis. vel proprise manus msese (sic) subscrip- 50. § 1. Vide Senatorem lib. 4. Epist. 40.
Gloss. Grsec. Lat.rcpaxTY)?et upaxrrip, tione firmavi, quam cum gestis vos Acto- ACTOREA PARS, Actor, actoris pars,
actor, coactor, exactor, qui scilicet pen- resque vestros quibuslibet duxeritis alle- cui opponitur reus in Speculo Saxonico
siones villarum exigit. gandam professionibus ::::: non deerit lib. 3. art. 33. [Ludewig. Reliq. MSS.
* 3. ACTOR, Curator, qui ad opus tuis posterumque (sic) tuorum utilita- torn. 6. pag. 225. ex sententia Sigis-
urget, uti explicat Flettvood. in Sylloge tibus in futurum, de qua re et de mundi III. Regis Polonise de felonia
Antiq. Inscript. part. 2. pag. 439 : quibus omnibus stipulanti tibi d ::: simo CurlandiaB Ducibus objecta : Partis
Eage Actor skcri princeps Leulbrande laboris.
atque Apostulico viro Ecclesise supras- utriusque tarn Actorese, quam citatss alle-
criptse urbis Episcopo s:::: ei et Actori- gationibus, probationibus et exceptatio-
* ACTORES, Doctores, vel ordinatores, bus vestris pariter in prsesentia constitu- nibus accurate perpensis.]
procurators, ab agenda et curando vo- tis. Ego Hildevara quse superius olim * ACTORIA, Ipsa actoris constitutio,
cati. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. jam perfects^ sstatis in verbis solemnibus nominatio. Transact, inter Carolum II.
[** Gloss. Cod. reg. 4778 : Actores, Doc- spopondi. Actum in Classe salida in comit. Provinc. et Capitul. S. Salvator.
tores, vel ordinatores. Auctores, idem Iduum Novembrium Maximo VI. Consule. ann. 1292. ex schedis Pr. de Mazaugues:
et procuratores ab augendo et curando Hildevara huic cessioni adque donationi Et syndici, actores et procuratores dicti
vocati.] a me factse in beatissimo adque Aposto- capituli,. . . ut de eorum syndicatu, pro-
AGTORES DOMINICI, qui res domini lico viro Ecclesio Sacerdote Ravennatis curatione et Actoria conslat per publicum
agunt, et eorum possessionibus ac uti- Ecclesise ad omnia quse superius tenentur instrumentum, etc. Charta ann. 1379.
litatibus invigilant, in leg. 11. Cod. adscripta relegi conse ::: et subcripsi. et inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 36.
Theod. de Jurisdict. leg. 4. de Conlat. testes ut subscriber'ent conrogavi, stipu- col. 2 : Poncius Guiraudelli. .. actor et
fundor ; apud Gregor. Turon. lib. 9. lantique SS. vir Beatissime, et Actoribus actorio nomine... consulum civitatis
cap. 38 ; in Lege Longobard. lib. 2. tuis in praesentia constitutis in verbis Nemausi. prout de hujusmodi Actoria
tit. 52. 117. in cap. Car. M. lib. 4. cap. solemnibus spondi. Ego Johannes vestrse constat instrumento publico. Stat. Pala-
44. qui Actores Domini in iisdem cap. 7. hujus donatiunis cessionisque instrumento vic. lib. 1. cap. 32 : Et de quolibet ins-
Car. M. lib. 7. cap. 60, Actores rerum rogatus ab Hildevara I. fsemina. trumento Actoriee, si confectum fuerit ad
Domini, in Lege Wisigoth. lib. 6. tit. 1. ACTORES FISCI REGII, in Leg. Wisig. banchum, soldos quatuor, et extra ban-
§ 2. appellantur. [** Locus ex Lege Lon- lib. 12. tit. 1. § 2 ; Capit. Caroli M. lib. 4. chum soldos quinque imperiales, etc. Aca-
gob. supra allatus est inter Leg. Lon- cap. 3. [** Capitul. Lud. Pii ad Theo- demicis Cruscanis Attoria est munus
gob. Ludovici Pii cap. 38 : idemque est donis villam habitum ann. 821. cap. 3.] actoris.
qui in Ansegisi libro 4. cap. 44. (apud 1 ACTOR PUBLICUS. Idem ac Actor ACTORNATUS. [Procurator, Syndicus
Pertzium cap. 42) legitur exscriptus ex Regis. In Legib. Luitprandi Regis Lon- communitatis, apud Lobinell. torn. 3.
capitulis missorum anni 817. (al. 819.), gob. [** lib. 6. cap. 6.] apud Murat. Hist. Paris, in Gloss, ad vocem Attorna-
apud Pertzium vol. Legum 1. pag. 216. torn. 1. part. 2. pag. 62. col. 2. E : Si tus : Volumus etiam, quod ipsi procura-
In Theod. Cod. Actores dominici Defen- quis Gastaldius vel Actor publicus curtem torem, osconomum, syndicum seu Actor-
sores rei private principis, sunt Dirkse- regiam habens ad gubernandum. Pro natum sub sigillo suo constituere valeant,
nio. In lege prima tit. 1. lib. 2. insigue Actor publicus. Editio Goldasti habet qui cor am, quibuscumque Judicibus in
turbata lectio. Lege 11 ejusdem tituli Actor Regis. Ibid. pag. 60. in Notis eorum causis admittatur.] Vide Attur-
haec leguntur : Minime provinciss rector [*? ad lib. 5. cap. 13] : Si judex aut Actor natus.
exspectet in reos criminosos Actorem do- publicus in qualicumque civitate aut 1 AGTRIX PARS, qua3 parti ress adver-
minicum, ubi Interpretatio : Si quis in loco, inter homines qui aliquam discor- satur. Rymer. torn. 8. pag. 211 : In rem
domibus dominicis criminosus potuerit diam habent, reugas tulerit. suam propriam in hac parte (ut asserit)
inveniri provincise index prsssentiam non ACTORES REGIS, qui res a Rege sibi constitutum, Partem Actricem ex parte
exspectet actoris, etc.] demandatas agunt, in Lege Longobard. una, et Johannem Shakel armigerum,
ACTORES EGGLESLE, proprie appellati, lib. 1. tit. 9. § 16. tit. 25. § 21. tit. 30. partem ream ex altera.
qui bona, possessiones, et facultates § 10. tit. 34. § 10. lib. 2. tit. 17. 11 ; f 1. ACTUAUS, Re ipsa existens, Gall.
Ecclesiarum administrabant, veluti [« Sunt inter Leg. Rothar. 377. 277. 211. Actuel. Item, ad actum spectans ; unde
earumdem oeconomi, vel villici : seu, 378 ; quibus adde Luitprandi lib. 6. art. Papias MS. Ecclesise Bituric. : Actualia
ut Pithoeus censet in Comitibus Cam- 6. Rothar. 201.] in Gestis Dagoberti cap. nomina ab actu dicta, ut Dux, Rex,
panise, Advocati, et Defensores Ecclesia- 18. apud Hincmar. de Ordine Palatii cursor.
rum. Palladius Episcopus in Epistola cap. 23. etc. | 2. ACTUALIS. Joan, de Janua : Ac-
ad Desiderium Episcopum Cadurcen- f ACTOR CURTIS REGIME, in Legib. tualis est qui facit Acta, Actuarius diver-
sem : Quid frater suus Deotherms Pres- Luitprandi Regis Longob. tit. 39. § 3. sis actibus occupatus.
byter Actorem Ecclesise Santonicss egit ? | ACTOR ORIGINALIS. Forte Notarius. 1 ACTUALIS CONVERSATIO. Vita piis
Gregorius Turon. lib. 7. cap. 22 : Deni- Charta Ludovici Regis Franc, ann. actibus occupata, vita perfecta. S. Isi-
que anno superiore commotum quendam 1484. apud Baluz.tom. 2. Hist. Arvernia? dorus in Additis ad lib. S. Hieronymi
levem e civibus, Ecclesise Actores fecit pag. 233 : Quare petebant et requirebant de Viris illustr. : Edidit etiam unum li-
interpellare. Tune postposita justitia, res dicti adores originales, in quantum brum, de virginibus instituendis, aliosque
quas olim Ecclesia possidebat, sub specie actores erant, dictos contractus vendi- tres de futures vitss contemplatione, vel
emptionis abstraxit, etc. [Chronicon Far- tionis terrarum... rescindi, cassari et de Actuali conversatione. Vide Actuare.
fense apud Murat. torn. 2. part. 2. col. adnullari. * 3. ACTUALIS JUSTITIA, Quse in actu
449 : Incipiunt relationes ex authenticis [° Male de Notario interpretatur, nam est. Exposit. regulse S. Bened. in Bibl.
desumptse de prsejudicio, quod fecerunt de eo intelligi debet, qui primus litem Heilsbr. pag. 64 : Licet de lege ordinata
 ACT ACT ACT 65
meritum quantificatur secundum quanti- pittacio, in quo continebatur quantum trumentum in manus impetrantis tra-
tatem Actualis justifies, etc. [sje Invenitur accepissent, eamque postmodum mili- ditur. Ha3C Mabil. Diplomat, pag. 193.
(DiEF.), superlativus actualissimus.] tibus erogabant, ut colligere est ex B. cujus rei exemplum affert ex Diplo-
* ACTUALIS SCIENTIA dicitur, quss res titulo Codicis Theodos. de Erogatione mate Gabergse Reginse ap. Marlotum
prsepositas operationibus suis explicat / militaris annonse, leg. 11. 13. 16. 24. 28. Metropol. Rem. torn. 1. pag. 607: Actum
cujus partes sunt tres, moralis, dispen- et tit. de Numerariis et Actuariis leg. 3. IV. Idus Februarii an. fncarn. Dom.GQS.
sativa et civilis. Glossar. vet. ex Cod. 5. 10. 14. 15. Erant autem tot Actuarii Datum pridie Idus Februarii manu do-
reg. 7646. Vide Isidor. lib. 2. Orig. quod numeri militares, ut docet lex 16. minas reginss, etc. ubi Actum biduo Da-
cap. 24. de Erogat. milit. ann. [** Just. Cod. tum praecedit.
f ACTUALIS VITA, Eadem notions. lib. 12; ibidem lex 5. et tit. 50. saepius.] * ACTUMARE, pro Autumare. Glossar.
Testamentum S. Rudesindi Episc. ann. Horum meminere Ammianus lib. 20. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Actumare,
978. torn. 3. Collect. Concil. Hispan. cap. 5. et lib. 25. cap. 10 et 15; Eutro- quider vel croistre (croire).
pag. 184. col. 1 : Post per annorum spa- pius, Aurelius Victor, et Trebellius T ACTUPLEX, corrupte in Pithoeanis
tia monastica norma adeptus, et Actua- Pollio in Victorino. Vide Actus. pro artifex, iriquit Graev. ad Gloss. Isid.
lem vitam cum pluribus servorum Christi 6. ACTUARII, iidem qui^lctores.Charta in voce artifex, quae duplicem ac dolo-
pari glutino ascitus, prssvidens dies vitas Ludqvici III. Imp. in Tabulario Vien- sum significat apud Isidorum.
mese quoditie expletse. nensis Ecclesiae fpl. 78 : Innotuerunt j|c ACTUREDA, LA. [Fons mari vicinus.
11. ACTUALITER, Reipsa, nuncipsum. quandam partem villas, quss vocatur For- DIEF.]
Gall. Actuellement. Madox Formulare nis, in Comitatu Viennensi sitam, tem- 1. ACTBS, idem quod Actio, officium,
Anglic, pag. 69 : Visitationem nostrum poribus priscis a Religiosis Christianis ministerium. S. Cyprianus Epist. 55:
ordinariam Actualiter exercentes com- Matris Ecclesiss S. Mauricii Viennensium Cum... singulis Pastoribus portio gregis
perimus, etc. Urbi collatam, non longo tempore prsete- sit adscripta quam regat unusquisque et
*2. ACTUALITER, Per seipsum agendo, rito, inter reliquarum subtractionem re- gubernet, rationem sui Actus Domino
Gall. Par soi-meme. Lit. remiss, ann. rum injuste ob incuriam proprium Prsela- redditurus. In Actu publico constituti,
1413. in Reg. 167. Chartoph. reg. ch. 138: torum ejusdem Ecclesix (et) Actuariorum in Appendice Sermonum de diversis
Ipse reus prsemissa omnia et singula fuisse sublata. S. Augustini, serm. 3. Hincmarus opusc.
fecerat et perpetraverat Actualiter et | ACTUARIUS CAPITULI. Compendiosa29 : Jussistis ut... veniret ad causas ves-
manualiter, seu ea fieri fecerat, procura- Beneficiorum expositio MS. folio 16. tras, id est, ad judicia s&cularia, et suum
verat et mandaverat. vers. : Hanc (resignatlonem) publicare advocatum de suo capite, videlicet de suo
j ACTUARE, Perficere, finire, termi- (debet) in Ecclesia, vel cimeterio, vel in quod ipse egit Actu... donaret. Eadem
nare, exercere se, seu ut aiunt Philo- Capitulo coram Notario Regio, aut Apos- notione usurpant lex 9. | 2. Cod. de
sophi, Ad Actum redigere. Hinc Gocle- tolico, aut Actuario Capiluli, et duobus Bonis proscript.; 1. 1. Cod. Theod. de
nius in Lexico phil. pag. 285: Actuatum, ad minus testibus. Asses. 1. 6. de Honor. 1. 3. de Numerar.
ad perfectionem deductum, quod facul- * ACTUARIUS CAUS^E, Actor, qui cau- etc. Jul. Firmicus lib. 3. cap. 13. et 14;
tatem simul habet et exercet, 6'v T»J Ivep- sam prosequitur. Stat. criminal. Saonae Concilium Carthag. 1. cap. 6 ; Sena-
ia Aristoteli. VitaS. Franciscae torn. 2. cap. 5. pag. 6 : Et si ejus maleficii, cujus tor lib. 6. Epist. 12. lib. 7. Epist. 7. 14.
S a'rtii pag. 130. F : Actuasti te juxta arguitur (reus) corpore plectendus fpret, 24. etc.
posse tuum ad habendam mentem puram. servetur in carcerem; si pecuniaria 2. ACTUS Pagus, Actoris, seu Comitis,
Quam loquendi rationem detorsere ali- mulctandus aliave pazna, nihil ad corpus aut Vicarii districtus, vicaria. Vetus
qui etiam ad aedificia. Fundatio Collegii attingente, caveat idonee apud Actua- Charta apud Perardum in Burgundicis
Tolos. Ord. Cisterc. ann. 1289. apud rium causse de stando juri, etc. pag. 21 : Peciola de terra, quss est sita in
Marten, torn. 1. Anecd. col. 1212 : Eis * ACTUARIUS CURLE, Scriba, Gall. Actu Oscarense, in fine Elariacense. Adde
liceat Ecclesiam et oratorium construere Greffier, in iisdem Statutis cap. 13. pag. Chartam aliam Eremberti pag. 144.
et dsdificare ita tamen quod caput 13 : Si quis maleficii, vel delicti, aut 3. ACTUS. Vox Gromaticorum et Agri-
Ecclesiss prsedictae et oratorii Actuetur criminis accusatus ftierit,... is qui accu- mensorum, Graecis nXeGpov. Glos. MSS.
juxta carreriam. Id est, terminetur juxta savit, . . . satisdet apud Actuarium curies Reg. sign. 1013 : Aclus, agri spatium 120.
viam. magistratus de impensis accusato vel ped. Isidorus lib. 15. cap. 15 : Actus est
* Acabar, eodem sensu, in Stat. bar- delato reficiendis, etc. minimus latitudine pedum 4. longitu-
bit. Tolos. ann. 1457. ex Reg. 187. Char- ACTUARIUS LIMES, apud Agrimensores dine 160.
toph. reg. ch. 49 : Antro que ledit masip dictus ab actus latitudine, qui agrum «> 4. ACTUS, Gloss. Cod. reg. 4778:
ou apprentiz aia be et degudement corn- per jugera discriminabati Nam duo Actu, Testudine, scutis in serie coniunctis.
flit et Acabat son terme. Lit. ann. 1422. actus quadrati jugerum faciebant, cu- ™ 5. ACTUS, Baculus pasloralis, quo
torn. 2. Probat. Hist. Brit. col. 1118 : jus eadem erat latitudo cum unius pecus agi solet. Gloss. Jaeckii.
Consideran que les triuves et sufrence de actus longitudine. Vide Salmasium ad ^ 6. ACTUS. [Via apta curribus et ju-:
guerre de Bretainhe et nostres foren Aca- Solinum pag. 677. 678. [« et Forcellini mentis. DIEF.]
bades a la feste de sent Miqueu, etc. Lex. in voce Actuarius, adj.] AGTUS QUADRATUS undique finitur pe-
Actaber, eadem notione, in Lit. remiss, ACTUARII PALI, Hygino, qui deflge- dibus 120 : hunc Bsetici aripennem dicunt,
ann. 1456. ex Reg. 189. ch. 114: Bailie bantur inter centenos yicinos pedes, sic ab arando scilicet. Isid. Papias : Actus,
moi le poinhal, car je le Actaberai: vou- dicti ab actus longitudine, qui per 120. mensura qu& habet centum viginti pedes
lant dire qu'il le acheveroit de murtrir. pedes porrigebatur. in latitudine. Hssc arpennum dicitur.
* ACTUARIS. [Ut actuarius. DIEF.] « ACTUATIO, Efflcacitas. De Actua- ACTUS DUPLICATUS jugerum facit.
1. ACTUARIUS, in Gloss. Lat. MS. est tione medicinar. Gentil. Fulginus in Isid.
Acta qui facit. Papias: Scriptor publicus, Exposition, cum textu Ayicen. Actuaute, ACTUM iNTERViciNALE, quatuor pedes
qui facit acta. Joan, de Janua : Actualis actio, propositi executio, in Consil. latum, qua jumenta agi possunt. Papias
est, qui acta facit; Actuarius, diversis Petri de Font. cap. 15. art. 57: II ne con- ex Festo. Jurisconsultis Actus, est jus
actibus occupatus. vient pas ke peur soit prouvee tant seu- agendi vel jumentum, vel vehiculum.
1 2. ACTUARIUS, Agilis, velox. Item lement par vantances, ne par manaches, Ebrardus Bethuniensis :
Notarius acta cito scribens,in Amalthaea. mais par I'Actuaute du fait. Est actus via quae currus jumentaquc ducit
In Glossis Lat. Graec.: Actuarius effi- * ACTUATIVUS GIBUS. [J. corpus Sed per iter sine jumentis et curribus ibis.
cax, agilis, rcpaxTcxo;. Christi. DIEF.]
-T 3. ACTUARII, Abbreviatores, majoris 1 ACTUATUM. Vide in Actuare. Vide Rigaltium ad Gromaticos.
et minoris Parci, quorum primi diplo- ACTUBERNALIS, Vicinus proximus. Pa- «Legis Burgund. Additam. 1. [**tit. 1.
mata signant, alii pecuniam pro signan- pias. Sed legendum Adtubernalis, ut c. 4.] torn. 4. Collect. Histor. Franc,
dis accipiunt. Scriban. Amalth. Vide apud Festum. [%. Socius in taberna, pag. 278: Viam in Actum, hoc est, ubi car-
Abbreviator. caupo. DIEF.] penta vel carra ducuntur, similiter biennio
| 4. ACTUARIUS, Qui balneare exigit. ACTULA, littus, ora, Gloss. Graec. Lat. amitti et adquiri posse.
Gloss. Isid. in voce Captura. i. e. ut axT/i, •/) T?I? OaXaadY)?, Actula, ora. [% Herba ACTUS APOSTOLORUM, Liber Eccle-
videtur Graevio, qui mercedem a lavan- ut aecedula. DIEF.] siasticus, qui vulgq Acta Apostolorum,
tibus exigit. Cangius noster in voce } ACTUM quod in fine diplomatum apud Anastasium in sancto Silvestro
Captura legit cum MS. Reg. Captua- aliarumve Chartarum similium ssepis- PP. et. in Chron. Besuensi pag. 514. etc.
rius, Qui balneaticum exigit. Graevius sime legitur, non semper idem est ac Ita apud Thuribium Astoricensem Epis-
antiquam lectionem censet retinendam. Datum. Datum tempus confecti diplo- copum in libris apocryphis recensentur:
Hunc consule loco citato. m&t\s, Actum rem transactam significat; Actus S. Thomas, Actus S. Andress, Actus
5. ACTUARII proprie dicti, qui anno- vel Actum tempus confecti instrument! S. Joannis, quos sacrilego ore Leucius
nam a susceptoribus accipiebant, dato denotat. Datum concessi, cum scil. ins- conscripsit.
I
66 ACU AGU AGU
* ACTUTUM. [Rapide. DIEF.] anonymi ann. 1237. torn. 2. Concil.Angl. sine tropo usus est Lactantius Opiflc-
* ACTUUM. Ordinar. antiquum eccl. de Monialib.: Nee in velo Acus argenteas cap. 7 : Acuminavit in caudam.
Bisunt. inter Probat. Hist. Sequan. audeant deportare. Hieronymus in cap. TAquMiNATi CALGEI. Vide Rostra et
torn. 1. pag. 31. ubi de feria V. maj. 3. Esaise : Habent Acus mulieres, quibus Poulainia.
hebd. : Sedente Pontifice, sint preesentes ornatorum crinium compago retinetur, ne ® ACUNEI, Viclimss. Glossar. vet. ex
in Actuo ecclesiss, qui reconciliandi sunt laxius fluant, et in sparsos dissipentur Cod. reg. 7641.
pcenitentes. Ubi legendum videtur Atrio. capillos. [Agnellus lib. pontif. apud T ACUNYDAMENTUM. Vide in Acuny-
* AGUA, f. Angulus, Gall. Encognure, Murat. torn. 2. pag. 108. col. 1. C: Jussit dare.
vel Arcus, Arcade. Charta Bern. Atonis ipse endothim byssinam pretiosissimam, ACUNYDARE, AGUNDARE, AQUINDARE.
vicecom. Nemaus.ann. 1177. inter Instr. cut similem nunquam videre potuimus, Vox Catalonica. Diffldare. [Gall. Defter,
torn. 3. Hist. Occit. col. 141 : Tradp tibi Aculis (alias Acucullis) factam, omnem Hostem se declarare, Ad bellum provo-
B, prssposito Nemausensis ecclesiee et Salvatoris:f
noslri historiam continentem.] care. Oriri videtur ex Abcognitare, quod
cseteris canonicis 11. solidos censuales, " Ita et nostratibus Aiguillon, dimin. interpreter Meconnaitre; at Leonardo
quos dabatis mi hi pro tabula (sic) quse ab Aiguille, eadem notione. Lit. remiss, Frischio est symbolo se distinguere, cui
sunt vel fieri possunt ex utraque parte ann. 1449. in Reg. 176. Chartoph. reg. ch. contrarium est Adcognitare, alicui sese
vise, ab Acua qua (sic) est super cloqua- 741: Ung hargan, qui vault un denier et adjungere, Gall. vet. s'Accointer de quel-
rium S. Eulaliss, usque ad viam qua maille, deux petits Aiguillons d'argent. qu'un. Quid si Acunydare, vox esset
discurrit ad pratum. Quse sic leguntur | 2. ACUCULA, ACUCULIA, Acutus, hibrida ex vocibus ad xiiva dare, Canera
in Charta ann. 1197. ibid. col. 183: Ab solers. Vide Agagula. vocare, Gall. Appeler chien: quod cons-
acu, quse. est super clocharium S. Eula- ACUDA [Rota hauritoria]. Vide in Acu- tat ab eo qui alterum ad certamen pro-
liss, etc. tum. vocabat olim factum fuisse.] Usatici
* AGUALE. V. aciarium. DIEF.] 1 ACUITAS, Acumen, ut styli, ingenii, Barcinocenses MSS. cap. 81 : Si quis
| ACUANIT.ffi, Hseretici, quorum pri-etc. Gocl. Lex. Phil. 285. aliquid eis nocuerit, vel aliquod damnum,
mus Acuas quidam Manetis discipulus. <* Gloss. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : vel forisfactum eis fecerit, ipsa teneat die
De his Baronius ad ann. 277. num. 42. Aguete. Acuitas. per Acunydatum a Potestate. Cap. 110 :
ACUARII, Anastasio Bibl. in versione 1 ACUIDAMENTUM,) Vidp Arun,,dare Si quis aixerit seniorem suum habere
Synodi VIII. act. 9: ofov (kXovaSec, oravXv- lACUIDARE, \ ViaeAcunj/oare. diffidatum, vel Acunydatum, si hoc pro-
crsavoc lum'aTpoi, etc. Acuarii, stabularii, w ACULA, Exilium. Gloss. Cod. reg. bare nequiverit, emendet omnia mala
veterinarii, seu medici equarii. 4778. facta, quse propter hoc hac occasione fece-
T ACUARIUM, Theca acuum, in Ono- * ACULA. [Ut ACUCIA. DIEF.] rit, etc. Cap. seq. : Omnes homines post-
mastico ad calcem Actorum SS. Junii | ACULEA, Cuspis campanaria^ pyra- quam Aquindaverint Potestates, teneant
torn. 2. mis, obeliscus, Gall. Aiguille, Fleche. eis pacem et treugam 30. diebus, et Potes-
'-'ACUARIUSjUt-Acuammi.theca acuum. Vita B. Columbse Reatinaa torn. 5. Mail, tates ad Vicecom. vel ComitoreslS. diebus,
Reg. visitat. Odonis archiep. Rotomag. pag. 392. * E: Fueramus igitur erecturi in et ad Valvasores et ad alios Milites 10.
ab. ann. 1248. ad ann. 1269. ex Cod. reg. surnmo illius (turris campanariaB^ Acu- diebus. Cap. 115: Item statuerunt... quod
1245. fol. 431: Injunximus (monialibus leam quadratam, cacuminis de quinqua- si aliquis per semetipsum vel per suum
S. Amandi) ne elemosinarias, Acuarios, ginta cubitis, in gloriam et titulum sanctae nuntium volueritAquindare,vel diffidare
fresellos et consimilia operarentur seu crucis. suum seniorem, semel possit facere, etc.
facerent. Eadem occurrunt fol. 494. * 1. ACULEUS, Genus tormenti ad mo- Constitution^ Catalaniae MSS. cap. 1:
y£ ACUBA. [Saccus. DIEF. ; cf. acubi- dum acus acuti. Glossar. vetus ex Cod. Quod si quis infregent, non habebit meum
cula.] reg.
!
521. Vide Equuleus. amorem, sed sub Aquindamento erit meo.
ACUBICULA. Extat hocce vocabulum » 2. ACULEUS, Peccatum, vulnus, acu- Alio loco: Cum exierit a Curia Regis,
in Legibus Francor. Basilese editis lib. men, tsedium. Gloss. Jaeckii et Cod. reg. teneat se pro suo Acunydato. Infra : Et
1. cap. 75 : Fceminse [in die DominicoJ 4778. nullus Baronum terras recipiat in honore
opera textilia non faciant, nee capulent | ACULERIUM, Acuum theca, Gal.suo, nee det ei consiliumf vel juvamen,
vestitus, nee consuant,velAcubicula fiant. Aiguiller. Statuta Ord. Grandimont. imo Aquindent eum statim et faciant ei
Sed ibi mendum subesse advertit Spel- apud Marten, torn. 4. Anecdotorum col. guerram. Charta Ildefpnsi Regis Ara-
mannus ex Capitulis Caroli M. lib. 1. 1234. C : Pecteharium etiam et Aculerium gon. ann. 1187. pro libertatibus villse
cap. 81. ubi eadem yerba leguntur : ibi et cultellus, etc. omni careant ornatu. Amiliani (MilhauJ in Occitania, in Reg.
enim editur Acupictile. Unde frustra * ACULIUM, Pertica ferro prseacuto mu- Lud. Hutini Reg. Fr. f. 7: Vel non fuerit
Meursius emendationem tentavit. nita, unde nomen Tractat. Ms. de re Aquindalus vel diffidatus, etc. Tom. 8.
^ AGUBITUS. [Locus ubi cibos ad su- milit. et mach. bellicis cap. iij : Beccus- Spicil. Acheriani pag. 386 : [Nullus
mendum accubamus. DIEF.] fredus, alias Aculium, marinus frangens homo capiat per se vel per alium, nee
5 ACUBULA. Vide Acucula. waves. Vide infra Beccusfredus. robet nee robari faciat aliquem homi-
I AGUBUS. Vide Aculus. ACULUS, Ministerialis domus Regies, in nem de genere Laicum vel Clericum, nisi
;fc ACUCIA. [Herbae species, dicta quo- Gl. Isidori. [Excerpta Pithoai: Acubus Acundaverit ipsum ante per quindecim
que scandix. DIEF.] Ministerialis, etc. Cerda in Adversariis dies.]
ACUCLA, Scaplum, xvterptov in Gloss. emendat Acoluthus. Barthius : Aulicus. ° Concil. Terrac. ann. 1282. cap. 4.
Grsec. Lat. pro Acucula. Vide Agagula. Salomonis Constantiensis Glossae : Au- cujus titulus est Contra diffidantes cle-
[Melius xvY)aTrv)ptov, Cultellus, Gall. Canif, licus, Minister regalis, ab aula. Sed optime ricos, apud Marten, torn. 7. Ampl. Col-
vel etiam pro Radula, Gall. Gratoir, J. F. Gronovius: a caliculis, quod probat lect, col. 279: Quod si aliquis temeritate
Racloir; at longe aliena vox ab Agagula.} exPapia. Est autem a caliculis, pincerna, propria difftdaverit seu Acunydari fecerit
* AGUCLUS. [Aculeus. DIEF.] qui Suetonio dicitur ad cyathum stare. aliquas personas religiosas, etc. Aliud
1. ACUCULA, [AcucuLLA et AGULA] Haec ex Georgii Grsevii notis ad Glossas ann. 1291. ibid. cpl. 291 : Statuimus ut
diminut. ab Acus, quasi minor acus; sic Isidori. Vide Agagula.] clericus aut religiosus. . . . difftdaverit,
autem Discerniculum dicitur. Acum Mar- | ACUMBA, Accubitum. ACUMBISMA,Acunydaverit, seu Acunydari fecerit vel
tialis, Acum crinalem Apuleius lib. 8. Fulcrum. Lexic. G. B. in Amalthea. procuraverit prselatum,
s ;s
clericum, etc. Vide
Acumcrinibus distinguendis Tertullianus ^ ACUMENTATOR. [Vide ACOMEN- mox Acunydare [ - et Acuydare.]
lib. de Poenitentia, Acum discriminalem TATOR. DIEF.] 1 ACUDAMENTUM , Belli declaratio ;
S. Hieronym. Apol. ad Rufln., Acum » ACUMENTUM, Quod pro acuendo diffidatio, Gall. Deffy. Acuidare eadem
comatoriam Petronius vocant; ubi Wq- instrumento ferreo solvitur. Inquisit. notione. Concilium Tarracon. ann. 1591.
weren. et Erhard. consulendi, et alii ann. 1284 : Solvuntur pnmo expenses torn. 4. Collect. Concil. Hisp. p. 591.
Criticorum filii. Gallis Aiguille de teste. totius fovess, videlicet mercedes operario- col. 2 : Si post monitionem factam perso-
Excerpta ex veteri Lexico de eereis : rum, candelse ad illuminandum, Acu- naliter vel publice in Ecclesia, ubi domi-
Acucula, peXovv), ex quibus emendandse menta picorum, sacci ad extrahendum. cilium habuerint diffidantes seu Acui-
Glossse Gr. Lat. [kXovr], Acusa, Acus seu dantes prsefati.... infra decem dierum
ut habet Cod. MS. Acubula, acus ; scri- Vide infra Acutio et Agusare. spatium prxfata Acuidamenta seu difft-
bendum enim Acucula, quomodo habet ACUMI. Fragmentum Petronii: Abacia damenta non revocaverint cum effectu;
Onomast. vetus. Lex 1. Cod. Theod. de et Acumi omnia exposcit, intestina mea ex tune in Ecclesiis civitatum, villarum,
Repud. : Si prseter hsec tria crimina noverat, etc. [Explicatur et emendatur vel locorum, quamdiu prsefati diffidantes
repudium marito mlserit, oportet earn in voce Abacium.] seu Acuidantesprsssentes fuerint, cessetur
usque ad Acuculam capitis indomomariti 1 ACUMINARE, Acuere, metaph. Exco- penitus a divinis. Ibidem pag. 583 : Si
deponere. Acum vero inter ornamenta lere, perpolire. Guibertus lib. 2. deVita quis deinceps... diffidaverit seu Acuida-
muliebria recenset lex 27. | 2. D.suade cap. 5: Adeo namque solers ejus verit, Archiepiscopum, vel Episcopum
auro et arg. Constit. synodales Episcopi quotidieAcuminatur ingenium. Hac voce vel alium in sacris ordinibus constitu-
 AGU AQU 67
turn.... ipso facto sententiam excommuni- Ripss fluminum et Acursus, communes 1. ACUTA, Febris violentior, [Fievre
cationis incur rat. sunt. aigue.] Vita S. Margaretae Hungaricae
T AGUNYDAMENTUM, in Usaticis Bar- * Acourse nostris olim dicebatur mer- num. 53: Rex Ladislaus cum pluribus
cinon. MSS. cap. 64: Omnes homines cator, apud quern accursus seu frequen- diebus Acutam continue passus fuisset,
habentes seniores, nullo ingenio vel ra- tia ementium erat, vulgo Marchand etc. Acuta Febris, in Vita Lietberti Episc.
tione, neque per difidamentum neque per achalande. Lit. remiss, ann. 1383. in Camerac. cap. 9. Acutss passiones apud
A cbtnydamentum, neque per illorum fevum Beg. 124. Chartoph. reg. ch. 104 : Ledit Caelium Aurelian. lib. 3. Tardarum pas-
illis relictum guaytent personas.... nee eocposant estoit mieulx Acoursez, c'est sionum cap. 5. et apud Ordericum Vital,
vulnerent, nee capiant. assavoir mieulx achalandez. .. . Les gens pag. 873. Acuti morbi, apud Constanti-
ACUPEDIUM. Gl. Grsec. Lat. OluiwSia, plus volontiers aloient acheter ses potz, num Afric. lib. 19. Pantechn. cap. 5.
Acupedium, adensatio. O?u7toSu>, adenso, pour ce que icellui exposant en faisoit Celsus lib. 3. cap. 1. ait Graecos divisisse
denso. Acupedius, vel secundum aliquos meilleur marchie.Accoursier, Accourserie, morbos omnes in duas species : Alias
Acupedinus, i. Cursor, quasi acutis pedi- pro Chaland, chalandise, pratiques, apud namque ex his Acutos, alias longos esse
bus currens. Acupedineus, velox, vel ad Rabelais, torn. 2. pag. 112. Vide Diction, dixerunt. Vide Mich. Scotum Mensae
Acupediumpertinens. Acupedilius, velox. etymol. Menag. etc. Philosoph. cap. 8.
Ugutio.Breyiloq. Jo. de Janua, exFesto. t ACURTARE, Breviare, contrahere, IN AGUTIS LABORARE. Csesarius lib.
[Item JEquipedius, Acripedius, Agipe- Gall. Acourcir, Abreger. Prologus par- 10. cap. 44 : Cum tempore quodam Labo-
dius, Accipedarius, Accipes, Agipes, eadem tis 2. Hist. Translationis B. Edmundi rarem in Acutis, ac semel et secundo post
notione in Amalthea Onpmast. Acupes, apud Marten, torn. 3. Anecdot. col. 1859 : crisim recidivassem. Lib. 11. cap. 36 :
quasi Ocypes a Graeco o>xu?, Celer dictus Cujus narrationis seriem ita Acurtare Monachus quidam bonss vitss laborabat in
est, Acripedius ab axpo?, Extremus. Vox decrevimus, ut nihil de veritate historic Acutis. Lib. 12. cap. 36: Idem Steppo
Graeco-Latina.quaehominem tanta velo- translationis ipsius inveniatur omissum. cum in Acutis laboret. Ita lib. 1. cap. 25.
citate currentem sonat, ut vix tangat * Acourter,abbreviare,m Glossar. Gall. et alibi non semel. Nqti sunt Aretaei et
summis pedibus.J Lat. ex Cod. reg. 7684. Acourchier, eadem aliorum Medicorum libri itep\ o|swv ica-
1ACUPICTILE. Vide Acubicula, et in p. 162. r°.apud
notione, Bellomaner. Ms. cap. 65. 6wv, et Caelii Aureliani de Acutis. Vide
voce Acupictus. col. 1: Ne leur puet le conte Humelbergium ad Sereni Sammonici
Acourchier (les respis), mes alongier leur caput 2.
ACUPICTUS, Isidorus lib. 19. Orig. cap. puet il, se il veut. Hue fortassis spectat 2. ACUTA, in Musica. Vide Super-
22 : Acupicta vestis, acu textilis, aut acu vox Gallica s'Acturer, Contrahere se acuta.
ornata. Eadem et Phrygia. Hujus enim occultationis causa. Lit. remiss, ann. *. 3. ACUTA. [Ut acuba. DIEF.]
artis periti Phrygii omnes dicuntur. Vir- 1468. in Reg. 197. Chartoph. reg. ch. 59 : ACUTARE, Acuere. [Grail. Aiguiser.]
gil, lib. 11. ^Eneid. : Pictas acu tunicas. Guillaume Bouyer, qui se tenoit musse, Passro sancti Bpnifacii Mart. num. 8:
Ubi Servius : Nomine artis qualis esset ou Acture, ou appuye en aguet contre le Et cum iratus fuissat judex,jussitut cala-
tunica demonstravit, nam hujusmodi ves- torchis ou apparoy de son hostel, etc. mi Acutarentur, et eos affigi sub ungulis
tes Acupictae dicuntur. Testamentum 1. ACUS, Acicula, spinula ; nostris, manuum ejus.
Leodeboli Abb. apud Helgaudum : Ora- Espingle, qua Pallium Archiepiscopale 1 ACUTARII CANES, in Lege Salica,
lia ad mensam una cum cappis, et vela 2. •constringitur, seu configitur. Ordo Ro- iidem qui Argutarii.
Acupicta. [** Recentiores separant Acu man. : Pallia superinduitur, et configitur ACUTELA, Acumen, Joanni de Janua.
picta vestis.'] per Acus in planeta retro el ante. Occur- * ACUTELLA. [Felium herba. DIEF.]
AGUPICTILIS , Anastasius Bibl. in nt ibi non semel, ubi de Pallio Pontifi- ACUTIA, Versutia: Acutus, Versutus,
Leone IV. pag. 177 : Velum Acupictile cis agit Bruno Signiensis de Vestimen- Papiae. Ekkehardus Junior de Casib. S.
habens hominis effigiem sedentis super tis Episcopalibus : Acus autem non ad Galli. cap. 10: Quss Acutia sua versipelli
pavonem unum. Ibidem pag. 187: Fecit pungendum, id est, non propter hujus resumpserat. Cap. 11 : Miror te nunquam
vestes de fundato tres habentes unam vitas compunctionem, ut quidam putant, hominis pigere, qui astu suo semper tuas
tabulam Acupictilem interclusam. Adde sed ad planetam palliumque jungendum exuperavit Acutias. Cap. 16: Valeant odi-
Capitula Caroli M. lib. 1. cap. 81.[«* Vide inventse sunt. Qussdam enim ansulse an- biles illi, qui te Acutiis suis a bono aver-
Gloss, med. Graec. in voce KSVTYJTOV.] tiquitus in planetis positse erantf quibus tere moliuntur. Sotularium Acutia, i. cus-
ACUPICTURA. Regula S. Caesarii ad Acus inserebantur et pallium simul cum pides, Rostra, in Vita Mariae de Maillia-
Monachos cap. 42 : Plumaria et Acupic- planeta firmabantf ne a suo loco pallium co n. 36.
tura, et omne polymitum.... nunquam in moveretur. Charta Joannis Archiep. Ca- 1 ACUTIANGULUS, Angulus acutus.
Monasteriofiant. Acupicturae vero artifex puani ann. 1301. in Sanct. Cap. 263: Prolegom.in Euclydeml.8: Oxygonium
Hesychio dicitur, BsXovomnxto/rr);, 6 TYJ Item tres Acus de argento cum lapidibus vero, id est. Acutiangulum.
poecptSt ucpv] TICKWV xa\ Swypaqpcov. pro palleo. Proprie vero Acus dicitur ACUTIATOR, Qui acuit, samiarius.
* ACUPITA, pro Acupicia, in Glossar. pars fibulae, qua ilia clauditur et astrin- Gall. Aiguiseur. Gloss. Lat. Graec. axovr)-
Cassin. ann. circ. 700: Acupita, vestis gitur. Trebellius Pollio: Fibulam auream TYI?, Samiarius, cociarius, Acutiator. Idem
est acu texilis. Ubi leg. textilis. Vide cum Acu Cypria unam. Fortunatus lib. Acutor dicitur Joanni de Janua.
Acupictus. 8. poemate 4: 1 ACUTIES , Acumen, cuspis , Gall.
1 AGUPODIUM, o|u«68ia, in Glossis Cy- Chrysolitha auratam fibula claudit Acum.
Pointe. Vita sanctae Catharines Senensis
rilli. Vide Acupedium. torn. 3. Aprilis pag. 901. D.: Quod cum
* ACURARIA, Ars acurarii. Vide mox 2. ACUS, Calamistratorium, in Gloss. fecissem manu, protulit clavum unum,
Acurarius. Isid. Vide Acucula. [%: Acus MUSCATA, cujus cuspidem, vel Acutiem in media
» ACURARIUS, Faber ferrarius, Gall. MULCATA, MOSCATA, dicta quoque acus palmss manus mese opposuit, tamque
Forgeron. Inquisit. ann. 1288. inter pastoris, species herbae. DIEF.] fortiter manum clavo strinxit, ut, etc.
Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag. T 1. ACUSTUMARE. Tributum ex cus- ACUTIM, Acute, Joanni de Janua.
388. col. 1 : Acurarii S. Germani debent tuma seu consuetudine exigere, Gall. * ACUTIO , Actio, qua quis aliquid
servire de arte sua monasterio Cassi- Lever la coutume. Hinc nostrum Accou- acuit, vel Subtilitas. Glossar. Gall. Lat.
nensi. ... in faciendis quadrillis,.... et tumer, Assuefacere. Arrestum Parla- ex Cod. reg. 7684 : Aguisement, Acutus,
debent recipere terram et carbones . .. menti sub Philippo Franc. Rege in tus, tui. Acutio, onis, idem, ou Soustivete.
Interrogatus a quo tempore Acurarius Tabulario Compendiensi : Nituntur. . . . Agumentf acute vel subtiliter.
excusat domum suam a prgestatione gal- Acustumare paagium injuste et de novo
Unas, dixit quod ab eo tempore, quo per se mercaturarurn villse Compendiensis, etc. * ACUTULE, dimin. ab Acute. Timoth.
incipit exercere artem Acurariae, et labo- Vide in Consuetudo. Maff. de Magnif. Cosmi Medic, apud
rare ad fortiam seu ad fucinam. * 2. ACUSTUMARE, A tribute, quod Lam. in Delic. erudit. p. 150: Non est
* AGURIM. [Vide ACUTIM. DIBF.] coustuma dicitur, liberare, vel liberum diu passus homo ille me tua opera com-
* ACURIUS. Codex reg. 5600. ann. circ. declarare. Charta ann. 1452. in Reg. 181. mendantem, et de magnificis rebus tuis
800. fol. 101: Calendas Januarias quod Chartoph. reg. ch. 109: Cum a prse.de- magna cum tui laude loquentem. Ceterum
maledictus Janus docuit, hoc custodiunt, cessoribus nostris ducibus Aquitamse con- cum slomacho, et Acutule quidem, ad
vel impurus quod mensus componunt, aut cessum extiterit hospitelario hospitalis multa respondit.
Acurios attendunt, aviculas cantantes, S. Andreas, in civitate nostra Burdega- AQUTUM , ^Edificii species Hispanis,
etc. Ubi legendum videtur Augurios, pro lensi tune existenti et suis successoribus, quae vox qccurrit non semel in Foris
Auguria. quod Acustumare potuissent xl. dolia vini Aragonensibus apud Michaelem del
"ACURSUS, Accretio, accessio, Gall. de suis propriis vineis et redditibus et Molino in Repertorio in hac voce, et in
Accrue. Charta composit. inter eccl. decimis exeuntia, absque alicujus custu- y. Apprehensio, ubi jungitur cum Cequia,
Lugdun. et comit. Forensem ann. 1167. mx ne issac in castro nostro Burdegalensi i. Fossa rivi. Hispanis Acuda, est rota
ex Bibl. reg. Cod. 5190. fol. 13. v°. : solucione. hauritoria. Idem Molinus pag. 265. des-
68 AGZ ADM
cribit Chartam Alphonsi I. Regis Ara- ferreum ad pastinandum aptum. Differt ultra florenos decem auri. Nostris Ade-
gon. serae 1153. quae facta dicitur in ilia latitudine alb quer, a Lat. Adaequare.^'ws^er. Instruct,
Acuda civitatis Csesaraugustss. 1 ACZADA, Hispanis, Acada, Gallis ann. 1382. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, p.
1. ACUTUS, Clavus aut gomphus. Houe, qua? ferreum item est Instrumen- 751. art. 7 : Semble qu'il seroit bon et
Ebrardus in Graecismo cap. 12 : tum, tenue, largum octo vel novem pol- profitable qu'en tous les lieux oil il sera
lices, ac recurvum, quomaxime utuntur
Clava, genus baculi: clavis, sera : clavus, Acutus.
estabh grenier pour le roy, que Von y
vinitores et pastinatores. De hujusmodi envoyast les mesures adjoutees et Ade-
Mamotrectus ad 41. Isaiae: Clavis i. autem ligonibus, non de Capreolis in quees a la mesure de Paris.
Acutis. Acutum cuprinum, dixit Vegetius exemplo supra allato, quod sic resti- 1 AD.SQUARI, .Estimari, diligenter
lib. 3. de Re veterin. cap. 2. Innocentius tuendum existimo, Ferreum Caldara- discuti, inspici. Honorius Imperator in
Agrimensor, Acutum Cyprinum , pro rium, acetrum, tres Aczados, etc. vide lege ann. 413. torn. 5. Cod. Theodos.pag.
clavo aereo, quern Cyprinum Clavum Acada et Acadon in Dictipnario Hispano 134: Loca, quas prsestationem suam im-
vocat Palladius. Pelagius libello 15. n. Gallico Francisci Sobrini. plere non possunt, prsscipimus Adsequari,
48 : Impossible est navim fabricare sine 1 ACZARIUM, Chalybs, Gall. Acier. ut quid praestare possint, mera fide,
Acutis. Bonifacius Episcopus Atinensis Computum anni 1333. torn. 2. Hist. Dal- et integra verilate scribatur. [** Adssquari
in Sermone de SS. Nicandro, Marciano phin. pag. 278 : Item pro arnense uno de in hac lege, Theod. Cod. lib. 13. tit. 11.
et Marco : Clavos acutissimos in vertice malla de Aczario. Gallice diceretur: Pour cap. 12. et in alia Theod. Cod. Lib. 4. tit.
beali cceperunt infigere Marci, idololatrse un harnois dont les mailles sont 19. cap. 1. § 2. Dirksenip est Ad sequita-
impiissimi in vertice ejus Acutos figebant, d'Acier. tem redigere ; sed pripre loco potius
etc. Vita S.Pptiti Mart. n. 20: Et allatum 1 ACZIMA,ACZIMATURA,ACZIMIATURA, significare videtur jEquitatis benignitate
Acutum jussit eum in capite usque deor- Pannorum tonsura. Gall. Tonture de asstimare, nisi legendum Ad&rari.]
sum in eum figi. Occurrit ibi pluries. draps. Computum Joan, de Ponciaco sub AD^EQUATIO, ^Equa bonorum partitio
Vita ejusdera S. ex MS. Neapolitano, Humberto Dalphino ann. 1333. torn. 2. inter haeredes, in Lege Longob. lib. 2.
habet hoc loco, clavum ferreum, clavum Histories Delphinatus, pag. 279: Item tit. 29. § 3. [** Luitpr. 73.] cujusmodi
Acutum. Utuntur praeterea Macrobius et pro Aczima ipsius robse... sol. iij. Et pag. adaequationis. s. ex&quationis bonorum
Isidprus lib. 19. cap. 33. Auctor versionis 283: Item pro tonditura seu Aczimatura formulae habentur apud Lindenbrog.
Italicae lib. Petri Crescentii de agricul- panni robarum Dominse Beatricis... 7. form. 67. 68. 69. et 70. Vide MquaUntia.
tura pag. 62: Ma sane mandorli si ficca sol. 4. den. Vienn. Ibidem pag. 284 : Pro ' AD^BQUE, pro pariter, perinde, in diur-
un' Aguto, si o pertugia in molti luoghi, roba Dom. Dalphin. et Domine de man- no Romano cap. 2. tit. 4. § 10.
et pag. 275: Se i chiovi, o vero Aguti dato Domini 41. Flor. et pro Aczimia- 1. AD£RARE, Pretium addicere, sere
saranno d' oro. tura seu tonditura ipsius 31. sol. Vienn. estimare, ad eeris pretium redigere,
2. AGUTUS, Panis triangulus, in Gloss. Item pro Aczimiatura seu tonditura ipsius vulgo Adpretiare. Gloss. Lat. Gr. Adas-
MS. in Eeg. Cod. 118. apud Gronop. quia iterum ipsum tondi rat, i$apyup:?£Tai, aTcoxaXxilJet, Adaeratio,
» ACUYDAMENTUM. Vide in Acuy- fecit, etc. l|apyupKT{i,6;. Gloss. Lat. Gr. aTiapyuptdfiii;,
dare. 1 ACZIMAEE, Tondere, ibidem pag. Adasratio, e|apyupe?a), Adsero. Lex Bur-
33 ACUYDARE, Idem quod supra Acu- 282: Item pro tondendo seu Aczimando gund. addit. 2. § 6 : Solidi qui a tempore
nydare et infra Acuyndare in Constitut. ipso panno. etc. Alarici Regis Adserati sunt. [** Locus in-
Catalon. vol.2, pag. 140. Const. Petri III. 1. AD, Praeponitur ssepe locorum nomi- teger ita habet : De monetis solidorum
ann. 1339 :.... Immo diffidamenta, desexi- nibus, ex familiari ac vulgari loquendi prsRcipimus custodire, ut omne aurum
menta seuAcuydamentaeis(pTce\atis, etc. formula, qua nos ire ac pergere dicimus quodcunque pensaverit accipiatur, praeter
per npbiles) facta, vel quse contigerit fieri ad qusedam loca : cujusmodi exempla quatuor tantum monetas Valentiniani,
faciatis et iubeatis protinus revocari, quas passim proferuntltineraria vetera Anto- G-enavensis et Gothium, qui a tempore
nisi revocata fuerint cum effectu, vos nini et Hierosolymitanum, et Peutin- Alarici regis adserati sunt,etArdaricanos;
contra defftdantes et Acuydantes, etc. Ibi- geri Tabulae. Ita apud Ammianum lib. unde paullo alia signiflcatione vocem
dem pag. 141. Const. Ferdinandi I. ann. 27. Mediolani locus occurrit, Ad Inno- hie acceptam esse constat.]; et Lex Wi-
1413 : Quinimo eosdem (praelatos, etc.) centes appellatus. Graecos etiam recen- sigoth. lib. 4. tit. 5. § 7 : Post parentum
guerrificandi, diffidandi seu Acuydandi tiores ita locutos docuimus in Descript. obitum Adhaeratione adhibit a, etc. Joan.
seu damnificandi ipsis ssBcularibus gene- S. Sophiee n. 18. Sed et Dafnense Pala- Diaconus in Vita S. Gregorii M. PP. lib.
rosis sit facultas salubriter interdicta.... tium ad Antiochiam im8d^^ dictum, 2. cap. 24 : Cunctorum patrimoniorum
JBona eorum difftdare, Acuydare et dam- quasi eir\ TV Aa^vriv, par est credere. praediorumque reditus.... Adasravit. Bre-
nificare. Ibidem vol. 1. pag. 445. Usati- Regino ann. 962: In quodam monte qui viloq. : Adserata prasdia dicuntur, ex qui-
corum cap. 111. locus quern latine scrip- dicitur ad sanctum Leonem. Ponies bus aes proveniebat. Adasratae annonas, in
turn supra in voce Acunydare videas, in Pictonibus castrum ad Pontes voca- leg. 31. Cod. de Erogat. milit. annonae,
ita vernacule redditur : Totes homens ri scribit Anonymus in Miraculis S. cum sc. annonae in sere persplvuntur.
puys hauran Acuydat la Potestat, litengan Eutropii Episcopi Santonensis n. 22. [Hinc Jac. Cujacio Adhasrare idem est
pau
0
e treua trenta dies, etc. Vide Theosterictum in Vita S. NicetaB ac Albergare, quod scilicet Alberga quae
AGUYNDARE, ut supra Acunydare, Hegumeni n. 28. primum servitus erat fundo imposita v.
Diffldare. Respqnsa Jacobi I. reg. Ara- SSS^* Frequentissime occurrit isthaec g. hpspitio excipiendi, nunc in eere sol-
gpn. ann. 1266. in Append, ad Marcam loquendi ratio, praesertim apud Scrip- vatur. ] Vide Casaubonum ad Theo-
Hispan. col. 1448: Quseritur si quidam tores nostros qui illam a Gallico mutua- phrasti Characteres pag. 332. et ad Sue-
miles nobilis alium nobilem diffidavit,... verant, non modo ubi de locorum nomi- ton. Salmasium ad Pollionem pag. 338.
tandem post treugam exitam, hie nobilis nibus sermo est, sed etiam, et praecipue et Jacobum Gothofredum ad leg. 28.
qui Acuyndavit, offert se ad justitiam.... quidem cum de offlciis ministeriisve Cod. Theod. de Erogat. milit. annonse.
Respondemus quod si miles, qui primo agitur. Sic in Compute general! reddi- [** Vox Aderato simili asensu frequens
Acuyndavit. palest recedere a malo et tuum Regis Franc, ann. 1202. apud D. apud Lusitanos, teste S Rosa de Viter-
guerra et facere jus, et quod similiter fiat Brussel Tract, de usu feud. torn. 2. pag. bo. Charta ann. 1068. Acibio de ti pretio
sibi jus ab eo quern Acuyndavit. GLVl:Pro Ix. servientibusAd equos, et pro Aderato et definito quadraginta modios.
ACYRALIS. Vide Aciralis. C. servientibus Ad pedem, et pro quatuor In aliis chartis ann. 1107. et 1108. por
| AGYSTERIUM. Vide Asceterium. balistariis Ad Equum. Quod diceremus, preco e
aderato legitur.]
j AGYTURA, pro Adjutura, Gall. Aide. Sergent d cheval, Sergent a pied. [** Mo- Nostris Adenerer, Merces seu rem
Tributi species. Charta ann. 1375. apud nachus Sangallensis de vita Caroli M. lib. quamlibet denariis commutare, rem
Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 2. cap. 3: Dixit illis, Ad cameram meam vendilam in denarios convertere. Ch.
1711 : Redditus,decimas, parcerias,prata, servire debetis.] ann. 1332. inChartul. S. Mart. Pontisar.
pascua, terras, nemora, riperias, portus, 1 2. AD pro In, verbi gratia apud Spar- fol. 28: Lesdiz vendeurs en ont sousmis et
passagia... et omnia alia commoda et tianum in Pio: Profectus est Ad Cam- obligie,... tous leurs biens,... meubles et
emolumenta, jura, deveria, et Acyturas paniam. Sequioris saaculi idiotismus est. heritages presens et d venir d justicier,
quascunque castrorum et castellaniarum Vide Casaubonum ad eumdem in Ha- vendre, despendre et Adenerer d tel feur,
prgsdictarum. Vide Auxilium. driano. etc. Lit. ann. 1355. in yol.4.Arest. parlam.
1. ACZADUS, exHispanico Acada, Oa- ADA. Vide Ada. Par. : Jaquin de Paris sergent du chaste-
preolus, bidens. Innocentius III. PP. lib. * AD.EQUANTIA, Justa sestimatio.ada?.- let et commissaire du roy pour vendre et
13. Ep. 161. de Burgensi Ecclesia: Ferrum quatum cum re aliqua pretium, Gall. Adenerer tous les biens meubles et immeu-
caldararium, acetrum, tres Aczados, toti- Equivalent. Stat. Vercell. lib. 7. pag. bles,... escheus et acquis au roy, etc. Alia?
dem Aczadas, 4. cistas scutellis plenas, etc. 160. v° : Item quod aliquis ronzinus scrip- ann. 1366. in Reg. 97. Chartoph. reg. ch.
1 2. ACZADUS, Ligonis species , Gall. tus communi ad stipendium, vel in Adse- 545 : Pour laquelle chose le bailli de Vitry
Hoyau, Hispanis Acadon. Instrumentum quantia, vel aliter non possit extimari a fait battre et Adenerer les blez dudit
 ADA
suppliant, crier et subaster ses heritages.
Charta denique ann. 1469. ex Chartul.
Latiniac. fol. 184. v°. : En possession et
saisine de iceulx grains et prouffitz atri-
buer a lew usage et pour leur provision,
ou les vendre et Adenerer et distribuer a
aultruy a leur prouffit. Adde Ordinal,
reg. Franc, torn. 6. pag. 594. art. 13. Vide
Denariata.
2. AD^RARE. [f. Mve munerare, sti-
pendia decernere, Gall. Gager.] Bulla
Adriani I. PP. ann. 772. in Bullario
Casinensi torn. 2. pag. 13 : Et ecce obnixe
nos, Religioxissimi Dei cultor, dinosceris
proposcisse, ut ex nostri persona studuisse-
mus Adserari, qui sine nostra inquietu-
dine easdem vestras causassubtiliterpers-
crutare, vobisque justicias facere deberet.
[Glossulae in Cod. MS. Cluniac. torn. 2.
Operum posthum. Mabill. pag. 23 : Adse-
ravit, id est, sere muneravit.]
1 AD.32RATIO. Vide in Adssrare 1.
9
ADAGAGIUM, vulgari pronuntiatione,
pro Adaquagium, irrigatio, usus aquae
ad prata irriganda, Gall. Arrosement.
Charta ann. 1471. ex Cam. Coraput.
Aquens. in Reg. sign. Columba fol. 282 :
Adagagium ipsum funditus vetent. Vide
infra Adaquagium.
*
!:
ADAGERE. [Adigere. DIEF.]
~ ADAGONIE, Proverbio. in Glossar.
vet. ex Cod. reg. 7646. Ubi forte sic leg.
Adagio, i. e. Proverbio. [** Cod. 4778 ut
ex Placido Adagonie, apud Maium. vero
torn. 3. nag. 433. Adagione legitur.]
ADAGONISTA, Incitator. certator Joanni
de Janua, pro Antagonista. \j"f Glossar.
Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692 : Adagonista,
Enchercheur.] [** Gloss. Cod. reg. 4778 :
Adagonista, Incitator certaminis vel cer-
tatoris, provocator.]
* ADAGORIA. [Gall. Ambre. DiEF.J
1 ADALBERGA. Testamentum Adalai-
dis ann. 978. apud Marten, torn. 1.
Anecd. col. 97 : Alia medietas de fructu
remanent Raymondo Archiberga et Adal-
berga. Haud scio an Archiberga et
Adalberga idem sint, qui dominus Al-
bergse, cui competat jus gisti seu jus
quibusdam in prsediis hospitandi. Vide
Alberga,
] ADALGERE, pro Adaugere, Addere.
Charta Rogornis et Aldeburgis uxoris
pro Monasterio Nobiliacensi, regnante
Rotberto Rege : Decumbente quoque
meipso propter aliquamplagam in lectulo,
statui apud me : Adalgere deberem ad
eleemosynam genitoribus meis ; quod et
fed, etc.
ADALIDES, Auditores, Mauris Hispa-
nis ; apud Rodericum Tolet. lib. 3. de
Reb. Hispan. cap. 24. alias Adalides
(lic\inturltinerisductores. Leges Alphon-
sinae part. 2. tit. 22. lege 1 : E por esto
los llaman Adalides, que quiere tanto
decir comaguiadores, [**al. guardadores]
porque ellos deben haber en si todas estas
cosas sobredichas, para saber bien guiar
las huestes ettas cabalgadas en tiempo de
guerra. De eorum munere sic Gregorius
Lopez ex lege 4 : Adalides potestatem
habent judicandi circa ea quss canting unt
in hostium incursibus, seu cabalcatis, et
super divisione prsedss cum perditorum
restitutione ; jussa imponunt Amogaberi-
bus et peditibus, ponunt etiam de die
speculas seu atalayas, et noctu ausculta-
tores, vulgo dictos Escuchas, ordinant Es-
talgaras, et insidias seu celatas; creant
etiam Almocadenos, qui sunt capitanei
super pedites, etc. [** Apud Lusitanos
Adalidem, vulgo AdaiZ, antiquitus nomi-
natum fuisse Zagam monet Sa Rosa de
Viterbo torn. 1. pag. 52. Charta ann.
1162 : De preda de Fossado non delis nisi
ADA
ad Zagam duas partes et vobis remaneant
duse ; ubi versio vulgaris sec. 13 : E de
roubo, e de focado non dedes sendo ao
Adajl as duas partes et a vos fiquem as
duas partesJ]
ADALINGUS, ADELINGUS,ETHELINGTJS,
EDELINGUS, EDLINGUS, etc. voces unius
et ejusdem originis, Saxonicae nempe,
quae Nobilem et natalium splendore illus-
trem quempiam significant ; ab ae'gel,
vel e d e l , Nobilis, quam etiamnum
usurpant German! eo significatu. Gloss.
Keronis, Nobilibus, Adelem. Lex Anglio-
rum et Werinorum tit. 1 : Si quis Ada-
lingum occiderit, 600 sol. comp. qui libe-
rum occiderit, etc. qui servum occiderit,
etc. Ita tit. 2. 3. 4. et 5. ubi trifariam
hpminum conditionem apud Saxones
distributam observare est in Adalingos
seu Nobiles, Liberos et Servos. Quod fir-
matur ex Nithardo lib. 4. c. 2. : Saxonica
gens omnis in tribus ordinibus divisa con-
sistit. Sunt enim inter illos qui Edhilingi,
sunt qui Frilingi, sunt qui Lazzi illorum
lingua dicuntur : Latina vero lingua hoc
sunt Nobiles, ingenuiles, serviles. [** Vide
Gauppii edit. leg. Saxon, pag. 31.] Vocis
vim attigit etiam Simeon Dunelm. et ex
eo Rog. Hovedenus ann. 887 : In loco qui
dicitur Ethelingaege, id est Nobilium
insula, Math. Westmonasteriensis et
Bromptonus habent, Ethelinghey et
Ethelingeie, quod interpretatur insula
Nobilium. Nee dubiumquin ab hac voce
formata sint Anglosaxonica ilia vocabula
appellativa, Ethelredus, Athelunus, Ethel-
baldus, Ethelulfus, Elhelstanus, Regum
Anglosaxonum familiaria nomina.
Edwardus Confessor in suis Legibus
cap. 35. vocem Adelinq efn'ctam vult ex
Athel, nobilis, et Ling, imago ; quse
conjunctss, inquit, sonant nobilis imago.
Ab Edwardo hausit qua? habet in hanc
sententiam Bromptonus pag. 907. Verum
Spelmannus auctor est Saxonibus in
more fuisse patrio nomini Ling subjun-
gere, cum vel filium, veljunioremdeno-
tare vellent, verbi gratia, Eadmundling,.
pro filio Eadmundi : indeqtie plerasque
Arctoas nationes terminationem istam
retinuisseinnominibusappellativis.quaB
earum originem designabant. Unde
Salingi dicti a Sala fluyio, a quo profecti;
Nordalingi, quasi filii aquilpnis ; Eas-
terlingi, quasi soboles Orientis. Vid.
Cluverium in Germania antiqua lib. 1.
cap. 15 et Besoldum in Dissert, de Ord.
equest. pag. 4.
Ab hac igitur originatione dictos pu-
tant Adelingos, Regum praesertim filios
et haeredes. Leges Edwardi loco citato :
Rex vero Edwardus Edgarum filium eo-
rum secum retinuit, et pro suo nutrivit :
et quia cogitabat hseredem eum facere,
nominavit Adeling, quern nos dicimus
Domicellum. Sed nos indiserte de pluribus
dicimus ; quia Baronum filios vocamus
Domicellos, Angli vero nullum nisi natos
Regum. Leges Hoeli Boni : Urchrichiad,
i. Edling, qui post Regem habet suecedere,
etc. Certum autem Regum filios Adelin-
gos vocitatos. Ita apud Simeonem
Dunelm. de Gestis Angl. ann. 866. Elfre-
dus, id 'est, Clito Adeling. Apud Henri-
cum Huntindon. lib. 5 : Beorthsigt filius
Brithnodi Adeling. Et lib. 6 : Quidam
Anglorum Eadgar Adeling promovere
volebant in Regem. Charta ^Elfrici Regis
in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 203 :
Ad insulam Clitonum quxAnglice usitato
nomine Aedlingaeg nuncupatur. Unde
colligitur Clitones et Adalingos eosdem
osse. Adde Ordericum Vital, lib 12. pag.
855. 869.
ADELINGA, Ordo Nobilium. Gotefridus
ADA 69
Viterb. ann. 776. de Longobardis agens :
Omnes Reges illi fuerunt Adelingi, id est,
de nobiliprosapia, quss apud illos dicitur
Adeling a. [** Vide Gauppii comment,
ad Legem Anglorum et Werinorum pag.
312. Grimmii gramm. torn. 2. pag. 44.
n° 483. ejusd. Antiq. juris Germ. pag. 265.]
* ADALLEVANTIA, Armorum, quibus
offendi potest, genus. Stat. civit. Pistor.
ann. 1107. apud Murat. torn. 4. Antiq.
Ital. med. aevi col. 560. art. 130 : Si ali-
quis Pistoriensis civis detulerit adsteri-
tium, vel Adallevantiam. spedum, vel
lanceam, vel barionem, vel malatayam...
in civitate Pistoria, vel in ejus burgis,
tollam ei.
* ADALMATIGA, pro Dalmatica, Vestis
ecclesiastica. Charta ex Archiv. monast.
Cassin. : E i. plubiale, e I. Adalmatica, e
II. grucifixos de linna, etc. Vide infra
Adamaschus.
* ADALTA, Atria, usque ad altam par-
tern domus. Glossar. vet. ex Cod. reg.
7646. [*> Cod. 4778 : Virg. Adalta atria,
usque, etc. JSneis lib. 4. v. 665 :
It clamor ad alta
Atria : concussam bacchatur fatna per urbem.
% ADALTUATRIA, ADALTA ADRiA.[Alta
atria. DIEF.]
* ADALUS, Inter pisces, qui ad domi-
nos jure dominii pertinent, annumera-
tur, in Charta ann. 943. apud Murator.
torn. 6. Antiq. Ital. med. aevi col. 456 :
Si., storionem aut Adalumin longitudine
plusquam quatuor pedum prenderimus,
sine scientia aut vestra voluntate... nullo
modo venundare debeamus. Stat. Mantuae
lib. 1. cap. 102. ex Cod. reg. 4620 : Pisces
recentes... vendi debeant in piscaria
Communis ordinata, et alibi vendi non
possint, exceptis sturionibus et Adalis et
aliis piscibus Padi, etc. Rursum occurrit
cap.! 103.
*> ADAM. Ita apud Halberstadienses
nuncupabatur quidam Poenitens pu-
blicus, de quo haec habet ^Eneas Silvius
in Hist, de Europa cap. 31 : Singulis an-
nis unus ex populo deligitur, quern pec-
catisgravioribusinquinatum putant. Hunc
veste lugubri induunt, et obvoluto capite,
prima die jejunii ad templum ducunt,
indeque peractis divinis officiis ejiciunt.
Is quadraginta diebus nudis pedibus per-
ambulat urbem et sedes sacras circuit,
neque ingreditur neque quemquam allo-
quitur. Invitatus a canonicis per vices,
quod apponitur. comedit. Somnus ei post
medium noctis in plateis permittitur. Die
Jovis sancto post consecrationem olei rur-
sus ad templum introducitur, et oratione
facta a peccatis absolvitur, pecuniasque
ei populus offert, quse tamen templo dimit-
tuntur. Hunc Adam vacant et omni cri-
mine liberum putant. Vide Painitentes.
1 ADAMA, Humanum genus, Adami
progenies. Missale Gallicanum apud
Mabillonium Liturg. Gallic, pag. 355 :
Succumbente Agno nostra pro salute,
Agno figurato diu, demum eum vincente
Letum, illo et Leone Juda veriore, antea
tempuscaptivatesreditus fideliter AdamsB,
fratres carissimi, expectemus predas : ut
compilatis inferi spoliis, etc.
1 ADAMANTES, Species tignorum, ut
videtur, ad apparatum navis accomo-
dorum. Informationes Civitatis Massil.
de passagio transmarino ex MS. San-
Germ, ubi de navium apparatu : Item
vj. Adamantes ad longitudinem xviij.
passorum.
| 1. ADAMAS, Magnes, Gall. Aimant : a
verbo Adamare. Vita S. Walrici Abbatis
num. 10. torn. 1. Aprilis pag. 19. E : Hie
ergo Sacerdos, juxta Prophetam in Tern-
70 ADA ADA ADA
plo Dei lapis est vivus in ssdificio Dei ticausulu, ut si poterit Adaniare livertate segaret prata, nisi ilia quae poterant Ada-
appellatus, qui recte, ut audio Adamanti sua, aut per chartulam, aut per testimo- quari.
lapidi pretioso comparator, cujus natura nia vel possessionem juxta lege quidem : 1 3. ADAQUARE, Miscere aqua, aqua
talis est, ut quidquid adspexerit. ipsum ipsi dixerunt, quod sua livertate adpro- diluere. Transactio inter Abbatem et
etiam ferrum ad se subtrahat. vare poterit... Nee livertate nostra Ada- Monachos Crassenses, ann. 1351. ex libro
* Haec sic emenda : Videtur esse Ma- niare non potemus. An respexit ad no- Viridi fol. 53 : Vinum del relheu reffec-
gnes. Gall. Aimant. Vox Graacae originis. tam manumissionis formulam per dena- torii Monachorum... datur ibidem (pau-
At vero nostris olim Adamas prius di- rium, ita ut legendum sit Adenariare ? peribus) amore Dei, cum alia quantitale
cebatur Aimant, quam vocaretur Dia- Vide in Manumissio. vini quam quotidie debet dare dictus do-
mant; quse utraque vox a verbo Adamas * ADAPTARE, Aptare, accommodare, minus Abbas propter hoc, et sunt decem
originem habet. Gall. Ajuster, appliquer. Stat. criminal. cancelli vini, non tamen vini conventua-
j^c 2. ADAMAS, [cf. Adamiani; bigamus, Saonse cap. 35 : Si vero per aliquem prss- lis, sed de leviori, sicut dat decem panes
sic. DIEP.] dictorum quodcumque delictum realiter frumenti, quae quantitas seu mensura
® ADAMASCHUS, Damasceni operis commissum fuerit cum effectu, possit ma- multoties visa fuit asportata in quadam
pannus bombycinus, Gall. Damas, Ital. gistratus contra delinquentem procedere, semale de cellario ad reffectorium, quae
Damasco. Inyentar. Jocalium ami. 1389. ipsumque punire secundum formam capi- Adaquatur et datur similiter amore Dei.
torn. 3. Codic. Ital. diplom. col. 363 : tulorum, scilicet positorum sub rubrica de •": 4. ADAQUARE, Aquam praebere, sup-
Planeta una drappi auri in campo viridi, homicidio, de adulteriis, et stupris, et de peditare, Gall. Fournir d'eau. Charta
facta ad spicas cum frisiis largis Ada- furibus, et de poenis eorum propositis, ann. circ. 1063. exschedis Pr. de Mazau-
maschi, fodrata tafetali rubeo. Occurrit prout casus delicti se Adaptaverit alicui gues : Dedimus ejiam vallonem ipsam,
etiam apud Murator. torn. 16. Script. de capitulis supradictis. Ibid. cap. 37 : per quam cucurrit fons de Guirarda, et
Ital. col. 809. Vide supra Adalmatica. Magistratus possit et teneatur illam vel de dicto fonte Adaquantur officinss sancti
ADAMATICA, Arbor Paradisi terres- illas condemnare... secundum dispositio- Christophori.
tris, cujus fructum manducavere Adam nem statutorum ipsius, et uniuscujusque f ADAQUARIUM, Aqualis. Gall. Ai-
et Eva. Petr. Ohrysolog. Serm. 54. illorutn Adaptandis ad casum dicti com- guiere. Testam. Eichardi II. Eegis
* ADAMATIO. [Actio adamandi. DIEF.] missi. Angl. apud Eymer. torn. 8. pag. 76 :
] ADAMATORIUS, eptmxos, In Gloss. * ADAPT ABE SE, Indulgere,. de jure Et quod omnia, coronas aurese, ciphi,
Latino Graeco. cedere, Gall. Se prefer. Lit. Officialis Adaquaria, et vasa aurea, et alia joca-
1ADAMATRIA, Eadem notione apud Noviom. ann. 1349. exEeg. 78. Chartoph. lia, etc.
Laur. in Amalthea. reg. c,h. 165 : Dicit dictus reus quod jura ADAQUATORIUM, Aquarium in Charta
ADAMIANI, et ADAMIT^E. Dicti quidam se Adaptant, et per consequens animus Philippi Eeg. Fr. ann. 1270. ex Tabul. S.
Hsereticiqui Adse imitantur nuditatem; judicis se debet Adapt are, adeoque tendunt Germani Prat. : [ Viaria quae est a prae-
unde et nudi orant, et nudantes se ma- ad finem humaniorem. dicto Adaquatorio usque ad cuneum mu-
res et foeminse conveniunt, etc. S. Au- JADAPTATIO, Accommodatio, Applica- rorum sancti Andreas.}
gtistin. lib. de Haeres. et Isidor. lib. 8. tio, Gall. Application. Historia Transla- * ADAQUATUS, Aqua aspersus, madi-
cap. 5. tionis B. Edmundi Cantua. Archiep. in- dus, Gall. Mouille. Lit. remiss, ann. 1355.
| ADAMICARI, Adamari. Hist. Miscel-ter Anecd. Marten, torn. 3. col. 1859. D : in Eeg. 84. Chartoph. reg. ch. 372 :
lan. apud Murator. torn. 1. pag. 112 : Quod si similitudo ad habitum referatur... De quodam hauquetone, quern induerat,
Quidam autem dicebant quod et in vita vera est Adaptatio. et una camisia Adaquata, quam circum-
Justini Adamicata ei fuerit et ipsa per- * ADAPTUS, pro Adaptatus, Aptatus, circa caput suum de subtus caputium
suasit Justino ut eum Csesarem faceret. fabricatus, Gall. Fabrique. Statut. pro posuerat, armatus erat. Nisi sit pro Adse-
* ADAMINIANI, MIRNONI. [Ut ada- laniflcio et panniflcio ann. 1317. ex Eeg. quatus, aptatus.
miani. DIEP.] A. Cam. Comput. Paris, fol. 186. v° : ,* A D A Q U E R I U M , Aquarium, Gall.
1 ADAMITJE, Albi lapides durissimi, Imponatur aliud signum unicum tamen Egout, evier. Charta ann. 1301. ex Tabu-
Eocho le Baillif in Dictionario Spagy- plumbeum commune pararise loci illius, lar. Massil. : Super querimonia facta
rico : quasi diceret Indomitse ex a privat. in quo (panni) parati fuerint et totaliter consilio contra certas personas,... prop-
et Soj/.aw, domo. lidem lapides sunt, qui Adapti. ter putrefactiones Adaqueriorum et pri-
Plinio Adamantides. 11. ADAQUAGIDM, Aquarium, Gall. Ab- vadarum dampnose confluentium ad por-
* ADAMITTERE. Libertat. Pontis Urso- breuvoir. Serrarius de rebus Moguntinis tum, etc.
nis torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. torn. 1. pag. 38. novae edit. : Fecit insuper * ADARABA. Arestum ann. 1374. 10.
640. art. 19 : Si pretor aliquem mandave- prssdictus Aureolus Rex pro pecoribus Jun. ex vol. 6. Arest. parlam. Paris. :
rit, et ipse cum inveniatur (invenietur) adaquandis quoddam Adaquagium in Certa sententia seu excommunicatio, quam
ire noluerit, duodecim nummos Ada- civitate Moguntina. Eursum occurrit in Judsei inter se vacant niduy... Dictus Vi-
miserat. Ubi eruditus Editor emendat : Charta Thossiac. ann. 1404. ventius Columbum prsedictum in niduy
amittat; quidni Adamittat ? Vide infra * 2. ADAQUAGIUM, Irrigatio, usus posuerat • et prsefatus Columbus eidem
Admictere. aquaa ad prata irriganda. Terrar. Belli- Viventio responderat, quod eidem dicebat
| ADAMITUS, Lapis in vesica, Eocho joc. fol. 50. v° : Item plus tres denarios Adaraba. Vide Aladma.
le Baillif in Diet. Spagyr. Viennenses... super Adaquagio seu pri- 1 ADARGA, Clypeus, pelta, Gall. Tar-
1 ADAMPLARE, ut Adampliare, Gall. sia aquse, pro rigando et adaquando gue, Bouclier. Hispan. Adarga, ab Ara-
Amplifier, Elargir. Eolandlnus Patayi- quoddam pratum.
nus de factis in Marchia Tarvisina lib. * ADAQUALE, Eivus, canalis. Chartar. bico Tarka seu Darca, Clypeus, inquit
8. cap. 6. apud Murator. torn. 8. col. 288: notarii d'Aubagne : Confrontatam cum Bochartus. Testamentum Eanimiri Ee-
gis Aragon. aerae 1099. in Historia Pin-
Unde versus inimicos fecit planari fossas, vallato sive Adaquali, etc. Vide Aquale. natensi lib. 2. cap. 38 : De meas autem
et Adamplari vias, et omnia paramenta 1. ADAQUARE, Gloss. Latino-Grsecae :
disposuit. quibus credi posset, quod Ecce- Adaquat, TTOT^EI. Gloss. Grseco-Lat. ITOT^W armas, qui ad varones et cavalleros per-
tinent, sellas de argento, et frenos, et
linus veliet confiigere cum legato. xTrjvo?, Adaquo. Lex Wisig. lib. 8. tit. 3. brunias, et spatas, et Adarcas, et gelmos...
* ADAMPLATURA, idem quod Exartus, | 15 : Pecora... Adaquentur tantummodo,
Ager recens exaratus, proscissus, Gall. et teneantur inclusa. Saxo Grammat.lib. dimitto ad Sanctium filium meum.
Essart. Charta Frider. II. Imper. ann. 10. Hist. Dan. pag. 179 : Qui vero Ada- 1 ADARDIRE CUM ALIQUO, i. e. pugnam
1220. apud Murator. in Antiq. Estens. quandi tempore ita sodalis equo usus cum eo experiri, inquit Muratorius.
pag. 415 : Concedimus insuper eidem fuisset, etc. Theodol. : Hinc nata videtur Italica vox Ardire,
marchioni Adamplaturas et communia, Tentare, Audere. Vetus formula inter
En Adaquare gregem simul et relevare calorem Luitprandi leges, apud Murat. torn. 1.
valles etiam, et paludes in terris nomi- Nostra venit Phronesis.
natis superius existences. Occurrit prse- part. 2. pag. 75 : Petre. te appellat Marti-
terea torn. 1. Cod. Ital. diplom. col. Utuntur Sueton. in Galba cap. 7. Gre- nus, quod habet suspectionem, quod tu
1578. gor. M. lib. 11. Epist. 5. Interpres Biblio- conversasti turpiter cum Alda sua
} ADAMPLIARE, pro Amphare. Adam- rum, etc. Italis Adacquare, est irrigare. uxore. Cum eo Adardire volo. Vadiate
pliare templum donis, in veteri Inscrip- Hinc pugnam.
tione.
5
j 2. ADAQUARE, pro irrigare apud il- 1 ADARESCHILD, Agressio facta in ali-
-» ADANIARE, Ostendere, probare. Ju- lorum Scriptores occurrit. cum latine quo vico. Vox Longobardica, de qua
dicat. ann. 796. apud Murator. torn. 5. scribunt ; Gall. Arroser. Chronicon Par- Macer in Hierolexico, orta ab Adardire
Antiq. Ital. med. aevi col. 312 : Posteain- mense ad ann. 1303. apud Murator. torn. de quo supra, p* Legendum Arischild.
terrogabimus nos Petrus diaconus, Fidu- 9. col. 849: Tempore aestatis, ante postea, Gloss. Longob. manuscr. in Cod. Cavensi
cia clericus, et Dondo scabini jam dictos bene quasi per unum annum non pluit... et Vaticano 5001 (membr. in-4°) : Aris-
Sotprandulo, Aspartulu clericus, et Per- metitum non fuit, et nullus fuit qui child, adunatio.]
 ADB ADC ADC 71
| ADAS, Libra inter duodecirn signa. * Charta ann. 1343. ex Chartul. abbat. dictarum nundinarum vel mercati pro
Papias. Regalis-loci part. 2. ch. 9 : Et especiau- sua voluntate vendere, ad annum vel ad
f ABASIA, J. Laurentiusin Amalthea: ment il en ont obligie par maniere d'A- annos tradere et Adcensare cuicumque
Adasia, ovis recentis partus, sed vetus, bout et de contrecens line maison, si com- voluerint.
inepta sacrificiis, sicuti nee agna, necdum me elle se comporte. Alia ann. 1350. ibid, 1 1. ADCENSATARIUS, Qui dat ad cen-
bidens. Festo est etiam, ovls vetula re- ch. 12: Par maniere de About ou contra- sum. Litterse Officialis Bitur. ann. 1447.
centis partus. Sed quomodo recentis par- bout li dessusdit preneurs ont obligie, ex Cod. MS. Coaslin.: Dictus(Procurator)
tus, si vetula ? haec verba, inquit Grevius, aloye et Aboule as dis religieus... une Adcensatarius tradet... dicto Ponomino
pertinent ad Avilla. de qua inferius, maison. Charta ann. 1348. in Chartul. Adcensatori et suis in nemoribus prsedic-
Avilla, Agna recentis partus; juxta Sca- 21. Corb. fol. 190: Et tous les Abous et torum Dominorum Archiepiscopi Bitur.
lig. Adasiss opponuntur bidentibus. In assignations, que je et mes filles aviemmes et Domini S. Palladii, quorum nomine
Glossis Isid. Adasia ovis major nata ; in sur ledite terre de Longpre et les appen- dabat ad censam Tegulariam de qua in
excerptis vero Pithoeanis, Major natu. dances, etc. Alia ann. 1440. ibid. fol. 248. Litteris Officialis. In his iisdem Litteris
* ADASIATUS, Gall. A I'aise, Ludicrum v°: Porra ledit acheteur... prendre et Adcensator et Adcensatarius modo usur-
cognomen,, apud Lobinell. in Glossar. adherdre ausquels des dits heritages pour panturpro illo qui ad censum tradit, et
ad Hist. Britan. le tout que mieux lui plaira, nonobstant modo pro eo qui recepit: Promittit dic-
* ADASIO. [Ut ADASIA. DlEF.] Aboult, assene et ypotheque sur iceulx tus (Procurator) Adcensatarius prasno-
* ADASSAMENTUS , Reditus, proven- prins ou a prendre. Contr-about vero et minato Adcensatario, etc.
tus ; nisi sit pro Adcensamentum. Vide Contrecens vel Contre-d-chens, ut loqui- 1 2. ADCENSATARIUS, Qui ad censum
Adcensare. Testam. Guillel. V. dom. tur Bellomanerius MS. cap. 38. yocant recipit. Litterse Officialis Bituricensis
Montispessul. ann. 1121. inter Probat. Practici nostri id, quod in cautionem ex cod. MS. Coaslin.: Adcensat et tradit
torn. 2. Hist. Occitan. col. 416: Jubeo ut census vel reditus annui assignatur. et credit in perpetuum Hieronymo Girault
Lambertus bajulus meus teneat quatuor Vide Abbotum et Butum. prsesenti... pro pretio 40 solid. Turon.
annos omnes Adassamentos de Montepes- ADBREVIARE, Breviare, Joanni de Ja- solvend. et reddend. per dictum Hieron,
sulano et de Palude, et de molendinis de nua.inBreviaredigere, Imbreviare,adim- Girault Adcensatarium vel suos annis
Latis, et de omnibus eorumpertinentibus, breviare, Italis Abbreviare. Matth. West- singulis, etc. Ibidem pluries.
et de illis exilibus, qui infra hos quatuor monasteriensis ann. 1297: Mandante \ ADCENSATOR. Vide Adcensatarius 1.
annos inde exiti sunt. Rege... Adbreviare quot equitaturas quis- " ADCENSATIO. Vide infra Adcensire.
J ADASTRIA. Glossar. Bituric. : Adas- que posset invenire ipsi Begi processuro * ADCENSIMENTUM, Datio ad censum,
tria interpretatur petrosa vel dura ; nam ad bellum. Ga.\}.Adcensement. Vide Accensa. Charta
Adia Greece, petra; vel ab Adranes, id 1 ADBUTARE, Terminare, Gall. Abou- Ludov. VII. reg. Franc, ann. 1179. ex
est, infirmitas vel impotentia; significat tir. Charta Roberti Lescuier ann. 1284. ex Chartul. S. Cornel. Compend. fol. 67.
autem sortem quse. est dura et inexora- Archivo B. M. de Bono-nuntio Rotomag.: r°. col. 2 : Relinuimus etiam alia omnia
bilis. Una piechia terrge sila est inter terram quee. tenebamus, quse ad prsedicta Adcen-
* ADASUS. [Ut AGASSIS. DiEF.J Ric. dicti de Gregni ex uno latere, et ter- simenta non pertinent.
* ADATICTUS, pro Adtactus , Tactus ram dicti de Merival ex alio latere et Ad- * ADCENSIRE, Dare ad censum, Gall.
morbo. Charta ann. 1459. inter Probat. butat ad terram Stephani dicti Veri ex Donner a cens. Charta ann. 1163. ex
torn. 3. Hist. Nem. pag. 288. col. 2: Nee uno butto. Altera vero piechia terrse est Chartul. Regniac.: Herbertus de Mar-
octo dies labuntur, migrati sunt minusque sita apud les Londes inter terram Domi- riaco Adcensivit ecclesise Regniacensi
Adaticti aliqui in dicta civitate Nemausi. norum de Burres ex una parte, et Adbutat totam aquam suam, quam habebat com-
Ubi de morbo epidemico sermo est. Hinc ad terram Ric. dicti Trebon ex uno butto. munem cum monachis Viziliacensibus...
Adeser, nostris, pro Tangere, contrectare. Vide Abbutare. Hanc Adcensationem laudaverunt mater
Chron. Sandion. torn. 7. Collect. Histor. ™ ADCAMARE, Facere,
a
reflcere. Char- ipsius domina Autissiodorensis et uxor
Franc, pag. 148 : Adeser ne le pooient ta ann. 1136. ap. S Rosa de Viterbo torn. ejus Regina. In alia ibid, de ead. re,
pour la grant clarte que il rendoit. Rob. 1. pag. 53 :... que agucent illos maleos, et legitur Adcensuatio. Vide mox in hac
Bourron in Merlin. Ms : Ja ne say horn adcament illos cadenatos, et quando Se- voce.
tant com je vive, qui vous ost ochirre ne nior dederit ferrum que faciant ferradu- * ADCENSIVARE , Eadem notione.
Adeser. Vita J. MS.: ras et clavos pro ad ilium. Charta ann. 1207. in Chartul. Thenol.
A mon pere m'estuet aler,
1 ADGAPITUM, ut Accapitum supra in ex Cod. reg. 5649. fol. 34. v°: Do eis li-
Ains que me puissiez Adeser. Accaptare, Emphyteusis, Gall. Emphi- centiam vendendi vel Adcensivandi ter-
ieose.StatutaEcclesiseNemausensis inter ragium, quod tenent de me... Ecclesia
Occurrit prseterea in Poemat. reg. Na- Anecd. Marten, torn. 4. col. 1043 : Prohi- ipsa primum locum habebit in emendo
var. torn. 2. pag. 14. 118. et alibi. bemus districte, ne quis... ad Ecclesias vel in Adcensivando. Vide supra Accen-
1 ADAUCTAGERE , Adaugere. Gloss. pertinentia prsesumat vendere, dare, per- sivatio.
Lat. Greecse MSS.: Adauctagit, t]\>^t\. mutare, in emphiteosim seu in Adcapitum 1 ADCENSSATIO, Locatio ad censum
Forte Adauctasclt vel Adauctegit. concedere. annuum, Gall. Bail a rente, a cens; in
* ADAUDIRE. [Aurem adhibere. DIEF.] * ADCATHENARE, Catena ligare, cons- Provincia Normannise, Contract de fief.
ADA\JGM.A.,Augmentum,additamentum. tringere, Gall. Enchainer. Charta Raim. Litterae Officialis Bituric. ex Cod. MS.
Joan, de Jan. de Agouto ann. 1348: Possit (Johannes Coaslin.: In cpntractu hujusmodi Adcens-
* Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. de Masaigis) compellere dictos homines sationis fuit dictum et concor'datum... pro-
7657 : Adaugma, aucmenlum, crementum, ad confitendum veritalem per omnetn mittentes dictss partes hinc inde per fidem
Prov. Creysement. cohertionis modum juridicum atque for- suam... quod contra Adcenssationem hu-
^ ADBAGES. [Ambages. DIEF.] mam,... et habere costellum,... Adcathe- jusmodi non venient. Vide Accensa.
* ADBASSARE, Demittere. Vide supra nare.... et citra sanguinem fustigare. * ADCENSUATIO, ASCENSUATIO, ut su-
Abassare. 1 ADCAUSARE, In jus vocare. Vet. pra Adcensimentum. Charta ann. 1242.
* ADBIBERE. [Valde bibere. DIEF.J Formulae Andegav. apud Mabillonium ex Chartul. Maurigniac. : Hanc autem
«ADBITERET, Adveniret. Placid, ap. torn. 4. Analect. pag, 262: Prosequere et venditionem et Adcensuationem Petrus
Maium vol. 3. pag. 432. admallare et A dcausare facias, quomodo Destouches miles... laudavit, voluit et
T ADBOUTAMENTUM, Fundus cum suis ipso debite reclpere facias. concessit. Adcensuatio, in alia ann. 1243.
limitibus creditori assignatus, utpostea 1 ADCENSA. Vide Accensa. ibidem.
in ilium speciale jus acquirat, Gall. 1 ADCENSARE, Ad censum dare, Gall. * ADCESCARE. Ordinat. Alfonsi comit.
About special. Hoc sensu accipitur in Lonner a cens: interdum et Recipere Tolos. ann. circ. 1254. inter Probat. torn.
Gonsuetudine Pontiviensi art. 133. At ad censum, Gall. Prendre a cens. Lit- 3. Hist. Occitan. col. 512: Hsec erit forma
in Metensi tit. 4. art. 81. fundus est as- terse Officialis Bitur. ex Cod. MS. Coas- tradendi ballivias et prseposituras D.
signatus et specialiter creditori oppi- lin. : DominusPetrus BrunelliPresbyter... comitis, et terram ipsius Adcescandi. Ubi
gneratus. Ita D. de Lauriere in Gloss. publice confessux fuit se Adcensasse et ad legendum qpinor Adcensandi. Vide su-
Juris Gallici ad vocem About. Litterse censam annuam etperpetuam tradidisse... pra Adcensire.
Officialis Attrebat. ann. 1290. in Tabu- pro pretio 40. solid. Turon. annuae et per- * ADCLAMARE, Vendicare , repetere,
lario Montis S. Eligii Attrebat: Asseruit petux pensionis , etc. Ibidem passim. practicis nostris, Clamer. Chartul. prior.
dicta domicella.... se habere sufficiens Charta Mathildis Comitissse Niyern. Neronis-villse : Csetera quse sibi in pro-
excambium sive Adboutamentum de dote pro Monast. B. M. de Consolatione, prietate erant: ita dico in proprietate,
sua recuperanda... videlicet ad totam ann. 1244. inter Instrurn. torn. 4. nov. quod in hoc dono ejus, vel in alia terra
feuodum sive supra feuodum, quern idem Gall. Christ, col. 102. D : Ita videlicet et pertinenti, non rex vel aliqua persona
Hugo tenet de domino Comite Attreba- quod Abbatissa et Conventus dicti loci posset aliquid Adclamare. Vide Clamare 2.
tensi. vel earum mandatum poterunt reditus | ADCHRAMIRE. Vide Adramire.
72 ADC ADD ADD
« ADCLEPIATUS, Inflrmus, debilis, ut tator. Chron. Senon. torn. 3. Spicil. 1 ADDEMNARE, Januam, fenestramve
videtur, nostris vulgo Eclope. Charta Acher. pag. 396: Litteras super hoc ita obserare et firmare ut aperiri non
ann. 905. apud Murator. torn. 1. Antiq. conscripserunt continentes, quod Ecclesia possit, Gall. Condamner. Guibertus lib.
Ital. med. aevi col. 777 : Prsepositus ejus Senoniensis duos carpentarios haberet, 3. de Vita sua cap. 11 : Residui proceres
(abbatis S. Ambr. Mediol.) Podelbertus unum coquum, Adcratatorem unum, la- profugarum usque ad gonfos, seras et
injuste... olivas contra consuetudinem vandarium unum, sutorem unum, pisca- pessulos omni substantia, atque utensi-
colligere et premere, sive calcariam facere tores duos: cseteri vero omnes in voile libus Addemnabant.
prsecipit, Adclepiatis quoque , volentes Senoniensi ei pro voluntate sua servirent. * ADDEMPNARE , Damnum inferre,
nolentesque, ire, et vites illic amputare * Quis sit Adcratator non facile est Gall. Endommager. Charta ann. 1165. in
contra consuetudinem jubet. divinare. Cratare dixerunt, pro scal- Chartul. S. Joan. Laudun. ch. 50 : Ipse
* ADCLINAS, IS. [Acclinis. DIEF.] pere : an idcirco sculptor hie est intel- Odo in multis Addempnavit eandem
* ADCLINE. Mirac. S. Germ, episc. ligendus ? An Assarius, Gall. Rotisseur, ecclesiam et inquietavit per aliquod tern-
Autiss. torn. 7. Jul. pag. 274. col. 1: Erat a Crates vel Craticula ? Ex enumera- pus. Ademneur, qui damnum infert, in
locus naturali quodam situ commodissi- tione enim ministeriorum quae eo loci Lit. ann. 1354. torn. 4. Ordinat. reg.
musj atque a parte Orientali clivo mantis exhibentur. nihil certo concludi posse Franc, pag. 158 : En nostre royaume sont
paulatim lentescente, competenter Adeline existimo. habitant et conversent plusieurs meur-
pendulus. Id est, leniter acclinis. Vide ADCREDIDATUS, Cui fides habetur, cui triers, larrons,... Ademneurs, trompeurs,
mox creditur, Gall. Accredite. Hugo Farsitus etc. Adommaigie, qui damnum passus
* ADCLINU8, pro Acclinus , acclinis. lib. de Miraculis S. Marias Suessionen- est, in Ordinat. milit. Caroli ducis Bur-
Glab. Eodulph. Hist. lib. 3. cap. 5. torn. sis cap. 8: Cum vadem non haberet, quern gund. ann. 1473: Bailler certification
10. Collect. Histor. Franc, pag. 32 : Quod pro se daret, dedit Domlnam sanctam aux Adommaigiez du dommaige qu'il leur
(Cluniacum) ex situ ejusdem loci Adclino Mariam vadem... pactionis suee perfi- sera fait. Adamagier, eadem notione, in
atque humili. tale sortitum est nomen. ciendse : sic ergovalde Adcreditato, dimis- Poemate de Cleomades MS.:
ADCOGNITARE, ACCOGNITARE, Notum sus est. Vide Accredere. Ne menerent autre deduit,
vel cognitum facere. Glossar. Lat. Grsec. ADCREDULITARE, Fidem facere, pur- Fors que toute jour caploier,
Adcognoscit ImycvcSffxet. Hincmarus Rem. gare se, sacramento omnem criminis Et li uns 1'autre Adamagier.
opusc. 5. de Coercendis militum rapinis: suspicionem amovere, ita ut alii juste Vide Addamnare.
Quarum exemplar Dominationi vestrse adducantur ut credant ab illo baud
transmitto, ut secrete eum teneatis, et ad commissum. Leges Inas Westsax. Regis 1 ADDENSANTOR, 'A6u«o8^«i5, in Glos-
aliquem diemjubeatis venire fideles ves- cap. 36. [** 34] apud Bromptonum : Qui sis Latino-Gracis, MSS. utique pro
tros, dicenles quia eis Adcognitare vultis in Collegia fuerit, ubi aliquis occisus sit, addensator, Fullo, 6$uuo8r)TY); (ut in aliis
undecumque vobis placet dicere, etc. Capit. Adcredulitet se quod eum non percussit. Glossis.) In iisdem o|u7to8ca, Acupedium,
QaioJiCalv. tit. 16. [** Cap. missa de [«* yox Anglosax. est g e t r i o v a n , oc- Addensatio. Argutari pedibus dicuntur
Carisiaco" ann. J56. § 11.]: Et habet... currit etiam in Leg. post. Alfred! fullones, dum saltu suo fullonio, inquit
omnes fideles suos convocatos, ut omnibus cap. 17.1 Hofmannus, pannos condensant. Hinc
suam voluntatem et perdonationem et ADCRESCENTES, dicti potissimum mi- Titinnius de quodam fullone : Terra hxc
nostrum, qui fideles illius sumus, devo- lites dxpXaCovTEi; qui non militabant, sed est, non aqua, ubi tu solitus argutari pe-
tionem Accognitet. Tit. 28. in finep^Edic- militaribus numeris adscripti, in locum dibus cretam dum compescis vestimen-
tum Carisiacense ann. 861]: Hanc nos- legitimorum militum amissorum subro- taque lavas.
tram constitutionem... relegi, Adcognitari, gabantur, ita ut numerus, si quando * ADDENSARE. [Spissum facere.
T^TT^Tp "I
et observari mandamus. Inde Adcogni- esset imminutus, repararetur, in leg. 11.
tatio et cognitatio, tit. 30. [** Adnuntatio Cod. Theod. de Re militari, et leg. 6. et * ADDETIMARE. [Ut ADDECIMARE.
Hludovici ann. 862. ad calcem Conventus 7. de Tyronib. et leg. un. de Class, ad DlEF.l
ad Sablonarias § 3.] Cognitamentum quarum legum illustrationem adhiben- ADDEXTRARE, [et ADEXTRARE,] Te-
tit. 27. [** Cap. post reditum a Con- dus omninp auctor vetus subditus Noti- gere latus dextrum, ad dextram cujus-
fluent, ann. 860. § 3. Vide Adnunt. Karoli tiaa Imperii cap. 5. Supplementa appel- piam stare, incedere, considere. Baldri-
ann. 857. § 1. et ejusdem edictum Pis- lantur in leg. 9. Cod. Theod. de Tyron. cus in Chronico Cameracensi lib. 3. cap.
tense ann. 862. | 1J leg. 3. de Tabul. et apud Ammian. lib. 38 : Earn (Imperatricem) in processionem
1 ADCOGNOSCERE, Agnoscere. Gloss. 21: Supplementa, inquit, Legionibus Domnus Episcopus Addextrayit. Ceremo-
MSS. Lat. Grsec. Adcognoscit, liuyivtoffxei. scripta sunt indictis per provincias Tyro- niale Cencii Camerarii: Deinde duo de
| ADCONQUIRERE , Adquirere , apudciniis. Ejusmodi sunt apud nos les Re- majoribus Cardinalibus Addextrant us-
Rymer. torn. 2. pag. 659. crues, milites sc. qui in locum amisso- que ad altare. Vide Gregorii PP. X : Et
ADCONSILIARE, Consilium dare, con- rum adcrescunt. Adde leg. 7. Cod. Theod. per loca insignia regni sui, per quse ipsum
sulere. Notitia vetus in Pancharta Nigra de Censu. contingebat transire, Addextratoris offi-
Turonensi: llle vero audiens dolorem I ADDA, Cuneus, vel turba, in Glossario cium exhibens reverenter. Infra: Sicut
fratrum condoluit ipsum, et Adconsiliavit MS. Ecclesiae Bituricensis. ipsum Pontiftcem Addextrarat per urbem.
eos, ut starent, in Curciato villa, quoad- ADDAMNARE, Damnum inferre, Gall. Clemens IV. PP. apud Odoricum Ray-
usque cum eis pariter... exinde loque- Endommager. Vetus Notitia apud Lou- nald. ann. 1811. n. 13: Cum ipsePontifex
retur. vetum in Bellovaco pag. 530. 1. Ed. : equum ascenderit, teneat stapedium sellss
ADCOPIOSUS, Locuples, abundans. Quod Drogo Miles Monciaci res et posses- ejus , et arrepto frasno aliquantulum
Glossae Lat. GraecaB MSS. Adcopiosus, siones Ecclesiss B. Petri Belvacensis olim ipsum Adextret. [Nicolaus de Curbio in
exJuopo?. violenter invasit, deprasdavit, incendit, Vita Innocentii IV. Papa3, apud Balu-
ADCORDABILES DENARII, Qui dantur devastavit, multisque modis Addamnavit; zium torn. 7. Miscell. pag. 384 : Rex Ala
domino vice laudimiorum, cum posses- silvam quoque quae est juxta Bonnicur- manniss christianissimus Guillelmus,filius
siones censuales distrahuntur, aut per- tem... fecit incidi et seminari, etc. devotus Ecclesiss, ut et ipse gauderet
mutantur: quia eo casu dominus et *: ADDAX. [Cervicapra. DIEF.] aspectu tanti patris, et, ut moris est
vassallus, si in distractione aut vendi- ADDEGIMARE, in 1. Reg. cap. 8. vers. Regum, tenuit staffam ejus, et ipsum
tione nulla pecunise solutio intervenerit, 14. 17. est Decimam accipere. Mamotrec- pariter Adextravit]. Sponsam Addextrare
invicem conveniunt: Us s'en accordant tus. ocTtoSsxaToOv, in Gr. vers. [** Greges ap. S. Bernardum serm. 77. in Cant,
ensemble; unde ejusmodi laudimia , quoque vestros addecimabit vosque eritis n. 1. Le Roman d'Auberi MS.:
Accordemens dicuntur in Consuet. Bi- ei servi, unde patet esse Decimaa sub- Elles en ont le chevalier mene.
turicensi tit. 6. art. 1.6.7. 8. etc. Charta jicere.] Jusqu'a 1'ostel 1'ont toujours Adextre.
privileg. Castri Meliandi in Biturigib. * ADDECIMARI, Decimse subjici, obli- Alibi :
ann. 1318: Et octo denarios censuales, gari. Charta Gaufredi ducis Aquit. ex Et Gascelins va s'amie Adestrant.
Adcordabiles , redituales vendiderunt, Tabul. S. Nicolai Pictav.: Volo volens-
quitaverunt, etc. Vide Consuetud. localem que jubeo quod panis meus vinumque ADDESTRARE Florentini dicunt; pro
Castellaniaa Bellijocensis, apud Tho- totum per universa cellaria in pago Pic- andar alia staffa de Principi, seu Prin-
masserium lib. 1. cap. 97. et pag. 208. taviensi in festivitate S. Michaelis per cipi ad equum inservire. [Chronicon
etc. [Vide etiam Accordamentum.] singulos annos Addecimentur. Vita B. Parmense ad ann. 1291. apud Murator.
ADCORPORARE. Vide Accorporare. Meinwerci torn. 1. Jun. pag. 551. col. 2 : torn. 9. col. 821 : Dominus Gerardus de
1 ADCRATATOR, Sarcinator, Gall. Tail- Quadrupeda sive pennata, more solito Parma Cardinalis... Parmam venit et
leur, si bene conjicio; in enumeratione absque ulla contradictione Addecimari valde honorifice receptus fuit... Et majo-
enim, qualem exhibet exemplum seq. constituit res milites civifatis Parmss pedestres
sarcinatores seu sartores non solent * ADDECIMIARE. CIMACIMARE, CIMA- Adestrabant eum per fr&num et super
omitti. Sed forte mendose legitur Adcra- TIMARE. [Ut ADDECIMARE. DIEF.] staffas honorifice.]
 ADD ADD ADE
] ADDEXTRATORES. Cencius Camera- I truere. Charta Caroli reg. Sicil. ann. reg. Sicil. cap. 29 : Quod nullus comes,
rius in suo Caeremoniali MS. sic appel- 1269. ex Reg. 50. Chartoph. reg. ch. 80 : baro et feudatarius cogatur aut teneatur
lat Papalis Mitrse delatores ; quia ipsi ad Quorum bonorum fructus, uncias auri aliquid solvere pro A dducimento ; sed
Papse dexteram incedebant, quando equi- triginta tres,... Johanni Trenchavaza... personaliter ire in exercitu teneatur modo
tabat ad visitandam aliquam Ecclesiam, concedimus... in pheodum nobile sub ser- prsedicto, nisi necessitates articulo, etc.
inquit Macer in Hierolexico ad vocem vilio infrascripto, videlicet quod pro Vide Adhoa.
Adextero. Vide Addextrare. viginti unciis ex quantitate prsedicta sub j ADDUCTIO, Servitium in adducendis
* ADDIANTOS. [Herbae species. DIEF.] servitio unius militis; et pro aliis unciis seu advehendis messibus, lignis, etc.
1 ADDICIALIS MENSA, Regale convi- auri tredecim Addoare vel addoari tenea- Item in deducendis pecoribus, de loco
vium. Libellus de causis renunciati tur, sicut alii feodatarii regni, juxta con- in locum. Descriptio censuum et red-
sacramenti Danise Regi ab Ordinibus suetudinem regni nostri. Vide Adobare 2. dituum dominii de Eska in Archivio S.
regni, apud Ludewig. torn. 5. Beliq. et Adohamentum. Audomari : Item quidam... debent Ad-
MSS. pag. 323 : Tertia post assumtam * ADDONARE SE, Clientem se proflteri, ductionem quse G-allice dicitur Dreste...
coronam die Episcopos, Prselatos, Eques- alicui addicere se, Gall. Se donner a videlicet adducere animal vel animalia
trem Ordinem, Consules atque Officiates quelqu'un. Addonatio, Ipsa clientelaris cujuscumque generis fuerint, ubicumque
ad speciem anise regalis convivii sive professio. Charta Philippi Pule. reg. Fr. censuarius voluerit in villam S. Audo-
Mensse Addicialis ob obtentam a Deo vic- ann. 1296. ex lib. rub. Cam. Comput. mari, et tune debet ductor vel ductores
toriam, ad congratulandum ad se evo- Paris, fol. 417. v°. col. 1 : Concedimus habere pastum.
cavit. , insuper eisdem prxposito, decano, thesau- * Charta ann. 1248. ex Chartul. Mau-
*• Pro Adjicialis; est autem Latinis rario, et capitulo de gratia speciali, quod rigniac. : Quod homines de Suisseto, qui
Adjicialis cosna, quae lauta est et affluens, omnes homines et feminas nobiles aut consueverant dictos bladum et avenam
ut docet Martin, in Lexic. ad hanc liberos, de extra regnum vel de regno ducere de mandato dicti Robini ad certa
vocem. [•""* Vide Forcell. Lex. in voce nostro, in castellania Petrsefontis venien- loca consueta, similiter teneantur ducere
Aditialis.1 tes ac ventures morari, qui se eisdem ad eadem loca, prout est consuetum, ad
^c. ADDICAT. [Interruptus. DIEF.] prssposito, decano, thesaurario, et capitulo mandatum abbatis et conventus de Mau-
ADDICTARE, idem quod Indictare, infra annum et diem Addonaverint seu rigniaco. De hac autem venditione te-
(quod vide) deferre, postulare in judicio. se Advoaverint ab eisdem, post talem nenda et in perpetuum observanda
Henr. Knigthon lib. 5 : Quern Rex fecit Addonationem seu advocationem, ipsi fideliter fidem dedit in tnanu nostra idem
Addictari, et exulare per leges Regni. prsepositus, decanus, thesaurarius, et ca- Robinus, quod in dictis duobus modiis
Alibi : Et fuerunt Addictati 35. de Bel- pitulum in suos recipiant et retineant.... venditis et Adductione eorum jure aliquo
grade, etsic oportuit finem facere. Latinis Quod si infra annum et diem, ex quo nichil de cetera reclamabit, aut faciet
scriptoribus Addicere, est condemnare, morari in dicta castellania ceperint se se reclamari.
addictus, condemnatus, uti pluribus memoratis prssposito, decano, thesaurario, « ADEBITATUS, Oneribus publicis ob-
probavit Savaro ad Ep. Sidonii Apoll. et capitulo non Addonaverint aut advoa- noxius. Stat. Montis-reg. pag. 236 :
Aliud signiflcat vox Addicter Gallica, verint; tune anno et die prsedictis elap- Item statutum est, quod si aliquis inven-
in Consuet. Wissanti art. 3 : Par icelle sis, ipsos homines et feminas in sua tus fuerit tenere aliquid commune, quod
coutume est deu double relief de la rente advoatione vel Addonatione recipere non non sit Adebitatum, et aliquis sibi dam-
que doit I'heritage, s'il n'est expressement poterunt. Vide supra Aclamatio et in num daret cum bestiis, vel sine, quod
Addicte par le bail a rente, etc. Id est, Advocare 3. non teneatur prsedicta de causa aliquod
nisi expresse stipulatum. Itali et Flo- ADDORMIRE, Obdormire, somno so- bannum, etc.
rentini Additare dicunt pro accennar col piri, unde Galli s'Endormir, hauserunt. ® ADECERDIT^, Ha3retici, qui dice-
dito, digito monstrare, indicare. Itinerarium Burdegalense : Est locus, bant , Christo descendenti ad inferos,
* ADDICIO, Tirocinium, Gall. Appren- ubi Jacob, cum iret in Mesopotamiam, omnem animarum multitudinem occur-
tissage, a verbo Addiscere, Apprendre, Addormivit. risse ei, et credidisse ei, et liberatam
Stat. sabater. Carcasson. ann. 1402. * ADDOZILLARE, Perforare, duciculum fuisse. Ita Auctor Praedestinati lib. 1.
torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag. 568. dolio apponere, a vulgari Douzil. Vide haer. 79.
art. 28 : Nisi tamen eciam quod dictus Duciculus. Charta Raimundi com. To- ADECIMARE, Decimam aestimare, sta-
talis famulus sive suus magister primitus, los. ann. 1219. inter Probat. torn. 1. tuere. Stat. Cadubrii lib. 2. cap. 85 : Et
pro sua intrata Addicionis sui ministerii, Hist. Nem. pag. 68. col. 1 : Item nul- ad solvendum dictam decimam, et quod
solvent dictos decem solidos Turonenses. lum vetum habemus, nee deinceps habe- licitum sit illi, qui exigere debet decimam,
Quasi pro Addiscio, ut et Addicens plu- bimus in vinis vestris, quss Addozillata et Adecimare et decimam facere, dum-
ries ibi, pro Addiscens. Vide mox Addis- fuerint ad vendendum ante nostrum ve- modo ille, qui decimam solvere debet. vel
cere. [** Potius pro Aditio.] tum. aliquis ejus familiaris sit in prsesenti.
* Hinc forte Adarle, Homo novus et * ADOSILHARE , Eadem notione, in ADEGA. Testamentum SgH|cii II. Regis
simplex ; ineptus, vulgo Innocent, niais. Stat. collegii S. Cathar. Tolos. ann. Portugalliae aeree 1286. apud Brandaonum
Litt. remiss, ann. 1421. in Reg. 171. 1401. ex Cod. reg. 4223. fol. 185. v : torn. 4 : Et totam Adegam meam de Ma-
Chartoph. reg. ch. 540 : Guillaume Mon- Nee prsesumat aliquis pipam sive dp- cuilla, SS. cum omnibus cupis suis, quam
nin appella Pierre Louchin grant Adarle Hum vini perforate vel Adosilhare, nisi emi pecunia mea.
de villain, p* Vide Arlotus.J de consensu prioris vel pincernss. Vide •* f. Suppellex, Gall. Meubles. Locus
* ADDISCERE , In tironem recipere, supra Abrocare. sic legitur torn. 1. Probat. hist, geneal.
admittere. Charta ann. 1323. ex Reg. 62. ADDRETIARE, ADDBESSAEE, juri stare, domus reg. Portugal, pag. 50. ubi Tes-
Chartoph. reg. ch. 35 : Dicti textores ex verbo Drictum, Gall. Droit. p vel tam. illud refertur ad ann. 1248 : Item
dicebant, quod ipsi non debebant ad eorum potius jus, seu quod juris est facere, mando sive lego Durando Frojaz cancel-
ministerium seu officium aliguem Addis- damna reparare, Gall. Redresser les lario meo... totam Adegam de Marvilla,
cere ; nisi idem addiscens per annos qua- torts. Vide infra Adresciare.] Regiam etc.
tuor in dicto ministerio serviret Item Majestatem lib. 2. cap. 74. | 9 : Si con- 1 ADELANTADUS, Praefectus, Senes-
et quod dicti draperii non-poterant ali- tra dominum suum, et non juxta assisam, callus, olim idem Hispanis qui nostris
quem facere Addisci in domo sua etc. {purpresturam feceritj tune distringetur Gubernator et magnus Ballivus, teste
ADDISRATUS. Vide in Adirare. occupator, ut veniat ad curiam domini Cobarruvia. Hispan. Adelantado. Thuan.
ADDITIO, Leguleis Anglicis dicitur sui, id A^drejsa^urus. Gervasius Doro- lib. 14. pag. 422. Edit. Genevensis : Ad
quod praeter nqmen et agnomen homini bernensis ann. 1170 : Quod erunt coram cujus obsidionem Andreas Auria haerebat
datur, quo illius status, gradus, con- Domino Rege, die quern eis constituent, novis Hispaniarum Adelantado Camp-
ditio, ars sive ministerium, et patria ad rectum faciendum, et Addr&iiandum riensi, id presfecturse nomen est... copiis
designantur, quaa quidem in qualibet ei, et hominibus suis quod Addretiare nuper confirmatus. Rymer. torn. 8. pag.
actione, in qua utlagaria seu exilium debuerunt. Charta Comitis Burgundise 619 : Et super hoc mandamus omnibus et
decerni potest, addi et apponi debet ann. 1227. in Tabul. Campaniae Thuani singulis Adelantadis, Justiciariis, Officia-
nomini rei, ex Statute Henrici V. ann. fol. 153 : Si nos non voluerimus eis Adre- riis. Capitaneis castrorum, etc.
1. cap. 5. Rastallus. ciare ad dictum esgardum,.... si, quod ADELINGUS. Vide Adalingus.
« ADDITIONARE, Amplificare, augere. dbsit, ipsum decedere contingeret, usque * ADELIVATUM. [Acclivis. DIEF.]
Gall. Augmenter. Annales Victoriani dum fuerit Adreciatum ad dictum et es- ADELPHI, Mouachi, Fratres aSsX^os,
MSS. ad ann. 1337 : Johannes Andreas gardum jam dictorum. Hinc vox Gallica in Vita MS. S. Magnoboldi Episcopi
doctor eximius... Clementinas glosavit et Addresser.
0
Andegav. cap. 26. Vide Meursium in
Speculum juris Additionavit. ADDUCIMENTUM , Praestatio, quse ASlXqxxtov.
* ADDOARE, Servitium militare. prout pro exemptione eundi in exercitum a T ADELPHORUS, Frater, Collega, Char-
feudatarii solent prsestare, armis ins- vassallis penditur. Constitut. Freder. tarium Ecclesiee Auxitanae in Biblioth.
I 10
74 ADE
Sangerman. cap. XLII : Quia a sanctos
canones prohibetur tali consanguinitas,
ne jungatur a me et a meisque Adelphoris,
tali absolutio invenitur. Hie agitur de
matrimonio inter consanguineos con-
tracto, quod Archiepiscopus Garcize
<iicit neque a se neque a suis Adelphoris
approbari posse. Hinc patet Adelphoro-
rum nomine intelligendos esse Episco-
pos, quorum est in gradibus consangui-
nitatis dispensare : hqs a suis collegis
fratres appellari baud insolitum.
ADELSCALG, Minister Principis, ser-
vus Principis : vox composita ex Ger-
man. Edel, nobilis, et Scale, servus,
minister. Decretum Tassilonis Ducis
Bajuyar. part. 1. cap. 7 : Servi Principis,
qui dicuntur Adelscalc.
ADEMPRUM, yel ADEMPRIVUM. Caesar
Nostradamus in Hist. Provinc. pag.
398. ait esse jus quoddam a Cqmitibus
Provinciae subditis suis impositum, ad
expensas faciendas pro maritandis seu
nuptui collocandis filiabus, pro expedi-
tionibus Hierosolymitanis subeundis. et
pro terris acquirendis : quo casu eadem
esset vis vocabuli, ac Auxilii, de quo
suo loco. Sed videtur haec vox non solius
Provinciae terminis circumscripta, cum
in Occitania, atque adeo in Hispania
etiam Adempra nota fuerint, sumique
ut plurimum pro quavis praestatione
yideantur. Charta Raymundi de Termes,
in Tabulario Carcasson. fol. 69 : Nullum
jus vel dominium habeo, nee jurisdictio-
nem aliquam, nee Ademprum, nee habere
debui in toto castro. Alia pro Castro Mois-
sacensi, in Regesto Tolosano fol. 19. et
20 : Retinuerunt insuper quod Consules
pro tempore constitute non sint immunes
a collatione, quin conferant in qusestis
et Adempris factis communitati villas per
D. Comitem. Alia Charta ann. 1231. ib.
fol. 68 : Venationes, feuda et alodia, ex-
pletiva, et Adempriva, oblias et donatio-
nes. Alia Petri Regis Arag. ann. 1212.:
Cum servitiis, usaticis, et aliis omnibus
Ademprivis, etc. Curia Generalis Barci-
non. sub Petro II. Rege Arag. ann.
1283. cap. 45 : Adempriva lignorum, pas-
cuorum, et aquarum, castrorum... fiant
prout est antiquitus fieri consuetum. Vide
Catellum in Comitibus Tolosanis pag.
225. Foros Aragon. lib. 4. fol. 85; ex
Observantiis Regni Aragon. lib. 9. tit.
Actus Curiar. § 8. Et Mich, del Molina
in Repertorio pag. 26. Nescio an hue
pertineat quod habent Usatici Aquarum
mortuarum : Sint immunes ab omnibus
quesstis, talliis et tollis, et mutuo coacto,
et omni Ademptu coaclo. Nam ejusmodi
vocabuli ab ademptis rebus, originem
recte, ut opinor, accersit Dion. Sal-
vaingus in Tract, de Jurib. domin.
cap. 40. Charta Willelmi Regis Rom.
ann. 1252. in Probat. Hist. Sabaud. :
Necnon Adempta, queestas, tallias, alias
exactiones consitetas, etc. Ita Ademptio
in veteri Charta apud Columbum in
Episcopis Sistaricensibus lib. 3. n. 13.
idem sonat quod tolta. [Sebast. Fantoni
Hist. Avenion. torn. 2. pag. 109. in
Charta conventionis inter Airfonsum
Comitem TolosaB et Carolum Comitem
Andegayiae ann. 1251 : Item omnes cives
Avenionis liberi remanent in perpe-
tuum et immunes a tallia, quista et touta
et omni Adempto forsato, tarn in mutuis
dandis dominis... quam in equis emendis
vel aliis quibuscumque exactionibus.]
, ADEMPEAMENTUM , Eadem notione.
Usatici Barcinonenses, cap. 18 : Cas-
trum cum Adempramento ejus, etc. cap.
109 : In bajulia vel guarda unde quis
habuerit hominaticum vel censum, si hoc
ADE
secundum bene posse suum defenderit,
habere debet... ibi moderatum stacamen-
tum, et moderatum Adempramentum.
ADEMPEAEE. Charta ann. 1312. pro
Pariagio Castri de Venescio in Occita-
nia, in 48. Regesto Philippi Pulchri
Regis Fr. n. 29 : Item quod homines die-
torum locorum se possint Ademprare in
locis circumvicinis, sicut consueverunt.
Michael del Molino in Repertorio pag.
224. col. 4 : Milites et infanciones possunt
monies regales juxta forum Ademprare
et pascere, etc.
f ADEMPEEMENTUM, in Annalibus To-
los. torn. 1. Instrum. pag. 4. Item torn.
2. Instrum. pag. 14.
3 ADEMPEIVIUM, Instrum. ann. 1229.
apud Marten, torn. 1. Anecd. pag. 953.
F : Nullam questam, nullam exactionem,
vel forciam, nullam demandam seu Adem-
privium habeo, vel habere debeo aliquo
jure, vel aliqua ratione.
1 ADEMBIVUM, Eadem notione, in
Charta Petri Regis Aragon. ann. 1212.
superius laudata apud Acherium torn.
10. pag. 179. sed legendum est Adem-
privum.
* Non unius significations esse voces
Ademprum, Ademprivum, aliasque ilia-
rum consimiles ex allatis a Cangio, ut
opinor, manifestum est : et quidem
pro quavis praestatione saapius accipi-
tur; at non raro idem signiticare quod
Usagium, seu jus utendi aliqua re, pas-
cuis nempe et forestis aperte docent
quaa sequuntur. Pariag. inter Reg. et
condom, villas de Cuquo ann. 1319. ex
Reg. 61. Chartoph. reg. ch. 343 : Item
quod concedatur dictse universitati, quod
Adempriva seu pascua communia, quse
dicta universitas nunc tenet, imposte-
rum similiter teneat. Alia ann. 1341. ex
Reg. 72. ch. 250 : In quo (loco) dicta uni-
versitas (de Angulis) et homines ejusdem
habent et habere consueverunt Adempri-
vum, sive usum depascendi sua animalia
et ligna scindendi. Rursum alia ejusd.
ann. ex cod. Reg. ch. 368 : Item etiam
uod (homines S. Amancii) usum ha-
? eant, Ademprivum ligandi et fustes
pro suis necessitatibus tailliandi.
Charta ann. 1391. ex Reg. 148. ch. 59 :
Item habent usum, Ademprivum, liberta-
tem, franquesiam et consuetudinem pis-
candi cum quibuscumque tesuris, retibus
et modis consuetis Item habent usum,
Ademprivum capiendi, cum quibuscum-
que modis et thesuris, qusecumque ani-
malia fera et silvestria. Regist. A. Cam.
Comput. Paris, fol. 3. v°: Ordinatio su-
per Ademprivis seu usibus, quos vel quse
aliqui possent in dictis forestis procla-
mare. Sed et observandum est Joan.
Nostradamum in Vit. Poet. Provinc.
ubi de Raimundo, Berengerip pag. 104.
vocem Ademprum interpretari Emprunt:
Jamais ne furent contraints payer aucuns
impots. toltes, quisles ou Adempres, que
nous disons levees des deniers, quisles ou
Emprunts. At quo vade nescio. Longe
diversa
:;:;
notione.
ADEMPEIVUM, in Stat. sabater. Car-
casson. ann. 1402. torn. 8. Ordinat. reg.
Franc, pag. 562. art. 12 : In casu vero
quod ille seu illi, qui facerent Adempri-
vum sive invitationem gencium dicti mi-
nisterii, pro communione seu sepultura
talis infirmi seu mortui, etc. Ubi Adem-
privum, idem est atque invitatio, voca-
tio, monitum. Vide Azempare.
* ADEMPRUM. — Praestatio qusevis ;
prestation seigneuriale quelconque. — Jus
quoddam a comitibus provinciae subdi-
tis suis impositum ad expensas facien-
das pro maritandis seu nuptui collo-
ADE
candis flliabus, pro expeditionibus
Hierosolymitanis subeundis, et pro
terris acquirendis: quo casu eadem esset
vis vocabuli ac AUXILII ; aides. — .Usa-
gium , id est jus utendi aliqua re,
pascuis nempe et forestis ; droit d'usage
du seigneur dans les bois et les prairies.
(Anno 1319.)
1 ADEMPTARE, pro Attempt are, Ten-
tare, ad malum inducere. Gezo Abbas
de Corpore et Sanguine Domini, apud
Murator. torn. 3. pag. 278 : Ut discas
quod indignis, et fucate Mysteriorum
secreta celebrantibus a diabolo prseparan-
tur insidise, et magis magisque Ademp-
tantur, qui non sequo animo communicare
festinant.
* ADEMPTIARE, ^Estimare, ad aeris
pretium redigere, Gall. Appretier, eva-
luer. Charta ann. 1231. inter Probat.
torn. 3. Hist. Occitan. col. 357 : Hsec
omnia prssnominata fuerunt Ademptiata
coram nobis ad valorem xvij. lib. vij.
solid. Melgor. per annum. Vide supra
Adssrare 1.
3 ADEMPTIO, \
T ADEMPTUM, | Vide Ademprum.
1ADEMRIVUM.)
e
* ADEN. [Genus herbae. DIEF.]
ADENS, a verbo Adesse, Praesens,
assistens. Vide Adentia. Vita S. Amati
torn. 6. Aug. pag. 723. col. 2 : Laboran-
tibus Adens, oppressis in judicio succur-
rens, viduis consulens et orfanis, etc.
Adeser vero, pro Addicere se alicui, in
Vit. SS. ex Cod. 28. S. Viet. Paris, fol.
349. v°. col. 1 : Apres la ascension de
nostre Seigneur, il (S. Marceau) Adesa
tousdiz a S. Pierre.
ADENTIA, Praesentia, a verbo adesse.
Charta Cresimyri Regis Dalmatiae ann.
1059. apud Jo. Lucium lib. 2. Hist.
Dalm. cap. 15 : Illud in audientia et
Adentia prselibatorum astantium au-
torizo.
ADEPS. Joan, de Janua : Adeps, pin-
guedo exponitur, ex ad, et epulam, quia
epulis pinguedo solet addi... Adeps pro-
prie est pinguedo interior, et quse intes-
tinis annexa est. Papias : Adipata,
edulia Adipe condita, cibi pingues. Des-
criptio Bonorum Monasterii Sanctimo-
nialium Deiparae Suession. ann. 858 :
Adipis modii 100. ad diversa Monasterii
luminaria, et ad condiendos cibos Sanc-
timonialium vel supervenientium hospi-
tum. Charta Caroli C. pro Monasteriq
Sangermanensi : Et pro modiis viginti
Adipis, etc. Statuta Cluniacensia Petri
Venerab. cap. 15 : Statutum est ut omni
die Adventus Domini, excepta prima Do-
minica, ab Adipe qui in 12. lectionum
festis usu esse solebat, omnes abstineant.
Adde cap. 53. Petrus Diac. lib. 4. Chr.
Casin. cap. 66 : Non carnes, non Adipem,
non vinum ab illo tempore sumpsit. Adeps
vero differt a sepo vel sevo : Sevum
enim animalium pinguitudo est, plusque
terrestris natur83 participans, et, cum
refrixit, glaciatur, et fragile est, atque
aegre liqueflt, liquatum vero celerrime
densatur : adeps autem contrario modo
se habet, nam liquidior est minusque
duratur. Adipem autem seu sevum sua
estate in lucernis adhibitum testatur
etiam S. August, lib. 2. de Morib. Ma-
nich. : Quid de Adipe respondebitis, qui
prope omnes Italas Lucernas illuminat ?
[^c Adeps ursini. DIEF.]
j|c ADEQUARE. [Equum ascendere ut
aquam intret. DIEF.]
ADEPSIT, pro adeptus es£,occurrit apud
S. Eulogium Cordub. in Apologeticq.
ADEPTICUS, Qui de facili acquiritur.
Jo. de Janua.
 ADF ADF 75
ADEPTUS , Exponitur Swpeav Xa6wv, « ADFIDIARE, Fide data promittere, 151 : Guillelmus de Karenlonio miles...
in Glos. Grsec. Lat. [Qui gratis accipit.] obligare se. Fundat. Ardenae ann. 1138. Adforavit et ad forum posuit Amisium
* Adepti dicuntur in arte chimica, inter Instr. torn. 11. Gall. Christ, col 77 : et Guillelmum Daberti... ad Ix. solid.
Parac. et Helmont. Mystse, imo eTuoirrou. Hoc autem futurum esse ratum et fir- Turon. eidem militi et ejus hseredibus seu,
j(c ADERA. [Aut mare ut ADRIA, aut mum Adfidiaverunt canonici et Mat- mandato reddendis annis singulis....
herba ut AFFODILLUS. DIEF.J thseus presbyter S. Gennani. Vide Affi- Promittens idem miles per stipulationem
jje ADERANTRA. [Herba, ut ADEN. dare 1. solemnem , quod contra Afforationem ,
DlEF.] * ADFIDUCIARE. — Bad. signif. q. manumissionem et quittalionem istas...
* ADERARE, pro Adserare 1. quod vide, AFFIDARE. non veniet.
in Charta ann. 957. inter Probat. torn. 1 ADFIGATIO , Actio affigendi. In * ADFORATIO. [JSstimatio ; action de
2. Hist. Occit. col. 99. Glossis Latino-Graecis, Adfigatio upo- mettre a prix, taxe ; (olim) afforement.]
* ADEREPLARE, Epouseir, in Glossar. ADFRAMIRE. In Pacto Legis Salicae
Lat. Gall. ann. 1342. ex Cod. reg. 4120. ADFIGERE, Vox propria in Legibus, titulus 49. concipitur de Adframire, ubi
| ADESCARE, Buccella in os inserta cum sc. Capitulum aliquod iis additur, in Editione Pithoeanaest48.de Afatomie.
pascere, in os, vel rostrum escam in- adfigitur. Leges Luitprandi Regis Lon- Vide Wendelinum, [et Cl. Eccardum :
dere, Gall. Abbequer. Glossae Lat. Grae- gob. tit. 63. [» Lib. 6. cap. 34] : De cui de Adframire, vel de Adramire, idem
cae MSS. Adesco, focio, ^u>^w. servis fugacibus, quia jam antea [=;™ al. sonat quod de designatione heeredisper
ADESCATIO , Dieta , cibatio , apud unde quidem antea] Capitulum istum ramum vel festucam in sinum alicujus
Matth. Silvaticum in Pandect. Adftximus, etc. Tit. 54 £** Lib. 6. cap. projectam facta.] [°* Vide Adramire,
1 ADESITARE, Astringere, cogere. In 23] : Idea autem:: hoc scripsimus, quia et neque enim aliud sonat.]
Glossis ^Latino-Greeds, adesitat, (ruveXatf- si Adfictum [--" al. Affixum] in Edicto * ADFRONTARE, Terminari a parte,
vet, (juvayet. non fuit, etc. Adde tit. 69. § 5. tit. 75. quae agri frons dicitur. Charta ann. 898.
*ADESTARE, Attestari. Placitum sub § 1. tit. 91. | 2. tit. 104. | 4. tit. inter§Probat.
110. 1. torn. 2. Hist. Occit. col. 33 :
Childeberto III. ann. 711. torn. 8. Collect. Tabularium Casauriense : Quia Dom. Dono vobis vineam... et Adfrontat ipsa
Hist. Franc, pag. 676 : Itemque inluster Luitprandus Rex in suo Capitulari Afft- vinea de parte circii, etc. Unde Fines sive
vir Ratbertho comite palate nostro Ades- xit, ut quicunque de re sua, etc. Charta Adfrontaliones, in Epist. Joan. XV. PP.
tare videbatur, etc. alia ex eodem Tabularip : Ea iterum ann. 985. Vide Affrontare et Affrontatio.
\ ADESTRARE. Vide Addextrare. Dominus Ludovicus Imp. in sua capitula ADFRUTABULUM, Vasculum, in Glossis
ADEVANTAGIA , idem quod Gallis Affixit, ut ubi ex utraque parte Eccle- Isidori. [In excerptis Pithoei, Adsutabu-
Avantage, quod ultra partem recipitur, siasticum fuisset, rectores earundem Ec- lum. Forte Acetabulum : quod videsis.]
verbi gratia in Foris Aragon. lib. 5. est clesiarum, si se familiariter pacificare * ADFULARE, Pro Adfolare, Glossar.
titul. : De Adevantagiis, quas uxore prx- v'elint, licentiam habeant. [** Est Fixum vet. ex Cod. reg. 7646: Adfulavit, leviter
mortua, vel ipsa superstate, vir, aut ejus reddere quod de legibus saepe usurpatur tetigit. Vide Affolare.
successores habere debent. Alter : De re- in Theod. Cod. e. g. leg. 18. lib. 6. tit. 4; «® ADFURCILLARE. Adfurcillavi, sor-
bus, sive Adevantagiis, quas vir et ejus leg. 139. lib. 12. tit. 1.] bui, labefactavi, concussi. Placidus apud
hseredes habere debent ante partem. ADFIGURARE , pro Figurare. Utitur Maium.
* ADEVIA. [Urtica. DIEF.] Diomedes lib. 1. Art. Grammat. [** Gell. ^ ADGAUDERE, Gratulari, gaudia so-
jje ADEXPENSAS. [Pecunia ad expen- N. A. lib. 4. cap. 9.] ciare cum aliquo. Gall. Se conjouir. Vita
dendum reservata. DIEF.] ADFILIARE, In tilium adoptare. Ania- S. Syvonis Episc. Persse, in Actis SS.
1 ADEXTRARE, ADEXTRARIUS. Vide nus ad leg. 2. Cod. Theod. de Legit. Junii torn. 2. pag. 290. E : Preces et
Addextrare, etc. hered. : Adoptivum, id est, gestis ante hymni laudisoni aera gratificant: coslum
1 ADEXTRATOR. Vide Addextratores. curiam Adfiliatum. Vita MS. S. Gauge- ipsum Sanctis favere, sol totis radiis Ad-
] AOFABER, Arte peritus, in Glossis reci Episc. Camerac. lib. 1. cap. 4 : Ilium gaudere videbatur, adeo dulcis aura et
Graeco-Latinis MSS. Adfaber, ivKyv^, vero deinceps ardentissimo dilectionis dies serena illuxerat.
utique pro iv-revvo?. affectu Afftlians, etc. [Chron. Farfense 1 ADGENICULARI, Ad genua provolvi,
1 ADFATIMIRE. Vide Affatomia. apud Murat. torn. 2. part. 2. col. 434 : Gall. s'Agenouiller. Tertull. de Pcenit.
* ADFATIMUS. — Adfatimas epistolee ; Lupardus Scariocum uxore sua Vettula; cap. 9: Presbyteris advolvi, charts Dei
titres de donation. Lupulus Affiliatus ejus cum uxore sua Adgeniculari. Ibi de publice poenitenti-
] ADFATIO, e7tsXojoi;, irpoqpacris, itpodo- Rodiperga.] Affilie ou adopte, in Consue- bus agitur, qui ad Episcoporum, Pres-
(juXca, in Glossis Latino Graecis MSS. tud. Sanctonensi art. 1. Honoratus Bon- byterorum atque Confessorum pedes
Allocutio, colloquium. nor Salonensis en I'arbre des Batailles, sese prosternebant, ubi illos habebant
ADFATOMA. Vide Affatomia. 4. parte cap. 106: Je traite la question, obvios ac maxime ad fores Ecclesise.
* ADFATOMARE, Donare per Adfato- scavoir, si la Reine Jeanne de Naples a Vide Posnitentes. [* Vide infra Aggeni-
miam, i. e. Festucam in sinum ejus, pu Affilier le Roy Louis, etc. Vide Caium culare.]
cui donatio fit projiciendo. Vide Affato- in Instit. Parerga Alciati, et Cujac. lib. ADGISTARE. Vide Agistare.
mia. Epist. Witechindi abb. Corb. novae 7. Observ. cap. 15. [** Gaii inst. epit. * ADGLIVATUS. Glossar. cod. Reg.
ad Gerardum abb. Corb. vet. ann. 1196 : lib. 1. tit. 6. | I : De adoptivis, hoc 7646: Adglivatum, oblicum, curvum.
est
Albertus /rater noster ex Wittemone Ad/iliatis.] ^e ADGLOMARE. [Glomerare. DIEF.]
animse sua? symbolum luminis perpetuum ADFILIATIO, AFFILIATIO, Adoptio in j)c ADGLUCERE. [Conjungere. DIEF.]
S. Vito Adfatomavit; idea beneficium hoc fllium. Gloss. Lat. MS. Regii Cod. 1013. * ADGLUMERARE. [Glomerare. DIEF.]
ei fecimus, ut aliquando in cucullo ja- et Gloss. Isid. : Adfiliatio, adoptio, psene * ADGLUTINARE. [Conjungere. DIEF.]
natures imitatio. Habentur etiam eadem ADGN^GTJM Reprsesentare, apud GuiJli-
ADFECTATORES, Petitores ; in Glossar. verba in Breviloq. mannum in Explicatione vocabulorum
vet. ex Cod. reg. 7641. AFFILIATIO , Acquisitionis species. aevi inferioris lit). 1. cap. 9. Auffgnad
1 ADFECTATUS, Affectus, dispositus, Chronicon Farfense pag. 657. et 663 : und ungnad stellen, exponitur.
Gall. Intentionne, dispose. Acta SS. Mar- Solenni donatione contulerunt, quse ad ADGNASCI, JC. saepe est pro nasd :
tii torn. 2. pag. 451. E: Cum venerabilis eos ex concessione Regum, Reginarum, vel inde agnatio, pro liberis, aut liberorum
et discretus vir.... ad dictum nostrum Ducum, vel per Afftliationem, vel compa- procreatione, apud Marculfum lib. 2.
Monasterium pie Adfeclatus desiderave- rationem, vel alium quemlibet attractum form. 29. ut et in leg. 1. Cod. Theod. de
rit... habere aliquas reliquias, etc. pervenerint. Vide Filiolatus. Collegiatis, in leg. 19. eod. Cod. de
* ADFECTUOSUS. [Amabilis. DIEF.] DESAFILIARE, Exhaeredare. Fori Oscae divers. Offlc.
1ADFERIAL, quasi Ad feralia : Aqua ann. 1247. fol. 24 : His rationibus pater ADGRAVARI aliquem, in Jure Hunga-
q-uae super mortuorum sepulchra lita- potest Desafiliare filium suum, si viderit rico, punire victum, Meghuntet, terhelni
batur. Gloss. Lat. Gr. Adferial, CSwp TO patrem caplum,... si noluerit paler vel birsagolni.
eict TOIS yexpol? crrcevSojxevov. mater Affiliare ilium, vel hseredem fa- * ADGRAVARE, Molestiam vel damnum
Arferia, apud J. Laurentium in Amal- cere, etc. inferre, in Chron. S. Petri Vivi ad ann.
thea. [** Vide Forcell. hac voce.] * ADFLARE. Glossar. vet. ex Cod. reg. 999.
* ADFEUDATUS , Qui nomine feudi 7641 : Adflarat, addiderat. [« Cod. 4778 : | ADGRETTUS, et ADGRETUS, Aggres-
possidet. Charta ann. 1221. ex Reg. 71. Adflarat , adspiraverat , asperserat vel sus. Amalthea J. Laurentii.
Chartoph. reg. ch. 34 : Item sciendum adsparserat.] Adflavit, adtegit. [:"-»: Vide ADHABERE, pro Habere, tenere, possi-
quod servientes ecclesiss Adfeudati, non Adfulare.] dere. Tabular. S. Victoris Massil. sub
sunt nee possunt esse de usagio villas * ADFORARE, ^Estimare, forum seu ann. 12. Caroli M. : Et sicut alias res
sine consensu abbatis. pretium imponere, constituere.^/foratio, ipsas, quae juste ad domnum Regem Ka-
ADFIDARE, ADFIDUGIARE. Vide Afft- Ipsa sestimatio. Vide Afforare. Charta rolum obtingebant, in aloda Antener
dare. ann. 1270. ex Reg. 56. Chartoph. reg. ch. Adhaberet per ipsam misculationem, sen
 ADH ADH
et ipsam Caladium villam visus fuit de salicum ramos qui operiebant glosocho- sieurs pieces de terre a moitie des blez et
tpsa casa Dei abstrahisse. Charta Arnulfi mum, alii lustrabant desuper virentes autre Enhers qui y croistroient.
Eegis apud Baldric, lib. 1. Chron. Gamer, herbas, alii evellebant ebulos fagineos, * Ahiers, Captus, circumdatus, Gall.
cap. 62 : Et quidquid exinde fiscus nosier Adh&rebant Saxos, velocius ut discurre- Pris, entoure. Philip. Mouskes :
exigere poterat, in luminaribus ipsius rent rotas. Et quant le roy se vit Ahiers
Ecclesias concinnanda perpetualiter con- * 3. ADHA1RERE, Admovere, applicare, Par tout, de lone, et de travers, etc.
cessimus Adhabendum. Adde cap. 77. fulcire, Gall. Appuyer. Stat. crimin.
Tabularium Brivatense cap. 352 : Ha- Saon33 cap. 35. pag. 75 : Nee liceat alicui * ADHANSSARE, Pensitationem pro
beatis atquepossideatisjureproprio Adha- appodiare vel Adhserere domui habitatio- mercibus exportandis statutam persol-
bendum , vendendum, donandum, etc. nis alicujus... scalam aliquam, trabem, vere. Arest. parlam. Paris, ann. 1384.
[** f. ad habendum], Tabularium Eccle- vel ingenium, etc. A quo verbo nostri 30. Jan. ex Cod. reg. 9822. 2. fol. 142. v°:
sise Viennensis fol. 24: Tantum et nos Adherdre , Aherdre , Aerder, Aerdre , Quod nullus extraneus, qui non est bur-
vobis ipsas res jam dictas et superius aliaque ab eadem qrigine accersenda, gensis Paris, potest ducere mercaturas
scriptas manibus tradimus atque trans- variis notionibus dixerunt, facile ex suas per sub pontem Paris, usque ad
fundimus, perpetualiter. Adhabendi, ven- ipsis locis intelligenda. Lit. ann. 1368. pontem de Mante, nisi habeat societatem
dendi, donandi liceat, commutandi, vel torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 395. et unius mercatoris de Paris, et opportet
quicquid exinde facere volueritis, etc. 396 : Nous sommesenhers,Adheriz, Adher- quod ille mercator de Paris, vendat et
| ADHABITARE, Juxta seu prope habi-dons et Adherissons aux appellations emat omnia nomine suo et non nomine
tare. Gloss. Lat. Graec. Adhabito npoa- faites... se par raison de la Adherition et extranei, et quod res sint Adhanssatse.
ocxw. Adherment es appellations dessus dictes. Vide/fansa 1.
ADHJEREDARE, Mittere in possessio- Lit. remiss, ann. 1396. in Reg. 149: * ADHEGARE, AdSbquare, partiri in
nem: Adheriter inConsuetudinib. Han- Chartoph. reg. ch. 330: Ledit Jehan se sequas partes, Gall. Diviser en parts
noniae cap. 77. 80. Montium cap. 46. affellonnissoit tousjours en menassant egales. Comput. ann. 1382. ex Tabular.
Camerac. tit. 1. art. 3. Insulse tit. 1. art. ledit Huguenin d'atrapper et Adherdre S. Vulfranni Abbavill.: Item pro ponde-
56. 156. Tornacensi tit. 20. art. 25. etc.: aus mains. Ch. ann. 1440. in Chartul.21. rando lanas in granario capituli partitas
Paternis hasreditalibus Adhaereditatus, in Corb. fol. 248. v°: Porra ledit acheteur... dominis ;... et pro illo qui Adhecavit par-
Vita Lietberti Episc. Camerac. cap. 2. prendre et Adherdre ausquels desdits he- tes,... iiij. sol. vj. den.
Compqsitio inter Will, de .Hollandia et ritages pour le tout que mieux lui plaira. « ADHENAYRIA. Vide infra Azenayria.
Ludovicum Comitem de Los ann. 1206. Lit. Ludov. X. ann. 1315. in Reg. A. %. ADHERA. [Mare, ut Adria. DIEF.]
0
quse extat in Eegesto Honorii III. PP. Cam. Comput. Paris, fol. 79. v° : Le ADHERBARE, Agrum in pratum seu
lib. I: Ad dictum et arbitrium D. Phi- peuple de Frandres par les mauvez rapors herbam redigere. Charta ann. 1459:
lippi debet dominus Willelmus Adhsere- et par les mauveses paroles... a ce que il Ipsa prata... a paucis diebus citra apra-
dare Comitem de Los de omnibus supra- s'Aherdirent a li et se mirent en rebellion aata et Adherbata, etc.
dictis. Occurrit ibi non semel. Jo. de contre nostre dit seigneur et pere. Lit. * ADHEREGTARE. [ Ad rectum redi-
Condato. MS. in Dominican. : remiss, ann. 1377. in Reg. 111. ch. 107 : gere. DIEF.]
Le siecle en as Adhirete.
Ainsi comme ledit cure le tenoit soubz lui, f ADHEREDITARE, Dotare, mittere in
ledit Symonnet le Aherdipar lescheveulx. possessionem. Acta SS. Junii torn. 4.
Chron. Flandriae cap. 86 : Et la se des- Alias ann. 1382. ex Reg. 120. ch. 275 : ag. 588. D: Index est Florinorum nobile
saisit de sa terre, et en Adherita sa fille. Biset procedant de pix en pix le prist et
Vide Hsereditare et Adhereditare. Ahert par tele maniere, etc. Assis. Hie-
S osnobium in honore Dei... sumptibus
ejus constructum, paternisque hsereditati-
1 1. ADH^RENTIA, Societas, adhaesio, rosol. lib. 2. cap. 22: S'Aerder au dit de bus Adhereditatum. Vide Adhaeredare.
Gall. Liaison, union: olim Adherence. son aversaire. Lit. remiss, ann. 1376. * Charta Margaretaa comit. Flandr.
Bymer. torn. 2. pag. 503 : Personse... in Reg. 109. Ch. 275: Ernoul issi hors de ann. 1274. ex Chartul. sign. Decanus S.
captas vel propter Adhaerentiam alterius sa grange tout nu en sa chemise, et se Petri Insul. fol. 141. r° : Nos de ipsis
partium punitas, revocabuntur. Litterae trait par devers ledit Berlin pour lui decanum et ecclesiam S. Petri Insulensis,
Radulfl Comitis Stafford, ad Job. de Aerdre. Unde Aerdresse, in iisd. Assis. coram dictis hominibus, investivimus et
Charnel, Constabul. Burdigal. ann. 1352. lib. 2. cap. 73. cujus titulus est: De Adhereditavimus legitime et in possessio-
apud Marten, torn. 1. Collect. Amplis. quelques choses Von ne se peut deffendre nem posuimus corporalem. Ayreter,
col. 1468: Sexcentum 55. libras... quas par I'assise, ne par I'usage de Aerdresse eodem sensu, in Charta ann. 1287. ex
ipse certis diversis locis ratione Adhasren- de Bataille. Guill. Guiart.: Chartul. Namurc. Cam. Comput. Insul.
tiae suss eidem Domino nostro Regi factae Car o les autres s'Aerdi fol. 7. r° : Nousdis sires li cuens lidit
amittebat. Diarium Belli Hussitici lib. Aus Anglois, etc. Guyot son fil, de Bailleul et de toutes ses
3. apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. Le Roman du Dit du Chevalier :
appartenances et de la justice et seignorie
pag. 190 : Plurimi Taboritarum Presby- Ayreta bien et a lay selonc no jugement
teri, magnam habentes populi confluen- Car par ces cine dois Aherdoit, etc. et recent a homme... C'est Ayretance bien
tiam et Adhasrentiam, dimissis SS. doc- Bestiarius Ms.: et souffisaument selonc le connissance,
torum... Sententiis, suis propriis ingeniis I'usage et le loy de le terre de Flandre et
elaboratis Glossis, antiquum et novum Ne va pas sus et jus volant, par no jugement faite, etc.
Ne as viandes Aherdant.
interpretati sunt testamentum. JADHERMALES TERR.ffi, Vox verna-
1 2. ADH.ffiRENTI.ffi, Appendices, ea Ahierdre in Poem. Robert! Diaboli Ms.: cula quaeidem fere signiflcat atque apud
quae adhaerent, Gall. Dependances. Vita Lors se fist tenir et Ahierdre nos Terres Ermes. Prsedia fere deserta
S. Henrici Imp. torn. 3. Julii pag. 759. Qu'il ne caie, etc. et inculta quae ad Terras hermas prope
C : Contulimus prasterea ad supra dictam accedunt. Edictum Philippi IV. ann.
sedem Episcopalem prsedia , Ecclesias, * Unde Adherdant, vulgo Adherent, 1314. apud D. De Lauriere torn. 2. Ordi-
vicos, villas cum omnibus suis pertinentiis Qui alterius partes tuetur, in Sent. ann. nat. Reg. pag. 22: Et quamvis res ipso
sive Adhserentiis, videlicet utriusque sexus 1331. ex Chartul.2. Fland.ch.584 : Ceaux tempore concessionurn quondam desertse,
mancipiis, areis, sedificiis, terns cultis, de la ville de Gand et leur Adherdans, quondamque incultss et alise Adhermales,
viis et inviis, exitibus, reditibus quassitis etc. Ahers, Alligatus, inhaerens. Sermo seu medii valoris essent.
et inquirendis, silvis, sagenis, venationi- S. Bernard!: A quel gent eiverons nos * ADHESIA. Vide supra Aclhesia.
bus. Eadem notione legitur apud Lude- ceos, cui nos veons estre si Ahers et si * ADHIBERE. Glossar. yet. ex Cod. reg.
wigum Reliq. MSS. torn. 5. pag. 555. enracineiz ens terriens solas et ens corpo- 7641 : Adhibet, promisit vel prasstitit.
[** Tacit. Hist. lib. 2. cap. 25: Vineis riens, k'il departir ne s'en puyent. Bestia- Adhibete, praesentem facite, invocate.
modica silva Adhserebat.] rius MS. : [*® Cod. 4778 : Adhibiti, admissi, as-
<* Charta ann. 875. inter Probat. torn. Quant bien le sent o soi Ahers, sumpti, adjunctif juxta positi, adfines,
1. Hist. Occit. col. 127: Cum mansis, 0 soi le plonge tout envers proximi, confines.]
pratis, pascuis, silvis, farinariis cum Enmi infer ou plus parfont. * ADHIMERE. [Adimere. DIEF.]
omni integritate, et Adhaerentias eorum. * Unde Desaherdre, pro Expedire, * ADHISTRUM. [Adhuc. DIEF.]
1. ADH51RERE, pro Adjungere. Anas- vulgo Debarrasser, detacher, ibid. : ADHOA, sumitur ut plurimum pro jure
tasius in Stephano III. PP : Adhserens Relevii, aut Racheti, uti passim videre
eidem Imperiali misso, quemdam proprise Tes cornes t'estuet Desaherdre, est apud Andream de Isernia et Mat-
Ou la \ie te convient perdre.
gentis nefarium virum, etc. thaeum de Afflictis inConsuet. Neapolit.
T 2. ADH^RERE Saxos. Forte Convel- * Hinc etiam Enhers, appellarunt quqs- Marinum de Freccias de Feudis Sicil.
lere, vel auferre silices, Gall. Arracker, vis fructus terras cultas inhserentes. Lit. lib. 2. tit. de Relevio, in principle;
oter. Agnellusin lib. Pontif. apud Murat. remiss, ann. 1468. in Reg. 194. ch. 301 : Jacobum de Axello Neapolitanum, in
torn. 2. pag. 178. col. 2: Alii tondebant Le suppliant bailla a Labourer... plu- tractatu de jure Adohae, Relevii atque
 ADI ADI ADI 77
Subsidii, edito Lugduni ann. 1558. Joan. de Bonis vacantibus. [** Ubi interpretum T ADJECTIRE, In jus vocare. Vide Ab-
Franc. Capiblancum in tractatu de jure nonnulli Adjacentia de mobilibus acci- jectire.
et offlc. Baron, erga vasallps, pragm. 1. piunt. Vide etiam Th. Cod. lib. 10. tit. 8. * ADJECTIVARE, Faire adjectif, in Vo-
n. 56. etc. Exponitur servitium militare, 1. 1.] [Item torn. 3. Analect. Mabillon. cabul. compend.
in Charta Joannas Reginae Siciliae ann. pag. 68.] 1 ADJEGTUS, Additio, additamentum.
1366. qua Margareta Borbonia Impera- 1 ADJAGENTIARI, .Equiparari, com- Hist, Delph. torn. 2. pag. 152 : Sub hujus
trix Constantinopolitana Margot33 de poni, juxta poni, comparari. Charta conditionis Adjectu.
Nova villa Magistrae suse quoddam casale permutationis inter Petrum de Ferre- T ADJENGI^, pro Adjacentias, Appen-
concedit, movens in capite e Curia nostra riis... et inter Bernardum etGalhardum dices. Tabularium Calense pag. 176 :
sub certo militari sermtio, seu Adhoa. de Sentis ann. 1304. ex Archive D. Mar- Dedit cum omnimoda justitia dictss villas
Vide Adoha, Adobare et Anubda. quisii de Flammarens: Confrontatis et intus et extus, et totius territorii aisancia-
[*-* Apud D. Winspeare in Histor. jur. Adjacentiatis inter terram dicti domini rum. Adjenciarum et pertinentiarum
feod. Notar. pag. 154. memorantur : Petri ex parte una et vineam Guilhermi ejusdem, etc.
Prestazione a tttolo di Adoa. Prestazione Sabaterii, etc. » ADJENGIUM, Quod Adjacet, quod
delta Adoa del castello. Prestazione dette T ADJACTIVUS, pro Abjectivus qui vadi- vicinum est, appendix. Charta ann. 880.
Adoa di Agosta.] monium deseruit, Gall.: Qui s'est laisse ex Chartul. eccl. Vienn. fol. 36. r°. col. 1:
ADHOAMENTUM, Eadem significatione juger par defaut. Vide Abjectire. Infra has fines et perticationes ipsam vi-
occurrit in Statutis Honorii IV. PP. ** Adactivus legit Mart. Lyd. Gloss, in neam cum casa et Adjencio suo prasdic-
pro regno Neapol. apud Odoricum Ray- Nic. de Clemangis. tis kanonicis B. Mauritii... trado... Vide
naldum ann. 1285. n. 48. Diploma Carol! * ADJANCIAMENTUM, In districtu par- Adjacentise, et Adjenciss. Nostris Adja-
Neapolitani Regis fllii ann. 1328! apud lamenti Burdigalensis idem est, quod cier, a Lat. Adjacere, Prope esse, alicui
Ughellum in Episc. Aprutinis : Sub alibi Augmentum dotis nuncupatur; adhasrere, assentire. Ch. Hugonis comit.
feudali servitio seu Adhoamento. Adde incrementum scilicet dotis quod mortuo Burg. ann. 1251. inter Probat. torn. 2.
Cbron. Ricardi de S. Germ. ann. 1235. et marito uxori superstiti redditur supra Hist. Burg. pag. 30. col. 1: Nos nos sue-
Bullarium Casinense torn. 2. pag. 175. dotem propter nuptias; vulgo Agence- mes aliije au noble baron Hugom due de
ADHOGAMENTUM, in Charta Friderici ment, dictum a Gall. Agencer, convenire, Borguoigne, nostre cosin, em tel manie-
II. Imp. ann. 1221. In eodem Bullario pacisci, quia ex anteactis pactionibus re,.... que nos li aiderons a droit de tot
Oasinensi torn. 2. pag. 252: Eximentes statuitur ac deflnitur. Nisi sit a voce nostre poair a sa vie contre tote jent,
castra, casalia, et homines ipsius Monas- Adjecement, quam dixerunt pro Incre- qui tort li feront, qui Adjacier ne li vou-
terii ab omni jugo servitutis vel Adhoga- mentum, perfectio. Lit. ann. 1366. inter dront.
menti, sive de demanio, sive de feudis Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 295. * ADIGERE, Cogitare. Glossar. vet. ex
fuerint. col. 1: Les consuls et habitans nous ont Cod. reg. 7646 : Adigebant, cogitabant.
* ADHORTATUS, in signiflcatione pas- fait humblement supplier que pour I'Adje- [** Eadem leguntur in Cod. 4778. deinde
siva, Invitatus, Gall. Exhorte. Epist. 42. cement de la force et defense de laditte vero : Adigat, detrudat, cogat, compellat.
Nicolai I. PP. torn. 7. Collect. Histor. cite, etc. Testam. Bertr. de Galhaco ann. Apud Jseckium : Adigere, cogitare, detru-
Franc, pag. 434 : Theutgaudus atque 1293. in Reg. 4. Armor, gener. pag. 2: dere, subire.]
Gunthanus tune episcopi.... nequaquam Item recognovit se habuisse in dotem.... JADILLARE. Per alluvionem accres-
ad conjugem proprium reverti suasione ducentas libras Turonenses, quas una cum cere. Notitia ann. 1145. ex Tabulario
fecerunt.... juxta quod a Sede apostolica Adjanciamento voluitdictsemulierireddi. Ecclesise S. Laudi Andegav. fol. 90.
crebro fuerant Adhortati, etc. VideGregorium in Syntagm. juris univ. verso : Dedit prseterea duabus Ecclesiis...
| ADHOSPITARE, In loco collocare. lib. 9. tit. 23. cap. 5. et Boucher d'Argis hardacium parvum, quod sub exclusa
Dyct. Cretens.: Martem et Concordiam tract, des gains nuptiaux et de survie, pr&dictarum Ecclesiarum communi in
multis immolationibus sibi Adhospitavere; cap. 2. num. 2. pag. 27. Vide infra Agen- sabulo impulsu undarum ibi adunato
id est, ut in eodem quasi hospitio habi- tiamentum. Adillando creverat, et cum ei nihil vale-
tarent, effecere. * ADIANTOS, UM, US, EA. [Urtica. ret, Ecclesiss damnosum erat. Ubi pro
\ ADHRAMIRE. Vide Adramire. "DTI^T? 1 Adillando legendum videtur Adlu-
* ADHUMATIO , Humatio, sepultura. ^ ADIAPHORIST^E, Inter Evangelicos viando.
Gall. Enterrement. Testam. Heriberti dicti sunt qui paulo post incoeptam, uti ADIMBREVIARE, Idem quod Imbrevia-
Viromand. comit. ann. 1059. in Suppl. vocant, reformationem, indifferenter re. Utitur Fleta lib. 2. cap. 27.11. Vide
ad Aubert. Miraeum pag. 304. col. 1: quosdam Ecclesia? ritus retineri posse Adbreviare, Imbreviare.
Ecclesiis sub meo aominio fundatis, censebant. Hinc gravis inter illos dissi- * ADIMITARI. [Obstupefacere. DIEF.]
unicuique c. solidos post obitits mei Adhu- dii causa, aliis edictum seu decretum «* ADIMPERARE, Edicto excitare, evo-
mationem enumerari volo. Interim rejicientibus, aliis duce Melan- care ad aliquid exequendum. Itin. vet.
* ADHURIUM, Caeruleum, Gall. Azur. chthone multos ritus tanquam Adiapho- in Hier. Pezii script, rer. Austriac. torn.
Actalnquisit. Carcasson. Mss. ann. 1308. ros admitti posse defendentibus. Haud 2. pag. 454 : Discurrit communitas, con-
fpl. 64. r°: Ostenderunt mihi quendam ita sentiebat Calvinus in Epistolis 15.85. funditur civitas, Adimperatur et turbatur
librum valde pulcrum et cum obtima 115. in quibus Melanchthonis suggillans totius civitatis populus. ADEL.
littera Bononiensi, et perobtime illumina- moderationem, ait, Ceremonias Eccle- j|e ADIMPIATUS. [Pinguedine gravatus.
tum de Adhurio et minone, ubi erant sise Romanse animarum laqueos esse: T\j-ci-pi "1

Evangelia in Romancio et Epistolss Beati quamvis inter illas Adiaphora sint plu- « ADIMPLEBILIS, Completus, Gall.
Pauli. Vide Adurinus. rima, et tolerabiles ineptias. Vide Hof- Accompli. Glab. Rodulph. lib. 3. Hist,
1 ADHYGERE, pro Adjicere. Rymer. mannum in hac voce. cap. 8: De se (Christo) etiam testimonium
torn. 2. pag. 469: Adhycientes, quod si * ADIATIGOS. [Urtica. DIEF.] perhibentium Scripturarum Adimplebile
aliquid contra vel ultra formam... fece- * ADIBILIS, Accessu facilis. Memoriale documentum, etc.
runt, etc. H. Cam. Comput. Paris, ad ann. 1413. fol. 1 ADIMPLERE, Concedere, permittere.
* ADIA. [Petra. DIEF.] 13. r°: Prssstitit juramentum solitum et Tabular. S. Vandreges. torn. 2. pag.
sjc ADICTUM. [Ut edictum : « per Adie- cautionem dexij. lib. Turon. quia de pa- 1481: Volebant partem habere in omnibus
tum domni imperatoris. » (Mus. arch, tria non secure Adibili, videlicet de Bri- his quas prsedictus G-uillelmus augmenta-
dep. p. 11. an. 834.)] tannia, etc. rat, quod isdem Guillelmus eisdem noluit
ADJACENTLY, Loca vicina eidem 1 ADIGERE, pro Adjicere, apud Rymeri Adimplere.
domino, aut dominio parentia, vel torn. 2. pag. 99. et alibi passim in MSS. ** AD INGITA. Ad incitam, ad extre-
subjecta, adjacentia, appendices; Depen- nee raro apud Antiques. Vide Antiqua- mam fortunam. Ad incitas, ad summam
dances. Placitum Clodovei III. torn. 4. rium Jan. Laurenberg. rerum perturbationem desperationemque.
Actor. SS. Ord. S. Bened. pag. 619: Cum * ADICIO. [Additia. DIEF.] H83C ex Placido ap. Maium et in Cod.
omni integritate sua vel Adjacentias, etc. * ADIDAMENTUM. [Additio DIEF.] reg. 4778.
Charta Alaman. n. 26. apud Goldast. : * ADJECENGIES. [Vulgo appartenan- f ADINEPISCI, Adipisci, Gall. Acque-
Prasdictum locum cum omnibus Adjacen- ces : « Aquis aquarumve decursebus Ad- rir, obtemr. Charta Pippini Franc. Re-
tiis. n. 39 : Cum omnibus Adjacentiis et jecencies. (A. N. K. 2. n. 10. mon. fonde a gis ann. 768. apud Felibian. in Hist.
adpenditiis. num. 50 : Campis, pratis, Bruyeres le Chatel, an. 670.) »] Monast. S. Dipnysii pag. xxxi: .Et pro
silvis, Ajacentiis et appenditiis. Charta ADJECTAMENTUM, in 1. 242. D. de ipsa bona consilia auctum cum consilium
Odonis Bajocensis Episc.: Deinde terram Verb. sign. [** ubi Haloand. legit] Addi- Pontefecum vel seniorum optimatum nos-
reddoquss dicitur.... cum Adjacentiis suis. tamentum in 1. 7. D. deLegat.2. et alibi. trorum emunitate pro nostro confirman-
Utuntur praeterea Flodoardus lib. 1. [%® Additamenta, Adjectamenta ex Pla- dum regnum et mercide vel Adinepiscen-
Hist. Rem. cap. 20; Historia Translat. cido apud Maium et in Gloss. Cod. reg. dam vitam seternam renovare deberimus.
S. Guthlaci num. 15. etc. Vide 1. 2. Cod. 4778.] 1ADINQUIRERE, pro Acquirere. Charta
78 ADI
Odulberti Sacerdotis pro Rothardo Ab-
bate. Nobiliacensi data ann. 1°. regni
Ludoyici Regis, ex Archive Nobiliacen-
si: Villa quse dicitur Anciacus maxnilis
(cum) curtiferis, viridigariis, silvis, ter-
ris, cultum et incultum, quisitum vel
Adinquirendum, [®* f. ad inquiren-
dum] vel quantumcumque me visum est
abere.
w ADIN VENIRE, In venire, sensu fori
Germanici est, disquirendo, cogitando-
que in causa, qui verum, iustum et
aequum sit cognoscere, Germ, flnden.
[** Hcec minus recte, Invenire sive fin-
den dicebatur de scabinis, qui judicem
ita injure adjuvabant, ut legem adpli-
candam indicarent sive invenirent.] In
diplom. Bremensi ann. 1366: Sententio-
naliter fuit adinventum, i. e. sententia
fuit inventa atque inde pronuntiata.
Vide/wuemre.ADEL.[Anglos.Tofindan,
Adinvenire; apud Somner.]
1 ADINVENTIO, vel ADVENTIO, Acqui-
sitio, Gall. Acquets. Statuta Monast. S.
Claudii auctoritate Nicolai V. Papae
edita pag. 73: Item et in quibuscumque
manibus mortuis.... nee non affranchisa-
mentis et Adinventionibus fiendis per do-
minum Abbatem... eidem Cambellano
debentur quinque solidi.... videlicet quin-
que solidi de manu-mortua, et totidem de
quocumque affranchisamento seu dimis-
sione. Ibid. pag. 84 : Item et in affranchi-
samentis personarum, necnon manibus
mortuis et Adventionibus factis per prse-
fatum ejusdem Monasterii Abbatem, reci-
pere debet et solvit quintam partem et
portionem. [** Vide Adjunctiones.]
«* ADINVENTIONES, ADINVENTIONUM
AUXILIA seu ADMINICULA saepe in anti-
quis monumentis nominantur, inven-
tiones ad fallendam fldem, exceptiones
pro infirmandis pactis et contractibus
excogitatae. lo. Melberus de Geroltzho-
fen in Variloquo : Adinventiones die
Fiinde vel neue Fiinde. Dipl. ann. 1477.
ap. Hergott Geneal. dom. Austr. torn. 3.
pag. 447 : Ad evidentiam prsemissorum
renunciamus juri, consuetudinis, facti,
indulgentise, Papalis, Regalis et omnis
Adinventionis auxilio et beneficio per quse,
etc. Bulla Martini V : Noxiis litigatorum
novis se frequenter adinvencionibus falla-
citerimplicantiumrepressisabusibus.Vide
Hornii Hist. Frid. Bellicosi pag. 851.
ADEL.
* ADINVENTIVUS. [Quod adinventio-
nibus pertinet. DIEF.]
1 ADJOCARI, Blandiri, Gall. Carresser.
Acta SS.Maii torn. 7. pag. 647.A: Puella
in momenta... revixit et ut solita erat,
ubera deposcens, matri Adjocabatur.
«f ADJOCATIO, Colludium, jocus cum
alio. Vita B. Caroli Boni Comitis Flan-
driae, torn. 1. Martii pag. 204. C : Igrtur
Comes Willelmus... jucundo animo ludi-
cra pueris morose concessit, et plausu, et
Adjocatione cum pueris, vexillum et
signum puerorum arripiens jocunda-
batur.
* ADJORNALE, Opus unius diei, corva-
tse. species, quam a subditis suis domini
exigebant, idem quod Jornale. Vide in
hac voce. Libertat. novae bastidae S. Lu-
dovici ann. 1325. in Reg. 64. Chartoph.
reg. en. 127: Universi burgensiam te-
nentes undecumque venerint, ab omnibus
talliis, pedagiis, passagiis, boagiis, Adjor-
nalibus personarum et animalium... per-
petuo sint immunes.
1. ADJORNARE, ADJURNARE, Diem di-
cere alicui, citare, in jus vocare, vox fo-
rensis ; Gallice Adjourner. Capitula Ca-
roli M. lib. 5. cap. 151. [** Capit. ann.
800. apud Pertzium torn. 1. leg. pag. 82.
ADI ADI
apud Bened. lib. 1. (5) cap. 303]: De ho- incontinent haute matinee. Villhard. pa-
minibus Ecclesiast. seu fiscalinis, qui non ragr. 95: Lors commenca a Ajorner, et
erant Adjurnati, quando in Cenomanico Vast se commenca a armer. Lit. remiss,
pago fuimus. [Chartularium Eduense, ann. 1426.in Reg. 173.Chartoph. reg. ch.
in Decreto Curise Paris, ann. 1446: Dic- 533: Le suppliant se parti la vigille S.
tus deffensor in dicta Curia nostra Ad- Pierre la nuit, dont le jour d'icelle feste
jornatus fuerat]. [!K! Charta Eduardi 3. Adjorna. Consolat. Boetii MS. lib. 2 :
Angliae Regis ann. 1344. apud Lappen- Landemain quant il ajourna
bergium in Histor. Origin. Hansse Teu- Icelui songe revela.
tonicae, pag. 383. Documentorum : Par~ Miracula MSS. B. M. V. lib. 1 :
tes predicte coram predictis lohanne et
lohanne Adjornate fuerunt.] II ne set mais, quel part il torne,
| ADJOURNARE , Eadem notione in S'il anuite, ne s'il Ajorne.
Gharta Caroli Regis Franc, ann. 1446. Le Roman d'Alexandre part. 2. MS.:
apud Thomasserium Consuetud. Bitu- Au matin se leva, quant jour fu Ajournans.
ric. pag. 107: Ac eosdem coram dictis
Consiliariis nostris suas causas oppositio- * Hinc Adjournee et Adjournement,
nis dicturos ad cert am diem Adjournave- pro Aurora, crepusculum, mane, Gall.
rat. Occurrit praeterea torn. 3. Hist. Har- Le point dujour, apud eumd. Froissart.
cur. pag. 755. cap. 273 : En celle propre nuict avoit fait
* Unde Desadjourner, Diem dictam le guet messire Robert de Namur; si que
revocare, a citatione desistere. Lit. re- sur I'Adjournement s'estoit retrait. Et
miss, ann. 1389. in Reg. 138. Chartoph. cap. 279: Ilz vindrent escheler sur une
reg. ch. 98 : Dieu-le-fist adjourna un Adjournee la ville de Chastelleraut. En-
homme pour un coup de coustel a compa- jour ner, eodem significatu, apud Vil-
roir a trois briefs jours;.... et estant venu lhard. paragr. 211: Tierrts de Tenremon-
a sa connoissance que le battu n'estoit de chevaucha tote nuit Et quant
point navre, il alia a la femme du battant vint a I'Enjourner, si vint a un casal,
et Desadjourna son mari. etc.
1 ADJORNAMENTUM,etADJOURNAMEN- * ADJOTUM, AJOUDUM. Charta ann.
TUM, Vocatio in jus, citatio ad diem 1252. ex Chartul. Vallis B. M. diosces.
dictam, Gall. Ajournement. Charta ann. Paris : Concesserunt abbati et conventui
1296. apud Lobinell. torn. 2. Hist. Bri- Vallis B. M. quod ipsi ssdificent vel sedifi-
tan. : Philippus Rex Ducibus Britannia^ cari faciant totum Ajoudum, quod fuit
concedit, quod a subditis suis coram gen- Philippi Beguin. Alia ann. 1253. in caete-
tibus Regis, non valeant per Adjorna- ris alteri persimilis ibid, habet, Adjo-
menta simplicia Adjornari. Litterae Phi- tum, ut et in Charta ann. 1268. ex Char-
lippi Regis contra villam de Kala ann. tul. Domus Dei Pontisar.: Item a Petro
1320. ex Tabul. Calensi pag. 337: Adjor- Tiart duodecim denarios de Adjoto suo.
nantes partes easdem ad certam diem in Item ab Adam de Butri novem denarios
curia nostra... certiftcantes curiam de de Adjoto suo. Pluries ibi. Ajous in eod.
Adjornamentis eisdem. In edicto Philippi Chartul. ubi de iisdem praestationibus.
VI. anno 1330. apud D. de Lauriere torn. Liber censuum et redituum castellaniae
2. Ordinat. Reg. pag. 51: Adjornamen- Arciacens. ad Albam. fol. 7. v°: Autres
tum impetrare. Charta Caroli modo lau- terres, qui sont appellees Adjoubs, etc. Et
data: Dictamque receptionem ad opposi- fol. 10. v° : Pour la moitie d'un Adjoub,
tionem ac dictum Adjournamentum ipsis seant vers le bois de Arcies, etc. Cotgra-
actoribus notificaverat. Vide Hist. Har- vius in Diction. Gall. Angl. Ajous vertit
cur. torn. 3. pag. 240. Furze, Genistae species, quae spinosa est;
* Adjornamento satisfacere non cense- Adjotum igitur Ager est genistis obsitus.
batur, qui alio cultu et habitu, quam Et quidem Ajous et Ajoous, nunc Ajoncs,
eo quo vestitus erat, cum sub cautione pro ipsa genista, ulex, occurrit in Lit.
est dimissus, citationi aderat : quod remiss, aim. 1385.ex Reg. 128.Chartoph.
quidem colligo ex Lit. remiss, ann. 1396. reg. ch. 130: Pour ce que ledit Pierre
in Reg. 150. ch. 80 : Auquel jour assigne Sarre, sanz congie ou consentement dudit
ledit Andriet, varlet de porte de nostre Chevalier, en icelle terre et fief avoit
hostel, se comparu souffisamment; mais cueilli et emble certains biens et choses
pour ce qu'il n'estoit en habit raye, on ne dudit Chevalier, appellez Ajoous selon le
le vault recevoir a presentation, s'il ne se langage du pays (diocese de Lucon)
mettoit en habit raye doubtent lesdiz Ajous sont defendus de cueillir et prendre
exposans que on vueille proceder et main- sanz licence de celui a qui il appartient;
tenir icelluy Andriet estre attaint des cas et yceulx Ajous avoit mis sur une jument
dessus diz, pour ce qu'il ne se mist pas et sur une mule.... pour les porter ou me-
en habit raye au jour qu'il retourna a son ner en son hostel. Aliae ann. 1395. in Reg.
eslargissement. Rursum et ex aliis Lit. 149. ch. 39 : En laquelle terre avoit
ann. 1397. in Reg. 151. ch. 320 : Disoient Ajoous ; desquels Ajoous, etc.
oultre yceulx demandeurs que a la jour- ^ADJOUSTARE, AJOUSTARE, quasi Ad-
nee, que ledit Bossu comparut, ledit sup- juxtare. Juxta ponere, Rem ad alteram
pliant proposa qu'il estoit mains que souf- adaptare, Comparare, Gall. Ajuster, jus-
fisamment comparus ; car au jour qu'il tifier. Cod. MS. censuum Episcopatus
estoit eslargis, il estoit venu a cheval, et Autissiod. : De Mensuris S. Germani, et
si devoit comparoir en tel estat au jour a S. Juliani Ajoustare. Ille qui habet bal-
lui assigne, ce que ne fist pas. liam S. Germani debet Ajoustare swum
2. ADJORNARE Angli pro comperendi- modium ad mensuram Comitis.
nare, vadari, in ulteriorem diem pone- 1 ADJUSTARE, Eadem notione. Charta
re, usurpant; Galli, Remettre a un autre Philippi Franc. Regis ann. 1280. ex Ta-
jour. Statuta Davidis II. Regis Scotise bulario Corbeiensi: Major vero et jurati
cap. 21: Tenens erit iterato summonitus custodient exemplar seu stalonem de prss-
legitime, et assisa per Justitiariurn Adjor- dictis ponderibus et mensuris, nee possunt
nata ad alium diem legitimum, i. conti- denegare Major et Scabini exhibitionem
nuata ad certum diem. et traditionem stalonisprssdicti, cum Ab-
* Adjourner vero usurparunt nostri, bas vel gentes ipsius, vel Scabini volent
pro Illucescere, Gall. Commencer a faire Adjustare vel justificare mensuras, vel
jour. Froissart. vol. 1. cap. 277 : Tantost pondera supradicta. Consuetud. Bituric.
apres ces deviz, la nuit Adjourna, et fut apud Thomasserium pag. 340. Item se
 ADI ADI ADI 79
les mesures sont troppelites,et elles soient sectari vel persuaders. Glossar. vet ex a manumissione distinctis dqminos
signees aux armes du Roy et de I'Adjus- Cod. Reg. 7646. In Cod. 7641: Adire, inter et yassallos statueretur, cujusque
teur, et qu'elles ne soient point fendues, pati. perferre. pacti faciendi ut et manumittendi Mo-
il n'y a en ce cas que cinq sols Parisis. et ADIRECTARE, Adtingere, in Gloss. MS. nachis hie potestas plena conceditur.
lesdites mesures rompues.... Item, qui Regio Cod. 1013. Infra : Adtingere, Adi- * Adjonctions, eadem notione, scilicet
vend a Boisseau non Adjuste et marque rectare. pro Appurtenances, dependances, appen-
a la fleur de Us et de I'Ajusteur, I'en est 1 ADIS, Frumentum. Gloss. Lat. Grsec. dices, in Charta composit. inter Carolum
amendable de 60. s. Parisis. Vide Adjus- MS. Adis, triToc. Forte legendum Adus, comit. Carnot. et capitul. Carnot. ann.
titiare. vel A dor. 1306: Le chapitre aura vint et sis mesons
1 ADIPALIS, pro Adeps, dixit S. Am- * ADISTRUM. [Adhuc. DIEF.] canoniaus en la ville de Chartres ;.... et
bros. torn. 2. col. 1040 : Pastus ad virtutis 1 ADITA. pro Aditus, in Vita S. Ber- ou nombre de ces vint et sis mesons, seront
Adipalem agresti alimento processit for- tini in Actis SS. Bened. ssec. 3. part. 1.contenues les mesons canoniaus, que les
tior. Adipalis adjective usus est Arno- pag. 116. chanoines ont a present hors dou cloistre,
b i u s ; i m o e t Tullius in Oratore juxta * ADITERUM. [Ut ADIPERUM. DIEF.] avecques toutes les Adjonctions. Adjunctio-
edit. Argent, ann. 1540. pag. 199: Adi- 1 ADITOR, Qui adit, in Gestis Tancredi nes verq ex statutis S. Claudii intellige
pale dictionis genus, pro quo alii legunt, inter Anecd. Marten, torn. 3. col. 176. ordinationes, Gall. Injonctions.
Adipatas dictionis genus. [*# Vide For- 1 ADITUS INTIIANDI ET EXEUNDI, Tri- -ADJUNGTUS, Socius, collega, Gall.
cell. Lexicon edit. Germ, in utraque butum ab introeuntibus et exeuntibus Adjoint. Ordinat. ann. 1363. torn. 3. Or-
voce.] exactum, Gall.Droit d'entree et de sortie. dinat. reg. Franc, pag. 654. art. 14 : Et si
^c ADIPARE. [Pinguefacere. DIEF.] Charta Hugonis Episcopi pro Abbatia ambse partes vel eorum altera, commissa-
ADIPATA, Edulia adipe conditaf cibi Condomensi inter Instrum. tomi 2. novse rium vel commissarios cum Adjuncto de
pingues. Papias. Gall.Christ, col.440. E: Hunc locummeus partibus petierint, eisdem concedatur.
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7684 : genitor Gumbaldus Deo et S. Petro devote [« Const. Regni Siculi lib. 1. tit. 79 : A
Adipatum, eau grasse, i. brouet. Lit. Re- obtulit, cum terris et vineis atque casali- quorum (judicum)sen£ew£«s appellationes
miss. ann. 1384. in Reg. 126. Chartoph. bus, aquis aquarumve decursibus, Iniran- non ad compares vel Adjunctos, ut dictum
reg. ch. 35: En esperance de diner tous di et exeundi Aditibus et cunctis ad eum est (supra iuncti admezatores) sed ad cel-
ensemble, de fait s'assirent a table, furent pertinentibus, absque ulla reservatione pro situdinem nostrum deferantur. ] Filz
serviz de souppes en eaue grasse. salute sua ex redemptione sui spiri- d'Ajonsion, filii ex adoptione, in Chron.
* ADIPER1DM. [Taberna cauponaria. tus. S. Dion. lib. 3. cap. 10 : Puisque il est
DIEP.] * Rectius intelliges de nuda facilitate einssi que Dieux m'a tolu touz les hoirs de
1AOIPICULUS, Parvus adeps. Joanni libere intrandi et exeundi. [** de viis mon cars par mon pechie, il me cpnvient
de Janua. ipsis.l querreetpourchacierautresfilz d'Ajonsion.
* ADIPPIRE. [Ut adipare. DIEF.] ADIUDA, Hisp. Ayuda, Gall.4^e,Auxi- [** Vide eundem Carpent. infra in Adju-
* ADIPS. [Adeps. DIEF.] lium. Charta apud Marcam Hist. Bene- tor.]
1 ADIPSAL. S. Ambr. torn. 1. col. 666. harn. lib. 6. cap. 5. num. 6 : Et Ego llde- * ADJUNGARE, Decevrer, in Glossar.
de Interpellatione David : Prodiit quasi fonsus Rex jam dictus recipio vos Guillel- Lat. Gall, ex Cod. reg.7692. Hinc Enjou-
ex adipe iniquitas eorum, transierunt mum de Montecatano et filios vestros in ter, pro Fallere,seducere,in Mirac. Mss.
in dispositionem cordis. Ab adipe Adipsal mea ernparanga, atque Adiuda et ero B. M. lib. 2 :
enim dicitur, id est, pingue. vobis adjutor et valitor de Biarnensi Vice- Le prestre avoit si Enjoute,
ADIRARE, ADIBA.TUS, ADISRATUS, di- comitatu. Vide Aiuda. Si a envers lui si boute, etc.
citur de re, non tarn deperdita, quam * Sacrament. Ludovici Germ.: Si sal-
quse non est ad manum. Galli Esgare varai eo cest meon fradra Karlo, et in « ADJUNGERE, Square. Glossar. aliud
dicunt, Gallobelgae Adire. Consuet. Bi- Adjudha et in cadhuna cosa, etc. id est, ex Cod. reg. 7646 : Adjungit, sequat.
turig. tit. 9. art. 28. Egare ou Adire. Con- ero illi adjutor. * ADJURANTES, Exorcistse. Pontiflc.
suetudo vetus Normannise cap. 87 : Que- ADJUDICARE, idem quod Judicare, de vetust. ex Cod. reg. 943.: Exorcitse ex
relles des chases Adirees. Esdire, in Con- qua voce suo loco, Cedere, donare per Grseco in Latinum Adjurantes vocantur :
suetudine municipal! de Labourt tit. 20. testamentum, extremo judicio. Charta invocant enim super Catecuminos, vel
art. 1. [Codex Legum Norman, apud Caroli Crassi Regis.ann.880.apud Puri- super eosqui habent spiritum immundum
Ludewig. Reliq. MSS. torn. 7. pag. 190 : cellum in Ambrosiana Basilica pag. nomen Domini Jhesu , adjurantes per
Si quis bovem, vel asinum, vel aliquam 236: Si quis aliquid Adjudicaverit, vel eum ut egredialur ab eis. Vide Exorci-
rem suam Adiraverit, quse. ab aliquo va- aliquo modo donaverit, vel Monasterium zare. [*•*Locus exscriptus ex Isidor. Orig.
nia fuerit inventa, etc.] Maitre Vacces au emerit, libere et absolute possideat. lib. 7. cap. 12. ubi sic : Exorcists ex
Roman de Ron MS.: ADJUMENTIA. Vetus Charta Massilien- Grseco in Latinum adiuratores sive incre-
Puis a dit au Due en 1'oreille, sis ann. 780. apud Sammarthanos in pantes vocantur, etc.]
Que il a eu moult merveille Episcopis Massiliensibus: Quod villa ADJURARE, Ad Sacramentum adigere.
De la cuille qu'il a trouvee, Caladius una cum appendiciis suis, vel Flodoardus lib. 3. Hist. Rem. cap. 28:
Qu'il ont au mangier Adiree. omnes Adjumentias suas, mancipia, etc. Post hsec Adjurent accusatores vel testes
Bracton. lib. 3. tract. 2. cap. 32. § 2 : Po- Sed legendum puto Adjacentias. eorum in illorum Baptisma, vel aliis
terit enim rem suam petere ut Adiratam, * ADJUNGTIO, Conjugatiq, copulatio, diversis adjurationibus, etc. Regula _Ma-
per testimonium proborum hominum, et Gall. Accouplement, Appariement. Vide gistri cap. 61: Cum per aliqua divina
sic consequi rem suam quamvis furatam. infra Apariare. aut sancta fueris Adjuratus. Bromptonus
Fleta lib. 1. cap. 38. | 1: Potent rem1 ADJUNCTIONES, Adjuncta, Gall. Ap- ann. 1088 : Concordiam cum fratre fecit...
suam petere civiliter ut Addisratam, partenances et dependances. Donatio D. Rex autem Adjuraverat eum, et omnia
quamvis furatam. Et lib. 2. cap. 1. f 5 : Muni33 Abbatissas torn.3.Collect. Concil. quse pater suus habuerat conquirenda.
Si (res) petatur tanquam Adirata. Vide- Hispan. pag. 91 : Ut faceremus vobis tex- Andreas Suenonis lib. 4. Legum Scanise
tur vox orta a Latino adserare, adeo ut tum Scriptures donationis vel firmitatis cap. 12 : Eligendi sunt 12. prudentes bon-
res adirata, sit ea quse amissa et deper- sicut et facimus, de nostra Ecclesia voca- dones, de quibus prsesumi possit, ut non
dita, et quse adxratur, seu cujus pretium bulo sancti Joannis in villa quae vocatur velint, etiam in causa propria, pejerare,
aestimatur, quod possessor! reddendum Joanzu... cum omnibus Adjunctionibus ut exortam super possessione qusestionem
sit. Vel a voce Italica adirato, iratus : vel prssstationibus suis. Statuta Monast. suo dirimant sacramento : illi defensione,
nam qui sunt irati, seu quorum ira pro- S. Claudii auctoritate Nicolai V. Papse cui posxessionem Adjuraverint, conceden-
vocatur (qui sonl fachez contre quelqu'un) edita pag. 46: Poterunt quoque prsefali da. Videtur Legendum Adjuraverint.
ab eorum consortio abstinent, quibus Religiosi... manumittere, affranchisare, Vide Abjurare. [S;K:= Nihil mutandum.
irascuntnr, ita ut amplius non compa- liberare. simul etiam per Adjunctiones Defensoris partes, utpote faciliores, sus-
reant, uti prius, cum iis; quae vis est secundumpatrise consuetudinem injungere tinendse erantei cui duodecimprudentes
vocis adiratus, in re quse amplius non et aggregare, et super hoc cum eisdem possessionem sub fide sacramenti adjudi-
comparet. [** Fortasse pro a-dextratus, hominibus componere. Adjuncta sunt caverant.] ::
a-distratus , (vide infra Distrarius pro manumissionis et libertatis concessse, = Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Ad-
Dextrarius) Quod non ad dextram, i. e. sicut et cujuslibet alterius rei; quare juro, cogo. Aliud Gall. Lat. ex Cod. 7684 :
ad manum habetur.] vox Adjunctiones eodem sensu sumi Ajurer, obtestari.
* ADIRE, Expedire. sustinere,instituere, potest in hocce loco, quo sumta est in ADJURATUS , Juramento obstrictus,
informare, vel inchoare, provocare, su- superiori. Verum cum intellectus iste Adjure, in Consuetud. Hannoniensi
bire, explicare, periculum facere, elidere, planus non sit, addam voce Adjunctiones cap. 77. 80. art. 4. Helmoldus lib. 1. cap.
excutere, exuberare, insidiare, inducere, intelligi posse pactum quoddam vel 3: Ea conditio a Rege proposita est, ut
irretire, illicere, implicare, infestare, in- conventum, quo de cseteris etfam rebus abjecto dsemonwn cultu Christianas fidei
80 ADI
Sacramenta susciperent essentque tribu-
tarii et subjugates Domini Dei...et Francis
Adjurati, unus cum eispopulus efficeren-
tur. Roger. Hovedenus in Ricard. 1: De
facili credere non possum, quod Rex
Francise haec de me vobis mandaverit,
cnm ipse dominus meus sit, et socius
Adjuratus in ilia peregrinatione.
* ADJUSTAMENTUM, Jus adjustandi
seu adsequandi mensuras, et exigendi
quod pro eo jure exsolvi debet, nostris
olim Adjustement et Adjustage, eodem
sensu. Arest. parlam. Paris, ann. 1277.
in Reg. Olim 2. fol. 37. r° : Recordata fuit
curia, quod major et Burgenses de Ru-
pella in judicio proprietatis super emen-
damento et Adjustamento mensurarum in
Rupella, contra dominum regemsuccubue-
runt. Charta ann.1331. ex Chartul. Arre-
mar. ch. 32 : Item disoient avoir I'adjuste-
ment et pintage des mesures la voille et le
jour de la feste de Viviers. /Estimatio ter-
rarum de Soublainnes et de Beaufort ann.
1350.inReg.80.Chartoph.reg. ch. IT:Item
VAdjustage des mesures a vin et a ble;
c'est assavoir pour pinte iiij. den. pour
chopine ij. den. et pour boesseau iiij. den.
puet valoir par an. iiij. solz ou environ.
1 ADJURNARE. Vide Adjornare.
* ADIUS, Testis qui rem ab aliquo affir-
matam Sacramento jurabat se veram
credere ; dicitur apud veteres Sacramen-
talis et Sacramentarius. Leges Rotharis
[••"' cap. 364.] apud Murator. torn. 1. part.
2. p. 45 : Si qualiscumque causa inter ho-
mines liberos evenerit, et Sacramentum
dandum fuerit, si usque ad xx. solidos
fuerit causa ipsa aut amplius, ad Evan-
gelia sancta juret cum duodecim Adiis
suis, id est, Sacramentalibus.[®* Scriben-
dum Aidos.] Vide Aldus et Sacramen-
talis in Juramentum.
T ADJUSTARE. Vide Adjoustare.
ADJUSTITIARE, Adasquare, coa3quare,
mensuram suo archetypo ada&q\iare,Ajus-
ter. Charta ann. 1266. apud Loisellumin
Bellovac.: Recipient pondus et ballancias
drapperix a teloneariis Belvac. et si sit
discordia de suo pondere, Adjustidabit ad
pondus teloneariorum, etc. [Vide Adjous-
tare.]
ADJUTORES dicuntur, qui Magistrati-
bus, seu potius Officialibus quibusvis ad-
jungebantur, ut in muniis obeundis es-
sentqui eosadjuvarent;Gr&cis poy)6oi.Sui-
das : aloiiTwp uapa PwjAac'oui;, j3oY)66?. G10SS.
Lat. Grsec. Adjutor, "poyjeo?. Vide Syna-
xaria 18. Januar. in S. Theodulo. Boethi
Logistarum, in leg. 4. Cod. de Tabular,
lib. 10. Coadjutores, in Foris Beneharn.
Rubr. 1. art. 16. et Rubr. de Notariis,art.
7. Valerius Probus de Notis : ADI. Ad-
jutor. Senator, lib. 6. epist. 6: Adjutor
etiam Magistri nostris prassentatur obtu-
tibus, ut vicaria sorte beneficii eliga-
mus ejus presidium, qui nobis prasstat
fidele servitium. Adjutores et Primicerii
diversorum officiorum, in leg. 20. Cod.
Theod.de Palat.sacr.largit.[!K Utpericu-
lum se et adiutor et subadjuvae (magistri
offlciorum) subituros esse cognoscant.
Theod. Cod. Lib. 6. tit. 27. leg. 3. 11.]
* Unde Adjoints a nostratibus nun-
cupati. Hinc emendandas Lit. ann. 1354.
torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. 159.
ubi Adroit, pro Adjoint, editum est, ut
ex ipsismet Litteris paulo supra facile
colligitur : Enjoignons estroitement a
touz baillis, prevoz, sergens, justiciers et
subjez de nostre dit royaume. que a vous
a vostre Adroit, aus depulez et commis de
par vous, obeissent et entendent
diligemment. [** Vide Adjunctus.]
t ADJUTOR a Libellis. Salmas. ad
ADI
Lamprid. in Severo cap. 31. ex veteri * ADJUTOR IN PANETARIA, Secundus
inscriptione. Is erat qui ferebat opem in officio panetariaB. Charta Philippi
Magistro Libellorum. Pule. ann. 1304.inlib. rub.Cam.Comput.
1 ADJUTOR a Rationibus, Qui proximo Paris, fol. 474. r°. col. 2 : Robinus de
rationalium adjungebatur. Salmas. ad sancto Clodoaldo, Adjutor in panetaria.
Lamprid. in Severo cap. 31. ADJUTOR Prssfecti Urbis, seu Urbani
| ADJUTOR a Tabulis. Vide Adjutorofficii, in 1. ult. Cod. de Offic. Pra3f. urb.
Tabulariorum.
0
et apud Symmachum lib. 10. Epist.
ADJUTOR CLERIGUS. Lit. remiss. 36.
ann. 1398. in Reg. 153. Chartoph. reg. ADJUTOR Prsefecti Prsetorio, in leg. 8.
ch. 404 : Sai'oir faisons ..... a nous Cod. Theod. de Numer.
avoir este expose de la partie de Jehan de ADJUTOR Prsefecti Annonas , in vet.
Saint Joire,clerc Aide, aagie dexviij.ansou Inscript. ap. Gruter.
environ, etc. Qui curionem in sacro mi- ADJUTOR Praesidis, in Actis S. Nesto-
nisterio adjuvat. ris Episcopi et Martyris num. 6.
ADJUTOR illustris Comitivae sedis, in ADJUTOR datus Prsetori peregrino, in
Collat. 1. Carthag. initio. Paulinas veteri Inscript. apud Gruter. 899. 6.
Epist. 39. sub finem : Commuta in me- ADJUTOR Proconsulis, in veterib. Ins-
lius militiam , ut seterno Regi incipias cript. apud Gruter. 331. 3. 371. 8.
militare. Et nunc, ut audio, qui Adjutor ADJUTOR Provincial, Val. Probus de
et tutor es civium, fias comes Christi, etc. Notis: ADI. P. Adjutor Provincial, vel
ubi alludit ad Adjutores Comitum. patriae, vel populi.
ADJUTOR Comitis rei privates, in Actis ADJUTORES Quaestoris sacri Palatii, in
sancta? SusannaB. Vide legg. 16. 17. 20. leg. 15. Cod. de Proxim. sacror. serin.
Cod. Theod. de Palatin. et 1. 4. de Exe- ADJUTORES Regii, Ministri Regii, qui
cutor. in Regiis mandatis conficiendis Princi-
ADJUTOR Commentariorum officii
Cl. et speclabilis Proconsulis, in Collat. 2.
V.g em ipsum adjuvant. Additio 2. Capital.
aroli Magn. cap. 24. [«> 28.] : Ut in eli-
Carthag. gendis Adjutot'ibus vestris et Reipublicas
ADJUTOR Commentariensis, in leg. 5. Ministris, qui vice vestra populum Dei
Cod. Theod. de Custodia reor. qui regere et gubernare, atque judicare de-
poY)6b? xo(x£vTo)v dicitur Prochoro de Rebus bent, solertissimam providentiam habeatis.
gestis S. Joannis Evangelistae. Eadem habentur in Concilio Parisiensi
ADJUTOR sacri Consislorii. Concilium VI. lib. 3. cap. 23. et in Concil. aquis-
Calchedonense act. 14 : granensi II. cap. 3. can. 11. et 12.
[«* Constit. Wormat. anni 829. cap. 64.
ADJUTOR Cornicularii, in Notit. Im- de persona regali cap. 4.]
per. non semel, in vet. Inscript. apud ADJUTORES electi de Scriniis, adju-
Gruter. 561. 11. in leg. ult. de Jure im- tores memoriales de Scriniis, in Notit.
munit. leg. 10. Cod. Theod. de Cohor- Imperii ; Obsecundatores sacrorum Scri-
talib. etc. In Collat. 1. Carthag. fit men- niorum, in leg. 3. Cod. Th. de Proxim.
tio Exitiosi Adjutoris Cornicularii. Ins- Adjutores Scrinii memories 12. in Novella
criptio nondum edita, in loco Catoura Constitut. Justiniani De adjutorib.
dicto, baud procul Aleppo : A$IEPQTE. Quaestoris, edita a Fr. PithfflO.
IMIAAIQ. PHFEINQ. TQ. ES. OYAIIIAS. ADJUTOR Secretorum Concil. Calche-
PHFIAAHS. KAI. AIMIAAIOT. HTOAE- don. act. 1 : Kcovuravrtvos 6 xa6a><riwn.evo£
MAIOY. STPATEYSAMENQ. ETH. E.
BOH0Q. KOPNIKOYAAPIQN. YHA-
TIKOY. ZHSANTI. ETH. KA. MHNE2 1 ADJUTOR Tabulariorum, seu a tabulis,
A MEXPHTANH. MOYKTOYrMETOYS. Salmas. ad Lamprid. in Severo cap. 81.
ADJUTOR Eleemosinse, in Codicillo Qui proximo Tabulariorum opitula-
Philippi Pulcri Regis Francis, exarato batur.
apud Fontembliaudi die Jovis ante Fes- T ADJUTOR Tutelas. Brisson. et Calv. in
tum S. Andrese Apostoli ann. 1314. quod Lexic. Jurid. [<» D. lib. 26. tit. 1. fr. 13.
habetur in ejusdem Regesto Tabularii 1 1.]
Regii, mentio fit Fratris Joannis de j ADJUTOR Urbani officii. Vide Adjutor
Grandiprato , tune Eleemosynarii , et przefecti urbis.
Magistri Guillelmi de Lineis Adjutoris ADJUTOR, Officium in Coquina Regia
Eleemosinas et Clerici ejusdem Regis. in Ordinat. Hospitii sancti Ludovici
ADJUTORES Episcoporum. Vide in Regis ann. 1261. Aideurs, in alia ann.
Chorepiscopus. 1285.
| ADJUTOR ab Epistolis, Qui Magistra- ADJUTORIUM, Praestatio, quae a subdi-
tum, aut alium in scribendis Epistolis tis Principi fit pro eo adjuvando in ejus
juvabat. Salmasius ad Lamprid. in necessitatibus, vel sane eo prsetextu.
Severo cap. 31. Charta Alexandri Comitis Cupersanensis
ADJUTOR Fourreriss, in Ordinat. Hos- ann. 1102 : Data vel angaria, aut auxi-
pitii Ludov. IX. Regis Franc, anno lium, quod ex nostrae gentis consuetudine
1261. Collecta vocatur. Tabularium Absiense
ADJUTOR Magistri officiorum, in leg. 3. fol. 32 : Nullo nobis jure retento, praster
Cod. Theod. de agentib, in rebus, leg. 1. quinque solidos vobis et Gauffredo Nor-
Cod. Just, de Magistro offic. apud Libe- mant ad Adjutorium ipsius feodi rele-
ratum Diac. cap. 13. Evagrium lib. 2. vandi, et praeter talliam 15. denariorum
Senatorem lib. 6. Epist. 6. etc. Concil. de mariagio et de prisione , secundum
Calchedon, act. 3 : EXsu<y(vto; 6 6oo>!J,a<n- morem patriae. Adde Ughellum torn. 7.
(iTaTO?Bov)6b; TOU (XEya).07tp£7r£ffTaTOU Maytff- pag. 1073. et C9nstitut. Sicul. lib. 3. tit.
Tpov TWV 6etwv O99txt'wv. 19. Vide Auxilium.
ADJUTOR Numerorum V. C. et specta- T ADJUTORIUM GENERALE, ADJUTO-
bihs Vicarii, in Collat. Carthag. 2. cap. RIUM COQUINA. Eadem notione passim
1. Collat. 3. cap. 169. occurrunt in Necrologio Abbatise S.
ADJUTOR Palatinorum officiorum, in Petri de Casis : V. Febr. obiit D. Girau-
leg. 4. Cod. Th. de Execut. 1. 17. de Pa- dus Chandos Miles, qui dedit 50. solidos ad
latinis, idem qui Adjutor Magistri offi- adjutorium Generate. Beatrix de Davinio
ciorum. dedit Conventui 15. libras ad Adjutorium
ADJUTORES de Schola Numerariorum, Coquinae. [* Quo scilicet facilius Generals
in Notit. Imperii. monachis exhibeatur , et ex coquina
 ADL ADL ADL 81
abundantius subministretur.] Vide Ge- ADLEGARE. Vide Allegare. Wiscardi : Officium illarum erat mane,
nerale. ADLEGIARE, Lege, seu Sacramento in- dum Imperator (CP. Alexius Comnenus)
* ADJUTORIUM NATALIS, PASGILE, terposito, se purgare, culpa se eximere, de stratu surrexisset, manusque suas
Prsestatio, quse fit ad Nativitatem, ad facinus diluere. Leges Alvredi Regis ablueret, mappulam et pectinem ebur-
Pascha. Liber censuumeccl. Rom. apud Westsaxon. apud Jo. Brompton. cap. 4 : neum afferre, et barbam Imperatoris pec-
Murator. torn. 5. Antiq. Ital. med. aevi Si se velit Adlegiare, secundum Regis lere. Gloss. Grsec. Lat. : suve^? unepOeffn;,
col. 800 : Castrum Rpsciani solvit pro Weregildum hoc facial. Cap. 13. [** 11] : Adloncinatio,continuatio. Ubi Codex MS.
fodro xv. libras Lucensium. Pro Adjutorio Si accusetur, inde Adlegiet se per 60. hi- S. Germani habet delentinalio. Unde vi-
Natalis vj. libras. Pro Adjutorio Paschss das vel dimidium emendationis amittat. detur legendum Adlentinatio, ex verbo
resurrectionis iij. libras . . . Podium Leges Willelmi I. Angl. Regis cap. 68 : Adlentinare, lente aliquid agere, confi-
Rpsciani solvit.. . pro Adjutorio Nati- Et si Anglicus bellum nolit, Francigena cere. [In aliis tamen Glossis Lat. Grsec.
vitatis iv. lib. Pro Adjutorio Paschae compellatus Adlegjet se in jurejurando rursum legitur : Adloncinatio, continua-
resurrectionis xl. solidos. Quse pluries contra eum per suos testes, secundum le- tio, oruvlxeia.] Vide Academicos Crusca-
ibi repetuntur. Vide infra in Auxi- gem Normannorum. Et Cap. 70 : Et si nos in Allentare.
lium. Anglicus nolit se defendere per bellum, * Ital. Allentare; unde nostris Alenter,
* ADJUVAMEN. [Auxilium. DIEF.] vel per testimonium Adlegiet se per Dei pro Remittere, relaxare, in Poem. Alex.
1 ADJUVAMENTUM, Auxilium. In vete- judicium. Leges Henrici I. cap. 63 : Et Ms. :
ribus Glossis Adjuvamentum, fio^r^a.. Ita cogentibus circumstantiis in cseteris accu- Caulus point le cheval, qui d'aler ne s'Alente.
et Joan, de Janua in Cathol. Addit Bre- sationibus Allegiandus est. Ita vocem Al- 1 ADLENTINARE, ADLENTINATIO. Vide
viloquus Ajuvamen. Processus de Vita legiare usurpant esedem Leges Henrici Adlentare.
S. Thomee Aquinatis, torn. 1. Martii, pag. cap. 41. 63. 66. 86. [** Anglosaxonice * ADEENTUS. [Debilis. DIEF.]
699. A : Senserat bonum Adjuvamentum T r e o w i a n justificare inlegg. pol. Alfr. * ADLETA. [Athleta. DIEF.]
a dicto Fr. Thoma, quia sentiebat se libe- cap. 4. et 32, et L a d i a n , purgare ibid, | ADLEVIARE, ALLEVIARE, pro Alle-
ratum de brachio. cap. 11.] vare, Gall. Alleger, soulager. Glossae Lat.
1 1. ADJUVARE, pro Abjurare, Ejurare ALEGER, in Statute Ricardi II. ann. Graecse : Adleviant, Kovyi&vai. Epist. D.
patriam et in exilium abire, Gall. Etre 13 : Et si charter de mart I'homme soit Jacobi cap. 5. 15 : Oratio fidei salvabit
banni du pays. Instrum. anni 1205. torn. Allege devant quiconque Justice, etc. infirmum et Alleviabit eum Dominus.
3. Hist. Harcur. pag. 102 : Item diximus, ALEIER, in legibus Normannicis Wil- ADLICULA, Genus vestis. in Gloss. Isi-
quod si Clericus capiatur quacumque ex lelmi I. cap. 41 : Ki tort eslevera, u faus dori; [ad quas Graavius : Scribe, Aliculo,
causa et Ecclesia eum requirat, reddi jugement fera pur curruz, ne per hange, genus vestis. Hesych. aXXtl, x^^v x £ 'P'-
debet Ecclesiae, et si quietus (f. convictus) seit en la forfaiture le Rei de 40. sols, s'il 8wTo?. Vide Cujacium observ. x. 18. et
de furto vel homicidio degradatur, et Ad- ne pot Aleier que plus dreit fair nel sot. Alicula.~\
juvabit terram, et pro delicto suo punie- Id est, qui injuriam egerit, aut falsum 1ADLITICARE, proLitigare, Gall. Plai-
tur, nee poterit postea intrare in terram judiciumira, aut odioductus, vel bonp- der. Veteres formulse Andegavenses
sine licentia domini Regis. Vide Abju- rum habendorum gratia fecerit, sit in torn. 4. Analector. Mabillonii pag. 235.
rare. forefactura Regis de 40. solid, si non [=::<= Formul. 2. Incipit mandatus]: Rogo
| 2. ADJUVARE, Proficere, propagari.potest adlegiare se, quod rectius judi- atque supplico dulcissima gratia vestra, ut
Vita S. Wilfridi Episc. inter Acta SS. cium facere non potuit. In Consuet. ad vicem mearn omnis causationis nostris,
Benedict, saec. 4. parte 1. pag. 690 : Et Aquensi, seu d'Acs, tit. 12. art. 3 : Aleier, tarn in pago quam et in palacio, seo in
vitam ssternam post mortem in resurrec- est declarer par serment. Adde artTl. 2. qualibet loca... contra cujuslibet hominum
tione manifesto docuit, et doctrina ejus 4. et Consuet. Severi tit. 10. art. 1. 2. 3.
secundum Paganos bene Adjuvavit. [** In stat. Ricard. et Leg. Willelmi accidere vel admallare seu Adliticare fa-
* 3. ADJUVARE. Glossar. vet ex Cod. Aleger sive Aleier est Allegare, hodie ciatis, etc. Pagina praeced. legitur : seu
reg. 7646 : Adjuvat, propugnat vel pras- Gall. AJleguer.] et liticare.
sidet. ALEAUTER. In Assisiis Hierosol. MSS. ADLITTARE, Ad littus appellere. Arnpl-
ADJUXTARE, Appropinquare. Vita MS. cap. 65. hoc est verum et fidelem se pro- dus Lubec. lib. 5. cap. 2 : Cancellarius
S. Gaugerici Episcopi Camerac. lib. 1. bare. Leal enim Gall, fidelis, verax ; ex cum Comite Adolfo, aliisque amicis apud
cap. 7 : Pauperibus semper se acparvulis Lat. Legalis : Et le quarent que Von lie- Cyprum Adlittavit. Vide Adripare.
Adjuxtabat. [Id est, sese eis accommo- ve, si com est dit ci-dessus, com espa- ADLOBRIUS, Gallus, civis de Gallia. Ita
dabat, a Gallico Ajuster. Vide Adjous- riur, doit respondre maintenant a celui, Gloss. MS. Regii Cod. sign. 1013. sed le-
tare.] qui ensi le lieve: Tu mens, et je suis prest, gendum videtur Allobrox. Gloss. Isid.
1 ADLANCINARE. Vide Attaminare. que je m'en Aleaute contre toy, et defende Allobroga, Gallus rufus. [Quod haustum
* ADLAPSUS, Sensim veniens, in vet. mon cors contre le tien. Et infra : Et le est, ut recte advertit Grsevius, ex Scho-
Glossar. ex Cod. reg. 7641. Codex alter quarent, qui est ensi leve et torne, corn liis Juvenalis, qui satira 7. v. 114. dixe-
7646 : Allapsa, caute veniens. est avant dit, ne s'en Aleaute, si com est rat :
ADLASSARE cervum, aprum, Perse- dessus devise, il y a toujours perdue vois Sed Ruflum atque alios csedit sua quaeque^uventus,
quendo lassare, fatigare, Gallis Lasser et respons en court, et sera tenu a faus RuiTum, qui toties Ciceronem Allobroga dixit.
un cerf a la chasse. Pactus Legis Salicse et desloiau toute sa vie. Et cap. 69 : Alai- Hie antiquus Interpres : Rufum ; qui
tit. 26. § 5 : Si quis cervum lassum, quern auter et defendre quelqu'un. Vide Ma- Gallus fuit et valde disertus, Allobroga ;
alterius canes moveruntetAdlassaverunt, gnum Recordum Leodiense pag. 57. 70. Allobrogem e Gallia. Rufus, qui Gallus
involaverit, aut celaverit, etc. | seq. : Si * Hinc etiam Desloyauter, a fide data erat, Ciceronem dixit Allobrogem,quasi
quis aprum, quern alieni canes moverunt discedere. Lit. remiss, ann. 1366. in Reg. ejus dictio esset inflata, qualis erat Al-
et Alassaverunt, occiderit. Ita Editio 97. Chartoph. reg. ch. 643: Icellui Dome lobrogum, inquit laudatus Grsevius ; qui
Heroldi : alise habent lassaverunt. receut ledit Baudet sur sa foy a revenir putat Isidorum scripsisse • : Allobroga,
ADLATERARE, ALLATEEARE, Latus te- en sa prison a certain jour,... toutevoies Gallus Rufus Ciceronem dixit.]
gere, ad latus incedere.^ElredusRieval- en fu il du tout deffaillant, en soi Des- 1 ADLONGINATIO. Vide Adlentare.
lensis in S. Edwardo : Sequebatur prae- loyautant et en venant contre droit d'ar- * AD LONGIUS, Ad summum, Gall.
euntes, Adlaterantibus eum viris duobus, mes. Alia3 ann. 1375. in Reg. 107. ch. Tout au plus. Charta Nicolai abb. S.
senex quidam. Vide Addextrare. 327 : Icelle Jehanne de Bode, Femme de Joan. Laudun. ann. 1196. ex Tabul.
ALLATERALIS, Socius, qui est, vel ad Pierre de Courtenay, meue de mauvaise ejusd. : Cum autem molendinarius sege-
latus incedit. Radulphus de Diceto : voulonte, en soi Desloyautant envers son tem alicujus ad molendinum tulerit, infra
Joannem S. Thomse Martyris quondam mary. Laquelle femme s'est Desloyautee tres dies Ad longius ad domum illius, cu-
Allateralem exilii socium. Sigillum sinis- et forfaite en manage, in aliis Lit. ann. jus est seges, sive in farina, sive in ipsa
tro lateri Chartas Alloterare, apud eun- 1395. ex Reg. 148. ch. 197. segete, reportabit.
dem. Gallis, Mettre le sceau a cote du ti- sjc ADLEGURRIRE. [Ut ABLIGURIRE. ADLOQUUTOR, Consolator, in Gl. Ara-
tre. Vide Lateralis. bico-Lat.
** PJacidus in Gloss. Cod. reg. 4778 : * ADLEMANIAS, pro Allemania, Ger- * ADLOSITUM. Adlisum, in vet. Glos-
Adlaterati in palmulis, qui circa latera mania. Mirac. S. Amalbergae torn. 3. Jul. sar. ex Cod. reg. 7641. [#* Pro Adlositum
palmas gerunt. pag. 110. col. 2 : Quidam dives homo in in Cod. reg. 4778. et ap^ JaBcldum legitur
* AD LA VI, Navigium dud. Glossar. ve- Adlemanias caecus factus est per multos Adlo.}
tus ex Cod. reg. 7641. annos. ?|c ADLUBIES |"Ut ADLUVI^E. DIEF.]
1 ADLECTI Senatores dicebantur qui a ADLENTARE BARBAM, Mollem et flexi- * ADLUDARIUS, ADLUDATURA. Vide
Senatoriis oneribus singular! privilegio bilem reddere, apud Cantipratanum. infra Alludarius.
immunes erant. Vide Gothofredum torn. Gloss. Isid. Lentandus, flectendus. Orde- « ADLURICUM, Res ad usum apta.
2. Cod. Theodos. pag. 6. et 7. ricus Vitalis lib. 7. de filiabus Roberti Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641.
I 11
82 ADM
ADLUVLE, loca caznosa, in Glossis Isi-
dori.
ADMALLARE, [Ad mallum vocare, in
jus citare.] Vide Mallum.
ADMANICULANDUM. Vide Maniculare.
* ADMANICULARI, MANTIGULARE.
[Ut MANICULARE, Gall. Manigancer.
DIEF.]
* ADMANICULATIM. [Gall, en faisant
des manigances. DIEF.]
* ADMANICULATOR. [Gall, qui fait des
manigances. DIEF.]
* ADMANICULATORIUS. [Gall, qui tou-
che aux manigances. DIEF.]
* ADMANSARE, In mansum concedere,
idem quod Admasare. Charta ann. 1188.
ex Chartul. Cluniac. : Prior de Mortua
aqua habet taschiam et decimam in omni
terra de Mortua aqua et de Essun, quae
Admansata non est. Vide Mansus.
ADMANSIONES. Gloss. Medicae MSS.
ex Cod. Regio sign. 1486 : Admansiones.
i. In sero. Alibi : Admansionem, quia
omnis reumatica passio in nocte exacer-
batur.
ADMANUENSES. Concilium Oscense
aerae 636. cap. 2 : Quod si quidquam ma-
lum de quoquam (Clericp) fama dictave-
rit, per veram et certissimam Clericorum
probationem, vel virorum Admanuen-
sium,... omnia argutissime perquirantur.
Ubi Admanuenses viri videntur esse,
qui manu jurant, seu manibus sancta
Evangelia tangentes ; nam jurare super
sacra, i. Evangelia, vetantur Clerici,
quorum assertio pro Sacramento erat:
unde Fidedigni dicuntur. Vide in hac
voce.
ADMARTYRIZARE, Martyribus adsis-
tere, ipsps ad constantiam hortari.
Commodianus Instr. 58.
Si refrigerare cupis, Admartyriza.
Vetus Inscriptio Romas : Mandrosa mar-
tyrum obsequiis devota transegi falsi se-
culi vitam.
T ADMASARE, ADMASIARE, jus et
locum habitationis in villa concedere,
in mansum dare, Gall. Amaser. Charta
pacis inter Capitulum Eduense, et Do-
minum de Perreria ann. 1257. ex Tabu-
lariq ejusd. Capituli : Nee potest aliquis
dominorum secularium, nee quisquam
alius aliquem hominem Admasiare in die-
tis villis in mansis pertinentibus ad deca-
num et Capitulum... sed si Admasiari in
dictis villis voluerit, ipse, vel ille qui debet
esse dominus ipsius, debet adire manda-
tum decani et capituli, qui prius censu
imposito, soluto sibi intragio vel applegia-
to, debet eidem assignare mansum secun-
dum consuetudines in prasdictis villis hac-
tenus observatas, et alio modo non debet
quisquam Admasiari. Ex his collige Ad-
masiare, Admasare, in consuetudinibus
Gallicis Amaser, non esse duntaxat
sediflcare, ut arbitratus est Cl. yir. D. De
Lauriere in Gloss. Juris Gallici ; neque
omnino Patris Rogerii explicationem
fuisse rejiciendam cum dixit Amaser
esse in mansum dare, est enim ut yides,
Admasiare jus et locum habitationis ali-
cui concedere et assignare sub censu
annuo, soluto jure intragii, vel datis
praedibus de solvendo. Ergo locus Ad-
masatus ille est qui a Domino feudi fuit
ad habitandum concessus, sub praedic-
tis conditionibus. Et Admasamenta, loca
sunt aedificata sub iisdem legibus et
oneribus assignata. Unde in Consuetu-
dinibus passim occurrunt horti, prata,
aliaque praedia quaa dicuntur Admasiata,
non quod sint aedificata, sed quod
concessa sint sub hac forma et lege.
Vide Mansus, et Massa.
ADM ADM
ADMASURUS pannus. Leo Ost. Lib. 1. ann. 1211. ex Chartul. Campan. fol. 175.
Chron. Casin. cap. 58 : Pannum altaris col. 1 : De stagno diximus, scilicet de pis-
diarodynum byzant. 16. tapetia optima catione stagni, quod abbas potest facere
16. pro bysant. 67. pannum Admasurum piscari ibi, quando venit Nogentum ad
pro byzantiis 8. etc. domum suam de Alno, ad opus suum et
® ADMENARE, ab Ital. Amenareet Me- eorum, quos secum tune habebit, et domi-
nare, Agitare, commovere, minas inten- nus Nogenti non potest Admensurare pis-
tare, pugnum, gladium, aliudve agitan- cationem ejus. Charta Auberti abb. La-
do, ad aliquem minaciter accedere, per- tiniac. ann. 1223. ex eod. Chartul. fol.
cutere. Stat. Mantuae lib. 1. cap. 45. ex 280. col. 1: Cum discordia verteretur in-
Cod. reg. 4620 : Si... timorem eidem fece- ter nobilem virum Theobaldum illustrem
rit contra ipsum Admenando, vel aliquid comitem Campanias et Brisz palatini ex
aliud faciendo, etc. Stat. Palavic. lib. 2. una parte et nos ex altera, super gisto,
cap. 15 : Ordinatum est, quod si quis quod idem comes dicebat se habere pro
contra aliquem fecerit insultum cum ar- voluntate sua in ecclesia nostra, quotiens-
mis, lapide vel bastono Admenando contra cumque ad ecclesiam veniebat : tandem
eum, et non tetigerit, pumatur ;... si vero pro remedio animas suss et antecessorum
sine armis cum pugno, vel pede Admena- suorum Admensuravit idem gistum ad
verit, et non percusserit, puniatur, et con- centum libras Pruvinensis monetas. Amo-
demnetur pro qualibet vice in solidos vi- derer, non longe diverse signiflcatu,
ginti. Stat. criminalia Riperise cap. 80 : usurparunt nostri, nempe pro Modum
Si quis evaginaverit, seu Admenaverit ponere, diminuere, rem rei exasquare,
arma contra aliquem, et non percusserit, Gall. Moderer, diminuer, proportionner ;
puniatur in libris decem. unde Amoderation, Moderatio, tempera-
* Nostris vero Admenage est ipsa ad- tio, proportio, quo sensu Amesurement
vectio ; unde Amenage dixerunt, servi- dixit Petrus de Fontana in Cons. cap.
tium, quo vassallus vecturas domino 15. art. 27. Ordinat. ann. 1330. torn. 2.
prasstare tenetur. Lit. remiss, ann. 1397. Ordinat. reg. Franc, pag. 59 : Que les-
in Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 43: Com- dites denrees soient Amode'rees et mises a
me le suppliant eust admene a ses che- juste prix, selon I'evaluement desdites
vaulx, charrette, et harnois... plusieurs monoies, et que icelle Amoderation et or-
voitures de foin ; ... duquel Admenage donnance soit gardee fermement. Amode-
ledit suppliant et Jehan Goiral... n'orent rer, Moderari, temperare Gall. Moderer,
oncques satisfaction, etc. Arest. Scacar. calmer, in Lit. remiss, ann. 1375. ex
ann. 1296. ex Cod. reg. 4651 : Raoul de Reg. 107. Chartoph. reg. ch. 215 : Ledit
Treizmonz, seigneur des Chanz Goubert, exposant pourrefraindre et Amoderer ledit
demanda a deux vavassors, qui de lui Henry, lui dist amiablement, etc. Alias
tienent, VAmenage du merrien et de la ann. 1393. in Reg. 145. ch. 33 : Cuidant
pierre, et de la matiere a sa mote herbe- empeschier la fole emprise et propos dudit
gier de son fieu de hauberc. Huguenin et lui Amoderer sa faveur (leg.
1. ADMENSURARE. Charta Philippi fureur.) Occurrit praeterea pro Experiri,
Aug. ann. 1285. pro villa Ferrariensi probare, Gall. Essayer. Lit. rem. ann.
apud Morinum in llist. Vastinensi pag. 1393. in eod. Reg. ch. 520 : Ainsi que
707 : Feodus vero qui adeo modicus fuerit, icellui exposant trait a ladite bute a son
quod ad 12. denarios esse non debeat, Ad- arc d'une fleiche ou saiete, en entention de
mensurabitur. Hoc est, sua ei mensura essaier et Amoderer comment il trayeroit
dabitur. [Charta ejusd. Regis apud Mar- a ladite bute.
ten, torn. 1. Ampliss. Collect, pag. 969. * ADMENSURATIO, Statutum, defini-
A : Quod de singulis hominibus ad potes- tio, Gall. Fixation. Privil. burgens. Au-
tatem dictse. villas pertinentibus, tarn intra tiss. ann. 1223. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
villam, quam extra villam, annuatim in pag. 423. art. 28 : Cum duodecim electis
festo B. Andreas Apostoli habebimus quin- vel majori parte eorum, tractabit de
que solidos, vel quatuor, vel tres, vel duos, Admensuratione minorum de censiva et
et ad minus duodecim denarios, et hoc bachelariorum, et de Admensuratione
Admensurare, ne graventur homines su- deperditorum ad (a) me restituendorum
per priorem illius vill&. Hie, ut patet, eis, qui pro debito meo capti fuerint.
Admensurare, idem est quod imponere * ADMENSURATUS. — Ordinatus ;
tantum tributi, quantum cujusque fa- regie, fixe. Glossar. Vet.
cultates patiuntur.] * ADMENTATIO. — Eadem signif. q.
| ADMENSURAT.E, Ordinat33, Gall.Ue-ADMENTUM.
glees. Praeceptum Caroli M. apud Mar- 1ADMENTIRI, Pecuniaria mulctataxa-
ten, in moxlaudata Collect, torn, l.pag. ri, Gall. Mettre a I'amende, vel Propor-
34. D : Antoniacus cum appenditiis ea- tionner I'amende. Charta Henrici Regis
rum, sicut Admensuratae sunt, fratribus Angliae ann. 1155. apud. D. Brussel Tract,
deserviant. de usu feud. torn. 2. pag. 4 : Comites et
ADMENSURATIO, Ad mensuram redac- Barones non Admentientur, nisi per pa-
tio, inquit Bractonus lib. 4. de Assisa res suos et non nisi secundum modum
novae dissaisinae cap. 35. § 1. quaa locum delicti... Nulla Ecclesiastica persona
habet, cum quis plura habet quam ex- Admentietur secundum qualitatem bene-
pediat. Vide eundem lib. 3. tract. 1. cap. ficii sui Ecclesiastici, sed secundum lai-
1.11; lib. 4. tract. 5. cap. 17. § 2. et Fle- cum tenementum suum et secundum qua-
tam lib. 4. cap. 23. §2. Admensuratio do- litatem delicti.
tis, apud Rad. de Hengham in Parva * Verbum flctitium, aut culpa ama-
cap. 2. Admesurement de douaire, breve, nuensis, aut quod perperam lectum est;
quo mulieris dotalitium ad legitimum restituendum enim Admercientur, ex
modum reducitur. Admesurement de pas- ipsamet Charta, quae habetur in Cod.
ture, breve aliud, quo pastiones inter reg. 4651. Vide infra Ocagium.
participes, prout cuique competit, divi- ] ADMENTUM, pro Amentum, Lorum
duntur. Rastallus. Adde Statutum 2. quo jacula contorquebantur ; meta-
Westmonaster. cap. 7. et 8. ubi de utra- phorice vero, validius argumentum.
que admensuratione. Tertullianus cap. 1. Scorpiac. : Haec, et
* 2. ADMENSURARE, ^stimare, sta- si qua alia Admenta hsereticorum vene-
tuere, praefinire. Gall. Regler, fixer, Ame- norum, etc. Admentatio eodem sensu
surer, eadem notione, apud Bellomaner. apud eumdem lib. 1. ad Nat. cap. 10.
Ms. cap. 41. Chart. Gaufridi episc. Meld. Hinc S. Ambrosius Epist. 7: Jntorquenda
 ADM
est Admentata ilia, non manipularis sen-
tentia.
ADMERGIARE. Vide Amerciare.
1 ADMERGARI se, Sese immiscere, im-
plicare. Edictum Philippi VI. ann. 1338.
torn. 2. Edict. Reg. pag. 124: Statuimus
etiam prohlbentes ne quis Procurator
Regius partialiter se Admergetur in causa
quacumque.
* ADMESTA, M, OblivioDesmembranssa,
Prov. in Glossar. Provinc. Lat. ex Cod.
reg. 7657. Vide Admestia.
j ADMESTIA, Oblivio. Gloss. Bitur. MS.
Vox Gneca pro «{i.vY)(n:ca.
ADMEZATORES, Dicti in Regno Neapo-
litanp Arbitri ex privatorum consensu
electi, ad decidendas supremo jure quses-
tiones et lites. Cum nova nostri nominis
sanctione (lib. 1. tit. 70.) statutum sit ut
judices de qusestionibus cognoscentes, per
nostram celsiludinem debeant promoveri,
junctos etiam Admezatores, quiper privato-
rum consensus ad decidendas quse-stiones...
eligebantur hucusque qui nullam aliam
jurisdictionem habebant, nisi quse ab eli-
gentibus conferebatur eisdem, imposterum
eligi prohibemus, etc. ut est in Constit.
Friderici lib. 1. Constit. Sicul. tit. 79.
Vox efficta ex Italico Mezzo, medius,
Gall. Mediateur. PutatMeursius eandem
fuisse MsaaSovywv apud Byzantinos digni-
tatem, quos sic appellatos censet, quod
qui jure agere inter se nollent, ad eum
deferrent lites suas componendas : quo-
modo Aristoteles ^ecrou? et fxeo-tSiou?
judices et arbitros vocat. Sed viro magno
non assentior: erant enim (jLeo-a^ovts?,
Curise Constantinopolitanse Officiates,
quorum princeps opera utebatur in
expediendis privatis negotiis : aut certe
quibus intermediis ad Principem pate-
bat accessus, quod fuit olim apud Fran-
cos nostros Referendariorum munus. Id
colligitur ex Cantacuzeno lib. 3. cap. 15.
et lib. 4. cap. 29. ubi vocem ^aa&n ea
notione usurpat, et ex Niceta in Man.
lib. 1. cap. 23. prseterea ex Ducae Hist.
Byz. cap. 21. et 22. ubi Vezirios Turcicos
u.£da?6vTwy appellatione donat, quod vide-
licet per eos Turcici Sultani res pmnes
qua privatas, qua publicas conflciant.
* ADMIGTERE , pro Amittere , Gall.
Perdre. Stat. Arelat. MSS.: Statuimus ut
nullus, qui locet operas suas, defferre au-
deat de nemoribus, vel vineis, vel cepibus
socam vel lignum aliquod; et qui contra-
fecerit mercedem suam vel loquerium Ad-
mictat. Vide infra Admittere 2.
ADMIGRARE. In sedem seu villam
alicujus, etiam invito domino, possi-
dendi animo ingredi, in Pacto Legis
Salicse tit. 48. § 2. ubi Lex Salica tit. 47.
habet tantum migrare.
ADMILLUS, apud Bromptonum pag.
1248. sed perperam, pro Admiralius edi-
tum occurrit.
* ADMINARE. Charta Soldani pro Pi-
san. ann. 1174. apud Lam. in Delic.
erudit. inter not. ad. Hist. Sicul. Laur.
Bonincont. part. 1. pag. 200 : Illi promi-
serunt conventionem facere. ut fideliter et
diligenter totum nostrum regnum, et sal-
vare per mare et per terram, et palam et
secretum, et non debet Adminare nullus
hominem contra nostrum regnum. Ubi
leg. suspicor Adjuvare.
* ADMINICULARI, CLARE. [Auxiliari,
DlEP.]
1 ADMINICULATIO, Auxilium. De B.
Fprannano Abbate Walciodori in Bel-
gio, torn. 3. Aprilis pag. 807. D : Quo
vigeat in aliquo vestri, si displicet, arbi-
trii correptio; vestrseque. si placet, robo-
retur Adminiculationis decreto.
1 ADMINICULATIVE, Per accessionem,
ADM ADM 83
Gall. Par surcroit. Acta SS. Martii torn. eust fait coupper, abatre ou Allaguier, et
3. pag. 868 : Ipsorum qualitas sufficientem mettre en fagotz ou bourrees certaine haie
ilhs fidem conciliat, maxime cum eorum ou bois. etc.
auctoritas, Adminiculative solum adhi- 1. AD'MIRABILIS, ADMIRALIUS. Vide
beatur. Amir.
ADMINICULATOR, Ab adjuvando dic- 2. ADMIRABILIS , Titulus concessus
tus et adminiculando. Hie Septimus Comitibus apud Leonem Magnum Ep.
erat ex Officialibus Romanee Ecclesise, 8. Grsecis eau[ia<nwiraTo;. Vide Silentia-
providuis, pupillis et egenis procurabat; rius. :;::
quod munus hodie pauperum Advocatus 3. ADMIRABILIS, Modestus, honestus,
facit. Ita Panuinius. Vide Luithpran- bene morigeratus, egregius, taciturnus,
dum lib. 6. cap. 6. extremo. facetus, venustus, decens, rectus vel ama-
1 ADMINICULUM", Modus, ratio, argu- bilis, comptus, gratus, nobilis, elegans.
mentum, Practicis nostris Moyen. Lude- Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646.
wig. Reliq. MS. torn. 5. pag. 541 : Re- * ADMIRACIA. [Offlcium admiralli,
nunciantes omnibeneftcio juris cujuslibet, prtefectura maris ; dignite, office d'ami-
necnon exceptioni, suffragio, Adminiculo, ral, commandement des chases de mer.
quibus contra prsemissa, etc. Ibidem pag. (Glossar. Vet.)]
539: Renunciantes... omni dominio, ac- 1 ADMIRAGIUS, ADMIRALLITAS, AD-
tioni, impetitioni, liti, juri, literis et Ad- MIRANTIA, aliseque voces quse hue spec-
miniculis, quse nobis, etc. tare possunt ejusdem signiflcationis.
* Practicis nostris etiam Adminicule, Vide in Amir.
Probatio inchoata et inflrma, argumen- * ADMIRALDI, Scabini seu burgi 0edi-
tum seu instrumentum rei probandse les et judices, vel qui exigendis juribus
quidem invalidum, sed quod cseteris regiis pra3erant, nuncupantur in Ordi-
adminiculo est. nat. pro regno Navarrse ann. 1322. ex
1 ADMINICULUS, Minister. Acta S. Reg. Cameras Comput. in Bibl. reg.
Austregesili Episc. Bitur. torn. 5. Maii, asservato Cod. 8406. fol. 304. r°:
pag. 230. * E : Dicit Adminiculo suo Mar- Item est ordinatum, quod Admiraldi
culfo, eo tempore Lectori, postea etiam burgi S. Saturnini et populationis S.
Abbati... Require pauxillum aquse, ut Nicolai, qui pro tempore fuerint. qui no-
hie celebremus Missas. luerint computare de homicidiis, calum-
| ADMINISTRALIS , f. Qui ministrat pniis, et emendis, et aliis juribus regiis,
necessaria ad victum et vestitum, ut compellantur ad computandum. Ami-
mox sumitur Administratio. Statuta raldi, ex ead. Ordinat. in Reg. A. ejusd.
Ecclesiae Barchinon. ann. 1281. apud Cam. fol. 161. r°. Vide Amir.
Marten, torn. 4. Anecdot. pag. 607. Cons- * ADMIRALEA, Nayis prsetoria, seu
tituimus... Quod qusecumque de castero Admiraldi, nostris etiam Amiral. Chron.
contingat vacare in Ecclesia nostra Offt- Andr. Danduli apud Muratpr. Script.
cia, quas pistor, et Administralis, et dor- Ital. torn. 12. col. 364 : Gram inter eos
mitorarius, et botellarius, ef portarius parato bello, Admiralea Januensium cum
habent, etc. sua galea, et duabus aliis reliquis in por-
ADMINISTRATIO, Donalio, sive neces- tum Tyri redeuniibus, per Venetos captse
sariorum ad victum, vestitumque suppe- sunt. Admiraleus, ibid, pro classium
ditatio, Gall. Fourniture, livree, distri- Prsefectus. Vide in Amir.
butions. Annal. Bened. torn. 5. pag. 678. %. ADMIRALLUS. [Ex Arab, amir, domi-
col. 2 : Pr&bendas aliasque Administra- nus, imperator, praafectus provinciss,
tiones, prout ab antecessoribus nostris classi vel urbi apud Arabes. — Eadem
accepimus in hoc libro, qui dicitur Vi- vox usurpata apud Christianos, qui
ventium, fecimus adnotari. cum viderent Saracenos ita suos clas-
ADMINISTRATOR, Leguleiis Anglis di- sium prsefectos appellare, hoc nomen
citur ille, cui defuncti bqna adminis- suis itidem classium prsefectis indide-
tranda ab Ordinario committuntur, cum runt. (Glossar. vet.)]
nulli extant executores testamentarii, f 1. ADMIRATIO, f. Inspectio, examen.
quorum quidem bonorum usque ad Canones Hibern. apud Marten, torn. 4.
eorum valorem tenetur, et non ultra, Anecd. col. 6: Et pro ejus livoris vel
nisi ea dissipasse convictus fuerit. Si vulneris Admiratione in Conventu, vel in
ille decesserit, administratio non tran- qualibet multitudine usque ad tertium
sit in ejus hseredes ; sed alius ab Ordi- annum, aut eo amplius, si non indulgeat,
nario decernitur ac eligitur Admini- pretium ancillse is qui commisit, reddat.
strator. Vide Rastallum in Expositione Ubi tamen Amanuensis mendum esse
vocum Legum Anglic. suspicor, Admiratione, forte pro Admis-
« ADMINISTRATORIUS , Administrour, sione.
in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : * 2. ADMIRATIO, Consensus, lauda-
Administratorii Spiritus, in Epist. ad mentum. Charta ann. 1027. inter Instr.
Hebr. cap. 1. v. 14. Administreur et Ad- torn. 6. Gall. Christ, col. 173 : Ut cunctis
ministrarresse, qui vel quse administrat, diebus vitss hujus seculi habitatio sit
regit. Lit. remiss, ann. 1398. in Reg. 154. sanctimonialium atque devotarum femi-
Chartoph. reg. ch. 51 : Comme ledit Ro- narum sub regulari vita degentes, sine
bin se feust alouez a Robin Duchemin ulla blandicione atque Admiratione ha-
quintier ou Administreur de I'eglise de beant.
Mons. S. Pierre de Dreux, etc. Alias ann. * ADMIRATOR , Classium praefectus,
1373. ex Reg. 105. ch. 210: Ladite Kathe- Gall. Amiral, in Charta Soldani jam
rine estoit legitime tuterresse et Admi- laudata in Adminare ibid. : Fecimus
nistrarresse de ladite Marion sa fille. prsscepta comitibus nostris et Admiratori
^ ADMINUERE. [Minuere. DIEF.] galearum, ut ad naves eorum unquam
* ADMINUNDARE, Putare, intercidere, arma servasset. Vide supra Admiralea.
Gall. Emonder. Charta ann. 1325. in ^a ADMIRATUS. [Offlcium admiralli,
Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 521 : Item praefectura maris, praefectus classium,
pro quibusdam salicibus in fossatis regiis, imperator Turcarum ; amiralat, amiral,
per eumdem curatum plantatis et sedifi- empereur ou emir des Turcs. (Glossar.
catis , ac per ipsum Adminundatis et vet.)]
copatis, etc. Ita Allaguier nostri dixerunt, -ADMIRAUDUS, Eadem notione. Rene-
pro Elaguer. Lit. remiss, ann. 1455. in rius de Grimaudis Admiraudus noster, in
Reg. 183. ch. 63: Comme ieellui Colart Charta Philippi Pulcri ann. 1304. ex
84 ADM ADM ADM
Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. 247. bruta animalia, et proprie jumenta ad wv, apud Pachymerem lib. 6. Hist. cap.
r°. col. 2.
* ADMISGERE, SERE. [Miscere. DIEF.]
coilum admittuntur. Admissuras venereas ,
apud Apuleium lib. 7. Statius lib. 5.
S.
6. Lampridius ait de Alexandro Imp.
quod salutaretur quasi unus de Senato-
ADMISERI. BulJa Adrian! IV. PP. Silv. 5. v. 23 : ribus, patents velo. Admissionaiibus re-
ann. 1154. inter Probat. torn. 2. Hist. ... Habet Admissura parentes.
motis. Quod vero ad vela et cancellos
Lothar. col. 347: Ipsa Iserella cursum starent, Admissionales cancellarii appel-
suum dirigit versus Orientem in l&va ADMISSIO, apud Varronem lib. 2. de lantur in Notitia Imperii, ut quidam
parts, usque ad viam publicam, ubi ex- Re rustica cap. 7. volunt, tametsi Edita Admissiones can-
trinsecus portae de Voel, Admisertur ADMISSUS, apud Vegetium lib. 1. de cellarii praeferat, ita ut diversa fuerint
rivulo Angruxias, Ubi legendum est Arte veterin. cap. 24. officia. Horum munus offtcium Admis-
Admiscetur. * ADMISSATIO, Caere moniaadmissiows sionis dicitur Suetonio in Vespas. cap.
] ADMISSALIA, f. Merces pro Missis ce- mulierum, cum primum post nuptias 14. aut of/icium Admissionum in leg. 11.
lebrandis. Oharta Guillelmi Archiep. vel partum ad ecclesiam veniebant, Cod. de Privil. eor. qui in sacro Palat.
Rothomag. pro Monasterio S. Martini benedictionem a sacerdote suscepturae; milit. et in Notit. Imp. et offtcium Ad-
Pontisar. ann. 1320: Fit compositio ra- et ipsa obventio quae ab ipsis offereba- missionalium, in 1. ult. cap. de Divers,
tions sponsalium, Admissalium, Gallice tur; sic dicta, vel quod inter missarum offic. Nam plures erant, eorumque par-
Messagemens, intestatorum, extremarum solemnia flebat, vel quod mulieres in tita erant munia, ita ut alii aliis in cau-
unctionum, confessionum, etc. ecclesiam admittebantur puriflcationis sis ac negotiis ad Principem admitte-
* Minus recte ; idem quippe est quod gratia. Amessement, in Lit. remiss, ann. rent, ut ille Homilus dicitur legationum
infra Admissatio. 1475. ex Reg. 195. Chartoph. reg. cli. Admissionalis, apud Herennium Philo-
* ADMISSARE, [Mulierem post nup- 1444 : Le suppliant avoit entention de tuer nem in legat. ad Caium. Primus autem
tias vel partum admittere in ecclesiam, ung pourceau et certains chevreaux, qu'il Admissionalium Magister Admissionum,
puriflcationis gratia, anno 1249. (Glos- vouloit abiller pour faire le festaige de Vopisco in Aureliano, et Ammiano lib.
sar. vet.)] I'Amessement d'une sienne fille, qui estoit 15. huic qui prpxima erat dignitate.
* ADMISSARI. Vide infra in Admis- acouchee d'enfant, laquelle devoit aller le Proximus Admissionum, eidem Ammiano
satio. lendemain a la messe. Vide Messiare et lib. 22. dicuntur. Sed de Admissionibus
ADMISSARIUS EQUUS. Ugutio : Fortes Purificare. Charta Odonis archiep. Ro- et Admissionaiibus, multa jam ante
et bonos Equos Admissarios vocarnus, tomag. ann. 1255. in Reg. 110. ch. 12 : congessere ThSodorus Marcilius, Pan-
quia admittuntur inter armenta ad coi- In oblationibus etobventionibus, qussfiunt cirollus , Savaro , Henricus Valesius,
tum, vel ad arandum, vel ad trahendum. et eveniunt in missis, quae celebrantur in Salmasius , Jacobus Gothofredus, et
[** Gloss, in Cod. reg. 4778 : Admissanus benedictionibus nubentium et purificatio- alii.
equus, concitatus.] Eadem prope habent nibus mulierum pout partum, et Admis- «ADMISSUM, Delictum, crimen. In,
Jo. de Janua et W. Brito. Gloss. Lat. satlonibus post nuptias, et in missis pere- Admisso deprehensus, 1. 8. D. de praes-
Graec. BtgaaTf,?, Admissarius, qui alio grinantium, etc. Eadem habentur in cript. verb. (19. 5.) Galli dicimus : Pris
loco £7u6atvwv "mro; dicitur. Gloss. Graec. Charta S. Ludovici reg. Franc, ex Reg. en flagrant delit. Consule Chopin, ad
Lat. o)j£UTr)i;, Admissarius. Equus ascensor 31. ejusd. Chartoph. ch. 1. Vide Admis- Leg. Andium part. 1. pag. 627. col. 2.
equarum, in Foris Bigprrensib. art. 12. salia. Hinc Vide Admissus et mox Admittere I .
Plautus in Milite Glorioso : * ADMISSARI et AMISSART, in Charta * Ameture nostri dixerunt, quidquid
Ad equas fuisli scitus Admissarius. ann. 1249. ex Tabul. S. Florent. Sal- rei alicui cpnflciendae seu componendae
S. Augustinus contra Epist. Manichaei mur.: Parochiani vero per vicarium per- inservit. Lit. remiss, ann. 1449. in Reg.
180. Chartoph. reg. ch. 34 : Icellui Fouillet
cap. 31: Non attendit passerem parieti- petuum eorumdem monachorum Amissa-
dist au suppliant qu'ilz feroient de la
num, in cujus comparatione quivis Ad- dictse ecclesiae... Quod percipiebant
bantur et sacramenta in navi
parochiani de cetera monnoye pour lui en son tour, en leur
missarius frigidissimus invenitur. Vide Admissabuntur
eundem lib. 5. de Civit. Dei cap. 7. ad majus altare et sacramenta recipient
S. Cristofori.
querant les Ametures ou matieres.
1 ADMISSURA, ADMISSUS. Vide Admis-
Vetus Interpres Juvenalis Stat. 8 : Et j ADMISSIblLIS, Admittendus, non sarius.
pater armenti: Taurus, aut Admissarius. rejiciendus. Autographum epist. Sixti j ADMISSUS, Crimen, in Onomastico
Conventio Pacis inter Elsatiae proceres IV. ad Cantorem Joh. Heron et Job. ad calcem SS. Benedict, saec. 4. part. 2.
et civitates ann. 1051: Equi autem Sebire Canonicos Ecclesiae | ADMITA, pro Amita, Gall. Tante, apud
Admissarii, quod vulgariter Stunt vo- ex Archive Monasterii B. M.Rothomag. Rymerum torn. 13. pag. 419.
cantur, et vineae et segetes sub hac pads Nuntio Rothom.: Et quia deOfficialis Bono
* 1. ADMITTERE. Glossar. vet. ex Cod.
conditione permaneant. Qua vero cura (Rothom.) quasdampositiones et articulos reg. 7646 : Admisit, permisit, fecit, pecca-
educandus et alendus equus admissa- vit. Admissum, peccatum vel intromissum
rius, praeclare omnino Virgil, lib. 3. Admissibiles et relevantes pro parte prio-
ris et conventus prsedictorum (B. M. de Admittit, tollit.
Georg. v. 73: .Bono Nuntio) exhibitos admittere recu- * 2. ADMITTERE, pro Amittere, Gall.
Tu moJo qups in spem statues summittere gentis, savit, illosque per suam interlocutoriam Perdre. Lit. remiss, ann. 1402. in Reg.
Praecipuum jam inde a teneris impende laborem, etc. rejecit, etc. Ex eod. Archivo in Charta 157. Chartoph. reg. ch. 55 : Dictus expo-
Vide Marcellum Empir. cap. 32. Vege- Rob. Goupil Cantoris, etc. ann. 1482: nens taliter prasdictum Donarel vulne-
tium lib. 1. de Arte veter. cap. 24. etc. Licet facta hujusmodi forent et essent ad ravit, quod duos digitos unius manus
Admissarius asinus, apud Palladium de probandum Admissibtlia et omnino peri- Admisit. Vide supra Admictere.
Re rustica lib. 4. cap. 14. mentia actionem ejusdem appellati, etc. ADMOAGIUM, idem quod Admodiatio.
* Cicero in Pisonem cap. 28. Admls- « ADMISSIBILITER, Probabiliter, ita Litterae Guiscardi Episcopi Matiscon.
sarium vocat hominem pervagatae libi- ut admitti possit, Gall, d'une facon pro- ann. 1267. in 31. Regesto Chartophylacii
dinis; quo ipso, vel obscceniore etiam bable. Instr. ann. 1391. inter Probat. Regii fol. 46 : Super quadam consuetu-
sensu, usus est Seneca Qusest. Nat. 1. torn. 3. Hist. Nem. pag. 113. col. 2: Item tudine vini, qus& vocatur Admoagium. Id
16. ut scribit Faber in Thes. suo; hinc in casu quopertinenter seu Admissibiliter est, quod ex pacto admodiationis, seu
pro hpmine falaci, in Glossar. Linden- daretur et probaretur praedictos nomina- flrmae, vel emphyteusis domino feudali
brogii. tes, seu parentes ipsorum, esse et fuisse praestatur. Vide Admodiare 2.
AMISSAKIUS, in Lege Salica tit. 40. § 5. nobiles, etc. Infra pag. 115. col. 1. legi- * Melius intelliges de Praestatione,
Alaman. tit. 69. Edit. Heroldi. Ripuar. tur, ::
Probabiliter. quae pro quolibet modio vini persolyi-
tit. 5. 18. et apud Marculfum in formul. " ADMISSIO, Praestatio, quae jure ad- tur, idem quod Modiatio. Vide in hac
[Charta Aldrici Cenoman. Episc. inejus missionis seu intragii exsolvitur. Stat. voce.
vita pag. 85: Greges jumentorum cum monast. S. Claudii, auctoritate Nicolai 1 ADMODARE. Laurent, in Amathea :
eorum Amissariis. Adde pag. 87. 88. etc.] V. PP. Edita, pag. 46: Habebunt et ha- Adrnodo, Accommodo, Allevo.
Vide Emissarius. bere debebunt praefati religiosi.... taillias, 1. ADMODIARE, Modum ponere, dimi-
AMMESSABIUS, in Charta Romualdi census, corvatas, manus-mortuas, Admis- nuere. Felix Episcop. Lemovic. in Epist.
Ducis Beneventani: Ammessarium unum siones, jura et alia emolumenta. Vide ad Desiderium Cadurcensem Episco-
cum jumentis suis, caballos domitos, etc. Intragium 1. pum : Me tamen posnitet incaute et minus
In alia : Amassarios tres cum jumentis ADMISSIONALES, Qui introducendis ad inculto sensu, vel impolito sermons stylum
suis. Vide Chronicon Benevent. S. Sophiae Imperatorem hominibus praefecti sunt: exarasse, unde offensam sanctae. animas
pag. 607. 611. seu, quibus in palatio admittendi, vel vestrss potueram incurrere, nisi vestra,
ADMISSURA, ovsc'a, in Gloss. Lat. Graec. salutandi officia creduntur, ut ait Jul. bonitas Admodiasset, i.levioremoffensam
Aliud Glos. oxeia, Admissura, admissum. Firmicus lib. 4. Matth. cap. 14. Qui efFecisset.
Admissura serotina, Gen. cap. 30. ubi Admissionibus prsssunt, ut vetus Inter- 2. ADMODIARE, Fundum dare ad fir-
Will. Brito : Admissura dicitur, quando pres Juvenalis Sat. 4; 6 ITCI TTWV elc mam, vel in emphyteusin, vel etiam
 ADM ADM 85
alienare sub certa prsestatione tot mp- aliquod linguarumopus studio ingeniorum inter Lindenbrogianas : Quoniam Impe-
diorum frugum, de quibus convenit. excuderent, etc. Infra : Aiunt igitur... rialibus sanctionibus cautum est. ut ab-
Admodier, in Consuetudine Hannoniensi ideo in hoc seculp deteriorem Admodum sentes, contra_ quos actiones exercere
cap. 81. Admoisonne, pro bailie a ferme, statum esse meliorum. Lib. 2: Cum... cupiunt, in judicio copiam sui facere
in Cpmputo bladorum terrse Campaniae omnes Admodum suos cum paucissimis edictis citentur: idcirco ego judex has
ann. 1348. Charta ann. 1224. in Tabula- fugeret. Lib. 3: Dimittamus... quss in Admonitorias tibi delego, quatenus in
rio Lehunensi char. 80 : Admodiaverunt librispostea de Religione conscriptis omnes judicio priesentiam tui facias, etc.
nobis guidquid habebant in molendinis Admodum Christianas legimus pertulisse. * ADMONITDM, [« Cod. 4778 : Admo-
de Ponte, tarn in blado, quam in farina, Neque forte aliter haec vox sonat in nitrum] olim dicebatur, cum harena alba
tarn in nemore, quam in aqua... per 4. Decretione Childeberti Regis cap. 4. in mollissima pila moleque terebatur ; dehinc
modios bladi, etc. [Statuta Monasterii Ep. Ludovici Pii ad Sicharium, et in miscebatur tribus partibus nitri, pondere
S. Claudii. pag. 86 : Nonnulli priores, aliquot Formulis veteribus : nisi usur- vel mensura adliquata in duas fornaces
officiarii et administratores eidem Monas- petur pro amodo, quod volunt Viri docti. transfundebatur: quas massa vocabatur,
terio subditi, prioratus et administratio- Vide Paulinum Aquileiensem in Epistola ut diximus, Admonitum, atque haec re-
nes cum eorumdem juribus, debitis et ad Carolum Magnum prsefixa lib. 1. cocta fiebat vitrum purum et candidum.
oneribus in spiritualibus et temporalibus, contra Felicem Urgelitanum. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. [** Le-
personis laicis etiam contra juris disposi- « ADMOISONNARE, Conducere seu ad gendum Aphronitrum. Vide Isidori orig.
tionem tradunt, diminuunt et Admodiant. vitam accipere sub certa praestatione. lib. 16. cap. 2J
Et pag. 87 : Nee prioratus officiarii hu- Arestum ann. 1343.1. Decembr. ex vol.3. ADMONTARE, Acervare, in Gloss. Ara-
jusmodi quibuscumque laicis personis Arest. parlam. Paris. : Dicli conjuges bico-Lat. Hispani Ammotonar dicunt.
Admodiare prsesumant.] Vide Admoi- dicebant se locasse seu Admoisonnasse ad * Nostri vero Amonter dixerunt, pro
sonnare. vitam ipsorum et eorumdem superviventis, Pertinere, pendere,. Gall. Appartenir,
1 ADMODIATA TAILLIA , dicitur in a fratribus S. Trinitatis Trecensis unam dependre. Assisise Hierosol. cap. 222 :
Charta pro Villanova in Dumbis ann. domum. Vide Admodiare 2. et infra Sans ce que la guerre n'Amonte de riens
1399. ilia quse cum ad placitum, ut aiunt, Amoisonnamentum. a lui. Petrus de Fontana in Cons. cap.
exigi soleret, ad certain redigitur vel 1 ADMOND, Liber, Sui juris. Leges 18. art. 28 : Car il (Parbitre) a laissie a
pecuniae summam, vel frugum prsesta- Luitprandi Regis apud Muratorium estre arbitre de tant come d celle querele
tionem annuam. Amoissonata dicitur in torn. 1. part. 2. pag. 70. col. 1. [** lib. 6. Amonte. Sed et pro Extollere, laudibus
terrario S. Nicetii deserti in Bressia. cap. 44] : Et dominus ancillas earn libera- efferre; Gall. Elever, exalter, usurparunt.
Vide Amoissonata. verit et Admond fecerit a se. Vide Amund. Le roman de Robert le Diable, MS.:
ADMODIATIO, Datio ad firmam, etc. [** ita omnes codd.] Car les nouvielles que chil content,
Charta ann. 1227. in tabulario Monast. 1. ADMONITIO, Debitoris admonitio, Le parhauchent si et Amontent
Hederae : Simoni Presbytero de Portis appellatio, interpellate, Gall. Somma- Et de riqueche et de par age, etc.
concessimus ad Admodiationem pro 11. tion, Adjournement. Lex Salica tit. 52.
solid. Paris, singulis annis ab ipso Pres- | 2 : Per singulas Admonitiones ; tit. 54 : % ADMORANDUS. [Ut Admirallus. (Gl.
bytero reddendis, duas partes minutes Per tres Admonitiones. Additio Ludov. VeUV
decimae, etc. Admodiationes et gazeras, Pii Imp. ad Legem Salicam § 4: Si post « ADMOMARE, a Gall. Amortir, Con-
nisi de decimis prohibentur accipere secundam Comitis Admonitionem aliquis cedere in manum mortuam. Charta ann.
Sacerdotes in statutis Synodalibus Odo- ad mallum venire noluerit. Item citatio 1269. ex Lib. nigro episcop. Carnot: Ego
nis Parisiens. [Item in Meldensibus in 1. 4. § 2. Cod. De in jus vocando. (Adam de Amonvilla) dictam censivam et
Anecd. Marten, torn. 4. col. 900. legitur : * 2. ADMONITIO, Castigatio seu correc- dictum censum, et omnia et singula ad
Ne accipiant qagerias vel Admodiationes, tio, quaa non prsecipiendo, sed monendo dictam censivam et censum pertinentia,
nisi de decimis. Charta Curiae Suession. fit. Admonnesteresse, commonitrix. Admo- tanquam verus dominus feodalis Admorto
ann. 1277: Recognovit tamquam in judi- nestatif, hortatorius, in Glossar. Gall. seu Admortifico. Vide Admortizatio.
cio se retinere sub titulo annuse Admo- Lat. ex Cod. reg. 7684. Charta 744. apud * AMORTAEE, Eadem notione, in Charta
diationis quoddam pratum. Charta Wil- Murator, torn. 5. Antiq. Ital. med. seyi ann. 1261. ex Chartul. S.Joan, in Valle :
lelmi Episc. Lingon. pro Monasterio de col. 530 : Defensionem vero, vel Admoni- Concedo quod dicti religiosi dictas decimas
Valbeon ann. 1216. inter Instrum. torn. cionem sancti monasterii volumus abere teneant in manu mortua, et dictis reli-
4. novae Gall. Christ, col. 202. B: Omnes ad monasterium sancte Marie,... seu An- giosis admortifico seu Amorto.
terras suas, prata et nemora ubicumque drea venerabilis presbitero et abbati, ea t ADMORTIFICARE, idem quod mox
sint, et vineam de Lastricoyo ad firmam condictione, ut si aliquid discordia inter Amortizare vel Amortire in voce Admor-
perpetuam receperunt hoc modo, quod sorores fuerit exorta, quam non possimus tizatio. Gall. Amortir. Charta ann. 1276.
singulis annis persolvent quinquagintas per nosevellere,tunc abba per semetipsum, ex Tabular. Monasterii Portus Regii:
minas frumenti de Admodiatipne et sex aut Deo timentem personam ipsum mali Nos dictas donationes quitamus, lauda-
minas avenss, septem minas Lingonensis debeat monendum et corrigendum ampu- mus, approbamus, et quantum in nobis
monetas, etc.] tare ; nam nulla nobis aut sororibus contra est Admortificamus... promittentes, quod
| ADMODIATIO MONETA, Proportio,regulam violentia imponere audeat ; sed contra hujusmodi donationem et Admor-
-fEqualitas, Gall. Proportion, rapport, abbatissa, qux pro tempore fuerit, semet tificationem non veniemus in futurum.
egalite. Charta Robert! III. Ducis Bur- ipsam et monachas suas disponat. Rur- * ADMORTIFICATIO, Census annuus,
gund. ann. 1282. pro cudenda moneta : sum infra. Consule ibi Muratorium. qui a manu mortua exsolvebatur. Charta
Antequam moneta incipiat cudi vel etiam ADMONITOR, conjungitur cum Porti- ann. 1275. ex Tabul. S. Germ. Prat.:
fabricari... omnia supradicta tenemur tore preecepti, in leg. 7. Codic. Theod. de Habendos et percipiendos annis singulis
facere observari, salva Admodiatione dd Execut. (8. 8): Compulsor, Exactor, Ad- imposterum a prsedicto abbate et ejus
nostrum (monetam) nobis facta de dicta monitor, Portitorve prsscepti, Agens in successoribus , qui pro tempore fuerit,
moneta rations. rebus, etc. [In ordinationibus Concilio- supra domo prsedicta et ejus pertinentiis
ADMODIATOR , Admodiateur, in Con- r u m , inquit Hofmannus in Lexico, in festo B. Remigii pro Admortificatione
suet. Melodunensi art. 322. cui prsedium Admonitor non raro dicitur, qui recen- sex solidos Paris. Vide in Admortizatio.
admodiatum est, seu datum ad firmam. tioribus magister ceremoniarum, quod * ADMORTIRE. [Ut Admortare. (Ann.
[Item, rei domesticse curator et admi- de omnibus quse agenda essent admo- 1290.) Gloss. Vet.J
nistrator, Gall. Intendant, Regisseur. neret.] -ADMORTISAMENTUM, AMORTISAMEN-
Galliae Christ, torn. 3. pag. 110. ubi de * Amonnesteur nostris olim, idem qui TUM, a Gall. Amortissement, Concessio
S. Dionysii Brocare'iensis Monasterio : Apparitor, Gall. Sergent. Lit. remiss, in manum mortuam. Inventar. Chartar.
Sigerus de pastura vicarius prsecedentis ann. 1379. in Reg. 115. Chartoph. reg. reg. ann. 1482. fol. 95: Littera acquisi-
(Abbatis,) Admodiator Abbati&bonorum.] ch. 179: Un sergent ou Amonnesteur de tionis xvj. lib. Paris, reditus,... cum qua
* Admodiour, in Libert, villae de Jon- nostre tres cher fr&re le due de Berry et est ligata littera... continens Admortisa-
villa torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. d'Auvergne, etc. Pourteur d'auffeirlrure mentum dicti reditus. Occurrit rursum
596. art. 15: Lidit habitant ne moorront... nuncupatur, forte quod ex sententia fol. v°. Charta ann. 1341. in Reg. 74.
a autres molins,... et se autrement le fai- judicis vel scripto debitoris, pignora ab Chartoph. reg. ch. 689: Debebuntur du-
soient,... paieroient cinq solz d'amende, illo aufferre possit. Lit. remiss, ann. centae librae, Turonenses pro financia dicti
se n'estoit par le deffaut desdiz Admo- 1395. in Reg. 147. ch. 201: Quatre varlez Amortisamenti.
diour s on officiers. et autres gens Pourteurs d'auffeirtrure, * ADMOKTIZAMENTUM, in Necrolog.
ADMODUM, Omnino, equidem. Salvia- Bretons et autres, etc. eccl.Paris.Ms.ad calcem: Qwam(domum)
nus lib. 1. de Gubernat. Dei: Omnes ADMONITORIA, Epistola, qua judex in certo Admortizamento per dom. nos-
Admodum homines, qui pertinere ad absentem in jus citat; quam ab absen- trum regem in mense Septembri ann.
humani officii culturam existimarunt, ut tem Admonitor defert. Formula 116. Domini 1465. nobis dato et concesso com-
86 ADM
prehendi voluimus. Eadem habentur ibid,
in Charta ann. 1467. ubi Admortizamen-
tum ab Admorlizatione ita distinguitur,
ut haec signiflcet ipsam praediorum in
manum mortuam trans! ationem, illud
vero chartam, qua id perficitur.
* ADMORTITUS, AMORTITUS, Liber et
immunis a tribute ; quod a manu mor-
tua exigi poterat. Charta Margar. Sicil.
reginse ann. 1292. ex Tabul. Gapit. Oar-
not. : Volentes et concedentes, quod dicti
decanus et capitulum ac ecclesia Carno-
tensis prasmissa etiam omnia et singula
sic vendita, et a nobis Amortita seu amor-
tificata, teneant inperpetuum.Alia. ejusd.
anni ibid.: Ego Guillielmus Chenart
miles venditor confiteor me prsedicta omnia
Admortita dictis decano et capitulo ven-
didisse. Vide in Admortizatio.
« ADMORTIZARE, Extinguere, Gall.
Amortir, eteindre. Tu m'as amortie ma
chandelle, in Lit. remiss, ann. 1376. ex
Eeg. 109. Chartoph. reg. ch.202. Eschau-
cer, eodem, ut videtur, sensu, in aliis
ann. 1385. ex Reg. 126. ch. 189 : Lesquelz
compaignons... Eschaucirent les lampes.
Reparat. factse in Senescal. Carcass.
ann. 1435: Pro duobus diebus quibus vac-
cavit in Admortizando dictam calcem,...
x. solid. Vide alia notione in Admor-
tizatio.
ADMORTIZATIO, Prsediorum translatio
in manum mortuam, seu praediorum
acquisitio facta a Monasteriis et Colle-
giis religiosis, vel etiam Laicis; quae
semel acquisita, in commercio, muta-
tionibus, aliisque praediorum oneribus
obnoxia esse desinunt, nee adventitia
feudprum commoda producunt, yerbi
gratia, laudimii, Wardse, Maritagii, re-
levii,etc.Translatioautem seu acquisitio
ista fieri non potest, nisi Principis ac
domini consensus intervenerit; cui de
damno cavere tenetur Manus mortua,
tertia totius pretii parte semel exsoluta.
Nam ex lege communi sacrae Basilicas
praediorum sunt incapaces. Vide in hanc
rem quae scripsere vetus Consuetudo
Franciae lib. 2. Renatus Chopinus lib.l.
de Doman. tit. 13. Baquetus, Loisellus.
Altaserra deDucib.et Comitib. Provinc.
lib. 1. cap. ult. et alii.
Extant tamen complures Chartaa in
Tabulario Ecclesiae Carnotensis paulo
ante ann. 1300. quibus superiores, seu
uti hie vocantur, primi et secundi domini
feodales, praedia huic Ecclesiae concessa
Admortificant, ita ut ea in ppsterum in
manu mortua teneant, addita tamen
clausula, quantum, in eos est, vel quan-
tum ad ipsos pertinet. Et certe consensus
superiorum dqminorum in ejusmodi
praediis Ecclesiis concessis necessarius
fuit, cum inde feudorum servitia mi-
nuerentur. Sed haec attigisse sufficiat.
San* [Etquidem necessarius fuit iste
consensus dominorum,ex quo subfinem
secundae stirpis Regum nostrorum ad-
ventitia feudorum jura in mutationibus
introduci cceperunt. Nam ante ea tem-
porafundos libere acquirebant Ecclesiae,
acceptis tantum a Regibus litteris Emu-
nitatis, soluto censu annuo, redditisque
domino feudali debitis servitiis pro qui-
buscumquepossessionibus suis obnoxiis,
praeter mansum integrum, qui ab omni
redhibitione immunis erat ex Capitula-
rium Lege. Vide D. Bignonium ad Mar-
culfum col. 877. D. de Lauriere, Dissert,
de origine Admortisationum, eundem in
Praefat. ad collectionem Ordinat. Reg. 3.
stirpis, pag. ix.]
Observo tantum, quale jusfuerit Prae-
latorum Franciae, qui Pares sunt. in
ejusmodi admortizationibus ex Reg'esto
ADN ADN
Parlamenti sign. B. in Arestis Epipha- Pelligrinasium, ac fiuvium Po, pro see-
niae ann. 1277. fol. 39 : Quatenus Prsdati lestus, submersusf peregrinatio, Padus.
Pares Admortizare possunt, Constitutio Italis Anneaarsi est Summergi.
per Philippum ill, in hunc modum: * ADNEMORATUS, Nemore, silva et du-
Ordinaturn fuit per Consilium Domini metis obsitus. Vide supra Aboscatus.
Regis, Rege prassente, quod Archiepiscopus 1 ADNICHILARE, pro Adnihi lare, Gall.
Remensis et Episcopi Pares Franciss Aneantir, passim apud medii et inflmi
Admortizare non poterunt suum doma- 33vi scriptores.
nium, nee feoda, quse ab ipsis tenentur * ADNICTARE, Invitare, arridere, in
immediate : sed sua retrofeoda poterunt Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Proprie est
Admortizare. Alii vero Episcopi, qui non Saepe et leniter oculo annuere. Naevius
sunt Pares, nee domanium suum, nee feoda apud Festum : Alii adnutat, alii Adnic-
suaf nee retrofeoda poterunt Admortizare. tat, alium amat, alium tenet.
Extat tamen aliud Arestum in eodem Re- ADNIG;RA.Tl,Prostrati,subacti,vilificati.
gesto fol.87. inter Aresta Pentecost, ann. Papias.
J2j3Q_quo dictum f u i t : Quod si Comes * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 :
Nivernensis, aliqua Ecclesiis et piis locis Adnigrati, prostrati vel addicti, subacti,
caritative Admortivit. vel posuit in mani- capti aut compulsi, necati, occisi, admissi,
bus burgensium, vel personarum ignobi- adhibiti, assumpti.
lium ob remunerationem servitiorum, vel ADNIHILARE, Ad nihilum reducere,
ob aliquam aliam gratiam sine receptione proprie respuere. Gloss. Gr. Lat-e^ou-revw.
alicujus pecunise, hoc sibi sustinebitur. Adnihilo, Sperno, Respuo ; e|ou6evK7(j.6i;,
Sed si aliquid Admortivit, vel in manibus Adnihilatio ; iZoufevvitr\<;, Spretus, Adnihi-
burgensium, vel personarum ignobilium lator.
posuit pro pecunia, dominus Rex utendo 1 ADNILLARE, Eadem notione. Charta
jure suo potest et poterit ad eadem assi- Aymerici Archipresbyteri de Luzciaco
gnare. Charta ann. 1270: Theobaldus de pro Monasterip Nobiliacensi ann. 1278.
Bellomonte Amortizavit, lanquam quintus ex ejusdem loci Archivo : Per quse. pree-
dominus, feodi venditionem, quam Petrus dicta in toto vel in parte possent infringi,
de Vemarcio Miles fecit in Ecclesia S. seu et Adnillari, etc.
Genovefse de domo sua de Vemarcio, cum <> ADNOTAMENTUM, Adnotatio. Cons-
proprisio, jure, et dominio quocumque. titut. Oliverii Card. Caraffaa ann. 1494.
Tabular. S. Genovefae Paris, ann. 1277 : pag. 297 : Exactum fiat Adnotamentum.
Guido Buticularius armiger de Dravello Annotamentum dixit A. Gellius lib. 1.
venditionem et Amortizationem nemoris cap. 7.
de Minlejo. cum fundo ipsius nemoris... * ADNOVARE, Renovare, Gall. Renou-
Ecclesiss S. Genovefss factam a Philippo veller. Lit. Ludov. Hutini ann. 1315.
de Brunajo armigero, et Mabilia ejus torn. 4. Ordinat. reg. Fr. pag. 8 : Super
uxore, tanquam primus dominus feodi, quibus eisdem majori et scabinis garan-
laudavit et concessit. diam prsesencium tenore portamus et
1 ADMORTIZATUS. Obituarium MSS. Adnovamus eosdem.
Ecclesiae Morin. fol. 25: Recipiet fabrica 1 ADNUBA. Charta Alfonsi VI. Regis,
singulis annis 5. lib. monetse currentis aerae 1129 : Neque in ipsa villa de Cortar
super 30. libris perpetui redditus Admor- ullus procer vel exactor, nequepro stupro,
tizali, licet redimibiles. Ibid. fol. 27. neque pro Adnuba, neque pro fossadera,
verso : Sequuntur alii obitus, qui non neque pro alia calumnia vel negotio...
sunt in Kalendario, quorum redditus intret. Adnuba non longe abest ab Anti-
non sunt Admortizati et sunt redimibiles. quato Anuduba, seu Anuduva, quod
<* ADMOTORIUM. Chartul. Latiniac. Lusitanis est, a Vassallis debita opera
fol. 189 : Diebus tamen quibus sepibus et praestatio pro reficiendis castrprum
faciendisoperamdabitjipseetAdmotorium Dominicorum fossis, muris, aliisque
suum nuptam habeat, etc. Ubi legendum munitionibus.
videtur Adjutorium, adjutor, socius. * ADNUE, Adjungi. Adnuit, favet vel
* ADMUGITARE, Admugire, Gall. Beu- promittit. Adnuite, praesentes facite.Glos-
gler, valida et rudi voce appellare. Ful- sar. vet. ex Cod. reg. 7641. Nostris Anua-
oert. monachus in mirac. S. Audoeni ble, qui libenter annuit. Bestiarius MS. :
torn. 4. Aug. pag. 826. col. 1: His mise- Salemons dist en sa sentence,
randus juvenis insolita vocis novitate Que Crist est de Dieu sapience,
turbatus, sed de salute cupidus, familiarem Unsesperis montepleable,
bajulum Admugitare coepit, etc. Plain de Pitie et Anuable.
« ADMUNITIO, Munitio, Gall. Fortifica- * ADNUERE. [Adjungi. Adnuit ; favet
tion. Charta Joan, de Castellione comit. vel promittit ; adnuite : praesentes facite.
Bles. ann. 1265. ex Chartul. S. Joan. (Gl. Vet.)]
Carnot: Si dicta nobilis domina comitissa * ADNULLARE, Ad nihilum reducere,
(Mathildis) vel heredes sui seu successores Gall. Aneantir. Chartul. magn.S. Victor.
vellent fossam civitatis, intraportam Dro- Massil. fol. 22 : Factum est ut monaste-
censem et portam de Valley a sitam omnem rium S. Victoris, olim prsecipuum et
Admunitionem civitatis reparare, etc. famosissimum, fuerat Adnullatum. Oc-
* ADNARE, Ad navigare, Glossar. yet. currit prseterea in Charta Rob. reg.
ex Cod. reg. 7646 : Adnavimus, adnaviga- ann. 1014. torn. 10. Collect. Histor. Fr.
vimus. pag. 596. et in alia ann. 1219. apud
* ADNATARE. [Ut adnare. DIEF.] Hearn. ad calcem Chron. Walteri Her
j ADNATIO, Quod super aut ad aliquid mingford. torn. 2. pag. 601.
nascitur, ut viscus super quercus aut * ADNUMERATOR. In Auth. coll. 6.
malos, ut etiam foliola et surculi, quae tit. 3. cap. 7 ; videas ibidem Accursium.
ad plurium plantarum caules juxta ge- 1 ADNUMISTA, ADNUMIASTA, Graecis
nicula oriuntur. Apul. de Virt. Herb, inferioris asvi ASvoujAiao-uYJi;. Is erat qui
pag. 224: In quo folia hirta, angusta, et in exercitu Imperatorum Constantino-
veluti longa cum Adnalionibus secundum pol. milites censebat. Vox facta ex ad
genicula. et 6'vo[j.a ; quod, ut putant Salmasius in
5 ADNEGATUS, Submersus, Gall. Noye. notis ad Capitolinum, et Schefferus ad
Vita S. Alexandri Episcopi torn. 1. Junii Mauricium, ad nomen responderent ti-
pag. 750. D : Sed non esse valde antiquas rones in delectu. Hinc in Glossis Basilic.
cognovimus, cum notaremus ibi verba ujJuoc;, Y.O.I ovojia
prorsus Italica, Malvaggius, Adnegatus, DNUMIUM, Recensio militum. Gras-
 ADO
cis, ASvovfuov, quod vide in Gloss, med.
et infimae Graecitatis. [*** ubi haec : Du-
plex autem erat a5vou(Kov, nam aliud
quotidianum, aliud uniyersale. Prius
singulis flebat diebus a minoribus duci-
bus, per banda et cohortes, a merarchis
nempe. In generalibus vero aSvoufuoi;
nomina militum censebant MeyaXoi
a8vov|Aia<7Tac coram Magno Domestico,
cujus munus erat exercitum universum
censere, et si qui e militibus equis
carere reperirentur vel armis quibus-
dam, curabant ii ut quae deessent sup-
plerentur. Vide infra Restaurum.]
ADNUNCIATIO, ANNUNTIATIO, Promul-
gatio : Annuntiare, promulgate, publi-
care. Occurrit passim in Capit. Caroli
Calvi. Adde Annales Francorum Berti-
nianos ann. 862. et Capitulare 1. Caroli
M. ann. 801. cap. 34. [Adde Adnunciatio-
nes Gapitulorum Conventus celebrati
apud Marsnam anno 847. per Lotharium
Imperatorem, Ludovicum Germaniae, et
Carolum Franciae Eeges, apud Miraeum
tom.l. Diplom. Belg. pag. 23. et 24. Edit.
1723.]
1 ADNUNGIATIO, Prophetia. Est enim
futurorum quaedam promulgatio. Chron.
Idatii Episc. torn. 2. Collect. Cone.
Hispan. pag. 172 : Et ita quatuor plagis,
fern, famis. pestilentise, bestiarum, ubi-
que in toto orbe sasvientibus, prsedictse a
Domino per Prophetas suos Adnunciatio-
nes implentur.
* ADNUTU, Dificile, in Glossar. vet. ex
Cod. reg. 7646.
* ADOBAMENTUM, Conventio, transac-
tio, pactum, idem quod Abonamentum
supra, nisi etiam ita legendum sit, in Lit.
Pontii vicecom. Polempniaci ann. 1233.
ex schedis D. LeBeuf: De senioria, quam
nos habemus in castro de Perussa, non
faciemus cum aliquo compositionem sive
Adobamentum, sine consensu et voluntate
vestra.
1. ADOBARE, Exornare, Italis Addob-
bare. Charta Joannis Archiep. Capuae
ann. 1301. in Sanctuario Capuano: Una
corrigia de setarubeaAdobatadeargento.
Perperam editum adebqta.
32S* Doliaris tabula, seu asserculus
dolii, quern Galli vocant Douve, Germa-
norum superiorum plerique Daube,
verbo Gallico Adouver sive Adouber,
dedit originem ; quod quidem primario
asserculos doliorum coarctare signifi-
cat, deinde vero etiam alios asseres
Mantes, potissimum navium, rursus
sociare, quod Gallis est Radouber. Et
quia haec accuratissime fiunt, ne rimula
supersit, qua liquor perfluere possit;
hoc eodem usi sunt verbo pro Concin-
nare, v. g. mundum muliebrem, tapetes
et aliam suppellectilem ; item latruncu-
los in alea, etc. Ex hoc factum Adobare
Latino - Barbarum pro Exornare, etc.
Hinc etiam
* Nostris olim Adouber, pro Reficere,
reparare, Gall. Reparer, remettre en
etat ; quo sensu etiamnum dicimus
Radouber un vaisseau, Navem reficere.
Instr. ann. 1351. torn. 3. Ordinat. reg.
Franc, pag. 576. art. 11 : Nous avons
octroie et octroyons ausdiz marchans que
le paiement (pavement) et les quais de
ladite ville (de Harfleur) et les ysues
soient Adoubees et mises en tel estat, etc.
Sic legendum ex Reg. 80. non vero
Adoubles, ut in edito habetur.
1 ADOBARE EQUOS, Diligentem illorum
curam habere. Ordinatio qua varia offi-
ciorum genera disponuntur in domo
Dalphinali, super Officio Marescallix,
Hist. Delphin. torn. 2. pag. 394 : Mares-
callus diebus singulis de mane et sero
ADO
Adobari, et estriari faciat equos, corserios,
palafredos et roncinos nostros, et ad ocu-
lum videat, si existunt bene ferrati, quod
suppleat, si defectus esset in aliquo.
1 ADOBARE CORDOANUM, Corium infi-
cere pulvere querneo, Gall. Taner. Sta-
tuta Massil. ann. 1253. MSS. Qui cordoa-
num aportavit sive Adobavit, juret quod
mitlat adminus tertiam partem de ros
vel fauzil mixtum.
T ADOBATURA, sive APTATURA PAN-
NORUM in iisdem Statutis.
2. ADOBARE, Armis instruere, Militare
cingulum alicui conferre: vox confecta
ex adoptare, quod qui aliquem armis
instruit ac Militem facit, eum quodam-
modo adoptet in fllium. Senator lib. 4.
Epist. 2: Per arma posse fieri filium,
grande inter gentes constat esse prseco-
nium : quia non est dignus Adoptari, nisi
qui fortissimus meretur agnosci. In vete-
ribus Statutis Patavii, quae extant in
publico urbis Tabulario, praecipitur, ut
qui electus fuerit Potestas Vincentiae,
faciat se fieri Militem Adobatum. Quo
loco Miles Adobatus dicitur is, qui cum
ceremoniis consuetismilitiae dignitatem
et cingulum adipiscitur. Statuta Urbis
Mediolanensis part. 2. cap. 5: Jurispe-
riti collegii judicum Mediolani, et Milites truere. Vide Adobare 1.
Adobati sint. Odericus Vitalis lib. 3. pag.
467 : Deinde ab eodem Luce decenter est
armis Adornatus. Robertus Bourron in
Hist. MS. Merlini et Arthur! : Or aten
jusques a le matin que je t'Adouberay, et
te donray armes. Le Roman de Garin:
Adouber vucil 1'enfant Girert mon fil,
Si m'aidera ma guerre a maintenir.
C'est bien a fere. Sire, dit Auberi,
Bnvoyez-le 1'Empereres Pepin,
Si fera bien Chevalier le meschin.
Idem :
Adoubes moi, biax oncles, dit Garin.
Et dit Frumont, Volontiers, biax amis.
Or vos alez bagnier et revestir, etc.
Le Roman de Girard de Vienne MS.:
Mes d'une chose me dites verite,
Se oncques futes Chevalier Adobe.
Le Roman d''Auberi MS.:
Sire, dit-elle, pour Deu de Paradis,
Soil Adoubez mes frercs Auberis,
En toutes cors en iert plus seignoris.
Volentiers, Dame, dist Raols h gentis.
Le jour meismes n'y a plus terme mis,
Fu Chevaliers ses freres Auberis.
Mais tant ont il envers luy entrepris,
Que il de robe ne 1'ont mie porquis,
Ne d'escarlate, ne de vair, ne de gris,
Que de devant ne s'en ierent partis,
Mult se hasterent pour lor niaus anemis.
Raoul 1'Adoube qui estoit ses amis,
Premiers li chausse ses esperons massis, vassallis, etc. Occurrit ibi non semel.
Et puis li a le branc au costel mis,
En col le fieri, si con il ot apris,
Tien, Auberi, dit Raols li gentis.
Que Dame Dex, qui en la Crois fut, mis,
Te doinst pooir centre tes anemis.
Dex vos en oie, Sire, dist Auberis,
Amengier voil pour Deu de Paradis, etc.
Le Roman de Florimond MS.:
Sire, je suis a vous venus,
Asses fu grans forts et creus,
Or si voudroie estre Adoubez.
Le Roman de Gaydon MS.:
La me fist-il Chevaliers Adoubes.
Infra:
Si ne fussies Chevaliers Adoubez.
Philippus Mouskes in Ludovico VIII.:
S'estoit Chevaliers devenus
De la main du Roy proprement,
Qui 1'Adouba moult ricement.
Hinc Adobati nude, Milites dicti. Le manipulus. DIEF.]
Roman de Garin :
Ricard s'en vet a Laon la Cite,
En sa compagne trois cens des Adobez.
ADO 87
Occurrit passim apud Poetas nostrates.
5&IP Non placet Menagio istius vocis
originatio ex verbo Adoptare. At ipse in
hujus indagatione longe fuit infelicior,
dum sic divinando, vocum, unde oriri
putat, seriem texit : Duplex, duplus,
dupus, dobo, dobbo, dobbare, Addobbare.
Verum Ethymon repetendum videtur
ab at d u b b a, seu d u b b a n , quae Islan-
dice, Scandice et Saxonice significant
Equitempercutere,id est, Equitemcreare;
quia manu vel stricto gladio super col-
lum aut humeros candidatus Eques a
Principe feriebatur. Ita Hickesius lin-
guarum Septentrionalium peritissimus.
Adde etiamnum Gallice dici Dauber vel
Dober, pro Percutere, ferire humeros.
Vide
c
Dubbatio.
Male cum Menagio actum est in
Glossario, quod et fecit Muratorius torn.
4. Antiq. Ital. mediiaevi col. 684.quando,
Hickesio vade, illi assignata est con-
torta et coacta ilia vocis Adobare origi-
natio a duplex, duplus, etc. ut pote qui
earn a verbo Adoppiare minus ridicule
deducat. Sed neque haec, neque Cangii,
neque Hickesii placet opiniq : verisimi-
lior, quia simplicior, mihi videtur origo
a voce Provinciali Adoubar, ornare, ins-
* AD OBVIAM, Obviam, adversum,
Gall. Au-devant. Lit. remiss, ann. 1386.
in Reg. 134. Chartoph. reg. ch. 52: Ipse
Chabertus a vagina traxit quemdam ma-
gnum basalardum seu cutelhum, cum
quo percussit dictum exponent em;... et de
facto eum interfecisset, nisi fuisset qure-
dam mulier, quse. subito se posuit Ad
obviam ictui prsedicto.
1 ADOHA, Omrie servitium pecunia-
rium quod praestatur per feudatories :
item jus Relevii. Videtur dici ab aduna-
tione, unde etiam Dohana vel Doana,
Gallice Douane. Charta Caroli Franc,
et Siciliae Regis pro Gratianp de Guerra
ann. 1497 : Damus et concedimus dictum
Comitatum (de Altavilla)... Feudali quo-
que servitio et Adoha, nostrisque in aliis
et alienis juribus in omnibus semper
salvis. Vide Tract, de jure Adphse Jacobi
de Ayello, post Tract. ^Egidii Thomasi
de Collectis 8. Lugd. 1559. sed maxime
Andream Capanum de jure Adohss fol.
Neap. 1636.
* Contract, matrimonii ann. 1358.
apud Salern.: Asseruit se justo litulo et
rationabiliter habere, tenere et possidere
(castrum suum) in feudum immediate et
in capite a regia et reginali curia, sub
certo servitio seu Adoha cum hominibus et
[** Vide^ld/ioa et Hostenditium in Hostis
2. Adoha proprie est Praestatio quae sol-
vitur a vassallo, propter diversa feuda
diversos dominos habente, ei domino
quern a pluribus simul yocatus non
sequitur, sive a vassallo minoris aetatis,
cum non miserit alium suo loco. Vide
Eichhornii Histor. Juris Germanici
1 294. not. M. et Paetzii manual, jur.
feod. § 76.]
^ ADOHAMENTUM, Servitium militare
Instr. Societatis ad Regnum inter Johan-
nam II. Sicilise Reginam et Jacobum
deBorbonio.ex Cod. MS.Bibl. Coaslin. :
Prsefata Regina concessit eidem domino
Jacobo Regi viro suo authoritatem
exactiones, Adohamenta seu servitia mili-
taria, imponendi et recipiendi jura cabel-
larum (seu gabellarum.) Vide Adhoa.
* ADOLA. [Caput lini,conusvel nodus,
IADOLABILIS, Sine dolo. J. Lauren-
bergus in Antiquario.
1 ADOLENS, Adolescens. Vita S. Euse-
88 ADO ADO ADO
biae Abbatissae, torn. 2. Martii pag. tion de diviser, partage. (Statuta Placen- Caroli M. lib. 6. cap. 212. f*» Capit. add.
455. C.- tiae.)] leg. Rib. ann. 803. cap. 9. ad tit. 48.1
Quod non tuta fides, ubi savior hostis adurget. * ADONIUM. [Fulvus vel flavus color. Adoptionis vero formulas habentur apud
Cum sit in hoc sevo viliorum fsex Adolenti. DIEF.] Marculf. lib. 2. form. 13. et apud Lmd.
1 ADOPERARI, Operari, uti, Gall. Se form. 58. 59. Jure Aragonum, ex Foris
* ADOLERE, Illuminare. Adolet, exsur- servir, user. Acta SS. Martii torn. 3. pag. Oscsa ann. 1247 : Omnis homo, cujuscun-
git, in Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. 601. D : Habebat pectus ita oppilatum et que conditionis sit, licet habeat filios legi-
* Nostri Adoler et Adouler dixerunt, mails humoribus plenum, quod vixpoterat timos, potest inter eos constituere filium
pro Gravare. affligere, molestiam anhelare et manibus Adoperari. Vide Adoptivum : qui post mortem palris tene-
creare a Lat. Dolere, unde verbum Dou- Adoprare. bitur seqnaliter cum legitimis (ad) ejus
loir, efformatum ; Lit. remiss, arm. 1386. * ADOPISCER1UM. [Ut ap9dyterium, debita persolvenda, et cum eis tanquam
in Reg. 129. Chartoph. reg. ch. 213 : locus ubi vestes ponuntur in balneo. legitimus sortietur.
Laquellefemme ne trouvapassamonnoye, DIEF.] ADOPTIVAFCEMINA, Adscititia, auveiffa-
dont elle fut moult A dolee et courrouciee. ADOPRARE, ex Ital. Adoparare, in XTO;, in Concilio Braccarensi I. cap. 15.
Aliae ann. 1452. in Reg. 181. ch. 232 : Actis B. Thomassi Eremit. Camald. n. et in Collect. Canonum Martini Brae-
Icelle Jacquette estant fort Adoulee et en 40. Adhibere, uti, pro Operari. efflcere. car, cap. 32.
grant destresse, et ayant paour d'estre Charta ann. 1506. apud Ughel'lum torn. f ADOPTARIUS, Puer ex adoptato natus,
ilec tuee. Guill. Guiartus : 1. part. 2 : Habeat in omnibus licentiam... In Gloss. Isid. [In excerptis Pithpei, ex
Pour le Seigneur plus Adoler, causare, agere, et ragunare, et Adoprare, adoptivo. Festus habet: Adoptatitius, ex
Font par lerre espandre et voler, etc. etc. Nee scio, an hsec vox restituenda sit adoptato filio natus.]
Vita J. C. MS.: in Charta Sanctii Regis Aragon. asrae 1 ADOPTIANI, Haeretici, qui, auctori-
De Jherusalem la chile
1090. apud Martinezium in Hist. Pinna- bus Felice et Elipando in Hispania
Brent issu moult Adole. tensi lib. 3. cap. 9: Adhuc unum do eis Episcopis asserebant, Christum secun-
solarem, ut ipsi se Adopraverint, in quo dum humanam naturam, non nisi adop-
ADOLESCENTIARI, veavfotv, in Glossis possint facerebonas casas ad habitandum. tione et gratia esse Dei filium. Damnati
MSS. apud Vossium, Adolescentum Ubi editum adoptaverint. sunt in Synodo Francofurtana sub
more agere. Utitur etam Varro apud ^ ADOPTARE, Omni voto optare. Gasp. Carolo M. anno Christi 794. Vide Baron.
Nonium. Barthii Glossar. ex Baldrici Hist. Pa- ad hunc annum.
| ADOLESCENTILTS ^ETAS, pro Adoles-laest... Sed hoc sensu Cicero fllius usus " ADOPTIO, Regeneration, in Glossar.
centia. Vita V. Hildeburgis in Actis SS. est participio Adoptatus. Quorum (Tabel- Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692.
Bened. saec. VI. part. 2. pag. 833: Quse lariorum), inquit Epist. Famil. 10. 21. * ADOPTIVUS, Gall, adoptif. DIEF.]
cum puerilisB infantiseque transisset an- mihi fuit adventus Adoptatissimus. ADORARE, in sacris litteris, et apud
nos, jam AdolescentilisEtate subeunte, etc. ADOPTARI per Baptismum, dicebatur Scriptores Ecclesiasticos, saepe pro
« ADOLESCENTULUS. Charta Roberti is, qui ad Baptfsmum ab aliquo honorare et venerari sumitur. Paulinus
reg. Franc. ex Chartul. S.Maglorii Paris, ofrerebatur, pro quo ille spondebat apud Natali 9:
ch. 3. Actum Parisius regnante Rotberto Sacerdotem baptizantem : unde non ' Ecce Sacerdotis reditum saliatus Adoro,
rege, Adolescentulo in anno 11. cum glo- modo qui baptizabatur, filii adoptivi, Suspiciens humili metantem in pectore Christum.
riosa matre sua Adelaide regina. Ubi vel saltern filioli, patrinus vero patris
vox Adolescentulus Hugonem Roberti spiritualis et adoptivi appellatiqnem Gregorius M. lib. 9. epist. 9: Aliud est
regis primogenitum spectat, cujus aeta- exinde retinebant, sed idem patrinus, picturam Adorare, aliud per picturam
tem inter notas chartarum chronologi- in signum veluti adoptionis legitimae, quid sit Adorandum addiscere.
cas inserere jubebat amor paternus, ut munus aliquod eidem flliolo, tanquam De adoratione Imperatorum, seu salu-
colligitur ex Charta ejusd. Roberti inter successionis sua3 portiunculam confere- tatione, multa congessit Jacobus Gotho-
Instr. torn. 10. Gall. Christ, col. 361: bat, quodfiliolatumvocabant. Hesychius: fredus ad leg. un. Cod. Theod. de Prae-
Anno Inc. J. C. M. vix. regnante Roberto yioOstrca, otav u; 6erbv uibv Xa(Ji6avei xa\ positis sacri cubiculi, ut et Salmasius
rege ann. xxvij, ipso anno benedictionis (alii emendant xara) aytov pauTtajJia. Mo- ad Hist. August.
Juvenculi Hugonis filii ejusdem regis nachus Sangallensis lib. 2. cap. 29. de * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646:
Roberti, in die Pentecostes. Et quidem baptizatis Normannis : Qui a primoribus Adorare, venerare, rogare. Adorat, trium-
ad Robertum ipsuni referri non potest, Palatii quasi in Adoptionem filiorum phal, laudat. Chartul. eccl. Vienn. fpL
cum anno circiter25. aetatis suae regnum suscepti, etc. S. Bonifacius Mogunt. 16. v°. col. 2: Sacrosanctss Dei Ecclesiae,
sit adeptus ; licet veteribus usitatum Episc. Epist. 15 : Homo quidam alterius qusR est constructa apud Viennam, et in
fuerit Adolescentes usque ad trigesimum filium de sacn Baptismatis fonte elevans, honore S. Salvatoris dicata, ubi beatus
annum appellare. Hinc Philippus I. Adoptavit sibi in filium, cujus postea Mauricius honorifice Adoratur, etc. Nos-
annis saltern 22. natus intra adolescen- viduatam duxit uxorem. S. Rembertus tris Aourer eadem significatione. Lit.
tiae annos esse dicitur, in Charta ann. in Vita S. Anscharii Archiep. Hamburg, remiss, ann. 1390. in Reg. 138. Chartoph.
1074. ex Chartul. S. Dion, de Nogento : n. 10. de Heroldo Danorum Rege : Jpse reg. ch.256: Lequel saint Lubin est Aoure
A eta est hsec Charta... in Francia rege (Lud. Pius) de sacro fonte suscepit, sibi- et feste en I'eglise d'icelle ville de Linde-
Philippo regnante intra adolescentiss que in filium Adoptavit. Simeon Dunel- beuf, auquel jour a tres grand concours,
annos. mensis de Gestis Anglor. ann. j994: assemblee et pelerinage de gens de plu-
* ADOLIAGIUM, Vinum, quod ad ex- Quern Rex honorifice suscepit, confirmari sieurs villes du pays de Caux et d'autres.
plenda dolia reservatur, Gall. Remplage. ab Episcopo fecit, sibi in filium Adoptavit, Aorer, apud Marten, torn. 5. Ampl.
Arest. ann. 1414. 12. Maii, ex vol. 11. regiaque munera donavit. Dudo de Actis Collect, in Contin. Guill. Tyr. col. 621:
Arestor. parlam. Paris. : Quotiens in Normann. lib. 3. pag. 101: Saladin... ne se voutpartir de Jerusalem,
uno batello xix. pecias erunt,... de com- Quin et Adoptivam prolem susceplus ab alma, devant qu'il eust este au temple et Aore.
muni reimplagio sive Adoliagio repletse Extollensque salutiferi baptismatis unda. * ADORARE, vox usitatissima apud
existentes, etc. Albigenses, pro Salutare, praecipue
*: ADOLORARI. [Fallere, adulari. DIEF.] Alios congessimus locos in Dissert. 22. haereseos doctores et antesignanos. Lit.
T ADOLUS, Sincerus, sine dolo. J. Lau- ad Joinvillam pag. 274. Vide Filiolus, Clementis IV. PP. inter Instr. torn. 6.
rentius in Amalthea. Vox facta ex a Filiolatus, Patrinus, Pater spiritualis. Gall. Christ, col. 457 : Quamvis quidam
privat. et dolus. Vide Adolabilis. ADOPTARE in hssreditatem, vel in adfa- testes, indicia suo singulares, asseruerint,
* ADONAI, AY, BUS. [Vox hebraea, timi, per >scripturarum seriem, seu per quod ipse pater aliquando hxreticos Ado-
Gall, sauveur. DIEF.] traditionem, et testibus adhibitis, secun- ravit. Qua ratipne vero peragebatur
* ADONEGARE, Adaequare, dividere, dum Legem Ripuariam, tit. 48. ejusmodi adoratio seu salutatio, diserte
partiri, Gall. Partager. Adonegatio, Ipsa ADOPTARE sibi in maritum, pro nubere, decent Acta MSS. Inquisit. Carcass,
partitio. Stat. Placent. lib. 3. fol. 32. r°: apud Hovedenum pag. 686. ann. 1308. fol. 2. r°. : Vidit tune quod
Sit in arbitrio domini, si maluerit, Ado- ADOPTARE in Militem, i. Vassallum prsedicti A doraveruntprsedictos hsereticos,
negare et partiri in campo fructus cum sibi facere, apud Albertum Stadensem inclinando se coram eis et ponendo manus
colono vel laboratore, ipso volente vel ann. 1072. Vide Miles. super quemdam bancum seu coyssinum,
invito, nisi inter eos aliter sit conventum; ADOPTIO FILIORUM, jure Francorum, ler dicendo, Benedicite, bonum precamini
et facta Adonegatione prsedicta seu divi- permissa iis, qui liberos non habebant, Deum pro me, et dicti hasretici responde-
sione, teneatur colonus vel laborator par- nebatque traditione bonorum, eorum bant, Deus sit rogatus. Fol. 6. v° : Dice-
tern domini conducere ad aream, ubi reservato usufructu, coram Rege, vel bant (haeretici) quod omnes amid sui et
dominus voluerit ^n villa, in cujus terri- Comite, et Scabinis, vel Missis domini- credentes, debebant eis facere reverenliam,
torio nati fuerint dicti fructus. cis, qui ad justitias faciendas in provin- dicendo ter, Benedicite, coram eis. Inter-
j|c ADONEGATIO. [Partitio, divisio ; ac- cias mitteoantur, ut est in Cfapitul. rogatus si ipsefecerat tune dictis heereticis
 ADO ADP ADP 89
reverentiam illam, dixit quod sic, amoto Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Vide de Villatignosa.... Adpodians se super
capucio, inclmando se versus eos, dicendo Adorea. unum baculum, etc. Vide Apodiare.
ter, Senedicte ; hseretici respondebant. * ADORINA, IUM. [Ut ADOREA. DIEF.] ® ADPONERE, Adhibere, occupare, de-
Dominus vos benedicat. Fol. 10. v° : Ado- * ADORINUS, IUS, ENUS. [Triticens. tinere, Gall. Employer; vel etiam Co-
ravit eos (hsereticos) flexis genibus, ter DJEF.] gere, astringere, Gall. Obliger, contrain-
dicendo, Benedicite, et dicti hseretici res- * ADORIRE. [Adorare. DIEF.] dre. Charta Petri cqmit. Nivern. ann.
pondebant ; Deus vos benedicat ; et hoc * ADORIRI, Glossar. idem : Adoriun- 1193. inter Probat. Hist. Autiss. pag. 34.
dicebant in qualibet Adoratione. Fol. 15. tur, impressiones faciunt, incumbunt, in- col. 1 : Cum certissimum sit, quod nee
r° : Amoto capucio inclinabant se coram jiciunt. ipsi nee homines eorum Adponi debeant
eis super utrumque humerum alternatim. >^ ADORN. [Urtica, ut AFFODILLUS. ad faciendam quamlibet munitionem ip-
Et fol. 34. v° : Veniebant ad eos salutando DIEF.] sius civitatis.
et dicendo, Domini, salvemini, vel, Bene * ADORNARE, ibid. Adornata, armata, ADPORTIO. Vide Aprisio.
veneritis; edoctus primo per eos inclina- clausa. Adornat, plusquam ornat. Ador- 1 ADPR^ESENTARE , Adesse, compa-
bat se versus eos, et osculabatur humeros nement etiam nostris, pro Ornement. rere. Placitum Caroli M. contra Tin-
eorumdem. Stat. Confratr. Servient. armor, ann. gulfum apud Mabil. Diplom. pag. 512.
* ADORASTUS. [Comparez ADRASTUS ; 1376. torn. 6. Ordinat. reg. Franc, pag. C : Nobis innotuit, eo quod homo alicus,
fantasma, pallens imago. DIEF.] 187. art. 10 : Et seront lesdiz religieux nomine Tingulfus, a fide jussoris datus
ADORATIO BARBARA, in Legibus Ca- tenuz de livrer pour ladicte messe, tons habuissetf ut infra noctis XLI1. ante nos
nuti Regis, quse paganorum more fit, les Adornemens, qui y sont necessaires et sibi Adprsesentare debuisset pro aliquas
qui idola adorant, vel Solem, Lunam, convenables. Infra, Aournemens pluries. causas inrationis.
Ignem, et alia hujusmodi. Adde Canones | ADORNATOR AURI ET ARGENTI, forte * Placitum ann. 1075-iapud Murator.
editos sub Edgaro § 16. Aurifex. Gall. Orfevre. Chartul. S. Vin- torn. 1. Antiq. Ital. med. sevi col. 970:
| ADORATIO HORARUM, Certus genu-centii Cenoman.' fol. 27: Et decimam Et si esset aliquis homo, qui desuprascrip-
flexipnum numerus singulis horis poeni- unius quadre de vinea Morini, argenti et tis rebus contra eumf vel contra prsedic-
tentibus impositus in Canonibus Hi- auri ::
Adornatoris. tam ecclesiam agere aut causare voluis-
bern. inter. Anecd. Marten, torn. 4. col. - ADORTARE, In hortum seu curtile set, paratus erat cum eoexinde ad ratione
20. D : Cum cantico Psalmorum et cum redigere. Charta ann. 1197. ex Bibl. reg. standum, et legitime finiendum. Et cum
Adoratione horarum post confessionem col. 17: Irrevocabiliter per acaptum et nemo se ibidem Adprsesentasset, etc. Vide
Sacerdoti et post votum. acquisitionem trado ad habendum et per- infra Apprsesentare.
ADORATORES. Alypius Antiochenus in henniter possidendum..,. unam peciam 1 ADPRATAMENTUM. ( Vide Appra-
Descript. orbis cap. 18 : Ditimi enim terrse.... Sub hoc facio pacto, quod ibi 1ADPRATARE. | tare.
(uEditimi) et Sacerdotes, et Ministri, et hanc terram Adortetis, et arbor es illic ADPREHENDERE , Discere, memoria
aruspices, et Adoratores, et divini optimi plantetis. Vide Hortus. complecti, Gall. Apprendre. Paulus PP.
habundant. Vide ibi Jacob. Gothofre- * ADORTARI. Glossar. vet. ex Cod. Epist. ad Pipinum Franc. Reg. in Co-
dum. [Adorator numeri Theodosiac. in reg. 7646: Adortatur,vociferatur, clamat, dice Carolino : An instruendum eos in
veteri Inscriptione apud Franciscum qu&ritat, proclamat, testificatur, vel pro- psalmodisB modulatione, quam ab eo Ad-
Blanchinum in Prsefatione ad Vitas testatur.\%™ pro adhortari.] prehendere... nequiveram.
Paparum ab Anastasio scriptarum.] * ADORTI, Subtio nati, surrecti, ad- ADPRETIARE, APPRETIAKE, Pretium
\ ADORATORIUM, Locus subterraneus gressi, ibidem. [** Legendum : Aborti, rei cuipiam imponere. [Gall. Appretier.]
in quo diis suis defunctisve parentibus subito nati. Adordi, adgressi, etc.; sed in Will. Brito in Vocab. : Appretiare, pre-
Indi sacrificant. Synodus Limensis III. omnibus fere Gloss, hae voces confun- tium determinare. Lex Alemann. tit. 75 :
inter Concil. Hisp. torn. 4. pag. 431 : Si duntur.] Illam optimam vaccam 4. tremisses licet
quis Indus deprehensus fuerit revertisse * ADOSILHARE, Perforare. Vide supra Adpretiare. Pretium Adpretiare, in Lege
ad sacriftcandum in suorum defunct o- Addozillare. Salica tit. 52. Adpretiare pecus, in Leg.
rum sepulchriSf vulgo Guacas vel Adora- T ADOSTRATA. Vide Affostrata. Bajuyar. tit. 13. cap. 8. et Capit. Carol.
torio, etc. * ADOTARE, Dotare, dotem assignare. M. lib. 5. cap. 14. Charta fundationis
• >- ADORDINARE, Ordinare, disponere. Instr. matrimonii ann. 1475. ex Tabul. Monasterii Fontanensis in Norman,
Gall. Disposer, arranger. Charta fundat. Flamar. : Cutn veniet ad lucem et seta- torn. 2. Monastic! Angl. pag. 974: Quo-
monast. S. Petri Salviens. ann. 1029. tem maritandi, esset Adotata et maritata rumque autem ipse Abbas Appreciavit de
inter Instr. torn. 6. Gall. Christ, col. de bonis et rebus dicti nobilis Oddonis. hominibus ejusdem Radulphi, sive dono
174 : Ut Gausfredus abbas et congregatio Occurrit ibi non semel. recepit, seu cujuslibet rei gratia conquisi-
ipsius loci (Gellonensis) per ag ant et Ador- * ADPALLARE, ERE. [Quasi pallio te- vit, idem Radulphus concessit. Et mox :
dinent ilium locum (Salveiis) in monas- gere. DIEF.] Concessit quoque idem Rex huic Fonta-
terium. ADPECTORARE, Applicare ad pectus, nensi Ecclesise, per gratiam Regis, pieta-
* ADORDIRI. [Adoriri, incipere. DIEF.] in Gloss. Isid. Gloss. Lat. Gr. Adpectora, tis SUM libertatem de omnibus propriis
I ADOREA, Libamenta : Gloss. Isid. rebus suis, et potestatem vendendi, et Ap-
Videtur legendum Adorea liba, id est, 1 ADPENDITI^E, pro Appenditise, Gall. pretiandi libere et absolute, atque immu-
Placentae ex adore, ut apud Virgilium Dependances. Passim occurrit. nitatem et quietantiam de omnibus the-
^Eneid. 7. Vide Lexicon Martinii. ADPENNIS. Vide Apennis. loneis et consuetudinibus. Vide Fletam
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Ado- * ADPENSA. Vide infra Appensa 3. lib. 1. cap. 18. | 8. 9.
rea , hbamenta sacrificiorum. Adorea, » ADPERTINENS, pro Pertinens, Gall. APPRETIARI, Laudare, commendare,
gloria bellicse virtut is. Adorea, liba, farrea Appurtenant. Chron. Saxon, torn. 10. Priser. Leges Edw. Confess. : Quam
libamina. Adoreas, triumphorum laudes. Collect. Histor. Franc, pag. 229 : Loco (legem) cum Rex Willelmus audisset cum
Aliud ex Cod. 7641 : Adorea, victoria, eidem et bonis Adpertinentibus cunctis pe- aliis regni sui legibus, maxime Appretia-
laus bellica, vel lupia, vel bona existima- percit. Vide Adpertinet. tus est earn, et prsecepit, ut observaretur
tio. Vita S. Genulphi torn. 2. Jan. pag. ADPERTINET, pro Pertinet. Galli di- per totum regnum.
82. col. 2 : Perpendens... sanctus prsesul cunt Appartient. Innocentius de Casis ADPRIMITUS, pro Primitus, primum,
Sixtus tantam illius sanctitatem. pulchris literar. : Medius fans ad ipsam Adperti- in Vita S. Winebaldi Abb. Heidenhem.
patientisB Adoreis albicantem. etc. S. Vic- net. Idem : Eidem fundo Adpertinet. n. 8. 12.
tricius episc. Rotomag. de Laude SS. ADPETULANTIA, Procacitas, in Glossis * Aprimesr eqdem sensu, in Hist, con-
apud D. Le Beuf tom*2. var. Disquisit. Isidori. tin. Guill. Tyrii apud Marten, torn. 5.
pag. xlvj : Omnis selas in studium divisa, 1 ADPLANARE, Adsequare, Ital. Pareg- Ampl. Collect, col. 645 : Lors Aprimes
Adoreas et bellica facta cantaret. Versus giare. Gloss. Isid. Adplanat , hostit , fust elle roine.
Pauli, apud eumd. torn. 2. Dissert, pag. sequat. In Pitho3i excerptis , Hostibus 1 ADPRISERINT, Mendose scriptum
408: xquat ; sed male. Apud Plautum Hostire, videtur pro Adquisierint. Collect. Cone.
Tres aut quatuor in scholis, est par pari referre. Hispan. torn. 3. pag. 128. col. 2: Et
Quas didioi syllabas, * ADPLAUDERE. [Applaudere. DIEF.] pr&dictum Monasterium cum praedicta
Ex his mihi est ferendus ADPLENE , Cumulate , abundanter. cellula, et appendiciis suis, et Monachos
Maniplus Adorea.
Gallis a plein. Vita S. Leodegarii : Ad ibidem degentes, vel omnes res ad idem
Epitaph. Petri Chevalier inter notas Go- plene in omnibus disciplinis politus. Monasterium pertinentes, vel quss dein-
defr. ad Carolum VII. pag. 887: Tot * ADPLETA. [Athleta. DIEF.] ceps ex locis eremis atque incultis ad
Adoreis mactum noli lugere viator. ADPLICARE. Vide Applicare. eorum usus Adpriserint,ad nostrum opus
ADORECTARE. [Adtingere. (Glossar. * ADPODIARE , Inniti , Gall. s'Ap- recepimus; ita videlicet ut sub nostra,
Vet.)]
c
puyer. Append, ad vit. S. Ludov. torn. immo eorum dominatione consistant.
ADORIA, Gloria vel bona fama, in 5. Aug. pag. 568. col. 1 : Quxdam mulier [* Nequaquam mendose scriptum est ;
I 12
90 ADR ADR ADR
praeterquam quod enim ita editum le- * ADRAGIS, GINIS , GNIS , GUIS. Chartular. Campaniae Thuani fol. 299 :
gitur in Appendice ad Marcam Hispan. [Graecis avSpctyvY]. DIEP.] Si quis vero alicui sacramentum facere
col. 768. modus est verbi Adprehendre, * ADRAMASGA. [Gall, sureau, DIEF.] debuerit, et ante Arramitionem sacra-
id est, Acquirere, pro temporis hujus ADRAMIRE, [ADGHRAMIRE , ACHRA- menti se in negotium suum iturum dixe-
barbaric sic efformatus ; vel a verbo MIRE, ACHRANMIRE,] ADHRAMIRE, AR- rit. Eadem habentur in Charta Com-
sequent!.] RAMIRE, Cavere, promittere, obligare se muni33 Suessionensis ann. 1181. et
% ADPRISIARE, Possessionem appre- coram judice rem quampiam se factu- Crespiaci ann. 1223. [Index redituum
hendere, Gall.Prendrepossession. Charta rum; verbi gratia juraturum, testes Monast. S. Petri Corbe'iehsis e Codice
ann. 1085. in append, ad Marcam His- adducturum, aut duello jus suum pro- MS. ejusdem Monast.: Quicquid tamen
pan. col. 1059 : Ego Ermengaudus gratia baturum. per emendationem receperint ad bursam
Dei Comes, cum conjuge mea Constantia ADHRAMIRE, in sacramentis ac testi- Abbatis, in domo prsepositi facere debet, et
nutu Dei comitissa, donatores sumus do- moniis vox frequens: ubi Adhramire nichil inde penitus recipiet, nisi, vel banni
mino Deo et S. Marias sedis vico Urgel- sacramentum, est cavere, se certa die et fuerint, vel testes Arramiti.]
lensis r vel ad ejus canonica.... ipsam certo loco juraturum, aut testes adduc- VADIUM ADGHRAMIRE. Charta Chlp-
medietatem civitatis Gessonse, quam Ad- turum : Promettre, ou s'obliger de faire dovei III. Regis apud eruditum Mabil-
prisiavit episcopus venerandus Ermen- serment. Lex Salica tit. 39: Ille qui per lonium : Aut hoc conjurare deberet, quod
gaudus, cum illorum oppida, vel cum vestigium sequitur res suas, debet per ipso Waddio eodem anno memorato Chai-
villis et villarunculis suis, et cum termi- tertiam manum Adhramire. Infra : Quod none Abbati nunquam Adchramissit.
nis: et infrontationibus illorum. siille, qui per vestigium sequitur... per Alia ejusdem Regis : Postea memoratus
«- ADPRISIO. Vide in Aprisiones. tertiam manum Adhramire noluerit, etc. Chrotcharius , per triduum, aut etiam
ADPROPIARE, Studere, curare. Vetus ubi hoc loco Editio Heroldi tit.40.habet, amplius placitum suum, ut lex habuit,
Interpres Epistolae S. Barnabae : Adpro- non offerre per tertiam manum voluerit. custodissit, et ipso Amalchberctho abjec-
piavi vobis pauca mittere, ut fidem ves- Ex quo evidenter patet adhramire, esse tissit, vel subsadissit, ipsi Amalchberctus
tram consummatam habeatis. Graeca offerre testes et sacramentum. Lex Lon- nee venissit ad placitum, nee suo Inlustri
habent : IcrTioySaaa xa-ra [xtxpbv u[/.tv TIE[JL- gob. lib. 2. tit. 55. § 20. [» Car. M. L. viro Ermetario quem per ipsas prsscep-
<|>ou.
!;:=
Vide appropiare. Long. c. 28.] et Capit. Caroli M. lib. 3. tiones habuit Achramitum, nullatenus
ADPROPINQUARE, pro Appropin- cap. 58. [** Capit. Aquisgr. ann. 809.cap. prsesentassit, nee ulla sunnia nunciasse
quare, in Contin. Chron. Odoran. torn. 14.]: Ut sacramenta, quse ad Palatium affirmat. Adde Capitulare 3. ann. 813.
10. Collect. Histor. Franc, pag. 168. fuerint Arramita, in Palatio finiantur: cap. 15.
ADPROPRIARE. Vide Appropriare. et si Sacramenlales cum ipso venire no- ARRAMIRE BELLTJM, seu duellum, est
| 1. ADPUNCTARE, Militem stipendio luerint. jussione dominica, aut sigillo, promittere in judicio rem, de qua agi-
meliori donare; item alicui salarium veljudicio. ad Palatium venire cogantur. tur, duello se probaturum. Tabularium
constituere, Gall. Appointer. Hinc Ad- Et | 36. [« Lud. Pii. c. 22.]: Ibi sacra- Vindocinense Thuani, cap. 9: Pro his
punctamenta, Gall. Appointemens, Sala- menta juranda sunt, ubi antiquitus fuit rebus acquietandis Arramivimus bellum
ria, seu etiam ad victum cultumque consuetude sacramenta Arramire, vel ju- in Curia Vindocinensi, causes nostrse
data a Principe annua praesidia ; haec rare, ubi mallum habeatur. Eadem fe- fidentes, et ad hoc provocati. Et cap. 159:
quae solatia appellant Imperat. in Codice. runt Capit. Caroli M. lib. 4. cap. 28. Abnegavit se esse servum S. Martini, et
Justinianus Puncta dixit, Cod. de Ad- [°* Capit. leg. add. ann. 817. seu 819. de hoc Arramivit bellum contra nos. Ara-
vocatis divers, jud. Vide Hofman. in cap. 14.] Habere sacramentum Adhrami- mir bataille, in Consilio Petri de Fon-
Lex. tum, in Formulis veter. incerti Auctor. taines, a nobis edito cap. 21. n. 11. id
1 2. ADPUNCTARE, Alia notione. Vide form. 1. Sacramentum per fistucam Adh- est, duellum arrhamire. Inde postea vox
Appunctare. ramire, form. 2. Capitularia Caroli M. eadem usurpata in bellis,uti vocant, pu-
1. ADQUE, pro Absque, in Capitulari 1. pro partibus Saxoniae cap. 31: Si cuilibet blicis. Curia generalis Catalaniae in
Caroli. M. ann. 802. cap. 9. apud V. Cl. Jiomini sacramentum debet, Adrameat villa Cervarise ann. 1359: Insuper ordi-
Steph. Baluzium. ilium ad Ecclesiam sacramento ad diem navimus,quod dehinc ab l.mensis Madii,
12. ADQUE, proAtque, in Charta Chil- statutum. Ubi perperam editum afra- et ab inde ad duos annos proxime ven-
deberti III. ann. 697. apud Felibianum meat. Stabilimenta S. Ludoyici lib. 2. turos, aliquis Baro, Miles, homo de Para-
in Hist. Monast. S. Dionysii pag. xvm. cap. 26 : Et se il veut Aramir ou jurer tico, vel homo villss honoratus, nequeat
et alibi. qu'il ne fit la requesse. aliquem guarrejare, aut Arremire, vel
* ADQUIESCERE, Amittere, recipere, TESTIMONIA, seu TESTES ADHRAMIRE, juntas de relono facere. Chronicon Petri
Gall. Accepter. Mirac. S. Audomari in Formulis incerti Auctoris cap. 3. IV. Reg. Aragon. cap. 31 : E. Don Petro
torn. 3. Sept. pag. 405. col. 1: Jura ergo Nam testimonia, idem valet quod testis: de Exerica frames los ab un porter nos-
mihi super corpus beati Audomari ponti- unde nostri Temoins dicunt. Ita usurpat tres lettres de dementiments e de Arrami-
ficis, quod negando affirmas, et egojura- etiam vetus Placitum sub Carolo Rege, nentes de batailles. Ubi Cod. MS. Arre-
menti tui negationisque causam Ad- editum a V. CJ. Steph. Baluzio in Ap- miments praefert. [Charta Theobaldi
quiesco. pend. Capitul. : Arloinus mandatarius Comitis anno 1148. pro Ecclesia B. Ma-
* ADQUIETANCIALIS LITERA, Apocha, sua Agramivit testimonia, nuper veniens rise Magdalenae Castridun. ex Tabulario
qua quis a debito quietus, seu aosolu- Arloinus ad suum placitum, quod Arrha- ejusdem fol. 1: Ne alicui liceret exhibere
tus declaratur, Gall. Quittance. Gualte- mitum habuit, et ibidem sua testimonia sancta ad Sacramenta juranda in villa
rus Hemingford. de Gestis Eduardi I. protulit bonps homines et idoneos, etc. Castriduni prseter Ministris prsefatse Ec-
reg. Angl. ad ann. 1306. pag. 227. Nee Vetus Notitia sub Ludovico Pio apud clesisz omnibus duellis, vel Sacramentis,
pro eis tantum facere voluit, quod solven- Perardum in Burgundicis pag. 34 : qusR in curia eorum seu in manu pr&po-
tibus fierent literse Adquietanciales. Vide Proinde taliter Fridelono judicatum fuit, sitorum ipsorum inprsefata villa insumpta
in Quietus. ut Tale testimonia Arremisset in proocimo vel Arrami fuissent, qu& videlicet ipsiper
JADQUIETARE, Fungi, obire, persql- mallo, post 40. noctes, quem ipse Comes se possent accipere vel dimittere... Ita
vere, Gall. Acquitter. Formul. Anglic, in Augustidunensi tenet, ut secundum teneri prsecipio exceptis Sacramentis,
pag. 1: De omni servicio quod ad mane- legem suam Salicam adprobat, sicut su- qux unus homo feceril alteri, si fuerint
rium pertinebit, debent Adquietare versus perius postulavit, aut faciat, quod lex est. Adrami ante me vel ante Pr&positum
me et meos hseredes. Vide Acquietare. Alia Notitia sub eodem Lud. pag. 36: meum in Parochiis illis in quibusinsumpta
1 ADQUIRAMENTUM , ADQUIRIMEN- Placitum suum legibus attendidit, unde fuerint. Altera manus addidit Arra-
TUM, ACQUIRIMENTUM, passim occur- ante hos dies per judicium testimonia missa. Charta G^slerni Episc. Carnot. de
runt. pro Acquisito, Gall. Acquet. Char- Arremivit, ante viri illustris Theodorico eadem re ibid*, fol. 29 : Nemini, nisi
tul. B. Magdalenae Castrodun. fol. 67 : Comiti, etc. Alia ibid. pag. 147 : Et dixit memoratas Ecclesisz Ministris, liceat ex-
Concessit medietatem omnium adquira- quod tales testes haberet, et per judicium trahere sancta juranda ad Sacramenta
mentorum suorum quie adquisierat, etc. Scabinorum Waldricus Arramivit post in duellis, quae in curia Comitis, seu in
Hist. Delphin. torn. 2. pag. 261: Occa- 40. noctes in proximo mallo, quod... ipsi manu sui Praspositi insumpta fuerint vel
sione Adquirimentorum noviter per nos Missi tenent, ipse Alcaudus cum sua tes- Arramissa.] Willermus Guiart ann.
factorum, etc. timonia adprobare faciat. Charta Bal- 1196 :
* ADRA. [Petra. DIEF.] duini Episcqpi Noviomensis ann. 1064. Pour biau neant s'est Arami
* ADRAGARE, Adaquare. Gall. Abbreu- apud Vassorium : Post quorum judicium D'avoir mandi tante personne.
ver. Charta ann. 1321: Et si locus unus octo dierum petivit inducias, in quibus Chronicon Bertrandi Guesclini MS.:
Adragandi in stagno ipso impleretur luto meditatus, aut suos, quod vera faterentur, Si son li Sarazin de combattre Aramis.
vel alia causa, ipsi homines ipsius civita- Adramiret testes, vel meorum, unde pro-
tis Arelatis possint in alio loco dicti sta- bare vellent,testimonium reciperet. Charta ARAMIR UN TOURNOIS. Balduinus de
gni Adragare seu abevrare. Communiee Meldensis ann. 1170. in Condato MS.:
 ADR ADR ADR
Et il est enlre deux rens mis, non idem sonat quod Aremia aut Arra- tam vult; Wendelinus a Rama, seu
Ains que tournois soit Aramis, mitio , sed Ramum significat , Gall. Ramallumf quod est, uti sentit, locus,
Et il void d'armes son content. Branche, Rameau. Hsec autem sunt ip- in quo judicia exercentur, deducit; ita
Hinc Aramie, pro bello indicto. sissima prsedicti exempli verba: Qui ut adhramire sit sistere se in judicio,
Le Eoman de Garin : copara quasso (i. e. quercum) a la caus, quod in Rama, seu Ramallo, habetur,
Ne la guerre, ne 1'Aramie
en loc ont ne ha servitut de talh, pagara atque in illo pra3stare juramentum de
De Gadifer n'aceva mie. 5. soos Morlaas, oltre la estimation de dando aut faciendo, quod judicabitur.
I'arbre ; et par cascun Arrama entro au Bosquetus ad Epistolas Innocentii III.
Philippus Mouskes MS. : nombre de cinq, un soo Morlaa, etc.] PP. arrhamire ab arrha deducit, quod
Mes Pepin ne 1'aceva mie, Ssepe etiam sumitur hsec vox pro mul- qui adrhamibant facturos se quidpiam,
Ensi demora 1'Aramie. cta, quse irrogatur pro defectu, sen de- arrham dabant, seu mittebant, forte
falta, cum videlicet actioni intentatse chirothecam aut festucam, ut est in for-
quis non respondet, ut in laudatis Con- mula 2. inter formulas incerti Auctpris :
Ne la guerre, ne 1'Aramie, suetudinibus. Charta ann. 1259. in M. quam sententiam videtur amplecti Bi-
De Gadifer n'aceva mie. Pastorali Eccl. Parisiensis, lib. 1. cap. gnonius in Notis adLegem Salicam, qui
Joannes de Condato MS.: 21 : Et ad ejusmodi placita et etiam ad putat adrhamire eandem habere vim,
omnia alia Major cum Prssposito, loco Ca- quam habet arrer, apud nos, ab arrha
Bien quiday que par Aramie, pituli Parisiensis, debet, si voluerit, inte- data. [** Vide Grimmii Antiquit. juris
Se fussent illuec assemble. resse emendse et Aremiss cum omni genere Germ. p. 123. not. 1. et p. 844. qui vocem
Le Roman de Charite MS.: probationum, etc. Vide Bellomanerium, deducit a Germanico ramen quod confir-
cap. 61. mare, affirmare signiflcat. Cf. etiam
Martins, Nicolas, et Remis, ARAMITA. Eadem notione non semel Reyscherum de symb. jur. Germ. p.
Sunt chils qui Diex a Arramjs in veteri Notitia torn. 12. Spicilegii 68.]
Encontre chez hautes personnes.
Acheriani. * ARRAMIRE, ut Adramire, in Charta
* ARAMIRE SUAS SCRIPTURAS, Prqfi- ARRAMINA. Tabularium S. Dionysii Petri comit. Autiss. ann. 1205. ex Char-
teri probaturum se veras esse et legiti- ann. 1244. de Majore de Grandiputeo : tul. Campan. Cam. Comput. Paris, fol.
mas. Placitum aim. 918. inter probat. Habet omnimodam justitiam in hominibus 202. r°. col. 1 : Quitavi contentiones et
torn. 2. Hist. Occit. col. 57: Cum autem et hospitibus S. Dionysii, citationes, arra- querelas , quas adversus Heriulphum
ipse episcopus supranominatus, et ipse minas, districta, abonagia, denarios, etc. G-rossum super Dei judicio, quod mihi
judices audissent soniario mandatarium 1 ARRAMINATIO. Charta Philippi Arramiaverat,... habebam. Arramier, in
Arifonso abbate sic respondentem, decre- Franc. Regis ann. 1209. ex Tabul. Com- Charta Henrici comit. Grandisprati ann.
verunt judicium, et ordinaverunt soniario pend. : Si quis alicui Sacramentum facere 1267. ibid. fol. 253. v°.
mandatarium, ut Aramiret suas scriptu- debuerit, et ante Arraminationem Sacra- * ARRAMATIO , in Charta Theobaldi
ras et literas dominicas ; quod ille ibidem menti se in negotium suum iturum dixerit, comit. Campan. pro Communia villse
postulavit, sicut et fecit; et Aramivit eas propter illud faciendum de itinere suo de Esculeleio ann. 1229. ex eod. Chartul.
ad placitum constitutum. non remanebit, postquam redierit conve- •»' ARRAMIATIO, in Charta Communise
ARRAMARE, idem videtur, quod adhra- nienter submonitus Sacramentum fa- Silvanectensis ann. 1201. inter Instr.
mire: vox frequens apud Practices An- ciat. torn. 10. Gall. Christ, col. 451. Sententia
glos, apud quos v. g. Arramare juratam 1 ARRAMITIO, in Charta ann. 1225. Scabinorum Metens. ann. 1299. in reg. 3.
in assisa, vel assisam Arramare, est pro- apud Baluzium torn. 7. Miscell. pag. feud, episcop. Metens. ex Bibl. reg. fol.
fiteri, probaturum se jus suum in as- 331. Occurrit etiam torn. 2. Spicil. 185. v°: Faisons cognussant a tous... que
sisa. Ita Bracton. lib. 3. de Act. cap. 11. Acher. des Arramies des champs et des batailles,
§ 11.12. 13. lib. 4. tract. 1. cap. 37. 38. Ejusdem videtur notiqnis et originis nous avons recogneut et recognissons c'on
tract. 5. cap. 7. 11. et Fleta lib. 4. cap. vox Desramme in Usaticis MSS. Viceco- ne les doit faire aillors, maiques en la
2. § 22. cap. 5. can. 9. | 1. cap. 20.mitatus | 5.Aquarum Rotomagi, tit. de court de I'ostel nostre signour I'evesque de
cap. 22. § 1. lib. 5. cap. 2. § 2. 3. faire Loi, que on appelle Derramme : La, Metz. Adras, in Consuet. Metens. tit. 4.
RAYMATUS , idem quod Arramatus. Loi, que Von appelle Desramme par la arl. 31. non alio sensu accipiendum vi-
Prima Statuta Robert! I. Regis Scotise Coutume de Normandie est faite en plu- detur. Consule Glossar. de Lauriere in
cap. 22 : Qui super hoc convictus fuerit, sieurs manieres, et plusieurs conditions, hac voce. Ordinat. Philippi V. reg. Franc,
sit Raymatus ad voluntatem Regis. Cap. aucune fois par 2. tesmoings, ou par 3. ann. 1319. in Reg. 59. Chartoph. reg. ch.
24. | 2 : Sit adjudicatus ad personam do- ou par 4. ou par 5. ou par 6. ou par 7. et 48: Li prevoz de Compiegne ne pourra
mini Regis, et sit Raymatus ad volunta- ne surmonte point le nombre de 7. tes- lever que soixante solz de la plus grosse
tem Regis. Secunda Statuta ejusdem moins par la Coutume de Normandie, et amende... Item sept solz sis deniers pour
Rob. cap. 12 : Et dissaisitor sit Raymatus ne pour quant en la Vicomte de I'Eaue une Arramine. Ubi pro leviori mulcta
et redemptus. de Rouen, se elle est gagie contre la Court, usurpatur; pro Accusatione vero in Mi-
AREMIA, ARRAMA, in ForisBeneharn. et cil qui I'a gagie, li fera la tresuue en rac. B. M. V. MSS. lib. 1 :
cap. de Boscages, art. 3. Errame in Con- cette forme: C'est assavoir, que la Justice Par cele foi que doi saint Gile,
suet. Claromontensi in Bellovacis art. dira a celui, qui a gagie la loy, se il est Ne lairoie pour cinq cent mars,
4. Aramme in Vadensi art. 7. Arramitio, garny et appareille, de sa loi faire. Se il Que ne fuissies orendroit ars,
vel Reclamatoria; id est, actio, qua quis dit ouU, adont il fera escarie la loy en Se ne proves vostre Arramie.
rem repetit, suamque esse, Sacramento cetle fourme, sa main estendue sur le Li-
facto, aut testibus adhibitis, probatu- vre, et dira apres cil, qui tendra les Pies: Ibienim sermo est de abbatissa, quse vo-
rum se cavet: atque inde vox Practicis Se Dieu m'ait et ses Sains, I'argent que tum castitatis violasse insimulabatur.
nostris familiaris, Arrement, suivant les vous me demandez, je ne le vous dois pas : *
!;:
ADRANCOS, [Ut ADIANTOS. DIEF.]
anciens Arremens, id est, secundum vete- ou dira, je ne le fis pas cen : et adont se ' ADRARE, idem quod Adramire, cum
res Arramitiones. Charta ann. 1293. in 2. doit lever sus du serement, et departir sacramento coram judice promittere.
Reg. Parlamenti sign. B. fol. 2 : Regem s'en. Et dont les autres aideours (consa- Statut. Jacobi I. reg. Aragon. ann. 1251 :
Angliss ut 20. die post instans festum Na- cramentales) sans appeller et sans detrier, Duximus statuendum, quod quicumque
tivit. Domini, quam eidem peremptorie et et qui ne soit subconnes ne par prie- habuerit cum alio treugas Adratas, sive
secundum omnia Erramenta assignamus, res, ne par prins, se doivent aproucher fuerint ad longum tempus, sive breve,
etc. Ibid. fol. 66: Pronunciatum fuit, chascun pour soy au livre la main esten- medio tempore non possit reddere dictas
quod dicti Milites de prsemissis curiam due dessus, et puis dire I'escarissement en treugas, nee possit facere malum alteri,
non haberent; et retinuit Curia cognitio- cette Fourme : Du serment que N. a chi nee treugas aliquo modo infringere, nee
nem de prsedictis, remisit Arramenta jure, sauf serment a jure, se Dieux m'ait ratione pignorationis, nee aliqua occasio-
apud Meledunum coram Ballivo. Vide et ses Sains, et tel maniere, tous les autres ns/ et quicumque infra treugas vel te-
Regest. 1. fol. 96. etc. [Chartul. Diyion. doivent jurer: en quoi, se muent rien, ne nencias Adratas malum fecerit alicui,
pag. 2: Si quis Sacramentum alicui fa- delessent des parolles, que leur sont esca- cum quo treugas habuerit, vel pignoratio-
cere debuerit et ante Adramitionem Sa- ries de la Justice, si comme il est dessus nes fecerit, vel dampnum aliquod intule-
cramenti, se in negotium suum iturum dit, cil qui gaja la loy, ou la Desramme rit, dampnum emendet in duplo.
dixerit, propter illud faciendum deitinere perdra: et se aucun gage la loy ou Des- if. ADRASTEA. [Sors. DiEF.J
suo non remanebit, etc. sed postquam re- ramme contre aucun autre que contre * ADRASTEUS. [Pallidus ; cf. Adrasti
dieril, etc. Vide Erramenta et Glossa- la Court, il la pourra faire soy siste pallentis imago apud Vergilium. DIEF.]
rium Juris Gallici domini de Lauriere main. j(c ADRASTIA. [Lapidea ; sors quae est
ad vocem Errame. Jam yero de vocis etymo non una est dura. DIEF.]
SB^" In foris Beneharnensibus Arrama sententia. Beslius ab Afftrmare forma- * ADRASTUS. [Ripa abrupta. DIEF.]
 ADR
%: ADRASTROS. [I. e. ad rastros; fos-
sores. DIEF.]
* ADRATERIA, Semita, Gall. Sentier,
via transversa et devia, atque adeo com-
pendiosa, Gall. Chemin de traverse, olim
Adrece, Adresce, et Adresse; sic dicta,
quod ex industria, Gall. Adresse. inve-
nitur et usurpatur, vel quod ad finem
brevius dirigit, Gall. Conduit, adresse.
Charta ann. 1394. ex Reg. 146. Chartoph.
reg. ch. 441: Et sunt (praedictae peciae
terras) in diversis loots et inter diversas
et varias Adraterias confyontatse. Lit.
ann. 1367. torn. 5. Ordinal, reg. Fr. pag.
71 : Pour abregier tout chemin, comme il
est necessite aux denrees, pour etre plu-
tost et plus freschement apportees a vente.
ils quierent leur chemin. et vont tant par
voyes publiques, comme par Adreces. Lit.
remiss, ann. 1414. in Reg. 168. Chartoph.
reg. ch. 21 : Lequel charretier avoit mene
du vin en un char, et en soy retournant
prist les Adreces a travers des champs,
sans aucun chemin tenir. Ibid. ch. 148 :
Une adresse ou chemin. Aliae ann. 1382.
ex Reg. 122. ch. 143 : Pource qu'ilz virent
qu'ilz ne le pourroient attaindre, il li vin-
rent audevant par une Adresce en un bois,
appelle le bois de la forest. II savoit bien
les Adresses et les refuges dupays, comme
celui qui en estoit, apud Froissart. vol. 1.
cap. 76.
* ADRECHURARE MENSURAS, Ad dric-
tum, seu rectum eas revocare, emendare
archetypo suo eas adaequando; quod
Adjustitiare etiam dicebant. Vide in hac
voce. Libertat. loci de Giniaco ann. 1340.
ex Reg. 73. Chartoph. reg. ch. 164: Cum
nullum cerium pondus seu pondera in
dicto caslro teneatur seu teneantur, cum
quibus ipsi habitatores pondera quse te-
nent, legilimari, et A drechurari consueve-
runt, etc. Lit. ann. 1376. torn. 7. Ordi-
nat. reg. Franc, pag. 69. art. 5 : Fuit ac-
tum et expresse conventum inter dictas
paries, ut supra, quod mensurss et pondera
qusecumque dicti loci de Paulhe, per re-
paratorem et cocquatorem (1. coaequato-
rem) mensurarum<. et ponderum de Com-
petro, bene et fideliter Adrechurentur, coc-
quentur (1. coaequentur.) Transact, ann.
1394. torn. 8. earumd. Ordinat. pag. 12:
Dicebant et asserebant prsedicli homines,
nominibus quibus supra, se et dictam
universitatem de Sumena, esse in posses-
sione et saisina pacified, et quieta... Adre-
hurandiproomnimoda eorum voluntate...
quascumque mensuras bladi, vini, salis et
olei, et omnia pondera. Ubi legendum
Adrechurandi, quod ibid, non semel oc-
currit. Vide infra Alialare.
1 ADREGIARE. Vide Addretiaj-e.
«~A~DTlECTA, Erecta. Gloss cod. reg.
4778.
* ADRECURARE, Ad rectam lineam re-
ducere , Gall. Redresser. Charta ann.
1308. in Reg. 44. Chartoph. reg. ch. 129:
Et quod parietem, qui est juxta viam,...
in dicto cortili restringere habeatis et Adre-
curare, taliter quod dicta via de una via ad
aliam sit de una linea.
1 ADREDDERE, Reddere. Charta Ca-
roli Magni, ann. 775. apud Felibian. in
Hist. Monast. S. Dionysii pag. xxxvj :
Et per ipsa traditione plus obtingit, ipsae
Monasthirius Placicius ad casa sancti
Dionysii adhserere, quam ipsius Herchen-
rado Episcopo ad parte Sanctss Marise et
sancti Stephani et sancti Germani Adred-
dere.
j ADREGE , Maurorum casale, Gloss.
MSS. Ecclesise Bituricensis.
ADREGNIARE, Equum freno tenere et
adducere, Amener un cheval par les res-
nes. Veteres Scriptores frena Regnes
ADR ADR
vocant, quibus scilicet equus regitur. J dare, Gall. Abonder, usurpatum reperi-
Leges Henrici I. cap. 83 : Ipsum corpus tur, in Litt. remiss, ann. 1457. in Reg.
solito defunctorum more componat,. . . 189. ch. 225 : Le suppliant requist a icel-
super clypeum, si habeat, et lanceam lui Poncelet lui aidier a cueillir les nef-
suam figat, et arma circummittat , et fles... pour faire des despenses et beuvrai-
equum adregniet, etc. ges, pour le boire et user de son mesnage,
* Adrener, nostris olim. Bertrandus commelesmesnaigiersduditpaisfieLaon-
Clericus in Poemate MS. de Girardo nois) ont accoustume de faire chacun an,
Viennensi: selesfruis Adrecent. Sed nondum peni-
tus haec vox eo sensu obsoleta est apud
Li Seneschaux se prise a Adrener, Picardos aliosque.
II ol vestu un free ermine cher,
Et un bliaut, qui ot fait entaller, etc. 1 AD RESPONSUM, Apocrisiarius, qui
negotia alterius curat et de iis dat res-
| ADRENDATIO, Annuus reditus, an- ponsa. Exempla videsis in Responsum.
nua doni attributio, Gall. Rente, Pen- j ADRESTARE, pro Adextrare, Ad dex-
sion. Concilium ann. circiter 1215. apud tram alicujus stare, vel incedere. De
Marten, torn. 4. Anecd. col. 171: Ne quis Coronatione Bonifacii VIII. inter Acta
Religiosus quicquam proprium retineat, SS. Maii torn. 4. pag. 461. F. : Processio et
nee prxstimonia habeat, nee annuo censu ordo processionis caput viij. Qualiter Co-
vel quolibet Adrendationis genere ad ronatus incedebat et de Regibus Sicilies,
tempus vel in perpetuum, Prioratus vel et Ungariae eum Adrestantibus, etc. Vide
Ecclesias, domos, terram aut vineas, etc. Addextrare.
Vide Arrendare. -» ADRIA, petra, adula, ein Knode von
® ADRESCIARE, Drictum facere, quod dem Flachs. Vocab. Lat. Germ. ann.
juris est prsestare, reparare, idem quod 1477. ADEL. [Vide Adula. Gloss. Jseckii:
Ad^rp.tifirp. Virlft supra. Adrecer et Adri- Adriaticus, petrosus, lapidosus portus.]
sier, nostri, eadem notione, usurparunt. * ADRIACUS , APICUS. [Lapideus ,
Benedictus abbas Petroburg. de Gestis abruptus. DIEF.]
Henrici II. reg. Angl. edit. Hearn. torn. 3)c ADRIARIUM. [Terra sicca, lapidea,
1. pag. 3. ad ann. 1170: Unusquisque vi- arida. DIEF.]
cecomitum, et baillivi eorum, plegios in- * ADRIASTERIA. [Sors. DIEF.]
venerunt de se ipsis, quod ad rectum sta- * ADRIATICUS, ISTJS. [Ut ADRIAGUS.
rent, et Adresciandum domino regi et DIEF.]
hominibus regni, 'quod eis Adresciare de- s|c ADRICOMMARE. [Id est adriaticum
berent de prisis suis. Libertat. Novi Cas- mare, mare importuosum. DIEF.]
tri ann. 1256. inter Ordinat. reg. Franc, * ADRIOLA. [Ut AREOLA.. DIEF.]
torn. 7. pag. 363. art. 4 : Je retieng la ADRIPARE, Ad ripam appellere, Italis
justice et la garde de mes eglises et de lor Arripare. Gallis Arriver. Charta Zuen-
choses, et de mes Chevaliers et de lor cho- tibaldi Regis apud Will. Hedam in Hist.
ses, et de mes fthex, et de mes Juis; Episc. Traject.: Cum navibus Adripan-
c'est assavoir aux clers et a lor choses ;... tibus. aut ibidem commanentibus. Vide
dont la plainte venist a moy, je I'Adrece- Adlittare.
roie, et I'amende seroit moie. Lit. Theo- ARRIPARE. Charta ann. 1243. in Re-
baldi comit. Campan. ann. 1231. torn. 5, gesto Tolosano fol. 89 : Quod possint
earumd. Ordinat. pag. 550: Et se li dux piscare, quandocumque voluerint, per Ga
par aventure encontre ses lettres lor for- ronnam et per Arigiam, et navigare,
faisoit riens, et il ne I'avoit Adrecie de- et Arripare cum eorum corseriis libere,
dens les xl. jors qu'il en seroit semonus, etc.
etc. Lit. Philippi Pulchri ann. 1334. in ARRIPAGIUM, ARRIVAGIUM, Tributum,
Hist. Lugdun.pag. 94. col. 1: Si vous quod pro appulsu navis in portum ex-
mandons et Commandons estroitement solvitur. Tabularium Fossatense: El
que avez fait encontre lesdits citoyens en habet ibidem Arripagium in flumine Ma-
cette partie, vous mettez autrement en ternss de qualibet navi, ibidem onerata
Adrisiant deuement les griefs, que .vous vel exonerata. Vetus Charta apud Para-
leur avez fait, et ramenant au premier dinum in Histor. Lugdun. lib. 2. cap.
estat, etc. Charta ann. 1321. ex Chartul. 104: Quod dominus Abbas et successores
23. Corb. : II plaist asdits religieux et sui perpetuo habeant duntaxat Arriva-
voellent que il le dit a yaus ou a leurs gia, inventiones, in quibuscumque rebus
gens, par quoy il le puissent (le coupable) consistant, et piscationes, ac emolumenta
Adrechier ou faire Adrechier. Ubi pro piscationis a ponte Rhodani usque ad ca-
Manum injicere in aliquem ut stet juri, put Insulx Regularium sancti trenxi. Oc-
adhibetur. Et quidem non una fuit apud currit etiam in compoto Prsapositurae
nostros hujusce vocis signiflcatio. A dres- Parisiens. ann. 1333. Locum damus in
ser, Conari, elaborare. Gall. Tacher, Egrunum. Charta Philippi Ebroicensis
s'efforcer, sonat, in Lit. remiss, ann. pro Mellenti incolis ann. 1320. in Tabu-
1389. ex Reg. 138. Chartoph. reg. ch. 48 : lario Prioratus S. Nicasii fpl. 72 : Et se-
Perette de Montenay.... s'adressant au- ront frans et quites... de rouage, de pa-
dit Jacopin et lui disant par la mart Dieu nage, de terrage, de pelage, de passage,
qu'elle le deconftroit; elle s'Adressoit de d'Arrivage, et de toutes autres coustumes,
tout son pouvoir de le prendre par des- etc.
sous. Pro Disponere, praeparare, Gall. * ADRIZARE, Erigere, Gall. Dresser,
Disposer, mettre en ordre; quo sensu Ital. Rizzare. Guido de Vigevano in
maxime usi sunt, cum de moribundo opusc. de Modo acquirendi et expu-
agitur. Lit. remiss, ann. 1378. ex Reg. 112. gnandi T. S. ex Cod. reg. 9640. 3. cap. 2 :
ch. 328 : Jehan Ligier ne voult onques que Sed sifuerit difficile Adrizareperticam ;...
autre le confessast, ne Adrecast, fors le- et isto modo ubique polerit Adrizari de
dit prestre. Alias ann. 1397. in Reg. 152. leyi: drisantes baltriscam semper mu-
ch. 75: Ladite Alips accoucha malade niantur ex illis cultris et portis. Vide
tant qu'elle se confessa, ot, Adreca et prist infra Drisare.
son sacrement, comme bonne chrestienne * ADROBUS, Gallus de Gallias, in Glos-
fait. Rursum Aliae ann. 1404. in Reg. 158. sar. vet. ex Cod. reg. 7646. pro Adlobrius,
ch. 391: Lequel blesse envoia querre un Vide in hac voce.
chappelain pour soy Adrecier; et avant ADRODERE. Vox propria TWV Ttapax?"
ce qu'il peust venir, il trespassa. Vide paxTwv, quos Rogneurs des monoyes dici-
infra Ordinare 4. Tandem et pro Abun- mus. Lex 1. Cod. Theod de Ponderator.:
 ADS
Emptio venditioque solidorum, quos exci-
dunt, out diminuunt, aut (ut proprio
verbo utar cupiditatis) Adrodunt, tan-
quam leves eos vel debiles nonnullis repu-
diantibus impeditur. Vide Tonsor [** al.
Adradunt.]
* ADROGANTISSIM.E. [Superlativus
adi. arrogans. DIEF.]
* ADROGES. [Ut ANDEOCHIA. DIEF.]
* ADROMEDA. [Ut AUDEOMEDA.
DIEF.]
^ ADRUDUS, JEs infectum, rudusculum
apud Mdem Apollinis. Laur. in Amal-
thea.
ADRUMARE. Gloss. MSS.Eegiae : Adru-
mavit, Rumorem attulit. Gloss. Isidori :
Rumare, Rumores adferre. Gloss. Graec.
Lat. : cpYjuiSw, vulgo, Adrumo, conrumo.
Ugutio : Rumare, Rumores facere: Adru-
mare, Rumores afferre, corrumare, Ru-
mores dicere. Festus: Adrumavit, rumores
fecit. Baldricus in Chronico Cameracens.
Jib. 3. cap. 19 : Antequam Legiam perve-
nisset, Adrumatur ei, Ducem rediisse. Id
est, per rumorem signiflcatur.
ADRUMATIO. Testamentum Herbert!
ComitisViromand. ann. 1059. apud Joan.
Carpentarium in Histor. Cameracensi
pag. 7 : Unicuique C. solidos post obitus
tnei Adrumationem enumerari volo. Id
est, statim atque obitus mei rumor et
fama pervenerit.
ADRUNCARE, Evertere. Papias MS.
['» Gloss, cod. 4778 : Adruncat, evertit,
alienat.]
* ADS^ECULA, UM, I, ALUM. [Pedise-
qua. DIEF.]
ADSALIRE, ASSALIRE, Adoriri, inva-
dere. Ugutio : Assalire, Invadere, Arri-
pere. Galli Assaillir dicunt. Synodus
Helenensis ann. 1027 : Ut nemo in supra-
dicto Comitatu, vel Episcopatu habitans
Assaliret aliquem suum inimicum ab hora
Sabbati nona, etc. In via Adsalire, villam
Adsalire, passim in Lege Salic, tit. 15.
| 10 ; tit. 16. | 2 ; tit. 19. § 10
Cap. Car. M. lib. 5. tit. 212. apud Mar-
culfum lib. 1. form. 29. 39. inyett. For-
mul. cap. 30. apud Dudonem lib. 2. de
Gest. Norman, pag. 74. Hugonem Flavi-
niac. in Chron. pag. 243. Eigordum ann.
1190. Nangium in Gestis Philippi III.
pag. 534. etc.
ADSALITURA, in Capit. Carol. C. tit.
12.29. et 30.
ADSULTUS, Gregor. Turon. lib. 2.
Mirac. cap. 5 : Cum in Adsultu gladii
eum non potuisset attingere, etc.
ASSULTUS. In Concilio Islebonensi
cap. 16. apud Innoc. III. lib. 14. Epist.
126. etc. Papias : Assultus, Impetus. Vide
Petr. Diac. lib. 4. Chr. Casin. cap. 105.
Baldric, lib. 3. cap. 73. AssaiUies apud
Villharduinum n. 83.86. 87. etc. Assultus
prssmeditatus. inter crimina, quorum
cognitio ad Eegem spectat, in Legibus
Henrici I. cap. 10. 80. [** cap. 10 : Prae-
meditatus Assultus, roberia, stretbreche.
cap. 80 : Si in via regia fiat assultus super
uliquem forestal est... § 4. Foreslal est si
quis ex transverso incurrat, vel in via
expectet et assaliat inimicum suum. Apud
Glanvillam vero omnia haec Roberiae
nomine contineri videntur, lib. 1. cap 2;
lib. 14. cap. 5.]
ASSALTUS, Gallis Assaut, in legibus
Edwardi Confess, cap. 12. et Henrici I.
cap. 80. et apud Rigordum ann. 1190.
Charta Conradi I. Imp. apud Ughellum
torn. 4. pag. 807: Et super seniorem suum,
et Monachos, et Clericos suos de manibits
tollendo Assaltum faciant, etc. Charta
Conradi II. Imp. ann. 1151. in Bullario
Casinensi torn. 2. pag. 168 : Fodrum
quoque et albergariam, et districtum.
ADS ADS 93
collectas, bannum, placitum, Assaltum, s|c ADSEDUE. [Vulgo assidu. « Acapi...
et cetera qu& regii juris sunt, etc. Adde fuit prsecipue loca sanctorum Adsedue ;
pag. 259. Suite d'Assault, in veteri Con- et elemosinam et oracionem studuit.:»
suetudine NormanniaR cap. 75 : L'en fait (Le Blant, inscript. de Lyon, n. 17.
suite d'AssauFei depaixbrisee en diverses an. 601.)]
manieres, selon la diversite des lieux: ADSENTATIO, Assensus, consensus, in
car I'en suit d'Assault de charue, d'Assault 1. 5. Cod. Theod. de Locat. fundor. juris
de chemin, d'Assault demaison,d'Assault emphit.
de champ, etc. » ADSENTIA. Gloss. Cod. reg. 4778;
ADSAPORARE, [Saporem infundere.] Adsentias, Assentationes, i. Consensiones,
Vide Saporare. ut si quis tibi de aliqua re dicat et tu illi
* Nostris Assavourer, eadem notione. assentias; ips& res assentise nuncupanlur.
Vita S. Ludov. ad calcem Joiny. edit, Eadem Placid, ap. Maium pag. 429.
reg. pag. 367 : II (S. Louis) menjoit mout « ADSERTOR, Procurator, actor, no-
de foiz potage mal Assavoure. Asavorer mine alterius. Charta ann. 879. in Ap-
vero, pro Degustare, frui, vulgo Gouter, pend, ad Marcam Hispan. col. 804 :
exBibl. Guiotiin Glossar. ibid, laudato : Jurant testes prolati, quos profert Borrel-
La se rendent li Chevalier,
lus Adsertor de Barone abbale, etc. Idem
Qui ont le siecle Asavore, Mandatarius de Barone abbale nuncu-
Et ont tout veu et tout taste. patur infra. Vide Mandatarius.
ADSERVIARE, ex Gallico Asservir, Ser
Vide infra Sapor. vitio obnoxium facere. Res Adserviata,
* AD SATIS, Satiate, abunde, Gall, a in Libertatib. Villae Bellijoci ann. 1274.
souhait, sufftsamment. Vita S. Arnulfi i. servitio alicui obnoxia.
torn. 3. Aug. pag. 233. col. 1: Aqua squa- * ADSESSIO, Munus et officium Adses-
lens erat potus, et neque quotidie appone- sorum, in lege 14. Cod. Theod. lib. 1. tit.
batur,neque apposita Ad satis sumebatur. 12. De quibus mox. [** Cod. Just. lib. 1.
Eursum pag. 246. col. 2 : Jussit omnibus, tit. 51. 1.14.]
qui undique considebant, ex eodem pane ADSESSOR dicitur qui assidet ad gesta
distribui, vinum quoque illis Ad satis publica transscribenda. Ita Glossae MSS.
propinari. Eegi33 ad Codicem Theodos.
* ADSCRIPTITIATUS, Coloni adscrip- * ADSESSORES, ASSESSORES, lidem qui
titii conditio. Ita edidit D. Vaissete inter supra Adjutores, qui nempe rectoribus
Probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 111. pro provinciarum adsidebant, ut in rebus
Ascriptitiatus, ut habetur in Casalagium administrandis eosconsiliis adjuvarent.
post Casalaticum. Hinc administrantium participes nuncu-
ADSCRIPTICII, [Unde orti, exponitur pantur in 1. unic. Cod. Theod. de
in Ascriptitii. Supersunt etiamnum hu- Provinc. rector. [** lib. 8. tit. 15.1.5. |1.]
jusmodi seryorum reliquiae apud Bur- Consiliarii, apxovtwv (7'j(xuovot in lege 13,
gundos, testibus Chassaneo ad Consue- Cod. lib. 1. tit. 51. de Adsessoribus, et
tud. Burgundiae, et Vuidone Conchilio domesticis, et cancellariis judicum, et in
ad Consuet. Nivern. Terras et glebae ita Cod. Theod. lib. 1. tit. 12. [« hodie21.]
inhaerent, ut neque testari, neque aliter Ibid, lex 2 : Assessores, qui consiliis pro-
de rebus disponere possint, nisi consen- priis administratores juvare consueverunt.
tiente domino, et in favorem liberorum, Spartian. in Alex. Severo : Adsessoribus
; aliorum
tit. 44. in nunquam.] Vide Ascriptitii. salaria instituit. Tantee vero auctoritatis
r« yi(je Bouhierium ad cons. Burgund. erant ii Adsessores, ut ne ea abuti pos-
cap. 67.] sint, in eadem proyincia ultra quatuqr
f ADSCRIPTIO, Distributio extraordi- menses remanere eis minime esset lici-
nariorum tributorum quaa post publica- tum, ex 1. 10. Cod. ibid. Nedum autem
tam indictionem fiebat ab omnibus acta publica transcriberent, imo ea subs-
civibus consilio et auctoritate Eectoris cribere iis non permittebatur, ut docet
Provinciae. Consule lib. 3. et 4. Cod. lex 2. ibidem. Adsessores sibi seligebant
Theodos. ["» Theod. Cod. lib. 11. tit. 1. Magistratus, ex institutione Augusti, ut
1.26. 36 ; tit. 15.1. 2; tit. 16. 1. 3. 14 ; tit. discimus ex Dion. lib. 53. idque Adscis-
22. 1. 5 ; lib. 12. tit. 1. 1. 117. etc.] cere dicebatur. Cod. Theod. 1. 1. ibid. :
ADSEGL.S, Domestici familiie, agazones, Si quis judicum, vel civem provincial
pedissequi, lenones, in Gloss. Isidor. quam reget, vel certe peregrinum consi-
Gloss. Latin. Graec. Adsecla, Trapaanroi;, liarium sibi voluerit Adsciscere, etc. Vide
[In aliis Adsecula.] Jac. Gothofred. ad leg. 50. Cod. Theod.
1 ADSECTATA Fsemina, vel in bonam tit. 1. pag. 275. et ad leg. 5. ibid, de iis
partem dicilur velut honorata ; vel in quse. administrantib. Calv. et Brisson.
malam quasi ad extremum periculum Lex jurid. De iis vero, qui apud nos
adducta, apud Festum. Assessores vocantur, dicere supervaca-
^ ADSECTATIO. Janus Laurenberg. in neum foret.
Supplem. Antiquarii : Adsectacio, eTtava- | ADSESSORIA, Libri in quibus res,
xoXouSrjffi?, Sequela. de quibus actum fuerat dum Adsessores
ADSEGTATOR, ip^i^t; aaOvj-cwv, in adsidebant, scribebant Jurisconsult].
Gloss. Lat. Gr. ad verbum irritator dis- Prateius et Brissonius apud Calvin, in
cipulorum. Lex Jurid.
\ ADSECULA. Vide Adsecla. * Consule 1. 12. D. de Pactis,(2,14) ut
ADSEDA, Alias Adsella, sella quadriju- et Puteolan. lib. 1. Adsessoriorurn, et in
gis, in Glossis Isidori [et Excerptis 1. 5. § hac lege D. de Injur. et famos.
Pithoei : ubi addit quosdam legere Ca- Libel 1. (47. 10).
sada. Ab Adsella derivatur sequens.] ^ ADSESSURA, Munus et officium Ad-
1 ADSELLARE, [Alvum exonerare, Gall. sessorum. L. ult. D. de proxenet. (50,14).
Aller d la selle.] Vide in Sella. * ADSEXULA. [Pedisequa. DIEF.]
1 ADSELLATIO, Eadem notione ibidem. * ADSIDERE, Adsessorum officio fungi,
| ADSEDIUM, Obsidio. Memoriale Po-in 1.10. Cod. Theod. lib. 1. tit. 12. et in
testatum Eegiensium ad ann. 1218. apud 1. 37. et 38. D. ex quib. cans, major. 25.
Murat. torn. 8. col. 1091 : Et illo die ann. in integr. restituuntur (4.6). [®* Sae-
posuerunt districte Adsedium in circuitu pius in tit. 22. lib. 1. D. et ap. Tac. in
Damiatse, ita quod exire nee intrare pote- Annal. lib. 2. cap. 57.] Occurrit praeterea
rant. Tune remanserunt in Damiata semel et iterum in marmore Tauriniac.
LXXX millia hominum et mulierurn. ann. 238. et in vet. Orbis Descript. ubi
94 ADS ADS ADT
de Beryta : Inde viri docti in omnem tius ex Cod. Fuldensi, ubi Editi prsefe- deinceps unquam tempore adjacens seu
orbem terrarum Adsident judicibus, et runt obsoletant. Fori Oscse Jacobi I. Reg. appendens esse debebit.
scientes leges custodiunt provincias. Arag. ann. 1277 : Nee etiam debent dete- * ADSTIPULARE, Astipulari, scripto
* ADSIDUS, pro Adsiduus vel Assi- riorare aliquid de commissis; quod si vel charta rem dimissam proflteri et
duus. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : fecerit, debent totum reficere, quod per asserere. Charta ann. 1196. torn. 2. Hist.
Adsidos, capite census, qui nichil pr&ter eos fuerit Assolatum, id est, destructum. Lothar. inter Probat. col. 326 : Comes
prolem dare poterant, Is-™ Cod. 4778 : Aliud est per omnia satisfaciens archiepiscopo, reju-
unde et prolendarii] proletarii dicti sunt ASSOLARE, in Bulla Benedict! VIII. ravit ei fidelitatem et werpivit in prse-
et Assidui milites, ab assiduitate officii. PP. torn. 1. Ughelli part. 1. pag. 137: sentia omnium qui affuerunt, abbatiam,
« ADSIGNARE, Chartam sigillo munire. Simulque pratum in integrum cultum et et omnem Adstipulavit de ea calumniam.
Charta Car. Crassiimper. ann. 886. torn. Assolatum, situm in campo qui vocatur, Vide mox Adstipulatus.
9. Collect. Histor. Franc, pag. 359 : Hoc etc. Charta Benedicti de Pontio Episcop. * ADSTIPULATOR, Qui tutoris officio
prasceptum manu prppria subscripsimus, Portuensis apud eundem Ughellum.tom. fungitur. Rituale vetustiss. apud Mura-
et annulo nostro Adsignari rogavimus. l.pag.143: Simulque pratum in integrum tor. torn. 5. Antiq. Ital. med. sevi col.
1 ADSIGNATIO, Subscriptio, signum. cultum et Assolatum situm in campo, etc. 573 : Tune veniet ilia, quss consecranda
Litterse Synodicse Concilii Trecensis Ubi Assolatum pratum, est ad culturam est, ante altare coram ecclesia, palamque
ann. 867. pro Ecclesia Nivern. apud Ma- redactum secundum usum agriculturae: in conventu cum Adstipulatore suo, cujus
bill, torn. 3. Annal. Bened. pag. 676: dicimus enim Assoler les terres, cum licentia religionis habitum est susceptura.
Notum esse volumus, religionis canonicse primo anno arantur, altero in iis fru- Vide
8
Astipulator.
quendam Sacerdotem, Adelardum no- mentum, tertio trimestre frumentum ADSTIPULATUS, Consensus scripto
mine, adisse nostram, immo omnium seritur. seu Charta assertus, laudamentum,Gall.
sanctss Synodi Trecas habitse ceterorum * ADSOLAYRARE, ASSOLAYRARE, Sola- Consentement. Vita vener. Erluini abb.
Coepiscoporum paternitatem, quorum no- rium seu tabulatum constituere, conti- torn. 7. Maii pag. 845. col. 2: Omnia
mina in sequentibus cum propriis Adsi- gnare, tabulis tegere, Gall. Faire un quse B. Wibertus legali testamento dele-
gnationibus inserta tenentur. plancher, couvrir d'ais ou de lates, inter- gavit commissse sibi ecclesise, imperialis et
ADSIMILARE, ASSIMILARE, Efflngere, prete D. Menard. Statut. ann. 1357. inter apostolicse manus Adstipulatu fecit perpe-
similem facere. Papias : Reprsssentat, Probat. torn. 2. Hist. Nem. p. 194. col. 2 : tualiter confirmari. Vide supra Adstipu-
Assimulat, Effingit, Figurat, Gloss. Lat. Item est faciendum in turri dicta d'el lare et infra Stipulatio.
Grffic. Adsimilatio, acpofjLot'wCTi?. Gesta Re- Temple, quod claudatur janua inferior * ADSTREPERE. Glossar. vet. ex Cod.
gam Francor. cap. 181 : Deditque eis dictss turris muro et Adsolayretur ipsa reg. 7646 : Adstrepit, Omnibus murmurat.
Chlodoveus.... baltheos et armellas Adsi- turris dessuper. Et pag. 195. col. 2 : Qux- * Vide Assumptio 1.
milatas de auro ; sed deintus seramen et dam domus discoperta.... Assolayretur f A D S U B J I C E R E , itpoffUTrogaXXetv, in
cuprum erat deauratum sub dolo factum. dessuper. Vide infra Assolarium. Gloss. Lat. Graec. MSS.
Gregorius Turon. lib. 2. Hist. cap. 42: » ADSOLENS. Glossar. vetus ex Cod. ADSUETUDO pro Consuetudo, tributum,
Sed totum Adsimilatum auro : erat enim reg. 7646 : Adsolentes, Adsilientes. pensitatio. Ordericus Vitalis lib. 3. pag.
sereum deauratum sub dolo factum. Arno- » ADSOLETUS, Allisus. Ibidem. 461: Ut nee sibi nee aliis aliquam Adsue-
bius Junior in Psalm. 147: Crystallum T ADSPERGILLUM, Gall. Aspersoir, tudinem seu reditum prseter beneftcia
hoc grandinis memorat Dei lapidationem, Goupillon, Instrumentum, quo aqua orationum a Monachis liceret exigere.
quam panibus fractis et buccellis Adsi- lustralis adspergebatur a Sacerdotibus, [** Gloss. Cod. reg. 4778 : Adsuetudine,
mulat. [*> Cod. Theod. lib. 16. tit. 8. 1. apud JEneam Vicum in Julio pag. 25. consuetudine.]
18: Sanctss crucis adsimilata species.] Aspergillum recentioribus notissimum. 1 ADSULTUS. Vide Adsalire.
Vide Simulare. 1 ADSPICERE, Pertinere, Gall. Appar- t ADSUMPTI AGRI seu OCGUPATORII,
ADSIMULARE, Simulare, Faire sem- tenir. Charta Eberhardi Comitis pro Qui collapso Imperio Romano concessi
blant. Lex unic. Cod. Theod. de Hirenar- dotatione Monasterii Morbacensis apud iis qui occupare et colendos suscipere
cliis (12. 14. 1): Hirenarcharum vocabula, Mabill. torn. 2. Annal. Bened. pag. 701: vellent. Unde Adprisio, Irriprisio et Pur-
qusR Adsimulata provincialium tutela, Necnon et Perezprangus, Baltowiler, prisio in Capital. Caroli M. et Caroli 0.
quietis ac pads per singula territories non Wattoneuviller cum Basilicis ad ipsa loca JADSUMTIO, Vox Ecclesiastica, qua
sinunt stare concordiam. Paulus lib. 5. Adspicienlibus, vel quidquid ad ipsas obitus SS. designatur. Vita S. Virgilii
Sentent. [**tit. 21. § 1.]: Vaticinatores, Basilicas Adspicere videtur. Episc. Saltzburg. inter Acta SS. Bened.
qui se Deo plenos Adsimulant. Utuntur 1 ADSPICIALIS. Gloss. Grsec. Lat. seec. 3. part. 2. pag. 309. in Prologo :
Plautus, Cicero, et alii e classicis Lati- 'OpaTO?, Adspicialis, visibilis. Nostra congratuletur Ecclesia, quse dum
nis. AddeGesta Regum Francor. cap. 82. ADSPICIENTI.&, Adjuncta, pertinentise, tantse prohs felici feliciter Adsumtione
ADSIMULATIO, Dissimulatio, actioipsa appendices. Charta Ludovici Regis ann. donatur, multorum multo felicius per
Adsimulandi, in leg. 18. Cod. Theod. de 858. apud Guillimann. lib. 4. de Reb. earn filiorum cotidie adquisitiohe multi-
Episc. (16. 2). Helvet. cap. 4: Curtim nostram.... cum plicatur.
* ADSISTRIX. [Qu£e adsistit. DIEP.] omnibus adjacentiis, vel Adspicientiis *s ADSURGENS, Seviens, in Glossar. ex
ADSITA, Arbor cui incolumi aliud quod ejus, etc. reg. Cod. 7641.
sustineat adjungitur. Papias. * ADSTA, Interioris templorum loca, in t ADSUTABULUM. Vide Adfrutabu-
1ADSITUS, Qui adegt,propinquus.Vita Glossar. ex Cod. reg. 7641. lum.
S. Henrici Imp. torn. 3. Julii pag. 793 : ^ ADSTANTIA, Audientia, prsesentia, ADTAMINARE. Vide Attaminare.
At simul hostilem turmam prope adven- Gall. Audience. Gloss. Lat. Grsec. Ads- JADTEGER, Tactus, diminutus; con-
tantem conspiciunt; tnoram perbrevem tantia, Prsesentia, Adventus, Trapoucrta. tra Integer, Illibatus. Laurent, in Amal-
quidem, sed admodum opportunam pros- Canones Hibern. inter Anecd. Marten,
piciendi rebus suis nacti, propere se tarn torn. 4. col. 15 : Ad judicis Adstantiam ADTEMPERIES, Temperamentum. Lex
in urbe, quam in Adsito fortalitio, ad debeant
?
pervenire. 2. Cod. Theod. de Ousted, reor. (9. 3):
vim hostilem propulsandam comparant. ™ ADSTANTES, Qui in judicio prae- Ut judicibus immodice sasvientibus frseni
[** Juxta positus. Auson. Mosella v. 335 : sentes erant, corona. Henrici reg. Germ, qusedam Adtemperies adhibit a videatur.
Atria quid memorem viridanlibus adsita pratis.
dipl. ann. 1230 : Lata fuit sententia et ab * Nostris Attrempe, Temperatus, mo-
omnibus Astantibus approbata. Rudolfl deratus. Joinvil. in S. Lndov. edit. reg.
Vide Fore. Lex.] Imp. dipl. ann. 1281: Sententiatum exs- pag. 5 : En ses paroles fu il Attrempez,
ADSOLARE, ASSOLARE, Ad solum et titit omnium Astantium applaudente ca- etc. Reg. A. Cam. Comput. Paris, fol.
terram deprimere ; Assoula, Occitanis. terva. Vide Eichhornium hist. jur. Germ. 73. r°: Soiez si avisez, si arreez et si At-
Joan, de Janua: Assolatus, ad solum §258. Grimmii antiq. jur. p. 769. et Hal- trempes, que vous le faciez sans escandle
deductus. Naum cap. 1. (v. 5) Montes com- tausii Gloss. Germ, vpce Umstand. dou peuple. Unde Attrempance, Modera-
moti sunt ab eo, et colles desolati sunt; ADSTATIM, pro statim, crebro occurrit tio, in Stat. ann. 1355. torn. 3. Ordinat.
vel secundum aliam litteram, et colles in Chronico Windesemensi lib. 1. cap. reg. Franc, pag. 30. art. 17. et Attrem-
Assolati sunt, i. ad solum deducti, ad 1. 13. 17. 42 : lib. 2. cap. 81. 41. 42. peement, Moderate, in Lit. remiss, ann.
solitudinem redacti, de solio depositi. W. * ADSTENTOR. [Ostentator. DIEF.] 1388. ex Reg. 137. Chartoph. reg. ch. 6:
Brito in Vocab. MSS : Assolatus, i.vanus, * ADSTERITIUS, Armorum, quibus Le suppliant lui dist Attrempeementfsans
et dicitur ad solum, i. ad terram redactus, offendi potest, genus. Vide supra Adal- demonstrance de couroux, etc.
de solio depositus, et ad solitudinem levantia. 1 ADTEMPORARE. Johan. de Janua :
redactus. Tertullianus Apqloget. cap. 15: *ADSTINENS, Vicinus, contiguus, Adtemporare, Contemporare, simul tem-
Si honorem inquietant divinitatis, si ma- Gall. Attenant. Charta ann. 911. torn. 9. porare.
jestatis vestigia Adsolant. [** Id. ad Collect. Histor. Franc, pag. 685: Cum ADTEMPTARE, Sollicitare, inlicere.
Nation, lib. 1. cap. 10.] Ita legit Rigal- territorio, quod ibi Adstinens est, vel Adtemptatio, sollicitatio, leg. 2. Cod.
 ADT
Theod. de Eaptu vel matrim. sanct.
(9. 24) leg. 5. de Locat. fundor. jur. em-
phyt. (10. 3) leg. 26. de Episcopis.
(16. 2)
* ADTENCIUS. [Vulgo plus attentive-
ment: « pro animse meaeremedium Do-
mini misericordia adtencius deprecare.
(A. N. K. 2. n. 10. mon. fonde a Bruyeres
le Oh ate), an. 670). »1
ADTENDARE, [Tendam seu Tentorium
figere, Gall. Dresser la Tente.] Vide
Tenda.
T ADTENDERE, Custodire. Liturg.
Gallic. Mabillonii, pag. 462 : Dono
medietatem ovium, quas Vigilius Ad-
tendit.
ADTERMINARE, Terminum ponere,
diem causae dijudicanda? pra?figere( Gal-
lis Aterminer. Leges Edwardi Confess.
Eeg. Ang. Cap. 3 : Item diximus, quod
dignum esset, qui rectum alicui diffor-
ciat.... vel in Bocland, vel in Folcland,ut
ei Adterminetur in Folcland, quando
velit ei rectum facere coram Prseposito suo.
Leges Adelstani Regis cap. 7. Constit.
de Hundred. : Volumus ut rectum et jus
publicum judicetur in omni causa, et Ad-
terminetur, quando id impleatur.
1 ADTHOLARE, Tholo suspendere, de-
dicare, consecrare. Vox facta ex prsep.
Ad et 66*01;, Camera, Gall. Voute. Vide
Goclenii Lexicon Philos.
11. ADTITULARE, Ad titulum Ecclesiae
promovere. Tabular. Ecclesiae Vienn.
sub Sobbone fol. 44 : Ecclesia S. Naza-
rii in qua ipse Uboldus more Eccle-
siastico A dtitulatus fuit. Vide Titulus.
<* 2. ADTITULARE, Indicare, ostendere.
Charta Rob. reg. ann. circ. 999. torn. 10.
Collect. Histor. Franc, pag. 575 : Quod
nobis pro commissi talenti lucro Adtitu-
latur, etc.
* ADTITULATUS, Designatus, nomina-
tus, Gall. Nomme. Vita B. Bertholdi
abb. torn. 6. Jul. p. 484. col. 1: Ad quam
(lavationem pedum) quamvis ipse pater
ex consuetudine et authoritate ordinis,
semper diebus Dominicis adnotarelur,
tamen, assidue, ob amorem ejusdem officii,
Adtitulatum prseveniebat sacerdotem.
Vide Adtitulare 1.
ADTONDUS, ATONDUS. [Supellex, vasa
quaevis, bona mobilia, Gall. Meubles,
Ustensiles, Vaisselle, ab obsoleta yoce
Hispanica Atuendo, quae eadem nptione
saepenumero a Judaeis usurpatur in sua
versione Hispanica veteris Testament!.]
Chart. Hispanica aerae mi. apud Yepez
in Ghron. Ordin. S. Benedict! torn. 6 :
Equos et bacas (vaccas) quantas habuit
in meo jure, damns, atque concedimus,
de caballos atque boves, et de meo ganato,
et de meos Adtundos, duas tertias inte-
gras ad ipsum locum plantare concedi-
mus. Alia serae 1011. ibid. : Et de illas
hsereditates alias, et de illos cabalos et
alias loricas, et illos Atondos damns illas
per confessiones et ganatos, et sua repostse,
sicut cum illo meo germano verbum ha-
buimus.
ADTOXICATUS, Toxicq, vel veneno in-
fectus, impotionatus. Historia Mortis et
Miraculorum S. Leonis IX. PP. n. 30 :
Qui Adtoxicatus maleficiis mulieris, etc.
ADTRAHERE, Acquirere. Formulae ve-
teres cap. 27 : Tarn quod regio munere
perceperat, et quam de diversis partibus
per venditiones, donationes, cessiones,
commutationes Adtraxerat. Charta Caroli
M. in Chronico Laurisham. ann. 776 :
Quidquid adhuc ex munere Regum. seu
Reginarum, seu quod pro collata po'puli,
vel de comparato, vel de quolibet Adtractu
augmentare, vel immeliorare seu Adtra-
here potuerint. Alia ejusdem Caroli M.
ADV
anno 1. regni ex Tabulario Corbeiensi :
Ut quidquid.... ab ipsis Abbatibus inibi
servientibus fuit Attractum, aut inantea
ibidem, Deo auxiliante, a quibuslibet ho-
minibus fuerit melioratum vel augmenta-
tum, etc. Vita S. Desiderii Episcopi Ca-
durcensis cap. 18 : Multa terrarum com-
pendia, multa villarum prsedia adquivisit,
non quidem ulli tollendo, sed benefa-
ciendo, eodemque Adtrahente, multaque
beneficia affiuenter attribuente. Primum
Testamentum Widradi Abb. Flaviniac. :
Et si aliquid comparavero, vel Adtraxero,
etc.
ADTRACTUS, yel ADTRAGTUM, Com-
paratum, acquisitum. Charta Chlodovei
III. Regis ann. 2 : Quidquid ipse Ingo-
berchtus vel memorata Angatrudis, tarn
de alote parentum, quam de comparato,
vel de qualibet Adtractum ibidem tenue-
rint, vel possederint, etc, Charta inter
Alamannicas Goldasti 39 : Quidquid ge-
nitor meus... de quolibet Adtracto in loca
ilia habuit. Et cap. 50 : Quantumcumque
mihi in jam dicto pago advenit tarn de
paternico, quam de maternico, seu de
comparato, vel qualicumque Adtractu
noscitur ad me pervenisse. Occurrit pas-
sim apud Marculfum lib. 2. form. 6. 7.
11. 23. etc. in Form, antiq. apud Dou-
bletum pag. 718. 724. Ughellum torn. 5.
pag. 602. etc.
CONTRAGTUM, Eadem nqtione in for-
mula 62. ex Lindenbrogianis. Sunt qui
comparatum volunt esse id, quod dato
pretio, conlatum, quod gratuito quasri-
tur. Adtractum denique, quod velut
merces industrise et lucrum laboris ob-
venit. [Sunt et alii qui Adtractum esse
putant, quidquid ad feudum dominii
jure, sive ex defectu hseredis, sive ex
delectu vassalli, devenit seu Attrahitur.
Comparatum vero quidquid per emtio-
nem aut donationem acquiritur.j
* ADTREGTARE, Male contingere, in
Glossar. ex Cod. reg. 7641. [»Cod. 4778 :
Adtrectare, tangere, contingere, attin-
gere. Adtractat, manibus palpat, cum
pollutione tangit.]
ADTROPARE, Tpom^oysiv, Tropice, per
tropologiam loqui, scribere. Arnobius
Siccensis in Psalm. 37 : Bene quidem
voluit Adtropare in beati Job passionem,
istum Psalmum exponendo : sed qui pas-
sionem Job legere et scire desiderat, me-
lius facitf si ipsum ejus librum discutiat.
Guibertus lib. 1. de Vita sua cap. 16 :
Ita moralem executus sum in omnibus
tropum, ut penitus immutato locutionum
ordine initia continuarentur ac supre-
mum.
* AD TUNG, pro Statim, continuo, in
Charta matrim. ann. 1405. inter Probat.
torn. 1. Hist, geneal. dom. reg. Portugal,
pag. 392. Vide Adstatim.
1ADTWIFORDA, Ad duplex vadum, a
prsepositione Ad et Anglo - Saxonico
twy, Duo et Ford, Vadum. Beda Hist,
lib. 4. cap. 28 : Contigit ut congregata
synodo non parva sub prsesentia Egfridi
juxta fluvium Alnse in loco, qui dicitur
Adtwiforda, quod significat ad duplex
vadum, etc.
-ADVACANTIA. Charta ann. 1145. apud
Ughell. Ital. sacr. torn. 1. Col. 552. edit.
1717 : Nee episcopus aliquis, nee aliqua
persona ecclesiastica, vel secularis nun-
quam ullo tempore ibi aliquam prseten-
dentiam, vel Advacantiam, nee licentiam
aliquam exigendi ab ipso monasterio, vel
in ipso aliquid faciendi contra volunta-
tem abbatis preesumat. Ubi legendum
existimo Advocatiam, qua voce signifl-
catur j u s , quod propter tutelam seu
ADU 95
protectionem exigi potest. Vide in Ad-
vocare 3.
| ADVALEIA, Captio piscium in pisca-
riis nassisve, effluentem e vivariis et
fluminibus aquam excipientibus, ad ag-
gerum molendinorumque aquarias fo-
res, Gall. Avalee, Avaleson, ab Avalare,
Descendere, quod ista piscatio flat ex
piscibus fluentis aquae cursu raptis et
in majoribus aquarum adcretionibus,
quae vulgo dicuntur Avalesons. Charta
anni 1217. ex Tabulario S. Martini Pon-
tisar. : Guillelmus de Gisortio Miles con-
cedit Priori de Besuto et ejus successori-
bus, quod quolibet anno in vigilia Beati
Remigii per totam vespertinam usque ad
crastinum diem habeant nassam et Ava-
leiam piscium vivarii et mollendini abs-
que fraude. Diploma Walter! de Nis-
sella ann. 1235. in Glossario Juris Gal-
lici laudatum ad vocem Avalesons : In
illo feodo quod de dicto Vicecomite teneo
super aquam meam apud Nissellam, in
quibus de eorum proventibus, et in des-
censu anguillarum, sive quorumcumque
piscium in nasses rayarum dictorum mo-
lendinorum descendentium, quod vulga-
riter dicitur Avalesons.
* Vide infra Avalagium et Avalare.
| ADVALUARE, Rei pretium imponere,
Gall. Evaluer. Regestum memorialium
camerae computorum Paris, signatum
0 : Ordinatio cursus florenorum ad
agnum, et Evaluationis ad scuta et mar-
cam argenti: in contractibus communibus
Advaluatio in auro fiet, faciendo de sep-
tuaginta quatuor scutis Joannis unam
marcam auri. quod Advaluabitur ad pre-
tium marchse auri in agnis nunc curren-
tibus, videlicet, etc.
1 ADVALUATIO, et EVALUATIO, aesti-
matio, Gall. Evaluation. Vide supra
Advaluare.
« 1. ADVANTAGIUM, Jus, quod et Prse-
lationis dicitur, quo scilicet domino
feudali liberum est redimere praedium
a feudatario seu vassallo distractum.
Arestum ann. 1355. 20. Febr. in vol. 4.
Arest. parlam. Paris. : In vicecomitatu et
baronia Omeladesii et in loco de Popiano,
si quis teneat rem aliquam in feudum,
vel emphiteosim ab aliquo domino, et con-
tingat rem ipsam vendi vel alienari; do-
minus, a quo lenetur habet jure dominii,
si velit, prselationem, Advantagium seu
jus retentionis ipsius rei, pretium sol-
vendo in ipsa venditione comprehensum.
Charta ann. 1499. inter Instr. torn. 6.
Gall. Christ, col. 388 : Quse, quidem me-
dietas (loci de Porsano) tenetur cum et
sub consilio, dominio, laudimio, forisca-
pio, jureque praelationis, incursionis, com-
missi et Advantagii, ac prss cseteris reti-
nendi, et feudo honorato, et juramento
fidelitatis dicti domini Magalonensis epis-
copi. Vide infra Advenantare.
* 2. ADVANTAGIUM , Projectura, prp-
minentia, ut videtur, Gall. Avance, sail-
lie. Charta ann. 1386. ex Tabul. Massil. :
Item plus pro omnibus Advantagiis. vide-
licet duorum palmorum cannandi, et pro
implendo dictam turrim et pro Avanta-
giis crotse.... et omnibus alns Avantagiis
54. florenos auri. Vide infra Avanta-
gium 8.
** ADUBARE pro Adobare in diplom.
Portugall. : Et quando venerint ad ali-
quem locum Adubare suum profectum,
dimittant in suis locis alias ; ap. Sa Rosa
de Viterbo vol. 1. p. 58.
| ADUBUM, Refectio, reparatio, a Gal-
lico Adouber, Reficere, restaurare. Sta-
tuta Massil. ann. 1253 : Statuimus ut eli-
gantur tres discreli viri boni in ministe-
rio blancarise, qui debeant curare et inqui-
96 ADV ADV
rere, ut Adubum blancarias bene et fide- diciaria inventus fuerit, etc. § 5. Ut man- vocis origo; Britqnibus vulgo Avenanter
liter per agatur. cipia Adventitia et fugitiva nullus prassu- et Avenantir, quibus aestimatip seu as-
* Minus bene expositum videtur ; in- mat recipere. Adde Cap. Car. M. lib. 3. signatio ipsa, Advenantatio dicitur, vul-
telligenda quippe est ipsa rerum prae- cap. 18. Cap. Car. C. tit. 12. § 9 ; tit. 13. go Avenantement; Avenantours vero ipsi
paratio, quibus ars blancarias peragitur § 6 ; tit. 23. | 6 ; tit. 81. § 31; et leg. 239.aestimatores nuncupantur. Charta ann.
Lege cap. 38. lib. 1. praedictorum Massil. D. de verbor. signific. Consuet. munici- 1272. torn. 1. Probat. Hist. Brit. col.
Statutorum. pales Belaci in Pictonibus in Reg. In- 1026 : Nos de bonorum virorum consilio
* ADUGERIA. Charta Phil. Pulcri reg. cuslism. : Item homines ibidem Advenas, prudentium Avenantavimus dicto viceco-
Franc, ann. 1296. in Lib. rub. Cam. qui dominum nondum fecerint in villa miti tresdecim libras et decem solidos an~
Comput. Paris, fol. 417. r°. col. 1 : Item eadem, sub custodia et dominio Comitis nui redditus de redditibus antedictis, pro
triginta modios vini de Aduceria, quos sunt. Vide Albanus [«* et Hospites]. dicto debito et vendis dicto dud sive ejus
nobis solvere consueverunt hospites pras- 1 ADVENAMENTUM FEODI, ADVENA- mandato a dicto vicecomite persolutis.
dictorum praspositi, decani et capituli TIO, ADVENTIZATIO, ADVENIENS, AVE- Eadem rursus occurrunt infra col. 1028.
(Petrasfontis) in villa de Ambleniaco. Sed NEANTITIUM, in Consuetudinibus Turo- Alia ann. 1293. ibid. col. 1109: Joscelinus
legendum puto Advoeria, tutela, protec- nensi, art. 124. Lodunensi cap. 12. art. de Rohan ad dictam curiam noslram ac-
tio. Vide in hac voce. 6. Andegavensi art. 211. Oenoman. art. cessit, dixitque se esse propinquiorem
* ADUELLO. [Bellum, duellum. DIEP.] 226. Advenant de fief. Feodi certa portio prssdictis Eudone et Alano ad prasmissa
« ADVEDIMENTUM, Admonitio, moni- est et sufficiens, ut per illam sibi re- sibi Advenantanda, retinenda et ratione
tum, Ital. Avvedimento. Gall. Avertisse- tentam vassal 1 us de hominio cavere proximitatis habenda solvendo tamen eis-
ment, olim Advisement. Stat. civit. Pis- possit domino principal!, atque emtorem dem prius summas pecunias supradictas.
tor, ann. 1107. apud Murator. torn. 4. securum facere; portio vero insufficiens, Alia ann. 1260. ibid. col. 982 : Nemine
Antiq. Ital. med. aevi col. 534 : Hoc est ut debita reddere possit servitia, dicitur contradicente nee propinquiore ad reti-
sacramentum illorum, qui debent eligere desavenant de fief. Quapropter prohibe- nendum praemissa veniente , taracione
consules : Ego non sum in aliqua compa- tur ne ultra tertiam partem feodi sui (leg. taxatione) et Advenantatione curise
gnia, vel summissione pro aliquo consula- vassallus vendere possit aut distrahere. supradictas perhibita per probos et etiam
tu civitatis Pistorii, dando vel recipiendo ; T ADVENAMENTUM. Charta ann. 1209. fide dignos, adjudicavimus judicio curias
neque aliquod intendimentum, neque Ad- in Tabulario Fontanellensi, torn. 1. pag. memoratas Gaufrido de Rohan et heredi-
vedimentum esse mihi dictum, etc. 228 : Ego Symon Faber vendidi et con- bus suis quidquid juris, dominii, proprie-
* ADVELARE, Coronare. Glossar. vet. cessi.... viris Religiosis.... unam pechiam tatis et sesinas dicta Adelicia habebat... in
ex Cod. reg. 7646 : Advelat, coronal. terrss habendam et possidendam dictam dictis teneamentis. Arest. ann. 1281. in,
* ADVENA, pro Avena. Charta ann. pechiam terrss, sicut se prseportat in Ion- Reg. Olim parlam. Paris, fol. 58. r°: Les
1146. torn. 2. Hist. Lothar. inter Probat. gum et latum per Advenamentum Feodi manoirs de Chastiaunuef et de Senonches
col. 325 : Jnsuper tenebat de ecclesia Ro- dictis Religiosis, etc. et I'estang de Senonches soient Avenanti
serii decimas Advenes injuste. Occurrit 1 ADVENATIO, vel ADVENTIZATIO, Ibi- par pris de bonne gens; exceptez terres
etiam in Stat. Praemonstr. MSS. dist. 4. dem pag. 202. in Instrumento anni gaaignables et les friches qui soient pri-
cap. 1. Advenas, palea avense, in Lit. 1295 : Vendidi et concessi viris Religio- sees avenanment; ou t demourront a
remiss, ann. 1473. ex Eeg. 197. Chartoph. sis... unam pechiam terrss... possidendam Messire Hervieu : et si i a prez et autres
reg. ch. 381 : Lesquels compagnons prin- libere pacifice et quiete per Adventizatio- menues choses, qui soient Avenanties ; ou
drent I'Advenas du suppliant, lequel il nem Feodi. In recentiori Chartulario le- i demourront audit Messire Hervieu.
avoit achapte pour nourrir son bestail, gitur per Advenationem. Charta Guidonis de Britannia dom. de
et d'icelle vouldrent faire lictiere a leurs 1 ADVENIENS , in eodem Tabulario Penthievre ann. 1319. in Reg. 59. Char-
chevaulx. pag. 300 : Ego Gaufridus dictus Coisnon toph. reg. ch. 484: Item pour un Avenan-
| ADVENABLATUS, AVENABLATUS, AVE-vendidi Abbati, et Conventui S. Wandre- tement sur le herbergement Olivier Gle,
NEBLATUS, dici videtur de silvis excel- gesilli unam virgultam terrse mess.... te- quatre soulz, dous deniers de rente... Item
sis, Gall. Bois de haute futaye, vel de sil- nendam, habendam et possidendam, bene, toutes les pieces que Alain Costentin fist
vis annorum 40. aut. 60. quas dicimus libere, pacifice et quiete per Adveniens autrefois Avenanter sus Olivier Henon.
Bois de haut revenu. Regestum 47. Char- Feodi, etc. datum anno gratise 1288. Item Item tout I'Avenantement qui fut autre-
tarii regii fol. 89. tit. 127 : Recognosci- pag. 181 : Dedi et deliqui Guillelmo fois fet audit Alain sus Olivier Cresmur.
mus nos vendidisse dicto Janciano et ejus unam acram terrse... salvo jure capi- Charta ann. 1274. torn. 1. Probat. Hist.
sociis petiam nemoris exislentis super ter- talium dominorum per suum rectum Brit. cql. 1033 : Nos doncques en (eu) con-
ram in grueria de Campania, plateis Adveniens Feodi, et salvo etiam omni sideration et regarde combien ladite chose
et viis Aveneblatis scindendis, et levandis accidentia contingente per meum deces- valoit a layal Avenantement, selon I'usage
ex nunc usque ad 15. annos.... tali modo sum. et la costume dou pays, greasmes et lais-
et forma, quod dictus Jancianus de dictis T AVENEANTITIUM FEODI, Ibidem, sasmes de nostre bonne volonte audit vis-
100. arpentis nemoris primo capiet et ha- pag. 205. comte les choses davant dites pour quatre
bebit, in quacumque parte totius nemoris 1 ADVENANCIA, AVENANGIA , Quid- mil livres de la monoye corante et por les
voluerit, quatuor arpenta nemoris Avena- quid de prsestationibus et servitiis red- ventes. Alia ann. 1319. ibid. col. 1287 :
blatis. Item Jancianus aut ejus certum dendum competit, ei qui feodi partem Item un Avenance de des (dis) et oict sol-
mandatum similiter capiet et habebit in acquirit, Gall. Sa part et portion, son dees.... Item pour un Avenance sus le he-
dicta petia nemoris prsedicli, in quacum- Advenant. Polypticum Fiscamnense bergement Olivier Gle, quatre souls, dous
que parte voluerit, residuum videlicet 96. scriptum anno 1235 : Philippus filius deniers de rente. Ubi leg. videtur Ave-
arpenta dicti nemoris Advenablata, ad Ricardi tenet duas partes unius vilanagii nantement, ut et infra pro Avenance-
nemus vel ad argentum in valore et esti- et facit Avenanciam reddituum et servi- ment, uti colligitur ex ead. Ch. in Reg.
matione dictorum primorum quatuor ar- tiorum. Ibidem : Idem tenet 4. acras ter- jam laudato. Charta ann. 1324. ibid. col.
pentorum Advenablatorum. ras de feodo Alaudariorum per Avenan- 1342 : Et en recompensation des choses
Charta Philippi Pule. ann. 1314. in ciam auxilii militis et facit servitia sicut dessus dites, ledit Ollivier de Rohan a
Reg. 50. Chartoph. reg. ch. 78 : Quibus Alaudarii. bailie audit Eon de sa terre de la paroisse
capellanis dictus archiepiscopus (Seno- 1 ADVENANDICATIO, Eadem notione. de Sylviac a I'assiette desdits Avenan-
nensis) dicitur donavisse cccxj. arpenta Charta Symonis Fabri de Gliscuria ann. tours, etc. Vide infra Avanantizare.
et tria quarteria nemoris Advenablata. 1290. in Tabulario Fontanell. torn. 1. lADVENANTUM.utAchKwcwcta.Polypt.
Charta ann. 1357. ex Reg. 89. ch. 521 : pag. 287 : Vendidi et concessi Andreas Fiscam. jam laudatum : Ricardus pras-
Item quamdam peciam nemoris, sitam in Baillivo de Darigniaco unam pechiam ter- positus reddit dimidium boissessum bladi
foresta dictse villse de Nantiau, continen- rss... mess tenendam de viris Religiosis... de molta et suum Advenantum de omni-
tem viginti sex arpenta nemoris pleni; reddendo inde annuatim prasfatis Reli- bus minutis servitiis. Galli dicerent : Et
Gallice Avenable. Ergo nemus Advena- giosis Advenandicationem Feodi. les autres menus services a I'Avenant, id
blatum, idem sonat quod plenum, id est, servata portione.
est, integrum, densum, Gall, un bois bien 1 ADVENANS, Advena. Gesta S. Inno- * Arestum ann. 1220. inter arest.
fourni. centii Episcopi Cenoman. apud Mabill. scacar. Norman, ex Cod. reg. 4653. A :
ADVENT, Alienigense, extranei, qui Analect. torn. 3. pag. 76 : Tria recepta- Judicatum est, quod fratres de Huthon
vulgo Albanif nostris Aubains, qui di- cula peregrinorum et Advenantium cons- sorori.... facient competens maritagium
misso proprio domiciliq, alio migrant, et truxit. de hssreditate patris et matris eorum per
alibi sedes figunt; qui Aliunde veniunt. ft ADVENANTARE, AVENANTARE, Assi- consuetudines Normanniae; ita quod unus
Gloss. Lat. Grsec. Advena, [AETOHCO?, eirrjXui;. gnare, addicere alicui bona, aestima- quisque ponat in maritagium Advenan-
Lex Longob. lib. 1. tit. 25. § 50 : De servo tione eorumdem prius facta, debitique tum suum, secundum portionem quam
fugace, et Advena homine, si in alia ju- jurisve habita ratione competent!, unde habet. Id est, pro ratione portionis hsere-
 ADV
ditatis paternae et maternse, quae cuique
obvenit.
1 ADVENATIO FEODI, ADVENiENS.Vide
Advenamentum.
] 1. ADVENIMENTUM, Gallice Biens
adventifs , in Consuetudine Arverniae
art. 1. tituli 14. Quidquid hereditate aut
alio quovis modo mulieri venit post sua
sponsalia. Sic autem dicuntur quod non
augeant dotem. Charta ann. 1389. apud
Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 404 :
Pro omni et toto jure et omm actions,
portions, parte, partatgio, legitima, suc-
cessionequeet Advenimentisquibusciimque
dictam Johannam Delphinam... contin-
gentibus.
* 2. ADVENIMENTUM , Conventum ,
pactio, Gall. Traite, accord. Charta ann.
1198. ex Bibl. reg. cot. 19 : H&c est charta
Advenimenti, quod Pontius Furnerius
cum Poncia uxore sua fecit... Quod Ad-
venimentum tale est, quod Poncius Fur-
nerius gratis et bona voluntate donat
Poncise uxori SUSR medietatem totius illius
terrse et vinese, ac totius tenencise, quam
de saisio S. Johannis... tenet. Alia ann.
1209. cot. 17 : Hsec est carta Advenimenti
et excambiamenti, quam cum nostns
spontaneis voluntatibus facimus inter nos.
I' 1. ADVENTAGIUM , Quidquid praeter
partem quse alicui juxta leges obtingere
g otest, conceditur , Gall. Avantage.
harta Hugonis Delphini ann. 1347.
apud Baluzium torn.2. Hist. Arvern. pag.
434 : Dominus Hugo Delphini codicillando
sibi heredem universalem instituit domi-
num Hugonem Delphini nepotem suum
in omnibus et singulis bonis suis, etc. cum
Adventagio quod idem dominus Hugo
Delphini prsepositus Brivatensis dicto do-
mino Hugoni Delphini nepoti suo de jure
et consuetudine facers potest. Charta
Heliae Abb. Floriac. ann. 1267: Presbyter
habebit etiam in Adventagium domospres-
biterales nunc extantes.
1 ADVENTAGIUM GUERB.E ; Quod ex
praedationibus et expilationibus belli
tempore fieri solitis obvenit, apud Ryme-
rum torn. 5. pag. 626: Concessimus in-
super eidem Badulpho omnia A dventagia
Guerras quas ibidem de bonis mobilibus per
ipsum Radulphum et suos adquiri con-
tinget.
* 2. ADVENTAGIUM, Praemium, quod
ultrapretium conventum operario datur.
Statut. Ludovici VIII. reg. Franc, ann.
1225. in Reg. Cam. Comput. Paris, sign.
Noster fol. 199 : Nee debent (operarii) exi-
gere a magislris ullum Adventagium, nee
prsemium ultra debitum operagium. Vide
Avantagium 3.
7 ADVENTALIA, Conveniens apparatus,
Gall. Garnitures. Litterae Edwardi III.
Angl. Regis apud Rymerum torn. 5.
pag. 384 : Vi armata insultantes et earn
ingredientes navem illatn cum attileo
ejusdem, cum triginta paribus platarum,
basinetorum et pisanorum cum eorumdem
Adventalibus pretii 30. librarum.
1 ADVENTATUS, Mendose, ut puto,pro
Adunatus, Vita S. Bonifacii Archiep.
Junii torn. 1. pag. 468. E: Ducentorum
Episcoporum unitas sub juniore Theodo-
sio apud Ephesinam urbem Adventata,
Nestorium geminas in Christo personas
profitentem a catholica justo anathemate
segregavit Ecclesia.
* Nequaquam mendose scriptum ; est
enim participium verbi Adventure :
et sensus est, cum episcopi Adventas-
sent.
* ADVENTICUS. [Fortuitus. DIEF.]
11. ADVENTIO, vel ADINVENTTO, Ac-
quisitio, ut opinor, Gall. Acquisition,
Acquets. Statuta Monast. S. Claudii,
I 13
ADV ADV 97
auctoritate Nicolai V. Papae edita pag. 1317. ex Reg. 53. Ch. 261: Item quinque
84 : Item et in affranchisamentis persona- arpenta terras in frichia, cum antiqua
rum nee non manibus mortuis et Adven- vinea.... Item Adventurse, quas rations
tionibus factis per praefatum ejusdem prsemissorumpossent evenire. Obventions,
Monasterii Abbatem , recipere debet et exploits, Adventures et toutes autres
solvit (Cellerarius) quintam partem et choses. in Charta ann. 1288. inter Probat.
portionem. Vide Adinventio. Hist.'Sabol. pag. 346. Recognit. feud,
2. ADVENTIO, Translatio reliquiarum, dom. de Veteri-ponte et de Buri ann.
nempe Sancti alicujus. Ado Viennensis 1366 : Vint et sept soulx, six deniers de
4. Idus Januar. Adventio sancti Hermetis. cens,... o toutes les dependences des Aveifr-
Vide ibi Rosweidum. tures de censif. Nostris olim Adventurer,
ADVENTITIUS, Advena, Albanus. Bre- pro Naufragari, ad littus appellare ,
viloq. Adventitius, Advena, qui aliunde Gall. Echouer. inter Probat. torn. 1-
venit. Gloss. Graec. Lat. ETCY])^, Advena; Hist. Britan. col. 792: Toute neff ou
Adventitius, ETOcaaxToc, Inductitius, Ad- vaisseau, quand Us Adventurent en I®
vena, Adventitius. Capitul. 3. ann. 806. coste de Bretagne, tout est conquis ez dits
cap. 4. Capit. 2. ad Legem Bajuvar. | 4. Comptes. Vide Aventura 3.
et lib. 4. addit. 2. cap. 2. de Adventitiis : 1 ADVENTURARE, Audere, fortunam
Ut cum Missi nostri ad placitum venerint, tentare, Gall. S'avanturer, hazarder.
habeant scriptum, quasi sint in illorum Rymer. torn. 11. pag. 720: Quod Mercct-
missatico. Similia habentur in Edicto tores provinciarum nobilium... in regnuin
Pistensi in Capitul. Caroli C. tit. 31. §31. nostrum cum navibus, rebus et mercandi-
Lambertus Ardensis: Sed dum contra sis suis accedere et Adventurare fortni-
eos rixarentur, et decertarent quandoque dant.
Ardenses, Adventitios illos et servilis con- 1 ADVENTURARIA NAVIS, Gall. Vais-
ditionis opprobria notabiles esse verborum seau Advanturier, interlope. Ea est quse
objectione turpium improperaverunt, etc. in aliarum gentium errat maribus
Regestum Philippi Aug. Major et Jurati praedandi aut etiam mercandi causa.
Calniaci dixerunt, quod Adventitii Castel- Eadem fere quae piratica. Vide Dictio-
lanias Calniacensis sunt domini Calniaci. narium Commercii, etc.
Vide Bractonum lib. 4. tract. 1. cap. 28. 1 ADVENTURARIA SOGIETAS, Gall. La
§ 5. Mancipia Adventilia et fugitiva, in Compagnie des Avanturiers, Mercatoruni
Leg. Longob. lib. 1. tit. 25. | 66. Adven- Anglorum Societas Hamburgi Antuer-
titise merces, apud Ammian. lib. 14. piaeque potissimum erecta et adunata,
Adventitias species,quae ex aliis nrovinciis de ilia Larreyus in Hist. Anglic, torn. 1-
importantur, 1. un. Cod. Theod. de Sac- pag. 723. Sic autem appellabantur non
car. Urb. modo, quod Antuerpiae, Hamburgique
ADVENTITIA; Gloss. Lat. Graec. Adven- essent Adventitii et hospires; sed quod
titium, |svov, lit^XuSov. Adventitia bona, ipsos interdum contingeret in longinquis
quae ex successione, vel aliunde obve- ignotisque marium plagis navigare.et er-
niunt: Biens adventifs, in Consuet. Bur- rare saepeque vitae et mercium subire pe-
bonensi art. 174. et Arvernensi cap. 14. riculum. Rymer! torn. 16. pag. 323 : Ves-
art. 1. trse Majestatis subditos Negotiatores, quos
«* ADVENTITIUM, Dos da nuw gefun- Mercatores Adventurarios vacant, etc. Et
den wird, zufellig dinq, i. e. Quod fortuito paulo post: Nobis nihil potius vel opta-
obvenit, in Melberi vocabulario praedi- bilius accidere possit, quam, ut nobilis-
cantium. sima Anglicana natio} imprimis vero Mer-
1 ADVENTIZATIO. Vide Advenamentum. catores Adventurarh collegium suum...
ADVENTOR, Advena, adventitius, vel apud nos constitueret, et inoffense nego-
hospes. Vetus Inscriptio ap. Grut. 181. tiaretur. Et pag. seq. col. 6 : Quippe Ad-
1. C : Aurunceius Gotta, colonis, incolis, venturariae Societatis Mercatoribus usui
hospitibus, Adventoribus,servisque eorum, atque utilitati fore existimabunt.
lavationem ex sua pecunia gratuitam in ADVENTURARH. Vide Adventuraria
perpetuum dedit. Vita S. Afrae: Videns Societas.
honestos viros, existimans Adventores im- * ADVENTURERIUS, Mercator extra-
pudicos, paravit ccenam, etc. Vide Jure- neus, Gall. Marchand forain. Libert.
tum ad Symmachi lib. 1. Epist. 41. Uti- Brianc. ann. 1343. inter Ordinat. reg.
tur Plautus. In Gloss. Graec. Lat. Franc, torn. 7. pag. 731. art. 27 : Ordina-
IpYoSoT-/)?, est Adventor, locator operis. vit dictus dom. Dalphinus, quod nullo
[*;- Vide Forcell. Lex.] unquam tempore de cetera officiales ali-
ADVENTORIA, apud Martialem in Prae- qui, vel nobiles alii quicumque Dalphina-
fat. lib. 12. est Epistola, quae adventanti tus, aliquas bestias Adventureriorum, vel
amico mittitur obvia. Litera adventus aliarum quarumlibet personarum Brianc-
prasvia, apud Sidon. lib. 5. Epist. 16. zonesii... accipere possint. Adventuners,
7rp68po(j(,o? Plinio lib. 4. Epist. 9. Prascur- genus militiee pedestris, de quibus
soria eodem lib. Epist. 13. Metatoria multa Duchat in notis ad cap. 26. lib. 1-
eidem Sidonio lib. 8. Epist. 11. Rabel. Adventureux, judices torneamen-
1 ADVENTUALE, apud Raimundum torum appellatos fuisse, discimus ex
Duellium Miscellan. Lib. 2. fol.8: Ad- Tract. Ms. de Torneam. quern laudat
ventuale seu Condones in singulos dies Cangius in Dissert. 6. ad Joinvil. :
Adventus. Item Quadragesimale, etc. Lances mesurees... a la gauge qui y sera
* ADVENTURA, Ital. Avventura, Cadu- commise et ordonnee de messieurs les
cum, escaeta, quod quasi fortuito obve- Adventureux.Vi&eAdventuraria societas,
nit. Charta Phil. Pule. ann. 1298. et infra Aventurerius.
in Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. 85. 11. ADVENTUS, Casus adversus, infor-
v°. col. 2 : Habebamus... trecentas vi- tunium, Gall. Accident, Aventure. Epis-
genti et octo libras et duodecim denarios tola Senescalli Proyinciae, ann. 1326- in
Turon. parvulorum renduales, tarn in Archivo S. Victoris Massil. : Propter
blado,... quam in Adventuris bassse justi- Adventum submersionis galeas in nurnero
tise, usque ad 60. solidos monetse Catur- 20. galearum felicis armatss computatse.
censis. Alia ejusd. Reg. ann. 1314. 2. ADVENTUS, Tempus, quod Natale
in reg. 50. Chartoph. reg. ch. 28: domini praecedit, constans 4. septimanis,
Et omnia expleta, commoda, Adven- quod a Petro institutum ait Durandus
turas, emendas, obventiones, et emolu- lib. 6. cap. 2. num. 1. quanquam non
menta, etc. Charta Philippi V. ann. idem semper fuit Hebdomadum et Do-
98 ADV ADV ADV
minicarum numerus : nam in Missis Computus Thesaurariorum Franc. 1316: inde subvencio cpncessa posset compleri,...
Ambrosianis de Adventu Domini, sunt Pro dono facto Regi ratione Jocundi quamdam papiricedulamscriptam pridem
sex Dominicse, et prima subsequitur Adventus sui et exercitus Flandriss 500. tradidisset, in qua erant omnia bona sua
festum S. Martini, quod testatur etiam lib. Tur. Vide Cognatum in Histor. inserta, quse, fuerunt Avezata et avaluata
Radulfus Tungrensis propos. 16. Vide Tornacensi lib. 4. cap. 15. extremo, et per dictos deslinatos. Hinc
Abbonem Monach. apud Baron, ann. Chopinum lib. 1. de sacra Polit. tit. 8. » ADVERATIO, AVERATIO, ^Estimatio,
1001. n. 5. et Menardum ad Sacrament. 113. Adde praaterea Concil. Lateran. IV. probatio, Gall. Verification. Instr. ann.
Gregor. M. pag. 215. cap. 57. 1384. ibid. torn. 3. pag. 60. col. 1: Et quss
Sed et illud pariter observandum, a Ab Episcopis etiam exactas ejusmodi bona sunt,erant affecta contributioni ple-
Nataji Domini, sive Adventus, primam preestationes in eorum Jucundo Ad- beyorum, ita in matricula et libris Adve-
Dominican!, sive Hebdomadem modo ventu legimus in Gestis Abbatum S. rationum cornmunitatum. Aliud ann.
appellari, quae remotior est, quartam Germani Autissiodor. cap. 18. et apud 1390. ibid. pag. 104. col. 2 : In libro Ave-
yero quse proxima : antiquitus vero Hubertum in Probat. Histor. Ecclesise rationis bonorum plebeyorum dictse civi~
inyerso numerandi ordine, proximior S. Aniani pag. 62. Adde Constit. Sicul. tatis, etc. Et pag. 111. col. 1: Quandp
prima, remotior quarta dicebatur, uti lib.
!;
3. tit. 18. consulibus placet, fit Adveratio seu exti-
docemur ex Amalhario lib. 3. de Offic. " Norunt omnes Regum nostrorum matio bonorum immobilium quorumcum-
Eccles. cap. 11. et libro Sacrament. morem,cum primo urbem ingrediuntur, que singularium existentium infra terri-
Gregorii PP. Versus qui habentur in carceribus detentos liberandi ; cujus torium Nemausi contribuentium. Vide
Martyrologio S. Victoris Parisiensis : privilegii mirum non est potitos Prin- Averatio.
Adventum Domini non [mos] est celebrare Decembris cipes ex domo regia, cum primum domi- * AVEZATIO, Eodem intellectu. Instr.
Post ternas Nonas, vel quintas ante Kalendas. nia sua invisebant, ut constat ex Lit. ann. 1359. ibid. torn. 2. pag. 201. col. 2 :
Vel sic : remiss, ann. 1479. in Reg. 205.Chartoph. Fuerunt in oppinione, quod leventur per
reg. ch. 462 : Nostretres cher et tres ame viamAvezationum et capagii, cum pro sup-
Andreae festo vicinior ordine quovis nepveu Charles de Savoye, estant en la portandis pauperibus graventur Aveza-
Adventum Domini feria prima colit. terre et Seigneurie de la Lande les Blois, tiones bonorum. Non semel ibi.
Vide Honorium Augustod. lib. 2. de oujarnais n'avoit este, es prisons duquel 1 ADVERBIALIA, Rationes, sentential,
Imag. mundi, cap. 107. De nomine, sic lieu il trouva detenu prisonnier le sup- articuli. Ratherius Veronensis de con-
Rupertus lib. 8. de divin. Offic. cap. 1: pliant, desquelles prisons nostredit temtu canonum part. 2. torn. 2. Spicileg.
Tempus quod Dominican Nativitatis me- nepveu en usant des droiz, prerogatives Acher. pag. 199. post Conclusionem deli-
moriam antecedit, ideo Adventus nuncu- et preeminences, dont ont accouslume berativam Leodici actam, et 40. articulis
patur, quia totus ejus Ecclesiasticus ordo joyr et user ses semblables et predeces- comprehensam sic loquitur : Quadra-
juxta contemplationem Adventus Domini seurs du sang et lignaige de la maison ginta igitur Adyerbialibus his quondam,
disposilus est. Advenire autem recte Do- de France, ait a sa premiere venue et ni me supputatio fallit, cum pro Episcopo
minus dicitur, qui ubique est invisibili entree en ladite terre et seigneurie de la Leodicensi importunissimls suasoribus
prsesentia majestatis, dum assumpto quod Lande, delivre et mis hors desdites pri- obstiterim Ratherius ego, etc. Quas qui-
visibile est nostrum, usibus carnis visibi- sons icellui suppliant et quitte, remis et dem rationesvel sententias ita appellat,
lem se ostendit, etc. Cur a Fidelibus ins- pardonnele cas,etc.A.t non ita yulgatum quod eas in proverbiorum modum diges-
titutus sit, docet Honorius Augustod. est provinciarum praafectos interdum serit.
lib. 3. cap. 1. Will. Neubrigensis lib. 5. eamdem sibi vindicasse praerogativam : ** ADVERBIUM est pars orationis, quo
cap. 17 : Erat autem hiems, et Dominici quod factum a domino de Couciaco et recta forma clauditur operis, ut Deus non
Natalis solennis exspectatio, quse Adventus a Rege confirmatum decent Lit. remiss, est remunerator nominum sed Adverbio-
domini dicitur, erat in Januis. ann. 1360. ex Reg. 89. Ch. 444 : Accedens rum. Melberi Vocabularius prsedican-
* Ut Quadragesimse, sic et Adventus ad villam Laudunensem dominus de tium.
tempore, inhibebantur sacramenta, Couciaco, villas et in partibus Laudunen- * ADVERGERGIA, Modus agri, apud
quod discimus ex Cone. Burdegal. ann. sibus locum-tenens noster, de novo tune Campanos nostrates Auvergier dictus f.
1255. cap. 7 : Decrevit sancta Synodus ut institutus, in jocundo Adventu suo idem quod Vercheria. Vide in hac voce.
a Septuagesima usque ad octavas Paschss, omnes prisionarios, tam in carceribus Charta admortizat. pro hsereditagiis
ab Adventu Domini usque ad octavas nostris, quam in illis curise, episcopalis sitis in territorio de Juvigny Catal.dioec.
EpiphanisK,... nullus super Dei Evangelia dictse villas Laudunensis, tune existentes ann. 1374. ex Reg. 106. Chartoph. reg.
jurare prsssumat. His concinit Petrus de ab eisdem deliberavit, et eis !;gratiam ch. 170 : Item duo jornalia... pratorum
Font, in Cons. cap. 5. art. 6: Sairemens deliberations fecit generalem. [ "?Apud arabilium ferientia in Advergeriis domus
cesse des le commencement de I'Avent, Sueo-Gothos etiam novo regi, solemne Dei. Vide Avergaria.
duskes a lendemain de la Teffaigne. iter (quod Eriksgata dicebant) per ADVERSARI, Contraire : sed Boetius
Auvent pro Avant, apud Joinvil. in S. regnum facienti et in provinciam adve- dixit Adversamini vitia, i. respwite.Papias.
Ludov. edit. reg. pag. 150: En Quaresme nienti tributum Inlosnding dictum pen- * ADVERSARIA, Animadversiones, Gall.
et esAuvens croissoit lenombre despoures. debatur, eidemque simul licebat tres Remarques, observations. Brencman. in
3. ADVENTUS, Tributi species. Tabu- homines exules in patriam restituere. Hist. Pandect, lib. 2. cap. 1. pag. 99:
lar. Burguliense fol.59: Gaufredus gener Vide Cod. jur. Ostrogotici, Drapa-Bal- Antiqui dextram tantummodo conscribe-
calumniatur, requirens ab eis relevamen- kaer cap. 5. et Grimmii ant. jur. pag. bant, sinistram sive aversam atque exte-
tum, ita ut nee ab ipso, nee aliquo hsere- 254. sqq.] riorem observationibus correctionibusque
dum suorum amplius requireretur. Postea 1. ADVERARE, Rem veram esse pro- reservantes. Ita accipimus illud JuvenaL
cospit quoque quaerere aliam occasionem, bare, nostris Averer: vox fori Aragp- Sat. 1 :
quam Adventus vacant, pro quo petebat nensis, de qua Michael del Molino in In tergo necdum finitus Orestes.
quotanno sibi reddi unum sextarium fru- Repertorio in v. Adveratio.
menti, et duos avense, et unum modium * 2. ADVERARE, AVEEABE, Facta in- Ad rem aptius Faber in Thes. suo :
vini, etc. quisitione et recognitione, sestimare, Dicta sunt Adversaria, quod cum veteres
* 4. ADVENTUS, pro Auventus, Gall. Gall. Verifier. Instr. ann. 1391. inter ex altera tantum libri scriberent parte ;
Auvent, Umbraculum ligneum projec- Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag. 114. haec etiam in adversa seu versa pagina
tum, quod fenestrse yel officinse appen- col. 1: Item quod dicta bona fuerunt Ad- scriptura implerentur.
ditur. Charta Odonis de Clareio ann. verata per deputatos per consules, et in ADVERSATIONES, Tributa, exactiones,
1198. in Chartul. Arremar. ch. 5: Con- libro communi diclx universitatis, in malsetoltaB, in Charta ann. 1300. quam
cessi ecclesiee Arremarensi.... quamdam quo distribuuntur omnia bona singula- vide in verbo Gandargium.
domum, quam habebam apud Trecas,... rium dictse universitatis, descripta et per JADVERSATUS, Qui sui compos non
cum Advento liberam ab omni consuetu- cedulas illorum, quorum fuerunt prse- est, insanus. Miracula B. Simonis Episc.
dine, et teloneo, et vicecomitatu. Occiirrit dicta bona, fuerunt tradita, pro Adve- August, torn. 2. April, pag. 825. D : Erat
rursus
;;::
infra ch. 13. Vide infra Auventus. rando sen taxando eadem, ad finem ut a deemone vexata, et Is&debatur potius in
5. ADVENTUS, Naviyium, cataplus, per (pro) ipsorum taxa talliarentur. pede et in manu siniatris; et faciebat
in Glossar. ex Cod. reg. 7641. Vide Cata- Aliud ann. 1356. ibid. torn. 2. pag. 176. opera quse faciunt Adversatse,etsua facta
plus. col. 1 : Quod vintenum Averetur , et facere non poterat. Et paulo infenus :
ADVENTUS FRANCI PLEGII. Vide Ple- Averato levetur de omnibus civibus, juxta Die 7. Maii Bonafante quse dicitur Fan-
gium francum. Averationem prsedictam. tina.... erat Adversata et a dsemone
JOCUNDUS ADVENTUS, Tributum,quod * AVEZARE, Eadem notione, in Charta vexata : et hoc accidit sibi in uno campo
Domino exsolvitur, cum primum ad ejusd. ann. ibid. pag. 184. col. 1 : Attentis placato.
aliquam dignitatem pervenit, verbi gra- monicionibus de portando bona sua ad * Avertin, Morbus qui a sensu avertit.
tia, cum Reges ad regnum educuntur. Avezandum ad domum consulatus, ut Lit. remiss, ann. 1382. in Reg. 121. Char-
 ADV ADV ADV 99
toph. reg. ch. 157: Symonnet Harpin... souventefois peuvent estre proufitables et voueur d'autre. Pour la nature desquelz
besgue. fol, lunatique, malade, el cheant salutaires aux usages humains, a cause Adveu et contreadveu, les fruiz dud. pre
souvent du mat d'Avertin. Aliae ann. de Aduerticence de leur vie inique et reco- furent mis en la main de justice. Vide de
1425. in Reg. 173. ch. 311 : Icellui jeune gnoiscence de leur createur. Lauriere in Gloss, jur. Gall, ad v. Adveu
enfant estoit entachie d'une maladie « ADVERUNCARE, Glossar. vet. ex Cod. et infra Advouare 2.
d'Avertin de teste, nommee goute, dont il reg. 7641: Adi'eruncat, multum verum f ADVEXATIGIUS, a Daemone yexatus,
cheoitvoulentierspar intervalles. Esvertin, facit. apud Amolonem Lugdunensem in Epis-
eodem sensu, in Roman. d'Aucassin * ADVESPERANTE. [Vespere. DIEF.] tola
:;:;
ad Theobaldum. Vide D&moniacus.
pag. 27: >jc ADVESPERARE. [Obscurare, ad noc- ADVICIOSITAS, Indulgentia vitio fa-
L'autre jour vis un pelerin tem vergere. DIEF.] vorabilis, Gall. Complaisance crirninelle.
Nalif de Limousin, * ADVESPERATIVUS. [Ad noctem, oc- Bulla Pii II. PP. ann. 1459. qua reprobat
Couche dedans son lit, cidentem vergens. DIEF.] matrimonium Joannis comit. Arma-
Du inal de 1'Esvertin. T ADVESTIRE, Possessionem conferre, niaci, qui sub praetextu bullarum a
* Eo etiam pertinet vox Aveure, qua Gall. Investir. Vide Vestire. Calixto III. PP. obtentarum, Catharinam
signiticatur homo, qui prse ira sui com- | ADVESTITURA, Missio in possessio-germanam suam desponsaverat: Detes-
pos non est, Gall. Transports de colere. nem ; item, Census annuus in signum tandum crimen in divinse majestatis
Lit. remiss, ann. 1389. ex Reg. 138. ch. acceptse vestiturse seu possessionis. Vide offensam. ejusdem sanctse, et universalis
44 : Guillaume Tour pin... repondit que Vestire. ecclesise. opprobrium et contempturn, quo
Henry estoit un mauvaisgarcon advoultre, * ADVESTITUS, In familiam admissus, per exemplum et scandalum plunmorum
et qu'il le tueroit ou il le trouveroit. Henry qui enim vestes ab aliquo accipiebat, per eosdem Johannem et Catharinam
moult Aveure et courroucie desdites inju- de ejus familia censebatur. Vide Vestis, fuisse, et de reproba Adviciositate prseten-
res s'en alia, etc. Charta ann. 1143. in Chartul. S. Vin- sum ac ipsum contubernium, qui matri-
1ADVERSIO, Prsevaricatio. Acta SS. centii Laudun. ch. 126 : Ego Berengarius monium fulso prssdicant.
Aprilis torn. 2. pag. 927. D : Cieterum prsedictss ecclesise de Molehem Advestitus, 1 ADVICTORIUM, ADVINGTORIUM, AD-
quia inter Barbaras barbarice et stolide una cum reliquis ejusdem loci canonicis, JUTORIUM , ADVINTORIUM , ADJUNTO-
promotus est, in fuse fraternitatis arbitrio etc. Signum Berengarii Advestiti. Advesti RIUM, AVITORIUM, quae tarn incerta
ponimus; sic tamen ut de castero in ea dixerunt nostri, pro Investitus, qui rem scriptio oritur ex ambiguita^e hujus
regione, hujusmodi non prsssumatur Ad- aliquam possidet, aut in ejus possessio- notae m. quse utrum ui vel iu debeat
versio. nem mittitur. Charta ann. 1376: Le explicari incertum est. Cionaccius sin-
ADVERSIPEDES , avrcuoSe? , in Gloss. femme doudit Alemand, qui devant les gula loca adnumerat, et in dubio notat,
Lat. Graec.; quos primum nominasse in espousailles en fu souffisamment doee (de yideri legendum Advinctorium vel Ad-
Philosophia Platonem tradit Diogenes ladite maison) et en nom de doaire Ad- junctorium, ut signiflcetur oblatio quae-
Laertius. vestie. Advest et Advesture, pro Investi- dam cerea plurimorum cereolorum in
1. ADVERSUS, Juxta, vel potius, In tura, missio in possessionem. Vide Ves- fascem colligatorum, vel fax ex pluribus
conspectu, E regione. Lactantius de tire! 1. funalibus composita. Ita Bollandi Con-
Mortibus persecutor, n. 23 : Filii Adver- "~ Sed et Advesti usurparunt de agro tinuatores. Praetulerim Advinctorium ;
sus parentes suspendebantur: fidelissimi fructibus suis vestito, ut Advesture, pro est enim Advincta, Taeda, fax. Gall.
quique serin contra Dominos vexabantur: fructibusipsis. Charta ann. 1358. in Reg. Torche, Flambeau. Miracula S. Humi-
uxores Adversus maritos, etc. 90. Chartoph. reg. ch. 157: Dix sept bon- lianse torn. 4. Maii pag. 405. B : Una die
* 2. ADVERSUS, Contra, vel similitudi- niers ou environ Advestis de bled souffi- fecit votum B. Humilianss, quod si eum
nis imitatio, in vet. Glossar. ex Cod. reg. sans, ahanes et laboures en quatre royes. ab hac inftrmitate liberaret, portaret ad
7641. Lit. remiss, ann. 1409. in Reg. 163. ch. tumulum suum Advictorium candelse,
1 ADVERSUS EST, pro Advertit, obser- 293: Icellui Requin leur vault deffendre longum secundum quantitatem monu-
vavit, quasi ab Advertor Depon. Gerar- qu'ilz ne gatassent saditte Advesture et menti.
dus Abbas lib. 1. Miraculorum S. Adal- warison. 1 ADVIDERE, Commonere, Gall. Aver-
hardi in preefatione : Latuit diutius * ADVEUTUM, a Gall. Adveu, Cliente- tir, Aviser. Epistola Bertrandi Archiep.
sepultura... nemo transeuntium, nemo laris vassalli professio; qua scilicet feu- Vienn. torn. 2. Historic Dalphin. pag.
orantium est Adversus. dalium praediorum cum suis limitibus 297: Attentius requirimus et rogamus,
j ADVERTENTIA, Observatio, nota, ac terminis, atque adeo juribus ac one- quatenus et consilium dicti D. Dalphini,
animadyersiq , Gall. Remarque. Vide ribus descriptionem domino capitali ex super prsedictis velitis Advidere et infor-
Goclenii Lexicon Philos. debito offert, idem quod Denumeramen- mare, ut a prsedicta usurpatione desistant.
* ADVERTERE, In usum et proprieta- tum. Vide infra in hac voce. Tabul. | ADVIGILIUM, Laudes quae matuti-
tem assignare, convertere, Gall. Assi- episc. Carnot.: Dominus episcopus con- num, seu Vigiliarum officium per tria
gner, approprier. Charta ann. 1336. inter cessit domino Guillelmo de Villanova nocturna divisum claudunt. Ita Conti-
Probat. torn. 1. Hist. Britan. col. 1378 : armigero, quod colligat in manu sua nuatqres Bollandi in Notis ad vitam
Item appropriamus, et applicamus, et illud, quod est arrestatum apud Ermeno- Ezonis Mathildae et Richezae torn. 5.
Advertimus hospitali prsedicto quendam villam magnam, propter Adveutum suum Maii pag. 55.
ortum, situm in parochia de Ploediry. non redditum Ibid. Injunctum ut tradat T ADVINARE, ut infra Advineare, in
Nostris, Advertir, ex Lat. Advertere, Adveuta sua. Lib. homag. ejusd. episc. majori Chartulario S. Victoris Massil.
Gall. Considerer. reconnoitre. Lit. remiss, ad ann. 1380 : Simon de Albaspina major fol. 43. v°. ex Charta anni 817. ubi etiam
ann. 1374. in Reg. 106. Chartoph. reg. capituli Carnot. et civis Carnot. pro hoc Adviniatus dicitur deagro vineis consito.
ch. 342 : Les supplians emporterent neuf quod tenet a D. episcopo, fecit prsefato R. * Nostris Avigner et Avingnier, eadem
sextiers de ble, dont eulx puis Advertis- inC.P.D. Johanni episcopo Carnot. homa- notione. Charta ann. 1330. in Chartul.
sans qu'ils avoient mesprins, firent satis- giutn ligium ;... et eidem injunxit D. S. Mart. Pontisar. fol. 40. v°: Lesdiz
faction et restitution. Pro Reminisci, episcopus ut infra 40. dies tradat in preneurs sont tenuz et doivent desoren-
Gall. Se ressouvenir, in aliis Lit. ann. scriptis et in forma debila, sub sigillo droit toute ladite piece de terre Avignier
1395. ex Reg. 148. ch. 76: Comme notre authentico, Adveuta sua seu denomina- et coutiver souffisanment. Alia ann. 1397.
procureur en le prevoste de Montdidier tiones feudorum suorum sub poems as- ex Chartul. Corb. sign. Ezechiel fol. 35.
eust accuse le suppliant de avoir pieca suetis. !:
r° : Seront tenus ledit Jehan Berlin et
jure le villain serment,... laquelle chozeil » In Gonsuet. municipal. Adveu usur- ses hoirs et ayans cause de Avingnier ou
nya,... et depuis, se soit ledit exposant patur, pro Actio in jure, qua quis rem faire Avingnier le dit camp de terre bien
Adverti avoir jure ledit villain serment, etc. quampiam sibi asserere conatur; Ad- et souffisamment, et icellui planter de
« ADVERTIBILIS, Apperchevable. Ad- voueur, qui actionem intendit, cui oppo- vingne. Vide Aveniatus.
vertibiliter. Inadvertibiliter. Vocabul. nitur Contreadveu et Contreadvoueur. *\ ADVINGTA, Fax, taeda, Gall. Torche,
compend. Lit. remiss, ann. 1468. in Reg. 194. Miracula S. Zitae Virg. Lucensis April,
•-ADVERTISSAMENTUM, a Gall. Ad- Chartoph. reg. ch. 300: Pour ce que torn. 3. pag. 523. A : Venit Lucam ad
vertissement, Monitum. Inventar. Chart, Aymar Tison print et emporta dudit pre ipsam Virginem et dedit statim Advinc-
reg. ann. 1482. fol. 113: Quatuor copise certaine quantite de foing en herbe, Jehan tam. et gralias egit magnas Deo et supra-
simul ligatss, non tamen approbatse, si- Malasmas suppliant fist et forma sur ce dictss Virgini.
gnatss vel sigillatse de anno 1317. videntur padevant le sergent de la justice ung ADVINEARE, Vites in agro serere,
esse parvi vel nullius valoris, nisi pro Ad- Adveu a I'encontre dud. Tison ; lequel se plantare. In Tabul. S. Cyrici Nivern. n.
verlissamenlo. Gallis diceremus: Pour me- contreadvoua: an moyen de quay s'est 54. et alibi.
moire. Adverticence, monitio, Avertisse- meu et pend proces en la cour de lad. 1 ADVINIATUS, Eadem notione. Vide
ment, apud Christ. Pisan. in Carolo V. justice entre led. Jehan Malasmas Ad- Advinare.
part. 1. cap. 8: Tribulations infinies, qui voueur d'une part, et led. Tison contread- ADVISARE, AVISARE ; ex Gall. Advis,
100 ADU ADU ADU
avis, Consilium: Italis Avisare, Gallis Macfredus Episcopus sit provisor et Pater I'abbaie de Talemont, etc. Vide in Adul-
Adviser, aviser, Consulere, deliberare. et ordinator et defensor ac tutor ipsius terium.
[Item monere, Gall. Avertir.] Nicolaus Monasterii, et omnes Canonici S. Genesii ADULTERIUM , Stuprum, et queevis
Clemangis in tract, de Annatis non Sedis Lutevensis Advisores et consolatores
propter Deum, quatenus illis seterna fornicatio. Nam ut ait Gregorius Nisse-
solyendis pag. 82 : Certi, qui cum depu- sus in Epist. ad Letoium: "Hps<re xa\ TO
tatis Dom. Cardinalibus convenirent ad merces reddatur a Domino Jesu Christo. xata nopvsc'av 7rXY)[A|AeXY](i.a, [lotys'stv elvat
Advisandum. Infra : Adducendo in me- * ADVISUM. Vide infra Avisum.
dium rationes et justificationes, quas UVO X U
* ADVITALITAS, Concessio ad vitam, xai Y " ^? P°? avSpa, xa't avSpb;
prius longe Advisaverant. [Hickesius ad usumfructum, jure Advitalitiali, id yuvatxa. Glossse antiquae MSS. exponunt
Gram. Theot. pag. 92. vult accersendum
a Latina praepositione ad et veteri Sep- est, usufructuario et precario jure. per stuprum, Adulterium in virgine per-
tentrional! Wisan, Cimbrice Visa, quod Charta Stanislai reg. Polon. ann. 1709. petrandum. Gregorius Turon. lib. 9.
significat Monstrare, docere, instruere.] qua bpna aliqua concedit Petro de cap. 37. de Droctigisilo Episcopo: Et
AVISARE. Libell. deFundat. Monaster. Neumaison: Promiltimus... salvum et licet esset vorax cibi, ac potator vini extra
Bigaugiensis pag. 253 : De eo Archiepis- integrum jus Advitalitiale conservaturos; modum, quam sacerdotalem cautelam de-
copus doli nescius Avisatur a quodam, quod et serenissimi successores nostri cet, tamen nullum de eo Adulterium
etc. [Ex juramentis Advocatorum apud prsestare tenebuntur; ratione cujus Ad- quispiam est locutus, id est, a nullq est
D. de Lauriere torn. 2. Ordinat. Reg. vitalitatis memorati generosi conjuges infamatus, non de Adulterio, opinor,
pag. 225 : Quod in causis, quas fovebunt, solitam proventuum quartam de iisdern sed de quovis alio crimine, aut defectu.
si viderint tangi Regem, ipsi de hoc bonis provenientem Ravam quotannis ad Lex Wisigoth. lib. 3. tit. 4. | 5 : Si filiam
Curiam Avisabunt. Charta ann. JJ)89_: thesaurum regni Ravam inferre tene- in Adulterio pater in domo sua occiderit,
Singuli Abbates suos Avisavere judices.] buntur. etc. 17 : Si puella ingenua, sive vidua, ad
Ericus Upsalensis lib.U. Hist. Suecicae ADVIVERE, pro Vivere, superstitem domum alienam Adulterii causa venerit,
et ipsam ille uxorem habere voluerit, etc.
ann. 1304: Dicens, quomodo Avisatus esse, ImS/iv, in lege Wisigoth. lib. 4. tit. Ita
esset, et certissime informatus. Infra: 2. § 13. lib. 5. tit. 2. § 4. lib. 12. tit. 3. rare.Adulterium pro stupro, et Adulte-
Desuper Avisarent, etc. Ita lib. 5. pag. 113. Occurrit etiam passim in formulis, 15. 16.pro 17.
stuprare, usurpatur | 2. 8. 14.
18. in Lege Burgund. 44. 61.
104. lib. 6. pag. 205: Prseavisatus, Lib. dum Advixerit, dum Advixero ; et in 1. et in Lege Longob. passim. In Concilio
4. pag. 117. Thorn, a Kempis in Chron. 1. C. Theod. de Legit, haered. Monet Autisiodor. can. 23. Turon. 11. can. 14.
Montis Agnetis cap. 1: Ad Avisandum Hermolaus Barbarus apud Plinium lib. in Capit. Compendiensi ann. 757. cap.
locum quietudini aptum. Chron. Win- 15. cap. 18. Advivit, legi in MS. ubi 17. Bonifacius Moguntin. Archiep. Epist.
desem. lib. 1: Hie ergo, frater, sis Avi- Editi praeferunt vivit. Utuntur etiam ad Athelbaldutn Regem, apud Baron,
satus, et caveas tibi. Tertull. de Anima cap. 57. S. Hieronym. ann. 745. n. 10: Si virgo paternam do-
* Hac ultima notione nostrates Ac- lib. 1. contra Jovinianum et Epist. 50. mum
cointer et Acointier dixerunt. Chron. S. Lex 28. | 5. D. de Liber, leg. 1. 20. D. decum Adulterio maculaverit. Extat
Dion. torn. 7. Collect. Histor. Franc, Adimend. legit, haered. Capitolinus in Charta ann. 1082. continens compositio-
nem inter Fulconem Comitem Junio-
pag. 145 : Mais autrement ala la besoigne Antonino Pio, Vetus inscriptio pag. rem (Andegavensem) et Goffridum
que il ne cuida. Car ses nies en fu 1115. 8. etc. Vide Cujac. lib. 8. Observ. Episcopum super querela, quam diu
Acointie. Ubi Annal. Bert. ibid. pag. cap. 36. et Rosweidum in Gloss, ad contra Comites habuerant Episcopi, vide-
122: Nunciatum est Hludowico et suis. Vitas Patrum. licet de Adulteris et usurariis, quos anti-
Lit. remiss, ann. 1389. in Reg. 138. 1. ADULA, Caput lini, in Breviloquo. quitus ad solius Episcopi justitiam perti-
Chartoplr. reg. ch. 119 : Le Samedy de la j|c 2. ADULA. [Mons avium. DIEP.] nuisse constabat; sed postea ministrorum
Guibray derniere, Sainsot le Bas Accointe * ADULAMEN. [Adulatio. DIEF.]
par plusieurs que Jean de More, dit le ADULARIUS, Vulgariter dictus bestia- Ecclesiaeusurpaverant,
negligentia et incuria seculares
Jean Nauder, de la paroisse de Tilleul, rum custos, apud Michaelem del Molina judices non absque Episco-
maintenoit sa femme, etc. Jean Fourquie in Repertorio Fororum. V. Bestia. Vide porum contradictioneetjusta querimonia.
Super hac igitur querela talis concordia
en fut Acointie et advise, in aliis ejusd. Foros Oscse ann. 1247. fol. 16. in Foris facta est utnusque consensu, ut Praeposi-
ann. ibid. ch. 223. Hinc Accointaire ap- Aragon. fol. 58. v. tus Comitis et Archidiaconi Episcopi
pellari videtur Navis nuncia, in Instr. * ADULATIO, Gloria forensis, vel popu- communiter
ann. 1453. apud Marten, torn. 1. Anecd. laritas, sive affabilitas. Glossar. vet. ex distringant, AduUeros et usurarios laicos
et totam multam emendatio-
col. 1823 : tine Accointaire chargee de Cod. reg. 7646.
femmes de Peyre fut prise des Turcs. *•* ADULATORCULUS, Diminutivum , nis inter Comitem et Episcopum per
] ADVISAMENTUM. MS. Biblioth. Col- est parvus adulator. Gemma gemma- medium partiantur:
bert. 2576 : Advisamenta styli Curias Ec- rum. Atque inde forsitan Avoutres nothos
clesiasticss Briocensis. Regulae qusedam ADULCERARE, Ulcerare, sXxorcoietv, in appellarunt nostri, et quotquot non ex
sunt litium et HtigantiumAdvisamentum. Gloss. Graec. Lat. legitima copula nati erant, uti vox haec
AVISAMENTUM, Consilium, sententia, 1 ADULESGENTULARE, Adolescentiari, videtur usurpari in Consuetudine Bri-
Avis. Charta Henrici VI. Regis Angl. Gall. Faire le jeune homme. Glossae tanniae art. 480. et 481. Praeterea in
torn. 2. Monast. Angl. : De Avisamento Lat. Graec33. Adulescentulo, Neocvco-xw. Assisiis Hierosolymit. MSS. cap. 62. ubi
et consensu consilii nostri concessimus. [** Gloss. Jaeckii: Adulescenturire, nugas Traitours, bastars et Avoti'es, recensentur
Henric. de Knighton lib. 4.: Per Avi- facere.] inter eos qui Warandiam ferre non pos-
siamentum procerum certorum ad hoc * ADULLA. [Ut ADULA 1; caput lini, sunt, qui ne peuvent porter garantie en
Parliamentum assignatorum. Adde Wal- conus, nodus, manipulus. DIEF.J la haute Cour: nisi Avoutres proprie
singham. pag. 509. ADULTER SOLIDORUM, TiapaxapaxTY]?, dicti fuerint, qui ex adulterio nati
: ;
~ ADVISATE, Cogitate, consulto, nos- in 1. 5. Cod. Theod. de Falsa moneta; erant: nam Avoutere est adulterium, in
tris olim Aviseement. Stat. Andrese abb. Adulterator monetse, in 1. 1. Cod. Theod. Recluso de Moliens in Miserere : Par
Cassin. ann. 1372. torn. 2. Hist, ejusd. de Conlatione aeris, et 1. 8. de Indulgent, pechie plus lait qu'Avoutere. Florentini
monast. pag. 536. col. 2 : Item quod crimin. Gloss. Graec. Lat. uapaxapayjAa, Avolterio dicunt.
nullus monachus ludendo seu alio quo- Adulteratio, TtapaxapaxT^c, Adulter. Hinc [* Varie hanc vocem reddiderunt nos-
que modo Adnsate tangendo, pomgat Adulterini solidi, nummi, Adulterina tri. Auvoirie, torn. 5. Ordinat. reg. Fr.
manus in personam alterius. Le Roman moneta passim. pag. 712. Avorture, in Stat. eccl. Turon.
de Cleomades MS: * ADULTERARE, Adulterari, stuprare, ann. 1396. cap. 76. ex Cod. reg. 1237.
En la premiere (bataille) son fil mist,
nostris olim Adulterer. Lit. remiss, ann. Avoutire, in Chron. S. Dion. lib. 2. cap.
Tout Aviseement le fist. 1384. in Reg. 125. Chartoph. reg. ch. 115: 24. Avoutrerie, adulterium, in Glossar.
Humbertus du Vemey... prsefati Cristini Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. Ita et no-
1 AVISATIO, Eadem notione. Rymer. uxorem Adulterabat. Stat. Cadubrii lib. thos vel adulterines dixerunt Advoul-
torn. 8. pag. 215: Ex certa nostra_ scien- 3. cap. 55 : Slatuimus et ordinamus, quod tres, Avoutres, Avouldres et Avoestres.
tia, et assensu ac Avisatione nostri sanio- quicumque rapuerit per vim, velcognove- Lit. remiss, ann. 1376. in Reg. 109.
ris et digesti consilii. rit, sive Adulteraverit uxorem alterius, Chartoph. reg. ch. 321: Ledit de la
| ADVISATUS, Cautus, prudens, Gall.virginem, viduam, sanctimonialem, here- Chambre lui dist que il mentoit par la
Sage, Avise. Menotus Sermon, fol. 2 : mitam, vel aliam mulierem bonas opinio- gorge, comme mauvais Avoestre. Larron,
Discretus et homo Advisatus non transibit nis et famse, et honeste viventem, capite Avouidre, arranconneur de gens, in aliis
ultra. puniatur, ita quod penitus moriatur. Lit. ann. 1455. ex Reg. 187. ch. 113. Alise ann.
ADVISOR, Qui dat consilium, Qui remiss, ann. 1405. ex Reg. 159. ch. 315: 1389. in Reg. 138. ch. 44: Guillaume
donne Advis. Testamentum S. Fulcranni Pour ce que la femme du suppliant Adul- Tourpin charpentier homme moult rio-
Episcopi Lodovensis : Tali tenore, ut teroit communement avec un religieux de teux.... respondit que Henry estoit un
 ADU ADU ADU 101
mauvais garfon Advoultre. Voustre, in per dictum Johannem d'Oscha, reservatis plica; genus adversus quosvis adulteros
Lit. aim. 1452. ex Reg. 181. ch. 268.] eidem dom. regi modo et forma super statutum"cfuisse nequaquam putandum
ADULTERIUM prseterea dicitur poena dicta securitate; explicat et dat idem est: hic'quipae crimini par fuit poena.
vel multa, quae adulteris irrogatur, vel dom. rex modutn et formam super dicta In libei-tatibu^, concessis villae Bla-
jus vindicandi adulterii. Domesdei: De securitate. Primo, quod ante traditionem ziliae in Arvernis $. Bertrando D. Mercorii
Adulterio per totam Ghent (Cantium) ha- dictas Eulaliss, dictus Johannes, si illam ann. 1316: Si c.lifais capiatur in Adul-
bet Rex hominem, ArcMepiscopus mulie- vult, habeat tenere in domo propria, et in terio persolvat cehtuyn solidos Podien-
rem, etc. Alibi : Adulterium vel raptum ipsa domo propria habeat facere domun- ses, aut fustigetu^j .et sit in electione
faciens, 8. sol. 4. d. emendabat homo, et culam ipse Johannes habentem xij. pal- hominis capti, vel mulieris de fustiga-
fcemina tantumdem: Rex habet hominem mos de longitudine et sex de latitudine et tione vel solutione prasdictis.. Vide Leg.
adulterum, Archiepiscopus /bemimnm.Rur- duas cannas de statura sive de altitudine, 4. Cod. Theod. Quorum, app^ilat. non
sum : Vidua si se non legitirne commisce- et quod habeat dare eidem Eulaliss unum recip. De poenis adulterii riiirlLa-c-onges-
bat, 20. sol. emendabat: Puella vero 10. sachpay sufficiens in quo dormiat, et sit Stephanus Stephanius iri''Notis ad
sol. Vide Chronicon Besuense pag. 672. unum lodicem cum quo valeat se cohope- Saxonem Grammat. pag. 122. Viae pr*-
Apud Anglos, Adulterium Wera emen- rire, et facere in dicta domo unum clot terea Socratem lib. 5. cap. 18. EciogaS
dari sanxit Henricus I. cap. 11. et 12. sive foramen, in quo possit solvere tributa Leonis et Constantini tit. 28. cap1. -\>.
At Legibus Edraundi Regis cap. 4. apud ventris naturalia, et per quod foramen etc. '
Brompton. pag. 859. adulter sicut homi- exeant ilia fetida, et unam fenestram j Mulcta pecuniaria, cum in rem Dq-
cida punitur. Oanutus vero hominem in eadem domo, per quam dentur eidem minorum cederet, diligentem illi adhi-
adulterum in exiliuna relegari, foeminae Eulalise, victualia, videlicet quod dictus bebant curam ne laterent Adulteri,
nasum et aures praecidi jubet, in Legi- Johannes dabit sibi xviij. uncias panis quibus certe conyincendis non multum
bus part. 2. cap. 6. et 50. [« Nihil cocti competentis pro qualibet die et laborabant; seepius enim satis erat ipsa
mutatum ; secundum Henrici legem, aquam quantam voluerit dicta Eulalia. suspicio, ut quis reus pronunciaretur.
adulterium sicut homicidium Wera et quod non dabit sibi aliquid, aut faciet Decent Libertates Sancti Georgii Espe-
emendabatur; neque Edmundus et Hen- dari quod illam prsecipitet ad mortem, ranchii, ann. 1291. quasnam probatio
ricus de poena, sed de compositions aut aliquid aliud faciet ut dicta Eulalia sufiiciebat, ut quis velut Adulterii reus
agunt, quam qui nqn solvebat exulare moriatur. Super quibus prasdictis dictus plecteretur : Si Adulterium rationabili-
debebat.j Vide Martialem lib. 3. Epigr. Johannes det bonam cautionem et ydo- ter probetur; videlicet conjugatus cum
84. neam securitatem. conjugata vel soluta, vel e converse,
Apud Saxones, Adulterii poena qualis Apud Lusitanos adultera cum adultero braccis tractis inventus fuerit, vel nudus
fuerit, docet his verbis Bonifacius Mo- cremabatur. Quod si maritus nollet uxo- cum nuda inveniatur, et hoc possit pro-
guntin. Archiep. in Epist. ad Athelbal- rem cremari, adulter liber erat, ut est bari per duos familiares. vel per unum,
duin Regem : In antiqua Saxonia (i. in Coronatione Regis Portugallise, apud una cum alio teste fide digno in arbitrio
Germania) si mulier maritata, fracto Anton. Brandaonum lib. 10. cap. 13. Domini sunt. Praeter hanc mulctam
fosdere matrimonii, Adulterium perpetra- Adulterorum apud Polonos poenam pecuniariam lectus Adulterorum ex
verit, aliquando cogunt earn, propria ejusmodi fuisse, dum adhuc pagani Gonsuetudine Viennensi adjudicabatur
manu per laqueum suspensam, vitam essent, tradit Ditmarus lib. ult. pag. illi qui Adulteros deprehenderat; quod
finire: et super bustum illius incensas et 106 : Si quis alienis abuti uxoribus, vel subinde ann. videlicet 1361. in emendam
concrematas corruptorem ejus suspendunt. fornicari prassumit, hanc vindictse sub- 5. solidorum mutatum fuit. Regist. Ins-
Aliquando congregato fosmineo exercitu, sequentis poenam protinus sentit: in cript. fol. 238: Et illi. qui adullerantes
flagellatam earn mulieres per pagos cir- pontem mercati is ductus per follem tes- deprehenderint non habeant lectum, nee
cumquaque ducunt, virgis casdentes, et ticuli clavo affigitur, et novacula prope aliquid de bonis ipsorum, nisi tantum
pungentes minutis vulneribus cruentatam posita, hie moriendi, sive de his absol- quinque solidus pro lecto. [** Apud Lu-
et laceratam de villa ad villam mittunt, vendi dura electio sibi datur. becenses Advocate licitum nqn erat
et occurrunt semper novas flagellatrices, Adulterarum poenam, apud Bohemos adulterum in jus vocare, nisi quern
zelo pudicitiss adductas, usque quo earn decapitationem fuisse docet Vita S. maritus adulterae seu ejus propinqui
aut mortuam. aut vix vivam derelin- Adalberti Episcopi Pragensis n. 9. deprehenderant, vide cod. ann. 1294. art.
quant. Apud Petrum Opmerum in Chro- * Poenitentiae publicae in prqyincia 10. ap. Hachium pag. 249; ibid. pap. 148.
nolog. pag. 345. Trevirensis archiepiscopatus subjiciun- Statut. civit. Flensburg. ann. 1284. art.
Apud Wisigothos adulter et adultera tur adulteri, quibus vita et habitus 83: Non exactor, non Praspositus neque
marito adducebantur: et si Adulter peregrinantium praescribitur. Statuta aliquis alius de turpitudine legitimas
filios non habebat, ejus bqna eidem ce- provine. Concil. Trevir. ann. 1238. torn. alicujus se intromittat, nisi per maritum
debant, ut est in Lege Wisigoth. lib. 3. 1. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim legitime fuerit accusata. Apud Hambur-
tit. 4. § 1. 3.12. pag. 722. col. 2 : Statuimus ut de castero genses vero licebat urbis custodibus
Adulteri apud Hispanos castrabantur. (adulteri et adulterae) publicam agant fenestras et portas frangere ut subitum
Lucas Tudensis, de Bamba Rege : Tes- pcenitentiam. Mulieres infra parochiam sibi introitum pararent ad deprehen-
tantur hasc ab illis Adulteris abscissa portantes cyphum in scapula, et bacu- dendos adulteros. Vide Statut. Ham-
membra yirilia, quibus pro fornications lum in manu, in habitu et cibo per burg, ann. 1292. M. cap. 29. et Berk-
hanc ullionis irrogabat jacturam. Vide omnia tales, quales esse consueverunt manni chronic. Stralsund. ad ann.
Luithprandum lib. 6. cap. ult. Leges peragere (peragentes) carenas. 1549.]
JElfredi Reg. cap. 25. Saxonem Gram- Cujusmodi autem fuerit apud Fran- * Libertat. S. Andreae prope Avinio-
maticum lib. 5. Hist. Danicae pag. 77. cos adulterorum po3na, dicetur in verbo nem ann. 1292. in Reg. 122. Chartoph.
praeterea Valerium Maximum lib. 6. Trotare. reg. ch. 336 : Quod si aliquis habitator
cap. 1. Martial, lib. 2. Ep. 60. etc. * Non una fuit apud Francos adulte- dicti loci, Adulterium ibidem commise-
Apud Aragonenses, secundum Foros rorum poena : nam praeter earn, de qua rit... fustigabuntur semel nudi per vil-
antiquos, si conjugatus aut conjugata dicitur in voce Trotare, notanda est lam, pudibundis tamen mulieris coopertis.
erant deprehensi in Adulterio, amittebant omninp ilia, quam referunt Annales Minus pudenter adulterae puniebantur
vestes suas, et solvebant 60. sot. de calum- Victoriani MSS. ad ann. 1314: Eodem in vicecomitatu Turennse. Vide infra
nia. Et si conjugatus cum conjugata anno mense Maio fuit qusedam iniquitas, Approbatus. [#•* Vide Proberti Leges
erant deprehensi in Adulterio, solvebant ex qua regno Francorum magnum dede- Carnbrise pag. 132. et 133 ; codicem Lu-
dictam calumniam duplicatam ; et si non cus provenit. Nam duo milites fratres, becensem ann. 1243. art. 43. apud Ha-
poterant solvere dictam calumniam, fla- Philippus el Galterus de Alneto, alter chium pag. 198. Diplom. ann. 1270. pro
gellabantur, ut patet in Foro antiquo tit. reginam Navarrae, filiam duds Burgun- Burgensib. Gustroviensibus ap. West-
de Adulterio lib. 8. fol. 33. Ita Michael dies; alter Blancham comitissas Atreba- phalen Monum. torn. 4. col. 941.]
del Molino in Repertorio Foror. Aragon. tensis filiam, uxorem Karoli. filii minoris ® Sed et interdum apud nostrates,
* Inter Constitut. MSS. Petri III. reg. regis Francorum, in adulterium imprse- nqn a judicibus, imo ab incolis loci
Aragon. in Cod. reg. 4671. exstat Forma gnavit. Quod peccatum, licet diu dura- etiam junioribus poena ridicula per
securitatis per dom. regem facta, quam verit et latuerit, tamen fuit propalatum. jocum adulteris irrogabatur. Lit. re-
facere maritus tenetur, quando ei tradi- Propter quod dicti milites apud Ponti- miss, ann. 1392. in Reg. 142. Chartoph.
tur ejus uxor adultera, et quomodo earn saram excoriati fuerunt corarn populo, et reg. ch. 284 : Icelle Heliete avoit oy dire
tenere habeat. Dominus rex visa sententia eorum virilia amputata ; posted, ad que les compaignons de la bachelerie de
lata contra Eulaliam uxorem Johannis caudas equorum distracti, in patibulo la Leu, pres de la Rochelle, ont acous-
d'Oscha, quse eidem Johanni per eandem sunt suspensi. Dues autem miserse mu- tume le dymenche de la Trinite chacun
sententiam tradi debet juxta usaticum lieres dictas pannis vilibus indutas car- an d baignier en un fosse plain d'eaue,
mariti, uxori prasstita securitate ydonea ceribus deputantur. Quod quidem sup- appelle Lorteniguet, hommes et femmes
102 ADU
demourant audit lieu de la Leu., qui ont
eu compaignie charnelle contra Tauf ma-
riage avec autres.... Pour to ''efrryongne
du monde, crainte dudit,-bating"et bati-
zons, icelle Heliete voulait aler et fouir
hors du pays. [** Vide '-Grimmil Antiq.
jur. pag. 726.] Alteram-ejusdem generis
exhibent alise Litt ann. 1479. ex Reg.
206. ch. 329: Ls suppliant par joyeusete
et esbatemeat commenca a dire a Nico-
las le Bltinc', qu'il estoit marie en son
pays, >et que neanmoins il avoit este
trouve arvBc une femme en la ville d'Eu,
et -avoif eu sa compaignie; parquoy il
ftilloit qu'il fust emplume, ainsi que
esfoient les autres, qui aloient avec au-
tres femmes que les leurs. [** Adulteram
impune occidi, si earn pater sive mari-
tus domi suse deprehendat dicit Paull.
rec. sent. lib. 2. tit. 26. § 1. et 7. Vide
leg. Ripuar. tit. 77. les wisog. lib. 3.
tit. 4. cap. 6 ; Baijuv. tit. 7. cap. 1. § 1;
Andream Sunonis lib. 13. cap. 1; Jus
Inticum lib. 3. cap. 37 ; Ord. judic. jur.
prov. lib. 2. cap. 19. ed. Senckenb; se-
cundum vero Specul. Suabic. lib. 2. cap.
22. maritus ipse yindictam exercens
potestati Imperatoris quoad corpus et
bona se subdit.]
ADULTEROS, vocant Scriptores Eccle-
siastici, qui civitatis Episcopo adhuc
superstate, ejusdem Episcopatum in-
vadunt, aut qui quempiam ad Episco-
patum promoveri patiuntur, Episcopo
adhuc vivente. Episcopus enim promo-
tione sua spirituals nuptias cum Ec-
clesia sua contrahit. Liberatus Diacon.
cap. 14 : Cumque super hoc multa dubi-
tatio processisset, volentibus civibus
neminem penitus ordinare. ne Adulteri
viderentur, (Dioscoro quippe vivente,)
novissime in Proterium universa senten-
tia declinavit. Cap. 17 : Porro hseretici,
ut jam dictum est, Petrum latenter insti-
tuerant, quern jussit Zenon Imperator
expelli, tanquam hsereticum et Adulte-
rum, etc. S. Hieronym. Epist. 83. cap. 2.
explicans verba S. Pauli, dicentis, opor-
tet Episcopum esse unius uxoris Virum:
Quidam coacte interpretantur uxores
pro Ecclesiis, viros pro Episcopis debere
accipi, et hoc in Nicsena quoque Synodo
a Patribus esse decretum, ne de alia ad
aliam Ecclesiam Episcopus transferatur,
ne virginalis pauperculss societate con-
tempta, ditioris Adulterse quserat ample-
xus. Vide Palladium in Vita S. Joan.
Chrysostomi pag. 146. Theophanem
pag. 188. et Anonymum Combefisianum
in Alexandro num. 1. [»E. Gloss, med.
Grsec. voc. Mot^o? addendum : Qui epis-
copatum invadit altero episcopo super-
stite Victori Tunnunensi Incubator Ec-
clesise (Grsecis liugYJTwp ) non semel
dicitur. Marcellinus Comes in Justi-
niano: Anthymum mox Ecclesia pellit,
dicens eum juxta Ecclesiasticam regulam
adulterum qui sua Ecclesia dimissa am-
bierat alienam. Ita usurpant Synesius
epist. 105 ; Concil. Constantinopol. sub
Mena Act. 1. pag. 20; Euagrius lib.
2. Hist. cap. 8; lib. 3. cap. 16 ; Nicet.
Paphl. in vita Ignatii Patr. OP.; Palla-
dius in vita Chrysostomi pag. 146; Theo-
phanes pag. 188. 341; Anonym, in Ale-
xandro num. 1.]
1 ADULTIDM, pro Adulterium, seu
mulcta pro commisso Adulterio. Charta
anni 1246. in Tabulario Tolosae ex Ca-
mera Comput. Paris, fol. 114: Justitiis
sanguinis etcommissionibus, et lactamiis,
Adulliis et in omnibus ad me vel ad dic-
tam senioriam pertinentibus.
T ADULTULUS, Adolescentulus. S. Pau-
ADU
linus Ep. 44. n. 3 : Ibi parvuli sive etiam
Adultuli Babylonis filii eliduntur.
ADULTURUM, ADULTRIUM. Charta
ann. 1217. apud Ughellum in Episcopis
Veronensib : Cum iniisset contractum
cum D. Thelardo, quondam Veronensi
Episcopo, super jurisdictione, districtu,
et honore, et Adulluro. quse. vulgo pleba-
nia nuncupatur, et erimaria (leg. erema-
nia) et fodro porti, ejusque curtis, etc. Ibi
mox : Adulturum. Infra : Omnem hono-
rem, omnem plebaniam, sive Adultrium,
omnem fodrum, etc. Sic alibi rursum:
De plebania, sive de Adultrio.
1 ADUMATIGUM. Constitutio Ansegisi.
Abb. Fontanell. inter Acta SS. Bene-
dict, sect. 4. part. 1. pag. 640: De Ripa-
rensi curte mod. CL. de Abriaco mod. L.
de Burgundia mod. L. sunt modii DC.
Adumaticum mod. XXXII. Sicera, hu-
molone, quantum necessitas exposcit.
^ ADUMBRATIO. [Gall. Action d'om-
brager. DIEP.]
ADUNARE, Colligere, in unum cogere.
Gloss. Grsec. Lat. aOpoc^w, Aduno, con-
grego, glomero, Italis Adunare. Henricus
Rosla in Herlingsberga: Prsesul Sifri-
dus, Hildenshemensis Adunat fortia cas-
tra, satis et terribiles equitatus. Charta
Rogerii Reg. Sicilise pro Messanensibus
apud Bonfll. Constantium: Volumus
etiam, quod ubicumque mercatores et na-
vigiorutn domini civilatis fuerint Adu-
nati a tribus ultra, possint Consulem
eligere. [Chronicon Farfense apud Mu-
rat. torn. 2. part. 2. col. 594: Quarum
omnium rerum inter Adunat a et exadu-
nata sunt modiola CCCC. Et in monte
de Caballara et in Seliora modios VII.]
Adde Legem Longob. lib. 1. tit. 9. |
Concilium Budense ann. 1279. cap. 3. etc.
Usi etiam Justinus non uno loco,Gellius
lib. 2. cap. 29. Lactantius lib. de Morti-
bus persecutor, n. 23. 45. Senator lib. 5.
Epist. 3. et alii. Vide Salmasium ad Vo-
piscum pag. 460. et Olaum Borrichium
lib. de Variis linguae latinse setatibus
ag. 4. Adunari denique proprio voca-
E ulo dicebantur Ecclesiae, cum a barba-
ris pervasae erant, ut eas recuperandi
spes nulla esset: turn enim, quod reli-
quum erat, alteri Ecclesise Adunabatur.
Vide Diurnum Romanum cap. 3. tit. 12.
et Gregorium M. lib. 2. Epist. 59. lib. 5.
Epist. 19.
* Auner nostris, eadem notione. Con-
tin. Guillel. Tyrii apud Marten, torn. 5.
Ampl. Collect, col. 601 : Et li dist qu'il
voloit qu'il Aunast tant de gens, qu'il
peust assembler as Sarrasins por combat-
tre. Reg. forestae de Broton. ex Cod. reg.
4653: Robert Hose ij. sol. ij. cap. ij. den.
xx. ceufs. faucage et Auner les foins. Lit.
ann. 1375. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
pag. 179 : Aunons et retenons en nostre
domaine royal, etc. Guillel. Guiart. ad
ann. 1270 :
Quant il li plaist que de la isse,
Sans penser essoiue nesune,
Vient aus plains, et sa gent Aiine.
La Mapemonde cap. 20:
Qui riqueches veut Auner,
Si se doit de celles pener,
Qui estables et vraies sont.
Miracula B. M. V. MSS. lib. 1:
Lors se reprent a jjeuner,
Lors se reprent a Aiiner
Poures gens et poures malades.
* Adunir, Adjungere, adjicere, Gall.
Reunir. Lit. remiss, ann. 1411. in Reg.
166. Chartoph. reg. ch. 4 : Comme nous
ayons Aduni et adjoinct a nostre cou-
ronne le duchie de Valoys, etc.
ADUNANTIA, pro Collecta, Congrega-
ADV
tione, in Statutis Veronens. lib. 1. cap.
46.
* ADUNATIM, Assembleement, in Voca-
bul. compend.
ADUNATIO, In unum collectio, col-
lecta, Assembles de gens. Lex Longo-
bard. lib. 1. tit. 17. 9. [« Loth. 1. cap.
4.]: Ut nullus per sacramentum, nee per
aliam obligationem Adunationem faciat.
Adde tit. 18. § 2. [** Rachis cap.6.J Adu-
natio voluntatum, apud Senator, lib. 4.
Epist. 33. Adde Epist. 36.
* ADUNATOR, Qui in unum colligit.
Charta Phil. Pulcri ann. 1312. in Lib.
rub. Cam. Comput. Paris, fol. 380. r° :
Una cum corveriis debitis pro feno dicto-
rum pratorum adunando et intassando,
pro quibus corveriis Adunatoribus et in-
tassatoribus dicti feni decem et octo de-
narii duntaxat annuatim debentur.
ADUNATUS, (jiovo^wpo; Iv ragXv], in Gloss.
Graec. Lat. De locis in alveo, seu ta-
bula lusoria, qui sua habebant nomina,
quorum fuere Antigonus, Divus, et hie
forte Adunatus, ex Agathiae Epigram,
lib. 1. Anthol. cap.61. egit Salmasius ad
Vopiscum pag. 468.
5SH" Adunatus in Tabula, Is est, juxta
Hofmannum in Lexico, qui sive in tes-
seris, sive in latrunculis, Lusor omni-
bus calculis spoliatus victus abit, utpote
qui Adunetur, id est, ad unum rediga-
tur. At juxta vim vocis (j.ov6xwpo?, id est,
cujus Rex ad illas redigitur angustias,
ut ipsi in alveo una tantum supersit
mandra, sive sedes.
* ADUNITAS, in unum collectio, col-
lecta. Gloss. Lat. Gr. Philox. Adunitas,
Ci^kv.
1.1. ADUNCARE, Unco illigare, suspen-
dere. Vita S. Tillonis Mon. cap. 2: Hamo
crucis, ut draco, Aduncatus a domino
est, et capistro ligatus ut jumentum.
j 2. ADUNCARE, Aduncis volis arri-
pere. Gall. Agripper.BernhaY&i de Brey-
denbach iter Jerosol. pag. 183: Deinde
post tergum meum currentes (Dsemones)
voluerunt me Aduncare et in ipsos puteos
sulphureos precipitare.
* 3. ADUNCARE, Curvare. Glossar. vet.
ex Cod. reg. 7646: Aduncis naribus, cur-
vis naribus. Adunco, curvo.
j)e ADUNCTIO. [Gall, onction, sacre.
T"\ynTpi "I
'» ADUNCUS, Anchora. Gloss. Jeeckii.
ADUNDATORIUM, l?o[x6pt(7TYipiov, in
Gloss. Lat. Grsec. clepsydra hortulano-
rum, Gallis Arrosoir.
ADVOARE, ADvoAMENTUM, ADVOATIO.
Vide Advocare.
* ADVOATUS, Urbis preefectus, qui hu-
jus regimini preeest, atque adeo jura
illius tutatur, unde nominis origo. Li-
bertat. urbis Autiss. ann. 1223. inter
Ordinat. reg. Franc, torn. 5. pag. 422. art.
17 : Quicunque aliquam possessionem per
annum et diem pacifice tenuerit, nullus
contra eum poterit reclamare, nisi Ad-
voatus sit, vel forispatriatus. Nisi hie
pupillum, qui sub tutela est, intelligas.
Casterum nostris, Advoue priori signifi-
catione. Lit. procuratorise ann. 1321. in
Reg. A. 2. Cam. Comput. Paris, fol. 23.
r°: A tous cheaus qui ces presentes let-
tres verronl et orront, li Advoeis, esche-
vins, conseil, et toute la communite de la
ville d'Ypre, etc. Lit. Caroli V. ann. 1367.
torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. 9 : Oye
la supplication de noz bien amez I'Advoue,
eschevins et communaute de la ville d'lp-
pre, etc. Hue spectat, ni fallor, vox Ad-
voirie, in Statutis ann. 1447. pro civit.
S. Audomari art. 27 : Item que chacun
an au lendemain des trois Roys, apres le
renouvellement de la loi d'icelle ville, les
 ADV ADV ADV 103
mayeurs et eschevins et jurez ordonne- vici Hutini Reg. Franc, ann. 1315. edi- et receptaveritf ratum habent et Advoant
ront et esliront deux desdils eschevins tum a Pithoeo, cap. 54; Donee fueritAd- ipsum. Recognitio Vedasti de Raquestor
nouvellement crees, et pareillement deux vocatus ut burgensis noster. Vide Con- in Tabul. Sithiensi ann. 1374 : Vedastus
desdits jurez pour durant laditte annee suetud. municipales apud Raguellum, confidens in requisitione prgedicta et dicti
avoir le gouvernement de I'Advoirie et du verbo Advouer, et Littletonum sect. 457. terragiatoris responsione, et per hoc cre-
livre des orphelins ; lesquelles quatre Statutum 2. Westmonasteriense ann. 13. dens esse bene Advoatus.
personnes ainsi esleus ne pourront bail- Edw. I. cap. 2. etc. 1 ADVOARE, Agnoscere. Litterse Offl-
ler aucuns des deniers de laditte Advoi- ADVOUARE, Eadem notione ex Gallico cialis Autissiodorensis de Crevenno vil-
rie, que ce ne soit an profit accoustume. Advouer, in Concilio Salmuriensi ann. la, ex Archivo Ecclesiee ejusdem : Pro-
Ubi videtur usurpari pro reditibus in 1315. cap. I : A personis laicis tanquam misit idem Johannes per fidem suam
pauperes erogandis, quibus invigilare a superioribus, ea quas ab Ecclesiatenent, quod in dicta terra et justitia dicti Mili-
tenebatur prsecipue is, qui res publicas Advouantes se tenere. Advouationes, ibi- tis alium dominum quam Capilulum non
regebat. dem. Advoabit.
1 1. ADVOCARE, Advocatum agere, j ADVOCARE PATRONUM, Agnoscere ] ADVOHARE, ADVOHATIO. Ejusdem
causam alicujus defendere, Gall. Plai- jus patronatus alicui competere, Recon- signiflcationis. Charta ann. 1283. apud
der, apud vulgum Advocasser. Conci- noitre qu'une personne a droit de pre- Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag.
lium Terracon. inter Anecd. Marten, senter a un benefice. Cbartular. S. Van- 300 : Recognoscimus... nos ea tenere a
torn. 4. col. 821 : Clericusbeneficiatusnon dreg, torn. 2. pag. 1905 : Godefridum vobis de feudali dominio vestro, et pro
Advocet contra Ecclesiam pro laico. Oc- quoque de Garrevilla instituimus perso- vobis tanquam pro domino et gardiatore
currit eadem Notione in Actis SS. Apri- nam Ecclesise de Jarreville ad prsesenta- nostro et nostri Monasterii Advohamus et
lis torn. 2. pag. 328. Maii torn. 5. pag. tionem eorumdem (Religiosorum Monas- tenemus et nos et temporalia nostra ; et
390. terii S. Vandreg.) qui eos de omni bene- aliam Advohationem, si quam fecimus,
* Chron. Joan. Whetamsted. pag. 367: ficio Advocavit Patronos et inde promisit revocamus. Instrum. homagii redditi
Advocemus igitur nos pro domino nostro, se eis fidem tamquam patronis juramento Guidoni de Calviniacq Vicecomiti de
qui in casu stat dicto, adeuntesque cu- corporaliter prssslito servaturum. Brucia ann. 1366 : A dicto domino meo
riam parliament, proponamus causam 1 ADVOARE, Eadem signiflcatione. Ar- tenere et Advohare me offero, pro Assero.
taliter pro ipso, ut, etc. chiv. Ecclesise Dolensis ann. 1346: Nihi- Boerius Antiq. Consuet. Bituric. tit. 4.
** Glossa, nescio cujus, ad leg. 14. Cod. lominus idem Radulfus, ad ipsam Capi- de Feudis § 11. et 13 : Nota quod si Vas-
Just, de Judic. (lib. 3. tit. 1.) apud Savi- tuli turbationem aspirans, dicitur post- sallus Advohet Reg em Franciee in Domi-
nium Hist. Jur. rom. med. a3t. cap. 38. modum Advoasse de facto dilectum et num, licet non sit, non perdit feudum
not. 174 : Et dixit quidam judex loco do- ftdelem nostrum Episcopum Dolensem in de consuetudine, secus si alium dominum
mini Imperatoris per hanc legem Bulgaro dominum feodalem ipsarum decimarum. negando suum verum dominum.
et Martina, cum vellent Advocare coram Occasione cujus Advocationis idem Epis- * ADVOARE, cui opponitur Deadvoare,
Imperatore, quia debebant jurare. copus decimas vi armorum collegit. Ar- Profiteri vassalli clientelam vel earn
f 2. ADVOGARE CAUSAM, Causam in chiv. castri Nannet. arm. L. cass. G. denegare, quod fori Gallic! proprium
medio ponere. Gall. Appeller une Cause num. 4. ann. 1253 : Guido de Valle et esse vocabulum, colligitur ex Bulla Bo-
et la faire plaider. Index MS. beneflcio- dominus Vitreii, Deliberationem quam nifacii VIII. PP. ann. 1300. in Bibl. reg.:
rum Ecclesise Constantiensis fol. 41. e Karissimus dominus Joannes Dux Bri- Non solum ea (feuda) ab eodem rege, ut
Musaeo D. I)u Cange : Et Johannes de tanniss, Comes Richemundise nobis fecit prasdicitur, recognovit; sed, ut Gallicano
Leseaux.. . asserens hujusmodi patrona- de duobus hominibus nostris de Albi- utamur vocabulo, Advoavit, imo etiam ea
tum ad ipsum pertinere... supra quibus gneio, qui capti erant apud Nannetas a dicto archiepiscopo et ecclesia Narbo-
debatis et litibus oblinuit contra ipsos occasions cujusdam homicidii, de quo nensi Deadvoavit expresse. Alia Bened.
dictus de Hamas ... in quo statorio pro- accusati erant, non habemus pro alia PP. XI. ex ead. Bibl. cot. 2 : Amalricus
curator Regis procuraverat hujusmodi saisina quam habebamus antequam dicti se a Philippo rege Francorum tenere in
Causam Advocari. homines capti essent, nee Advoamus, nisi feudum non solum recognovit, verum
3. ADVOCARE, Kern factam agnoscere, siprius faciebamus. etiam juxta Gallicanum vocabulum Ad-
rem in se suscipere, Gallis Advouer. Hu- \ ADVOAMENTUM, Advocati, Gall. Ad- voavit, eaque a te (archiepiscopo) ac
jus notionis originem prodit Lambar- voue, Tutela, patrocinium. Ejusdemdis- praedicta ecclesia Narbonensi se tenere
dus his verbis : Erat in more positum, trictus, Gall. Advouerie. Tabular. Gem- Deadvoavit. Lit. Joannis reg. Fr. ann.
ut, si quis rem furto surreptam merca- meticense : Qui quidem Prioratus... ab 1355. torn. 4. Ordinat. pag. 721 : Plures
tus, eandem alteri vendidisset, atque is antiquo de Advoamentot ressorto et ju- homines et feminas dicti consanguinei
porro rem illam cuiquam alienasset, risdictione Castri et Castellanise de An- (ducis Athenarum) suorum feodorum,
idemque fecissent alii prseterea plures ; neto. Baluz. Hist. Arvernias torn. 2. pag. retrofeodorum et gardiarum, qui eos
domino tamen per leges licebat rem 165 : Ipsius gentes et officiarios, pro qui- deadvoaverunt, et se Advoaverunt et Ad-
suam, ubivis deprehensam, suo sibi jure bus Advoamentum et defensionem causes voant homines et feminas nostros de dicta
vindicare. Turn vero ejus, quern penes in se susceperat. jurata. Pluries ibi. Hinc
erat res deprehensa, partes erant, vendi- * ADVOAMENTUM, Approbatio, reco- ® ADVOATIO et DEVOATIO, Professio
torem proferre, causasque ilium Advocare, gnitio, Gall. Soumission. Vox forensis. clientelaris et ejusdem negatio. Inven-
ut is venditionem praestaret, atque in se Chartaann. 1376. in Reg. 108. Chartoph. tar. Char tar. reg. ann. 1482. fol. 188. y°:
reciperet. Is demum causes Advocatus, reg. ch. 327 : Post plures petitiones seu Arrestum curias Parlamenti pro domino
alium citabat aliquem, atque ita alio demandas, ac plures conclusiones per eos Rege, contra Egidium archiepiscopum et
alium Advocante, in ipsum tandem furti (decanum et capitulumLugdun.)/iacfas, Americum vicecomitem Narbonensem,...
auctorem culpa transferebatur. Id ipsum et ante Advoamentum per eorum procu- per quod mandatur eos adjornari super
Franci veteres dicebant, Voucher a ga- ratorem factum, nullam conclusionem in Advoatione vel Devoatione. De anno 1295.
rantie, quod idem est ac Appeller son ypothecaria fecerant ; licet post Advoya- Vide supra Addonare et infra Dead-
garant. Qua quidem notione, Advocare mentum per eorum procuratorem factum, vouare.
accipitur in Legibus Inee Regis apud non erant nee sunt admittendi.
Bromptonum cap. 52. 59. in Legious | ADVOVAMENTUM, Argumentum, pro- | ADVOATIO, Protectio, Tutela. Charta
Ethelredi part. 2. cap. 9. part. 3. cap. 10. batio forte ducta ex testium, vel etiam ann. 1383. apud Marten, torn. 1. Anecd.
et in Legibus Edwardi Eegis Saxonicis adversariorum confessione. Gall. Aveu. col. 1590. C. : Associationes, retentiones,
cap. 2. Ab ejusmodi rerum venditarum Instrumentum appellationis Guillermi Advoationes, aggregationes, receptatio-
Advocationibus, translata postmodum Bruiere ann. 1481. ex archivo Monast. B. nes, etc.
vox ad id, quod quis ut suum, aut a se M. de Bono Nuntio Rotomag. : Et ut de * ADVOGAMENTUM, Tutela, protectio.
factum, agnoscit. Concilium Lugduri. prsemissis vobis constare posset iidem mei Charta Milonis de Noeriis ann. 1278. in
ann. 1274. cap. 22 : Recognoscendo, seu magistri Advovamenta coram vobis exhi- Chartul. Pontiniac. ch. 62 : Nos compel-
profitendo ab illis ea tanquam a superio- buerunt et produxerunt, per quse vobis lant ad observandum et complendum
ribus se tenere, seu ab ipsis eadem Ad- sufficienter constare pot erat, testes per prasmissa,.., absque Advocamento alicu-
vocando, prout in quibusdam partibus dictum de Paris productos esse ignoran- jus dornini alterius. Gall, diceremus,
Gallicanis vulgariter dicitur Advouer. tes depecia terras contentiosa. Vide Ad- Sans avoir recours a un autre seigneur.
Chron. Nangii ann. 1296 : Nihil ab eo se vocaria. Sens Avoid et sans reclain d'autre sei-
tenere in feodo, aut quoquo modo alio 1 ADVOARE, Ratum habere, compro- gneur, in Libert. Jonvillse torn. 4. Ordi-
Advocabat. Adde eundem sub. ann. 1301. bare, sufHcienti auctoritate munire. nat. reg. Franc, pag. 294. Quodeo sensu
Fleta lib. 1. cap. 15. | 4 : Si vir ipsumGal inlice Advouer. Requesta Humbert! accipiendum esse aperte docet art. 12.
domo sua susceperit, nulrierit, et Advo- Dalphini torn. 2. Hist. Dalphin. pag. earumd. Lit. : Li dit habitant ne porront
caverit ut filium suum. Statutum Ludo- 340 : Et si et in quantum eos recollegerit ne ne devront Avouher ne reclamer lour
 104 ADV
ne leurs biens, d'aulre seigneur que de
nous.
ADVOCAEE, Advocatum postulare, vel
sub Advocati patrocinio se ponere, s'Ad-
vouer de quelqu'un. Charta Margaretae
Comitissee Flandrise pro Ecclesia Torna-
censi ann. 1250 : Ita tamen quod dictus
Episcopus et successores sui nos et succes-
sores noslros Comites Flandrise, qui pro
tempore fuerint, si indiguerint auxilio,
Advocabit, nee alium dominum secula-
rem poterunt Advocare. Ubi Charta Wal-
ter! Episcopi Tornacensis ejusdem anni
ha bet : Non possumus alium dominum
saecularem, quam illustrem dominum Co-
mitem Flandrise, qui pro tempore fuerit,
Advocatum pro auxilio habendo postulare,
vel etiam invocare. Vide Acta Murensis
Monasterii pag. 22.
ADVOCAEE, Gall. Aveer, in AssisiisHie-
rosol. cap. 189 : Quant gent a qui I'on a
la dethe coneue en Court, ou qui Von
prove, si comme Us doivent, veullent estre
payes, doit venir devant le Seignor en
Court, et requerre au Seignor que il li
fasse paier si come il doit par I'assise, si
come dethe connue en Court de tel dethe
que tel li conneist ; et le Seignor li doit
respondre que il en fera volentiers ce que
il devra par I'Aveement de sa Court,
que elle Avoie ce que il en fera ; et la
Court doit ce me semble Avoier de ce ens
le Seignor que il mande semondre par
trois de ses homes come Court celui ou
celle qui la dethe connust, etc. Cap. 257 :
Et la doivent assembler les plus anciens
de la contree. et toutes manieres de gens
par qui Us cuident estre Avees, etc.
T ADVOCATIA, Offlcium Advocati. Vide
infra post vocem Advocatus.
ADVOCATIO, Vassallorum professio,4d-
veu. Statutum Ludovici Hutini ann.
1315. edit, a Pithoso cap. 4 : Nee recipie-
mus novas Advocationes vassallorum seu
hominum Ecclesiasticorum. [Chartular.
Matiscon. fol. 120 : Ego Valterius in Ad-
vocationem nepotis mei, qui in pueritia
est dono ad Casam Dei mansum in villa
Ciciaco. Vide Advocatio post vocem Ad-
vocatus.}
* 4. ADVOCARE, nude pro Tenere.
Charta ann. 1236. in Chartul. S. Aviti
Aurel.: Aliam vero medietatem, quse con-
tigua est et vicina nemori, quod prsefatus
Petrus
0
Advocat a rege, etc.
5. ADVOCARE, Evocare, causam
transferee, Gall. Evoquer, olim Advo-
quer. Libertat. villas de Podio Mirolii
ann. 1369. torn. 5. Ordinat. reg. Fr. pag.
313. art. 11: Quod Senescallus Agennensis
aut aliquis alius officiarius ipsas (senten-
tias) nonpossit revocare nee ad se Advo-
care. Lit. Caroli V. ann. 1371. ibid. pag.
426: Si donnons en mandement... aus
bailli de Senz et prevost de la Villeneu-
ve,... que audit siege de la Villeneuye
ne les appellent ou facent appeller, traire
-ne Advoquer en cas de ressort. Lit. re-
miss, ann. 1392. in Reg. 143. Chartoph.
reg. ch. 243 : Le bailli de Rouen ou son
lieutenant Advoquerenl le cas par devant
* 6. ADVOCARE, In familiam admit-
tere, inter familiares recipere, ut suum
agnoscere. Eo jurepotiebantur quaedam
ecclesiae, quo sibi adoptabant homines,
qui ea ratione nonnullis privileges
gaudebant; ejusmodi sunt etiamnum,
qui in ecclesia Remensi burgenses ca-
nonicorum nuncupantur. Charta Phi-
lippi III. reg. Franc, super discordia
inter comitem Blesens. et capital. Car-
not. ann. 1271. in Reg. 30. Chartoph.
reg. ch. 572 : De numero advocatorum
dictorum decani et capiluli Carnotensis,
ordinamus et dicimus quod ecclesia Car-
notensis, seu decanus et capitulum Car-
not. communiter possunt habere et Advo-
care usque ad decem advocatos et non
plures ; et quod nullus canonicus Carnot.
habens vel non habens dignitatem, perso-
natum aut offtcium in Carnotensi ec-
clesia qualecumque, valeat aliquem Ad-
vocare.
* ADVOCARI, Pro Advocato haberi,
pensitationibus, quse advocatis exsolvun-
tur, donari. Charta Bartholomsei Lau-
dun. episc. ann. 1148. inter Probat. An-
nal. Praemonst. torn. 1. col. 335 : Allodium
quod dedit Odo de Trebehum, in quo sibi
nihil juris retinuit, nisi tertiam partem
de commisso, quia ut advocatus Advoca-
bitur.
:;s
Vide infra Advotia.
ADVOCARIA, Argumentum, probatio
ducta, ut yidetur, ex testium confes-
sione ; nisi sit Diffidatio, quae scheda
provocatoria fit. Chartul. prioratus de
Guilcio fol. 11. r° : Comes Goffredus...
afftrmavit ex antiquo esse consuetudinem
in Andecavensi regione, ut si comes An-
decavensis fecerit castellum in media qua-
rumlibet parrochiarum terrse suss, ecclesia
ipsius castelli tantum de circumjacentibus
parrochiis obtineat, quantum palliis, vel
fossatum, aut alia firmitas illius castelli
in circuitu occupaverit... Post multos
annos cum prsedicta contentio reaccensa
esset, et inter se graviter monachi S.
Albini et S. Sergii pro hac re discepta-
rent; tune iste Isembardus placitum et
judicium, quod temporibus Goffredi Mar-
lelli comitis et Eusebii episcopi viderat et
audierat, sicut supra scriptum est, in
publico judicio enarravit, et Advocariam
suam monachis S. Albini dedit, ut, si
deinceps necesse fuerit, probare faciant...
Hujus Isembardi testirnonii testes sunt
Mothertus et Frotmundus de viviaco...
Hujus rei quasi testis est etiam ipsius
Isembardi Advocaria, quse apud nos ser-
vatur. Vide Advocamentum in Advocare
3. et Advocatia in Advocati. Alia notione
occurrit in Advocati pag. 112. col. 2.
* ADVOCATA, Quse causam alicujus
consilio aut quovis alio modo, defendit.
[«* Vocabularius variloquus : Dicilur de
Maria Virgine.] Charta manumissionis
Petri episc. Laudun. ann. 1377. in Reg.
131. Chartoph. reg. ch. 12 : Edelinam
feminam nostrum de corpore... sub infra-
scriptis modis et conditionibus manumit-
timus per prsssentes, videlicet quod de
cetera tanquam Advocata vel procuratrix,
seu alio modo quocumque contra nos,
successores nostros episcopos, vel eccle-
siam nostrum Laudunensem alicui alteri
publice vel occulte, consilium, auxilium,
vel patrociniumi aut juvamen dare ac
etiam impertiri non possit. Vide alia
notione in Advocati pag. 111. col. 1. et 3.
* ADVOCATALIS, Vide infra pag. 112.
col. 2.
ADVOCATI Ecclesiarum, qui jura, bona,
et facultates Ecclesiarum tuebantur,
quibus id muneris conferebatur, ut
essent qui in publicis judiciis earum
causas defenderent, et actoris vel rei
partes agerent. Hos turn primum post
Consulatum Stilicqnis institutes innuit
Synodus Carthaginiensis [Muratorius
monuit esse Milevitanam II.J can.
99. pro causis Ecclesise : quia ut est
in Chronico Mosomensi, Ecclesia semper
justo Advocato contra malignantes opus
habet. Atque deinceps statutum a sum-
mis Pontificibus et Principibus, ut
Episcopi, Abbates, et Ecclesiee Advocatos
Sive Defensores bonos haberent, in Con-
cilio Romano sub Eugenio II. PP. Mo-
guntiac. cap. 50. Duziacensi I. pag. 225.
ADV
Edit. Celloti, in Capital, ex Lege Salica
et Gombata cap. 14. [°* Capit. Aquisgr.
ann. 813.1 in Lege Longobard. lib. 2. tit.
47. § 7. 5. 6. 9. etc. [« Ludov. Pii cap. 56.
Lothar. I. cap. 7. 10 et 96.] Atque hi qui-
dem non una Advocati appellatione, sed
ex variis sibi injunctis muneribus r
diversis etiam subinde nominibus donati
leguntur. Nam et
Defensores passim nuncupati, quod
ad Ecclesiarum defensionem ettuitionem
deligerentur. Carolus M. in Cap. ann.
769. editis a V. Cl. Steph. Baluzio cap.
1. sese regni Francorum rectorem et
devotum sanctee Ecclesiss Defensorem
atque adjutorem indigitat, ubi in variis
diplomatibus Advocatus inscribitur.
Gregorius IX. PP. in Epistola ad Fride-
ricum II. Imper : Cum Advocatus Eccle-
sise intelligi debeat, quod Defensor; si
Defensoris omittis officium, nomen im-
proprie reline Advocati. [** Ejusdem
Frid. II. Imper. Tractat. pacis cum In-
nocentio IV. PP. ex Matth. Par. ap.
Pertzium Monum. leg. Germ. vol. 2.
pag. 350 : Jura nostra que habemus et
habere debemus in Marchia et Ducatu,
et alia terra quam ecclesia tenet, videlicet
cabalcata et parlamento, mercato et pro
curatione, que nos tamquam Advocati,
patroni et defensores ecclesie habere
debemus.] Advocati sive Defensores, in
Concilio Moguntino, in Actis Murensis
Monasterii pag. 4. in Vita S. Emerani
apud Canisium, in Testamento Widradi
Aobatis Flaviniacensis sub finem, in
Testamento Hadoindi Episcopi Ceno-
manensis apud Brissonium lib. 7. For-
mal, in LegeBajuvar. tit. 1. cap. 1. in
Capitul. Caroli M. lib. 5. cap. 2.[«' Kar-
lomanni capit. ann. 742. cap. 5.] 31.
[*» sive potius 33, epitomatum ex Con-
cilio africano cap. 42) 40. 234. [*° lib. 7.
cap. 392] in Capit. Caroli Calvi tit. 40.
cap. 2. [** ann. 874, ubi canon supra
laudatus Capitulum concilii Carthagi-
niensis dicitur] apud Monachum San-
gall, lib. 2. cap. 15. Aimoinum lib. 4.
Histor. Franc, cap. 34. Hariulfum lib.
4. cap. 12. Dudonem de Actis Normann.
pag. 96. 104. Ademarum Cabanensem
pag. 171. Udalricum in Praefat. ad lib.
1. Consuetud. Cluniac. in Chartis variis
apud Beslium in Episcopis Pictaviens.
pag. 17.18. Miraeum in Donat. Belgic.
lib. 2. cap. 52. Justellum in Hist. Ar-
vern. pag. 19. Hemereum in Augusta
Viromand. pag. 96. etc.
Deinde quod Ecclesiarum causas age-
rent et curarent, Causidici interdum
nominati, ut in Bulla Urbani II. PP. de
qua mox, et in Charta Rodulphi Aqui-
tanorum atque Burgundionem Regis
apud Justellum in Hist. Turenensi pag.
16 : Qualem communiter munburdum et
Causidicum habeant. Ubi Munburdi
iidem sunt qui Tutores, quomodo appel-
lantur in Charta Henrici Ratispon.
Episc. in Metrop. Salisburg. torn. 3.
pag. 250. Tutores et Adores, quod Eccle-
siarum tutelam suscipiant. Atque ut
Pastores res Ecclesiasticas curant, ita ii
Ecclesiarum res seculares ; unde Pasto-
res laid appellantur in Tabulario Tute-
lensis Ecclesiae : Cernentes Monachi pri-
vutos se esse Paslore Laico, qui honorem
illorum defensaret, petierunt sibi Bernar-
dum Vicecomitem Torennse, ut defensa-
ret, etc. Quo sensu Pastores Ecclesiastici
appellantur in Epistola Nicolai PP.
ann. 868. apud Loisellum in Historia
Bellovacensi pag. 240.
Ejusmodi Ecclesiarum Advocati ex
ordine erant Scholasticorum, id est,
Advocatum, qui in actu erant, vel in
 ADV
munere defensionis causarum, ut est in
Oodice Canonum Africaner, cap. 97.
Nam Ecclesiae suos antea Defensores
habebant, sed ex ordine Ecclesiastico,
ut satis indicat idem Codex : qui etiam
(Economi appellabantur, cum rerum et
facultatum Ecclesiasticarum iis cura
incumberet. [Illustres fuerein primis Ec-
clesiae Romanse Defensores, quorum no-
men et munus primus omnium Summo-
rum Pontificum Innocentius I. refert in
Epist. 41. Vide Constantii notas ibid,
torn. 1. Epist. Pontif. Post Innocentium
de iisdem Defensoribus meminit etiam
Zosimus PP. Epist. 9. ad Hesychium.]
Atque inde Defensorum laicorum origo
manavit, cum alias Clerici laicorum
fora terere, et litibus causisque vacare
vetarentur. [Hinc in Oharta Philippi
Augusti ann. 1194. pro Communia Attre-
batensi : Nullus Clericus adversus laicum
hasreditatem petere potest, nisi per Advo-
catum suum.~]
Postmodumvero id munii attributum,
non viris scholasticis, sed militaribus ac
potentioribus, ut essent qui non lingua
duntaxat, sed et armis jura tuerentur
Ecclesiarum, quarum protectionem in
se recipiebant. Olim enim non habebant
castella et arces Ecclesiss Cathedrales.
nee incedebant Pontifices loricati. Sed
nunc propter abundantiam temporalium
rerum, flamma, ferro, csede possessiones
Ecclesiarum Praslati defendant . quas
deberent pauperibus erogare. Verba sunt
Guidonis Abbatis Clarevallensis, apud
Baluzium lib. 2. Miscellan. Ita Ecclesia
Romana Longobardorum tyrannide op-
pressa Reges Franciae et Imperatores
Occidentals sibi in Advocates delegit.
Vita Caroli M. de eodem : Quern posted,
Romani elegerunt sibi Advocatum S.
Petri contra Reges Longobardorum. Pi-
pinus in veteri membrana apud Baro-
nium ann. 761. n. 18. Rex Francorum et
Defensor Romanus nuncupatur. Sic apud
Ditmarum lib. 6. Henricus II. a Bene-
dictq PP. corona donatus : Advocatus S.
Petri meruit fieri. Chunradus Imperator
apud Browerum lib. 3. Antiq. Fuld.
cap. 17. Romanorum Rex et Advocatus
Pacificus dicitur, ut apud Radeyicum,
Fridericus I. Sacrosanctas Ecclesiss Ro-
manes Defensor.
Et si hse Regise tutelse Romanam Ec-
clesiam potissimum spectasse yideantur,
quae viris potentissimis indigebat ad
reppellendos validissimos hostes ; cae-
terse etiam, quas sub ipsis Principibus
suorum interdum hostium et usurpato-
rum patebant injuriis, Adyocatis pariter
opus habuere, qui et vim vi repel-
lerent, et si jure agere necesse esset,
pro iis responderent. Henricus Rex Fr.
in Charta ann. 1058. ex Tabul. Fossa-
tensi [** torn. 11. Hist. Franc, pag. 596] :
Quidem noster miles Guillelmus nomine
Castri Corboili suggessit nobis ac depre-
catus est nostram clementiam, ut ei con-
cedere dignaremur ea , quas quondam
bonse memorise Comes Burchardus nomine
in cosnobio S. Marias sanctique Petri
Apostoli Fossatensis Ecclesias, temporibus
avi nostri Hugonis Francorum Regis
habere videbatur. Nos vero, licet inviti
agamus, hujus tamen nostri prszcepti
auctoritate manifestamus. quomodo vel
qualiter ei concedimus : ui enim a nostris
majoribus comperimus, jam dictus Comes
Burchardus nihil aliud ab avo nostrojam
dicto Hugone de ipso loco habuit, neque
tenuit, nisi ut providentiam atque defen-
sionem adversus hostes et inimicos sanctse
Dei Ecclesiss, atque pervasores prasdiorum
ipsius loci haberet, et ut ipsum locum
sublimare atque ditare terrarum suarum
beneficiis atque possessionibus liceret.
Eadem ergo ratione prssscripto Guillelmo
concedimus, etc.
Primitus autem eligebantur Advocati
in praesentia Comitum ab ipsis Episco-
pis et Abbatibus, ut est in Lege Longo-
bardorum lib. 2. tit. 47. | 1. 2. 4.
[=«<= Caroli M. 22. 55. 64 ; Ludov. Pii 46 ;
Lothar. 1.10.] cujus moris extat diploma
apud Ughellum in Italia sacra torn. 7.
pag. 1419. Quse quidem sibi Advocates
deligendi facultas Ecclesiis indulta a
Regibus et Principibus passim legitur
in veteribus Tabulis, cum hac formula,
quse habetur in Charta Caroli Reg. pro
Frotario Arch. Burdegalensi, et Ecclesia
S. Juliani in Comitatu Brivatensi, in 1.
vol. Memorial. Cameras Computor. Pari-
siens. fol. 39 : Liceat eis qualemcumque
sibi sua sponte elegerint Advocatum
habere: ipsumque Advocatum nemo prse-
sumat temerario ausu distringere, sed
nostro coram Comite Palatii res jam prse-
libati Martyris, videl. S. Juliani, absque
alicujus inquietudine , vel morarum
dilatione, liceat inquirere, etc. [Charta
Henrici III. Imper. ann. 1056. apud
Marten, torn. 1. Ampliss. Collect,
col. 443 : Et ut Abbas suos Advocatos
habeat licentiam statuendi, sine Regis
prsesentia, in cujuscumque Comitis mal-
lum voluerit.] [** Sententia Friderici I.
Imp. ann. 1180 ap. Pertz. 1. I. pag. 164:
Judicatum est quod Episcopus (Basilien-
sis) vacantem sibi cujuscumque loci Ad-
vocaciam vel in manu sua quantocunque
vult tempore retinere potest vel alii cui-
cunque dare.] Alias ejusinodi videre
licet in Historia Episcop. Bremensium
pag. 120. in Chronic. Abbatum Laubien-
sium pag. 605. in Actis Murensis Monas-
terii pag. 16.17. 18. in Chron. Laurisha-
mensi pag. 73. in Chron. Montis-Sereni
pag. 147. in Privilegiis Ecclesiae Ham-
burgensis pag. 151.155. apud Miraeum in
Notitia Ecclesiar. Belgii cap. 87.101. in
Diplomat. Belg. lib. 2. cap. 35. in Codice
Donat. piar. cap. 72. in Spicilegio Ache-
riano torn. 12. pag. 106. apud Ughellum
torn. 2. pag. 108. Justellum in Hist.
Turenensi pag. 16. Nicolaum Zyllesium
in S. Maximino part. 2. pag. 27. 29. in
Metropoli Salisb. torn. 1. pag. 245. torn.
2. pag. 247. 275. torn. 3. pag. 285. in Hist.
Guinensi pag. 46. etc.
[* At vero cum penes abbates et mo-
nachos erat facultas eligendi advocatos,
eadem auctoritate summorum Pontifi-
cum Principumve illis nonnumquam
indultum legitur, ut eosdem ab officio
removere possent. In exemplum sit
Bulla Lucii II. PP. ann. 1143. inter
Probat. Hist, monast. S. Emmer. Ratis-
bon. pag. 141 : Advocatus sane, qui uti-
lior esse videtur, ab abbate et fratribus
instituatur ; qui si postmodum monaste-
rio et fratibus inutilis fuerit, remoto eo,
alter prssficiatur. Quod in Charta con-
cessaa advocationis etiam inserebatur.
Charta ann. 1282. ibid. pag. 236: Si
autem statuta supradicta nos et liberi
nostri.... in aliqua parte fuerimus trans-
gressi,... licebit domino abbati.... alium
eligere Advocatum, qui prssfata prasdia
tueatur.~\
Interdum petebantur Advocati ab
ipso Rege, seu Principe, a quo delige-
bantur, ut est in Capitulis Caroli M.
lib. 5. cap. 31. [s™33] lib. 7. cap. 308.
[** 392] vel ab ipso ultrq dabantur, ut
est apud Aimoinum in Vita S. Abbonis
Floriac. cap. 16. in Chronico Gemblac.
pag. 112. in Chronico Besuensi in Chlo-
tario, in vett. Tabulis apud Doubletum
105
pag. 723. in Hist. Guinensi pag. 263. in
Hist. Beneharn. pag. 248. in Codice
Donat. piar. cap. 76. [in Diplomate Lo-
tharii II. apud Marten, torn. 2. Ampliss.
Collect, col. 100.] etc. Vel denique ab
ipsis Episcopis, ut in Chronico Seno-
niensi lib. 2. cap. 5. Interdum a summo
Pontifice, ut in Diplomate Leonis IX.
7.
PP. apud Gretserum in libris de Cruce
pag. 2621. Saepe denique Ecclesiarum
fundatores ipsi earum advqcatiam sibi
et posteris reservabant, ut in Chronico
Montis-Sereni ann. 1127.
[* Charta Henrici imperat. ann. 1018 :
Sed hssc vero erat traditionis adjectio, ut
in eorum (fundatorum monast. Florin.)
prosapia semper de proximo inproximum,
post mortem cujusque, adveniret Advoca-
tio ; si autem haeredum extirpatio contin-
geret , neminem fieri advocatum, nisi
quern ipse abbas eligeret.] [** Charta
Adelogi Episcop. Hildens. ann. 1174. ap.
Lauenstein. in Hist. Dipl. Ep. Hild.
part. 2. pag. 261: De Advocatia vero mo-
nasterii idem decernimus, ut quo ad
usque prenotati vixerint fundatores regi-
men tuitionis sive defensionis quisque
pro donationis suss jure obtineat. Insignis
in hanc rem charta Ottonis I. Imp. ann.
952. ap. Seilbertz. in Histor. Due. West-
phal. pag. 9: Ea scilicet ratione illi
(Hoholdus comes et fratres) prenotatum
de sua proprietate... construxerunt mo-
nasterium, quatenus predicta Wicpurahc
(sorqr fundatorum ) illud ecclesiastico
possideret jure, usque ad vitas illius obi-
turn, et postea quandiu in eodem monas-
terio de ipsius ante dictiHoholdiprogenie,
aliqua hujuscemodi honoris digna inve-
niatur, nequaquam alia eligatur. Ac si
nulla... de eadem geneloia in eodem
monasterio ad prefatum honoris promo-
veatur gradum femina, tune potestatem
habeant de alia inter se nutrita stirpe
eligendi abatissam... Proinde sanccimus,
monasterium quod jam in nostram sus-
cepimus tutelam, ut nullus jiidex publi-
cus nee aliquis ex judiciaria potestate
illud ingredi aliquid judiciaries potesta-
tis exercendas in villis aut aliquibus locis
prefate collatis ecclesiss habeat potestatem,
vel in futuro conferendis, nisi ipse Hoholi
quern Advocatum usque ad vitas ejus
discessum et post illius obitum, si habet
filios, filium, si non habet, fratris ejus
filium et sic dum seculum fiat de illius
germine fore disposuimus Advocatum;
et nee illo, nee aliquo homini potestativa
constrictione adquisitum nullum inde
conficiatur servitium. In charta ann. 1014.
(ibid. pag. 25) Heribertus Colon. Ar-
chiep. non immerito dicit Hoholdi pro-
geniem hoc monasterium tenuisse sem-
per libero usi arbitrio sicut propria pos-
sidentes. Hildigundis vero, ultima ex
fundatorum gente abbatissa, congrega-
tipnem cum manumissione Advocati sui
Sikkonis Comitis, accipiente earn nostro
(Archiep. Colon.) Advocato Tiempne
nostre metropoleos tradidit mundibur-
dio, etc.
In primis autem observandum, quod
in capitulis ex Lege Salica et Gumbata
[»* ann. 813.] cap. 14. cavetur, ut Advo-
cati habeant in illo Comitatu, in quo
sunt Ecclesiae, propriam hsereditatem.
Ad hoc igitur Advocatos habere jussi
sunt Episcopi, Abbates, et Sacerdotes,
quia cum li secularia placita adire
vetentur, si quid queerere aut in jure
respondere necesse haberent, id per
Advocatos facere possent, ut est in
Codice Canonum Afric. cap. 97. in Con-
cil. Mogunt. cap. 12. in Lege Longob.
lib.- 3. tit. 1. | 11. ps carol. M. cap. 99;
14
106 ADV ADV ADV
Capit. add. ad leg. Longob. ann. 803. rum in Diario diplom. vol. 1, pag. 529 : post Epiphaniam; aliud, sexta feria
cap. 12. ap. Pertz. vol. 2. pag. 110] et Tradidi itaque ea absque ullius contro- post octavas Paschse, tertium, sexta feria
alibi passim. [** Vide Eugenii II. PP. versia per manum Sigibodonis, Advocati post festum S. Johannis Bapt. Quod pro
Concilium Romanum ann. 806. art. 19 mei, quas etiam sunt recepta per manum locorum diversitate variare potuit.]
et 20. ap. Pertzium. Monum. Germ. leg. Advocati ipslus loci Rorici, adstantibus, [** Bis in anno in dipl. Heusdorf. ann.
vol. 2. append, pag. 16.] Ita apud Ano- etc. Saepius vero inter testes leguntur 1255 in Thur. sacra pag. 344 : Quod Ad-
nymum de Festo restitut. imagin. pag. advocatorum nomina, ut in Dipl. Gan- vocatus habeat duo iudicia, quss Voitis-
742: IIpoffTjXOov TW ©eocpcXw pamXei at davensi sec. XI. ap. Warnkoenig. Hist. ding a vulgo nominantur, unum in oc-
(Aova£ou<roa a|i.a TO> aurwv otxovojjiw, ques- Jur. Flaridriae, vol. 3. p. 133. Ibidem tavo, beatse Walpurgis, reliquum in
turae de Drunga'rii yigiliae rapiriis. pag. 158. in dipl. Brugensi ann. 1271, octava Martini, et quod indicare debeat
Deinde cum legibus cautum sit, ut solemnitates venditionis, verpitionis et sine capcione, que vare volgariter nomi-
nemo. Clericorum jurare praesumat, et effestucationis flunt in manus D. Pop- natur, et hsec indicabit: effusionem sang-
in prima litis contestatione jusjurandum ponis, monachi dicti Ecclesiae ad opus winis, homicidium, furtum, rapinam,
calumniae omnes principales personae ipsius Ecclesise.] incendium nocturnum.}
subire teneantur, ut hoc officium Advo- Advocatorum etiam munus erat Mo- S3®" Non tamen in Advocatis erat ut
catis suis delegare possint, sanxit Lex nasterii bona ab omni rapina et indebi- ad libitum suum placita tenerent; modo
Longobard. lib. 2. tit. 47. | 8. 11. tis exactionibusdllaesa conservare ; ut est enim in Charta Henrici Palatini Rheni
[« Lothar. I, 18, Henrici II Imper. 1, in Charta Ecberti Bambergensis Epis- ann. 1093. legebamus iis prohibitum
Pipini 7, ubi cum codice Estensi legen- copi in Metropoli Salisburgensi torn. 2. fuisse ne id agere -tentarent, nisi invi-
dum esse Laicus autem, non clericus pro pag. 29. [Praeceptum Pipini Aquitan. tati ab Ecclesia cujus erant Advocati.
Laicus aut Clericus quod Baluzius habet, Eegis ex Tabulario S. Florentii: Et si- Idem conflrmat Diploma Lotharii II.
recte monet Murator. ad hunc locum cut res fiscorum a nostris defenduntur ann. 1137. pro Stabulensi Monasterio
et Antiquit. Ital. vol. 5. col. 276.] lib. 3. atque inquiruntur Advocatis, ita et res apud Marten, torn. 2. Ampliss. Collect,
tit. 32. | 1. [** Pip. 7.] Sed et eadem ejusdem Monasterii ab Advocatispropriis col. 100 : Ubi vero Abbas cum suis ad
Lex lib. 2. tit. 47. d. | 8. singulis Epis- defendantur seu adquirantur.] justitiam faciendam non sufficerit, si
copis, Abbatibus et Abbatissis concedit, Eorum denique consiliis Abbates ute- Advocatus petitione Abbatis, quia aliter
ut duos Advocates habeant, unum qui bantur in majoris momenti negotiis, ut numquam debet, venerit, tertiam por-
causam procuret, alterum qui sacramenta est in Chronico Laurisham. pag. 74. tionem de his, quae ex ilia duntaxat jus-
deducat. Postmodum vero Advocati, qui ad hoc titia accrescent, habebit. Eadem verba
Intererant igitur Comitum placitis. primo instituti erant, ut in Comitum repetit Conradus II. in Diplom. ann.
et ut patroni, Ecclesiarum suarum jura placitis ac mallis jura Ecclesiaru'm, 1138. ibid. col. 104.
tuebantur. Hincmarus Laudun. ad tanquam Patroni, tuerentur; ipsimet Ne porro gratis placita ista tenere vi-
Eemensem : Et ideo legaliter et regula- judicia exercuere, jusque dixere Eccle- derentur Advocati, concessa iis est, ex
riter eas (res) cum cseteris mansis ad siarum suarum vassallis. Ter autem in recepto usu, tertia pars bannorum, seu
Pauliacum pertinentibus per sex menses anno, quemadmodum Comites, placita mulctarum, quae in reos et injuste liti-
possedi, donee idem Ansgarius regia sua seu malla tenebant, quae tria gene- gantes decernebantur: ita tamen ut
potestate ipsas obtinuit, non Advocato ralia placita, dicuntur in Charta Adal- nihil praeterea exinde possent exigere,
meo ad mallum, ut publicse se habent beronis , Episcopi Metensis ann. 1065. cum partes duae alias in usus Ecclesiae
leges, pro rebus ipsis mannito. Adde in apud Meurissium. Charta Henrici IV. cederent; quae qrfidem tertia bannorum
eandem sententiam Adrevaldum lib. 1. Imp. ann. 1114. in Actis Murensib. pag. pars judicum semper fuit in mulctis
de Mirac. S. Benedict! cap. 24. 25. 28. 12 : Et ter in anno, si necesse fuerit, aut judiciariis, ut constat ex Lege Bajuvar.
Chronic. S. Vincentii de Vulturno lib. 2. in ipso loco, aut ubicumque vel quando- tit. 2. cap. 16. Eberhardus Archiepisco-
pag. 690. 691. et Chartas veteres apud cumque Abbati visum fuerit, invitatus ab pus Saltzburgensis in Chronico Rei-
Bignonium ad Marculfum, et Ducnes- illo veniat, et ibi placiium justum pro cherspergensi, ubi de Advocato Saltz-
nium in Hist. Vergiac. pag. 19. 31. 112. causis et necessitatibus Monasterii rite burgensi: Qui videlicet debeneficioprin-
Justellum in Hist. Turenensi pag. 11. peragat. Alia Henrici Palatini Bheni cipalis Advocatigg sibi collates, prsedictum
Perardum pag. 33. 34. 35. Ughellum ann. 1093. apud Miraeum in Diplom. Coenobium (Reicherspergense) sine omni
torn. 5. pag. 278.1489. torn. 7. pag. 1296. Belg. lib. 2. cap. 35: Nunquam ad pu- gravamine defendat, contentus nimirum
1418. Beslium in Ducibus Aquitan. pag. blicum placitum considebit, nisi a fratri- justitia trium bannorum, quorum duo in
176. etc. bus, si res ita poposcerit, invitatus fue- usum Prsspositi et Fratrum, tertium in
In distractionibus ac alienationibus rit. Cum invitatus fuerit, serviatur ei quod usus ipsius Advocati cedat. Charta Ca-
rerum Ecclesiasticarum requirebatur honori ejus sit congruum, etc. Charta Hen- roli M. pro Monasterio Augiensi apud
eorum consensus , ut colligitur ex rici II. Imp.ann. 1023. apud Nicol. Zylle- Nauclerum generat. 27: Insuper statui-
Joanne Sarisberiensi Epist. 6. et 10, sium : Nullumque placitum praster tria mus atque jubemus, quicquid placitando
etsi hoc loco Advocati videntur iidem, jure debita in Abbatia tenere prsesumant. ibidem acquirat (Advocatus) tertiaparte...
quos hodie Patronos vocamus; vel ChartaConradi Imperat. ann. 1145. pro sibi retenta, duas Abbati reddat, etc.
saltern eorum interventu has factas Monasterio Marsnensi: In talibus placitis Alia Friderici II. Imper. ann. 1193. pro
constat ex Chron. Laurisham. pag. 68. generalibus quotannis servitium determi- Monasterio S. Quirini Tegernesehensi:
5S®~ Abbates, atque interdum Episcopi natum, tertiam partem pecuniss in tribus Et tertia pars bannorum sit Advocato-
sine Advocati consilio et assensu non placitis generalibus acquisitse, recipiet rum, duae partes sint Abbatis et Fra-
eligebantur, ut yidere est in Priyilegio Advocatus.... de reditibus S. Remigiiper trum, Wergelda Abbatis et Fratrum sit,
Rudolfi Episcopi Halberstad. anni 1147: villicum et scabinum placitabit Prseposi- et mancipium pro mancipio. Charta Hen-
In eligendo Abbate juxta religiosorum tus sine Advocato. Si effusio sanguinis rici III. Imp. ann. 1056. apud Nicol. Zyl-
virorum consilium assensu et consilio seu banni infractio, seu latrocinium infra lesium: De bonis autem, quse (in) Advo-
Advocati liberam esse fratribus electio- alodium emerserint, placitare non pote- catorum placitis publicata fuerint, duss
nem decernimus. Ibidem: Eadem die pri- rit Prsepositus sine Advocato, et exinde partes Abbatis, tertia vero pars in eodem
mus Abbas ejusdem novse Cellae Burchor- tertiam partem recipiet Advocatus. Ful- tantum anno rerum et frugum Advoca-
dus a multis religiosis viris in praesentia cardus Abbas Lobiensis in Epist. ad torum erit, postea vero nihil ad eos per-
Domini Episcopi Rudolfi venerabiliter Henricum Imp. queritur, quod in villis tinet, quid Abbas inde disponere velit.
institutus est, assensu et consilio et peti- sui Monasterii. in aliquibus quatuor, in Vide ^Egidium Gelenium in Colonia
tione Advocati Comitis Burchardi. [** Pa- aliquibus tres, in aliquibus etiam septem pag. 68. 69. 85. 86. 87. [et Diplom. Lotha-
troni Ecclesiarum qui prsesentandi jus sint Advocati, qui prxter tres generales rii II. et Conradi II. paulo ante lau-
exercebant, Advocatorum nomine desi- placitos, quandocunque volunt, ibi sigil- data.]
gnantur in Decret. Greg. IX. lib. 3. tit. latim placitant. Charta alia Adalberonis Hinc passim Tertii banni Advocatorum
38. cap. 6 et 24. Vide infra Advocatus, Archiepiscopi Hamburgensis: Tribus mentionem fieri observare est in vete-
Patronus. pag. 112. col. 1.] etiam annuatim diebus ad placita sui ribus Tabulis, in Chronico Reichersp.
Si donationes aut restitutiones flerent Advocati ex condicto veniant, et bannum pag. 200. 214. in Actis Murensis Monas-
Ecclesiis, eas illi ratas habebant, ut est pro quolibet suo commisso tantum qua- terii pag. 22. in Chronico Hirsaugiensi
in Privilegiis Ecclesiae Hamburg, pag. tuor solidis redimant. [Quo vero anni ann. 1075. in Metropoli Salisburgensi
168. et in Tabulario Persiacensi apud tempore tria haec tenerentur placita do- torn. 3. pag. 239. 244. 308. 312. 399. et
Perardum pag. 23. [** Antiquitus tradi- cet Constitutio Leduini Abbatis S. Ve- alibi non semel : quae quidem tertia
tiones fiebant in manus Advocati. Vide dasti Attrebat. ann. circiter 1020. apud bannorum pars, Tertius denarius dicitur
codicem traditionum Juvaviensium. D. Brussel torn. 2. Tract, de Usu Feud, in Gestis Abbatum Laubiensium pag.
Charta Euothildis Palaciolensis Mo- pag. 789 : Homo de generali placito tria 603. in Charta Ludovici Comitis Lonen-
naster. Abbatissse ann. 989, ap. Hosfe- placita debet in anno ; unum, sexto, feria sium ann. 1155. apud Chiffletium in
 ADV
Vindiciis Hispanicis pag. 39. in Charta
Adalberonis Episcopi Metensis apud
Meurissium, et Miraeum in Cod. Donat.
Piar. cap. 54. et in Chronico Mosomensi
pag. 660. Tertia pars pecunise in genera-
libus placitis acquisitse, in Charta Hen-
rici Imp. ann. 1145. in Cod. Dqnat. Piar.
cap. 95. Tertia pars compositionum, in
Charta Henrici Ratisponensis Episcopi
ann. 1138. in Metropoli Salisburgensi;
Tertia pars legum, in Diplomate Caroli
M. apud Doubletum pag. 733. si tamen
genuinum est; denique Tertia pars
emendarum, in Chronico Senoniensi lib.
2. cap. 5.
5SS" Praeter tertiam partem emenda-
rum, seu, ut aiebant, eorum quse placi-
tando acquiruntur, Advocatus de singu-
lis mansis annuam praestationem solebat
exigere, quae varia erat pro locorum
diversitate. Charta Rudolfi Episcopi
Halberstad. anno 1147. legitima Advo-
cati recenset jura, his verbis : Quid au-
tem juris in bonis Ecclesise Advocatus
habere debeat, prsesenti scripto commen-
dare dignum duximus, ne vel Advocato,
quod sui juris est, postmodum subtra-
hatur, nee quicquam prseter statutum ab
hominibus extorqueatur. De singulis
mansis duo maltra frumenti et unum
anserem Advocatus singulis annis reci-
piat hac conditione, ut in legitimis pla-
citis suis homines sub observations qua-
darn, vulgo dicta Vara, astare et respon-
dere non cogat. Ab hoc autem statuto
omnes mansi, quos fratres in Dominica-
libus suis in Elwersdorp et in Ludesleve
excolunt, et bona Ministerialium exci-
piuntur. In majoribus vero excessibus
homines deprehensi sub observatione res-
pondeant. Ex omnibus que placitando
acquiruntur, due partes Abbati, tria vero
cedant Advocato. Ubi tria pro tertia.
[** Caesarius in Registr. bonorum Eccle-
siss Prumiensis cap. 29 : Comes de Viana
(ecclesise Prum. Advocatus) nihil ibidem
prseter servitium, quod ei a prsedecesso-
ribus nostris indultum est. quod Vogtdi-
nest appellatur et tertiam partem placi-
torum sive satisfactionum debito modo...
deberet percipere.~\
SSP" Adde quod aliquot e terris quas
incultas inveniebat colere et jfructus
percipere poterat. Charta Hugonis Ar-
chiep. Senon. de advocatione de Bal-
neolis ex Tabul. S. German! a pratis :
Advocatus quoque si supra viam Trecen-
sem terram invenerit vacuum, sine fimo
scilicet aut cooperatione, [** leg. carro-
peratione] ibi corvadas quas in villa
habet mittet, non alibi, nee alias ibi mit-
tet carrugas nisi corvadas; quando vero
terram sicut dixi corvadis coluerit, deci-
mam totam et medietatem terratici Mona-
chis dabit.
SSir Nihil tamen in prsediis, quae Fra-
tribus alendis erant addicta, capiebat
Advocatus teste Adalberto III. Episcopo
Metensi in Charta ann. 1065. apud Mi-
raeum torn. 1. pag. 62. edit. 1723. Ibi
enim explicans jura ad Advocatum et
Subadvocatum Monasterii S. Trudonis
pertinentia, ait: Qui Sacramento ads-
tricti nominatim protulerunt, quasdam
curtes esse in ipsa Abbatia, id est, Bur-
Ion, Lare, Mere, Wilre, Kircheim, Sta-
den, Halmale, in quibus nunquam a
meis prioribus aliquid juris concessum
est Advocato ; quia esedem stipendiis ads-
cripts Fratrum, nulli alteri obaudire
debent, quam Prseposito et ejusdem Mo-
nasterii Cellerario. Vide infra Advocatia
et Jus advocatitium.
Tenebantur praeterea Ecclesiarum
Praesules, dum haecce obirentur placita,
ADV
Advocatis et eorum famulis certa ac
definita praebere cibaria. Charta Hen-
rici III. Imp. ann. 1056. pro Monasterio
5. Maximini Trevirensis, apud Nicol.
Zyllesium : Et quicquid ibi placitando
acquisierint, duse partes Abbatis, tertia
ipsorum (Advpcatorum) erit, eadem vero
die Abbas ipsi Advocato, quicumque est,
servitium dabit, duos scilicet modios pa-
nis, frinskingos 4. ovinos, et amam unam
vini: si amplius habere voluerit, de pla-
cito habebit. Jura Bambergensis Eccle-
si33 pro Advocatia, in Metropoli Salis-
burgensi torn. 3. pag. 50 : Insuper pise
Memorise Eberhardus Episcopus, prseter
justitiam, causa majoris benevolentise
constituit ei servitium ad Placitum suum;
scilicet duos modios tritici, vel ducentos
panes, 2. porcos quorum unus valeat 20.
nummos, alter 25; 10. gallinas, 20. caseos,
10. ova, 2. urnas vini, 4. urnas cerevisise,
6. modios pabuli : hoc servitium datur ei
in Oesterhoven diebus placiti sui.
[** Haereditates vacuae alienigenarum
interdum spectabant ad Advocates. Char-
ta Adelheidis Abbat. Gandersheim. ann.
1188. in Harenbergii hist. Gandersh. pag.
131 : Exuvias defunctorum, eorum vide-
licet, qui veri adventitii vel veri exules
fuisse probantur, legitimis heredibus, si
tamen ipsi eas ante evolutum annum et
legalem diem petiverint, Advocatus exhi-
bebit. Heredibus autem infra annum non
comparenlibus illas ad jus Advocati per-
tinere consuetudo permittit. Statuta Su-
satensia anni 1120 in Seibertzii Histor.
ducat. Westphaliae pag. 50. Docum. art.
13: Preterea juris Advocati est heredita-
tem accipere Frisonum et GallorumJ]
SSS" Sed nullibi magis singillatim Ad-
vocatorum officia et jura declarantur,
quam apud Ludewig. Reliq. MSS. torn.
4. pag. 202. in Charta ann. 1156. Quocirca
chartam integram hie exscribendam
duximus: In nomine Sanctse et indivi-
duse Trinitatis, ego Ottaker Marchio de
Styre, etc. Unde et ego prsssentibus minis-
terialibus meis antiquiores eorum de jure
Advocati studiose requisivi,' et ipsis seria-
tim disserentibus, sicut avus meus Mar-
chio Ottaker ab ipsa loci fundatione
constituit, et proavus meus Marchio Lui-
poldus postmodum diligenter firmavit,
ita demum instante necessitate, imo com-
pellente divino timore, et ipse perpetua
necessitate roboravi. Haec sunt autem, quss
ad jus Advocati seniorum nostrorum ju-
dicio inventa suntpertinere. Terin anno,
id est, bis tempore graminis, semel tern-
pore feni placitum suum debet habere, et
hoc de clamatione vel notificatione illius
prssconis, quern sibi Abbas vel potens
ejus... nuncius debet ad latus ipsius Ad-
vocati sedere, et de omni manuum com-
positione, sive pugnae, sive furti duas par-
tes ad Ecclesiam respiciunt, tertia ad
ipsum, etc. Illuc si ibiprandere vult. corn-
portent rustici circumpositi, quo conve-
nienter serviatur ei, si tamen ita advenit,
hoc est, cum paucitate simul venientium,
quo id possit fieri sine gravamine pau-
perum; sin alias, jejunus abscedat. Si
servus Ecclesiss Occident conservum suum,
stemma ex integro Ecclesise restituatur,
etc. De subsequenti vero emendatione
duse partes ad Ecclesiam, tertia ad Ad-
vocatum pertinebit. Si de cseteris quis-
piam servum Ecclesise occiderit. restituto
itidem stemmate, subsequentis composi-
tionis duse partes sunt Advocati, tertia
Ecclesise, etc. De Prebendariis curiae om-
nino se non intromittat, quidquid exces-
serint. Ea solummodo judicat et corrigit,
quse sine ejus auxilio ipsi vel noluerint,
vel nequiverint. Cellam Monasterii Advo-
ADV 107
catus, nisi orationis causa intrare non
habet. Si servus Ecclesise non conservam
vel illicitam duxerit in conjugium, nihil
pertinet ad eum. De Adjutoribus vel Vi-
cariis, quos Subvocatos (I. Subadvocatos)
dicunt, in seternum non cogitet. Curiam
unam ad Bircha et duos mansus ad Hu-
lewaren et decimam ubi fluvius Rubini-
che in flumen Anesum cadit, pro jure
Advocati de Ecclesia tenet. Unde potest,
etc. Hsec quse dicta sunt de alio quolibet
jure suo causari omnino non habet. .
[-« Prseceptum generale de juribus
Advocatorum anno 1104 in Conventu
Ratisponensi, praesente Henrico Imp.
III. datum, apud Pertzium Monum.
Germ, legal, vol. 2. pag. 62 : Statutum
est ut ad placitum cujuslibet Advocati
pertinentes semel in anno, quando prse-
ceptum fuerit, omnes certis in locis con-
veniant. ibique in servitium suum plus
non exigant nisi duos modios tritici et
duos porcos, tres cados vini et medonis,
decem cados cervisise et quinque modios
avense. Ut autem ea quse ad usus fratrum
pertinent minus distrahantur, hsec subs-
cripta in usus Advocatorum sunt depu-
tata, videlicet tertia pars bannorum et
satisfactio temeritatum, ita tamen, ut si
qua dispendia res fratrum patiuntur,
primo eis sua restituantur. Werigelda
fratrum sunt et mancipium pro manci-
pio. Prseterea si prselati ecclesise aliqua
necessitate cogente damnum sibi vel rebus
suis illatum salvo ordine suo recuperare
non valuerint, ipsos Advocatos in compe-
tentem locum advocent, ubi causas que-
rimonise diligenter discutiant, nichilque
ibi ab eis vel ab eorum colonis quasi sub
justicia exigant, sed cum caritate hoc
quod eis impensum fuerit accipiant. Mo-
nendum, hie non agi de tribus placitis
certis diebus habendis, sed de quarto,
quando prseceptum fuerit (geboten Ge-
richt) congregate.]
Sed. Advocati levioribusejusmodi com-
modis ac emoluments non content!,
alia insuper jura in Ecclesiarum prae-
diis non sibi duntaxat asseruere, sed et
ipsa interdum usurpavere praedia. Tan-
taque eorum fuit pravitas, rapacitas ac
tyrannis, ut saepe a Principibus amp-
verentur, iisque substituerentur alii: ^
quod praBcipitur in Lege Longobard. lib.
2. tit. 47. 11. atque inde Advocatorum
exactiones, usurpationes, et tyrannides
carpere passim legimus Scriptores,
Adrevaldum lib. 4. de Miracul. S. Be-
ned. cap. 6. 17. Anonymum de Miracul.
S. Rictrudis, Gualbertum in Polyptico
Marcianensi , Abbonem Floriacensem
Abbat. in Canonib. cap. 2. Aimoinum in
Vita ejusdem S. Abbonis cap. 17. Ber-
toldum Constantiensem ann. 1098. Ano-
nymum in Histor. Treyirensi, p. 250.
Sugerium lib. de Administrat. sua cap.
4. Auctorem Actorum Murensium pag.
4. Auctor. Histor. Archiepiscop. Bre-
mensium ann. 1344. Auctor. Chronici
Laubiensis. pag. 602. 603. Concilium
Lateranense IV. can. 45 ; Ecclesiarum
denique praelatos in variis Chartis apud
Odoricum Rainaldum ann. 1203. Ughel-
lum torn. 1. Ital. sacrae pag. 934. Zylle-
sium in S. Maximino pag. 47. Viguleium
Hondium in Metropoli Salisburgensi
torn. 2. pag. 3. 30. 277. torn. 3. pag. 250.
251. 398. [^Egidium Gelenium in Engil-
berto pag. 85. 86. 87. etc.] Ejusmodi
porro Advocati damnosi et cupidi appel-
lantur in Capitulari I. Caroli M. ann.
802.
Ut igitur coercerentur ejusmodi Ad-
vocatorum exactiones et usurpationes,
108 ADV
Summi Pontifices et Principes curam
identidem adhibuere; et ut intra suos
limites munus sibi impositum exerce-
rent, juraque sibi debita, et Legibus
definita perciperent, non semel statuere.
Hinc in Concilio Remensi ann. 1148.
can. 6. et in Lateranensi sub Innocentio
III. cap. 45: Prseter jus et benefidum
antiquitus constitutum sibi aliquid acci-
pere, vel usurpare vetantur. [** Senten-
tia Friderici I. Imp. ann. 1170 ap. Pertz.
vol. 2. pag. 141: Nullum prorsus Advo-
catum aliqupd jus habere in dotem ali-
cujus ecclesisR, nee in rebus clerici in ea
manentis, nee in vita nee in morte. Con-
firmata 'haec sententia ann. 1259 ab
Adqlpho R. R. ap. Pertz. pag. '464. Phi-
lippi Rom. Reg. Promissa Papse ann.
1205. ap. Pertzium Monum. Germ, legal,
vol. 2. pag. 208, art. 6 : Advocates sive
patronos ecclesiarum, ab exactionibus.
angariis, et perangariis, in quantum
potero cessare compellam. Friderici II.
Imp. Confoederatio cum Principibus
Ecclesiasticis, ann. 1220, art. 4 : Item
statuimus ne quis ecclesiam aliquam in
bonis suis dampnificet occasione Advoca-
tie eorumdem bonorum. set si dampnica-
verit. dampnum in duplo restituat, et
centum marcas argenti camere nostre
solvat. Vide Heinrici regis treugam art.
18. ibid. pag. 268. et [Friderici II. Imp.
Constit. art. 2. ibid. pag. 314.]
Inde etiam provisum a Principibus,
ut ratae haberentur Advocatorum praes-
tationes, quae legitima Advocatorum jura
dicuntur Ditmaro lib. 2. pag. 22. et ut
in Diplpmatibus, in quibus de eorum
institutione agitur, ea describerentur,
quseque habentur in Gestis Abbatum
Laubiensium pag. 603. in Codice Donat.
iar. cap. 95. in Histor. Guinensi pag.
? 91. apud Hemereum in Augusta Viro-
mand. pag. 96. etc. Quibus adjungenda
videtur in eandem sententiam Bulla
Nicolai PP. ad Theodericum Virdunen-
sem Episcopum, ex Tabulario S. Vitoni:
Et quia nobis significastit ipsos Fratres
super vexatione Advocatorum suorum te
ssspius convenisse in Deo, sicut rogasti.
pro pace et quiete eorum, secundum quod
a Duce Gozelone in praesentia prsedeces-
soris tui Richardi Episcopi determinatum
insinuasti, Nos hie conscribere et confir-
mare dignum duximus constitutum. et
confirmamus Apostolica auctoritate, ut
Advocatus ad tria annualia placita cum
uno socio veniat, et cum Ministerialibus
ea legitime teneatt et justitias ibi factas
judicio Scabinorum pro posse pauperum
determinetf et de communi adquestu ipsa
die vivat, et de residua suum Tertium
habeat de leude, et de sanguine facto. Si
Abbas per se rectum acquirers potuerit,
nihil inde Advocatus habebit. Si vero
eum advocare necesse fuerit, et justitia
facta, suum Tertium habebit. Si aliqua
causa necessitate Ecclesiss urgente Abbas
eum invitaverit, vel-parte defensionis
transitum habuerit, victum competentem
de parte per Ministerialem accipiet. Si
vero pro suo tantum negotio venerit, de
suo vivet: pr&ter haec nihil sui juris esse
noverit. Extat porro Charta Gozelonis,
seu Gothofridi Ducis et Marchionis,
cujus hie mentio fit in eodem Tabu-
lario. [Charta Ottonis Episcopi pag. 45.
Vindemiarum Litterar. Frederici Schan-
nati : Advocatus semel in anno placitum
ponat cum colonis et tune ad servitium
exigat duos porcos quos vulgo inductiles
vacant, et unum lateralem et unum por-
cellum et 4. gallinas et 4. modios tritici
ad panem et 10. modios avenss ad pabu-
lum , et dimidiam carratam cerevisia
ADV
cum una urna Medonis; injustas autem
exactiones omnino non faciat.']
Interdum Advocatorum stipendia pro
libitu Abbatum erant, quorum erat ea
definire. Ghron. Montis-Sereni ann.
1127 : Me vero. dum vixero, et post me
seniorem de filiis meis, vel quemlibet
hssredem meum seniorem Advocatum
habeant, cui nihil , nisi ad proprium
velle. secularis servitii debeant. Adde
ann. '1156.
p Tandem cum Advocatorum usurpa-
tionibusmodum imponere episcopi abba-
tesve frustra tentassent, advocatias seu
earum jura non modicis pecuniis redi-
mebant; quod inter majora beneficia,
ab episcopis vel abbatibus ecclesiis suis
prsestita, recensent earumdem annales.
Charta ann. 1197. torn. 1. Hist. Lothar.
inter Probat. col. 245: Quia vero longum
est narrare per singula in quibus eccle-
siam melioravit, prioratus emendavit,
loca nostra remota et proximo, ad bonum
statum revocavit, multis omissis, Advo-
catiam montis Sancti Vitoni a viro nobili
Goberto de Aspero monte quingentis libris
emit.]
[** Charta Albert! Archiep. Magd.
ann. 1221. in Dreyhaupt Pag. Nelet.
torn. 2. p. 461: Notum itaque facimus
universis Christi fidelibus, quod nobilis
vir, fidelis noster, Burchardus Magdeb.
Burggravius rediens a partibus trans-
marinis, ubi steterat in obsequio terras
sanctse, propter quod aliquantis fuerat
debitis obligatus, quum ipsum urgeret ins-
tantia debitorum.obtulit dilecto filio nostro
Bertramo, abbaii monasterii S. Joh. in
Monte Magdeb. Advocatiam bonorum
ipsius monasterii de ipsius manibus redi-
mendam. Et Burggravio quidem et ab-
bate et conventu ejus concordantibus super
eo, ut Advocatia prefata quadringentis
sexaginta marcis redimeretur ab ipso,
Nos, ne contractus idem dubius haberetur,
per verba ipsorum contrahentium exprimi
voluimus. quid sub Advocatias nomine
concludatur. Ex eorum itaque protesta-
tione coram nobis facta, nomine Advocatias
omne illud jus intelligitur. quod Joannes
qui dicitur Advocatus Montis de manu
IBurggravii tenere dinoscitur, ac totum
illud jus quod ad Burggravium pertinet
in raptu et effusione sanguinis et in
insidiis et in irruptione... ac prssterea
jus banni et trium judiciorum annuorum.
quibus ante palatium nostrum consueve-
runt Burggravii prsesidere.]
Denique postquam rerum publicarum
status eo devenit, ut cuilibet sua jura
armis et bello prosequi ac tueri liceret,
Episcopi, Abbates, et caateri Ecclesiarum
Praesules, quibus arma ferre in Conciliis
toties interdictum est, non jam advoca-
tisf qui res suas in placitis ac mallis
defenderent et tutarentur, opus habuere,
sed Militibus ac proceribus, qui suos in
pra3lium vassallos possent educere. At-
que ut Advocatos suos, vel proceres,
quqs ad sui tutelam adsciscebant, magis
sibi devincirent, ac obstringerent, bono-
rum Ecclesiarum suarum partem ali-
quam iis indulsere, qu83 clientelari jure
ab ipsis Ecclesiis in feudum posside-
rent: et hac ratione saltern tanquam
Ecclesiarum vassalli earum bellis inte-
resse tenerentur.
[* Quse vassalli conditio ut flrmaretur,
cum solemni investitura flebat ejus-
modi bonorum traditio, quam fidelitatis
sacramentum subsequebatur. Charta
ann. 1188. torn. 1. Cod. Ital. diplomat,
col. 1549 : Domnus Ugicio S. Romani
prior, cum consensu fratrum, investivit
marchionem Opizonem cum libro et stola
ADV
ante altare S. Romani de Advocatia S.
Romani et de omnibus benefactis S. Ro-
mani. Et prsedictus marchio recepit earn
pro remedio animss suse. et promisit
supra altare et osculo pads esse fidelis
abbatis S. Benigni Fructuariensis;..., et
prioribus S. Romani. qui fuerint ordinati
ejus voluntate et consensu.]
Morem istum res Ecclesise Advocatis
et Defensoribus inbeneflciandi peranti-
quum esse, dpcet Testamentum Ha-
doindi Episcopi Cenpmanensis sub ann.
652. apud- Brisspnium. Helgaldus in
Vita Roberti Regis pag. 68: Totam ter-
ram sanctas Crucis (Ecclesiae Aurelia-
nensis) quam Fulco Episcopus pro adju-
torio sui Hugoni potentissimo Belvacensi
dederat, etc. Mitto, quse in hanc rem
habent Ingulf us pag. 891. Arnoldus Lu-
becensis lib. 3. cap. 18. Ratbertus de
Casibus S. Galli cap. 2. et Chartse vete-
res apud Buzelinum lib. 3. Gallo-Fland.
cap. 20. Nicolaum Zyllesium in S. Ma-
ximino pag. 40. Loisellum in fiistqr.
Bellovacensi pag. 248. Louvetum in
Hist, ejusdem urbis lib. 1. cap. 22. pag.
647. 648. Justellum in Hist. Turenensi
pag. 19. etc.
Atque praedia quidem ejusmodi, uti
diximus, ab Ecclesiis concessa Advocatis,
jure clientelari iis obnoxia erant, earum-
que Praesulibus fldei sacramentum seu
hominium Advocati praestabant. Unde
tarn crebro legimus, Advocatos Ecclesia-
rum, quarum erant Advocati, Ecclesiis
ipsis jure feudal! fuisse obnoxios. Charta
Adalberonis Episcopi Metensis ann. 1065.
apud Meurissium et Miraaum in Cod.
Donat. piar. cap. 54: Pr&sente Udone...
eandem Advocatiam in beneficio a nobis
habente, et Ottone Subadvocato. Neque
tamen semper id pbtinuit; nam inter-
dum Advocati ratione Advocatiae Regi,
vel Principi obnoxii erant, si nempe ab
eo Ecclesiis datis essent Adyocati, Nam
cum Princeps jure Monarchies Ecclesia-
rum omnium Regni sui Defensor sit et
Advocatus, si quern iis tutandis com-
mittit Advocatum, Regius is est vassal-
lus. Potiori vero jure, si Rex ipse Advo-
catus institutus fuerit et electus ab
Ecclesia, vel si Ecclesiam construens
ac dotans, Advocationem sibi reservarit,
et alii commiserit: tune enim Advocatus
delegatus Regem, ut Majorem Advoca-
tum , doniinum agnoscit. Atque ita
capienda Charta Drogonis de Mello ann.
1233. in Tabulario Andegavensi Camerae
Comput. Paris, fol. 32. 48. qua agnoscit,
tenere se Custodiam et Advocatiam Re-
galis Monasterii Cormeriacensis, de do-
mino Rege in feodum et homagium ligium
de dono reverendae memorise domini quon-
dam Regis Francorum.
SB®" Cum vero debita qb ejusmodi be-
neflcium servitia militaria ab Advocate
praestabantur, tune ab iisdem eximeba-
tur Ecclesia, cujus nomine ilia exhibere
censebatur Advocatus. Nee forte a vero
aberraverit qui aliquas Ecclesiarum
possessiones infeudatas existimaverit ea
potissimum ratione ut Ecclesiae ab ar-
morum tumultu liberae forent et immu-
nes. Diploma Lotharii II. ann. 1137. pro
Monasterio Stabulensi apud Marten,
torn. 2. Ampliss. Collect, cpl. 100: Advo-
catum a nostra manu accipiat, qui nobis
exercitum et expeditionem, et quas ad
ipsam pertinent pro summa et debito sui
beneficii faciat, Abbate et suis omnibus
super hoc quiescente, et nullam pro hoc
nobis aut ipsi Advocato redemtionem, aut
supplementum prsestante. Idem habet
Conradus II. in Diplom. ann. 1138. ibid,
col. 104. et in alio ann. 1140. ibid. col.
 ADV
111 : Advocatus expeditionem et arma
pro summa et debito sui beneftcii nobis
successoribusque nostris procuret, Abbate
et Ministerialibus et tola, familia. atque
omnibus ejusdem Ecclesise possessionibus
super hoc liberis, et nullum nobis vel Ad-
vocato supplementum prsestantibus.
Ejusmodi igitur Advqcatorum munus
fuit, ut si ad hoc necessitas compelleret,
res et facultates Ecclesiarum bello tuta-
rentur, earumque milites, ac vassallos
in aciem et campum educerent. Polyp-
tychum Marcianense : Qui nunc Advoca-
tus immerito nuncupatur, olim Defensor
Ecclesise laudabiliter vocabatur: quoniam
sapientia, ratione, armis etiam, si res
exegisset, omnia, quse erant Ecclesise,
viriliter defendebat, et vigilanter prote-
gebat. Chronicon Monasterii Figiacensis:
Eo tantum tenore... ut cum necessitas
posceret, solo jussu, absque lucro olio
temporali, bella Abbatis et suorum prse-
liaretur. Complura hujusce rei prostant
exempla apud Scriptores, quos Lectori
indicasse suffecerit, Lambertum Schaf-
fnaburgensem ann. 1071. ejus Continua-
torem ann. 1304. Diederieum Monachum
de Illatione S. Benedict! cap. 6. in
Fragm. Histories torn. 3. Hist. Francor.
pag. 337. 345. in Historia Landgravior.
Thuringiae cap. 80. 82. in Charta Ottonis
I. Imp. pro Ecclesia Gemblacensi. et in
alia apud Beslium in Episcopis Picta-
vensibus.
Praeterea si in Regalem expeditionem
submonerentur Episcopi et Abbates ,
eorum vassallos in aciem conducebant;
definitumque erat, quid in iis occasio-
nibus ab Ecclesiis prsestandum iis esset
ad apparatum expeditionis, ut est apud
Malbrancum lib. 8. de Morinis cap. 46.
in Charta Balduini Comitis Flandriae
ann. 1056. pro Monasterio S. Bertini:
Ut quicunque Advocatus fuerit in Rega-
lem expeditionem iturus, unum baconem.
et unam pensam caseorum, et unum
equum ad summanam, vel pro his unam
marcam argenti ab Abbate accipiat.
Sed et eorum erat Ecclesiarum yexilla,
cum in propriis Ecclesiarum bellis, turn
etiam in Regalibus expeditionibus de-
ferre. Triumphus S. Lamberti cap. 3:
Contra vero suum Episcopus vocavit exer-
citum, et Rasoni Militi portandam man-
davit banneriam : quia Hasbaniss Advo-
catus factus de media, cujus hoc ferre est,
hseredem nullum prseter duas puellas
parvulas dereliquerat. Proxima ergo tertia
feria ante Ascensionem Domini, dictus
Raso in media majoris Ecclesise, ut moris
est, armatus est. et vexillum accipiens,
cum civitatis populo urbem egreditur, etc.
Quod vero hie traditur de Hasbaniae
Advocatis, Leodiensis Ecclesise signi-
feris, id ipsum scribunt ^Egidius Mona-
chus Aureaevallis cap. 101. et Joannes
Hocsemius in Arnolfo a Marka cap. 17.
quorum extincta gente, Episcopi praeci-
uis in re militari ac strenuis viris, vel
E dentioribus,vexillum suum committere
solent, ut tradit Radulfus de Rivo cap.
5. et 7. Charta Philippi II. Imp. pro
Leodicensibus, quae descripta legitur in
magno Recordo Leodiensi pag, 8: Li
Evesque de Liege doit envoyer a Liege,
assavoir le Voeit de Hasban avec 40.
Chevaliers, liquel prendront I'Estendart
S. Lambert, et jurerat le dit Voeit en
saint, que celi portera il feablement, ne
ne lairat, si mort ou prison soil I'encom-
bre, et en tele maniere il doit conduire
I'ost de Liege, etc.
Id etiam de Advocate Tornacensis
Ecclesise testatur Distichum allatum a
Buzelino lib. 3. Gallo-Flandr. cap. 9 :
ADV ADV i09
Signifer Ecclesiae vexiili munere grato, Bavariae in Chronico Reichersperg. :
Et Castellanus feudum capit a Cathedra to. Vocatus in Advocatiam prsedii, quod dici-
Quibus verbis, inquit Buzelinus, innui- tur Mustuer, mutuati ab Ecclesia Bam-
tur, Advocatum fuisse Signiferum Ec- bergensi, etc.
clesiae, et Castellanum Tornacensem Atque hi quidem minores Advocati,
suas investituras ab Episcopo Torna- seu qui ab Ecclesiarum Advocatis prae-
censi accepisse. Statuta Ecclesiae S. diorum tutelas in se recipiebant, Subad-
Martini Turonensis: Dominus de Prul- vocati passim dicuntur, quemadmodum
liaco est propugnator (Advocatus) et Ca- Subdefensores vocat Gregorius VII. PP.
nonicus de Consuetudine, et habet pree- lib. 6. Epist. 8. qui Defensorum Ecclesiss
bendam in blado, vino, et nummis: et vices agebant. Hos Secundos Advocatos
debet portare vexillum B. Martini cum appellat liber de Fundatione Monasterii
Comite Andegavensi, et facere per se, vel Gozecensis pag. 235;Proadvocatos Charta
per alium bella Capituli B. Martini. Ita Henrici II. Imper. ann. 1023. apud Nico-
Comes Vilcassini, ut Advocatus Monas- laum Zyllesium in S. Maximino; Post"
terii S. Dionysii, ejusdem Monasterii advocatos alia Conradi Imp. ann. 1026.
Signifer erat, ut habet Sugerius lib. de apud eundem ; Viceadvocatos alia ann.
Administrat. sua, cap. 4. quod pluribus 1074. in Metropoli Salisburgensi torn. 2.
etiam docuimus in ea Dissertatione ad pag. 534. Subadvocatores alia ibidem
Joinvillam, quam de Auriflamma insti- torn. 3. pag. 244. Advocatos infeodatos
tuimus. Scribit prasterea ex veteribus Speculum Saxonicum lib. 3. art. 64. § 13.
Tabulis Guesnaius in Annalibus Massi- Advocatos Feudales Wilchbild Magde-
liensib. ann. 855. Willelmum Vicecomi- burg, art. 16. | 2. quorum Advocatiee
tem Massiliensem rexisse S. Victoris segregates dicuntur in Chronico Reichers-
vexillum, ut celeberrimi nempe in Pro- pergensi pag. 205. Advocatiee prsediorum
vincia Monasterii Advocatum. pag. 214. Advocatise, quse jure feudali in
Interdum Advocati ipsi Adyocationes beneficio tenentur, in Privilegiis Ecclesiae
suas aliis in beneflcium, seu in feudum Hamburg, pag. 200. Vide Diplomata
dabant, vel quod po^ris longe digni- Belgica Miraei lib. 2. cap. 43.
tatis essent, ut Ecclesiarum et Monas- Sic igitur minores isti Advocati munia
teriorum expeditionibus possent inte- sua obibant, ut primoribus Advocatis
resse, ut sunt Reges ac Principes; yel ratione clientelae obnoxii essent, iisque
quod bellis suis ac publicis negotiis ita hominia praestarent: qui Advocati prse-
distinerentur, ut alienis vacare fas iis cipui, Majores et Principales et Summos
non esset. Extat Charta Balduini Comitis Ecclesiarum Advocatos sese inscribe-
Flandrise ann. 1064. pro Monasterio bant. In Chronico Trudonensi lib. 5.
Einhamensi apud Miresum lib. 1. Di- pag. 394: 405. 459. Comes de Lembourg
plom. Belgic. cap. 33. qua, cum propter dicitur Major Advocatus ejusdem Monas-
occupationes ac curas Principatus sui terii, cui suberat Gislebertus Comes de
istius Monasterii tuitioni omnino ut Ad- Duras Advocatus. Ita Principalis Advo-
vocatus invigilare non possit, vicem sui catus. in Chronico Reichersperg. pag.
in parvis tantum negotiis, sibi majora 200. 202. 215. in Chartis Eberhardi Ar-
reservans, Arnulpho Aldenardensi Cas- chiepiscopi Saltzburgensis et Henrici
tellano committit. Vide Notitiam Eccles. Ducis Bavariae, apud Buzelinum lib. 2.
Belgii cap. 90. Gallo-Flandr. cap. 22. Extat Charta
pSed et rebus annonariis ecclesiarum Philippi Comitis Flandriae ann. 1176. in
invigilasse advocatos, etiam qui primi qua Martianensis Abbatiae Summum se
ordinis erant, unde Advocati granarii Advocatum esse ait, eique subesse, ac
appellabantur, discimus ex Charta de se tenere alios Advocatos possessio-
Ottonis ducis Bavar. ann. 1295. inter num ejusdem Ecclesise : Quse omnes
Probat. Hist, monast. S. Emmer. Ratis- cum appendiciis suis sub mea protections
bon. pag. 440: Cum viri nobiles nostri et Advocatione sunt, qui ejusdem Ecclesias
fideles,... comites de Leonberg asseruerunt sum Advocatus, et Advocati earumdem
se debere esse Advocatos granarii ecclesise possessionurn de me tenent suas Advoca-
memoratse, quod vulgo dicitur Casten- tiones. Similia habet Diploma Margaretae
vogt. etc.] Comitissae Flandriae pro eodem Monas-
Verum causa prascipua, cur Ecclesia- terio ann. 1246. apud eumdem Buzeli-
rum Advocatiojaes in alios ab Advocatis num. In Historia Landgraviorum Thu-
transferrentur, ea fuit, quod plerumque ringiae cap. 143. Rudolphus Saxoniae
ex Ecclesi33 praadiis, quaedam essent in Dux dicitur Advocatus Generalis Archie-
longinquis regionibus a fldelibus iden- piscopi Moguntini.
tidem indulta, quse Advocati , viri Verum cum ejusmodi Subadvocato-
licet proceres ac pptentes, tueri non rum multitudine gravarentur Ecclesiae,
poterant, quod ab iis procul abessent, propter consuetas eorum exactiones ac
vel etiam, quod in Principum exterorum rapacitates, cum Ecclesiarum bona
dominiis jacerent. Quod colligere licet potius dilapidarent, quam tutarentur ac
ex Lamberto Ardensi pag. 149. et aliquot servarent; exortae subinde graves in eos
Chartis apud Loisellum in Hist. Bello- quaerelae, adeo ut sibimet caverent Ec-
vacensi pag. 248. Louvetum in Histor. clesiae, vel earum Fundatores, dum
ejusdem Urbis lib. 1. pag.i647. 648. et Advocatos deligerent, hac apposita fere
Hemereum in Augusta Viromand. in semper conditione, ut Subadvocatos iis
Regesto pag. 40. instituere non liceret, nisi de ipsarum
Ex quo accidit, ut tot essent fere Ad- consensu. Charta Urbani II. PP. pro
vocati, quot majora Ecclesiarum praedia. Monasterio Hirsaugiensi apud Trithe-
Gesta Abbatum Lobiensium pag. 602: mium : Non solum super cellam majorem
Castellanus Tudiniensis, quod nobis ad- licet Abbati Subadvocatum constituere,
jacet castri, totam prsefecturam (Advoca- sed per singula prsedia et cellulas suas,
tiam) Abbatiae debet tenere in manu sua, ubi nihil etiam sibi juris a Prioribus illic
nee aliquos debet sustinere Defensores vel constitutis, in beneficiis providendis, vel
Advocatos . nisi qui hsereditarii sunt etiam Ecclesiis investiendis subtrahitur.
heereditate antecessoria. Modo habentur Advocato autem sic constitute, non liceat
in villis S. Petri multi Advocati, imo contra voluntatem Abbatis Subadvocatum
raptores, qui prseter tres generates placi- vel Causidicum per prsedia Monasterii
tos, quandocumque volunt, ibi sigillatim disponere, sed omnia illibata secundum
placitant, etc. Charta Henrici Ducis privilegia custodire. [ Charta Ottonis
MO ADV ADV ADV
Episcopi inter Vindemias Literarias Lovaniensis in literis ann. 1086. Comi- 459 : Joannem Lotharingie, Branbantie et
Fred. Schannati pag. 45: Advocatiam tem et Advocatum patriss Brachbantensis Limburgis Ducem... constituimus Advo-
per semetipsum absque subadvocato ad- se inscribit, apud Miraeum in Notitia catum principalem, et rectorem et judi-
ministret. Idem legitur in Diplom. Eccles. Belg. cap. 109. et Theobaldus cem generalem in aquis et in terris ad
Lotharii II. et Conradi II. apud Marten, Comes Ferretensis in Annalib. Colma- exercendum omnia quse pacis observan-
torn. 2. Ampliss. Collect, col. 100. et 104.] riensibus ad ann. 1293, ab Adolpho Rege tiam respiciunt et Advocati principalis
Id etiam colligere est ex variis aliis Romanorum Terras Alsatias Advocatus, ad offlciumpertinere noscuntur, nostro et
Tabulis in Actis Murensis Monasterii institutus fuit, qui earn contra Gallo- Imperii nomine exercenda, etc.]
pag. 22. in Chronico Eeicherspergensi rum insultus tueretur. Apud Henricum ADVOCATI CAMERA ET IMPERII, qui
pag. 200. 209. 214. in Metropoli Salisbur- Rebdorffensem in Chron. ann. 1258: publicae pecunias functionem et procu-
gensi torn. 2, pag. 6. torn. 3. pag. 125. Dux Rudolphus... constituitur Advocatus rationem Imperatoris in vicem gere-
239. 240. 243. 244. terrse in Suevia ab Imperatore socero suo. bant, qui et Advocati Fisci, et tandem
Abrogati tandem Subadvocati in Con- Hue etiam pertinent, quae habet Ray- denique Fiscales dicti: erant hi sub
cilio Remensi ann. 1148. cap. 6 : Auc- mundus de Agiles, dum ait, captis Hye- Cameras nuntiis, quorum cum Ducibus
toritate Apostolica prohibemus, ut nullus rosolimis, cum de Rege creando agere- aequata habebatur potestas. Ita Goldas-
Advocatus praster beneficium antiquitus tur, Episcopos respondisse, non debere tus torn. 1. Rerum Alaman. pag. 180.
constitutum aliqua sibi accipere, vel ibi eligi Regem, ubi Deus passus et coro- LIBER ADVOCATUS, in Chronico Se-
usurpare prsssumat : Subadvocatos vero natus est,... sed esset aliquis Advocatus, noniensi lib. 2. cap. 17. [*° Germ.
vel exactores eorum modis omnibus ab qui et civitatem custodiret, et custodibus Freivogt dicitur judex qui liberorum
Ecclesiarum infestationibus prohibemus. civitatis tributa regionis divideret et re- hominum judicio praesidet in Inquis.
[=>::= DQ Advocatis Ecclesiarum vide ditus. Dodechino ann. 1100: Godefridus sup. jura villas de Wickersheim ap.
Muratorii dissertationem, Antiquit. Ital. gratia Dei Ecclesiss S. Sepulcri nunc Senkenberg. Corp. jur. Germ. vol. 1.
vol. 5. pag. 273 ; Wurdtweinii Monasti- Advocatus dicitur. Albertus Aquensis part. 2. pag. 61.]
con Palatinum vol. 3 ; Warnkoanigii lib. 5. cap. 2: His itaque divinis rebus ADVOCATUS, Tutor, Ballivus, qui no-
hist. jur. Flandrise vol. 3. Docum. pag. praelatis et praeordinatis Boemundum mine tutorio res pupilli administrat et
225 sqq. ; Eichhornii Histor. jur. Ger- dominum et Advocatum urbis constitue- tutatur. Charta Willelmi Archiepisc.
man. | 188. 324; Gauppium de urb. runt. etc. Adde Laurentium Leodiensem Remensis S. R. E. Cardinalis ann. 1199.
Germ. pag. 287; Sa Rosa de Viterbo voc. in Histor. Episcopor. Virdunensium in Tabulario Campanise Thuano fol.
Advogado da Igreja ; Haltansii Gloss. pag. 293. 193: Noverit universitas vestra, quod soror
col. 1975. et quos laudat Mittermaierus At non desunt, qui plerosque ex pro- nostra A. Francorum Regina, id quod
in Princip. jur. Germ. § 47. not. 12. 13. ceribus istis existimant hosce sibi arro- clamabat in Advocatia terras nepotum
14.15. et § 48. not. 9. De Advocatis an- gasse titulos, non quod revera has suorum et nostrorum W. Comitis Sacri-
nonae, Germ. Kastvogt. Eichhornium 1. provincias ut earum Advocati rege- cassaris, et Stephani fratris ejus, totum
1. et Haltausium col. 1067.] rent; sed quod Mpnasteriorum ac Eccle- quitavit et remisit. Et infra : Quandiu
ADVOCATI MATRICULARES, Ecclesiae sarium in iis sitarum defensores ac nepos noster Th. Comes Trecensis Palati-
matricis Cathedralis.Vetus Charta apud Advocati essent. Quemadmodum Alber- nus terram prasdictorum W. et St. tene-
Wiguleium Hondium in Metropoli Sa- tus Austriae Marchio, Leopoldi filius bit per Advocatiam. Charta Petri Decani
lisburgensi torn. 2. pag. 254: Consensu primogenitus factus dicitur Advocatus Trecensis ann. 1207 : Notum facimus,
Hainrici Prising ensis Ecclesias Episcopi, omnium Monasteriorum terrse Austriss, quod carissima domina nostra et Advo-
et conniventia Matricularium Advocato- in Historia Coenobii Mellicensis, id est, cata nostra Blancha illustris Comitissa
rum nostrorum Bernardi Gruba et Sigi- Marchio: ita ut Dux Zeringianus Ec- Campanise, etc. Sic in aliis Tabulis Phi-
bitonis Comitis de Neunburgk... fundavit clesise Zurigensis, Comes Lovaniensis lippi Abbatis S. Lupi Trecens. ann. 1211.
cellam ac Preslaturam, etc. Ecclesiae Nivellensis, in Brabantia sitse, Charta Odonis Ducis Burgund. ann.
ADVOCATUS, Patronus, cui jus corn- Advocati fuerint. 1209. In Tabul. Campan. Bibl. Thuanae
petit prsesentandi Ordinario ad Benefi- [** ADVOCATI qui comitibus inferiores fol. 218 : Notum facio... quod ego laudo.
cium vacans. Cum enim saepe Monaste- de minoribus causis judicarent inde a approbo et concedo judicium illud, quod
riorum Fundatores Advocatiam sibi et Caroli Magni temporibus memorantur. carissimus dominus meus Philippus illus-
posteris reservarent, inde manavit post- Capit. ann. 805. cap. 14: De Advocatis tris Francise Rex fecit de Theobalda filio
mpdum jus Patronorum, quos Advocates et judicibus comitum. et omnibus publicis carissimi consanguinei mei et fidelis mei
alii yocant, qui jus habent praesentandi auctoribus tales eligantur quales et sciant Comitis Theobaldi, et de Blancha matre
Ordinario ad Beneficium vacans : cu- et velint juste causas terminare. Capit. ejus, quse Comitatum Campanise tenebat
jusmodi reseryationum prostant exem- 3. ann. 803. cap. 3 : Ut missi nostri Sca- per Advocatiam: videlicet quod nee ipse
pla in Appendice Reinecii ad "Witikin- binios, Advocatos, Notarios per singula Th. nee Blancha mater sua respondere
dum pag. 40. apud Monachum Pega- loca eligant. Capit. 2. ann. 805. cap. 12 : debent de terra, de qua dictus consan-
viensem de Wiperto Groicensi ann. De Advocatis, vicedominis, vicariis et guineus meus Th. tenens erat, cum decede-
1106. in Privilegifs Ecclesiae Hamburg, centenariis ut tollantur. Vide Capit. ann. ret, antequam dictus Th. filius ejus habeat
pag. 159. in Diplomat. Belg. Miraei lib. 809 cap. 22 etc. Capit. Missis dominie, XX. et unum annum. Charta ann. 1040.
1. cap. 33. lib. 2. cap. 35. in Codice Do- data ann. 802 art. 20. et Friderici II. apud Hemereum in Augusta Viroman-
nat. piar. cap. 38. in Actis Murensis Imp. Sententiam in favorem Ecclesia- duorum pag. 113 : Ego Yvo Thesaurarius
Monast. pag. 18, 20. etc. Apud Willelm. rum, ann. 1234 ap. Pertzium Monuni. Monasterii S. Quintini, et ad tempus
Thorn, in Chronico cap, 13. | 11. Advo- leg. vol. 2. pag. 305. Advocati vero, qui Advocatus honoris fratris mei Roberti,
catio sive patronatus. Vide Bracton. lib. in Germanise, preesertim septemtriona- qui et futurus hasres honoris patris mei,
4. tr. 2. cap. 3. Fletam lib. 5. cap. 5. lis, oppidis jurisdictionem modo sum- etc. Charta Communiae Noviomensis
Bucelin. lib. 2. cap. 18. pag. 331. Spel- mam modo mediam exercuerunt, non ann. 1181: Qui in via Sanctorum fuerint,
mann. [et infra in voce Ecclesia.] ab his, sed ab Ecclesiarum advocatis viduas etiam, quse filios non habent adul-
] ADVOCATA , Feminas etiam usas originem ducere videntur; antiquissi- tos et arma ferentes, et puellse sine Ad-
fuisse hujusmodi Advocationis seu pa- marum enim urbium libertates ab ec- vocato . nullas^ debent consuetudines.
tronatus jure, constat ex ipso Jure clesiarum immunitatibus fluxisse cons- Gallis Avouerie, vel Vourie, ut est in
canpnico. Rames. sect. 140: Alfwara tat. In statuto oppidi Susatensis ann. Consuetudine Vitriacensi art. 70. 100.
dedit Ecclesiam de Ellesworth, cujus erat 1120, antiquissimo in Germania, Advo- 141. 143. tutela, patria aut maritalis
Advocata. catus post Praepositum nominatur, eum potestas. Vetus jus municipale Comita-
ADVOCATI urbium ac Regionum memo- vero ab ecclesia auctoritatem tenere do- tus Campaniae art. 20: II est coustume
rantur nonnulli proceres : verbi gratia, cet art. 7 : Advocatus Sussatensis de jure en Champaigne, que se enfens noble de-
Bertholdus de Zeringen Dux et Rector tribus vicibus in anno iudicio suo prsesi- meurent de pere et de mere, soient noble
Burgundies, Dei et Imperiali gratia debit, atque hoc certis temporibus, videli- ou de pere ou de mere. Se il y a hoir
Thuregici loci legitimus Advocatus, quod cet secunda feria et iij post octavam ainsne, il doit avoir VAvouerie de ceaulx,
Kastvogt dicitur. inscribitur in Charta Epyphaniss, item ii feria et iij post quasi qui sont sousaagie : et tant comme Us se-
ann. 1187. In alia ann. 1210 : Dei et Im- modo geniti, item ii et iij feria post nati- ront en Avouerie, I'Avoue n'en perdront.
peratorum ac Regum dono judex consti- vitatem sanctx Marias. Art. 12 : Prxside- ne gagneront. [** Germanis vogt, tutor,
tutus et Advocatus, qui vulgo Kastvogt bit autem Advocatus sine peticione et curator minoris, feminae. clerici. Vide
dicitur in omne Thuregium Imperialem omni cavillatione quia Archiepiscopus Haltausii Gloss, col. 1975.]
jurisdictionem tenehs. Ubi Kastvogt idem (Coloniensis) de curiis suis quatuor mar- ADVOCATOR, idem qui Advocatus. in
apud Theutones valet, quod Castri tu- cis qualibet vice Advocato administrabit. Chronico S. Vincentii de Vulturno pag.
tor ; est enim Kast, Castrum. et Vogt, ** ADVOCATUS PRINCIPALIS. Consti- 690: Prsecepit... ut statim pergerent ad
tutor, protector. Ita Henricus Comes tutio Adolphi R. R. ap. Pertzium pag. ipsum Abbatem cum suis Monachis et
 ADV ADV ADV ill
Teudelasio Abocatore eorum reinvestirent. telligit Legis peritos; per Advocatos trictus. Speculum Saxon, lib. 1. art. 35.
Ita et pag. seq. : Rodelgardus Castal- vero de usu, eos, qui res civitatis vulgo | 2 : Argentum sub terra absconditum
deus Advocator Episcopi Salernitani, in administrant. [** In libr. Feud, et in nemini excidere licet, sine proprietarii
Chartis apud Ughellum torn. 7. pag. Stat. mscr. Pisanae urbis inter leges et illius loci voluntate. Si vero voluntas
500. 506. 977. Adde torn. 8. pag. 47. 139. usus distinguitur. Vide Usus.] ipsius advenerit, in operis loco Ad-
ADVOCATOR, Patronus. Ordo Roma- « ADVOCATIA. Munus advocati. Ad- vocatiam obtinebit. Art. 59. § 4 : In
nus, ubi de Pxocessione Pontificis: Ad- vocatia fit in prsesentia veri actoris, pro- una Advocatia non nisi unus potest
vocatores autem Ecclesise stant quidem curator agit in absentia actoris; in Vo- esse bannus. Lib. 3. art. 64. | 5. 8:
cum majoribus, non autem procedunt cabulario Praedicantium. Si Comes partem Comitise alteri confe-
cum eis, sed ipsi tant-ummodo sequuntur * Avocassie, eadem notione, in Lit. rat, aut Judex, seu Advocatus, partem
sellarem Pontificis, cum Acolyto, qui remiss, ann. 1410. ex Reg. 164. Char- judicii, seu Advocatiss; hoc agit perpe-
aquam manus portat. toph. reg. ch. 357: Icellui suppliant non ram, et est contra jus attentatum. Vide
ADVOCATOR, vel ADVOCATUS, Campio, congnoissant science d'Avocassie, etc. Albertum Stadensem, ann. 1089. [Lit-
qui pro alio monomachiam a judice de- Advocation, in Lit. nobilit. ann. 1358. ex terae ann. 1248: apud Marten, torn. 1.
cretam subit. Lex Longob. lib. 2. tit. Reg. 87. ch. 53 : Pour considerations des Anecd. col. 1038 : Cum nobilis vir Jo-
55. | 40: Lites suas... per consimiles Ad-bons et leaulx services que Jehan de la hannes dominus d'Audenarde miles Ec-
vocatores per pugnam dirimant; f 39 Moriciere. bourgeoiz de Faleize, a fait.... clesiss nostrae fidelis, confiteatur se in
Campiones appellantur, qui in isto Ad- en office d'Advocation, comme autrement, feodo a nobis tenere Advocatias septem
vocatores. Gallis scriptoribus Advouez nous icellui annoblissons. villarum.][™ Vide Haltausii Glossarium,
passim dicuntur. [Leges Ottonis II. Imp. ADVOCATISSA, Mulier, seu nobilis fe- col. 1984.]
apud Murator. torn. 1 part. 2. pag. 173. mina, cui jure feudi Advocatia alicujus ADVOCATIA, Datio Campipnis, quiAd-
n. xi : Ut Ecclesise, seu Comites et viduse Monasterii competebat: in libro de vocatus, Gall. Avoue, dicitur. Charta
lites suas de his, quse in suprascriptis Fundatione Monasterii Gozecensispag. Blanchae Comitissae Campaniae de di-
Capitulis continentur, per consimiles Ad- 237. visione terrarum inter filias Baronum,
vocatos (cod. Estens. Advocatores) per ADVOC ARIA, ex Gallico Advouerie, ann. 1212. in Tabular. Campaniae Thuani
pugnam dirimant. Ceteri vero natura Pensitatio, quae prasstatur domino, pro fol. 815;«:; ^apud Marten. Thesaur. Anec-
liberi secundum legem pristinam, per ea, quam impendit civibus, protectiqne; dot. torn. 1. pag. 826]: Si aliquis firmato
semetipsos
;s
respondeant et determinent.] aliis Salvamentum dicitur. Tabularium duetto ad hoc devenerit, quod coram jus-
* Eadem lex est quae supra ut ex lib. Eccles. Ambian. : Sciendum etiam, quod titia dederit Advocatiam [** suam alicui
S . tit. 55. |. 40. laudatur, exstat ap. Pert- unaquseque domus villas,, in qua manet
zium vol. 2. Monum. leg. Germ. pag. aliquis, si duas furcas habuerit. 2. sex-
qui facere debeat duellum pro ipso. Si
ille qui receperit Advocatiam] illam infra
33, art. 10; | 39 inter leges Ottonis II tar, avenss debet pro Advocaria ;si unam dies, qui ei jure possent assignari, de-
est cap. 12 ; vox consimiles trahenda ad fur cam, unum sextarium. cesserit, non ideo perdit querelam suam
cap. 10, ubi Pugnatores appellantur. Vi- T ADVOCARIA, Protectio, tutela. Charta ille, qui duellum firmavit qui ei dederit
deas etiam Murator. ad cap. 8.] Vide Cam- Galcfierii de casteiiioSe ann. 1216. in Advocatiam suam, sed liceat ei alium
piones. Aliud sonat Advoateur. |in Con- Archivo S.Martini Pontisar.: Galcherius substituere loco illius, qui decessit.
suetudine Angeriacensi art. 12. et San-t de Castellione Comes S. Pauli.... villam ADVOCATIO, Districtus Advocati, in
tonensi art. 12. ubi is est, qui pecus, in de Moressart cepit sub Advocaria sua a Charta Willelmi Castellani S. Audo-
damno captum, ut suum advocat, id est, Bartholomaso Abbate S. Martini Pontisa- mari an. 1205 : Quicumque servus, vel de
agnoscit. rensis, etc. Advocatione mea existens infra villas S.
j * ADVOCATI, eo sensu, quo nunc acci- ADVOCATIA. Protectio, tuitio. Baldri- Bertini, et extra nunc manent, etc.
pitur haec vox, variis appellationibus pro ciis in Chron. Cameracensi lib. 1. cap. ADVOCATIO, Tutela, protectio. Gerber-
temporum et locorum varietate desi- 10: Abbatis Advocatiam imploravit. In- tus Epist. 22 : Reges Francorum filio suo
gnantur; quod hie indicasse sufficiat. fra : Advocatiam Dei et S. Vedasti sibi favere dicite, nihilque eos aliud conari,
Clamatores nuncupantur in Capitiil. lib. profuturam assumpsit. Guibertus lib. 3. nisi tyrannidem Henrici, Reg em se fa-
3. cap. 7. [** Capit. ann. 805 in Theodo- de Vita sua cap. 5 : Erat autem Barisia- cere volentis sub nomine Advocationis,
nis villa proclamatum part. 2. art. 8.] et cus cum appendentibus villis sub Advo- velle destruere. [Advocatio accolarum,
59. [** Capit. Aquisgr. ann. 810. cap. 1.] catia ejus. Charta Theodorici Comitis apud Mirasum torn. 2. pag. 1125. Edit.
et in Capitul. de Yillis cap. 29. [** Cla- Flandriae ann. _1166.: Quse a prsefato 1723.]
matores sunt qui ad palatium imperato- Theodorico, seu patre ejus Yvano collata 55sf- ADVOCATIA, Gall. Avmierifi, du-
ris reclamant.] Legis doctores et Legum sunt, in nostram et successorum nostro- plicis generis, ut mohet T). TSrussel
magistros vocat Adrevaldus lib. 1. Mi- rum Advocatiam et defensionem suscepi- Tract, de usu feud. torn. 2. pag. 769.
rac. S. Bened. cap. 25. Domini legum mus. [s;™ Vide Eichhornii histor. jur. distingui potest: una quam honorariam
dicuntur, apud Ottonem de S. Blasio Germ. | 195.] appellare licet, cui nulli reditus, nulla
cap. 14. Sed et Milites legum seu legales SSS"Adyjocatia^et custodia distingun- pensitatio assignabatur ; altera cui, ut
appellati, quod inter eos, qui legum stu- tur in privTIegio Pibonis pro Monaste- tutelam Ecclesiis praestarent Advocati,
diis operam impendebant, plurimi gente rio S. Leonis in Hist. Tull. pag. LXXXVI : non modica bonorum Ecclesiasticorum
nobiles essent. Recentiori aetate dictos In manu ipsius Duds custodiam prasdic- pars attributa ; quod quidem vel clien-
reperimus Parliers, Amparliers, Avant- tss villas et non Advocatiam.... Abbas telari jure fiebat, adeo ut ab ipsis Ec-
parliers, Emparliers, Conteurs, Plai- reposuit, et pro Custodia singulis annis, clesiis in feudum isthaec possiderent;
deurs; quas denominationes ex temporis etc. vel nuda traditione et sine ullis seryi-
usu, non ex vitio advocatorum repe- ADVOCATIA, Officium Advocatise villas tiis feudalibus: hinc Advocatias aliae
tendas esse monere superfluum est. Paterniacensis, in Charta ann. i314. in feudales aliae non feudales. Feudales
Plura videsis in Dialogo Advocat. par- Probat. Hist. 'Sabaud. pag. 146. Advo- iterum in Ecclesiasticas et laicas divi-
lam. Paris, inter Opera Loisellii ann. cati munus, jus, offlcium. In lib. 1. dit D. Brussel: hae in custodia alicujus
1652. ps ap. Camus. Ep. de offic. Advoc. Feud. tit. 1. § 1: Advocatia, quse vulgo civitatis, vel etiam provinciae positae;
vol. 1.] apud Bouchel in Bibl. Jur. Gall. Viaria dicitur. Charta ann. 1148- in illae vero in tenementis vel annuis pen-
v. Advocat, De Lauriere in Gloss, v. Hist. Monast. S. Marias Suession. pag. sitationibus quae Advocatis assignaban-
Emparliers et in notis ad torn. 1. Ordi- 437: Advocatiam super villas Cavinio- tur de dominio Ecclesiee vel Monasterii,
nat. reg.;Sl Franc, p. 261. etc. Vid. Prselo- num scilicet, Esiacum, etc. cujus jura et possessiones tueri tene-
cutor. p Heinrici Reg. Rom. coronatio ADVOCATI^ IMPERII, in chron. Casin. bantur.
ann. 1222, ap. Pertzium lib. 1. pag. 249: cap. 35. Charta Henrici Imperat. apud ** ADVOCATIA, Dominium superius
In jure feodali nullus potest esse Advo- Dodechinum ann. 1110: Regalia sunt cum juribus annexis. Charta ann. 1281.
catus, nisi sit ipsius duds feodatarius; Ad- civitates, Ducatus, Marchise, Comitatus, apud Hontheim. Hist. Trev. vol. 1. pag.
vocatum appellamus patronum causes.] monetae, teloneum, Advocatias, omnia jura 635: Advocatia in Lehmen, census, servi-
* ADVOCATI LEGIS, ADVOCATI DE usu. Centurionum. id est villicorum. etc. Vide tia, jurisdictio, reditus et proventus et
Statuta civit. Pistor. ann. 1107. apud Gregorium VII. PP. lib. 2. Epist. 14. omnia jura ad dictam Advocatiam spec-
Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. aevi [** Vide Eichhornii histor. jur. Germ. tantia. Ibid. pag. 634. Charta ann. 1279 :
col. 563 : Quicumque nostrss civitatis ju- § 234. B.] Advocatia de Wittlich cum villis quibus-
raverint deinceps se non esse advocatum ADVOCATIA, Praestatio, qusa fit Advo- cunque, redditibus... hominibus.... juris-
nostrx curise pro civitate,... in meo domi- catis. Charta Everhardi Archiepiscopi dictionibus ac quibuscunque aliis juribus.
nio non permittam placitari.... Et si non Salisburgensis ann. 1231. in Metropoli Eodem sensu Adyocatitium jus dicitur
potero habere Advocates legis, eligam et Salisburg. torn. 3. pag. 65 : Remittens eis in Charta Henrici R. R. ann. 1311 infra
mittam duos Advocates ex usu vel de usu. Advocatiam, id est, procurationes. laudata et in alia ann. 1299 in Wibelii
Ubi Muratorius per Advocatos legis, in- ADVOCATIA, Advocati infeudati dis- Cod. Dipl. Hohenl. pag. 131: Nobilium
 112 ADV
virorum Dominorum Kraftonis de Holyn-
loch, senioris et junioris, Dominorum Ru-
perti et Ruperti de Durne, qui in eodem
oppido jure Advocatitio dominantur, etc.
ADVOCATIO, idem quod Viaria, seu
Vicaria, Jurisdictio media , moyenne
Justice, in Chartis non semel, quas lau-
damus in voce Vicaria. Vide Viare.
[** Registr. Eccl. Lubec. cap. 37.apud
Westphalen torn. 2. col. 2448 : De villa
Clawestorpe , quam emit capitulum- ab
abbate et conventu in Reyne felde. cum
jure et judicio Advocatias, omniumque
culparum correctoni, ac cum omni tempo-
rail utilitate. Ibid. col. 2450 : Habet capi-
tulum potestatem Advocatum ibi ponendi
(in Hangenbecke) qui omnes causas ju-
dicabit et puniet, quorum poena LX solid.
non transcendit.' Charta comit. Holsatiae
ann. 1256. ibid. col. 48 : Didicimus dom.
Praspositum Novimonasterii et fratres
suos, judicium sive Advocatiam villas sues,
quas claustro adjacet, ab antiquo habuisse,
et integre in omnibus causis, prasterquam
in causa sanguinis., libere possedisse.
Quandoque etiam Advocatia jurisdic-
tionem superiorem comprehendit, ut in
diplomate Magdaburgensi supra laudato
pag. 109. col. 1. et in charta ann. 1309.
in Schoattgen. Diplom. torn. 2. pag. 226 :
Curiam et oppidum in Belgern, cum judi-
ciis seu Advocatiis, videlicet superiori et
inferiori, tarn infra oppidi septa quam
in campis, etc. De qua re videas Res-
ponsum Fac. jur. Argor. ann. 1688 in
Lunigii corp. jur. Feud. torn. 3. pag.
713.]
ADVOCATIO. Pensitatio, seu praestatio
pro jure Advocationis, vel pro tutamen-
to : tributum, quod Advocate exsolvitur.
Reditus Advocationis, in Gharta Balduini
Comitis Flandr. ann. 1038. apud Buze-
linum. Advocatio et Advocatoria exactio,
in Charta Gonradi Ratisponensis Epis-
copi ann. 1209, in Metropoli Salisbury.
torn. 3. pag. 248. Alia Adalbert! Comitis
Viromanduorum sub Leudulfo No-
viom. Episcopo: In his ergo S. Quintino
datis rebus nullus hssredum vel propin-
quorum meorum non Comes, nee Viceco-
mes, nee ejus liberss ingenuitatis homo
aliquid amodo accipiat causa consuetudi-
nis seu Advocationis. etc. Alia Gerardi
Comitis Matisconensis ann. 1180. in
Bibl. Cluniac. pag. 1443: Or la est querela
inter nobilem virum Gerardum Comitem
Matisconensem et Monachos Cluniacenses
super indebitis consuetudinibus, .... siqui-
dem in villls Monachorum, Advocationem
et custodiam qussrebat, ubi Monachi ilium
habere non asserebant. In aliis vero locis
ubi constabat ilium Advocationem habere.
indebitas exactiones et insolitas consuetu-
dines usurpabat, etc. Charta ann. 1205.
in Tabulario S. Bertini: Ab omni servi-
tute, Advocatione et consuetudine et exac-
tione... liberi erunt. Concilium Colo-
niense ann. 1310. cap. 3 : Monemus omnes
terrarum dominos ... ne de csstero occa-
sione Advocatiarum, quas quidam ex eis
super bona Ecclesiastica habent, vel quo-
cumque alio nomine vel colore ad hoc
qusesito, tallias, collectas, exactiones, peti-
tiones, assisias, contributions, servitia
indebita, et ultra quam jus Advocatias
juxta Scabinorum sententiam, ubi Advo-
cati sunt, permittit.... exigere aut reci-
pere prassumant. Computum Domanii
Gomitatus Bononiensis ann. 1474: Des
Avoueries d'Estaples et Rombly, que doi-
vent les habitans d'icelles villes a la Tous-
sains, qui se croissent et amoindrissent
selon le nombre des mesnages estans en
la mile etbourgaige d'Estaples. dont chas-
cun chief doit demy polkin d'aveine, les
ADV
veuves un quart de polkin. Computum
Oomitatus. Pontivi ann. 1474. fol. 1:
Gens, rentes, recognoissances, et Advoue-
ries deues au Roy a cause de sa Comte de
Pontieu. Vide Viaria. [«* Diplom. Con-
radi II R. R. ann. 1146. ap. Butkens
Troph. Brab. in Cod. Prob. pag. 39 : Ad-
vocatos instituimus mandantes ut nomine
imperii contra omnem inquietaciohem
ecclesiasticas personas et earum bona tue-
antur et defendant, ita quod ab ipsis nil
per potestatem recipiant aut exigant prse-
ter Jus Advocatise, quia Advocati non
debent esse deprasdatores sed defensores
ecclesiarum. Diplom. Ottonis Episcop.
Herbipolit. ann. 1220 in Gudeni Cod.
dipl.vol. 1. pag. 474: Ecclesia... servicia...
percipiet temporibus vitas marscalci; et
ipse marscalcus, qui est eorundem homi-
num advocatus, erit simplici jure Advoca-
cie sue contentus ; et si placuerit Ecclesias
pariter advocato ipsis hominibus exactio-
nem imponere medietas exactionis illius
proveniet Ecclesise alia advocato; et in-
fra : ex tune marscalcus de bonis illis de-
bitumjus Advocacie recipiet.]
T ADVOCATITIUM Jus. Eadem notione.
Charta Henrici Rom. Regis ann. 1311.
apud Ludoyicum Laguille inter Instrum.
Hist. Alsatise pag. 60. col. 1: Ad venera-
bilem igitur Egidium Abb. Weissembur-
gensem. dilectum Principem nostrum,
Conventum et Monasterium ejus. oculos
convertimus, gratias specialis devotas et
instantivas preces ipsius favorabiliter ad-
mittentes, Advocatiam, seu Jus Advocati-
cium villarum infra scriptarum... Abbati
et Monasterio Weissemburgensi prasdictis
restituimus. [** Charta Eberhardi comit.
Wurtemb. ann. 1291. ap. Crusium in
Annal. Suev. P. 3. L. 3. pag. 170 : Quod
cum dilecti in Christo abbas et conventus
in Lorch... nos unanimiter et concorditer
elegerint,pro adjutore seu tutorebonorum
ipsorum, personas et res, seu bona ipsius
monasterii in nostrum recipimus, defensio-
nem, sub tali conditione quod de bonis
predictisnon recipiemus.nisi tantummodo
Jus Advocatitium, etc. Advocatorium jus
eadem notione in charta ann. 1247 ap.
Falkium in cod. Tradit. Corbeiens. pag.
861 : Quicunque colonus extiterit marcam
puri argentijure Advocatorio annuatim
perpetuo persolvere tenebitur. Denarii
advocatitii dicuntur praestationes quse
advocatis aere exsolvebantur in charta
Archiep. Mogunt. ann. 1226 ap. Johannis
rerum Moguntin. torn. 2. pag. 530: In
prefata curia... omnimoda in perpetuum
libertate gaudebit. ita ut et a Denariis
Advocatitiis et manipulis, tarn siliginis
quam avenas, qui per villam advocato de
bonis hereditariis dari solent, a vino ban-
nito.... penitus sit immunis. lidem Dena-
rii censuales et areales in charta Sig-
fridi Episc. Hildesiensis ann. 1289. apud
Lauenstein. Histor. Diplom. Ep. Hild.
Part. 1. pag. 149 : Casas hortorum, in
quibus nos obtinebimus advocatiam et nos-
tros Denarios censuales, sicut in aliis
areis, etc. Et infra: Casas hortorum po-
nent et nihil aliud, quaz si positas fuerint,
in eis advocatiam et Denarios areales
habebimus.]
* ADVOCATALIS , ADVOCATITIUS , Ad
Advocatum, seu protectorem et de-
fensorem pertinens. Charta ann. 1285.
torn. 6. Anecd. Pezii part. 2. pag. 148.
col. 2: Cum pro omni jure Advocatali
hominum et preediorum ecclesias Altahen-
sis, consueverimus recipere annis singulis
centum libras denariorum Ratisbon
traditionem dicti juris Advocatitii reco-
gnoscimus nos fecisse. etc. Vide infra
Advoeria.
ADV
ADVOCATIO , Anglis Adwouson, Jus
praesentandi Ordinario aliquem ad Be-
neflcium vacans, in Littletone sect. 10.
180. Fleta lib. 5. cap. 9. § 21 : Divisionem
non recipiunt Advocationes Ecclesiarum,..
quamvis ecclesia quse est quasi subjectum
ratione diversarum Baroniarum ab anti-
quitate dividi possit. Baldricus lib. 3.
Chron. Camerac. cap. 57: Qui Ecclesiam
S. Gaugerici in Advocationem tenebat.
Adde Regiam Majestat. lib. 1. cap. 2. §
2. 3. lib. 2. cap. 16. 42. 45. 61. 67. lib. 3.
cap. 33. Joan. Sarisberiensem lib. 7. Po-
licrat. cap. 17. et Epist. 125. Sugerium
de Administrat. sua cap. 12. etc. Vide
Patronus.
ADVOCATORIA , Ipsum Advocati mu-
nus, in Notitia veteri apud Loisellum
in Hist. Bellovac. pag. 248.
ADVOCATURA, idem quod Advocatio:
Jurisdictio media, Moyenne Justice, vel
quod praestatur sub specie Advocaturse,
seu tutamenti, vel salvamenti. [Consti-
tutio Leduini Abbatis S. Vedasti Attre-
bat. ann. circiter 1020. apud D. Brussel
torn. 2. Tract, de usu feud. pag. 789 :
Homo de generali placito, non dat censum
de capite suo, nullam dat neque debet
Advocaturam quia liber est ab hac exac-
tione sine inquietudine.] Hariulfus in
Chronico Centulensi lib. 4. cap. 21: Sub
excommunicatione interdixit, ne aliquis
amplius in ilia villa, neque per vim, ne-
que per deprecaturam, neque per Advo-
caturam, de omissis consuetudinibus am-
plius aliquid expeteret. Charta Odonis
Episcopi Bellovacensis ann. 1140. apud
Loisellum pag. 269 : Concesserunt in
eleemosynam quidquid habent in villa et
in terra Theoleti, videlicet Advocaturam
et Vicecomitatum, et quidquid habebant
ibi aliud. Tabularium. S. Vitoni Virdu-
nensis : Quietum et ab omni prorsus Ad-
vocatura liberum.
ApvoCATicii, qui Advocatorum juri-
dictioni obnoxii sunt. Chronicon Colma-
riense 1. part. ann. 1271: Comes Radul-
fus de Habspurc posuit exactionem super
homines suos Advocatitios, et accepit ab
eis 20. mille quartalia frumenti.
* ADVOCATITIUS, Sub Acfoocatfipatroci-
nio et tutela positus, Advena. Charta
Henrici VII. reg. Rom. ann. 1231. torn.
1. Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim
pag. 709. lib. 2 : Item omnes Advocatitii
in nostris civitatibus residentes, antiqua
et debita jura persolvant, neque indebitis
exactionibus molestentur. Item homines
proprii, Advocatitii, feudales, qui ad do-
minos suos transire voluerint, ad manen-
dum in nostris officiatis non arctentur.
Vide Affidati. [«* Vide Pertzii Monum.
leg. Germ. vol. 2. pag. 283 et 292. Alber-
tus R. in Diplom. Civit. Buchorn. ap.
Lunig. Arch. vol. 13. pag. 308: Si ali-
quis homo Advocatitius in ipsorum civitate
est residens. Advocato de sua persqna ali-
quod servitium facere non tenetur. Com-
positio inter Comitem Palat. Rheni et
Archiepiscopum Moguntinum ann. 1264
in Gudeni codice Diplomat, vol. 2. pag.
148 : Item, difftnitum est quod Dns Pala-
tinus homines proprios ecclesias Lauris-
sensis, qui non sunt Advocaticii sui non
debet recipere intra novum oppidum suum
Winheim, sine voluntate Archiepiscopi,
nee cogere ad manendum cum ipso; sed
si aliquis Advocaticius sponte se receperit
in eodem, ille nichilominus Archiepiscopo
tenetur prasstare debita iura, etc. Senten-
tia Rudolphi R. R. ann. 1282. ap. Pertz.
1.1. pag. 439 : Per sententiam coram no-
bis extitit requisitum, si rustici vel rus-
tice qui liberi dicuntur, cum hominibus
Advocatitiis, vel aliarum superiorum aut
 ADU
inferiorum conditionum contraxerint,
quam conditionem sequi debeat partus ex
hujusmodi commixcione susceptus. Et est
sententialiter definitum, applaudentibus
universis qui fuere prassentes, quod par-
tus conditionem semper sequi debeat vi-
liorem.]
* ADVOCATRIX , Quse jura, bona, et
facultates ecclesiae tuetur et protegit.
Bulla Urban! III. ann. 1187. inter Instr.
torn. 11. Gall. Christ, col. 251: Omnes
prazterea libertates et rationabiles consue-
tudines et immunitates, quas illustris rex
Anglorum Henricus et bonss memorise
Mathildis imperatrix mater ejus,Advoca-
trix et fundatrix prsefatse ecclesiae,... vo-
bis.. . donarunt, etc.
* ADVOCERIA, Jurisdictio media, idem
quod Viaria. Charta permut. inter Phi-
lip, v. reg. Franc, et episc. Tornac.
ann. 1320. ex Cam. Comput. Insul.: Item
homagium et feodum Advocerise Tornaci
et Tornacesii. Vide Advocatio et Advoca-
tura pag. 11.2 col. 1. et 3.
* ADVOERIA, Protectio, tutela, propter
quam tributum exsolvitur.Charta Blan-
ches comit. Tree. ann. 1206. in Chartul.
Campan. Cam. Comput. Paris.: Omnes
homines de Nigravalle miserunt se in Ad-
voeria mea et salvamento meo per volun-
tatem et creantum Iteri de Chaleranges.
\ ADVOHARE. Vide in Advocare 3.
ADVOLI, in Aresto 20. Aug. ann. 1411.
ex Gallico, Avolez, Advenes, uti etiam in
eodem Aresto dicuntur, in Hist. Betu-
niensi pag. 116. qui aliunde venerunt,
advolarunt. Froissart. 1. vol. cap. 39 : Et
ceux qui estoient ainsi bannis, dont il y
avoit foison, se tenoient a S. Omer, le
plus, et les appelloit-on Avolez.
* Gens Advolez. quin'avoientmesnaige,
feune lieu, in Lit. remiss, ann. 1400. ex
Reg. 155. Chartoph. reg. ch. 429.
* ADVOLSIO. [Avulsio. DIEF.]
1 ADVORES, Contrarii. Glossse Latino-
Grsee. MSS. Advores, evav-ntn. Lego
Advorses, quod ab Advorsus, pro Ad-
vefsus.
* ADVOTIA, Advocati officium, prses-
tatio qu8B advocate exsplvitur, pro Advo-
catia. Vide in Advocati pag. 111. col. 2.
Charta Bosonis Catalaun. episc. ex Cod.
reg. 9612. U : Advotiam utriusque terras,
id est tarn S. Urbani quam S. Maximi,
prasdictus Willelmus sibi retinuit. Avo-
weson, eadem notione, in Lit. ann. 1343.
apud Robert. Avesbur. in Hist. Eduardi
HI. reg. Angl. pag. 111. Vide supra Ad-
vocari.
ADVOTUM, Retentio feudiper Advotum,
in Charta Rotroci Comitis Perticensis,
ann. 1136. apud Souchetum : Retenue du
fief par Aveu.
* ADVOUARE, ex Gall. Advouer, Fateri,
conflteri. agnoscere. Lit. procurat. ann.
1348. ex Chartul. 21. Corb. fol. 193. v° :
Dantes dictis procuratoribus nostris......
potestatem Advouandi . desavouandi
causam nostram de hominibus nostris et
eeclesias nostras praedictam. Pro Dominum
agnoscere, seu proflteri vassalli cliente-
lam, vide infra in Deadvouare.
* ADVOYAMENTOM. Vide supra Ad-
voamentum.
} ADVOYARE, Fateri, Gall. Advouer.
Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 98: Respon-
dit dictus dominus Dalphinus, quod de
morte dicti Aymonis est innocens, nee
Advoyabit, neque Advoyaverat, neque
Advoyat factum prssdictum, nee ratum
habebat, imo disphcuit et displicet.
ADURACLA, Species vitis, de qua Pe-
trus de Crescentiis lib. 4. cap. 3. cujus
vetus Interpres Gallicus Duraclan,
vertit.
I 15
ADY 113
T ADURARE IN TEKRAM, Terram lege- pars, solis Sacerdotibus pervia. Leo Os-
re, ad terrain appellere, forte etiam in tiens. lib. 3. Chron. Gas. cap. 31. (alias
terram impingere, Gall. Cotoyer la terre, 33): Fecit et cancellos ex se.re 4. ante al-
Aborder, Echouer. Ogerius Panis lib. 4. tare, inter chorum et Adytum hinc inde
Annal. Genuens. ad ann. 1211. apud slatuendos. [** Vide Glossarium med.
Murator. torn. 6. col. 401: Et homines Grsec. in voce Br^a.]
Nicias assultum in eos fecerunt. et ex im- * ADZACARE, Adaquare, irrigare, Gall.
proviso unam de galeis, quas in terram Arroser. Charta Dumbensis ann. 1379:
Adurata fuerat, retinuerunt. Bartholo- Aimonelus debet duos denarios pro dimi-
mseus Scriba lib. 6. Annal. Genuens. ad dia exclosa facta in eriolis domini. neces-
ann. 1247. apud Murat. torn. 6. col. 512: saria ad Adzacandum dictum pratum ;
Et quum jactasset Andreolus de Mari et debet capere aquam in dictis eriolis
prselium dare nostris, fecit licias in portu pro Adzaquando prata.Vide supra Adra-
Savonse et reduxit galeas in portum Sa- gare.
vonse Aduratas in terram. Jacobus Au- | JE pro E nonnunquam legitur in
rias lib. 10. Annal. Genuens. ad ann. veteribus monumentis, ut E saepissime
1291. ibid. col. 603: Quare Pisani Adura- pro M. Testamentum Anonymi in cor-
verunt navem et cum rebus et personis tice scriptum ann. circiter 690. apud
descenderunt in terram. Felibianum in Hist. Monasterii S. Dio-
* ADURATIO. Charta pariagii inter nysii pag. x : Et villa Ghinnacharip quod
Phil. Pulcr. et episc. Mimatens. ann. jam vobis per sEpistolam donationisdedi.
1306. inter Probat. torn. 1. Hist. Nem. Ibidem : Et domenare dibeant post meum
pag. 156. col. 2: Nee novas Adurationes discessum, ut saepJE dixi.
recipere, vel nova guidagia concedere; I 1. .ffiCENTIA, pro Aiacentia, id est,
retro vero recepta revocari debent, etc. Adjacentia, ut notat Goldastus e regione
Ubi legendum est Advoationes. Vide su- hujus vocis in Charta Alamann. 89 : Et
pra Advoatio in Advocare 4. in Reutinchova terras et silvas. suetqua,
* ADURERE. Glossar. vet. ex Cod. reg. vel alias Mcentias. quidquid ibi habere
7646 : Adurit. maculat. notat. [*;s Vide videor. Et in villa quss dicitur Huzinaa,
Propertium lib. 3. eleg. 9. vers. 40. ibi- homines 8. et terras, et silvas, vel alias
que Broukhusium. Cic. ad Att. lib. 5. jtEcentias.Quid si dEcentias pro^Esantias
ep. 20.] Nostris vero Adure, idem sonat de quo infra.
quod Induratus, laboris patiens, cons- ** 2. ^EGENTIA, Senticetum, apud Ju-
tans. Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1 : nium in Glossario Gothico pag. 45.
Mais le cuer ot si Adur£ ADEL.
Et aiise en fol usage, | ^CHERIUS, vel ^CHERIUM, Agef,
Onques pour chou son fol corage campus, item Seges a Sax. ^E c er, quod
N'amenda, ne ne vaut bien faire. idem sonat, teste Somnero in hanc vo-
Chron. Bert. Guesclini MS. : cem. Charta Stephani Mutonis tenentis
sigillum Ducis Bituric. apud Baluz.
Au bon due de Berry les ot lors amenez torn. 2. Hist. Arvern. pag. 436. ad annum
Guion de la Trimouille chevalier Adurez. 1362 : Cum pratis, pascuis , nemoribus,
Le ^oman de Garin : sauzetis, viveriis, dEcheriis. aquis, gare-
Dex, que fist done Bernart li Adurez ? nis, etc. Cave ne dicatur etiam pro
JEquariis quse sunt Equarum armenta.
* ADURIA. [Ut ADULA 1. DIEF.] Vide Aquarium.
| ADURINUS COLOR , pro Azurinus,* Mendum esse videtur pro Aquariis.
Cffirulaeus, nisi mavis colorem Aduri- Vide Aquarium.
num ab Aduro dictum, idem esse quod 4c ^GLISIA. [Vulgo eglise; « pro feli-
Livio. Color Adustior. Fuscus, subniger, citate regum vel statu Mclisise, (A. N.
Gall. Bazane, hale, brule. K. 2. n. 10. mon. fond6 a Bruyeres le
* ADURPATIO. Libertat. Figiaci ann. Chatel, an 670.) » « A lemenebus
1318. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag. sanctarum JEclisiarum excomunis apa-
667. art. 41 : Super crimen adulteri (1. riat. (ibid.) »]
adulterii) in quo plerisque (plerumque) 1 ^CROPHAGIJ!. Fragm. Petronii cap.
cum per Adurpacionem aut maliciam 26. Edit. Petri Burmani ann. 1709 : Ad-
nostrarum gentium excessum fuerit, etc. lata est serisapia, et contumelia, JEcro-
Emendandum forte est Adurrationem, phagiss sasledate sunt, et census malo,
id est, duritiam, acerbitatem : facile est porri et persica flagellum, etc. Ubi legen-
enim aut maleyolis, aut nimium auste- dum videtur Acrophagias adlatas sunt.
ris, in puniendis adulteris modum exce- Est autem Acrophagia edulium ex sum-
dere. mi tatibus olerum, gemmis tumentibus
3k ADUSTRA. [Ut ADIANTOS. DIEF.] arborum, etc. maximo in usu apud Ita-
* ADUSTUS. [Adultus. DIEF.] los. Hinc S. Benedictus in Regula sua
* ADUTARE. [Ut ADRECURARE. DIEF.] cap. 40: Si fuerint inde poma aut nas-
* ADWARPIRE, Possessionem rei ali- centia leguminum, addatur et tertium
cujus dimittere, idem quod Guerpire. (ferculum).
Charta Henrici I. Imper. ann. 1014. apud JEDES, Templa paganorum nude ap-
Murator. in Antiq. Estens. pag. 112: Se pellant leges 8. et 18. Cod. Theod. de
exinde ipsi germani se parte ipsius mo- Paganis, quse &des templorum, in leg. 3.
nasterii Adwarpierunt, et oblicaverunt cod. tit. dicuntur. In Excerptis ab Hen-
se, etc. rico Stephano ex yeterib. Lexicis pag.
* ADYANTUM , Herba perpetuo vires- 259. titulus concipitur : De asdibus, nep\
cens, sic dicta, ut scrioit Martin, in vawv. Gloss. Lat. Gr. JE.des. cn\>\cn\f vaot.
Lexic. quod folium ejus aqua perfusum Gloss. Bas. asSs?, ol vaoL
non madescat, sed sicco semper simile | JEDESIOLA, Sacellum, parva Eccle-
sit: ab a et Stac'vw, humecto, dicitur sia, Gall. Chapelle, apud Marten, torn.
etiam Capillus Veneris. Alex. latrosoph. 1. part. 2. Collect, veterum Scriptorum
MS. lib. 1. Passion, cap. 6: Melius autem pag. 7 : Unde prior est jEdesiola in subur-
est si politricum ammisceas, quod aliqui bia Parisiaco haud procul a mosnibus in
Adyantum vacant.'Rectius scribes Adian- honore S. Maglorii dicta.
tum. 1 ^DIFEX , Architectus, vEdificator.
^ ADYLA. [Ut ADULA, mons. DIEF.] Tertull. de Idolo. cap. 12 : Ex similitu-
ADYTUM, aSuTov Greecis; recentiori- dine prudentissimi JEdificis illius, qui
bus p^a, Secretior sedis aut Ecclesise prius sumptus operis cum viribus suis
414 JEDI
supputat. Ubi &difex recte sumi pqtest
pro eo qui sedificandum aliquid suscipit,
aut curat.
1 ^IDIFICABILIS, Qui ad virtutem ex-
citat, Gall. Edifiant. Imit. Christ. Lib. 1.
cap. 10. n. 2 : Si loqui licet et expedit,
quse dZdificabilia sunt loquere.
1 jEDIFICAMENTUM, Passim occurrit
in veteribus Chartis pro jure capiendi in
silvis ligna ad sediflcationem necessaria.
Chronicpn Prioratus S. Launomari de
Magenciaco apud Arvernos inter Acta
SS. Bened. ssec. 4. part. 2. pag. 257. B :
Theotardus Prior loci Magenciaci... adiit
dpmnum Giiillelmum Tyernensem, Prin-
cipem clarissimum, deprecatusque est.
ut pro salute patris sui Guidonis donaret
sibi et S. Lannomaro in silva sua amplis-
sima, qus& vocatur Borno, unde semper
habeatur calefactum. JEdificamentum et
restauramentum domorum suarum, quam
deprecationem libenter accipiens magni-
fieus Princeps Willelmus... concessit. etc.
1. .ffiDIFICARE , Exemplum prsebere:
quo sensu vocem Edifier, usurpamus;
vel docere. instruere. S. Hieronymus
lib. 3. in Ruffinum cap. 5 : Duas Episto-
las... per hoc fere biennium interpretatus
sum. et in JEdificationem Ecclesise. legen-
das nostrse linguae hominibus dedi. An-
nianus Pelagianus in Epist. prsefixa
versioni Homiliarum S. Joan. Chrysos-
tomi: Adhuc Antiochiss Presbyter hsec,
quibus Ecclesiam illam JEdificabat .
scripta composuit. Gregorius M. lib. 9.
Epist. 9: Picturas imaginum, quss ad
j&dificationem imperiti populi fuerunt
factse.etc. Concil. Narbonense sub-Reca-
redo Rege, de Presbytero ignaro : Mit-
tatur in Monasterium, quia non potest
JEdificare populum. Jacobus de Vitriaco
in Hist. Occid. cap. 7: Pauci autem ad-
discebant ut JEdificarentur, vel ^Edifi-
oarent. Liber Mdificatorius apud Ingul-
fum pag. 870. Adde S. Fulgentium epist.
2. Ordericum lib. 5. pag. 590. etc. vide
Glossarium med. Grseci. in OlxoSonrj.
[Et Wahlii clav. philol. novi Testam.
vol. 1. pag. 624. In novo Testam. non
legitur nisi apud S. Paulum.]
1 2. &DIFICARE SE , Domicilium po-
nere, defigere, Gall. S'etablir en un lieu,
y venir demeurer. Charta Ludovici Ju-
nioris ann. 1145. apud Thomasserium
Consuetud. Bituric. pag. 63 : Extraneis
vero qui Bituris venerint, et ibi se se
jEdificaverint, et regni fuerint, bona sua
parentibus suis dimittere licebit.
* 3. ^DIFIGARE, Proficere, servire,
Gall. Eire utile. Chartul. S. Joan. Ange-
riac. fol. 56. v°: Gofredus de Bucceto
volens AZdificare animam suam. S.
Joanni donavit in eleemosinam totam ter-
ram arabilem, quam circa Varesiam
tenere videbatur.
* 4. ^EDIFICARE TERRAM, Agrum co-
lere, serere, Gall. Cultiver. JEdificatio,
Cultura ipsa. Chartul. Aptense fol. 25.
v°: Donat ipsam terram per talem con-
venientiam, ut ille Allaldus illam terram
ad terminum legis, id est, per septem
annos bene plantare vitis et propagare,
atque jEdi/icare studeat; et cum ad
ipsum terminum bene advineata fuerit,
prssnominatus episcopus (Teudrichus)
unam medielatem de ipsa vinea recipiat,
aliam autem medietatem ipse Allaldus et
uxor ejus pro sua ^di/icatione habeant.
Vide infra JEdificatio 2.
* ^EDIFICARIUS, Ad virtutem et pieta-
tem excitatorius, Gall. Edifiant. Joan.
Blakman. de Yirtut. Henrici VI. reg.
Angl. pag. 299 : Verbis dEdificariis vel
ceteris utilibus pmnino usus fuerat. Vide
infra sEdificativus, et Mdificatorius.
AEG
11. ./EDIFICATIO, Exemplum bonum, nei, qui dimisso proprio domicilio, Cal-
Gall. Edification. Occurrit passim apud niaci sedes flxerant; qua? interpretatio
Auctores qui de pietate et bonis mori- aperta est, modo textus ipse attente
bus scripserunt, ut apud S. Bernardum, inspiciatur; testantur enim major et
Scriptorem librorum de Imitat. Christi, jurati in inquisitibne facta de Alieni-
etc. genis Calniaci,. JEdileiitios totius cas-
* 2. JEDIFIGATIO, Cultura, actio ter- tellaniae ad doniinum Calniaci pertinere,
ram in pratum redigendi. Tabul. S. Ser- iis tantum exceptis, qui apud PJesseium
gii Andegav. : Dederunt insuper ibidem et Ungmes manent, quos Alienigenas,
congruentem terram ad dEdificationem ut ibidem subjicitur, manentes in istis
pratorum, quantum inibi sedificare pote- duabus villis, tenet Joannes de Plesseio
runt. Vide supra JEdificare 4. de domino rege. Repudianda ergo est
* ^DIFICATIVUS, ut supra ^Edificarius. Cangii [** P. Benedictinorum] expositio.
Regula Fontis-Ebraldi cap. 22: Vobis | 1. ^IDILIS, Ostiarius. Acta. SS. Be-
ergo de bonis, sanctis et dEdificativis elo- nedict, ssec. 4. part. 1. pag. 608. ubi de
quiis, propter taciturnitatis gravitatem, V. Marcwardo Abb. Prum.: Gerungum
rara loquendi conceditur licenlia. Clarissimum virum palatii jEdilem Mo-
1 ^IDIFICATOR^ Qui ceteris verbo pro- nachum admisit. Ita Wandalbertus.
dest et exemplo, Gall. Edifiant. In cir- ^Edilis nomine intelligendum esse»Osta-
cuitu coanotaphii lapidei ad ostium Ca- rium evincit Epistola 2. Frotharii Tul-
pituli Abbatise Silvee-majoris Bernardus lensis Episcppi; cujus est h33c inscrip-
Abbas ejus loci dicitur fuisse... providus tio: Illustrissimo viro et toto affectu
atque dator alacris, bonus JEdificator, colendo ac desiderando Gerungo, summo
hortator sapiens... moderator, etc. sacri palatii Ostiario. Hujus Ostiarii
* Edifieur en meurs, apud Christ. dignitatem eandem existimatam fuisse
Pisan. in prol. ad Hist. Caroli V. reg. atque ^Edilis apud Romanos infra dice-
Franc. Vide supra jEdificarius. tur in voce Scario.
| ^pIFIGATORES, Dicti milites qui e* 2. ^EDILIS, Gustos ecclesiaB, sedituus.
machinis bellicis ligneis, quas ^Ediflcia Mirac. S. Jacobi torn. 6. J.ul. pag. 56.
generatim vocabant, tela, sagittas, etc. col. 2 : Qui cum ecclesiam ingressi fuis-
in hostes vibrabant; vel qui has machi- sent, et oratorium, in quo corpus Apostoli
nas muris hostium admovebant. Brevia- jacet, ingredipro suo libitu nonpotuissent,
rium Hist. Pisanse ad ann. 1159. apud rogaverunt JEdilem, ut eisdem oratorium
Murat. torn. 6. col. 178 : Eodem anno aperiret.
1159 Pisani miserunt Pelagium Consulem •ffipILITAS, Custodis Ecclesias munus
cum Gerardo Comite, et Curte Vecchia ac dignitas in Collegiis Canonicorum.
cum nobilibus Pisanis militibus, et cum Charta Folcuini Episcopi Tervanensis
sagittariis et AUdificatoribus, xv. Cal. anno. Ludov. Reg. 26. apud Fplcardum
Septembris in auxilium Imperatoris Fre- in lib. 1. Miracul. S. Bertini cap. 7:
derici ad obsidionem Mediolani. Ibidem jEdililatem seu custodiam ipsius Basilica,
ad ann. 1173. col. 186 : Eodem anno etc. Alia Lietberti Episcopi Cameracen-
mense Julii Pisani miserunt in auxilium sis ann. 1066. in Hist. Camerac. Joan.
Comitis Ildebrandini CXL. milites cum Carpentarii: Mdilitatem vero et Prsspo-
balistrariis et ^Edificatoribus; et tune situram, qusemei juris erant,... huic Ec-
obsedit et cepit castrum dictum de Ciri- clesise contuli.
sano. Occurrit iterum ibid. col. 191. * JEDITITIUS, Gustos ecclesise. Mirac.
Vide jEdificium. S. Mauril. torn. 4. Sept. pag. 76. col. 2:
T JEDIFIGATORIUS, Utilis ad pietatem. Decretum est ab eo (episcopo) et ab JEdl-
Gall. Edifiant. Statuta Equitum Theu- titiis ejusdem sanctss jam prsedictse mar-
ton. cap. 1. apud Raim. Duellium Mis- tyris ecclesise Andegavensis, ut pignora
cell, lib. 2. pag. 30 : Exemplis operum et jam prselibati S. Maurilii episcopi...
verbis JEdificatoriis quod verus Deus in visere decernerent. Vide AUdituus.
eis est, demonstrent. JEDITUUS, Ostiarius, gradus Ecclesias-
I^DIFIGATURA, ^diflcatio, exstructio, ticus; cui sedis sacra? custodia incum-
Gall, la Construction. Testamentum An- bit, Gustos. Paulinus Epist. 6 : Ipsius or-
dreae de Luxemburgo, Camerac. Episc. dinatione in presbyteratu ordinatus sum,
ann. 1396. apud Acherium Spicil. torn. fateor, invitus, non fastidio loci, nam
9. pag?'295 : Kequisivit residuum bonorum testor ipsum, quia et ab JEditui nomine
suorum... si quod fuerit, eroyari et tradi et officio optavi sacram incipere servitu-
in auxilium pariter et augmentum operis tem, etc. Frodoardus in Adriano PP. :
et jfidificaturse ejusdem (Ecclesiae). Amplicat ^Edisti locupletans dotibus xdom.
^IDIFICIUM, [Nomen commune quo
significatur machina bellica lignea, in Ubi leg. JEditui. Vide Ostiarius.
modum excelsioris turris exstructa, ^EDITUARE, JEdituum agere. Vetus
unde in hostes tela, lapides, trabes, inscriptio pag. 312. 5 : Mdituamt. ann. x.
dolia incensa et alia id genus emitte- Occurrit praeterea in alia pag. 1088. 5.
bant. Rolandinus Patavinus de factis in % AEDON. [Gall, grillon , calandre.
Marchia Tarvisina lib. 6. cap. 6. apud DIEF.]
Murat. torn. 8. col. 259 : Impugnavit in- 11. .&DUS, Orientalis lux, sol matutinus,
trinsecos dEdificiis multis, scilicet bilfre- Gloss. Bituricensis Ecclesia?. MSS. a
dis. prederiis et trabucchis. muros, turres, voce Graeca '€w?, Aurora.
et palatium Marchionis abrupit.] Vide * 2. .EDUS, pro Hsedus, Gall. Chevreau.
Artificium 4. [et Belfredus.] Stat. Cadubrii cap. 4 : Item in dicto con-
| £!DILETITII, Castellanise primoressilio deliberatum fuit, quod aliquis terri-
seu prsefecti. Excerptum Chartse MS. gena non possit nee debeat vendere, nee
Philippi August. Franc. Regis apud D. alio modo dare alicui forensi carnes lac-
de Lauriere in Pra3fatione torn. 1. Ordi- ticinas, videlicet agnos, &dos, vitulos, etc.
nat. Reg. n. 93 : Major et jurati Calniaci * AEGIATIO, Majoritas, cum quis suae
dixeruntper Sacramentum quodfecerunt tutelae est; Aegiatus, Egressus annos
Regi, quod jEdiletitii CastellanisB Calnia- alienee tutelar. Lit. Joan. reg. Franc, ann.
censis sunt Domini Calniaci. exceptis 1451.ii! Memor. C. Cam. Comput. Paris.
duabus villis de Plesseio, scilicet Pies' fol. 113. v°: Concedimustenoreprsssentium
seium et Ungmes. Notum est ^Edilis offl- et quictamus, ipsumque (Regem Navarrae)
cium apud Romanes. quamquam minoris setatis ad prtesens exis-
* jEdiletitii iidem qui Advense, extra- tat, Aegiatum et in estate legitima repu-
 jEGR
tamus. Titulus literarum est: Litera
Aegiationis regis Navarrse et redditionis
terrse. suss. Vide supra Aagiatus et infra
Eagium
1 JEGIATOR, Hortator, in Glossis Bitu-
ric. MSS. Legendum cum Papia Egetor,
YiY'fcwp Grsece, Hortator. Hinc corrigendae
esedem Glossae ubi perperam, dZgeatur,
Ornatur.
** .ffiGIDIA, Pluvia. Gloss, in Cod. reg.
4778. Capella pluvialis ap. Plinium lib.
18. cap. 46.11. et Ovidium Fast. lib. 5.
vers. 111. stella nominatur in sinistro
Aurigae humero. Vide H. Stephani Thes.
voce Aft, edit. Didot. vol. 1. col. 1008.
j £GIDIAN£:. Sic vocant Constitutio-
nes Marcae Anconitanae, in statu Eccle-
siastico, in quo, inquit Albericus Genti-
lis lib. Juris Can. cap. 3. jus generate
faciuflt, ultra vero illius fines minime
valent.
* £GILOPA. Alex. latrosoph. Ms. lib.
1. Passion, cap. 103: ^gilopis max sine
mordicatione ab initio medicamenta sunt
adhibenda, quoe. simul desiccare possint...
Hoc enim (remedio) solo utendo non
solum egilopas (Gloss, recentes) sed etiam
angilopas (Gloss, duras) diuturnas scio
fuisse curatas. Ubi Glossae: Egilopas
vocat superfluous carnes in angulis natas
oculorum. Egilopium , la sporcheza, e
carne che nasce nelli ochi. in Glossar.
Lat. Ital. MS. [«* Vide For'cell. in voce
jEgilops ; Plinium lib. 21. cap. 19. ibique
var. lect.j
% 53GIT. [Ut actuaris. DIEF.]
* ^IGITHUS. [Gall, fauvette. DIEF.]
j AGONES, Sacerdotes rustici. Papias.
Vide Gr83vium ad Glossas Isidori in
voce Egones.
1 ./EGRET, Acidiatur. Gloss. Isidori, ad
quod addit Grsevius : Pro quo Siracidis
antiquus inlerpres Acediare dixit 26. 16 :
Non Acediaberis stultitia stulti ou [x^
otxviataersK;, i. e. non dolore te afficiat stul-
titia stulti.
.ffiGRIMONIA. Ugutio: JEgrimonia,
j?Egritudo. Occurrit in Concilio Toletano
XVI. can. 1. et 4. et apud S. Eulogium
lib. 3. Memor. SS. cap. 10.
JEGRIMONIUM. Eadem notione. Gloss.
Graec. Lat. oeppwuTia, dEgrimonium, Mor-
bus, Languitudo, Languitas, infirmitas.
1 JEGRIPARTUS, Qui s&gre partus est.
Papias. [** Gloss, in cod. reg. 4778:
Qui pedibus edictione capite panuntur.
Vide Agrippa.]
£GRIPOMIUM,, Autumnus, $0£tv6uwpov.
in Gloss. Graec. Lat. MS. In edito hsec
habentur : 3>6etv6mopov , Autumnum,
Agriponnum , pluralia non habent.
$6£tvoTtwpivyj, Autumnalis, <J?8e(vw, Tabeo,
tabesco. Ex quibus patet primum $8ei'v&>,
scribi, pro 4>8ivw, Deinde autumnum
<E>9w6itwpov appellari, quod ea anni tem-
pestate poma et arborum fructus matu-
rescant , deficiant, atque velut segri
tabescant.
T JEGRITUpO, Servitus, debita domino
servitia: sic dicta, quod, quamvis
minuta sint, eegre semper reddantur.
Madox Formulare Angl. pag. 197 : Con-
cessi tertiam partem unius Mesuagii
cum Curtilagio... tenendum de me... tarn
in jEgritudine quam in ligia potestate,
in feodo et h&reditate libere, quiete, etc.
* Native et proprio sensu hie acci-
pienda est vox ^Egritudo; cujus signi-
flcatio est, feudum a vassallq nusquam
repetendum fore, sive servitia debita
sanus exhibeat, sive morbo et aegritu-
dine impeditus ilia nequeat praestare.
Ea quippe interdum fuit feudorum con-
ditio, ut a domino feudal! ilia repete-
rentur, servitiis quacumque ex causa
JELA jENE 115
non redditis. Vide Probat. Hist. Bres- reg. 4778 : Miami, portions, sed melius
siae titulo feudorum ad ann. 1272. interpretatur ante fores sive vestibulum.
| JEGROTATIVUS , Proxime inflrmus,Ergo eleam hebreum est. Item in Hiezechie-
valetudinarius, Gall. Valetudinaire. S. lis extrema parte in visione civitatis in
Bernardus torn. 1. pag. 1308: Unus veteri translatione habet pastoforia, in
idemque cibus et segrotis est medicina, et nova gazophilatia, i. cellulse parvse. Vide
dZgrotativis dieta. Ezech. cap. 42. vers. 1. 4. 5. 7. etc.]
i ^GROTATDS, JEgrotus, morbo cor- * AELEGTIO, Electio, congregatio se-
reptus. Vita S. Martialis Episc. torn. 5. lecta. Charta Ludovicill. reg. Ital. ann.
Junii pag. 565 : In S. Caorfo AZgrotatus 900. apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital.
obiit 111. idus Novembris. med. aevi. col. 87: Venientibus nobis
j 5IGUPTIUM, Fuscum , subnigrum. Papiam in sacro palatio, ibique Aelec-
Glossae Lat. Gr. MSS : Mguptium, cpatov. tione, omnipotentis Dei dispensatione, in
j .ffiGYPTIACI, Gall, egyptiens , Bohe- nobis ab omnibus episcopis, marchionibus,
miens, Vagi homines, harioli ac fatidici, comitibus ....facta, prout opportuni tem-
qui hac et iliac errantes ex manus inspec- poris ratio significabatur, etc.
tione futura praesagire se fingunt ut de j ^ELMESFEOH, Pecunia eleemosinaria,
marsupiis incautorum nummos corrq- scil. denaria S. Petri primo Augusti
gent. De horum origine aliquid attingit annuatim debita, et per Regem Inam
Pasquerius Disquisitionum lib. 4. cap. et Ethehvolphum primo concessa. Voca-
19. cum ait, decima septima Aprilis anni batur etiam Romefeoh, Romescot , et
1427. Parisios venisse 12. Penanciarios, Heorthpening. Hist, de Decimis per V.
seu poenitentes, Ducem unum, Comitem 01. J. Seld. pag. 217. Ita Spelmannus
unum cum decem equitibus , et 120. in Glossario.
turn virorum, cum mulierum et infan- \ JEMATHITES, Gloss. Bitur. : Lapis
tium comitatu. Hi se Christianos nar- lividus et ferrugineus. Isidorus [** lib.
rabant ex inferiori ^Egypto a Saracenis 16. cap. 4.] : Lapis qui cote resolutus in
pulsos ad Papam venisse confitendi colorem veniat sanguinis. Hinc G.&Ui
causa, a quoin delictorumpoenam jussi dicimus Sanguine.
essent errare annis 7, neque unquam jEMIDUS, Tumidus, Inflatust in Glossis
per id tempus in cubili quiescere. Haec Isidori. [Glossae Gr. Lat. Mmidus, 7re<pu-
quamvis inepte satis et ridicule, excepti dyijxlvo?. Festus : JEmidum, Tumidum.
sunt tamen, atque ad eos confluebant Quidam dictum putant ab a^
multi, quousque Episcopus illos larem guis, alii ab oi'Sv)ixa, Tumor, unde
mutare coegerit ob furta, divinationes, TrtoSr)? Tumidus.]
et alia plurima id genus. [* Haec omnia -AEMPRA, Eadem notione, qua Adem-
descripsit Pasquerius ex Ephemeridibus prum, explicat Caesar Nostradamus. Vide
Parisiensibus temporum Caroli VI. et in hac voce. Mihi vero idem prorsus est
VII. quee nuper integrae prodierunt; quod Auxilium. Consule ibi. Charta
antea a Dion. Godefredo tantum partim Guigonis Dalphini ann. 1253. pro com-
editae ad calcem Historiae Caroli VI. munia Upasiensi : Item de voluntate et
ubi pro Aprilis legitur Augiisti.] Anno consensu prxdictorum hominum dicti
1560 Comitiorum totius Eegni apud Au- caslri, retinuimus nobis cavalcatas, banna
reliam Decreto e Gallia ejecti sunt pro commissis, etjustitias omni tempore, et
yEgyptiaci, atque in Hispania non multo Aempras seu complainctas in his casibus,
post Conciliorum Provincialium aucto- scilicet pro nostra militia, et pro dotanda
ritate repressi. Tarraconense anni 1591. filia vel ftliabus nostris, et pro filio nostro
torn. 4. Collectionis Cone. Hispan. pag. vel filiis nostris, seu successorum nostro-
544: Curandum etiam est ut publici rum militibus faciendis, et pro accessu ad
Magistrates eos coerceant qui se ^Egyp- imperatorem cum armis, vel pro fidelitate
tiacos vel Bohemianos vocant, quos vix facienda, et pro peregrinationibus facien-
constat esse Christianos, nisi ex eorutn dis ultra mare vel citra longe, et pro emp-
relations; cum tamen sint mendaces, tionibus castri vel castrorum, vel aliis
fures et deceptores et aliis sceleribus magnis adquisitionibus faciendis; pro
multi eorum assueti. quibus omnibus licet nobis et successori-
* Caeterum illi errones Italis Zingari, bus nostris complainctas facere et Aem-
Hispanis Gitani, Gallis JEgyptii et pras, sicut in aliis locis et hominibus
Bohemi appellantur , ut observat terrse nostrse habentibus libertatern.
Fritschius , qUem consule Tract, de t .ffiMULAMEN, ^Emulatio, Exemplum,
Mendicantibus validis cap. 12. jEgyptii, Gall. Emulation, Exemple. Vita S. Cari-
Bohemi et Sarraceni promiscue nuncu- lefl torn. 1. Julii pag. 97. E-: Agminibus-
pantur ejusmodi nebulones a nostris. que monasticis undequaque ad se con-
Lit. remiss, ann. 1453. in Reg. 184. fluentibus, AZmulamina suarum virtutum
Chartoph. reg. ch. 376: Plusieurs Egyp- invictissima relinqueret, etc.
tiens, vulgaument nommez Sarrazins.... *\ JEMULARE, Ad Zelotipiam excitare,
arriverent d I'entree de la mile de Cheppe Gall. Donner de la jalousie, seu potius
en entention de y estre logiez ; entre les- uxori semulam dare, alteram scilicet
quelz en y avoient aucuns qui portoient ducendo ilia vivente. Pactum Matrimon.
javelines, dars et autres habillemens de torn. 9. Spicil. Acher. pag. 283 : Convenio
guerre.... en tout jusques au nombre de tibi Willelmse, ut in omnibus diebus vitas
60 a 80. personnes. Alias ann. 1467. ex mese a te per aliam feminam, nee per
Eeg. 200. ch. 28 : Pour ce qu'il y avoit aliam uxorem non discedam, nee te non
des Sarrazins ou Boesmiens ou pays, etc. derelinquam. nee te non &mulem per
Vide Dies dSgyptiaci in Dies 5. aliam uxorem.
[** Horum primes ann. 1418. in Hel- ^NEA. Gregorius M. lib. 9. Epist. 40 :
vetiam venisse narrat Stumpf. fol. 687. Pervenit ad me, quia in ea Ecclesia, quae
ADEL.] Aenea dicitur, ssepe in Hierosolymorum
.ffiGYPTILIA, Gemma, ab Mgypto,ubiin- urbe. vestrse Ecclesise jurgia nascuntur.
venitur. Ugutio. [Glossar. Bituric. addit: Ubi'Altaserra aedem hanc sic appella-
Gemma nigra, etc. Isidorus: Gemma tam opinatur, quod foribus seneis dis-
nigra radice, cerulea facie. Sic et Laur. tingueretur. Ego vero legendum puto,
in Amalthea.] [« Isid. Orig. lib. 16. e Nea. vel YI via, i. nova Ecclesia. Vide
cap. 11.] Luithprandum lib. 1. cap. 2. lib. 3. cap.
f JELAMOTH, Vestibulum. Gloss. Bitu- 8. et nostram Constantinopolim Chris-
ric. MSS. Hebr. abn>. [*# Gloss, cod. tianam, ubi de aede S. Michaelis.
116 .EQU jEQU
&NEIA, JEnescia. Vide Ainescia. J3EPHI, Vetus Agrimensor tit. de men- quam in apibus et omnibus redditibus et
** GENESIS , Laudatio , assensio ex suris liquidorum : Urnee 2. amphoram forfacturis, quse de sylva exemit et de
Graeco Ai'veai?. Ruodlieb poema sec. X. complent, quae. sunt modia 3. quod in vaccariis vel Aequariis sive porcariis et
Gottingiae a Schmellero editum ann. aridis dicitur JEphi. Ephi, in vet. omnibus exartis similiter decimam con-
1838. fragm. 14. vers. 86 : Testam. cedimus. Vide Equaritia.
Inquit : ea lege raodo jungamur sine fraude. 1 JEPHONOTROPHIUM, pro Eu ? wvoT P 6- * AQUARIUS, pro Aquarius, minister
Hujus amen dixit procus et sibi basia fixit. cpiov, Locus in quo aluntur Cantores. sive servus, qui portat aquam, in Lib.
His ita conjunctis /Eneeis fit maxima plcbis, Petrus Mallius Hist. sacr. in Greg. nig. Scac. pag. 353. Vide Aquarius 1.
Laudantes Dominum camizabant hymenaeum. Magno : Fecit ad S. Stephanum JEpho- JEQUATIO. Concilium Toletan. I. cap.
,/ENEUM, Caldaria salinaria, in qua notrophium, ubi Primicerius et Cantores 10 : Clericos, si qui obligati sunt, vel pro
sal coquitur et conficitur. Charta ann. manerent. JEquatione, vel pro genere alicujus do-
1034. in Antiquitatib. Vosagensib. lib. 5. %. .ffiPOLUS. [Oaprarum custos. DIEF.] mus, non ordinandos, nisi probatse vitas
cap. 7 : Apud Vicum aheneum unum cum * ^EQUALARE , ^Equare, persequare , fuerint, et Patroni consensus accesserit.
duobus sessibus, etc. Vide Aqua fervens, Ital. Ugualare, Gall. Egaler. Annal. Es- Ubi Mquatio videtur esse tributum,
Caldaria, et JEnulum. tens. Jac. de Layto apud Murator. torn. quod Domino praestatur. Vide Perse-
.ffiNEUM FRUMENTUM. Hujus meminit 18. Script. Ital. col. 991. ad ann. 1404 : quatio.
lex unica Codic. Theod. de frumento Exhibitis in medium armis offensilibus | EQUATOR, Qui describebat census
Chartaginensi, in qua traditur illius utriusque, jussu arbitrorum constituto- in Libris Censualibus. Cod. de Agri-
pensitationi obnoxia fuisse certa cor- rum ad id per dominum marchionem ;.... colis et Censitis lib. 11. cap. 67. Item
pora, seu praedia vel agros, atque adeo fuerunt lancearum longitudines JEqua- ui tributa civibus ex aequo imponebat.
Magistrates, seu Duumyiros, Charta- latsz, et ferrorum lancearum atque olio-
rum armorum facta credentia.
? n Cod. Theodos. et in Novellis dicitur
Persequator.
gine. Sed quale illud fuerit, omnino non
constat. cum apud alios scriptqres vox ./EQUALENTIA, Divisio hsereditatis, vel ^QUIDICI versus, 'loro^sxiroi, qui sin-
haec non reperiatur. Vide quae in hanc bonorum, per 83quales partes : sequa gulis propositionibus avTtQeTou? apparant
rem habet Jacobus Gotofredus, et infra lance, dixit Marculf. lib. 2. form. 14. versus dictiones, apud Diomedem lib. 2.
in v. jErarise annonse. [#* Usibus per- [** JEqualentia legit Baluzius.j Formul, Art. Grammat.
petuis dicatum, interpretatur Dirkse- vett. Bign. cap. 39 : Placuit atque con- .ffiQUIDIUM , Solstitium. jEquidium
nius.] venit inter ilium et germanum suum autumnale, apud Miraeum in Dipl. Belg.
j£NEUS, Primogenitus, Gall. Aine. ilium de alode, qui fuit genitoris sui, ut lib. 1. cap. 31. JEquiaialis, t^jispo;, in
Apud Spelmannum in Glossario ad vo- inter se JEqualentia dividere. vel exse.- Gloss. Lat. Gr. et apud Festum.
cem AZsnecia. quare deberent. Testamentum Berti- T ^QUIGENI, Gemini. Gloss. Isidori.
ENIGMA, Moneta, in vet. Gloss, ut chrammi Episc. Cenoman. [apud Ma- ^QUILANGIUM, JEquatio, in Gloss.
auctor est Jacobus Gotofred. At in bill, torn. 3. analect. pag. 133 : Totum et Isid. (ffoppoma, ubi male JEquilatium
Gloss. Isidori, est figura, sive typus, sive ad integrum inter dulcissimos pronepotis habetur. JEqua lance, apud Symma-
species, nempe monetae. Certe ita usur- meis... Mqualentia inter se dividendum chum lib. 1. Epist. 88. lib. 2. Ep. 56.
pat etiam Prudentius in hymno S. Lau- volo esse donatum. Et pag. 136 :] Sic lib. 10. Epist. 53. JEqua lance et libra-
rentii. quoque ut post tuum obedum filii tui mentis paribus, in leg. 1. cod. Th. de
™ .ffiNIGMATICE, Per similitudinem, ut inter se JZqualentia cum ipsis habere Ponderator. Fredegarius in Chron. .cap.
exponunt docti Editores ad Vit. B. Vil- volo. [Ibid. pag. 120. bis habetur, JEqua, 85 : Thesaurus Dagoberti... &quilancia
lanae torn. 5. Aug. pag. 865. col. 2 : Exlance dividere.] F9rmula vetus Ande- dividitur. Id est, aequa lance. [Greevius
more arrecto specula, Mnigmatice pros- gav. 36 : Tu cum ipsis &qualis lancise post Pithoeum putat legendum JEqui-
pexit, quantum apud Deum interioris dividere facias. [Vide AZquilancium.] lavium, quod apud Festum, significat
animse. plenitudo jam fuisset deformata. EPISTOLA JHQUALENTLE. Formulas ex toto dimidium, dictum a lavatione
1 JENIGMATISTA, Qui senigmata pro- vett. Pithoei cap. 46. [*»= Lindenbr. 66. lanse, quse dicitur JEquilavio redire,
ponit , aut solvit, acvty|j.aTi<mJ5. Sidon. Marc. II, 12] : Dulcissima filia mea, ilia, cum dimidium decidit sordibus. Melius,
Apollin. lib. 8. Ep. 16 : Unde ilia verba diuturna, sed inter nos impia consuetudo ni fallor, JEquilancium. Vide JEqua-
saliaria, vel sybillina, vel Sabinis ab us- tenetur, ut de terra paterna sorores cum lentia.]
que furibus accita, quse magistris ple- fratribus portionem non habeant. Ideo- | jEQUILATIUM. Vide jEquilancium.
rumque reticentibus promptius fecialis que per hanc Epistolam jEqualentise te, 1 ^EQUILATUS, ^Equilateralis, in Ono-
aliquis, aut flamen, aut veternolegalium Dulcissima filia mea. etc.... qui contra mastico ad calcem tomi 7. SS. Maii.
qusestionum JEnigmatista patefecerit. hanc epistolam sequalitatis ordine venire Dixit Ausonius Edyl. 11. v. 50 :
| .ffiNIOLUS, Lebes seneus, Gall. Chau-tentaverit, etc. ^Equilatus, vel crure pare,' vel in omnibus impar.
dron d'airain. Vita S. Aldegundis inter * ^QUAMENTUM, IMENTUM. [Gall.
Acta SS. Ord. S. Benedict! ssec. 2. pag. equilibre.
;!
DIEF.] 1.51QUILAVIUM. Vide JEquilancium.
814 : Cum sorores ignem exstruerent ad - ^QUANTIA, Divisio per sequales JEQUILIBRATOR REGIS, quo nomine ac
aquas calefaciendas... in prunas subito partes, idem quod ^Equalentia. Ter- munere insignitus donationem factam
earn projecit. JEnioli ferventibus aquis rearium Bellijpc. fol. 38. r° : Item etiam majori Monasterio a Roberto de Sabu-
desuper pendebant, etc. Vide JEnulum, de novo assernizamento, per eosdem do- lio, (Sable) et uxore ann. 1067. [» In
et Emola, ubi ex his legendum videtur minos dicto Stephaneto Michon facto, Acherii Spicil. vol. 3. pag. 406.] subs-
Eniola. debita ^quantia prius facta cum Hu- cribit quidam Baldricus, statim post
1 JENITORES, Tubicines, in pervetusto gonino Humbert, Claudia Burestier, etc. Episcopos; quern subsequuntur, Inge-
Glossario Ecclesiae Aniciensis MS. Mnea- Hinc nulfus Magister Pincerna, Radulphus
tores dixit Suetonius. * ^QUANTIARE, Dividere per sequales Dapifer. Walerannus Camerarius, etc.
jSENIVIUM. Epitaphium Gebehardi Ar- partes, Gall. Partager egalement. Idem ubi Equilibrator, aut Mquilibrator Regis,
chiepisc. Saltzburg. apud Oanisium Terrear. fol. 506. r°: Duos copponos sil- is est, opinor, qui alias Magister Regis
torn. 6. pag. 1237; edit. sec. torn. 3. part. liginis de annuo et perpetuo servitio, cum seu Psedagogiis dicitur. Turn enim Phi-
2. pag. 439 : quibus supra Mquancmto. Vide supra lippus Rex vix aetatis annum attigerat
y^P*a \JL CL I a y* & 13. aut 14. Sic autem appellatur, quod
Esuriens victum, petal ultro nudus amictum. * ^QUARICIA, Equorum grex, idem herilem puerum in sequilibritate, ac
Et vagus hospitium, vallis es
quod Equaritia,, Gall. Haras. Vide in Icrovopa, ut loquitur Tullius, seu vitae
^ENULUM. Ugutio : Cacabus, Lebes, hac voce. Charta Henrici I. imper. ann. aequabilitate contineret. Hujusmodi mu-
Mneum, JEnulum, idem sunt. Jo. de 929. inter Probat. torn. 2. Annal. Prse- nus est illius, quern hodie Gouverneur
Janua : JEnulum, ab ses dicitur, id est, monstr. col. 382 : Prxdicta loca ei con- du Roy dicimus. Vide Bajulus.
parvum senum, seu caldarium. Vide cedenda tradidimus, ut secura potestate f ^QUILINA, Equile, Gal. Ecurie. Co-
Mniolus. cum omni qusestu eisdem locis invento, dex MS. Irminonis Abbatis seu Polyp-
* .ffiNUM, IUM. [Olla vel caldare fac- temporibus suis feliciter perfruatur ; tychus Monasterii S. Germani a Pratis
tum ex aare. DIEF.] cum omni suppellectili, cum Aquariciis fol. 59. [®* Breve 9, cap. 304] : Pro car-
1AENUM, Ubi de judicio aquae ferven- ibidem inventis, potestati illius possi- ropera ad Trecas den. viiij curuad.
tis. Vide in Aqua. denda perpetualiter prsedestimus. Vide iiij. si bovos habuerint, carroperam in
* JENUS. [Pix. DIEF.] ^Equarium. JEquilinam ad tertium annum. Trahunt
* JEON, a Gr. A'ttov, ^Evura, saeculum. | AQUARIUM, Equarum armentum,de fimo ad tertium annum quantum tra-
Charta ann. 972. in Append, ad Marcam Gallice Haras. Charta Rogerii et filio- here possunt per duos dies.
Hispan. col. 896 : Hoc vero ab exordia rum ejus Roberti et Henrici ann. 1080. * Legendum suspicpr Aquilina; atgue
hujus JEonis iniit, et ad finem usque in Bullario Fontanellensi fol. 17 : Deci- adeo de silva Aquilina, Gall. Iveline,
pertingit, etc. mam totius Brotonias tarn in venacione locum in Glossario laudatum interpre-
 jEQU jEQU J1RA 117
tor. Vide Vales, in Not. Gall. pag. 488. lonice et Pacuniano, ad recognitionem Gratianop. sub Hugone Episcopo fol.
p* et Guerardum in Polypt. Irminonis Monasterii ei tradidit, et illam terram 33 : Quia istam domum duo homines
pag. 245, not. f.] quam Fratres desiderabant habere, recu- AZquivoci, id eft, qui uno nomine vocan-
T JEQUILIRE. ^Equare, parem facere, peravit. tur, id est, Ebo. possident. Guntherus
Gall. Egaler. Dicitur de participio et so- | 5IQUITALITAS , Dierum aequalitas.lib. 1. Ligurini :
cietate dominii in Charta pariagii ann. Glossae Grseco-Latinae, AZquitalitas, iffyj- Alter at ^Equivocum sibi consimilemque Rogerum
1160. apud Chopin, lib. 3. de sacra Polit. [Asp-a. Forte pro Mquidialitas, in iis- Progenuit.
tit. 3. § 8 : Abbas de Bonavalle et totus dem enim Glossis legitur, JEquidialis.
ejusdem Monasterii Conventus nos JEqui- Henric. Rosla in Herlingsberga, de 4.
liverunt et participes constituerunt in - 1. ^QUITARE. Charta Margaretae Henricis Impp. :
villam suam. etc. Flandr. comit. ann. 1248. 'in Suppl. ad Quatuor ^Equivocum sibimet qui noraen habebant,
T JEQUILOCUS, .Equali in loco positus. opera diplom. Miraei pag. 395. col. 2 :
Philothei Monachi Carmen, torn. 2. ope- Joanna clarse memorise. ..... contulit in Occurrit passim. Hinc
rum. S. Bernardi col. 1293. E : eleemosynam ecclesiss, ..... quse vulgariter ^EQUIVOCARI, eodem nomine vocari.
His Deus jEquilocas sublimi in vertice sedes dicitur Marketta, quingenta bonaria was- Petrus Bles. serm. 23. de Maria Mag-
Contulit, et lateri j ussit adesse meo. tinsn suss,... quse intus JEquitMa sunt dalena: Quia sicut AZquivocatur B. Vir-
dicto monasterio,... secundum quod was-
1 .EQUIMANUS, Ambidexter. Glossae tinse in Flandria ^quitari solent et de- gini vocabulo, etc. Matthaeus Vindoci-
Lat. Grsec. MSS. : JEquimanus, TrepiSe- bent. Alia ann. 1232. ibid. pag. 396. col. nensis in Tobia :
Sto;. [** Isidor. Orig. lib. 10. n. 21.] Au- 2 : Ego omnem solemnitatem. quse. neces- Solvitur in puerum partus patris, ^Iquivocatur
sonius Edyl. 12 : saria fuit, tarn in Mqmlando, quam in Nomine Progenies sedulitate patris.
Quis Mirmilloni contenderet ? /Equimanus Thrax. omnibus aliis ad hoc quod dicta ecclesia 2. -EQUIVOCUS. Atto Episc. in Capitu-
.ffiQUINOMIUS, Idem quod dBquivocus, dictum morum bene et legitime in per- lari cap. 48. ubi Clerici vetantur auguria
ejusdem nominis. Thomas Archid. in petuum possideret, fideliter adimplevi. exquirere: Si quis post hanc cognitipnem,
^quitare, idem Ecclesiasticam contemnens doctrinam,
Hist. Salonitana cap. 3. de S. Dom- esse quod Percalcare,estatque
Ex his manifestum
adeo legen- ad... Prophetas, aut Angelas, vel aliquos
nione : Quia JEquinomius erat B. Dom- dum esse Equitare. Solemnis autem Sanctorum defunctorum , quos Mquivo-
nio Pontifici. modus investiturae , seu aliquem cos falso vacant, abierit, eorumque pravis
1 .ffiQUIPAR, JEquus, Gallice Egal. Au- erat mittendi in possessionem rei alicujus. doctrinis inhseserit, anathema sit.
son. Edyl. 11 : Vide Pedificare et Percalcare. * ^IQUIVOLUS JUSTITI^E. Judex in om-
yEquipares dirimens paries ex impare terno. * 2. ^EQUITARE, mendose editum pro nes aequus , Gall. Impartial. Vita S.
.fluQUIPARABILIS, Comparandus. Prse- Acquitare, in Testam. Guillel. le Borgne Waltheni abb. torn. 1. Aug. pag. 261.
fatio Caroli M. ad Capitulare Aquisgra- ann. 1215. inter Probat. Hist. Brittan. col. 2 : Extans enim JEquiyolus justitiee.
nense ann. 789 : Non, ut me ejus Sancti torn. 1. col. 828 : Quod residuum esset. judicium sequilibre inter virum et virum
jEquiparabilem faciam, etc. [** Pertzius haberet sEquitando. Infra non semel tenuit.
legit : Sanctitate j^Equiperabilem faciam ; Acquitando. «= ^QUIUS MELIUS. Secundum quod
per e scripsit etiam Plautus; vide For- ^EQUITERNUS, ^Eque aeternus. Sido- eequum et bonum est. Ex Besoldi docu-
cell. in voce dEquiparabilis.'] nius lib. 8. Epist. 13 : Praevidens se se ment. Wurt. pag. 418. apud Haltausium
1 £QUIPARANTIA, ^quiparatio, Gall. per ssterna secula jtEquiterna supplicia. in Gloss, col. 726. Quanti bonum ssquum
Egalite. Tertul. adversus Valentin. : passurum, pro seque seterna. Vide &vi- judici videbitur. dixit Ulpianus. Dig. lib.
Pervenire mox posset in semulas AZqui- ternus. 21. tit. 1. fr. 42.
parantias corpulentiarum. Gesta Treyir. 1 1. JBQUIVALENTIA, Gall. Equivalent. ^QUORABILITER, Navigio, navigando.
Archiep. apud Marten, torn. 4. Ampliss. Charta ann. 1266. e Chartulario S. Van- Isidorus Pacensis Episcopus aera 690:
Collect, col. 389 : Isto tempore fuit frigus dregesili torn. 1. pag. 214 : Tenemur ga- Adversus quern Constans Augustus mille
permaximum, cujus ^Equiparantia a nullo rantisare in nostra propria hsereditate et amplius lembos adgregans, infeliciter
tune vivente potuit recordari. per JEquivalentiam. decertavit, et vix cum paucis Equorabi-
* .ffiQUIPARARE, a Gall. Equipper, Na- *2. ^QUIVALENTIA, Gall. Equivalent liter aufugiens evasit. Legendum JEquo-
vem rebus omnibus necessariis ins- vel Equipollent, Tributum seu vectigal, rabiliter.
truere, munire, vel navigare. Charta quod tempore Caroli VI. ad sumptus ^QUORARE, Navigare. in Gloss. Ara-
Philippi Aug. pro Libert. Eotomag. ann. bellicos inductum est, quodque ex rebus bico-Lat. [«» Gloss, cod. 4778: &quor
1223. in vol. 10. Arest. parlam. Paris. : mobilibus percipiebatur, loco dupdecim arandum. i. navig,andum, ex Virg.
Nulla navis de tota 'Normannia prsster- denariorum pro libra aliis in locis exac- ^Eneid. lib. 2, v. 780.]
quam de Rothomago poterit ^Equiparare torum ; unde appellationis origo. Charta 1. £RA, ERA, HERA, Supputatio, nu-
ad Imberniam, excepta una sola, cui semel Ludovici XI. reg. Franc, ann. 1475. in merus, computus, scriptoribus mediae
in anno de Ceesaris Burgo licitum erit Keg. 204. Chartoph. reg. ch. 145: Cum estatis ; nam veteres JEra, yocabant in
jEquiparare. prssdecessores nostri reges Francise olim rationibus, ques vulgus hodiernum Item
00 JEQUIPEDARE. Ruodlieb fragm. II. ecclesiam... B. Martini privilegiis, donis vocat, quod primum est, in notatione
vers. 240 : et exemptionibus dotaverint, sic ut peda- serse.. Rufus Festus in Breviario Rerum
Dat vel eqiuim fortem, celerem nimis, ^Equipedantem,
gia, passagia, yabellas, taillias, Mqui- gestar. Pop. Rom. : Morem -secutus cal-
Auratum frenum, pulchram faleranique gerenlem, etc. valentias, corveas... solvere non tenean- culonum, qui ingentes summas JEris bre-
vioribus exprimunt, res gestas signabo,
j .ffiQUIPEDUS, ^Equos habens pedes, '-'^QUIVALENTUM, Eadem significa- non eloquar. Faustus Reiensis lib. 1. de
seu aequa latera. Apul. de Dogmate tione. Libert. Avenioneti ann. 1463. ex Spiritu Sancto : Sacer numerus dicimus,
Plat. pag. 37 : JEquipedum vero trigo- Reg. 199. Chartoph. reg. ch. 347 : Item quia trecenti in JEra sive supputatione
num efficere ex se quadratum (dicebat quod omnes venientes ad dictas nundi- signum Crucis, etc. Bernaldus Presbyter
Plato.) nas... sint liberi a leuda, compagio, aida, de Reconciliatione lapsorum pag. 272 :
1 ^QUIPERARE, Sanare, Gall. Guerir. vectigalibus et dZquivalentis , aut alio Notandum quoque quia jEra nonnun-
Glossse Latino-Graecae MSS. sEquipero, quocumque onere. quam abusive pro Capitulo ponitur, ut in
£|iooO(Jt.ai, utique pro l^wfjiat. I ^EQUIVOGARI. Vide jfiquivocus 1. illo scripto Toletani Concilii ubi de ordine
* ^QUIPOLENS, Tantumdem valens t ^QUIVOCE , Una , vel aequa voce. tenendss Synodi tractatur. Isidorus Orig.
quantum aliquid aliud, Gall. Equipol- Narratio fundationis Monasterii S. Ger- lib. 6. cap. 15. § 4: Per singulos Evange-
lent. Stat. castri Redaldi lib. 2. pag. 32. yasii de Lingoria, apud Stephanotium listas numerus quidem Capitulis affixus
r° : Si in condemnatione, vel aliqua alia in Fragm. Hist. torn. 5 : Et majoribus Ro- adjacet: quibus numeris subdita est JEra
scriptura, vel producta in causa crimi- manse Ecclesise advocatis, narravit eis qusedam minio notata quse. indicat, in
nali petatur, sive dicatur aliquos debere Pontifex mirabilia , quse Dominus in quota Canone positus sit numerus, cui
condemnari, vel aliquid aliud debere somnis nobis monstraverat. Illi tune subjecta est JEra: verbi gratia, si est JEra
fieri secundum formam juris per 'aliqua JEquivoce et magno clamore benedixe- prima, in primo Canone. etc. Lex Wisi-
JEquipolentia verba, praedicta verba de- runt Deum. goth. lib. 2. tit. 3. | 3': Sciat se idem
clarentur. 1. .33QUIVOCUS, 6[xt6vu[jLoc, Homonymus, mandator censura illius legis noxium re-
1JEQUIPONDERARE, ^quiparare, juste in Vita Ludovici Pii ann. 837. Qui eo- tineri, quse continetur lib. 5. tit. 1. JEro,
aestimare, aliquid cum aliqua re con- dem nomine appellatur. Flodoard. lib. secunda. Ita, lib. 6. tit. 2. § 5 : Ad legis
ferre. Additamenta ad Chron. Casau- 2. Hist. Rem. cap. 20 : Liidovicus ab illius teneatur satisfactionem, obnoxius,
riense apud Murat. torn. 2. part. 2. col. jEquivoco suo restitutus est in regnum. quse in hoc libra 6. sub titulo 2. JEra,
975 : Qui justis eorum precious acquies- Charta Hermengardaa Reginse Burgun- prima . etc. Hincmarus Remensis in
censf JEquiponderatam terram in Ful- dies ann. 1037. in Tabulario Ecclesiae Ferculo Salomonis :
118 JERA AER
Hsec ut vobis nulla desit, Karle, gratia. Ut cognoscas, quota sit Era quolibet an- intercapedine, etc. Extat in Tabulario
no, annis Domini Jesu Christi adde 28.
Versuum mensura pandit, atque jErarum quantitas. Ecclesi83 Gratianopolitansa sub Hugone
Habetur in Bibl. Thouana vetus Canon. et numerus, qui collectus fuerit, erit Era. Episcopo fol. 91. charta ejusdem Epis-
Codex, qui in sectiones vel capita divi- Verbi gratia modo currit annus J. C. copi, qu33 sic clauditur: Facta carta ista
ditur, quse Herss appellantur, ubi inter- 1274. adde illis 28. et resultabit iste nu- 4. Kal. Augusti anno ab Incarnatione
dum HE. per contractionem scribitur. merus. 1302. talis erit prsesenlis anni, Domini millesimo centesimo, Luna 18.
Ita etiam in veteri forma celebrandi scilicet anno 1274. mutatur autem in Ka- Indictione 8. Era millesima centesima
Concilii provincialis, apud Mabillonium, lendis Januarii. Pqrro annos numerandi octava. Sed videtur amanuensis omisisse
Conciliorum Canones per heras laudan- per JEras in Hispania sensim ratio vocem trigesima. Ex qua saltern Charta
tur, pag. 458. 459. et in veteri Collec- desiit. In Archiepiscopatu Tarraconensi colligitur per d2ras interdum annos nu-
tione, edita a V. 01.; Jacobo Petito. Faus- ann. 1180. Chronicon praefixum Usaticis merasse
:;;;
Francos nostros.
tus Reiensis yel Eegiensis Epist. 6: Per MSS. Barcinonensibus : Deinde regna- 4. .fluRA, pro Area, Nidus, Gall. Aire.
Crucis enim signum et per sacrum Jesu vit Ludovicus filius ejus annis 29. quo Statuta Cadubrii lib. 3. cap. 82 : De ac-
nomen apud Grsecos, Hera utrius suppu- sublato de medio, cospit regnare Ludovi- cipientibus JEras falconum, etc. Quicum-
tationis imprimitur.' Capitula ad Legem cus filius ejus minor, qui etiam regnavit que invenerit et acceperit Hssram falconi,
Alamannor. cap. 27. Edit. V. Cl. St. annis 44. et de Festo sancti Joannis Bapt. etc. Vide Aerea.
Baluzii: Si litus fuerit in Ecclesia et in usque in diem S. Luch (f. Lucse,) quo die * AERA, pro Area, Gallis Aire. Charta
Heris generationis dimissus fuerit. 13. celebratum fuit Concilium apud Tarra- ann. 1320. in Reg. C. Chartoph. reg.
sol. et tremisso componat. Ubi Hera ge- conarn a Domino Berengario Tarraconse ch. 25 : Quodlibet sextarium (de) meliori
nerationis yidetur appellari series ipsa Archiepiscopo cum Episcopis et Clericis frumento, quod vendi contigerit quolibet
Generationis, ut tarn ipse quam filii et sui Archiepiscopatus, quorum, consilio et anno in Aeris Pontis prsedicti. Charta
nepotes libertatem consecuti fuerint; prsscepto annus Domini institutus scribi Gallica de eadem re ejusd. anni ibid,
in Ecclesia vero manumissus litus intel- in omnibus Chartis per totum Achiepis- ch. 24: Chacun sextier dou mellicwr, qui
ligitur. JEr& dierum, pro numeri die- copatum. Tune vero currebat annus 1180. es Aires doudit Pont sera vendu.
rum, apud Hildericum. Perperam porro In Castilia vero a Joanne I. Rege, in * AERA ANIMALIA pro Aerea, Aves cosli
Ira pro Era scribitur in Formula 16. ex Curia, quam Segoviae habuit anno in aere volantes, in Glossar. ex Cod. reg.
Baluzianis: Ut lex mundana Theodo- Christi 1383. decretum, ut abrogata .Era, 7641.
siano corpore arbitratus discernit, me anni Christi publicis instrumentis ap- ^ERAMENTUM, Plinio et Paulo lib. 3.
impleturum esse Polliceor, data Edic- ponerentur. Quod in Aragonensi Regno Sentent. cap. 6. § 44 et 56. Opus ex eere
tione de Inscriptionibus accusatoribus anno 1349. ut est in Foris Aragon. lib. confectum, ferramentum. Papias : JEra-
recrescant Theodosiano nono in Ira pri- 4. tit. de Tabellion. in Lusitanico deni- mentum, JEs ssquum vulgus vocat, quod
ma, etc. Est enim titulus 1. lib. 9. que ann. 1415. perinde obtinuit. Vide in modum sit colons ssris. At apud Gre-
Codicis Theod. de Accusationibus et Leges Partidas seu Alfonsinas parte 3. gor. M. lib. 12. Epist. 30. yidetur hsee
inscript. tit. 3. Lege 7. At cur ab eo anno ^Erae vox sumi pro quovis utensili agricola-
T 2. ^ERA, Epqcha. Gall. Ere, Epoque. initium sumpsermt, multa viri docti rum : Pastores vero ipsos per possessiones
Vox Chronologica, quae certum et insi- congessere, tametsi vix inter se conve- ordina, ut ex cultura terrss ferre aliquid
gne designat temporis punctum a quo niant, quum veram rationem assequi utilitaiis possint; ^Eramenia vero omnia,
anni numerantur. Hac uti solent Chro- haud promptum sit, atque in iis [#* Isi- quse vel in Syracusis, vel in Panhormo,
nologi maxime ubi de his sex annorum dor. Orig. lib. 5. cap. 36.] Papias in v. juris Ecclesiastici esse possunt, distra-
radicibus: JEra, Alderisius in Geographia Nubiensi henda sunt . priusquatn ipsa vetustate
T jERA NABONASSARIS Regis Babylon, pag. 224. Joannes Ceccanensis inChrqn. funditus pereant. Ita
qua usi sunt Ptolomseus, Gensorinus et Foss33-Novse statim initio. Covarruvias ^ERAMEN videtur usurpari in Notitia
alii. Initium sumsit anno 747. ante lib. 1. Variar. resolut. cap. 12. lib. 4. veteri Bignonii cap. 39. et in Testa-
Christum natum, nempe 26. Februarii cap. 18. n. 7. Surita in Indice rer. Ara- mento Fulradi Abbatis S. Dionysii: Au-
anni 3961. period! Julianas. gqn. ann. Ch. 710. Vaseus in Chron. rum,, Argentum, codices, Mramen, orna-
j ^ERA SELEUCIDARUM, seu annus Hisp. cap. 22. Amb. Morales, Rexendius, tnenta Ecclesiarum, etc. Alias pro sere
Grsecus, quo usi sunt Macedones, de Josephus Scaliger de Emendat. temper, habent Gesta Regum Francorum cap.
quo etiam in lib. Machab. Incipit anno lib. 5. Baronius in Notis ad Martyrol. 18 : Deditque eis Chlodovseus... baltheos
ante Ghristi Nativitatem 312. periodi 22. Octob.Loaysa in Notis ad Concilium et armellas adsimilatas de auro, sed
Julianse 4402. Iliberitanum. Petavius lib. 10. de Doctr. deintus Mramen erat et cuprum, etc. Ubi
| .ERA CHRISTIANA Communis, seu temp. cap. 68. lib. 11. cap. 47. torn 3. Gregor. Turon. lib. 2. cap. 42: Sed to-
annus gratiae, mense Januario incepit, Dissert, var. ad Uranolqg. cap. 3. et in tum Adsimilatum auro: erat enim JEreum
anno periodi Jul. 4714. anno 4. Olym- Breviario temp. Bivarius ad Pseudo- deauratum sub dolo factum. Adde formu-
piadis 194. Hujus Epochse primus auctor chron. Maximi. Sebast. Covarruvias in lam 7. ex Baluzianis, [Et Liturgiam
Dionysius Parvus regnante Justiniano Thesauro linguae Castellanse v. Era, etc. Gallicanam Mabill. pag. 462: Simili
Imperatore. Verum, ut arbitrantur Eru- j ^ERA JANUARIA , apud quosdam modo de Latiniaco et Balbiniaco, tarn
diti non pauci, in hujusmodi compu- Scriptores sic appellatur prima dies vestis quam ^Eramen vel utinsilia et de
tandi rationem duorum yel quatuor an- Januarii, a qua initium sumpsit annus bovebus ex omnia medietatem tibi dulcis-
norum errorem induxit; tot enim, 1564. ex Regis Caroli ]*X. summique sime fili habere prsscipio.~\
inquiunt, annos Ohristus natus est ante Pontiflcis decreto, cum antea quilibet * AERALE, Area, seu locus sedificio
initium dZrse a Dionysio constitute. annus ab ipso Paschatis die inciperet. aptus, idem quod Ayrale. Vide in Aera
1 .ERA DIOCLETIANI, seu dEra Marty- Vide Annus. 1. Privil. Novae bastidse in Occit. ann.
rum, exordium sumsit anno Ghristi 284. SSP" De vocis originatione dudum dis- 1298. ex Reg. 38. Chartoph. reg. ch. 16 :
seu ut aliis placet ann. 302. Ilia ante putant Docti, alii AZram dici sentiunt, In domo qualibet seu Aerali dictse villas,
Dionysium Parvum usi sunt auctores quod apud veteres anni clavis ssreis longo de sexaginta rasis et amplo de vi-
plurimi maxime ex Alexandrinis. notarentur ; alii factam putant ex ini- ginti rasis, debent habere dominus noster
| vERA ARABUM, vel, ut loqui amant,tialibus litteris A ER. A. id est, Annus rex et ejus parierii annuatim in festo
Hegira. seu fuga Mahumedis, incipit ERat Augusti, ex quo scilicet, devicto omnium Sanctorum tres denarios Tholo-
anno Christi 622. 16. Julii. collega, rerum potitus est. At sunt qui sanos censuales. Vide infra : Aeriale.
.ERA, vel ERA, annos numerandi ra- malint scriptum fuisse A. E. R. A. id ^IRARI^ ANNO^^;, quse Aderatse in
tio, Hispanis olim familiaris, quse 38. est, annus erat regni Augusti. Alias pretiis exhibentur, pretio taxantur, leg.
annis annos Christi excedebat. Julianus omitto opiniones, istas nee rejicio nee 34. 35. 36. Cod. Theod. de Erogat. milit.
Toletanus Episc. lib. 3. contra Judaeos: admitto. annon. Vide Adxrare.
7am vero residuus annorum numerus, a 3. £!RA, Quivis annus. Luithprandus 1 .ffiRATORS, Debitor , reus, obligatus.
lempore nativitatis Christi, usque in in Legat.: Armiger hujus (Imperatoris Papias. Hac notione Tullius dixit JEra-
prsesens, in promptu est unicuique et CP.) sagitta calamo immissa, Mram in tus homo: quern e contrario Plautus ha-
scire, si volet, et supputare, si placet, as- Ecclesia ponit, quse prosequitur, quo ni- buit pro divite.
sumptis scilicet annis, secundum Eram, mirum tempore imperare cceperit, et sic | ^RATUS ORBIS, Scutum, Gall. Bou-
ab ipsa Domini incarnatione. Era enim JEram, qui id non viderunt, intelligunt. clier. Ennodius in Vita B. Epiphanii
inventa est ante 38. annos, quam Chris- Ubi alii Aram legunt, ita ut Ara, mensa Ticinensis Episcopi: Rex locutus, Licet
tus nasceretur, nunc autem acclamatur seu tabula fuerit, in qua descripta pectus meum lorica vix deserat, et assi-
Era esse 624; detractis igitur 38. annis. fuerit inscriptio ; sed Mra hie om- due manum Orbis JEratus includat, nee
ex quo Era inventa est, usque ad nativi- nino pro anno ponitur. Sic apud non latus muniat ferri presidium.
tatem Christi, residuum sunt 586. anni. Dudonem lib. 3. de Actis Norman, pag. AEREA, ARIA, AERIA, ex Gall. Aire,
Manuscriptus Codex ex Bibl. Thuana : 11 : Transact a denique duarum Her arum Nidus accipitris. Charta Forestae cap.
 AER JSSG AES 119
13. apud Matth. Paris, ann. 1215. et lius Agrippa lib. 2. De occulta philoso- In Gestis Alfrediann. 871. Vide &sculus.
Joan, de Burgo in Pupilla oculi cap. 32: phia cap. 52: JEromantiaprognosticaprse- ADEL.
Unusquisque liber homo habeat in ooscis bet, per impressiones aereas, per vente- ^ESCULATOR. Gloss.Gr. Lat.xaUoXoyo?,
suis Aerias Accipitrum , spervariorum , r-urn flatus, per irides. per halones, per Nummularius, ^sculator. [In aliis Glos-
falconum. aquilarum. et heronum. Adde nebulas el nubes, perque imaginaiiones sis Latino-Grsecis et MSS. legitur, JEs-
Fletam lib. 2. cap. 41. | 7. 46. in nubibus et visiones in aere. Hinc culator, numularius, ^a^xoXoyo?.] Vide
* AERECA, Votuba, in Glossar. ex Cod. «=& ^ROMANTIC-US, Est qui divinando Nummularius. [*# Cujac. legit Brusca-
reg. 7641. p;™ Gloss, in cod. reg. 4778: sBra inspicit, Warsager usz dem wetter. tor ; sed in iisdem glossis habetur : JEs-
cavo. i. tuba. Est Virgilianum in Gemma Gemmarum.] Cillor, ^aXxoXoyw.]
lib. 3. v. 240 : * AEROMANTICUS. [Qui AEROMAN- * .ffiSCULUS, Genus arboris, Vocabul.
.... Dat signum specula Misenus ab alta, TIA utitur. DIEF.] Cassin. ann. 700. Glossar. Lat. Gr. JEs-
Mrs cavo.... Jf. AEROSE, US. [Ga,n.fraichement,frais. culus, sISo? SlvSpoy, qpYiybi; pa^avocpopo;. JEs-
** AEREMANCIA, Divinatio in aere. Vo- DIEF.] culus. paXavo?. Esculus, arbor glandifera,
cabul. lat. Germ. ann. 1477. Vide JEro- * .ffiROSUS. [Terra quse cupro abun- in vet.Glossar.ex Cod. reg. 7646.[** Gloss.
mantia. ADEL. dat. DIEF.] cod. reg. 4778 ex Placido : JEsculus, ar-
* AEREMANGUS, ANTICUS. [Qui AERO- * ^ERUCARE. [Ut ERUSCARE, ses mi- bor maxima glandis. ^Esculus arboris
MANTIA utitur. DIEF.] nutum in unum colligere. DIEF.] nomen est glandarise, ab esca dicta, quia
.ffiRENERVUS , Nervus sereus instru- 1 5IRUGINASGERE, ^Eruginem contra- ante usum frumenti hsec arbor mortalibus
ment! musici, cui vice nervqrum insunt here. Act. SS. Julii torn. 4. pag. 93. D : victum prxbebat. Eadem apud Maium
oerese chordulee. Jul. Firmicus lib. 6. Neque veteris fcrmenti aliquo spargine pag. 428. ubi pro glandarise, legitur glan-
cap. 31 : Musicos faciunt. qui lyrssvel ha- novam conspersionem ^ruginascere. etc. diariss. Vide Isidori Orig. lib. 17. cap. 7,
renarios, vel JErenervos dulci modula- * ^IRUGO. [Litigiosa mulier. DIEF.] ubi eadem arbor esse dicitur quse Fa-
tions percutiant. 1 AERUM, 6'pogos, Ervum. Supplem. gus, et Forcellin. Lexicon. Gloss. Lat.
« AEREUS, Altus. Glossar. ex cod. reg. Antiquarii. Species est leguminis, quod Graec.: JEsculetum, ^-/jywv.]
7641: Aerese quercus, altse. explicat Martinius in Lexico. Hunc si f ^SDUMA, quasi pro sestima, aestima-
] AEREUS COLOR , Ceeruleus, Gall. tanti est, consule. tio, Gall. Evaluation, Estimation.Charta
Bleu celeste. Testamentum Hugonis * .ffiRUSCANS, Ms minutum, in Gloss, Andrese Abbatis Loci-Dei in Jardo torn.
Aycelini Ord. Preedicatorum Cardinalis ex Cod. 7646. 2. novse Gallise Christ, inter Instrum.
et Episc. Ostiensis ann. 1297 : Item lega- * SIS, Eramentum, nummus, ^Es, forti- pag. 424. D : Unusquisque Mansionarius
mus casulam . dalmaticam et tunicam, tudo vel firmitas, in eod. Cod. 7646. qui jure hereditario dictam villam incolit
quse. sunt de zendato dupllci, et sunt ex :;s
AES, vox Gallica, Asser, axis, Ais, habeat in eadem foresta duos boves et
una parte alba et ex alia sunt Aerei Co- planche. Chron- Angl. Th. Oiterbourne duas vaccas. Qui autem boves simul
loris. pag. 227 : Villani vero glomerati et ipsi et vaccas non habuerit. 4. boves et 4.
* AERGHEDE, vox Belgica, Insidise in sagittare cosperunt intra hospitia per fe- vaccas in eadem foresta sine JEsduma ad
via regia, latrocinium publicum. ut vi- nestras, per Aes. per ostia, ita quod nul- pasturagium habere poterit.
detur. Charta ann. 1328. in Cha'rtul. 2. lus locus tutus dabatur nee ad exitum, * Legendum prorsus Cosduma vel Co-
Fland. ch. 539. ex Cam. Comput. Insul.: nee ad prospectum. Lit. remiss, ann. stuma. Pensitatio pro jure pascendi ani-
Estre attaint et convencu de trayson. de 1412. in Reg. 166. Chartoph. reg. ch. 437: malia, a qua eximuntur Mansionarii, de
rebellion, de la pain enfrainte, de mour- Comme les supplians eussent marque ou quibus ibi sermo est.
dre, de Aerghede, de arsin, et de tous les signe de la marque conlrefaite deux char- * ^SENTIA, ut mox JEsia. Charta
vilains fais. [** Ita Argwarter, Hostis ges de Aes ou assennes;... lesquelz Aes ou ann. 1213. in Chartul. Miciacensi : Hos-
qui in damna vigilat. Vide Haltausii assenes aient este congneuz et arrestez. pltes etiam monachorum, qui in masuris
Gloss, col. 51.] etc. Alise ann. 1482. ex Reg. 207. ch. 159': illis manserint, omnem jEsentiam habe-
* 1. AERIA, ut Area 1. ager, aut locus, Jehan le Tourneux. qui avoit sur son es- bunt in strata publica.
qui nee aratur nee colitur ; curticulo op- paulle ung Aes, comme ung cheverseul de '"-^SIA, a Gall. Aise, Commoditas,
positus. Charta officialis Belvac. ann. chaslit, etc. Vide infra Aessella et Axa. commodum, usus. Charta ann. 1266. ex
1341. in Reg. 77. Chartoph. reg. ch. 159 : parvo Reg. S. Germ. Prat. : In ipsa via
f JESANCIA, ^ESANTIA, ^ESSANCIA, AS- dicti abbas et conventus et eorum hospites
Ad lectum, in quo jacebat et dormiebat SAKCIA . a Gallico Aisance, Facultas
dicta dementia, accessit dictus reus, ip- utendi rebus ac homines poterunt coadunarefimos suos,
samque... eduxit extra domum pr&dictam ribus, pascuis,non suis in alienis nemo-
etc. vel ex concessione
et lapides suos ponere, et suas &sias fa-
usque ad curticulos seu Aerias situatas vel ex jure municipali. cere sine vise- impedimenta.
extra et prope civitatem Belvacensem. Charta funda- * jSSIUM, Eadem signiflcatione.Charta
* 2. AERIA, Stabulum porcorum. Stat. tionis Visu,
Abbatiaa Beata3 Mariss de Bello-
anni 1242. inter Instrum. torn. 2.
ann. 1069. in Append, ad Marcam His-
synod, eccl. Trecor. torn. 1. Probat. Gall. Christ, col. 71. C : Item quod pan. col. 1152: Ego quamvis indignus
Hist. Britan. col. 1299. art. 9: Ecclesise monstreiam per episcopus Oto hoc eliam firmo, salvo jure
non dimittantur incultee, ne Aeriis por- nensis et pasnagium. servientium domini Magdu- beatse. Marise sedis Urgellensis et ejus
corum similentur. quitum ad quadra- jEsio. Vide Aisantia.
* AERIALE, ut supra Aerale. Libert. ginta porcos suos proprios et pascuagia et
dEsancia animalibus suis juxta Carum
j jESNECIA, Primogeniti dignitas,£eta-
Villse-franchse ann. 1256. in Reg. 62. fluvium tis praarogativa inter fratres, prima et
Chartoph. reg. ch. 46 : Pr&terea in domo jusmodi etdonationis curam ubicumque tempore hu-
nostrse communia ha-
praacipua pars paternea hasreditatis ,
qualibet sive Aeriali.... debemus annua- bebantur. Charta Gaufridi Gall. Ainesse. Vox a Gallfcis Ains ne,
timpercipere.... sex denarios censuales. Episc. Silva- id est, ante natus, ut Puis ne, post na-
* AERIANI, Heretici ab Aerio quodam nect. in Chartulario Monasterii San-
German, fol. 17 : Omnes dZsantise tam in
tus ; Gallis enim ains idem erat quod
dicti. Hii vetant pro defunctis offerre sa- pascuis. ante, hinc in Roman. Fontis Amatorum
crificium. Glossar. pervetustum ex Cod. Mssancissquam in aliis communes erunt. scientise :
reg. 7613. Addit aliud ex Cod. 7646 : JVi- Abbatis S. fol. 19. in Charta Johannis
chil quoque habent proprium. [** Ex Isi- ciss ibidem fol. 22. ann. Genovefse 1202. Assan-
Vide Aisantia et
Ains qu'en puisses a chef venir.
dor. lib. 8. cap. 5. § 37 et 38. Vide Ae- Aasantia.
tiani.~] Glanvill. Lib. 7. cap. 3 : Salvo capitali
* AERIMANTIA. [Ut AEROMANTIA. hsereditas. j JESGAETA pro Escaeta, Successio, mesuagio primogenito filio pro dignitate
DIEF.] Ludewig. Reliq. MSS. torn. JEsnecix suae. Vide Ainescia.
] AERINUS COLOR, Eadem notiqne qua 7. pag. 241. ex Cod. Legum Norman.:
Notandum tamen est, quod vel pater, vel
* AESSELLA,. Asser. tabula sectilis.
aereus, Graecis asp^ov YPw[Aa. Ovid. lib. alius antecessor alieni expectantium ex Gall, Ais, planche, idem quod supra Aes;
3. de Arte amandi v. 173: unde diminut. Aessella, ssepius scan-
jEscaeta, ipsius portionem non de aliquo dula, tabula tegendis tectis apta, nostris
Aeris ecce color, turn cum sine nubibus aer, feodi sui donum facere possit.... De qui- Eschandole, olim Aissaule. Comput. re-
Nee tepidus pluvias concitat Auster aquas. bus nulla eminet porcio de ipsius JEscaeta. dituum et expensarum eccl. Paris, ann.
Tertullianus de cultu femin. cap. 7: Non Vide Escaeta. circ. 1381. ex Bibl. S. Germ. Prat. : Item
placet Deo, quod ipse non produxit, nisi 1 jESCAURUS, Piscis dictus quod solus quserendi Aessellas cum merreno, pro
si non potuit purpureas et Aerinas oves Escas ruminare perhibetur. Gloss. Bitu- facione portse granchize, quse fiet ad duos
nasci jubere. ric. Hinc scribendum fuisset Escarius, mantellos, .... Tribus Aessellis pro ameto,
* AERIUS. [Ut AEREUS. DIEF.] ut apud Isidorum, Escarius piscis solus qualibet duarum tesiarutn longitudinis,
* AEROMANTIA, Divinatio ex aere, in ruminans. [®® Vide quse de eo tradit etc. Comput. pitentiarii. ejusd. S. Germ,
laudato Glossar. ex Cod. 7613. [** ex Isid. Orig. lib. 12. cap. 6.] ann. 1374. ex ead. Bibl.: Pour la couver-
Isid. Orig. lib. 8. cap. 9. De hac Corne- ** .ffiSCEDUM, ^Esculetum^fraxinetum. ture du four de Valenton pour Aissaule
120 ./EST J1ST

et painne, xij. solz. Vide Aissella infra et est in termino de Aruxe. de illo rivo de corio albo more Sardico.... oblulerunt.
Assula. Gabardito, etc. Tabularium S. Petri Ge- Declarationes Congregat. S. Justinas ad
T -ffiSTJEUS, ^Estivus, Gall. JD'£«fe. nerensis apud Marcam in Hist. Beneh. Regular S. Benedicti cap. 55 : Vitetur
Vita S. Columbae Abbatis, torn. 2. Junii lib. 9. cap. 3: Garsias Arnaldi Comes curiositas et pretiositas in gladiis. tabu-
pag. 220. A : Quadam die ejusdem JEst&i Bigorrensis dedit B. Petro totam tertiam lis, calcaribus, Stivalibus. etc.
temporis quo ad dominum transiit, ad partem mercati Lurdensis.... et dedit duas * ^STIVARE, Glossar. 'vet. ex Cod. reg.
visitandos Fratres Sanctus plaustro vec- Estivas, scilicet Garenderam et Maren- 7646 : JEstivat, decurrit, calorem patitur,
tus pergit. tam. Tabularium S. Savini'Levitanensis sudat. Vide alia notione in AZstiva.
| £!STIMARIA, Juridica sestimatio,apud eundem cap. 9: Preedictam Val- [« Gloss, in Cod. reg. 4778 : jEstuat.
Carolo Macro in Hierolex. ex Bullario lem Abbas et Monachi S. Savini liberam Haa voces saBpius permutantur. Vide
Casinensi tomo 2. Constit. 36. num. 6. et quietampossideant,.., neque nos, neque Forcellin. in voce dZstivo.]
^STIMATIO, Opinio, sententia, Gall. successores nostri ibi potestatem atque T ^STIVATUS PANIS, Panis mucidus,
Estime. Ordericus Vitalis lib. 11 : Hsec padoentiam habeant, neque bestias suas. Gall. Pain moisy. Vide in voce Panis.
nimirum consilio Baronum mariti sui re- qualescunque sint, nisi per consilium et #* JESTlVOLA.,sestivatempora.In Gloss.
licto, jtEstimationem suam prseferebat. voluntatem Abbatis S. Savini, ad Estivas Cod. reg. 4778 et in Gloss. Jaackii.
^ESTIMATIO CAPITIS. Vide Wera. illius vallis introducant. Et infra : Insu- * NESTOR, Procella, in Glossar. vet. ex
^STIMIUM, ^stimatio. Hygenus. Pos- per ad luminaria S. Savini butirum, Cod. reg. 7646. [*> in cod. 4778 ^Estus.]
sessiones pro Mslimio ubertatis angustio- quod per totas illas Estivas censualiter 1 JESTUARIUM, Hypocaustum, Gall.
res sunt assig nates. Occurrit non semel accipiebamus, prasfato Monasterio conce- Poe'le, Etuve. Ludewig. Reliq. MSS.tom.
apud Agrimensores. Festus : AZstimise, dendo dimittimus. 6. pag. 481 : Datum et actum in JEstuario
jfEstimationes. Galli Estime dicunt. [Sy- /ESTIVABE dicuntur pecora, quae in plebani in Richenow, anno Domini 1318.
nopsis Criticorum in Caput 5. Cantici sEstivis seu pascuis estate pascunt. [t;«:- Germanice Laube.]
Cant. f. 2. ex Ainsworto : Hi tituli Varro lib. 1. de Re rustica cap. 1: Ita- * ^ISUM, Erbum. Glossar. ex Cod. reg.
Sponsss dati in infirmitate sua summum que gregesovium longe abiguntur ex Apu- 7641. Legendum JErum, ervum, ex Gloss.
Christi amorem erga Ecclesiam indi- lia in Samnium Mslivatum, etc. Charta Gr. Lat. SpoSoc, hervum, hervus, ervum,
cant, et JEstimium de ea. Vide Esti- ann. 1127. apud eundem Marcam lib. 5. serum. Plantse genus est. Consule Mar-
cap. 29: Ut armenta eorum in Alpibus tin. Lexic. v. Ervum.
| 1. ^ESTIMUM, Eadem notione. Chro- libere possint JEstivare. [Charta Guigo- JETAS, nude, qua3 vulgo majoritatis,
nicon Parmense ad ann. 1302. apud nis Andreae ann. 1222. torn. 2. Hist. Dal- quum quis suse tutelae est. Unde qui
Murat. torn. 9. col. 844 : Factum fuit per phin. pag. 505 : Confirmo preedictee domui nondum hanc setatem attigit, infra eeta-
Commune Parmss generate JEstimum per alpem illam quse, dicitur Chalmencus ad tem esse dicitur in Lege Longob. lib. 2.
homines civitatis Parmse per certas mutas dSstivandas oves suas.]' Estiver le bestai- tit. 29. | 2. 3. 4. etc. Infra setatem consti-
sapientum civitatis Parmse. Occurrit ibid. les es montagnes, in Consuetudinib. Ar- tuti, in lege 3. Cod. Theod. de Sponsa
ad ann. 1303. col. 846. Synodus Provin- vernensi sub flnem, et Marchensi art. lib. [s;s* Vide Aagiatus ; Grimmii Anti-
cialis Pergami ann. 1311. apud eund. 361. Contra, Hiverner le betail de foin et quit. juris pag. 411. sqq. et Micheleti
Murat. torn. 9. col. 578 : Ita quod secun- depailles, pecora domi pascere tono ac origin, jur. Gall. pag. 8.]
dum JEstimum sive JEstimationem prse- palea. Apud Occitanos Estibadoii et Es- * Nostris interdum Aage , pro Vitse
dictam collectarum et talearum fieri va- tivandie, appellantur coloni partiarii et spatium, la duree de la vie. Lit. remiss.
leat distributio inter ipsos Rectores, Pree- medietarii, ab sestivis, in quas pecora ann. 1386.in Reg. 130. Chartoph. reg. ch.
latos, Ecclesias, Monasteria. sua abigunt. 119 : Pour ce sont lesdiz supplians en
* 2. ^STIMUM, Census, impositio, col- * .5JSTIVALES, ut jfistivalia, Ocresa, aventure d'estre deserts et de demourer
lecta, Ital. Estimo ; quia ex sestimatione calceorum species. Constit. antiques leurs Aages par pays estranges. Sed et
bonorum fieri debet, sic dicta. Correct. monast. S. Petri-Mont. diqec. Metens. Ae, pro Aage usurparunt nostri. Le Ro-
Statut. Cadubrii cap. 65 : Allienatores ta- torn. 2. Monument, sacr. antiq. pag. 427: man de Garin :
lium bonorum teneantur.... adire cancel- Canonici cum equitabunt, superpellicia Eins ne 1'araai nul jor de mon Ae.
larium Communis ...... et manifestare al- cum strictis manicis portare poterunt;
lienationes prasdictorum bonorum ad fi- ^Estivales et hergales eqiiiantes (equitan- Ibidem :
nem et effectum, ut prsefatus cancellarius tes) portare poterunt, alias non. Que bien ne sache son nom et son A6.
possit et debeat detrahere de ^Estimo et .ffiSTIVALIA, Ocreae. calceorum spe- Chron. Bertrandi Guesclin. MS. :
collecta illius centenarii, de quo erunt cies, quibus sestate utebantur. Gloss.
allienatores prsedictorum bonorum pro Lat. Gall. Ocrea, heuse, ou Estivaux. " II a dit coiement, et en a mult jure,
rata eorum, et addere AZstimo vel collects^ Vide Osa. Statuta Hospital. S. Juliani Qu'il n'en demourroit ja en jour de son Ae.
illius centenarii, de quo erunt acquisitores in Anglia in Addit. ad Matth. Paris, Li Lusidaires :
ipsorum bonorum pro eorum rata, habito pag. 162 : JEstivalibus largis seu botis pro De Jesus-Christ npstre avoue,
respectu ad JEstimum seu collectam , sive calceamentis utuntur. Pag. 168 : Calcea- Qui \int el derrain Ae.
secundum JEstimum aut collectam cente- menta pedum sint caligss et JEstivalio,:
narii illius, in quo sita erunt bona allie- sint sotulares erecti, etc. Charta ann. PERPECTA, 25. annorum, in leg.
nata. Stat. Montis-regal, pag. 34: Item 1332. in Maceriis S. Barbara Lugdun. ult. Cod. de his qui ven setat. et alibi pas-
statutum est, quod in libro faciendo pro pag. 203 : Et tria paria sotularium regu- sim, contra imperfecta, pupillaris, in leg.
scribendis debitis communis civitatis Mon- larium temporibus quibus magis indigent, 3. C. Th. de Sponsal. et § ult. Instit. de
tis-regalis, sfribantur omnes ambasciatse hiemali vel esstivali, et hoc sacerdotibus Attiliano tutore, etc.
et /Estima, quse solvi debent pro communi, et juvenculis: et quod dicta JEstivalia, ^TAS PLENA, majoritas, aetas 21. an-
et mutua quse fierent pro communi, etc. teneantur semel facere de accampiis et sotu- norum. Quoniam Attach, cap. 91. §2:
Stat. reipubl. Genuens. lib. 4. cap. 2 : laribus. [Clementina Neinagro, de statu De hserede vero cum sit 14. annorum, vel
De JEstimis et dationibus in solutum ...... Monachorum lib. 3. tit. 10. cap. 1. ff. 1. ultra usque ad Plenum JEtatem, si se
Qui menses incipiant a die JEstimi con- Statuimus: In vestibus sendatum pro fo- maritaverit sine licentia domini sui, etc.
secuti, vel traditionis possessionis, si viva deraturis non portent, JEstivalibus largis Littleton, sect. 103 : Al age del heire de
vocefuisset elevata canella, aut botis altis pro calceis utantur.] Adde 21. cms. lequel est apeleplein age. Charta
JESTIVA, ESTIVA, JESTTVARE. JEstiva, Chartam Manassis Episcopi Aurelian. Joanni's Regis Hierosol. [* Ludovici.
apud Servium ad 4. Georgic. sunt loca ann. 1210. in Probat. Hist. Blesensis Philippi regis primogeniti] ann. 1214. in
umbrosa, in quibus per sestatem pecora pag. 10. Computum Stephani de la Fon- Tabulario Campan. : Scire vos volumus,
vitant solis calorem. Et Lactantius ad taine Argentarii Regii ann. 1351. tit. quod consuetudo antiqua et per jus ap-
istud Statii ex lib. 1. Theba'id. vers. Chaucemente pour le Roy, seu de Calcea- probata talis est in Regno Francise, quod
363: tura : Guillaume Loisel Cordouannier du nullus ante viginti et unum annos potest
... Umbrosi patuere /Estiva Lycsei. Roy pour 5. paires d'Estivaux, et 52. pai- vel debet trahi in causam de re, quam.
res de soliers. Occurrit ibi pjuries. Fori pater ejus teneret sine placito.cum deces-
JEstiva dicuntur pecorum stabula, Item- Aragon. lib. 4. tit de Cerdonibus : Pos- sit. Vide Jus Feudale Saxonum tit. 18.
pore sestatis umbrosa. Charta Sanctii Re- sint facere sotulares magnos et parvos, | 2.
gis Aragon. serse 1063.apud Martinezium Stivales, hosas et aliud opus quodcunque * Hanc consuetudinem rursum testa-
in Hist. Pinnatensi lib. 2. cap. 27 : Hsec de pellibus hircorum, arietum, etc. tur et laudat Albericus Remensis ar-
est carta, quam facio de ilia JEstiva, quse STIVALE, pro JEstivale dixit eadem chiepiscopus in eod. Chartul. fol. 4. v°.
dicitur Leserim, etc, Mox : Rogaverunt notione Csesarius lib. 10. Miracul. cap. in Charta ann. 1210. salvo tamen jure
me illi infantes, qui erant in ilia schola. 29. Gesta Legationis Ambassiatorum ecclesise, quod ecclesiasticis licitum erat
ut darem eis unam JEstivam : et dedi illi's Ludqvici Ducis Andegav. ad Judicem jus suum persequi, etiam adversus eos,
illam Mstivam, quse. dicitur Leserim,quse Sardiniae 1378: Ocrea sive Stivalia de qui annum 21. nondum fuerant asse-
 JITA JETE 121
cuti: si tamen, inquit, aliqua ecclesia vel necdum valebant loqui, promisit, quod Scriptura ac meo sigillo pariter fed prse-
ecclesiastica persona conquereretur de eis eos auctorisare faceret, cum venirent ad sentem cedulam ^ternari. Apud Ber-
(Blancha scilicet comitissa et Theobaldo jEtatem loquendi. Vide Concessio. Dena- nardum torn. 1. col. 397. edit. 1690.
comite ejus filio) non obstante hac con- rius. JEternare idem est quod Sternum vi-
suetudine, plenam eis justitiam facere- ^ETAS LEGITIMA, apud Longobardos vere : Et te et totam Noviomensem Eccle-
mus. Neque verp tacendum est hanc est annorum 19. in Lege Longob. lib. 2. siam, dominam scilicet et matrem meam,
exceptionem omittere episcqpos Lingo- tit. 29. | 1. Adde Leges Luithprandi Re- per misericordiam Dei feliciter JEternare
nensem et Catalaunensem in Chartis, gis tit. 74. | 1. Vide Brissonium lib.videam 3. cum Christo et regnare.
quibus ibidem fol. 5. r°. eamdem consue- Selector, cap. 2. 1 ^STERNATIM, In aeternum, in Anna-
tudinem approbant. Eadem de re exs- * ^ETAS INTELLIGIBILIS. Charta ann. libus Bened. torn. 3. pag. 677.
tant Literae Philippi Aug. ann. 1213. in 1196. torn. 1. Probat. Hist. Britan. col. EITHER, Neutro genere, usurpatum a
eod. Chartul. fol. 103. Vide Aagiatus. 726 : Gaufridus Farsi dedit abbatiee Mario Victore Massiliensi lib. 1. Ennodio
MTA.S PLENA in Milite, quern vulgo Veteris-villse duas acras terrse.... conce- lib. 2. Epist. 13. lib. 6. Epist. 38. Fortu-
Chevalier dicimus, est 21. annorum com- dente filio suo Daniele clericulo,.... tali nato lib. 9. carm. 1. Aldelmo, et aliis.
pletorum, ita ut 22. attigerit. Ita Regiam conditione quod monachi ei de propriis 1 jETHERITANGDS, Inferioris sevi Poe-
Majest. lib. 2. cap. 41. Bracton. lib. 2. sumptibus necessaria providebunt, victum tis idem quod ^Ethera tangens, vel ut
cap. 37. § 2. lib. 5. tract. 5. cap. 21. 11. videlicet et vestitum. et tradent eum doc- apud Tibullum :
Fleta lib. 1. cap. 9. | 3. Quoniam Atta- toribus ad erudiendum. donee ad intelli- ^Etherio contingens vertice nubes.
chiam. cap. 91. | 2. Littleton sect. 103. gibilem jEtatem perveniat, scilicet xviij.'
Stabilim. S. Ludov. lib. 1. cap. 71. etc. annorum, qua fierit possit monachus, si Gesta Tancredi ap. Marten, torn. 3.
-<ETAS PLENA in feminis, quoad Feo- velit. Anec. col. 161. A :
dum Militare, est 14. annorum comple- ^ETAS SECULARIS triginta annorum, Execuere trabes de Sylvis /Etheritangis.
torum, in Regiam Majest. lib. 2. cap. apud Symmachum lib. 5. Epist. 54. Ex
41. | 3. seu 15. annorum, ut vult Bracton. eorum opinione, qui^ ut auctor est Ser- Ibidem col. 133. E :
lib. 2. cap. 37. | 3. Quoad matrimonium, vius ad ^Eneid. seculum hoc spatio de- Ergo Cylix Tharsum, nemora ^Elheritanga Coatrae.
12. annor. expletorum in Legibus Luith- flniebant.
prandi Regis tit. 86. ^ETAS PENULTIMA. Vita S. Theofredi « ^THERIUS, Coelestis : In JEtherio
^ETAS PLENA in Sockmannis est 15. n. 3 : Venerabilem virum prseelegit,Eudo- regno cum Christo fine carente gaudere
annorum completorum. Regiam Majest. nem nomine, sublimem statura, Penulti- possint, in Charta Dagoberti reg, ann.
lib. 2. cap. 41. § 4. Bracton. lib. 2. 37. § ma decoratum JEtate, id est, plena ado- 632. torn. 1. Hist. Lothar. inter Probat.
2. Fleta. lib. 1. cap. 9. | 5. cap. 11.lescentia.| 6. col. 250.
Stabilim. S. Ludov. lib. 1. cap. 140. * ^ETAS SECULI, pro Senectus annosa. T jffiTHESIS, Hectica, Gall. Fievre Eti-
JETAS PLENA feminarum in Socagio Oharta ann. 1496 : Sunt ipsi conjuges in que. Acta SS. Julii torn. 3. pag. 685. F :
est, cum possunt et sciunt domui suss dis- JEt&te seculijVidelicet dictus dominus An- Interim Mthesis, exitialis morbus earn
ponere, et ea facere quss pertinent ad dis- tonius (de Levy) setatis septuaginta anno- invasit.
positionem et ordinalionem domus. Brac- rum vel circa, ipsa autem domina Joanna | ^ETHICUS, Febri Hectica laborans,
ton. lib. 2. cap. 37. § 2:.... quod quidem (de Ghamborand)seo;a5fiM.ia annorum. etc. Gall. Etique. Chron. Saltzburg. apud R.
esse nonpoterit ante 14. vel 15. annum, Infra : Ut melius Deo deservire possint in Duellium Miscell. lib. 2. pag. 163: Obiit
quia hujusmodi sstaq requirit discretionem eorum senectute, etc. Vide JEtas secularis in eodem Castro Ictericus JEthicus et
et sensum. in Glossar. hydropicus.
JSTAS PLENA in Burgensibus est, cum ^ETAS LUN.E, nqstris le jour de la * ^BTHIOLOGIA, Causse redditio, pro-
hssres denarios discrete sciverit numerare, Lttne.Vita S. Joannis EboracensisEpisc. missse. rei pulcrse. Glossar. vet. ex Cod.
et pannos ulnare, et alia negocia paterna cap. 3: Phlebotomata est in quartanae reg. 7613. pro ^tiologia. Vide dSthologia.
exercere. Sic non definitur tempus, sed Lunse JEtate. f ^THOLOGIA; pro JEtiologia, Causes
per sensum et maturitatem suam. Brac- * .ffiTATULA, .iEtatis seu temporis sub- redditio, alriou X6yo?, in Glossario MS.
ton. ibidem, et Fleta lib. 1. cap. 11. | 7. divisio, in ChrOn. S. Mariani Autiss. fol. Ecclesiee Bituric. Est etiam Medices
Adde Regiam Majest. lib. 2. cap. 41. |88.5.v°. JEtatuncula editum apud Mura- pars quaa de causis agit.
Vide Rastallum in verbo Age prier. tor. Vide in hac voce. | AETIANI, Haaretici, Sectatores Aetii
.<ETAS BARONIZE, qua quis a tutela j ^ETATUNCULA. Vita Urbani Papse Antiocheni Coelesyri33 aurifabri primum,
liber, Baroniam seu terram suam tenere III. apud Murator. torn. 3. pag. 476. col. turn Sophistse, mox Medici. Dicti etiam
potest, setas scilicet 21. annorum. Oharta 1 : Sic liber Apocalypsis setatis sextse a Anomiani, et Eunomiani ab Eunomio
Matthsei D. de Montemorenciaco ann. Christo inchoante decursum exponit, ip- Cappadoce Aetii successore. Filium a
1274 : Promisimus quoque facere et procu- samque sztatem sextam in sex JEtatuncu- Patre creatum asserebant, Spiritum
jrare ad sumptus nostros, quod fratres et las dispertitam, casque singulas singulis Sanctum a Filio, Filium ex non exis-
sorores nostri Math&i prsedicti nunc mi- hujus libri periodis satis congrue desi- tentibus. Ac proinde tres esse in Trini-
nores, quam cito ad JEtatem Baronies gnatas. tate substantias diversas, ut auri, ar-
pervenerint; et majores etiam prsedicta ^ETERNABILIS, ^Eternus. JEternabilis genti, et saris. Rebaptizabant Catholicos
omnia et singula volent, laudabunt, et domus, Palatium Principis, in 1. 5. God. pariter et Arianos, idque duntaxat in
penitus approbabunt. In veteri Consue- Theod. de Locat. fundor. JEternabilis mortem Christi, unica capitis ;;:
ad pectus
tud. Franciae lib. 2: Par la Coustume de urbs. Roma, in 1. 3. eod. Cod. de Collat. in aquam immersione. p Isid. lib. 8.
France en cas de fief noble, masle n'est donat. [«et lib. 7. tit. 13. 1. 14. vide cap. 5. § 38 et 39: Dicunt etiam nullum
aage pour fief tenir, s'il n'a passe 15. ans, eundem Cod. lib. 5. tit. 14. 1. 8. Peyronii imputari peccatum in fide manentium.]
et la fille 14. ans. repertum, ubi vocem domus ad lacunam Vixit Aetius Imperante Constantino
* Hac lege seu consuetudine interdum explendam inseruerunt editores. Accius Magno. Sozom. lib. 5. Epiph. lib. 3.
eximebantur a Rege ii, quibus per aeta- apud Nonium cap. 7. | 64 : JEternabilem torn. 1. hseresi 76. Theodoret. lib. 2. cap.
tem res suas administrare nequaquam divitiam partissent.~] 27. Augustinus haares. 74. etc. :;™ Vide
licitum erat; id norunt omnes. Sed no- [Ambr. torn. 2. pag. 274. edit. 1690. n. Aeriani et Isodorum 1. I. ubi consulas
tanda omnino mihi videtur Philippi VI. 114: Per illam JKternabilem Crucem, per var. lectiones.
concessio, qua Galcherio, filio Milonis illam venerabilem gloriam Trinitatis.] * AEU, Veluti, sicuti, quemadmodum,
de Noeriis, suse tutelae esse permittit, 1 JETERNALITER, In 33ternum. Vita S. in Glossar. ex Cod. reg. 7646.
qui, quantumvis annis maturior fuerit, Juliani Cenomanensis Episc. torn. 3. | .ffiVA, Tempora. Post pauca seva,
annum decimum tertium nqndum com- Analect. Mabill. pag. 59 : Precibus quo- Gall. Peu de temps apres. Vita S. Ri-
pleverat. Exstant ejusmodi Literae in que prssscripti sancti Juliani petimus, ut chardi Episcopi, torn. 2. Junii pag. 248.
Reg. 65. Chartoph. reg. ch. 118. ab omnibus liberemur mails, bonisque C: Unde post pauca JEva factum est,
^ETAS TENENDI TERRAM. .ETAS LO- omnibus JEternaliter perfruamur. Occur- quod omnia sua in morte. fabrics^ templi
QUENDI. Tabularium S. Victoris Paris, rit iterum pag. 70. et alibi passim. B. Maries, veteris nuncupate, reliquit.
ann. 1193 : Fidejussores facti sunt cum T ^ETERNALITER, Ab seterno. Epistola JEVITANEUS , Qui in sevo durat, in
rebus suis, quod Filios et filias eorum, Alcuini ad Monachos Gotthise de Felice Glossis Isidori.
cum ad Mtatem tenendi terram venerint, Urgell. torn. 3. Collect. Concil. Hispan. T ^VITAS, Est aetas perpetua, cujus
venditionem prssdictam laudare facient, pag. 118 : Ita ut qui Deus dEternaliter ex imtium vel finis ignoratur, quod Greed
et firmiter observare. Tabular. Vindoci- Patre natus est, temporaliter nasceretur dicunt Aeveos. Gloss. Bituric. Aeveos
nense cap. 274. ann. 1078: Post Natale ex Virgine. forsan pro atoto?, Sempiternus. Apul. de
Domini comparaverunt unum arpendum t^ETERNARE, Posteritati commendare. Dogm. PI. pag. 42 : Sed natura ejus (Dei)
vineas de Gaufredo, favente Radulfo Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. 453. mortales Deos, qui prssstarent sapientia
Presbytero filio suo; de pueris autem, qui et torn. 2. Hist. Delphin. pag. 377 : cssteris terrenis animantibus. ad jEvitatem
I '16
122 AFA
temporis edidit. [** Vide Forcell. Lexi-
con. Placidus apud Maium et in Gloss.
Cod. reg. 4778: JEvitas quidem potest
dici, sed rarum est; in usu magis perpe-
tuitas aut seternitas dicitur.~]
* .ffiVITERNUM, ^Evum seternurn, setas
seterna. Charta Joannis ducis Silesise
ann. 1302. apud Pezium torn. 6. Anecd.
part. 2. pag. 199. col. 2 : Ad notitiam
prsesentis scriptures testimonio universo-
rum tarn prsssentium, quam in &viternum
futurorum, volumus pervenire, etc.
1 .ffiVOSUS, Senilis, Gall. Vieil, age.
Acta SS. Maii torn. 4. pag. 36. ubi de S.
Montano recluso : Quomodo fieri potest
ut anus lactem filium ; cum vnihi a tem-
poribus multis exactis muliebria defece-
rint. ac vir meus JEmilius vetulus sit, ac
in jEvoso ejus corpore frigidus extet cir-
cum prsscordia sanguis, et voluptatis opera
in eo penitus emarcuerint ?
1. .ffiVUM, Mundus, Commodianus ins-
truct. 2:
De resurrections quoque docetur in ipsa
Et spe, fortunatum docetur in oEvo Vivendi,
Idola si vana relinquantur, neque colantur.
Et instr. 34 :
... Nihil nisi vanitas /Evi.
2. .ffiVUM, ./Etas. Gregorius Turon. de
Vitis Patrum cap. 8: Cum... essem quasi
octavi anni Mvo. Utitur non semel uter-
que Victor; sed et Veteres. Virgilius
^Eneid. lib. 3. vers. 491:
Et nunc aequali tecum pubesceret ^!vo.
JEVUS, Longsevus, aeternus. Gloss.
Theotiscum Lipsii: Ewethon, Mternum,
[w Gloss, cod. 4778: JEbum, longinquum,
antiquum.] Epist. Pauli PP. ad Pipi-
num : Implorantes crebro divinam mise-
ricordiam. ut Mvis vos ac prosperis in
solio Regni conservans tueatur temporibus.
Occurrit non semel in Epistolis Sum-
morum Pontiflcum torn. 3. Histor. Franc,
pag. 734. 746. 748. 749. 758. 759. 760. 764.
et in Diplomatibus Regiis apud Dou-
bletum in Histor. San-Dionys. pag. 693.
695. 697.
^ .SuXONES, Proverbia mordacia. Item.
Convitiatores, ab JExonibus maledicis.
Laur. in Amalthea.
*AEYDA, Subsidiaria praestatio, Gall.
Aide. Instr. ann. 1391. inter Probat. torn.
3. Hist. Nem. pag. 112. col. 2 : Petiit pro
resta dictse Aeydss a dictis consulibus et
eorum consiliariis quotam IXm. franco-
rum, etc. Vide Aides.
J.SYRALIS, ^Eneus, Gall. d'Airain,
Donatio S. Rudesindi torn. 3. Concil.
Hispan. pag. 181. col. 1: Vasa vitrea
choncas JEyrales II. arrodomas sic jEy-
rales IX. et orabecela.
AFA, ex Grseco a?^, Pulvis. Gloss.
Grsec. Latin MS. Tro&aiercfov acf-l], argula,
sive argilla. perperam regula in Edito.
Passio SS. Perpetuse et Felicitatis :
jQSgyptium video in Afa volutantem. Mar-
tialis lib. 7. Epigram. 66: Et flavescit
Haphe.
5 AFACTATOR. Vide Affactator.
1 AFAMARE, Famem inferre, Gall.
Affamer. Notitia vetus in Archivo S.
Victoris Massil.: Per istum modum ini-
mici possent Afamari.
AFANTIC A. Fundus velut Afanticorum
mole depressus. in leg. 4. Cod. Theod. de
Censitorib. [lib. 13. tit. 11. cap. 3.] expo-
nitur in eademlege: Squalidior. jejunus.
defectus. cui opponitur cultus et opimus.
Ibidem lib. 5. tit. 15. cap. 9: Per Italiam
Aphanticise jugerationis onere consisten-
tibus patrimoniis superfuso. unumquem-
que tributarium adjectionem alieni debiti
bajulare, non dubium est, etc. Vox, ut
AFF
quidam putant, formata a Grseco ai
[ s»* «9avTtx6? ] Evanidus : quo sensu
lEvanidas arbores dixit Columella lib. de
Arborib. cap. 17. quse parum fructus
ferunt.
] AFARE. Vide Affare.
t AFEITARE, ab Hispanico Affeytar,
Adornare, apparare, quasi a Latino Af-
fectare. In legibus palatinis Jacobi II.
Regis Majoric. de Falconerio Majori:
Et nihilominusprsecaveat diligenter, quod
prsedictse aves, quselibet pro suo tempore
sic inveniantur praeparatSB. quod fervidss
existant ad volandum et complete facien-
dum ea ad quse fuerunt Afeitatse, cum
contigerit nos cum prssdictis velle me-
ditari.
* AFENUS, Apertura, ab Oeffnen, ape-
rire. Ita Eccardus in notis ad Leg. Sal.
torn. 4. Collec. Hist. Franc, pag. 136.
1 AFERESO, ab Aferesis, Gr. a<pa('pe<ri;,
Ademtio, detractio; inde Aferesatus et
Afereso, Aferesas, Divido. Glossar. MS.
Monasterii Montis S. Eligii Attreb.
scriptum saeculo 14.
*AFESTUCARE, Festucam abjicere, rem
abdicare, idem quod Exfestucare. Vide
in Festuca. Charta ann. 1036. torn. 1.
Hist. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim
pag. 369. col. 1 : Item jura et exactiones
venationum... werpivi et Afestucavi. Vide
supra Abfestucare.
AFFA, Talpa; in Breviloquo. ^[Vitulus
vel taurus. DIEF.]
* AFFABER, Auctor, inventor, indus-
trius. Charta Bartholomaai episc. Lau-
dun. ann. 1134. ex Chartul. S. Vincentii
Laudun. ch. 37 : Quoniam. sicut ab anti-
quis traditum nobis est, ideo Affabra
rerum natura litteras reperit, ut vice
sermonum litterse fungerentur, etc.
* AFFABILIS, Delectabilis. Glossar. vet.
ex Cod. reg. 7646. Sien emparle, in altero
Gall. Lat. ex Cod. 7684.
jjc AFFABILITAS. [Gratulatio. DIEF.]
* AFFABILITER. [Gratulando. DIEF.]
* AFFABRARE, Decorare, Ennoblesir,
Prov. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod.
reg. 7657. Vide -Affaber.
* AFFABRILIS. [Affabro dignus. DIEF.]
* AFFACHARIA, Concessio rei alicujus
ad medietatem fructuum. Charta ann.
1356. inter Probat. torn. 2. Hist. Nem.
pag. 178. col. 2: Item de terris} quss
dantur Affachariae, levabitur vintenum
modis supradictis, antequam bladum divi-
datur, juxta partem tangentem ilium,
cujus erit terra et Affacharia. Lit. Joannis
reg. ann. Franc. 1363: Ipse ad firmam
cepisset seu arrendasset tractam 1100.
modiorum salis, una cum Affacharia sali-
narum nostrarum dicti territorii. Vide
Facheria et Medietarius. Nee alio sensu
accipienda vox Affacheria.
* AFFACHATOR, Qui coria subigit et
prseparat, Gall. Corroieur, tanneur; vel
Macellarius, Gall. Boucher. Privil. civit.
Caturc. ann. 1344. in Reg. 68. Chartoph.
reg. ch. 312: Item creant dicti consules
curatores seu gardiatores.... molendina-
riorum, sutorumetAffachatorum. Pactum
inter regem, episcopum et consules Ca-
turc. ann. 1351. ex Reg. 80. ch. 487:
Item poterunt creare curatores et gardia-
tores... Affachatorum. et candelas et alia
luminaria operantium et vendentium.
Vide Affactator. mox Affaitare I. et Af-
fectator.
T AFFACHERIA, Census, vel pensio ,
quse quolibet anno percipitur, Gall.
Rente. Hsec vox legitur in Conventione
inter Abbatem Psalmodii Guillelmum
et Petrum Ricardum ann. 1215. ex Ar-
chivo Arelat. et in Charta anni 1317. ex
AFF
Archive S. Victor Massil. Vide Fache-
rius, * et Affacharia.
* AFFACILLUM. [Ut AFFODILLUM.
DIEF.]
AFFACINATUS, Impudens, Italis Af-
facciato. Epistola Honorii III. PP. ann.
1231. apud Ughellum in Archiepiscopis
Pisanis: Nee allegare potes profecto, quod
ignores, civitatem eandem interdicto con-
clusam, eo quod non receperis litteras
illas, per quas id tibi fuerat demanda-
tum ; cum talis ignorantia non solum sit
crassa, sed etiam Affacinata.
| AFFACTATOR, Idem qui Affactor et
Affectator, de quibus infra. At vix sua«-
deor utroque sutores veteramentarios
designari: ipsum repugnat exemplum
in voce Affectatores allatum, sc. qui coria
Affectata bovum, vel vaccarum... attule-
rint, etc. quod certe coriarios, seu corio-
rum infectores, Gall. Taneurs, innuere
videtur. In veteri Catalogo MS. Soda-
lium Societatis de Nativ. B. Marias
Virginis in Ecclesia B. Marias Deauratae
erectae legitur, N. Afactator, P. Affacta-
tor: quibus Mactatores, seu Lanios, Gall.
Tueurs, Bouchers, designari quidam ar-
bitrantur, hoc argumento ducti, quod
Tholosatibus etiamnum Affachomen
idem sit quod Laniarium. Gall. Bou-
cherie. Ut ut est, pro Coriariis stamus.
Vide Affait et Affaitia.
AFFACTORES, Sutores veteramentarii,
Savetiers. Charta ann. 1144. apud Catel-
lum lib. 2. Rerum Occitan. pag. 324:
Omnes sutores, sive Affactores extranei
vel privati, qui ad mercatum prsefati loci
venerint. et merces sui officii attulerint,
etc. Vide infra Affectatores.
| AFFACTURATOR, AFFACTURATEIX ,
f. pro Fascinator, Fascinatrix. Constitu-
tiones Synodales MSS. Ecclesise Reatinae
cap. 42: Item excommunicamus et ana-
thematizamus omnes et singulos veneficos
et veneficas. sive Affacturatores et Affac-
turatrices, sive Divinatores et Divinatri-
ces. In altera Synodo cap. 1. ad Episco-
pum remittuntur Affacturatores.
** AFFADILLUM, Das weysz von ey.
Vocab. Lat. Germ. ann. 1477. ADEL.
[*® Vide Affodillum. Error inde natus,
quod Asphodelus planta latine Albumen
dicebatur, sive Albutium.]
1 AFFAIT, Vulgaris idiomatis vocabu-
lum in antiquis Chartis usurpatum, quo
significatur locus ubi pelles praeparan-
tur. Terrarium Thossiacense ann. 1404:
JuxtapelanumseuAffaitHagoniniGiroud.
Grangia cum les Affaits subtus sita in
villa Thossiaci. Hinc
1 AFFAITIA PELLETERI pro pellibus
prseparatis. Peaux ou Cuirs affaities,
sumitur in Charta Pedagiorum Belle-
villae. Hinc quoque conflrmatur, quod
mox diximus in voce Affactator quo
nomine Coriarium signiflcari insinua-
vimus. Nemo non videt quanta sit
afflnitas inter has voces Affait, Affaitia,
Affactator. Prima Coriariam offlcinam,
Tanerie; secunda Coria praeparata seu
querneo cornu infecta; tertia tandem
Coriarium signiflcat. Alias tamen Gallis
Affaitier idem erat quod Raccommoder,
reflcere, instaurare, teste Borello in suo
thesauro antiquit. Gall, ubi Merlinum
laudat ita loquentem: Et lui demandez
de ce cuir qu'il emporte, et vous dira qu'il
en veut ses soliers Affaitier, quand il
seroit depeciez: quod non parum favet
D. Cangii vocis Affectatores explication!.
1. AFFAITAMENTUM, Tributum, pen-
sitatio. Charta Thpmae Comitis Saoau-
diae. ann. 1246 : Sine Tertio et Affayta-
mento, et fictoproinde Monasterip dando,
vel aliqua exactione. Occurrit ibi pluries.
 AFF AFF AFF 123
Italis Affaticamento, est fatigatio, vexa- dire, Gall. Apprivoiser. Vide Affait, et curtite Joannis Roleti Affanatoris. In
tio, cujus modi nominibus tributa inter- infra Affaytatus. territorio Dumbensi Affanator sumitur
dum donari constat. 1 AFFAITIA. Vide Affait. pro eo mercenariorum genere, quorum
•3. AFFAITAMENTUM, Ptilvis querci- * AFFALA. [Talpa, ut AFFA. DIEF.] merces solyitur frumento, siligine,
nus et id omne quod ad subigenda coria * AFFALCION. [Bitumen. DIEF.] avena vel aliis rebus, quse usu consu-
aptum est, simul et sordes, quse inde * AFFALTHECHA, Matrimonium impe- muntur ; unde rustici illius provincise
effluunt. Stat. Taurin. ann. 1360. cap. diverit. Affalthen est impedire. Echa etiamnum dicunt : J'ai Affane dix bi-
94. ex God. reg. 4622. A: Eamdem posnam idem ac nostrum Ehe. matrimonium. chots de bled, id est, decem frumenti
sustineat quilibet affaitator, tinctor, vel Ita Eccardus in notis ad Leg. Sal. torn. mensuras opera mea lucratus sum.
peliparator, qui poneret ruschas Affaita- 4. Collect. Histor. Franc, pag. 166. " Affaineur, et Affanour, eadem no-
mentorum, vel tincturas in viis publicis. AFFAMAT^I PENN^E, Debilitatse, non tione, in Lit. remiss, ann. 1389. ex Reg.
Affaytamentum, in Stat. Avellee cap. 148. densse, ex Gallico Affame, quomodo sunt 137. Chartoph. reg. ch. 14: Comme pour
* AFFATTUM , Eadem notione. Stat. fame confecti, quos Affamez, dicimus. les provisions de la feste et noces de Alips
civit. Saluciar. collat. 3. cap. 92: Idem Fridericus II. Imp. lib. de Arte venandi de Beaujeu... il (Pierre de Daucie) eust
bamnum solvant calligarii, seu alii po- cap. 30 : Et si non Iseduntur in membris, ete commis a faire lesdites provisions et
nentes ruscatium Affaiti in viis publicis vix esse poterit, quod ita producant tolas faire amener icelles par la riviere de
dict& civitatis Saluciarum. Stat. Avellae pennas amplas et claras, et viridis colons Sosne a Villefranche; et eust requis Lo-
ann. 1496. cap. 69. ex Cod. reg. 4624: sicut Ramagii. et raro producunt eas, rens de Conteres Affanour que il, pour
Nulla persona possit, vel debeat ponere quod non sint aliquse ex ipsis corrosse, vel competent salaire, voulsist mener desdites
vel poni facere in viis vel plateis publicis Affamatse. provisions, etc. Alise ann. 1460. in Reg.
infra burgos aliquam ruscam Affaiti, vel -AFFAMARE, Gall. Affamer. Famem 190. ch. 172: Guischart Traffoy gaignent
aliquas pellaturas coriorum aliquorum. inferre. Comput. ann. 1482. inter Probat. et Affaineur de bras... s'en ala en ung
Affaytum, ibid. cap. 148. Vide mox torn. 4. Hist. Nem. pag. 18. col. 2: Ne champ, etc. Academicis Cruscanis, Af-
Affaitare, et Affeitare. multitudo gentium, quss propter caristiam fanno, est Anxietas, angor; unde Affa-
* 1. AFFAITARE, Coria subigere, Gall. bladi et famem veniebant ab aliis patriis, nare, Molestiam inferre, et Affannato,
Tanner. Affaitaria, Offlcina coriaria. Affamarent dictam villam. etc. Mentis anxius, angore affectus ; sed et
Affaitator. Coriarius. Stat. civit. Salu- AFFAMEN, Affatus. Ch'arta Lotbarii nostri Fane dicunt, de eo,. qui ex animi
ciar. collat. 5. cap. 142: Statutum est Regis Provincise, torn. 12. Spicilegii anxietate tabescit; ducta similitudine a
quod quilibet Affaitator seu cahgarius, Acheriani pag. 131: Hujusmodi igitur feno exsiccato, quod Fane dicimus. Ex
qui coria Affaitaverit, seu Affaitare fece- fidelium nostrorum audientes Affamina, his forte vox Affanator ; cujus etymi
rit, teneatur dimittere et tenere ipsa coria illorumque precibus libenter faventes, etc. ratio satis est aperta. [** Vide Ray-
in Affaito, secundum quod Affaitari debent [Anastasius in Vitis Paparum apud Mu- nouardi Lexicon Roman, vol. 1. pag. 31.
per unum annum, a die qua incipiunt rat. torn. 3. pag. 216. col. 1 :>KSTalia locu- col. 1. voce Afan.]
ipsa ponere in Affaito. Ibid. cap. 144: tionis Affamina protuiisse.] [ Waltha- | AFFANNERE , Eadem notione ac Af-
Statutum est quod quselibet persona, quse rius vers. 1174 : fanare. Dicunt etiamnum Massilienses
Affaitare voluerit in civitate Saluciarum, Turn moestara laeto solans Afiamine sponsam, etc.]
Affanner pro Travailler. Ex schedis D.
et tarn caligarii quam drapparii, tenean- le Fournier: Cum bobus quibus laboraret
tur tenere Affaitariam taliter curatam * Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. vel se Affanneret.
et clausam, quod aliquod nocumentum, Araisonnement. Affamen. Araisonne, af- 1. AFFARE, Praedium rusticum, Occi-
seu aliquis foetor ex ordura coriorum et fatus. Vide infra Affari. tanis et Prpvincialibus, bona vel facul-
pellium non detur vicinis. Occurrit prse- " AFFAMENTUM, Tumentum (dume- tates qusevis. Charta anni 1212. in Tabu-
terea in Statutis Montis-regal, pag. 315. tum). Dornpechse. Vocab. Lat. Germ, lario S. Victoris Massil. fol. 110: Tres
Vercell. lib. 3. pag. 88. et Convent, civ. ann. 1477. ADEL. Domini et Vicecomites Massilise divise-
Saonse ann. 1526. * AFFAMENTUM. [Ex affari, allocutio. runt concorditer totum Affare, quod ipsi
* 2. AFFAITARE, vox Italica, Ornare, DIEF.] habebant, vel habere debebant in castro
excolere. Bareleta Serm. in fer. 5. hebd. | AFFANAGIUM, Merces operariis de-Albanise,.. distinguentes et denotantes
Passion. : Mulier ergo sibi quserit hono- bita. Statuta Brageraci num. 38: Item singillatim tres partes. quas de dicto Af-
rem.... in pulcritudine, Affaitando se si qui venerint ad vindemias, et-pro Affa- fari fecerunt. [Afare in minori Chartu-
excessivis ornamentis. Hisp. Afeitar, nagio seu mercede solvendis oporteat fieri lario ejusdem S. Victoris fol. 110. et fol.
eadem acceptione. Vide infra Affayta- executionem contra dominum seu domi- 102. in Transactione anni 1223: Nos
menta. Nostris vero Affaiter, Affaitier et nos, qui eos conduxerunt seu conduci fe- petebamus totum Afare, scilicet Domi-
Afiertrer. est Aptare, comere, condire, cerunt, statim fiet executio in primis vinis nium et Jurisdictionem ej Seignoriam
quse uno verbo Accommoder, nunc red- vindemiatis et apportatis per eosdem, et omnimodam dicti Roncelini Promit-
dimus. Glqssar. Gall. Lat. ex Cod. reg. isti solventur ante omnes creditores, et timus tibi dicto Syndico et Universitati
7684 : Affaitier. aptare. Affaitie, aptatus. omnem::
obligationem prsecedent. prsedictae, quod nos expediemus totum
Un chariot couvert Afiertre et lembroissie » Pariag. inter regem et condominos prsedictum Afare et disbrigabimus dictse
de boys, etc. in Lit. remiss, ann. 1412. ex villse de Cuquo ann. 1319. in Reg. 61. Universitati.] Homagium Bertrandi des
Reg. 166. Chartoph. reg. ch. 296. Liber, Chartoph. reg. ch. 343: Dicti consules Raux, D. de Rerre et d'Istre ann. 1262.
rub. fol. magno urbis Abbavill. ubi de cognoscant de minutis Affanagiis jorna- in lib. albo Archiep. Arelat. fol. 304:
statutis tabernar. art. 5. : Que nulz soit hum. Libertat. Petree assisise ann. 1341. Recognosco. me habere et tenere in feu-
si hardis qui Affaiteche le vin, seur le vin ex Reg. 74. ch. 647 : Item quod consules dum a B. frophimo et a vobis totum Af-
perdre. Lit. ann. 1331. torn. 5. Ordinat. dictse villas... possint compellere habitato- fare meutn. quod habeo apud Pontem S.
reg. Franc, pag. 676. art. 8 : En espen- res dictse. bastitte... ad splvendum salaria Genesii. Extat Bulla Joan. XII. PP.
dant vins Affecties, etc. Affetier, Repa- debita omnibus logaderiis pro Affanagio. apud Wadding, ann. 1317. in Regesto
rare, Gall. Raccommoder, in Stabilim. S. Affanagium seu valor mercedis unius pag. 58. qua Vicecomes Beneharni con-
Ludov. cap. 108. tom.l. earumd. Ordinat. diei. in Libert, villse de Alavardo ann. cedit Affaria de Froxo, d'Estigarde, etc.
pag. 199: Oil puet bien fere Affetier le 1337. Occurrit passim in aliis Chartis apud
moulin, etc. Affetter et Affettier, Pannos f[ AFFANARE, Manibus operari. Vide Columbum in Episcopis Sistaricensibus
prsepafare, in Lit. ann. 1388. torn. 7. Ordi- Affanator. lib. 2. n. 46. lib. 3. n. 50. et Sammar-
nat. pag. 216 : Nuls draps de muezon.... JAFFANATOR, Operarius, Gall. Ma- thanos in Archiepisc. Arelat. n. 52. et in
ne devoient estre Affettees a molins foul- noeuvre, ab Hispanica voce Affanador, Episcqp. Tricastinensibus n. 32. [Hist.
lours... mais devoient estre Affettiez au qui multo labqre operatur. Libert. Mon- Dalphin. torn. 2. pag. 62. et 74. etc.]
pie. Affuitier, Construere, apud Ville- tis Britonis Hist. Dalphin. torn 1. pag. Apud Italos Affare, est Conditio, for-
hard. paragr. 85 : Li baron firent tote jor 82. col. 2 : Item a quolibet Affanatore, tuna. Joannes Villaneus lib. 9. cap. 79 :
I'ost laborer et tote la nuit por le pont nen habente boves seu animalia. 4. Cor- Giovanni XXII. nato di Caorsa di basso
Affuitier. Ensi fu li ponz Afuitiez. Ubi vatas de sua persona , quas Corvatas A/fare, sedette Papa anni 18. etc. Boc-
leg. forte Affaitier. prssdicti agricolse. Affanatores, et anima- cacius : Fermamente avaritia non mi dee
* Affaitie, pro Affabilis , Affable. Le lia tenentes ad bastum . dicto Domino havere assalito per huomo di picciolo Af-
Roman de Robert le Diable MS. : facere teneantur anno quolibet, etc. Ibid, fare, id est, di poco valore. Huomo di
L'emperere a sa fllle vient, pag. 83. col. 2 : Item et supra quolibet basso Affare, idem Villaneus lib. lib. 9.
Le senescal par la main tient; foco cujuslibet Affanatoris dicti manda- cap. 74. Alibi: Huomo di poco Affare. Ita
Fille, dist-il, soies haitie, menti unam heminam avense, ibidem, nostri etiam usurparunt. Joannes Abbas
Et courtoise, et bien Afiaitie. iterum atque iterum occurrit eadem Laudun. in Speculo Historico MS. lib.
*Sed et Affaiter in re accipitraria usur- signiflcatione. Chart-a Thossiacensis in 11. cap. 35 : Entre lesquels il i eust un
patur pro Cicurare, mansuescere, eru- Dumbis Lugdun. Dioscesis 1404 : Juxta Escuier de noble Affaire, quise voua a S.
424 AFF
Denys. Vide torn. 13. Spicilegii Ache-
riani pag. 380.
* 2. AFFARE, Negotium, Gall. Affaire.
Charta ann. 1235. ex schedis Pr. de Ma-
zaugues: Ut deinde possint agere, vel
experiri, deffendere, replicare et excipere,
et exceptiones fafere, et de calumnia ju-
rare pro supradicto Affari. Vide Affa-
rium. 2.
"AFFARI, Sentire, cognoscere. Glos-
sar. vet. ex Cod. reg. 7646: Affatus est,
sensit aut cognovit. Vide supra Affamen.
1. AFFARIUM, idem quod Affare.
Charta ann. 1274: Confiteor vobis D.
Henrico Comiti Ruthensi... quod ego emi
Affarium vocatum le Casle, mansum voca-
tum la Correira, sitos in parochia, etc.
[Charta ann. 1348. ex Archivo Pipera-
censis Abbatise : Item quandam parra-
neam sitam in Affario del Bosco. Et in
alia Charta ejusd. Archivi: Pro herbis
Affarii de la Vaissyeira.]
FERIUM , pro Affario, seu preedio.
Charta Willelmi Vicecomitis Massilien-
sis apud Guesnaium in Annalib. Massil.
pag. 803 : Hoc est. Ecclesiam S. Petri de
Galignano cum Ferio quse Rostagnus
tenet.
* Homag. Aquitan. ann. 1273. ex Reg.
sign. JJ. rub. in Cam. Comput Paris. :
Reymundus Bernardi de Castro novo ju-
ratus recognovit se tenere... Affarium seu
villagium de Portilagas. Composit. inter
reg. et capit. eccl. Euthen. ann. 1309.
in Reg. 45. Chartoph. reg. ch. 88 : Item
quod villa seu Affarium de Luperia, cum
suis pertinentiis,.... remaneant in soli-
dum et totaliter dicto capitulo. Nostri
Affar, eadem notione, dixerunt. Charta
Joan, ducis Bituric. ann. 1402. ex Cam.
Comput. Paris. : Deux sextiers froment
sur le Affar ou tenement, appelle des
Laurens, en la paroisse de Causac; et
sept solz tournois. et un sextier froment
sur certain Affar ou tenement de Jehan
Souverain. Lit. remiss, ann. 1459. in
Reg. 188. Chartoph. reg. ch. 82 : Jehan
Armand arracha ung pal de la clous-
ture d'un Affar, appelle d'Albars. Hinc
mihi suspicio est diversse originationis
esse Affare, praedium rusticum, et Af-
farium, negptium; hoc nempe, ut et
vocem Gallifiam Affaire, oriri ab eo
quod faciendum est. Gall, tout ce qui est
a faire; illud vero a Lat. Far, farris,
Gall. Froment,, quod prsecipuum est in
praedip rustico, non absurde prorsus
ascisci. Vide noy. edit. Menag. Diction.
v. Afaire et Affaire.
2. AFFARIUM, Negotium,Gall. Affaire.
Charta ann. 1222. apud Perardum pag.
327 : Ita tamen quod si Dux vel Ducissa
illud me requisierit pro Affario suo, etc.
ryincentius Cigalt. de bellq Italico:
Pro Affariis seu negotiis Ecclesiae tenetur
ire ad Curiam principis. Vide Afferi.
Epist. Philippi Augusti apud Marten,
torn. 1. Ampliss. Collect, col. 1157: Mi-
sistis ad nos litteras vestras de credentia
per Lambertum Bochutum, qui nobis
dixit, quod legatus Albigensis locutus
fuerat cum Comitissa matre vestra, ut
vos intromitteretis de negotio terrx Albi-
gensium et caperetis super vos Affarium
Albigensium.] Vide afferi.
'1 AFFARI, Forte pro Affatim. Gallia
Christiana Sammarthanorum torn. 4.
pag. 724. col. 1: Quandiu vitalis flatus ei
comes fuit. pio amore oves sibi commissas
duplici viclu Affari pavit.
f AFFATILIS LACUS , corrupte pro
Asphaltis vel Asphaltites, apud Jacobum
de Vitriaco Historiae Orientalis lib 3.
inter Anecdota Marteniana torn. 3. pag.
279: Lacus Affatilis est in terra Jerosoly-
AFF AFF
mitana in confinio Arabise et Palaestinse, Je n'aira nule Hen tant
ubi fuerunt olim quinque civitates, quse Come 11 settlement,
propter peccata suorum civium demersse Et son Afaitement,
Qui mon cuer renovele.
sunt. Asphaltis autem seu Asphaltites
dicitur, quod nihil prseter bitumen gi- Vide supra Affaitare 2.
gnat; ab ao-pa^Tos, bitumen. Mare mor- * AFFAYTAMENTUM, AFFAYTUM. Vide
tuum etiam appellatur. supra
s
Affaitamentum 2.
AFFATIMIA, in veteri formula ap. * AFFAYTATUS, Aptatus, instructus,
Pithoeum ut munitus, Gall. Arme, garni. Stat. senes-
AFFATOMIA, ADFATOMIA, ADFATIMUS. calli Bellicadri ann. 1320. inter Probat.
AFFATIMIA, ADFATIMIRE. torn. 4. Hist. Occit. col. 162: Item qui-
AFFATOMIA, in vett. Gloss, apud Pi- cumque portaverit lanceas..... secures,
thoeum, dicuntur donationes, quse fiunt, baculos ferratos, vernatos, aut alias Af-
festuca in sinum ejus, cui donabatur. faytatos, et hujusmodi arma mortifera,
projecta, qua ille in possessionem rei etc. Lit. remiss, ann. 1404. in Reg. 159.
donatse mittebatur. Lex Salica tit. 48. Chartoph. reg. ch. 249 : En ce disant le
qui inscribitur De Affatomie: In cujus fery, non pas d'un cousteau, ne de bas-
laisum festucam jactaverit, et hseredem ton Affectie. etc. Vide supra Affaitare 2.
appellaverit. Occurrit ibi non semel. --AFFAZIO, idem quod supra Affa-
Dubitatum sub Ludovico Pio Imp. quid rium 1. Prsedium rusticum, mansus,
esset Affatomie, ut colligitur ex ejus Ca- ager. Charta ann. 1492 : Dedit donatione
pitulari 3. ann. 819. cap. 10. ubi deflniturpura quandam Affazionem, ap-
traditio. De Affatomia, dixerunt quod pellatam la Font de Leypalomp
esset traditio. Quse Affazio superius confrontata movet
AFFATIMIRE, vel ADFATIMIRE, seu, ut de fundalitate ndbilis Johannis Chati.
habet Editio Heroldi, Adfatinnire, in Vide infra Faisio.
Lege Rip. cap. 49. est donare per Affa- 1 AFFEGTARE, Peroptare, sitienter
tomiam, seu per Adfatimum, ut est cap. expetere, Gall. Desirer ardemment. Ry-
48. et 49: Quod si Adfatimus fuerit inter mer. torn. 1. pag. 741: Vestram prospe-
virum et mulierem, i, donatio per Adfa- ritatem et convalescentiam tanquam pro-
timum. priam Affectantes. Spicil. Acher. torn.
EPISTOL^E ADFATIM^B, in Formula ex 11. pag. 225. in Statutis Synodal. Nicolai
Lindenbrog. 50. Chartae donationis. Vq- Episc. Andegav.: Cum Affectantes Sa-
cis origo deduci posset a verbo Affari, cerdotum et subditorum instructionem,
Affatus, etc. flebat enim ilia cessio per alias constituerimus, etc. Eadem notione
festucam non scripto, sed voce sola, apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 5. pag.
festucam in sinum ejus, cui cedebatur, 527. et torn. 6. pag. 129. Apul. de Virtut.
projiciendo. Herbarum pag. 202: Si quis ad mulie-
* Ab Auctoribus novi Tract, rei di- rem non poterit Affectari, obligatus, etc.
plom. torn. 1. pag. 260. honpriflcentius, Ibi de frigido. aut fascinate sponso.
quam par est, habentur Editores Glos- * Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg.
sarii Cangiani, cum ipsis tribuunt quod 7692. Affectare, Entalenter. Ita legen-
de Epistolis adfatimis proposuit Can- dum quoque est in Glossar. Lat. Gall,
gius ipse; atque ob id fortassis, quod ann. 1352. ex Cod. 4120. ubi: Afflectare,
ad Sodales suos hsec pertinere putarent, Antalentir. Charta Philippi Pulcri ex
adeo oscitanter legerunt. ut quod voce Bibl. reg. : Ut armata galearum per vos
sola factum fuisse docet Cangius, ipsi et alias vestros propinquos et amicos fit
non loquendo id actum scribant. Hsec apud Januam, cito aceelere-
sunt eorum yerba : II (le nouveau Du tur et veniat ad has partes, quod pluri-
Cange) tire I'etymologie de ce nom d'Af- mum Affectamus. Alia notione, in altero
fari : parce que les donations dont il Glossar. reg. Cod. 7641 : Affectare, inva-
s'agit se faisoient SANS PARLER, etc. der e.
Cangii vero: Fiebat ilia cessio per festu- | AFFECTARE ALIQUEM, Eum sibi be-
cam, non scripto, sed VOCE SOLA, etc. Ad neflciis devincire. Gasp. Barthii Glossar.
etymon autem ab iis proppsitum quod ex Batorici Hist. Falsest.
spectat, judicent alii; mihi contorta 1 AFFECTATORES, iidem, qui Affacto-
atque cpacta plus quam satis videtur res, de quibus supra. Charta ann, 1144.
priginatio, quam ipsi assignant: quod pro Montalbanensibus in Regesto Co-
ipsimet dehinc observarunt, torn, scili- mitatus Tolosae Camerse Comput. Paris,
cet 4. ejusd. Tract, pag. 575. [** Vide fol. 27: Omnes sutores sive Affectatores
Eichhornii Hist. jur. Germ. § 59. not. extranet vel privati, qui ad mercatum
g-1 ipsius loci venerint, et merces sui officii
] AFFATOR, Arator. Papias. Utique attulerint, etc. Alia ann. 1190. fol. 87:
pro Orator. [** Gloss, cod. reg. 4778: Qui coria Affectata bovum vel vaccarum,
Affator, optime loquens.] vel equorum vel equarum attulerint, etc.
* AFFATUM. [Bitumen. DIEF.] Vide Hist. Occitanicam Catelli pag.
* AFFATURARIUS, Veneflcus, Acade- 324.
micis Cruse. Affatturatore, ab Affattu- * AFFECTATOR, Coriarius, qui coria
rare, veneflciis afflcere. Stat. civ. Ast33 subigit, Gall. Tanneur. Placit. ann.
cap. 108 : Ad exterminandam de civitate 1158. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit.
Astensi, posse et districtu diaboUcam Af- col. 568 : Quod usaticum praedicti Affec-
faturariorum et Affaturariarum opera- tatores pro se.... dixerunt se habere,...
tionem et doctrinam, quss in his partibus quod usaticum.... tale est scilicet ut ab
instigatione diabolica... provenerunt hac- omnibus hominibus,... qui coria affectata
tenus,... statutum est quod potestas sive bourn, vel vaccarum, vel equorum, aut
judex maleficiorum... eos vel eas, quos equarum attulerint «& ullis partibus ex-
invenerit culpabiles de prssdictis, debeat tra villam Tolosam ad vendendum,... de
comburere. Vide Affacturator. singulis coriis talibus habeant ij. den.
s|c AFFATUS. [Sermo, allocutio. DIEF.] Tolosanos... Tune supradicti Affectatores,
* AFFAYTAMENTA. Ornatus, mundus pro se et pro exteris Affectatoribus urbis
muliebris, Gall. Parure. Bareleta in Tolosse et suburbii, recognoverunt domino
Serm. sabbat. 5. Quadrag.: Videbimus comiti. . . . dare iiij. solidos Tolas, pro
sex Affaytamenta quibus mulier solet unoquoque corio bovis ; .... et recognove-
polliri. Afaitement, in Poemat. reg. Na- runt quod debent dare totos corios, qui
var. Cant. 1. torn.'2. pag. 2: fuennt opus comiti, etc. Hsec fusius des-
 AFF
cribo, ut vocis, Affectator, interpretatio
flrmetur, atque inde pateat vocum Af-
factator, Affactpres et Affectatores nati-
vus sensus, qui idem omnino est atque
hujus Affectator. Vide supra Affailare 1.
et infra Affeitare.
* 1. AFFECTATUS , Destinatus, conse-
cratus, Gall. Affecte. Edictum Caroli C.
ann. 861. torn. 7. Collect. Histor. Franc.
pag. 648 : Et qui post hunc prsesentem
bannum invenlus fuerit pro tali cor-
reptione non castigatus, habeat Missus
reipublicse in civitatibus et in mercalis
denarium sic Affectatum, ut deprehensum
in fronte denario calefacto, salvis venis,
taliter coquat, ut ipse homo, et ceteri cas-
tigentur.
* 2. AFFECTATUS, Devinctus, devotus,
Gall. Affectionne, attache. Lit. Caroli VI.
reg. Franc, ann. 1398. ex Bibl. reg. :
Quilibet eliget personas sibi fidas, con-
junctas, propitias, adhserentes, Affecta-
tas, etc.
•*' 1. AFFECTIO , pro Affictio, Metarum
positio , Gall. Bornage. Cliarta ann.
1342. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 134 :
Dicebat Johannes de Carboneriis se ha-
bere debere, rations dicti bajulatus, emo-
lumenta dictarum bailliviarum, videlicet
clamorem bannorum, deffectuum et Af-
fectionum sive plantamentorum meta-
rum... Item et medietalem emolumento-
rum provenientium in dictis bailliviis.
pro Affectione sen plantamento metarum.
Sed legendum prorsus Affictio seu Af-
flixio. Vide Bonna 2. et infra Affixio.
* 2. AFFECTIO , Animi decretum, vp-
luntas, desiderium, cupiditas. Affectio,
vel Affectus. Talent, in Glossar. Lat.
Gall, ex Cod. regio 7692. Vide Talentum
2. [« Gloss, cod. reg. 4778 : Affectio, vo-
luntas vel dttectio ; maceratio.]
AFFECTIVA IMAGINUM ADORATIO, in
Historia Miscella, et apud Anastasium,
ubi Theophanes ann. 10. Leonis Isauri
habet, ay^-tiy.-^ TWV deuTtov EIXOVWV Ttpoaxi;-
vY)<7t?, quae scilicet affectu et charitate
animas nostrse ad vultum faciei imaginis
aptatur, ut loquitur Synodus Romana
sub Stephano IV. PP. Act. 4. Sententiae-
Patrum de Adorat. Imag. : "E<m Se xol
xa\
X1x7)1; StaOecrew^xal euyvtojxovo?, otxetaxnv
eftvoiav TO£
Synaxaria in S. Theophilo Confessore
10. Octob. : "Hp£aTo SiaXlyetrOat nep\ tipris
xod a^iatux; T&V ayt'wv elxovwv. Hue refe-
rendi versus altari S. dementis Vene-
tiis inscripti :
Nam Deus est quod imago docet, sed non Deus ipsa :
Hanc videas, sed mente colas, quod noscis in ipsa.
Et isti :
Effigiem Christi, qui transis, pronus honora :
Non tamen effigiem, sed quid designat adora.
Esse Deum ratione caret, cui contulit esse,
Materiale lapis, ef%iale manus.
Nee Deus est, nee homo praesens quam cernis imago,
Sed Deus est et homo, quern sacra signal imago.
Vide, quae a nobis observantur ad
Alexiadem Annaeam , pag. 293. et in
Descriptione JEdis Sophianae n. 61.
* AFFECTUOSE, lalentivement . in
Glossar. Cod. Reg. 7692. Ardenter, cu-
pide. Vide Affectio 2.
1 AFFECTUOSITAS , Affectus, Gall. Af-
fection. Guibertus lib. 2. de Vita sua
cap. 5 : Traditus monachatui, tanta Af-
fectuositate erg a Christianum morem se
habuit. etc.
* AFFECTUOSUS, Talentis in Glossar.
Lat. Gall, ex Cod. Reg. 7692. Qui ali-
quid agere cupit, vult, decrevit. Pro
Benevolus, amoris plenus, Gall. Affec-
tueux; in Epist. 35. Nicolai I. PP. torn.
7. Collect. Histor. Franc, pag. 426 : Igi-
AFF AFF
tur consilium nostrum accipe, et monita * AFFENDERE, Defendere, protegere,
nostra tanquam Affectupsi patris amplec- tueri. Arestum parlam. Paris, ann. 1286.
tere. Occurrit rursum in epist. 4. inter torn. 1. Corpor. Diplom. p. 263. col. 2:
Epist. Caroli C. ibid. pag. 556. Utuntur Ab injuriis, violentiis, novis dessaisinis
praeterea Macrob. Saturn, lib. 2. cap. Affendentur gardiati per dominum regem,
11. Tertull. adv. Marc. lib. 5. cap. 14. et Francise gardientem contra subditos regis
alii. Affectiosus, eadem notione, apud Anglise, etc.
eumd. Tertull. de Anima. cap. 19. 1 AFFENERARE, Eadem notione qua
* AFFECTURA, f. pro Affictura, Fibula, Affenare in Charta Monasterii Nobiliac.
Gall. Boucle, olim Affice, Affiche et Af- apud Stephanotium torn. 3. Antiquit.
fique. Comput. MS. ann. 1239 : Pro har- Pictav. pag. 484: De pratis vero quse
nesio suo, videlicet baccis et cuireniis, et senior de Luciaco habet ad medietatem de
suis Affecturis, ix. lib. v. sol. Rursum villanis per quittanciam ita sit,, quod
infra. Math, de Couciaco in Carolo VII. ipse faciat secure conductum. preciumque
pag. 594 : Un grand dextrier couvert de reddat, et villani Affenerent et partiantur,
velours couleur d'azur, a grandes Affices et postmodum senior accipiat in quacum-
d'argent dore, etc. Lit. remiss, ann. 1374. que parte voluerit. Armiger enim (f.
in Reg. 106. Chartoph. reg. ch. 189: etiam) senioris accipiat unum onus de
Courroies d'argent, anneaulx, Affiches et feno, etc.
autres joyaulx. etc. Aliae ann. 1392. ex T AFFERARE, Mulctam taxare, tempe-
Reg. 142. ch. 252: Comme le lundy len- rare, Rymer. torn. 11. pag. 644. col. 6 :
demain de Pasques , le suppliant fust Adjudicata, Assessa, sive Afferata, etc.
allez au lieu ou I'en a accoustume de Hinc
vendre en la ville de St. Quentin, par les AFFERATORES, Anglis Practicis, Ces-
festes de Pasques, Afiches et autre joueles sors of mulcts in Courts leets, dicuntur,
de plont . . . . regardant acheter lesdiz inquit Spelmannus, qui in Curia, nun-
Affiches et joeles, print trois ou quatre cupata Leta (interdum alibi) mulctas
aguilletes en sa main. Alias ann. 1395. in recognoscunt et moderantur, ad hoc
Reg. 148. ch. 315 : Un mordant d'ar- electi et jurati. Anglis Affeerors, de qua
gent a livre. le bout d'une sainture d'ar- voce multa Cowellus, et Rastallus.
gent. une petite Affique d'or, etc. Afique, * AFFERATUS, vel forte Affaratus, qui
in aliis ann. 1384. ex Reg. 125. ch. 162 : affare seu praedium rusticum possidet;
Neuf Afiquez d'or. vint et cinq verges si tamen legendum non «st Assetatus,
ille nimirum, cui ratapecuniae impositaa
1. AFFECTUS , Filii , consanguinei , exsolvenda taxata est, Gall. Assis a la
uxor, nepotes, etc. Vide P. Pithoeum ad faille , licet haec correctio audentior
Collation. Legis Mosaicae tit. 6. Savaro- yideatur D. Secousse. Lit. ann. 1389.
nem ad Sidon. lib. 6. Epist. 4. Roswei- inter Ordinat. reg. Franc, torn. 7. pag.
dum in Gloss, ad Vitas Patrum. Petr. 373 : Super bonis et possessionibus eorum,
Fabrum. lib. 5. Semestr. cap. 9. Eadem qui actu moram trahere in dicto manda-
notione Caritates dixit Ammianus lib. mento dicuntur. et ad solucionem dicti
18. et 20. pag. 130. 156. 170. vinteni tenentur, seu Afferati existunt.
* An inde Aier vel Ayer, pro fllius vel [«* f. aderatus.]
haeres, aut ut dicimus, Ayant cause, in * AFFERENTIA, Proportio, ratio, Gall.
Lit. ann. 1260. torn. 1. Probat. Hist. Proportion. Charta Henr. reg. Angl.
Brit. col. 979: Sachent tons que nos ann. 1457. in Chron. Joan. Whethams-
(Herv6 de Leon) avons greie et octrie a ted. pag. 422: Et quod dicti dux Eboraci,
nostre chier seignor Jehan due de Bre- comes Warwyciet comes Sarum solvant...
taigne. que nos a icelui due nostre seignor, summam 45. librarum, vel ratam earun-
e a son Ayer, qui sera due de Bretaigne, dem, secundum Afferentiam temporis, quo
servirons,... epromettons que nos ne mo- dicto monasterio remanebunt amortizatas.
vrons ne ne ferons guerre a icelui due ne Id est, habita ratione temporis, quo, etc.
a son Aier. Afferure et Afferue, nostris olim, eadem
* 2. AFFECTUS, adject, ut supra Affec- notione. Reg. B. cam. Comput. Paris,
tatus 1. Instr. ann. 1384. inter Probat. fol. 152. v°: L'an de grace 1302 . . . . fu
torn. 3. Hist. Nem. pag. 60. col. 1 : ordenee une suvention en la ville de Paris
bona sunt, erant Affecta contributioni et es subrubes . . . de toutes gens, qui
plebeyorum, ita in matricula et libris ad- avoient 500. liv. tour, de meuble. 25 liv.
verationum comunitatum, et Affecta in tour, et dou plus, plus, selon I'Afferure.
reparationibus focorum. [*"' Gloss, cod. Pactum inter Carolum comit. et capit.
reg. 4778 : Affecta, addicta vel attenuata.] Carnot. ann. 1306 : Se lesdis justiciers
® AFFEICTARIA, Officina coriaria, Gall. dou conte avoient sesi ou emporte par
Tannerie, in Stat. Montis-reg. pag. 203. I'occasion doudit meffet, autres biens que
Vide supra Affaitaria in Affaitare 1. lesdis maufeteurs tenissent ou pousseis-
* AFFEITARE, ut supra Affaitare, sent (possedassent) en la terre ou en la
Coria subigere , Affeitator , Coriarius. justice le conte, lesdis justiciers les recroi-
Stat. Montis-reg. pag. 270 : Item statu- ront audiz homes, . . . et endementres
tum est , quod quilibet caligarius seu I'en leur livrera souffisamment de leur
Affeitator coriorum, tenere debeat coria biens pour leur vivre et pour deffendre
diligenter in Affeito bono de galla per leur cause, selonc VAfferue de leur biens.
spacium novem mensium ad minus, et Hoc est,. pro rata bonorum suorum,
pelles etiam tenere debeat in bono Affeito. Gall, a proportion de leurs biens.
scilicet de Mortareisio per spacium, quod =::= AFFERENTIA , Convenientia , Gall.
sint diligenter Affeitatae. Nee possint seu Convenance. Glossar. Gall. Lat. ex Cod.
debeant ipsi caligarii seu Affeitatores pro reg.7684: Avenance, Afferentia. Aufer-
Affeitando dicta coria seu pelles prsedictas rant} eodem sensu, in^oemate Tristani:
ponere in Affeito ipsorum ruscam aliqua- Lone et traitiz de taille bien seant,
rum arborum. Vide supra Affaitamen- Avoit le nez au viaire Auferrant :
tum 2. Affaitare 1. et Affector. Car il n'estoit ne trop petit, ne trop grant.
| AFFENARE. Versare fenum furcillis,Vide infra Affirere.
Gall. Faner le'foin. Tabular. Partheno-
nis Calensis pag. 166 : Omnes hospites ad * AFFERESIS. [Apheresis. DIEF.]
terras prsedictas pertinentes tenentur AFFERI, Scriptoribus Anglis, Jumenta,
pratum Saheri Affenare, ad domum ad- vel caballi colonici. Ita Fleta lib. 2. cap.
ducere, et intaxare. 73. | 6. cap. 76. | 8. 9. Will. Thorn, in
426 AFF AFF AFF
Edw. II: Homines prsedictos per averia Charta ann. 1474. ex Tabul. Flamar.: vassallus domino feudi praestat ex infeo-
sua, videlicet equos, et boves, et Afferos Promisit dictus Stephanus Aviot acceptor dationis conditione. Affeager des terres
graviter distrinxit. Monasticura Anglic, et Affeudatarius, quod npn retroffeudaret non cultivees et en prendre rente avec
torn. 1. pag. 841: Dedi etiam quoddam dictas pecias terrse, prati et nemoris,... et retention d'obeissance. in Consuetud.
pratum... et pasturam ad. 20. vaccas et ut prsedictus nobilis Johannes de Gorsolis Britan. art. 358.359. vel certe vox deducta
1. taurum, ad 200. oves, ad 11. sues... et venditor et Affeudator, vel ejus ordinium ab affictus, de qua mox, ut sit Afficava-
ad 10. boves, et unum Afferum ad carru- posset de jure suo diminui. Inventar. ann. gium, datio ad affictum, seu censum.
cam suam. 1476. ex eod. Tabul.: Item plus unum * Quod si ab Affictus arcessenda est
AFFRUS, Eadem notione. Statutum librum papiri pargameni copertum; in vox Afficavagium, quod mihi haud im-
Westmon. 2. cap. 18: Vicecomes liberal quo quidem libra papiri erant nominati probabile videtur , dubius haereo an
ei omnia catalla debitoris, exceptis bobus, et expressati omnes pagesii et Affeudata- legendum sit Afficavagium, aut Affica-
et Affris carrucx. Charta Willelmi de rii sive emphiteotse dicti nobilis Joannis nagium vel Affitanagium, ut habet
Percy D. de Kidale, in eodem Monastico de Gorsolis. Vide Affeudare. Charta Philippi Pulcri ann. 1299. in Lib.
Angl. torn. 2. pag. 291 : Ad 10. boves et » AFFEYTAMENTUM, ut supra Affaita- rub. Cam. comput. Paris, fol. 170. y°.
duosAffros inpr&dictis pasturis. [Rymer. mentum 2. seu potius Offlcina coriaria, col. 2 : Item sex libras, undecim solid,
torn. 3. pag. 120 : Cum bobus et Affris, et Gall. Tannerie. Testam. ann. 1517 : Pen- duos denarios Turon. quas quaedam per-
toto attilio carucarum earumdem.] sio imposita super quodam Affeytamento. sonse dicti loci solvunt et tenentur solvere
Sunt igitur afferi et affri, equi agri- Vide supra Affaitare. quolibet anno, in festo Omnium Sancto-
cultures idonei: unde forte qusevis bona 1 AFFIBLA , Fibula, Gall. Boucle , rum, pro quadam servitute. vocata Affita-
affaria dicta sunt; quae vox traducta Agrafe. Constitutioaes Catalan. MSS. : nagium. Facile quippe est in MSS. codi-
ad negotia, Gallis Affaires, quod qui Nee portent aurum vel argentum. nee cibus promiscue habere Literas c, u et
bona sua tutanda habeat, negotia Affiblas cum auro vel argento. Habent t, n; sed ut, {quod res est fatear, in
habere, ac iis implicitus dicatur. Jam Codices quidam Afflblays, alii Affiblais. Charta a Cangio laudata ex Chartul.
vero nescio an vocis, afferus, etymon ® AFFIBLARE, ut mox Affibulare, Fi- Raymundi VII. com. Tolos. Cod. reg.
arcessi debeat ab aver, seu habere, nos- bula connectere, Ital. Affibbiare. Guido 6220. quern Baluzius ex authentico des-
tris, Avoir, qua utimur etiamnum pro de Vigev. Ms. de Modo acquirendi T. S.: cripsit, lego Afficanagiorum et Affica-
bonis, quae habemus et possidemus. Nam Et dictse cordse habeant in capite fiblas, nage.
et nostri olim et Angli aver dixerunt, ita quod pondus unius equi simul con- * AFFICERE. Glossar. vet. ex Cod. reg.
unde affer vox formari potuit. Certe id jungi et Affiblari subito, et incontinenti 7646: Affecta, addicta, vel adtenuata.
videtur innuere Spelmannus , qui ait in aquam poni. Affectus, maceratus, csesus.
etiamnum Northumbrenses a faulse AFFIBULARE , Fibula constringere. * AFFIGTABILIS, Qui ad Affictum seu
aver, seu afer, dicere, pro equo nequam Hugo de Cleeriis de Majoratu Francise : censum tenet, firmarius, conductor.
et segni. Vide Averium. Pallium, quo in Curia Affibulatus erit, Stat. castri Redaldi lib. I. pag. 21. v°:
* AFFERIUM, utAffarium 2. Negotium, Dispensatori dabitur, etc. Ibidem : Defi- Ordinamus pro commimi etpublico castri
Gall. Affaire. Memor. H. Carm. Comput. bulare, pallio se exuere. Charta Octa- Redaldi, et hominum ipsius, quod amodo
Paris, ad ann. 1424. fol. 179. v°: Dominus viani Cardinalis sub Alexandro IV. nullus.... Affictabilis vel molinarius possit
Johannes de Courcelles et de S. Leobaldo apud Ughellum torn. 3. pag. 634 : Cotta terram, molendinum, seu aliam rem con-
miles, retentus et ordinatus consiliarius vel superanea Affibulatis. Hinc Gallis ductam.... ad affictum, dimittere vel
regis et ejus magni consilii, pro insis- Affubler, pro Induere, operire; de eo, relinquere , etiam elapso termino, etc.
tendo in suis consiliis et Afferus. qui pallium humeris, aut velum capiti Vide infra Affictarius.
| AFFERSAMENTUM, pro Affevamentum,fibula annectit. Le Roman de Rou MS: «AFFICTALITIUS, Ad Affictum perti-
vel Affeudamentum. Nova Gall. Christ, La fist d'un mantel Afluber, nens, censualis. Stat. Mantuse ex Cod.
torn. 2. col. 947 : Monachi approbant Af- Du plus riche qui pout trouver. reg. 4620. cap. 23 : Possit autem creditor
fersamentum a Jordane Abbate factum. bona debitoris, qusscumque sint, sive pro-
1" AFFERTOR, Qui affert, lator. Rymer. Infra: pria, sive feudalia, seu Affictalitia, seu
torn. 12. pag. 471 : Hernesiarum et alia- Son mantel jus it terre mist, emphiteotica,.... facere pro ejus credito
rum Mercandisarum prs&dictarum in hoc Tout Deflube dessus s'asist. distrahi.
Regnum nostrum Affertorem, etc. Le Roman de Garin : ^AFFIGTARE^ AFFIGTATIO, AFFIOTA-
jjc AFFESELLUS. [Mollis caseus. DIEF.] Vestent blians et peligons hennins, RIUS, etc. Vide in Affictus.
1 AFFEVATUS, Vassallus, idem quod Et Afublerent les manteaux sebelins. AFFICTUS, Census, reditus. Breviloq.:
Fevatus et Feudatus, quae a Feudum et Affictus dicitur census, qui datur ratione
Fevum. Rymer. torn. 6. pag. 526: Cum Idem poeta: prsediorum. Academici Cruscani: Afitto,
omnibus suis redditibus, exitibus, censibus Desafublec, chauciee en eschapins. Auverbial.postoconi verbi. Dare, et torre,
agreriis, proventibus, hominibus qusestia- s'intende dare e pigliare beni d'altri a
libus et Affevatis, et omnibus aliis deve- Ita Diffibulare, est Fibulam dissol- tempo per pagargliene il prezzo conve-
riis, etc. Et torn. 10. pag. 544: A quibus- vere : apud Alanum de Insulis in planctu nuto. Pigliar d fitto, conducere, dare a
cumque nostris ligeis, feudatoriis, Affeva- naturae initio, etin Anticlaudiano lib. 1. fitto, locare. Acta Innocentii III. PP : In
tis. emphiteotis. censuariis, et tenentiariis, cap. 7. qua voce usus Martialis in re aliis autem regionibus proprium percipie-
etc.... ac feudatorios, Affevatos. etc. Per- obscoena. Vide Fibulatorium. bat Affictum. In cap. ult. ext. de Restit.
peram editum Affenatis et affenatos. * Hinc vox Affuleure, vel Affulure et spol. quod est Gregorii IX : Possessionem
1 AFFEUDAMENTUM, Traditio ad Em- Affulooir, pro Capitis velum seu tegu- pensionumet Affictuum. Ubi Glossa inter-
phytheusin , locatio ad censum, Gall. mentum. Mirac. B. V. M. MSS. lib. 1: linearis MS. id estfcensuum. [Synodus pro-
Sail emphyleotique, in veteribus Con- La mere akeurt qui brait et crie, vincialis Pergami ann. 1311. apud Mura-
suetudinibus, praesertim apud Norman- S'Afuleure a terre rue, etc. tor. torn. 9. col. 552 : Vel possessione juris
no's Fieffe, alii Arrentement. Hinc Paraphr. Ps. Miserere : perdpiendi aliquas pensiones seu census
| AFFEUDARE, Beneflciario jure tra- annuos, decimas vel Affictus, sive posses-
dere, ad censum perpetuum seu emphy- Gil qui le Deable dechoivent, siones.] Pontanus in Consuetud. Blesens.
teusim concedere, Gall. Donner a em- Ki deffont lor Affuleures, tit. 6. art. 78 : Qusedam sunt pensiones,
Et lor vilaines vesteures.
phyteose, Fieffer. Charta Annae Dabsaco seu ut vulgus Doctorum Italicorum appel-
dominse de Monte-Astruco pro Guillermo Lit. remiss, an. 1455. in Reg. 183. Char- lat, Affictus, qui pro locatione fundi ad
Bertrand, anni 1488 : Anna Dabsaco uxor toph. reg. ch. 57: Le suppliant vesti sa modicum tempus, puta annum, triennium,
relicta condam nobilis Johannis de Gros- chemise et sa robe, et tout piez nus sans aut quinquennium, certis diebus seu ter-
solis domini et baronis dicti loci de Monte chapperon, ne autre Affulure, etc. Affu- minis solvuntur > etc. [Vocabularium
Austruco arrendavit et Affeudavit, et per looir, in Lib. rub. Domus publ. Abbavill. utriusque juris : Affictus penes vulgar e
modum novi Affeudamenti et arrenda- fol. 40. y°. Vide infra Afubals. Lumbardorum et Thuscanorum.... dicitur
menti sive in emphiteosim perpetuam.... * AFFICA. [Ut alfita. DIEF.] census qui datur ratione prsediorum, etc.
Bertrando et Guillermo Bertrand fratri- AFFICAVAGIUM, Charta anni 1245. in Vide Ughellum torn. 5. pag. 676. et infra
bus... quindecim sextariatas et tres Tabulario Comitum Tolosse pag. 66: Fictus 3.] p": Vide Affitus.]
punieyratas terre et nemorum, sitorum et Et medietatem obliarum et Afficaugiorum * AFFICTUM, ut Affictus, Census, redi-
positorum im predicta juridictione de (sic) infrascriptorum, et donationum per- tus. Ad Affictum perpetuale, in Stat.
Monte-A struco. tinentium, scilicet 3. sol. Morlan. quas Cadubrii lib. 2. cap. 92. Unde emendan-
* AFFEUDATARIUS, Qui per precariam Aicairreria debet nobis reddere Afficavage dus Pontanus a Cangio laudatus supra,
seu jure emphyteusis possidet, emphy- quolibet anno, et illorum 3. sol. de Affica- qui Affictum definit ex Italicis, locatio-
theota, practicis nostris Emphyteote. vadge Joan. Vacce et 2. sol. boni hominis, nem fundi ad modicum tempus. Stat.
Affeudator qui ea conditione tradit. etc. Videtur esse prsestatio ilia, quam Pistor. ann. 1107 apud Murator. torn. 4.
 AFF
Antiquit. Ital. col. 551: Domini, quibus
Afficta
?V
redduntur, etc.
AFFICTAMENTUM, Conductio, locatio,
traditio ad affictum, Gall. Affictement,
apud Des Fonts in Collect, transact.
Humberti Dalph. part. 1. pag. 59.
AFFICTARE. Cujacius: Affictus, redi-
tus, vulgare verbum Italorum, qui Affic-
tare dicunt, pro locare prssdia sub pen-
sione certa.
* AFFICTARE, Conducere, locare, dare
vel capere ad Affictum, Ital. Affittare.
Stat. Cadubrii lib. 2. cap. 68: Non
liceat alicui communi, vel hominibus ali-
cujus villas districtus Cadubrii aliquas
possessiones.... venders, vel obligare. seu
Affictare, vel aliter allienare, etc. Stat.
crimin. 'Riperise, cap. 194: Tantum
quantum ilia sedimina, terras molendina,
vel aquss , potuissent Affictari arbitrio
bonorum
:
virorum. Vide Affictus.
~- AFFITTARE, in Stat. Taurin. ann.
1360. cap. 200. ex Cod. reg. 4622. A :
Nullus civis, vel habitator Taurini possit
ahenare alicui extraneo , vel Affittare
alienas possessiones sitas in territorio
Taurini.
* AFITARE, Eadem notions. Lit. Hum-
berti Dalph. pro burgens. de Brianc.
ann. 1343. inter Ordinat. reg. Franc,
torn. 8. pag. 211. : Pariter res funcciona-
les tributorum Afitare possint liberas vel
pensionales, cum sic sit acthenus usitatum.
AFFICTARIUS, AFFICTUARIUS, Conduc-
tor, locator, qui ad Affictum tenet. Stat.
civit. Pistor. ann. 1107. apud Murator.
torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col 551:
Statuimus. ut si Affictuarii distulerint
dare affictum in aliquo anno usque ad
Kalendas Martiif... consules, aut potestas,
vel judices, aut castaldi Affictariis dare
praecipiani; si Affictarios omnes habere
potuerint. Quod si Affictarii, etc. Pluries
ibi. Chart a ann. 1378. apud Manni Ob-
servat. Hist, in sigill. ant. torn. 1. pag.
87: Constituerunt... procuratorem... ad
exigendum... ab omnibus et singulispen-
sionariisf Affictuariis, censuariis, inqui-
linis et fidelibus. Chartul. Ravennat.
pag. 94: Approbatio prorogations affictus
pro D. Antonio Berruccio Affictuario
archiepiscopatus Ravennas et abbatise S.
Bartholomsei. Vide supra Affictabilis.
* AFFICTATOR , Eadem notione, in
Statutis Cadubrii lib. 2. cap. 89.
AFFICTATIO. Constitutions Joannis
Archiepisc. Nicosiensis ann. 1322. cap.
8 : Emptionem, seu venditionem, Afficta-
tionem seu alium quemcumque contrac-
tum, etc.
[** De affictu vide Frid. Jani tractat.
de affictu contractu adcoptimam.Dresd.
1678 et Carol, de Buri de Feod. Germ,
part. 4._p. 15. ADEL.]
** AFFICUM, Ferrum candens. Gloss.
Jseckii.
* AFFIDA, Securitas, Gall. Assurance,
seurete. Hist. Belli Forojul. apud Mura-
tor. torn. 3. Antiq. Ital. med. sevi col.
1201: Quidam trombetta tubam sonavit,
petens Affidam. Cui data fuit per nos de
Maniaco... Affidampetentes. . . venerunt
usque ad rastellum sub porta castri. Vide
Affidare 1.
* AFFIDAGIUM, ut Affida, assecura-
mentum. Vide Assecurare 1. Nostris olim
Affiage et Affialle. Lit. salvsegard. Phi-
lippi VI. reg. Franc, pro monast. Exol-
dun. ann. 1333. in Reg. 69. Chartoph.
reg. ch. 74 : Et nobis ac ipsis religiosis
faciant emendari condigne, Affidagium-
gue et securitatem de personis, de quibus
dubitaverint, . . . dari et prsestari. Alise
ann. 1358. pro Lemovic. inter Ordinat.
reg. Franc, torn. 3. pag. 305 : Affidagium
AFF AFF 127
et assecuramentum a personis, de quibus num pag. 675. Monasticum Angl. torn. 1.
habere voluerint, juxta patrias consuetu- pag. 428. 677. Fletam. lib. 2. cap. 1. f 25.
dinem eis dari faciant. Lit. remiss, ann. Radulfum de Hengham in Magna, cap.
1392. in Reg. 144. ch. 116 : Jehan Lomber- 6. Probat. Hist. Castilion. pag. 32. Odo-
fay fist adjourner le suppliant pardevant ricum Rainaldum ann. 1229. n° 3. etc.
legouverneur de la Rochelle pourlui don- Ita Affier, Franci nostri olim dixere. Le
ner seurete el Affialle. Infra : Seurte et Roman de Vaces, ou de Rou MS. :
Affiage. Et li Due 1'afia qu'ellc lui seroit donnee.
| 1. AFFIDAMENTUM , Locatio , con-
ductio. [* Minus recte ; est enim Actio, Gaces bruslez, Cant. 33 :
qua quis fidem suam coram judice alicui Et si mes cuers si Affie,
obstringit ; quam qui fallebat, mulcta Du deuil morray, elc.
puniebatur. Vide Affidare 1.] Charta Alibi
Philippl August, de Privilegiis S. Mar- Mais esperance m'Affie,
tini Turon. apud Marten, torn. 1. Am- Que cil doit mort ce trover.
pliss. Collect, col. 1104 : Viarii Comitis
in nullo Affidamento habent justitiam ; Chronicon MS. Bertrandi Guesclini:
littus et aqua, et incrementa ripse, et in- Par tel convenant vous li Affierez
ventiones, et census aquas sunt juris Regis Que le lendemain du jour, qui ci vous est mandez,
Francorum. Vide Affidatio 3. Renderez le Chastel, etc.
1 2. AFFIDAMENTUM , Alia notione. Le Roman duRenard. De pace jurata :
Vide in Affidare 1. Par sa terre 1'a fait jurer,
* 3. AFFIDAMENTUM, Tributum, vec- Et a ses homes Affier.
tigal. Charta ann. 1337. in Stat. civit.
Perus. pag. 7 : Liberi et immunes ab om- AFFIDATUS, cui fides ac securitas data
nibus pedagiis, leydis, curariis, gabellis. est, in Historia Cortusiorum lib. 9. cap.
Affidamentis, malis tortis, seu exactis et 15. [Vide Affidati.]
exactionibus aliis quibuscumque. 2. ADFIDAMENTUM, idem q-uod Affida-
* 4. AFFIDAMENTUM, Pax, securitas. tio. Vetus Charta MS. : Notum... quod
Charta Soldani apud Lam. in Delic. facta est concordia inter Willelmum To-
erudit. inter not. ad Hist. Sicul. Laur. losanum Comitem. et Raymundum Comi-
Bonincont. part. 1. pag. 204 : Saladinus tem Barchionensem et Carcassonensem,
fidelis Elmire Elmomim,sententiam.quam et Raimundum filium ejus, de discordia,
mando vobis consulibus et veteranis Pisse. quam habuerunt de ipso Castello de Lau-
quod Deus manuteneat vos in via recta et rago, in quo jam dictus Tolosanus Comes
Affidamento et allocamento, et de Amore quaerebat Adfidamentum per sacramen-
vestro retinendo et servando : scriptum tum,et non potuit habere ullum hominem...
quod est inter nos et vos de pace et allo- qui vidisset aut audisset facere Adfida-
camento, quod ordinavimus inter nos et mentum per sacramentum de prxdicto
vos. etc. Vide supra Affida. Castro, etc.
AFFIDANTIATA CAUSA, Practicis Hisp. DESAFFIDARE, A fiducia, vel Affidia
dicitur Lis contestata. Vide Michael, del discedere, fiduciae dates nuntium mit-
Molino in Repertorio Foror. Aragon. v. tere, Gall. Deffier. Vitalis Episcopus
Clamum} [et Fidantia.'] Oscensis apud Hieron. Blancam in Com-
1. AFFIDARE, Fidem suam alicui ob- ment. Rer. Arag.: Juxta Cartam pads
stringere, fidem dare, fide data polliceri, nullus sine Diffidamento debet alteri
promittere, obligare se. Ugutio : Fidu- damnum dare. Et mox: Infantiones au-
ciare, fiduciam prasstare, quod vulgariter tem inter se semper tenentur se Desaffi-
dicitur Affidare. Italis Affidare est assi- dare, nisi pro morte patris, vel exhaere-
curare, Tutum reddere. Charta Eadredi datione. Alibi: Nam si sine Diffidamento
Regis in Mpnastico Angl. torn. 1. pag. talia fierent, esset proditionis posna. Sic
169 : Prsscipio quod omnes homines fugi- idem debet esse hie, cum Desafidamentum,
tivi. quos iidem Monachi per testimonium vel expedire, in his non possit habere lo-
4. vel 5. hominumfide dignorum...possunt cum.
AffiAnrp. suos nativos esse, reducantur. 1 2. AFFIDARE, Probare, certum fa-
[In hoc exemplo Affidare idem est ac cere , Gall. Certifier, Prouver. Charta
Probare, ut infra sumitur : in sequenti- Henrici Regis Angl. pro Monachis Pon-
bus vero hie a nobis additis significat tiniac. apud Marten, torn.3. Anecd. col.
ut apud_JDtaloj3. Charta 1227. E -.Prsecipio quod totum conredium,
anni 1240. in minori Chartulario S. Vic- et omnes res Abbatis de Pontineo et Mo-
toris Massil. fol. 181 : Nos R. Bereng. nachorum suorum, quas homines sui Af-
Comes Provincial omnes subditos, amicos fidare poterint se emisse ad victum et ves-
ac valitores nostros Affidamus.et sub gui- titum. vel necessaria Abbatis et Monacho-
dagio et protectione nostra recipimus, etc. rum, sint in pace et quiete de theloneo et
Ibid. : Affidamus eodem modo molendi- passagio.
narios. candatores, mulatorios et omnes * Charta Ricardi I. reg. Angl. torn. 5.
ibi necessarios, ac bestias in eundo et re- Ordinat. reg. Franc, pag. 317 : De omni-
deundo. Charta ann. 1193. ex eodem Ar- bus rebus, quas ipsi, vel homines sui
chivo: Quod nullus alius in iis que ad Affidare poterunt suas esse proprias.
mare pertinent sine consilio vestro Affi- 3. AFFIDARE , Desponsare, virginem
dare vel guidare possit. Charta Philippi sibi despondere Gall. Fiancer. Lamber-
Aug. ap. Marten, torn. 1. Ampliss. Col- tus Ardensis : Relicta et postposita Eus-
lect. pag. 1053. C : Et Maths&us Viarius tachia Comitis S. Pauli, quam prius Af-
et plures alii ad tenendum bona fide Af- fidaverat. filia... aliam legitimo matrimo-
fidaverunt, ex parte Roberti dicti comi- nio sibi ddjunxit. Alexander III. PP. in
tis.] Regiam Majestatem lib. 2. cap. 48. Appendice Concilii Lateranensis III.
| 10 : Maritus inde nullum homagium.... part. 12. cap. 6: Pro eo, quod postquam
facere debet ; sed cum Affidatione fideli- earn Affidavit, carnaliter propinquam ejus
tatem tantum.Tabularium Vindocinense cognovit, etc. Littleton, sect. 39 : Quand
fol. 210: Quidquid de rebus S. dementis il vient a I'huis del Monastery ou d'Es-
abstulerat reddere promisit, et ne aliquid glise d'estre espouse, et la apres Affiance
pejus faceret, pariter Affidavit. Occurrit entre eux fait, il endowe la femme de sa
passim. Vide Chronic. Casin.lib. 4. cap. entiere terre, etc. [Chron. Brioc. et Chron.
25. Constitut. Sicul. lib. 2. tit. 37. |MS. 2. Ecclesi8eNannet.Awnol396 : Johan-
Ingulfum pag. 875. Rogerum Hovede- nes dux ad rerjuestam Regis ivit Parisius,
128 AFF
secumque duxit Petrum de Britannia
filium primogenitum, Comitem Montis-
Fortis. ipsumque cum domina Johanna
filia Regis Francorum II. Dec. in manerio
Sancli Pauli Parisius Affidavit per Ar-
chiepiscopum Rotomagi ; prssdictaque die
idem Petrus accepto sacramento Confir-
mationis per R. P. Barbati Episcopum
Venetensem, idem domicellus Comes, qui
antea Petrus vocabatur. Johannes est no-
minatus ad requestam Duds supradicti.]
Adde Statuta Joan. Episcopi Leodiensis
cap. de Sponsalibus.
® Nostris olim Affter, eadem notione,
aut saltern, fldem suam de matrimonio
obstringere. Lit. remiss, ann. 1362. in
Reg. 93. Chartoph. reg. ch. 32 : Comme
Guillaume Reaune eust Affiee par nom de
manage Aalips de Lourme,...en esperance
que dedens un mois apres il la deust es-
pouser. Alise ann. 1380. in Reg. 117. ch.
46 : Jehan le Queux tuteur de la dite Ka-
therine I'Affia ou fist Affier par manage
a Jehannin Simon. Hinc sponsalia, Fian-
cailles nunc, Affialles et Affiances, olim
dixerunt. Lit. remiss, ann. 1391. in Reg.
142. ch. 181 : Le traittie du manage du
cousin prochain de Jehannin le Begue et
d'une femme de la mile de Hangest estant
fait, ledit Jehannin fu prie qu'il luipleust
admener ladite femme a I'eg Use pour la
plevir et franchir, ainsi qu'il est accous-
tume a faire au lieu... Apres les plevines,
ou Affiances faites, etc. Infra: Affialles.
Aliae ann. 1405. ex Reg. 160. ch. 165 :
Icellui Theroulde fu a une Affiailles ou
assemblee de gens, ou il fist bonne chiere.
Unde despqnsatorum cognati, vel qui ad
sponsalia invitabantur, Affies nuncu-
pati. Lit. remiss, ann, 1407. in Reg. 161.
ch. 342: Les Affies d'icelles noces, ou leurs
amis prierent audit Jehan qu'il alast
corner, pour querir lesdiz trouceaux des
fiances.
] 2. AFFIDATIO, Sponsalia, Gall. Fian-
cailles. Statuta Leodiensia tom.4.Anecd.
Marten, col. 848: Excommumcatos de-
nuntiamus, qui post Affidationem clan-
destinam, vel etiam in manu Presbyteri
factam carnaliter se cognoscunt. Vide
Affidare 2.
3. AFFIDATIO, Locatio. Vita S. Gil-
bert! Episcopi Cathenensis in Scotia :
Piscator mercenarius salmonum piscatio-
nem a domino terras illius Cathenensis
certa pecunias summa in Affidatione pos-
sidebat, etc. [Vide Affidamentum 1. et
Affidatio alia notione in Affidare 1. et3.]
In Constitutionibus Siculis titulus 38.
lib. 3. est De Animalibus inpascuis Affi-
dandis; id est, de conyentione facien-
da, vel pacto, de licentia pascendi ani-
malia in pascuis, certis cpnditionibus :
quas quidem conventio dicitur ibidem
AFFIDATURA, quse et AFFIDATIO voca-
tur, ut et in Charta Caroli Regis Sicilise
ann. 1277. apud Ughellum torn. 7. Ital.
sacr. pag. 807. et 1072. Vide et in Affi-
dare 1.
AFFIDATI, Adventitii, qui se domini
alicujus patrocinio ac tutelse, fide data,
ac sacramento interposito, addicebant
et commendabant: unde et Commendati
et Recommendati dicuntur in Constitut.
Siculis lib. 3. tit. 7. et 8. ubi homines
demanii affldatos vel recommendatos
habere nulli licet, nisi a Principe licen-
tiam impetraverit, vel certe eo jure
gauderet: nam Barones in Regno Sici-
lise id juris habebant. Charta Willelmi
Regis Siciliee ann. 1179. apud Ughell.
torn. 7. pag. 984 : Potestatem indulsimus
ad opus ipsius Ecclesiss 25. homines Affi-
dandi juxta usum et consuetudinem Ec-
clesiarum et Baronum illarum partium,
AFF
qui potestatem habent homines Affidandi.
Innocentius III. PP. lib. 2. Epist. ad
Acheruntinum Archiepisc. : Auctoritate
prassentium indulgemus, ut homines, qui
se tibi vel Ecclesise tuss recommendare
voluerint, quod secundum terrse consue-
tudinem Affidatio nuncupatur,... tibi re-
cipere liceat, et absque contradictione
cujuslibet reiinere. Charta Guillelmi Co-
mitis Marcisi ann. 1179. apud eundem
Ughellum torn. 7. pag. 704 : Concedimus
etiam eidem Ecclesiss et Prioribus ejus-
dem liberam potestatem Affidandi 65. ho-
mines, cum eorum familiis ex aliis par-
tibus Adventitios in loco Raye;... videli-
cet per demanium et supra demanium
nostrum: quos volumus semper habere
liberam potestatem emendi hssreditaqia
ab hominibus nostris Marsici, etc. Eflec-
tum et vim Affidationis declarat Charta
anni 1105. apud eundem pag. 1071: Et
habeat liberam potestatem Affidandi et
recipiendi in dominio suo et in jurisdic-
tione sua omnes homines, qui voluerint
recipere dominium ipsius Ecclesiss, etc.
Vide eundem Ughellum pag. 978. 979.
983. 984. et torn. 9. pag. 97. 98. Affiez di-
cuntur in Statutis MSS. Caroli 1. Reg.
Sicil. capite 127.
s»c AFFIDERE [Ut AFFIDABE. DIEF.]
AFFIDIA, Fides data, promissio per fl-
dem^ Affidatio. Occurrit apud Thwroc-
zium in Ladislao cap. 63.
AFFIDIARE, idem quod Affidare, Affi-
diam dare. Willelmus Malmesbur. lib.
2. Hist. Novelise pag. 188: Juravit et
Affidiavit Imperatnx Episcopo, quod, etc.
Infra : Idem juraverunt et Affidiaverunt
pro ea, etc.
T AFFIDOXE, Sententia cujus pars ho-
nesta est, pars inhonesta. Gloss. Bituric.
Ecclesise MS. Ab a(i9(5o$oc, anceps, de
quo duplex sententia. [?** leg. Amphi-
doxss ex Isid. Orig. lib. 2. cap. 21.]
AFFIDUCIARE, idem quod Affidare. Ta-
bularium Vindocinense fol. 202 : Nomina
hominum, qui fidem suam Affiduciaverunt
propter carrucas manutenendas, etc. Ta-
oularium Majoris Monasterii Charta 11:
Et de his Adfiduciavit nos per fidem, os-
culans inde ob signum fidei Priorem nos-
trum. Tabularium Eccles. S. Laudi An-
degayens. fol. 79: Pactiones istas reco-
gnovit, et Adfiduciavit cumpropria manu
in manum prsedicti Joannis. [Charta
Alani Episc. Autissiod. ann. 1163: No-
tum facio quod Herbertus de Mairry ad-
censivit Ecclesiss Regniacensi totam aquam
suam, quam habebat communem cum
Monachis Virziliacensibus... pro aquas au-
tem adcensatione Ecclesia Regn. prsedicto
Herberto octuaginta libras Autis. mone-
tas... prsedictus vero Herbertus etuxor ejus
Affiduciaverunt, Herbertus quidem in
manu Gaufridi de Monte Regali, uxor
vero ejus in manu Gimonis Boquerel.
Occurrit eadem signiflcatione in Tabu-
lario Majoris Monasterii et alibi non
semel.]
ADFIDUCIA. Tertullianus de Game
Christi: Quam tu Adfiduciam reputas, ut
non natus, adversus conscientiam suam
natum se existimari sustineret ? Vide
Fiducia.
* AFFIGERE. [Affligere. DIEF.]
AFFILATORIA, Cos,qua rasoria acuun-
tur. Usus antiqui Ordinis Cisterciensis
cap. 85. de Rasuris : Forcipes, rasoria et
Affilatorias custos eorum acuat et pras-
paret.
* AFFILATURIA, Fimbria, lacinia, ut
videtur. Inventar. MS. thes. Sedis
apostol. sub Bonif. VIII. ann. 1295 :
Item quatuor foderas pro capuciis de
Affilaturiis.
AFF
f AFFILIARE, AFFILIATIO . Vide Adfi-
Hare, etc.
* AFFILIATIO. Quid eo nomine signi-
flcetur, aperte docet Oharta ann. 1271.
inter Access, ad Hist. Cassin. part. 1.
pag. 326. col. 1: Quia velamento cujus-
dam damnosi contractus, qui Affiliatio
vulgariter appellatur.... per quam dum
homo francus, vel de servitio equi existens
rustico seu angarario, cum certa parte
bonorum suorum, filiam suam Affiliatio-
nis nomine daret uxorem; vel mulier
franca angarario Affiliationis nomine
matrimonialiter jungebatur, idem anga-
rarius velamento Affiliationis prssdictas
quodam abusu pravissimo a rusticanis
servitiis, terr&ticis et aliis redditibus dicto
monasterio nostro debitis se hactenus exi-
mebant. Vide in Adfiliare.
* AFFILIGERE. [Afflgere. DIEF.]
oo AFFIMENTUM ex charta serae 1176
est apud S. Rosa de Viterbo, qui Termi-
num, limitem interpretatur.
| AFFINAMENTA OOMPUTORUM, Com-
puta flnita, Rationes confectse, Gall.
Comptes arretez. Leges Palatinae Jacobi
II. Regis Majorie. inter Acta SS. Junii
torn. 3. pag. 50: Teneat etiam secundum
librum, qui vocetur liber de Affinamentis
computorum, in quo notet et scribat omnia
recepta et data seu soluta per illos qui
reddent computa sua, et etiam scribat
finantias omnium compotorum. Vide Af-
finare 2.
T 1. AFFINARE, Metalla purgare, exco-
quere, Gall. Affiner. Litterse Archiepisc.
Ebredun. ann. 1290. torn. 2. Hist. Dal-
phin. pag. 54 : Ut menam quam eseinde
extraxerint, possint et debeant. . . . ope-
rari et Afflnare ipsam menam et fundere
et probare, etc. Fleta lib. 1. cap. 20. |
132 : De fundatoribus, qui retonsuram,vel
platas ejusdem Affinaverint. Ibidem |
130: De Us, qui emerint platas tonsura
non Affinatas. Edictum Philippi Pul-
chri ann. 1313. apud D. de Lauriere torn.
1. Ordinat. Reg. pag. 529 : Item quod
nullus aurifaber, campsor vel alius recha-
tet, Affinet, rechatari faciat vel Affinari
aliquas monetas aureas vel argenteas,
albas vel nigras, nee aliquod argentum
in platea quodcumque sit. Legendum in
Plata. Vide Plata. Edictum Philippi III.
ann. 1275. ibid. pag. 814 : In omnibus vil-
lis Argentarii. . . . operentur de argento
Affinato.
* 2. AFFINARE COMPOTUM, Rationes
decidere, se se rationibus expedire, Gall.
Appurer, olim Affiner un compte. Arest.
ann. 1355.8. Jul. in vol. 4. arestor. par-
lam. Paris.: Nostrse curies referre duxis-
tis compotos prsedictos vos non valere
perficere seu affinare. Memor. D. Cam.
Comput. Paris, fol. 8. v°: Die vij. Octo~
bris 1360. Adam de Dompmartin promisit
et juravit computare et se Affinare infra
Nativitatem Domini proximam, de omni-
bus ad quas tenetur. Ibid. fol. 81. v°: Le
lundi apres les brandons 1365. est assi-
gne.... Nicolas Bonart pour venir
et Afftner ses comptes. Stat. Oaroli V.
ann. 1378. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
pag. 381. art. 12: Que se aucuns desdiz
receveurs estoient bans et suffisans, et
fussent bien habitez et mariez ou pays de
leur recepte. que Us demeurent en leurs
offices, ou cas premierement ou Us seroient
bien Affinez de leurs comptes. Afiner,ibid.
torn. 5. pag. 540.
Alia vero notione Afiner, nimirum pro
ad flnem deducere, interflcere, in Vita
J. O.MS.:
Issi le convint Afiner,
Herodes ensi devia.

Guillelmus Guiartus :
Que le roi Richart d'Angleterre
Faisoit enfans endoctriner,
Pour lui ocire et Afiner.
* 3. AFFINARE SE, Cum aliquo afflni-
tate se devincire, Gall. Contracter al-
liance. Chron. anonymi Leobiens. apud
Fez. torn. 1. Scrip. Rer. Austr. ad ann.
1388. col. 936 : Affinavit se tamen alibi
Cum ducibus, quia unus filiorum suorum
ex hac ultima conjuge ducissse. Lotharin-
gise, sororis eorum, filiam duxit. Nostris
olim Affin, cognatus, Allie. Lit. remiss,
ann. 1889. in Reg. 137. Chartoph, reg.
ch. 109 : Eue consideration aux bons et
agreables services, que nous ont fait en
plusieurs manieres aucuns des amis et
Afftns dudit escuier, qui nous en ont sup-
plie, etc.
* AFFINICATIO. [Ut AFFlLlATip.DlEF.]
1. AFFINIS, Finis, terminus, limes, in
Charta Benedict! de Pontio Episcopi
Portuensis, apud Ughellum in Ital. sa-
cra, torn. 1. pag. 137,139. Alia apud Ba-
ronium ann. 1019. n. 8: Quanta nunc
usque detinui...concludunt Affines. Infra:
Vel quibus aliis nundupantur vocabulis
inter Affines: a primo latere incipiente,
etc. [Chron. Farfense apud Murat. torn.
2. part. 2. col. 577: Item Albertus filius
Gebbonis obtulit huic Monasterio et Domno
Berardo Abbati de castello Frasso totam
sortem suam et de pertinentia ejus inter
Affines.]
AFFINIS, Confinis, non semel apud Or-
dericum Vitalem lib. 8. et 9. pag. 708.
722. 729. etc.
* 2. AFFINIS, Vicinus, proximus, qui
prope adest. Translat. S. Jan. torn. 6.
Sept. pag. 890. col. 1: Ad quorum voces
etiam Affines cucurrerunt.
* AFFINUS, Afflnis, similis, Gall. Sem-
blable, approchant. Stat. Taurin. ann.
1360. ex Cod. reg. 4622. A. cap. 36: De-
beant accusare ipsis judicibus omnes alias
personas, quas juraverint (invenerint) fa-
cere -pannos fraudulentos , maxime in
quibus reperietur pelagia bona caprarum
et Affinorum cotonum vel stupa. Id est,
et his similium, vel afflnium, ut vide-
tur.
*'AFFIORATUS, Maceratus. CalcinaAf-
ftorata, macerata, Gall. Chaux fusee.
Stat. Montis-reg. pag. 278: Debeantprse-
dicti fornasserii dare sestarium calcines,
de rubis quinque, pro solidis quatuor de
calcina grava, et de affiorata pro solidis
duobus cum dimidio.
*AFFIRERE, Attinere, pertinere, Gall.
Appartenir. concerner, a veteri Gall.
Afferir, quod eadem significatione usur-
parunt nostri. Charta ann. 1270. in Eeg.
Cam. Comput. Paris, signat. JJ. rub.
fol. 53. r° : Concesserunt medietatem cas-
fffi de Blancheford,.... cum universis et
svfigulis rebus aliis praedictae medietati et
dominio castri in ipsa medietate Affi-
rentibus et pertinentibus. Charta ann.
1286. in Reg. Chart, comit. Montisf. et
Droc. ejusd. Cam. Comput. fol. 11:
Tout le doeire qu'il lui Afferoit ou pou-
voit Afferir..... c'est assavoir le me-
noir de la Folie,.... et tous les aise-
ments du menoir. Alia ann. 1370. ex
Memor. D. ejusd. Cam. fol. 115. r°: A
lui entierement et paisiblement appar-
tenoit et Afferoit la ville et conte d'Au-
cerre. Pactum ann. 1306. inter comit. et
capit. Carnot. : Entre deus feront la re-
creance, se recreance y Affiert. La painne
qu'il (qui) Afiert a conspiracion, in An-
nal. regni S. Ludov. edit. reg. pag. 165.
Chartul. Latiniac. ann. 1506. fol. 245:
Aubaines, forfaictures, espaves, confis-
I 17
AFF
quations, et autres droitz Afferans a hault
justicier.
Le Roman de Cleomades MS.:
Moult furent les nopces tres grans,
' Car arrees telement
Furent, qu'il Affiert a tel gent.
Aferisant, ibid, de eo quod condecet:
Sachies volenliers le baisast
Ses peres, se faire 1'osast,
Pour chou que de cuer 1'aimoit tant:
Mais n'est pas chose Aferisant.
Vide supra Afferentia.
11. AFFIRM AMENTUM, Datio vel re-
ceptio ad firmam seu ad censum an-
nuum : Super accessamentis et Affirma-
mentis molendinorum, furnorum, etc. in
Hist. Delphin. torn. 2. pag. 372.
* 2 AFFIRMAMENTUM, Afflrmatio, ju-
dicium. Notitia ann. circ. 1075. inter
Probat. Hist. Sabol. pag. 338: Ego Sil-
vester, humilis servorum Dei servus, hu-
jusce designamenta designationis designo:
hujus videlicet Affirmamenta affirma*
tione affirmo: et ad hoc testificandum
testimonium meum testificor. Vide infra
Affirmare 4.
•f 1. AFFIRMARE, Dare ad firmam, lo-
care ad tempus, Gallis Donner a ferme,
Affermer. Charta ann. 1299. Antiquit.
Benedict. Pictav. apud Stephanotium
torn. 3. pag. 902 : Helyas permissione di-
vina humilis Abbas de Nobiliaco ejusdem-
que loci Conventus. . . amodiavimus, as-
censavimus et Affirmavimus et ad amo-
diationem, censam seu firmam et ad em-
phiteosim perpetuam tradidimus pro
nobis et successoribus nostris Petro Sutoris
de Clossayo quoddam censale seu censam,
etc.
* Charta ann. 1143. inter Probat. torn.
2. Hist. Occit. col. 500: Et si homines de
Vauro habent aliquid datum vel Affirma-
tum Jordano de Ilia, ipse comes (Ilde-
fonsus) faciat reddere et solvere.
* AFFIRMARE, Accipere ad firmam,
Gall. Prendre a ferme. Joannes Arragon
de Cabilone Affirmavit emolumentum
bustse Italicorum, in Memor. D. Cam.
Comput. Paris, ann. 1378. fol. 130. r°.
^ 2. AFFIRMARE, pro Firmare, Clau-
dere, apud Matth. Paris ad annum 1251.
Vide in Firmare 6.
1 3. AFFIRMARE CANTUM , PSALMOS ,
etc. Id quod canendum est in Ecclesia
prsevidere et prius in eo sese exercere.
S. Wilhel. Constit. Hirsaug. cap. 89:
Et hoc subnotandum est. quia nemo can-
tat in claustro in festis duodecim lectio-
num, qute. Apostolis feriantur, nisi fratres
illi, qui notati ad Graduale, vel Alleluia.
Isti quidem ante Primam prsedictum can-
turn ad invicem Affirmare possunt, sup-
pressa tamen voce. Quod si Prima in tan-
turn acceleratur, ut brevitas spatii illud
non patiatur, time quidem in vestiario,
quando se albis induunt, eundem cantum
audiente Armario, prsevideb'unt. Vide Fir-
mare cantum.
* 4. AFFIRMARE, Asserere, conflrmare.
Liber censualis S. Ausonii Puellar. En-
golism. : Hoc donum super altare cum
clavibus ecclesiss Affirmaverunt. Hinc
Affermeement, pro- Affirmativement, af-
firmate, in Lit. remiss, ann. 1413. ex
Reg. 167. Chartoph. reg. ch. 345 : Lequel
Perrot respondit affermeement a Michault
son frere qu'il n'en feroit riens. Vide su-
pra Affirmamentum 2.
1 AFFIRMATIVI, In foro inquisitionis
Romana3 dicuntur ii qui errorem circa
fidem pertinaciter defendunt, et fateri
etiam coram Inquisitore non dubitant.
Eymericus Director. Inquis. parte 2.
AFF 129
qusest. 34. His opponuntur Negativi de
quibus suo loco.
* AFFITANAGIUM. Vide supra Affica-
vagium.
* AFFITTAIUOLUS, Conductor, locator,
qui ad affictum tenet, idem qui supra
Affictarius. Vide in hac voce. Stat. an-
tiq. Florent. cap. 52. lib. 2. ex Cod. re'g.
4621. fol. 62. r° : Si quis inquilinus. qui
conduxerit aliquam domum vel rem ad
pensionem, aut aliquis laborator, qui ali-
cujus terrain ad laborandum, vel ad af-
fictum, vel aliter conduxerit, cessaret in
solutione pensionis, affictus, vel fructuum,
liceat locatori capere et deiinere bona et
res talis inquilini, laboratoris vel Affit-
taiuoli, propria autoritate.
* AFFITTARE. Vide supra Affictare.
® AFFITUS, Census, reditus, idem
quod Affictus. Vide in hac voce. Charta
Joannis reg. Bohem. ann. 1336. inter
Probat. torn. 1. Annal. Pra3monstr. col.
525 : Cum censibus, Affitibus, utilitatibus,
obventionibus, etc. Vide supra Affictare.
1 AFFIXARE, Infigere, Gall. Enfoncer,
Ficher. Cone. Vallis-Oletan. ann. 1137.
torn. 3. Collect. Cone. Hispan. pag. 346 :
Quod ponat ibi inter montem et viam
unum lapidem magnum bene Affixatum
pro termino. Idem occurrit in Charta,
Alfonsi Imperat. ^Eree Hispan. anno
1175. apud Antonium de Yepez torn. 7.
11. AFFIXIO, Modus publicanda? sen-
tentise in aliquem Iata3, earn ad valvas
Ecclesiarum affigendo. Sententia Offl-
cialis Rothomag. ann. 1472. ex Archivo
Monasterii de Bono Nuntio : Dominum
Guillermum de Paris, quern in his scrip-
lis pro suspenso habemus... per Affixio-
nem prsesentium in Valvis Ecclesiarum.
aut saltern per copiam ipso die etiam in
plena prono Ecclesiarum vestrarum, dum
divina in eisdem celebrantur officia, pa-
lam et publice denuncietis.
* 2. AFFIXIO, Alligatio, id quo aliquid
flrmatum fixumque tenetur, Gall. Atta-
che. Pactum inter Henric. episc. Clarom.
et habit, de Laudozo ann. 1392. inter
Ordinat. reg. Franc, torn. 8. pag. 194.
art. 22 : Fuerunt et sunt in possessione
prssdicta, diebus fori et nundinarum, ta-
bulas sine Affixione in plateis publicis,
pro vendendo suas denariatas, tenendi.
Ita habet. Reg. 144. unde haec descripta
sunt; atque ita etiam legendum est ibid,
pag. 205. art. 35. Vide Afixio.
* AFFIXIRE, Figere, inflgere, Gall. Fi-
cher. Comput. ann. 1363. inter Probat.
torn. 2. Hist. Nem. pag. 261. col. 1: Sol-
nit Francisco Dohati peyrerio, qui fecit
quoddam perforamen in primo archo
portalis Prsedicatorum, pro Affixiendo
ibidem quoddam croqum ferreum. Nostris
olim Affixer, pro Alligare, Gall. Atta-
cher, amarrer. Chartul. Latiniac. fol.
242: Quiconques mayne flette, basteau,
navyre ow nasselle par la riviere de Mar-
ne, et il Atache ou Affixe ledit basteau
ou nasselle sur la terre St. Pere, etc. Afi-
cher vero dixerunt, pro Publicare, do-
cere. Bestiarius MS. :
L'Evangile meisme Afiche,
Plus gries cose est d'un homme riche
En la gloire Dieu faire entrer,
Que de faire un camel passer
Parmi la casse d'une aguille.
Afichiement, pro Gall. Affirmativement,
sans reserve, in Poemate Catonis :
Tu ne dois ja houme vivant
Loer trop Afichiement :
Car souvent en un jour \oit-on,
Qui vrais amis est, et qui non.
"Afficheement, Ital. Affissamente, Fixo,
attento oculo, vulgo Fixernent. Lit. re-
miss, ann. 1400. in Reg. 156. 'Chartoph.
130 AFF
reg. ch. 8 : Illec s'arresterent regardant
moult Afficheement icellui Huet.
* AFFLA. [Animal, ut AFFA ; ani-
mal, ex AFFLARE. DIEF.]
* AFFLAGITARE, pro Flagitare, exo-
rare. Charta Hag. Capeti ann. 989. torn.
10. Collect. Histor. Franc, pag. 554:
Odo venerabilis abbas humiliter suppli-
cando Afflagitans, etc.
•--AFFLARE, Illuminare. Glossar. vet.
ex Cod. reg. 7641 : Afflata inspirata. in-
luminala. [*# Gloss, in cod. Eeg. 4778:
Afflata, adusta aut inpirata. Afflatus,
adspiratus, inspiratus, veneno impletus.
Similia apud Jseckium.]
* AFFLATORIUM.] Gall, soufflet. DiEF.]
* AFFLECTARE. Vide supra Affectare.
« AFFLIGTIO, Psalmi poenitentialis re-
citatio, quse ab humi prostratis flebat,
maxime per Quadragesimam et Adven-
tum. Breviar. antiq. eccl. Nivern.: Pre-
ces sequentes dicuntur in tempore Afflic-
tionis Quadragesimse: Oremus pro omni
gradu Ecclesise... Pro pcenitentibus..,
Pro discordantibus. Ordinar. MS. ejusd.
eccl. de tempore Adventus: Afflictiones
cessant ad Vesperas et ad Completorium
sanctss Luciie. Usus monast. Plenipend.
dicec. Bitur. : Finilo Completorio diei et
beatse Marias, quando fit de feria. statim
Afflictionem et orationem faciani fratres
prostrati. Vide in Psalmus. Sed et de re-
citatione Confiteor, quae fit pectus per-
cutiendo, potest intelligi.
* AFFLICTIO, Mulctse monasticse spe-
cies, quse flagellatione infligitur. Re-
gula hospit. S. Jac. de Alto passu ann.
circ. 1240. ex Tabular, archiep. Paris,
cap. 55 : Prater qui judicatus fuerit de
septena ad accipiendam disciplinam, etc.
Tune erigens se frater de Afflictione. coo-
pertus eat vestitus, etc. [^ Gall, pointe,
cheville. DIEF.]
* AFFLICTIVUS, Qui tourmente. Afflic-
tive, Tourmenteement. Vocabul. com-
pend.
*AFFLICTUM. [Ferrum candens, ut
AFFICUM. DIEF.]
1 AFFLICTUS , pro Affictus, Census ,
redditus, Gall. Rente. Statuta Collegii
Ardacensis art. 16. apud Raymundum
Duellium Miscell. lib. 1. pag. 116 : Item
diffinimus, quod Celerarius hujus Eccle-
sis& habet plenam potestatem et jus impi-
gnorandi et capiendi colonos et censuales
ad prsebendas Candnicorum spectantes
pro servitiis, censibus, Afflictibus, et aliis
obventionibus, tempore decreto non solutis
vel subtractis. Occurrit sub eadem signi-
ficatione torn. 5. pag. 565. Reliq. MSS.
Ludewig. : Cum usufructibus et Afflicti-
bus suis. Vide Affictus.
* AFFLIGERE, Periculum facere, eli-
dere, everberare. Glossar. vet. ex Cod.
reg. 7646. Eo pertinet vox Afflire ex
Poemate MS. Alex, parte 2 :
C'est le Baudrain qui fist nostre roy si Afflire,
Que par force li fist desus son argon gire.
Aflit ibidem, pro Macer, deformis :
Par grant aage avoit face plate et Aflite,
Barbe blanche et chanue, et n'estoit pas petite.
** AFFLUENS, Habundans. humanus,
largus. in Gloss, cod. reg. 4778. Affluens.
humanus. in Gloss. Jseckii. Fortasse le-
gendum immanis. quod in eod. gloss. 4778.
explicatur Grandis, ingens.
* AFFLUENTER. [Copiose. DIEF.]
* AFFLUENTIA. [Abundantia. DIEF.]
* AFFLUGERE. [Fugere. DIEF.]
* AFFLUITAS, AFFLUUS, Abundans, in
Vocabul. conrpend.
* AFFOAGIUM, Jus lignum exscin-
dendi ad focum, annona lignaria, idem
quod Affuiagium. Gall. Chauffage. Pac-
AFF
tum inter Robert. II. ducem Burgund.
et capit. eccl. Cabilon. ann. 1290. in Pro-
bat, torn. 2. Hist. Burgund. pag. 78. col.
2 : Concedimus quod mulieres viduse dic-
tse. ecclesiss.... non teneantur de cetera ad
solutionem octo denariorum cuilibet foco
impositorum, pro Affoagio nemoris de
Braigne. Charta Phil, de Vienna dom.
Pagniaci ann. 1297. in Cod. reg. 9484. 2:
Pro ipsis presbyteris calefaciendis, capiet
seu capi faciet dictus capellanus, vel ejus
mandatum, sine contradictione Affoagium
in nostris nemoribus. Charta Philippi V.
reg. Franc, ann. 1321. in Reg. 60. Char-
toph. reg. ch. 131: Guillelmo de Gran-
nato et heredi suo, qui domum dicti Guil-
lelmi, sitam in caslro nostro de Jussiaco,
inhabitabit, Affoagium in nemoribus nos-
tris de Jussiaco ad opus dictse domus....
Vide Foagium 2. et Focale 1.
* AFFOUAGIUM, Eademnotione. Charta
Joan, de Cabilone episc. Lingon. ann.
1331. in Chartul. ejusd. eccl. ex Cod.
reg. 5188. fol. 272. y° : Item pro furno
villas sive Affouagio iiij. amines bladi per
medium frumenti et avense. Charta ann.
1312. ex Chartul. Capellse ad Planchas
in Cod. reg. 9612. T : Donnons encore
ausdiz religieux I'Affouage pour le four,
et pour leur Affouage de ladite maison a
prendre dou mort boys. Vide infra Con-
foagium.
* AFFOARE, Focum facere, Gall. Faire
du feu ; vel ligna ad focum necessaria
scindere. Vide supra Affoagium. Charta
ann. 1276. in Chartul. eccl. Lingon. ex
Cod. reg. 5188. fol. 255. v°: Sciendum est
quod dicta domus de Pusaco, et omnes
illi, qui in eadem domo morabuntur,...
habent usagium in nemoribus dicti Johan-
nis.... pro ardendo et Affoando in omni
genere nemoris. Vide Affocare.
AFFOCARE, Focum facere^ Gall. Faire
du feu ; Italis Affocare, est accendere o
metter fuoco. Charta Gualteri D. Wan-
gionis rivi ann. 1261. apud Perardum
in Burgundicis pag. 499 : Merannum, et
omne genus lignorum in... nemoribus...
ad ssdificandum, Affocandum, clausuras
et alia sibi necessaria faciendum , etc. In
alia vernacula ann. 1277. apud eundem
pag. 541 : L'usage por tout mes bois. por
Affoer, por marronner, por edifier , etc.
Vide infra, Affuiagium. et Nemus mor-
tuum.
AFFOCATUS, Qui jure foci, seu domus,
vel resseandisise, domino est obnoxius.
Libertates concessse Barcinonensibus a
Petro Rege Aragon. ann. 1283 : Si causa
est inter dominum et vassallum, sive inter
dominum et rusticum, qui vassallus sive
rusticus, sit solidus et Affocatus ipsius, etc.
[** Affogacoens Lusitanis sunt, quse em-
phyteutaa et coloni solvunt pro jure ha-
bitandi sive foco, teste S. Rosa de Vi-
terbo. Charta serse 1395 ap. eundem :
Por todos direitos, e direituras, e affoga-
coens. e pencdo do dito casal. oito libras
de mbeda antiga.
» AFFODILLUM, Albumen in ovo. Gem-
ma gemmarum. Vide Affadillum.
* AFFODILLUS, Qui et Albutium dicitur,
vulgariter a quibusdam porrago dicitur
ob similitudinem foliorum. Quidam cen-
tum capita vocaverunt; sed alia planta
est. Glossar. MS. medic. Sim. Januens.
ex Cod. reg. 6959. [** Ortus Sanitat.
edit. Mogunt. ann. 1491 in Tractat. de
herbis cap. 7: Isidorus in libro Ethymo-
logiarum XVII inquit Affodillus herba est
quamlatini, etc. ubi cap. 9 ineditionibus
legitur Asphodelus. Gloss. Lat. Gr.: Af-
fodelus. aacooSsXoc porav/j.]
* AFFOGARE, AFFOGIARE, Lignum ad
focum necessarium, aut alios usus in
AFF
foresta assignare, idem quod infra Af-
forestare 2. Pariag. inter regem et ab-
bat. monast. Campor. bonorum ann.
1323. in Reg. 62. Chartoph. reg. ch. 139 :
Ad ilium finem quod cultura non dese-
ratur, et sua domicilia non Affogata di-
mittantur, etc. Charta Archemb. de So-
liaco ann. 1221. ex Tabul. Lpci-reg.:
Quod si contigerit glandem esse in nemo-
ribus dicti R. venalem, non accedant ani-
malia dictorum fratrum, nisi de volun-
tate praedicti militis, nee a custodibus,
vel ab alio aliquo Affogiabunt. Vide Fo-
restare in Foresta.
* AFFpLAMENTUM, Culpa, delictum,
quia animam affolat seu Isedit. Acta
MSS. Inquisit. Carcass, ann. 1308. fol.
66. v°: Tune fed ibi primo prsedictum
Affolamentum flectendo genua coram ip-
sis (haereticis) et dicendo ter, Benedicite.
Affolement, Vulnus , Blessure, in Lit.
ann. 1406. torn. 9. Ordinal, reg. Franc,
pag. 146 : Excepte es cas de mort, d'ef-
forcement de femmes, d'Affolemens d'om-
vn.es. etc. Vide infra Affollatus.
AFFOLARE, Papiae, qui Affulare ha-
bet, Leviter tangere, assentari, obedire.
p* Duaa sunt glossuls3, una Affulare,
leviter tangere, altera Assentari, obedire.
Vide Adfulare.] Nostris Affoler, est le-
viter Isedere , vulnerare; quod facere
solent, qui invicem nugantur, dum se
se propellunt. Charta Theobaldi Comitis
Campanise de Libertatibus hominum de
Vico novo ann. 1228. in Tabulario Cam-
pan. Thuani fol. 155 : Percussio hominis
sine armo non moluto cum sanguinis ef-
fusione. 15. sol. emendabitur. Percussio
hominis cum armo moluto, dum tamen
mors non sequatur, neque Affolamentum,
60. sol. emendabitur. Charta Beatricis
Abbatissse B. Marise Suession. ann.
1231 : Quod in rescussione percutiatur
aliquis, vel sanguis, vel plaga inferatur
alicui, vel aliquis Affoletur, aut etiam
occidatur, etc. [Charta Balduini Comitis
Hannoniensis apud Marten, torn. 1.
Ampliss. Collect, pag. 963. B: Salvis
omnibus quae in priori scripto continen-
tur de homine occiso vel Affolato, ea quse
subjecta sunt, adjecimus, etc \ Alia ann.
1247. in Tabulario Camp. Bibl. Reg. fol.
343 : Li Afolez aura lo tiers de I'avoir a
celui qui I'Afolera. Le Roman d'Aubery
MS :
Oe Sarazms i ot molt Affolei.
Le Roman de Vacces MS. :
A-il feu ou mellee, a-il home Affole ?
Adde Consuet. Bayonensem tit. 7. art.
17. et Labourtensem tit. 4. art. 1. 3. tit.
7. art. 11.
EFFOLATURA. Charta ann. 1243. de
Lege de Landousies, in Dioscesi Lau-
dun. : Pro plaga cum cultello, punctam
habente, persolventur 15. librae. De Effo-
latura et morte fiet, quod jus dictabit.
Affolure in Consuetud. Tornacensi, tit.
de 'Criminib. art. 12. 15. 22. et Hanno-
niensi cap. 40. Charta Odardi Dom.
Hamensis ann. 1328 : Sauf a icelui Sei-
gneur le cas d''Affolure.
SSS" Non est Affolare, leviter percu-
tere, etc. sed ita Isedere ut alicujus
membra, brachium, pes, manusve debi-
litentur, inertia sint aut mutila ; quod
Galli hac una voce Estropier solemus
exprimere. Neque enim eeedem essent
leges et mulctse pro Affolatura. quse pro
homicidio, ut patet in exemplis' superius
allatis. His aliquot addo: primum ex
pace inita cum Comitissa Flandriae et
Attrebat. ann. 1379. art. 1: Quiconque
enfraindra les trieves par fait dont mort,
Affolure ou playe ouverte, que Von dit
 AFF
playe a banlieue, s'ensuit, puni sera de
peine capitale. Ordinatio ann. 1340. in
Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 395 : Item
advertant dicti Marescallus et valleti, ne
in dorso vel pedibus dicti equi, palafredi
et roncini propter malam custodiam vel
casualiter Affolentur. Ibidem torn. 1.
pag. 42. in Instrumento anni 1323 : Item
quod dictus Castellanus habebat quern-
dam rondnum parvum pili (bay obscur)
valentem a 10. usque ad 15 lib. quern as-
seruit Domino fuisse Affolatum in ejus
calvacatis, quod erat mendacium, pro
uo runcino... computavit Domino 50. li-
? ras bonss monetss Testificatio Marescal-
lorum ann. 1339. pag. 6. ejusdem tomi:
Ibi vidimus suum equum penitus Affola-
tum. taliter quod oportuit ipse equus re-
manere, et per prsesentes testificamur,
quod taliter erat dictus equus Affolatus,
quod nullo modo poterat inde recedere,
nee erat aliqua spes liberandi. Hinc
quantum fuerit vulnus Affolatura satis
liquet.
t AFPOLATOR, Qui Affolat, lasdit, vul-
nerat. Charta Balduini Gomitis Hanno-
niensis apud Marten, torn. 1. Ampliss.
Collect, col. 964. B : Affolator autem si
retentus fuerit, et membrum pro membra
perdiderit, nihil de mobili vel hsereditate
perdet.
« 1. AFFOLLARE, Pretio minuere.
Charta ann. 1164. ex Bibl. reg. cot. 17 :
Si vero pr&dicta .moneta pejorata vel Af-
follata fuerit de illo pretio in quo hodie
est, reddemus vobis vel vestris totum prse-
nominatum debitum in argento fino et
optima. Vide supra Abatere. <
» 2. AFFOLLARE, ut Affolare, laedere,
vulnerare, plagis contundere, in Ghron.
Domin. deGravina, apud Murator. torn.
12. Script. Ital. col. 575. Gourfoler et
Gourfouler, nostratibus, eadem notione.
Lit. remiss, ann. 1453.in Reg. 182. Char-
toph. reg. ch. 136: Laquelle chamberiere
bailla sur la teste au suppliant trois ou
quatre coups le plus fort qu'elle peut. Et
quant le varlet vit qu'elle le Gourfouloit
ainsi fort, etc. Alise ann. 1462.in Reg. 198.
ch. 556 : Iceillui suppliant voyant ledit
Estienne enormement batu et Gourfole,
etc.
* Hinc Affouler d'enfant dixerunt eo
sensu, quo nunc se blesser usurpamus,
scilicet pro ante tempus parturire. Lit.
remiss, ann. 1447. in Reg. 178. ch. 247:
Frobert conseilloit a icelle femme qu'elle
beust de la rue, ou de I'eau ardente, et
que c'etoit la chose au monde, qui plustot
la feroit Affouler d'enfant,.... apres les-
quelles dampnables seductions,.... il lui
apporta un rainnel de rue, lui disant
qu'elle en mangast, .... que se ainsi le
faispit et se povoit Affouler de sadite
groisse. etc.
* AF'FOLLATUS, Vitiosus, Gall. Defec-
tueux. Stat. Massil. lib. 3. cap. 12 : Ille
qui habebit aliquas becunas vel coria Af-
follatas vel Affollata, et eas vel ea ven-
dere voluerit, quod... becunas vel coria
Affpllatas vel Affollata possit vendere ut
Affollatas vel Affollata. Vide supra Af-
folamentum.
* AFFOLTER. [Gall. gui. DIEF.]
* AFFONDARE, AFFONDARI, vox Ita-
lica, in profundum demergi. Gall. Cou-
ler a fond, olim Affonder et Affondrer.
Chron. Bergom. ad ann. 1406. apud Mu-
rator. torn. 16. Script. Ital. col. 970:
Filius dom. Guardini Coleonum, qui una
cum certis aliis Guelphis veniebat per
flumen Abdicse ad castrum de Tritio in
una nave, Affondavit et negavit cum
personis quinque. Guido de Vigev. MS.
de Modo acquirendi T. S. cap. 8 : Et ad
AFF
hoc ut navis ista numquam possit Afun-
dari. applicentur a latere navis botse
quaiuor de ligno,.... et erit securis quod
numquam possit Affondari. Lit. remiss,
ann. 1377. in Reg. 111. Chartoph. reg.
ch. 64 : Une desdittes jumens estoit Afon-
dree ou emmaree par cas d'aventure,
tellement que d'illecques ne se povoit ra-
voir ne delivrer.Ubi pro luto obrui, vulgo
Enfoncer. Lit. remiss, ann. 1389. in Reg.
135. ch. 250 : Y ot tant de gens audit ba-
tel, qu'ilz furent en doubte d'Afonder en
laditte riviere et de noyer. Mirac. MSS.
B. V. M. lib. 1 :
Theophylus perille en mer,
Theophylus Afonde et noie.
Et lib. 2:
En mer chai, et mort 1'englout,
Tout autresi com un seglout,
Tost Affonda, nul nel vit puis.
Vide Affundare.
* AFFORAGIATOR, Qui vino venali pre-
tium constituit, et illud vendendi licen-
tiam dat. Arest. ann. 1403. 1. Jun. in
vol. 9. arestor. parlam. Paris.: Quod
canonici (eccl. Belvac.) erant immunes
a solutione foragii episcopo et suo Affo-
ragiatori, de vinis quse vendebant, quse
creverant in eorum hsereditagiis.... Dic-
tus Afforagiator.... insignium de dictis
vinis levandis (levandum) tradere ac per-
mittere debebat. Vide Afforator.
j AFFORAGIDM , Jus pretium impo-
nendi rebus venalibus praesertim vino,
quod singulatim venditur. Item tribu-
tum quod Domino solvitur pro hac sesti-
matione, Gall. Afforage, Forage, et Af-
feuraige. Engelb. Maghe Chron. Bonae-
Speipag. 151: Participant aulemDominus
Dux cum Ecclesia Bonse-Spei in... bu-
riosia et teloneo, et stallagio et Afforagio
vini, et cerevesiss et medonis. Charta
anni 1253. in Tabulario S. Richarii Cen-
tul. : Radulfus cessit jure quod habere
poterat in Vicecomitatu et Afforagio vil-
larum de Feuquieres et de Feuquerolles.
Tabular. Gemmetic. torn. 1. pag. 3:
Visitations des caves et celliers, mettre
prix aux vins et de chacun poinsson ex-
pose en vente en detail un pot pour
I'Affeurage. Vide Afforare, Afforamen-
tum 2. Brocka. et Foragium 1.
* Charta an'n. 1471. in Chartul. Lati-
niac. fol. 97: Les religieux ont certain
droit seigneurial en ladite ville de Lai-
gny, appelle droit d'Afforaige ou taverne-
rie; et a cause dudit droit d'Afforaige ou
tavernerie, avoient iceulx demandeurs
droit de prendre et parcevoir par chacun
an sur les taverniers vendans vins a
destail, taverne ou feuilliee en icelle ville
de Laigny. cinq solz tournois. Reg. Corb.
13. sign. Habacuc ad ann. 1511. fol. 77.
v°: Et si paieront.... les demeurans audit
lieu droix de tonnelieu et foraige, Affo-
raige. etc.
T 1. AFFORAMENTUM, Judicium juxta
receptas Leges et Consuetudines. Vide
A forare, et Forus.
* 2. AFFORAMENTUM, Pretium vino
venali positum, idem quod Afforagium.
Lit. remiss, ann. 1354. in Reg. 83. Char-
toph. reg. ch. 28: Cum Johannes le
Charron de Selloquereu, .... tanquam
scabinus ejusdem villse,.... ad domum
Mathsei Pasque servieniis nostri.... pro
vino, ut moris est, afforando. et ad pre-
tium debitum in eadem villa ponendo
accessisset. quod Afforamentum seu pre-
tium dictus serviens.... acceptare noluit.
Afforement, jEstimatio, pretium rei ve-
nalis, Gall! Estimation, prisee. Ordinat.
ann. 1355. torn. 3. Ordinat. reg. Franc,
pag. 44. art. 8: Lequel paiement se fera
AFF 131
au pris du marc d'argent du temps da la
prise, eu egard a I'Afforement dudit
bois.
* AFFORANEUS, Foraneus, extraneus.
Gall. Forain. Privileg. Philipp. II. Rom.
reg. ann. 1208. apud Fullon. torn. 2.
Hist. Leod. pag. 389: Nullus Afforaneus,
vel nullus pugil potest de jure civem
Leodiensem ad duellum appellare. Affo-
rain, passim in Ch. Gallicis ibid. Bour-
gois ou Afforain in Ch. ann. 1355. pag.
423. Composit. inter comit. Hannon. et
Blesens. ami. 1324. ex Cod. reg. 10196. 2.
2. fol. 49. v° : Le conte de Blois n'ara en
se terre d'Avesnes nul bourgois Afforain
de nos frankes villes, s'il ne sont couchant
et levant ens es villes dont il seront bour-
gois. Vide Aforis.
AFFORARE, JSstimare, pretium rei ve-
nali, aut alteri, imponere, vel consti-
tuere. Charta Petri II. Regis Aragon.
ann. 1350 : Et faceretnus posse nostrum
totaliter, quod dicta moneta Jaccensis sit
Afforata et taxata cum moneta Barcino-
nens. et Regalium Valentise ad rationem
18. denar. Barcinonens. Charta anni 1316.
apud Willelmum Thorn, in Chron.: Et
quod amerciamenta prsedictorum tenen-
tium Afforentur et taxentur per sacra-
mentum Parium suorum. [Instrum. Oc-
citanum ann. 1350. torn. 2. Ordinat.Reg.
pag. 480 : Item. Quod dicti Consules ha-
beant potestatem Afforandi textores. sato-
res, sartores, et alias menestralios, et
providendi, taxandi. statuendi et ordi-
nandi, quodblada, vina... non immode-
rate vendantur.] Affeurer et Afforer
nostri dicunt; Affeurer Consuetude Nor-
mannise cap. 20. Afforer cseterae passim,
in quibus Afforer le vin, est vino pre-
tium ponere ; droit d'Afforage, tributum,
quod domino loci praestatur pro sesti-
matione vini quod particulatima tenen-
tibus venditur. Est igitur Afforare,
Mettre a feur et a prix : Feur vero pro
pretio, interdum pro proportione apud
nps sumitur. Unde Feur vini, pro Fora-
gium. in Charta Philippi Flandrise Co-
mitis ann. 1176. Vox forte ex Fodrum
ducta, metaphora sumpta ab iis, qui
dominis Fodrum, seu certam quantita-
tem fodri quotannis, vel in certis occa-
sionibus pensitare tenebantur; quod
quidem si non reipsa praestatur, saltern
illis exsolvebatur pretium, Fodro taxato
et Affodrato : nam inde Feur et Feurre
pro palea usurpamus, quod idem est
quod Fodrum. Vide Forum et Foragium.
1 AFFORATOR, Qui vino venali pre-
tium imponit. Arrestum Curise Parla-
menti sub Philippo Franc. Rege in
Tabulario Cpmpend. : Item in eo quod
prssdicti Major et Jurati de nova posue-
rint appreciatores in terra dictorum
Religiosorum nee patiuntur aliquem ven-
dere vinum sine dictorum appreciatorum
licentia quamquam, etc...prsedictisMajore
et Juratis asserentibus ad se pertinere
jusponendi prsedictos Afforatores in terra
praedicta... non habere jus ponendi Affo-
ratores seu appretiatores vini, et signandi
dolia appretiata.
* Tabular. Massil.: Quod floreni auri
boni Florentine.... cursum habeant in pr&-
senti civitate (Massil.) pro illo valore,
quofuerunt Afforati, videlicet ad xxxiiij.
solidos pro quolibet. Ordinat. ann. 1350.
torn. 2. Ordinat. reg. Franc, pag. 356.
art. 66.: Sera le vin Affeure par la jus-
tice, appellez a ce quatre des plus preu-
d'hommes du lieu, lesquels, sans faveur
et sans haine. mettront le vin a feur
convenable. Aforer, taxare, in Lit. re-
miss, ami. 1406. in Reg. 160. Chartoph.
reg. ch. 395: Icellui fermier de I'imposi-
132 AFF AFF AFF
tion vouloit Aforer un poure homme bou- sensum propositss rei scribens. Gloss. Sir * Ab ejusmodi vocabulo accersemia
vier.... a la somme deviij.solz Par. et ne tur. Item Hippocratis brevis Sententia. videtur vox Gallica Affranchy, qua si"
le vouloit quitter a mains. [** Lusitani Vide Aforismus et Aphorismus. gnificatur Instrumentum, quo carroruai
olim Aforar dixerunt hoc sensu, teste S. * AFFORTUM, Assultus, aggressio, ductores ex viis difflcilioribus se se es»
Rosa de Viterbo.] Gall. Assault; vel Injuria, Gall. Affront. pediunt, quo sensu dicimus Franchirwtt
* AFFORATIO , ^Estimatio, pretium. Tabular. Massil. ann. 1391 : Satisfaciat mauvais pas. Lit. remiss, ann. 1420. la
Vide supra Adforare, et Afforamentum2. de Afforto illato. etc. Sed leg. forte As- Reg. 171. Chartoph. reg. ch. 180: Icellm
'- AFFORATUS , Tributum , quod do- soltum. Vide infra Afulhia. Perrin print un baston ou Affranchy
mino solvitur pro foro seu sestimatione | AFFORUS, Pisciculus paucissimus.d'une charrette, etc.
rerum venalium. Charta ann. 1213. in Papias. Juxta Isidor. lib. 2. 6. adeo exi- 11. AFFRANCARE, Idem quod Affray
Chartul. archiepisc. Bitur. fol. 114 : As- guus est ut capi non possit. Auctor Ca- quire. Charta anni 1309. in Regesto 9j.
signo ecclesise de Sorboe tres minas in tholici habet: Quia hamo ferri non pos- Philippi Pulchri Regis cap. 44. ex Tap
Afforatu meo de Campania reddenda-s test. Vide Martinii Lexicon. bulario Regio : Poterit omnes homines d$
apud Luriacum, et ecclesise de Luriaco 11. AFFOSSADARE, AFFOSSARE Cas- corpore vel de mansata ejusdem terr&
unum sextarium frumenti in eodem Af- trum, urbem, etc. fossis claudere, am- Affrancare et liberos facere. Vide Af-
foratu. Vide supra Afforagium. bire. Chroh. Parmense ad ann. 1308. franquire.
AFFORCIAMENTUM. Vide Efforciare. apud Murat. torn. 9. col. 872: Jacobus * 2. AFFRANCARE, Redimere, repigne-
AFFORCIARE, Fortiorem reddere, au- de la Senaza habita licentia a Communi rare, Gall. Rachetter. Menochius de Prae-
gere, Gall, ^enforcer.^^Bracion^Jib-^^. fortificavit Henzolam et ipsum castrum sumptionib. lib. 3. Prsesumpt. 85. num.
Tract. 1. cap. 19. | 4: Cum juratores in Affossadavitf et spalancavit, etc. Ibidem 22: Non locum habet hsec prgssumptio in
veritate dicenda sunt sibi contrarii,... de ad ann. 1247. col. 770: Et castra metatus ea qualitate et conductione pacti de redi-
consilio Curise. Afforciatur assisa, ita est juxta civitatem per duas balestratas. mendo, seu. ut vulgus appellat, de Af-
quod apponantur alii juxta wmerum Affossando se circumquaque a latere de francando. Pluries ibi. Vide Affracare.
majoris partis, quie dissenserit, etc. id capite pontis. * AFFRANCATIO, Manumissip, liber-
est, augeatur numerus testium. *2. AFFOSSADARE, AFFOSSARE, Fos- tas, immunitas, Gall. Affranchissement.
[° Charta ann. 1322. ex Tabul. S. Petri sam excavare, Ital. Affossare, Gall. Statuta synod, eccl. Reatinse MSS. cap.
Oarnot.: Sensce que lesdis religieux puis- Faire un fosse. Stat. Placent. lib. 4. fol. 23: Idcirco concessiones, distractiones,
sent abatre les foussez et les forteresces, 38 v°: Cogatomnes habentes terras juxta, vaxallorum Affrancationes, et alienatio-
fors que en les amendent et en les Affor- stratas prsedictas Affossadare terras, nes huj.usrnodi... revocamus, et annuUa-
cent.\ quas habent. Stat. Vercell. lib. 3. pag. mus. Hinc emendanda edita apudi Mar-
Item vim inferre, Forcer. Charta Lu- 82. v°: Liceat tamen communibus buryo- ten, torn. 8. Ampl. Collect, col. 1504.
sitanica eras 1361. torn. 4. Monarch. Lu- rumf villarum... Affossare in communi- ubi legitur, Affractiones, et paulo supra
slt. pagT272. V : In manibus prsedictorum bus prsedictis pro plantandis ipsis arbor Anfractionibus. Vide Affrancare 1.
juratorum et deportum nee AJforcigbit ribus. 1 AFFRANCHIMENTUM et AFFRANQUI-
per se. nee per alium, nee Affarciarip,eK- AFFOSTRATA, Reditus, in Glossis Isi- MENTUM Libertas, immunitas. Call.
mittet. Supra: Juravit idem Rex... quod dori. ubi reponit Vulcanius Apostropha, Affranc.hisseme,n£. Hist. Dalphin. tQBa,
de G-anatis 'Afforciatis et pecunia ips&s An Afforata 9 nam Afforagia et res affo- 2. pag. 435: Libert&tem et Affranchimenr>
spoliatis emendam faciet competentem. ratse, reditus ac tributi loco sunt. Sed turn perpetuo inviolabiter custodire. Mar-
Fori Alcaconee : Qui mulierem Afforcia- vox non est Isidioriani sseculi. [In Glos- ten. Anecd, torn. 1. col 1529: Instrumentum
ret, et ilia clamando dixerit, quod ab illo sis Bitur. MSS. legitur Affrostata. In Affranquimentif sive liberationis. Vide
est Afforciada, etc. Pithoeanis Adostrata. ubilegendum con- Affranquire.
T AFFORCIATA LIBRA, Cujus materia jicit Apostropha. sed quid hsec ad redi- 1 AFFRANCHIRE, Idem quod paulo
purior erat minusque adulterata. Vita tum?] [*» Gloss, in cod. reg. 4778: )St Af'franquire, Gall. Affranchw. Hist.
Adrian! III. PP. apud Murat. torn. 3. Apostrophanr transitum facit regressu, Balphin. torn. 2. pag. 50 : In civitatibus
pag. 445 : Computavit enim castrum Co- reversione, ubi agi yidetur de figura et vtllis Affranchitis. Gall. Villes fran-
rilani a Buccaleone pro centum quadra- notae qua grammatici ultimam vocalem ches.
ginta Libris Afforciatis. In uno MS. pro deesse ostendunt. Vide Isid. Orig. lib. 1 AFFRANCHISAMENTUM, Manumis-
Afforciatis legitur Afforum: quod-, per 1. cap. 18. Sed propius accedit alia sio, Gall. Affranchissement. Statuta Mo-
abbreyiationem scriptum legi puto loco glossa, quse Isidori nomine insignitur nast. S. Claudii, auctoritate Nicolai V.
Affortiatorum, vel Affortium. Vide Mo- in eod. Gloss. : Apostate dicuntur qui PP. edita pag. 73 : Item et in quibuscum-
neta fortis vel Fortium. [** et mox Affo- post baptismum... ad Idolorum cultum... que manibus mortuis seu successionibus
res solidi.] revertuntur, Apostataref retro ire, prqua- hominum manuum-mortuarum, necnovk,
1 AFFORCIATE, Cumadjecto copiarum ricare. Vide Is. Or. lib. S.. cap. 10.J Affranchisamentis et adinventionibus
subsidio, Gall. Avecrenfort.nyraer. torn. * AFFOUAGIUM. Vide supra Affoa- fiendis per dominum Abbatem... eidem
1. pag. 145: Dominus autem Rex. secun- gium, Cambellano debentur quinque solidi
dum quod ego honorifice et Afforciate ] AFFRAGARE , pro Affrancare, Redi- videlicet 5. solidi de manu-mortua et to-
venero ad servitium retornabit de custu mere, repignerare, Gallice Rache.ter, tidem de quocumque Affranchisamento
suo. Legoger. Affranchir. Georgius Christia- seu demissione. Et pag. 84: Item in Af-
* AFFORCIATI. Vide Moneta fortis in nus, rerum Moguntiacarum torn. 2. pag. franchisamentis personarum . necnon
Moneta. [** et Savinii hist. jur. rom. 273. ex Charta Gerbodonis Prsepositi mantyus-mortuis et adventionibus factis
med. sev. vol. 3. § 161 not. f.l majoris Moguntini: Volumus esse no- PQV pr&fatym ejusdem monasterii Abba-
« AFFORES SOLIDI. lidem qui Affor- turn, quod Ecclesie Majoris, que nobis tem, recipere debet et solvit. quj/ntiffan
ciati, puriores et minus adulterati. Li- providit liberaliter et abunde incrementa, partem et portionem.
ber censuum Eccl. Rom.: Monasterium non immerito Affracantes bona in Heyrri- 1 AFFRANCHISARE, Idem qupd mo*
S. Laurentii (solvit) 50. spatulas, 75. so- bach, que longis temporibus a prepositura Affranquire. Statuta S. Claudii jamjam
lidos Affores. Vide in Moneta. nostra distracta, pecunia nostra revoca- laudata pag. 46: Poterunt quoque prsefati
1. AFFORESTARE, [o Silvam in fores- vimus a Theoderico milite ejusdem mile. Religiosi... manumittere, Affranchisctre,
tern convertere, forestse adscribere.] Vide Vide Affranguire. liberare. etc. Eadem vox repetttur pag-.
in Foresta. * AFFRAGTIO. Vide infra Affrancatio. 47. lin. iilt.
* 2. AFFORESTARE, Lignum in foresta T AFFRAIAMENTDM. Vide Affroiamen- * AFFRANCISAMENTUM, Libertas, i-im>
exscindendum et yendendum assignare. tum. munitas, Charta^Philippi V. reg* Franq.
Charta ann. 1311. in Reg. 48. Chartoph. * AFFRAIRIG-ARE, Societatem facere. ann. 1317. in Reg. 53. CnartopJa. reg. ch'.
reg. ch. 133: Poterit dominus rex Affo- Stat. Massil. lib. 4. cap. 27 : Eodemetiam 303. Affrancisamentum et accrescentiam,
restare ante carbonatores dictse molinss, sacramento concludent (cargatores na- quod et quam Johannes de Menevilla,
operarios ad faciendum fustam et mer- vium) quod non se Affrairigent aliquo dominus de Rulliaco, fecisse dicitur
renum. Rursum occurrit ibid. ch. 160. pacto ad emenda victualia a oertis per- dilecto nostro Reginaldo de Brayo, videli-
Pariag. inter regem et abbat. Monast. sonis, imo per civitatem ea communiter cet de quadam peeia terrse ad sedifica^'
Campor. bonorum ann. 1823. in Reg. 62. ement. Vide Affrayramentum. dum,... nee non Affrancisamentum et
ch. 139: Quod dictum monasterium possit * AFFRANCAMENTUM, Libertas, im- accrescentiam, quod et quam Jordanus de
habere forestarium proprium unum vel munitas. Charta Raym. Roger, comit. Waliquernis villa, dominus de Mem^r
plures. qui possint Afforestare homines Fuxi ann. 1188. inter Probat. torn. 3. riis, miles, fecisse dicitur- pr&fafo Regi-
volentes emere ligna. Vide supra Affo- Hist.Occit. col. 162:Don,o... beatae Marise naldo, confirmamus. Vide supra Af~
gare. Rolbonae... libertatem et Affrancamentum francamentum.
* AFFORIS. [Alienigena. DIEF.] illius domus, quam habent Appamise. 1 AFFRANCTUS, pro Anfractus. Littery
1 AFFORISMUS. Sermo brevis integrum Vide infra Affrancisamentum. Officialis Rothomag. ann. 1400. fol. 102.
 AFF
Bullarii Fontanellensis: Tandem ad
evitandum litis Affranctus diet* partes
concordarunt.
0 AFFRANGIAMENTUM , Manumissio,
libertas. Charta Phil. Pulcri ann. 1298.
inter Probat. torn. 4. Hist. Occit. col.
112 : Nisi Affrangiamentum vel manu-
missionem ostendant a dominis, quibus
erantjugo servitutis adstricti.
1 AFFRANQUIMENTUM. Instrumentum
Affranquimenti sive liberationis apud
Marten, torn. 1. Anecdot. col. 1526. C:
Affranquimentum talliarum et omnium
onerum, in Charta Massiliensi ann. 1442.
AFFRANQUIRE, Francos, id est, liberps
et immunes reddere ; Affrancare Italis,
Gall. Affranchir. Oharta Eschivati
Comitis Bigorrae ann. 1266: Affranqui-
vimus omnes homines quicumque vene-
rint, populaverint, et casaverint se in
castro de Bidalos ab omni censu et
questa. Alia Raimundi Comit. Tolosani
ann. 1238. pro quitatione castri de Stre-
tefons, in Regesto Comitum Tolosae fol.
44: Salvis tamen Affranquimentis, si
ipse Aimericus de Castro nova fecerit de
aliquibus infantibus prsedictorum homi-
num et mulierum, de quibus Affranqui-
mentis essent authentica instrumenta.
Vide Catellum in Comitibus Tolosanis
pag. 220. et infra in verbo Manumissio.
» Chartul. maj. S. Viet. Massil.:
Joannes Martini de Massilia prssmisso-
rum cansiderationibus motus, volens et
admodum cupiens Joannem Chacaudum,
de natione Maurorum , servum suum,
catholicum et baptisatum, graciose Af~
franquimenti beneficio munerare, ob illius
reverentiam et amorem, qui humanum
genus suo sanguine a servitute redemit,
bona fide, omnique dolo et fraude remo-
tis, per se et suos ipsum Joannem servum
suum hie prsssentem et audientem flexis
genibus Affranquivit, manumisit, quita-
vit, liberavit. penitus et absolvit, ipsum-
que recipiendo per manus a dicta servi-
tute. in qua prius erat, ejusque manibus
totaliter relaxavit, et francum, quitutn,
liberum et penitus absolutum deinceps
esse voluit, clamavit et sponte concessit,
ita et taliter quod ab inde in antea vendi,
dari. permutari, alienari, inquietari seu
molestari non possit per ipsum nobilem
et suos. Quia hsec mihi visa sunt notatu
digna, fusiusexscripsi. Hinc Afrancquir,
in Charta ann. 1340. ex Chartul. 23.
Corb. : Lesquelles personnes se disoient
francqwes et se voloient Afrancquir. pour
anuses des robes desdits abbe et convent.
« AFFRANQUISCHERE, ut Affranquire,
Liberum facere. Testam. Guillelmi mo-
netarii ann. 1213. ex Cod. reg. 5255:
Denique Affranquischo et penitus liberum
ctb omni servitute facio, ad quinque an-
iws post finem meum, videlicet Petrum
de Molino baptizatum meum. ita quod
completis prssdictis quinque annis a die
mortis mess, ex tune semper in perpetuum
sit omnino liber ab omni servitute et
ominischo infantum meorum. Haud com-
munis est hujuscemodi formula.
* AFFRANTICIUS, f. pro Affrancisius.
Vide infra in Affrontitius.
* AFFRASIAS. [Herba , ut afrodisia.
DIEF.]
1 AFFRATUM, Caro, in Gloss. Bitur. at
in Amalth. ex Isidoro, Afratum, Spu-
meum. Ab «<ppoi;, Spuma.
* Ideo Afrotum ad marginem Isidori
adscriptum. Lucanici genus putatur a
Salmasio Foenor. Trapezit. pag. 452.
Idem procul dubio quod ab Isidoro
Orig. lib. 20. cap. 2. reponitur inter
farcimen minutal et martisia.
T AFFRAYRAMENTUM, Societas. Guil-
AFF
lelm. Benedict, in Capitulo, Raynutius,
verbis et uxorem nomine Adelasiam
num. 789: Et talis Societas omnium bo-
norum quoties fit inter eos vocatur in hac
patria Affrayramentum , cujus virtute
bona omnia ante contractum matrimo-
nium acquisita essent inter eos communia,
ut expresse Societas seu Affrayramentum
aliquid ultra consuetudines operet.
«f AFFRECTAMENTUM, Naulum. Gall.
Le fret. Rymer. torn. xi. pag. 442. col.
B : Recipiendo pro ratu Nauli sive Affrec-
tamenti hujusmodi mercium inimicorum.
* A Gall. Affrelement, eadem notiqne ;
quod a Mediterraneis nautis Nolisse-
ment dicitur.
1 AFFREIGHTAMENTUM , Eadem no-
tione. Rymer. torn. xi. pag. 157. col. A :
De quadam navi sua... quas ad valorem
ducentarum quadraginta et sex librarum,
citra naulum sive Affreightamentum,
quod ad summam, etc.
^ AFFRENARE. [Frenum imponere.
DIEF.]
AFFRESINUS. Hist. Episcop. Comitum
Engolism. cap. 35: Quatuor stolas, 8.
manipulos. 5. Albas et unam de Affresina.
Expressit Gall. Orfrais, aurifrigium.
j*c AFFRESIS. [Apheresis. DIEP.]
AFFRIGANA. [Ut affricona, littera.
1 ~]
* AFFRICERE. [Afflcere. DIEP.]
oo AFFRICONA, ein Bothstab. Vocab.
Lat. Germ. ann. 1477 impressum. ADEL.
^ AFFRIGUM. [Ferrum candens, ut
afficum. DIEF.]
jje AFFRIDORE. [Ut affidoxe. DIEF.]
^ AFFRODICA. [Afrodisia, herba. DIEF.]
* AFFRODILLUS. [Affodillus. DIEF.]
>|c AFFRODISIA. [Ut afrodisia. DIEF.]
* AFFRODITA. [Venus vel femina.
DIEF.]
AFFROIAMENTUM . Liber Anglicus ,
inscriptus Justice of peace pag. 37: Aggre-
gatis sibi quam plurimis malefactoribus
ignptis, et pacis Domini Regis perturba-
toribus armatis, et modo guerrino arraia-
tis ad magnum numerum, injuriam sibi
factam, ut dicitur, per suam propriam
potestatem , quasi regalem potestatem
vindicando et corrigenda magnum A ffroia-
mentum ad tune et ibidem quampluribus
de populo Domini Regis fecit , sicque
causa illius congregationis tota patria
ibidem magnum terrorem tune ibidem
sustinuit, etc. Rectius Affraiamentum
scribitur pag. 78. V. Magnum Affraia-
mentum ioid. faciendo in contemptum
Regis, etc. Gallis Effroi.
% Affray et Affraiement, in Jure com-
muni Anglise; Affres , eodem sensu,
diximus ; Affres de la mort, funesti ter-
rores.
1AFFRONITUM, Spuma nitri. Gloss.
Bitur. MSS. Graeca vox corrupta, pro
acppovnrpov. Spuma nitri [®* Ex Isidoro
lib. 16. cap. 2.]
* AFFRONTACIO. [Ut affrontatio :
« Quantum infra istas affrontaciones
includunt. » (mus. archiv. dep. p. 38,
ann. 989.)]
1AFFRONTARE, Terminari, Gall. Abou-
tir. Venditio Alcherii Aurucii facta Ab-
bati S. Aniani ann. xv. regnante Aian-
richo Rege. apud Stephanotium torn. 1.
Antiq. Occitan. MSS. pag. 368: Est ipsa
terra in loco quern vacant Famiciaco, et
Affrontat de Aquilone in terra S. Aniani
et de vos emptores ; de Altano Affrontat
in terra de Odone Stephano, de Meridie
Affrontat, etc. Passim occurrit in veteri-
bus Tabulis. Vide Affrontatio.
* Nostris olim Affronter, eadem signi-
ficatiqne. Charta ann. 1476. in Chartul.
Latiniac. fol. 246 : Tous les rivaiges ou
AFF 133
dodasnes... a prendre au long de la
riviere de Marne. entre ladite riviere et
les prez et terres estans Affrontarts
ausdits dodasnes. Pro Oppugnare ,
aggredi, in Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1 :
Li Cardonnal soat les cuignies,
Dont Affrontee est sainte Eglise ;
Tant parsont plain de convoitise,
Et de tout prendre si tres aigre,
Que le eras voelent et le maigre,
Et les croustes et la miete.
* Sed et Affronter dixerunt, pro Ob-
versis frontibus adesse, vulgo Confron-
ter. Epist. ann. 1563. inter Comment.
Cond. torn. 2. ult. edit. pag. 157: Ilz
demanderent d'estre Affrontez avecq
ceulx, qui estoient venuz pour la partie
contraire.
* 2. AFFRONTARE, Appellere, Gall.
Aborder, Inquisit. ann. 1480 : Descendit
et Affrontat navis in jurisdictione domini
Castellionis Paludis.
AFFRONTATIO, Terminus, limes qui
in fronte prsedii vel agri est. Charta
Sanctii Regis Aragonum ann. 1093.
apud Catellum in Comitib. Tolosanis
pag. 93: Insuper dono illud Castrum...
cum suo termino et allodibus omnibus,
cunctisque Affrontationibus, et universis
suis perlinentiis. Charta Hispanica, in
Vita B. Oldegarii Episc. Barcinonensis
n. 3: Quantum istse Affrontationes in-
cludunt atque terminant. Adde Diago in
Comitibus Barcinon. lib. 2. cap. 28.
[Marten. Collect. Ampliss. torn. 1. pag.
353. B.] Vide Condamina.
« AFFRONTITIUS. Lit. Joannis VII.
PP. ann. 879. inter Instr. torn. 6. Gall.
Christ, col. 481 : Confirmantes illi omnes
res, qusejure et rationabiliter sibi aprin*
cipiopertinent... in villis, casis, casalibus.
terris, ancillis, liberis et Affrontitiis, etc.
Ita quoque editum torn. 9. Collect. His-
tor. Franc, p. 178. Rectius Affranticiis,
id est, libertate donatis, in Lit. Joan.
XIII. PP. ibid. pag. 237. Vide supra
Affrancisamentum.
<* AFFROSTATA. Vide Affostrata.
AFFRUS. Vide Afferus.
1 AFFRUTABULUM, Vasculum, in Glos-
sis MSS. Bituric. Vide Adfrutabulum et
Affurabulum.
< AFFUAGIUM. Vide Affuiagium.
* AFFUDILLUM, DULUM. [Affodillum.
DIEF.]
AFFuGARE, pro Fugare. Joan. Bromp-
ton. : Offa eodem anno eum Affugavit.
« AFFUGERE, Effugere, Gall. S'enfuir.
Charta ann. 1424. inter Probat. torn.
3. Hist. Nem. p. 216. col. 1: Quia career
idem securus non erat pro custodia man-
cipatorum in eo, quinymo plures capti
Affugerant. Affouir, Affuir et Afouirf
nostris olim, sensu opposite, nimirum
pro Accurrere, confugere. Lit. remiss,
ann. 1374. in Reg. 105. Chartoph. reg.
ch. 470: Icellui Guillaume.... cria harou,
a I'aide ; auquel cry et haro survindrent et
Afouirent pluseurs gens. Aliae ann. 1385.
in Reg. 127. ch. 160 : Cabert qui avoit
laisse son droit chemin, et Affuioit a eulz
le plus fort qu'il povoit. Rursum aliae
ann. 1405. in Reg. 160. ch. 29 : La femme
du suppliant, qui estoit en son hostel
assez pres d'illec, Affouy en criant hahay,
on tue mon mary ; et lors avecques elle
Affouirent Poncelet et Jehan Moureau
freres, pour cuidier deffaire la meslee.
Froissart vol. 1. cap. 76: Si savoient,
qu'en la cite avoit grand avoir assemble :
car tout le pays d'entour y estoit Affuy.
AFFUIAGIUM, idem quod Affocaglum,
Jus excidendi ligni in nemore ad focum
suum, seu ad ignem domi accendendum.
Vox formaja ex Affoer, de qua in verbo
134 AFF AFO APR
Affocare. Tabularium Cisterciense in suffusus est. Alibi: Suffossor vel suffusus * AFORESTERANITUM , Venditio, cae-
Probat. Hist. -Vergiac. pag. 113 : Dedit equus; id est, sub equite interfectus. sura caeduse silvae, Gall. Vente, exploita-
eis nummos et panes, quos reddere solent * AFFUTIRE , Lenire mitigare, Gall. tion , vel silvae caedendae assignatio.
homines de Wallurhe et de Quincy pro Adoucir, calmer, ut videtur. Bulla Cle- Charta ann. 1391. in Reg. 148. Chartoph.
Affuiagio silvse de Engincourt, et dedit ment. V. PP. in Gontinuat. Bullar. reg. ch. 59.: Item quod in dictis nemori-
eis fuiagium de Segroith et 6. sextarios Rom. pag. 143. col. 1 : Affutit clementer bus... sunt arbores modicse et batss, et
annonse. Alia ann. 1253. in Regesto Feo- eorum animos misericordiarum Dominus, nullomodo abiles pro hedifficiis cons-
dorum Burgundise fol. 72: Super hoc qui post tempestatem tranquillum facit truendis vel reparandis,... et dumi diver-
quod nos asserebamus nos habere plenum mundum perpetua ration^ gubernans, et sorum generum, et modici valoris, in et
Affuagium et plenum usagium in nemo- utriusque partis (cleri et nobilium) ani- de quibus Aforesteranita vel venditiones
ribus dicti Duds, etc. [Litterae Roberti mos, post diversas nostras et fratrum nos- cessaverunt fieri ad opus et utilitatem
de Sarrebruche Comitis de Brayne et de trorum prsedictorum orationes et monita. domini nostri regis. Vide supra Affores-
Roucy, Domini Commerciaci ann. 1500. ad pacem et concordiam revocavit. Vide tare 2.
in Registro ejusdem loci: Esquelz boys supra !:
in Affaitare. * AFORESTUM, Praestatio quaevis, quo-
par nous baillez ne pourront user nulz " AFIGERE, Enformer, vel punir, vel modo Forestagium saepius usurpatur.
usaigiers exceptez les fermiers de nos couveter. Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. Vide in Foresta. -Charta Bernardi Jor-
fours bannaux dudit Commercy pour 7692. dani dom. de Insula ann. 1324. in Reg.
I'Affouaige d'iceulx fours... Aussi aura | AFINATA PIGMENTI, Potio ex melle70. Chartoph. reg. ch. 279: Concedi-
la maison de Hurtebize appurtenant a et vino confecta Mqnachis statis diebus mus... jura ac pertinentias quascumque
notre dit comparconnier son Affouaige en dari solita, quam Pigmentum vocabant. locorum nostrorum, quae habemus in
iceulx bois. [* Vide Affoagium.] Statuta Monasterii S. Claudii auctori- Vasconia, videlicet de Montdomula, cum
* Rectius definiretur Jus colligendi tate Nicolai V. Papae edita pag. 77 : toto Aforesto et emolumento de Bacona,
fualium, seu minutiora ligna et vepreta Item tenetur (Camerarius) ministrare cum laboratoribus et omnibus bestiariis
siccata ad furnum calefaciendum, vel Conventui atque prsebendariis assuetis grossis et minutis.
ad ignem conficiendum. Vide infra die Circumcisionis Domini unum recep- AFORIS, Gallis, De dehors. Joannes de
Fuagium. tum. in quo debet unam Affinatam Pig- Janua : Aforis, Adverbium loci, penult,
* Hinc forte vox Gallica Afaul, qua menti et caseos, super quibus debet reci- correpta, significat de loco, et in loco.
signum vini yenalis ex ramusculis con- pere oblationes in Ecclesia S. Claudii a Utuntur Possidius in Vita S. August,
fectum significatur, in Terrear. MS. Vesperis vigilise. dicti festi Circumcisionis cap. 26. Caesarius Arelat. Homil. 2. Oc-
Castell. ad Sequanam: Se aucun fait Domini usque ad Missam quse. cantari tavianus Horatian. lib. 4. Rer. medicar.
vendre vin en la ville de Chastillon a consuevit in aurora dictae diei. Vide pag. 87. Alexander Jatrosoph. lib. 2.
Afaul. pour pris d'argent, etc. Pigmentum. Passion. Nizo in S. Basini Arch. Trevir.
* AFFULARE. Vide Affolare. «AFITARE, ut supra Affictare. Vide Vita n. 17. Constantinus Affric. lib. 3. de
* AFFUMARE, vox Italica. Fumo im- in hac voce. Mqrbor. curat. cap. 13. lib. 4. cap. 8. et
g lere, fumo exsiccare, Gall. Enfumer. * AFIXIO, Metarum positio, Gall. Bor- alii passim.
hron. Bergom. ad. ann. 1403. apud nage. Pactum inter dominos de Lisi- j AFORISMUS , Johanni de Janua :
Murator. torn. 16. Script. Ital. col. 944 : gniaco et de Pedenacio ann. 1331. in Sermo brevis integrum sensum rei pro-
Et ecce homines partis Guelphse de Le- Reg. 69. Chartoph. reg. ch. 180: Proces- posite scribens, sic dictus aporis, qui sunt
men... posuerunt maximum ignem in sit ad bodulationem et ad Afixionem bo- apertiones parvss et subtilia foramina
dicta ecclesia, et Affumaverunt taliter, dularum dicta termina dividentium. Vide corporis unde sudor emanat. Et etiam
quod per fumum ibi non potuerunt stare. supra Affectio 1. Aforismi foramina sunt in navi, unde
Vita S. Cicci. torn. 1. Aug. p. 661. col. ®* AFLARE, Invenire. Hisp. Hollar. remi emittuntur. Item, liber quidam in
2 : Nobilis quidam... duas anguillas sali- Portug. Achar. Charta Alfonsi Lusit. Physica sic dicitur et scribitur per unum
tas et Affumatas per internuntium trans- reg. serae 1166 ap. S. Rosa de Viterbo : f. Errat in Etymo, quod est Graecum
misit eidem beato in monte S. Bartholi Qui in villa pianos Aflando, et fiador, et acpopicrjj.6?. Vide Afforismus et Aphoris-
commoranti. ad montem fuerit pendrar, duplet la mus.
* AFFUMENTUM. [Ut affamentum. pendra et pectet 60 solidos. AFRA. Avis species. Alexander Jatro-
DIEF.] * AFLIGIBILITAS, Gravitas. Joan, de soph. lib. 1. Passionum: Pisces, aut
| AFFUNDARE, Deprimere, demergereCardalhaco Serm. in Nativit. Dom.: Afras ,. aut pipiones , accipiant. Ubi
navem. Gall. Couler un vaisseau a fond ; Tertio attende, homo, ad p&nse AfLigibili- Glossae MSS. Afras, aves esse aiunt.
et in fundum maris aut fluminis lapides. tatem sive miserabilitatem . cum dicit, * Afra, est Gallina Africana, unde
ligna mittere. Bartholomaei Scribae An: quod repletur multis miseriis. nomen ; quam lib. 3. Epigr. 58. Numidi-
nal. Genuen. lib. 6. ad ann. 1244. apud AFOGIS. Anastasius Bibl. in Benedictq cam guttatam vocat Martialis ; nostris
Murator. torn. 6. col. 509: Die vero III. pag. 204: In monasterio B. Martini Pintade. Vide Epist. P. Margat S. J.
Sabbati 16. mensis Decembris circa me- fecit canistra ex Afoci duo ex argento torn. 20. Epist. curios, et sedific. Si
diam noctem validissima fortuna maris purissimo pensantes libr. 4. Sed legendum plura cupis, consule eruditissimam
et temporis fuit in portu Januse. ita quod exafoti, intelligit enim canistra l^acpwra, illustr. Fontanini Dissert, de Achate
multee naves iverunt in terram, aliquae quae sex lucernis constabant. marchionis Capponi.
affundatas, galeee. multse, et alia multa AFORARE, Juxta foros. seu Leges ac ^ AFRANCARE, ut Affrancare. A dicto
ligna destructa. Jacobi Auriae Annal. Consuetudines receptas, facere, judi- usatico in perpetuum Afrancantes, apud
Genuen. lib. 10. ad ann. 1282. apud care; contra, desaforare, foris, id est, Justellum Hist. Turen. pag. 155. Vide
eund. Murat. torn. 6. col. 584: Et au- Legibus cqntraria facere. Vetera Acta Affranquire.
dientes quod galese nostrse erant apud Aragonensia apud Molinum in Reper- 1 AFRANGHIRE, Annuae pensionis ob-
portum Pisanum, retrocedentes se inter torio : Item quod dictus Justitia ad que- ligatione se se exsolvere, Gall. Affran-
palos portus Farexiss reduxerunt, optime relam partis dicentis se esse Desaforatam, chir, Amortir, Exempter. Obituarium S.
se necessariis ad eorum defensionem mu- in omni casu civili et criminals posset Geraldi Lemovicensis fol. 8. recto : Et
nientes, ligna in ostio portus plena lapi- (prsesertim firmando de directo coram eo volo et ordino quod hseredes mei valeant
dibus Affundantes. [* Vide Affondare.] contra Desaforantem et partem contra- exhonerare et Afranchire, deschargiare
* AFFUNETUM. [« Dumetum , tu- riamj inhibere,... ne procederent in pro- dictos solidos censuales.
cessu vel executione aliqua reali, vel per- * AFRANCIARE. Libertat. Figiaci ann.
mentuin. » DIEF. ] sonali contra querelantem, dicentem se 1318. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, pag.
AFFURABULUM, Vasculum, Ugutioni. Desaforatum, et taliter processum impe- 663. art. 14 : Pro hujusmodi discordiis seu
[Vide Affrutabulum.] dire, quod si opus esset, Alguazirium ca- dissencionibus jam ortis, seu ve (ne) orian-
AFFURCILLARE, Labefactare, Papiae, peret . vel quoslibet executores, donee tur suspectis, dicti consules mandare pos-
at Joanni de Janua est, Valde, veljuxta, Justitia Aragonum declarasset, posse pro- sunt et poterunt discordentes et discordia
aliquid suspendere. vel concutere. [ut et cedi. vel debere supersederi. et sic fore suspectos, et providere in talibus, ne
MS. cod. Montis S'. Eligii Attreb.J processum Afforamentum. vel Desafora- fiant, et Afranciare eosdem. Ubi legen-
* AFFURNARE. [« Id est iplasmare, » mentum. Idem Molinus : Ad Justitiam dum esse opinor Affiduciare. hoc est,
gall, enfourner de la pierre a pldtre. Aragonum pertinet declarare. an literse Discordantes fide data constringere ad
DIEF.] domini Regis, vel Primogeniti, directes pacem servandam. Vide in hac voce.
* AFFUSCILLARE. [Suspendere, ut suis offtcialibus sint Desaforatx, vel con- ] AFRANQUIRE. Vide Affranquire.
affurcillare. DIEF.] tra libertates Regni. vel non. Vide Forus. * AFRASIA. [Ut AFFRODISIA. DIEF.]
** AFFUSI, Humiles, dejecti vel suppli- AFORELLA. Charta Alamannica nu- * AFRATUM. Vide Affratum.
ces. Glos. ex cod. reg. 4778. mero 33 : Vendiderunt de ilia pomifera * AFRICA, pro Africus, in Chron. Angl.
1 AFFUSUS EQUUS, Ugutioni, Qui vulgo in alio nostro cortino qui non Aforella. Th. Otterbourne pag. 6 : Quarta (via) di-
 AFR
citur Rikenildstreatf tendens ab Africa
in Boream vulturnalem.
] AFRICANA, Gallina Indica, Gall.
Poule d'Inde, sic dicta,- ut quidam vq-
lunt, quod ab Africa primum fuerit
allata ; vel propter nigrum colorem, ut
iis placet, qui hujusmodi gallinas volunt
ab India Occidentali ducere originem,
hincque ad nos delatas fuisse et inde
dictas Indicas; sed Indicas vocamus,
inquit Salmasius ad Solinum, non quod
ex India primum adyectse, nam in Baeo-
tia et Graecia passim nascuntur, sed
quia quidquid ad nos transmarinum
adfertur, Indicum vulgo appellamus.
Computus anni 1277. apud Kennettum
Antiquit. Ambrosden. pag. 287: Remanet
in granaria v. quarteria et dimidium
frumenti, iv. boves, vi. mutilones et vi.
Africaner fxminse, n. pullani fsemini,
vill. boves. xi. vaccse, I. bovettus maxi-
mus, iv. boviculas faeminse LX. casei, etc.
Posset Africanas nomine alia gallinse
species intelligi, quam Afri vocant Ano,
Gallinam Persicam Jonstonus, Indicam
vero Gesnerus et Aldovrandus. Haec ad
nos transiit ex Africa. Vide Afra.
1. AFRICANUS, Negotiator, Ugutioni.
Vide Syri.
* 2. AFRICANUS, Moneta Saraceno-
rum, eadem quae Saracenus, sic dicta,
quod ab Africanis partibus venerant
Saraceni. Vide in hac voce. Charta ann.
1019. apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital.
med. 33vi. col. 768 : Emimus hie duo sca-
ramange, una diarodana et una purpu-
rea. In una dedimus Bizanteos triginta
septem, in alia libras septem, et duo
Africanos.
J AFRICARIUM, forte mendum pro
Piscarium [** sive Apiarium.] Charta x.
seculi apud Mabill. torn. 4. Annal. pag.
686: Mansum... Deo et S. Michaeli Fra-
tribusque inibi servientibus attribuo... in
villa Argentiniaco quidquid habere vi-
detur, hoc est. mansos duodecim vestita
cum appenditiis suis inibi adjacentibus,
cum silvis, pratis, pascuis, Africariis,
aquis, aquarumve decursibus. p* Eadem
in hac charta, mensa Julio ann. 980.
inscripta, eodem modo leguntur in nova
Gall. Christ, torn. 4. instr. col. 137.]
* AFRICIA, Genus liborum, quo antiqui
usi in sacrificiis. Laur. Amalth. Utitur
Arnob. lib. 7. adv. gentes, pag. 230.
[** Est nonnullorum conjectura dictam
videri ab Affricando, quod aut area aut
victimise affricaretur. Forcell.]
* AFRODIS, [Ut AFFRODITA. DIEF.]
"AFRODISIA, Species qussdamsatirionis,
quse et testiculus canis dicitur, apud Dios-
cor. Afrodisia , sstas pubes Avicennaz
dicta. Glossar. MS. medic. Simonis Ja-
nuens. ex Cod. reg. 6959.
* AFRONEMOC. [Sine « frumine », id
est sine sapore. DIEF.]
AFRONES, Stulti, ex Gr. a^pove?.
[**Glos.cod. reg. 4778: Afrongrsece,latine
insipiens.]Passio S.Victoris Massil.MS.:
Afrone* et bruti mortem nee usque secuti.
T AFROR, Gravis odor, foetor. Vita B.
Columbae torn. 5. Maii pag. 372. «A : Ubi
quandoque ventus lampadem extinguebat,
fsetor et fumus afficiebant, affligebant
earn Afror ceparum et agruminum.
] AFROSELINUM, Talcus, lapis in la-
minas pellucidas sectivus, Gall. Talc.
Matthseus Silvaticus cap. 479 : Lapis
specularis, lapis lunss. Afroselinum se-
cundum Albertum. est lapis ad modum
vitri perspicuus... scinditur in quaslibet
partes tenues, et fiunt inde fenestrsef sicut
de vitro, nisi quod loco plumbi oportet
ponere lignum.
AGA AGA 135
* AFROTUM. Vide supra Affratum. his criminibus convictam dimittat uxo-
AFRUGUM. Palladius de Architectura : rem, si adulteram, si maleficam. vel etiatn,
Sed cuprum adustum fit cerussaf quam quam vulgus appellat Aggagulam, in
nostri Afrugum vocant. Ubi Pithoeus judicio potuerit adprobare. Quidam vocem
monet in MSS. legi Afrugum et Affru- Gothicam esse putant, alii a Latino
gum. accersunt. At cum in Glossis Isidori
* AFUBALS , Fibula , Gall. Boucle , Agagula sit pantomimus, videtur idem
agrafe; vel capitis operimentum. Vox esse in iisdem Glossis Aculus, ubi minis-
Catalanica. Curia 2. general. Terracon. terialis domus Regies, definitur. Nam
sub Jacobo I. reg. Aragon.: Statuimus pantomirnos ministeriales, et ministellos
quod nos nee aliquis nobis subditus non dictos, infra docemus. Sed de hujus
portet in vestibus aurum vel argentum,... vocis origine consulendus Eustath. Su-
nee Afubals cum auro vel argento. Vide vartius lib. 1. Analect. cap. 7.
Affibla et supra Affibulare. *: Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Aga-
* AFULHIA, Injuria, contumelia, Gall. gula. conciliator, id est, leno. Agagula,
Affront, outrage; unde Afulhiare, Inju- vanus, fornicator. p™ cod. 4778: Quamnos
riari. Libertat. Montisferrandi ann. 1291. fornicatione, leg. quern nos fornicatorem]
in Reg. 181. Chartoph. reg. ch. 154: Aliud ex Cod. 521 : Agagula, lecator, qui
Item de. convictio (convicio) seu Afulhia agit gulam. Rursum aliud Lat. Gall, ex
dictis a quocumque et extra assisiam Cod. 7692: Agagula, Lechierre. [«' Sa Rosa
cuicumque, dominus non levabit emen- de Viterbo part. 1. pag. 64. inter voces
dam, nisi clama cum fuerit facta. Sed Lusitan. obsoletas recenset Agugala,
convicians seu Afulhians emendabit, ut adulator, assentator, unde hodieque Qici
jus vultf conviciato seu Afulhiato ad affirmat Ajoujoume, Obtundit aures,
regardum dictorum bajuli et consulum. molestus est loquendo.]
Vide infra Aggressura. « AGAITUM, Insidiae, Gall. Aguet. Con-
AFUMENTUM, Dumetum, in Brevilo- suet. Normann. ex Cod. reg. 4651. part.2.
quo. [** Vide Affamentum.] cap. 8 : Ego queror de tali, qui ad carru-
* AFUNDARI. Vide supra Affondare. cam meam cum Agaito prsecogitato in
| AGA, Aqua, Occitanis Aigue. Authen-pace Dei et ducis me nequiter assaltavit.
ticum Anian. apud Mabill. torn. 5. Ubi in Gallico : o aguet pourpense. Male
Annal. Benedict, pag. 719. col. 1 : Dono apud Ludewig. Cum agneto prsecogitato.
in jam dicta villa Armanciacus mansum D'aguet precogite, in Lit. remiss, ann.
seniore, ubi nos ipsi commanere videba- 1413. ex Reg. 167. Chartoph. reg. ch. 92.
mur, cum oglatis et Aga et regressa, Ordinat. ann. 1356. torn. 3. Ordinat.
terris, etc. Quae quidem in aliis aliarum reg. Franc, pag. 129. art. 6: Nous ne
gentium instruments exprimi solent, ferons pardons ne remissions de murdres
Aquis aquarumque regressibus. ou de mutillacions de membres faiz et
^ AGABITE. [ Elemosynam petere. perpetres de mauvais Agait. Agaitant,
DIEF.] Difficilis , morosus , explorator , Gall.
| AGABO, Qui negotia pr&cedit, apud Difficile, regardant, epiant, in Bestiario
Isidorum in Glossis et Papiam; apud MS:
Pithoeum vero legitur, Agaso, qui prse- Si Agaitaut et si plaideur.
cedit. minister, o'fficialis. Vide Agaso.
yfc AGABULA. rLenocinator. DIEF.] Vide j'nfra Aguaitum.
* AGACENCI-Sj, pro Ajacentias, Appen- * AGALASTER, US. [Qui nunquam ri-
dices. Gall. Dependances. Charta ann. det. DIEF.]
1034. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit. * AGALENA. [Ut Agalma 4. DIEF.]
col. 189 : Et cum ipsos alodes comitales,
et cum ipso honore de ipso comitatu,... et tia>jc».AGALENSARE. [« Cantare cum laeti-
DIEF.]
cum appendiciis vel Agacenciis suis. etc. 1. AGALMA, Figura quasi agens ima-
Vide Adjacentix. et Agecenciss.
>jc AGAGIA. [Herba, gall, aristoloche. ginem
alterius, uti nugatur Franciscus
de Sacraquercii, ex alio forte. In Gloss.
DIEF.] MSS. Agalma, dicitur Aposfragisma, vel
^ AGACIUM. [Acacia. DIEF.]
* AGJEUS. Vita S. Waltheni abbat. imago sigilli, avaXfjia, simulacrum. Mar-
torn. 1. Aug. pag. 275. col. 1: Hsec isdem tianus Capella lib. 6. de Pallade :
Henricus, qui in se expertus est, mihi Quam docto assirailant habitu, qui Agalnaata fingunt.
retulit, cujus nivea barba. vel Agseum [«* al. firmant; Forcell. conjecit: for-
caput ab ejus ore mendacium exulare mant.] Charta Edgari Regis pro West-
compellit. Ubi docti Hagiographi suspi- monasteriensi Ecclesia ann. 968: Ego
cantur legendum esse Cygneum, id est, Dunstanus hanc libertatem Crucis Agal-
canum: nisi forte, addunt iidem, scri- mate consignavi. Infra : Nitebat enim
bendum sit JEgeum caput: et sic auctor progenerum nobilitate, florebat bonitatum
alludat ad senem ^geum, de quo poetae Agalmate. Rursum pag. 136 : Probitatum
varia fabulantur. Agalmate florens. Dudo Decanus S.
* AGAFO. [Ut AGABO. DIEF.] Quintini in Praefat. ad Acta Norman-
AGAGA, ejusdem forte notionis , ac norum:
Agagttia.FragmentumPetronii de Coena Alloquio Celebris, virtutum Agalmate pinguis.
• Trimalcionis cap. 69: Non omnia artificia
servi nequam narras: Agaga est, ac [Bulla Johannis Papae XV. pro Monas-
curabo stigma habeat. [** Varies docto- terio S. Eligii Nqviomensis ann. 988:
rum conatus vide apud Burmannum.] Et ut hujus auctoritatis status inviolabi-
* AGAGEPES. [AGAPE. DIEF.] lem obtineat firmitatem per temporis fu-
AGAGULA, Aggagula, Agula. Glossse turi decursus Agalmatis nostri impres-
Isidori : Aggagola. lenocinator, pantomi- sione subtersignamus. Utuntur Fridego-
mus. Infra : Agagula. lenocinator. Alibi : dus in Vita metrica S. Wilfridi cap. 47.
Accucula, acutus, solers. [apud Graevium : Herigerius in Vita S. Landelini, etc.
Accuculia et Acuculia.] Item : Acucula, Sed aliud videtur sonare apud Rayne-
Acutus, solers, Agagula. Scribitur Aga- rum Monach. Cellensem in Miraculis S.
gula in Excerptis Pithoeanis [Agugula, Gisleni : Corpus sindone munda diligen-
apud Graevium.] Jo. de Janua: Agula. tissime involutum, et sub Agalmatis clave
Lena, quasi agens gulam, sed videtur firmissime obseratum in eadem urna de-
legendum Agagula, vel Aggagula. Edic- ponitur. Ubi agalmatis clavis videtur
tum Theoderici Regis cap. 54 : Maritus esse sigillum clavi impressum, cujus-
136 AGA AGA AGA
modi passim habent antiquariorum Ecclesiis, quod postremum improbatum ignorante sinistra nostra, quod facittt
scrinia. postea, et Conciliorum canonibus veti- dextra. Ita usurpant prseterea Pelagius
S3®* Mabillonio in hunc locum saec. 2. tum. Nam et id a Paganis factitari soli- libello 10. n. 5. 46. libello 13. n. 15. libello
Actor SS. Ord. S. Bened. pag. 797. ait, turn auctor est Libanius in I. Ixcppio-sc, 5. n. 31. Palladius cap. 18. Heraclidea
Agalma hie accipi debere pro scrinio. ex Allatianis. Glossae MSS. ad Concilium cap. 5. Regino lib. 2. de Eccles. discipl.
Agalma. inquit, simulacrum, ad templo- Laodic. can. 27: Agapen, convivia. Acta cap. 443. etc. Vita S. Vodgali n. 7.
rum ornamentum, hoc loco scrinium. SS. Numidarum Martyrum num. 12: p* Agapa, e, vel Agape, es, elemosyna
[** Malo cum Cangio Agalma interpre- Quocum ego et Marianus, quasi ad Aga- petita; vel dilectio; vel labor alienus; vel
tari Sigillum, vide supra Glossar. Hoc pen spiritu dilectionis et caritatis rape- orationum communio; in Gemma Gem-
sensu Imago ssepius usurpatur. Charta remur. Sed cum de multiplici hac Chris- mar um. Agapem, labor em alienum est
Rudolfi Archiep. Remens. ann. 1123. ap. tianorum Agape, jam olim, quae sancti etiam in Gloss, reg. cod. 4778. et apud
Warnkoenig. Hist. Flandr. vol. 3. pag. Patres ac Concilia in hanc rem dixere, JseckiumJ
230 : Tenors prxsentis paginse confirma- a viris doctissimis annotata sint, ad eos 3. AGAPE, Caritas, quae vis est vocis
mus.., additamento etiam imaginis nos- Lectorem amandare satius videtur, ne Graecse, titulus honorarius. Marculfus
tras;... carroboramus. Clavis agalmatis actum agere, et aliorum scripta expi- lib. 1. form. 51: Uberem strenuitatis vestras
porro est Sigillum quod claudit, quod lare videamur. Consulat igitur, qui haec Agapen erga nos potissimo jure flagran-
aperiri non sinit.] nosse volet, Baronium ann. 57. n. 132. tem literarum serie non omittimus exci-
| 2. AGALMA, Grex, ovile, caula : Vita ann. 391. n. 39. ann. 691. n. 27. et seqq. tare. Vide Jonam in Praafat. ad Vitam
S. Gerardi Abbatis, in Actis SS. Ordinis Eundem de Martyrologio Romano cap. S. Columbani. Ita etiam Graeci aya7ty)v
Sancti Benedict! saec. 5. pag. 267 : Eia, 4. Auctorem Romse subterraneae lib. 6. non semel usurpant, ut pluribus docet
inquiunt, pastor strenuissime, Agalma cap. 27. Gazaeum ad collat. 24. Cassiani Meursius.
commissum matura invisere, summique cap. 12. Binium in Notis ad Concil. Lao- AGAPETA, vel AGAPETES, Papiae Lena-
pastoris fisus juvamine, lupinos rictus dicen. et Carthagin. sub Siricio PP. cinator, et qui cum fceminis illicite con-
satage sagaciter abigere. [** 'AyDvY].] Justellum ad Canones Eccl. univ. Fer- versatur procacius Clericus. Porro Cleri-
* 3. AGALMA, Laetitia, gaudium, ab randum in Disquisit. reliq. Salmasium cos istos ayaTtYiTou; vocabant, quod cum
ayaXXofmt, Exulto, gaudeo. Hinc Agal- de Jure Attico et Romano cap. 3. et 4. mulieribus ac virginibus, quas domi sub
mata vocat splendidos Isetosque marty- Meursium, Cerdam, Spelman. et alios. Agapetarum, seu dilectarum, appella-
rum triumphos, ut observant docti Ha- 2. AGAPE, Eleemosyna, refectio pau- tione de tine bant, praya commercia ha-
giographi, auctor actor. S. Margar. torn. perum. Glossse MSS. Agapis, Caritas vel bere dicerentur. Julianus Antecessor
5. Jul. pag. 34. col. 1: Beatus denique refectio pauperum. Alibi: Agape, Caritas Const. 3. ex Nov. 6: Nulla autem facultas
Ambrosius... beatse virginis Agnetis Agal- vel caritativi hospites. In Sacramentario Diaconissis tributa est, habere secum
mata, tarn luculento famine perornavit, Gregorii M. ex Bibl. Ecclesiaa Belvacen- quosdam veluti fratres, sive cognotos, vel
ut etiam infidelium mentes ad fidem tan- sis, habetur oratio ad Agapen pauperum. quos dicere solent ayamjtoui; Hinc S. Hie-
torum dictorum valeat provocare. quaa in lib. 3. Sacrament. Eccles. Ro- ronymus Epist. 22. ad Eustochium:
** 4. AGALMA, Simulacrum, ein klar man, cap. 48. inscribitur: Pro his, qui Unde in Ecclesias Agapetarum pestis
Spiegel; locus trinitatis, der hymel; in Agape faciunt. Gloss. ^Elfrici: Agape, introiit ? unde sine nuptiis aliud no-
Gemma Gemmarum. JElmesse Eleemosyna. Ugutio : Agape, men uxorum 9 imo unde novum concu-*
* AGALUS. [Ut AGOLUS. DIEF.] Eleemosyna erogata. Ita autem Eleemo- binarum genus 9 etc. Idem ad Oceanum
* AGAMALIA. [Ut AGALMA 4. DIEF.] sinas appellarunt Christiani, quod com- de Vita Clericqrum, de Clericis agit, qui
* AGAMUS, Absque conjuge, in Glos- munibus istis conviviis pauperes adhi- Agapetas amplius quasrunt, quam Chris-
sar. vet. ex Ood. reg. 7646. Gloss. G. berent, eorumque causa quodammodo tum. Erant igitur Agapetas virgines aut
Lat. ayafAoe, innuptus, cselebs. ilia peragerentur. Unde S. Augustinus viduse, quse specie caalibatus ac virgini*
% AGAMUS. [Herba, marina, ALGA. Fausto Manich330 respondens, qui Chris- tatis nuptiis nuntium mittebant, et cum
DIEF.] tianos sacrificia vertisse in Agapes, et Clericis in eadem domo habitabant, ac,
•*f. AGANATA. [Gall. Champion. DIEF.] idola in martyres, etc. calumniabatur : ne qua pravi consortii suspicio esset,
* AGANIA, Hostia. Glossar. vetus ex Agapes nostrse, inquit, pauperes pascunt, sese invicem dilectos ac dilectas appella-
reg. Cod. 7613. sive frugibus, sive carnibus, lib. 20. contra bant, vel etiam, fratres aut sorores.
* AGANNUS. [Ut AGAMUS 1 et 2. eundem Faust, cap. 4. et 20.Vett. Glossae Ugutio : Agapeta, Ancilla dicitur, quas
T"\TTnrpi "J
ad can. 27. Concilii Laodic.: Convivium Christo nubere -vovit. Has Graaci ouyetffdlx-
* AGANOE, NONE. [Perturbatio. DIEF.] pauperum Agape dicitur. Concilium Tul- TOU; vulgo vocant. Vide S. Epiphan.
JAGANON. Sic vocant Ghartularium lense ann. 859. cap. 14: Qui enim Agapen hseres. 63. et 79. et Chrysost. serm.
S. Petri Gamut, in Valle. Acherius fol. Pauperum. et sustentationem peregrino- contra Concubinarios, [ Palladium in
antepenultimo Praefationis ad secundum rum, et eleemosynam defunctorum defrau- Vita ejusd. Chrysostomi pag. 45.] et quse
tomum Spicilegii : Ad ultimum adtexta dant, apud SS. Patres eorum necatores notarunt Pithoeus ad Julianum Ante-
sunt Synodi Aurelianensis gesta... e ve- vocantur. Herigerus Lobiensis de Vita S. cessor. et Jacobus Gotofredus ad legem
teri Aganone, hoc est, Chartulario S. Ursmari: 44. Cod. Theod. de Episcop. [**Vide
Petri Carnotensis in Valle. Equidem haec Indicens Agapen simul et jejunia crebra. Muratorii dissertationem de Agapetis
vox non omnino videtur juris nostri, in ejusdem Graec. Anecd. p. 241. ed.
cum nil aliud sit nisi proprium Aga- Domnizo lib. 2. de Vita Mathildis cap. Patav. ann. 1709. et eundem ad art. 5.
nonis Episc. Carnutensis nomen qui cap. 1. alter, addit. ad leges Longob.
hoc coenobium seculo decimo instaura- Dans Agapen grandem, nutriens inopes, tribulantes. Ludov. II. Imper.] [« Glossar. Lat. Ital.
vit, verum cum in ea plurimi falli pos- MS.: Agappeta; L'ancilla de Christo, e
sent Acherii ad exemplum, qui hanc Decreta S. Steph. Regis Hung. lib. 2. sposa.]
antiquatum esse verbum e regione lau- cap. 17: Si...Agape facere voluerit pro >|c AGAPITE. [Elemosynam petere.
dati textus adnotavit, illam hie inserere animss redemptione sui mariti, qualiter- DIEF.]
pperae pretium duximus. De hoc codice cumque velit. Vita S. Vodali Benedict! » AGAPITUM. Charta Caroli IV. reg.
ita Maoillonius torn. 3. Annal. Bened. n. 5. : Ipseque... statim pauperi Agapen Franc, ann. 1322. in Reg. 61. Chartoph.
pag. 503. ad ann. 950: Ragenfredi duo ad ostium petenti dedisset.Vita S. Alberti reg. ch. 809 : Cum viginti solidis Turo-
hac de re instrumenta ex Chartaceo libra, Abbat. Cambronensis n. 13: Erat libe- nensibus censualibus, et totidem de Aga-
Haganonis dicto a nobis edita sunt. Pari ralissimus erga pauperes Christi, nam pito. Rursum occurrit infra. Sed legen-
ratione Folquinus dicitur Sithiensis co- per singulos dies Agapen illis aciebat. dum est Acapitum. Vide in Accaptare.
dex in quo continetur Histpria diplo- Acta Murensis Monasterii pag. 55: Ea * AGARATUM. [Herba S. Mariae. DIEF.]
matica celeberrimi Monasterii Sithiensis conditione, ut singulis annis in anniver- j AGARENI, Sarraceni, qui scilicet se
seu sancti Bertini apud S. Audomarum. sario ejus sufficiens ministerium caterva existimant ortos ex Ismaele fllio Agaris
* AGANTHO. [Acanthus. DIEF.] Congregationis habeat, et Agapes paupe- et Abrahami.Conc. Panna-fldelense ann.
* AGAPALLUS, Vireli. in Glossar. Lat. rum ipsa die inde fiat. Vita S. Simonis 1302. torn. 3. Collect. Concil. Hispan.
Gall, ex Cod. reg. 7692. Plantse genus, Comitis Crispeiensis cap. 10 : Accidit pag. 540 : Quia nonnulli tarn Judsei quam
Gall. Pervenche, quae Tournefort dicitur, autem ut quadam die viator esuriens illic Agareni, csecitatem sui erroris attenden-
Pervenca vulgaris angustifolia, alia est Agapen postularet, etc. Franciscus Cano- tes, ad fidem converti desiderant ortho-
latifolia. nicus Pragensis : Idem surgens ad Aga- doxam, etc.
1. AGAPE, Gr. ay am). Sic Christiani pen faciendam, ante ortum solis vocabat * Charta ann. 977. in Append, ad Mar-
vocabant communes coenas, seu epulas, officialem, cui 'commiserat curam paupe- cam HiSpan. col. 917: Wifredus comes...
quas ut mutuse charitatis indices ac rum. etc. Christianus de Scala in Vita inter cetera ecclesiarum asdificia, expul-
illices primis seculis in praecipuis solem- 5. Ludomill33 pag. 46: Evangelicum sis Agarenis, qui tune temporis colones
nitatibus celebrabant, in ipsis etiam implens illud, quojubetur Agapam facere. extiterant, more per prisiones desertam
 AGA
incolens terram, ccenobium Ripollense B.
V. M. honore construxit. Glossar. vet. ex
Cod. reg. 7646: Agareni, proseliti. [#* In
Gloss, cod. reg. 4778 ut ex Hieronymo.
In Gloss. Jaeckii, Agaree, advenx, pro-
seliti.]
* AGARET, Carri genus, ut videtur.
Charta curise Arelat. ann. 1225: Sicut
claudit via publica de fosso, sint carrigse
vel Agaretz, etc.
t AGARGATHUNG. Vox Longobardica,
id est, secundum qualitatem personse,
ut in legibus Longobard. Leges Rotha-
ris apud Murat. torn. 1. part. 1. pag. 19.
COl. I : Si quis homicidium perpetraverit
abscpnse in Barone, libero, vel servo, vel
ancilla, et unus fuerit aut duo tantum
qui ipsum homicidium fecerit, componat
J)CCCC. solidos ; si vero plures fuerint,
si ingenuus fuerit, qualiter in Agarga-
thung, ipsum, homicidium componat. Edi-
tio habet Gargahangi pro Agargathung.
Vide Garathingi. [**• Est Rothar. cap.
14. Cod. Estensis habet in angar ga-
thingi. Gloss. Longob. Lat. cod. Vat.
5001: Gargthunchin, cod. Cavensis : gar-
gathungin, i. e. secundum qualitatem
personse.]
** AGARIRE. Vide Aggarire.
^ AGARIS. [Lapis ex quo excutitur
ignis. DIEF.I
* AGARISTA. [«Gratiarum actio.s
DIEP.]
AGARITUDO , Suspirium, vel anxietas.
Breviloq. an ssgritudo ? [** Eadem le-
guntur in Gemma Gemmarum.]
* AGARIUM, La vite biancha. Glossar.
Lat. Ital. MS. Gall. Couleuvree blanche,
Plantae species. [** Gloss, cod. reg.
4778: Agaricum, radix vitis albse, ex
Isid. Orig. lib. 17. cap. 9. § 84. ubi cod.
nonnulli eadem et mirobolanum. Apud
Plinium lib. 16. cap. 8. et alibi est fungi
genus. Dioscorides de Mat. Med. lib. 3.
cap. 1 : Alyouffi 8k ol (x^v, 9UtoO pc'£av efvat,
Tive? v 8^» ev -rots oreXe^o1' T&V SlvSptov xotTa
<7vj4" ysysffOac, wcTTtsp ol pixYjTE?, etc. Ex
Dioscoride fluxerunt quse leguntur in
Hort. Sanitat. Tract, de Plantis cap. 8.
ubi Agaricus, graece, latine Arabigaricus
dicitur, et apud Pseudo-Macrum de
Virtut. Herbar. ad calcem, edit. Reuss.
Hortuli Walafr. Strabi pag. 101. Vide
H. Stephani Thes. Ling. Grsecae in voce
'Ayapixov, vol. I, edit. Didot. col. 217J
** AGARIUS, Colonusr in Gloss. Jse-
ckii. Vide Agrarius.
1 AGARNUS pro Agarenus. Vide in
Amaratunta.
* AGARON. [Ut AGASO. DIEF.]
** AGARUS. Vide Agaso.
*AGASATUS, Acer, Acidus. Gall. Ai-
gre. Vinum Agasatum, Acetum, Gall.
Vinaigre, in Inventar. ann. 1476. ex
Tabul. Flamar. Vide Vinum.
AGASO, Minister, officialis, in Glossis
Isid. Gloss. Lat. Gr. Agaso, SoOXoe, xtr)-
v£<y<rta, forte xirr)vwv. [** ^EmxTrjviTY]!;,
I7ticox6(ji,oc, ovoXatYjc.] Jo. de Janua: Agaso,
proprie dicitur qui curat jumenta, quasi
agens samarium. Quandoquetamen Agaso
dicitur Domesticus minister asinorum:
ita dicit Ugutio, Unde Greecismus :
Est asinorum pastor Agaso, boumque bubulcus.
In leg. 2. Cod. Theod. de Cohortalib.
Agasones dicuntur servi et ministri Sta-
tionariorum. [** Gloss, in cod. Reg.
4778 : Agaso, domesticus. Agaso vel Aga-
rus. minister, officialis. In Gloss. Jseckii
Agasus, domesticus.]
5S1T Est igitur Agaso idem qui Cura-
tor equarius seu stabularius, Gall. Pa-
lefrenier, Valet d'ecurie: qua notione ab
ipso T. Livio usurpatur. Spicilegium
I 18
AGA
MS. Fontanell. pag. 404 : Ipse Paneta-
rius habet sub se Agazonem, qui curam
capit de equis Monasterio pertinentibus,
et de equis hospitum, si qui fuerint.
* Michael magister Agasonum recense-
tur inter dapiferorum et pincernarum
magistros, in Charta Andreae reg. Hun-
gar, ann. 1233. apud Censium Lib. cen-
suum eccl. Rom. Alia ejusd. reg. ann.
1231. ibid : Super domos servientum vel
villas nee nos, nee Agasones, nee falco-
narii,... descendant ipsis invitis. Agaso,
asnier, in Glossar. Lat. Gall, ex Cod.
reg. 7692. Charta abbat. de Conchis in
Ruth. ann. 1325. in Reg. 64. Chartoph.
reg. ch. 471: Ipse molinerius, vel ejus
Agaso, cum reportabit farinam de molen-
dino, reportet earn ad pondus consulum.
Lit. remiss, ann. 1374. in Reg. 505. ch.
323 : Quidam Agasones, numero septem
vel circa, extranei, et sua animalia du-
centes, dum transitum facerent per lo-
cum vocatum Pineis, juxta rivum de
Yserone.... Prsefati Agasones seu anima-
lia ducentes, etc. Ex his omnibus con-
cludere promptum est Agasonum offl-
cium, ad curam equorum aliorumve
animalium spectasse, atque eodem no-
mine inflmos et superiores ejuscemodi
ministros fuisse designates. [ss Agaso-
num munus etiam inter prascipua Du-
cum Regumque Bohemorum erat. Vin-
centius Bohemus ad ann. 1058 aliter
Marscallos dictos indigitat. In ejusdem
Vincentii Chron. ad ann. 1148 loco agaso
mendose legitur agato. ADEL.]
*AGASTALUS. Liber censuum eccl.
Rom.: Episcopus Castrensis (solvit) pro
castro de Arsa concesso in feudum a
dom. Innocentio PP. duos Agastalos.
Forte pro Augustales. Vide Augustalis 2.
* AGATES, THES, TEA. [Lapis, ex quo
excutitur ignis. DIEF.]
>|c AGATIA. [Ut accasium. DIEF.]
«# AGATICIA est quxdam herba, golt-
wurzel; in Gemma Gemmarum.
^AGATINTJS. [Germ. Allerpeste. DIEF.]
** AGATO. Vide Agaso. ADEL.
^"-AGATUS, ein fusz loufler (cursor
pedestris); in Gemma Gemmarum.
AGAULIZARE. Vita S. Pirminii cap.
26 : Ut perspicue intelligere daret, quam
suavibus anima ilia in coslo frueretur
melodiarum cantibus, cujus in terra de-
functo corpori animates material Agauli-
zaret sonus.
SSS" In veteribus Glossis MSS. Agoli-
zare, Applaudere. Vox Graecae originis
forte ab ayXat^w, illustrem reddo, ho-
nesto. Vel etiam ab «yXt?w pro aOxlw,
tibiis cano et praepositione Latina Ad :
quod baud insolitum apud istius seyi
Scriptores. Hie autem de Symphonia
mirabili quee ad B. Pirminii corpus au-
diebatur.
AGAUNUM, Celeberrimum ad inferio-
rem Valesiae limitem Monasterium, a
situ appellatum volunt, quod inter saxa
et rupes constructum sit: Agaunum
enim accolx, interpretations Gallici ser-
monis, saxum dicunt, ut est in Historia
S. Mauricii isthic cum Thebaea legione
interfecti. His consentanea sunt, quae
habet auctor Vitas S. Romani Abbatis
Jurensis n. 1: Quamvis ergo Agaunus
vester Gallico priscoque sermone, tarn
primitus per naturam, quam nunc quo-
que per Ecclesiam, veridica prxfigura-
tione, Petri petra esse dignoscitur, etc.
* AGAUSARIUM. [Gall, ecurie. DIEF.]
* AGAUSO. [AGASO. DIEF.]
* AGAZIA, Picae species. Gall. Agace,
Picardis Agache. Dialogus creatur, dial.
80: Pica est avis callidissima... Hsec apud
quemdam venatorem et humane et latine
AGE
loquebatur, propter quod venator ipsam
plenarie fulciebat. Pica autem non im-
memor beneficii. volens remunerare eum,
volavit ad Agazias, et cum eis familia-
riter sedebat et humane sermocinabatur.
Agaziss quoque in hoc plurimum lse.taban-
tur, cupientes et ipsse garrire humaneque
loqui. Nostris olim Agachier, pro hujus
Picse clamor. Guignevil.inPeregr. hum.
gener. MS. :
Et tout aussi comme 1'agaehe,
Par son crier et Agachier,
Nul oysel ne laisse anichier
Pres de li, ains les fait fuir, etc.
Vide Aigatia.
\ AGAZO. Vide Agaso.
* AGAZONOMUS, Princeps per actio-
nem nominatus. Glossar. vet. ex Cod.
reg. 521 [** vide Agonotnus. f. leg. Ago-
ranomus.]
«s AGDA , Ensifer, in Gloss. Jseckii.
% AGE. [Victima, hostia, cf. AGEA.
DIEF.]
| 1. AGEA. Gloss. Bituric. ex Isid. lib.
19. cap. 2 § 4: Agea, via vel loca in navi
per quse ad remiges hortator accedit. In
Amalth. ex Festo : Ageia, Agea, Via in
navi, quod in ea quseque res agi solet.
GalL Pont, Tillac. Nicolaus Specialis de
Rebus Siculis lib. 4. cap. 13. apud Mu-
rat. torn. 10. col. 1005: Omnis in hac
vindicta crudelitatis modus exceditur,
omnis quidem pietas relegatur, imago
mortis ubique prsetenditur, ubique cal-
cantur cadavera pedidus bellatorum,
Agea carinarum.spumanti cruore tingi-
tur, rivus affluentis sanguinis per foros
egreditur; color maris ubique c&ruleus
hie Siculorum cse.de mutatur. Utitur
Ennius apud Isidorum loco citato. Vide
Scaligerum [** ad Festum, pag. 313 edit.
Lindem.,] et infra Agiama.
* Gloss. Lat. Gr. Agearratpapievwvxod
TcapoSo? itXot'ou. Ubi Scaliger ad Fest.
legendum censet, Agea, rcapa "Ewtw
TiapoSo? TtXot'ou. Glossar. Provinc. Lat. ex
Cod. reg. 7657: Agea, SB, Prov. Corsia.
Hinc forte nata vox Agiz, pro Varii do-
mus aditus et exitus. Lit. remiss, ann.
1372. in Reg. 104. Chartoph. reg. ch. 60 :
Comme le suppliant avoit par pluseurs
fois reparie audit hostel, et sceut les lieux
et Agiz dudit hostel, etc. Vide Aggestus.
J 2. AGEA, orum, Victimse quse pro
us agendis offerebantur. [** Quidam
dicunt Agei. orum vel Agerei, in Gemma
Gemmarum.] Sic Calepinus ; «yoc, unde
pluralis ayeta, sunt res sacrae, piacula.
* 3. AGEA, ARIA. [Ut AGIAMA. DIEF.]
| AGEAR, Ageator, Hortator remigum.
Isid. Gloss. Gallis Comite, Italis Agur-
zino: In Gloss. Lat. Graec. Agear, Ttapa-
{x£vwv xa\ TrapoSo; uXotou.
* Ex jam dictis haec emenda. Vide su-
pra Agea.
\ AGECENCI^, vel AGENCIENCLE, pro
Adjacentise. Charta Vandejniris apud
Mabill. Diplom. pag. 472 : Simile modo
donamus Badenaco ad Funtanellse ad
domno Petro. ubi domnus Vando in cor-
pore requiescit cum Agecenciis vel adpen-
diciis, tutum et integrum sicut a nobis
est possessum. Historia .Monasterii S.
Germani a Pratis. Instrum. pag. 5. col.
1 : Tutum et ad integrum cum Agecien-
ciis vel adpendiciis suis, sicut a nobis
prsesente tempore est possessum. Vide
Adjacentise.
T AGEFRIE, pro Agenfrida, occurrit
in Legibus Inae MSS. Vide Agenfrida.
T AGEG. Charta donationis Rudesindi
Episc. pro Monasterio S. Salvatoris de
Cella-nova, torn. 3. Concil. Hispan. pag.
181 : Alias casulas tredecim, quinque de
138 AGE AGE AGE
Alchaz. sex feray cardena, sept em barra- Monach. Aureae-Vallis in Alberone II. cus) non fuerit ibi ssspius quam semel,
gan, octo cardena merayce, novem ver- Episc. Leod. cap. 34.[Acta SS. Maii torn. det Agenfrida solidum unum. Saxon,
melia ex Ageg. Forte locus in quo ver- 3. pag. 220. D: Inter Missarum porro habet age n f r i t e , vel f r i t e a . Vide
melia. Agenda . . . sopor irrepsit.] easdem Leges Inae apud Bromptonum
^AGELASTER. [Ut AGALASTER. DiEP.]
;;::
AGENDA MORTUORUM, Officium vel cap. 45. p* Cap. 49. ap. Wilkins. Pro
AGELATIO, Gelatio, gelu, Gall. G'e- Missa pro defunctis, in Synodo Cartha- f r i t e a ibi legitur f r i g a, i. e. domi-
lee. Mirac. MSS. Urban! V. PP. : Fuit ginens. II. can. 9. in lib. 1. Sacram. nus ; agen est proprius et cum energia
tanta Agelatio frigoris sive glades inex- Eccl. Rom. cap. 92. lib. 3. cap. 95. in pro suus dicitur, quod probant loci
timabilis, etc. Antiphonario S. Gregorii, et in veteri citati apud Bosworthum in hac voce.
AGELLARIUS, Rusticus, qui agrum Kalendario Romano apud Allatium de Vide etiam leg. Canut. II cap. 73.]
colit, Ugutioni. Vide Agrarius. Dominicis et hebdomadibus Grsecorum AGENHINE, Anglis, Familiaris seu fa-
1 1. AGELLUS. Gloss. Bituric. Eccle- ag. 1493. apud Joannem Abrinc. Episc. mulus domesticus. Ita porro iis diceba-
siee MS.: Agellus. nuntius, gaudium, vel
agerparvus. [** Gloss, cod. reg 4778 ex
S
e Eccl. offic. etc; Inquisitiones de tur, qui tertia nocte apud aliquem hos-
Presbyteris cap. 89. apud Reginonem pitatus erat: tune enim tenebatur
Hieronymo : Aggeus interpretatur festus Ecclesiast. disciplin.: Similiter ordinem paterfamilias perinde de eo respondere,
sive solempnis; nuntius. Isidor. Aggeus et preces in exequiis atque Agendis de- tanquam de sui ipsius famulo, et illatas
in lat. festus et laetus resonat, etc. Unde functorum. Geryasius Tilleberiensis MS. ab eo injuriasresarcire, si delinquentem
patet tria esse glossemata primum part. 3. de Otiis Imperial, cap. 18. de Justitiae non sisteret. Leges Edw. con-
Agellus ex gr. voce AyyeXo?, nuntius; quodam Episcopo : Dum Agendam Mor- fess, cap. 27 [** 21]: Si quis hospitaverit
secundum Aggaeus, nomen prophetae. tuorum sedulus orator passim deambu- privatum vel .alienum, qui Anglice c u §
quod Isidorus lib. 7. Grig. cap. 8. § 31. lando cantaret. and u n c u g dicuntur. [*** quod An-
interpretatur Laetus, vide etiam Agalma AGENDA, nude, pro Agenda Mortuorum glice dicitur c u t h o t h e r u n c u t h ]
3 ; tertium Agellus, ager parvus.] dicitur, ut auctor est Durandus lib. 7. poterit eum noctibus habere duabus tan-
cap. 35. n. 1. Anast. Bibl.in S. LeoneII. quam hospitem : qui si forisfecerit, non
* Glossar. Gr. Lat. y-^Stov, Agellus ; et
Gloss. Lat. Gr. Agellus, aypt'Ssov. PP.: Hie fecit constitutum.... ne Mauri incurrat Dominus damnum pro hospite...
® 2. AGELLUS, Nepos, Gall. Petit-fils. quondam Episcopi (Ravennatis) anni- quern si tertia nocte hospitatus fuerit, et
Charta ann. 1043. in majori Chartul. S. versitas, aut Agenda celebretur. Beda in is alicui forisfecerit, habeat eum ad rec-
Viet. Massil. fpl. 120: Ob hoc ergo nos Vita S. Augustini : Per omne sabbatum tum, tanquam de propria familia, quod
Agelli Lautildis feminse et filius meus a Presbytero loci illius Agendas eorum Anglice dicitur t w a n i g h t g e s t
Geraldus, etc. solenniter celebrantur. Vide Berengo- ^ r i d n i g h t a ge n hin e, ['---Hvain
* AGEMUS. (Ut AGAMUS , 1 et 2. sium Abb. lib. 3. de Invent. S. Crucis n i t h e s g e s t , t h r i d n i t h h a w a n
DlEF.] cap. 11. Guigonem in Statutis Cartu- m a n ] id est, duabus noctibus hospes,
%. AGENATOR. [Mercator qui rem suam siens. cap. 11. f 1. cap. 14. § 1. 4 et Sta- tertia habitus est domesticus: est enim
celeriter agit. DIEF.] tuta antiqua ejusd. Ordin. 1. part. cap. a g e n , proprius, et h i n e famulus. Si-
* AGENCIAMENTUM. Vide Mox Agen- 5. | 35. milia haoet Bracton lib. 3. tract. 2. cap.
tiamentum. 1 AGENDA, nude positum pro Vesper- 10: Item secundum antiquam consuetu-
AGENDA, Officium divinum, Officium tinis precibus iisque canonicis sumi dinem did poterit de familia alicujus.
Missae, sacra Liturgia. Ita autem dici- videtur in schedis Narbonensibus pag. qui hospitatus fuerit cum alio per tres
tur, quod veteres Agere Missas dicerent, 427. ubi sic legitur: Et dixit per sacra- nodes, quia prima nocte did poterit Un-
ut infra observamus, nam Missa genera- menta, quod in die Martio sancta nuper cuth (i. incqgnitus) secunda vero Gust (i.
tim primitus quodvis offlcium erat. prssterita non inveniebat filiam suam hospes) tertia nocte Hogenehyne, i. fami-
Concil. Carthag. II. sub Caelest. PP. praedictam, quam amiserat circa Agen- liaris, domesticus famulus ; est enim
can. 9 : In quibusdam locis sunt Presby- dam, sive circa horam qua homines Anglis hoine et hogh, domus: hine fa-
teri, qui... complurimis [** cum pluribus] exeunt ab operibus propter defectum diei mulus. Leges Henrici 1. cap. 9: Nemo
in domidliisagant Agenda, quod disci- in sero. ignotum vel vagantem ultra triduum
plines incongruum cognoscit esse Sancti- AGENDA, Liber Baptismatis vel Bene- absque securitate detineat. [:;":s Leg. Ca-
tas vestra. Infra: Quisquis Presbyter dictionis, Joanni de Janua : in quo scili- nut. sec. cap. 25. Guil. conquest, cap.
inconsulto Episcopo Agenda in quolibet cet offlcia Ecclesiastica continentur. 46. Nuls ne receit home ultre iij nuis, si
loco voluerit celebrare, etc. Eadem ha- AGENDA CAPITULI, Totum id, quod in til ne li command, od qui il fust ainz. In
bentur in Cap. Caroli M. lib. 5. cap. Capitulari loco, seu Capitulo, vel legi- Egilli saga pag. 698. legimus morem
38. lib. 6. cap. 234. in Addit. 4. Lud. Pii tur, vel tractatur. Ita preefert titulus in fuisse non ultra triduum in hospitio
cap. 49. [** Bened. Levit. lib. 1. cap. 55. Coliectario Burfeldensi, ut auctor est sedendi.]
lib. 2. cap. 306. Addit. 4. cap. 70.] et Haeftenus. * AGENI, ORUM, Victimae pro rebus
apud Ferrandum Diacon. cap. 90. ex ^ AGENDA PACIS, Pacis conditiones, agehdis factas. Glossar. vetus ex Cod.
Concil. Carthag. cap. 7. Incertum ta- Gall. Articles d'un Traite de paix. Foe- reg. 521. Vide Agsea 2.
men, an his locis Agenda mortuorum dus MS. Alvredi et Guthruni Regum, T AGENNENSIS MONETA. Vide Moneta.
intelligatur, quae nude Agenda diceba- apud Spelmannum in voce Agenda: Baronum.
tur, uti mox observamus. S. Benedictus Hsec sunt pads Agenda quae Alfridus 1 AGENNETUS, Gr. 'AylvwiTo?, Ortus
in Beg. cap. 13: Agenda matutina vel Rex et Godrum Rex constituerunt. [** In non habens, apud Tertull. cap. 35. adv.
vespertina non transeat. Idem infra: textu anglosaxonico legitur d o m a s Valentin.
Cssteris vero Agendis ultima pars ejus et g e r a e d n y s s e quibus vocibus con- * AGENOLOGIA. [Genealogia. DIEP.]
orationis (Dominicae) dicatur, ut ab sulta, decreta significantur.] * AGENS IN SERVITIIS, Qui res domini
omnibus respondeatur: Sed libera nos a AGENDA REGNI, Negotia, res. Charta agit, ejusque possessipnibus ac utilita-
malo. Innocentius I. PP. Epist. I. ad Ricardi I. Reg. Angl. apud Radulfum tibus invigilat, nostris Homme d'affai-
Decentium : Quern morem vel in conse- de Diceto in Imaginib. Histor. pag., res. Acta B. Amadei torn. 2. Aug. pag.
crandis mysteriis, vel in cseteris Agendis 659: Prascipimus ut secundum disposi- 588. col. 2: Et cuidam Joanni Petro Se-
arcanis teneat. Sulpitius Severus de Vita tionem vestram de omnibus Agendis Re- roldano Agenti in servitiis pro ipso
S. Martini: Admonet pro consuetudine gni nostri, tarn de Castellis quam de domino Antonio et filiis, tune dixit, quod
expectare in Ecclesia populum, ilium ad escaetis. absque omni occasione fadatis. deberet sepulchrum obturari facere, quia
Agenda missarum solennia debere proce- * AGENDARH , Qui Agendam seu offl- pro ista vice non indigebat sepulchro.
dere. cium mortuorum celebrare seu cantare Formulare MS. Instr. fol. 30. v° : Porro
AGENDI DIES, in quibus Agendas, seu tenentur. Vide Maan in Hist. eccl. Tu- dum argumentosa grataque servicia, quse
Ecclesiastica officia peraguntur. Liber, ron. pag. 138. nobis hucusque diutius impendisti, digna
cui titulus Expositio Missae.: Hse. oratio- s|c AGENEI. [Victimae solemnes. DIEP.] memoria redolemus, dum et studia tua
nes duss dicuntur, una super Diptychos, | AGENEROTES, Qui se sanctificat. nobis et ecclesise Romanse servidis Agen-
alter a post lectionem nominum, et hoc Gloss. Bitur. Corrupta vox videtur esse tia, juxta nostras voluntatis benepladtum
quotidianis, vel in Agendis tantummodo ab &v(£w, Sanctiflco, consecro. providemus. sponte ministerium nostrum
diebus. * AGENEVORES, Qui se sanctificant, in in sorte tibi resolvimus gradosum.
AGENDA DIET, Officium diei seu festi. Glossar. vet. ex reg. Cod. 7613. non rec- AGENTES dicuntur, qui rebus agendis
Geraldus in Vita S. Stephani Grandi- tius quam supra Agenerotes, ubi legen- praesunt, et a Proceribus iis praeficiun-
mqnt. cap. 3. n. 17 : Exceptis Ecclesias- dum ayta^w. [*- Gloss, cod. reg. 4778 : tur. Agentes Potentum in Concilio Aurel.
tici offidi regularibus debitis. Agenda Agenevotes. Vide Agneiotes.] IV. cap. 26. qua notione usurpant For-
videlicet diei, et B. Marias, et fidelium AGENFRIDA, Verus dominus, merus tunatus in Vita S. Radegundis cap. 34.
defunctorum. possessor : Anglo-Saxonibus a g e n - et Baudonivia in Vita ejusdem S. Ra-
AGENDA MISSARUM, apud ^Egidium f r i t e a. Leges Ina3, cap. 50: Si (por- degund. cap. 6. Agens domus. apud Gre-
 AGE AGE AGE 139
gor. Turon. lib. 7. cap. 42. qui actor lib. trus de Langlada) in et super omnibus 1 AGER ULTRATUS. Volaterr. de front.
9. cap. 35. Agentes et ministri Monaste- et singulis bonis et rebus suis... dictss. 20 : Ager citratus, Ultratus, etc.
rii, in Chronico S. Vincentii de Vul- Mundinss de Baranhiis uxori suse futures, >;:=* AGER significat etiam id quod lon-
turno pag. 687. Agens Regis, in Gharta in augmentacione et Agensiamento prss- gitudo, eique opponitur frons seu lati-
Odardi Dom. Harnensis anno 1328 : Et dictss dotis superius expressatss, videlicet tude, teste Beiero in Forcell. Lex. edit.
se en ce cas li dis Sires, ou si hoirs estoient summam quatuor scutorum auri... Assi- Germ.
defaillans de fairs de ce bonne Justice, gnavit prssdictss Mundinss de Baranhiis 1 AGER, Agrorum mensura. Vide Acri
lidis Maires et lures se pourroient traire uxori suss futurse..... in augmentacione et in voce Acra.
et doloir a I'Agent du Roy, et par I'Agent Agenciamento prsedictse dotis superius * AGER, Dominium amplum, princi-
du Roy lidis Sires et si hoirs seront con- dates et constitutes, , et pro subportando pale praedium, a quo alia feuda etiam
traint a fairs justice du meffait,,etc. honera dicti eorum matrimonii, videlicet nobilia dependent. Chartul. Matiscon.
AGENTES, Officiates ac Ministri Regii, dictam summam dictorum quatuor scuto- ann. circ. 950. fol. 112: Damns aliquid
quorum raunus Actio inde appellatur. rum auri. Ubi Agentiamentum, idem de rebus nostris in pago Lugdunensi,
Gregor. Turon. lib. 6. cap. 19: Mittit prorsus est quod Augmentum dotis. Vide Agro Ladiniacense, in villa Mispiliaco etc.
nuncios Comitibus, Ducibusque et reliquis in hac voce. Et fpl. 115 : In pago Lugdunensi, Agro
Agentibus, ut collecto exercitu in Regnum AGER, Terrae, seu agri portio, certis Ladiniacense, in villa Montis Gudini
Germani sui irruerent. Marculfus lib. 1. etc. Vide Charier Hist. Dalphin. torn. 1.
form. 11 : Ille Rex, omnibus Agentibus, limitibus et mensuris deflnita , quam pag. 518. [**Est pars pagi. Vide Marcha.]
etc. alii Acram vqcant. Math. Paris, ann.
1083 : Rex Willelmus misit lustitiarios ann. * AGRI PRATINI , Prata, in Charta
AGENTES IN EEBUS, Qui Principis per omnes Angliss Comitatus, et inquirers 1396. ex Tabul. eccl. S. Thorn. Ar-
jussis obsecundabant, eorum mandata fecit, quot Agri, vel jugera terras, uni gentin. lib. sal. fol. 33.
in provincias perferebant, Magisteriani aratro sufficerent per annum in singulis * AGER NATURE, Vulva. Acta disso-
etiam appellati, quod sub Magistro offt- villis. Lib. Rames. sect. 245 : Terra unius lut. matrimonii Ludovici XII. fol. 171.
ciorum militarent. [Hinc in Gloss. La- hidas, et terra 28. Agrorum. Sect. 297 : v°. ex Bibl. reg. : Audivit did ab ipso
tino-Graecis MSS. Agens in rebus Mayter- In Houctonsnsi Campo unum Agrum rege moderno..., quod multum laborabat
rpiavb? dicitur.] Hieronym. in Abdiam juxta viam. Tradit. Fuld. lib. 2. trad. gebat ad cognoscendum earn, et quod non sper-
cap. 1 : Eos enim, quos nunc Agentes in 224 : De terra culta atque arabili Agros in Agro natures ; sed post magnam
Rebus, vel Veredarios appellant, veteres 54. Trad. 229 : In villa, quss dicitur As- agitationem et laborem spergebat semen
Frumentarios nominabant. Ejusmodi
Agentium in rebus passim mentio apud chaa. 80. Agros propriss hssreditatis. Oc- inter coxas.
1 AGERA TERRAE , pro Acra terras, in
currit ibi iterum sub fin. lib. 3. pag.
Scriptores, quos laudat Jacobus Goto- 588. et torn. 13. Spicilegii Acheriani pag. Chartulario S. Vincentii Cenoman.
fredus ad tit. Cod. Theod. de Agentibus 289.
in rebus, ubi copiose de eorum munere, Isidori Hue etiam spectare videntur verba fol.*94.AGERATUM. [Ut AGARATUM.
scholis, et privilegiis. lib. 15. Orig. cap. 15 : Actum pro-
^ AGENT!, pro Agentes. Praeceptum Agnam, vinciss Bceticss rustici Agrum vacant. DIEF.] * AGERCULA. [Herba, gall, aucholie.
Pippini Regis ap. Marten, torn. 1. Am- Gromaticipro ;
Agrum, habent hoc loco DIEF.]
est autem actus, ut ibidem
pliss. Collect, pag. 26. col. 2: Domesticis, definitur, mensura agri latitudinepedum •"=* AGERCULUS, ager parvus; in Gem-
Vicariis, cintenariis vel omnibus Agentis 4. longitudine 190. Vide Acra, Campus. ma Gemmarum.
nostris. * Glossae Caesarii Heisterbac. in Re- ron. AGERE. Capitula Herardi Archiep. Tu-
7 AGENTIA, Facultas agendi. Catalo-
us operum B. Raimundi in Actis SS. gistr. Prum. torn. 1. Hist. Trevir. Joan. luctucap. 58: Ut exequiss mortuorum cum
f unii torn. 5. pag. 703. E. : ccxxx. Li- horto Nic. ab Hontheim pag. 667. col. 1 : In amid secreto... et parentes
fiant,... et ut 30. diebus
pro eis Agant. Id est,
ber de existentia et agentia Dei contra Acra 1. facit Agrum integrum. Vide supra Agendam Mortuorum faciant. Rabanus
Averroem. Maurus lib. contra Judaeos cap. 53. ubi
AGENTIAMENTUM, Instauramentum, Varia occurrunt apud veteres de S. Ambrosii cum Theodosio concer-
ex Gallico Agencement, Estorance: in Agrimensores, Agrorum secundum suas tatione de Judaeorum Synagoga: Atque
Consuetud. Tolosae part. 3. tit. de Doti- finitiones et figuras spectatorum no- ita obtinuit, ut ilia, quss statuta fuerant,
bus. Tabulae nuptiales Geraldi Fabri mina. Horum quaedam ut note obsoleta, revocarentur: nee prius ad altare acce-
Domicelli D. mansi Milhagueti, etc. aut etiam barbara hie subjicimus : dere voluit, nisi fide sua Imperator ilium
ann. 1315. mens. Febr.: Item fuit dictum, 1 AGER ALLUVIUS, Ager est quern Agere debere testaretur. Cui Episcopus:
quod dictus nobilis Helias Fabri dabit pro paulatim fluvius in agrum reddit. Var. Ergo Ago fide tua. Respondit Imperator:
osculo seu Agensamento dictss Andreas Aut. de Limitib. 230. [** pag. 293 Goesii. Age fide mea. Qua sponsione iterata, se-
futures suae sponsas 20. libras in casu pras- Vide Isid. Orig. lib. 15. cap. 13.] curus peregit Sacerdos divina mysieria.
decessus. etc. [Consuetud. Tolosae rubrica ^ AGER CITRATUS, Ultrato opponitur. Vide Agenda, et Missa.
de Dotibus art. 1: Consuetudo est Tolosas Volater. de Front. 20. Var. Aut. de Li- * AGERE IN SCEPTRIS, Regnare. Char-
seu usus, quod mulieres transductss per mit. 236. [*™ pag. 298. 299 Goesii.] ta ann. 1108. inter Instr. torn. 11. Gall.
maritos ipsis viris prsemortuis lucrantur, | AGES, COMPASOUUS, dictus qui a di-Christ, col. 153: Temporequo Francorum
et debent recuperare de bonis ipsorum visoribus agrorum relictus est ad pas- rex Henricus Agebat in sceptris, etc.
maritorum dotes et donationes propter cendum communiter vicinis. Var. Aut. *AGERIA. Codex S. Martial. Lemov.
nuptias seu Agentiamentum, ubi constat de Limit. 230. [®® Vide Isid. Orig. lib. 84. fol. 149 : Notum sit omnibus prsssen-
de Agentiamento et de donatione propter 15 cap. 13 et Festum in h. v. Cicero Top. tibus et futuris, quod ego R. prior vitas
nuptias.] c. S• : Si Compascuus est agerjus est com- ssternse volens levare Ageriam. Pluries
^ Haec vox pariter et Augmentum pro- pascere. Pluries in fragm. leg. Tliorise ibi ; legendum nihilominus videtur
miscue usurpari videntur, in Consuetud. et in Dig. lib. 8. tit. 5. fr. 20. § 1.] Agonia.
Tolos. hie et in voce Augmentum lauda- • 1 AGER DEXTRATUS. Var. Aut. de Li- AGERIENTIA, idem quod Aisantia, de
tis, quod in Charta mox proferenda mit. 236. [*» pag. 298 Goesii.] Volater. de qua voce infra agimus. Vetus Charta
diserte legitur; quanquam non ejusdem front. 20. apud Mabillon. de re Diplomat, pag.
significationis esse putent viri legum V AGER HABENS CAPUT BUBULUM. 472 : Villa cognominante in pago Cam-
peritissimi. Ut ut est Agentiamentum pro- Var. Aut. de Limit. 174 : Ager si Caput liacensi cum omni merito vel Agerientias
prie est Donum propter nuptias, quod, Bubulum fuerit, id est, duo trigona iso- et soledetates suas, etc. Occurrit eadem
praemortuis maritis, uxores repetere pleura juncta, etc. vox non semel ibidem.
possunt ex anteactis pactionibus; unde 1 AGER LUNATUS. Var. Aut. de Limit. * AGERMINATIO. [Cumulatio germi-
Agentiamentum, Agencement, dicitur, a 175. [** Vide Forcell. lex. in voce Luna- num. DIEF.]
Gall. Agencer. Convenire, pacisci. Vide tus.] * AGERONIMUS. [Gall, architects.
supra Adjandamentum. Testam. Guil- 1 AGER Rums. Hyg. de Limit, constit. DIEF.]
lelmi Arnaldi de Bellovidere civis To- 136 : Agrum Rudem provincialem sic % AGERTA. [Agger. DIEF.]
los. ann. 1472 : Item legavit et reliquit assignabimus quemadmodum supra dixi. '-' AGEVOLARE, Academicis Cruscanis
dictus testator honestes mulieri Agneti [«* Ager rudis est in quo non est seges. est Lenire, mulcere, facilem reddere,
Amelias uxori suse 1500. francos auri;... Vide Lexica lat.] Gall. Adoucir, fadliter. Stat. antiqua
et hoc in solutionem et satisfactionem T AGER SINISTRATUS. Volater. de Florent. lib. 1. cap. 73. ex Cod. reg.
dotis suss, et Agenciamenti, et suorum front. 20. 4621. fol. 40. v° : Ipsi superstites tenean-
serviciorum, et omnium aliorum in qui- T AGER TRIGONUS ISOPLEURUS. Var. tur.... Agevolare et retinere intra muros
bus ipse testator eidem uxori suss teneri Aut. de Limit. 174 : Ager si fuerit trigo- dictorum carcerum, in mallevato vel gra-
posset. Instr. matrimonii ann. 1472. ex nus isopleurus habens tria latera per qus& nario, omnes et singulos carceratos;...
Tabul. Flamar.: Etiam assignaret (Pe- sexagenas perticas habeat, etc. dummodo hujusmodi Agevolati pro tali
140 AGO AGO AGG
Agevolatione solvant nomine gabellas... quomodo Tacitus aggestus usurpat. Ag- Episc. Tull. ann. 1359. art. 74: Parro-
solidum unum... et si dicti superstates.... gestum petrarum, apud Jul. Frontinum chialium Ecclesiarum Rectores.... habeant
nomine Agevolaturss relaxaverint, non de Coloniis. Aggestus ex ramis arborum registra, in quibus nomina nominatim ex-
facta solutione prsedicta, teneantur.... de diversarum, et junco, et manipulis cons- communicatorum et nominatim interdic-
eorum propria pecunia solvere;... salvo tructus. apud Ammianum lib. 20. Id torum, Aggravatorum, Reaggravatorum...
quod nullus Agevolari possit, qui fuerit praeterea testatur Procopius lib. 2. de scribant. Statuta Synodal. Eccles.
retentus...pro debito,.... absque licentia Bello Persico cap. 26. qui ejusmodi ag- Eduensis apud Marten, torn. 4. Anecdot.
creditoris. Vide supra Affutire. geres, Romanis aysora dici auctor est, col. 516: Excommunicatos, Aggravates et
* AGEUS. [Ut AGENEI. DIEF.] quern locum laudat Suidas in verbo Reaggravatos... publice denuntient. Mi-
jjc AGGA. [Hebraeis festivitas. DIEF.] axeo-cra, ubi Meursius ax£<rua restituit. raei Opera Diplomatica, edit. 2. torn. 1.
TAGGAGOLA, ) vVlde., m . ( Acucula. Certe #xe<7<ja etiam legitur in Gloss. Gr. pag. 228. ex Charta Canonicorum S.
T AGGAGULA, ) I Agagula. MS. Regio cod. 2062. ubi eadem yerba, Martini Ultraject. pro Richardo domino
* AGGARRIRE, Valde garrire. in Voca- quae Suidas, habet. Vide Aurel. Victoris de Merode: Et bonorum et jurium Eccle-
bul. compend. Glossar. Lat.' Gall, ex Epit. in Caligula, Scriverium ad Vege- siarum nostrarum excommunicatus, Ag-
Cod. reg. 7684: Aggarrire, Jaingler. tium pag. 585. Meursium [** in Gloss. gravatus et interdictus, invocato etiam
Mart. Oapella lib. 1. pag. 1: Nugulas Grsecobarb. et Cangii Gloss, med. Grsec. contra eundem aux-ilio brachii sdscularis.
ineptas Aggarrire. [** Agarire, deludere, voce "AyeuTa.] Ab hac voce nata, ni fal- « AGGRAVATI. Paul. Diac. lib. 3. cap.
spotten, betriegen ; in Gemma Gemma- lor, apud nos, in quibusdam provinciis 16 : Populi Aggravati per Longobardos
rum.] vulgaris loquendi formula : Scavoir les hospites partiuntur. De his vide H. Leo.
AGGAUDERE, pro Adgaudere, apud Pe- Ages d'une maison, ou d'une ville pro Hist. Ital. vol. 1. pag. 81. qui eos homi-
trum Venerab. Epist. 16. scire vias ac itinera. Nisi potius ab nes glebae adscriptos esse putat.
* AGGEDULA. [Ut ACREDULA. DIEF.] Agea, via in navi dicta, ut est apud Fes- * AGGREAMENTUM, Consensus, appro-
«AGGENICULARE, Ponere genua, ge- tum et Isidor. napoSo? irXoiou, in Gloss. batio, a Gall. Agrement. Charta Henrici
nua flectere, Gall. Agenouiller, olim Age- Lat. Gr. VI. reg. Angl. ann. 1457. in Chron. Job.
longner, Phib. de Graves cancell. Paris, w AGGEUS. Vide Agellus. ' Wethamstedii pag. 423 : Et nulla exone-
serm. 37. in Psalter. : Vestes Aggenicu- 1 AGGINARE, Explicare. Glossaa Isi- racio fiat illarum (assignationum) sine
lare, seu flectere in terram genua non dori: Agginantes, explicantes. [** Expli- Aggreamento ipsorum, quibus erunt libe-
permittunt. Adgeniculari dixit Tertull. care fortasse hie positum ut voc. mili- ratas. Vide Agreamentum.
de Poenit. cap. 9. Caris Dei Adgeniculari, tare.] Festo Aginatores sunt qui parvo 1 AGGREARE, Gratum habere. ex Gall.
pro ad genua procumbere. Lit remiss, lucro moventur ; ubi Scaliger ex Glossis: Agreer. Rymer. torn. 11. pag. 519: Nos
ann. 1363. in Reg. 91. Chartoph. reg. Aginat, (TrpaTsJeTai, Aginare, arpaTsuetv. tamen, certis de causis et considerationi-
ch. 223 : Jehan Perier dist a Jehan Fou- Sed Martinius in Lex. Philol. legendum bus nos specialiter moventibus, Aggreavi-
chier, larron, il sera encores une heure censet, TpaxtctieTat et Tpaxtsyetv, tracta- musf coneensimus et permittere volumus,
de jour, que tu te Agelongneras devant re; hoc enim, inquit, latinum verbum etc.
moy et me prieras que je ne te nuise pas. transiitin usum Graecorum recentiorum. » Charta ann. 1371. in Reg. J. Char-
Aliae ann. 1425. in Reg. 173. ch. 207 : Les Vide Aginare [** et Forcell. Lexic.] toph. reg. ch. 14 : Quibus supra factis. et
suppliant se Agelongnerent devant icellui AGGLATA, [Quivis agri modus.] Vide per dictum magistrum Nicolaum. nomine
Jaquin et lui crierent mercy. Mirac. B. Occlata. dicti dom. nostri regis, Aggreatis, etc.
M. V. MSS. lib. 1 : 1 AGGLINATUM, Obliquum , curvum , Vide infra Agreare.
Trop papelars estre soloies,
Gloss. Bitur. scil. pro Acclinatum. * AGGREDI. Glossar. vet. ex Cod. reg.
Quant tu a genoullons lavoies * AGGLDTIRE. [Ut ADGLUTIRE. 7646: Aggreditur, iracunde alloquitur,
Les pies la poure ribaudalle. DIEF.] circumdat. Aggressa. insidiose allocuta.
* AGGNIARE. [Vel agginare, festinare. \ AGGREDULA. Vide Accredula.
AGGER, Iter publicum, Via Militaris. DIEF.] * AGGREGANTER, Adunatim, in Voca-
Gloss. Agger, Strata, via publica. Servius 1 AGGRANTIA. Vita B. Rogerii Abb. bul. compend.
ad lib. 5. ^Eneid. vers. 273: Agger est me- Ellantii in dioecesi Remensi cap. 10: AGGREGARIUS. Thwroczius in Uladis-
diae stratss eminentia coaggeratis lapidi- Mortuus denique erat sift*, ut omnibus lao Rege Hungar. cap. 24: Poloni et
bus strata. Ammiano lib. 18. et 19. itine- viveret, omnibus subveniret: multam Sclavi, quos praeda delectabat, Aggrega-
rarius Agger. Agger publicus, in leg. 2. proinde Aggrantiam,' sparserat vir ille rio milite muniti, etc. Videtur legendum,
Cod. Th. Ne quis in palat. maneat; leg. sanctus, quern sic affecerat sollicitudo fra- ac gregario. [^c « Chien a bregier d'a-
4. et 5. Cod. eod. de Itinere muniendo; ternas caritatis. Ubi forte leg. fragran- pres le Gloss, roman latin du xve siecle
eidem Ammiano, Bedae in Martyrol. 4. tiam. Gall, dicerent: II avoit laisse une de la bibliotheque de Lille p. p. Gachet,
id. Oct. in Actis Martyrii SS. Cantii et bonne odeur de soy. 1846.]
Cantiani, etc. Vide Bergerium lib. de * Malim, si quid mutandum est, legere * AGGREGATIO, Multitude, Gall. Grand
Viis Imnerii. [** Forcell. Lexic. et Voca- Aggreantia. Vide mox Aggreare. nombre. [** potius Societas, communio.]
bularia juridica.] f AGGRATIARE , Parcere , condonare , Stat. Cadubrii lib. 2. cap. 110: De mas-
AGGER TERHMpropterfinemfundorum Gall. Accorder lettres de grace on de par- culorum successione, filiabus et neptibus
antiquitus
-J -J » q
ingestus. in Lege Bajuvar. tit. don. Faire grace. Hist. ComitumLossens- exclusis. Ad decus expectare Cadubrii et
sium, Leodii 1717. part. 3. pag. 164: Ha- gloriam oppinamur locupletes habere sub-
* AGGERARE, ERE, GARE. [Id est adu- betque in locis et pagis praedictis jus Ag- jectoSf et Aggregationibus mulierum fa-
nare, aggregare. DIEF.] gratiandi super delictis quibuscumque. cultates non, minui masculorum, etc.
* AGGEREI. [ut AGENEI. DIEF.] Hinc * AGGREGATOR. Sic cognominatus est
1 AGGESSIONES VIARUM, pro Aggres- ^ AGGRATIATIO, quo jus veniam aut Jacobus de Dondis, medicus Patavin.
siones viarum, id est, vis illata viatori- abolitionem criminis concedendi signi- ann. 1385. a libello inscripto : Aggrega-
bus. Charta Jacobi Regis Aragoniae torn. flcatur. tor sententiarum doctorum omnium de
8. Spicil. Acher. pag. 270 : Exceptis ho- f AGGRAVARI, Esse in ultimis, extre- Prasservatione et curatione pestilentise,
micidiis, raptibus virginum.... et latroci- mum spiritum agere, Gall. Eire a I'ex- Romse edito ann. 1499. fol. per Petr.
niis publicis sive Aggessionibus viarum et tremite. Breviarium Hist. Pisanae ad Pintor. Valentin. Hispan. Haec ex
itinerum publicorum et crimine furium, ann. 1156. apud Murat. torn. 6. col. 171 : Observat. erudit. viri D. Falconet.
etc. Guillelmus Rex Sicilies in magnam infir- « AGGREGIARE , Aggravare, vexare ,
T AGGESTA, Machines genus apud Ro- mitatem cadens, per tres menses ita Ag- molestare , vulnerare, nostris etiam
manos, Laur. in Amalthea ex Synodo gravatus est ut mortuus ab omnibus cre- Agragier, et Agregier, vulgo Grever
Nicena. [** Vide Aggestio. Aggestus, us deretur et totum regnum perdidit. Vide blesser, attaquer. Charta Ludovici comit.
et Aggestus. i. ap. Forcell.] Aggregiare. Andegav. ann. 1372. inter Probat. torn.
AGGESTUS. Anonymus in Vita S. Ba- AGGRAVATIO, Repetita et iterata ex- 4. Hist. Occit. col. 311: Cuilibet sit lid-
soli Confess, cap. 10 : Usque hodie obser- communicatio. Vide Statuta Synodalia turn tincturariam. et lanas. blada... a
vatur, ut si fuerit in prsefato saltu pro- Nicolai Episcopi Andegav. ann. 1272. regno Francias extrahere; ne occasione
mota quaslibet venatio, et intra Aggestum cap. 4. prsedicta subditi contra modum debitum
illius silvulse hinc et inde prominentem jjc AGGRAVATOR. [Importunus, gravis. valeant Aggregiari. Lit. remiss, ann.
ingressa fuerit, nee canis. nee venator DIEF.] 1389. in Reg. 137. Chartoph. reg. ch. 30:
quilibet postea illam prosequi audebit. 1 AGGRAVATUS , Is in quern propter Lequel Bernard fery apres ledit exposant
Eadem habet Adso Monac. in ejusdem contumaciam gravior exsecratio seu ex- d'un grand coustel en la face a grant
Sancti Vita cap. 23. ubi Aggestum. vel communicatio lata est. Baluz. Hist. effusion ; et pour ce qu'il se senti de ce
Aggestus, videtur esse ambitus, seu in- Geneal. Arvernisa, torn. 2. pag. 862. in moult Agragie et esmeu de chaut sane,
cinctus silvae, aggere quodam munitus, Statutis Synodal. Bertrandi de Turre refery ledit Bernard de son coustel, tele-
 AGI
went qu'environ trois heures apres il en
mourut. Chron. S. Dion. lib. 2. cap. 11:
Li rois Theoderic fu forment Agregiez de
maladie, etc. [;KS Sueton. in Caesar, cap.
1: Morbo quarta/nse aggravante.]
] AGGRESSATUS, Incoeptus, inchoatus.
Epistola Ludovici Imperat. ad Arnonem
Salzburgensem Archiep. in Marceriis
Insulae Barbaras : Sacrum et memorabile
concilium divino nutu nostroque studio in
Aquisgrani palatio nuper Aggressatum,
etc. Eadem habentur apud Mireeum torn.
1. pag. 7. edit. 1723.
* AGGRESSURA, Aggressio , assultus,
Gall. Attaque. Tract. MS. de Ee milit.
et mach. bellicis cap. 3 : Una pars suo-
rum equitum faciat contra hostes insul-
tum et Aggressuram cum tubis et timpa-
nis... Ipsi hostes non curaverint amplius
de insultu et Aggressura, etc. Lit. remiss,
ann. 1341. in Reg. 74. Ohartoph. reg.
ch. 376: Johannes de Revella,... cum
armis vetitis et prohibitis, insultum et
Aggressuram fecit in Jessonum. [** Legi-
tur apud Appuleium et Jurisconsultos.
Vide Forcellini Lexicon.]
* AGGRESSUS. Vide infra Agressus.
* AGGRIPENNIUS, Modus agri, idem
qui Arapennis. Vide in hac voce. Charta
ann. 1209. ex Tabul. S. Germ. Prat. :
Dederunt prasterea dictas ecclesise sacer-
doti sex Aggripennios terras liberos et
quittos, salva decima ecclesias Colum-
bensis.
1 AGGRUNDA, Protectus. exGeTYK, 6 l£tS-
<TOK, in Gloss. Lat. Graeco MSS. At si
vim vocum Graecarum spectes, est expo-
sitor, et expulsor. [** Gloss. Graec. Lat. :
'Ex6£TY]c, 6 e£to<iTY)i;, Projectus, aggrunda.
Id. Sugrunda, Mcenianum. Estprojectura
tecti, qua stillicidium arcetur. Vide
Forcell. in voc. Subgrunda et Grunda.]
* AGGUTURARE, ARI. [Strangulare.
DlEF.J
11. AGIA, pro Hagia vel Ham, Silva,
vel pars silvae, quam hais seu sepibus
muniebant ad feras includendas. Hist.
Beccensis Monasterii MS. pag. 10. et
167: Eidem quoque Monasterio tradidit
idem Wido Comes Agiam de Monte-
malo. Vide Haga.
j AGIA, iterum pro Haia, Sepes, Gall.
Haie. Instrum. ann. 1276. ex Chartul.
minor! S. Benigni Divion: Item super
medietatem totius prati de Demois quae
ad partem meam devenit prout se ingerit
a metis ibi positis usque ad motam super
illud totum scilicet quod ibi habebat dic-
tus Odo pater meus usque ad Agiam
mansi. Et in alio venditionis Instru-
mento ejusdem anni 1276 : Quare dictas
decem eminas bladi percipiendas et ha-
bendas.... assedi nomine meo et hseredum
meorum super ea quae inferius continen-
tur. Primo super totam domum meam....
grout ilia domus et ejus pertinencies se
wgerunt ab Agio,, quae est retro... prout
mansis se importat usque ad Agiam horti
domus et bordes. Charta Oliverii Abbatis
S. Johannis Angeriacensis ann. 1307. ex
Chartular. ejus Monast. pag. 227: Nec-
non (asserebamus nqs haoere) et pascua
ad omnia animalia dicti Prioratus depas-
cenda, venationemque ad omnes feras
cum canibus vel alias cum retibus, cordis
et instruments quibus expedire videbitur;
et jus scindendi quascumque arbores
dictas forestae pro Agiis ibidem ad venan-
dum pro libito voluntatis ac Prioris nostri
dicti Prioratus ; nomine ejusdem Priora-
tus esse et fuisse in possessione pacifica
omnium praemissorum. Charta Joannis
Morelli pro Monast. S. Joannis Ange-
riac. ann. 1309. ex eod. Chartulario pag.
238: Necnon habent et habebunt venatio-
AGI
nem et poterunt venari libere jure suo ad
omnes feras cum canibus vel alias cum
quibuscumque retibus. cordis et instru-
mentis quibus placuerit vel expedire vide-
bitur ad venandumf ut quodlibet venatio-
nis genus exercendi, quotienscunque et
quantumcunque voluerint pro libito volun-
tatis ; etjus scindendi quascunque arbores
in dicta foresta pro Agiis faciendisf quan-
tumcunque voluerint pro libito voluntatis,
quercu tamen excepta et excerpta guarena,
de bocheto a via cava versus bochetum.
Vide Haia in Haga.
** 2. AGIA, gise kranckheyt des zorns.
(irae affectus) in Gemma Gemmarum.
Jf. [Id est fragilitas propter quam
gignitur invidia. DIEF.]
## 3. AGIA. recurrens unda. Gloss, in
cod. reg. 4778.
^ AGIA ANASTASIS , voces Graecse ,
sancta Besurrectio. Appendix ad Agnelli
librum Pontif. apud Murator. torn. 2.
pag. 213. col. 1. B : Vacante sancta matre
nostra Ravennate Ecclesia, quse Agia
nominatur Anastasis, ob privationem
Pilei supra nominati. Hie Pileus Archi-
praesul multum vexarat Ecclesiam Ra-
vennatem.
AGIADES, Militia Turcica ad mu-
nienda castra et itinera exaequanda ,
Ital. Guastatori. Laonic. Chalcocon. lib.
7 : Sunt in castris et alii ex Asia oriundi
pedites, qui Agiades nominantur, quorum
opera rex utitur ad itinera purganda, et
ad castra communienda. nee non ad alia,
quibus in castris opus est. Ex Lexic.
milit. Caroli de Aquino. [** Vide Lex.
med. Graec. voce 'AyiaSec.J
AGLE, Glandolse, in Glossis Isidori
[sic et Pith. Excerpt, nisi quod in his
legatur Agia.] [** An legendum Agla.
Vide Aglan in Aglanderata.]
AGI AM A. Breviloq. Agiama, dicuntur
quaedam loca in navibus, quae. per arta-
tionem remorum veniunt, vel dicuntur
foramina, per quss hortator remos accedit.
[Vide Agea.] [** Isid. Orig. lib. 19. cap.
2: Agiama sunt loca in navi per quae
ad remiges hortator accedit. De qua
Ennius: Multa foro ponet et Agia via
longa repletur, ubi edit. rec. habent
Agea.]
>|e AGIARIA. [Locus vel via in navi in
quo hortator descendit; per quam cita-
tor ad remiges accedit. DIEF.]
* AGIATUS, Qui suae tutelse est, Gall.
Majeur^ olim Agie vel Aagie. Vide supra
Aagiatus. Memor. D. Cam. Comput.
Paris, fol. 207. v°: Dominus Ludovicus
regens praedictus, certis ductus causis et
rationibus.... ordinavit quod dictus dom.
rex Karolus non Agiatus. pro Agiatotene-
retur. et quod tanquam rex Agiatus sacra-
retur. Arest. Parlam. ann. 1408. ex
Cod. reg. 9612. U : Litemota... inter dilec-
tum nostrum Johannem comitem Brense.
de novo Agiatum, nee non dilectum et
fidelem consiliarium nostrum episcopum
Laudunensem, etc.
1 AGIBILIA, Negotia, Gall. Affaires. S.
Petrus Caelestinus dicitur Inexpertus in
Agibilibus torn. 4. SS. Maii pag. 458. Vir
moribus et scientia conspicuus, expertus
in Agilibus. apud Rymer. torn. 4. pag.
570. Occurfit eadem vox in Formulari
Anglic. Thomas Madox pag. 336. in Actis
SS. April, torn. 2. pag. 588. etc.
J AGIBILIS, Industrius. acer, strenuus,
ox, in Goclenii Lexico Philos. Catho-
licon Latino-Francicum : Agibilis, Faisa-
ble, Agibilitas, Faisablete. Agibiliter, Fai-
sablement.
\ AGICIS. Vide Ajacis.
AGILD, ex Saxonico ae g i 1 d , alias
0 r g i 1 d, Insolutus, Inultus, sine compen-
AGI 141
satione, talis et tarn sceleratus, ut ob
hujus interfectionem pretium , quod
Weregildum vocant, non exigatur. Leges
Alvredi cap. 6 : Si Utlaga efficiat, ut occi-
datur, pro eo quod contra I)ei rectum, &i
Regis Imperium stet,... jaceat Agild. In
Legib. Kanuti Regis cap. 88 : Si quis
eum inter agendum perimat, Agilde
jaceat. In Legibus Henr. I. cap. 88. cor-
rupte habetur Egilde, pro Agilde.
*. AGILIA. [Vermis fabee. DIEF.]
| AGILITER, Facile. Vita S. Catharinae
Senensis April, torn. 3. pag. 956 : Cete-
rum quid passa sit a d&monibus, non
Agihter potest referri.
1 AGILLARIUS^ Bubulcus seu bubulco-
rum praefectus, a Grseco avsXy], Armen-
tum, Anglis veteribus Heyward vel
Herdward. Hie domino fidem facere et
jurare tenebatur : de cujus Sacramenti
formula Kennettus loquitur in Glossa-
rio ad calcem Antiquit. Ambrosden.
Idem ibidem pag. 534. ad ann. 1399:
Quoddam pratum viride, quod vocatur
Heywards-mere, eo quod pertineat ad
Officium Agillarii domini I'Etrange.
Ratione hujus offlcii ab aliis domino
debitis servitiis immunis erat Bubulcus;
hinc in Chartulario Glaston. MS. fol.
40: Sunt ibi sexdecim cotarii, quorum
alii sunt Bubulci domini, alii sunt Pas-
tores, qui si non essent, deberet quilibet
unum opus singulis septimanis per an-
num. Praeerat Agillarius variis agrorum
operibus et operariis. Laudatus Kennet-
tus ad ann. 1425. pag. 576: Et in solutis
diversis hominibus et fosminis primo die
mensis Julii conductis ad sarculandum
diversa blada, ut patet per talliam contra
Agillarium hoc anno 14. sol. 10. den. etc.
Hujus vero stipendium anno tertio Hen-
rici VI. erat. 13. sol. 4. den.: Et in stipen-
dio Roberti Clerk Agillarii hoc anno 13. sol.
4. den. apud eund. Kennettum pag. 576.
p* Vide Meursii Gloss. Grsecob. in voce
AyeXXopto?.]
4- AGILLASTER. [Ut AGALASTEB. DIEF.]
* AGILLIME, Promptissime, Gall. Tres-
promtement, tres-facilement. Vita S.
Cathar. Senens. torn. 3. Apr. pag. 893.
col. 1: Tune Dominus inquit: In potes-
tate mea sunt omnia, sicut permisi hoc
scandalum evenire, sic possum Agillime
illud extinguere.
- AGILLIMUS, superlat. Agilis , Gall.
Alerte, dispos. Mirac. S. Adalbert! torn.
5. Jun. pag. 105. col. 2 : Garbrandus au-
tem, cum esset Agillimus omnium de Cas-
triken, ad omne opus bellicum strenuus,
pede, manu ad agendum, ad discurren-
dum facilis, etc.
AGILOLFINGI , dicti qui erant de
genere Ducum Bavariae, in Lege Baju-
var. tit. 2. cap. 20. ex quibus, Regum
nostrorum indulto, esse debebant Duces
omnes Bavarici, ab ipsismet Regibus
electi, et constituti, | 3. Chronicon Fre-
degarii cap. 52: Quidam ex proceribus
(Austriae) de gente nobili Agylolfinga,
nomine Chrodoaldus. Ditmarus lib. 5.
pag. 55. ait Bavarios ab initio Ducem
eligendi liberam habuisse potestatem. Ab
Agilolflngis istis Welphones prodiisse
existimat Rhenanus lib. 2. Rer. German,
pag. 88.
1. AGINA. Tabularium S. Cyrici
Nivern. ann. 8. Roberti Reg. Ch. 60 :
Ermendricus et uxor sua Oolgardis, et
Aalgardus et dilectas illius Agines, com-
muniter vendimus, etc. Infra: S. Ste-
phani et uxoris suse Guthurgis, et Ermen-
drico et conjuge ejus Oolgarde, et Aalgardi
et Amabile ejus Agine, qui hanc vendi-
tionis cartam fieri et firmari rogaverunt.
Agina non alia videtur quam
142 AGI AGI AGI
uxor, a Graeco Y"vyl> Mulier forte sic nis earn excolerent et Agirrisim Vindoci- lib. 2. cap. 41. § 3. et Manwodum in
dicta. nensibus redderent. Legibus Forestarum cap. 11. fol. 80.
* Nisi a Saxon. Agen , Proprius , ';:;Aut mendum esse in Chartulario, AGISTAMENTUM, jus pascendi anima-
deducas; quia nihil magis proprium aut perperam lectum fuisse suspicor : lia in boscis, aut forestis. Hqved. loco
quam uxor putatur. Vide Agenhine. hinc emendandum puto substituendum- citato: Est sciendum, quod incipit Adgis-
| 2. AGINA, Trutinse scapus, quod ea que Agrarium ; adeo ut sensus sit, tan- tamentum dom. Regis 15. die ante Fes-
mensura ponderis agatur. At Festo est turn ex ea parte ab ipsis exculta reddent, tum S. Michaelis, et durat 15. diebus
foramen, in quo inseritur scapus trutinae quantum pro Agrario persolvi solet. post festum S. Michaelis.
et in quo vertitur. Hinc Aginare. AGISCUS. Charta Eudesindi Episcopi | AGISTAMENTUM, Alia notione vide-
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 521 : Agina. Dumiensis aerae 830. apud Yepez in tur esse tributum propter jus pascendo-
a?, ab ago, foramen librae: vel Agina, Chron. Ord. S. Benedict! torn. 5. pag. rum animalium in silvis exactum.
idem quod festinancia; et inde Agino, 424. ubi de ministeriis sacris: Calices Madox Formulare Anglic. Charta
nas, festinare; et inde Aginator, merca- argenteos,... signos cum Agiscos duos, et DCXCVII: Salva in tota vita mea commu-
tor de facili vendens. Glossar. Lat. Gall. tertium ministrandissimum campanas niapasturas addecemjumenta cum eorum
ex Cod. reg. 7692 : Agina, le treu de la duas, cingulos auro gemmatos duos, etc. sequela trium annorum , pascenda in
balence, vel hautesce. Aginare, hater. Ubi Agiscus videtur poni pro ansa. eadem foresta toto tempore anni sine
Aginator, hoc est, qui vet trot. Glossar. Agistamento vel impedimenta, exceptis
Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657 : Cochar, AGISTARE, ADGISTARE. AGISTATOR , pratis et clausis factis vel faciendis; et
Prov. Citare, festinare, Aginare. AGISTAMENTUM , voces Scriptoribus salva mihi communia pastures ad triginta
* AGINANTES, Explicantes, in Glossar. Anglicis sat frequentes, a Gallico Giste. averia mea propria de Melborbis et
vet. ex Cod. reg. 7641. Vide Agginare. Est autem Agistare, animalia seu pecora Perafton, pascencia in eadem foresta per
f AGINARE, Negotiari scil. tractando in silvam immittere, quo ibi jaceant, totum annum sine Agistamento. Hsec vox
Aginam. Item Isidore, Explicare. Glossae et pascant, certa anni tempestate, in eodem sensu pluries repetitur ibidem.
MSS. S. Andreae Avenion. Agnare, Fes- designatis ab Agistatoribus locis, Galli « AGITANTER , festinanter. Gemm.
tinare. At in Glossis Lat. Grsee. MSS. Gister dicunt. Ita Gemm.
Aginare idem est ac Ducere, militare ; AGISTARE boscum, silvam. campum, AGITARIUM, Cunabulum, quod ad in-
exercitui praeesse: Aginat, <rrpotTetfei. est certum pecoris numerum, compas- fantes ad somnum provocandos agitetur
Vide Agginare. [** Glossa Graec. Lat. cendi jus nabentibus, assignare in et moyeatur. Vita S. Pardulfl cap. 18:
integra habet: Aginat, Siaupao-ireTat, bosco, silva, aut campo. Capitula Piaci- In Agitario, quod vulgo Berciolum vacant,
<7Tpeq>£i, (XYj^avaTat, <jipaT£uei ubi,. Vulca- torum Coronas Regis apud Hoved. in pannis constrictum imposuit.
nius monetff-ups^eivhie signiflcare Con- Ric. I. pag. 784 : Item prsecipit... quod 4. | AGITATIO, Ceremoniae, nempe in sa-
suere fraudes.J ponantur Milites ad Agistandos boscos criflciis quibusdam oblatio flebat Agita-
1 AGINATORES, quos ab Agina dictos suos, et ad recipiendum pannagium tione versus Orientem , Occidentem ,
ait Festus, Laurentio in Amalthea sunt, suum. Mox: Item praecipit, quod nullus Meridiem et Septentrionem ad osten-
Aurigse, qui ludis circensibus se exerce- Adgistet boscos suos infra metas forestae dendum in quatuor mundi partibus de-
bant [** hi sunt Agitatores], et qui parvo suss antequam bosci eorum Adgistentur. bere sacriflcia ad laudem Nominis Divini
lucro moventur. (** Qui rem suam agiliter Oharta Forestse Joannis Regis Angl. offerri. Hofmannus in Lexico universali.
agit. Gemm. Gemm.] apud Parisium : Unusquisque liber homo AGITATORES, Aurigse, qui agitandi mu-
AGINNENSES , Haeretici , qui vulgo Agistet boscum suum in foresta pro volun- nus exercent in leg. 3. Cod. de Scenicis,
"Waldenses, apud Robertum de Monte tate sua et habeant pannagium suum. qui equos curules in Circo agunt et agi-
in Chr. ann. 1178. Ab Aginno Occitaniae Vide Fletam lib. 2. cap. 41. § 31. tant. Gloss. Gr. Lat eXtxr/)? "TWVWV, Agita-
urbe. AGISTARE animalia, in boscum aut tor. Gloss. Lat. Gr. Auriga, Agitator,
>fc AGINON. [Vicus ; vox grseca. DIEP.] forestam immittere, in Fleta lib. 2. cap. Ern'oxo;, eXaTYjc, Ita emendo, pro agitur.
AGIOPELAGUS , Mare Cycladum , 41. | 15. Inquisitiones de forisfacturis amprid. in Commodo: Voluit etiam in
^Ethico, corrupte pro dZgasopelagus, ex forestae in Additam. ad Matth. Paris, Circo quadrigas Agitare. In Cursibus
quo Archipelagus postmodum formatum. cap. 12 : Inquiratur etiam de equis, equi- publicis animalia publica fuste Agitari
Mappa raundi torn. 2. Gestorum Dei per tiis, et aliis averiis Agistatis infra fores- vetantur in leg. 1. 0. de Cursu publico.
Francos pag. 287: Et illud mare in ali- tam Regis, per quse pastura forestae nimis Recensentur autem agitatores, ut et pan-
qua sui parte vocatur Agios pelagos, quod oneratur. Ibidem : Inquiratur qui fores- tomimi ethistriones,interviles personas
apud nos sonat sanctum mare. Sanuto tarii cosperint finem pro diversis anima- ac inhonestas, in leg. 4. C. de Spectacu-
Epist. 20. Lazopelagus dicitur ; Ygiope- libus Agistandis. Agistare porcos, in lis. [Atque apud Romanos ex eo erant
lagus, apud Anonymum Barensem ann. Monastico Angl. torn. 2. pag. 230. numero servorum, e quibus dominus
1055. Porro Domini Euboeenses , seu AGISTARE, Pensionem imponere, tri- non voluptatem solum, sed et lucrum
Nigriponti, Duces se se inscripsisse buto onerare : metaphora ducta a bos- facere. operas illorum locando, consue-
Agiopelagi . observatum olim a nobis cis, aut forestis, quae pascuis sunt ob- verat.] Proinde ii sunt, de quibus hsec
in Hist. Gallo-Bisantina lib. 8. n° 31 noxiae. In Actis Forens. Edw. I. Regis habet Concilium Arelatense I. sub Sil-
AlyatoTceXavy] TWV apx^i? mentio est in Me- Angl. apud Seldenum in Mari clause vestro PP. can. 4: De Agitatoribus, qui
nseis 12. Martii in S. Theophane. lib. 2. pag. 191. occurrit mentio terrarum, fideles sunt, placuit eos, quandiu Agitant,
1 AGIOSYMANDRUM, Grascis recentio- ad custodiam maris Agistatarum, i. ut a communione separari. Eadem statuun-
ribus aliisque Christianis sub Turcica interpretatur idem Seldenus, pensione tur in Concil. Arelat. II. ann. 452. can.
tyrannide degentibus, dicitur instru- seu tributo onustarum. Et apud Spelman- 20. ubi Agitatores, sive Theatrici, dicun-
mentum ligneum, quod campanse loco num in Ordinat. Marisci de Runney, tur. Capit. 3. Caroli M. incerti ann. cap.
in convocandis coetibus adhibere cogun- dicuntur terras Agistatas, quarum pos- 1. et lib. 7. cap. 105. novae Edit. 142: Nee
tur; cum campanarum usus ne forte sessores ripas seu aggeres yicinos contra adpugnam properarent, nee arma fer-
sono earum, ad rebellionem homines impetus aquarum munire tenentur. rent, nee homines... necarent, nee Agita-
concitentur, a Turcis prohibitus sit. Ab Neque alio sensu Historia Fundationis tores sanguinum fierent. etc. Agitatores
apo;, Sanctus et crr](jiatvw, Significo. Sic Prioratus de Wigmore in Agro Here- autem ideo proscribuntur, quod plerique
Hofmannus in Lexico. ford. Gallice scripta, torn. 2. Mon. Angl. ex iis magicis artibus uti crederentur,
j AGIPES, AGIPEDIUS. Vide Acupe- pag. 215: Et pur plus tost haster eel ut adversariorum suorum equos in cer-
dium. ranzon, si pria il qu'il vousist granter tamine frangerent et impedirent, sicque
«AGIRELARIUM. Stat. Ord. Cartus. pur mettre un Agistement d'argent sur sa palmam consequerentur : quod ex leg.
ann. 1291. in Append, ad torn. 6. Annal. gent, i. ut promptius liberationem ejus 9. Cod. de Malefic, colligitur, praeterea
Bened. pag. 691. col. 2: Agricultura non procuraret, petiit licentiam sibi dari ex S. Hieronymo in Vita S. Hilarionis,
exerceatur in Agirelariis. Forte pro Agil- pecuniam a vassallis suis corrogandi. Ammiano lib. 26. et ex Senatore lib. 3.
larium, Prsedium, in quo armenta bourn AGISTATOR , qui pascuis silvaticis Epist. 51. [Agitatorum quoque meminit
aliorumve animalium nutriuntur. Vide prasest. et ne ultra metas praescriptas Paulus Jurisconsultus lib. 43. FF. de
Agillarius. animalia evagentur, aut ultra diem Action, emt.]
T AGIRRISIS, Videtur esse vel pars praestitutum pascant,. invigilat. Charta * AGITULMARE. [Strangulare. DIEF.]
messis vel census annuus ab eo solyen- Joannis Regis Angl.' de Foresta, ann. * AGITUS, A. UM, Chiamato, in Glossar.
dus qui ex agro non suo fructus percipit. 1215 : Agistatores nostri debent accipere Lat. Ital. MS. Vocatus, nominatus.
Notitia de terra Flaiaco ex Chartul. panagium suum. Monasticum Angl. [** leg. Accitus.]
Abbatiae S._ Joannis Angeriacensis pag. torn. 1. pag. 939: Extra omnem potesta- AGIUS, AYUS. ayto;, Sanctus. Charta
28 : Quod si partem suam Vindocinenses tem forestariorum, viridariorum, regar- Edmundi Reg. Angl. in Monast. Angl.
Monachi propriis laboribus et propriis datorum, Agistatorum, et omnium aliorum pag. 15.17: Ego... triumphalem trophssum
bobus excolere nollent, Monachi S. Joan- baillivorum forestae nostrae. Vide Fletam Agiss Crucis impressi. Et pag. 122 : Agio
 AGL
et alto Domino Zabaoth regnante. Adde
Ingulphum pag. 882. S. Bonifacius Epis-
copus Moguntin. Epist. 1. Agiis frustra-
tis, etc. Agius Pontifex, in Vita S. Au-
domari cap. 1. 3. Utitur etiam Fridego-
dus in S. Wilfrido cap. 6. Ex his emen-
danda formula 15. ex Baluzianis : Agino
Salomon pro sapientia bene scripsit hanc
sententiam, etc. Legendum enim agio,
vel agios, aut agius. [Vide Mireei Opera
Diplomat, edit. 2. pag. 1141.]
AYUS, pro Agius, Papias : Aius, Sanc-
tus. Breviloq. Aios Latine, i. Agios
Greece. Stephanus Episcopus Leod. in
Vita S. Lamberti cap. 2 : Eodem tempore
Ayus Pontifex Theodardus, etc. Ubi loci
fallitur Chapeauvillus, qui nomen pro-
prium esse putat. Et cap. seq. sanctus
dicitur Theodardus. Vide Triumphum
S. Remacli lib. 2. cap. 36. Glaber lib. 4.
cap. 6 : Exclamavit, ut Christianis mos
est,... Aios, Kyrie eleison. [Expositio
bre'vis antiques Liturgiae Gallic, inter
Anecd. Marten, torn. 5. col. 91: Aius vero
ante Prophetid pro hoc cantatur in Crseca
lingua, quia prsedicatio Novi Testam. in
mundoper Grseca linguaprocessit... Inci-
piente Prsssule Ecclesiss Aius psallet di-
cens Latino cum Grseco. ut ostendat junc-
tum Testamentum Veius et Novum. Et
col. 93. De Aius ante Evangelium habe-
tur: Tune in adventu S. Evangelii claro
modulamine denuo psallet Aius in specie
Angelorum ante faciem Christi ad portas
inferi clamantium: Tollite port as prind-
pes vestras, etc.]
1 AGLA, Baculus vel Sceptrum offlcii
et dignitatis Tribuni militaris apud
Turcas, ut docet Leunclavius, teste
Spelmanno in voce Drungus,vel Druncus.
Hinc
} AGLARI, vel AGLARII, pro Tribunis
militum dicuntur apud eosdem.
>K AGLA. [Solennitas qua vitulu socci-
ditur. DIEF.]
* AGLANDERATA QUEKCUS, Glandibus
onusta. Transactio ann. 1501. ex schedis
Pr. deMazaugues: Quod... neque pasto-
res aliqui, neque gardiani extranei pas-
tores, in eadem terra et territorio pastor-
gantes, . . . possint... aliquas quercores,
nee euves Aglanderatas acanare. Aglan,
Glandium pastus, Glandee, in Charta
ann. 1386. ex Reg. 181. Chartoph. reg.
ch. 121: Ainsi usageoient es pastures et a
VAglan pour leur pourciaux, etpour leurs
autres bestes grosses et menues.
jjc AGLASTUS. [Ut AGALASTER. DIEF.]
^ AGLATA, pro Oglata ; quod forte
idem est atque Olca, Terrae portio ara-
bilis et sepibus clausa. Charta anni xiv.
Regni Garoli Regis Franc, et Longobard.
Patricii Romani Indict, ix. in magno
Chartulario S. Victoris Massil. fol. 24.
v°: Villas cum casis adstantibus vel dis-
ruptis. una cum stillicidiis et luminari-
bus earum, curtis, Aglatis, exiis. vineis,
campis.pratis, etc. Vide Oglata.
* AGLODIARE, Oumulare, acervare.
Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod.
reg. 4120 : Aglodiare, Ammonceleir.
f AGLOMA, Victima, hostia. Glossa-
rium Latino-Graecum MS.AsrZoma/iepsiov.
Puto legendum Agonia, quod vide
num. 2.
** AGLOSSA, est nomen herbae, schaff-
zung oder wegbreyt. Gemm. Gemm.
* AGLUCINARE. [Ut AGLUTINARE.
DIEF.]
* AGLUTINARE, Angloutir, in Glossar.
Lat. Gall, ex cod. reg. 4120. Absorbere,
deglutire. Agleter vero, pro Adhaerere,
Gall. S'attacher, s'accrocher. in Vit. SS.
MSS. ex Cod. 28. S. Viet. Paris, fol. 45.
v°. col. 2 : Com uns vilains vausist arer
AGN AGN 143
lejour du Dimenche, tantots li manges num domorum ecclesiss de Fontanis,
de la destral, a laquelle il voloit monder sitarum in villa Latigniaci, et duos mo-
le sueCf as doiz contraiz de la destre main dios vini pro vino comitis, et viginti sex
s'Agleta. denarios, tarn pro Agnacionibus quam
AGMANILE. Vide Aquimanile. pro furcis, (quas scilicet illi in foresta
AGMEN. Charta Hispanica aerae 1111, capere poterant.)
apud Antonium de Yepez in chronico AGNATUS, Fullonem non expertus, ex
Ordin. S. Benedict! torn. 3 : Pro Ecclesia Graeco "Ayva<po(;,"AYvaTti:oi;.Vetus Charta
parrochitana, vocabulo S. Mametis, terri- Cornutiana a Suaresio edita: Necnon et
torio Melagre, super Agmen vocitato Cea, in palliis pallium holosericum Agnafum
quse fuerat diruta ab Ismaelitico hoste,etc. auroclavum.
ubi scrib. Amnem, vel flumen. *. AGNAMINARE. [Nominare. DIEF.]
f AGMENTARE, Augere, Gall. Augmen- 1. AGNATIO, AGNITIO, Liberi. Lex Wi-
ter. Occurrit saepius in yeteribus Instru- sigoth. lib. 10. tit. 1.1 17. cujus titulus
mentis. Litteras Sugerii ann. 1130. apud est: De mancipiorum Agnitionibus divi-
Felibian. Hist. San-Dionys. pag. xcvi: dendis: Hac rationabiliter natures lege
Cotidianum sex solidorum generale iv. compellimur. Agnitionem ancillse, quas
solidis, ut decem fiant, refectionem eorum servo alieno juncta peperit, inter utrosque
Agmentamus. dominos ssqualiter dividendam. At lib. 3.
AGMINALES EQUI, in leg. 18. D. de tit. 2. § 4. habetur Agnatio, id est, nati,
Muneribus et onerib. : Patrimoniorum liberi: Agnatio autem servi domino com-
munera duplicia sunt: nam qustzdam ex putetur. Ita etiam in Edicto Theoderici
his muneribus, possessionibus, sive patri- Regis | 65 : Quoties se ancillss ingenuus,
moniis indicuntur, veluti Agminales aut originarius, aut servus forte miscue-
Equi, vel mulse, et angaries atque veredi. rit, necesse est ut amnis matrem sequatur
In Leg. 4. et 6. Cod. Theod. de Cursu Agnatio, id est, filii omnes ad dominum
publico, Agminales seu paraveredi di- ancillas 'pertineant. Adde leg. un. Cod.
cuntur, ita ut agminales iidem sint qui Th. de Inquilinis et colonis, et cap. ult.
paraveredi. Agminales autem vocatos Capitularis ann. 829. Testamentum. S.
probabile est, quod gregatim, ayeXviSbv, Aredii: Nee non et mancipiola hsec et
agminatim, prope civitates nutnrentur Agnitio eorum inferius comprehensa, etc.
et haberentur ad cursus publicos.[;;:=:;:H8ec Ita ibi non semel,. apud Mabillonium in
est Gpthofredi sententia, alii Agmina- Analectis torn. 2. [** Appul. de herbis
lis dictum esse putant, quasi Ad ag- cap. 59. de plantis dixit. Vide Forcell.
men pertinens, ad exercitum spectans.] h. v.]
* AGMINARI, Agminatim decertare, AGNATIONIS CHARTA , qua dominus
pugnare, Gall. Se battre en troupes. servi, cui se ingenua junxit. illis indul-
Chron. Domin. de Gravina apud Mura- get, ut qui ex eis nascentur, liberi per-
tor. torn. 12. Script. Ital. col. 700 : Plu- maneant. Hujus formula habetur apud
rimi eorum brigantium nequeuntes per Marculfum. lib. 2. cap. 29. Vide Senato-
portam intrare ^n auxilium clamantium rem lib. 7. Epist. 40.
sociorum, murum cimtatis ibidem prope * 2. AGNATIO. Stat. civit. Astae in Con-
portam cum cultellis et securibus defabri- tinuat. pag. 3. r° : Crudelius etiam sae-
cari coiperunt, et Agminantibus sociis viunt (haeretici) in seipsos, dumpost ani-
succurerunt largo modo. marum dispendium, corpora denique se-
* AGMINUS. [Agninus. DIEF.} verse mo^s illecebris, quam per Agna-
* AGMON, [Ut AGINON. DIEF.] tionem veram et verse fidei possent eva-
1 AGMYNDALA, pro Amygdala, Gall. dere, etc. Ubi Agnitionem legendum ar-
Amande, in Hist. Dalphin. torn. 1. pag. bitror.
98. ^ AGNEETEN, Vox Belgica signiflcans
| AGNA, Mensuras genus in agrorummunera dare die festo S. Agnetis. De
dimensione. Colum. lib. 5. cap. 6: Actus Translatione S. Pontiani Spoleto Ultra-
quadratus, undique finitur pedibus cxx. jectum torn. 1. Januarii pag. 935. F:
hsec duplicatum facit jugerum et ab eo Viget etiamnum Ultrajecti, etsi publice
quod erat junctum jugeri nomen usurpa- abdicatis Ecclesiss Catholicse sacris, con-
vit. Sed hunc actum rustici Boeticae pro- suetudo hoc die xenia largiendi ; quibus
yincias Agnam vacant. [;;:*: Vide Forcell. octavo post die. festo S. Agnetis, mutua
in voce Acnua vel Acna.] reprssstantur: hocque Poncen et Agnee-
%. AGNA. [Solennitas qua vitulus vel ten vacant, quasi dicas ad sancti Pontiani
agna occiditur. DIEF.] sanctseque Agnetis honorem munera im-
* AGNACIA, Minuta decima, quae ex pertiri.
lanis agnorum, vervecumve percipitur. * AGNEIOTES , Qui se castificant, in
Charta ann. 1228. in Chartul. Buxer. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613. a Gr.
parte 8 : Ego Willelmus dominus Marri- ayveta, castitas, castimonium, ut habent
gnei... concessi in puram et perpetuam Glossae Gr. Lat. Vide Agnenotes, Agene-
elemosinam Deo et beatas Marias de Buxe- rotes et Agenevores.
ria,.. parvam decimam, quam solebam 1 AGNELLARE, Agnum procreare,Gall.
habere apud Chanobum, quae nuncupatur Agneler. Chartularium Parthenonis SS.
Agnacia. Jura eccl. parroch. de Thoi- Trin. Cadom. fol. 49: Si bidentes Agnel-
siaco Eduens. Dioec. scripta ann. 1383. lant easdem bidentes cum agnis suis ob-
ex Cod. reg. 5529. B: Agnaciam seu de- servabit.
cimam lanarum omnium mutonum. cas- AGNELLARII.Quibus agnorum nutrien-
tronum et aliorum animalium lanigero- dorum cura incumbit. Agnellaria, locus,
rum in tota parrochia yvernatorum per- ubi agni educantur. Statuta antiqua
cipit curatus. Voce vero Agnence, in Or- Ord. Carthusiensis 2. part. cap. 19. § 8 :
dinat. pro hospitio comit. Carol, inter El aufertur prsecise omnis spes dispen-
Probat. torn. 3. Hist. Burg. p. 255. col.2. sandi super possessionibus vel reditibus
certa lanae quantitas signiflcari videtur: extra terminos habendis : nisi tarn urgens
Item Jehannotte la Germinee aura une et inevitabilis necessitas, quod in majus
Agnence. Vide infra Aignelinus et An- detrimentum inde accideret. Quod si sta-
nacia. tutum tarn solenniter firmatum rumpere-
* AGNACIO, Eadem, ut videtur, notio- tur, et nisi forte in Agnellariis et cellariis,
ne. Charta ann. 1239. in Chartul. Lati- ubi magna necessitas appareret, etc. Infra
niac. fol. 117: Cum ecclesia S. Petri La- 111 : In terris Agnellariorum nemo prss-
tigniacensis haberet medietatem locatio- sumat facere aliquam culturam sine li-
144 AGN AGN AGO
centia Capituli Generalis, excepto quod munirent adversus dsemonum praesti- innocentise. et dato Sacramento pacem
hortus ibi poterit haberi. gias, aut contra fulgura, ac tonitrua. tenerent et inimicos pads destruerent.
AGNELLINI Panni, Ex Gall. Peaux Qui quidem mos olim extra Urbem dun- Quod et factum est. Nam multi Episcopi
d'agneaux. Statuta Cluniac. Petri Vene- taxat. Romae enim cerei Paschalis vice et consules, et viri consulares, et medio-
rab. cap. 16: Nullus fratrum nostrorum ceram oleo perfusam benedicebat Ar- cres, et pauperes, hanc sectam tenentes
Pannis... qui appellantur Agnellini ; ex- chidiaco^us, inde particulas in Agno- pacem tenent et inimicos pads perse-
ceptis Theutonicis. et Us adjacentibus rum effigiem (ut in Synodo Trullana quuntur. Haec ille, cujus opus ab Ache-
Monachis... vestiatur. Gharta aim. 1288. can. 82.) expressas asservabat. populo rio editum habes ad calcem operum
apud Perardum in Burgundicis pag. similiter. die qua dictum est, dividen- Guiberti Abbatis de Novigento.
562 : Pro quolibet sacco lanarum et Ai- das. Quae res nimirum originem dedit AGNUS PASCHALIS, qui juxta Roma-
gnelinorum. cereis Agni caelestis imaginibus, quaa a nam auctoritatem, in Pascha benedidtur,
| AGNENOTES, Qui se castificant. Gloss. Pontificibus ipsis augustioreppstea ritu non ad altare, sed ad communem men-
Bitur. a Greeco,ayvcK,Cas£tts.Vide Agneio- consecrari coeperunt. Id passim decent sam, ut est in Micrologo cap. 54. Be-
tes. Ordo Romanus in Ordine de Sabbato nedictionis formula extat in Ordine
* AGNERE, Taedio afflci. Agnet, acci- Sancto, Alcuinus lib. de Offic. divin. Romano.
diaturf in Glossar. Cod. Reg. 7613 ; [s;s*in cap. 19. Durandus lib. 6. Ration, cap. S5§" Photius CP. Pseudo-Patriarcha
cod. reg. 4778 : Agnit, suffocat.] 79. Amalarius,. etc. Adde prseterea Cere- crimini vertebat Latinis, quod agnum
* AGNES. [Magnes (?). DIEF.] moniale Roman, lib. 1. sect. 7. lib. 2. simul cum Christi corpore et sanguine
* AGNETUM, pro Agaitum. Vide supra sect. Baronium ann. 58. n. 76. et Joan. super altare ponerent, et more Judaeo-
in hac voce. Molanum orat. 1. in qua de istiusmodi rum offerrent. Hanc criminationem in
AGNILE. ut Ovile, agnorum stabulum. Agnus Dei fuse disserit. Laudatur etiam suis responsionibus uti falsam rejiciunt
Gloss. Gr. Lat. MS. ayvwv 6 TOTOJC,Alfonsi Cicarelli de Menavia Tractatus ^neas Parisiensis Episcopus et Ra-
Agnile. de origine. benedictione. consecratione, et tramnus Monachus Corbeiensis. Sed
1 AGNIMA, Vas mensarium. Vide Ser- virtutibus Agnorum Dei, in Biblioth. Walafridus Strabus, qui ante turbas a
vitium mensse. MSS. Labbei pag. 228. Chron. Dolense Photio excitatas decesserat, fatetur mo-
AGNINA, Caro agni, apvetov xplas, in editum a Labbeo ann. 1306 : Clemens rem offerendi et consecrandi agni de
Gloss. Graec. Lat. Anna Comnena lib. 8. PP. V... Agnus Dei magnamcopiam con- Judaicarum superstitionum seminario
Alexiad.pag. 230: 'AM' rfriov otvaTeXXovro? secravit. Vitae Abbatum S. Albani : Sic natum, quorumdam simplicium errore
Mxou v\ apvtou xpea? ISojjieOa. [Hac VOC6 non obstitit fulguri impressio Papalis ad sua usque tempora perseverasse, et
usi sunt melioris latinitatis Auctores. cerea. in qua Agnus Dei figuratur, etc. in libro de Vita S. Udalrici Augustani
Horat. Epist. lib. 1. 15. Particulas cerae pro benedictione sumere. Episc. cap. 4. auctore Anonymo, eun-
Patinas coenabat omasi vilis et Agnina.
habet Gregorius Turon. de Vit. Patr. dem usum saeculo X. apud Augustenses
cap. 8. Neque porro hie omittendi ver- in Paschate obtinuisse legitur; qui mos
Apud Plautum, indigne fert parasitus sus, quos Urbanus V. Pap. misit ad Jo- hodie usque in nonnullis locis viget. Si
Agninam vendi pro Arietina. A veteri- hannem Palssologum Imp. cum Agno hanc benedictionem improbabant Grae-
bus tanquam vilissimae et insuaves car- Dei, per Mag. Mimera descriptos in Cod. ci, rem quidem veram, sed gratis impu-
nes Agninse reputabantur. Vide Marti- MS.Bibl. Reg. Andr. Danduli Chronicon gnabant: at si hue spectat eorum objec-
nium in Lex. Philol.] continente : tio, quod super altare Agnus offerretur,
AGNITIO. Vide Agnatio. Balsamus ac munda cera, cum chrismatis unda,
mera calumnia est. Non ergo Agnos
AGNITUDO, AGNITIO. Vita S. Fidoli: Conficiunt Agnum, quern do tibi munere magno. Ecclesia Latina super altare collocabat,
Cujus ret Agnitudine msestus, etc. Fove velut natum, per mystica sanctificatum, aut simul cum Christi corpore offerebat,
1 AGNOITJE, Haeretici ab ignorantia Fulgur desursum depellit et omne malignura, sed seorsum: tametsi hunc etiam ritum
sic dicti, quod novissimam horam Chris Praegnans servatur, sine vi partus liberatur : Walafridus Strabus reprehendit, ratus
to, etiam quoad Deitatem, ignotam esse Portatur munde, servat de fluctibus uodse, fortasse non decere, ut simul cum vera
arbitrarentur. Baronium consule ad Peccatum frangit ut Christ! sanguis et an git. Christi corporis et sanguinis hostia,
ann. C. 535. et 563. Alii fuere Theophro- Dona profert dignis, virtutem destruit ignis, agnus umbraticus benediceretur. Haec
Morte repentina salvat, Satanaeque ruin a,
nii Cappadocis qui se Eunomio junxerat Si quis adorat eum, retinebit ab hoste triumphum ! fere ad verbum ex Mabillonii Praefat.
sectatores. Dei pmniscientiam in du- Agne Dei miserere mei ! ad 2. partem saeculi IV. SS. Bened.
bium vocarunt circa ann. 370. num. 162.
AGNOMENTUM , pro Agnomen, dixit Hispanorum adversus Agnus Dei 1 AGNORUM PASCHALIUM, a subditis
Apuleius in Apologia [pag. 497. edit. reverentiam probat Concilium Lima- domino dari solitorum meminit Gharta
1688: Agnomenta et duo indita, Charon num ann. 1582. torn. 4. Collect. Concil. ann. 1331. in Hist. Dalph. torn. 2. pag.
ut jam dixi ob oris et animi diritatem.] Hisp. pag. 253 : Devotio tamen merito 191.
* AGNOMINIA, Infamia, quseportae ali- laudabilis adversus Agnos Dei a summo AGNUS FUNDENS AQUAM. Anastasius
cujus imponitur. Glossar. Provinc. Lat. Pontifice benedictos secum gestandos om- Bibl. in S. Silvestro : In labium fontis
ex Cod. reg. 7657. nibus modis probatur, dummodo puri ac Baptisterii Agnum ex auro purissimo
* AGNULUS, diminut. ab Agnus, Mo- non fucati colons sint. Fundentem Aquam... in Iseva Agni B.
netae species. Necrolog. MS. Heder. 11. j AGNUS DEI. etc. In Imagine B. M. Joannem Batistam, etc. Vulgo autem
Non. Oct.: Obiit Elisabeth Deo sacrata, Virginis scriptum appareris, uti narrant agnum sancto Prodromo appingi soli-
qusR dedit ecclesias nostrss unum Agnulum Rigord. in Vita Philippi Aug. Guillel- turn palam est, ex his verbis: Ecce
aureum. Vide Multo. mus de Nangis, Robertus Abbas Montis Agnus Dei, etc.
AGNUS, pro Gastus, ex Grsec. ayvfo. S. Michaelis in suis ad Sigeberti Chro- AGNUS AUEEUS, inter ornamenta Ec-
Occurrit non semel in Actis Martyrii nicon additionibus , Sodalitio Dei, la clesiarupa recensetur apud eundem
SS. Didymi et Theodoras num. 6. 8. Confrairie de Dieu, occasionem dedit, et Anastasium in Vitis PP. pag. 28. 32.
AGNUS, Monetae aureae species. Vide grassantibus in Francico regno, in 6c- AGNORUM CONSUETUDO, Praestatio ex
Multo. citania praesertim et Aquitania, civili- agnis. Charta Ludovici VII. ann. 1145.
AGNUS DEI. Alcuinus: Sergius PP. bus bellis atqueintestinis praedationibus pro Bituricensib.: Consuetudo Agnorum,
constituit ut tempore confractionis Domi- finem imposuit anno circiter 1182. Rem quam Prsspositus et Servientes nostri ca-
nici corporis, Agnus Dei a, Clero et populo creditu difficilem, ad apparitionem quod pere debent, capiatur a Ramis-Palmarum
decantetur. Eadem habent Amalarius attinet, sic narrat Robertus Abbas mox usque ad quindenam Paschas. etc.
lib. 3. cap. 33. Berno Augiensis Abbas, laudatus : Anno superiori (1182.) apparuit * AGO, mendose pro Ligo, Gall. Houe,
Micrologus cap. 18. Walafrid. Strabo Domina nostra, mater misericordiae, sanc- in Terreario MS. dom. du Chafaut ann.
lib. de Reb. Eccles. cap. 22. Chronic. ta Maria, cuidam fabro lignario, opus 1502: Quatuor homines vinex ad hugonem
Reichersp. ann. 684. Florent. Wigorn. facienti in quadam sylva fhuic erat no- vel Agonem.
pag. 568. etc. Tertius Agnus Dei, apud men Durandus) et obtulit illi sigillum * AGOGA. [Qui aquam inducit vel dis-
Petrum de Vineis lib. 1. Epist-1. in quo iconis SUSR, et filii sui Salvatoris nostri, tribuit. DIEF.]
additur: Dona nobis pacem. cujus sic conscriptio erat : Agnus Dei, qui * AGOGARE, Nutrire, nisi leg. sit
AGNUS DEI. Mos erat. verbis utor Sir- tollis peccata mundi. dona nobis pacem. Agregare. Charta pro monast. S. Ste-
mondi ad Ennodium. ut ex cereo Pas- Et jussit ut ferret ittud apud Episcopum phani de Fontaneto in Reg. 106. Char-
chali, qui Sabbato Sancto conceptis Lodiensem, ut preedicaret in provincia toph. reg. ch. 371: Et si aliquo tempore
precibus sacratus fuerat, particulae de- sua, et aliis circumquaque. ut omnes qui vacalias, aut ovilia, seu porcarias ibidem
cerperentur, ac populo die dominica vellent pacem sanctae Ecclesiae et Filiis Agogare faceret, donavit dedmas omnium
post Albas post sacram Communionem suis, facerent hujusmodi sigilla. et porta- profectuum illarum. Vide mox Agolus.
distribuerentur, unde suffltum in aedi- rent in signum pads, et facerent parva * AGOGRAFFA. [Agiographia. DIEF.]
bus suis facerent, vel agros vineasque alba caputia. ad ostentationem pads et * AGOHOLA. [Ut AGAGULA. DIEF.]
 AGO AGO AGO 145
* AGOI. [Herus. DIEP.] tros esse, varia scelera committebant. Michaelis, altare in quatuor pulcherrimis
* AGOLATUS, Piscis genus. Stat. Pla- Horum meminit Optatus Milev. lib. 3. columnis ex Agonoscemate factis, honore
cent. lib. 6. fol. 79. v° : Item omnes cave- | AGONISTICUS. Agonistica corona, condigno statuit. Vide Scema 6.
dos, barbiolos et Agolatos de duabus libris, apud Cyprian. Praefat. in lib. de Exhor- AGONOTHETA, pro Agonista, bellator.
et ab inde supra, pro qualibei libra, vj. tatione Martyrii, id est, Corona vincen- Ugutio : Agonitheta, qui vel qusR est in
den. et med. Vide mox Agonus. tibus destinata. [**Tertull. corona milit. agone, i. pugil. Vita S. Ermelandi Abb.
1 AGOLIZARE, Applaudere. Vide Agau- cap. 13.]Agonisticummunus, eodem sensu, MS. : Omnibus mundi spretis pompis,
lizare. apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 5. pag. c&terorum commilitonum vallatus prsesi-
* AGOLUS, Baculus pastoris, in Glossar. 285. dio, Agoniteta virilis, omnium virtutum
vet. ex Cod. reg. 521. Aliud Lat. Gall. 1AGONITHETA, Athleta. Acta S. Ha- consectans iter. Vita S. Castrensis Epis-
ex Cod. 7693 : Agolus, croce a pastour. monis Monachi Savigneii MSS: Quid cop. n. 1 : Hoc modo conati sunt gloriosos
Agolum, apud Festum. Agulus, in Glos- faceret miles Christi? Quo novus Agoni- Agonothetas Christi a cultu divinse legis
sar. Prov. Lat. ex Cod. 7657. theta se verteret ? Sseculum quod dese- evertere. Occurrit praeterea in libello de
* AGOMA, GOMUS. [Duellum. DiEF.J ruerat repetere, contra propositum suum Miraculis S. Quintini in Insula cap. 2.
AGOMANUS. Glossae Isidori : Particus, erat, etc. Vide Agonotheta. apud Hemereum, apud Odericum Vita-
Negotiator, qui per partes vendit, qui 1. AGONIZARE, Laborare, operam col- lem lib. 7. pag. 642. lib. 8. pag. 669. in
Institor et Agomanus dicitur quod in locare, ponere, ad aliquid peragendum. Vita S. Vunebaldi cap. 5. apud Adenul-
diversa manus agat. Acta Martyrum Tarasii et socior. apud phum Archiepisc. Capuanum in Vita S.
* AGON, Desiderium, quo quis moles- Baron, ann. 290. num. 24 : Probus Marci Galilei Atinensis Episcopi, etc.
tatur. Charta ann. 842. in Append, ad (Martyr) dixit, (Prsesidi) Non quiescis pro Alias in Gloss. Lat. Graac. aycovo6£TrK,
Marcam Hispan. col. 777: Sed cum diu, dssmoniis Agonizare. Vita S. Maglorii dicitur Munerarius, de qua voce multa
ob absentiam praesentisB vestr&, sub jus- Episc. Dolensis cap. 9. et 11 : Si id habet P. Faber lib. 1. Agonist, cap. 18.
sione senioris mei in prsedicta cum Agone exequi Agonizaveris. [«* Dig. lib. 50. tit. 4. fr. 18. § 17. Theod.
illius jam gaudens residerem urbe, etc. 2. AGONIZARE, Decertare. Odo Clunia- Cod. lib. 15. tit. 9. 1. 2.] [Vide Agoni-
j AGON MORTIS, Corporis et animi cens. lib. 2. de Vita S. Geraldi cap. 1 : zeta.]
extrema colluctatio , Gall. Agonie , a Athleta coslestis militias dudum in palestra * AGONUS. Tract. MS. de piscibus cap.
Grseco iyiov, Certamen. Occurritin Reli- mundanss conversations Agonizans, cu- 15. ex Cod. reg. 6838. C : Chalcidem...
quiis MSS. Ludewigi torn. 6. pag. 67. neos vitiorum viriliter debellavit. Vita S. eandem esse putat (Rondeletius) quas in
Vide Agonizare 3. Rictrudis cap. 12 : Gymnasium Monaste- Italia sardanella vocatur, a maxima cum
* AGONATA. [Gall. Champrin. DIEP.] riale, ubi stadium vitss prsesentis Agoni- sardinis similitudine, cujusmodi eliam
1 AGONES, Victimse. Gloss. Isid. Vide zando percurreret. Martyrii Agonizatio, fert Larius lacus, quse a Mediolanensibus
Agonia 2. apud Gregor. Turon. de Vitis Patrum Agonus nominatur. Vide supra Agolatus.
1. AGONIA, Alacritas, vel vigor, in cap. 7. Vide Eccles. 4. 33. * AGORANOMUS. [JSdilis, vel archi-
Glossis Arabico-Lat. ex Graec. aywvta. 3. AGONIZARE. Extremum spiritum tectus. DIEF.]
Joan. de^Janua : Agonia, Vigor, fiducia. ducere, cum vita scilicet cum morte * AGOREUS. [Ut AGORIUS. DIEP.]
Alias aywvca, est sollicltudo, in Gloss. luctatur : Italis Agonizare. nostris Ago- * AGORIA, Polie, in Glossar. Lat. Gall,
Gr. Lat. nizer. Leporius Presbyter in libro Emen- ex Cod. reg. 7692. Trochlea. Gall. Poulie.
| 2. AGONIA, Hostia. Gloss. Isid. et dationis, de Christo : In hoc maxime * AGORIUM. [Augurium. DIEP.]
Excerpta Pithoeana. Festus habet: Ago- fides nostra consistit, ut credamus unicum ** AGORIUS, Nundinarius vel forensis,
nias, Hostias putabant ab agenda dictas. Filium Dei... pro nobis omnia secundum et accipitur pro plebeio. Gemm. Gemm.
Vide Thesaurum Fabri. carnem fuisse perpessum, et non sibi * AGORO. [Domesticus. DIEP.]
* AGONICUS. [Ut AGONATA. DIEP.] Agonizasse, sed nobis, etc. Liber 5. Insi- * AGORONEA, Dea agendi, in Glossar.
IAGONISMUS, Ultimae morientis an- nuat. divin. S. Gertrudis cap. 2 : Exaclo vet. ex Cod. reg. 521.
gustiee, Gall. Agonie, Nisi mavis esse mane quodam, ita male valuit, quod pu- * AGOSA. [Gall, creche. DIEF.]
locum certaminis ; utrumque enim sen- tabatur Agonizare. Occurrit ibi non T AGOTA, Synagoga, forte pro Agora.
sum patitur exemplum seq. Vita poste- semel, et apud Csesarium lib. 1. Mirac. Grsecis ayopa, Locus est in quern populus
rior B. Lidwinae Virg. part. 3. torn. 2. cap. 35. lit). 5. cap. 8. lib. 6. cap. 36. et congregatur. De constructione Castri
April, pag. 359. B : Vix verbum formare alios. Ditmarus lio. 6. pag. 77 : Et jam Saphet apud Baluzium torn. 6..Miscell.
vales, et sola in Agonismo decertare con- stola induta in Agone laborantem vidi. pag. 362: Idem autem Episcopus Marsilias
tendis ? [Vide Agon mortis.] ibi venit cum quibus potuit peregrinis, et
\ 1. AGONISTA, Bellatrix. Vita S. Rei- 4. AGONIZARE, Invadere, adoriri, im- posuit tentoria sua in parte ubi fuerat
neldis torn. 4. Julii pag. 177. C : Fortis- petere : Attaquer une place. Histor. Agota Judseorum et Mesquida Sarraceno-
sima Christi Agonista, nee minis mortis Obsid. Jadrensis cap. 4: Viriliter ipsum rum, ut per hoc innueret et aperte signi-
impelli, nee blandimentis amicorum a (montem) ccepit Agonizare. Galli dicerent ficaret, quod castrum Saphet sedificabatur
locoinquofinire disposuerat, avellipotuit. ' Travailler. ad debellandas infidelitates infidelium et
j AGONYTA, aywvKTtri?, Certator, miles. AGONIZATORIUM, Certamen. Liber Do- ad roborandam et defendendam fidem
Epistola Anonymi de victoriis Regis Da- danas manualis cap. 41 : Ne me damnent Domini nostri Jesu Christi.
vidis, in Oriente apud Baluz. torn. 2. vel reprehendant. quod sim temera in * AGOTALLUM, Instrumentum quo
Miscel. pag. 261 : Cum Christi Agony tis tali subintrare Agonizatorio acumine la- hauritur aqua, et ex nave projicitur;
admilitare vos non fastidiat. boris, ut tibi aliquid de Deo dirigere Aggottare dicunt Itali, pro Aquam e
*2. AGONISTA, Campio. Charta Hu- audeam sermonis. [Agonizatorium hie nave cum hujusmodi instrumento emit-
gonis archiep. Senon. ex Tabul. S. 'adjectivum est, non substantivum, ut tere; forte a veteri Gall. Agoust, quo
Germ. Prat. : Porro die belli constituta, patet ex adjuncto acumine vocabulo, significatur canalis seu emissarium ,
cum uterque redissent, quisque prolato idemque est, quod Arduum, Ingens, aquarium. Vide mox Agotum. Statuta
suo Agonista, finem rei desiderabant. Acre.] Avenion. MSS. ann. 1248. cap. 53 : Quod
| AGONISTARCHA, Juxta Lexicon Hof- | AGONIZETA, Agonista. Vita sanctiomnes domini omnium molendinorum
manni in veteribus gymnasiis is fuisse Hermelandi inter Acta SS. Benedict. teneantur habere quoddam navigium,
videtur, qui certaminum publicorum S33C. 3. parte 1. pag. 384. A: Agonizeta quod per totum annum stet circa molen-
praefectus erat, quive in amphitheatris virilis omnium virtutum consectans iter. dina cum remis et Agotallo. cum quo
et gymnasiis, ubi Athletae in publico Pro Agonizeta modo leget Cangius noster navigio. si aliquod infortunium accideret,
ludos prodituri prius exercebantur, mu- Agoniteta in voce Agonotheta: Mabil- quod aliquis Jtomo in Rodanum caderet,
nus suum obibat [;** a Grseco 'Aywvta- lonii lectionem prseferimus. [** Agoni- cum illo navigio possit ei succurri. Vide
Ejus habetur mentio in hac ve- setta. qui in agone est. Gloss. Jasckii.] mox Agotum.
tusta Inscriptione apud Ligorium p*ap. '::AGpNOMUS, Princeps, quasi per actio- * AGOTARE, Aquam emittere, stagnum
Gruter. 38. 5] : nemdictus. Laur. in Amalth. ex Cath. exsiccare, exhaurire, Hisp. Agotar, Gall.
APOLLINE INVICTO | AGONONETA, Eadem notione quaDessecher. olim Agouster. Charta ann.
SACBUM Agonizeta. Historia Mediani Mpnasterii 1293. ex Tabul. Montispess.: Dominus
M. AUBELIUS M. AUG. in Vita S. Hildulphi; Imperterritus Ago- Raymundus de Polano. archidiaconus
LIB. APOLLONIUS
noneta Christi sociatus. monasticam nor- Fenolheti in ecclesia Narbonensi; habens
AGONISTABCHA COMMODIANUS.
mam professione explevit. potestatem plenariam... Agotandi scili-
* AGONOSCEMA, Compositio ex attritis cet, ysitandi ac desiccandi stagnum castri
1 AGONISTICI, Ex eodem Lexico, Do- lapidibus aliisve materiis facta ; a Gr. novi in Narbonesio, etc. Vide supra Ago-
natistarum sectae in Africa ramus, qui aywv et o-x?)!Jta. Charta ann. circ. 1040. in tallum et mox Agotum.
pervagati ad castella oppidaque tempore Append, ad Marcam Hispan. col. 1074: j AGOTI, Odiosum genus hominum de
nundinarum, fingendo se justitiae minis- Supra quam (planitiem) magni Principis quibus infra in voce Cagoti.
I 19
146 AGR AGR AGR
" AGOTUM , Canalis , emissarium, aeque ac de ligno viridi, ut colligitur ex ejusmodi navigio nomen) et in subur-
aquale, Gall. Egout. evier, olim Agoust. Lit. remiss, ann. 1423. in Reg. 172 : bana palatia secedebant. De iis non
Charta ann. 1358. in Reg. 86. Chartoph. Chartoph. reg. ch. 431 : Icellui Hanne- semel, Constantinus Porph. de Admin.
reg, ch. 598: Una cum ipsius domus quin frappa le suppliant d'un baston Imperio cap. 5. et Anna Comnena lib. 6.
omnibus et singulis juribus, pertinentiis Agrenet qu'il tenoit... Un petit baston et 7. pag. 181. et 205. Erant praeterea
et appenditiis. visibus et Agotis, etc. vertf nommepuine, etc. Charta Caroli IV. Agrana, naves piscatoriae : aXtevmxa
Charta ann. 1370. in lib. pitent. S. Germ. reg. Franc, ann. 1326. in Reg. 64. ch. aypapta apud Theophanem, eadem quae
Prat. fol. 95. r° : Une maison... avecques 400 : Item Agranam unius sexteriatas Nicetae ^ in Isaacio Angelo lib. 1. n. 6.
toutes ses veues, Agoustz, aisences et vineas extimatam valere quinque solidos tot Ttpbi; l-%ft\>u>v aypav dicuntur.
appartenances quelconques. Chartul. La- Turon. annui redditus. Vide Agressagium. AGRARIUM, AGRERIUM, Tributum,
tiniac. fol. 194. r°: Le Procureur de- * AGRANARE, In granum maturescere, seu vectigal, quod ex agris penditur,
mandeur disoit que les dits deffendeurs, Gall. Grainer. Libert. Avinioneti ann. quod in quibusdam Galliae provinciis
ne autres personnes... ne peuent ou doy- 1463. in Reg. 199. Chartoph. reg. ch. Agrier dicitur; in aliis , Champart}
vent lever les carreaulx, houer. desmolir, 347 : Pastellum in eorum territoriis et terrage, Agraticum in 1. 11. Cod. Th. de
ne faire quelque ouverture en voirie pu- possessionibus... excrescens et Agr'ana- Veteran. Lex Bajuvar. cap. 1. tit. 13 : De
blicque en la mile, terre, seigneurie et turn. .. possint personis extraneis vendere colonis vel seryis Ecclesias qualiter ser-
chastellenie de Lagny sur Marne, soyt et alienare. Hinc nostri Agrainer dixe- viantf vel qualia tributa reddant, hoc est,
pour faire eschauffaulx, apposer estayes, runt, pro Proficere, conferre, Produire, Agrarium. Marculfus lib. 2. form. 36 :
ou pour faire esvyers ou glassouers, ne apporter. Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1: Ita ut ab hac die ipso jure proprietario,
autre ouvrage,... sans le conge... de mes- Venez v_eoir comme lerme Agraine si ita convenit, aut reditus terras in tuarn
seigneurs les religieulx... dudit Lagny... Grant bieri a 1'atne et grand profit. revoces potestatem, et nullam functionemf
Et neantmoins les dits Bizet et Vincelot... aut reditus* terrse. vel pascuarium, aut
avoient rompu et desmoly ladite chaussee * AGRANCARE, ab Ital. Aggranchiare, Agrarium... exinde solvere debeatis. Item
et en icelle commance a faire et ediffier ut observant docti Hagiographi, quod Marculfus : Vel pascuarium, aut Agra-
ung esvyer, glassouer ou russeau pour de digitis dicitur, dum ex frigore aut rium,. aut carropera. Constit. Chlotarii
mener. Agouster et conduyre I'eaue es nervorum convulsione contrahuntur. ann. 560. post. Cone. Parisiense II:
Agoustz de I'ostel dudit Charles. Occurrit Mirac. S. Rosse torn. 2. Sept. pag. 451. Agraria, pascuaria, vel decimas. porco-
rursum ibid, in Ch. ann. 1378. et 1385. col. 1 : Digiti omnes manuum debilitati rum Ecclesias pro fidei nostras devotione
fol. 224. et225. v°. Yaue d'Asgoutf Aqua sunt et attracti, etprout vulgariter dicitur, concedimus. Charta Willelmi II. Epis-
pluvialis, seu quae ex vicinis terris in Agrancati in modum, quod neutra ejus copi Pictavensis apud Beslium pag. 87 :
locum depressiorem decurrit. Charta manuum suum satis offtcium facere po- Et Ecclesia decimam et Agrarium habe-
ann. 1350. ex Reg. 80. ch. 17: Item terat. . . . Quo glorioso corpore cum ejus bit, et messores laboris sui debitum. Usa-
I'estant de la Hort, seant en la forest de attractis manibus acclusis digitis devo- tica Regni Majorican. MSS.: Salvo
Beauff'ort, contenant environ va. et xxv. tissime tacto, illico... miraculose liberata censu sive Agrario dominorum. Alibi : Si
arpens d'yaue d'Asgout. Veues. Aigoulx. fuit. aliquis honor emphytheoticus, seu qui ad
glassoirs. Lit. ann. 1404. torn. 9. Ordinat. AGRANUS, pro agro accipitur: unde censum seu Agrarium teneatur. Consti-
reg. Franc, pag. 56. Vide supra Ago- Anianus in expositione supra Matthseum : tutiones Catalaniae MSS.: Salvis censi-
tallwn. Qui agrum aut Agranum suscipiat. Ita bus et Agrariis constitutis. Vetus Charta
AGRA. Vide Acra. Ugutio. in Actis Episcopor. Cenoman. pag. 200 :
* AGRA. [Cannabis. DIEF.] ^ AGRAPHIUS , Qui nomen expungit Omnes decimas de suprascriptis villulis,
* AGRAANTARE, Approbare, gratum suum ex tabulis yel Instrumentis publi- tarn de annonis, quam de Agrario, etc.
habere, Gall. Agreer. Chartul. S. Sulpitii cis, ne splvat debitum. a Graeco "Aypa^oc, AGRERIUM, idem quod Agrarium, ex
Bitur. fol. 56. v°: Hanc autem donatio- non scriptus. Gall. Agrier, ut est in Consuet. Mar-
nem voluit, et coram multis testibus Agra- * AGRAPPA, Fibula, hamulus, Gall.
antavit Herveus Virsionensis dominus. Crochetf agraffe. Comput. fabrics eccl. chensi art. 331. Agriere, in Santonensi
* AGRACULUS, Verbosus, dicax, cla- S. Petri Insul. MS. ann. 1528 : Joanni de art. 21. Ager, in Solensi tit. 31. art, 4. 5.
mosus, buco, oritus, loquax, loquaculus, Bacy fabro ecclesiee, pro ferro grosso ac Agrere, in Burdegalensi art. 86.102.103.
contensiosus, Parlier. Prov. Glossar. Pro- virgis ferreis et Agrappis ad opus vitria- Tabularium Abbatiae S. Amantii: Gau-
vinc. Lat. ex Cod. reg. 7657. rum in navi ecclesisR. etc. fredus dederat decimam partem decimas,
* AGRAHERIUM, ut Agrarium, Tribu- « AGRARABILIS , Arabilis , culturse et de Agrerio similiter. Et alibi: Tern-
tum, quod ex agris penditur. Inventar. aptus, Gall. Labour able. Charta ann. pore messis Agrerium se legaliter reddi-
ann. 1476. ex Tabul. Flamar.: Feuda, 1350. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 611: turos fide pollicentes. Occurrit ibipluries,
servitia.oblias,Agraheriaf et alias rendas, Item in et pro vendis sive foriscapiis qua- et in Concilio Marciacensi ann. 1326.
etc. Rursum ibid.: Cum suis certis obliis, rundam terrarum Agrarabilium, quse can. 29. Vide Rocheflavinum de Rebus
sive censibus, decimis, Agraheriis. rendis, tenebantur ab ipsis in emphiteosim. Vide feodalibus cap. 5.
revenutis, etc. Ibidem : Agreharium.VidG supra Agrairalis. * Sentent. arbitr. ann. 1292. inter ab-
infra Agrarium. AGRARE, Ambulare, ire. Victorinus bat. etconsules de Gimonte : Dent Agra-
* AGRAIRALIS, Cultus, qui opponitur Afer de Principio diei pag. 200: Et ideo rium, scilicet novenampartem garbarum,
heremo. Charta ann. 1266. in Reg. S. Lu- quacunque sol respexeritr diem et horas deducta undecima parte seu garba pro
dov. ex Chartoph. reg. fol. 58. r°: Item fieri. Ita cum peragrans Agrando delato segaturis. Lit. remiss, ann. 1460. in Reg.
cxvj. sextariatse terrarum,... quae sunt... spatio horas mutet. 190. Chartoph. reg. ch. 159: Ilz avoient
fere ~pro medio Agrairales, et quarum AGRARES, Rustici, apud Victor, in prins sept quinteaulx de gerbes par droit
circa xxx. sunt heremas et incultas. Alia Constantino cap. 41. d'Agrier ou terraige. Vide supra Agrahe-
ann. 1313. in Reg. 49. ch. 92: Item sunt AGRARI^, Vigilise, excubise. Modestus rium. [** -AgrmraProvincialibus. Charta
ibi novem cartonatss terras Agrayrales. de Vocabulis rei militaris : Sive ad vigi- ann. 1289 in Coll. Doat. torn. 242. fol.
quse reddunt nonam partem fructuum lias, vel Agrarias faciendas, sive ad opus 446. ap. Raynouard. Lex. Rom. vol. 1.
domino dictss villas. Vide infra Agrara- aliquod, vel ad cursionem campi exeunt pag. 34 : Cens, esporles, AgreirasJ]
bilis. militeSf etc. Scriptor tacticus post Notit. AGRARIUS , Rusticus, qui colit agrum.
* AGRAMEN. [Ut AGRUMEN. DIEF.] Imperii cap. penult.: Vigiliis et Agrariis Unde Eccl. 38. Cum operario Agrario de
I AGRAMIRE. Vide Adramire, exercendis. Ita Vigilias et Agrarias jungit omni opere tracta. [** cap. 37. y. 14.]
1 AGRAMMATUS, Illiterates, aypa[i|j.a- Vegetius lib. 2. cap. 22. lib. 3. cap. 8. Sta- Joan de Janua. Vide Casaubon. ad Spar-
TO?. Jornandus de reb. Geticis cap. 50: tiones Agrariae, apud Ammian. lib. 14. tianum pag. 35. Aurel. Victor, in Maxi-
Ego autem quamvis Agrammatus Jornan- 16. 25. 31. Vide quae ad hunc Scriptorem miano: Ortus parentibus Agrariis. Sige-
dus, ante conversionem meam Notarius annotat V. 01. Henr. Valesius de vocis bertus ann. 1160: Nolens vexareAgrarios,
fui. [** Vitruv. lib. 1. cap. 1 : Non debet, etymo, ut et Salmasius ad Spartianum. milites, nee burgenses, nee rusticorum
nee potest esse architectus grammaticus. [** Vide etiam Furnalettum in Forcell. multitudinem. p:;: Vide Forcellini Lexic.
uti fuit Aristarchus, sed non Agram- Lex. h. v.] Gemma Gemmarum : Agricoto, Agricola-
matos.~\ AGRARIENSES, Navigii species, in 1. tor, Agricolanus. Agrarius idem sunt,
s|c AGRAMONIA. [Quaedam planta pa- un. Cod. Th. de Lusoriis Danubii; sic scil. colens agrum.]
lustris. DIEF.] autem dictae, quod Agrarias, id est, *AGRASCUM, Omphacium, Gall. Vi-
* AGRANA, Jus capiendi certain uva- excubias et vigilias exercerent. Aypapta naigre. Comput. ann. 1399. inter Probat.
rum immaturarum portionem in vineis perinde vocabant Byzantini naviculas, torn. 3. Hist. Nem. p. 152. col. 2. : Pro
subditorum, ad conflciendum ompha- aut lembos, quibus Imperatores Fretum duobus pitalphis de Agrascox. denar.
cium; a veteri Gallico Agrenetf vulgo Constantinopolitanum emetiebantur , Turon. Hispan. Agracera est vas ompha-
f quod de fructu immature dicitur cum peregre ibant, (unde forte etiam cii. Vide supra Agrana, [** et Agresta.]
 AGR
%. [Id est galla agrestis vel oleum ex
albis expressum, latine SPANUM. DIEF.]
* AGRASSUM. [Violentia. DIEF.]
T AGRATICUM, pro Agrarium. Codex
Theodosianus edit. Gothofredi torn. 2.
pag. 433. de Veteranis [«* lib. 7. tit. 20 1.
11.] : Namque decernimus, ut his qui soli
relicti terras sulcayerint, sine molestia
prsejudicioque dorninorum, provectuum
emolumenta quaerantur; nihilque illis
qui messium tempus adsolent aucupari,
Agratici nomine deferatur.
* AGRATISMA. [Ut ACRATISMA. DiBF.]
* AGRAVALLUS, Fossa in arena ad ca-
piendas anates disposita, a vallus, fossa,
et graveria, arena, sabulum, Gall. Gra-
vier. Lit. remiss, ann. 1412. in Eeg. 166.
Chartoph. reg. ch. 421 : Cum supplicans
iret visilare quendam Agravallum, quern
ipse et quidam vocatus Johannes Du-
randi... fecerant in quadam insula sive
graverio existente in medio fluminis Ata-
cis,...pro capiendo anates fluviales, etc.
* 1. AGRAVARE, Damnum inferre,
Gall. Prejudieier. Charta jurium comit.
Biter, in civit. Albiae ann. 1252: Et idea
si possent, se deffenderent de prasmissis,
quoniam si hoc fieret, dominus rex et sui
eos in plunbus Ayjwvar_ent. Hinc Se Es-
crever, dicitur demorbo ingravescente,
in Lit. remiss, ann. 1381. ex Eeg. 119.
Chartoph. reg. ch. 359 : Icellui pescheur
se fist saingnier d'un bras, apres laquelle
saingnie icellui pescheur s'en ala, la
propre nuit du jour qu'il fu ainsi sain-
gnie, pescher en la riviere,...pour laquelle
saingnie et mesaise que icellui pescheur
ot sur ladite riviere, il se Escreva moult
fort a saingner de sondit bras ; apres la-
quelle Escrevure. etc.
* 2. AGRAVARE, Obstinare, pertinaci
animo dicere, Gall. S'opinidtrer-. Stat.
Cadubrii lib. 2. cap. 89: Ordinamus
quod si quis teneturdare agnos vel agnum^
de decima, vel aliquam aliam decimam
decimatam alicui, et ille qui solvit, se
Agravaverit minus dare; vel ille qui ac-
ceperit, se Agravaverit et dixerit separa-
tum (f. se parvum) accipere ; quod elli-
gantur per eos, et elligi debeant amici
communales,.... qui amici communes sic
electi videant decimariam et imponant
fictwn convenientem.
* AGRAVIA. [Ut AGIAVIA. DIEF.]
^AGRAYRALES PROVENTUS, Fructus
et redditus ex agris percipiendi. Tran-
sactio inter Abbatem et Monachos Cras-
senses ann. 1351. ex libro viridi fol. 53 :
Habet, tenet, possidet (Conventus) botum,
fortiam. redditus et proventus Agrayra-
les cum medietate decimse et primitive,
etc.
* AGRAYRALIS, Oultus. Vide supra
Agrairalis.
* AGRE. [Ut AGRA. DIEF.]
* AGREABILIS, a Gall. Agreable. Gra-
tus, acceptus. Charta Henr. VI. reg.
Angl. ann. 1457. in Chron. Joh. Whe-
thamstedii pag. 420 : Quod nobis valde
Agreabile fuit, ad intelligendum ipsorum
bonas dispositiones • versus dileccionem,
etc. Agreable, alia notione, apud Bello-
maner. MS. cap. 21. scilicet pro Cons-
cius, qui factum aliquod gratum habet,
Gall. Complice qui agree une chose : Car
se il les rechuevent puis (les auteurs du
crime) il sambleroit que il eussent este
Agreable dou fet.
AGREAMENTUM. Consensus, Agre-
ment. Ridicule definitur apud Rastall.
etLeguleios Angl.: Aggregatiomentium,
in re aliqua facta, vel facienda. Vide
Gratum. [Madox Formulare Anglic, pag.
353 : Quandam identuram, testifican-
tem in se diversas convenciones. conces-
AGR AGR 447
siones, condiciones et Agrearnenta inter Monasterii: Ipsi et sui prsedecessores pro
partes praedictas, etc.] se et pro arrendatoribus seu recipientibus
* AGREARE, Consentire, gratum ha- in acenssam eisdem vineas. decimas et
bere, Gall. Agreer. Charta Henr. VI. reg. Agrerias suas et alias reditus. etc. Ibidem:
Angl. ann. 1456. in Chron. Joh. Whet- Acenssatores prsedictarum vinearum sua-
hamstedii pag. 399: Nolentes tamen rum. decimarum, Agreriarum et redi-
ipsos, pro quibus aliquas exceptiones sive tuum suorum inquietabat, etc. Vox Agra-
provisiones, super actu pr&dicto factse, ria septies occurrit in iis Litteris.
Agreatse,... existunt, etc. Nostris olim * AGRERIUS , ut Agrerium, Tributum,
Agreer, pro Satisfacere, solvere, Gall. quod ex agris penditur. Charta ann.
Payer, donner contentement. Lit. remis. 1251: Damus omnipotenti Deo, et S.
ann.JMJ. in Reg. 76. Chartoph. reg. Marias matri ejus, et toti capitulo S.
ch. 99 : Lesdiz supplians compterent leur Nazarii Carc'assonse.... censum annualem
escot et Agreerent le tavernier paisible- tres solidos Hugonenses, quartos, quintos,
ment. Aliae ann. 1376. in Reg. 108. ch. Agrerios, tascas, etc. Vide supra Agra-
321: Apres ce que ledit suppliant et ceulx rium.
de sa compaignie eurent Agree leur hoste,
il se partirent d'icelle taverne. Occurrit | AGRESSAGIUM, pro Agrestagium, ab
rursum in Reg. 112. et 119. ch. 45. et Agresta. Jus capiendi certam uvarum
421. Aingreer. in Charta ann. 1286. ex immaturarum portionem in vineis sub-
Chartul. S. Mart. Pontisar.76TT58~fTSire ditorum ad conflciendum omphacium.
Raoul requeroit que les ventes et les sesi- Charta Simonis de Balgensiaco, ann.
nes de une vigne, vendue de nouvel en ce 1242: Notum facio quod cum haberem vel
lieu devant dit, li fussent Aingrees pour me habere dicerem in omnibus vineis
tant comme a lui appartenoit. Vide supra Ecclesiarum Clericorum, Militum et om-
Aggreare. nium feodatorum Balgenciaci, Agressa-
* AGREARIUM, idem quod Agrarium, gium meum, attendens quod fiujusmodi
Tributum, quod ex agris penditur. Agressagium singulis annis pluribus
Charta ann. 1477. pro prioratu de Mau- damnum inferret non modicum, mihi au-
zanis in Lemov. pago infer. : Recogno- tem et meis nullum vel parvum commodum
verunt se... teneri solvere quinquaginta reportaret, de consilio bonorum virorum
solidos,... novem jornalia hominis, novem dictum Agressagium in perpetuum quit-
gallinas et Agrearium. *>* ' tavi et concessi, ita quod nee ego nee
« AGREDIUM, ut Agrearium. Charta hseredes mei de csetero in quibuscumque
ann. 1288. ex Tabul. Auxitan. archiep. : vineis Agressagium vel fructum aliquem
Item quod habitatores dicti loci (de SaiS- vel racemos capere possimus vel habere.
sano) dent domino abbati et canonicis de Vide infra Agresta.
Fageto de omnibus terris undecimam * AGRESSUS , Accessus, aditus, Gall.
partem pro Agredio, de illis terris de Acces, entree. Charta ann. 1260. in Char-
quibus Agredium debet dari. Vide supra tul. Campan. fol. 134. y°: Magistri nun-
Agrarium. dinarum Campanise inhibuerunt jam
* AGREDULA^ Parva rana in agro mo- ipsis vestrarum nundinarum pariter et
rans ; Granolha, Prov. Glossar. Provinc. terrarum Agressum, in prsedictorum pr&-
Lat. ex Cod. Reg. 7657. Glossar. Lat. judicium et gravamen. Infra : Vt ita per
Ital. MS. Agredula, la rana picola. Hinc eorum aut etiam aliorum mercatorum
leg. Agredulse. pro Agrenulse, in npv. Aggressum et frequentationem terrse, etc.
edit. Diet. Menag. v. Grenouille. Vide Nostris olim Acresser et Agresser, pro
Accredula. Attaquer, Aggredi, incitare, irritare. Lit.
*AGREGARE, Possidere, frui. Charta remiss, ann. 1375. in Reg. 106. Chartoph.
ann. 903. apud Murator. torn. 3. Antiq. reg. ch. 408 : Ledit Charpentier en Acres-
Ital. med. «vi col. 144 : Ipsas suprascri- sant et attainnant et esmouvant ledit
ptas res habere, Agregare, meliorare, G-uillot. Alia3 ann. 1405. in Reg. 160. ch.
restaurare, finisque defensare debeamus 102: Icellui Aymart Agressa de paroles
sine omni neglicto, etc. contentieuses le suppliant.
* AGREHARIUM. Vide supra Agrahe- AGRESTA, Omphacium, Verjus, uti
rium. vertit vetus Gallicus Interpres Petri de
* AGREIUM , idem quod Agrarium. Crescentiis lib. 4. cap. 24. ex Italico
Chartul. S. Sulpit. Bitur. fol. 46. r°: Agresto, quasi Aigret. acidulus. Alber-
Ego Emenus quintam partem dono inter tus Argentin. in Chronico pag. 155:
S. Stephana et S. Sulpicio de omni alodo, Eodem anno... medio Junii, vineis dudum
pascherium. et Agreium. et censum. ex- efflorescentibus, grana communiter suf-
cepto bosco de Castaneto. Vide supra ficiebant ad Agrestam: ita quod non est
Aqrearium. memoria blada et vina adeo floruerunt
-| AGRENTIUM. Charta Guillelmi Abb. tempestive. [Charta pro Communia de
Floriac. ann. 1296 : Burgenses de Castel- Balneolo ann. 1300: Aliqua persona non
lione remanebunt et erunt quitti et im- sit ausa accipere frots vitium vel Agres-
munes... de omnibus redebentiis... de tam, nee amarinas, nee malhols colligere
omni hospitagio, de ferculis nuptiarum in possessionibus alienis. Aeta Capit.
vocatis Espaules, de Agrentio, de fusticu- Gener. Ord. Praedicat. ann. 1242. apud
lis. Ubi si Agrentium non legitur pro Marten, torn. 4. Anecd. col. 1683: Item,
Agrerium, saltern eodem sensu videtur volumus et mandamus, ut vinaria artifi-
accipi. ciosa a domibus nostris removeantur, et
* Si bene scriptum aut lectum est, vineas pariter ad comestionem et Agres-
idem esse mihi videtur quod Agressa- tam faciendam extirpentur.] [** Vide
gium. Vide in hac voce et supra Agrana. Agrascum. Provincial. Agras, Eygras,
T AGRER, Idem quod Agrarium. Ta- Gallis olim, Aigrest, Hispan. Agraz,
bul. Vosiense fol. 43 : Duo sext. frumenti Lusit. Agraso. Vide Raynouardi Lexic.
et medietatem de Agrer et expletum. fol. Roman, vol. I. pag. 34. n° 5.]
43. verso : Medietatem de Agrer. Haec 5SS®* Agrestam distinguunt medici Sa-
vox passim legitur in eodem Tabulario, lernitani ab omphacio pag. 151. editionis
sicut et vox Agrerium. anni 1622: Garni namque vervecinae,
| AGRERIA, Eadem notione. Littersesimiliter et vitulinas atque hedinsz apponi
Eduardi Ducis Aquitaniae et Walliae solet in xstate quidem ex aceto et ompha-
Principis pro Monasterio S. Crucis Bur- cio cum paucis speciebus cum petroselino,
digal. ann. 1357. in Tabulario ejusd. zingibere albo, omphacio et pane tosto in
448 AGR
aceto vel Agresta macerato, sine allii ad-
mixtione.
* AGRESTARE. [Percutere. DIEF.]
" AGRESTES, is, Lo rastello, in Glos-
sar. Lat. Ital. MS. Rastellum, Gall.
Rateau.
jjcAGRESTIA. [Acerbitas, inhumanitas.
DIEF.]
* AGRETTA. [Gall. Aigrette. DIEF.]
jjc AGREVARE. [Aggravare. DIEF.]
* AGREVISARE, Aggravare, molestare.
Charta ann. 1115. apud Lam. in Delic.
erudit. inter not. ad Hist. Sicul. Laur.
Bonincpnt. part. 2. pag. 334: Insuper
obligavit pro se et pro successoribus hssre-
dibus, contra prsedictam ecclesiam, vel
contra rectorem ipslus ecclesigs, de prse-
dicta terra ab hac ora in antea voluerit
Agrevisare. tollere, contendere. etc.
* AGRI.'[Ut AGENEI. DIEF.]
!::=
. AGRIARE , Jus, quod ratione officii
griarii competit, exercere. Charta ann.
1263.inChartul. Guillel. abbat. S. Germ.
Prat. fol. 114. v°. col. 2: Jus ponendi
custodem in ipsis nemoribus griarias, qui
vulgariter griarius appellatur; qui etiam
potestatem habeat Agriandi nemora su-
pradicta. Vide Gruarius 1.
AGRICOLA. Diploma Joannae Comi-
tissae Flandr. apud Buzelin. lib. 2. Gallo-
Fland. cap. 30: Vendidit etiam... di-
midium bonarium prati, et dimidium
Agricolse, 10. modios avenae, etc. Vide
Colonus. Rusticus.
AGRICOLANUS , Agricultor, Joanni de
Janua. [Et in Glossis Isid. in voce Ba-
sinius.]
AGRIGOLARE, Colere agrum. Agrico-
lans, Agricola, apud Walbertum lib. 1.
de miracul. S. Rictrudis cap. 2. [S.
Wilhelmi Constitut Hirsaug. lio. 2. cap.
18: Quantum videtur dimittit ad com-
meatum ejusdem Decani et hospitum
super-venientium, et ad opus Agricolandi,
quod superest jubef ad Monasterium de-
ferri. Et alibi passim.]
1 AGRIGOLAtlO, Jus messem in agro
natam partiendi, Gall. Champart, Ter-
rage. Chartul. Monasterii Aquicinctensis
fol. 46 : Emit jus Agricolationis terras 9.
utelium. Ibidem : Gerardus Blancus
vendidit nobis jus Agricolationis terrse
unius uteil et dimidii 16. sol.
« AGRICOLATIONES , Terrse arabiles :
Gall. Terres labourables. Charta Ludov.
VII. reg. Franc, ann. 1166. in Chartul.
Cluniac.: Cetera vero omnia nobis et
Cluniacensi ecclesias communia erunt
omnino, id est, justitia, census, decimae,
terragia, molendina, furni, Agricolatio-
nes, vinese. prata, etc.
*AGRICOLATOR, Agricola. Lit. remiss,
ann. 1376. in Reg. 110. Chartoph. reg.
ch. 159 : Ipse Michael.... consuevit simpli-
citer vivere et pacifice tanquam Agrico-
lator et carpentarius utilis in patria.
Vide infra Agritor.
AGRICOLERE , Agrum colere. Tabular.
Prioratus Neronis Villas fol. 28 : In vi-
nea, quam Agricolit Prior de Puisols,
* Charta ann. 1173. in Chartul. Mau-
rigniac. ch. 88. Terra, guse deinceps ab
eis disrumpenda et Agncolenda est.
* AGRICULATIO, Agricultura, aratio,
Gall. Labourage. Charta Henrici imper.
ann. 1012 : Ad castri firmationem, non
alias, diem unum manualem in anno, et
hunc non in temporibus fenandi, me-
tendi, et totius Agriculationis, vel satio-
nis, etc.
* A G R I G U L A T U R A . [Agricultura.
DlEFj
1 AGRIGULTURA, Praedium rusticum,
in quo aratur, plantatur, seritur. Charta
AGR AGR
Guidonis Archiep. Bituric. ann. 1279. dem panno serico nigro, quibus sunt duo
apud Thomasserium Consuetud. Bitu- Agriperii argentei. Item unus alius cole-
ric. pag. 115 : Operarii vinearum, Agri- rius absque Agriperio.
culturarum, ab opere suo non recedant * AGRIPINA. [Herba quaedam. DIEF.]
ante horam quse a nobis et probis homi- 1 AGRIPINNUS. Tabul. S. Vandregesil.
nibus statuatur. Occurrit rursus in torn. 2. pag. 2089 : Concessit quemdam
Reliq. MSS. Ludewigi torn. 6. pag. 67. hominem cum tribus Agripinms terras.
<* AGRICULTURARIUS, Ad agricultu- Vide Arapennis; quod idem est modus
ram pertinens. Instr. ann. 1384. inter agri, Gall. Arpent.
Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 68. col. | AGRIPOMUM, cpOivorcwpov, Autumnus.
2 : Et opera Agriculturaria est ad sum- Supplem. Antiquarii Gloss. Lat. Gr.MSS.
mam, pro anno, centum milium franco- habent:
rum, et ultra. | AGRIPONNUM, Autumnum. pluralia
AGRIDIUM. Liber Miracul. S. Fidis non habent, 96£cv6itwpov. Vide ^Egripo-
cap. 21 : B. Virgo ita eum fando prose- mium.
quitur: Scias me, inquam, hactenus T AGRIPPA, Qui in pedes nascitur in-
minime fuisse interpellatam, pro hujus- versus. quasi segre partus.Glossar. Ani-
modi re. ut ista est, pro qua nostra solli- ciense MS. annorum 700. Chronicon
citas suffragia, cum ex diversis morbis Cassin. pag. 334. col. 2 : Agrippse dicun-
valida contulerim Agridia. Quo loco vox tur, quod contra nascentium leg em pedes
Agridia, nisi mendum subsit, auxilia, prius ex utero protulerint. Vide Hofman-
aut asgrorum sanationes signiflcat. num, supra sEgripes [** et Forcell. Lexic.
1 AGRIFUS, Idem videtur D. Cangio in voce Agrippa.]
quod Anaglyphus, cselatus, sculptus. %. AGRIPPUS. [Gall, olivier sauvage.
Vide Bazia. 1
T^TTTp ~|
AGRIFARE, Ungues protendere : Gri- 1 AGRISIO, Cultura. Placitiim inter
fes enim dicimus ungues avium. Fride- Gondesalvium Abbatem et Odilonem de
ricus II. Imp. lib. 1. de Arte venandi Silva Spinasaria apud Mabill. Diplom.
cap. 56: Bistardse et anates campestres lib. 6. pag. 531: Ibique in eorum prassen-
contra aves rapaces horripilant plumas, tia veniens Ramnus qui est Mandatarius
Agrifando se. et elevant alas, etc. Gondesalvio Abbate de Monasterii Chau-
* AGRIFOLIUM. [Gall, pomme 6pi- mense, et interpellavit Odilone pro silva,
neuse. DIEF.] quam vacant Spinasaria, pro terras cul-
T AGRIMINIA, Vigilia. agronno enim, tas hac incultas, ubi et dommos construc-
id est, vigilo. Gloss. Bitur. Voces cor- tos abet, dicens: juvete me audire. Iste
ruptas ex Graeco 'Aypvjtvta, Vigiliae, et praedictus Odilo prendidit ipsas res de
'Aypunvsw vel 'Aypurcvw, Vigilo. potestate Gondesalvio Abbate injuste, ma-
sjc AGRIMONIA. [Planta palustris, dicta lum ordine, suam prxsumsione, absque
EUPATORIUM, MABMORELLA. DlEF.] judicio, dum ipse Abba recte jure hoc
1 AGRIOLEONTES, ut legit Scaliger, abuisset. Ad tune nos Commis, vassi do-
apud Capitolinum in Gordiano III. cap. minici hacjudices inter rogavimus Odilone,
3. sunt Leones feroces mansuetis oppo- quid a>d haec respondere* vellet. Ille vero
siti: Fuerunt sub Gordiano Romse... in suis responsis dixit: manifesto verum
Leones mansueti 60. Agrioleontes 10. Ut est quod ipsas res ego retineo, set non
haec lectio plana videatur, earn tamen injuste, quia de eremo eas tracxi in Agri-
improbat Salmasius, quod veteres codi- sione. Quod Galli diceremus: Je I'ai mis
ces praeferant Arcoleontes, pro quo ipse en valeur.
scripsit Argoleontes, Albi leones, ab * AGRISIPIO. [Arcus. DIEF.]
'Apvo;, Albus, et Xewv, Leo. jje AGRISTON. [Ut agramen. DIEF.]
* AGRIOPHAGI, GITA. [Cyclops vel j|e AGRITANICA. [Gall, muguet. DIEF.]
anthropophagus. DIEF.] * AGRITOR, Agricultor.agricola.Charta
* AGRIOTA, Cerasi species, Gall. ann. 873. in Chartul. eccl. Vienn.fol. 33.
Griotte. Comput. ann. 1362. inter Probat. v°. col. 1 : Aliam denique vineam cum
torn. 2. Hist. Nem. pag. 243. col. 2: campo... transfundo perpetualiter adpos-
Item pro Agriotis et sereriis. iiij. grosses. sidendum, ut faciant deinceps Agritores
5 AGRIPEDALIS. Vide Ara'pennis. S. Mauricii quicquid melius elegerint.
t AGRIPENNA, ut Arapennis infra, Vide supra Agricolator.
Modus agri, Gall. Arpent, in Hist. * AGRITUDO. [Ut AGARITUDO. DIEF.]
!
Harcur. torn. 4. pag. 2263. » AGRO, Wirth, Hausherr (dominus
* AGRIPENNARIUS, Modus agri, idem sedificii, paterfamilias). Vocab. Lat.
qui Arapennis. Vide in hac voce. Charta Germ. ann. 1477. ADEL.
Henrici I. reg. Franc, ann. 36. regni * AGRO. [Ut AGORO. DIEF.]
ejusd. in Tabul. S. Petri Carnot: Dedit * AGROMEN. [Ut AGRAMEN. DIEF.]
(Albertus) in bosco S. Remigii Agripen- * AGRONITEGA. [AGONITHETA. DIEF.]
narium unum, cum pasnadio porcorum T AGRONNO, Vigilo. Vide Agriminia.
monachorum. * AGROPHAGITE. [ Ut AGRIOPHAGI.
1AGRIPENNUS, Eadem notione qua DIEF.]
Agripenna. Vide Arapennis. * AGROSSUM. Ut AGRASSUM. DIEF.]
1 AGRIPENNORUM CONSUETUDO, Prae- * AGR07KEIA. [Ut AGRESTIA. DIEF.]
statio domino feudali pro quolibet ar- 1 AGRUMEN, Olerum genus, acrimo-
pento terras ex consuetudine persol- niam aliquam habens.ut porri, allia, etc.
venda. Charta Ludovici Blesii, et Vita B. Columbae torn. 5. Maii pag. 372.
Claromont. Comitis ann. 1192: Et con- * A : Ubi quandoque ventus lampadem
suetudinern Agripennorum cum Appen- extinguebat, foetor et fumus officiebant,
dentiis suis. Charta Philippi Augusti afftigebant earn afror ceparum et Agru-
ann. 1193: Dedit et consuetudinem eis minum.
Arpentorum cum appenditiis suis. Vide * Nostris olim Aygrin, pro Acrimonia,
Arapennis. Gall. Aprete, aigreur. Lit. remiss, ann.
1 AGRIPENTUM, in Anecd. Marten.tom. 1394. in Reg. 147. Chartoph. reg. ch. 180 :
1. col. 387. idem atque Arapennis ; quod Lesquelles pommes et poureaux, qui pour-
vide. toit grant Aygrin, etc. Vide Acrumen et
1 AGRIPERIDS, Uncinus, fibula, Gall. infra Egrunum. [** Registres des mes-
Agraffe. Cod. MS. Ecclesiae Noviomen- tiers de la ville de Paris cap. 9 : Qui-
sis, in quo ejusdem vasa et ornamenta concques a achate le mestier de regraterie
recensentur: Item 2. colerii novi de eo- de pain a Paris, il puet vendre... aus,
 AGU
oignons et toute autre maniere d'Aigrun.
Italis Agrume.]
» AGUACHONATUS. Charta arm. 1473.
ex schedis Pr. de Mazaugues : Et omnes
prssdicti termini sunt Aguachonati de la-
pidibus. Agachons yocant Provinciates,
quod nostri Perdriaux vel Temoins di-
cunt, silices nempe ad metas apponi
solitos, qui metam esse ostendant; quee
vox oritur ex Agachar, Provincialibus
respicere, Gall. Regarder; meta quippe
aliam sibi oppositam respicit atque ad
earn dirigitur. [** Vide Guaccha.]
* AGDAITUM , AGUAYTUM , Insidise,
Ital. Aguato, nostris Aguet; Awet, in
Lit. remiss, ann. 1377. ex Reg. lll.Char-
toph. reg. ch. 52. Esguet, eodem sensu,
in aliis ann. 1459. ex Reg. 189. ch. 322:
Et eulx six armez se misrent en Esguet
en ung lieu, ou ilz savoient que le sup-
pliant devoit retourner. Chron. Bergom.
ad. ann. 1393. apud Murator. torn. 16.
Script. Ital. col. 860: Homines de la
Plaza del Ulmo, et de ultra Agugiam
vallis Brembanas numero, ut fertur, cl.
venerunt in Aguaito in vallem Secham.
Et ad ann. 1402. ibid. col. 905: Certi
Guelphi existentes in Aguayto prope cas-
trum de Prezate, etc. Vide supra Agai-
tum et infra Aguayt.
* AGUALE, idem quod Aquale, Cana-
lis; Agal, in Charta capit. S. Salvat.
Montispess. ann. 1354. ex Reg. 89. Char-
toph. reg. ch. 318 : Et possitis facere ca-
nalem seu Agal in capite inferioris partis
dictae paxeriae versus terram, per quern
canalem sew Agal dictam aquam... pos-
sitis ducere adprata vestra. Statut. ann.
1270. inter. Probat. torn. 1. Hist. Nem.
pag. 93. col. 2 : Item de stari liberorum
Radulphi Lautardi usque ad Aguale, qui-
libet possit habere in fronteria sua tabu-
larium trium palmorum.
* AGUASSERIUM, Turricula editior in
urbium castrorumve muris, unde excu-
biae seu Aguaitum fieri potest, Gall.
Guerite. Charta comit. Armaniaci ann.
1353. in Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 147 :
In claudendo, muniendo et fortificando
eamdem bastitam fossatis, palatiis (pali-
tiis), portallis, Aguasseriis et aliis forta-
litiis.
AGUAYT, Insidias [Gall. Aguet, ut cum
dicimus, Eire aux Aguets.} CJsatici Bar-
cinonenses MSS. editi a Raimundo Be-
rengarii et Aldamondae Cqmit. Barci-
non.cap. 2 : Si quis se miserit in Aguayt.
et considerata mente requisierit Militem,
et cum fuste csederiteum, etc. Ibidem cap.
3 : Aguayt et Encalz de cavallario et
assalt de castello, emendetur per homina-
ticum etper aliscaram, sicut visum fuerit
judicanti, qui judicaverit illam causam.
Adde caput 73. Concilium Helenense
ann, 1065 : Si quis vero infra hanc trevam
se miserit in Aguet, vel ipsum Aguet
stabilitet pro morte vel apprehensione ali-
cujus hominis, aut pro apprehensione al-
terius castelli, et tamen si hoc agere non
potuerit, similiter emendet ad judicium
Episcopi, etc. Ex voce Guayta, Gaita,
Gueta. Excubiae, vigilise. Nam qui alicui
insidias molitur ac struit, ut eum op-
primat, idem facit, quod qui in excu-
biis jacet, ut advenientes exploret. Hinc
Aghais in Consuet. Lillensi art. 63.idem
valet quod exploratio, uti pluribus obser-
vat Gallandus lib. de Franco alodio pag.
80. Vide Wacta, et Cujacium lib. 11.
Observ. cap. 11. extr.
AGUITARE, Insidias struere, Gall.
Gueter. Concilium Narbonense ann.
1054. can. 5 : Insidiando, aut Aguitando,
etc.
AGU AGU 149
sjc AGUBISTA. [Germanis, baitscap to Aguille, Apex turris ecclesiae, nostris
vorents seggende. DIEF.] etiam Fleche. Martyrol. MS. eccl. S.
^ AGUBIZARE. [Germanis, baitscap to Salvat. Aquens. ex schedis Pr. de Ma-
vorents segger. DIEF.] zaugues : Eodem die (2. Id. Maii) et anno
« AGUCCHIAROLUS , Acuum theca , Domini 1411. fuit reincoeptum dictum pi-
Gall. Aiguillier, ab Ital. Aguglia, acus. gnaculum supra ecclesiam usque ad
Agucchiarolo. Inventar. jocalium ann. Aguillam. Reg. Corb. 13. sign. Habacuc
1389. torn. 3. Cod. diplom. Ital. col. 362: ad ann. 1511. fol. 92. v°: II est necessaire
Agucchiarolus unus furnitus de perlis cir- de mettre plusieurs estries et ancres de
cum circa, cum capitellis iv. et una cate- fer, parce que les Aguilles des baulx et
nella. Vide infra Agullium. entrebendes sont separez des esteulx prin-
* AGUGULMARE. [ Ut AGGUTUBABI. cipaulx d'iceluy cloquier. Vide Agulha 1.
DIEF.] et Agulia 2.
* AGUEGA, Vas aquarium. Gall. Ai- * 2. AGUILLA. Tract. MS. de piscibus
guiere. Inventar. ann. 1361. ex Tabul. ex Cod. reg. 6838. C : Acus vel aculeatus
Massil.: Item duas Aguegas. Item unum Plinio, nostris aiguille. Italis arguzella,
payrolium. Hispanis Aguilla vel aguia pescado, Ve-
* AGUERPIRE, idem quod Guerpire, netis acicula, habet etymon a rostri lon-
Possessionem rei alicujus dimittere. gitudine. tenuitate et Acie.
Charta ann. 1217. in Chartul. S. Petri * AGUILLADA, Aculeus, baculus acu-
Gand. ch. 19: Omnia prsemissa bene mine ferreo munitus, quo boves pun-
et legitime vendidi. Aguerpivi (f. ac guer- gendo ducunt, Gall. Aiguillon . olim
pivij pro centum et quadraginta libris Aguillee. Aguillon, Aguise, Aguillade,
Paris. Agulhade, Agullade, et Esguilhade. Lit.
| AGUGULA. Vide Agagula. remiss, ann. 1380. in Reg. 117. Chartoph.
® AGUIA, Piscis genus. Vide infra reg. ch. 8 : Praedictus Petrus de quadam
Aguilla 2. longa pertica, vocata in illis partibus (Le-
3® AGUIGUBORE , Strangulare, wor- movic.) Aguillada, cum qua boves con-
gen. Vocab. Lat. Germ. ann. 1477. ducuntur. eumdem Gerardum percutere
ADEL. attemptavit. Aliae ann. 1381. in Reg. 120.
j AGUIJON, Campanula acutioris soni, ch. 123 : Jehan de la Briere leva un grant
quasi nos Galli diceremus, Aigu-son.ne- baston. que il avoit en sa main, appelle
gula consueta Toribii Archiep. Limse Aguillon. Alise ann. 1390. in Reg. 139.ch.
torn. 4. Collect. Cone. Hispan. pag. 663. 92: Une verge, nommee Aguillee. a tou-
col. 1 : Et ultimo quadrante pulsabitur cher et chasser buefs. Alias ann. 1462. in
campanula seu tintinnabulum, quod vulgo Reg. 198. ch. 499 : Jehan Fortist print
vacant Aguijon. Et pag. 664. col. 2 : Tarn s'Aguise ou aguillon, a quoi il touchoit les
beneficiati quam reliqui ministri... con- beufz, etc. Aiiae ann. 1400. in Reg. 155.
venient ad horas antequam terminetur ch. 105 : Icelui Geraut donna de son bas-
primus sonitus tintinnabuli. quod vacant ton, appelle Aguillade, un cop sur la
Aguijon. [* Hisp. Aguijon, Aculeus, sti- tesie de ladite fille. Alise ann. 1445. in
mulus.] Reg. 176. ch. 377 : Bastons.appellez Aguil-
* AGUILETA, Ligula, Gall. Aiguillette, lades et borbossades, ferres les aucuns a
olim Aguillete et Esguillemete. Lit. re- trois pointes de fer. comme une fourche.
miss, ann. 1452. ex Reg. 181. Chartoph. Aliae ann. 1443. in eod. Reg. ch. 282 :
reg. ch. 83 : Le suppliant vit ung buffet Ung long baston ou gaule, appellee Agu-
ferme, lequel il ouvrit d'un fer d'une Es- lhade. Aliae ann. 1400. in Reg. 155. ch.
guillemete. Aguiletaria, Ars ipsa, et 115: D'une Agullade, qui est la verge ou
Aguiletarius, ipse artifex. Arest. parlam. baston dont I'en poing et fait aler les
ann. 1421. in Lib. 1. Ordinat. super ar- beufs, etc. Alise demum ann. 1457. in
tificiis, etc. Paris, ex Cam. Comput. fol. Reg. 187. ch. 332: Donna ung grand coup
89. r°: Actores dicebant, quod secundum sur I'espaule de I'Esguilhade qu'il tenoit.
statuta et ordinationes dicti ministerii Esguillee, in aliis ann. 1401. ex reg. 156.
stigulariorum seu Aguileterariorum villas ch. 173. Unde Aguillade vel Eguillade
nostras Paris, etc. Nichilominus dicta legendum, pro Guillade, in Lit. ann.
Aelipdis.... stigulas seu Aguiletas super 1474. ex Reg. 204. ch. 90. Hinc Aguiler,
suo stallo publice vendebat,... ac dictum Aculeo pungere, ut videtur. Le Roman
ministerium Aguiletarias exercebat...Quod de la Rose MS. : *
dicta Aelipdis in dicto ministerio stigula- Mais Atropos rent et descire
rias seu Aguiletarias aprenticia fuerit. Quant que ces deux pueent filer,
Hinc leg. Aguiletariis pro Aquiletariis in Atropos vous b<Se Aguiler.
v. Stigula, et contra Aquilleta, pro Aguil-
leta, in Inventar. S. Capellse Paris, ann. T AGUILLERIUS. vel Aguillerium, f.
1363. Vide infra Aquileta. Charta ann. Aqualis, Gall. Aiguiere. Cod. MS. Eccle-
1323. in Reg. Cam. Comput. Paris, sign. siee Noviomensis in quo ejusdem vasa
Noster fol. 169. r°. Giez, chandeliers,Aguil- et ornamenta recensentur: Item unum
letes, belutiaus, etc. aliud vas parvi valoris argentatus ad mo-
* AGULHETA, Eadem notione. Corn- dum Aguillerii, in quo sunt certse Reli-
put, ann. 1412. inter Probat. torn. 3. quiss.
Hist. Nem. pag. 205. col. 1: Solverunt * Vasis genus est, ut opinor, in acu-
Petro de Lernaco canabasserio pro octo men desinens, quod pyramidis formam
ternalibus ciricis rubei coloris, et media, exhibet, sic dictum, ab Aguilla. Vide
pro faciendo Agulhetas positas in pava- supra in hac voce num. l.f** Vide Agul-
Ihono, et unam pro vexillo, etc. lium.]
* AGUILINUS, idem qupd Aquilinus; JAGUINA, forte idem quod Aguinia,
Aguglino enim et Aquilino promiscue de qua voce infra ; ni legendum putes
usurpant Itali : Moneta Aquileiensis. Aguillarum. Charta pro communia Bal-
Comput. decimse in Italia collectse ann. neoli ann. 1208. ex schedis D. Lancelot:
1278. pro subsidio T. S. ex Cod. reg. Centenarius Aguinarum 1. denar.
5376. fol. 228. v°: Librae xxxv. sol. vj. et * Legendum haud dubie. Anguilla-
den vj. Aquilinorum grossorum de Tirolo ; rum.
Aquilino quolibet mihi computato per | AGUINIA, pro Ingenia, Gall. Engins,
collectores pro xx. bagatinis. Machinae bellicae ; item instrumenta, et
* 1. AGUILLA, Pyramis, pbeliscus, apparatus earumdem.Chronicon Siciliae,
Ital. Aguglia , nostris Aiguille, olim torn. 3. Anecdot. Marten, col. 80: Die
150 AGU
vero Mercurii 10. ejusdem mensis. qusedam
tidam onerata tribus aliis machinist terra?
Trapani applicuit. post meridiem ad litus
dicti castri, et ipso die exonerate de dicta
tidam in terra Aguinibus et parvis dic-
tarum machinarum. Ubi legendum,. cum
aguinibus parvis. etc.
* Rectius legeretur, cum Anginibus
parvis ; quod nemo non videt.
I AGUITARE. Vide Aguayt.
AGULA, vel AGALA, Moneta, in Glossis
Arabico-Lat. Legendum forte Agalma.
Vide in hac voce, et in Agagula.
* AGULA. [Ut AGULIA 2. DIEF.]
AGULANI, inter populos,qui Saracenis
vel Turcis parebant, cum Franci nostri
Syriam ingressi sunt, recensentur pas-
sim a Scriptoribus rerum Hierosolymi-
tanarum; sed an hsec appellatio gentis
sit, an vero sectae, incertum plane, cum
et'ii Publicanis et Azimitis jungantur,
quae indubie nomina sectariorum sunt.
De Agulanis id unice prodit Guibertus
lib. 5. Gestor. Dei cap. 8: Eorum siqui-
dem, quos Agulanos appellant, tria nu-
mero millia extitisse feruntur. qui neque
gladios, neque lanceas, aut sagittas nulla
penitus arma formidant, quia omni ex
parte cum ipsi, turn equi eorum ferro ado-
periuntur. Hi nihil armorum prorsus in
bellis prs&ter enses usui habent. His con-
sona habent Robertus Monachus lib. 6.
Baldricus lib. 5. et alii.
jl.jAGULHA, Apex turris Ecclesise,
Gall. Aiguille, fleche d'un clocher. Marty-
rolog. MS. Aquensis Ecclesiae : Anno
1411. XVII. Kal. Aug. fuit inceptum pi-
gnaculum super Ecclesiam usque ad Agu-
Iham ; et primum lapidem posuit inclytus
Princeps Ludovicus filius Regis Ludovici.
* 2. AGULHA, vox lignariorum, Gall.
Aiguille, lignum longum et ab una parte
acutum. Reparat. factse in senescal.
Carcass, ann. 1435 : Item pro sept em pe-
ciis fustium de coral, vocatis Agulhas,
qualibet longitudine xiij. cannarum, emp-
tis pretio xj. lib. vj. sol... Item pro aliis
scij. peciis, vocatis Agulhas, de coral, etc.
Vide infra Aiguillia. s«^
7 AGULHETARIUS, Ligaminum artifex,
aut ille qui ligamina stylo instruit, Gall.
Aiguilletier. Obituarium S. Geraldi Le-
movicensis fol. XL recto : Postea adve-
niente die 26. Junii anno Domini 1496.
Petrus de Las Cameras, dit Chabrier,
Agulhetarius exhoneravit et deschargiavit
dictam domum a dicto censu.
® AGULHO, Aculeus. Gall. Pointe. Stat.
ann. 1357. inter Probat. torn. 2. Hist.
Nem. pag. 194. col. 1: Fiat una trappa
per modum cledati, cum Agulhonibus
ferri. Et pag. 196. col. 1 : Fiat una porta
coladissa, clidata cum Agulhonibus ferri,
cum turno et cordis.
T 1. AGULIA, Vas vel instrumentum
prseparando sali utile. Testam. Adelai-
dis, apud Marten, torn. 1. Anecd. col.
102 : Volo ut in Canonica SS. Justi et
Pastoris, remaneat medietas de Salinas,
qui fuerat Framaldi quondam in Scalas,
cum illorum salarios, coctarios, Agulias,
et omnibus suis officinis et areis.
2. AGULIA, Obeliscus, ex Italico Agu-
glia. Ohristophorus de Bondelmontibus
in Descriptione Constantinopoleos a
nobis edita: Deinde Agulia ex uno lapide
in quatuor seneis taxillis in altum erecta
cernitur cubitorum viginti quatuor. Octa-
vianus de S. Gelais in Viridario honoris,
de Obelisco Romano:
Pres cette Eglise a un grande Eguille,
De fin porphyre, et dessus une pomme.
* Apud eumd. Christophorum eodem
nomine designatur obeliscus S. Petri :
AGU
Palatium Neronis, ubi est Agulia S. Petri.
Infra: Juxta quod est memoria Csesaris,
id est, Agulia, ubi splendide cinis ejus in
suo sarcofago... requiescit. Vide supra
Aguilla 1 et Agulha 1.
® AGULLA, Schidia, assula, Gall. Es-
quille. Instr. ann. 1286. inter Instr. torn.
6. Gall. Christ, col. 489 : Accepi devote et
benigne, cum manibus meis propriis, duas
Agulias de duobus brachiis beatse Eula-
lise virginis, scilicet a quolibet brachio
unam.
« AGULLIUM, Acuum theca, Gall. Ai-
guillier. Aguiller. acuarium, in Glossar.
Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684'. Acta MSS.
Inquisit. Carcass, ann. 1308. fol. 22. r°:
Dicti hssretici dederunt sibi (mulieri)pec-
tines et Agullium.lAi. remiss, ann. 1398.
in Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 458. bis :
Une bourse et un Aguillier, un demi saint
de letton sanz chainete. Alise ann. 1391.
in Reg. 141. ch. 228 : Un Aguillier de
drap de laine a couches de soye et a me-
nues pierres Indes. Le Roman de la Rose
MS.;
Lors trait une aguille d'argent,
D'un Aguillier mingnot et gent.
* AGULUS. Vide supra Agolus.
* AGUM. [Ut AGUNA. DIEF.]
^AGUMENA, Rudens, quo navis ad
anchoram religatur, Gall. Cable; Gumi-
na vel Gomona, Academicis Cruscanis,
il canapo attaccato all'ancora. Stat. Ge-
nuens. lib. 4. cap. 1: Non possit tamen
fieri interdictum, neque incatenatio vasis,
postquam positum fuerit ad colam, causa
recedendi et navigandi; et intelligatur
positum ad colam, quando amoverit Agu-
menas a mole seu terra, et recesserit e
loco in quo erat, quando habebat Agume-
nas ad molem seu terram.
|f AGUNA. Concil. 1. Salisburg. : In pi-
leis suffurraturas non habeant, nisi forte
de nigro centato. vel panno, aut nigra
pelle Aguna. Ita' legit Spelman, in hac
voce, sed ad vocem Guna post Meursium
legit aut Guna pro Aguna ; Guna autem
Spelmannus exponit cuniculum a Ger-
manico cunna, qua voce significant Ger-
mani certum indumenti genus a cuni-
culo sic appellatum, ut XEOVT^ dicitur a
Leone, segis, airb -rrjc atyoc. Heec Spel-
man. Sed quid si pro Aguna legeretur
Agnina ? Planus et facilis esset intellec-
tus. Si tamen guna vel aguna retinen-
dum est, dicam hac voce non indumen-
tum aut amictum integrum loco citato
intelligendum esse, sed dumtaxat assu-
tum pileis pannum vel pellem, ut satis
patet ex ipso textu, prsesertim ex voce
suffuraturas : quod assumentum posset
confici ex Aguna vel guna id est, pelle
Saxonica, uti conjicio ex hoc Luith-
prandi loco, quern refert ipse Spelman-
nus : Nee ipsa capiet eum in qua natus
est pauper et gunata, i. pellicea Saxonia.
[** De Cunen, pellibus marturinis, vide
Lappenberg. in notis ad Docum. Histor.
Hanseat. pag. 26. 36. 41 et 99.]
^ AGURIRE, Litigare, litem movere,
Gall. Plaider, a Grseco ayopa, Forum.
Processus Ecclesise S. Vedasti Attreb.
contra Scabinos Attreb. in Chartulario
ejusdem Abbatiae nptato V. pag. 39:
Quarto ex parte Scabinorum objectum est,
quod Abbas et Conventus non possunt sine
litteris Episcopi vel superioris (de rebus
suis in judicio contendere) ad quod res-
ponsum fuit quod Agurit auctoritate do-
mini Papse qui solus est suus Episcopus.
[-•>-"' leg. Agunt.]
3^ AGURIUM. [Vulgo augure: « Si
quis sagriligium fecerit, quod aruspices
vocant, si per aves aut aguria colunt
AHA
vel ad divinacionis eorum vadunt. » (Pe-
nitenciel, B. N. L. 13246, p. 287.)]
AGUSADURA. Pactum ann. 1231. inter
Alfonsum Comitem Pictavensem et Al-
bertum Abbatem S. Theodardi Montis-
Albanensis : Concessit Comes, quod Ab-
bas haberet quartam partem salini supra-
dicti : verumtamen concessit si idem
Comes dimittat, vel derelinquat salinum
universitati villse, etc. Concessit eidem
Abbati medietatem eorum, qus& percepit
idem Comes in dictis villis occasione de
las Agusaduras. Verumtamen si dominus
Comes dimittat, vel derelinquat las Agu-
saduras, quod facere potest, Abbas habebit,
etc. Olim non licebat agricolis vomeres
aliaque utensilia ferrea rustica aliis
exacuenda tradere, quam iis qui a
Comite Tolosano ad id prsefecti erant,
quibus certa pensitatio prasstabatur,
quse in Prqvinciae Comitatu Agusadura,
in aliis locis Agusadge appellabatur. [In
Camera Computorum Paris, habetur
Charta Ludovici Ducis Andegavensis
ann. 1370. qua Consulibus Lausertge
concedit: Qu'ils puissent faire aiguiser
leurs rasoirs et leurs piques oil Us vou-
dront, en pay ant le feure.] Quidem pu-
tant idem esse, quod aliis Reillage dici-
tur, a voce Reille, quae vomerem signi-
flcat.
* AGUSARE, Acuere, Gall. Aiguiser,
Ital. Aguzzare. Privileg. loci de Portello
ann. 1405. in Reg. 184. Chartoph. reg.
ch. 586: Dictus faber debet aptare sive
'Agusare vomeres sive relhas ad laboran-
dum. Vide Agusadura.
| AGUSTALE. Nummus aureus. Vide
Moneta.
1 AGUSTATICUS. ( Monetse genus. Vi-
4 AGUSTUS. I de Denarius.
j AGUSTUS MINSIS, pro Augustus in
Charta Chlodovaei III. ann. 691. apud
Felibianum Hist. San-Dionys. pag. XI.
AGUTARITUS. Vide Canis argutarius.
* AGUTULNARE. [Ut AGGUTURARI.
TTjl-ni I
* AGUZADERA. Sic lego in ead. Charta
ex Cam. Comput. Tolos. pro Agusadura,
ut edidit Cangius. Vide in hac voce.
AGUZO, Cuspis, Italis Aguzzare, In
cuspidem acuere. Constitut. Neapol. lib.
2. tit. 37. § 1: Campiones habeant clavas
asquales, non spinosas, nee cum Aguso-
nibus.
1 AGYALE, Genus navigii, forte pisca-
toria navis. Est enim atytaXeuc, Piscator,
ab alytaXo?, Littus, ora maritima. Vita
S. Raynerii torn. 3. Junii pag. 464 :
Guido lagio... cum sociis suis ibat in Thu-
nisim cum quodam Agyali, exeuntibus
ipsis de faucibus Ami, ascenderunt in
mare altum per directum.
f AGYNNII, Heretici circa ann. Christ!
694. a carne et conjugio abstinebant,
Deum utriusque auctorem inficiati. A
yuvYJ, Mulier et a privat. sic dicebantur.
Vide Hofmanni Lexicon universale.
* AGYRTA. [Gall, joueur. DIEF.]
AHALEPTEJDimidium] Vide Chunna.
\ AHANAGIUM. Vide in Ahanare.
AHANARE , Agrum colere, laborare.
Nam Ahaner, est anxie laborare, cum
anhelitus difficultate captare ae'rem,
quod faciunt, qui labori seu agriculturse
insistunt. Vox ficta ab Anhelare, seu
potius ab aegra et coacta anhelatione ,
quam emittunt, qui labori succumbunt,
Ahan. Vide Jacob. Bourgoing lib. de
Orig. et usu vulgar, vocum pag. 7.
Charta M. Abbatis S. Vedasti Atrebat.
ann. 1245 : Si autem homo non manens
super terra debente gabulum, velit ter-
ram debentem gabulam Ahanare, ipse
potest, etc. Ibidem : Ita videlicet quod
 AHE AJA AIA 151
equus possit Ahanare eo modo, quo ann. 1442. in eodem Reg. ch. 125. nbi earum. »(Mus. arch. dep. pag. 11. an.
voluerit homo, cujus erit,... et equus aqui- legitur Ahermier. Ahenner, Agrum co- 834.)]
tabit totam terram, quam aliquis ad lere. Charta Commun. de Busenc. ann. 1. AIACIS, [AGICIS, Alois, AIZES ,
garbam per Ahanagium fidele Ahanabit: 1357. torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag. AIZUM , Vicaria, districtus Vicarii,
et postquam homo terram suam ad gas- 371 : De toutes les terres arables et labou- Gall. Viguerie.j In Tabulario Ecclesiae
cheriam et Martium Ahanaverit, ipse rables que on Ahennera, etc. Enhanner, S. Juliani Brivatensis passim occurrunt
potest earn persequi, cum tot equis, quot eodem sensu, unde Enhannable, Cul- haec verba : In Aice Brivatense, Ambro-
sibiplacuerit. Rob. de Bourron in Mer- turse habilis. Charta ann. 1372. in Reg. nense, Nonatense, Cantillanico, Monta-
lino MS. : Canques Us labourent et Ahe- 105. ch. 74: Terres Enhannables toutes nico, Riomense, etc. Ubi in aliquot Char-
noient, aloit a mal. Terres Ahanables, pro assises environ ledit mannoir, bien En- tis aliis pro hac voce habetur: In Vi-
labourables, in Consuetud. Bononiensi hannees et labourees. Lit. remiss, ann. caria Brivatense, Nonatense, etc. In
art. 170. 174. Ahans, Terres a labeur, in 1477. in Reg. 195. ch. 1636: Je te prometz Charta 160. fol. 92: In ipso Aice,
Consuetud. Montensi cap. 50. Vide Mahieu que avant qu'il soit huit jours, seu in ipsa Vicaria. Ubi perperam
Affahare. je te trouveray en la charrue ou tu En- in arce reposuit aut legit Justellus in
[5SP- Menagius in suo Dictionario hanes. Haner, in aliis ann. 1389. ex Reg. probat. Hist. Arvern. pag. 10. Et Ch.
etymologiarum linguae Gallicae vocem 136. ch. 224. Ahenniaus. quae ad aratio- 248 : In ipso Aiaceet in ipsa Vicaria. Ch.
Ahan ducit ex Italica Afl'ano, Poena, nem pertinent dicuntur, in Sentent. 250 : In ipsa Aiace*Brivati, in ipsa villaf
labor, observatque Hispanos et Occita- arbitr. ann. 1313. ex Reg. 53 ch. 53 : Li quse dicitur Fontanas... et in ipsa Aiace
nos etiamnum uti voce Affan, et a Lug- manent de chiaus qui ont chevaus Ahen- Comiense curtem nostram, etc. Ch 351 :
dunensibus Affaneurs appellari merce- niaus, etc. Vide Ahanare. In Comitatu et Vicaria Brivatense, in
narios ruri laborantes. Rustici Belgae f AHENIA, Idem forte quod Hispanis ipso Aiace, cedo Deo, etc. Adde Ch. 260.
quos Wallones vocant, usque hodie Alhania, Angustum cubiculum, Gall. 282. 297. In Ch. 223. habetur Agice.
utuntur vocibus Ahan, et Ahaner, baud Petite chambre, logis etroit. Primum Tes- [5S3F° Harumce synonymarum vocum
generatim pro agrum colere, sed tantum tam. Adefonsi Hispan. Regis apud Mar- acceptio pro Vicaria evidenter probatur
pro serere, seminare, Ensemencer. Hinc ten, torn. 1. Ampliss. Collect, col. 546: ex Instrumento Ecclesias Vabrensis
les Ahans, apud ipsos eadem sunt, quae Et unam Aheniam in ripa illius fluminis torn. 1, novae Gall. Christ, pag. 58. ubi
recenter sata, Terres nouvellement ense- supradicti. Ministerium idem est quod Vicaria, et
mencees.] * Terram arabilem hie intelligo. Aids idem quod Ministerium : Est ipse
AHANAGIUM. Charta Balduini D. | AHORUS, Qui rapitur immatura locus situs in pago Ruthenico in Viga~
Walaincourt, ann. 1224. in Tabulario morte, a Graeco awpo?, qui non fit suo ria Curiense. Mox subditur : Hoc sunt res
Abbatiae Montis S. Martini: Nihil juris tempore. Tertull. de Anima cap. 57 : Aut proprietatis nostrse...inpago Ruthenico in
aut dominii retinens (in dictis terris), optimum est hie retineri secundum Ahoros, Ministerio Curiense. Deinde: Vobis dona-
sed quidquid juris et dominii habebant aut pessimum secundum biothanatos, ut mus similiter in ipso Aice vel in ipso Minis-
in els, cum Ahanagio ipsarum futuro ipsis etiam vocabulis utar, quibus auctrix terio alias mansos nostros. Mabillonius
Ecclesise ssepe dictse concedens. [Charta opinionum istarum magia sonat. in Actis SS. Benedict, ssec. 3. part. 2.
Agnetis Abbatissae Strumensis in tabu- * Nostri sensu opposite Aheurer dixe- pag. 195. in hunc locum Chartse com-
lario ejusdem Parthenonis ann. 1227: runt, pro Opportune agere. Math, de mutationis Comitem Bernardum inter
Cum inter nos exunaparte... super Aha- Couciaco in Hist. Caroli VII. uhi deejus et Lanfredum Abb. Mausiacensem ann.
nagio quarumdam terrarum qussstio exequiis : Les torches et les cierges de 764 : Qui (locus Mauciacus) est in patria
verteretur, etc. [Vide Afl'anagium, Affa- I'escurie y furent bien et honorablement Arvernica in Aice Riomense constructus
nator, et mox Ahenagium. Aheurez. Diverse prorsus sensu diver- in honore B. Petri Apostolorumprincipis,
* AHE, interjectio. Hese, Istse. Glossar. saque origine, nempe ab ora, pro Dese- etc ; ait nomine Aids pagum esse intel-
vet. ex Cod. reg. 7646. rere, discedere, Gall. S'absenter, aban- ligendum, sed quominus in hocce loco,
| AHELEPTE, Dimidium. Vide Chunna.donner, in Lit. remiss, ann. 1448. ex ut et in superioribus Vicarii distrietus
* AHENAGIUM, Quidquid ex agris cul- Reg. 176. Chartoph. reg. ch. 634 : Acause intelligatur, nihil impedit.
tis colligitur, idem quod Ahanagium ; de laquelle haine... convint au suppliant ^ AIZIS, Eadem nptione. Charta Octo-
a veteri Gall. Ahan. poena, labor, moles- soy Aheurer du pays. mari Presbyteri relata in libro cui titu-
tia : quia non sine magno labore agri * AHTA. Vide supra Achta. lus : Pieces pour et contre la Maison de
coluntur, sic dictum. Lit. remiss, ann. AHTEID, Sacramenti genus apud Bouillon, a Cologne, pag. 7 : Et sunt sites
1375. in Reg. 108. Chartoph. reg. ch. Boios. Decretum Tassilonis in Lege ipsdz res in pago Arvernico, in villa quse
103 : Apres ce que ledit Jehan fu deschau- Bajuv. cap. 6: Sacratum, quod Ahteid vocatur Maticara, in Aize Catiracensi.
cie entra audit gue, et tant se y efforca dicitur, juret in Ecclesia cum tribus, etc. Ibidem in alia Charta : Sunt autem sitss
pour mettre hors laditte charrette, que il Ubi Lihdenbrog. Aht, bannum Imperii, ipsse res in pago Arvernico... in Aize Mes-
entra en fievre en ycellui gue, pour le Eid. juramentum. siacensi, in loco cui vocabulum est ad
grant Ahan que il y avoit eu, et pour la * Vide Schilter. in Glossar. Teuton, Boscum, etc.
froidure qu'il y print. Vita J. C. MS.: ad vocem Ahton. [## et Grimmii Antiq. | AIZUM, Eadem significatione. Char-
Si me satnble par verile jur. pag. 907.] ta Cuneberti levitae apud Baluz. torn. 2.
Qu'i aie este quatre mille ans, ^ 1. AIA, Sepes, Gall. Haie. Locus est Hist. Arver. pag. 16 : Et in ipso Aizo
Tant ai soufert de grans Ahans.... in Biennum. Vide Haga. mansos duos, qui vocantur Puco-navato
Alons ent en Jherusalem, * Charta ann. 1165. inter Probat. Hist. cum omni sua integritate... et in ipso Aizo
Iluekes soufferra 1'Ahan. Autiss. pag. 22. col. 1 : De Aiis vero quas in villa quse dicitur Ravacus, mansos duos
Bestiarius MS.: pater meus tempore guerrse in nemoribus cum appendariis tribus.
Espira un nouvel Ad an,
S. Marise Monasterii Melederensis.... fecit, T 2 AIACIS, Preedium , domus cum
Qui pour nous trait paine et Ahan. etc. Ubi indicatur silvae pars delecta, horto. terris, vineis, etc. Idem fere quod
quam sepibus muniebant ad feras inclu- Mansus, Gall. Cense, Ferme.] Vetus
Inventar. Chart. Monast. fol. 29. v°: dendas, aut ad alios usus. Charta ann. Charta 'ex Tabulario Ecclesise Gratia-
Carta offtdalis Cathalaunensis de dimi- 1358. apud Corbinell. inter Probat. nopplitanae fol. 25: Est autem ipsa Ec-
dio modii siliginis in furno de Somme- domus de Gondi pag. 157: Item unum clesia sita in Episcopatu Gratianopolita-
rellis, aut super Ahenagio dom. de Som- petium terras laborativse cum Aia, pergu- nensi, in Aice castro, quss nominant
merellis pro pitancia. Nostris Ahanage lis et arboribus. sancto Gregorio. Alia Stephani Episc.
et Ahennage, pro ipsa terrae cultura,. et | 2. AJA apud Hebraeos accipitris spe-Claromont. in Tabul. Celsiniacensis
pro terra arabili. Chartul. Corb. sign. cies est, quam veteres JEsalonem, Ger- monasterii: Sunt autem duo Aizes, unus
Ezechiel ad ann. 1421. fol. 109. v°: Tel- mani Smirle, Galli Esmerillon appellant. ad Burnonem, quern Galmannus excolit,
lement que ce ne puist porter prejudice Nomen a clamqre. Uti enim aquilarum cum curtis, horto et vineis, et alius Aizes,
a VAhanage, et que on y puist Ahaner clangere est, milvorum jugere vel lipire, qui vocatur ad Petrum, etc. Idem Tabu-
deuement. Lit. remiss, ann. 1371. in Reg. accipitrum pipare, et crocitare coryo- lar. : Dat eis Petrus ipse Aizum quoddam,
102. ch. 323: Jehannin menast une char- rum ; ita ja,ja secundum Arabes hujus continens in semet curtem unam et fur-
tee d'amendement aux champs en I'Ahen- avis proprium est, unde ipsa Hebrseis num, mansiones quoque et viridarium.
nage de son pere. Hinc Ahennier, pro dicta videtur n'5< Aja; unde de ejus [Baluz. Hist. Aryerniae torn. 2. pag. 41.
Agricola, Laboureur. Lit. remiss, ann. oculo legimus Job. 28. 7 : Semitam non in Charta Ugonis .sacerdotis : Et ilium
1374. in Reg. 105. ch. 444 : Lyenin de novit avis, neque earn vidit oculus Aja. Aice quern conquistavi de Vidiano et Da-
Bergues, dit Frerin poure laboureur et H33C ex Hofmanni Lexico. vit cum campis et salcedis et pratis.]
Ahennier. etc. Charretier ou Hannier de % AJACENTI^. [Ut adjacentiae, gall. Occurrit etiam passim haec vox in
la ville de Vrely, in aliis ann. 1441. ex dependances : « Per sua adprisione cum Libro Mirabili, seu Tabulario Abbatiae
Reg. 176. ch. 98. Unde emendandae Lit. omnes suos terminos et Ajacentias Concqensis in Rhutenis, et in Tabulario
152 AID
Monasterii S. Theofridi in Vallavis.
Arverni hodie Aize, vocant agrum, vel
terrain incultam, aedi alicui adjacentem.
[* Lit. remiss, ann. 1410. in Eeg. 164.
Chartoph. reg. ch. 289 : Comme le sup-
pliant s'en feust ale querir en une estail-
lerie, nomme Ayse.... unevoiture d'estaille,
etc. Ubi Ayse id significare videtur, quo
quis uti potest.]
T AJACENTI5!, pro Adjacentias. Legitur
apud Baluz. in Hist. Aryern. torn. 2.
pag. 8. ex Chartulario Brivatensi.
>jc AIANEA. [Color in coitu quo omne
corpus concutitur. DIEF.]
* AIANRICUS. Regnante Rege Aianrico,
in Charta pro abbatia S. Egidii ex Ta-
bul. ejusd. Unus es* e variis modis
scribendi nomen Henrici; quod monuisse
satis est.
* AICATI. [Ut ACCASIA. DIEF.]
AICHATA. Charta Philippi Regis Franc.
ann. 1310. pro Libertatious Bastidae in
Petrogoricis, ex 47. Regesto Tabularii
Regii n. 38 : De sommata ferri, pannorum
laneorum 2. den. de sotularibus, de cal-
deriis, anderiis, patellis, Aichatis, payro-
liis, cutellis, falcilliis, sarpiis, piscibus
salsatis, et rebus consimilibus, dabit ven-
ditor extraneus in die fori pro leuda et
pro intragio 2. den. [*' Vide infra in
Aissata.]
* AICIUM, ut Aiacis 2. Praedium, domus
cum horto. Chartul. Celsinian. ch. 173:
Dono S. Petro, et supradictis sanctis, el
monachis Aicio uno in villa Soliniaco,
cum curte et horto.
J A.IVJE, Subsidiaria tributa, Gall.
Aides. Heec ut etiamnum Reges nostri,
ita et Domini feudaies quondam a sub-
ditis solebant exigere. Litterse Francisci
I. pro S. Capella Paris : Quos quidem
tres Apparitor es... ordinamus fore et esse
immunes... ab omnibus impositionibus,
Aidis et aliis tributis. Charta Richardi de
Lamberyilla in Tabulario A. Monasterii
(Sremmeticensis cap. 361: Varantizandum
ab omni Aida et reseantia et amouta.
Charta Offlcialis Paris, ann. 1264. ex
Tabulario S. Germani a Pratis: Quinque
arpenta terras... ad censum 6. denariorum
quodlibet arpentum sine olio onere, red-
ditu, costuma, tallia, relevamento. Aida,
corveia , campiparte et alio quocumque
nomine censeantur.
JSKif Ex Aides vocabulo natum est no-
men, la Cour des Aides, Gallis omnibus
nqtissimum, hoc est, Supremum rei
tributaries tribunal, in quo quidquid
tributorum, yectigalium atque subsi-
diprum est, judicatur. Hujus summi
tribunalis originem referunt ad Regem
Joannem cognomento Bonum, qui cum
28. Decembris anni 1355. decreto statuis-
set, ut quidquid mercium venumdaretur,
certum sibi tributum solveret, judices
instituit, qui lites ex novi tributi solu-
tione natas cognoscerent, et ita dirime-
rent, ut nulla esset ab iis judicibus ad
alios provocatio. Ad hanc Joannis Boni
institutionem Senatus Curiae subsidio-
rum Parisiensis suam originem refert
acceptam. Recentiores sunt, quae aliis
regni urbibus fuerunt institutes Curise
subsidiorum.
* AIDARE, a Gall. Aider, Adjuvare.
Comput. MS. eccl. S. Egid. Abbavil.
ann. 1386: Pro Willelmo Louireh, qui
Aidavit in creusalione dictse fossse, j. den.
Nostris Aider, pro Subsidiarium tribu-
tum, nomine Aide, solvere Ordinat.
Deputat. trium Statuum ann. 1355. torn.
3. Ordinat. reg. Franc, pag. 24 : Et se
lesdits serviteurs gaignent cent solz. ou
au dessous, il ne Aideront de riens, se il
AIG AIL
n'avoient aucuns biens equipolenz, ou appellamus, et quae Esgrettes dicuntur
quel cas il Aideront comme dessus. Ai- in Lit. remiss, ann. 1455. ex Reg. 191.
dance, Auxilium, Secours. Le Roman Chartoph. reg. ch. 171. hie designari
de Cleomades MS.: arbitror. Vide Airo.
Cascuns ait seure esp^rance, * AIGUGIA. Charta Petri de Fenolleto
Car Dieux sera en nostre Aidance. ann. 1229. inter Probat. torn. 3. Hist.
Occit. col. 337 : Trado vobis D. Nunoni
Me, eadem notione, in Poem. reg. Na- Sancio... totum castrum meum de Fenol-
var. torn. 2. Cant. 4 : leto... justitias, firmancias, Aigucias, etc.
Tres haute amors ki tant s'est abaisse*, Ubi legendurn esse Cugucias, cuique
Qu'en mon cuer se daigna hebergier, loca in vqce Exorquia laudata consu-
A faire un chant m'a preste s'Aie. lenti, manifestum erit.
%Aihue, apud Petr. de Fontan. cap. ductus, ^ AIGUERIUM, pro Aquarium, Aquae-
11. art. 5. Id omne quod auxilio est. in Statutis Massil. MSS. anni
1253.
* ALDEN, Infirmum, in Glossar. vet. ex * Usque Aiguerium hortorum, in Charta
Cod. reg. 7646. an quia alterius ;MS! auxilio ann. 1463. Quo significatur canalis seu
indiget ? Vide supra Aidare. [ Leg. fossa, per quam aqua ducitur in horto,
Infernum. Gloss. Grsac. Lat. A?8r]i;, in- seu per quam elicitur. Aiguet et Aiguier,
ferus. Gloss, in cod. Reg. 4778 : Apden, olim eadem notione, nostris. Charta
infernum, inter vocabula per Ai inci- ann. 1340. in Chartul. 23. Corb. : IZs
pientiaj puissent clorre de wasons le penel, que on
AIDUS, Adjutor, Gall. Aide. Edictum dist Barrette, pour I'eaue dudit Aiguet
Rotharis Regis Longob. tit. 109. | 1:venir et tourner audit fosse pour aroer.
Ad Evangelia sancta juret cum 12. Aidis Lit. remiss, ann. 1412. ex Reg. 166. Char-
suis, id est, sacramentalibus. Ubi lex Lon- toph. reg. ch. 244 : De laquelle galerie
gob. lib. 2. tit. 55. | 5. habet, aliis suis :icellui Sicart chut embas d terre en un
sed prior lectio tolerari potest. [** Leg. Aiguier pave de carreaulx ou pierres,
Rothar. cap. 364, ubi codex cathedr. Mu- ouquel lieu descendant et cheent les eaues
tinensis habet: Cum 12 Aidos suos, id et agouz de Vhostel. Ubi Aquarium desi-
est, sacramentales. Vox Gothica AiJ>s, gnatur. Neque alio sensu accipi videtur
Sacramentum. Escassadour vel Esgassadour, in Libert,
| AJECENTLE, pro Adjacentise, Appen-villae &'Aigne-perse ann. 1374. ex Reg.
dices, Gall. Dependances. Charta Chlo- 198. ch. 360: Item comme nos devanciers
dov33i III. Regis Franc, ann. 693. apud aient donne et octroie aux habitans de
Felibianum in Hist. San-Dionys. pag. ladite mile le fans, le abreuvoir et les
xiv : Quidquid ibidem ipsi Chaldedram- Escassadours des chevaulx et des autres
nus yisus fuit tenuisse vel moriens dere- bestes, et les conduiz des eaues venant a
liquisse cum omni integritate sua vel ladite fans et abreuvoirs et Esgassadours,
Ajecentias, sicut ab ipso Chaldedramno encores les donnons-nous. Et Esgadour
fuit possessum. vel Essegadour, in Lit. remiss, ann.
| AIGATIA, Piaca, Papis. Puto legen-1455. ex Reg. 191. ch. 188; Pierre Gille-
dum Pica: quam Picardi etiamnum bert dist qu'il romproit la chaussee dudit
vocant Agache. cros ou fosse, pour faire descendre I'eaue
* AIGILIA.JUt AGILIA. DIEF.] d'icellui cros et mettre en son Essega-
AIGLOLFINGA. Vide Agilolfingi. dour,... la mettroit (1'eau) en son Esga-
f AIGNELINUS, Agnorum, ut opinor, dour. Aiguer praeterea dixerunt nostri,
lana. Charta Philippi Regis Franc, pro Irrigare, Arroser. Lit. remiss, ann.
ann. 1288. apud Perardum in Burgun- 1447. in Reg. 178. ch. 174: Duquel ruis*
dicis pag. 562 : Pro quolibet sacco lana- seau icellui Bernard a accoustume Aiguer
rum et Aignelinorum, etc. ou riguer ses prez. Quae voces a vulgar!
8
Lanam seu vellus hac voce signifl- Aigue, Aqua, Eau, ortum habent. Assis.
cari certo probat Charta Theobaldi cq- Jerosol. cap. 11: II li doit donner a man-
mit. Bles. ann. 1214: Quod si aliquis ger et a boire suffisamment, au moins
burgensium alicui de arconneriis lanam pain et Aigue. Vita J. C. MS.:
suam sive Aignelinos tradiderit. ipse Longis le coste Dieu ouvri,
arconnarius lanam sive Aignelinos red- Et sang et Aigue s'en issi.
dere tenebitur ad justum pondus. Stat. Vide Aquagium. [** et Raynouardi Gloss.
ann. 1358. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, p.
255. art. 7: Grandes quantites de laines, Rom. in voce Aigua vol. 1. pag. 39.]
Aiguelins (1. Aignelins) et recours. Unde * AIGUILLIA, Idem quod supra Agulha
Aingne, eadem notione accipiendum vi- 2. Vide in hac voce. Charta ann. 1297. ex
detur, in Lit. remiss, ann. 1391. ex Reg. Tabul. Autiss.: Regnaudus mercerius re-
140. Chartoph. reg. ch. 238. ubi inter cognovit se recepisse a venerabilibus viris
merces pelliceas recensentur: Cinq mil- decano et capitulo Autissiodorensi quan-
liers d Aingne. Et quidem Aigne, pro dam domum,... cum cellario, caveis, pres-
Ovis, vervex, in aliis Lit. ann. 1442. ex sorio munito Aiguilliis, etc.
Reg. 176. ch. 164 : Comme aux supplians JAILA. Gloss. Bituricensis Ecclesiae
appartenoit ung certain prat... ou quel MSS.: Ailen, Frontem. Aila, Ventusfabe.
prat ung lors nomme Jehan de Clavaire... [** Gloss, cod. Reg. 4778: Ailea, fronte
eust boute... pasturer les Aignes et bes- Ailia, veritas fabe. Gloss. Jaeckii: Ailia,
tiaulx du Seigneur de Puypardin son vermis fabas. Confer Servium ad Virg.
maistre, etc. Hinc Aigneler, pro Agneler, Georg. lib. 1. vers. 75.]
quod de ove parturiente dicitur. Lit. AILATA, In Legibus Adelstani Regis
remiss, ann. 1375. in Reg. 108. ch. 24: Angl. cap. 6. [** Concilium Thunresfel-
Pierre le Bos dist d son berger ces paroles dense.]: Si verbum non direxerit, ut Ai-
ou semblables: Tu ne fais pas bien de lata sit. Ubi quidem Aplata restituunt.
may laisser en ceste saison. qui est la Vide in hac voce.
plus necessaire de I'an pour les bestes qui 1 AILLIARIUS, Qui vendit allia et le-
Aignelent. gumina. MS. Cod. anno circiter 1290.
-AIGRO. Inquisit. ann. 1268. ex schedis exaratus de redditibus Episcopatus Au-
Pr. de Mazaugues: Item dixit quod pi- tissiodorensis, ex Chartophyl. Episcopi
gnoravit ibi quemdamjuvenem qui dicebat ejusdem urbis. Inscriptio : De Ailliariis.
se de Arelate,... quia cssperat Aigrones in Quicumque adducit allia vel erucas ad
palude. Hinc Ardeolas, quas Aigrettes vendendum in hac villa, debent die Sabbati
 AIN AIS AIS 153
de quadrigata unum denarium Episcopi 1376. in Reg. 116. Chartoph. reg. ch. 72: dolia, cupas, cistas, et omnia alia super-
et Comiti, et in septimana de qualibet O les autres noblesces et dignitez, avec lectilia, de quocunque nemore sint, sive
glenna unum obolum, si valeat duodecim la jurisdiction des terres contenues et (1. sine) omni occasione vendere liceat.
denarios aut plus; et si non valeat duo- subgites es Ainsgneages du Chasteler,... Libert. Novi-castri ann. 1256. torn. 7.
decim denarios, nihil debet. Et si fuerit lesquels Ainsnages il diset estre des de- earund. Ordinat. pag. 362 : Gie Ferris
de suo orto, et ortum sit de sauvamento, pendences de sadite vavasspurie... Toutes due de Lorregne et marchis... aquit tous
nihil debet. Et revenditores de hac villa les terres comprises esdiz Ainsneages, etc. mes hommes et toutes mes femmes dou
nihil debent, exceptis sex diebus Sabbatis, Haud scio an hue spectet vox Aine, in Nuef-chastel de toutes toltes,... fors que en
in quibus quilibet debet denariatam, et Charta ann. 1284. ex Chartul. S. Petri Aisemens d'ostel,... c'est assavoir, que vais-
revenditores de extra, qui afferunt ad de monte: Et doient li hoir^. descom- sel ou on met vin, et tout Aisemens d'or
collum vel ad bestiam, debent obolum de breir, warantir et assoleir a toujors d et d'argent. Hinc nostris Asier, Aiser,
ortolagio suo in quolibet die sabbati, I'abbe et d covant devantdiz lou boix et Aisier, Necessaria Administrare, Donner
exceptis sex Sabbatis, quod (forte quibus) I'eritaige de sour nomeit... Li abbe et li le necessaire, rebus necessariis instruere,
quilibet debet denariatam Episcopi et covans de S. Pierremont ont aquastei en Garnir, servir. Charta Milonis de Noeriis
Comiti. franc alluef d tousjors, en Aine et entref- ann. 1263. in Chartul. Pontiniac. ch. 41:
* AILLATA BULLITA, in schedis D. le fons teil partie de boix, etc. Id est, cum Et que Van les puisse (les bestes) laver et
Fournier, Provincialibus et Occitanis primogeniti privilegio; quod tamen abevrer et Asier en ma dite riviere, quand
vulgo Aigue boulide, rusticorum condi- affirmare non ausim. An legendum est mestier leur serai. Conflrmat. confrat.
mentum ex allio, sale et oleo, quod Aise, Usus, adeo ut sensus sit ad usum B. M. Magdalense ann. 1341. in Reg. 74.
bullions pani affunditur. Vide Alliata. et proprietatem ? Vide mox in Aisa- Chartoph. reg. ch. 595 : Comme les freres
[°* et Alhada ap. Raynouard. in voce menta. et suers... aient volente de acquerre un
Ailh, Gloss. Roman, vol. 1. pag. 54.J ^AINU, Naves. Fceminin. generis. Gloss. lieu d faire un hospital, pour herbergier
*AILLEMONTIUS, Pagus dioscesis Sues- Bitur. MS. [®Aini, in Glossar. ex Cod. et Aisier les pouvres, etc. Lit. Caroli VI.
sionensis, in Lit. remiss, ann. 1391. ex reg. 7613.][** Eodem modo in Gloss, cod. ann. 1392. torn. 7. jam laudato pag. 510:
Reg. 141. Chartoph. reg. ch. 44 : La ville Reg. 4778. In Gloss. Jseckii. : Ainus, Et que nostre ban et loyal peuple d'icelle
de Cuisy en Aillemont, ou diocese de navis. Legendum omnino JEnus. Vide (ville de Paris) se acroisse toujours, et
Soissons, etc. Virg. Geor. lib. 1. vers. 136. lib. 2. vers. soit Aisie de ce qui lui est necessaire d la
AIN, Florentius Wigorn. pag. 590. de 451; et Forcell. Lexic. in h. v.] sustentacion de leurs vies, etc. Repaistre,
Ludovico Balbo Rege Franc. : Pater sibi j AIOIN , Interpretatur frater meus , rafreschir et Aissier, in Lit. remiss, ann.
uxorem Adelheidam cpnjunxit, quae post Gloss. Bitur. , 1373. ex Reg. 105. ch.44. Charta ann. 1263.
mortem viri genuit filium nomine Ain, id AIOLA, Avia, ex Gall. Aieule. Occurrit in Chartul. sign. Decanus S. Petri Insul.
est, Carolum. Hue forte pertinent ista in Tabul. Absiensi fol. 22. fol. 112. v°: Et si doit li fourniers jurer
Alcuini Poem. 3. de quodam Anglo- ^ AIONES, f. Prima litterarum rudi- et fiancer au commencement k'il Aisera
Saxonum Rege: menta. Act. SS. Bened. saec. 4. part. 1. et appareillera le four selon cou ke pains
Tertius accepit sceptrum regnator opimum,
pag. 386. D. in Translatione S. Sebas- iert et que on li requerra; et Aisera le
Quern clamant Ain, incerto nomine gentes, tiani: Quod quidem nee ipse, si vulgo, ut poure si comme le rice. Pro Curare, Gall.
Qui nunc imperium Saxonum jure gubernat. aiunt, Homerus emergeret, explere posset; Pancer, ubi de equis agitur. Lit. remiss,
quanta minus ego tantillus, sermoneimpe- ann. 1380. in Reg. 116. ch. 182 : Lesdiz
[In Gloss. Bituricensi MS. Ain, oculus ritus, et grammatics^ disciplines omni- exposans pour ce que les chevaux dudit
interpretatur.] mpdis expers, qui nee quidem, ut ita Martel n'estoient pas Aisiez, ne ordenez
AINESCIA, ^NESCIA, ENECEA, EYNEIA, dixerim. ipsos Aiones ad liquidum addis- pour la nuit, etc. Rursum et pro Com-
Pars haereditatis, quse ad primogenitum cere valui. Aioner aliquibus in locis idem modare ad utendum, Gall. Prefer. Lit.
aetatis privilegio pertinet. Aisnesse in est ac Balbutire. remiss, ann. 1417. in Reg. 170. ch. 15:
Consuef. Norman, art. 115.175. Aisneage 1 AJORNAMENTUM, Vocato in jus, Lequel Piquart demanda par esbatement
in Consuet. Rupellensi art. 54-55. et Bri- vadimonii denunciatio, Gallice Ajour- d Henri de Tref, se il leur Aiseroit de
tannica art. 669.Vide Interpretem veteris nement. Cod. MS. Cqnsuetud. Tholos. leurs femmes. Sed etpro Naturse neces-
Consuetudinis Normanniae cap. 34. sub fol. 42 : Quascumque Ajornamenta execu- sariis satisfacere, Aiser dixerunt, quo-
finem. Glanvilla lib. 7. cap. 3: Salvo tionesve aut processus fecerint. Vide Ad- modo nunc Se soulager usurpant. Lit.
capitali mesuagio primogemto filio pro jornare. remiss, ann. 1408. in Reg. 162. ch. 83:
dignitate JEnescisz suas. Occurrit apud AIOT, Vestis species. Gaufridus Vo- Un pot d quoy le suppliant se Aisoit
Bractonum lib. 2. cap. 34'. et alibi passim. siensis lib. 1. cap. 7: Chlamydes vel aucuneffoiz de nuit. Unde Aisement, pro
ENEYA. Statuta secunda Roberti I. cappas perforaverunt, quas vacant Aiot. Ventris exoneratio simul et latrina,
Scotiae Regis cap. 3: Si ahqua hsereditas, * AJOUDUM. Vide supra Adjotum. secessus; vox non adhuc penitus obso-
de qua unica secta tantum ^ debetur ad s|< AIPICULUS. [Id est apex. DIEF.] leta. Lit. remiss, ann. 1389. in Reg. 138.
plures hssredes. participes illius haeredi- AIRA, AIRALIS. Vide Area. ch. 5: Le prisonnier demanda pour Dieu
tatis, devolvatur, ille qui Eneyam, i. * AIRAO, pro Arrao, vel Arao. Vide audit sergent qu'fl le defferrast, pour aller
capiialem partem illius hssreditatis habet, infra in his vocibus. Charta ann. 1257. faire son Aisement. Alias ejusd. ann.
unicam sectam faciat pro se et participibus in Reg. S. Ludov. ex Chartoph. reg. fol. ibid.: Louis... fist fuir ledit sergent tout
suis. 30. r° : Item assignamus... unam eminam nu hors de son lit, le poursuivit jusques
EYLNESCIA, Apud Matth. Paris, ann. Airaonis, quse valet, etc. Arraonis, infra d uns Aisemens, Id ou il s'estoit retraict,
1240. seu potius Eisnetia, uti scribitur fol. 42. une dague en sa main, le retira de ces
apud Bractonum lib. 2. cap. 77. et in « AIRARIUM, pro ^Erarium. Lit. Caroli Aisemens et le fery plusieurs coups.
Fleta lib. 5. cap. 9. V. ann. 1377. torn. 6. Ordinat. reg. Franc, Chambres aisiees, eadem notione, in
ENITIA PARS , Quse primogenitum pag. 322 : Retineatis et ad manum nos- Charta ann. 1314. ex Chartul. S. Maglorii
spectat, apud Littleton, sect. 245. Eine- trum reducatis, et domanio nostro seu ch. 99 : Les chambres privees ou Aisiees
cia, vel Einescia filia, id est, primoge- Airario applicetis et incorporetis. seront et pourront estre vuidiees, etc. Tan-
nita, in Monastico Angl. torn. 1. pag. * AIRATIA, Quivis fructus ex aratione dem occurrit Aisement pro Libitum,
913. torn. 2. pag. 870. Porro vox Aisne, provenientes. Stat. Montis-reg. pag. 238: voluntas. Charta ann. 1246. in Chartul.
Gallica, confecta ex ains, ante, et ne, Teneantur ipsi camparii emendare omnia monast. de Escureio : Je Jehans sire de
natus. damna, messes, fenum, canabum, Unum, Joinville... j'ay octroye d I'abbe et couvent
* Aisnage, in Charta ann. 1248. torn. legumina, Airatia, hortalia, fructus, etc. d'Escurey le pouvoir d'acquester une
I. Probat. Hist. Brit. col. 935: Sauf AIRBANNUM. Vide Heribannum. place d Joinville, Id ou il pourront edifier
VAisnage a I'hoir monseignor Henry de AIRO, Ardea, ardeola, avis, nostris d lor Aisement une mareschaussee pour x.
Coetlogon, quand il le voudroit demander. Heron. Vide Fridericum lib. 1. de Venat. chevaux, et un pressoer pour leurs vins
Enynage et Eninaage ex ead. Oh. infra cap. 4. 20. 21. presser et faire. Nisi d lor aisement inter-
col. 941. Aeneage, in Charta ann. 1301. * AISAMENTA, Ea omnia, quse cuique, pretandum putes, Ad usum eorum, Gall.
ex Lib. rub. Cam. Comput. Paris, fol. pro suo statu, usui sunt necessaria, aut A leur usage. Faire son aise, Ad libitum
142. r°: En ladite composition ait este congrua, Suppellex, Gall. Aisemens, agere, in Lit. remiss, ann. 1407. ex Reg.
reservez a moi ladite Hyolent les Aeneages meubles ustencilles. Ea significatione 162. ch. 153: Les suppliant prierent ledit
en I'eschoaiste dudit Gilbert, outre ma accipienda est base vox ex Chartul. episc. Anthoine qu'il se parteist de leur escot et
egal partie, pour raispn de Aymeri de Autiss. laudata y. Aisamentum. Libert, les laissast d leur prive et faire leur Aise.
Rochefort mon frere, ainzne dudit Gilbert. castelli de Mailliaco ann. 1229. inter Or- Vide supra Aaisientia et Aisamentum.
Aisnete, apud Butiljer. in Summa rurali. dinat. reg. Franc, torn. 5. pag. 718. art. *AISIAMENTA, AISIMENTA, Eadem no-
Charta composit. inter dom. de Bello- 35 : Constitui eciam et concessi, ut dictis tione. Libert, villse S. Marcellini ann.
manerio et Steph. du Chasteler ann. hominibus ad Aisamenta sua, videlicet 1343. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag.
I 20
154 AIS AIS AIS
387. art. 17: Concessit eisdem, quod... non et pascua libere habeant. Vide Mirseum augmentatione numeri animaliumf qui in
y assent nee debeant compelli... de bobus torn. 1. Oper. Diplomat, pag. 419. edit. 2. prsedictis litteris est expressus.
aratoribus, nee de aliquibus Aisiamentis ESENTIA. Charta S. Ludov. ann. 1266. 1 AYSIENTIA.- In Tabulario Monast.
aratri, etc. Art. 18: Concessit eisdem, in Regesto Normannise signato P: In S. Quintini in Insula pag. 132.
quod piscare possint in omnibus pisca- altera medietate landss ad animalia sua f AYSIMENTUM, In hist. Dalphin. torn,
turis et Aisimentis, absque omni contra- Esentiam suam habeant. l.jpag. 201.
diccione, etc. Occurrit rursum ibid. torn. AISIAMENTUM, Gallis Aisement, Italis f AYSJNA, Eadem notione. Locos vide
8. pag. 110. art. 21. Vide Aysina. Agiamento. Regiam Majestatem lib. 1. in Deversium et Repayrium, et torn. 2.
1 AISAMENTUM, Idem quod mox Ai- cap. 13 : Terram petitam amittet cum Hist. Dalphin. pag 167.
santia. Charta Guillelmi Episc. Autis- fructibus, commoditatibus, Aisiamentis, et | AYSIUM, vel AYZIUM, Eadem signi-
siod. ann. 1219 : Dedit insuper Aisa- pertinentiis suis. Lambertus Ardensis : ficatione. Baluz. Hist. Arvern. torn. 2.
menta terrss et lapidum in terra sua ad Communia populi sui Aisiamenta et pag. 135. in Charta Robert! Comitis ann.
opus exclusarum molendinorum dictarum planitiem camporum... concludens. Will. 1285: Cum casteris universis Aysiis et
Monialium apud Arsiacwn sitorum, et Abbas Andrensis : Comes quoque Baldui- usatgiis, servitutibus, emolumentis. Ibi-
levatam pisdum ipsorum molendinorum. nus super Aisiamento in palude de Hotin- dem pag. 314. in Charta ann. 1340 : Ser-
Charta Mathildis Comitissae Nivern. pro ghen a nobis in perpetuum habendo, etc. vitutibus, censibus, redditibus, deveriis,
Monast. B. M. de Consolatione, ann. Vide Chronicon Andrense pag. 346. Ayziis, juribus et actionibus nostris.
1244. inter Instrum. torn. 4. novae Gall. Monasticum Angl. torn. 2. pag. 916. * AISATUS, De eo dicitur, penes quern
Christ, col. 104. C: De Aisamentis supra- [Madox, Formul. Anglic. Chartis CXLIII. est potestas aut voluntas aliquid fa-
dictis ad proborum virorum ssstimatio- et GCOXXI.] ciendi, nostris olim Aisie, eodem sensu.
nem, hoc quod voluerimus permutare AISIMENTUM, In Testamento Guillelmi Charta ann. 1209. in Chartul. Campan.
poterimus ad dictas Abbatiss et Monialium D. Montispessulani ann. 1146: Donee fol. 201. col. 1: Si quis vero contradixerit
commodum et utilitatem in ssquivalentibus de Aisimento ipsius terrss habeat percep- ne Musterolium firmetur et per vim ope-
rarios amoverit; Si Symon ad vim illam
redditibus nostrisprope dictam Abbatiam. tum et recuperatum, quod valeat duo repellendam indiguerit auxilio comitissas,
1 ASIAMENTUM, Idem, torn. 2. Hist. millia solidorum. [Hie non sola facultas requiret auxilium illius. et si comitissa
Arverniae, pag. 137. utendi, sed usus et possessio debet in-
non fuerit Aisata de eo juvando, eumque
} AISAMENTUM, Notione paulp diversa, telligi; Acherius Spicil. torn. 9. pag. 141. non juvaverit infra xl. dies, postquam
scil. pro Jure municipali sumi videtur, legit Aissimentum.] Occurrit ibi etiam ab ipso fuit requisita, etc. Ubi ex Chartul.
vel pro quadam immunitate debit! vec- semel. Regestum censuum et feodor. Thuano fol. 224. r°. legitur Aaisita.
tigalis, aut saltern pro jure solvendi mi- Carnotensium fol. 57 : Les jarbes et les Charta ann. 1286. in Tabul. S. Petri
noris, quam solvunt alii. MS. anni tourtiaus deus illec, et es miles d'environ Insul.: Li Sires de Cysoing, s'il en est
circiter 1290. ex Chartophil. Episc. Au- pour I'Aiesement que Us ont en la forest, Aisies et il li plaist, warde cascun an le
tissiodor. ubi recensentur redditus Epis- et est chascun un tourtel de un denier, procession de Lille, qui est es octaves de
copatus : Poulenagium illorum qui sunt dont tous ceus qui ont Aisement ou dit le Trinitet, en une cote vermelle de cen-
deforis et de villa. Omnibus diebus quibus bois, doivent un tourtel, etc.
aliquis ducit ad ripam, polanus debet iiij EISIAMENTUM, In eodem Monastico dal et d'escarlate a cheval, une blance
denar. et ille de villa qui non habebit Angl. torn. 1. pag. 47. apud Will. Thorn, verge en sa main paisiulement a I'oneur
de I'eglise. Charta comit. de Vaudemont
Aisamenta sua, nil debet. De quadrigis. et Duchesn. in Hist. Guinensi pag. 258. ann. 1361. in Tabul. capit. Carnot.: Nous
Cadrigas quas vadunt extra villam one- et in Probat. Hist. Drocensis pag. 251. sommes obligiez en certaines grosses som-
rates, debent queelibet decem denarios et AISLE, Pertinentiae, ubi libere percipi mes de deniersenversplusieurspersonnes,
obol. videlicet sex denarios de poulenagio, possunt Aisiamenta. Charta Libertatum desquelles sommes payer a present nous
duos denarios de menagio, et duos dena- Solemniaci in Arvernis MS.: Si aliquis
rios et obolum de roagio, excepto illo qui intraverit de die ortum vel vineam alicu- ne*sommes pas bien Aisiez, ne pourchas.
est de villa, qui nihil debet de polanagio, jus hominis, situm, vel sitam in Aisiis vel Gall.AYSATUS, Accommodatus, congruus;
Convenable, proportionne. Charta
si habeat Aisamenta sua. De dolio ducere pertinentiis dictas villse. etc. [Tabul. B. ann. 1377. inter Probat.
de una domo ad aliam. Quodlibet dolium Mariae de Charitate ann. 1364: Marga- Nem. pag. 335. col. 1: Itemtorn. 2. Hist.
quod si infra
ductum de una domo in aliam super qua- rita de Fontenaio donavit terram de biennium a festo S. Michaelis sequenti
drigam debet octo denarios, nisi habuerit Miniers cum suis juribus. Aisiis et perti- computandum, dicti consules dederint....
Aisamentum. Et si habuerit Aisamentum, nentiis. salva et reservatatonsuranemoris tantos redditus sic extimatos in sufficien-
non debet praeter quatuor denarios. Et si d'Artenne.]
ductum fuerit per terram, debet quatuor HESIA. Monasticum Anglic, torn. 2. tibus etc.
et bene Aysatis feudis amortisatis,
Aysitus, eodem intellectu, legitur
denarios. pag. 916 : Ascendendo per veterem sepem,
* Delenda est particula negativa non et sic per vetus fossatum et haiicium, ibid. torn. 3. pag. 199. col. 1.
* AISENTLffi, Pertinentiae, ubi libere
ante habebit Aisamenta; de iis enim, usque ad Hesiam extra boscum. Sunt, qui
quae ad vecturam necessaria sunt sermo vocem Gallicam Aise, ab otium dedu- percipi possunt Aisamenta. Charta A.
abbat. Fusniac. ann. 1261: Nos diceba-
est. Vide Aisamenta. cunt; Agio Itali dicunt.
AISANTIA, Vox fprensis, facultas, quam | ASENCIA, ut Aisantia. Charta Lie-mus eos... sic occupasse Aisentias dictas
quis habet utendi in alieno praedio, re- tardi Episcopi Cameracensis inter Ins- villse tione
communes. Aeisemens, eadem no-
in Charta ann. 1339. in Tabul. S.
trum. torn. 2. novae Gall. Christ, ann.
bus non suis, vel ex jure municipali, 1133. de Fundatione B. M. de Valcellis : Joannis Laudun. : Pourront prenre et
vel proprietariorum concessione, a Gal- Per omnes etiam reliquas terras suas, traire a amende ceulz que on trouvera
lico, Aisance, Commoditas. Tabular. nemora,
Abbat. Reigniacensis Ord. Cisterc.: Per omnes Asencias prata et aquas, concesserunt meffaisans ou empirans les chemins et les
Aeisemens communs. Vide Aisies in
suas in nemoribus
omnia sua nemora inter Choram et colligendos fructus, ad pastinationem por- Aisantia. ad
Cosam jacentia atque posita suorum pas- corum, ad pasturagium exterorum ani- * AISIENTIA, Commoditas , utilitas ,
tionem porcorum, transitum, percussum, malium, sine pasnagio et omni alia exac- Gall. Aisance. Charta ann. 1215. in eod.
sine pretio et panagio, et omnes usus, tione, ligna ad sedificandum et calefacien- Tabul. ch. 129: Sicut ipsum alnetum
quos Aisentias vocamus.perpetuo donavit, dum et ad csetera necessaria. In pratis protenditur, possideatinperpetuum, salvo
ann. 1147. In alia Charta ann. 1153. dominio meo, ita quod nee mihi nee ulli
ibid. : Et usus. quos Aasancias vocamus. pasturagium.
si quid forte in
in aquis ad piscandum, et ex
his omnibus aliquid vena- parte mea liceat subintrare idem alne-
Usagia. sive Aisantiae terras nostrse, in
veteri Charta apud Buzelinum pag. 396. tionis. mellis vel alicujus alterius rei a tum, quandiu fuerit alnetum, pro aliqua
Aisientia habenda. Vide Aisantia.
Fratribus vel mercenariis
Charta Rogerii Episcopi Laudun. ann. fuerit. libere possidendum. eorum inventum * Unde vero nostrates dixerint Monter
1180. in Tabular. Abb. de Thenailles: un cheval a Ais, pro Equo nudo, ut
Dedit omnes Aisancias et pasturas de 1ASIAMENTUM, AYSIAMENTUM. Charta videtur, insidere, vulgo Monter a poil,
Bouconvilla. Vide Chartas alias apud jEgidii Abb. S. Martini Tornac. ann. haud scio. Lit. remiss, ann. 1377. in Reg.
Duchesn. in Hist. Codiciacensi pag. 349. 1309. in Tabularip S. Richarii Centu- 111. Chartoph. reg. ch. 9: Icellui Jehan
Perardum in Burgundicis pag. 198. He- lensis : Nos habebimus omnia alia Asia- fust monte sur un des chevaux de Jehan
mereum in Augusta Virom. in Reg. pag. menta in prsedictis pasturagiis. sicut le Mor le jeune son pere demourans a
42. etc. usuagiarii alii in prssdictis locis tantum- Caen, a Ais et senz selle, etc.
• j AISENTIA, Idem. Charta Aleidis Do- modp. Charta Joannis Abb. B. Marias * AISITUS, Facilis, commodus, Gall.
minse de Boular in fundatione Monast. Ursi-Campi ann. 1303. ex eodem Tabul.: Aise. Lit. ann. 1376. torn. 7. Ordinat.
Belli-Prati ann. 1228. inter Instrum. Habebimus omnia alia Aysiamenta in reg. Franc, pag. 69. art. 4 : Quod portus
torn. 4. novae Gall. Christ, col. 299. E : prssdictis pasturagiis seu pascuis, sicut dictas navis teneatur perpetuo in loco
Concessi similiter ut Aisentias communes alii usugrarii, hoc est intelligendum absque convenienciori, et melius Aisito et opor-
 AIS AIZ ALA 155
tuno. Aiable, eodem sensu, in Stat. aim. In Lit. remiss, ann. 1398. ex Reg. 154. nis domus sibi necessariis ad usum quo~
1361. torn. 3. earumd. Ordinat. pag. 526: Chartoph. reg. ch. 2: Laquelle soignee tidianum, et lecto suo. Vide supra Aisa-
Et oultre que toutes manieres de gens vault trois Aschins d'avoine, etc. Vide menta.
nobles et non nobles, privilegiez et non Assinus. %. AIZOON. [Herba semper viva, dicta
privilegiez, a ee que leur estat soit cogneu, ^AISTAN, Vox Longobardica. Leges Hauswrerz.
8
DIEF.
et eulz soient plus Aiables a convenir, Rotharis apud Murator. torn. 1. part. 2. AIZUM, Prsedium, idem quod Mansus.
s'il est mestier. Ayable, in Lit. ann. 1328. pag. 39. col. 2. E : Si quis in curte aliena Chartul. Celsinian. ch. 547 : Dat eis Pe-
ex Reg. B. Chartoph. reg. ch. 32. Aistan, id est, per furorem ingressus trus ipse Aizum quoddam continentem in
* AISSA, Vox, quae Provincialibus et fuerit, xx. solidos illi componat. [** Ita semet curt em unam et furnum, mansio-
Occitanis idem sonat quod Ascia, Gall. habet cod. Cathedr. Mutinensis, in leg. nes quoque et hortum et viridarium et
Hache. Stat. Massil. lib. 2. cap. 34: Roth. cap. 282, at Asto animo est in leg. vineam valde bonam. Vide Aiacis 1. et 2.
Decernimus... deinceps observandum , ejusdem regis, cap. 146. 149. 252. Vide T AKERE. Vide Ungebendro.
quod magistri seu carpentarii d'Aissa, etc. in voce Asto et Grimmii Antiq. jur. pag. AKETON, ACTON , Sagum militare ,
Nostris etiam Maitres de hache , qui 4. Gloss. Longob. in cod. vatic. 5001: quod alias Gambezonem vocabant; ex
naves construunt. Asto, voluntarie, Aystan, irato animo; Gallico Hoqueton,&\it Hauqueton; seu
* AISSADA, iisdem, Ligo, Gall. Houe. aliud in cod. Cavensi : Asto, id est volun- potius ex Cambrico-Britannico Actvvm ,
Gharta leudarum minut. Carcass. MS.: tate, Aistau, id est irato animo.] lorica dupla, duplodes, apud Boxhor-
Item de duodena ligonum seu Aissadarum *AITA, Cantabris, Pater. Vide infra nium. Hoqueton, ex Graec. 6 wtd>v, dic-
ij. den. Lit. remiss, ann. 1416. in Reg. Atta. tum vult PeriOnius-Thomas Walsingh.
169. Chartoph. reg. ch.410 : Le suppliant AIUDA, Auxilium in Charta Lusita- in Ed. Ill: Indutus autem fuit Episcopus
avec son fecoir ou hoe, -appellee Aissade nica, apud Brandaonum in Monarchia quadam armatura, quam Aketon vulga-
au pals (Languedoc) s'en alia, etc. Infra : Lusitanica lib. 15. cap. 24. Etiam nunc riter appellamus. Chronicon Bertr. Gues-
Assade, Essade, in aliis ann. 1446. ex Picardi nostri dicunt Aiude, eadem no- clini MS. :
Reg. 195. ch. 31. Neque aliud fortassis tione. [Ayuda Hispani, Aide Galli. Vide L'escu 11 desrompi, et le ben jazerant;
sonat Hes, in Lit. remiss, ann. 1385. ex Adiuda.] Mais le Haucton fut fort, qui fut de bouquerant.
Reg. 126. ch. 176: Icellui Regnier frappa * AJUGA. [Ut ABIGA. DIEF.]
ledit Girart d'un Hes de fer par le coste, sje AJURARE. [Vulgo adjurer: « Ajuro Le Roman du Riche et du Ladre MS.:
tellement que il chey a terre. te, criaturi oliae in nomene Jhesus Si tu vueil un Auqueton,
* AISSATA, Eadem notione. Locus est Christi. » (B. N. lat. 13246, f. 285 v.)] Ne 1'empli mie de colon,
in Aichata, uti legerat Cangius. Aissette, AIUS. Vide Agius. Mais d'oeuvres de misericorde,
Ascia minor, lignariis et doliariis nota. 1AJUSTAMENTUM, Modulus, exemplar, Afin que Diables ne te morde.
Lit. remiss, ann. 1405. in Reg. 160. Gall. Etalon. Charta Hugonis de Nail- Le Roman de Gaydon MS. :
Chartoph. reg. ch. 213: Le suppliant lac ann. 1283. apud Thomasserium Con- Sor 1'Auqueton vest 1'auberc jazerant.
print en la forge... une Aissete de chapuis. suetud. Bituric. pag. 702: Fadet mensu-
Aliae ann. 1426. in Reg. 173. ch. 508: ras suas seu metretas equates in quanti- Infra:
Une doulouere et une Aissette a usaige tate et Ajustamento mensuris seu metretis Sor 1'Auqueton, qui d'or fu pointurez,
de tonnelier. Aisette, in aliis ann. 1396. meis de Gargilesse, et ad quantitatem Vest! 1'auberc, qui fut fort et serrez.
ex Reg. 150. ch. 203. Alia notione, in ipsarum mensurarum suas mensuras fa-
Lit. remiss, ann. 1408. ex Reg. 163. ch. Charta Oudardi Dom. Hamensis ann.
47: Icelle femme print le plat d'estain, 1 AJTJSTARE, et AJUTARE, Metiri, pro- 1328 : Se aucuns hustins est fais as armes
ouquel il y avoit encores des merises, et bare ad mpdulum, Gall. Etalonner. en la dite ville, teles come Auqueton, espee,
le porta sur une Aissette empres I'uis de Charta in Ajustamentum mox laudata : coutel. et boucler, etc.
la chambre. Ubi pro assere, Planche, vel Priori B. Marias Depin concedo et ejus ACTON. Eadem notione in primis Sta-
armario, Armoire. usurpari videtur. successoribus in perpetuum plenum jus et tutis Robert! I. Regis Scotia& cap. 27:
* AISSELLA, Sca'ndula, tabula tegendis dominium Ajustandi et consignandi Quilibet habeat... in defensione regni ,
tectis apta, nostris Eschandole. Charta omnes prasdictas mensuras suas. Vide unum sufficientem Actonem, unum basi-
-ann. 1400. in Reg. 155. Chartoph. reg. Adjoustare. netum, et chirothecas de guerra, etc...
ch. 18 : Item quandam domum ex confec- * Lit. ann. 1342. torn. 5. Ordinat. reg. Qui non habuerit Actonem et basinetum,
tione seu constructione operis quatuor, Franc, pag. 548. art. 8: Que nulz n'ait habeat unum bonum habergellum, et
Gallice trez, tegula seu latera, et cum en son hostel, ne ne tiengne pois, qui ne unum capitium de ferro.
Aissellis coopertam. Aissenne , ead. soit sengnie et Ajuste au pois-le-Roy. | AKETONUM , Eadem significatione
notione, in Lit. remiss, ann. 1389. ex Aliud vero sonat Adjuster, in Lit. apud Rymer. torn. 4. pag. 203. col. 1:
Reg. 135. ch. 208 : Comme Jehan Auberi remiss, ann. 1398. ex Reg. 153. Chartoph. Aketonis borcinettis, et aliis hujusmodi
eust achete certaine quantite d'Aissenne ; reg. ch.364: Regnault a telement induit armaturis, nocte dieque in villis, feriis,
sitost comme icelle Aissenne fu chargee laditte Jehannette, qu'il a eu compaignie mercatis... ssepissime armati incedunt.
en la charrette, etc. Vide Essana, Ais- charnelle a elle, et tant qu'elle a este j 1. ALA, Telarum quaedam pannorum-
sielle , pro Tabula sectilis, Gall. Ais in grosse d'enfartt; et est ladite Jehan- que mensura, eadem forsan quae Alna
Charta ann. 1470. ex Chartul. 21. Corb. nette Adjustee, et encores gist d'enfant. Lat. Ulna. Gall. Aune. Rymer. torn. 7.
fol. 128: Deux anchiens livres et cartu- Ubi idem videtur esse quod Parturire, pag. 356. col. A : Unam peciam panni,
laires en parchemin, I'un couvert de cou- Gall. Accoucher. S'Ajouster autem est blueti coloris, continentem 5. Alas....
vertures de cuir blanc, et I'autre couvert alicui, uti magistro, adhaerere, ipsum Aliam peciam de mixto continentem 7.
d'Aissielles. Infra: Assielles. Aisselle sequi. Vitse SS. MSS. ex Cod. S. Viet. Alas, et unam aliam peciam de panno
etiam nuncuparunt asserem ad naves Paris. 28. fol. 246. r°. col. 1 : Saint mixto continentem 9. Alas; et unam
idoneum. Lit. remiss, ann. 1400. in Reg. Mathe laissa les raisons de la paie des peciam de blanketo continentem 6. Alas.
155. ch. 136: Le suppliant eust aussi une treusaiges non parfaite, et a Jhesu Crist * Mensurae quidem nomen est, sed
Aisselle, nommee dosse, en la valeur de se Ajousta parfaitement. non Ulnae; quippe quod eadem atque
seize deniers ou environ, qui fu portee en o AJUTUM, Additamentum, adjectio, Brachiata 1. Gall. Brasse, tanta quanta
I'astelier dudit suppliant, qui est faiseur Gall. Addition, augmentation. Charta est Brachiorum extensio: unde Alss
de nefs. At me fugit qua significatione ann. 1221. apud Murator. torn. 1. Antiq. nomenclatura. Academicis Cruscanis:
haec vox usurpatur in aliis Lit. ann. Ital. med. sevi col. 636 : Et in Ajuta quse Alia, nome d'una misura d'Inghilterra,
1389. ex Reg. 136. ch. 224 : Sept sextiers fecerint vel facere possent... in commune ch'e due braccia alia Fiorentina. Stat.
de navette, trois mencaulx d'oliete, une restituendo expensas- unus alii, et unus crimin. Cuman. cap. 142. fol. 94. r°:
pierre de laine, trois boisseaulx de seneve, debeat alium appellare, cum venerit ad Nullus... teneat retia duarum Alarum,
et une douxaine d'Aisselles a haner. Nisi Ajuta faciendo. Et si in Ajuto stare vo- neque retia, quae copertoria vocantur.
legendum sit Aissettes, ut supra in luerit, debeant Concordes esse. Italis Ajuto Inventar. ann. 1389. torn. 3. Cod. Ital.
Aissata. Vide supra Aessella, et Ascella 1. est auxilium, nostris olim Ajuwe. Lit. diplom. col. 364 : Alss dues tafetalis viri-
* AISSIMENTUM. Vide Aisimentum in ann. 1256. apud Marten, torn. 1. Anecd. dis. pro ponendo a partibus altaris. Alias
Aisantia. col. 1084: En toutes ces coses renoncons Alse duae zandalis nigri. [** Vide Alas 2.]
* AISSINUS , Mensurse frumentariae nous a toutes Ajuwes de loy de Crestiente, | 2. ALA pro Hala, Forum, macellum
species, simul et modus agri, vulgo etc. tectum, Gall. Hale. Censualis codex Ca-
Aissin. Charta ann. 1199. ex Tabul. S. \ AIZE, AIZUM. Vide Aiacis. lomontis: Banchia mercerii continens
Crispini in Cavea: Dedit in elemosinam * AIZINJE, supellex. Gall. Meubles, us- duos colonellos in ingressu Alas Calomon-
ecclesiss S. Crispini in Cavea terragium tensilles. Stat. Massil. lib. 1. cap. 1. § 6 : tis.
trium Aissinorum terras. In alia ann. Exceptis de prasdictis mobilibus, scilicet * Libert, loci S. Marcellini ann. 1343.
1245. ibid.: xxx. Aissini bladi Aschin. uno vestimento tantum et viliori, et Aizi- in Reg. 163. Chartoph. reg. ch. 89: Item
156 ALA
quod Ala fari dicti loci transmutabitur
retro domum,... Pontzoni maxellarii
(macellarii) et circumquaque dictam
Alam, una magnet platea quadrata relin-
quetur, etc.
1 3. ALA, Tabella in qua juxta Graeco-
rum ritum erat forma ordinationum
scripta, quae incipit, Divina gratia, etc.
Patriarcha vero manu sinistra Alam
accipiens legit, etc. Haec ab Hofmanno,
qui statim subjicit:
T 4. ALA, Hujus vocis alia notio est
in Telonep Mqnasterii S. Bertini: Omnis
tonellus sive vini, sive cerevisiae, sive Alas
dobit duos den. Hie enim cerevisiam
notat, Danis, ut auctor est Pontanus,
Oel, et Anglis Ael yocatam. Eodem
sensu accipi videtur in Privilegio Le-
duini Abbatis S. Vedasti Attrebat. de
eensu ann. 1036. e Chartul. ejusd. Monas-
terii pag. 243: Depensa Alarum 2. den.
* Pedagium Peronae ann. 1295. in
Chartul. 21. fol. 334. y°: Item ungz horns,
qui porte Alles, le poise doit iiij. den. et
y a iiij**. loyens en la poise. Ibid. fol.
355. v°: Ung tonnelet ou cocgnet d'Alles,
iiij**. loyens pour le cocgnet, doit iiij.
den.
j 5. ALA, Inula, Gall. Aunee. Papias :
Inula quam rustici Alam vacant, herba
est radice aromatica, odoris summi cum
leni acrimonia. [** Ex Isidor. Orig. lib.
17. cap. 11. § 9. Hispan. et Portug. Ala,
Ital. Ella, Germ. Alant. Vide Diezii
Gramm. vol. 1. pag. 24.]
j 6. ALA, Cujusvis aedificii latus, Gall.
Aile de bdtiment. Chron. Veronense ad
ann. 1183. apud Murat. torn. 8. col. 622:
Millesimo supradicto intrante mense
Januario, maxima pars Alas arenas
Veronas cecidit terrse motu mdgno per
prius facto, videlicet Ala exterior. Hac
voce usus est Vitruvius.
* Unde Esles dicuntur circumjacentes
sediculae, in Charta ann. 1394. ex Char-
tul. Latiniac. fol. 227 : Quatrepintes de
vin sur un chacun tavernier vendant vin
a destail en ladite foire et es Esles et ap-
partenances d'icelle.
j(c ALA. [Id est ypocrisia; id est falsa
religio, unde Job de hypocritis... exten-
derunt Alas. DIEF.]
ALAANDAL, Caro nervosa, apud Cons-
tantinum Africanum lib. de Yita et
spiritu.
e
Vox Arabica.
Haec parum accurate scripta esse
mqnuit me vir eruditus D. Falconet. Et
quidem non Alaandal, sed Haaladal,
quss est qussdam caro conjuncta venis,
legitur in tractatu qui inscribitur : De
animas et spiritus discrimine, inter opera
Constant. African! edito et ex Arabica
lingua in Latinum verso; si tamen
genuinum est African! opus.
* ALAANTHERIA, Urbis Parisiensis
regio, quae vulgo la Hanterie nuncupa-
tur, prope S. Opportunam. Testam. ann.
1276. ex Tabul. S. Maglor.: Lego conven-
tui S. Maglorii Paris, scl. solidos, quos
habeo apud Alaantheriam super domum
Guillelmi de Noman. [«* Eadem via no-
minabatur la Harengerie, teste H. Ge-
rand in libro Paris sous Philippe-le-Bel,
pag. 204.] Vide infra Hanteria.
* ALABACHAR, vox Arabica. Pulsus
qui vocatur Alabachar, in lib. de Animae
et spiritus discrimine, inter opera
Constant. Africani.
^ALABANDA, ALABANDENA, ALABAN-
DICIA. Vide Alamandinas.
1 ALABANDIGUS , Genus marmoris.
Gloss. Bituric. MSS. Idem forte quod
Alabastrum. Laurentio in Amalthea,
Alabandica est Rosa albicantibus foliis
pollens.
ALA
T ALABANDINA. Vide Alamandinse.
1 ALABARCHES, Halabarches, Halobar-
ches et Arabarches. Voces Gr33C83, quae
Rufino in Hist. Eccl. Euseb. sonant
Salis praefectum, cui concinit Calepinus.
Turneb. lib. 27. cap. 25. opinatur, fuisse
Alexandriae praefectum , qui Judaeis
•praeerat Alexandrinis. Cujacius lib. 8.
obs. cap. 37. vult, Vectigal Alabarchias
esse id, quod pro transductione pecorum
infertur, 'AXaga est scriptura sive atra-
mentum, quo scribimus, ut Phavorinus
ait. Sic vectigaliorum ratio scriptura dicta
est, et vectigalibus prsspositus, Magister
scriptures siveAlabarches. Hsec Cujacius:
plura vide apud Martinium in voce
Halabarches.
T ALABARCHIA, Vectigal pro travec-
tione pecorum. Laur. in Amalthea. Offi-
cium est Alabarchis, quicumque ille
fuerit. Alabarchiss magistratus meminit
Josephus Antiq. Judaic, lib. 20. cap. 3.
et 5.
* ALABARDA, Hastae genus Helvetio-
rum atque Germanorum. Jovius Hist,
lib. 2 : Arma eorum erant breves gladii.
atque hastes fraxineas denum pedum, an-
gusto prasfixss ferro. Quarta ferme eorum
pars ingentibus securibus, quarum e
summo quadrata cuspis prominebat, ins-
tructa. Has csesim punctimque feriendo
ambabus manibus regebant, Alabardseque
eorum lingua vocabantur. Cluverius
Germ. Antiq. lib. 1. cap. 44 : Quod voca-
bulum (Hallebard) nihil aliud significat,
quam securim Palatinam, qua regum
nunc principumque satellites et corpo-
rum custodes armantur. Halle quippe est
atrium palatii, veteri Germanorum sive
Celtarum vocabulo, et Bard, securis. Wil-
lel. Malmesbur. lib. 2. memqrat id
armorum genus a Danis antiquitus
fuisse adhibitum, ex quo vocatas fuisse
secures Danicas. Vide quae de illis dispu-
tat Cangius ad Alexiadem. Haec ex Le-
xic. milit. Carolide Aquino. Albardacha,
apud Erasmum in Colloquiis. Lit. re-
miss, ann. 1448. in Eeg. 179. Chartoph.
reg. eh. 211: Ung baston, appelle une
Hallebarde ou guisarme.
y£ ALABASCERE. [Consentire. DIEF].
ALABASTARIUS, apud Simeonem Du-
nelm. in Henr. I. pag. 250. idem, qui
Arcubalistarius, nostris Arbalestrier:
Eminebat machina, unde sagittarii et
Alabastarii prasliabantur. Nam et vulgus
Albaletrier dice bat.
* ALABASTRUM, an idem quod infra
Albara 2. et Albarettus 2. Necrolog. Ms.
eccl. B. M. de Medunta fol. 22. r°: Habe-
mus cxij. solid, et iiij. den. Paris, annui
redditus capiendos... super Alabastrum et
acquittamentum dictss villas de Medonta.
* ALABASTRUS, adject, ex Alabastro.
Inventar. ann. 1352. ex Tabul. S. Viet.
Massil.: Invenerunt deficere, primo unum
scutum esmatatum in custodia Alabastra
M. Magdalenas.
1 ALABAUSTRUM, pro Alabastrum, Ge-
nus marmoris albi, Gall. Albdtre. Occur-
rit apud Rymerum torn. 7. pag. 357. et
torn. 8. pag. 510.
* ALABAUSTUM, pro Alabastrum. In-
ventar. ann. 1218. inter Probat. torn. 1.
Hist. Nem. pag. 66. col. 1: Quoddam tu-
ribulum argenti; capsam argenti ; cali-
cem Alabasti. Alambastre. pro Albastre,
in Poem, de la Guerre de Troyes Ms. :
En celle chambre n'oit npienz
De chaux, d'areine, de cimenz,
Enduit, ni moillerons, ni emplaistre ;
Tote entiere fu d'Alambastre.
Vide Alabaustrum.
* ALABI. [Allabi. DIEF.]
ALA
* ALABISARE. [Alapam dare. DIEF.]
0
ALABODIRE. Charta Gerardi de Vau-
demont ann. 1181. inter Probat. Annal.
Praemonstr. torn. 1. col. 550: Dedit etiam
campum ad vineam; pro quo quidem
campo, si aliqua oriretur calumpnia, earn
Alaboredi ecclesiam habere decrevit.Forte
pro Allodii jure.
* ALABRARE, Praelo uvas premere,
Pressurer. Alabrum, Torcular, Pressoir.
Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692:
Alabrare, Traouller. Alabrum, TraouL
Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521: Ala-
brum, bri, Traoul. Gall, ab ala, las. Unde
emendandum Glossar. Gall. Lat. ex
Cod. 7684: Alabrum, Tanoil. Leg. Traoil.
Vide Trullare. [** Vide in Alabrum.]
j ALABRUM et ALIBBUM, Instrumen-
tum circa quod volvuntur flla, et cujus
ope in orbes glomerantur, Gallis Devi-
doir. [® Nunc, olim vero Hasple, Germ.
Haspel Hispanis Aspa; quod a voce
Alabrum dictum videtur. Vide alia no-
tione in Alabrare.] Isid. lib. 19. Orig.
cap. 29 : Alibrum quod in eo liberentur
fila, id est, solvantur. Gloss. Bitur. ha-
bet, id est, volvantur fila. Calepinus ad
hanc vocem : Filum a colo in fusum, de
fuso in Alabrum, hincin girgillum, deinde
in glomicellum, etc. -AJa&ntmdicitur quod
radios quasi alas habeat, inquit Marti-
nius in Lex. Phil. In veteribus Lexicis
Monasticis legitur et verbum Alalrare,
Filum evolvere. Vide Devolutorium.
®* ALABBABE, Haspelen, (flla glome-
rare): Gemma Gemmarum.
j|c ALABUS. [Ut ALAPUS. DIEF.]
ALAGADIE. Tabular. Brivat. cap. 405:
Habet censum porcum 1. multonem 1. de
civada sestarios 2. per agnum den 3. per
Alacadie den. 6. gallinam 1. per sictorem
den. I.
j|c ALACER. [Aleator. DIEF.]
* ALACREIRA. Charta ann. 1294. inter
Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 120. col.
2: Quemdam ortum cum juribus suis,
quod est ad Alacreira, et confrontatur a
vento cum carreria publica, a circio cum
carreria publica. f. Nomen loci.
% ALACRICES. [Lapis candidus, ala-
bastrum. DIEF.]
ALACRIMONIA , Lsstitia, in Glossis Isi-
dori, apud Papiam, et Joannem de Ja-
nua^ Gallis Alegresse.
* Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
7657: Guauch, Prov. Alacrimonia, gau-
dium. Nostri a Lat. Alacris, Haligre
eodem sensu, dixerunt. Chron. S Dion,
lib. 1. cap. 16. torn. 3. Collect. Histor.
Franc, pag. 168: Aureliens... retourna d
son seigneur, et le rendit lie et Haligre de
la bonne response de la damoiselle. Ejus-
dem notionis et fortean originis vox
Hait, Gaudium, in versione Gallica cap.
4. lib. 1. Reg. v. 8. ex Glossar. ad calcem
Joinvil. edit. reg. : N'en ourent pas tel
Hait en I'ost ne hier ne avant hier. Ubi
sacer Textus . habet: Non fuit tanta
exultatio heri et nudiustertius. Unde
Haitie, pro sanus : qui enim bene valet,
laetus et alacris est. Joinvil. in S. Lu-
dov. pag. 124 : Le roy me demanda se la
royne et les enfans estoient Haities. Lit.
remiss, ann. 1374 in Reg. 106. Chartoph.
reg. ch. 405: Icellui Mercier ala comme
tout sain et Haistie, et senz se complain-
dre d'aucune doloison pour ladite ba-
teure. Aliae ann. 1390. in Reg. 138. ch.
266: Colin continua d faire sa besongne,
et ala sur terre, comme sain et Haitie.
Occurrit praeterea torn. 8. Collect, jam
laudatae pag. 338. et alibi passim. Le
Caton en Roman :
Qui fors est et sains et Haities.
 AL^E ALA ALA 157
* Hinc Dehait et Desattiez, pro Animi corpus Ecclesias a suis lateribus, qu& inferius, et A lamandina in media, et aliis
cprporisye aegritudo. Contin. Guill. Ty- Alas vocantur, dividebat. Acta Episcopo- multis lapidibus et perlis in circuitu,
rii : Et li dist que il ne pooit passer a ce rum Cenoman. in Hoello, cap. 34: £03- continens partem ligni Crucis. Infra :
passage pour son Dehait. Assis. Hierosol. teriores etiam parietes, quosAlas vacant, Casulade rubeo samito... cui inseruntur
apud Thaumasser. cap. 215 : Se le fesi- per circuitum consummavit. 4. berylli, et 3. circuli aymallati, et 4.
cien ou le serorgien ne connoist en lui * 2. ALJE, Aulaea, quae a lateribus al- lapides sculpti, et 4. Alemandini, et in
aucune chose ou aucun Dehait, pourquoi taris hinc inde append! solent. Stat. media agnus Paschalis. Ita usus obtinuit,
il doit demeurer d'aler a sa court, etc. Synod, eccl. Camerac. apud Marten, ut Alamandinas dicerentur, quae Alaban-
Le Roman du Rou MS. : torn. 7. Ampl. Collect, col. 1298 : Corti- dinas vel Alavandinaz dicuntur ; gemmae
Et tel courouc et tel Dehait nse convenientes, quee Alse dicuntur, a scilicet ex Alabanda Cariae urbe, de
En ot la duchesse sans fable, etc. lateribus altaris' utriusque (1. utrinque) quibus Plinius lib. 37. cap. 2. 27. Brevi-
appendantur. Elles nuncupantur in In- loq : Alabanda, lapis pretiosus. Papias:
«Homil. in Adventu ex Cod. 28. S. vent, ejusd. eccl. ann. 1371: Item une Alabandina gemma, ab Alabanda dicitur.
Viet. Paris, fol. 1. v°. col. 1 : Couvigna- paire d'Elles pour les solennez doubles, Ugutio: Alabanda, regio Asise, unde Ala-
ble chose fu que.... li granz fisiciens cascun de deux draps coppez par barres bandina gemma. [Gloss. Bituric. MSS.:
vint.... quant par tout le tnonde estoit et de lone, a oysiaux ouvres de soye. Alabandicia, gemma ab Alabanda Asiee
gisoit la grant Desattiez. Unde Deshailie, * 3. ALJE , Equites, turma equitum : ob regione.]
.<Eger, morbo affectus. apud Villehard. hoc dictum est, quia more alarum pedites ALAMANESCA, Chlamidis species, qua
119 : Joffroi li mareschaus.... trova son tegunt. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Alamanni utebantur. Statuta Massi-
seingnor le conte Thibaut malades et Aile, eodem sensu, dicimus, alias Ale. liensia MSS. ann. 1276 : Chlamys Ala-
Deshaities. Inde Maldehait, Exsecratio- Le Roman du comtede Ponthieu in Glos- manesca cum penna et cum capulio vel
nis species, apud jam laudatum Joinvil. sar. ad calcem Joinvillae edit. reg. : Le almussa.
pag. 120: Mal-dehait ait qui vous y ai- Soudan.... devisa son ost en dous Ales. j ALAMARES, Serici flosculi in vesti-
dera. Maudehait, eodem sensu in Poem. Vide infra Alaris. bus. Cone. Limanum ann. 1582. torn. 4.
du Chevalier au Barisel MS. : 1 ALAFTHI, Dimidium. Vide Chunna. Collect. Concil. Hisp. pag. 515: Cum
Maudehait, qui pour chou ira, * ALAGOUSTA. Tractat. MS. de pisci- primum Clerici Ecclesiam intraverint,
Ne qui les pies i portera. bus cap. 132. ex Cod. reg. 6838. C : Lo- superpelliceis mundis sive roquetis, ac
* Inde etiam Se Rehaiter, et Rehetier custa, a nostris Langouste, a Liguribus minime laceratis vestibus inferioribus,
pro Se rejouir, se refaire, Gaudere, lae- Alagousta nuncupatur. talaribus nigris aut alia honesto colore
tari, recreari. Annal. regni S. Ludov. Alliage. * ALAIA, Metallorum permistio, Gall. infectis, sine sericis flosculis, seu Alama-
edit. reg. pag. 271: Aucun qui avoient VI. ex Cod. Chartul. reg. Angl. Henr. V. et ribus, ut dicunt, cum cappis et almuciis
moult soufert de doulour\et de tribulation, cessimus dilectis reg. 8387. 4. fol. 79. r»: Con- induantur. Ejusdem tomi pag. 246: Re-
furent assez tot Rehetie. Le Roman de vitatem nostram Baionss, nobis inhabitantibus ci- moveantur vero a Clericali usu nova
Robert le Diable MS.: quod.... moneta quaedam inventa indumentorum, aut
auri et argenti infra castrum nostrum ornatus, quse milites, non Clericos decent,
L'emperere qui 1'ost caielle, ibidem talis fiat et de hujusmodi Alaia et qualia sunt, quse patrio more vocare so-
Vit la chevalerie bielle, pondere, qualis infra castrum nostrum. lent, Lechuguilla, Polaynas, Puntas,
Que Robiers a devant lui faite. Burdegalas facta existat. Ailleure, eadem Guarniciones de seda, fascas en los man^
Moult en est lies, moult s'en Rahaite.
notione, in Lit. remiss, ann. 1391. ex teas, Alamares. etc.
* ALACRISUM, pro Olochrysum, a Gr. Reg. 141. Chartoph. reg. ch. 228: Deux * ALAMBICUS, Angulus, locus secre-
oXoypuo-ov. Chron. Isid. Hispal. ex Cod. fermaulz, un d'ouvrage d'argent et I'au- tus, Gall. Coin, lieu cache. Lit. remiss,
reg. 4999. A. ad ann. 720 : Tertius deci- tre de fin Ailleure. Vide Alaium. ann. 1414. in Reg. 168. Chartoph. reg.
mus Leo Turonis prsefuit mensibus vj. | ALAIUM, Metallorum temperatio,ch. 183 : Viderat dictus supplicans, quod
primum abbas S. Martini, faber lignarius Gall. Alliage. Rymer. torn. 6. pag. 308. quadam die dictus Tailhade accepit in
faciens turres tectas Alacriso, i. toto au- col. 1: Homines de Francia magna fece- quodam Alambico domus sues unam pe-
rato, sepultus is basilica S. Martini. runt calumniam et debatum,taminAlaio, ciam argenti, quas suo videre de quodam
* ALACRITER, Fortiter, Glossar. Lat. quam in pondere dictse monetas nostrse, calice amota fuerat.
Gall, ex Cod. reg. 4120: Alacriter, For- asserentes, quod in dicta moneta nostra * ALAMBINUM, pro AJ,embicujm, Gall.
plus habetur de Alaio, quam juxta con- Alembic; Alenby. in Lit. remiss, ann.
\ ALACRITUDO, Eadem notitione. Acta ventiones. 1482. ex Reg. 208. Chartoph. reg. ch.
SS. Maii torn. 7. pag. 832 : Nunc me re- ALALAGMA, Jubilationis et laetitiae 163: Ung instrument de verre, lequel il
moveas ab ista tempestate, et me ducas clamor ex Gr. 'AXaXayjxa. Vita S. Droc- appelloit Alenby pour tirer de I'eau de
ad portum Alacritudinis. tovaei Abbat.: Cum una concrepet Alala- vie. Inventar. ann. 1379. MS.: Itemunum
ALADMA. Fori Jacobi Reg. Arag. ann. gma tonanti. Vita S. Eusebise Abbatissae cremastulum. Item unum Alambinum de
1307. ubi de Judaeis : Preeterea ut omnia Hamaticensis : [Clamor laetitiae et Jubi- cupro. Vide Alembicum.
et singula prasmissa observentur et com- lationis.] * ALAMEN. [Lamina. DIEF.]
pleantur, statuimus, quod quolibet anno Quern non inlegritas \itse docet hoc Alalagma. ALAMINUS. Vitalis Episcopus Oscen-
jactentur seu imponantur Aladma et nit- Vita S. Majoli Abb. Cluniac. torn.2. Maii sis, de Magistratibus Saracenorum His-
dui, prout melius, et firmius et solennius panic. : Est etiam inter Saracenos Offi-
possit fieri secundum legem et observan- pag. 684. D: cialis, qui Alamin, id est fidelis, lingua
tiam Jud&orum, cum rotulo Thore, seu Spiritus arctatis ardens emergere vinclis Arabica appellatur, qui debet causas mi-
Legis,pridie mensis Octobris, inSynagoga Emicat, et liquidas liber transfertur in auras, nimas, non excedentes duos solidos,
majori cujuslibet loci, prassenti tota alia- Hynmizante polo laetumque Alalagma canente, terminare, et exercet in Curia Zavalachen
Sepseruut comites miro splendore superni.
ma, vel majore parte ipsius; et in locis apparitoris officium vel sagionis... Idea
ubi non habent Synagogam, jactentur JALALAGNIA, pro Alalagma. De S. dictus Fidelis, quia fideliter debet jura
dicti Aladma et nitdui in Schola, vel in Kessogo Episc. in Scotia, torn. 2. Martii Regis perquirere.
olio loco, ubi faciunt orationem, ut omnes pag. 33. E : Hujus anima felix juncta « ALANES, Equitum turmse, in Gloss.
Judxi teneant et observent omnia supra civibus ssthereis cum una concrepet Ala- Cod. Reg. 4778 et in Gloss. Jaeckii.
dicta per totum ilium annum. [* Vide lagnia Tonanti superna dispositione, qui ^ ALANI COMITES, Vide Comites Alani
supra Adaraba.] sanctos suos et in hac vita mirificat, me- in Comes.
* ALADUM. Chartul. S. Sulpit. Bitur. rito jugiter turba Fratrum Monastici * ALANETUM, pro Alnetum, locus ubi
fol. 82. r° : Concessit Archinbaldus prin- Ordinis ante ejus mausoleum concinit crescunt alni, Gall. Aunaie Charta apud
ceps salvamen ecclesias beati Leopardini, g&terno Regi dulciflua carmina laudis. Cencium inter Census eccl. Rom. :
ut nullus homo intra villam, neque in * ALALTE. [Alx, Gall. elan. DIEF.] Alanetum totum, et salicetum totum de
mercato capiatur, neque pecunia ipsius ALAMANDIN^, ALAVANDIN^;. Anasta- ponte leproso. Vide Alnidus.
ab aliquo, nisi a monachis ipsius loci, sius Bibl. in S. Silv.: Fecit Angelas 4. ex * ALANTOPOLIS, IUM. [Gall, banlieue.
quibus est villa, jus et Aladum. Ubi le- argento... cum gemmis Alavandinis in DIEF.]
gendum est Alaudum. Vide Alodis. oculos. Idem in Greg. IV. pag. 164 : Ob- * ALANTUS. [Herba, DIEF.]
IL. A.LJE, Latera Ecclesiae, quomodo les tulit... albas major-es numero. 29. Ala- ALANUS, Canis species veteribus nota,
Ailes de I'Eglise dicimus. Gloss. Lat. mandinas majores numero 20. albas Hispanis Alano, Nebrissensi Molossus.
Gr. Ala, l£e6pa, eiXrifia, etc. Gervasius modicas, etc. Visitatio Thesaurariae aedis Furtum Alani vel leporarii, in Foris
Dorobernensis in Descript. Ecclesiae S. Pauli Londoniensis ann. 1295: Item Aragon. tit. de Venatorib.
Cantuariensis : Ad bases pilariorum mu- crux de platis argenteis deauratis undi- ALAPA, Alapam dare, et aurem tor-
rus erat tabulis marmoreis compositus, que, cum duabus camahutis in brachiis, quere in testimonium, in Legibus Ri-
qui Chorum cingens et Presbyterium, et duobus magnis lapidibus superius et puar. tit. 60. 11 : Si quis villam...ab alio
 158 ALA
comparaverit, et testamentum accipere
non potuerit, si mediocris res est, cum 6.
testibus,... si magna cum 12. ad locum
traditionis accedat, et sic eis prsesentibus
pretium tradat, et possessionem accipiat,
et unicuique de parvulis Alapas donet, et
torqueat auriculas, et postmodum testi-
monium perhibeant. Credo id actum, aut
agi solitum, ut testes postmodum, cum
in rei gestse testimonium advocarentur,
in memoriam revocarent, se eo in loco
alapis csesos, aut auribus vellicatos.
Vide Testes per aurem attracti. [** et
Grimmii Antiq. jur. pag. 144 et 545.]
[* Hujusce moris ejusdemque institu-
tionis rationem edocet Charta ann.
circ. 1034. inter Instr. torn. II. Gall.
Christ, col. 201 : Huic rei interfuerunt...
Goscelinus Rufus de Formovilla, Hunfri-
dus constructor ejusdem loci cum filiis
suis Rogerio, Roberto, Willelmo, qui
etiam a patre ob causam memorise cola-
phum suscepit. Suscepit etiam aliud co-
laphum Ricardus de Lillabona, qui hosam
vini comitis Roberti ferebat: qui cum
requireret. cur sibi Hunfridus permaxi-
mum colaphum dedisset, respondit, quia
tu junior me es, et forte multovives tem-
poref erisque testis hujus rationis, cum
res poposcerit. Suscepit etiam tertium
colaphum Hugo filius Waleranni comitis.
Ubi pbservare est junioribus, qui so-
lemni testes aderant alicui traditioni,
ut rei gestse memores essent, alapas
inflictas fuisse non modo a parentibus,
sed et ab antiquioribus quibuscumque
prsesentibus. Quod tamen frequentioris
usus fuisse vix credam, cum hoc unum
fuisse vix credam, cum hoc unum ejusce
moris supersit exemplum, teste Mabil-
lonio torn. 4. Annal. Bened. pag. 393.
Vide in Auris.
* Nee minus insolens videri potest id
quod legitur in Charta Phil. Aug. ann.
1184. ex Reg. 34. bis, Chartoph. reg. fol.
12. v°. col. 2 : Si qua vilis et inhonesta
persona honestum virum vel mulierem
turpibus conviciis inhonestaverit, liceat
alicui probo viro de pace, si supervenerit,
ilium objurgare et ilium uno aut duobus
colafis sine forifacto ab importunitate
sua compescere. Uno aut duobus vel tri-
bus colafis, in Charta commun. Bruer.
ann. 1186. ibid. fol. 14. v°. col. 2. Vide
infra in Capilli.
ALAPA MILITARIS , dicitur Scriptori-
bus Latinis medii sevi, Ictus, qui tyro-
nisad Militarem dignitatem promovendi
collo aut humeris, ense vel gladio, quo
Miles fiebat, infligebatur. Mos, ni fallor,
derivatus a manumissionibus: quos
enim manumittebant, eos Alapa circuma-
gebant, ait vetus Scholiastes Persii Sat.
5. Cujus ritus mentio est apud Claudia-
num in 4. Consulatum Honorii, Sido-
nium in Consulatum Anthemii, et ali-
quot alios. Militaris quippe ordo, quo
quis donabatur, facultatem dabat utendi
armis militaribus, suique juris Mili-
tem efflciebat. Magnum Chron. Belgi-
cum ann. 1247: Plerique Milites moderni
temporis, patrimoniis intendentes, omis-
sis sumptuosis solennitatibus, saltern per
infractum Colaphum Militarem conse-
quuntur dignitatem. Lambertus Arden-
sis : Eidem Comiti in siqnum Militiss
gladium lateri, et calcaria sui militis
aptavit, et Alapam collo ejus infliorit.AAio
loco : Licet enim Militarem nondum rece-
pisset Alapam, in armis tamen strenuus
erat. Et Mox : Et ei Militarem non reper-
cutiendus dedit Alapam, et Militaribus
eum in virum perfectum dedicavit sacra-
mentis. De ejusmodi Alapis Militaribus
agunt passim Scrip tores. Joann. de
ALA ,
Beka in Ottone III. Episc. Traject. de
Militari inauguratione Willelmi Comi-
tis Hollandise in Regem Roman, electi,
qui a Bohemiae Rege in sede Coloniensis
urbis praecipua Militari cingulo accinc-
tus est anno 1247: Illis itaque dictis, Rex
Bohemias grandem dedit Ictum in collo
tyronis, ita dicens: Ad honorem Dei om-
nipotentis te Militem ordino, ac in nostro
collegia te gratanter accipio. Historia
Cortusiorum lib. II. cap. 2: Imperator...
sedens in equo fecit (Franciscum de
Carraria) Militem, et cum palma eum
percutiens super collum, ait: Esto bonus
Miles, et fidelis Imperii. Ceremoniale
Roman, lib. 1. sect. 7. de Milite a summo
Pontiflce facto : Turn aceipiens illius en-
sem nudum, ter Militem percutit plane
super spatulas, dicens : Esto Miles paci-
ficus. strenuus, fidelis et Deo devotus.
Trinam illam percussionem observo
prasterea in Actis iParlamenti Parisien-
sis 16. Mart. ann. 1415. ubi enarrant,
quemadmodum Sigismundus Rex Ro-
manorum, qui Regis Caroli VI. permis-
su.causis dijudicandis in suprema Curia
praesidebat, Guillelmum Signetum Mili-
tem fecerit, quod de Senescalli Bellica-
drensis offlcio cum Guidone Pestello
Milite litiganti, objiceretur, nondum
Militare adeptum cingulum, cum Senes
callus aut Ballivus, ex Regum edictis,
nemo fieri posset, nisi esset Miles :
Oyant qu'on proposoit contre ledit Signet
par le conseil de Pestel, que iceluy Signet
n'estoit pas Chevalier, et Pestel I'estoit,
presens tons, luy assis par dessus les Pre-
sidens, et au plus haul, appelle ledit Si-
gnet, en disant, que a luy appartenoit
bien de faire Chevaliers, et print d'un de
ses gens son espee, et ledit Seignet mis a
genoux pres du Greffier, frappa trois
grans coups ledit Roi sur le dos dudit
Seignet: puis fit deschausser I'un de ses
esperons dorez, et luy fit chausser par
I'un de ses qens, et I'y ceindre une cein-
ture^ ou estoit penduun cousteau long pour
espee. Car ainsi avoit-il par avant recom-
mande I'avancement de la cause dudit
Seignet.
Galli nostri ejusmodi alapas Militares
Colees appellant, quod collo infligeren-
tur. Breviloq.: Alapa est faciei percus-
sio. sicut colaphus colli. Unde Ebrard.
Beth. :
Die Alapam malse, colli Colaphumque.
Harum auctorem Arturum Britannum
quidam faciunt Mythologi. Robertus de
Bourron in Hist. Merlini MS. : Et sa-
chent tout cil. qui ceste ystoire escoutent,
que che fu li premier horn, qui donna
Colee a Chevalier nouvel,que che fu li Rois
Artus. L'Ordene de Chevalerie de Hue de
Tabarie MS. :
Et en aprds li demands,
S'il falloit plus nulle cose :
Sire, oil, mais faire ne 1'ose.
Que chou est dont ? chest li Cole'e.
Pourquoy ne me 1'aves donnee ?
Et dit la Senefianche,
De celuy qui 1'a adoubS,
A Cheralier et ordonne ; etc.
Le Roman de Garin MS. describens
eandem Militarem ceremoniam :
Hue demande froberge au Pont d'orfin,
Regnaut la ceint qui volontiers le fist,
Hauce la paume, ens el col le feri,
Par un petit, que il ne 1'abati.
Le Roman de Jordain de Blaye MS.:
Se mes driers peres vous ceinsit or le brant,
Et la Colee vous donnast maintenant.
Vetus Ceremoniale MS. de Militari inau-
guratione : LOTS le Prince ou aucun
ALA
Seigneur Chevalier, luy donne la Colee,
et luy ceint I'espee doree. Chron. MS.
Bertrandi du Guesclin :
Aussi-tpst que 1'Anglois, dequoy nous vous parlons,
Ot receii Coulee, et de 1'honneur le don.
Vide prseterea Monstrelletum 1. yolum^
cap. 155. et 3. vol. in Regis Ludovici XI.
coronatione; Historiam congressus Lu-
dov. XII. Regis Fr. et Ferdinandi Reg.
Aragon. cap. 3. Hoserium in Militib.
Ord. S. Spiritus et alios, ex quibus,
et hie laudatis Scriptoribus satis colli-
gitur, errasse Duchesn. in Notis ad Ala-
num Chart, et lib. 2. Hist. Guin. cap.
6. qui putavit, ejusmodi alapas Milita-
res, manu, non gladio in collum tyro-
nis, impactas. Vide Joan. Cameniatam
de Excidio Thessalonicae cap. 28.
* Hand scio tamen an ita certum sit
errasse Duchesnium, qui putavit ejus-
modi alapas militares, manu, non gladio
in collum tyronis, impactas; cum id
saltern aliquando factum esse probet
Charta Caroli Romanorum regis ex
Cod. reg. 10197. 2.2. fol. l.v : Statuimus
ut si quis exipsis (Frisonibus)... militare
voluit, dictus Potestas sibi gladium suum
circumcinget, et dato eidem, sicut con-
suetudinis est, manu sua colapho, sic mi-
lit em faciat, et eidem firmiter injungendo
prxcipiat, ne deinceps more militum re-
gni Francise armatus incedat, eo quod
consideramus, si prsedicti Frisones mili-
taverint, secundum staturam corporum
et formam prsscipue a Deo et natura ipsis
datam, cunctos in orbe terrarum milites
sua fortitudine et audacia prsecellerent.
* Singularis est hominis conditiq, qui
ut pacem ab altero exoraret, alapis ab
ipso multari proponebat. Lit. remiss,
ann. 1396. in reg. 150. Chartoph. reg.
Ch. 369 : Icellui suppliant le fist requerir
et prier qu'il peust avoir paix avecques
lui, en lui offrant tendre la joe pour rece-
voir deux ou trois buffes, ou en amende,
tele q'ue leurs amis diroient. Vide infra
Buffa.
Per Alapum, seu Colaphum servum
facere, in Speculo Saxonico lib. 3. art.
32. | 5. Vide Transcornati.
ALAPABE, Alapas minari. Papise.Gloss.
Lat. Gr. Alapatur aXaTtdtCEt.
* Gloss. Gr. Lat. pait(?w, Expalmo, Ala-
po. Alapare, buffer, in Vocabul.compend.
Reg. visitat. Odoriis archiep. Rotomag.
ex Cod. reg. 1245. fol. 511: Diffamatus
de incontinentia... de quadam, quse dici-
tur Aelidis,quam turpiter Alapavit. Cone.
Armenor. ann. 1342. apud Marten, torn.
7. Ampl. Collect, col. 341: Ideo (Christus)
Alapatus a ministro, quasi in Verbo suo
alapam recipiens dicebat, etc. Vide Mox
Alaphisare. •
* ALAPACIUS. [Ut ALAPIS. DIEP.]
1 ALAfJE EVANGELIOEUM ATJRE.E, Or-
namenta (fibulas puto) ad instar palmas
fabricata. Agnellus lib. Pontif. apud
Murat. torn. 2. pag. 182. col. 2. D: Et
suscepit eum Martinus Pontif ex cum g au-
dio magno et alacritate multa, et pie da-
pibus repleti Ravenna scedulus vascula,
argentea, tota expleta mensa in modum
platani, quam ex dimissione Valerii Ar-
chiepiscopi in suo palatio erat, quam in
suis temporibus fecit, et Alapas Evange-
liorum aureas, parum mechanicis facias
operibus. Ibidem pag. 186. col. 1. D:
Evangelia vero habentia Alapas aureas
unus e Clericis in superiori sinu habens,
etc.
* Rubeo lubentius assentior, qui libri
tabulas seu opercula hie indigitari au-
tumat.
ALAPATOR, [Gloriator, in Antiquarii
 ALA ALA ALA 159
supplemento.] xauxtiTT)? exponitur in Ex- triangulum ferreum habens. Vide Pha- una regula et id sine propugnaculis et
cerptis yeteris Gloss, pag. 275. quia pe- larica. Alatoriis. In hoc posteriori exemplo Ala-
tulantes ac jactabundi gaudent aliis 1 ALARIN^. Vide Alyrumnae. toria vel Alatorium ut ambulacrum, ita
colaphos incutere, ait Vossius. * ALARIO. Joan. Salisber. de Nugis et Alam domus, Aile de batiment, signi-
1 ALAPHA, et ALAPHARE, in Glossis curial. lib- 1. cap. 13 : Aquila namque ficare potest.
Bituric. MSS. pro Alapa, et Alapare. sicut rex avium est, si non Alarionem * ALATORIUM, Eadem notione, ut vi-
* ALAPHISARE, Iteratis alapis percu- excipias, quss forte aquilarum species detur, atque Alata. Reg. Phil. Aug.
tere. Mirac. S. Auctoris torn. 4. Aug. p. potentissima est. Num inde in arte he- signat. 34. bis,, ex Chartoph.reg. fol. 95.
53. col. 1 : Alaphisando et collaphisando raldica Alerion vocant, sensu opposite, r°. col. 1: Apud Compendium debet....
eum impetivit fortiter et percussit. Vide aquilam minorem rostro et unguibus murum elevare, ita quod habeat iiij. te-
supra Alapare in Alapa. mutilam ? [** Huic loco vitii aliquid sias in altum usque ad antepectus, et iiij.
* ALAPHUS. [Ut ALAPUS. DIEF. inesse, nemo non videt; fortasse pro pedes de Alatorio. Fol. v°. col. 1: Praste-
ALAPICIOSUS, CONSUS. [ Calvus. non Alarionem legendum valeriam, cum rea pro muris proficiendis intra castel-
1 apud Plinium lib. 10. cap. 3. § 3. Aquila lumpertotum, et Alatoris (1. Alatoriis)
ALAPIOSA. [Calva. DIEE.] Valeria sit viribus prsecipua.] reparandis, etc. Vide Alatoria, quse vox
| ALAPIS, est Nota in libris emendatis. * ALARIS, Turbo, equitum, et Alarita, non aliud sonat, licet interdum porti-
Gloss. MSS. S. Andreas Avenionensis. se. hasta militis. in vet. Glossar. ex Cod. cum significet.
Has notse forte sic dictas sunt, quod ad reg. 521. Glossar. aliud ex Cod. 7641: ^ ALATRARE. [Stertere. DIEF.]
instar manus essent exaratse. Alaris, caballarius. Rursum in Cod. ALATUS. Vide Manualia.
ALAPISTA, Alapistarum strepitus apud 7646 : 'Alares, equitum turmse. Alaris, | ALAVANDIN.ffi, Gemmae ex Alabanda
Arnobium. Ita enim restituit Scaliger, caballaris. Vide supra Alas 3 et Alanes. allatae. Vide Alamandinse,
pro solapitarum strepitus, aitque Alapis- | ALAS, atis. Qui habet alas. Expositio 1 ALAVANUS LAPIS, Eadem notione.
tas dici mimos, ac ludiones, qui exactis brevis antiq. Liturg.Gall, apud Marten. Versus de Mediolano apud Murat. torn.
ludis ac comoediis, sibi invicem alapas Anecd. torn. 5. col. 100 : Sirica enim de 2. part. 2. col. 688. B : Gloriose sacris
infligebant, ut plebem ad risum conci- ligno per verme fictur. Vermis post mor- micat ornata Ecclesiis, ex quibus alma
tarent. [«* Vide Forcell. Lexic.] tem procedit in Alate. De Bombyce lo- est Laurenti, intus Alavanis lapidibus,
ALAPIZARE, Alapas dare. Ugutioni. quitur. auroque tecta, edita in turribus.
j|e ALAPSA. Fructus quercus, noix de * ALASA, Chartul. Medii monast. fol. ALAUDA, vox Gallica vetus, Latinis
galle. DIEF.] 170. r°: Duas Alasas domus.... in franco Galerita, sive Cassita avis, ut Plinius
ALAPUS, Qui propter mercedem alapas alodio, sine censu, cum platea retro eas- lib. II. cap. 38. Suetonius in Jul. cap.
patitur, in Glossis Isid. cuj usmodi sunt, dem Alasas. Leg. forte Alatas, domus 24. Marcellus Empiricus cap. 29. tra-
quos Alapistas vocat Arnobius. [** Qui scilicet latera, les Ailes; nisi idem sit dunt. Gregorius Turon. lib. 4. cap. 31 :
victum comparat Alapas paliendo, in quod supra Aisentias, pertinentiea nimi- In Ecclesia Arverna dum matutinse cele-
Gloss. Jseckii.j rum, ubi libere percipi possunt Aisa- brarentur Vigilise, in quadam civitate
| 1. ALARE, Alis aerem agitare.Papias menta. avis Corydalus. quam Alaudam vocamus,
MS. Bitur.: Alo, auram moveo, quasi ab T ALASTOR, Animus male consciuss, ingressa est. Ita Marcellus loco laudato :
Ala, unde Alitus proAlatus, id est. spiri- superbus. Qui "A^aara. id est, non obli- Corydalus avis, id est, quse, alauda voca-
tus, flatus. Hie auctor Alitus pro halitus viscenda mala perpetrat. Usurpatur tur; supra : Avis galerita, quas Gallice
scripsit, ut illi voci facilius talem qua- fere semper pro malo Dasmone. Lexic. Alauda dicitur. Adhelelmus Episcopus
lem daret originem. a Philolog. [** Apud Claudianum de R. Sagiensis in Miraculis S. Opportunae
** Hinc secundum S Rosa de Viterbo P. lib. I in fine, est nomen proprium cap. 14: Vidit aviculam nomine Accre-
Elucidarii torn. 1. pag. 67: Alara, Ins- unius ex equis Plutonis. Martinius vo- dulam, quam vulgus vocavit Alaudam.
trumentum quo acolythus pellit nauseas cem venire dicit ab a et Xav8avo;jLat, unde Hoc etiam vocabulo Gallqs legionem
de capite et facie missam celebrantis. de dsemone inoblita mala inferente intel- appellasse auctor est Plinius: Galileo
Charta asrae 959. Alara una de alvejei. ligit. Vide Stephani Thes. Ling. Gr. in vocabulo etiam legioni nomen dederunt
* 2. ALARE pro Halare, insufflare, yoce 'A^acrrew. Gemma Gemm.: Alastor, Alaudse. Inde Gallos Legionarios Cicero
aspirare. Missale Burdegal. MS. ex Cod. i. e. Nequam.] Alaudas vocat Philipp. 1. 5. 13. et Sue-
reg. 871. ubi de benedictione fontium : * ALATA, Via lustrandis vigiliis com- tonius in Julio cap. 24. Boxhornius ab
Hie Alet (sacerdos) ter in aquam. Supra: parata, Gall. Chemin des rondes, Corri- Hebraso Alafata,quod millenarium sonat,
Insufflando in fontem tribus vicibus. dor, Galerie. Stat. ann. 1357. inter pro- deducit, quam vere, alii judicent. Adde
OJc Stertere. DIEF.] bat, torn. 2. Hist. Nem. p. 194. col. 1 : Gorop. Bekanum. lib. 1. Gall. pag. 12.
* 3. ALARE, Expandere. Glossar. Lat. Item est faciendum Alatam supra murum [** Diezii Gram mat. vol. 1. pag. 80. et
Gall. ann. 1352. ex Cod. reg.x 4120: Alare, barbaccanse existentem ante dictum por- Raynouardi Gloss. Rom. vol. 1. pag. 47.
Estandre [** Gemm. Gemm.: Alare,. i. e. tale. Pluries ibi. Vide infra Alea et in voce Alauza, et quos ibi laudat.]
Alas extenders vel brachia.] Aleya. * Aloe apud Guiart. ad ann. 1249 :
® 1. ALARGARE, Ampliare, 'dilatare, T ALATffi CAPP^;. Tom. 4. Anecd. Mar- Au matin el poin que 1'Aloe
Gall. Etendre, Ital. Allargare, eadem ten, col. 162. B : Prohibetur penitus uni- La douce chan^onete loe.
notione. Libert. S. Amancii ann. 1341. versis Sacerdotibus, ne habeant Cappas [s^c « Dum alauda canit czir czir, scolares
in Reg. 72. Chartoph. reg. ch. 368 : Pos- Alatas et vestes inordinatas.
sint (Consules) devesias constituere, te- jf. ALATILE. [Gall, chiffon pour les plu- currunt pir pir. » DIEF.]
nere. custodire et custodiri facere, res- mes. DIEF.] ^ ALAUDARII , lidem qui Alodiarii.
tringere. Alargare, si et quotiens volue- ALATORES. Papias : Venator, dictus Polypticum Abbatise S. Trin. Fiscam-
rint. Stat. Vallis'-Serianse cap. 61. ex quasi venabulator , a venatione scilicet, nensis MS.: Idem tenet 4. acras terras de
Cod. reg. 4619. fol. 116. v°: -Non sit ali- quod bestias perimat. Horum quatuor feodo Alaudariorum per avenanciam au-
quis conductor,.... qui audeat nee pras- sunt officia, Vestigatores, Indicatores, xilii militis, et facit servitia sicut Alau-
sumat serare, Alargare ipsas seraturas, Alatores, Pressores. [:;:-"! H83C exscripta darii... omnes isti 9. Alaudarii debent
etc. sunt ex Isid. Orig. lib. 10, | ult., ubi proire cum serviente apud Ermenonvillam
* 2. ALARGARE, Remittere, relaxare, Indicatores legitur Indagatores. Vocis et apud Maisnilhim ad Nammia capienda
Gall. Lacker; quo etiam sensu Allargare etymon profert Servius ad Virg. J5neid. et ad vim repellendam. Vide in voce
usurpant Itali. Stat. Taurin. ann. 1360. lib. 4. vers 121, ubi videndus Heynius.] Alodis.
ex Cod. reg. 4622. A. cap. 67 : De serrando j ALATORIA, ALORIUM, Ambulacrum, T ALAUDES, pro Alodes. Prasceptum
et Alargando granum per judicem vel Gall. Allee. Charta Calomontis ann. Borelli Comitis apud Marten, torn. 1.
rectorem cum consilio credential. Item 1397 : Cum ingressu et exgressu per Alo- Ampliss. Collect, col. 337. A : Quidquid
quod judex seu rector, cum consilio cre- rium situm subtus domum dicti Rignia- ad usum hominum pertinet seu Alaudes
dential, possit serrare et Alargare gra- ci....Itaut Alatoria dictorum murorum illarum, ut ab odierna die et tempore
num, quando sibi et credentise placuerit. maneat libera. Charta Tossiacensis in supra memorato, jure et quieto or dine
Hinc Dumbis ann. 1449: Licentia datur fa- teneant et possideant. Vide Alodis.
* ALLARGARE, Purgare, Gall. Vuider, ciendi aponsam supra corseriis villas, 1 ALAUDIUM. Vide Alodis.
in Stat. Massil. lib. 2. cap. 41 : Quando aponsatam muris tali modo quo dessubtus * ALAUGA. [Alauda. DIEF.]
eas (calquerias,) vel ea (torcularia) cura- possit transire una charrata feni. et quod :%: ALAULA. [Flos dictus vergiss mein
bunt (blancarii) vel facient curari seu Alatoria dictorum murorum maneat in nicht. DIEF.]
Allargari, imo aquam pausatam, et cla- statu in quo sunt de prassenti. Norman- | ALAUpIUS, Idem qui Alodiarius in
ram, quanta pluspoterunt,inde ejiciant... norum antiques Consuetudines, apud voce Alodis. Laurentio in Amalth.: Alau-
Qui curaverit vel Allargaverit, etc. Marten, torn. 1. Anecdot. pag. 227: Et dius, ex justa servitute dimissus.
ALARICA , Papise, Hasta vehemens, ibi nulli liceat facere palicium nisi in 1 ALAUDUM. Vide Allodium.
160 ALB
I ALAUSA, Piscis species, Gall. Alose.
Vide Dursus. [**• Auson. Mosella v. 127.
Germanis dicitur Else.]
* ALAUSAGIUM, ALATJZAGIUM, Quid-
quid ex venationibus subditorum domi-
nis competebat. Pariag. inter reg. et
abbat. Mausiadae super nova villa de
Berco Vivar. dioec. ann. 1284. in Reg.
198. Chartoph. reg. ch. 381: Item Alau-
zagia seu usagia venationum aprorum,
ursorum, cervorum... erunt communia
partibus supradictis. Alterum inter reg.
et abbat. monast. Campor. bonor. ann.
1323. in Reg. 62.'ch. 139 : Item voluerunt
et convenerunt paries praefatae, quod....
Alausagia, venationes, fortunes et quss-
cumque etiam res avenise evenerint, sint
communes inter dictum dom. nostrum
regem et monasterium supradictum,
f ALAUSAR, Species retis, quo fortas-
sis praesertim utebantur ad capiendas
Alausas. Statuta Arelat. MSS. sub Rai-
mundo Archiep. art. 186. e Musaeo D.
Brunet: Nullus piscator audeat piscari
in palustribus cum retibus Alausar, a
Paschate usque ad exitum Augusti, sub
poena xx. sol.
1. ALBA, Gemma, unio, margarita, ab
albedine etcandore. Suidas:«X6a, oiapap-
yapot. Quippe margaritarum dos omnis,
ut ait Plinius, est in candore, magnitu-
dine, orbe, livore et pondere. Tertullianus
de Oultu mulier.: Et margaritss cande-
rent, et ceraunia coruscarent. Eidem :
Rubentis maris grana candentia dicun-
tur. Lampridius in Heliogabalo : Fabam
cum.electris, et orizam cum Albis exhibens.
Albas prssterea in vicem piperis piscibus
et tuberibus conspersit. Senator lib. 9.
Ep. 6 : Assurgit Indici maris de Albarum
candore fama locupletior. Fortunatus
Pictaviensis lib. 6. Poem. 2 '
Saphyrus, Alba, Adamas, Crystalla, Smaragdus, laspis.
Et lib. 10. Poem. 13 :
Unde date tibi sunt Alba, Topazus, Onyx.
Anastasius in Silvestro PP.: Altare
auroclusum cum gemmis prasinis et hya-
cinthinis, et Albis 120. Idem in Gregorio
IV : Albas modicas habens circum capi-
tis coronam diverse filopares. Et in S.
Vitaliano : Evangelia aurea cum gemmis
Albis mirx magnitudinis in circuitu. Leo
Ostiensis lib. 2. cap. 61: Tres pannos de
altari, unum cum Albis, alium cum cruce
et frizo, etc. [** Vide Forcellin. in hac
voce.]
ALBULA, Eadem notione. Gregorius
M. lib. 12. Epist. 7 : Tres annulos trans-
misi, duos cum hyacinthis, et unum cum
Albula.
ALPHA, pro Alba. Charta Ferdinandi
M. Regis Hispan. aerse 1101. apud Anton,
de Yepez torn. 6: Coronas tres aureas,
una ex his cum sex Alphas in gyro, etc.
2. ALBA, Vestis, seu tunicas species, a
candore sic nuncupata. Epistola Vale-
riani Imp. apud Pollionem : Vestes di-
ver'sas 16, Albam subsericam, Paragau-
dem triuncem unam. Ibidem : Albam
subsericam unam cum purpura succubi-
tana. Sed et longe postea Albas fuisse
promiscui usus, ex eo colligimus, quod
la'icis, in Monasteriis degentibus, tri-
buat Lanfrancus Oantuar. Archiepisc.
Epist. 13: Plerique autumant manipulum
esse commune ornamentum omnium, sieut
et Atibam et amictum: nam et in Cceno-
biis Monachorum etiam laid cum Albis
induuntur. Quinetiam
ALBA , pro veste muliebri usurpari
videtur apud Bertham Sanctimonialem
in Vita S. Adeleidis Virg. n. 27.
3. ALBA, Papiae, Vestis sacerdotalis li-
ALB
nea et stricta, quse camisia dicitur, et
poderis, et talaris, et subucula. Ordo Ro-
manus: Lineam Dalmaticam, quam
dicimus Albam. Alcuinus lib. de Offic.
divin. : Poderis, quas vulgo Alba dicitur,
Amalarius lib. 2. Eccl. offlc.: Postea
camisiam induimus, quam Albam voca-
mus. Adde Rupertum lib. 1. de Divin.
offic. cap. 20. Innoc. III. PP. de Sacri-
ficio Missae lib. 1. cap. 10.51. Durandum
lib. 3. Ration, cap. 3. et alios, qui de
Ritibus et Offlciis Ecclesiasticis scrip-
sere. Concilium Carthaginiense IV. can.
4 : Diaconus tempore oblationis tantum,
vel lectionis Alba utatur. Albis tamen
promiscue in Ecclesia et extra Eccle-
siam usos Clericos decent Leo IV. de
Oura pastorali, Riculfus Episcopus
Suessionensis in Statutis ann. 889. cap.
7. et Regino de Vita et conversation.
Presbyt. cap. 66. ubi Presbyteri vetan-
tur in Alba, qua in suo usu utuntur,
Missas cantare. Porro Albas ejusmodi
sacerdotales opere Phrygio interdum
exornatas colligimus ex Eckeardo de
Casibus ,S. Galli cap. 10 : Inter quse prss-
ter casulas sericas, cappas. et stolas, Alba
est ilia Philologist nuptiis insignis : quas
scilicet descripsit Martianus Oapella.
Unde mirum videri debet, res etiam
prophanas vestibus sacris intextas et
adscriptas.
ALBA PASCHALIS. Cyprianus in vita
S. Caesarii Arelatens.: Cum quodam
tempore deesset sanctis manibus aurum
et argentum, rogareturque stipem a pau-
pere.... ingressus in cubiculum suum,
casulam, qua in processionibus utebatur.
et Albam Paschalem inde profert, daturus
egeno, etc. Ubi Alba Paschalis, ea est,
qua CaBsarius in Paschalibus festis, seu
solennibus utebatur. Idem Oaasarius in
Testamento suo : Indumenta Paschalia,
quas mihi data sunt, omnia illi serviant.
Nam Paschatis vocabulo dies Dominicos
et prsacipua anni festa appellari infra
docemus.
ALBAS GERERE et ESSE IN ALBIS, et
ALBATI, dicuntur Clerici, dum Albis in-
duti procedunt, vel offlcia Ecclesiastica
peragunt. Paulus Diacon. Emeritensis
in Vita S. Fidelis Epis. Emerit. : Dum
in atrium cum multis filiis Ecclesiss ten-
deret , ut mos est, Archidiaconus cum
Clero in Albis ab Ecclesia venientescoram
eo astiterunt. Rupertus lib. de Divin.
offlc. cap. 22: Solenne enim in hujusmodi
festis omnes in Albis stare, velprocedere.
Gregorius Turqn. in Vita S. Aridii:
Diacones in Albis exeunt ad processum,
plebs clamat pro nimbortfm incursu, etc.
Vitse Abbatum. S. Albani: Et quando
in capis vel Albis fuimus, etc. Charta
ann. 1190. apud Perardum in Burgun-
dicis pag. 264 : Solennitatem B. Benigni
in Albis et translationem ejusdem 12.
Lectionum in Ecclesia nostra fieri com-
promiserunt. Glossse. MSS. in Cod. Re-
gio 1013: Albas gerentes, Candida veste
vestiti. Vide Udalricum in Consuet. Clu-
niacensis Monasterii lib. 3. cap. 6.
5SJP" Hinc apud nostros Aube idem
quod ordinatus sonabat, ut videre est
in vetusto epitaphio Gallicis rythmis
scripto quod refert Mabillonius saeculo
5. Act. SS. Ordinis S. Bened. pag. 329.
ubi de Frodoardo Presbytero Remensi:
Si tu veu de Rein savoir li Eveque,
Lye le temporaire de Flodoon le Saige,
Y les mor du tarn d'Odalry Eveque,
Et fut d'Epernay ne par parentaige,
Vequit caste Clerc, bon Moine, meilleur Abbe1,
Et d'Agapit li Remain fut Aube".
Par sen histoire maintes noTelles sauras,
Et en ille toutes antiquit4 auras.
ALB
* ALBA FRISATA, Fimbriis ornata,
Garnie de franges. Reg. actor, capit.
eccl. Lugdun. ex Cam. Comput. Paris,
ad ann. 1340. fol. 64. r°. col. 1: Itemves-
timenta sacerdotalia nigra cum Alba
frisata auri, stolis et manipulis. Vide
Frisatus
c
et Frisum.
ALBA OCULATA, In qua delineatas
seu acupictse sunt figures instar oculo-
rum. Ordo eccl. Ambr. Mediol. ann.
circ. 1130. apud. Murator. torn. 4. Antiq.
Ital. med. aevi col. 865 : Du& cruces fe-
runtur post altare, ubi subdiaconus, qui
septimanam tenet, revestitus Alba ocu-
lata, etc. Occurrit rursum infra col. 867.
Vide Oculatus.
* ALBA PARATA, Phrygio opere in-
texta, Gall. Brodee. Necrol. eccl. Paris.
MS.: Contulit etiam..,. Albam paratam,
et aliam sine paratura. Charta dotat.
capellar. de Blainvilla ann. 1335. in Reg.
70. Chartoph. reg. ch. 175: Item une
casuble de drap d'or blanche et les ij.
tuniques domatiques suians de le casu-
ble, et iij. paire d'aubes a parement
suians le casuble et les tuniques.... Item
une casuble de drap d'or a canter as
hautes festes, et une aube a parement
d'ycelle suiance. Inventar. MS. reliquiar.
etc. eccl. Camerac. ann. 1371: Une autre
Albe paree de unes parures batue a or, 6,
cascune vj. ymages^ de broudure.... Une
Aube et amit pares de vj. ymages en
champagne d'or. Vide in Par are 1.
* ALBATI, Clerici, nostris olim Aubes.
Vide in Alba 3. Testam. Guillelmi mo-
netarii ann. 1213. ex Cod. reg. 5255:
Mando quidem dari c. solidos Melgorien-
ses ad pauperes induendos, et alios c.
solidos ad Albatos procurandos.
* ALBjE INFANTES, Pueri sympho-
niaci, Enfans de chceur, quorum vestis
propria, Alba est. Vide infra in Infan-
tes.
* PUERI IN ALBIS, Eodem sensu, in
Lit. Car. V. reg. Franc, ann. 1367. ex
Tabul. Carnot.: Quatuor Pueris in Al-
bis servientibus majori altari dictss eccle-
sise. (Carnotensis), etc. Bulla Mart. V,
PP. ann. 1427. in eod. Tabul.: Alii cle-
rici chorales nee non sex Pueri in Albis
vulgariter nuncupati, etc. Haud scip an
Aubelique, vox contemptus, diminutivum
sit ab Aube, qua clericus vel puer sym-
phoniacus significatur. Lit. remiss,
ann. 1457. in Reg. 187. ch. 154 : Icellui
Proust dist au suppliant qu'il n'estoit que
ung Aubelique, et que oncques pie de sa
lignee ne fut bon. An a veteri Gallico
Aubeliere, nunc Licou, museliere ? Vide
Rabelais, lib. 1. cap. 12. et ibi notam
Duchat.
4. ALBA, Vestis Candida, quam indue-
bant recens baptizati, in puritatis et
innocentiae , quam profitebantur, sym-
bolum: IffOY]? ipwTKTTtxri, in Martyrio
Bacehi junioris pag. 84. Statim enim
atque de fonte nudi egrediebantur, stola
alba induebantur, prasmissa hac ora-
tione, quae legitur in Missali Go-
thico : Accipe vestem candidam, quam
immaculatam perferas ante tribunal Do-
mini nostri JESU CHRISTI. Albis au-
tem vestibus ideo post baptismum in-
dutos Christianos, opinantur passim
viri doctiores, quod, ut ait S. Paulus ad
Ephesios cap. 5. antea tenebrss erant,
nunc autem lux in Domino. Quae est
sententia dementis Alexandrini lib. 1.
Paedag. cap. 6. Unde nova baptismatis
lux baptismus dicitur in Cod. Theod.
Graecis <ptoTKT[i.a. Dealbatus fonte baptis-
matis, in Charta Edbaldi Reg. Angl.
apud Will. Thorn, in Chr. pag. 2125.
Vide Theodulfum Aurelian. de Ordine
 ALB
baptism! cap. 14. S. Zeno Veron. Ep.
invit. 2. ad Fontem: In Fontem quidem
nudi demergitis; sed astherea veste vestiti,
mox inde surgetis. Lactantius carmin.
de Resurr.:
Candidas egreditur nitidis exercitus undis.
Paulinas Epist. 12:
Inde parens sacro ducit de Fonte Sacerdos
Infantes niveos corpore, corde, habit u.
Idem in Epist. ad Macharium, de
quodam sene recens baptizato : Ad una-
nimitatem tuam de rudi matris Ecclesiss
foetu immaculatum Candente Lanicio
pastor egregii gregis, sed magni pignoris
munerator, et encsenium spirttale trans-
vnisi. Valentinianus in leg. ult. Cod.
Theod. de Spectaculis : Quamdiu cceles-
tis lumen lavacri imitantia novam sancti
baptismatis lucem Vestimenta testantur.
Faustus Regiensis Epist. ad Paulinum:
Niveus sanctse regenerations Candor.
Csesarius Arelat. Serm. 15: Quando in
nobis sacri baptismatis dona vacuavimus,
quando in nobis Niveos holosencas nup-
tialis Amictus concidimus, etc. Ordo Ro-
manus : Et deportantur ipsi infantes
(baptizati) ante eum, (Episcopum) et dat
singulis Stolam Candidam et chrismale,
et decem siliquas, dicens: Accipe Vestem
Candidam et immaculatam, quam per-
feras ante tribunal D. N. Jesu Christi in
vitam seternam. Concilium Rotomagense
ann. 1059. can. 19: Ut baptizati in eadem
Ecclesia, in qua regenerationis gratiam
acceperunt, et in qua Parochiani exis-
tunt, per octonos dies in Albis reprsssen-
tentur cum cereis ardentibus. Conradus
Urspergensis, ann. 1124: Infantes suos
in Sabbato sancto Paschas et Pentecostes
cum candelis et cappa, quse dicitur Ves-
tis Candida, et patrinis comitantibus ad
baptismum deferant, eosque veste inno-
centias indutos per singulos dies usque in
octavum diem ejusdem Sabbati ad Eccle-
siam deferant, et celebrationi divini Of-
ficii interesse satagant. Ubi Cappam ap-
pellat, quod alii Chrismale. Dabantur
Albse sumptu Ecclesiae, ut innuit Greg.
M. lib. 7. Ind. 1. Epist. 2. [« Vide Mo-
nachum Sangallens. De vita Car. M.
lib. 2. cap. 14.] Ejusmodi porro vestis
Albas Baptizatorum mentio est passim
apud Scrip tores, Dionys. Areop. de Hier.
Eccles. cap. 1. 2. 5. S. Cyrillum Cate-
ches. 4. S. Athanasium orat. in S.
Pascha extr. Leidranum de Baptismo
cap. 8. Jobium apud Phothium n. 223.
Joan. Moschum cap. 207. Socratem lib.
7. cap. 17. S. Augustinum Epist. 168.
serm. 137. de tempore, S. Ambrosium
lib. de his qui myster. init. Prudentium
lib. 1. adversus Symmach. Gregorium
M. lib. 7. Indict. 2. Epist. 5. For-
tunatum lib. 5. poem. 4. Gregor. Turon.
lib. 5. cap. II. de Vitis Patrum cap. 1.
Lambertum in Vita S. Heriberti Archiep.
Colpniensis. n. 21. Alcuinum, de Offic.
divin. Rabanum Maurum de institut.
Cleric, lib. 1. cap. 29. Amalar. lib. 1. de
Eccl. offic. cap. 29. 33. Honorium Au-
gustod. lib. 1. cap. 243. Durandum lib.
Ration, cap. 82. in Concilio Insulano
ann. 1288. cap. 17. etc. Vide Henric.
Valezium ad Euseb. lib. 4. de Vita
Constant, cap. 62. [«* Wilrammus, Ab-
bas Ebersperg. in cant. cant. c. 1. v. 2 :
Inde places teneris tu dulcis sponse puellis,
Scilicet una salus in te sanctis animabus,
Quas renovat lavacrum, vestit Stola Justitiarum.
Propter hoc adulescentulae, fideles animse
te diligunt, qusR Dealbataz sunt, purifica-
tseque puri lavacro gurgitis, queeque veste
innocentise ex tuo favore, sint circuma-
I 21
ALB ALB 161
mictse.] Sed et Pontifex ipse in Baptismi fere agnatiqnis puerulis erogabantur
ceremoniis Albatus erat. Petrus Gomes- placentulae, idque Desaubage dicebant.
tor in Histor. Scholast. cap. 22. Levit.: Est autem Desauber, albas tollere. Le
In hunc modum et Pontifex Evangelicus Roman de Charite MS. :
in aspersions basilicas, quam dedicat, S'il puet ta casure perdras, casulam.
quasi in expiatione, lineis et minoribus Et apres seras Desaubes.
utitur indumentis. Etiam in Sabbato
baptismali in consecratione fontium, et ALBAE, Hebdomada, quse Pascha sub-
in mersione Catechumenorum, cum sci- sequitur, vel Pentecosten: nam et Albas
licet transferuntur peccata eorum, utitur Pentecostes dixit Theodorus Cantuar.
similibus indumentis. Cum autem his pe- Archiep. in Poenitentiali cap. 13. Octo
ractis ad ministrationem accedit altaris, dies Neophytorum, in Epist. Anonymi de
Pontificialibus et pretiosis vestibus infu- celebratione PaschaB torn. 9. Oper. S.
latur. At nescio, unde hausit, quod ait Hieronym. Nominis rationem exponit
in Act. Apost. cap. 16, signum olim Rabanus lib. 2. de Instit. Cleric, cap.
fuisse accepti Spiritus Sancti, in primi- 10 : Quos septem dies Albas vocitamus,
tiva Ecclesia, quod omnes fere ascen- propter eos, qui in sancta nocte baptizati,
dentes de lavacro loquebantur omnibus Albis per totam hebdomadam utuntur
linguis, ut Apostoli. vestibus. JSgidius Aureae-Vallis Mona-
Quod vero de Baptizandorum et Bap- chus in Hugone Episc. Leod. cap. 121 :
tizatorum nuditate tradunt Scriptores., In Hebdomada, quse post Albas sequitur.
quidam in dubium vocant de sequiori Albse Paschales, in Epist. 9. Gelasii I
sexu. Verum id etiam de iis disertim PP. et apud Joan. Diac. in Vita Greg.
refertur a Chrysostomo in Epist. ad In- M. lib. 4. cap. 88. in Concilio Lond.
nocentium, Palladio in vita ejusdem ann. 1175. can. 15. etc. Liber 1. Sacra-
Chrysostomi pag. 81. 85. Joanne Mos- ment. Eccl. fiova. cap. 47: Incipiunt
cho cap. 3. Cypriano, seu auctore libri totius Albse orationes et preces.
de Singularitate Clericorum, et in Con- ALBJE, prseterea dicta interdum ipsa
cilio IV. sub Menna act. 5. pag. 751. Dominica, quse Albarum hebdomadam
Edit. Colon. 1618. Vide omnino Andream subsequitur. Vetus Poenitent. MS.: A
Monachum lib. 2. Vitse S. Ottonis Epis- Pascha usque in Albas, et in Ascensa
copi Bamberg. cap. 13. et quae in hanc Domini, etc.
rem adnotamus ad Alexiadem. ALB ARIA HEBDOMADA. Miracula S.
IN ALBIS POSITI autem et ALBATT di- Walpurgis libro 4. cap. 11: Transeunte
cebantur recens baptizati, donee Albas namque festiva solemnitate Paschali, dum
deposuissent. Acta martyrii S. Stephani Albaria sequens adveniret hebdomada,
PP. : Eum erudiens baptizavit. et in Al- etc.
bis positum Presbytero consignavit. Pau-
*[ 5. ALBA, Aurora, Gall. L'aube du
lus Warnefridus lib. 6. de Gestis Lon- jour. Guidonis Disciplina Farfensis cap.
gob. cap. 15. de Theodoaldo Rege An- 21 : Homilia ex Evangelio: Venit Jesus
glos. : Cum Romam pervenisset, a Sergio in partes. In Albam, Petrus autem ser-
PP. baptizatus, Petrusque est appellatus,
vabatur. [«* Vide Raynouardi Glossar.
et adhuc in Albis constitutus, ad regna Rom. vol. 1. pag. 48.]
ceelestia migravit. Ejusdem Regis Epi-
taph. : ^ 6. ALBA, Pharus, Gall. Phare, Turris
Fonte renascentis quern Christi gratii purgans ubi nocturno tempore fax vel ignis ac-
Protinus Albalum vexit in arce poli. cenditur ad cursus navigantium pere-
grinantiumque gressus dirigendos, a
Henric. Hutindon. lib. 3. Hist. pag. 328: lumine sic dicta. Statuta Arelat. sub
Baptizati sunt et liberi ejus,.... quorum Raimundo Archiep. articulo. 123. Codi-
duo adhuc Albati mortui sunt. Alcuinus cis MS. e Musseo D. Brunet: Gachia stet
poem. 3: continue cum cornu in aliquo loco Are-
Dum mergi meruit baptism! gurgite felix, latis, in quo consilium convenerit, quod
Post Albas igjtur morbo correptus egrescit, bustinet, quando ascendent turrim et
Donee mortal! clausit spiracula vitae. Albam, et ad ignem. quando necesse fue-
Vide Gregorium Turon. lib. 1. de Mirac. rit. [* Alba,, hie eodem sensu accipienda
cap. 67. lib. de Glor. Confess, cap. 54.92. quo Alba 5 ; porro leg. Buscinet vel Buc-
lib. 2. Hist. cap. 30. Gesta Regum Fran- cinet... ad Albam, i. e. auroram, et ad
cor. cap. 14. etc. ignem.]
Albas vero vestes deponebant Sabbato | 7. ALBA, Vox Occitana, Populus,
ante Octayas Paschs. Ordo Romanus : Gall. Peuplier. Ordinatio anni 1223. in
Ab ipso die ad Sabbatum ante Octavas MS. Musaei D. Brunet fol. 66: Item sta-
Paschae, quo die Alba, tolluntur vesti- tuerunt, quod quoddam abevratorium sit
menta a nuper baptizatis. Alio loco: de sex cannis in honore Montolini, qui
Sabbato infra Albas Albati, qui in Sab- fuit Riquelini, in quo est qusedam Alba,
bato sancto baptizati fuerint. Albis ves- quod abevratorium protendatur recta li-
tibus exuuntur. Mox sequitur benedictio nea ab ipsa Alba usque ad quandatn
aquae ad albas deponendas. Ita Amala- capam, que est ultra Rodanum ad con-
rius locis citatis, Rupertus Tuitiensis sonam Nuera, et ab ipsa Alba usque in
lib. 8. de Divin. offic. cap. 16. et alii. vacaressio.
Proinde recte Jobius Monachus apud * Provincialibus Aubo, Populus alba
Photium. dixit lura •ntiepa? TOUC SavrT^o- seu tpemula, Gall. Tremble. Vide Alba-
(j.evou? XajAupocpopsiv, cum octavo albas de- nia, et infra Albarus.
ponerent. S5. Athanasius oratione in * 8. ALBA, Pars sellaa equestris, nostris
Sabbat. TYJ? auoXu(7S(xou. SYJjiepov ofrcoSuscrOs olim Aube. si fides Cotgravio. Constitut.
TYJV 90poy[A£vr)v euOviTa, aXXa (xr) aivoOeffSe TTQV Friderici feg. Sicil. cap. 92 : In arzoni-
xexpufijxevYjv (T^payTSa, etc. Dies depositio- bus sambucarum ipsarum possit poni
nis Albarum. apud Andream Monachum aurum;... et Albse. ipsarum possint coope-
lib. 2. Vitse Ottonis Episc. Bambergen- riri sere, et fieri smaltse.
sis cap. 27. * ALBACIA, Officina albaria , Gall.
Quod vero Latini, Albas deponere, no- Blancherie. Judicat. ann. 1153. in Char-
stri Desauber dicebant: qua? vox non ita tul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol.
pridem obtinebat in Picardia nostra, 13. r°: Quero etiam ut novos muros Di-
ubi octavo post infantium baptisma die, vionense destruat, quia Albacias nostras
agebantur convivia, et singulis totius nobis excludunt, et super terram nostrum
162 ALB ALB ALB
fiunt, et contra castella nostra... Quero consuetudine, quse vulgariter Albana- den. Baroni reliquissent. Stabilimenta
etiam... dampna Albaciis nostris, etc. gium nuncupatur,.... prsedictus rex Lu- S. Ludovici lib. 1. cap. 87: Se aucuns
1 ALBADERUM. Hoc nomine paryulq- dovicus... per judicium curisssuse reddidit hons estrange vient ester en aucune Chas-
rum exequiae in Dioecesi S. Flori signi- ecclesias Villelupse prssdictum Albanagium tellerie de aucun Baron, et il ne fasse
ficantur , vernacule un Aubadat, forte in omni terra ipsius monasterii et etiam Seigneur dedans I'an et le jour, il en sera
quod fiunt cum paramentis albis. omnem questam ipsius Albanagii. Vide exploitable au Baron. Et se avanture es-
* ALBADILIS, perperam pro Abbadilis. infra Albene. toit que il mourut, et n'eut commande a
Vide supra Abadilis. ALBANARE, ALBANATUS. Vide Albani. rendre quatre deniers au Baron, tuit li
ALBA TIRMA. Vide Firma. ALBANELLUS, Avis auguralis species, muebles seroient au Baron. Quae quidem
1 ALBAGARIA, Procurationes quas certe de qua sic Joannes Sarisberiensis lib. 1. cum nimis duriora viderentur, exinde ab
mile debent dominis suis ad eas venien- Policr. cap. 13: Si avis. quse. vulgo dici- hac servitute immunes sub regali ad-
tibus. Vocabular. utriusque Juris. Vide tur Albanellus, prsetervolans viam a si- vocatia et protectione liberi manserunt:
Alberga. [** Vide Albergaria et quae ex nistris, feratur ad dextram, de hospitii ita tamen ut temporum successu solum
Breviloquo exscripta sunt in voce Al- hilaritate ne dubites. [**Apud Occitanos Regem dominum advocare possent. Ea-
berga. Idem Vocab. utr. juris Alberga- Albanel. Gall. Haubereau. P. de Corbiac: dem Stabilimenta lib. 1. cap. 31: Mes Au-
ria, dicit, sunt census seu pactiones, que Los destres els sencstres, los anans els venens, bains ne puet faire autre Seigneur que le
debentur pro comestionibus.~] D'Albanel, de gavanh, d'autres auzels ferens. Roy, en son obeissance, ne en autre Sei-
ALBAGIA. Vita B. Andreae de Galeran- gneurie, ne en son ressort qui vaille, ne
nis n. 23 : Cum redirent, navis in Alba- Vide Diezii Vitas Poet. Occit. pag. 22, qui soit estable, selon I'usage de Paris,
gia posita, ab octo galeis piratarum inva- eundem de poes. Occit. pag. 221, Grim- d'Orleannois et de la Soloingne. Hinc
ditur. Hue forte spectant ista .ex Chro- mii Mythol. pag. 658 et Raynouardi effluxit usus in ipso quidem jure firma-
nico Petri IV. Reg. Aragon. lib". 3. cap. Gloss. Rom. pag. 49.] tus, ut jura in Albanos ad solum Regem
13. extreme : Et puix faen donar de ALBANENSES, Haeretici iidem, qui Al- pertinere hodie censeantur, quo si qui
rems, et a navegar, con mes poquet, e bienses, si. S. Antoninum et Wesembe- adhuc gaudent, regiae auctoritati accep-
per Albalines, que y stinguen en mor tro cium audimus, ab Albiensi civitate ita tum debent referre. Vide D. De Lau-
lo diumenge seguent. Ubi Cod. MS. Al- nuncupati. Sed Albanenses ab Albiensi- riere Praefat. in torn. 1. Ordinat. Reg.
baxines praefert. Academicis Cruscanis bus diserte distinguit Raynerus contra pag. xv.
Albagia, vanitatem, et superbiam signi- Waldenses cap. 6. ubi de eorum haeresi ABSENT, quasi Advenes, Iidem qui
ficat: at hoc loco ex praecedentibus vi- agit, tametsi Albiensium seu Walden- Albani. Statutum Philippi Pulcri Reg.
de tur denotare securitatem, ita ut sit, sium sectarios. Franc, ann. 1301. in Regesto 36. Charto-
cum navis secura esse videretur. Vide 1. ALBANI, Qui Alias Advense, Alieni- phylacii Regii fol. 134: Collectores per
V. C. .iEgidium Menagium in Origin. gense, Adventitii, Qui videlicet ex domi- nos deputati in negotiis manuum mor-
Italic. norum suorum praediis, vel dominiis, tuorum, Aubenarum. et bastardorum. In-
ALBALA. Vide Albaranum. in aliorum dominorum prasdia vel do- fra : In bona saisina percipiendi et
] ALBALESTRIUS, Apud Martenium minia veniunt, et in iis sedes suas habendi bona talium bastardorum et Au-
torn. I. Collect. Ampliss. col. 258. idem flgunt. Diploma Lotharii et Lud. Reg. benarum decedentium. Alias nostris Au-
est qui Albalista: quod mox vide. Fr. ex 9. regesto Philip. Pulcri ch. 7. in bene, seu Aubaine, est jus, quod habet
ALBALISTA, Idem quod Alabastarius, Tab. Regio: Nee de liberis hominibus, flscus in Albanorum decedentium bonis,
de quo supra, Gall. Arbalestrier, apud Albanisque ac colonis in supradicta terra ut in Consuet. Senonensi art. 9. Alti-
Henricum Knightonum ann. 1339. et commanentibus aliquem censum vel re- siod. art. 13. etc. quod in aliis Aubainete,
1340. nam et Aubaleste nostri dicebant dibitiones accipere prsesumat. Eadem Aubanite, et Aubenage appellatur.
pro Arbaleste. Libertates concessae villae paene verba habentur in Bulla Benedict! Jura dominorum in Albanos varia
de Vitre a Theobaldo Comite Campaniae VII. apud Hemereum de Acad. Paris, fuere. Interdum enim praestabant ii quo-
ann. 1230. MSS.: Chascuns de la Com- cap. 4. Tabular. Molismense : Omnibus tannis certum censum domino. Charta
mune de Vitre, qui aura valiant 20. li- autem extraneis hominibus, undecumque Ludov. Reg. Franc, ann. 1225. in Re-
vres aura Aubeleste en son ostel, et quar- advenientibus, quos Albanos vacant, gesto Andegav. pag. 31 : In prxsentia
riauxjusque 50. amore sancti illic manere cupientibus. de- nostra et Baronum, Militum, et multorum
Le Roman de Garin MS.: dit in totum usuarium, in aqua scilicet et aliorum, declaratum est per judicium
Une Aubelestre trois fois ne tireroit ruie. in silva, et in communi pascua. Charta apud Salmurium, quod nos habemus in,
Vide Arbalista.
ann. 1065 : Vel homines potestatis ipsius tota terra Regalis Abbatisa Cormeriacensis
Csenobii, vel advenis, quos Albanos va- raptum, murtrum, et 4. denarios de sin-
ALB AN A, Vitis species, quae tardis- cant, vel servis tarn Sanctorum quam gulis Albanis, et exercitum, et equitatio-
sime pullulat, et est uva alba, modicum hominum, infra procinctum commanenti- nem. Sed praecipuum in eosdem Albanos
longum habens granum, et satis faciens bus. Regestum Feodorum Campaniae fol. domino'rum jusillud fuit, quod, si nullis
magnos botros et spissos et longos, et 6: Dominus de Arzilleriis tenet de Ros- relictis liberis, decederent, eorum bona
mediocriter fructiflcat, etc. Petr. de naco medietatem S. Stephani et Justis- domino cederent. Stabilimenta S. Ludo-
Crescentiis lib. 4. cap. 4.14. tiam, et Brandoviler luilli, et Albanos, vici 1. 2. cap. 30 : Se aucuns Aubains ou
| ALBANY, Nuces pristinae. Gloss.et homines Sanctorum [vel Sanctuarii, bastard muert sans hoir, ou sans lignage,
Isid. J. Laur. in Amalthea legit pistri- uti legitur in lib. 1. Feudorum Campa- li Roy est hoirs, ou li Sires, sous qui il
nse. Pithffius in Excerptis praestinae. Ve- niae et alibi; id monuit D. Brussel Tract, est, si il muert el cuer du Chastel. Re-
rum 01. Graevius, cum Gebhardo legen- de Usu Feud. torn. 2. pag. 945.] Fol. 71: gestum de Nundinis Campaniae: Toutes
dumsuadet Avellanse, Nuces Prsenestinss. Hageno de Saron ligius de forti domo de manieres d'Aulbams d'outremontains,
Vide Festum in Nuculas Prsenestinas. Ablevai, etc. et de fustitia, et de teloneo, qui sont marchans des Foires, se Us mui-
Sed maxime Graevium in Notis ad Isid. et de pedagio Meriaci, et de hominibus rent dedans le cours de la Foire, sans
Gloss. Albanis de Meriaco sub ipso inventis. fol. hoirs de leurs, I'avoir est acquis au Roy.
\ ALBANAGIUM, Jus Regis vel domini 106 : Feodum est apud Poceum in prato Habentur haec passim in Consuetudini-
alicujus loci in peregrinorum deceden- Comitis, et Albanos, qui veniunt in villa, bus municipalibus: de quo jure plura
tium bonis, Gall. Droit d'Aubaine. Be- et de eadem villa, fol. 111. b : Feodum scripsere Chopinus et Baquetus in libris
nedictus in cap. Raynutius num. 1042 : est in hoc, quod habet in foro, et Justitia, de Dominio, et alii. [*® Vide Albanagium.
Rex omnia eorum bona occupat jure Al- et pedagio de Meriaco, et hominibus Al- In Germania nlerumque Advenarum
banagii: exclusa omni parentela, conjuge banis, et in forteritia, etc. fol. 116. b: bona anno et die reservabantur eorum
etquocumquealio successore. Vide Albani. Feodum est domus sua et li marois, qui heredibus legitimis. De hoc jure apud
[** Vide Eichhornii Hist. jur. Germ. |sunt in capite villae, et homines Albani Danos et Suecos conf. Ancheri opera
373. not. f.] de Taichi, et illi Albani de Charlemaison, vol. 2. pag. 395 sqq., Ihrium voce Da-
* Charta Henr. comit. Trecens. ann. et illi, qui possunt ire in potestatem naarf, Rosenvingium hist. jur. Dan. §
1187. in Chartul. Campan. fol. 198. v°: Joyaci. [Vide Albanius.] 22 et 99 ; inter Gallos videndus praeter
Quicquid juris in els (hqminibus) habe- SSS" Albanorum prsestationibus et ob- Laurierum in Gloss, jur. vol. I pag. 89.
bat, sive de Albanagio, sive de jure alio, sequiis obnoxii erant, non ii modo qui sqq. et in Instit. jur. Consuet. vol. I.
ei quittum clamavit. Charta ann. 1255. regnum, sed etiam qui dioecesim muta- ag. 81, Marchio de Pastoret in Prae-
in Chartul. monast. de Baugeseio: Cum verant. Qui Advenae nisi per annum et
contentio verteretur inter illustrem dom. diem alicui domino fldem dedissent,
E atione ad vol. 15 Ordinat. regum Gal-
liae pag. 23.]
Ludovicum D. G. regem Francorum ex emendam dedebant Baroni in cujus ALBANOS praeterea vestigare et sequi
una parte, et religiosos viros Robertum territorio domicilium suum flxerant; possunt domini, quorum primitus et ab
abbatem monasterii Villelupss et ejusdem imo eorum bqna mobilia ad eumdem origine incolae sunt, hoc est, revqcare in
loci conventum ex altera, super quadam pertinebant, ni ante mortem suam iv. patriam. Vide Chartam Mathildis Dom.
 ALB
Teneremondae ann. 1221. apud Miraeum
in Don. Belg. lib. 1. cap. 92. [*» 94] ubi
Albini dicuntur; et Consuetudines mu-
nicipales Galliae, quae hujusce juris
passim meminerunt. [** Vide Grimmii
Antiq. jur. pag. 5. et infra in voce Pa-
rata.]
ALBANARE, in Albannorum ordinem
cogere vel Albanorum loco habere; ita
ut iisdem prasstationibus et obsequiis
obnoxii sint, quibus C33teri Albani.
ChartaPhilippi Aug. Franc. Regis, ann.
1222. ex Tabul. Episcop. Paris, in Bibl.
Puteana : De Albanatis forinsecis, conce-
dimus, quod solvant Episcopo in una
septimana consuetudines debitas, ac si
nunquam fuissent Albanati, nee de cseterp
Albanentur, nisi sint esiagiarii Pari-
sienses. De Albanatis, qui sunt de corpora
Parisiens. et de suburbiis ejusdem civita-
tis, non potest Episcopus, nee ejus suc-
cessores, aliquam exigere consuetudinem.
Joan. Hocsemius in Adplfo a Marka
cap. 5 : Et communi consilio quasi novi
Principes, Milites ac Burgenses suisprss-
ceptis parere nolentes, Albanos fecerunt,
quodam genere proscribendi. Hoc est, in
advenarum ordinem eos redegerunt,
adempto jure civitatis, quo tanquam
cives, seu burgenses gaudebant, longe
enim potior fuit Burgensium conditio
quam Albanorum, adeo ut in contume-
liam posterior ilia verteretur, ut quae ad
servilem accederet. Lambertus Arden-
sis: Sed dum contra eos rixarentur, et de-
certarent, quandoque Ardenses Adventi-
tios illos, et servilis conditionis opprobrio
notabiles esse, verborum objectione tur-
pium improperaverunt. In pacto Ton-
grensi ann. 1403. quod descriptum legi-
tur in Magno Recordo Leodiensi pag.
29. statuitur, nullum fieri posse Alba-
num, nisi Burgensis sit: Nul ne soit fait
Aulbains, s'il n'est Bourgeois. Adde pag.
30. 51. 59. 85. 89.
Quidam porro censent Albanos, ita di-
ctos primitus Scotos, quibus consuetude
peregrinandi psene in naturam versa
erat, ut ait Walafridus Strabo lib. 2. de
Vita S. Galli cap. 47. indeque traductam
vocem ad omnes extraneos, qui in lo-
cum aliquem incolatus ergo transmea-
bant; nam Albanos et Albanicos appel-
latos fuisse constat. Leges Edwardi
Confess, cap. 35 : Si fuerit Anglicus, vel
Dacus, vel Waliscus. vel Albanicus, vel
Insulicola. Scoti Albanise, in Legibus
Willelmi Nothi cap. 51. Vide Bucha-
nanum lib. 1. Hist. Scot. etc. Alii
quasi alibi natos appellatos volunt.
[** Vide Diezii Grammat. vol. 2. pag.
273. not. 2. Apud Otfridum p a n z o si-
gnificare Incolam e t e l i - p a n z o Alie-
nigenam putat Grimmius. Grammat.
vol. II. pag. 214 infim.]
* Qui potissimum hac appellatione de-
signabantur, docent Notae ex vet. Reg.
Commissar, ann. 1378. in Repert. Reg.
Cam. Comput. Paris, ex Cod. reg. 5991.
A : Albains sont hommes et femmes, qui
sont nez en villes dehors le royaume si
prouchaines, que I'en pent congnoistre les
noms et nativites de tels hommes et fem-
mes : et quant ilz sont venuz demourer ou
royaume, ilz sont proprement appellez
Albains et non espaves. Vide Ordinat.
reg. Franc, torn. 4. pag. 519. Oubin, ea-
dem significatione, in Charta manu-
miss. habit, de Boussac ann. 1427. ex
Reg. 179. Chartoph. reg. ch. 42: Item et
se aucun homme ou femme Oubin ou nou-
veau venu en ladite ville et franchise, etc.
Vide Albanius, Advena et Hospes.
T ALBANORUM JUSTITIA ET PR^EPOSI-
TURA. Charta Galteri Archiep. Senon.
ALB
ann. 1232. pro Monasterio Bonse-Vallis,
ex Archivis ejusdem : Et vendidit et qui-
tavit omnes domos et plateas, quas ipse
habebat... in villa Bonevallis, et Prsspo-
situram et justitiam Albanorum et quic-
quid ad dictam prssposituram et justiciam
noscitur pertinere, salvo jure Prsspositi
Albanorum. Eadem eisdem fere verbis
habentur in Charta Gaufridi Vicecomi-
tis Castriduni epd. anno data, et in alia
Jqannis Comitis Carnot. anno 1234.
[** Vide Haltausii Glossarium in voce
Gastgericht, col. 587. et quos laudat
Mittermaierus Princip. jur. Germ. §105.
not. 10.1
* 2. ALBANI, lidem haeretici, qui Al-
banenses vocabantur. Vide in hac voce.
Constitut. Friderici contra Haeret. in
Cod. reg. 10197. 2. 2. fol. 19. r° : Inci-
piunt capitula constitutionis contra Pa-
terenos,.... Albanos, Fursitos, etc.
ALBANIA. Charta Occitana ann. 1298.
in Regesto Philippi Pulcri Regis Franc,
ann. 1299. n° 13. ex Tabular. Regio:
Item prata ad secaturam seu falcationem
6. hominum per diem unam ad valorem
cum Albaniis, seu saltis, 70. solid, ren-
dualium.
ALBANICUS, Scotus. Vide Albani.
1 ALBANIUS. Tabular. S. Vine. Ceno-
man. : Judicavit omnis curia, quod nul-
lus alius Albanius esset dicendus, nisi is
qui per terram ibat, et in ea nee paren-
tem, nee amicum, nee hospitem ullo modo
habebat. nee in ilia terra nisi transeundo
habitabat. De talibus ut in suo fevo ha-
bere Consuetudines debebat. Et si quis
ejusmodi in ipsa terra moreretur, nisi
parentem haberet, qui reclamaret, aut de
aliquo sancto hseredem faceret, suas res
dominus habere posset. Privilegium Le-
duini Abbatis S. Vedasti Atrebat. de
censu ann. 1036. e Chartul. ejusdem
Monast. pag. 243 : Homo si de ultra silva
Arida Gamantia se tradere voluerit, si
castellanus eum pius acceperit, Albanius
erit, nee amplius se donare poterit. Hie
Albanius idem esse videtur, qui servus.
Et hie quidem viguit usus apud nostros
ut ii qui de alieno regno in Francicum
transirent servi haberentur.
* Charta Bartholomaei episc. Laudun.
ann. 1123: Omnes Albanios, qui in ea-
dem villa manere voluissent ipsius apos-
toli (Thomae) ad usum fratrum inibi Deo
famulantium monasteno dedisset, etc.
1 ALBANNUM. Vide Arbannum in He-
rebannum.
T ALBANUM, f. Ebenus, Gall. Ebene.
Bernhardi de Breydembach Iter Hiero-
sol. pag. 221: In hoc etiam fluvio. (Nilo)
reperitur in India lignum illud precio-
sum et durissimum, quod Albanum dici-
tur; proveniens ex Paradiso per hujus
fluvii inde decursum, sive descensum.
* ALBANI] S. [Vespa. DIEF.]
« 1. ALBARA, Almus, Ital. Albero.
Stat. datiar. Riper, cap. 12. fol. 5. v°:
De quolibet vase doarum, laresi. castaness,
ruperis, Albarse, et cujuslibet alterius
lignaminis, etc.
* 2. ALBARA, vox Hispana, Apocha,
schedula, breviculus ; idem quod Alba-
ranum. Vide in hac voce. Pacta inter
reg. Tunetanum et Pisanos ann. 1398.
torn. l.Cod. Ital. diplom. col. 1121 -.Item
quod Pisani habeant.... in dohana Tuni-
sii.... scribam, qui facial ipsis Pisanis
rationes, quandocumque voluerint. et pos-
sint dicti Pisani, facta ratione, ei habita
Albara expeditionis suse. ire quo volue-
rint. Albare, Occitanis. Charta ann.
1540 : Ne doit rien lever du voiturier, qui
aura paye audit Besiers en fesant foy de
ALB 463
I'Albare et cartel signe du commis. Vide
infra Albarellus 2.
ALBARANGI DiGiTORUM, Extremitates
ossium, quae junguntur cum digitis, et
apparent, cum distringunt manus, in
dorso manus. Matth. Silvaticus. Vox, ni
fallor, Arabica, a Medicis recepta.
ALBARANUM, Apocha, scedula vel bre-
viculus, Hispanis Albala, Albara et Al-
baraio, apud Raimundum Montanerium
in Chron. Reg. Aragon. cap. 204. Charta
ann. 1316. Guillelmi de Bastida Campso-
ris Barcinonensis : Et si contigerit, vos
posse invenire, vel habere apocham, seu
Albaranum legitimum in forma publica...
solutionis dictse quantitatis, etc. Occur-
rit ibi pluries. Hist. Translations S.
Honorati Arelat. apud Vincent. Bara-
lem : Aperientesque loculum,inquo beata
ossa includebantur, Albaranum verbis
sequentibus inveniunt, etc. Curia Gene-
ralis Catalaniae in villa Montis-Albi sub
Alphonso Reg. Arag. ann. 1333 : Non fiat
computum, sive Albaranum quitationis
suse. [Epistola Bajuli Regis Majoricse
Massiliensibus ann. 1327. ex Chartario
S. Victoris Massil. : Noveritis nobis cons-
tare per Albaranum Lesdariorum tabulse
Leudse civitatis Majoricse, etc.] Vide torn.
9. Spicilegii Acheriani pag. 247. et Mi-
chaelem del Molino in Repertorio Foror.
Aragon. in voce Albaranum. [** nxna
Arab. Epistola, Africanis peculiariter
Diploma regium, in primis quo immu-
nitas aut privilegium alicui conceditur,
firmaturque. Vide Castell. Lex Heptagl.
et Raynouardi Gloss, pag. 50.]
ALBALA. Charta Hispanica aerae 688.
apud Yepez in Chronico Ord. Benedict!
torn. 5. pag. 435. b: Demumque abiit in
oppido Leca, et scripsimus nomen ejus in
Albala inter nomina offerentium. Vide
Albarranum.
T 1. ALBARANUS, Idem qui Albanus,
Extraneus. Epitome Constitutionum
Ecclesiae Valentinss, torn. 4. Collect.
Cone. Hispan. : Quod non perpetuentur
officia . . . Item quod sic censeatur et fiat
de administratoribus laudabilis eleemosi-
nss, singulis annis per turnum, quoad
impleatur turnus eorum, qui non recepti
sunt, ad instar officii impositionis Alba-
ranorum. Vide Albarraneus.
» 2. ALBARANUS , Eadem notione, qua
Albaranum. Lit. ann. 1411. torn. 9. Or-
dinat. reg. Franc, pag. 628. art. 10 : Fal-
sos Albaranos seu emprentas fabricando?
etc.
ALBARDA, Citella, stragulum, vox
Hispanica. Eori Oscae ann. 1247. fol. 34 :
Nullus qui furatus fuerit asinum, sine
capistro aut Albarda, habet tornam, nee
testes, qui pro eo lestificantur. [** n^ina,
Arab, id quod ex panno coactili aut sag-
mate dorso jumenti insternitur, ut mol-
lius incumbant imponendse clitellae,
unde hae ipsae Clitellae.]
* Provincialibus Bar do, nostris olim,
Barde, equi armatura. Aubarde vero di-
xerunt, pro Culcitra, vulgo Coite de ma-
telas. Froissart. vol. 1. cap. 245: Une
Aubarde, qu'on dit en Francois coeste de
materats de soye. p* Vide Raynouardum
in voce Bardel Gloss. Roman, vol. 1.
pag. 187.]
-ALBARDACHA, Gall. Hallebarde. Vide
Supra Alabarda.
« 1. ALBARE, Vallum, fossa, Gall.
Fosse. Charta ann. 1162. in Hist. MS.
monast. S. Andr. Ayinion. fol. 35. v°:
Totum et integrum, sine ulla retentions,
prsefato monasteno et monachis miserunt
inpignore. prgeter ferraginem cum Alba-
ribus. quss circumducta ad pedem Care-
mute est. Vide Albarum.
464 ALB ALB ALB
* 2. ALBARE, Dealbare. Glossar. Pro- ex Tabul. Flammar.: Item plus quan- albayeras et alvaveras gemmas, candi-
Tine. Lat. ex Cod. reg. 7657: Enblanquir, dam nogaderiam et Albaretam, ac etiam dissimas interpretantur: sed ni fallor,
Prov. Albare,albidare. p^Gemm.Gemm: rupem insimul contiguas, in pertinentiis hoc loco Albaverss gemmas sunt sub-
Albare, Album facere. Vocabulum exstat dicti loci de Maurosio situatas. Aubraie. purpurene, seu purpureaB candicantes:
apud Priscianum Perieg. vers. 431.1 in Charta ann. 1303. ex Bibl. reg. : Un nam verum dixere Latini, quod Grseci
| 1. ALBARELLUS, Calathus, Gall. chasal, qui fu Oudart Jouvenet,....o toutes aX-/)6tv6v. Vide in verbo Alithinus.
Pannier. VitaB. Columbae Reatinse torn. ses appartenances, soit en vergiers, hdches, -ALBAXETUS, Panni lanei species, Ital.
5. Mail pag. 351. D. : Respondit: Pater, chasaus, mesons. Aubraies, bois. buissons, Albagio, idem qui supra Albasius. Charta
recepi in rei veritate ab ipso Patre sanctis- etc. Lit. amortizat. ann. 1458. in Reg. ann. 1281. apud Murator. torn. 2. Antiq.
simo Dominico... Albarellum plenum re- 188. Chartoph. reg. ch. 10 : Item ung Ital. med. a?vi col. 900 : Et in civitate
fectione optima, quam communicem vobis prateau avec une petite Aubraye audit Lucas et ejus districtu et fortia solvi de-
pro mediate. [** An- ab Alvear?] cheseau appartenant. Vide infra Alberia. beant infrascripta pedagia,... de bixellis
jf. « Presentari fecit.... confectiones, 1 ALBARIA HEBDOMADA. Vide in voce et AlbaxetiSf qui portarentur versus Pisas,
martiapanes, compositiones in albarel- Alba 3. denarii duo.
lis (Diar. Burch. 1. 454. an. 1492). » * ALBARIUM, ut Albareta. Consuet. * ALBEA, IA. [1° Gall, elfe, sylphe ;
*2. ALBARELLUS, Schedula, brevicu- Auxit. ann. 1301. MSS. art. 56: Quicum- 2° Albedo oculorum, albumen; 3° Sordes
lus. Charta ann. 1404. ex Tabul. S. Viet. que de node fregit Albaria, vel accepit,... aurium. DIEF.]
Massil. : Reperierunt pretiosas reliquias solvat. etc. * ALBEDITAS, EDO, ITAS, ICIES, IES.
et ossamenta corporum beatorum S. Vic- ALB'ARRANEUS, Idem est quod Alba- [Gall, blancheur. DIEF.]
toris et sociprum suorum, et alia ossa- nus, Extraneus in Foris Aragon. ut * ALBEGMINA. Vide supra Ablegmina.
menta et reliquias. cum eorum Albarellis testatur Michael del Molina in Reper- * ALBEIA. [Ut ALBESIA. DIEF.]
sive cartellis, cum quodam rotulo in par- torio, ex Hispan. Albarran, hombre no ALBELLUS. Lambertus Ardensis pag.
gameno descripto. Vide supra Albara 2. casado. Fori. Oscse ann. 1247. fol. 32: Et 79. 80: Qui cum ad sepeliendum... ad
ALBARETA, ALBERETA, ALBAREDA, si homicidia et homo mortuus fuerint Monasterium deferretur Andriss, requievit
ALBARES, Arboretum, locus arboribus, Domini Regis, vel Abarraneus, licet fiat in colle super Bramas in invio juxta
quas perinde Itali Alberi vocant, con- homicidium in villa, vel in castro,... debet quadrivium vel compiti locum, ob cujus
situs. reddi homicidia bajulo domini Regis. rei memoriam delata est ibi crux lignea
ALBARETA, et ALBERETA. Charta anni Fori Aragon. lib. 9. tit. De forma diffi- et elevata, et Albellus cum tilia juxta
1245. in Regesto Chartar. Comitatus To- damenti: Et aliqui vagabundi, extranei, crucern, ad peregrinorum et quorumlibet
los. in Camera Cqmput. Paris. : Vendi- Albarrani, ignoti, et alii, etc. viatorum ibi plantata est requiem et pras-
derunt eidem domino Comiti totum illud ALBARRANUM, ALBARA et ALBARAN. sidium. Postea vero ab opposito veniens
pratum, etAlbaretam, et unum arpentum. Raimundo Montanerio in Chron. Reg. vis calida venti crucem a loco suo removit,
Alia anni 1236. ibid. fol. 5 : Praia, pas- Aragon. cap. 204. Fori Oscse ann. 1247. et acclivis, ut adhuc ad oculum patet, ne
cua, barras, Alberetas, ramerios, devesios, fol. 22 : Per oblivionem longi temporis, totaliter corruat, sustentatur. [f. Alnus,
etc. Alia apud Guesnaium in Massilia vel amissionem apocarum, quas Albarran Gall. Aune.] [*« Vide Albiolus.l
pag. 256: Ab ipsa ripa fluminis ubi vocant vulgariter appellantur. [ Vide Albara- ALBEOLUS. Vide Alveolus.
Albareta. Alia in Hist. Blesensi pag. num.] * ALBEN, Vexillum regale; ab articulo
301: Nee non vineas et prata, et viridarios ALBARUM, et ALVARIUM, apud Inno- Arabico Al et Benda, Fascia, limbus.
et Alboretas in manu cepit. [Charta Be- centium Agrimensorem de Casis litera- Andreas Floriac. lib. 1. Mirac. S. Bened.
rardi et Raimundi Consulum Tholosse r u m , videtur esse alveus fluvii, vel ubi de irruptione Saracenorum: Caste-
de Raimundo Ganterio ann. 1192. in lib. fossa. rosque diversa cssde lacerant, quod decem
MS. Consuetudinum et Privileg. Tho- * ALBARUS, Populus alba, seu tre- et septem millium exercitus conlapsione
losae fol. 29. verso e Bibliot. D. Abbatis mula. Provincialibus Aubo. Charta ann. Alben, id est, regalis vexilli conitiens
de Crozat: Item judicaverunt quod omnes 971. torn. 3. Cod. Ital. diplpm. col. 1525: (conjiciens), animis formidinem induens,
rippas et gravaria, quas sunt a ponte De lignamine autem promittimus ut por- quaquaversum fugam arripiens, immi-
novo usque ad punctam... sunt publica, tare non debeamus,... nisi tantum... con- nens satagebat evadere discrimen. Neque
causa introeundi et exeundi. . . sed si ditos, catinos et napos et asses de Albaro alia notione accipienda videtur vox infra
Albareta ibi oriebatur, judicaverunt quod similiter. longos pedes quinque et semisse. Albenda.
sit ab illis a quibus debet esse.] Vide supra Alba 7. * ALBENAGIUM, idem quod supra Al-
ALBARETUM, in Charta Aistulfi Regis * ALBASIUS, Panni lanei species, Ital. banagium, jus dominieum in bona, quse
Longobard. apud Ughellum in Italia Albagio. Statuta Placent. lib. 6. fol. 81. Albenes dicebantur. Vide mox in hac
sacra torn. 2. pag. 106. nescio, an eodem r°: Item de aliquo guernimento de biseto voce. Liber virid. ex Tabul. Carnot.:
significatu. vel de Albasio ab homine, cum suo reppo Camerarius... tenetur... singulis annis in,
ALBARETA, ALBAREDA. Tabularium sartoris albo et endegho ultra ij. den. capitulo generali festi Purificationis B.
Conchense in Ruthenis cap. 103: Et illo Vide infra Albaxetus. M. reddere compotum, legitimam ratio-
prato de Roseto cum ipsas Albaretas, cum * 1. ALBATA, Alba vel chrismale bapti- nem et reliqua de omnibus et singulis
ipsas vernias similiter dimittimus S. satorum vel confirmatorum, seu oblatio vendis, Albenagiis. rachetis et forefac-
Salvatori. Tabular. Eccl. Cadurcensis : quas pro benedictione albarum sive chris- turis omnium et singularum terrarum et
Engars de Limairac dedit 4. sestairadas malium flebat. Bulla Alexandri III. PP. dominiorum ecclesiss.
de terra, et unam Albaredam ad fontem ann. 1179 : In decimis et in helemosinis ^ALBENDA, Idem forte quod Benda,
Avannas. tertiam partem vicarius accipiat, et in cui adjectus est Arabicus articulus Al.
ALBARES, Eadem forte notione. Charta oblationibus quas ad manum suam vene~ Est autem Benda, Hispanis Fascia, nos-
Rivipullensis serae 888. apud Yepez in rint. dum missas celebraverit. quicquid tris Bande. Quid si Albenda idem sit
Chron. Ord. S. Benedict! torn. 4: Et de Albatis et peris et confessionibus ei quod Balteus, Gallice Baudrier, qui la-
descendit per ipso torrente, qui est inter provenerit. solus habebit. Vide Alba 4. et tipr fascia est, ex qua dependet ensis ?
Albares et alodes sanctse Marias, etc. Des- infra Dealbatus. Liber RegulaB Mpnasterii Legerensis
rober bois et Aubarede sec ou verd, in * 2. ALBATA, Salsa facta ex alliis. in apud J. Moretum in Antiquit. Navarrae
Consuetud. Burdegal. art. 111. Aubare- Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. pag. 276 : Regnavit pro eo (Fortunio Gar-
des, taillis, et jeunes pinhadars, in Con- reg. 4120. Vide supra Aillata bullita. sea) f rater ejus Sancius Garseanes, cum
suet. Aquensi tit. 11. art. 8. 10. Hispanis ALBATI. Vide Alba 4. uxore sua Domino, Tola Regina. Et vene-
Albarada, et Albarmda, est maceria ALBATORES COREORUM, seu coriorum, runt ambo ad dictum Monasterium, ut a
apud Nebrissensem: interdum etiam qui coria dealbant, in Fleta lib. 2. cap. prasdicto Fortunio acciperent gratiam et
pro repagulo, seu barreria usurpatur. 23. | 35. iidem videntur qui Pelliparii. benedictionem. Quos cum benedixisset,
* Recte quidem Cangius hanc vocem ALBAVERjE GEMMAE. Anastasius in dedit Sancio fratrisuo quatuor Albendas,
de arboreto seu loco arboribus consito Benedicto III. PP.: Rete totum ex gem- et unam cortinam, et tria cornua, et spa-
interpretatus est: at primum de loco mis Albaveris et bullis aureis. conclusas tarn cum vagina, loricam cum collare de
populis albis consito dictam fuisse, etiam auri petias in se habens smaltitas, auro, diadema de capite suo, scutum et
atque ssepius ita intelligendam esse etc. Idem in Gregorio IV: Fecit vestem lanceam cum camo, freno et sella duas
arbitror. Utriusque notionis exempla auro textilem, habentem Nativitatem, tendas. et duas ciclabes. [** Vide Alben.
habeas, praeter ea qua? legesis supra. Baptismum... habentem in capite histories Albenda est vox Persica, Arabibus insi-
Charta amortizat. Caroli VII. in Reg. gemmas albas 380. hyacinthinas 50. pra- tata 133, Vexillum magnum, cum art. b«.]
Joan, ducis Bitur. ex Cam. Comput. sinas 22. et in circuitu Alvaviras, legente * ALBENES, Bona albanorum seu adve-
Paris, fol. 149. r°: Item super una sexta- de nomine D. Gregorii PP. Et pag. 206 : narum. Arestum ann. 1306. in Reg. arest.
riata Albaretas seu brolii ad rivale An- Factum miro opere totum ex gemmis Al- parlam. Paris, ex Cod. reg. 9822. 2. fol.
drese, ij. den. Thol. Inventar. ann. 1476. baveris et bullis aureis. Ubi quidam 5. v°: Cum religiosi viri prior et conren-
 ALB ALB ALB 165
tus S. Martini de Campis Paris, dicerent ibi de hospitiis a vicario militibus assi- supervenientium pauperum competenter,
se esse et fuisse in saisina, per se seu gnandis, aut de pecunia eadem de causa etc.] [Chron. Parmense ad ann. 1282'
gentes suas,habendi etexpletendi in terra exigenda agiturj apud Murat. torn. 9. col. 800 : Et ibi diu
sua... Albenes et successiones bastardo- ALBERGA, Jus itidem gisti ac procura- steterunt (Brixienses milites) et trumba-
rum... Pronuntiatum fuit... penes dictos tionis. Concilium Avenionense ann. verunt, et nemo exivit ad eos ; et sic redie-
priorem et conventum dictam saisinam 1209. c. 5 : Prohibemus, ut Albergas, pro- runt ad Albergarias suas sani et salvi.
debere remanere. Vide supra Albana- curationes, exactiones seu tallias aliquas Antiquit. Navarrae Jos. Moret. p. 534:
gium. ab ipsis de castero laid exigant. Quaedam Quod est in ilia Alfondega ad opus Alber-
1 ALBEPINUS, Alba spina, Gall. Aube- Editiones habent Arbergarias. Pactum garias seu Confratriss . . . quod solare cir-
pin et Aubepine. Historia Dalphin. torn. inter Abbatem Galliacensem et Raimun- curndatur ab Oriente singulis domibus,
1. pag. 67 : In omnibus locis burgi et castri dum Comitem Tolosan. ann. 1231: Et videlicet Ennecio Rege. Albergaria His-
circum circa plantare faciat plantum Al- cum ipse haberet de jure in Monasterio panice dicitur a Moreto Alvergue de los
bepinorum ubi deficient. de Galliaco Albergam cum 20. equis, in peregrinos.]
T 1. ALBERC, Sagum, lorica hamis eleemosynam donat Abbati, etc. Testa- ALBERGATA, Jus gisti ac procurationis,
conserta, Gallis olim Auber, vel Hauberg. mentum Berengarii Comitis Provinciae Dreit d'aubergada. in Foris Beneharn.
Charta ann. 1255. in 30. Regestp Archivi ann. 1238. apud Rufflum pag. 108: Item tit. 1. art. 17. 19. et in Consuetud.
Regii cap. 115 : Prssterea inveni in dictis relinquimus omnes Albergas vel earum Aquensi tit. 9. art. 13. 18. Tabularium
bonis quinque Alberjons et unum Alberc, redemptiones totius Comitatus Provinciae, Abbat. Conchensis in Ruthenis Ch. 561:
et unam conlrepointe. Vide eand. vocerri pro debitis nostris omnibus, quae. declarari Nee aliam exactionem, neque procuration
eod. sensu sumtam in Alberjus post passent, etc. nem, neque hospitalitatem, quse vulgo
vocem Halsberga. | ALBERGA, Praastatio quae pro ejus-dicitur Albergata, etc. Libertates villas
1 2. ALBERC, pro Jure gisti et procura- modi procurationibus domino persolvi- Riomensis in Arvernis, concessse ab
tionis acceptum, vide post voces: Hinc tur. Consuetud. MS. urbis Tholos. ex Alfonso Comite Pictav. ann. 1270. in
facere albergum, etc. in Alberga. Biblioth. D. Abbatis de Crozat fol. 29: Regesto Constabularies Burdegal. fol.
| ALBERETA. Vide Albareta et Deve- Infra quos terminos supradictos. . . . nee 92: Faciunt annuatim Domino Regi unam
sium. solvunt Albergam, nee lignagium, nee Albergatam, vel dant Prasposito 70. sol.
ALBERGA, ALBEEGUM, ALBERGIA, AL- fromatgium, nee ovagium. Burdegal. Infra : Tenentur facere Alber-
BERGIUM, ALBERGATA, unum idemque 1 ALBERGA, pro Hospitio accipitur in gatam et dare comestionem Prasposito.
sonant, scilicet Jus gisti ac procuratio- Instrum. ann. 1243. torn. 1. Gall. Christ, ALBERGIA, Jus gisti. Charta Mathildis
nis, seu divertendi in domum yassalli pag. 68: Nos Raimundus. . . . donamus Comitissae, apud Ughellum torn. 7. Ital.
et in ea hospitandi: vel praestatio, quse et assignamus in perpetuum pro anniver- sacr. p. 1592: Per Albergiam, foderum,
pro ejusmodi procuratipnibus domino sario nostro. . . . trecentos solidos annua- placitum, etc.
exsolvitur. Albergarias, in Breviloquo, les regales coronatos, in Alberga nostrss ALBERGIA, apud Milites Hospital. S.
sunt procurationes, quas certas villie de- villas inferioris Aquasensis. [* Quod ea Joan. Hieros. yocantur domus, in quibus
bent dominis suis ad eos venientibus. acceptione occurrere possit, non equi- Fratres Ordinis per nationes una come-
Mox: Albergarise sunt census seu pac- dem dubito: verum in loco hie citato, dunt et congregantur. Statuta ejusd.
tiones, quas debentur pro comestionibus. jus procurationis, in praestationes pecu- Ordin. tit. 19. g 3.
Qua notione vox haec accipitur in cap. niarias conversum, intelligendum esse ALBERGIUM, Jus etiam gisti ac pro-
Prasterea, Ext. de Jure patron, scilicet prorsus existimo.] curationis. Charta ann. 1270. in Hist.
ro jure' procurations, seu gisti, vel j ALBERGAGIUM, De militibus hospitio Episcop. Cadurcensium pag. 126 : Quse
E ospitii, quo domini gaudebant in vas- receptis dicitur, in Epist. Geraldi Ar- quidem decem libras, et quod Albergium
salorum suorum domibus et albergis, chiep. ad Angl. Regem ann. 1235. torn. debent annuatim solvi et prasstari dicto
quod usualis et consuetudinaria hospitatio 2. Gall. Christ, inter Instr. pag. 29jO: Episcopo.., ratione decimarum dictarum,
dicitur in Charta Ludovici Regis Fr. Cappellani aliseque persons^ Ecclesiastic® etc. Charta Raimundi Comitis Tolosani
" ann. 1111. apud Loisellum in Hist. Bel- tarn gravibus tamque frequentibus Alber- ann. 1224. ex Regesto 19. Archivi Regii:
lovacensi pag. 271. Charta Henrici Imp. gagiis adeo pr&gravantur. Retento tamen jure nostro, quod in prss-
ann. 1081. apud Ughellum torn. 3. pag. 1 ALBERGAMENTUM, Emphiteusis, cen- dictis Castris et villis habemus, videlicet
419: Albercariam in proprietate alicujus sus, praestatio annua, eadem cum ilia cavalcatis et ilia summa pecunias, quss
absque voluntate illius, cujus proprietas quae pro Alberga seu jure hospitii sol- consuevit dari pro Albergo.
est, non faciemus in ista civitate, etc. vitur. Charta ann. 1340. torn. 1. Hist. | ALBERGIUS , Fructus ex Alberga
Vide eundem torn. 4. pag. 816. et Puri- Dalphin. pag. 150: Albergamus et in proveniens. Instrum. ann. 1167. torn. 1.
cellum in Monumentis Basilicas Ambro- Albergamentum perpetuum tradimus et Gall. Christ, pag. 67: Omnes Ecclesias
sianse pag. 232. 233. 235. 259. 931. 932. concedimus. . . . Banneriam nostrum, etc. prasfatas, et omnes usaticos et Albergios
Petrum Mariana Campum in Regesto Ibidem torn. 2. pag. 133 : Portum, (Clasii conftrmo.
part. 2. Hist. Eccl. Placentinae Ch. 4. super Dracum) cum usu, juribus et per- ALBERGUM , interdum est Familia,
praeterea V. Cl. Dion. Salvagnium Bois- tinentiis universis ipsius Albergamus, et domus. Charta de Electione Consulum
sium de 7. Delphinatus miraculis pag. in emphiteosim ac Albergamentum damns Mpntispessuli ann. 1210 : Veruntamen in
131. Vide Hereberga. [«* Omnia quae ad et concedimus. Iterum occurrit pag. 134. istis 12. Consulibus non ponetur nisi unus
haec vocabula pertinent in prima Can- * Charta ann. 1336. in Reg. Caroli IV. solus de uno Albergo. [Charta ann. 1309.
giani glossarii editione leguntur in voce ex Cam. Comput. Paris, fol. 151 : Alber- torn. 1. Hist. Dalphin. pag. 86: Item
Hereberga, quae quanquam origini pro- gamus in Albergamentum et in emphiteo- Albergum Joannis Odonis de S. Yllario,
prior, quippe apud Germanos antiques sim perpetuam pro se et suis, nomine item tria Alberga de Filloneres... debent
. sonans heri-perga(Vide Grimmii Gramm. dom. nostri regis, concedimus ut ipse in domino corvatas quater in anno. Parvum
vol. II. pag. 486), editprum tamen Can- dicto flumine (Rhodani) infra terminos Chartul. S. Victoris Massil. fol. 27.
gio ppsteriorum vestigia deserere nobis villas de Grignen, sites juxta dictum flu- verso : Raymondus Bereng. Bar chin. Co-
non licuit.] men, unum vel plura molendina habere mes dat Abbati S. Victoris in compensa-
SSif Vocem Alberga. ab Occitanis ac- et tenere possit et valeat. tions ville de Macerel... Albergum seu
cepimus quod enim nostri procurationem ALBERGARIA , pro hospitio sumitur Boage, quod habebat in castello ejjusdem
aut gistum vocabant, ii Albergam dicti- non semel apud Ottonem Morenam in Abbatis... ann. 1136. Indict, iv. Ibid. fol.
tare soliti, apud quos idem sonat ac Hist. Rerum Laudensium pag. 9. 11. In 119. eodem ann. idem Comes cedit Abbati
collecta annua. Albergam nobilium dis- Charta ann. 1289. pro Regno Lusitaniae, S. Victoris permutationis vicissitudine
tingunt iidem Occitani et Albergam apud Odoricum Raynaldum hoc ann. Arbergum sive Boaje, quod habebat in
ignobilium, ut liquet ex Charta ann. num. 22. sumitur pro xenodochio : Hos- castello ejusdem Abbatis.]
1103 : Vicarius nee alius pro eo, mandabit pitalia sive Albergarias pauperum usibus ALBERGUM, Jus perinde gisti ac pro-
Alberg as in toto Montepessulano, prseter deputatas. [s;™Hujus signiflcatipnis exem- curationis. Charta Raimundi Comitis
Albergos Militum. Et ex alia ann. 1306 : pla plurima exstant in Elucid. torn. 1. Tolosani ann. 1229. in Regesto Tolosano
Item quinquaginta Albergas militum, p. 68. sqq. Donatio D. Urraccae serae 1200: fol. 121. pro hominio Episcopi Carpento-
quas faciunt homines dicti loci pro CXL. Ut vos et filii vestri et nepotes fideliter Deo ratensis : Ita quod in civitate Carpento-
libris et x. solidis annui et perpetui red- serviatis pro animabus vestris et nostris ratensi et locis proximis non habemus,
ditus. Verum alibi inusitatum prorsus in ipsa Alberg aria, videlicet colligendo et nee habere debemus Albergum, nee ali-
ut nobiles Albergss obnoxii essent. Vide recipiendo ibi pauperes et erogando illis quid pro Albergo. Ita in Hist. Episcopor.
D. Brussel Tract, de Usu Feud. torn. 1. helemosinas, etc. Alia aerae 1250 : Ut Fra- Lodevensium pag. 78. [Charta ann. 1133.
pag. 566. [* Distinctio inter Albergas tres semper provideant dictss Albergarias ex parvo Chartul. S. Victoris Massil]
nobiles et ignqbiles, minus recte colli- de fructibus ipsorum decem casalium, fol. 135: Item quod dictus W. (de Tur.
gitur ex Chartis eo loci laudatis ; nam duntaxat in igne et lectisterniis ad opus riis) et heredes teneantur facere Alber
466 ALB
gum D. Abbati et Priori majori S. Victo-
ris, cum venerint in prsedicta valle, semel
in anno, non diffinito numero personarum
et equiiaturarum. Ibid. fol. 130: Item
habeat singulis annis duo Alberga, unum
in hieme, aliud in sestate cum xx. bestiis
ad plus. Diploma ann. 1213: Habentpras-
dicti Ademarus et successores ejus . . . .
singulis annis in prssdicta villa Alber-
gum unum cum xl. equitaturis et sessori-
bus earum, et xl. peditibus qui easdem
custodiant.]
Hinc facere Albergum, vel Albergam
domino capital! venienti cum certo Mi-
litum numero dicuntur vassallijn Ghar-
tis Occitanis maxime, quod prandium
vocat Tabularium Eccles. Cadurcensis :
Galricus Vicecomes S. Cirici fecit pigno-
ram Raimundo Raterii in villa, quss
dicitur Crem, videlicet unum prandium
cum centum Militibus per 300. solidos
Aquitanenses. Charta hominii, facti ab
Oliverio et Bernardo de Penne Raymun-
do Comiti Tolosano ann. 1218. in Re-
gesto Tolosano pag. 36: Pro recognitione
etiam ejusdem Castri vobis et successori-
bus vestris perpetuo faciemus Albergam
singulis annis ad 20. Milites in capite
castri. Alia ann. 1231. ibid. fol. 39: Dic-
tus Comes habebit Albergam cum decem
equitaturis et equitantibus tantum. Tabu-
larium Eccl. Uticensis ann. 1244 : Pro-
fitemur, nos debere facere singulis annis
semel in anno tibi et dictas Ecclesias...
Albergam ad 3. Milites. et ad octavam
partem unius Militis.' Charta Tedisii
Agathensis Episcopi, ann. 1215. in 30.
Regesto Tabularii Regii n. 39: Salva
etiam Alberga 30. Militum in ipso Castro
eidem Comiti annuatim. Alia Rixoven-
dis Dominee de Terminis ann. 1208. ibid.
61: Nos tenebamus in feudum Albergam
duorum Militum in unoquoque measo et
casalatico. Mox : In quibus measis, ma-
satis vetulis manent homines, Albergam
duorum Militum, vel servitium, quod so-
lent facere pro ipsis Albergis, etc. [** Hsec
charta a Cangio in prima Glossarii
editione bis memoratur, secunda qui-
dem vice ex Regesto Carcasson. fol. 19.
ubi dicitur Rixoyendis.filise Raym. Dom.
de Termes.] Quippe -ejusmodi Albergae
conversae sunt in praestationes pecunia-
rias. Charta ann. 1306. in 9. Regesto
Philippi Pulcri Oh. 14. ex Tabulario
Regio : Item 50. Albergas Militum, quas
faciunt homines dicti loci pro 140. libr. et
10. solid, annui et perpetui reditus.
[* Gharta ann. 1342. in Reg. 74. Char-
toph. reg. ch. 238 : Pensiones denariorum,
quse Albergas etiam nomine nuncupantur
sive nominantur, etc. Verum non in pe-
cuniarias modo, sed et in annonarias
praestationes conversae sunt interdum
Albergse. Oharta Philippi VI. ann. 1340.
in Reg. 73. ch. 139 : Concedimus... Alber-
gam, quam habemus in villa de Portello
prope Tholosam per duas leucas vel circa,
quse communiter anno quolibet valere
potest quatuor vigenti quartones bladi,
medietatem frumenti et medietatem ave-
n&.] Charta Austorgii de Petra Militis,
dioecesis Mimatensis ann. 1242 : Ita no-
men, quod pro feudo debet dictus Chanil-
lac dare Domino Astorgio quolibet anno
Alberc ad 5. Chevaliers, cum Dom. A. vel
alius pro ipso petierit. Alia ann. 1171.
apud Gariellum in Episcopis Magalo-
nensibus pag. 142: Ut faciatis inde mihi
et successoribus meis hominium, et singu-
lis annis ad commonitionem meam vel
meorum Albergam decem Militum. Vide
eundem pag. 222. 255. 262. 269. 307. In
Gharta Guillelmi D. Montispessulani
ann. 1185. albergum tribus, 4. etc. militi-
ALB
bus, ssepe occurrit. Alia Jacobi Regis
Arag. ann. 1260 : Et velitis facere nobis
et nostris, et dare Albergam quolibet anno
ad 4. Milites, quando a nobis... fueritis
requisiti. Charta Wil. de Montispess.
ann.1103: Vicarius nee alius pro eomanda-
bit Albergosin totoMontepess.preeterAlber-
gos Militum. Charta Ademari Comitis
Valentinensis ann. 1188. apud Jacob.
Sponium in Itinerario torn. 3. pag, 15 :
Ut nullo deinceps tempore a me vel ab
alio successorum meorum violentas sive
injustas exactiones pensare cogantur, fi-
dejussores sive obsides prseter suam volun-
tatem non fiant, salvis legibus et justitiis
meis, bannis, et expeditionibus, et Ospitio
centum Militum, etc. Denique haec inedita
perinde Charta : Anno ab Incarnat.Dom.
1202. mense Aprili{ ego Guillelma filia
quondam Guillelmi de S. Michaele... et
ego Raymundus de Insula maritus dictas
Guillelmas per nos et nostros bona fide et
sine dolo cum hac carta vendimus et in
perpetuum tradimus et concedimus tibi
Guillelmo domino Montispessulani, filio
quondam Mathildis Comitissss, et tuis,....
videlicet Albergum, duobus Militibus et
tertise partis alterius Militis.et dominium,
et consilium, et laudimium, et totum hoc,
uidquid sit vel esse potest, quod nos ha-
? ebamus vel habere visi sumus in toto
honore, quem Bertrandus de Monte Mirato
a nobis tenebat in termino de Palude.
Vide Historiam Episcoporum Lodoven-
sium pag. 201.
AEBERG. Tabularium Gonchense in
Ruthenis Ch. 97 : Et2. sestariade civada
et 2. gallinas, et Arberg.
ARBERGARIA, idem quod Albergaria,
Jus gisti. Charta Raimundi Burgundies
Comitis apud Perardum pag. 198 : Per-
donavi omnibus in terra, quam Sancto
dedi, manentibus, Arberganas, corvatas,
expeditiones, ostisias, etc. Alia Guillelmi
III. Comitis Arverniae, qua Ecclesiae
Claromontensi concedit quamdam par-
tem occidentalem ipsius civitatis, Arber-
garias scilicet, et omnem districtum, et
omnes malas captiones. Quo loco perpe-
ram Savaro in Orig. Clarom. pag. 317.
1. Edit, ita appellatam ejusdem urbis
partem putavit. Vide Beslium in Comi-
tib. Pictav. pag. 467. et 504. Biblioth.
Cluniac. pag. 1444. Perardum in Chartis
Burgundicis, pag. 198. etc.
* ALBERGHAGIUM, Jus gisti seu procu-
rationis, idem quod Alberga. Libert.
Montisfer. ann. 1291. in Reg. 181. Ghar-
toph. reg. ch. 154 : Item dominus, domi-
na, bajulus seu aliquis (ex) eis habebunt
infra dictum mandamentum... Albergha-
gium. &.
® ALBERGADA, Praestatio nomine al-
bergss soluta. Homag. duci Aquit. praes-
tita ann. 1273. in Reg. Cam. Comput.
Paris, sign. JJ. rub. fol. 24. r°: Nee de-
bet exercitum, nee cavalgatam, nee Alber-
gadam. Libert, villae de Granata ann.
1291. torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag.
19. art. 1: Quod per dom. nostrum Fran-
corum regem vel successores suos non fiat
in dicta villa tallia, Albergada, questa,
etc.
* ALBERGUATA, Eadem notione.Gharta
ann. 1299. in Lib. rub. Cam. Comput.
Paris, fol. 110. r°. col. 1: Item in eadem
parrochia loco de Faurges et de Boyard
Ixvj. sol. Morlan. et a quolibet habitante
Alberguatam quolibet anno in prsedicto
festo beati Martini yemalis. Quse Alber-
guat& tempore pads poterant valere, sicut
per eos fuit extimatum, 1. sol. et vj. den.
Morlanenses.
[-« vide Tractoria 2. Servitium de
ALB
cibo, Prandium, Procuratio, Paratse, Mis-
satici, etc.]
* 1. ALBERGATOR, Qui procurationem
seu gistum exigit. Stat. comit. Tolos. de
Hseret. capiendis ann. 1233: Domos reli-
giosas nimia importunitate albergandi
opprimere prsssumunt... Hujusmoai Al-
bergatores reprimant tmportunos.
] ALBERGUS. Qui Albergas obnoxius
est. Charta ann. 1103 : Vicarius nee alius
pro eo mandabit Albergos in toto Monte-
pessulano prseter Albergos militum. Vide
supra lin. Vocem Alberga, etc. ubi Alber-
gus idem signiflcat quod Alberga.
ALBERGARE, Hospitari, divertere, pro-
curationem exigere. Statuta Raymundi
Comitis Tolosae contra hsereticos: Sta-
tuimus, ne Barones, Milites et alii homi-
nes nostri Abbatias, grangias, et alias
domos religiosas importunitate Alber-
gandi opprimere prsesumant. Jacobus I.
Rex Aragonum in Gonstitutionib. Cata-
laniae MSS. ann. 1228 : Statuimus, quod
Vicarii non Albergent in mansis Eccle-
siarum, vel locorum religiosorum. Charta
G. Comitis Nivernensis et Forensis ann.
1289: Quod omnes homines, quos dicta
domus (Boni loci)Albergavit in terris suis,
vel in posterum Albergabit.in ppsterum ab
omni collectaetexactioneet talliaimmunes
sini.[Vetus formula inter Leges Guidonis
Imper. apud Murat. torn. 1. part. 2. pag.
166: Petre, comes te appellat Martinus
tuus Erimannus, quod tu Albergasti per
virtutem (id est, vi) in casam suam, et
tulisti per virtutem sibi unum porcum.]
ABERGARE, in Charta ann. 1273. apud
Perardum in Burgundicis pag. 428.*
ALBERGARE, Dare ad Albergam, seu
ad censum, et praestationem, cujusmodi
est ilia, quse pro gisto exsolvitur. Oharta
Amedei VII.Gomitis Sabaudise pro Burgi
incolis ann. 1397: Concedimus eisdem
Burgensibus... licentiam et auctoritatem
dictas turres villas nostrss antedictse lo-
candi, Albergandi, appensionandi, etc.
Vide Guidqnem Papaeconsil. 123.[Charta
pro fundatione Marciliaci ann.1239.tom.
4. Gall. Christ, inter Instrum. col. 100:
Concedunt... Abbatissss et Conventui su-
pradictis~omne jus contractus allegandi,
recipiendi et retinere quoscumque et un-
decumque venientes in mansis et locis
suis ; dantes et concedentes eisdem omne
jus denominationspraedictis taliter Alber-
gatis. Schedae D. Aubret: Dominus de
Franchelins in Dumbis Albergavit terram
de Maladeria ea conditione, ut si pestis
superveniat, emphiteuta aliam terram
pro ssgrotis dare et suppeditare tene-
retur.]
* ALBERGARE,Hospitio excipere, Gall.
Loger. Stat. Vercell. lib. 4. pag. 116. v°:
Item si quis scienter Albergaverit banni-
tum communis Vercellarum de maleficio,
etc.
1 ARIBERGARE, Hospitio excipere, vel
morari in aliquo hospitio. Oharta Con-
radi Imper. ann. 1023 in Bullario Casi-
nensi torn 2. pag. 76.
1 2. ALBERGATOR, Qui hospitio exci-
pit. Ohron. Parmense ad ann. 1295.apud
Murat. torn. 9. col. 831: Postea equitavit
(Episcopus) Rhegium et hospitatus fuit
in burgo de S. Catherina in domo Johan-
nis Chinani Albergatoris, ubi stetit per
tres dies vel circa. Privilegium Philippi
de Sabaudia ann. 1475. apud Guicheno-
num Hist. Bress. pag. 33: Quod amodo
in antea nulli ex 'subditis nostris, sive
stnt hospites, tabernarii , Albergatores,
paneterii vel alii quicumque et cujuscum-
que status, vendere audeant vel prassu-
mant vina aliena seu extera.
* ALBERGARIUS, Caupo, stabularius,
 ALB
Ital. Albergatore, nostris Aubergiste.
Charta ann. 1252. apud Columb. in Ge-
nealog. domus de Simiane pag. 592:
Habent jus hospitandi in hospitiispublicis
Albergariorum.
* ALBERGARIA, ALBERGUARIA, Diver-
sorium, Gall. Auberge. Charta ann. 1356.
inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag.
179. col. 2 : Propter Albergariam sive
hostalariam dicto portali contiguam, in
qua Alberguaria, si dictum portale appe-
riretur, inimici dom. noslri regis se pos-
sent secrete intendere, etc.
* ALBERGATA, Eodem intellectu. In-
quisit. ann. 1268. ex schedis Pr. de Ma-
zaugues: Et tune Grillonus prssdictus fe-
cit prasconisari in Albergata omnia prse-
dictorum, quod nullus auderet, etc.
ALBER'GELLUM, [Ut mox Alberjo.JVide
Halsberga.
* ALBERGIO, Lorica maculis contexta,
Gall. Haubergeon. Lit. ann. 1275. torn. 3.
Ordinat. reg. Franc, pag. 63. art. 14 :
Batistas vero, et quarcelli (quarelli), torni,
scuta, toricse, Albergiones,perpuncta,etc.
Vide mox Alberjo. [** Vide Raynouardi
Lexicon Rom. torn. 1. pag. 152, in voce
Ausberc.]
T ALBERGUERIUS, Loricarum maculis
contextarum, Gall. Haubergeon, faber.
Catalogue MS. Sodalium Confraternita-
tis artiflcum in Ecclesia B. M. Deaura-
tse Tolos. : N.Anhelorius,N.Alberguerius,
N. Parmentarius. [** Gallice Hauber-
giers. Vide Registres des metiers de
Paris d'Et. Boileau tit. 26. ed. Depping.
pag. 66.1
1 ALBERGUS, Hospitium, domus vel
ejus incola. Charta Guigonis Dalphini
ann. 1253. pro Communia Upasiensi e
Schedis D.Lancelot: Prssdictivero homi-
nes propter hoc nobis debent facere, vide-
licet quilibet Albergus, seu hospitium, qui
boves habuerit, xin, den. et n sextaria
ayenas, et Albergus, qui boves non tenue-
rit, xii. den. et i. sext. avenss annuatim.
Vide Alberga.
* ALBERIA, ALBERIATA, Locus alnis
seu populis albis consitus, nostris Au-
naie, olim Auberoie et Aubergire. Charta
ann. 1271. in Chartul. Med. monast, :
Super molendinis, pratis, terris. olchiis,
sedificiis, aquis, piscaturis, Alberiis, et
super aliis pertinentiis, etc. Charta ann.
1388. ex Reg. Joan, ducis Bitur. in Cam.
Comput. Paris, fol. 136. r°: Quoddam
hospitium, vocatum hospitium de Oriaco,
prope villam Bituricensem situatum, cum
terris. pratis, nemoribus, redditibus in
bladis, viniSf denariis, polalliis. vineis,
Alberiis, censibus, etc. Quae in Charta
Gallica ejusd. anni de ead. re fol. 141.
r°. sic redduntur : Ung hostel, appelle
I'ostel d'Ory,... avecques toutes ses appur-
tenances,... tant enterresf prez, bois, ren-
tes de blez, de t,ins, de deniers, poulailles,
vignes, Aulnoiz, etc. Auberoie. in Ch.
ann. 1390. ibid.'fol. 142. v°. Charta Joan,
ducis Bitur. ann. 1401. ibid. fol. 179. r°:
Molendina nostra.... cum eorum saltibas,
aquis, ripperiis, exclusis, Alberiis, Albe-
riatis, piscaturis, yvernalibus, aquasductis,
etc. Reg. Cam. Comput. sign. Bel fol.
84. v°: Vergiers, hoches, chasaus, maisons,
Auberoies, bois, boissons,eaues,pescheries,
etc. Lit. pro Gilberto de Chabannes ann.
1473. in Reg. 204. Chartoph. reg. ch.
102 : Ensemble les Aubergires de Bourni-
quel et les dismes de Negrepelisse. Sed et
arbor ipsa Auberoie dicitur,. in Lit. re-
miss, ann. 1478. in Reg. 205.' ch. 120 : Le
suppliant et Jehan Caillaud eurent noise
et debatz ensemble a I'occasion de certains
fagotz d'Auberoyes, etc. Vide supra Al-
bareta.
ALB ALB 167
| ALBERJO, Lorica hamis conserta,ses sub appellatiqne des Blancs-chape-
Gall. Haubergeon. Computus ann. 1336. rons meminit Froissart. in vol.. 2. cap.
Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 826: Item 37: II faut qu'en la ville de Gand une
tres Alberjones valoris... 6. sol.grossorum. ancienne coustume en usage... soit recou-
Vide Halsberga et Gambiso in Gambeso. vre et renouvele. C'est que les Blancs-
•- Inventar. ann. 1255. in Reg. 30. Char- chaperons soient remis avant, et qu'ils
toph. reg. ch. 115 : Prseterea invent in aient un chef, auquel Us se puissent tous
dictis bonis quinque Alberjons et unum retraire et ralier.
alberc, et tres balistas et unam contre- ALBIANUS, [Qui albo et nitido corpqre
pointe. Vide supra Albergio. est.] Gloss. Grsec. Lat. Xsuxo^pou?, Albia-
* ALBERJONATUS, Maculis contextus, nus.
Gall. Haubergeonne. Libert. Brianzon. * ALBIBESCERE. [Libare. DIEF.]
ann. 1343. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, jjc ALBICA. [Piscis dictus quoque AL-
pag. 727. art. 12 : Et omnes de dicto nu- BURNUS. DlEF.j
mero cum propunctls, gorgeriis, bacigne- >(e ALBICARE. (Ut ALBARE. DIEF.]
tis Alberjonatis, cirotecis ferreis, platis 1ALBIGASGERE, Illucere, Barthii Gloss,
seu alberjonis mallise competentis, etc. ex On. Matio [** Ap. A. Gellium lib. 15.
Vide Halsberga. cap. 25] : Jam jam Albicascit Phoebus et
* ALBERIUS, Populus alba seu tremu- recentatur. Alii legunt, Albicassit.
la, vel Alnus. Chartul. S. Ursini Bitur. 1 ALBIGATUS OcuLUS,id est, Albugine
fol. 39. r° : Ego Gunsnerius Rusus et obsitus. Acta S. Francisci de Paula torn.
Joannes filius meus vendimus S. Ursino 1. 'Aprilis pag. 138 : Amisit visum quod
et canonicis ejusdem ecclesise alodum nihil videbat, erantque oculi ejus Albi-
nostrum, et habet has terminationes, ex cati.
una parte aqua Lostra. et tres ulmos et *: ALBICILLA. [Stagnum. DIEF.]
duos Alberios. Vide supra Albarus. * ALBIGOREUM, GORIUM, TORIUM.
* ALBERON, Frumenti species purior. [ALUTA, peau passee a I'alun. DIEF.]
Tabular. S. Petri Carnot. : Erunt autem * ALBICDLA. [Stagnum. DIEF.]
in uno modio quoque frumenti minae ad * ALBICDM, GUM, TUM. [Gall, coussi-
just am mensuram xxv. Erit vero frumen- net. DIEF.]
turn illud de meliori frumento post illud, * ALBIDA. [Ut ALBICA. DIEF.]
quod dicitur Alberon. * ALBIDARE. Vide supra Albare.
ALBERUS, Arbor, Ital. Albero. Charta * ALBIDATURA, Idem quod alibi et
Longobardica apud Ughellum torn. 8. ssepius Adludatura dicitur. Vide infra
pag. 78: Et fluvio Tamari usquedum Alludarius. Stat. Caroli IV. pro panni-
commiscetur in fluvio Sabati, cum aquis ficiq ann. 1322. in Reg. A. Cam. Comput.
et Alberts, et ripis suis. etc. Paris, fol. 210. r° : Ratione... fulloniae,
ALBESCITAS C^LI, 'Apud S. Augusti- purgaturse, seu pincturaturse pannorum,
num in Soliloquiis lib. 1. cap. 13. Quo Albidaturse, etc.
sensu albens cselum dixerunt Sisenna ALBIDIA, Anglia, quae olim Albion,
lib. 4. Hist. Symmachus lib. 1. Epist. 7. dicta semel ac iterum Willelmo Britoni
Cselum albescens, Gregor. Turon. lib. 10. lib. 4. et 9. Philipp.
Hist. cap. 15. lib. 2. de Mirac. cap. 18. * ALBIDITAS, Albedo, Blancar, Prov.
[Sidonio Albescilas cseli,Aurora.] [** Pau- Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657.
lus J. C. in Dig. lib. 28. tit. 2. fr. 25, § Vide Albitas.
1: Albescente cselo. Gloss, in cod. Reg. ALBIOO. [Ut ALBOR, signum leprse.
4778 : Albescere, Mane fieri. Vide Forcell. t "1
Lex. voc. Albens et Albescens.] ^ ALBIFERREUS, Ex ferro cuistannum
^ ALBESIA, Genus scuti quia album, inductum factus, Gall, de Per blanc.
Ugutioni. Festus habet : Albesia Scuta Translatio S. Medardi, torn. 2. Junii
dicebantur, quibus Albenses, qui sunt pag. 102: Qui pervenientes et illius cho-
Marsi generis, usi sunt. Heec eadem De- rum intrantes, prasdictum Crochet ad
cumana vocabantur, quod essent amplis- gradus majoris altaris stantem stola
sima ut decumani fluctus. opertum, etvas quoddam quasi uno cubito
1 ALBESURA. Vide mox in Albufferia. longum, ex lamina Albiferrea confectum
>|c ALBEUS. [ Alveus, Gall, alveole. prss manibus tenentem invenerunt; cui
T"\TTpTj1 "j
quidem vasi pendulus erat magnus sigil-
* ALBEUSIA. [ALBESIA. DIEF.] lus cerse viridis inpyxide etiam Albiferrea
ALBEXI. Vide Alguexis. inclusus.
\ ALBEYNES, lidem qui Albani, Extra- * ALBIFICARE, Tectoriis seu incrusta-
nei, apud Baluzium torn. 2. Hist. Ar- tionibus inducere. Reg. Phil. Aug. 34.
vern. col. 297. - bis in Chartoph. reg. part. 1. fol. 95. v°.
* ALBEYUS, Albus, moneta argentea col. 1 : Pro... turri reparanda, ubi petra-
minutior. Lit. remiss, ann. 1353. in Reg. ria percussit et eadem Albificanda, Ixx.
82. Chartoph. reg. ch. 52: Insuper quas- lib. Vide Albini 1.
dam breva monetse nigrse quindecim mar- ALBIGENSES, Haaretici ita dicti ab Al-
charum, quse penes Perrotum de Claressac bigensi civitate in Occitania, ubi mul-
operarium tradita et debilis Albeyo uno tum invaluerunt Philippo Augusto et
denario pro mdrcha. Ubi forte legendum Ludovico VIII. regnantibus, quorum
Alleyo, Gall. Alliage. initia, progressus et hsereses multi pas-
* ALBI, Factionis cujusdam apud Ita- sim recensent Scriptores. Matth. Paris
los nomen, cui opposita, Nigri appella- ann. 1213 : Dicuntur autem Albigenses ab
batur. De iis ita Bonincont. lib. 7. Hist. Albia civitate, ubi error ille dicitur sump-
Sicul. part. 3. pag. 76. apud Lamium sisse exordium. Vide Rogerum Hoved.
in Delic. Erud. : Per ea tempora (ann. pag. 556. et alios ejusce temporis Scrip-
1300.) omnis fere Italia novis factionibus tores. Aubijois et Aubejos Poetis nostra-
agitabatur ; nam Cancellaria gens Pisto- tibus appellantur. L'ordene de Chevalerie
rii nobilissima in duas divisa partes, de Hue de Tabarie MS :
quarum una Albi, altera Nigri, vocaban- Ja li bon durer ne porroient,
tur, etc. Ex quibus Nigri imperatori fa- Se che n'est fors de Sarazins,
ventes, Gibellini postea dicti sunt, qui D'Aubejois et de Barbarins.
vero ecclesise, Guelfi... adpellabantur, ait
idem Bonincont. ibid. part. 1. lib. 4. pag. Guillelmus Guiart MS.:
270. Vide Gibelini. En eel temps fu d'Aubijois Sires
* Societatis ejusdam apud Gandaven- Simon le Comte de Monfort.
 168 ALB ALB ALB
Titulus Chronici Guillelmi de Podio quadam forma electionis Episcopi: Qua- edito : Albufera, Reservoir d'eau, une
Laurentii ; Incipit Chronica Magistri propter vir inclytus Dagobertus primes sorte d'etang ; un etang marin comme
Guillelmi de Podio Laurentii super histo- sanctse Bituricensis Ecclesiee sedis Archi- celui qui est aupres de Valence, ouil y a
ria negotii a Francis, Albigensibus vul- mandrita cpgnoscens obitum beatas memo- force poisson. Cum in Testamento et
gariter appellatis, i. Albejots, etc. rise Frolerii Episcopi sanctae sedis Catur- Charta laudatis agatur de Albufera,
| ALBINATUS, Idem quod Albanagium, censis Ecclesiae, cujus memoria sethereo Valentise, sequitur hac voce aliud nihil
apud Spelmannum etalios. VideAlbani. deseribatur in Albo, uti sacra Canonum intelligendum esse, quam stagnum illud
ALBINEUS, Equorum color, apud Pal- auctoritas jubet.] [^ Gall.pierre a rasoir. Valentise, de quo Sobrinus, aut forte
ladium in Martio tit. 13. DIEF.] stagnum salinarum , Gall. Mantis sa-
1. ALBINI, et ALBARII, Tectores, qui ALBOR, Albedo. Mamotrecti auctor: lant; quod priori in loco Albufferia sali-
parietes tectoriis, seu inscrustationibus, Albor, Color albus. Ita legit in Levitico nis adjungatur. [** Fusteri Vocabul.
inducunt. Glossar. Grsec. Lat. XOVKXT^S, cap. 13. ubi Editio recentior habet in Valentiano-Castell.: Albufera, agua de
Dealbator , Albinus, tector ; XeuxavTY}? , colorem album. S. Cyprianus de Discip. la mar como laguna. Academicis Matrit.:
Dealbator. Horum opera Albaria dicun- et hab. Virg. : Execraris canitiem, detes- Alberca , stagnum; Albufera , Lago
tur apud Plin. lib. 36. cap. 23. Vitruv. taris Alborem. Caelius Aurelianus lib. 2. grande, que nace del mar, 6 es formado
lib. 7. cap. 2. Sponii torn. 3. Itiner.-pag. de Tard. passion, cap. 7. ovi Alborem de sus credent es, como la Albufera de
54. et in Gruteri Inscript. 172. 2. Tecto- dixit, ut et Apitius lib. 2. cap. 6. quern Valencia y la de Mallorca; Albuhera,
rium autem et Albarium seu Album opus idem Apitius lib. 5. cap. 3. lib. 6. cap. Alberca 6 estanque de agua dulce. Lusi-
in eo differunt, quod qui parietes deal- 6. et alii Albumen, Plinius Albuginem tanis Albufeira, proprie stagnum mari-
bant, opus etiam tectorium faciunt: vocant. Dantes in Purgatorio can. 6 : num, de omni lacu dici, scribit S. Rosa
nam et Tectorium est omne opus Alba- Vedi 1'albor che per lo fumo raia. de Viterbo. Arabibus m»m est lacus.]
rium, non omne tamen tectorium Al- Hispanis Albor, est aurora. | ALBUGINARIUM MALUM, Oculorum
bum est, sed illud dumtaxat, quod nuda
calce constat. Tectorium fit arenata | ALBORAS, Eocho le Baillif, est Macu-albugo. Vide Perula.
%. ALBUGO. [Albumen, sordes aurium
calce, yel marmorato, Albarium calce losa defsedatio planes cutis, neque in prin- vel oculorum. DIEF.]
mera : inde Albini et Albarii, qui deal- cipio est ulla exulceratio, sed in processu3 ALBUL^, Id est, Maculae oculi quasi
bant. Graeci xovtarag vocant tarn Albarios, temporis idem quod morph&a. [** yi albas. Ita Matthaeus Silvaticus.
quam Tectores. Ita Hesychius, et alii. (baras) Arabibus Lepra.] | ALBULUM, Eadem notione. Vita S.
| 2. ALBINI, Extranet, advenae, apud « ALBORATUS, Arboribus consitus, ab Anselmi Lucensis Episcopi torn. 2. Mar-
Spelman. et alios. Vide Albani. Ital. Albore, Arbor. Charta apud Corbi- tii pag. 658 : Venit ad tumulum sanctis-
* ALBININUM, Liber ecclesiasticus, in nel. inter Probat. torn. 1. domus de simi patris nostri quaedam de Episcopatu
quo albarum benedictiones et orationes Gondi pag. 87 : Unam petiam terras Cremonensi... cui Albulum unius oculi
super albatos continentur. Necrolog. B. arativsR, et vineatae et Alboratas, positse in lumen penitus abstulerat; alteri vero vix
M. de Medunta MS..fol. 4. r°: Gillebertus comitatu Florentise, etc.
sacerdos, qui dedit huic ecclesias martilo- JALBORII EGOLESS, forte qui Albo incdie videndi facultas erat.
ALBUM , nude, pro Ipso epistolae
gium, collectarium et Albininum. Vide seu Catalogo Ecclesiae inscripti erant, contextu. Instr. ann. 1357. inter Probat.
Alba 3. et 4. Gall, les Immatricules. vel Alborii pro
* ALBINUM, Jus in bona Albanorum, Albani. Gall. Aubains. Commemorato- torn. 2. Hist. Nem. pag. 185. col. 2 :
Quod quidem Album lectum per dictos
Gall. Droit d'aubeine. Fragm. Chron. rium de quibusdam villis S. Victori res- dominos consules in prassentia eorum con-
apud Marten, torn. 5. Ampl. Collect, col. titutis ann. circiter 780. apud Marten, silii. parati se obtulerunt facere circa
1151 : Cum nobilitiis, hostagiis, hominibus, torn. 1. Ampliss. Collect, col. 41 : Taliter hsec, quas tenentur et debent. Et pag. 212.
censibus , terris et reditibus, pedagiis, hoc inquisivimus, et sic veracius exinde
prsefecturis, vacantiis et Albinis, etc. invenimus, quomodo ipsas casas Ecclesiss col. 1 : Et appertis (literis) in prassentia
consilii, fuit in Albo repertum, hasc verba :
Vide supra Albanagium. Dei Alborii ipsius Ecclesias ipsas villas De par le regent, etc. Sic Blanc dixerunt
* ALBINUM. [Gall, roseaublanc. DIEF.] possederunt.
jje ALBIO. [Album, tabula in qua scri- ALBORIUM, Arcus de Alborio, Gall. nostri, pro Interiori parte libelli vel
bebantur milites; liber in quo nomina Arc de aubour. Charta pro Vicariis Bitu- cujusvis schedules. Stat. ann. 1306. in
sanctorum scribuntur. DIEF.] ricensib. ex Tabulario S. Sulpicii Bitu- Reg. Cam. Comput. Paris, sign. Pater
^c ALBIOLA, UM. [Gall, ventre, panier, ric. : Qui adportaverit ferros et clavos ad fol. 166 r°: II raporteront (les baillis) en
benne, flancs d'un navire. DIEF.] vendendum, habebit Vicarius unum dena- leur premier compte les nons des acha-
ALBIOLUS. Ugutiq : Alvus et albus, pro rium, ex hastis unam hastam, ex arcis plegesdes teurs ventes des bois, et les nons des
ventre, et hie albo indeclinabile, id est, de Alborio, unam arcam, ex terceriis compte.au Blanc ou au dous de leur
liber, in quo nomina Sanctorum scribun- unum tercerium. Nostri Aubour et Aubier,
tur; unde Albiolus dicitur. Salmasius vocant, quod Latini Alburnum: at cum ubiT ALBUM PB.ETOBIS. Locus dealbatus,
Praetoris Edicta affigi solebant. Cle-
censet idem esse quod Alveolus, in veteri hsec ligni pars rei pmni inutilis sit, ment, de Judiciis cap. 1: Ad instar
Instrumento publicae securitatis, apud roboraque dealburnari sqleant , ut ait Edicti in Albo Prastoris. Vide Hierolexi-'
Brisson. lib. 6. Formul.: Mortaria mar- Plinius, cum in opus mittuntur, aliud con Macri et Hofmannum. [* Rectius in
morea duo valente siliqua aurea una, sonare hanc vocem dicendum est. Vide Lex. jurid. Brissonius : Tabula erat
Albiolo ligneo uno valente nummos aureos
40; nostris Auge. * ALBROGANTIA, pro Albergantia, ut dealbata, seu albis literis notata, in
* ALBIOS. [Gall, albinos. DIEF.] yidetur. Procuratio, convivium. Pactum qua Praetores edicta sua, quo omnibus
innotescerent, actionesque et interdicta
* ALBIPEDIUS. [Qui pedes albos inter abbat. de Fayeto et comit. Astarac. proponebant. Quod satis innuunt haec
habet. DIEF.] ann. 1266: Volumus quod unoquoque verba: Qui Album Praetoris corriperit, etc.}
ALBITAS, ALBIDITAS, Albedo, in Bre- foco nostrss populationis de Saissano, pro
viloquo. Albrogantia unius militis et unius scuti- | ALBUM SIGNATUM, Gallis Blanc-
ALBITIO FUKFURIS, apud Apuleium feri semel in anno, habeatis xij. den. signe, Scheda est in cujus ima parte
de Virtutib. herbar. cap. 20. | 2. Fur- Morlanenses, unum sextarium avenae in chirographum solum scriptum est, ut
fures ipsi, et squammulae furfuraceae festo omnium Sanctorum. Vide Alberga. in superior! parte possit exarari quid-
albicantes. * ALBUCINUM, IUM. [Petit lait. DIEF.] quid voluerit is, cui haec scheda credita
* ALBIUM. [Alveus. DIEF.] ALBUFFERIA. Testamentum Joannis est. Charta Ludovici Regis Franc, ann.
^ ALBIUS, Idem, opinor, quod Alveus, Reg. Aragon. ann. 1272. in Spicilegio 1484. apud Baluz. Hist. Arven. torn. 2.
nostris Auge. Ut Albiolus, pro Alveolus, Acheriano torn. 9. pag. 249 : Assignamus pag. 233 : Quin immo liquide dictam prss-
ita Albius, pro Alveus dictum existimq. omnes reditus nostros civitatis Valentias, tensam transactionem falsam, ac casu
Chartula plenariae securitatis sub Justi- cum s&linis et Albufferia ejusdem. [Per- quo reperiretur, illam dicti Joannis Comi-
niano apud Brisson. lib. 6. Formul.: peram Albesura, torn. 1. Anecdot. Mar- tis signp manuali signatam super quodam
Albio valente nummos 80. rapo valente ten, col. 1142.] Charta alia anno 1248. Albo Signato longe per antea et fabrica-
<tsprione, modio valente asprione. apud Diago in Hist. Regni Valentise tam fuisse appareret.
ALBO, ALBUS. Ugutio : Albo indeclinab. lio. 7. cap. 44 : Quod possitis retinere in ALBUNA. Gloss. Isid. Mater Matuta,
est liber, in quo nomina Sanctorum scri- Olla 60. Saracenos ad opus 30. barcha- id est Aurora, Gall. Aurore, Deesse du
buntur. Chronicon Centulense Hariulfl rum Albuferse, et 40. Saracenos, ad opus matin. Ino Cadmi filia , AeyxoOsa
lib. 4. cap. 17 : bruginarum, cum uxoribus et filiis et dicta a Grsscis, Matuta a nostris, inquit
Abba Angelrannus loculo quas paucula nostro
filiabus suis, et tola posteritate eorum in Tullius, dicta est quod matutino tempori
Contulit, hie retinet scriptus qui cernitur Albus. perpetuum. praesit. De hac Dea videre potes Apollod.
S5H" Franciscus Sobrinus in Dictiona- lib. 3. Gloss. Lat. Gr.Albanea,
[Spicileg. Acherii torn. 8. pag. 155. ex rio Hispano-Gallico Bruxellis anno 1705. [** Vide Forcell. Lex.]
 ALB ALC ALC 169
%. ALBDNEA.[Ut ALBOR, signum leprae. | ALBUS ORDO, Congregatio Monacho-fonsi Regis Hispanise apud Marten,
DIEF.] rum Alborum. Historia Dalphin. torn. 2. torn. 1. Ampliss. Collect, col. 546: Offe-
| ALBURA, Xevxto(j.a, Albumen, in Sup-pag. 377. ann. 1223 : Andreas Dalphinus rimus illis... unam Aheniam in ripa illius
plemento Antiquarii. Comes Albonis et Palatinus Viennse, fluminis supradicti, subtus ilia Alcantera
* Nostri ab Albumen, Albun et Aubun veniens Calesium 'in Abbatia Albi sui (MS. S. Viet. Massil.ss Alcantara) contra
dixerunt quod nunc Blanc d'osuf nuncu- Ordinis, quam Predecessor es nostri... in partem S. Servandi. [ * rmcap Arab. Pons
pamus. Lit remiss, ann. 1394. in Reg. fundo proprio fundaverunt, etc. Vide arcuatus.]
147. Chartoph. reg. ch. 180: La femme Or do Albus. * ALCANTAR/B MILITES. Ordo eques-
dudit Jehan lui demanda qui lui avoit >|eALBUTUM. [Calceus peregrini, vel tris militiee apud Hispanos, de quo Ma-
fait sane, en lui disant, Fai mettre sur cortex arboris quercinse. DIEF.] rianus lib. 12. cap. 3. Hunc consule.
tes plaies des Albuns d'ceufs et des \ ALCABALA. Vide Alcavala. ALCARE, [Provocare, appellare, in jus
estoupes, a fin que autre mal ne t'en •vie- ALC AC ARIA , ALCACERIA , etc. Vide vocare ; item versus aliquem se recipere.
gne. Stat. pro obliariis ann. 1406. in Alcheria. Vox Hispanica ab Alcar, Erigere, attol-
Beg. 166. ch. 135 : Item queaucun obloyer * ALCADUS, Idem qui apud nos Scabi- lere : hinc Alcadas vox fori Hispanici,
ne puist ne doye acheter Aubuns d'o&ufs nus, Judex civitatis. Charta Jacobi reg. qu83 certas appellationes designat in
de cpnfrairie ou d'ailleurs. Sic , pro Aragon. ann. 1232. in Chartul. Campan. causis Clericorum, sed maxime paupe-
Aubims, leg. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, fol. 549. col. 2 : Mandamus itaque firmiter rum, qui pra3 inopia ad supremas curias
pag. 150. ubi consule notam docti Edito- prascipientes majori domus, senioribus, non ppssunt appellare. Hujusmodi ap-
ris. Eadem leguntur in Consuet. MSS. bajuliSf vicariis, judicibus, Alcadis, jura- pellationum Judices Episcopi.] Jacobus
S. Genovefae fol. 10. v°. tis et conciliis, etc. Libert. Navarieriae I. Rex Arag. in Foris Oscse, ann. 1247.
* ALBURNUM. [Gall, aubepine. DIEF.] ann. 1324.; in Reg. 62. Chartoph. reg.-ch. fol. 5 : Decet dare bonam et sufficientem
1. ALBURNUS, Subalbus. Gesta Consul. 266 : Concedentes ut habeant forum Jacre fidantiam, quod teneat ipsum pignus de
Andegav. cap. 12. n. 4. de Cometa: et in suis causis et judiciis utantur manifesto, et quod non se Alcet cum illo
Splendoris Alburni radium... producens. eodem, et habeant Alcadum et duodecim pic/nore. Fol. 9: Clericus pro debito
Vox Latinis haud ignota. juratos, et notarium seu notarios publicos ahquo, quod debeat Laico, nullo modo
^ ALBURNUS. [Quidam piscis. DIEF.] secundum quod necesse fuerit. Vide Al- potest se A IQare ad Episcopum; sed pro
1. ALBUS. Statuta Ordinis de Semprin- caydus. [** >SNP (kadi) Arab. Judex T>XD tota alia causa, qu& pertineat ad Eccle-
gham pag. 730 : Exceptis infirmis, qui si (kaid) vero Gubernator. prsefectus.] siam, aut ad ordinem suum, bene potest
voluerint, Album comedere poterunt in T ALCAIDARIA. Vide Alcaydaria. se Alcare ad Episcopum. Observantise
Adventu,... sed non carnes, etc. Id est, t ALCAIDIA, Dignitas Alcaydi. Concil. Regni Aragon. lib. 2. tit. Ne Vir. § 22 :
panem album. Ita pag. 734. Tarracon. ann. 1591. inter Hispan. torn. Si clericus dicat coram Judice sseculari,
2. ALBUS, Moneta argentea minutior. 4. pag. 527: Cedit quidem in magnum quod est in possessione alicujus rei, non
Gall. Blanc. Italis Biancho. JEgid. Au- Ecclesias detrimentum, quod scribanias, potest se Alcare ad suum judicem. ad
rese-Vallis 'Monachus in Hugone Epis- vicariae, bajuliss, sagionise, carcellarise probandam suam professionem , etc.
copo Leod. cap. Ill: Reddidit 15. millia (cancellarise) castellanise. Alcaidise, et [®* Alcar-se Castil. Catal. et Lusitan.
librarum Alborum, et centum libras Leo- earum fructus, emolumenta et officia... olim erat Ad alium judicem provocare,
dienses ad opus Ecclesiss. Chronicon consueta etiamper laicos gubernan. Vide appellare, et de omni judiciorum genere
Valciodorense: Pro quo habemus ad Alcaydus. dicebatur ; inde Alca, Hisp. Alzada, Pro-
guionagium suum 40. solidos Alborum. ALCALA. Testamentum Sancii I. Regis vqcatio ad alium judicem. Charta Sanc-
[Bern, de Breydenbach Iter Hierosol. Portugalliae serse 1217. torn. 4. Monarchic tii II Reg. Port, apud S. Rosa de Viterbo
pag. 141 : Sed quando octo Halenses pro Lusitan. pag. 260 : Reginse Donnse Sancise torn. 1. pag. 72: Et pro directis suis de-
uno Albo et viginti quatuor Albi pro uno dedi... omnes Alcalas meets, acitaras et claratis non fiat Alca ad dominum
floreno computantur . tails consurgit colchias. [Supellectilis genus est, sed Regem.]
summa. Chronographus quidam apud fortassis rectius legeretur Alcara, Alca- ALCAVALA , ALCABALA , Tributum ,
Spelman.: Tune temporis (ann. 1087.) ria, seu Alcheria, quod ultimum vide.] pensitatio : vox Hispanica, ab Arabibus
currebat in Britannia (Armoricana) mo- [** Cum Acitaras et Colchias res sint ad hausta. Charta Alphonsi VIII. Regis
neta argentea, valente quolibet Albo ar- sternendos lectos aptse, conjicere licet Castellae asraa 1213. apud Anton, de
genteo sex denarios Turonenses : et parvi Alcala esse voc. Arabicum nbs (killa), Yepez in Chronico Ordinis S. Benedict!
denarii nigri currebant tune in Britan- Velamentum tentorii forma consutum torn. 7: Et de ulla re vestra portaticum,
nia : in qua quidem moneta Alba, erant ad prohibendos culices, conopeum. Haec neque Alcavala unquam persolvatis, nee
inscriptx dues lierminas, in.cujus quidem et alias ex Arab, lingua petitas vocum vosf nee vestri homines. Alia Ximense
monetse margine seu circumferentia erat origines mecum communicayit vir doc- Diaz, uxoris Roderici Diaz, cogn. Cid,
scriptum sic: Moneta Alani Dei gratia tissimus Lud. Dubeux, Bibliothecae Re- eerae 1101. ibid.: Sive de maximas et
Britonum Duds. Albi Valencenenses , giae Conservator.] minimas Alcabalas, etc. Alia torn. 3.
apud Valesium in Notitia Gall. pag. j ALCALOIS, ALCALDUS, Prseses, Prae- Monarch. Lusitan. pag. 282 : Non detis
260. col. 2. ex Litteris Johannis Gusiae tor, Prsefectus, Hisp. Alcade et Alcaide. portaticum, vel Alcavalamf aut cibariam.
Domini ann. 1189.] Vide Asperi, Blancus, Alcaldi. Consiliarii, Officiates et Magistri * Tractatum super jure regio, Alca-
et Bizarri Persica pag. 453. navium, apud Rymerum torn. 3. pag. vala nuncupate, Madriti ann. 1599. in
1 ALBUS CUM CORONA, ALBUS CUM F. 770. Et torn. 7. pag. 521 : Decem galeas fol. edidit Ignat. Lassarte J. C. Hispa-
CORONATO, ALBUS CUM K. CORONATO, bene armatas de uno patrono, tribus ::ss
Al- nus, quern inscripsit: De decima vendi-
ALBUS MAGNUS, etc. Vide Moneta Ar- caldibus , sex arvaizis, etc. [ Privil. tionis et permutationis, qux Alcavala
gentea. Ulissipoi}. aeree 1179: De navigio vero nuncupatur, liber unus. Ill ud autem,
1 3. ALBUS, vel ALBUM, Catalogus. Vide mando ut Alcaide, et duo spadalarii, et quod in regnis Castellano et Legonensi
Albo. unus petintal habeant forum militum.] potissimum exigitur, deflnit: Decima
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613 : Concil. anni 1137. inter Hispanica torn. pars pretii est omnium rerum quse ven-
Albus, diatur tabula, in qua milites scri- 3. pag. 346: Habeant quolibet anno duos duntur, aut permutantur publice vel
bebantur. Inde Albiolus, diminutivum. Alcaldos positos per ipsos Monachos. Vide privatim, sive res sint mobiles sive im-
Eadem notione, Blanc, pro Albo, scilicet, Acta SS. Mail torn. 3. pag. 552. supra mobiles. ratione contractus, velut jure
Gall. Rolle, in quo descripta erant no- Alcadus et infra Alcaydus. tributi. fisco solvendas. Hujus originem
mina eorum, qui vectigal solvere debe- IALCALI, vel ALKALI, Sal elicitus. refert ad regem Alphonsum XI. cui ad
bant, occurrit in Lit. remiss, ann. 1382. Vox Chimicorum ab Arabibus facta, ex subsidium adversus Mauros, cum Alge-
ex Eeg. 121. Chartoph. reg. ch. 11 : Nous planta quam Kali vocant, Gall. Soude. ziram obsideret ann. 1342. primum;
avons trouve (en la ville Vic sur Aisne) et articulo Al. Rochus le Baillif in Dic- dehinc, anno scilicet 1349. in perpetuum
detenu prisonnier es prisons des religieux, tionario Spagyrico: Alcali est sal extrac- concessum fuit; quod tune ad vigesi-
abbe et couvent de S. Mard lez Soissons, tum ex cinere omnium corporum. idque mam, imo et trigesimam partem exac-
Jehan Pouillet de Compiengne, pour ce sive sint liquidae sive solidas (materice) t u m , anno 1366. ad decimam usque
que pour (par) les Blanz imposez pour omnibus rebus inest proprium. [** »bp perductum est. Vocis etymon a Cabala,
nous et le fait de nostre guerre, il fu Arab. Cineres qui ex salicornia, simili- quasi alia noyaque receptio, accersit
taxez et imposez a deux francs d'or, etc. busque combustis herbis conflciuntur.] Joan. Parladorius lib. Rer. quotidian,
Hinc Lever la blancque pro Tributum 1 ALCALIGATUS AMNIS, eidem scrip- cap. 3. num. 10. at vulgarem opinionem
exigere, quod in vectigahum program- tori est Aqua per terrsz calces ducta. praefert Ignat. Lassarte, quse tradit Al-
mate annotatum est, in Lit. remiss, * ALCANNA. ] Ut AKANNA. DIEF.] phonso exigendum vectigal proponent!,
ann. 1448. ex Reg. 179. ch. 195 : Et aussi j ALCANTARA, vel ALCANTERA, Pons a Magnatibus responsum fuisse : Tri-
ont leve... la Blancque sur chacun quin- lapideus, Hispanis Alcantara, Gall. Pont buto no le daremos, mas a darle lemos
tal de sel. de pierre. Primum Testamentum Ade- al, que vala tanto como lo que pide ; at-
22
170 ALG ALC ALG
que ex verbis Al que vala efformatum Alcacar: quam expositarn vide in Alca- Charta MS. Lupi Examinis de Luzia,
esse Alcavala. Exstant vero edicta de eo ceria post Alcheriam. data apud Majoricas 6. Id. Aug. 1231:
jure lib. 9. Recopil. tit. 17. Consule jjc ALCE. [Alx, gall. elan. DIEP.] Dono, concedo et laudo per alodium fran-
Diction. Hispan. Acad. reg. v. Alcabala. ^. ALCEA. [Gall, sorbier, verveine. cum atque liberum Deo et Domui S.
[** f. a radice Arabica bap (kabala), Ac- DIEF.] Georgii... quandam Alquariam, quam
cepit.] * ALGEDO, Cormorage. Glossar. Lat. habeo in introitu vallis de Muzo, versus
ALCAYDARIA, Tribntum Alcaydis pen- Gall, ex Cod. reg. 7692. pro Alcedonia, Occidentem, sicut affrontatur ab Oriente,
sitari solitum. Charta Henrici Comitis tranquillum tempus. etc. Alia Jacobi Regis Aragon. anno
Portugalliae, torn. 3. Monarch. Lusitan. jje [Cormoran, mouette. DIEF.] 1250 : Quod possitis plantare vineas in
pag. 282: De azaria nobis quitam partem, jjc A L G E D O N I U S . [Alcyoni similis. terminis dictorum locorum, et Alqueria-
absque ulla Alcaydaria. Est autem etiam DIEF.] rum tot, quot volueritis.
ipsum Alcaydi munus. Charta Alphonsi * ALGERTO. [Ut ALCEDO. DIEF.] ALCACERIA, vel ALCHARIA, ex Hispan.
II. Eegis Portugal!, ibid. torn. 2. pag. * ALGHA, Pars sedis, in qua sunt cupae, Alcacar, vox Arabica, inquit Sebastia-
268. v°: Et Prsetor p'erdet ibi meam Al- penarium, Gall. Cellier. Charta ann. nus de Cobarruvias, quae domum fortem,
caidariam, et accipiant justitiam de illo 1253. in Chartul. Thenol. fol. 48. v. ex castellionem, domum regalem, sonat,
in suo corpore, etc. Cod. reg. 5649 : Gardinum et Alcham quasi domus C&sarea, domus Regis.
ALCAYDUS, ita Judices civitatum vo- ipsius domus, sitas retro dictam domum, Pactum initum inter Jacobum Regem
cabant Saraceni Hispanici. Vitalis Epis- .... contiguas Alchse Erardi Hainee, etc. Aragonum et Nobiles Aragonenses de
copus Oscensis de Magistratib. Sarace- Idem prorsus est quod Anche dicitur, in conquirendis Balearibus insulis, datum
norum Hispan. ; In quibusdam locis Charta ann. 1262. ibid. fol. 51. r«: Li Barcinone anno 1229. 5. Kl. Sep.: Et nos
Judicesf in quibusdam Alcaydi, dicti Jus- abbes et li convens ont quitet a Martin similiter habeamus partem omnium pr&-
titiss. nuncupantur. Charta Lorbanensis une Anche, qui siet derier sa maison. dictorum secundum numerum militum et
apud Sandovallium in Favila: Chris- Borellus vero Anche Cupam interpreta- hominum armatorum, qui nobiscum fue-
tiani habeant suum Comitem de sua tur. Vide supra Anceria 1. rint, retentis nobis Alcaceriis et staticis
gente, qui manuteneat eos in bono juzgo. j ALCHAHEST, Vox Chymicorum Roch. Regum in civitatibus ultra debitam por-
secundum solent homines Christiani; et le Baillif in Diction. Spagyrico Alcha- tionem nobis competentem. Ita MS.
illi component rixas inter illos, et non hest est Mercurius prasparatus in hepatis Charta : sed apud Joann. Dametum in
matabunt hominem sine jussu de Al- medicinam. Hist. Balearici Regni pag. 203. habetur
cayde, seu Alvacide Saraceno, etc. A * ALCHAMIA. [Alchimia. DIEF.] Alcahris, pag. 208. Alqueriis.
Saracenis traducta postmodum hsec di- * ALCHANALI. [Archangelus. DIEF.] Voces propriae Majoricensibus, apud
gnitas ab ipsis Hispanis Christianis ad ALCHAZ. Charta Rudesindi Episcopi quos Alqueria, signiflcat lugar de pocas
civitatum suarum Judices. Vide Oyhe- Dumiensis serae 930. apud Anton, de casas como de muchas, Beled. Ita autem
nartum lib. 2. Notit. Vascon. cap. 6. [et Yepez in Chronico Ordinis S. Benedict! Arabes, seu Mahumetani, dum Baleares
supra Alcaldis.] torn. 5. pag. 424: Cingulos auro.... gem- insulas possidebant, villas appellarunt,
ALCALIS, Eadem notione, in Oharta matos duos, olios argenteos exauratos, ex voce Arabica, deducta ab Alquehir, que
Adelfonsi Regis Aragonum apud Blan- quibus unum gemmatum, alias lineas 10. es lo mesmo, que casa de fuera, inquit
cam pag. 640 : Et suos Alcales quod non casulas silineas 10. alias "casulas 13. quin- Joann. Dametus in Historia general del
ipsum judicet. Concilium apud Pennam que de Alchaz, sex Seray cardena [torn. Regno Balearico, pag. 272. unde etiam
Fidelem ann. 1302. can. 13 : Si Alcales, 3. Collect. Concil. Hispan. pag. 181. col. origo nominis urbis celeberrimas Cayri.
vel Majorini, vel alii Rectores civitatum, 1. legitur: Sex Feray cardena.] septima Neque aliunde Vascones nostri hause-
vel aliorum locorum deliquerint, etc. Barragan 8. cardena marayce 9. ver- runt suum Alcarerria, quibus idem
ALCAYDUS MERETRICUM, seu Uxora- melia exageg 11. linea cardenea, et duas sonat, ut auctor est Oyhenartus.
torum, qui de meretricibus et adulteriis planetas urtiones, oracles 11. ex quibus At de vocis notione, paulo aliter Mi-
cognoscebat: ita olim dictus Officialis unum auro et argenteo compositum, etc. chael del Molino in Repertorio Foror.
in Aragonia. Michael del Molino in v. Voces omnino barbarae, quarum notio- Aragon. v. Feria : Et scias, quia Alcaca-
Adulterium. nem aliquis forte me felicior inveniet. ria, de qua fit mentio in dicto foro anti-
ALCAYDUS HONORIS, idem qui Mere- [** \r\ (khazz), Sericum grossius, Pannus quo, est quidam locus, seu qusedam platea
tricum. Vide eundem in Alcaydus. Ob- ex eo serico contextus.] parva, in qua Judasi congregabantur ad
seryantiae Regni Aragon. lib. 9. tit. ALCHERIA, ALQUERIA , ALQUARIA , emendum et vendendum vestes ett; suppel-
Articuli inquisitionis, Alcaydi meretri- Villa [unius vel] paucarum domorum, lectilia domus, et alia mobilia. [ ™ Alca-
cum et uxoratorum, fol. 41. Edit. 1624. quam nostri vulgo [Ferme, Metairie, vel caria et Alcheria plane differunt-inter
[«s vide Alcadus.] cum plures sunt domus,] Hameau, vo- se, haec casa est, ilia ssdes magnificse, in
T ALCAZAREL. Idem esse videtur quod cant. [** Arab, nnp Urbs, pagus, villa, quibus degunt mercatores. Conf. de Sacy^
Alcacar, vox Hispanica, vel Arabica, vicus, ager, castellum.] Sebastianus description de 1'Egypte par Abdallatif,
quae domum fortem, regiam, vel castel- Cobarruvias : Alqueria, es la casa sola en pag. 303. not. 8. Vide Alcazaria.]
lionem signiflcat. Epistola Innocentii el campo donde el labrador del, se regoge * ALCHIA. [Ut ALCEA. DIEF.]
III. PP. inter Concil. Hisp. torn. 3. pag. con su gente y haro de labranca, par estar ALCHIMIA. Vide Chimia.
424 : In Portugal in civitate. quae dicitur lexos de poblado, y que el dia se le fuera * ALCHIMILLA. [Lactuca. DIEF.]
Estora, duos Alcazar el, vetus et novum, en ir y venir, no habitando en la misma * ALCHINISTA. [Alchimista. DIEF.]
cum omni hasreditate regia et aliis perti- tierra que labra, y assi vale tanto como jje ALCHION. [Vide ALCION. DIEF.
nentiis suis. Castellum de Guluce cum casa de labranca, y donde ay muchas * ALCHIONIUM. [Herba marina, alga.
pertinentiis suis. Vide inferius Alcaceria destas casas, apartadas unas de otras, T)T"PT^ 1
in Alcheria. [** f. leg. Alcazares, plural, pero en una comarca. Dize el padre Gua- jk ALCHIOR. [Ut ACIARIUM. DIEF.]
vocis Alcazar vel Alcacar. Vide infra in dix, que el nombre Alcarria, y Alqueria, ^ALCHONIA, OMISTA, URISTA. [Al-
Alcheria.] son de una raiz, y que valen tanto, como chimia, alchimista. DIEF.]
* Academ. Hispan. in Diction. Alca- aldeas, que es caria. Charta Jocobi Regis 1 ALCHYMISTICI OPERIS CffRiosiTAS,
zaba, vox Arabica, Arx inexpugnabilis. Aragon. ann. 1230. apud Guesnaium in f. Machinosi ignes, Gallis Feu d'arti-
[** rusp, Arx ; vox hodie notissima Gal- Annalib. Massil. pag. 360 : Damus.... in- fice. Schramb. Chronicon Mellicense pag.
lis.] fra civitatem Majoricarum, vel extra, 519. col. 2. ex Chartulario Mellicensi :
| ALCAZARIA, ^Ediflcium, forum, veltrecentas domus cum una Meschida in Dum Rex Hungarias Matthias Viennae
platea parva, ut placet Michaeli del Mo- ipsa civitate..... 39. operatoria, et 7. Al- erat, per Alchymistici operis curiositatem,
lino. Vetus statutum pro regno Navar- cherias in terminio civitatis Majoricarum, Viennae incendium ortum est, in quo 100.
rse factum a Jo. Paste Decano Carnotensi, cum 25. jovatis terrse. Alia Jacobi II. domus . . . . conflagrarunt.
etHugone de Viri Milite, reformatoribus Regis Majoricar. ann. 1310. in Camera * ALCIA. [Ut ALCEA. DIEF.]
dicti regni: Item fiat ibidem carniceria Comput. Paris.: Damus ad accapitum, * ALGIARE, Levare, erigere, Gall.
pro Judaeis. Item fiat Alcazaria,!; ubi Judisei sive in emphytheosin,... Alcheriam nos- Elever. Charta ann. 1358. inter Probat.
vendent mercimonias suas. [ ":= Arabib. trum, quae. est in terminis de S. Aginno, torn. 2. Hist. Nem. ,pag. 232. col. 1:
n>-iND'p (Kaisariyya). Vide de Sacy, Ab- vocata Alcheria Blanca, cum tot a labor a- Primo quod guachile, existens supra fra-
dallatif, pag. 303 et infra Alcheria.] tione ejusdem, et cum omnibus terminis chiam muri antiqui prope portale Car-
ALCAZARIUM, Domus, arx, palatium. et pertinentiis suis. Alia anni 1261: De melitarum, Alcietur in altitudine turrium
Chronicon S. Ferdinandi Regis Castil. Alcheriis, rafallis, campis, vineis, etc. faciendarum. Et col. 2 : Suffra inferior
in Actis SS. Maii torn. 7. pag. 370. D : Ubi innuit Foros Oscae ann. 1247. fol. a parte villas dictas motas Alcietur. Vide
Firmatis deditionis faciendas conditioni- 30 : Nisi in Alcacaria tendam locatam Altiare.
bus, continue Alcazarium traditum Regi teneat, etc. ALCIBALANUS, dicitur instrumentum
est. Hujus et superioris vocis origo est ALQUARIA, ALQUERIA, Eadem notione. lucernarum visibus aptum. Ugutio.
 ALD ALD ALD 171
^ ALGID A. [Serpens, ut HALCIDA. 1. ALDEA, Hispanis, Aldea, Vicus pa- ram alio Episcopo, vel cor am alio Alder-
DIEF.] ganus, pagu£, nostris Hameau. Occurrit manno fiat, emendet 100 sol. [** Legen-
j|c ALCION. [Ut alcyon, avis marina. non semel apud Rodericum Archiep. dum vel coram Aldermanno, textus enim
DIEF.] Tolet. lib. 7. cap. 26. 27. lib. 8. cap. 14. Anglosaxonicus (cap. 15) habet: G i f
| ALCIOSUS, 8v<rpiYoc, Rigidus, perpe-15. lib. 9. cap. 4. et 9. in Foris Aragon. b e f o r a n o S r u m b i s c e o p e oSSe
tuo frigens, in Supplements Antiquarii. lib. 4. tit. de Notariis ; in Concilio apud e a l d o r m a n }>is g e l i m p e - . ] Haec
Vide Algenia. Pennam Fidelem ann. 1302. can. 13. in ex Spelmanno: qui paulo fusius, quam
\ALCQRAHJE, et ALCORANA, Turri- Charta Adelphonsi Eegis Hispanise serse Cangius noster Aldermanni, praesertim
culae sunt fanorum apud Mahumedanos, 1164. apud Anton, de Yepez torn. 4. pag. Comitatus et novemdedmorum. munera
e quibus a religipnis suae ministris sta- 458. etc. Vide Sebastiaruim Cobarruviam distinguit :; et explicat. Hunc si lubet
tis horis ad orationem excitantur. Wic- in Thesauro Linguae Castellanse. in hac consule. [ ™ Vide Turneri Histor. An-
quefort, Ambass. de Figner. voce. glos, lib. 8. cap. 7; Philipsii Histor. juris
1 ALCQRANUM, ALCORANUS. et CORA- | ALDEA, Genus tributi esse videtur,Anglos. § 24, et Lappenbergii Histor.
NUS; ALCORAN, Legis Mahumeticae li- in epist. Innocentii III. PP. torn. 3. Col- Angl. vol. 1. pag. 567.]
ber. Hunc cujusdam Sergii Monachi lect. Concil. Hispan. pag. 423 : Casfel- ALDERMANNUS HUNDREDI, Prseposi-
apostatae ope scripsit impostor Mahu- lum de Sorita cum portaticis. quintis, tus Hundred! seu Centuries : ut Decanus
medes, non quidem uno tenore, sed Adeis et aliis pertinentiis suis. Hinc ta- Decurias ; forte idem qui Centenarius,
paulatim modo, unum versum, modo men, ut in locis a Cangio citatis pagus qui etiam Hundredo imperitabat. Porro
alterum, variis in locis et intra 23. an- posset intelligi. [** Arab. ny»s (daia) Aldermanni Hundred! dignitas videtur
norum spatium. Hinc factum est ut his Ager, campus, prsedium, castellum. Go- inducta, vel certe nomen inventum ab
versiculis absque ordine collectis con- thicaa originis esse vocem Aldea censet Henrico I. Ejusdem Regis Leges cap. 8.
fusum omnino et indigestum opus pro- Grimmius Antiq. Jur. pag. 309.] Prsssit autem singulis horninum novenis
dierit, quamvis Abuhecer. et Othman * 2. ALDEA, Femina ejusdem condi- Decimus, et toti simul Hundredo unus de
ipsius successores", atque alii Mahume- tionis, qua Aldius. Vide in hac voce. melioribus, et vocetur Aldremannusf qui
dani doctores in id toti fuerint, ut in Epist. Joan. XV. PP. ann. 985. in Ap- Dei leges et hominum jura vigilanti stu-
pristinum legitimumque ordinem resti- pend, ad Marcam Hispan. col. 936 : Cum deat observantia promovere. Neque forte
tuerent. Apud Musulmanos (ita enim se servis et ancillis, aldionibus etAldeabuset fuere alii ab iis, quos Senescallos Hun-
appellari amant Mahumedis sectatores) cum omnibus quse did et nominari pos- dredorum Angli vocant. Vide Leges
ab Angelo Gabriele Mahumedi Alcora- sunt. Edw. cap. 35.
num fuisse per 23. annos revelatum, ALDEOLA. Observantiae Regni Aragon. ALDERMANNUS REGIS, seu REGIUS,
fides est: tametsi quandoque asserant lib. 8. tit. de Appellationib. § 4: Usque Anglo-Sax. C y n i n g e s E a l d o r m e n ,
una nocte fuisse a Deo per Gabrielem ad miserrimam Aldeolam finis, illius Missus Dominicus, ut videtur. seu Ju-
demissum ; quae ipsis Nox demissionis et partis regni. dex Regius civitatis, vel Hundred!, id
Nox potentise dicitur. [* Diminut. ab Aldea, Hispanis, Alde- est, qui in Comitatu vel Hundredo
Liber ille ex yariis Christianse et Ju- guela, Vascis, Aldeachoaf apud Bullet, Regio nomine praesidebat, resque, ad
daicse Religionis segminibus consutus in Glossar. Celt. Exiguus pagus. Charta Regium jus aut fiscum pertinentes, di-
est; non quidem ex iis quae in utraque de eccl. S. Vincent, in Hispania ex judicabat. Alius forte ab Aldermanno
bona sunt et fide digna, sed ex haereti- Chartul. Cluniac: Exceptis his habet su- Hundredi. qui ex ipso Hundredo ac Cen-
corum erroribus, et Thalmudicis Judae- pradicta ecclesia x.jugatas bene cultas,... turia ad ejusdem praefecturam eligeba-
orum fabulis. InAlcorano, inquit Schin- duos molendinos, quandam Aldeolam, tur, ut minor Judex et pedaneus. Leges
dlerus in Lex. Pentagl. ad Kip Legit: quas vocatur Fratres.] Alvredi Regis cap. 41. apud Brompto-
Trinitas, Christi Divinitasf atque Cruci- ALDERMANNUS , Vox Anglosaxon. ex num : Si quis coram Aldermanno Regis
fixio negantur : Circumcisio, abstinentia alder, senior, Princeps, et m a n , homo, pugnet in publico, ( Spelman. in placito)
a came suilla, et vino, plures uxores pro composita. Aldermanni autem dicuntur emendet Weram et Witam, sicut rectum
facultatibus, et repudium, continui seu magnates, viri prsecipui, comites, baro- sit, etc. Eo igitur spectant Leges Ed-
integri mensis jejunium. dies Veneris pro nes, seniores. Leges Edwardi Confess. wardi Confess, cap. 35: Habent etiam
Sabbato, et crebrse lotiones prsecipiuntur. cap. 35: Sicut modo vocantur Greve, qui Aldermanni in civitatibus Regni hujusin
Alcoran est Arabica vox, ab al arti- super alios prasfecturas habent: ita apud Bailliviis suis, et in burgis clausis, et
culo, et cara, legit, collegit, unde Alco- Anglos antiquitus vocabantur Ealdor- muro vallatis. et in castellis eamdem di-
ran, lectio seu collectio. Lectio quasi men. quasi Seniores^ non propter senec- gnitatem et potestatem et modum, qualem
per excellentiam dicitur. Collectio quia tutem, sed propter sapientiam et digni- habent Prsepositi Hundredorum et Wa-
simul praecepta Mahumeticae legis col- tatem. Leges Alvredi cap. 44. apud pentachiorum in Bailliviis suis sub Vice-
ligit. Bromptonum : Aldermannus, quern La- comite Regis per universum regnum :
Mirum est quanta cum veneratione tine Comitem vel Seniorem dicunt. Leges debent enim et leges et libertates et jura
suscipiant: non sinunt a Judseo vel Forestarum Canuti Regis cap. 3: Pro et pacem Regis, et justas consuetudines
Christiano contrectari: illi insidere ne- liberalibus semper habeantur, quos Dani Regni... pro posse suo servare, etc. Adde
fas est: et eum vita indignum putant, Ealdermen appellant. Adde cap. 21. Le- Leges Willelmi Nothi cap. 56.
qui non reverenter tractaverit. ges Inae cap. 26. apud Bromptonum pag. ALDERMANNUS TOTIUS ANGLLE, ^Ethel-
De Alcorano vide plura apud Herbe- 759 : De pugna in domo Regis, vel in Ec- stanus Dux Orientalium Anglorum dic-
lotum, in Lexico Philol. clesia, vel in porno Aldermanni vel Ba- tus fuit, ut et ^Ethelwodus et Ailwinus
* ALCORNINUS. Statuta civit. Astse, ronis, etc. [Vita sanctae Etheldredae, torn. ejusdem filii. Hanc dignitatem praedi-
ubi de Intratis portarum : Alcornini 4. Junii pag. 527. A : Surrexere viri po- cat in Ailwino illius Epitaphium, quod
laborati in pennis ponantur, et solvant tentes, videlicet Egelwinus qui cognomi- legebatur in Ecclesia Ramesiensi, quam
pro qualibet penna lib. 10. Alcornini la- natus est Alderman, quod intelligitur ann. 969..magnifice fundavit, et habetur
borati in coopertoriis ponantur, et sol- Princeps sive Comes, et fratres sui, ter- in Monast. Angl. torn. 1. pag. 240 : Hie
vant pro coopertorio lib. 24. Alcornini ramque fllam calumniati sunt.] requiescit D. Ailwinus inclyti Regis Ead-
crudi et non laborati solvant pro miliari ALDREMANNUS , in Legibus Ethelredi gari cognatus, totius Anglise Alderman-
lib. 100. Italis Alcornoch, ex Hispanico cap. 7. in Legibus Henrici I. cap. 8. et nus, et hujus sacri Cosnobii miraculose
Alcornoque, est Suber. in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 234. fundator. [;K: Vide Lappenbergium in
* 1. ALCUS, Alea, Gall. Jeu de hazard. 235. Traducta postmodum haec vox ad Hist. Ang. vol. 1. pag. 414. not. 2, qui
Inquisit. ann. 1217. apud Spon. torn. 2. Comites et Preefectos Provinciarum, Ci- Anglia orientalem Angliam designari
Hist. Genev. pag. 408 : Quidam etiam vitatum, et Hundredorum, qui vice merito censet.] Idem Ailwinus simplici-
clerici sunt qui ludunt cum scads, Alois Regia jus dicebant, qua quidem notione ter Aldreman nuncupatur in Charta
et deciis, et prsscipue in civitate. Sed forte id vocabuli usurpari passim deprehen- Edgari Regis pro fundatione ejusdem
legendum Aleis. das in Legibus Alvredi cap. 17. 40. 42. Monasterii, ibidem pag. 234. 235. At quae
* 2. ALCUS, Panni species. Chron. 44. 48. apud Bromptonum, in Legibus fuerit Aldermanni Anglise dignitas,baud
Bergom. ad ann. 1398. apud Murator. Canuti cap. 44. et Inae cap. 6. 49. Matth. bene constat; putat Spelmannus ean-
torn. 16. Script. Ital. col. 895 : Et certi Paris, ann. 1196 : Excellentiores civium, dem fuisse, quae posteriqribus sseculis
alii custodes et officiales datii generalis, (Londinensis urbis) quos Majores et Capitalis Angliss Justitiarii, idque elicit
qui faciebant scortam plaustris sex one- Aldermannos dicimus. ex libro Ramesiensi sect. 49 : Cui forp
ratis pannorum Alcorum, qui conduce- Jffig" ALDERMANNUS aliquando dictus Ailwinus Aldermannus. et jEdricus Regis
bantur versus Brixiam. Vide supra Aco- est Archiepiscopus vel Episcopus, ut Praspositus, Judices pr&sidebant. Nam et
letus. liquet ex legibus Alvredi cap. 15 : Si Aldermannos, Judices appellatos fuisse
*: ALCUS. [Alx, gall. elan. DIEF.] quis cor am Archiepiscopo pug net. vel diximus.
* ALDA. [Gall, aloes. DIEF.] arma extrahat 150. sol. emendet. Si co- ALDERMANNUS DE GILDA mercatorwn
172 ALD ALD ALP
Oxonise, in Monastico Anglic, torn. 2. cap. 1. n. 8. [** Vide Grimmii Aut. Jur. nus inLibello cuititulus : Ragionamento
pag. 141. Judex Glides Oxpniensis, seu pag. 309. 310.] delle Masnade. etc. pag. 45.
qui mercatorum lites dijudicabat. * Quod ad vocis etymon spectat, in eo ALDIA, Feniina ejusdem conditionis,
ALDERMANNUS HOSPITALIS, in Mo- ludunt, ut saepe fit, viri eruditi, illud- qua Aldius, in Lege Longobard. lib. 1.
nastico Anglic, torn. 2. pag. 372: Hospi- que ab eo idiomate, quod sibi magis tit. 15. § 2. lib. 2. tit. 12. | 2. 3. 7. 9. tit.
tals unius Aldermanni et 14. Fratrum et familiare est, accersere contendunt. 40. § 1. lib. 3. tit. 20. [*» Eothar. 28. 218.
Sororum. Videtur esse is, qui Hospital! Eccardus in notis ad Cateches. Theotisc. 219. Luithpr. 126. (6,73). 139 (6,86)....
praefectus erat. pag. 140. a Teuton. Halten, Servare, Karol. M. 83.] Aldia, id est, quie de libera
ALDERMANNIA, Praepositura, Praefec- abjecta aspiratione, deducendum putat. matre nata est, lib. 1. tit. 30. § 5. [** Ro-
tura castri vel villse: Galli Prevote vo- Contra Carolo de Aquino in Lex. milit. thar. 206. Liberae matris filia Aldia ex
cant ejusmodi villas ac praedia, quae ad vox est Latina, non Germanica, quasi leg. Eoth. 218. Hue spectant quae legun-
Monasteria, aut Canonicorum Collegia Altus vel Alitus, a verbo Alp; quoniam tur in Gloss. Longob.: Aldia, i. e. de
spectant, et Monachis aut Canonicis ad victualia et annonam, inquit, cum sti- matre libera nata.]
vitam, vel ad certum tempus cum red- pendio non e publico, sed a suis priya- ALDIANA, Aldia, in Charta Henrici I.
ditibus cohceduntur. Will. Thorn, in tim heris accipiebant. Quod de hujus Imp. apud Baron, ann. 1014. n. 9.: Cum
Chr. ann. 1278: Nicolaus Abbas cum con- hominum generis origme tantum et servis et ancillis Aldionibus et Aldianis
sensu sui Conventus concessit et dimisit prima institutione intelligendum esse utriusque sexus.
cuidam magistro Nicolao DogeAlderman- scribit. ALDIARICII, in Charta Longobardica,
niam de Westgats, quse tune ad, istud S®° In multis tamen Aldii sive Aldio- in Bullario Casinensi torn. 2. pag. 4. Tarn
Monasterium pertinebat, tenendam et nes tarn masculiqnam feminae, inq. Mu- Aldiaricios quam et servulos, etc.
habendam cum omnibus appendiciisf.... ratorius, torn. 1. part. 2. pag. 71. distin- ALDIONES, lidem qui Aldii. Lex Lon-
reddendo inde annuatim in thesauraria guebantur a proprie appellatis servis. gobard. lib. 3. tit. 20 : Aldiones vel Aldiss
nostra 10. libr. sterlingorum pro smnibus Ad quasdam operas, rurales praesertim ea lege pivant in Italia, in servitute do-
aervitils, etc. [** Vide Wacbteri Gloss, praestandas se obligabant, at minime minorum suorum, qua Fiscalini vel Liti
voce Eltermann. ADEL.] abarbitrio pleno dominorum pendebant, vivunt in Francia. Lib. 2. tit. 12. § 7 : Si
T ALDIA, ALDIO, etc. Vide in Aldius. quippe ab iis jam aliqua libertatis spe- Aldius cujuscumque Aldiam alterius tule-
cie donati. Hinc Domini quidem sed rit ad uxorem, et filios ex ea procreaverit,;
* ALDINIUM, ONIUM. [Gall, echalotte. saepius Patroni dicebantur, qui eos in et mundium ex ea non fecerit, sint filii
DIEF.] suo jure habebant. Aldia servo nubens, ejus Aldiones, cujus et mater fuit. Tit. 44.
ALDIUS, Papiae dicitur, Qui adhuc ser- ait lex ccxvin. Eotharis.K&eriaton suam 11. De Aldionibus, quss de personis suis
mt patrono. Glossae vett. laudatae a Lin- amittit. Ergo Aldiones libertate donati Aldiones sunt. etc. Adde lib. 1. tit. 25. |
deb rogio: Aldius, statu liber. Aldius est erant, sed non omnimoda; adhuc enim 82. 83. tit. 32. '§ 5. lib. 2. tit. 11. § 4. tit.
libertus cum impositione operarum factus. dominis suis obsequia aliquoddebebant, 12. § 9. tit. 25. § 8. 14. tit. 29. tit. 32. tit.
Quae posterior definitio, aut descriptio .et tributum qupddam praestabant. Fue- 44. [» Lothar. I. 33. 100 ; Luithpr. 140
flrmatur ex Lege Longobard. lib. 1. tit. runt etiam Aldionibus ancillas. quae in- (6, 87). 120. (6, 67). 139. (6, 86) ] Capitu-
25. | 53 : Si Aldius cujuscunque in casa dicio sunt, eos a servorum conditione lare Radelchisi Principis Beneventani
alterius nesciente domino suo fugerit, abfuisse ; attamen quia nondum a jure cap. 14: De illorum substantiis cum servis
cum inventus fuerit, sic debet dare homo sive patronatu antiqui domini soluti et ancillis et Aldionibus. Cap. 18 : Si con-
ipse, qui eum habuerit, operas, quomodo erant, si quis homo liber Aldiam sibi tentio fuerit de rebus aut servis, aut an-
de servo. [** Leges Luithpr. cap. 68, sive jungere cupiebat, ei prius libertatem cillis, seu Aldionibus eorum.
lib. 6. .cap. 15. sequente hac Formula : aut dare aut impetrare cogebatur. Haec ILLALDIONES, Eadem notipne. Quae-
Petre te appelftxt Martinus quod tu ha- scriptor clarissimus in ilium ex legibus dam Constitutio Caroli Magni ab Amer-
buisti Donatum suum aldium super 9. Luithprandi [« 106 (6, 53)] locum : Si bachio edita cap. 15 : Non est nostra
noctes in casa sua se nesciente, et perdi- quis Aldiam alienam aut suam ad uxo- voluntas, ut homines Placentini per eo-
dit tantas operas, quss valuerunt sol. 20.] rem 8
tollere voluerit, etc. rum prxceptum de curte Palatii nostri
Atque inde eju'sdem esse conditionis Eursus Aldiorum conditionem ad nialdiones recipiant. Ubi particulam il,
dicuntur Aldii in Italia, qua Fiscalini, examen revocat Muratorius torn. 1. An- quidam consent eandem esse, quae apud
et Liti in Francia. Eadem Lex Longo- tiq. Ital. med. ssvi col. 864. ubi tandem Italos obtinet, pro ille, vel hie, seu nos-
bard. lib. 3. tit. 20. [« Caroli M. 83, est in hanc sententiam descendit, ut Aldii tro le.
Capit. Ticinens. ann. 801. cap. 6 : De fueriift medium quid inter servos atque 3S@~ Muratorius torn. 1. part. 2. pag.
Aldionibus publicis ad jus publicum perti- libertos. Non servi, quia revera manu- 123. col. 1. hoc relate ex Legibus Pippini
nentibus. Aldiones vel Aldianss ad jus missi, utpote qui ex libertate excidere Regis loco : Non est nostra voluntas ut...
publicum pertinentes ea lege vivant in poterant; nam ex leg. 218. Rotharis : Aldiones (non nialdiones) recipiant. Ex
Italia in servitutem dominorum suorum, Si Aldia aut libera in casa aliena ad ma- edit. Goldasti, haec addit ad rem nos-
etc.]: Aldiones vel Aldiss ea lege vivant ritum intraverit, et servum ad maritum tram: Baluzius pag. 539. illos Aldiones.
in Italia, qua Fiscalini vel Liti vivunt in tulerit. libertatem suam amittat; non ta- Eectius in cod. Esten. ullos Aldiones.
Francia. Patronos habebant perinde ac men prorsus liberti, quia adhuc juri Du Cangius in Gloss. Lat. ad vocem
liberti, ut est in lib. 2. tit. 35. | 3. tit. 44.patronorum suorum erant obnoxii. Aldio adtexit hanc alteram Illaldiones,
§1.4. [** Grimoaldi cap. 1; Luithpr. 67 Quanquam vero haec probabilia, imo quam in rem affert quamdam, ut ille
(lib. 6. cap. 14) ubi notandum quod dici- argumentis fultavideantur, nihilominus ait, Constitutionem Caroli M. ab Anaer-
tur : De aldionibus qui de personis suis eum Cangio censendum existimo Aldios bachio editam, his verbis : Non est nos-
Aldiones sunt; Lothar. I. c. 82, quam ex genere servorum fuisse atque inter tra, etc. Deceptus est vir 01. ab Amer-
legem Muratorius etiam de aldionibus servos esse. annumerandos; vel ut rem bachio. Nihil lex ilia est, quam quse
intelligit.] apertius dicam, extitisse opinor Aldios jamdudum edita fuerat, et quam nos
Fuit igitur Aldius exgenere servorum, servis adscriptos, simulque Aldios fuisse iterum eyulgamus. Ibique scribendum
tametsi peculiaris et propria fuit ser- a servis omnino distinctps, qui Aldii ullos Aldiones, aut illos Aldiones. In Co-
vorum species, ab aliis nimirum servis liberi appellabantur.Duplicis hujusmodi dice Cathedr. Mutin. tribuitur Carolo
diversa : unde inter servos Aldii passim Aldiorum classis mentio fit in Charta M. et illius Aldiones, pro Illaldiones le-
recensentur in eadem Lege Longobard. ann. 872. ex Cod. S. Germani Prat. gitur. Porro animadvertendum praece-
lib. 1. tit. 6. | 4. tit. 7. § 17. tit. 8. [** § 1.Apographo
2. sec. 17.] 1064. 2. fol. 96. dere huic legi alteram, qua3 inter Lon-
3. etc. tit. 9. 126. tit. 25. § 57. 58. tit. 31. r°: Cum mansis, castriciis et mancipiis gobardicas non legitur, nempe : De re-
§ 3. lib. 2. tit. 16. tit. 25. g 53. tit. 31. tit. servis, pro servis Aldiis.pro Aldiis liberis. bus quse Hildegardss Reginsz traditas fue-
55. i 16. [«> Rothar. 388. 380. 76. 77. 78. pro liberis omnia et in omnibus rebus ex- runt, volumus ut fiant descriptae breves,
etc. Eachis 3. Luithpr. 111. (6, 58). 143. quisitis, totum atque integrum donamus et ipsi breves ad nos fiant adducti. Quum
(6, 90). 60. (6, 7). Qui sequuntur numeri atque concedimus, et secundum legem ergo subsequatur illius Aldiones, Hilde-
ex libro secundo, perturbati sunt.l Ma- noslram saligam firmamus per festucam. gardis Eeginae Aldiones significari yi-
numittebantur autem Aldii,. seu ab ope- Ubi notandum est Aldios etiam liberos dentur.Haec quidem fusius ex Muratorio,
ris eximebantur, non in Ecclesia, ut ab iis distingui.qui nude liberi dicuntur. at nihil de Viri Cl. ratiociniis detractum
servi; sed per ctiartam, lib. 2. tit. 34. § [:~-":Patet legendum esse : servis proservis, voluimus.
5. [»Luithpr. 23 (4, 5). Edicitur ibi aldiis proaldiis. liberis proliberis, etc. ALDIONARII, recensentur inter Officia-
quod dominus servum, quern Aldium Chartam integram rectius ad annum tes Eegios, in Charta Caroli M. qu33
facturus est, non debet manumittere in 867 relatam videas apud Murator. in extat in Chronico Farfensi pag. 653 :
ecclesia sed per chartam.] De vocis ety- Antiqu. Ital. vol. 5. pag. 513. Vide etiam Ducibus, Comitibus, Castaldiis, Vicariis,
mo nescio an quis probet, quaa habet Proservi.] Praeterea Aldios a vassallis Centennariis . Aldionariis, vel reliquis
Dominicus lib. de Praerogat. allodior. diversos esse disputat Illustr. Fontani- fidelibus nostris. Ubi videntur longe po-
 ALE
tioris fuisse conditionis, quam Aldii et
Aldiones.
ALDIARIGLE, Aldiorum et Aldionum
habitacula, qua? cum ipsis possessioni-
bus yaenibant. Charta Ludovici et Lo-
tharii Impp. in Chronico Farfensi pag.
658 : Monasteriolum supradictum cum....
cellulis, territoriis. sedificiis, familiis juste
pertinentibua, casis , massaritiis [apud
Murat. torn. 2. part. 2. col. 383. ubi ean-
dem Chartam refert, legitur : Amassari-
ciis] Aldiariciis, bovillicariis, vaccariciis,
alpibus, etc. Alia in Bullario Casinensi
tom. 2. pag. 4 : Omnia in integrum una
cum casa Aldiaricia.'.•. singula casalata
ad ipsa curte pertinente. Alia Desiderii
Regis pag. 12 : Curtes cum massaricias
et bovolcaricias et Aldiaricias, casis cum
montibus et alpibus, lacoras et piscatio-
nes, etc. Ibidem pag. 17: Aldiaricias et
Aldiales cases, etc. [ Additamenta ad
Chron. Casaur. in Instr. ann. 951. apud
Murat. torn. 2. part. 2. col. 953: Cum
casis, terris, casalibus, colonitiis, Aldia-
riciis, salectis, pratis, etc.] Adde Puricel-
lum in Ambrosiana Basilica pag. 226.
j ALDITIONES, pro Aldiones. In Inves-
tura de Monaetiano Precariae, ex Char-
tular. Casauriensi pag. 123: Vel per
singula loca vel vocabula de rebus Justo-
nis invenla fuerint, mobilibus et immobi-
libus, cartulatis atque Alditionibus, servis
et ancillis, omnia et in omnibus, ut dixi-
vnus, quidquid ipso die a viro Justone a
prassenti die in dote acceperat in die vo-
torum.
* ALDIARICIA, Aldiorum conditio. Pla-
cit. ann. 901. apud Murator. tom. 1.
Antiq. Ital. med. aevi col. 719: Interroga-
tus est ipse Adelgisus advocatus, si haberet
amplius homines per inquisitionem, aut
testem, aut ullam firmitatem, per quam
ipsorum Ursoni, Boniperti, Hildefredi,
etc. de suorum libertate inobviare, aut eos
in servicium et Aldiaricia curtis Palatiolo
replicare possit.
* ALDIONARICUS, ad Aldium, spectans
Charta ann. 1107. in Prsef. Lamii ad Hp-
doepor. Charit. part. 1. pag xxxj. in
Delic. erudit. : Vindo et trado... rneam
portionem de jam dicta ecclesia S. Ge-
nesii,.... et rebus vero ipsis; tarn dom-
nicatis quam et massariciis seu Aldiona-
ricis.
* ALDOIRA, in Charta ipsa,. unde Al-
dorra edidit Marten. Vide in' liac voce.
Aulsei species mihi videtur.
^ ALDORRA, Vox Occitana, quae ves-
tem, vas, aut aliud quidlibet Ecclesiae
usibus inserviens significatj, diversum
tamen ab ilia supellectili quae una re-
censetur in Notitia fundationis S. Petri
de Salve apud Marten, tom. 1. Anecd.
col. 150 : Videns aut em Abbas, seu Mona-
chi, paupertatem fori, ex ornamentis quss
secum illuc veherant, partem illuc reli-
querunt, videlicet pallios duos , albas
quinque, cappas palleas duas, libros 17.
Aldorras tres, brodos Ires, bannos 2. cru-
cem 1-. casulas 3. stolas, manipulos, cinc-
tas 24. turibulum 1. ferentes secum exinde
schillam ferream. Aldas, Hispanis est
Panni scissura, Panni portio. Gall. Pan
d'habit. Alda de Sombrero, Piles margi-
nes. Hinc oriri potuit vox Aldorra.
ALDUS. Charta Lotharii Regis Franc,
apud Beslium in Cbmitib. Pictav. pag.
260: Atque ad hoc detinendum curtes 2.
cum suis appenditiis nostro daremus prae-
ceptOf et duos, quod Aldos nuncupant,
ejusdem loci incolas, etc. Sed ex sequen-
tibus videtur legendnm, quod alodos
nuncupant.
1. ALEA. Tabular. S. Cyrici Nivern.
Ch. 71: Insuper etiam Aleas domni Odo-
ALE ALE 173
nis Paraphonistas mihi dederunt. [Vide j|c ALECTORIA. [Gall, pierre a chapon.
Aldia.l DIEF.]
* 2. ALEA, Via lustrandis vigiliis com- ^ ALECTUM, Eadem notione. Tabular.
parata, porticus, Gall. Chemin des ron- S. Vandreg. tom. 2. pag. 1491 : Ego Draco
des, galerie, corridor. Statut. ann. 1357. de Roya Miles vendidi... unum milliare
inter Probat. tom. 2. Hist. Nem. pag. Alectorum annul redditus, quod milliare
194. col. 2 : Fiat Alea, fustea infra dictam Alectorum prasdicti Religiosi mihi debe-
turrim, procedens a janua superiori dic- bant.
tae turris ad aliam, taliter quod quisque 1 ALECUM, Idem. Statuta Monast. S.
libere possit ire per dictam alatam de Claudii auctoritate Nicolai V. Papae
muro ad murum. Nostris Alee, et Aleie, edita pag. 82: Item et die carnisprenii
eadem notione. Aliud Stat. ann. 1355. usque ad festum Pascha tenetur idem
ibid. pag. 169. col. 2 : Et les Aleiez soient pittantiarius ministrare cuilibet Religioso
repparees de haut et de bas. Lit. remiss, cum pittancia carparum ministrari soli-
ann. 1476. in Reg. 195. Chartoph. reg. tarum, duo Aleca pro qualibet die, et
ch. 1585 : Par lesquelz maistres jurez ma- quatuor nuces.
cons fut trouve que les Alees haultes de la « ALEFANI, Loca, ut videtur, montuosa
muraille d'icelle eglise (de Langres) con- et praerupta. Nangius ubi de Carolo.qui
venoit toutes refreschir. Vide supra Mainfredi copias insequebatur a S. Ger-
Alata. mano in Italia ad Beneventum usque
>Jc ALEA. [Aulsea, curtina. DIEF.] pag. 375 : Longarum semper dietarum
* ALEAMENTUM, Legitima material continuato itinere per Alefanos et diversa
nummarise constatura, metalli probitas, locorum discrimina eos celeriter insecu-
Gall. Alloy. Chartul. de Nobilit. eccl.
Carnot. ad ann. circ. 1250 : Exparte epis- -'ALEGARIE. Charta ann. 804. apud
copi reservatee sunt et in thesauro ecclesiae Marten, tom. 1. Ampl. Collect, col. 56 :
tanquam in sequestra positte in quodam Praesente vero donatione nequaquam au-
anulo perforates duodecim pecias monetas, grialium vilitati gestis municipalibus Ale-
ad quarum instar et Aleamentum comes garie curavi. Qua3 facile emendantur ex
tenetur facere monetam novam. Vide alia Charta ejusd. Harvichi ibid. col. 58:
infra Aleium. Quas apud laudabilitate vestra gestis
* ALEAS, Eruditus, in Glossar. vet. ex cupio municipalibus Allegare; hoc est,
Cod. reg. 7641. Vide Alers et Aletas. in gesta municipalia referre. Vide Alle-
* ALEBAN, vox Occitana. Reparat. fac- gare 1.
taa in senescal. Carcass, ann. 1435: Item ALEGIUM. Charta Capituli Silvanec-
pro uno Aleban, adj. sol. xj. den. tensis ann. 1162. in Cartulario Campan.
| ALEBASTRARII, Gallice Arbalestriers. Bibl. Reg. fol. 484 : Castera vero, id est
Epist. ann. 1218. apud Marten, tom. 1. mortuam manum, licentiam matrimonio-
Anecd. col. 869: Et tot arma Alebastra- rum, et Alegia inter nos asqualiter divi-
riorum et sagittariorum in illo castro in- dentur. Idem forte cum Allevio, de quo
venimus. Vide Alabastarius. in Charta Simonis Episcopi Meldensis,
ALEBRA, in Glossis Isidori, Bona, qui- et Maria? Cpmitissae Trecensis ann. 1184.
bus alimur. Alibre, Alimentum. Breviloq. in Tabulariis S. Dionysii et S. Genove-
Alimen, i. Alimentum. Alibum, i. nutri- fae: Ut fierent ante stabilitionem commu-
mentum. [Legendum ex Festo : Alebria, nias capitagia, forismaritagia, et Allevio,
Bene alentia. Glossae : Alebrius, euTpo9oc, interfectorum, sanguinem et mortuam
OpeTCTo?. bene nutritus.] manum Abbati D. Dionysii et sanctas
ALECANA, Meretrix gratia quasstus. Marias Genovefas, sicut dpminis suis ex
Ugutio. Vide Alitana. integro reddant. Vide Leigium [et Alle-
* ALECIARIUS, Pisciculorum, %ui Ale- vium.']
da nuncupantur, venditor. Arest. par- Aliud est Alegement, in Regesto Pea-
lam. Paris, ann. 1361. 21. Aug. in vol. 10. giorum Parisiens.: Nul ne doit rien de
arestor. : In reipublicss et stalariarium VAlegement de sa nef, ne par grant eauf
et Aleciariorum, stalariorum et Alecia- ne par petit. Est enim quod levamentum
riorum villas Paris magnum prasjudi- quibusdam Scriptoribus dicitur, minus
cium, etc. Vide Alecium, et infra Alle- scilicet navigium, in quod alleviandse
ciarius. navis gratia merces demittuntur. Alle-
] ALECIUM, Halex: qua3 vox tres pisci- ges, vel Souleges nuncupamus ejusmodi
culorum, qui sale condiuntur, species navigia. Vide Levamentum.
complecti solet; nempe Harengqs, Gall. * Alegier, eadem signiflcatione usur-
Harangs, Sardinas, Call. Sardines, et patum legimus, in Lit. ann. 1364. tom.
Lycostomos, Gall. Anchois: qua in re 4. Ordinat. reg. Pranc. pag. 428. art. 8:
locorum habenda ratio est; sunt enim Soient tenus de donner brainnes, vais-
littora in quibus Harengi aut Sardinae seaulx et bateaulx pour Alegier les nefs
tantum capiuntur, ut Neustria ad cujus et navires dudit royaume de Castelle.
oras maritimas raro accedit Sardina, ) MffGMJAJ_j^Eg_MaZogma, Gall. Cata-
Lycostomus nunquam. Charta anni 1171. plasme~^Emplatre, m omTsso amanuensis
apud Marten. Ampliss. Collect, tom. 1. errore, ob praacedentem vocem desinen-
col. 881: Ego Matthseus Bolonias Comes, tem in m. Vita MS. S. Wingaloei: Etiam
dedi in eleemosynam Ecclesias B. Marias si nullis holerum Alegmatibus curat
sanctique Evodii de Brana, decent millia adhibitis plagas. Erit forte qui vocem
Aleciorum singulis annis in perpetuo ad Alegma deducat a Gallico Allegement,
festum S. Andreas perpetuo persolvenda. Levamentum, remedium: turn nullus
Occurrit rursus tom. 2. ejusdem Collect, esset error amanuensis. [* Nihil hie
col. 1303. Alectium octo millia, apud Lo- opus est: Alegma enim efformatum ar-
binellum in Glossario Historia3 Paris, bitror a verbo Graeco aXE?£w, opitulor, ut
tom. 3. habent Gloss. Gr. Lat. unde aXe^jxa et
1 ALECTIUM, Eadem signiflcatione. aX£|y)Tiipiov; et sensus est, nulla herba-
Charta ann. 1249. ex Archive Monast. B. rum ojpitulatione adhibita plagas cura-
M. de Bono Nuncio Rothom.: Quando bat. Vide infra Alexiteria.]
eram cum piecibus terras (hie loquitur T ALEIA, Ambulacrum, Gall. Allee.
apparitor) debebam habere in pane et Charta Philippi Franc. Regis ann. 1298.
potu et Alectiis. prout ductores unius in Tabul. S. Nicasii Remensis: Et
aratri, et ad Natale Domini unam pe- Aleias prasdictorum murorum in finibus
chiam carnis, etc. clausureper latitudinem claudere... Clau-
174 ALE ALE ALE
suram prssdictam aperire et Aleias prx- [«s vide Raynouardi Gloss. Roman. sonam. » (A. N. K. 2, n. 10, fond, d'un
dictas liberare tenebuntur. [* Idem quod vol. 1. pag. 53, voce Alena.] monastere a Bruyeres le Chatel, an.
supra Alea 2. Vide in hac voce.] * ALENHARE, Ad usum suum ligna 670.)]
* ALEIUM, a Gall. Alloy, Legitima caedere, accipere. Charta ann. 1308. in * ALERICA. [Gall, boudin blanc. DIEF.]
materise nummarise conflatura, metalli Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 137: Dice- ALERS, vel Allers. doctus quasi alienus
probitas. Inventar. Chart, reg. ann. bant... se... habuisse usam et explectam ab arte; per contrarium. Ugutio, Joann.
1482, fpl. 183. v°: Littera Philippi regis se Alenhandi de lignis nemorum totius de Janua.
Francis, et Navarrss per quam promittit mandamenti et districtus prssdicti castri * 1. ALES, ETIS, an a Gall. vet. Alee
reddere indemnes recipientes monetam, de Brusea. vel Alers, Itio, iter, abscessus, vulgo Al-
quam. fabricari faciet, si sit minoris legis, Aliud est Alener in Lit. remiss, ann. lee, voyage, depart. Joinvil. in. S. Lu-
ponderis, seu Aleii quam debeat esse. Vide 1415. ex Reg. 168. ch. 190: Ausquelz la- dov. edit. reg. pag. 40: Pour delier nos-
Alleium. drez la suppliante dist qu'ils s'en alassent, tre Alee. Legitur rursum ibid. pag. 88.
* ALEIVOSUS, pro Alevosus, Proditor, et qu'ils ne I'Alenassent point de leurs Erat autem servitii genus, quo subditi
perfidus. Vide in hac voce. Testam. alaines. Est enim pro Halener, Anhelare, ire tenebantur, quo eos domini mitte-
Sancii I. reg. ann. 1209. torn. 1. Probat. halitum emittere, seu anhelitu suo infi- bant. Vide infra Summagium in Sagma.
Hist, geneal. domus reg. Portugal, cere. Contagiosus porro leprosorum an- Libert, villae de Loiches ann. 1412. torn.
pag. 20: Et filius meus qui regnaverit, helitus. Allene vero apud Monstrelet. 10. Ordinat. reg. Franc, pag. 63: Avec
habeat illos (qui testamentum non exse- vol. 3. fol. 57. v°. dicitur de eo cui spiri- ce estoient tenuz les dits homines... de
cuti fuerint) pro traditoribus et pro tus deficit, Gall. Qui est hors d'haleine: porter lettres. quant il plaisoit a ladicte
A leivosis. Pour ce que les Francois estoient de pied, dame, parmi certain pris qu'ilz en de-
ALEMBICUM, Matth. Sylvatico: Fas et fort Allenez et travaillez, etc. voient avoir pour chacune lieue. Charta
distillatorium, in quo fit aqua rosea. In- * ALENSTRUM. [Alba menta. DIEF.] ann. 1313. in Lib. rub. Cam. Comput.
fra : Alembich, Arabibus est superius } ALENTIA , Alimentum , Nourriture. Paris, fol. 391. r°. col. 2 : Quicquid habe-
coopertorium vasis, et aquam rosatam et Vita S. Sulpitii Episc. Bituric. in Actis mus... in parrochiis de Longolio... in pis-
alia hujusmodi ad distillandum. Vox SS. Bened. ssec. 2. pag. 175: Cum se caturis,... avibus, anseribus, ovis, cor-
Arabica, ut quidam censent; nam alii ubiquesollicitumcircaAlentiampauperum veiis,... quad-rigaiuris, Aletibus, denariis,
a Graeco a{i6u|, Vasis species, de qua dudum susceptum opus expleret. furnis, molendinis, straminibus, etc.
prae.cseteris Casaubonus in Athenaeum, * ALENUS. [Gall. aune. DIEF.] Ales vero, piscis genus est, Sardina
et Scaliger in Catalect. [Alembicum est * ALEO. [Ut ABATOR. DlEF.] vel lycostomus, Anchois, in Lit. ann.
etiam foramen, per quod aquas ex bal- * ALEOA. [Ut ALEA. DIEF.] 1315. torn. 1. Ordinat. reg. Franc, pag.
neo effluunt: vel etiam fistula per quam | ALEOFOL, Genus liquoris, ut conji-600: Harenc blanc le millier, 13. den.
aqua influit in balneum. Ita Martinius cimus ex voce bota, quae est vas conti- Harenc sort le millier, 10 deniers.... sei-
in Lexico Phil.l nens liquores. Sed quis iste liquor? ches millier 3. s. 4 den. Ales le 'millier, 10.
* ALEMBRICUS. [Ut ALEMBIOUM. Epistola Bajuli Regis Majoricsa Massi- den. Vide mox Aletol.
DlEF.] liensibus directa ann. 1328 : Tertia men- •* 2. ALES, Avis ambrosia, in vet. Glos-
** ALEMAN, Parva navis. Charta Mar- sis prs3teriti fecit carricari Ixii. giaras sar. ex Bibl. reg. Cod. 7641. Eadem, ut
garithad Flandriae Comitissae ann. 1262 alquitrani et tria pondera de mostayla, videtur, quae nostris Oiseau de Dieu vel
ap. Lappenberg. in Histor. Hanseat. Do- et duas sarrias de orchica, et lib. duode- de Paradis dicitur, Apus. Haud scio an
cum. pag. 81: Navis dicta Alemani. den. nas de laca, et duas botas de Aleofol. idem sit Allede, in Comput. ann. 1382.
* ALEMELLA, Lamina, ferreum ins- * Verum cum perinde fasciculum si- inter Probat. torn. 3. novae Hist. Burg,
trumentum cum acie, Gall. Alumelle, gniflcet, atque Aleofol inter res minime pag. 63. col. 2.: Ung gobelet d'or ;... sur le
olim Alemelle. Lit. remiss, ann. 1354. liquidas hie recenseatur, nequaquam de gobelet faut une Allede, ung griffon, etc.
in Reg. 82. Chartoph. Reg. ch. 351: Ip- liquore intelligendum opinor. [** Leg. ALESES. Concilium Narbonense ann.
sum ensem.... apprehendit nuda manu Aleofol, quod Catalanis est Stibium, 1054. can. 22 : Prsecipimus etiam ut equos
per Alemellam sive lamam. Aliae ann. Stimmi; nisi pro Alcohol positum.] nemo rapiat, nisi homo desuper fuerit
1357. in Beg. 89. ch. 76 : Cum ratione * ALEONA, Subula, Gall. Alene. Inven- inventus armatus. Aleses vero nemo in-
certorum cutellorum seu Alemellarum. tar. Chartar. reg. ann. 1482. fol. 127: cendat. Legendum puto, messes.
Gallice Alemelles,.... Us seu verba irasci- Littera per quam Johannes de Barra et 1 ALESTRARE. Ita Pith, in Gloss. Isid.
bilia moverentur, etc. Rursum alias ann. ejus uxor quittant et cedunt domino regi ubi legitur Alistrare, Humectare; pro
1399. in Reg. 154. ch. 532: Portant une quic.quid juris, actionis et emendss habe- quibus, Thomas Reines. Var. Lect. 3.
rande hache a son col, laquelle avoit bant in omnibus personis quse. pungunt, scribendum censet Balistrare a paU^eiv
? ien trente deux posses d'Alemelle. Id suunt et operantur acu et Aleona apud et paXXa^eiv, ministerio balneari, quod
est, de trenchant. Vide infra Alimella, Bituris. Sed forte legendum est Alenna. est aquam exantlare et immittere, unde
et Alumella. Vide supra Alenacia. paXXa? aquariolus, et Isidorus ipse: Bal-
| ALEMONIUM, pro Alimonium : quod 1 ALEORS, Vox vernacula. Certa pars lastrum, balneum.
habet Varro. Supplem. Antiquarii: Ali- Archeriarum seu fenestricularum in | ALETAS. Eruditus. Ita Glossar. Bitu-
monium. TDocpYi, Alimentum. Vide Aletudo. urbium et castrorum muris per quas ric. MS.
* ALE'MPICUM. [ALEMBICUM. DIEP.] sagittarii sagittas suas in obsidentes ALETOL, Praestationis species, apud
T ALENA, Ulna, Gall. Aulne, Telarum emittebant. Litterse ann. 1213. apud Normannos nostros. Charta Radulfi Ab-
pannorumque mensura. Hist. Dalphin. Marten, torn. 1. Anecd. col. 903: Con- batis Fiscanensis in Tabularip Fisca-
torn. 2. pag. 283 : Pro duabus Alenis et cessi quod psssintfacere.... murum... sine nensi fol. 33: Relaxavimus probis et fide-
tribus quartis de panno cambellino albo fossatis et tornellis, et de archeriis et ar- libus nostris de Ria et eorum hssredibus
pro Domino, etc. balestenis sine Aleors. [® Idem prorsus in perpetuum costumam illam, quse- vocatur
* ALENA. [Ulna, Gall. aune. DIEF.] videtur esse quod supra Alata et Ala- Aletol. pro 120. marchis argenti, quas ipsi
ALENACERARES, Accipitrum species, torium, Via lustrandis yigiliis compa- contulerunt Ecclesias Fiscanensi. [* Ser-
quos vulgo LanariQs, seu Laniers appel- rata, Gall. Corridor, chemin des rondes. vitii genus, quo dominis licitum erat
lant. Vide in Putura. Vide in his vocibus.] subditos mittere quo volebant. Vide
* ALENACIA, Gallice Alennes. Glossar. ALEPIMAN. Consuetudinarium lauda- supra Ales 1.]
Lat. Gall. ann. 1348. ex Cod. reg. 1420. tum a Spelmanno : Omnis Alepiman de ALETUDO, Alimonium, alimentum, nu-
Subula, nostris Alene; olim Alennier, tota soca de Hecham debet singulis annis trimentum, tpo<?r\, in Gloss. Graec. Lat.
ro theca subulae. Lit. remiss, ann. 1. denarium de chevagio, et operabitur [Item Corporis pinguedo apud Martinium
f 407. in Reg. 161. Chartoph. reg. ch. per 3. dies in autumno, exceptis illis, qui et in Amalthea.]
285: Commele suppliant eust par ma~ ab hac servitute liberi sunt. Ex quibus ALETUS, vel ALLETUS, Halec, Gall.
niere furtive et en repast pris et emporte videntur Alepimanni fuisse mancipia Harang, Charta Henrici V. Regis Angliae
d'icelle maison,... un flaiot, un Alennier rustica: chevagii enim solutio, servorum pro Abbatia B. Marise de Voto torn. 4.
a mettre le Alenne. etc. Alenas, Pugiun- erat. Hist. Harcur. pag. 1343: Unum pondus
culus, Gall. Petit poignard, poincon, ^ ALEPIUS. [Calvus. DIEF.] salis apud Luram singulis annis... et sex
apud Guillelm. Guiart. ad ann. 1305: jje ALEQDA. [Vulgo, quelques uns : « Et millia Alletum, etc. Alia Roberti Comitis
Et sacha par grant ataigne se Alequa strumenta cartarum contra pro Monasterio Grandi-Montis pag. 1347:
Un Alenas d'une gayne. presentem deliberacionem. »(A. N. K. 2, Concessi eisdem fratribus de propriis red-
n. 10, mon. fonde a Bruyeres le Chatel. ditibus meis quinque millia Aletuum in
Et ad ann. 1308 : an. 610.)] prima hebdomada Quadragesimas apud
Un Alenas en sa main 3|c ALEQUI. [Vulgo, quelques-uns: « Si Pontemodemer annis singulis percipienda.
Cherche des armeures 1'estre, ego ipsa aut Alequi de heredebus vel pro- Vide Alecium.
Pour lui ocire et afiner. heredebus meis, vel quislebit oposetaper- * ALEVAMUM, Arborum plantarium,
 ALE
seminarium, Gall. Plant, pepiniere, ab
Ital. Allevare, Alere, nutrire, educare.
Stat. Avellae ann. 14,06. cap. 47. ex Cod.
reg. 4624: Persona quee in aliena sorte
castagnereti vel Alevami castanearum
aliquas plantas, seu arbores parvas ale-
vatas, ibidem entatas, vel non entatas,
nundum to/men fructiferas... inciserit,
erradicaverit, vel ceperit, etc. Vide infra
Allevamentum. Hinc
* ALEVATUS dicitur Arbor nondum
fructifera, in Stat. Taurini ann. 1360.
cap. 127. ex Cod. reg. 4622. A : Item tene-
atur judex vel rector excutere pro bampno
a quolibet incidente, devastante seu ster-
pante plant am Alevatam viridem primo
anno ejusdem, solidos duos. Aleve nostri
non multum diversa notione dixerunt,
nimirum de eo, quod noviter statutum
aut factum est. Ordinat. ann. 1356. torn.
3. Ordinat. reg. Franc, pag. 136. art. 25:
Nous avons accords et octroye... que toutes
garennes et accroissemens de garennes,
Alevees depuis quarante ans, soient du
tout mises au neant. Alever praeterea
usurparunt, pro Culpam vel crimen
alicui objicere, calumniari. Lit. remiss,
ann. 1367. in Reg. 97. Chartoph. reg.
ch. 425: Lequel suppliant moult dou-
lens et courciez du los que lui Alevoit
le dit Cuvelier, sans meffait et sans
cause, etc.
* ALEUBA. Reparat. factae in senescal.
Carcass, ann. 1435 : In ponendo duos
brassas mezi, duos Aleubas... in dicto
molendino, etc. Idem quod nostris Allu-
chon, alias Alleuchon, Cotgravio Allo-
chon, Denticulata rotula seu ejusdem
dens. Lit. remiss, ann. 1425. in Reg.
173. Chartoph. reg. chap. 810 : Icellui
Robin dist qu'il venoit dudit moulin de
faire des Alleuchons.
* ALEVIUM, pro Alecium. Halex, Gall.
Harang. Charta Philippi II. reg. Rom.
ann. 1208. apud Fullon. torn. 2. Hist.
Leod. pag. 389 : In civitate Leodiensi non
licet cauponibus, ut revendant carnes,
emere Alevia, sive recentia, sive sint
salsa,... priusquam cives emerint. Vide
Aletus.
T ALBUM, pro Allium. Hie quippe de
reste Alei agitur. Italis vero Resta est
alliorum vel ceparum sertum. Chronicon
Francisci Pipini, apud Murator. torn. 9.
COl. 615. A : Kirsachus Imperator Andro-
nicum captivum coram se jubet adduci, et
cunctis exuto vestibus restem Alei spicis
nudatam in coronas modum capiti ejus
imponi in figuram crucis abraso: demum
vih asellas impositus, caudamque pro freno
tenens per totam civitatem Constantino-
polis deductus est.
* Ital. Aglio. Stat. Vercell. lib. 7. pag.
151: De pilizaria, lignamine, Aleo et cepe
et quibusdam aliis. Item statutum est,
quod lignamen grossum, et cepe, et Aleum
venalia vendantur in mercato novo.
ALEVOSUS, ex Hispanico Alevoso, Prq-
ditor, traditor; Aleve, proditio. Roderi-
cus Toletanus lib. 7. Hist. cap. 16: Comes
Amalaricus sic dicitur respondisse: Si
sum fidelis, aut proditor, aut Alevosus,
nescio, etc. Vide Leges Alfonsinas part.
7. tit. 3. leg. 6. Occurrit non semel in
Chartis Hispanicis, apud Antonium
Brandaonem in Monarchia Lusitana lib.
8. cap. 14. et torn. 4. pag. 261. [** Lusi-
tanis mulheraleivosaerat adultera. Cons-
titutio saec. XII. ap. Sa Rosa de Viterbo
vol. 1. pag. 83 : Toda a mulher de Fresno
que acharem cum marido alieno, quey-
mena par Aleivosa, e tomem todo suo
aver, etc.]
ALEX, pro Halex. Charta MS. ann. 1366.
ubi varia recensentur officia Aquarii
ALF ALF 175
Monasterii S. Crucis de Talmundo : Et etiam quae vulgo forragia, Alfalses, daxa$,
si contingeret dicta festa de quartis dupli- et alia id genus, appellantur.
cibus diebus piscium evenire, tenebitur ALFANE6UE, ALFANEX. Charta Hispa-
dictus Aquarius ministrare in ferculo pro nica asrae 1016. apud Anton, de Yepez in
duobus tres pecias de piscibus paratis, Chronico Ord. S. Benedicti torn. 5 : Lee-
seu tria ova frixa, aut tria Alexia vel tos cum suos tapetes,... cum suos plumatos
valorem. paleos, et Grasciscos, et suas sabanas
* ALEXICACUS, Salutaris, vel malorum literatas, et fateles Alfanegues, inpanos
depulsor, doctis Hagiographis, Gr. 'AXe- gratiscos. (Grseciscos) et 16. Ganapes
£cxaxo?, in malis adjutor. Mirac. S. Magni paleas, etc. Testamentum Arnaldi Ar-
torn. 2. Sept. pag. 771. col. 2 : Calicem chiepisc. Narbon. ann. 1149. apud Catel-
porrexit Alexicacum : ex quo ilia optimas lum : Laxo coopertorium martrinum et
spei plena hausit. etc. Vide supra Alegma. pelles meas de Alfanex. etc. Infra : Praster
1 ALEXI-CAVALERIUS, Numerator in- fulcra serica et coopertorium unum de
ter Officiarios Ecclesise Aniciensis in Alfanex. Vox videtur origine Arabica.
Charta ejusd. Eccl. sec. xiv. sed in quo [* Academ. Hispan. in Diction. Alfane-
situm fuit illius officium latet: Pro que,F&\co, accipiter pennis albicantibus,
libratioue fieri solita.... ratione reddimii: olim Tentorium, tabernaculum ; quo
succenlori xi. s. vi. d. Sescallo totidem; ultimo sensu hie accipitur.] [s:™ Una
cellerario cum suis servitoribus ocl. s. xi. pella Alfanehe in charta serae 1048. ap.
d. Alexi-Cavalerio xviij. s. regi Ecclesise Sa Rosa de Viterbo vol. 1. pag. 83, qui
v. d. Eadem vox repetitur in libratione pelles esse scribit teneriores et Iseviores,
pro festo S. Benedict!. quibus utebantur ad lectos sternendos.]
| ALEXITERIA, Remedia, quae leva- ALFAQUAQUUS, apud Gregorium Lopes
mentum quidem afferunt, sed non sa- ad Leges Alfonsinas, 2. part. tit. 31. lege
nant. Vita S. Syncleticae Virg. torn. 1. 1: Alfaquaquus seu redemptor captivorum
Januarii pag. 246. B : Quid igitur, in- feret vexillum semper erectum quocunque
quies, ad praesens hoc bellum est opus ? vadat, et per mam regalem et rectam
laborioso scilicet exercitio vitae spiritualis pergat.non extra, in eaque maneat noctu,
et pura oratione ad Deum, sed h&c etc. Ubi Lex: Alfaqueques, tanto quiere
quidem ingerere, sunt remedia Alexiteria dezir en Arabigo, como homes de buen
contra quamcumque cogitationem perni- ayerdad, que son puestos para sarar los
ciosam ; sed opus est praeterea singulari- captivos, etc. p^Est tit. 30. lex 2. Arabice
bus prsesidiis ut prassentaneam hanc DN3S (faccac) Redemptor captivorum, a
pestem ex animo exstirpemus, et subeunte radice 33 (facca), Manumisit, servum
cogitatione aliqua turpi oportet contraria redemit.]
inducere. Est a Grseco aXe^etv, Auxiliari. ALFARDA, Fori Aragon. lib. 4. tit. de
[* Sic male in scholis medicorum vulgo Alfardis : Vidimus contineri, quod prop,
redditur vox Grseca aXe^T^pcov. Vide ter defectum et nimiam elongationem
supra Alegma.] Alfardarum exsolvendarum, cequiie et
f 1. ALETA, Ambulacrum, Gall. Allee, bracales remanent repletee et obstructas
apud Madox Formulare Anglic, pag. 200: terra sordibus et immunditiis ; etc. Mox :
Quse quidem tenementa prasdicta cum suis Alfarderii, Collectores Alfardarum. Vox
pertinentiis situantur in latitudine inter Hispanica, seu potius Arabica, quae tri-
quamdam Aleyam nuper Adas Langelee, butum Principi [Christiano a Mauris et
et vacuam placeam terras. Judaeis] debitum sonat. Vide Michae-
* 2. ALEYA, Via lustrandis vigiliis lem del MolinoinRepertorio in hac voce.
comparata, Gall. Chemin des rondes; [«* Arab, -pa (fard), quod ex lege vel
vel Via terreo aggere tecta, Chemin cou- debito penditur, stipendium vel simile
vert. Lit. Caroli VI. ann. 1384. in Reg. quid. Turcis hodie tributum, quod
125. Chartoph. reg. ch. 106: Jussit fieri Christian! et Judssi solvunt.]
per mogistros praedictos lapicidas duos * ALFCITUM. [Asphaltum. DIEF.]
murtos (infra muretos) sive Aleyas, largi- ALFECHNA , Vox Arabica, in Foedere
tudinis sive spicitudinis trium palmorum, inito inter Sanctium Pampilonensium
moventes a dicta janua,... scilicet unum Regem et Almugdadyrium ann. Chr.
a quolibet latere, qui recta linea ascen- 1073. apud Blancam in Comment. Rer.
dant versus montem. Vide supra Alata et Aragon.: Et si noluerit se levare Sanc-
Alea 2. tius Ranimiriz de terra de A Imutadyr :
« ALEYNA, Subula, Gall. Alene. Lit. statim cavalguet Sanctius Rex super
remiss, ann. 1405. in Reg. 160. Chartoph. Sanctio Ranimiriz ad faciendum dam-
reg. ch. 14: Solam calciamenti cum certa num in sua terra, et inter ambos donent
cordula et una Aleyna, more agricolae, ei Alfechna, sicui in ligamentos primos
perforabat ipse exponens. Vide supra scriptum est. Apud Martinezium in Hist.
Alenacia. Pinnatensi lib. 2. cap. 24. Alfetna legi-
* ALFA. COBDA ALF^:, Funis species, tur : Non requiram contra tuam partem
vulgo Corde d'aufe, ex junco Hispan. plus terram, nisi istam, quam pater
Alfa nuncupate, contorta. Charta ann. meus mihi donat. et supra est scriptum :
1391: Super arte cordarum Alfae, quod in qua non ponam tibi azaquia, aut alho-
corderii in Massilia, non faciunt comple- dera, qua tibi terram tuam tollam, nee
tas, neque vendunt ad brassam, sicut fieri pro pacem, nee pro Alfetna, nee cum
debet. Mauros, nee Christianas. [** Melius Al-
* ALFAJARA, vox Hispanica, originis, fetna ; Arabice runs Pcena, serumna,
ut videtur, Arabicae. Charta fundat. dsicordia, seditio ; bellum intestinum.]
abbat. Aquilar. ann. 832. inter Probat. | ALFENU8, Vagus, in Glossis Bituric.
torn. 1. Annal. Praemonstr. col. 104: Tuli MSS.
inde... coronam argenteam, et duas Alfa- ALFERUS, Hispanis Vexillifer, vexilla-
jaras, et unum calicem de argento. Aca- rius. Alferazes seu signiferi, in Charta
dem. Hispan. in Diction. Alfaja, Supel- Gregorii X. PP. ann. 1275. apud Petrum
lex vel utensilia magni pretii. Mariam in Regesto part. 2. Hist. Eccl.
1ALFALSES, Medica, ab Hispan. Al- Placentinae; vox efficta ex Latino Aqui-
falfa, [«* sive Alfalfez, Catal. Alfals.] lifer, uti consent Ambrosius Morales in
Gall. Sain-foin. Concil. Tarracon. ann. Hist. Hispan. torn. 2. pag. 7. Oyenhar-
1591 : Quas in herba sive fceno ad tus in Notitia Vasconias lib. 2. cap. 4. et
equorum et aliorum animalium cibum alii, quos laudat V. C. y£gid. Menagius
meti et depasci saepius in anno soient; in Originibus Ital. pag. 32. et 952. Sed
176 ALF
potior videtnr aliorum sententia, qui ab
Arabico deducunt, Alpheres. Eques.
[** DINS (faris).] Chartain Adelphonsi
Imperatoris Hispanise eerse 1188. Nunio
sancti Petri, et aliam aerae 1215. Marti-
nus Gunsalvi subscribunt cum dignitate
Alferi Imperatoris apud Yepez torn. 5.
pag. 438. et in Bibl. Cluniac. Pag. 1486.
de qua dignitate apud Navarros agit
eodem capite Oyenhartus. [Chronicon
S. Fernandi Eegis Castellse inter Acta
SS. Maii. torn. 7. pag. 360: Didacus Lupi
de Faro Alferes domini Regis Confess,]
[** Apud Lusitanos Vexillifer regis sive
Alferes mor do reino summam obtinebat
dignitatem in palatio regis ; ejusdem
porro munus inde ab initiis regni exsti-
tisse probat Sa Rosa de Vit. vol. 1. pag.
85 ex donatiqne aerae 1112, quam subs-
cripsit Pelagius Suaris, Vexillifer Comi-
tis. Dicebatur etiam signifer. Codex
Alphonsinus Part. 2. tit. 9. 1. 16.]
ALFERENA, Vexillum Alferi. Vetus
Charta apud eundem Yepez torn. 6. pag.
17 : Et contrarius fuisti contra meos ini-
micos et infideles, et mecum tenuisti mea
Alferena.
*ALFEREZIA, Alferi, seu vexilliferi
dignitas, offlcium. Exstat apud Rymer.
torn. 1. pag. 531. Charta Alphonsi reg.
Castel. ann. 1254 in cujus sigillo legi-
tur: Alferezia domini regis vacat. Vide
Leges Alphons. part. 3. tit. 16. 1. 2. 3. et
Alferus.
ALFETAR. Constantinus Africanus de
Anima et spiritu : Procedit quoque ex
parte cerebri, et descendit per os colli in
omne Alfetar, qui sunt nodi spinse. etc.
Vox Arabica. [* Vide supra Alaandal,
ubi genuinum hujusce tractatus titu-
lum exhibuimus.]
ALFETNA. Vide Alfechna.
ALFETUM, Caldarium, calefactprium,
hypocaustum, cujus usus .erat in pro-
bationibus aquse calidse. Vox Sa*xonica
A l f s R t , composita ex s e l a n , alias
o n 3 3 I a n , accendere, etfeet, vas, quasi
calefactionis vas. Leges Adelstani Re-
gis apud Bromptonum cap. 19: Et si
aquse judicium sit. calefiat, donee excite-
tur ad bulhtum, et sit Alfetum ferreum
vel seneum vel plumbeum.
^ ALFICUS. [Ut ALPHINUS, fou du jeu
d'echecs. DiEF.J
* ALFIDA. [Ut ALFITA. DIEF.]
| 1. ALFITA, ALPHITA, Polenta,
fa-
rina. Ita in Glossario Ecclesise Bituric.
MS. Ab a'X9i-uov farina.
* Glossar. medic. Simonis Januens.
ex Cod. reg. 6959 : Alfita. ex recenlibus
ordeis torrefactis commensurate optimum
Alfiton fit. Alfiton Arabes savich vacant.
2. ALFITA, species tributi apud Mau-
ros Hispanos, Vide Brandaonem in Mo-
narchia Lusitana lib. 11. cap. 32. [** leg.
ALFITRA. Esse unum inter quatuor tri-
buta, quse regibus Pbrtugalliae solve-
bantur.a Saracenis, eorum domination!
obnoxiis, scribit Sa Rosa pag. 86. Arabi-
bus rmDs(fitra)est quod pro eleemosyna
datur, quando jejunium Ramadani sol-
vitur.J
T ALFOCES, ut mox Alfozis, yidetur
esse districtus, qualis est Ballivi vel
Castel lani, Bailliage, Chatelenie. Concil.
Legion, ann. 1012. can. 18. Collect.:
Mandavimus iterum ut in Legione, seu
omnibus cseteris civitatibus et per omnes
Alfoces, habeantur judices electi, quijudi-
cent causas totius populi.
« ALFONSARIUS. Vide infra Alphonsi-
nus.
* ALFOR, Territorium, districtus, idem
quod Alfoces et Alfozis. Vide ibi. Charta
Ildefonsi VII. reg. Hispan. ann. 1145.
ALG ALG *
inter Probat. torn. 2. Annal. Preemonstr. Mauri sua foedera et bellicas expedi-
col. 353 : Et est ipsa villa nova et ipsum tiones adversus Christianos. Qua in re
monasterium sancti Michaelis, et ipsa nostras expeditiones sacras quas Galli
ecclesia sanctse Marige in Alfor de Balta- Croisades vocitamus, imitabantur. Vox
nas. Academ. Hispan. in Diction. Alfoz, est Arabica, Hispanicis Algarada et Al-
Circumvicini agri fines. [** Regionis gazara, nostrse quoque Algarade npn
tractus limitibus distinctus, in edit, no- parum affinis. Acta B. Ferdinandi Prin-
viss. Arabice nn (horr). Terra libera nee cipis Lusit. torn. 1. Junii p. 578: Mox
tributis obnoxia.J vero jussit Lazaraquius Algaru, id est
* ALFORATUS, Armis omnibus ins- expeditionem sacram (cruciatam nos di-
tructus. Academ. Hispan. in diction. ceremus) prxdicari, et for as prodire exer-
Alforja, Providere alicui de viatico. citum, significans Christianis, etc. Vide
[** Alforja iis est Mantica, pera.] Cons- Algara.
titut. Petri reg. Sicil. cap. 5: Quod jALGARUM MARIS, Ejectae merces in
nullus eorum baronem, alium feudata- littus ab jestu. Corrupte legitur in legi-
rium,... qui ex causa exceptionis ejusdem. bus Henrici 1. Regis Angl. cap. 10. pro
sive alia quavis causa servitio equi ar- Laganum, uti docet Cangius in hac
mati seu Alforati, aut quocumque alio voce.
servitio, servire nostrss curies teneatur. T ALGEMA, apud Mauros Hispanos
ALFOZIS. Charta Ferdinandi Comitis Oratorium, locus in quern conveniunt
Castellse aerse 972. apud Anton, de Yepez orationis causa. Acta. B. Ferdinandi
in Chron. Ordinis S. Benedict! torn. 1. Principis Lusitani torn. 1. Junii, pag.
pag. 31. Appendic. : Fromesta, Avia, 578 : Qui mox atque illuxit, et orationem
Ferrera, istse. prsedictse cum omnibus villis matutinam finierat in sua Algema extra
suisad suasAlfozespertinenlibus, cameras urbem veterem, etc. Ibi de Lazaraquio
domus octo faciunt se ad unum. Infra: Principe Mauro. [:;:* yasj (djami), tern-
Cum suis villis ad suam Alfozem perti- plum majus etcathedrale in quo omnes
nentibus, per omnes domus singulos arien- conveniunt die sacro Veneris.]
zos. Ibidem : De unaquaque Alfoze, sin- ALGARDUM. Vide Halgardum.
gulos boves. Habetur heec formula passim * ALGATZARIUS, ALGATZERIUS, Offi-
in hac Charta. Vide Alfoces.] cialis pra3fecti, vel illius judiciorum
ALFDNDICUS, [Taberna Mercatoria, executor, idem qui Alguazilus. Vide in
Gall. Boutique de Marchand.]Vide Fun- hac voce. Constitut. MSS. Petri III. reg.
dicus in Funda. Aragon. ann. 1359 : Statuimus quod Al-
* Ab Hispan. Alfondega vel Alfondiga, gatzarius noster, vel nostri generalis
Publicum granarium, ut habetur apud gubernatoris..... nequeat recipere, rations
Academ. Hispan. in Diction. carcelagii vel morabatini, ab aliqua per-
1 ALFUS, Moribus sacer. Gloss. Bitur. sona, quse in posse suo per decem dies,
MSS. legendum morbus sacer. Est enim vel plures capta exstiterit, nisi decem so-
aXjb? vitiliginis seu leprse species. lidos Barchinonenses dumtaxat.... Et si
'-- Alferecia, in Diction. Acad. Hispan. forsan contigerit quod aliquis baro, miles,
Epilepticus morbus. vel homo de paratico, civis, burgensis, vel
ALGALIA, et ARGALIA, Instrumentum, homo villse honoratus ad pcenam mortis
quo liquores in vesicam mittuntur. naturalis, per nos vel nostrum generalem
Matth. Silvaticus. ' gubernatorem fuerit condempnatus. quod
ALGAMMATA, Summitates. Ita Glossa eo casu dictus Algatzarius,... pro jure sui
ad hunc versum Magistri Cornuti, seu officii, nequeat de bonis ipsius condemp-
Joannis Garlandi: nati quicquam recipere vel habere, nisi...
Tardus ad Uranici scaades Algammata cceli. arma propria sui corporis. ensem videli-
[** Vide Agalma 4 et Algauma.]
cet, corrigiam, bratxiamvelcultellum, qui
de argento essent muniti. et quos secum
ALGANIA. [Gall. Bergerie. DIEF.] teneret tempore suss captionis. et lectum
| ALGARA, Tumultus militaris, His-etiam et vaxellam argenti propriam, quss
pan. Algarada, Nostris Algarade. Charta sibi in captione servisset. Alia ejusd.
Dionysii R6gis Portugal liae aera 1267. ann. : Bajulus Cathalanise sub posna
apud Brandaonem torn.5. Monarch. Lu- mille aureorum, teneatur tacsationem
sit. pag. 308 : Omnes milites qui fuerint facere de quibuscumque scripturis officii
in fossado. vel in guarina de cavallos,qui vices gerentis gubernatoris in Cathalonia,
se perdiderint in Algara vel in lida. Vide et etiam Algatzerii curias ejusdem.
Algaru. [*»• Charta Sancii 1. Port. Reg. * ALGUTZARIATUS , Officium Algat-
aeras 1186 : Milites qui fuerint in fossadof zarii. Charta ejusd. reg. ann. 1339: Pe-
vel in guardia. omnes caballos, qui se trus D. G. rex Aragonum, etc. Dilecto
perdiderint in Algara vel in lite, etc. Ara- consiliario nostro Michaeli de Grurrea, et
oice m^y (gara), incursus equorum in alii qui pro tempore dictum Algutzaria-
hostile solum, rapina, captivitate, po- tus nostri officium exercebit, etc. Vide
pulatiqne grassantium.] Algauzilus.
* Diction. Acad. Hispan. Algara, * ALGAUMA, Altitudo. in Vocabul.
Equestris turma, quae fines hostiles po- compendioso. [** Vide Algamma.]
pulatur. Eodem sensu supra accipienda 1. ALGEBRA, Scientia numerorum, de
vox Algara. cujus vocis etymo- sic Joannes Schrive-
| ALGARAVIA, Lingua Sarracenicalius, in brevi Regularum Algebra? des-
apud Arabes. Epistola Arnaldi Archiep. criptione : Porro harum Regularum in-
Tarrac. ad Benedictum XII. PP. inter ventionem adscribunt Diophanto Greeco
Concil. Hisp. torn. 3. pag. 608. col. 2: scriptori, qui ut auctor Regiomontanus,
Plures nescientes orationem dominicam, libris, 13. eas descripsit, atque ut Latini
et scientes loqui Algaraviam seu Sarra- Rei et Census, sic Arabes regulas illas
cenice. etc. vocabulo suo appellare solent Algebras.
%. ALGARE. [Spirare, cf. ALARE. DIEF.] [°* Arab, nai (djabr) reductio partium
jf. ALGARICA.[Gall. mandragore. DIEF.] ad totum, seu fractionum ad integrita-
j ALGARISMUS, ut infra Algorismus, tem.J Pseudo-Ovid, lib. 1. de Vetula :
Arithmetica. Bernhardus de Breyden-
bach Itiner. Hierosol. pag. 190 : Item nu- Sed quia de ludis fiebat scrmo, quid illo
Pulcrius esse potest exercitio numerorum ?
meroSf cyfras et figuras Algansmi ipsa Quo divinantur numeri plerique per unum
invenit. Ignoti notum, sicut ludunt apud Indos,
^ ALGARU et ALG ARUM. Sic vocabant Ludum dicentes Algebra, Almuc grabalaeque, etc.
 ALG ALH ALI 177
Idem lib. 2 : notabiliter incise et Algotate sub eadem Aragonum apud Blancam in Comment-
Algebras memor, qui ludus Arithmeticorum. distinctioneprohibentur. Statuta antiqua Rerum Aragon. pag. 789. vox Arabica,
apud Marten, torn. 4. Anecd. col. 1191: qua arces et castella denotantur. ut
* 2. ALGEBRA, Dislocatio membrorum: Clericis autem et Laicis communiter in- idem Blanca existimat. Locum vide in
interdum pro ipsorum restauratione acci- terdicimus, ne manicas sutas et vestes Rancurant.es. [** Vide Alfozes. Eandem
pitur. Glossar. medic. Simonis Januens. Alligolatas ulterius habere prassumant. vocem esse censet Sa Rosa de Viterbo.]
ex Cod. reg. 6959, [** Arab, nai (djabar), * Vestes sunt Segmentis varii coloris ALHODERA. Vide Alfechna.
reparatio ossis fracti.] distinct83 ; Haligote quippe Segmentum 1 ALIA , Tranata. Gloss. Isid. et Pi-
ALGENIA, Dolor algidus, ab Algeo dici- est, unde Haligote dicitur qui vestem thoei Excerpta. Grsevius suspicatur, le-
tur, quia facit algere. Joann. de Janua, segmentis consutam induit. Fabul. torn. gendum, Alienigena, extra nata.
Algiosus, Suffptyo?, in Gloss. Lat. Gr. 1. pag. 81: * ALIA. [Alea. DIEF.]
[** leg. Algema, Graecis "AXyri^a. Gloss, Et vest! une poure cote, * ALIADA , Idem quod in re moneta-
in cod. reg. 4778 ut ex Galeno : Algema, Ou il ot maint Haligote. ria Lex dicitur, nostris Alloy, Metalli
hoc est dolor.] Ibidem pag. 75 : probitas. Charta ann. 1215. ex magno
ALGIA, Modus yineae vel agri. Vetus Talam. Montispessul. fol. 8: Nos Willel-
Charta in Tabulario Ecclesiae Viennen- Lors deroande que c'etoit, mus de Altiniaco D. G. Magalonensis
sis fol. 31: Quod Boso Miles et uxor ejus II ert ainsi Haligotez. episcopus.... damns et concedimus vobis....
Vandalmodis pro remedio animarum sua- ALGOZIRIUS, vulgo Hispanis, Algozyr. consulibus Montispessulani... duos dena-
rum concedunt Deo sanctoque Mauricio Occurrit in Curia generali Cata'l anise rios de illis 12. denariis. quos comes Mel-
aliquantulum hsereditatis suss, videlicet Cervariae celebrata sub Petro III. Rege gorii accipere debet in moneta in singulis
Algiam unam viness ex parte terras Leu- Arag. anno 1359. Idem qui Alguazilus. libris Melgoriensium monetae prsesentis,
tardi in villa, quae nominatur Garzinus, * ALGRI. [Alga, ulva. DIEF.] ad quatuor denarios Aliadse ;... quod mo-
in loco, qui dicitur Chavagneus, etc. ALGUAZILUS, vel ALGUAZIEUS, justi- neta in Melgorii comitatu et in Magalo-
* Charta in Hist. Lugdun. pag. 5 col. tiarii dignitas apud Arabes. [** Arab. nensi episcopatu semper curret et curri-
2 : Donamus Deo et S. Martina hanc Al- b»2ti (uasil) lictor, satelles.] Rodericus bilis erit ad pondus assuetum de 24.
giam. eo tenore ut monachi Athanacenses Toletan. in Hist. Arab. cap. 39 : Tune solidis denariorum in libris, et de 25. so-
nabeant ab hodie liberam potestatem inde Rex Issem misit Zabor Justitiarium, qui lidis obolorum in libris; et ad legem
faciendi quod voluerint. Occurrit praete- apud eos dicitur Alguazilus. Occurrit similiter assuetam, scilicet ut quatuor de-
rea non semel in Chartul. Saviniac. ibid. cap. 36. et 46. [Concil. Dertusanum narii argenti fini sint in solido denario-
Vide mox ann. 1429. inter Concil. Hispan. torn. 3. rum, et tres denarii argenti fini sint in
•* ALGICA, ut Algia, Modus vinese vel pag. 657 : Vicariis. Subvicariis, Baillivis, solido denariorum de obolis. Vide supra
agri; sed quis, necdum certo expiscari Alguazeriis, Subbailivis, electoribus. etc.] Aleium.
potui: suspicor tamen idem esse quod Vocem retinent etiamnum Hispani, Al- *» ALIAEETDS, Kretz, Brack. Vocab.
Perlica. Charta ann. 41. regni Eodulfl uazil, estque apud illos Offlcialis Prse- rer. fol. 49. Avis, alias Germ. Wannen-
reg. ex Chartul. eccl. Vienn. fol. 62. v°. ?
ecti, vel illius judiciorum executor. Le- weihe. ADEL. [Vide Alietus.]
col. 1: Dono.... ex ipsa vinea Algicas ges Alfonsinse, seu Partidae, part. 2. tit. 1 ALIALA, Hispanis, est praestatio quae
viiij. sancto Mauritio.... ad mensam ca- 9. lege 20 : Alguasil llaman en Arabigo, pro investitura et laudemiis fundi ali-
nonicorum. aquel que ha de prender, et de justiciar cujus recens comparati datur, scilicet
sf: ALGINA. [Ut ALGENIA. DlEF.] los omes en la Corte del Rey por su man- duo morobatini et septem denarii.
* ALGITAS. [Frigus. DIEF.] dado, o de los Inezes que judgan les pley- * ALIALARE, Ad legem revocare et
* ALGIUM. [Gall. ail. DIEF.] tos, mas los latinos llamanle justitia, etc. emendare; dicitur de mensuris, quse
* ALGO, vox Hispanica, Bona, facul- Ubi plura deejus functione. Vide Reper- archetypo suo adaequantur.Pactum ann.
tates. Leg. Alph. III. reg. ann. 1251. torium Michaelis del Molino in hac yoce, 1394. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag.
torn. 1. Probat. Hist, geneal. domus reg. et Fqros Aragon. lib. 1. tit. de officio Al- 16. art. 7 : Quod dicti scindici... impune
Portugal, pag. 53 : Dominus rex Portu- guazili. Vide Algatzarius. possint et valeant accipere et capere om-
galise et comes Bolonias fecit cum consilio ALGUACELLUS, in Charta Silonis Re- nes mensuras parvas et magnas bladi,
suorum ricorum hominum et suorum filio- gis Ovetensis ann. 777. apud Sandoval- salis et castenearum, tantum dictss villse
rum de Algo tale encautum, etc. [** Filii lium. et parrochias de Sumena, et ipsas mensu-
de Algo sunt quos Hispani Hijosdalgo ALGUEXIS, ALBEXIS. Charta Ferdi- ras recognoscere, Alialare et adrehurare.
sive Hidalgos vocant. Algo vero, Teste nandi I. Regis Hispaniae serae 1101. apud Vide supra Adrechurare.
Sa Rosa de Viterbo Lusitanis olim erat Yepez in Chronico Ord. S. Bened. torn. * ALIELABE, Eadem notiorie. Charta
Beneflcium, merx, pretium.] 6: Mantos duos aurifusos, alio Alguexi ann. 1460. inter Probat. torn. 3. Hist.
* ALGORARE , Algere, ab Ital. Algore, auro texto, cum aliis Grsecisco, inde misso Nem. pag. 311. col. 2 : Asserentes easdem
Gall. Geler de froid. Chron. Foroliv. ad Cardeno. casula auro fusa, cum dalma- mensuras non fore signatas et Alielatas
ann. 1433. apud Murator. torn. 19. Script. ticis duabus auro fusis, et alia Albexi signo domus comunis sive consulatus dic-
Ital. col. 904 : Et multi fuerunt Algorati auro texta. [** rwan (uaschaya), Arab, t& villas Nemausi. Et pag. 312. col. 1 :
propter ista immensa frigora. Vide mox coloratus pictusve pannus; acupicta Prsedictas mensuras eodem contextu re-
Algorositas. vestis.] mictent... pro illas signando et Alielando.
* ALGORIA. [Allegoria. DIEF.] ALGUS, us, pro Algor, pfyo?. Vetus Transact, ann. 1501. ex schedis Pr. de
* ALGORICA. [Ut ALGARICA. DIEF.] carmen edit, a Barthio lib. 34. Advers. Mazaugues: Quod non possint mensurare
ALGORISMUS, Arithmetica, numerandi cap. 1: aliquod bladum,... nisi cum mensuris
ars, Hispanis, Alguarismo. Vox Arabica. Siti et fame, calore et Algu mortuis
legalibus, Alielatis per officiales ipsius
Matthaeus Paris, anno 1252 : De quibus Malagma pra'belur potens. domini,... et quod nemo audeat Alielare
figuris hoc maxime admirandum, quod sine licentia ejusdem curias. Provinciales
unica figura quilibet numerus reprassen- [Accius Andromeda: Misera dbuella Aliela dicunt, pro Etalonner. Vide Aim-
tatur, quod non est in Lalino, vel in Al- saxo, senio, pudore, Alguque et fame. Et tor infra, et Allegalare.
gorismo. [* Algorismus sen libellus ari- alii quos refert Nonius Marcellus cap. ALIAMA, vel ALCAMA, Hispanis, est
thmeticus, in Bibl. Heilsbr. pag. 78.] 2. art. 28. Vide Acta SS. Bened. Saec. 3. Synagpga Judaeorum, Concilium, coitio,
Vita B. Hermanni Josephi n° 41: Cifra part. 1. pag. 127] [«* Vide Forcell. Lex.] etc. Hinc et conciliariter seu Aliamaliter
Algorismi. Vide Clavium lib. 1. Algebras * ALGUSSUS, Lo mare, in Glossar. Lat. obligari, dixit Michael del Molino in Re-
cap. 1. [Legebat Martinius apud Clayium Ital. MS. pertorio Foror. Aragon. in v. Censualia.
Algorithmus : quod recte ab Al articulo * ALGUTZARIATUS. Vide supra Algat- Vide in Aladma, et Observantias Regni
Arabico et api6p.bc, Numerus deduci po- zarius. Aragon. lib. 2. tit. de Foro competent!,
test. Hincl » ALHANDAL, vox Arabica, qua signi- § 3. [** ny^Dj (djamaa) Arab, turba, mul-.
1 ALGORISTA, Supputandi et calcu- flcatur compositio pharmaciee, quae Tro- titudo, concilium, synagoga. Lusitanis
landi peritus. Vide Abacista. chisci Alhandal appellatur ; ab Handal, Aljama erat locus ain quo degebant
* ALGOROSITAS , Algor. Glossar. Gall. Arabibus, Colocynthis, et articulo Al. Mahometani. Vide S Rosa de Viterbo
Lat. ex Cod. reg. 7684 : Algorositas, froi- ] ALHEUM. Charta Roberti Frisii Co- pag. 94. vol. 1.]
dure. Algorose, frillousement. mitis Flandriae apud Miraeum Diplom. * ALIANCIA, Foadus, societas, nostris
T ALGOTATffi , et ALLIGOTATVE VES- Belgic. torn. 1. pag. 70: Irnpendat.... Alliance, olim Alianche. Pactum inter
TES. f. Eaedem quae corrugatae seu in apud villam Hoctungehem septem millia archiepisc. et cives Remensesann. 1258.
rugas ordinatim coactae, Gall. Habits Alheum. Puto legendum Alecum pro Ha- in Reg. 30. Chartoph. reg. ch. 547 : Ar-
godronez, froncez. In censura Henrici lecum. Gall. Harangs. chiepiscopus dicebat contra dictos cives,
Episcopi Albani et Legati Apostolici 1 ALHIDADA, Vide Alidada. quod ipsi inter se fecerant Alianciam,
apud Ludewig. torn. 2. pag. 441: Vestes ALHOBZES, In charta Alfonsi I. Regis quam facere non poterant nee debebant;
I 23
178 ALI
cives vero coram ndbis dixerunt quod
Alianciam non fecerant. Petrus de Fon-
tan. in Consil. cap. 27. art. 4 : Li plai-
deour se reposent, et aient espace d'A-
lianche, li aversaire n'aient pas peour li
uns des autres.
*. ALIARE. [Alligare. DIEF.]
>je ALIARIA. [Meretrix quae a scurris
nntritur. DIEF.]
» ALIARIUS. Sic lego in Ohartul. Cam-
pan, ex Gam. Comput. Paris, ubi Can-
gius habet Alierius. Vide in hac voce.
* ALIATOR, f. pro Alialator, Qui men-
suras et pondera ad archetypum adae-
quabat. Vide supra ^KaJare.Libert.civit.
Mimat. ann. 1469. in Reg. 196. Chartoph.
reg. ch. 178 : Corraterios, Aliatores seu
indictores ponderum et mensurarum eli-
gendi concedimus potestatem. Alliatores,
ex ead. Charta in Eeg. 195. ch. 1416. ut
et in Libert, villae de Marologio ann.
1366. torn. 4. Ordinat. reg. Franc, pag.
677. art. 7 : Alliatores et inspectores men-
surarum, etc.
* ALIATUS, a Gall. Allie, Hispan.4Zia-
do, Confoederatus, quasi foedere ligatus.
Lit. Joan. reg. Castel. et Legion, ann.
42. regni ejusd. in Chartul. Henr. V. et
VI. reg. Angl. ex Cod. reg. 8387. 4. fol.
110 : Contra tenorem treugarum inita-
rum... inter serenissimum principem, ca-
rissimum fratrem, Aliatum et confedera-
tum nostrum regem Franciae, et consobri-
num nostrum regem Anglise. etc.
^f. ALIBASCERE. [Approbar'e.consentire.
T™\TT^T^ "I
>|e ALIBIGENA. [Alienigena. DIEF.]
® ALIBORUM. Processus Egidiirfe Rays
ann. 1440. ex Bibl. reg. fol. 172. v°: Dici-
que audivit db eodem domino Eustachio,
loquente de dicto magistro Francisco in
communi et vulgari idiomate, talia verba:
II fera venir maistre Aliborum, intelli-
gendo diabolumper illudvocabulum, Ali-
borum. Vide Menag. Diction. Etymol.
in hac voce. [**f. a Germanico altboran.
antiquus, scilicet hostis. Vide Grimmii
Mythol. pag. 553 et ejusdem Grammat.
vol. 2. pag. 674.]
* ALIBRAMENTUM, Compensatipjusta
et pensata sestimatio et partitio. Lit.
pro civit. Vaurens. ann. 1357. torn. 3.
Ordinat. reg. Franc, pag. 190. art. 7 :
Concedimus quod dicti habitatores, ad
finem ut.... valeant facere justum et legi-
timum Alibramentum, quod Alibramen-
tum per octodecim probos homines ab (ad)
hoc juratos per dictos habitatores eligen-
dos, volumus de tribus in tribus annis
examinari et reparari. Libert, villar. de
Lautrico et Forciarum ann. 1410. in Reg.
165. Chartoph. reg. ch. 361: Ordinat
quod Alibramentum sive extima bonorum
habitantium de Forciis, etc. Vide infra
Livr amentum.
* ALIBRARE, ALLIBRARE, compensare,
ex eequo inter homines talliam aut col-
lectam partiri. Alibrator, qui ita parti-
tur. Sentent. arbitr. ann. 1497 : Alibrare
in dicto loco de Caliano dicti homines
possunt in dictis Mauris, et eligere Ali-
bratores et collectores ad hoc. Stat. pro
castro Castil. ann. 1371. in Cod. reg.
5376. fol. 86. v°: Pro prsedictis portioni-
bus non debeant, nee possint talliari, Al-
librari, vel aliquod onus eis imponi.
* ALIVRAEE, mutato b in v. Eadem
notione. Charta ann. 1416. in Reg. 169.
Chartoph. reg. ch. 482: Prsedicti coaequa-
tores sive compensators debeant compen-
sare et Alivrare utilitates et commoda
bonorum. hospitiorum, eorumque botigia-
rum et camerarum, dictasque utilitates
et commoda Alivrare, cum Alivramento
proprietatum eorumdem.
ALI ALI
* ALIBRATUS. Vide infra Allibrati. extra Banleucam habitat.] Gloss. Lat.
1 ALIBRE, Alimentumt Gloss. Isid.Vide Gr. Alienigena, aUoeGvvic. Alterius fundi
Alebra. incpla. in leg. 2. Cod. Theod. de Deser-
ALIBRUM. Vide Alabrum. torib. Isidorus lib. 10: Alienigena, qui
ALIBUM. Vide Alebra. alienee regionis est, et non ejus, ubi est.
f. ALICA. [Gall, graine, pepin, noyau. In Regesto Philippi Aug. Herquvallia-
DIEF.] no : Comes Flandrensis et Comitissa Ada
T ALICES FACEEE, id est, extensiones et Comitissa Alienor habuerunt Alienige-
omniutn membrorum, more eorum qui a nas per totam terram suam. Alibi: Vidit
somno expergeftunt. Martinius e Lexico tempore Comitissse Flandriss, quod capie-
Arab. Raphel. ad vocem ayopew. bat Alienigenas, ubicumque eos invenie-
* ALIGHA, pro Alica, frumenti genus, bat. et nullus Miles poterat retinere homi-
Gall. Epeautre. Alex. latrosoph. MS. lib. nem Alienigenam, nisi dominus Calniaci.
2. Passion, cap. 75: de frumento igitur Adde Perardi Burgundica pag. 299. et
pultes dandse sunt. Alicha autem plus Monastic. Angl. torn. 1. pag. 618. Vide
nutrit omni frumento, et omni digestibi- Albanus.
lior est. Vide alia nptipne in Alicula. ALIENES dicuntur Leguleis Anglis
* ALICTAS, Lo smircileo ocello. Glossar. vernaculis, ii, quorum patres, atque
Lat. Ital. MS. . adeo ipsi alieni extra regni metas nati,
ALIGULA, ALLICULA. Papias : Allicula, in regnum veniunt commorandi gratia.
signum^ vestis. genus vestis. Fragmentum Eorum liberi, dummodo alienigenae ipsi
Petronii: Barbarus ingens fasciis crura- non sint ex hostibus Regis, non alieni-
libus alligatus, et Alicula subornatus po- genae erunt, sed Angli: similiter si quis
lymita, etc. regnicola cum Regis licentia regno ex-
SSS" Hac voce usus est Martialis Epi- cedat. ejus liberi non erunt alienigenae.
grammatum, lib. 14: Rasta'llus. Vide Prynneum in Liberta-
Brum;B diebus fcriisque Saturn! tib. Angl. torn. 2. pag. 1003.
Miltebat Umber Aliculam mihi pauper, ALIENIGENARE, Distrahere, vendere,
Nunc mittit Alicam, factus est enirn dives. alienare. Vetus Inscript. Romae [** ap.
Vide Pancirolli notam torn. 1. Rerum nimentum Fabrettum pag. 69 n. 34.]: Qui hoc mo-
mirabilium pag. 296. et superius Adli- luerit, dabit vendere aut Alienigenare vo-
cula. ssrario Populi Romani, etc.
! Charta Alamannica
~' Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Ali- Si autem potestas Monasterii 1. inter Goldastinas:
cula, insignis vestis. Unde emendandus istam tradi-
Papias qui habet: signum i>es£is.[;KVide tionern inrumpere, et eos Alienigenare
conaverit. Tabul. Eccl. Caturcens.: Post
Forcell. Lex.]
| ALICUS, pro Aliquis. apud Attonemsuum discessum alii Clerici similiter te-
Episc. Vercel. torn. 8'. Spicil. Acher. neant... vel
non habeant licentiam donare,
Alienigenare. Occurrit ibi nonsemel.
pag. 65. [3^ « Dum et omnibus non es ALIENILOQUIUM. Eucherius de Graecis
incognitum qualiter veniens homo Ali- nominibus : Allegoria, Alieniloquium,vel
cus, nom. illo, ante vigario (B. N. 1. potius inventio.
13686, f. 13.) » ] 1. ALIENUS, Exemptus; Alienare, Exi-
ALIDA. Charta ann. 1276. apud Perar- mere. Lex 4. Cod. Theod. de Collatione
dum in Burgundicis pag. 534 : Decimam donat. (lib. 11. tit. 20.1. 4. | 1): Hunc a
bladi, vini, leguminum, casparum. Alida- conlatione
rum. cannabium, etc. Forte hie Alida est epdem Cod. jubemus esse Alienum. Lex 84.
allium, nostris Ail. de Decurionibus (lib. 12.
® Vocem Gallicam Alie, quam de tit. 1. 1.124.) : Quos aut objectus debilita-
fructu Alisiarise, Gall. Alisier, interpre- tis Alienat, aut senectus pigra remoratur.
Willelmus' Tyrius lib. 12. cap. 10 : Junio-
tatur Borellus, de Allio, Gall. Ail, intel- rem
ligendam esse alii fortassis censebunt. paterna Boamundum... ab Antiochia, qu&
Mirac. B. M. V. MSS. lib. 2: ei haereditas erat,... fecerit Alie-
num. [** Th. C. lib. 9. tit. 14. pr. : A
Jou ne pris mie deux Alies materna vel avita, omnium etiam proxi-
Toi, ne ta foi, ne ta creanche.
morum hereditate ac successione habeantur
Le Roman d'Alexandre MS. part. 1: Alieni.]
8
Sor ne se puet venger, ne se prise une Alie. 2. ALIENUS, Extraneus, vel etiam
Absens, alio profectus. Stat. Arelat.MSS.
| ALIDADA et ALHIDADA, Dioptra^ re- sub Raimundo archiep. Arelat.: Item
gula qu33dam mobilis pinnulis instruc- statuimus quod accessoribus conveniri non
ta, quae ad Astrolabii, graphometri alio- valeat, antequam conventus debitor prin-
rumque geometries instrumentorum cipalis. Si vero fuerit Alienus debitor
centrum aptatur. Hanc ab Arabibus principalis, detur tempus unius mensis
mutuati sunt vocem Astronomi recen- accessorio, ad reprsssentandum debitorem
tiores qui de Astrolabii usu prassertim principalem.
spripsere, Stteflerus, Clavius, Henrion, * ALIER. [Aliger. DIEF.]
GtC» ALIERIUS, Arboris species, Belgis nos-
j|c ALIDUS. [1°Flatus, odor; 2° Frigus ; tris Alier. Charta Henrici Comitis Tre-
3° Dulcis ad modum soni organici. censis ann. 1165. in Tabul. Campan. :
TWira-ci ~1
Notum facio, quod in foresta mea de
* ALIELARE. Vide supra Alialare. Joyaco quercum, fagum. pomum, pyrum,
ALIENATUS MORBUS, in bobus, ita dic- esculum, Alierium, et corberium propriae
tus, inquit Vegetius lib. 3. Artis vete- defensionis mese, et proprii juris mei ita
rin. cap. 23. quod animalibus eripit sen- habeo, quod nemo, nisi illi soli, quorum
sus. nemora fuerint, ad pr&dictas arbores
ALIENIGEN^E, Extranei, qui aliunde manum apponat. Illi vero ad solum her-
veniunt locum aliquem incolere, Au- bergagium suum eospoterit accipere. Vide
bains, Albani. In veteri Charta Gallica, Aliarius.
Alienes, [legitur etiam in Latina ann. * ALIETA. [Area publica. DIEF.]
1279. apud Thomasserium Consuet. Bi- 1 ALIETAS, Diversitas, differentia, ilia
turic. pag. 112: Item quilibet Alienne de praesertim quae est inter alia et alia in-
foris dictum dominium deferens et addu- dividua. Vita S. Columbae Reatinae torn.
cens vinum ad vendendum in dicta villa, 5. Maii pag. 386. * D : Profecto sicut in
solvet pro quolibet dolio dimidium sexta- terra quam incolimus sive in aquis, ger-
rium vini. Ubi Alienne dicitur is qui minantium diversitas, Alietasque anima-
 ALI ALI ALI 479
Hum cum distinctione ordinata (cerni- lingnance de leur faille : mais li tierre bitatio debebitur. quia sine his ali cor-
tur:)... Sic ibi dispar est gloria singulo- gist en la justiche le conte. pus non potest .1
rum, sed communis est Isetitia omnium * ALINEAMENTUM:, Eadem notione, in T ALIMENTATIO, Alimentum ipso-
plena atque perfecta. Memor.H. Cam. Comput. Paris, ad ann. rumque alimentorum usus in Vita S.
« ALIETUM, forte pro Alnetum in 1423. fol. 157. r° : Magister Dionysius Bon- Gervini Centulensis torn. 1. Martii pag.
gloss. Monseensi. pag. 412. ADEL. homme lathomus.... commissusadvoeriam 285. et apud Rymerum torn. 7. pag. 242.
| ALIETUS, Accipiter. Papias MS. Bi- villse Paris... proviso quod... aliquas com- ^ALIMIA, Incorruptum quidutunguen-
tur. : Alietus, Avis similis Aquilae, sed positiones nee Alineamenta. sallias, au- tum. Ita Papias MS.Editus habet Alivia.
major. Alietus a Graeco aXtsroc. Avis qui vens, nee alia dictam voeriam tangentia Verum legebat Capella Alimma, unde
Simrilius dicitur, vel Spaverius. Gall. faciet seu tradet, nisi sit de licentia et Alimmata, unctiones. Illi favet Glossa-
Emerillon vel Epervier. Cathol. Alietus, consensu dicti receptoris Paris. Nostris rium Bituricense MS. quod habet Alima,
Merilus filius Aquilss. Notitia donationis olim Aliner, Ad lineam dirigere, dispo- id est, incorruptum. etc.
apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 570 : nere, Gall. Ranger sur une meme ligne. * ALIMMA. [Ut ALIMIA. DlEF.]
Dedit Villelupensibus Fratribus centum Villehard. cap. 34 : Lors commenca en | ALIMONES, Alumni, Gall. Nourris-
libras, et quittare fecit duos Alietos quos Aliner les nes, et les galies, et les vissiers sons, forte, iidem qui apud Romanos
ipsi de Crepdone debebant. In ipso Tabu- as barons par movoir. Bprello Aliner, est Alimentarii pueri. Papias MS. Bitur. :
lario legitur Halietos et Chepdone. Naveminstruere. Alignie vero is dicitur, Alimonia; inde Alimones ab alimento
[«* Vide Aliaeetus. In Gemm. Gemm. : qui in agendo standove nimis exquisitus quo nutriuntur dicti.
Est avis qussdam de genere aquilarum, est, in Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1: * At in vet. Glossar. ex Cod. reg. 521.
ein trapgansz, vel ut dicit Papias ein Plus achesme et plus pigni£, Alimones sunt nutritores.
falck oder schmirle.] Et plus poli et Alignie ALIMONIA, Alimentum. Gregorius Tu-
1ALIFANI, Calices poculorum, Papias. Que robardel et damoiseles. ron. in vita S. Aridii pag. 215 : Artemius
[Gloss. Bituric. habet Allifarii. Vide ...opportune suggessit, ut:;: alimonia Fra-
Aliphanus.] * ALIGNUM, f. Ligno, vulgo Lignon, tribus parari deberet. [ * Vide Forcell.
fluvius Foresii. Charta ann. 1219. in Lex. Forma vocis satis frequens in
* ALIGALIS, pro Aliqualis, ni fallor, in Reg. 34. bis Chartoph. reg. fol. 124. v°. codice Theod.]
Stat. crimin. Saonae cap. 35. pag. 75: col. 1. part. 2 : Nullus a Rodano usque j ALIMONIUM, Alendi cura. Ita, in
Nee liceat alicui appodiare vel adhserere ad Alignum, a Belest usque ad Montem- Gloss. MSS. Sangerm. et apud Isid. Lib.
domui habitationis alieujus, intra vel Brisonis, et a sancto Albino usque ad 20. Orig. cap. 2.
extra civitatem Saonse. scalam aliquam.
trabem, vel ingenium, vel artificium Ali- | AD ALIMONIA, Commeatui praefec-
® ALIGUERIUM, Alisiaria, ut yidetur, tus, seu annonae viaticse praefectus, Gall.
gale seu lignamina, etc. Gall. Alisier. Charta ann. 1332. in Reg. Commissaire des vivres. Glossae Latino-
>|c ALIGARE. [Explicatur ap. DIEF ad 66. Chartoph. reg. ch. 1093: Exceptis Graecae MSS. Ad Alimonia, upb? irdc l^oSsta.
alium ligare.J arboribus fructiferis, videlicet pomeriis. ALIMOTUM. [Curia dominica, in qua
* ALIGEI. [Aliger. DIEF.] pereiis(Tpererus),mespoleriis et Aligueriis.
* ALIGENA, pro Alienigena, extraneus. sorberiis, castaneriis, nogueriis, etc. Vide judicantur lites vassallorum.j Vide Ha-
Instr. ann. 1384. inter Probat. torn. 8. Alizarise. limotum.
Hist. Nem. pag. 69. col. 2. Propter omis- | ALIMUTIA, pro Almutia, Gall. Au-
sionem vitio causarum agricultural et alia- 1 ALIMA. Vide Alimia. musse. Statuta Ecclesiae Avenion. ann.
* ALIMANDA, a vet. Gall. Alemande,
rum Aligenarum, qui portabant victualia Amygdala, 1341. apud Marten, torn. 4. Anecd. col.
et alia necessaria, valde fuit depopulata Dionysii Exoldun. nunc Amande. Chartul. S. 566: Dum confessiones audiunt, semper
(Nemausis.) : Dequolibet equo por- maneant induti superlicio et Alimutia.
tante... omne quod vocatur Avoir depois, Vide Almutium.
| ALIGENA INTEKCESSIONES , apud exceptis Alimandis. risu, etc. Hinc forte if. ALINEA. [Aucarum herba. DIEF.]
Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. 313. Alemande dictum quoddam condimen-
pro Alienigense. * ALINEAMENTUM. Vide supra Ali-
ALIGERARE, Volare, apud Alvarum in tum,remiss, quia ex amygdalis confectum, in gneamentum.
Vita S. Eulogii Presb. et Mart. n° 21: Lit. ann. 1469. ex Reg. 196. Char-
toph. reg. ch. 167 : Icellui Vassal dist a
* ALINUCIUM. [ Ut ALMUCIUM.
Columba... secans aera pennis, super cor- icelle DIEF.]
pus Martyris Aligerans sedit. suppliant qu'elle lui fist de l:'Ale- *ALINUS, Agger circa agwam.Vocabul.
* ALIGERIS. Vide infra Alligeris. mande et I'echaufa... Ladite suppliant compend.
print du riagaz et en mist dedans une j|c ALIOCA. [Area publica. DIEF.]
* ALIGETUS. [Ut ALIETUS. DIEF.] escuelle;...et depuismist ladite Alemande
* A L I G I N I G E N A . [ALIENIGENA. tout chault par dessus, et le porta a son- * ALIGN. [Ut ALEATOR. DIEF.]
DIEF.] jjcALIOPHI, IGUS, ILUS. [Qui amicos
ALIGINNASIUM. Charta Edmundi Re- dit mary estant a table et lui fist manger, inter alienigenas eligit. DIEF.]
gis Angl. torn. 2. Monastic! Anglic, pag. lequel Vassal dist qu'il estoit trop sale.
* ALIMELLA, Lamina, Gall. Alumelle.
* ALIOPHILARIDS. [Gesticulator, jocu-
lator, jaculator pilae. DIEF.]
842: Caveant haec frangentes claustra in- Comput. MS. ann. 1239 : Pro duobus soi-
fernalia, gaudeantque Jesu Aliginnasio nis | ALIORUM-Si. Vide Alyrumnse.
hsec augentes eulogia. Distinguenda Videxxviij. supra
sol. pro una Alimella xx. sol.
Alemella.
% ALIOTHECA. [Allotheta, mater om-
forte verba, ali ginnasio. nium flgurarum. DIEF.]
%. ALIGINOSUS. [Pinguis, humidus. ^ ALIMEN. [Alimentum, victus. DIEF.] * ALJOUFAR, ALJUFAB, Hisp. Aljofar.
1 ALIMENTARE, Alere.Gall. Alimenter. Minutiores margaritae. Testam. Cons-
DIEF 1
1 AT.IGNAMENTUM, Lignatio, Gall. Occurrit apud Rolandinum Patavinum tant. Sancii ann. 1269. torn. 1. Probat.
Chaufage. Charta anni 1124. inter Ins- de cap.
factis in Marchia Tarvisina lib. 7.
12. Baluzium, torn. 2. Hist. Arvern.
Hist, geneal. domus reg. Portugal, pag.
23: Mando donnas Sancise ftlise suss minori
trum. torn. 1. novae Gall. Christ, pag. 14:
Damus Deo ejusque gloriosissimae Geni- pag. 610. in Statutis S. Claudii auctori- unam vittam et unum orale, cum sua
trici in nemore de Ardorello.... quidquid tate Nicolai V. PP. editis pag. 87. et ourela de Aljoufar. Aliud reginae Mafaldae
opus fuerit Monachis ibidem Deo servien- alibi.* Quse vox, non ad ea tantum quse
ann. 1256. ibid. pag. 33 : Item sorori mess
tibus, ad animalium suorum pascua, sine victui; donnss Constantiss mando... tres cab.os de
seryitio et pascalio. et condecens illorum cessariased aliis omnibus, quse usui ne-
sunt, applicatur. Testam. Guill.
auro et Aljufar. [** Arab, nnu (djauhar),
et illorum hominum, qui a suos sibos sta- de Pratocomit. Gemma, margarita, lapis pretiosus.]
bant, et Alignamenia ipsorum et illorum Armor, gener. part. ann. 1360. in Reg. 3. * ALIPARE. [Gall, jouer a la balle.
hominum, qui a suos sibos stabant, hoc quod... 2. pag. xiv.: Volo DIEF.]
totum damus libere, etc. idem Poncius Alimentetur in ALIPARIUS. [Gall, joueur de balle.
victu et vestitu per hseredes meos subs- t ~]

* ALIGNEAMENTUM, a Gall. Aligne- criptos, donee sstatis fuerit xviij. anno- ALIPASMA, Hadriano Junio in No-
ment, Frontis eedium descriptio. Arest. rum. Chron. Petri Azarii ad ann. 1362. mencl. pag. 403. Edit. Francof. 1596. est
parlam. Paris, ann. 1401. inter Consuet. apud Murator. torn. 16. Scrip. Ital. col. Pulvisculus qui oleo commistus inungitur
Genovef. MSS. fol. 45. v°: Erant in pos- 361 : Quod fratres in Christo eligerentur ad cohibendos sudores. Martinius in Lex.
sessione et saisina concedendi licentiam pro celebrandis divinis numero xxxij. et Phil, legendum censet Lipasma;
pro faciendo aquseductus, Aligneamenta, acqmsitis possessionibus Alimentarentur enim res est quss pingue facit, a
palleuras, sedesque supra vicum et omnia o victu et vestitu. [** Vide Scsevolam
ad viariam pertinentia. Occurrit ibid, ? C. Dig. lib. 10. tit. 2. fr. 39, § 2, ubi
pluries. Alingnance yero, Districtus in- in Alimenta data esse dicuntur, quee ci-
j|c ALIPES. [Vulgo graisse: « adipes,
non alipes. (App. ad Probum, Meyer,
tra lineas circumscriptus. Redit. comi- bariorum et vestiarii nomine data sunt. text, bas latins, 3,1. 142.)]
tat. Hannpn. ann. 1265. ex Cam. Comput. Javolenus Dig. Lib. 34. tit. 1. fr. 6: Le- ALIPHANUS, Scyphus parvus, habens
Insul. : Si dient eskevin ke c'est en I'A- gatis AlimentiSf cibaria et vestitus et ha- parvum foramen ad modum vitri guttu-
180 ALI ALI ALK
rati, et dicitur quasi alens infantes. Bre- victualia non possint AHqualiter minis- TO xoxxivov p«[X[Jia, oTcep Xlyoua-iv
viloq. Vide Alifani. trari.] TO aXY)9ivov. Hesychius : Ktvva-
ALIPHASIS. Gharta Rudesindi Episc. 1 ALIQUANTALITER, Eadem notiqne. 6a.pi, xp^a aX-/j9tv6v. Vide Salmasium ad
Dumiensis aerae 930. apud Yepez in Udalricus lib. 1. Consuetud. Cluniac. Trebellium Pollionem.
Chron. Ordin. S. Benedicti torn. 5: Plu- cap. 13 : De vino quod tune propinatur, j^ALITICIUS.[Germanis musner. DIEF.]
matios dlgniores paleos 10. alias submi- nullus omnino prsesumit abstinere, ut non | ALITOR, Decessor vel longe superior.
nores 8. Aliphases vulturinos 5. almocallas Aliquantaliter gustet. Acta SS. Ordin. S. Benedicti ssec. 4.
morgomes 6. fatoles paleos 2. Ubi paleus, 1 ALIQUANTER, Bad. signiflcatione. part. 1. pag. 588: Quamvis imperitia mea
est ex pallio, sericus: almocala pro al- Vita S. Guillelmi Politiensis torn. 2. in posterum velut inscia literarum calum-
mucella. Vide in Almucia. Sic passim Aprilis pag. 469. D : Illi autem canditati niabitur ; tamen vis anwris domini antis-
voces depravantur in veteribus tabulis. parvuli Aliquanter ibi gloriati, ad supe- titis Alitorisque met Barnardi (Vienn.
[s* g» Rosa de Viterbq Elucidarii tomo ras auras evaserunt. Episcopi) compellit me scribere virtutes
1. pag. 93. scribit Alifafe, Aliphase et 1 ALIQUANTI, pro Aliquot, Nonnulli, nuper gestas. In quern locum Mabillonius
Alifase esse Cervical, pulvinar quod apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. ait: Ne quis putet haec verba esse homi-
capiti decumbentis supponitur. Donat. 58. et alibi. nis, qui Barnardi fuerit eequalis ; scien-
aer83 1092, Eccles. Conimbr. facta : Et * A L I Q U A N T I N U S . [ Aliquatenus. dum est hunc esse morem, ut sanctorum
uno lenzo tiraz, et una almozala serica et T)TT^TT 1 in aliqua dignitate successores, eos
Alifaf.] ^c ALIQUIDEM. [Aliter. DIEF.] Alitores et nutritores suos vocent. Anas-
j$c ALIPIADES. [Ap. DIEF. weisser tur- * ALIQUOTUS. [Quidam. DIEF.] tasius in Leone III. PP : Fecit in Basilica
bith.l ALIRUNN^S. Vide Alyrumnse. B. !Petri Apostoli nutritoris sui, etc.
* ALIPIARIUS, POPIARIDS. [Jaculator ALISGARA, [Mulcta gravior.] Vide Har- -» Glossar. ex Cod. reg. 521 : Alitor,
pilae. DIEF.] miscara. idem quod medicus. Vide supra Aliptae.
] ALIPILARIUS, Spouaxia-Tvic, Qui un- ] ALISIADO. Fori Alcaconenses aerae * ALITRIX. [Nutrix. DIEF.]
guentis corpus depilat. Supplem. Anti- 1267 : Qui crebantaverit brachium, aut T ALITROPHAGI, apud Amm. Marcel-
quarii. Idem est qui Senecae Alipilus, oculum, aut dentem, pro utroque membro lin. lib. 23. cap. 6. corrupte pro Antro-
Servus scilicet in gymnasiis ad vellendos pectet 100. sol. Alisiado, f. pro Alisado, pophagi. Vide Salmas. ad Solin. pag. 989.
ab aliquibus corporis partibus piles, ac quod apud Hispanos signiflcat politum, * ALITTA, Venus ab Arabibus dicta, in
praesertim alis adhibitus. levigatum. Nisi mavis mendum esse, et Amalthea, ex Glossario. [** Vide Hero-
^ ALIPIMO, uTepw, Volo, alis utor. Sup- Alisiado legi pro Alcaydo,qai apud eosd. dotum lib. 3. cap. 8.]
plem. Antiquarii. judex erat civitatis. '-ALITUDO, La graseza, in Glossar.
| ALIPSON, est quando pro homine in- j|e ALIS. [Vulgo oiseau : « Ales, non Lat. Ital. MS. Pinguedo, obesitas, abun-
grato grata ponitur persona. Ita Glossar. alis. (App. ad Probum, Meyer, text, bas dantia, rerum copia.
Bituric. MS. latins, 2. 1. 77. »)] * ALITTUS, [Ut ALIETUS. DIEF.]
* ALIPTA. [AFFITA. DIEF.] 5^ ALISMA. rut ALINEA. DIEF.] jje 1. ALITUS. [Gallice embroche. DIEF.]
•-• ALIPTJE, Medicorum genus, qui et ^ ALISOLIUM, DRUM. [Ut ALISORIUM.
~
* 2. ALITUS. [1° Flatus, odor ; 2° Fri-
latraliptse dicti, quorum ars in eo fuit gus; 3° Dulcis ad modum soni organici.
posita, ut in hominum ac feminarum «s* ALISORIUM, Cultellus sutoris. Bre- DlEFj
corpora colorem, vires, florem, venusta- viloq. [** Subula, procul dubio a Germ. * ALITUTUS, Vermis volatilis. Vocabul.
tem, sanitatemque quibusdam unctio- Ahl-Jser i. e. Ahleisen, Able. Gallis compend.
nibus inducement, servarentque. Vide Alesne ex eodem fonte itidem est subula. T ALIUBI, pro Alio. Miracula S. Majoli
Ant. Fr. Gori in Monum. sive Columbar. A_T)T^T 1 Abb. Cluniac. torn. 2. Maii pag. 692. A :
libertor. et servor. Livise pag. 128. Ho- * ALISTERIUM, Peteil, in Glossar. Lat. Sic extinctam arripiens candelam et ad
rum meminit Cicero epist. 9. lib. 1. Gall, ex Cod. reg. 7692. Pistillum, nostris earn accendendam Aliubi portans, in me-
Famil. : Sed vellem non solum salutis Pilon. dia itineris resumsit candela lumen cla-
meee, quemadmodum medici, sed ut Aliptss ALISTRARE, Humectare, in Glossis ritatis.
etiam virium et colons rationem habere Isidori. [Vide Alestrare.] * ALJUFAR. Vide supra Aljoufar.
voluissent. Vide Aliptes. 3<c ALITARE. [Frequenter alere. DIEF.] * ALIVIA. [Ut ALIMA. DIEF.]
* ALIPTAS. [Medietas. DIEF.] V. Quicherat. j ALIUM, pro Allium, Gall. Ail. apud
^ ALIPTES, Sculptor, vel plagarius, id * ALITARIA, Pole fame, in eod. Glos- Murator. torn. 8. col. 1133.
est, plagas curans. Ita Papias MS. Eccl. sar. pro Alicaria; ut et in alio vet. * ALIUTARE. [Infundere. DIEF.]
Bituricensis. Altera signiflcatione a La- Glossar. ex Cod. reg. 521 : Alitaria, m&- * ALIVRAMENTUM, ALIVRARE. Vide
tinis Scriptoribus usurpatum est: his retrixf quge. sequitur curias divitum. Vide supra Alibramentum et Alibrare.
enim Alipta vel Aliptes unctor erat Alitaris. ALIVUS, vel ALINUS, dicitur agger
athletarum in gymnasio. Graeca vox ab ALITARIS, Meretrix. quae a scurris nu- juxta aquam. Breviloq. [ab Armoricano
otXetipw, ungO. tritur. Breviloq. Liva, Exundare, cui praeponitur A priva-
J ALIPTICE , Pars Medicinae , quam ALITER, Male, perperam. Aliter agere. tivum. Et certe agger aquam in alveo
unctores seu Aliptae exercebant. Vide male, perverse, indecore. Phrasis fami- continet, cohibetque exundationes.]
Hofmannum. liaris Goffrido Vindocin. lib. 1. Epist. 7. ALIXONA, Charta Aldrici Episcopi Ce-
® ALIPTICUM OPUS, Sculptum vel pic- lib. 2. Epist. 7. 8. lib. 3. Epist. 27. 41. nom. in ejus Vita num. 31: Statuimus,
tum. Andreas Floriac. in Vita MS. S. lib. 4. Epist. 12. 47. etc. ut accipiant supradicti Canonici et Fra-
Gauzlini archiep. Bitur. lib. 2. : Qux * ALITERE. [Allicere. DIEF.] tres nostri de frumento oplimo modios
(ecclesia) in melius constructa Aliptico >|eALITES. [Anglis et Saxonibus challes. quatuor, et insuper de potions, quas vulgo
scemate est eleganter deflorata. Infra: DIEF.] Alixona dicitur, modium unum, etc.
Fratrum refectorium Aliptico opere ve- ALITHINUS, Grec. aX-oOivoc, Purpureus. | ALIZARINE, forte loca celtibus con-
nustatum, etc. Vide Aliptina. Anastasius Biblioth. in S. Zacharia : sita ; celtis enim Gallis dicitur Alisier.
| ALIPTINA, Sculpta, depicta. Sic Simulque in et vela serica Alithina quatuor. Charta Willelmi Comitis Bitterrensis
MS. Bitur. mox laudato. Occurrit passim apud hunc Scriptorem pro Monasterio S. Tiberii circa ann.
3^e ALIPTOR. [Gall, sous-aide. DIEF.] in Vitis PP. pag. 122. 127. 131. 132. 139. 990. in Historia MS. ejusdem Mona-sterii
| ALIQUALIS, Quicumque, Gall. Quel-140, 142. 165. Edit. Reg. et in Hist. Eccl. pag. 24 : Guirpisco atque dimiito Domino
conque. Item ullus Gall. Aucun. Formu- pag. 95. Trebellius in Claudio, chlamy- Deo ipsam Ecclesiam S. Tiberii... cum
lare Anglic, pag. 62 : Ita vero, quod prse- des purpureas veri luminis vocat. Alypius molinis et cum ipsos boschos, et cum ipsas
dicti Prior et Conventus. nee successores Antiochenus in Descript. Orb. cap. 17. Alizarias, cum ipsos pascarios de porcos
sui versus prasfatum Edmundum... Ali- § 12: Quomodo et Lydda purpuram Alti- et de oves.
qualem actionem... habere nequeant. Item nam. Leg. Alitinam. Ita cap. 30 : Purpu- * ALIZORIUM. [Alisorium. DIEF.]
Quidam, Gall. Quelque. Compendium ram bonam Alitem, pro Alitinam. Epist. jjc ALKALEIA. [Herba valens ad oculos,
jurium et consuetud. Universitatis Paris, Michaelis Balbi et Theophili Impp. ad aquilee. DIEF.]
fol. 7. verso, per Robertum Goulet: Nisi Ludpv. Pium apud Baron, ann. 824: | ALKALI, species salis. Vide Alcali.
quod celebratis divinis officiis in collegio- Tyria duo, blattas veras duas, diarodina * ALKANNA. [V. ALCANNA. DIEF.]
rum sacellis Aliqualis sed modica juve- duo, etc. Graeca habuerunt «X-o6iva?. 1 ALKEARE, Testas viridi et glutinoso
nibus...permissa est recreatio. Myrepsus ait, rubiam TO a^rjOtva pauTetv liquore linire. Locum vide in Massacumct.
ALIQUALITER, Ex parte, quodammodo, vero color e inftcere. Urina rubea A lythina, \ ALEEMONIA, pro Alchimia, Ars con-
in Histor. Cortusiorum lib. 11. [Et in apud Constantinum Afric. lib. 8. Pan- flciendi argentum, apud Rymer. torn.
Concilio Vallis-Oletano ann. 1322. torn. techn. cap. 3. 5. Utuntur Graeci recentiores 4. pag. 384. col. 1 : Cum datum sit nobis
3. Collect. Cone. Hispan. pag. 564 : crebro hac voce in hac signiflcatione. intelligi, quod Johannes le Rous et magis-
Quosdam vero sic arete custodiunl, ut eis Moschopulus MS. ad cap. 4. Agapeti : ter Willelmus de Dalby, per artem Alke~
 ALL ALL ALL 181
monias, sciunt metallum argenti conficere, novo est cussa, et in Regno nostro suum ALLECARIUS. [Ut ALLECIARIUS.
et hujusmodi metallum ante h&c tempora capit cursum. etc. 'J
fecerunt, et adhuc faciunt, et quod ipsi, ^cALLAPAGIA. [Gallice alopecie. DIEF.] * ALLECIARIUS, Pisciculorum, qui Al-
per artem illam, nobis et regno nostro, jjc ALLAPIDA. [Gallice anguille. DIEF.] lecia vocantur, venditor. Lit. ann. 1366.
per factionem hujusmodi metalli, multum ALLARE, a Gallico, Aller. Ire, iter fa- torn. 6. Ordinat. reg. Franc, pag. 408:
prodesse poterunt, si id veraciter fie- cere, in Instrum. ann. 1452. apud Mar- Per stallarios et stallarias, Alleciarios et
ret, etc. ten, torn. 1. Anecdot. col. 1828. Alleciarias, qui a dictis venditoribus dictos
11. ALLA, Cos, Gall. Pierre a aiguiser. 1 ALLARGARE, Ampliare, augere, Gall. pisces emebant, et... ad detaillium vende-
Vide Allo. Elargir. Statuta Massil. ann. 1253. MSS.: bant, etc.JIta leg. ibid. pag. 407. Allexia-
2. ALLA, Modus agri. Vide Ada. Stratas publicas quas sunt intra Massil. ria pag. 405. Vide supra Aleciarius.
T ALLABANDEN-ffi GEMM.E, Chronicon vel extra, si eas nimis strictas invenient, |ALLECIUM, Eadem notione qua Allec,
Eomualdi II. Archiep. Salern. apud Mu- faciant eas Allargari secundum quod eis in Tabulario SS. Trin. Cadom. fol. 10.
rat. torn. 7. col. 81. B: Et angelos quatuor videbitur bona fide. v°. et alibi.
ex argento in pedibus quinque, ponde- ALLASSON, ex Graeco aXXao-o-wv, Versi- * ALLECOR. [Olitor. DIEF.]
rantes singuli libras CV. cum Gemmis color, qui subinde colorem mutat. Vo- * ALLECTA. [Qui, quasi Alecto vel
Allabandenis in oculos, tenentes hastas piscus in Saturnine : Calices tibi Allas- furia, nullam haoet requiem. DIEF.]
fastigium ipsum, ponderantes libras duo sontes versicolores transmisi. Vide ibi * ALLECTARE. [1° Allicere; 2° Nutrire.
millia xxv. Vide Alamandinse. Salmasium.
:
DIEF 1
* ALLABARDERIUS , Miles alabarda - ALLAT, Divinitatis nomen apud Ara- ALLECTATIO, Illecebra. Acta Martyrum
armatus, hastatus, nostris Halebardier. bes et Judaeos idololatras, ab Arabico SS. Tharaci et Sociorum apud Baron,
Leg. reipubl. Genuens. ann. 1576. part. Allah, Deus. Vide in hac voce. Tract, ann. 290 : Presses dixit: Verum quid
2. cap. 7. torn. 2. Cod. Ital. diplom. col. de Concord, vet. et nov. Test, apud loquor tecum in A llectatione ? Tharacus
2194: Habebit prsstor sex Germanos mi- Marten, torn. 9. Ampl. Collect, col. 180 : dixit: Allectatio tua tecum sit. Ubi in
lites, Allabarderios nuncupates,... qui et Scimus aliquid remansisse de idololatria Allectatione, videtur sumi pro suaviter,
domi sues pro foribus resideant, et eum ilia, qua adorabant Jahot, et Jahoc, et dulciter, ab allicere, vel allectare, quod
egredientem continue,publice et reverenter Nuzara, et Allat, et Alozei, et Menna. est frequenter allicere, apud Papiam.
comitentur. Vide supra Alabarda. Quidam enim ex eis erant Dii in simili- * Aachement, eadem notione; unde
-ALLA BARRA, Voces seditiosae, quibus tudine virorum, quidam vero in similitu- Aachier, Illicere, in Bestiario MS. :
ad arma provocatur. Enumerat. jurium dine feminarum. [*# Conf. Coran. Sur. Car chil qui petite foy ont,
comit. Biter, ann. 1252: Sciderunt vestes 53. v. 19. edit. Fluegel. et Sale, The Et de fouble creanche sont,
guorumdam ipsorum, clamando alta voce, Koran, preliminarg discourse, pag. 23. Sont moult legier a accrochier
Alia Barra, Alia Barra, ad arma, ad edit, in 8a forma.] De celui qui seit Aachier.
arma, eamus ad hospitia proditorum, et ALLATERARE. Vide Adlaterare. II leur fait un Aachement,
tune ibant per vias cultellis evaginatis. "ALLATINARE, Potare equum,in Gloss. Qu'il primes eut moult dou cement,
* ALLABI. Glossar. vet. ex Cod. reg. Fr. Barberini ann. 1296. ad Docum. Comme d'aucun carnel delit....
Quant de chou les a Aaehies,
7646: Allabitur, ambulat, occurrit. Allapsa, d'amore. Tant qu'il les a moult enlachies, etc.
caute veniens. *ALLATO, Orichalcum, nostris Laiton,
\ ALLABO. Vide Seringas. olim Laton. Charta fundat. abbat. Aqui- Unde Aeschier, Inescare. Gall. Amorcer,
* ALLACARIUS , Rerum minutarum lar. ann. 832. inter Probat. torn. 1. in Poemat. reg. Navar. Cant. 61. torn. 2.
mercator, ut videtur ; nisi legendum sit Annal. Praemonstr. col. 104: Tuli inde... pag.150 :
Allocarius, atque de iis intelligatur, qui unum calicem de argento, et unam cru- Li Deable a getey por nos ravir
stalla locabant. Regist. Cam. Comput. cem de Allatone, et duos ciriales de Alla- Quatre amegons Aeschies de torment.
Paris, in Bibl. reg. Cod. 8406. fpl. 180. v°: tone. Vide Lato.
Domania in pr&positura Parisiensi... De 11. ALLATURA, Apportatio. Vita SS. ALLEGTI, Allectores, Xoyoypa^ot, veteri
serperiis et Allacariis pro vnxx. iiij. lib. Gervasii et Protasii torn. 3. Junii pag. Glossatori apud Cujac. lib. 11. Observ.
per annum. 839. E: Gives autem oppidi Brisach cum cap. 26. sic dicti, quod suscipiendis tri-
* ALLACIA. [V. ALCEA. DIEF.] Salomone dicere possunt: Et venerunt butis flscalibus allegentur, leg. 11.12. et
* ALLACTARE. [Allicere. DIBF.] nobis omnia bona pariter cum ilia, vide- 13. Cod. Theod. de Suscept. praepos. et
-ALLAGIA, Sedes militibus attribute licet venerabilium reliquiarum, Allatura: arcar. Eorum officium Allegatio in leg.
ad hibernandum, Ital. Alloggi. Alloggia- quia quamdiu apud eos fuerunt, multis 11. Cod. eod. Allectura irp- Lugdunensi
menti. Pachimeres Hist. Mich. lib. 4. periculis liberati sunt. Inscript. apud Gruterum pag. 375: L.
cap. 27: Conflatur hie exercitus ex diffe- | 2. ALLATURA, Mendum pro Malla-Besio... Allectori Galliarumob Allecturam
rentibus corporibus militum, quse Allagia tura, Publicus conventus in quo majores fideliter administratam. Occurrunt prae-
solent appellare, qui militarium vocabula causae disceptabantur. Charta Ottonis terea apud eundem non semel Allectores
ordinum lingua efferunt vulgari. Ita Ca- II. Imper. pro Monasterio Farfensi apud pag. 245. et 471. Vide Sidon. lib. 5. Epist.
rol, de Aquino in Lex. milit. Consule Murat. torn. 2. part. 2. col. 479 : Conce- 7. et ibi Savaron. et Jacob. Gothofredum
Glossar. med. Graecit. v. 'AUayta, nisi dimus ut nullus homo audeat respondere ad leg. 13. Cod. Theod. de Susceptor.
idem sit quod supra Alas 3. Vide Alia- in Allaturam advocato ejus, et si aliquo [** Vide Forcell. in voce Allector.]
gium, et infra Allogiamenta. tempore aliqua contentio contra idem 1 ALLECTIUM, Halec. Polyptych. Fis-
1 ALLAGIUM, Cursus publicus, Protal- Monasterium exorta fuerit, etc. Vide camnense ann. 1235 : Quamdiu haren-
lagator hujus magister. Lex. Graeco- Mallus. garie duraverint, singulis diebus, quibus
Barb. In Amalthea aMayat, loca mutan- ces « ALLAUCCIBER, ALLAUCCUMBEBE, vo- ostiarius coquine Allectia recepit, debet
dis equis publicis addicta ; Mutationes nov. Test, apud Marten, torn. 9. Ampl. habere
Arabicae. Tract, de Concord, vet. et unum galonem vini.
| ALLECTIVUS, Illecebrosus, Gall. At-
in Cod. Theod. et Justinian, non semel. Collect, col. 180: Majores (Dii) dicebantur traiant. Madox Formulare Angl. pag.
Vide Mutationes et Glossar. mediae Grae- Allauccumbere, unde et sermo iste deri- 321 : Mentes fidelium ad pietatis et cari-
citatis. vatur in vobis Allaucciber, immolare eis tatis opera per Allectiva indulgentiarum
ALLAH, Vox Arabica, Deus. Charta pecora et camelos uno die pro unoquoque munera excitamus.
Alboacen Regis Mauri Conimbricensis anno. Ab Arabico Allah, Deus, et Achar, * Charta Philip. Pule. ann. 1308. in
ann. 734. apud Sandovallium in Rege major. Vide Lex. Castel. et supra Allat. Lib. rub. Cam. Gpmput. Paris, fol. 552.
Favila : Si Christianus fuerit (iverit) ad * ALLAVIUM. Charta Ludov. VI. reg. r°. col. 1: Hortationibus sedulis et per-
mesquidam, vel dixerit male de Allah, Franc, ann. 1124. inter Instr. torn. 8. suasionibus Alleclivis inducere studeas,
vel Mahamet, fiant Maurus, vel matent Gall. Christ, col. 324: Omnem quoque etc.
eum. decimam vini, et annonas mess et avenas, * ALLECTORIA. [Ut ALECTORIA, pierre
| ALLAIA, Legitima materiae numma-quas attinent ad Allavium vel granavium a chdtrer. DIEF.]
riae conflatura, Gall. Aloy, Rymer. torn. Pissiaci. Haec facile emendantur ex ead. * ALLECTORIUM, f. Theca calamaria,
5. pag. 813 : Licet antiqua moneta Scotias Charta apud Marten, edita tom.l. Ampl. Gall. Ecritoire. Reg. Phil. Aug. in Char-
ejusdem ponderis et Allaias , sicut fuit Collect, col. 684. ubi legitur, ad cella- toph. reg. sign. 34. bis, part. 1. fpl. 3. r°.
moneta nostro, Sterlingi Anglise, ante rium vel granarium Pissiaci. inter jpcalia regis recensentur ij. botoni
h&c tempora esse consueverit, propter ALLEC, pro Halec, pisciculus ad salsa- auri, ij. zonas argenti, ij. caniveti argenti,
quod in Regno nostro Angliae habuit cur- menta idoneus. vel liquamen ex piscibus, j. Ailectorium. Rursus fol. 3. v°: ij. bo-
sum suum ; quia tamen qussdam moneta Papias. Gloss. Gr. Lat. o^aptov TSTaptveu- toni aurei et ij. zonas argenteas, ij. cani-
dictas antiques monetss similis et confor- {xevov, Allec, Allex. [Madox Formulare veti argentei, j. Ailectorium. Vide Allecti.
mis, quse in pondere minor et Allaia Angl. pag. 239 : Tria concessi... millearia % ALLEDERE. [Gallice heurter, pous-
debilior existit, in dicto Regno Scotias de siccorwn Allectium. Vide Allecium."] ser. DIEF.]
482 ALL ALL ALL
% ALLEFREGA. [ Id est gentilis ab Epistolas meas. Papianuslib.Responsor. picarer Allegare contractus hie idem
algos, id est alienum, et frege, id est tit. 2 : Donatio... si gestis fuerit Allegata. esse, quod iisdem acceptis uti tanquam
fldes. DIEF.] Et alibi passim. Allegatis gestis inserta suis. p» Vide Allegare 2.]
* ALLEGABILIS, Qui in argumentum in lege 3. Cod. Theod. de Haeretic. (lib. 2. ALLEGARE, Ligare, sacramento sibi
allegari potest, Gall. Que I'on peut alle- 16. tit. 5. c. 37.) Allegations gesta, apud devincire, in suam Ligam trahere: Ita-
guer, citer. Probus ad Pragmat. Sanct. eundem Augustinum 1. 2. contra Peti- lis, Allegare, far lega. Benno Cardinalis
tit. de caus. | nee ad quaecumque in lianum cap. 97. Adde cap. 83. 92. 1. 3. in Vita Gregor. VII. PP. : Clericos et
verbo med. ad calcem : Liber feudorum cap. 57. Donationes solenni gestorum Al- Laicos juramentis Allegavit, ne ulla
non est Allegabilis in Gallia, tanquam legatione firmare, apud eumdem Papia- ratione, ullo temppre condescenderent in
num tit. 24. [** Vid. Marini Pap. Dipl. causa Regis. [Vide Allegantia et Alle-
* ALLEGALARE, Ad legem seu arche- pag. 275. not. 15.] gatus.]
typum conferre, idem quod supra Alia- ALLIGARE, interdum pro Allegare. «s ALLEGATIO, Subscriptio, nota quse-
lare. Stat. civ. Astse cap. 11. pag. 17; Charta ann. 1032. apud Columbum de vis propria manu descripta. Formul.
Ordinatum est quod omnes et singuli de San-Rufensibus Canonicis : Tempus legis Lindenbr. 72. apud Baluz. torn. 2. Capi-
civitate Astensi,... qui aliquid vendunt istius donationis causa non sine gestorum tul. col. 531: Quam (paginam) manu
aut de cetera vendiderint... ad balantias, testificatione valebat, nunc vero post hanc mea propria subterfirmavi, et bonorum
vel stateram, ad marchum vel libram, vel legem nee quselibet donatio valere potest, hominum signis vel Allegationibus robo-
aliquod aliud pondus, teneantur ipsas si gestibus fuerit Alligata. Charta Vindi- randam decrevi. Eadem formula rursum
balantias, stateram. marchum et libram. ciani Episcopi Atrebat. apud Baldricum pccurrit ibid. col. 573. [** Vid. Alligare
quodlibet aliud pondus signari et Allega- lib. 1. cap. 25: Lex priscorum quoque in Allegare 1.]
lari facere per officiates communis Asten- exposcit auctoritatem, ut quicunque volue- ALLEGATUS, Confoederatus, nostris
sis ad hoc deputatos.... Et possint capere rit de rebus suis propriis vendere, cedere, Allie; quasi foedere invicem ta/a£ws,hinc
pro signatura et Allegalatura praedicto- condonare,suum instrumentum secundum etiam Alliance, vox Gallica pro parente-
rum, secundum quod capi consuevit. legem Salicam licentiam habeat Alligare. la, seu cognatione,qua cognati et agnati
* ALLEGALLICUM, NICON. [Gall, gen- Primum Testamentum Widradi Abbatis invicem alligantur. Vide V. 01. ^Egid.
tiane. DIEF.] Flaviniac. : Quam manu mea propria Menagium in Orig. Ital. Lewoldus Nor-
T ALLEGANTIA, Confoederatio. De re- subterfirmavi, et bonorum hominum si- thovius in Chronico Markano ann. 1347:
bus Leodiens. auctore Adriano de Vete- gnis, vel Alligationibus roborandam de- Inter Episcopum et cives Leodienses et
ri-busco apud Marten, torn. 4. Ampliss. crevi. [**Vide Allegatio.] Adde Gregor. ipsorum Allegatos pax est facta. Vide
Collect, col. 1274 : Iste fuit missus ad M. lib. 2. Ind. 10. Epist. 9. lib. 7. Ind. I. Allegare 2.
faciendum Allegantias cum Leodiensibus. Epist. 6. Ind. 2. Epist. 72. 86. lib. 10. T ALLEGIANTIA, Idem quod Ligeitas,
Vide Allegare 2. et Alligantia 1. Epist. 12. lib. 12. Epist. 10. Chartam ligiantia, fldes quse a vassallo domino
1 ALLEGANTIA, Idem quod infra Alle- veterem apud Doubletum p. 739. et Mar- feudi prssstatur. Charta ann. 1551. apud
gationes , sed ad pravum sensum, ut culfum lib. 2. form. 27. ubi habetur for- Rymer. torn. 15. pag. 259 : In considera-
videtur, detortee, apud Rymer. torn. 13. mula ejusmodi allegationum, et in acta tione Allegiantise et debitse obedientiae suss,
pag. 233. col. 2 : Confoederationes, impe- publica donationes aut testamenta refe- annuere et consentiri volentes, etc.
titiones, deceptiones, extortiones, imbra- rendi. ALLEGIARE. Vide Adlegiare.
c
ciarias, indebitas prolationes verborum, ALLEGATIONES PARTIUM, in leg. 2. C. ALLEGIUM, Navigium, in quod alle-
manutenentias, cambipartias, falsitates, de Relationibus, (lib. 7. tit. 61) leg. 11. viandse navis gratia, merces transpor-
Allegantias, captiones feodorum vel re- Cod. Theod. de Appellat. (lib. 11. tit. 30) tantur, nostris Allege. Stat. Genuens.
gardorum. etc. rationes, quas reus et actor producunt. lib. 4. cap. 16. pag. 121: Navigia quas
| ALLEGANTIARUM civitatis et patriseGlOSS. Graec. Lat. : AcSao-xaXia TipavjmTOc, jactum fecerint, appulsa ad locum desti-
litteras, Ese litterae, ut videtur, quibu's Allegatio, instructio. AixaioXoyca, Allega- natum exonerentur primo, et ante alia,
civitate 'aliquis donatur, Gall. Lettre de tio ; nine nata nostris vox familiaris, etiamsi alia prlus appulissent, sine prss-
Naturalite. De rebus Leodiens. autore Alleguer, de eo qui instrumenta, vel judicia solitcfrum Allegiorum, si eo in loco
Adriano de Veteri-busco Monacho S. testes, vel rationes pro suo jure tuendo aderit ordo exonerandi. Vide supra Ale-
Laurentii apud Marten, torn. 4. Ampliss. profert. [«* Vide Paul. lib. 1. tit. 12. | 6.gium.
Collect, col. 1270 : Postulavit etiam (Ca- Vatic. Fragm. | 273. Dig. lib. 48. tit. 18. * ALLEGORIUM, Altum verbum legis,
rolus de Baden) Litteras Allegantiarum fr. 1.1 26. lib. 4. tit. 4. § 17.] mquisitum. Glossar. vet. ex Cod. reg.
civitatis et patrise, pro se et amicis suis, ALLEGATIONES, pro legatis in acta 7646. [« Gloss, ex cod. reg. 4778 : Alle-
et fuerunt sibi concessss. Ibidem paulo publica relatis, apud Anastasium in S. goricum, ut ex Placido.]
post vocantur Litteras Allegationum. Julio PP. : Donationes, commutationes, | ALLEGORIZARE, Allegoriis uti. Iren.
1. ALLEGARE, Latinis Scriptoribus,est vel traditiones aut testamenta, vel Alle- lib. 3. 12 : Dicta Allegorizanda. Vita S.
Mittere, vel aliquem legare ad alium. gationes, etc. quo sensu allegare usurpat Columbse Reatinae torn. 5. Maii pag. 334.
Papias : Allegare, Mittere, mandatis ins- Flodoard. in Gestis PP. in Zachar.: D : Oliva quidem, sicut Allegorizat Doc-
truere. S. Augustinus Epist. 159: Ad Allegata sacris locupletia praedia cedunt. tor! sanctus, misericordiam significat.
eum quoque litteras dedi, quas rogo ut [« V. Fore. Lex.]
ipse illi tradere, et Allegare, si opus est, Idem in Stephano II: « ALLEGURRIRE, Degustare. Glossar.
non graveris. Adde S. Ambros. Epist. 32. Sicque Duci sese Allegans, fidoquo patrono. in cod. reg. 7646: Allegurrit, degustat.
Allegare testes, producere in jure ; Alle- * ALLEIA, ALLEYA, a Gall. Allee, An-
gare preces, supplicare per scriptum, i.seei committens, donans.Tradit.Fuld. dron, porticus. Charta ann. 1385. in
quod ad judicem seu Principem mitti- lib. 3. cap. 1 : Warmundus... qusedam Chartul. Richardi abb. S. Germ. Prat,
tur. GlOSS. Gr. Lat. Ixscrtav Ttpo beneficia in Wiggeres.,. in manus Ger- fol. 89. v°: Concedimus... Alleiam aut
Allego. Gloss. Lat. Gr. Adlegat, boldi Comitis de Hennaberg ea lege Alle- aditum in alto ex transversa dicti vici
TcOeTai (jLaptupa;, Se^ereis Tcpocrxpivei, T gavit, ut eadem beneficia et mancipia in parvorum camporum, pro eundo de dictis
'XXet. Apuleius in Apol. : Tacitas preces altari S. Bonifacii in Fulda pro remedio domibus sic admortizatis ad domum seu-
B eo Allegasti. Csesarius Arelatens. Serm. animse suse fratribus ejusdem Ecclesiss domos dicti magistri Michaelis, quas ha-
12 : Si apud aliquam personam potentem in recordationem anniversarii ipsius de- bet el possidet ex altero latere dicti vici.
velles aliquam causam Allegare necessa- leg aret. Charta ann. 1339. ex Tabul. colleg.
riam, etc. Optatus lib. 3 : Cum easdem ALLEGATORES, in charta ann. 1207, Lombard : Duss domus...facientescuneum
preces apud Africanos judices Allegarent. apud Catellum in Comitib. Tolos. p. dicti vici in buto superiors, abotissando de
Ubi observanda loquendi formula, apud 230. videntur dici sponsores, vades, etc. retro uni parvas vise sive Alleyas non tran-
judices; inde enim alia orta : Donatio- 1 ALLEGARE CONTRACTUS! Charta Mi- seuntis, Galilee vocatae la Rue orbe. Ubi
num instrumenta apud acta Allegare. in lonis dpmini Noyeriorum pro fundatione pro Angiportu, Gall. Cul-de-sac, usur-
leg. 3. Cod. Theod. de Donat. (lib. S.'tit. Marciliaci ann. 1239. inter Instrum. patur.
12.) pro in acta referre. Qui enim actis novae Gall. Christ, torn. 4. col. 100. C : ® ALLEIARE, Alleviare, exonerare ,
publicis rem, a se factam vel impetra- Concedunt dicti Buretus et Maria ejus Gall. Alleger. Lit. Phil. Pule. ann. 1309.
tam, inseri curat, apud acta allegat. Sed uxor Abbatissse et Conventui supradictis torn. 2. Ordinat. reg. Franc, pag. 159.
et gestis Allegare dixerunt. Testamentum omne jus ContractusAllegandi.recipiendi art. 11: Mercaturas, quas dicti mercato-
S. Hadoindi Episc. Cenomanensis : Et et retinendi quoscumque et undecunque res tradent et liberabunt per compotum
ibi testamentum meum cum apertum venientes in mansis et locis suis. Vix batellariis, Alleiaendo naves pro veniendo
fuerit, vobis prosequentibus, apudque pu- intelligipotest hie locus de jure referendi de Lota apud Harefleu. etc. Ubi Alle-
blica gestis municipalibus faciatis Alle- contractus in acta publica ; ne vix qui- viando legerat Cangius. Vide supra
gare. S. Augustinus Epist. 158: Si ne- dem de jure producendi eosdem con- Allegium.
cesse fuerit, etiam gestis jubete Allegari tractus, ubi jus agitur; quare fere sus- 1ALLEIUM, Lex, intrinseca bonitas
 ;ALL
auri vel argenti, Gall. Alloy. Edictum
Philippi IV. Franc. Eegis ann. 1295.tom.
1. Ordinal. Reg. pag. 325. et 326: Ali-
quantulum deerit de pondere, Alleio seu
lege. quam prxdecessores nostri ... con-
sueverunt in monetarum fabrica obser-
vare. Edictum Johannis I. ann. 1353.
ibid. torn. 2. pag. 551: C'est a scavoir que
vous faciez donner en chascun marc d'ar-
gent Allaie d trois deniers cinq grains
cent dix sept sols Tournois, et en tout au-
tre marc d'argent Allaie a deux deniers
de lay argent le Roy, et au dessoubz, cent
dix sols Tournois.
* ALLELORIA. [Allegoria. DIEF.]
ALLELUIA. Vox Hebraica, quae, Lau-
date Deum, vel potius Dominum, signi-
flcat, unde Amalario lib. 4. cap. 48. di-
citur ad gaudium et laudem pertinere.
Gloss. ^Graec. MS. Regium Cod. 1673 :
AXXriXouVa, alvo? TW 6'vu 6e<j>, TI alvetre TOV
XpK7i6v. S. Augustinus Serm. 1. de Di-
vers, cap. 1: Nostis, quia Alleluia Latine
dicitur, Laudate Deum. Sic Serm. 5. cap.
9. Serm. 6. cap. 9. Arnobius Junior in
Psalm. 104 : Alleluia in isto Psalmo prin-
cipium sumpsit, quam qui interpretantur,
Gloria, Deo Creatori omnium^ verum di-
cunt. Sed de vocis significatione, et ejus
usu in Ecclesiasticis officiis multa sug-
gerunt Scriptores de Divinis Offlciis;
praeterea Baron, ad Martyrol. 22 April,
et in Annal. ann. 384. n. 22. Binius ad
Concil. Tolet. IV. can. 11. Haeftenus
lib. 7. Disq. Monast. tract. 8. Disq. 1. et
alii. [Constantius torn. 1. Epistolarum
Romanorum Pontificum pag. 613. et
seqq. unde mutuabor illud, quod ab
Hieronimo refertur in Epitaphio Fabio-
Ise, moribus nostris prorsus absonum :
Cum ad celebrandas illius exequias
Urbs tota cucurrisset Sonabant, inquit,
Psalmif et aurata templorum reboans in
sublime quatiebat Alleluia.]
ALLELUIA CLAUSUM, quando in sacris
liturgiis desinit cantari. Regula Magis-
tri cap. 28 : A Pascha usque ad Pentecos-
ten non licet jejunare, quia Sabbatum
Paschas claudit tristitias jejunia. et aperit
Icetitiae Alleluia: et Sabbatum Pentecostes
claudit Alleluia et aperit jejunia: sed
Ecclesiis clauditur Alleluia ; nam Monas-
terio quasi in peculiari servitio Dei Alle-
luia usque ad Epiphaniam per modum
Psalmorum constitutum aperta a servis
Dei psallitur Domino. Vetus Placitum
sub Guillelmo I. Rege Angliae apud Sel-
denum ad Eadmerum pag. 199: Ab illo
die, quo clauditur Alleluia, usque ad Oc-
tavas Paschae, etc. Petrus de Fontaines
in Consilio a nobis edito cap. 5. § 6:
Sairemens cesse de's le commencement de
I'Avant, duskes a lendemain de la Teffai-
gne, et deske I'Alleluie dost, jusques d la
quinzaine de Pasques. Charta Gallica
ann. 1282. in Hist. Monast. S. Marise
Suession.: Et si volons. . .. que toutes les
Dames et les Rendues qui apres I'Auleluie
se saineront, aient leur sainiez ainsi come
en autre tans. In omnibus autem Eccle-
siis Alleluia cantari a Paschate ad Pen-
tecosten, auctor est S. Augustinus Epist.
86. 119. et Serm. 5. de Divers, cap. 9. sed
extra Paschale tempus Damasum PP.
in Ecclesia Romana instituisse, ut ca-
neretur certis temporibus, auctor est
Gregorius M. lib. 7. Epist. 63. uti illius
verba capienda censet Baronius. Unde
et in Dqminicis, quaa sunt ab octava
Epiphaniae usque ad Septuagesimam, et
in Dominicis, quae sunt ab octava Pen-
tecostes usque ad Adventum, cantatur,
ut observat Durandus lib. 5. cap. 4. n. 5.
[3g- De singularibus pro Alleluia clau-
dendo ceremoniis in quibusdam Eccle-
ALL
siis olim solitis adhiberi, haec non indi-
gna scitu refert Epistqla, quam nobis
exhibet Mercurius Gallicus mensis De-
cembris ann. 1726. Inter Statuta Tullen-
sis Ecclesise sseculo XV. in unum col-
lecta, Statutum XV. inscribitur : Sepe-
litur Alleluia, atque de modo illius
sepeliendi heec addit: Sabbato Septuage-
simae in Nona conveniant pueri chori
feriati in magno vestiario, et ibi ordinent
sepulturam Alleluia. Et expedito ultimo
Benedicamus, procedant cum crucibus,
tortiis. aqua benedicta etincenso, portan-
tesque glebam ad modum funeris, tran-
seant per chorum et vadant ad claustrum
ululantes usque ad locum ubi sepelitur:
ibique aspersa aqua et dato incenso ab
eorum altero, redeunt eodem itinere. Lu-
dicra hasc pompa, inquit Auctor Episto-
133 laudatse, in memoriam revocat con-
suetudinem alteram multo magis jocu-
larem. In quadam Ecclesia Cathedrali
non longe Parisiis distante, choralis
puer, si vera est narratio, turbinem,
vocabulo Alleluia aureis characteribus
exarato, circumvolutum per plana chori
sola versabat verbere ad usque integram
e choro expulsionem. Hasc ibi de exsilio
vocis Alleluia.
3OT Honorificentius vale illi dictum
est in Ecclesia Autissiodorensi, eique
integrum consecratum fuit ofnciumj
quod locum habuit officii Dominicss
Septuagesimaa a primis Vesperis ad ma-
tutinas saltern Laudes ipsius Dominicae.
Illud officium ex libris Liturgicis ejus-
dem Ecclesise et dioecesis circa sasculum
13. manu exaratis eruit sagacissimus
veterum monumentorum indigator Do-
minus Le Beuf, Ecclesise Autissiod.
Canonicus et Succentor, et nobiscum
amice communicavit. Integrum hie
referre visum est, speramusque Lectori
rerum singularium curioso non fore
injucundum.
ALLELUIATICUM OFFICIUM
SABBATO IN SEPTUAGESIMA
AD VESPERAS.
ANTIPH. Alleluia, Alleluia, Alleluia.
CAPITULUM. Benedictus, etc.
HYMNCS.
Alleluia dulce carmen,
Vox perennis gaudii.
Alleluia laus suavis
Et Cboris Ccelestibus,
Quam canunt Dei manentes
In domo per sajcula.
Alleluia laeta Mater
Concivis Jerusalem,
Alleluia, vox tuprum
Civium gaudentium,
Exules nos Here cogunt
Babilonis flumiiia.
Alleluia non meremur
In perenne psallere,
Alleluia vox reatus
Cogit intermittere ;
Tempus instat quo peracta
Lugeamus crimina.
Unde laudanda precamur,
Te beata Trinitas,
Ut tuum nobis videre
Pascha det in yEthere,
Quo tibi la'ti canamus
Alleluia perpetim. Amen.
f. Vespertina Oratio, etc.
Ad MAGNIFICAT Antiph.
Mane apud nos hodie Alleluia, Alleluia, et crastina
die proficisceris Allel. Allel. Allel. Et duin ortus fuerit
dies ambulabis vias tuas Allel. Allel. Allel. Allel.
ORATIO.
Deus qui nos concedis Allpluiatici cantici deducende
solempnia celebrare, da nobis in sterna beatitudine
ALL 183
cum sanctis tuis Alleluia cantantibus perpetuum feliciter
Alleluia posse cantare. Per Dominum, etc.
AD MATUTINUM.
INVITATORIUH. Allel. Allel. Allel. Allel. Allel.
Allel.
HYMNUS. Alleluia dulce carmen, etc.
In I. Nocturne, ANT. Allel.
j^. Memor fui nocte, etc.
LECTIO i. In principle creavit Deus, etc.
K). Alleluia. Dum praesens est invitantur illam, et de-
siilerant illam dum se eduxerit; * Et in perpetuum coro-
nata triumphal ante Dominum, Alleluia.
y. In ainicilia illius delectatio bona, quoniam itnmor-
talis est in conspectu illius. *Et in perpetuum, etc.
li). 2. Multiplicentur a Domino anni tui Alleluia ; per
viam sapient!* incedas, "Et per semitam justitiae rever-
taris ad nos, Alleluia, Allel.
f . Sola namque tenes principatum in conspectu
Domini, propterea revertere in Thesauros tuos. *Et
per semitam, etc.
R). 3. Alleluia sola tenes principatum in conspectu
Domini, propterea revertere in Thesauros tuos, te bene-
dicant Angeli, * Quia placuisti Domino, Allel. Allel.
f. Angelus domini bonus comitetur tecum, et bene
disponat itinera tua. * Quia, etc.
In II. Nocturne. ANT. Allel. Alleluia.
Sequuntur Lectiones e Genesi.
RJ. 4. Angelus Domini bonus comitetur tecum, Alle-
luia, ct bene disponat itinera tua: * Ut iterum cum gau-
dio revertaris ad nos, Alleluia, Allel.
f. Multiplicentur a Domino anni tui, per viam sapien-
tise incedas : * Ut iterum, etc.
R|. 5. Alleluia, Revertere in Thesauros tuos: * Te
benedicant Angeli, Alleluia.
f. Sola namque tenes principatum in conspectu Do-
mini, propterea revertere in Thesauros tuos: * Te bene-
dicant, etc.
_R). 6. Alleluia, Delectatio bona in operibus manuum
illius, * Divitiae multa, Allel. Allel.
^. Speciosa facta es, et suavis in deliciis mullis.
* Diviliae multae, etc.
In III. Noct. ANT. Alleluia.
HOMILIA in Evang. Simile est regnum, etc.
Rj. 7. Nomen bonum melius est quam divitiae mult<e,
* Super aurum et topazion gratia bona est, Alleluia,
Alleluia.
f . Quam dulcia faucibus meis eloquia tua Domine,
super mel et favum ori meo. *Super, etc.
R). 8. Alleluia, Judica Judicium meum et redime me,
Alleluia, a calumniantibus me. * Alleluia.
y. Vide humilitatem meam, et eripe me quia legem
tuam non sum oblitus. * Alleluia.
fi|. 9. Alleluia, Mane apud nos hodie et eras proficis-
ceris, Alleluia; * Et dum ortus fuerit dies ambulabis
vias tuas, Allel. Allel.
f. Angelus Domini bonus comitetur tecum, et bene
disponat itinera tua. * Et dum, etc.
IN LAUDIBUS.
ANT. Omnes sumus sitlentes Alleluia, Alleluia. PSAL.
Dominus regnavit. Jubilate. Deus.
ANT. Benedicat terra Dominum et omnia nascentia in
ea hymnum dicant, Allel. All. CANT. Benedicite.
ANT. Alleluia, Sola tenes principatum in couspectu
Domini, propterea revertere in thesauros tuos, te bene-
dicant Angeli, Allel. All. PSAL. Laudate.
CAPITLLUM , HYMNUS , ANTIPH. ad benedictus, ut
supra in I. Vesperis.
Nihil pro secundis Vesperis et aliis
Horis annotatur. Psalmus autem Lau-
date in Laudibus hoc cantabatur ritu:
Alleluia, Laudate Dominum de Coalis, laudate eum in
excelsis, Alleluia.
Laudate eum omnes Angeli ejus, laudate eum omnes
virtutes ejus, Alleluia, Alleluia.
Laudate eum sol et luna, laudate eum stellse et lumen,
Alleluia, Alleluia, Alleluia.
Ubi vides i°. versui addi semel Alleluia,
bis secundo, ter sequenti, et sic de
caeteris. Qui ritus etiam in Monasterio
S. Germani Autissiod. servabatur aetate
Henrici, id est, nono sseculo, ut testatur
ipse c. 10. Libri primi de Miraculis S.
Germani.
In ejusdem aevi Missali ad usum Ec-
clesiae Autissiodor. notatur pro Oratione
1. Collecta Deus qui nos Alleluiatici, etc.
et pro 2. Preces populi, etc.
Hie autem ritus et offlcium in Ecclesia
Autissiodorensi postea translata sunt a
die Dominica in Septuagesima, ad diem
festum S. Stephani 26. Decemb. ut
184 ALL ALL ALL
videre est in Antiphonalibus 14 et 15. Npcturnos, Laudes. et ad Horas diei cuit consilio quod prseconisetur per Mas-
sseculi.] dicuntur pro antiphonis Alleluiaticas. Et siliam, quod nullus de cetera cujuscumque
ALLELUIA DOMINICALIA, Quae diebus in Breviar. Sarisber.: Antiphonse Alle- conditionis existat, portet in dicta civitate
dominicis cantantur, apud Honorium luiatica Paschales dicuntur super Psalmos. aut ejus suburbiis cultellos Allenales, sub
Augustod. lib. 4. cap. 98. * Ordinar. eccl. Lugdun. MS.: De Al- poena, etc.
ALLELUIA DUPLEX, quod repetitur, ac leluyaticis. Dominica prima post octavas * ALLENSARE. [Allevare. DIEF.]
bis dicitur. Vide Durandum lib. 6. cap. Paschse ad missam dominicam, officium, * ALLENUS. [Ulna. DIEF.]
89. * Misericordia Domini, primum Alleluya. * ALLEPCIOSUS. [Calvus. DIEF.]
ALLELUIA, in Clamore bellico pronun- Dominus regnavit; secundum Alleluya, >|e ALLEPS. [Alumnus. DIEF.]
ciatum testantur Constantinus de vita Jubilate; super septimanam, una die «* ALLERRA. Eeditus castri Montis-mi-
S. Germani lib. 1. cap. 19. apud Suriurn unum, altera die aliud: et sic sit per rab. ann. 1320. in Eeg. 61. Chartoph. reg.
torn. 4. Ado Viennensis in Chronico, omnes alias septimanas. Infra : De Alle- Chap. 358: Item in Allerba, quam fade-
ubi de eodem S. Germane, et Ordericus luyaticis, quae dicuntur post octavas Pen- bant consules et universitas dicti loci, ay.
Vitalis lib. 12. pag. 887. tecostes, in Laudibus. Post octavas Pente- lib. v. sol. Turon. Legendum videtur in
* ALLELUIA quod dicitur Baha, id est, costes dicuntur Alleluyaticse seriatim ; sed Alberga. Vide in hac voce.
cum pneumate seu jubilo , ut aiunt, Dominica prima post festum S. Joannis sjc ALLERE. [Dolere. DIEF.]
repetendo scilicet a, a, cum certa modu- Baptistse. dicitur Alleluya, Innuebant. >je ALLERS. [Gall, experiment^. DIEF.]
latione. Ordinar. vetus MS. eccl. Came- f ALLELUIATICA EXSEQULE , Idem T ALLESCORON. Charta Sancii Abbatis
rac. ad missam Dominicae. 1. in Ad- quod supra, Alleluia clausum. de Ortulo apud Jo. Moret. Antiq. Na-
ventu : Alleluia cantatur a duobus domi- 1 ALLELUIATICA GAUDIA, Jubilus et varrae p. 406: Si quidem de nostros avo-
nis in pulpito, epistola et evangelium laetitia collaudantium Deum. Pascha- los. et de nostra radice Allescoron. Id est,
similiter in pulpito. Post A lleluia. cantor sius in Vita S. Adalhardi Abbatis inter Majorum, Gall. Ancetres.
incipit Alleluia, quod dicitur Baha, et Acta SS. Benedict, ssec. 4. part. 1. pag. sjc ALLESORIUM. [Ut ALISORIUM. DIEF.]
cantatur a choro alternatim ad modum 344: * ALLETA , pro Athleta, pluries oc-
sequentias... Alleluia, Veni, Done, sine Desine plura soror tu, mater ait Galathea. currit in sermone, feria 5. sanctse heb-
Baha. Ista quidem inspecta, melius turn forte canemus, domadis habito a Joanne de Cardalhaco,
* ALLELUIA, femin. gen. in Bulla Be- Cum paradisus ovans nobis qupque sorte \irebit. et in aliis.
nedicti VIII. PP. ann. 1023. in Append, Hactenus agrorum flores et lilia carpe, 3^ ALLETA. [Piscis , gall, muge,
ad Marcam Hispan. col. 994 : Ut si prse- Donee alleluiatica circntn gaudia ridant. (Sic) chabot. DIEF.]
Sparge viam violis, virlutum floribua arva, ALLETES. Consuetudines et Usatica
dicta festivitas evenerit.postquam dimissa Pmge rosis callem, plateis lilia sterne.
fuerit Alleluya, etc. Sic etnostri Alleluie Vicecomitatus Aquarum Eotomagi
dixerunt. Mirac. MSS. B. M V. lib. 3 : ALLELUYATICE.Cum Alleluya. Ordina- MSS.: Entre les autres coustumes, il est
II n'est sequenae, n'Alleluie, rius MS. Eccles. Eotomag. : Responsoria une coustume. que I'on appelle les Alletes,
Bele note, ne Kyriele, de Horis Alleluyatice dicantur. a laquelle coustume il appartient, que de
Tant soil plaisans, ne tant soit bele, 1 ALLELUIATICI PSALMI , Qui pro Pasques jusques a la Trinite. quiconque
Que trop n'anuit, s'ele trop dure. titulo habent Alleluia, Vide Psalmi Al-
* ALLELUIA, Pulpitum, ubi Alleluia leluiatici. f .orte poisson d'eau douce a col, il paye
den. a cheval 4. den. en boutaille 1.
cantari solet. Arest. ann. 1343. 6. Mart, ALLELUIATICUM. Gregorius Turon. den. mais qu'il ait mis le poisson de son
in vol. 2. arestor. parlam. Paris.: Cum de Vitis Patrumcap. 6 : Alleluiatico cum col en la boutaille, et seil y a mis autre-
lite et causa pendente in curia nostra Capitello expleto. Eegula S. Aureliani : ment, il paiera 4. den. pour la boutaille.
inter episcopum Tornac. et decanum et Binos Psalmos cum suis Alleluiaticis 1 ALLETUS, Halex, Gall. Harang. Vide
capitulum Tornac. super'facto et occa- dicant. Zixilanes Episcopus Toletanus Aletus.
sione cujusdam ostii, existentis in Alle- in Vita S. Ildephonsi Episcopi Toletani I. ALLEVAMENTDM, Impositio tributi,
luya et descensu contiguo capellse epis- n. 3 : Psallebat (Clerus) Alleluiaticum, Gallis, Levee. Charta Guillelmi Comitis
copali, etc. [«* f. Alleya.] quod ipse Domnus Ildefonsus nuper fece- Forcalquerii ann. 1206. pro Manoscensi-
* 2. ALLELUYA, Panis cuculi, est herba rat: Speciosa facta est. Alleluia. Vide bus : Remitto.... omnia mala usatica, et
acetosi saporis. species trifolii videtur, in Psalmi Alleluiatici. omnia mala Allevamenta, omnesque ma-
unguento viridi cyrugicorum reperiiur. ALLELUIATIGUM MELOS. Victor Uti- las et pravas consuetudines, etc.
Glossar. medic. Simonis Januens. ex censis : Lector unus, pulpito sedens, Alle- * Nostri dixerunt Alever une assise,
Cod. reg. 6959. Vide Menag. Diction, luiaticum melos canebat. Alcuinus de pro Tributum exigere, Gall. Lever un
etymol. ubi a voce Juliola hanc corrupte Offlciis divinis : Unde et in Officio Missse tmpot. Lit. ann. 1293. apud Marten,
efformatam docet. [** Germ. Sauerklee. earumdem vigiliarum festivum Alleluiati- torn. 1. Anecd. col. 1257: Jehans cuens
Lat. alias oxytriphyllon, planta Alleluia cum melos intermittimus. 'AXXvjXoyVapc'at de Haynnau... nous requist a Alever une
vocata, quia floret, quo tempore Alleluia XtTa\, in Synodo Trull, cap. 75. Alleluia- assise dedens Maubuege, etc.
frequentius in templis cani consuevit. ticum Invitatorium, Alleluiatic.se Anti- * 2. ALLEVAMENTUM, Arborum plan-
ADEL.I phonx , quae per Alleluia clauduntur tarium, seminarium, Gall. Plant, pepi-
| ALLELUIARE. Dicere vel cantareapud Joannem Episcop. Abrincensem de niere; Ital. Allevamento, Educatio. Stat.
cum adjuncto Alleluia, in plerisque Of fie. Ecclesiast. civit. Perus. pag. 53: Si quis in nemore
Breyiariis 200. yel 300. annorum, ut in | ALLELUIATUS, Cui additur Alleluia,silvestriAllevamentum alterius vastaverit,
Autissiodqrensi ejus aevi ubi habetur: in Micrologio cap. 59. solvatpro banno de die pro qualibet planta
Responsoria ad horas Alleluianturpropter * Stat. synod, eccl. Carcass, ann. 1315. silvestri, grossitudinis unius bropas, vel
prsesentiam corporum. ex Cod. reg. 1613 : Ab octabis Paschse infra, denarios quatuor, et ab inde supra,
T 1. ALLELUIARIUM, Versus Psalmo- usque ad festum Pentecostes, amodo usque ad magnitudinem unius canterii
rum quibus Alleluia praeponitur. Eucho- dicantur die qualibet in matuiinis tres supra, solvat pro banno solidos duos pro
log. Graec. pag. 102. psalmi de matutinali, cum tribus anti- qualibet planta, et de nocte duplicetur
« 2. ALLELUYARIUM, Liber in quo phonis Alleluyatis. bannum. Vide supra Alevamum, et mox
Alleluia continentur. Inventar. MS. libr. ?|c ALLEMONIA. [Fomentum, victus. Allevare.
eccl. Camerac. ann. 1355: Item Alleluya- DlEF.l j 1. ALLEVARE, Vox Italica, alere, co-
riumper anni circulum notatum. Char- ALLEN, Vox, quam Ludovicus II. Dux lere, Gall. Elever, nourrir. Chronicon
tul. eccl. Carnot.: Unum missale, duo Burbonensis pro symbolo usurpavit; Parmense ad ann. 1294. apud Murat.
gradalia,... duo Alleluyaria, etc. quae characteribus aureis transversarie torn. 9. col. 826 : Una leona donata fuit
1 ALLELUIATICA, Antiphona temporis exarata legitur in scuto argenteo, in Communi Parmse parvula, quas postea
Paschalis, quse vel solo constat vocabulo Oratorio, quod superiori Castelli Moli- Allevata fuit et tenta pro Communi
Alleluia, vel quaa constat eadem voce, nensis Capellae adjacet, et in Capella quousque vixit.
sed aliis verbis inserta vel addita, sive Burbonensi ad Luparam, Lutetiae : quod * De arboribus saepius dicunt Itali.
id flat semel tantum, sive pluries. Cod. quidem symbolum dimisit postea, vice- Charta. ann. 1198. apud Censium inter
MS. Eituum Eccl. B. Marise Deau- que illius hocce verbum usurpavit: Cens. eccl. Eom. : Concedo vobis praedic-
ratae Tojos. : Incipiuntur Vesperas regu- ESPEEANCE. Vide Orronvillam in Vita tam silvam. secundum quod vicecomes
lares et dicitur super Psalmos antiphona ejusdem Ludovici cap. 3. et Favynum Petronianus vobis pede signabit, ad cus-
A lleluiatica; Psalmus, dixit Dominus in Theatre Honoris pag 767. todiendum et Allevandum arbores usque
cum tribus seqq. Et infra : Non dicuntur ALLEN^, Corrigise frssnorum. Papias. ad xx. annos, tali inter nos existente
Alleluiatice, sed solum Antiphona. et in * ALLENALIS. CULTELLUS ALLENALIS, pacto, quod usque ad xx. annos bene cus-
ultima reyteratione dicuntur omnia tarn Pugiunculus , sica ad instar subulae, todietis silvam, et arbores Allevabitis pro
antiphona quam Alleluiatica. Eursum nostris olim Alenas. Vide supra Alenacia. posse... Promitto singulis annis guardia-
infra: Dicuntur sine Alleluiaticis... ad Statut. ann. 1351. ex Tabul. Massil. :Pla- nos silvse facere jurare silvam Allevare
 ALL ALL ALL 185
et arbores custodire. Stat. Montis-reg. est Alleviner et Alviner, quod est pisces j ALLIATA BUL.LITA, Pulmenti species
pag. 229 : Item statutum est, quod quseli- serere, seu stagnum piscibus ad propa- Tholosatibus familiaris, cum alliis coc-
bet persona de civilate Montis-reg alls et gationem frequentare, unde etiamnum tis, sale, pane, et oleo ; patria lingua
posse, possit plantare et Allevare super pisciculos ad sobolem in stagnum im- Aiilado. Limborch. Inquis. Tholos. pag.
suatn possessionenif tarn intus villam missos, appellamus Alvins.] Italis Alle- 109 : Quadam die Veneris paravit prse-
quam extra, arborem pirus, nucis, porno- viare, est exonerare. dicto h&retico Alliatam bullitatn et
rumt castanearum, etc. Vide Allevamen- | ALLEVIATIO, ut Alleviamentum. Ro- tradidit. etc.
tum 2. landinus Patavinus de factis in Mar- * ALLIATOR. Vide supra Aliator.
* 2. ALLEVARE, Accipere, capere, Gall. chia Tarvisina lib. 8. cap. 5. apud Murat. * ALLIBRARE. Vide supra Alibrare.
Enlever. Scacar. S. Michaelis ann. 1215. torn 8. col. 287 : Desperati ergo procura- ALLIBRATI. Dicuntur, qui descripti
ex Reg. S. Justi Cam. Comput. Paris, tores, expectabant nihil aliud nisi mor- sunt in libra civium, vel Comitatus alicu-
fol. 18. v°. col. 2: Prssceptum est Milonitem, poenarum scilicet Alleviationem et jus civitatis. Breviloq. [s;:=;:: In Vocab.
de Levee ballivo Constantini. quod inqui- consolamen. Tullius dixit Allevatio. utriusque Jur. : vel communitatis, etc.]
rat utrum Reginaldus de Cornillon Alleva- ALLEVIUM. Vide Alegium. •": Ab Ital. Allibrare, Ascribere, cen-
vit et cepit primus graveriam in terra S. 1 ALLEVIUM INTERFECTORUM . Jus sere. Stat. antiq. Florentiae lib. 8. cap.
Stephani Cadomensis, etc. levandi hominis interfecti cadaver e 190. ex Cod. reg. 4621: EpiscopusFloren-
* ALLEVATICIUS, Exposititius, Gall. loco in quo repertum est, Gall. La levee tinus et episcopus Fesulanus.... non pos-
Enfant trouve, quia colligitur et alleva- du corps. Charta Milonis de Montegniaco sint concedere alicui suo familiari, qui sit
tur; nostris olim Ailevin et Aillevan, ann. 1206. ex Tabulario San-german.: praestantiatus in civitate Florentias, vel
eadem notione; nisi sit pro Advena, ex- Notum facio tarn prsesentibus quam futu- Alibratus in comitatu,.... licentiam por-
traneus, Gall. D'ailleurs. Eatherii Veron. ris, me recepissejure hasreditario in feodum tandi arma,.... et quicumque praestantia-
episc. Praeloq. lib. 2. apud Marten, torn. ab Abbate S. Germani de Pratis medieta- tus aut Allibratus virtute dictse licentiss
9. Ampl. Collec. col. 839: Quid enim tem caducorum, forismaritagiorum, san- portaverit arma prsedicta, incurrat in
mendicans (pater) clamitat, nisi te novi- guinis et Alleviorum interfectorum in patinam dupli. Bulla Nicolai V. PP. ann.
tium, te assumtum, te illud quod nuper omnibus hominibus S. Germani, etc. 1454 : Concedimus quod... omnes et sin-
ab his inventum est, qui se homines facere ALLEUM, pro Allium, et Alleatus pro guli advense et forenses. qui in civitate et
jactant, id est, faticium, te Allevaticium,Alliatus, allio conditus, occurrit apud territorio bona stabilia possident
te nothum. spuriumque demonstrat ? Lit. Will. Thorn. [Bulla Lucii Pap«, in Ta- Allibrati, eorumque bona hujusmodi im-
remiss, ann. 1396. in Reg. 151. Chartoph. bulario Monasterii S. Quintini in Insula mobilia. secundum antiquam consuetudi-
reg. ch. 173 : Ledit Herouart demanda a pag. 109 : Excepto censu quern tenemini nem dictas civitatis. in ipso catasto des-
boire audit Lorin, etpour ce vouloir faire,reddere Comiti Viromandensi... decimam cripti et annotati, etc.
ledit Lorin se leva et lui tendi un gobelet
Alleorum et medse in villa de Michem. 3<e ALLIBRUM. [ALABRUM, devidoir.
d'argent plain de vin; et a ce survint Cod. MS. rituum B. Mariae Deauratae DIEF.]
Jehan du Ponchel , qui lui destourna Tolos.: Prius administrator debet provi- j|c ALLIGEA. [A.labruva;devidoir. DIEF.]
disant, Castis hardeaux, veulz tu bailler der e expensis Conventus de Alleis et lac- * ALLICIATOR. [Qui allicit. DIEF.]
hors de mon hostel mes gobelles aus Aille- tucis et de petrocillo, etc. Charta Odonis ALLICULA. Vide Alicula.
vans et castis d'aval le pais. Mirac. MSS.Abb. S. Dionysii e Cod. MS. B. M. de * ALLIERIUS, in Charta Henrici comit.
B. M. V. lib. 1: Argentolio : Et quserat Prior condimenta Trecens. ex Chartul. Campan. in Cam.
Sire, Sire, fait li devins
necessaria, scilicet piper, Allea, sinapin, Comput. Paris. Vide Alierius.
Bien courans, iert ses Ailevins
etc.} | 1. ALLIGANTIA, Foedus, Armorum
Se part de court par cesle gile. T ALLEX, Illicium, Gall. Attrait, alle- consociatio, Gall. Alliance, ligue, confe-
chement, charme. Vita S. Ayberti torn. 1. deration. Pluries occurrit apud Ryme-
Sed et in contemtum usurpari potuit Aprilis pag. 680. D.: Quis enim mortalium rum, ut torn. 5. pag. 3 : Salvis semper
hsec vox ; alludendo scilicet ad piscicu- sic fere sine Allice odorabilismellis,fusus Alligantiis, confoederationibus ac conven-
los, quos Alevins nuncupamus, quibus dulcedine alicubi repertus est 9 tionibus quibuscumque ; torn. 8. pag. 147 :
stagnum propagatur. | ALLEX SORUS, Harengus ad fumumFrancigenis aut aliis quibuscumque de
1 ALLEVATIO AREN^E, f. mendum pro exsiccatus, Gall. Harang sorf apud Ry- eorum Alligantia existentibus. Legitur
Allevatio ancorse, ejus sublatio, ut Gal- merum torn. 5. pag. 146. alibi non semel. Vide Allegantia.
lice dicimus lever I'ancre, Ancoras tol- j|< ALLEXIDA. [Gall, anguille vel chabot. 1 2. ALLIGANTIA, Afflnitas, Gall. Al-
lere. Charta anni 961. inter Instrum. DIEF.] liance. Litterae Edwardi II. Regis Angl.
torn. 2. novae Gall. Christ: Ipsum vero 1ALLEXIUM , Halex Gall. Harang. ann. 1325. ad Regem Portugalliae, apud
feudum componitur juribus quse, sequun- Statuta Ordinis Cisterc. inter Anecd. Rymerum torn. 4. pag. 157 : Accedens ad
tur: nempe mensuras omnimode Sancto- Marten, torn. 4. col. 1324. B. : Statuitur nos Petrus de Larc lator prsssentium cum
num et insularum adjacentium, jure auctoritate Capituli generalis, ut quadri- literis vestris de credentia, nobis exposuit.
quoque navium stationis Allevationisque garii nostri Ordinis euntes ad Allexia vel vestram Magnificentiam affectare inter
Arenas in omnibus portubus pagi Sancto- redeuntes in domo de Clairmarais... non vestram et nostram soboles, aliquos iniri
num , a Rupella ad JSlaviss portum. pernoctent. Vide Alecium. contractus conjugales. Verum quia de
[** Allevatio arenas est fortasse quod " ALLEXIARIA. Vide supra Alleciarius. tantis Alligantiis tractare non decet abs-
nodie dicunt le jet du lest.] * ALLEYA. Vide supra Alleia. que majori prsesentia nunciorum. ipsum
* ALLEUDETUM. [Alium. DIEF.] * ALLEYARE, Ad legem monetam con- ad vos duximus remittendum. Vide Alli-
ALLEVIAMENTUM, Levamen, Gallis, flare, legitima materia nummum affl- gatio.
Allegement, in Miracul. S. Ludgeri Episc. cere. Gall. Allayer. Charta Alphonsi reg. ALLIGARE, Confcederare. [De rebus
n. 24. Vide V. C. ^gidii Menagii Ori- Aragon. ann. 1444: Jubemus quod ex Leodiens. auctore Adriano de Veteri-
gines Italic, verbo Aleggiare. qualibet marcha argenti Alleyati ad legem busco apud Marten, torn. 4. Ampliss.
ALLEVIARE, Levem facere, Gall. Alle- xj. den. et oboli, et ad numerum Ixxij. Collect, col. 1274 : Et petitum per ipsum
ger. Charta Guidonis Comit. Pontivi, denariorum argenti, etc. Vide supra et eos qui secum venerant, quod Leodien-
apud Hariulfum lib. 4. cap. 22: Nostrum Aliada. ses vellent se Alligare Regi et confosde-
prassentiam adiit, deprecans ut consuetu- * ALLIA. [Alium. DIEF.] rare se cum ipso.] Alligatus, Foederatus,
dinem 20. porcorum. quam habebant in <* ALLIAMENTUM, f. pro Allevamen- apud Falcon. Beneventanum pag. 261.
villa... Alleviarem. Alia Henrici Comit. tum. Impositio tributi, praestatio quaevis, 281. 288. Vide Allegare et Adlegiare.
Trecensis ann. 1165. in Tabul. Eccl. Gall. Levee. Charta Stephani comit. | 1. ALLIGATI, Excommunicati. Vide
Meldensis fol. 2: Meldensem monetam Bolon. ann. 1145. pro monast. S. Vul- Obligati.
nee possum mutare, aut Alleviare. Charta mari in Reg. Olim parlam. Paris.: Si 1 2. ALLIGATI, apud Isidorum lib. 4.
Philippi Regis Franc, ann. 1309. in 2. pro reverentia sui patroni Alliamenta. in Orig. cap. 23 : Testes sunt, a quibus quse-
Regesto ejusd. Reg. ex Tabulario Regio omnibus locis, in quibuscumque habere ritur vent as in judicio, quos quisque ante
n. 192 : Item mercaturas, quas dicti mer- consueverant, libere habeant. Nisi legen- judicium sibi placitis Alligat : nee cui
catores tradent et liberabunt per compo- dum sit, quod mihi haud improbabile postea sit liberum aut dissimulare, aut
tum batelariis, Alleviando naves pro videtur, alia merita, id est, alios terrae subtrahere se ; unde et A lligati appellan-
veniendo de Lora apud Harefleu, etc. proventus. Vide Meritum. tur.
Alleuvier un etang, in Consuetud. Tre- 1 ALLIANGIA, Foedus, Gall. Alliance. | ALLIGATIO, Idem quod Alligan-
censi art. 87. et Vitriac. art. 37. (sic Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 351 : Confede- tia 2. Afflnitas, Gall. Alliance. Epistola
enim in iis legendum arbitror) est rant et alligant confederations et Allian- Edwardi III. regis Angl. ann. 1331, de
aquam ex stagno effundere, ut facilius cias faciunt. Alligantia cum Rege Francias, apud Ry-
flat piscatio. [Legendum non est Alleu- } ALLIARIUS, qui vendit Allia. Vide merum torn. 4. pag. 502. col. 2 : Ad trac-
vier in locis citatis, sed sicuti scriptum Ailliarius. tandum cum prasfato Rege tarn super ge-
I 24
186 ALL ALL ALL
nerali passagio, quam super Alligationibus Un preudons ont Alloue lesdites bestes. Ubi Allouer est
inter ipsum et nos, per fosdus conju- Issi un jour de sa maisons locare, conducere.Itali Allogare, pro dar
gate, videlicet inter filiam ipsius JRegis et Matin pour ouvriers Alouer. luogo dicunt, vel pro dare in affito, lo-
/ilium nostrum primogenitum. * ALLOCAMENTUM, Usus, possessio. care, ut pluribus docent Albertus Acha-
] ALLIGATBUE, Species amuleti ad Locus est supra in Affidamentum 4. Vide rizius, Jacobus Pergaminus, et Cruscani.
arcendos morbos. Vide Ligatures. mox Allocatio. Denique ab allaudare, deducta forte vox,
f ALLIGAVIR. Vide Andigare. 1 ALLOCANTIA, Expensorum comprp- Aloser, apud Poetas nostrates, pro lau-
* A L L I G E G E N I G E U S . [Alienigena. batio, rei alicujus aut script! approbatio dare. Le Lusidaire :
DlEF.] etratihabitio, Anglis leguleiis Allouance, Moult fu courtois et Alos^s.
ALLIGER, Gallus, in Gloss. Isidor. ab Allocare : de quo mox. Cum omnibus Le Roman de Garin :
quasi ad Ligerim habitans, inquit Vul- feodis, vadiis. commoditatibus et Allocan-
canius. [At inepte, ut merito observat tiis, apud Rymerum torn. 15. pag. 760. Et vos Guillaume de Monclin 1'Alose.
post Reinesium Graevius ; nam hie agi- 1. ALLOCARE, Admittere rem ut veram Occurrit passim apud hunc Scripto-
tur de gallo avi domestica cristata, de et probatam, vox forensis. Gall. Allouer. rem. Guillelmus Guiart :
qua Sedulius v. 80 : Bractpn. lib. 3. tit. de Corona cap. 2 :
Poterit... petere sibi Allocari, quod appel- Mult le deust bien Aloser.
. . . . Prius Alliger, inquit,
Quam gallus cantet, hac me ter nocte negabis. lans est latro cognoscens, etc. Occurrit ibi Le Doctrinal :
pluries, et in Fleta lib. 1. cap. 20. 1114. Vous ne deves mie par mesdire avanchier,
Ad hunc locum alludit Glossarum lib. 5. cap. 4. 118. [Edictum Johannis I. Ne pour vous Aloser aulrui desavanchier.
Auctor. ] [ ** Vulgaris sequioris aevi Regis Franc, torn. 2. Ordinat. Reg. pag.
poetis geminatio consonantis prsece- 449 : Nihil in contrarium faciatis, aut | 2. ALLOCARE, Collocare, ponere in
dente vocali longa.] fieri permittatis, vel solvatis, aut scribatisf loco. Formula exorcismi apud Baluzium
* ALLIGERIS, ALIGERIS, Elaver, vulgo vel in solutionum compotis Allocetis.] torn. 2. Capitul. Reg. col. 663: Te adjuro,
Allier. Hist, episc. Autiss. apud Labb. PraBsertim vero Allocari dicebantur ut non te altum levare, nee longe volare,
torn. 1. MSS. pag. 508 : Petrus de Bella- libertates Ecclesiarum, cum Justitiarii sed quam plus cito potest, ad arborem
pertica, natione Gallus, de partibus Bor- itinerantes, aut alii a Principe ad id venire, ibi te Allocas cum omni tua genera
bonensibus, de castro Bellseperticse super selecti, instrumenta et chartas, in qui- vel cum soda tua.
fluvium Aligeris, episcopus Autissiodoren- bus eae continebantur, evolvebant, vel * 3. ALLOCARE, Uti, impendere, insu-
sis. Augiaci castrum super Alligerim, in de iis inquestas faciebant. Ejusmodi mere, Gall. Employer, depenser ; quo
Charta ann. 1300. ex Lib. rub. Cam. sunt allocationes in Itinere Camerarii etiam sensu Allouer dixerunt. Charta
Comput. Paris, fol. 165. v°. col. 1. Ala- Scotici cap. 39. | 42. ubi de allocationi-Joannis reg. Franc, ann. 1350. in Chartul.
rem et Alerem yocant recentiores, uti bus factis per Prsspositum burgi. Harum 23. Corb.-: Cum judex capi fecisset
monet Valesius in Notit. Gall. formula exstat apud Willelmum Thorn, Robertum le Bel, .... pro suspicione Allo-
* ALLIGORIA. [Allegoria. DIEF.] cap. 3 : Anno supradicto sederunt domini cationis falsorum florenorum ad Aqui-
1 ALLIGOTATjE VESTES. Vide Algo- Hervicus de Stontone, et socii sui Justitia- lam... Eidem Roberto imponebat ipsum
tatas. rii itinerantes in Comitatu Cantise, coram Allocasse pluresfalsos florenos contrafictos
* ALLIGURIRE. [Gall, museler. DIEF.] quibus Allocata est suprascripta libertas, in cugnis nostris. [** Vide Allocatio.] Lit.
* ALLIMIES. [Colluvies. DIEF.] (EcclesiaB S. Augustini Cantuar.) pro remiss, ann. 1379. in Reg. 116. Chartoph.
j|c ALLIMIO. [Avis marina, alcyon. qua Abbas submonitus fuit ad responden- reg. ch. 47: Comme Pierre Jacot menast a
"rw-pi-p ~] dum eis, quo waranto clamat habere Soke sa femme dure vie. et mauvese en lui
ALLIMPOLE, Delirus, ut yidetur, in et Sake, Grithbretch, in terra et in aqua degastant et Allouant ses biens folement
Ohronico Windesheimensi lib. 2. cap. in maneriis suis, etc. Infra : Et quod om- et oultrageusement. Aliud est Alouer, in
50 : Eo quod plusquam octogenarius, inu- nes illss libertates alias in ultimo itinere Charta ann. 1319. ex Reg. 59. ch. 414:
tilis, et grandeevus, sensuque deficiens Joannis Berewik, et sociorum suorum Les ttsserans avaient plache en la mile de
Allimpole videretur. Justiliariorum itinerantium in Comitatu Rouen,pour eus Alouer jouste une maison,
* A L L I P H A N U M . [Ut ALIPHANUS. is to Allocates fuerunt. etc. Adde pag. 1962. que I'en appelle Damiete. Et en ladite
DlEF.J Allouances. Angli istius generis Alloca- plache, quant il y assemblaient pour eus
* ALLISIO, Martyrium. Eulog. in Prse- tiones vocant Charta Edw. III. Reg. apud Alouer, il firent compilations,.... pour
fat. lib. 2: Contigua hujus secundi opens eundem Thorn, pag. 2077 : Si vous trues- lesquiex meiffaiz la plache leur fu ostee,
brevitas martyrum tantummodo beatorum sez par chose de record, come par Al- .... et depuis che temps, eus ont eu certaine
gesta exponens, nomina, xtates, ortus, louance, ou en autre manere, que les maniere de eus Alouer sans plache avoir.
diesque Allisionum fideli proferet rela- predecessours ledit Abbe ont este payez Ubi Alouer, idem sonat quod De rebus
tione. [« Gloss, cod. Eeg. 4778 : Alli- desdits dis livres du manoir avant dit, suis disserere, Gall. Traiter, parler de ses
dere, interficere, mactare.] etc. Vide Stanfordium lib. 2. de Placitis affaires. [** Vide locum Bestiarii in
j|e ALLISORIUM. [Ut ALISORIUM. DIEF.] Coronse, cap. 45. Allocagium.]
^c ALLITARIA. [Gall, ruche, huche, pe- ALLOCABILIS, Qui allocari potest. Fleta « ALLOCATIO, Usus, Gall. Emploi.
trin. DIEF.] lib. 1. cap. 20. § 138. Charta. ann. 1380. apud Menester. Hist.
ALLITOR, Cementarius. Breviloq. ESSONIUM ALLOCABILE, quod admitti Lugdun. pag. 129. col. 1 : Pro captione
* ALLIVIES. [A'lluvies. DiEF-1 et recipi potest : excusatio, qua? recipi et Allocations, quas inibi (Lugduni) fa-
| ALLIVIS, Pallii genus virgini, dum potest, in primis statutis Roberti I. Re- ciunt de nostris Dalphinalibus monetis,
consecraretur, ab Episcopo impositum. gis Scotise cap. 26. mercatores pro exercitio suarum merca-
Cod. MS. Gemeticencis Monasterii: Turn Pqrrovocem Allocare, a Gallica Allouer, turarum dictam villam frequentant. Oc-
imponas (Episcope)puellse Allivem et di- plerique deducunt, sed unde vox Allouer currit rursum supra in Allocare 3.
cas : Accipe puella Pallium, quod perferas efficta sit, non plane constat ; nam vix 1. ALLOCATES, ALLOQUATUS, Procura-
sine macula ante tribunal Domini nostri crediderim idem sonare, quod locum tor, qui pro alio agit, spondet, qui ad id
J. C. qui cum Patref etc. dare, uti quidam consent ; quippe nos- locatus, vel allocatus est, ut vicarii vicem
ALLO, in Breyiloquo, dicitur Instru- tris locus, Lieu, dicitur, non Lou. An agat. Concilium Andegayense ann. 1269.
mentum acuendi cultellos, et est lapis igitur a voce Louer, id est, Locare, aut can. 1 : Quidam domini temporales et
rotundus, cum quo. vel in quo faber pur- elocare ? ut qui allocant aliquid, idem eorum Allocati, inhibent seu inhiberi fa-
gat instrumenta, ut sint acuta. Dicitur agant, quod qui ffides locationi addicunt, ciunt subditis suis, etc. Libertates Salvae
etiam Alia. cujus usum inquilino permittunt ? an Terrse in Dioecesi Rutenensi ann. 1284 :
j ALLOBROGA. Vide Adlobrius. vero a Laudare, seu Allaudare, (nam et Alienigense.... quas dictum defensum igno-
a|e ALLOCA. [Piscis, gall. muge. chabot. hoc vocabulo usus est Plautus.) quod raverint pcenae non subjaceant; sed alias
DIEF.] idem est quod probare ? Certe constat, ad nostri Allocati arbitrium puniantur.
T ALLOCABILIS, Vide in Allocare. nos etiamnum Louer, et agreer, usur- Charta anni 1290. in Regesto Comitum
* ALLOCAGIUM, Locatio, datio ad cen- pare, pro admittere. Sed et allocare, pro Inculismensium in Camera Comput.
sum, Gall. Bail a cens. Charta feudor. locare usurpat Thwrocziusin Calomano Paris. : Quern sic condemnatum per
dom. Castil. Dumbar. ann. 1463 : Qua- Rege Hungar. cap. 62 : Allocans pecunia eosdem Abbatem et Conventum, seu Allo-
tuor denarios grosses et unam corvatam maxima exercitum copiosum. Ita MS. quatos eorum, dictus Comes, vel Alloquatus
ad secanda prata, eisdem dominis de ser- Codicem prseferre monet Editor. Con- suus, debet recipere ad requisitionem
vitio annuali debitos per dictos fratres, suetud. Normann. art. 67 : Le Seigneur eorum, etc. Alia Isabellas Dominae Cre-
ex Allocagio de dominio dicti domini peut saisir pour sa vente les bestes pastu- donii ann. 1265. in eodem Regesto : Et
d'Epay facto. Nostris olim, ut jam mo- rantes sur son fonds, encore qu'elles n'ap- s'il avenoit, que le Comte ou ses gens ne
nuit Cangius, Allouer et Alouer, pro Lo- partiennent a son vassal, ains a ceux, feinsent tort ou force esdites choses, e ge
care, conducere. Bestiarius MS. : qui tiennent I'heritage a louage, ou qui I'eusse requis, ou fet requerre lui ou ses
 ALL
Aloez, et il me fu defaillans d'amender le
forfet, etc. Adde Concilium Salmuriense
ann. 1253. can. 8. 24. Langiense ann.
1278. can. 2. Littletonem sect. 514. et
Chartas aliquot apud Augustinum du
Pas in Stemmatibus armoricis part. 1.
pag. 251. et in Stemmate Acignianensi
pag. 591.
* 2. ALLOCATUS, Servientis adjutor,
Gall. Recors, in Gharta ann. 1352. ex
Tabul. Flamar. : Per captionem bono-
rum, servientes et Allocates ejusdem
curies (Petragoricensis) voluit eum com-
petti. Nisi Comestores intelligas. Vide in
hac voce.
- * 3. ALLOCATUS, Locatus, conductus
tiro, Gall. Apprenti; unde Alien appella-
bant id, quod ad tirone pro arte addis-
cenda magistro pensitabatur. Acta MSS.
Inquisit. Carcass, ann. 1308. fol. 60. v°:
Ipse qui loquitur jam erat firmatus et
Allocatus pro addiscenda arte suto-
ria. Stat.'ann, 1382. torn. 7. Ordinat.reg.
Franc, pag. 743. art. 5 : Et s'il avient ou
avenoit que aucun maistre alast de vie a
trepassement,avantqueson apprentiz eust
parfait son service, ledit apprentiz le
parfera chiez un autremaistre, ...et aura
la femme ou les ayans cause dudit pre-
mier maistre, du louaige ou Alieu de son
apprentiz, etc. Vulgatius vero Alloue
usurpamus de eo, qui artifici magistro
operam suam locat, vulgo Compagnon.
Lit. ann. 1402. torn. 8. earumd. Ordinat.
pag. 508. art. 10 : Que nul dudit mestier
(de tondeurs) ne pourra avoir que un
apprentiz et un Alloue tant seulement.
f ALLODARII, ut mox .4 Mediates. Char-
tul. Gemetic. torn. 1. pag. 275 : Prxbet
Willelmus meo permissu Apostolorum
Principi... 6. acras terras, atque 6. homi-
nes liberos, qui vocantur Allodarii. Vide
Alodis.
l A L L O D A R U M , Fundus, Praedium.
Chartul. Gemetic. torn. 1. pag. 268 : Do
etiam salinas quatuor ad Hunoflet, et
comparationem vini in Brochuilla... et in
vado Fulmerii unum Allodarum. Vide
Alodis.
* ALLODERE. [Alludere. DIEF.]
\ ALLODIALES, Nobiles scilicet ii qui
Allodia tenebant, id est, praedia ab omni
praestatione et servitio reali et personal!
libera. Ex Archivo Camerse Comput.
Dalphin. Eegesto Probus, fol. 12 : Anno
Domini 1262. mense Febr. venerunt apud
Vorapium Inquisitores ex parte Domini
G. Dalphini, et fecerunt venire coram se
universitatem... Interrogati si homines
ipsius loci sunt taylliatiles. Responderunt,
quod sic, exceptis Allodidlibus vel Nobili-
bus, seu aliis quibus data est inde libertas.
Vide Alodis.
t ALLODIALIA BONA, id est, ab omni
praestatione libera, apud Ludewig. Re-
liq. MSS. torn. 6. pag. 226. Vide Alodis.
* ALLODIALIS, opponitur Censuali, at-
que de eo intelligitur, quod per emp-
tionem in alterius possessionem devenit;
Allodium quippe, idem quod proprium.
Videin-AZodis. Inventar. ann. 1484. inter
Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 308. col.
2 : Quse quidem domus fuit empta per
dictum condam Radulphi ; .... Et cum
dicta domus ex tune esset censualis. fuit
per eumdem Radulphi Allodialis redacta,
et census abolitus.
1 ALLODIALITER, Sine praestatione, en
franc aleu. Vetus Charta ex Tabulario
S. Stephani de Vallibus ann. 1235 : Con-
cessit ut quicumque de possessione sua
Ecclesise dare voluerit, licenter faceret, et
fratres Allodialiter possiderent. Alium
locum vide post vocem Vicarius in Vica-
ria, Exactio.
ALL ALL 187
^ ALLODIARII, Ab omni praestatione Camp, campement; simul et sedes mili-
liberi. Charta Monasterii Cassaniae in tibus attributes ad hibernandum,. Ital.
Bressia ann. 1246 : Siquidem Insularum, Alloggiet Alloggiamenti, Gall. Logemens,
quse sunt juxta fluvium d'Ens (Ains) quartiers d'hyver. Annal.Estens. ad ann.
utantur homines dominorum de Castel- 1397. apud Murator. torn. 18. Script. Ital.
lione tarn Allodiarii, quam alii sine aliqua col. 927 : Dimittebant hastes ipsi tentoria
contradictione, sicut retroactis temporibus et Allogiamenta cum apparatibus suis,
fuit observatum. Litterae Officialis Atre- fug am tantummodo cogitantes. Annal.
bat. in Chartulario Montis S. Eligii pag. Placent. ad ann. 1454. apud eumd. Mu-
146 : Venditio prsemissorum facta fuit rator. torn. 20. col. 905: Princeps noster
bene, rite et per legem per Allodiarios S. suum transmisit exercitum ad Allogia-
Petri de Estrees, qui prssmissa omnia menta terrarum suarum. Vide supra Al-
habent et cpnsueverunt judicare... qui lagia, et infra Alogiamentum 1.
Allodiarii dixerunt per judicium suum, | ALLOGIAMENTUM, Hospitium, Gall.
etc. Hoc in posteriori exemplQ Allodiarii Logement. Apud Rymer. torn. 13. pag.
non tarn yidentur ab omni onere liberi, 303: Et denique omnibus stipendiariis
quam qui praedia tenent beneficiaria, nostris liberum transitum et Allogiamen-
Gallice, Homme de fief. Vide Alodis. tum cum victualibus honesto precio, quo-
T ALLODINUM SEX MANSORUM, Id est, tiens ex parte nostra requisite fuerint,
fundus seu praedium continens sex fa- etc.
milias, apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. ® I. ALLOGIARE, Castra facere, locare,
5. pag. 428. Ital. Alloggiare, nostris Camper. Lit.
£ ALLODITARIUS. [Ut ALLODIARIUS. Ludovici ducis Andegav. ann. 1373. in
DIEF.] Reg. 109. Chartoph. reg. ch. 54: Qui
1. ALLODIUM, pro Laudamento, seu locum ipsum s&pius occuparunt, et inibi
Laudimio, Gallis, Lots et ventes. Charta diversis vicibus atque temporibus Allogia-
Friderici Imp. ann. 1157. in Bibl. Sebu- runt. Annal. Estens. ad ann. 1398. apud
siana cent. 5. cap. 81 : Ut nulla persona Murator. torn. 18. Script. Ital. col. 935:
magna aut parva... a prssfatis fratribus, Hoc tempore Bartholomseus de Gonzaga,
servis et colonis eorum pedagium, exactio- cum societate ilia hostili, in Romandiolam
nem. leydatn. aut aliquid simile, petere, profectus, in finibus Forilivii secus ab
vel levare, aut de acquisitis Allodium ac- urbe per tria milliaria, in loco dicto Ron-
cipere prsesumat : sea liberi et immunes cho, Allogiaverat, transiturus ad Marchise
vendant, acquirant, transeant, etc. Me- partes.
tellus in Quirinalibus pag. 92 : Mortuus ® 2. ALLOGIARE, ALOGIAEE , ALOT-
occultatur. ut Allodium capiatur, quod GEARE, Hospitari, diyertere, Gall. Loger.
singulis promiserat Principibus tribui. Lit. remiss, pro ciyibus Albiens. ann.
Vide Alodis. 1363 : Alia agmina sive gentes armorum
* 2. ALLODIUM, Praestatio qusedam. nostrss sequelee Alotgeari faceremus in
Vide infra Alo. conventibus et barris dictss civitati pro-
* 3. ALLODIUM, ut Alodis. Vide infra pinquis. Alise ann. 1370. in Reg. 100.
in hac voce. Chartoph. reg. ch. 570: Gentes magnss
>je ALLODIUM. [1° Convivium quasi societatis in barris sive suburbiis civitatis
sine sermone ; 2° Propriete, singularity. S. Flori Alogiassent, etc. Aliae ann. 1455.
DIEF.] in Reg. 189. ch. 33 : Et contigit uno se-
| ALLODUS, pro Alodis, infra in voce mel, quod... duo filii domini de Roeda,
Faliones. cum certis aliis nobilibus, essent Allogiati
T ALLOFILUS. Vide Allophylus. in certa domo, etc. Comput. ann. 1380.
« ALLOGAMENTUM, Jus gisti, seu di- inter Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag.
vertendi in domum alicujus, atque in 26. col. 2 : Ad domum thesaurariae regies,
ea hospitandi. Vide Alberga. Charta ann. ubi dominus cardinalis d'Amies... erat
1120. apud Murator. torn. 3. Antiq. Ital. Alotgiatus... Ad hostalariam Paoni, ubi
med. aevi col. 1133 : Hec sunt feoralis, dominus senescallus Carcassonss erat Al-
cetera scilicet placitum, guaittam, et al- logiatus. Occurrit praeterea torn. 4. Hist.
bergariam. et Allogamentum. et pollas- Occit. inter Probat. col. 456. apud Mura-
trum, et olera curti reddantur. Pluries tor. torn. 11. Script.Ital. col. 280. et torn.
ibi, ut et Alogamentum. Nota jus gistif 20. col. 877. et alibi. Vide infra, Alogia-
a jure procurations seu pastus hie dis- mentum 2.
tingui. %. ALLOGIUM. [Gall, association. DIEF.]
* A L L O G A R I U M , ut Allogamentum. ^c ALLOGMA. [l0,Litera vel nota in li-
Charta Henrici IV. imperat. ann. 1116. bris emendandis. 2° Sermo longus.
apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. DIEF.]
sevi col. 602 : Et nullus comes eorum co- ALLOGUS. Papias : Allogus, nota, quse
lonos seu inquilinos pro Allogariis, quod in libris adhibetur ad mendas. [Gloss.
mansionaticum dicitur, molestare audeat. Sangerman. et Bituric. MSS. habent
* ALLOGELLIGA, GALLIA, GALIA, GAL- Alogus, 8
et Grammatica Isid. Alogum.]
LUM. [Aloe gallica, gentiane. DIEF.] ALLOIARE SE, Confoederare, foederis
^c ALLOGERE. [Alloqui. DIEF.] vinculo se ligare, a yet. Gall. Loier, pro
>(e ALLOGIA. [Convivium sine ratione, Lier. Hinc Aiowmce dixerunt, pro Allian-
sine sermone. DIEF.] ce, foedus ; et Aloyer, pro Hypothequer,
* ALLOGLE , pro Aulogiss. Munera. In pignus dare. Lit. remiss, ann. 1371.
Vide infra in hac voce. Aliud est Alloge in Reg. 111. Chartoph. reg. ch. 340 : Cum
et Allogeur, in Lit. remiss, ann. 1408. ex eidem supplicanti imponatur, .... quod
Reg. 163. Chartoph. reg. ch. 34. ubi de ipse... cum nonnullis capitaneis societa-
monetarum adulteratore agitur, qui tum se Alloiaverit, etc. Charta ann. 1252.
ferrum ad instar typi monetalis fabricari ex Chartul. Hannon. ch. 20 : C'est li let-
jubet ab eo, qui Allogeur nuncupatur. tre li signeur de lie de Kierke, qui otroia
Unde Alloge et Allogeur ex yulgari pro- sen castiel et fist Aloiance a monsigneur
nuntiatione,. nihil aliud mihi significant, Jean d'Avesnes. Pactum inter Philip.
quam horolpgium et horologiorum opi- Pulcr. et Joannem comit. Hannon. ann.
ficem : Perrin Chouen Allogeur et faiseur 1297. in Lib. rub. Cam. Comput. Paris,
d'Alloges, demourant a Partenay, auquel fol. 124. r°. col. 1 : Et est a savoir que ces
ledit Beraut eust fait forgier deux pieces Aloiances et les coses devant dites. toutes
de fer en la forme de deux coinqs. et cascune par soy doivent tenir et durer
« ALLOGIAMENTA , Stativa , nostris perpetuelement. Charta ann. 1350. in
188 ALL ALL ALL
Chartul. abbat. Regalis loci part. 2. ch. pecia laborat. Vita S. Dominici torn. 1. ALLOQUUTIO, Contradictio, Ibid. art.
12 : Par maniere de about et contrabout Aug. pag. 561. col. 2: Allophitium et 4. § 1. [<» Vide Haltausii Gloss, vol. 1.
li dessus ditpreneurs ont obligie, Aloye et apostematicum similiter eum curasse,pro- col. 41. sqq.]
aboute asdiz religieus... une maison, si batum est. Glossar. vet. ex Cod. reg. 1 ALLORIUM, Ambulacrum, Gall. Allee.
comme elle se comporte. Vide Alligare. 7613 : Allopitia, capillorum fluor ex hu- Censualis Codex Calomontis : Item tenet
^c ALLOLES, NUS. [Avis marina, alcyon. moribus nascens. Vide Allopitium et Alc- dictam archeriam sitam juxta dictam do-
DIEF.] peciosa. mum... una cum Allorio subtus dictam
1. ALLONGARE, vox Italica, Augere, ^ALLOPHYLUS, Alienigena. Vox Graeca domum sub servitio 2. den. Viennensium.
producere, Gall. Allonger. Memoriale ab aXXos, alius, et <pOXov, Gens. A Sulpitio Vide Alatoria.
Potestatum Regiensium ad ann. 1283. Severe passim usurpatur pro Philistseis. '-• Nostris olim Aloir, pro Xystum,
apud Murat. torn. 8. col. 1154 : Murata pro quibus etiam septuaginta Interpre- Corridor. Lit. remiss, ann. 1369. in Reg.
et Allongata, et completa fuit Ecclesia tes vertere solent, aXXospuXoi. Hinc S. 100. Chartoph. reg. ch. 89: Ledit Jehan
sancti Blasii. Orientiusin Commonitorio lib. 1. collect, fu pris en un Aloir de ladite maison, qui
* Stat. Montis-regal, pag. 90 : Tempus novae Edm. Marten, pag. 11: est bien oscur. Atque ita legendum vide-
et instantias dictorum capituli et addi- Ilium mirifico famosuni robore Samson tur, pro Alonst in aliis Lit. remiss, ann.
tionis dillatare, prorogare, minuere vel Forma deoem saevis tradidit Allophylis. 1384. ex Reg. 126. ch. 78 : Pierrecon
Allongare, etc. N9stris olim. eodem si- Acta SS. Bened. saec. 4. part. 1. pag. Fiordel avoit fait pluseurs eschaffauz et
gniflcatu, Aloignier et Alongner. Charta 404. in Translat. S. Sebastiani: Verum Alons. pour faire et edifier sa maison
ann. 1313. ex Chartul. S. Maglor. Paris, longealiter his quibus sincerain Deo fides plus haute, et tollir les veues de celle ou
ch. 168: Item et sur ce que ledit Monsieur et promtissimus erat, tametsi minus doc- pere dudit exposant. Tabulata quippe
I'evesque, ou son procureur pour lui, di- orticus species sunt, quibus ire et re-
soient que il povoient et devoient leur dit
guort Aloignier autant de long par en
tus, et ideo male illusus famulatus, quam
Allophylis rite contigisse perpenditur. S ire liberum est. Alori autem pro Loro
vinctus, apud Philip. Mouskes :
haut, comme il en otoient et delaissoient Allofilus, Attoni de obsidione Lutetiae
a Normannis apud Duchesnium pag. 48. Et fu mis en un pellori,
par aval I'yaue, etc. Lit. remiss, ann. Scriptor. Hist. Norman, col. 2. [** II, Si qu'el virent si Alori,
1347. in Reg. 68. Chartoph. reg. ch. 258 : 584, ubi glossa : Paganos.] Et par les mains et par le col,
Comme Jehan Vincent de Bares... soit A guise de faus el de fol.
approuchiez en nostre cour du bailliage En iterura misero gemitu loquor affore ssevos
Allofilos, terram vastant pepulosque trucidant. >|e ALLOSA. [Alausa, piscis. DIEF.]
d'Amiens d'avoir fait raire et fausser par * ALLOT, Vox excitatoria Occitanis.
un clerc et Alongner une date de nos let- Occurrit iterum ibid. pag. 44. col. 2. Lit. remiss, ann. 1362. in Reg. 93. Char-
tres de plaidoier, ... pour laquelle fausse- [*> II. 150.] toph. reg. ch. 204 : Prsedicta Ermessen-
te, rasure et Alongnement, etc. Ex qua * ALLOPIANA, ARIA, ICIOSUS. [Calvus, dis... dictum vulneratum phiries cepit et
ultima voce, ita etiam legendum arbi- calva. DIEF.] pulsavit eidem dicendo et vocando Allot,
tror in Stat. ann. 1376. torn. 6. Ordinat. * ALLOPICIA, ILICIA. [1° Vulpecula. larron. Porro hie ex ictu attonitus erat.
reg. Franc, pag. 233. art. 38 : Ne porront 2° Alopecia. DIEF.] Huic proxima est vox Ablo, apud Conve-
lesdits maistres (des forSts) donner au- * ALLOPIDA. [Gall, anguille. DIEF.] nas.ejusdem significationis. Lit. remiss,
cuns Allonguemens de vuidenges, etc. ALLOPITIUM, pro Alopecia ex Grsec. ann. 1457. in Reg. 187. ch. 282 : Icellui
Quamvis enim haec propius ad verbum aXoTcexta, Defluvium capillorum. Liber Vidal banda son arbaleste... en criant a
Allongare accedere videatur, altera ta- Mirabilis, seu Tabularium Abbat. Con- haulte voix : Ablo, Ablo, ribaux, car ne
men vulgatioris usus fuisse existimo. chensis in Ruthenis, ch. 59: Perculsa sont pour nous. Aboc Burgundiones, eo-
Neque alia notione Aloingne et Alongne divinitus multa febre et Allopitio, etc. dem sensu, usurparunt. Lit. remiss.ann.
usurparunt, pro Mora scilicet. Gall. * ALLOPIUM. [Alloquium. DIEF.] 1397. in Reg. 152. ch. 109 : Lequel Per-
Delai. retardement. Genealogia B. M. V. if. ALLOPRAGES. [Burgundiones,. Allo- reau et sa femme commencerent a crier,
MS. :' broges. DIEF.] ou I'un d'eulx, Aboc, Aboc, qui est a dire
Cil Cleophas, selonc 1'estoire, * ALLOQUA. [Gall, muge, chabot. ainsi comme, A la mart. Ahors idem
Fu freres Joseph, c'est la voire, DIEF.] sonat, in aliis Lit. ann. 1385. ex Reg.
Si come 1'Evangile tesmongne. 1 ALLOQUARE, pro Allocare 1. Expen-
Or dirai avant sans Alongne, etc. 127. ch. 16. Hahay, hahay; ou Ahors,
sum comprobare, ratum habere, Gall. Ahors, les murdreurs qui ont tue Jehan de
Fabul. torn. 2. pag. 18 : Allouer. passer en compte. Charta ann. la Vigne.
Que vous seroie longue Aloingne.
1347. Histor. Dalphin. torn. 1. pag. 66: j l . ALLOTA, Suber, arbor, a Gallis
Mandamus per Auditores computorum dicta Liege. Onomast. ad calcem. t. 2.
At vero vocem Alonge adhibitam opinor Dalphinalium in diclorum solventium SS. Junii.
ad signiflcanda aedincii latera, Gall, les computis sine difficultate qualibet Allo- ** 2. ALLOTA, ein iippe oder kobe. Vo-
AUes, quae quasi additamenta domus quari. Ibidem, pag. 67 : Quas faciemus cab. lat. germ. ann. 1477. ADEL. [jjcGall.
esse videntur. Charta ann. 1340. in Reg. in suo primo computo Alloquari. Haud muge, chabot. DIEF.]
72. Chartoph. reg. ch. 217 : En la mile de satis scio qua notione apud D. Brussel * ALLOTHETA, Variatio generis per
I'Escluse a Willaume du Plouich pour torn. 2. De Feudorum usu pag. cxciv. alienationem vel permutationem, in vet.
son manoir douze deniers, pour les Alon- in Computo ann. 1202: Pro pontibus, Glossar. ex Cod. Reg. 7613. a Gr. «XXvj
ges, qui furent Jehan de Gerome, douze Alloq'ndis et pro equitibus Huelini xxiin. et 6£cric.
deniers. s. Forte legendum est pro pontibus allo- s|e ALLOTUM. [Cortex arboris quercinae.
*2. ALLONGARE, Abscedere, recedere, quandis sublata virgula. DIEF.]
ablegare, removere, Ital. Allungare, * A L L O Q U A X , Loquax, eloquens. 1 ALLOTUS, Impensus, a yeteri Galli-
Gall. Eloigner, olim Aloingner. Chron. Fragm. Histor. Britan. Armor, torn. 7. co, Alloue. Inventar. Ecclesiae Noviom.
Domin. de Gravina apud Murator. torn. Collect. Histor. Franc, pag. 49: Accedens ann. 1419 : Item tres albas paratse, qua-
12. Script. Ital. col. 617 : Interrogati. si Womenoius) ad Conoveum monasterii rum altera fuit Allota ad reparationem
essent valde Allongati, dixerunt quod Medoni abbatem. virum simplicem et in- aliarum.
adhuc prope sunt. Et col. 656 : Rugiebant nocentem, et sub specie veritatis ilium ALLOVERIUM, Marsupium. Gallis olim
autem prsefati Hungari et Andrisani val- seducens, exposuit illi fabulose. ut erat nostris, Aloiere. Fleta lib. 2. cap. 82. |
de, quia tola nocte ambulantes equi om- Alloquax. de dignitate regni Britannise. 2: Trituratores ac ventrices nequicquam
nium fessi erant. et a fortitudine castri etc. Nostris olim Alligueur, pro Loquax, bladi furentur in suis sotularibus, ciro-
Montis nimium Allongati. Lit. remiss. verbosus, quasi qui multa allegat, Gall. tecis, Alloveriis, bursis, seu pantoneriisf
ann. 1378. in Reg. 113. Chartoph. reg. Grand parleur, qui n'a que du verbiage. vel sacculis. Le Roman du Dit du Cheva-
ch. 360 : Ledit exposant qui toujours I'A- Lit. remiss, ann. 1417. in Reg. 170. Char- lier MS. :
loingnoit (1'assaillant) pour ailleurs aler toph. reg. ch. 45: Le suppliant dist d
faire son office, etc. icellui Perrinot qu'il le laissast en paix, Riche cheinture, et Aloiere,
Que chascun appellent Gibeciere.
* ALLONGIARE, Eadem notione, qua et qu'il estoit un grant venteur et Alli-
Allongare 2. Charta ann. 1411. in Reg. gueur. Alebiqueux vero qui argutias et * Varie efferunt hanc vocem veteres
167. Chartoph. reg. ch. 340: Quando dicta rixas consectatur, vulgo Pointilleux , npstri; nam praeter Aloiere vel Aloyere
animalia itinerant per regnurn Franciae querelleur, in Lit. remiss, ann. 1385. ex dictum reperio Alloiere, Allouyere et
fugiendo et Allongiando a dictis portibus Reg. 127. ch. 5 : Pour ce que ledit Guil- Alloy ere. Inventar. Guidonis de Kaours
et passagiis. etc. laume estoit Alebiqueux ou rioteux, quant magistri monetar. ann. 1321. in Reg. A
* ALLOPATIA, Passio ab alio in alium il avoit beu, etc. 2. Cam. Comput. Paris, fol. 12. v°: Un
transiens. Glossar. vet. ex Cod. reg. ALLOQUI, Impugnare, impetere, con- coutel et une Aloyere de cuir d'abaye, etc.
7613. tradicere, in Wichbildo Magdeb. art. 4. Lit. remiss, ann. 1425. in Reg. 173. Char-
~ ALLOPHITIUS. Qui Allopitia seu alo- § 1. art. 61. 11. 2. art. 69. 82. etc. toph. reg. ch. 265 : Comme Casin Cordier
 ALL ALL ALM 189
eust prins furtivement en la gibeciere ou pectinaturss pannorum , Adludaturse pede. Festus : Allex, pollex, scandens
Allouyere de son oncle ung fleurin, etc. etiam. et alias ex quavis ratione... quo- proximum digitum: quod velut insiliisse
Aliae ann. 1448. in Reg. 176. ch. 640 : Le- quomodo agitari contigerit, etc. Aliud in alium videatur. Ita quidem veteres :
quel Simon tira de son Aloiere ou gipe- ann. 1318. ibid. fol. 207. r°: Dilectis su- at posteriores Allux dixerunt. Ebrard.
ciere ung extraictpar lequel il lui deman- prapositis et paratoribus, textoribus, ful- Bethuniensis in Grsecismo :
doit 64. solz. Aliae ann. 1455. in reg. 183. lonibus, tractoribus, Alludariis. et omni- Est manuum pollex, sed dicatur pedum Allux.
ch. 49 : Le suppliant tenant en sa main bus.... in et sub arte pareriarum panno- Onomasticum : Hallux, avd^ecp. S. Al-
ung bourselot, ouquel y avoit plusieurs rum.... constitutis, etc. Vide infra Al- thelmus lib. 1. de Virg. cap. 42 : Dum
pieces, tant d'or que d'argent. .... et fai- lutor. linis olei liquore delibutis digitorum arti-
sant signe de le mettre en son Alloiere. « ALLUETA, Aluta, Gall. Basane. culos et palmarum pollices obvolverent.
Alias rursum ann. 1456. in Reg. 187. ch. Charta Theobaldi comit. Campan. ann. simulque pedum Alloces truciter adnecte-
8 : Le suppliant print la gibbeciere ou Al- 1229. in Chartul. Campan. fol. 356. v° : rent. Ascriptum in MS. Alloces esse di-
loyere de petit Jehan, en laquele n'avoit Cum donassem theloneum pomorum, et gitos in pedibus crassiores. [Vox ducta
point d'argent. Alluetarum, et pelliparias de Pruvino, etc. videtur ab aXXojxat, Salio, ac proinde
1 ALLOX. Vide Allux. Vide supra Alluda et Alutarium. scribenda cum aspiratione.]
* ALLUBENTER, ALLUBESCENTER. Vo- * ALLUETUM, Allodium, a vet. Gall. * ALMA , pro Agnes celeberrima mar-
cabul. compend. Lubenter, libenti Alluez, pro Aleu. Charta Droconis dom. tyr, alludendo ad vocem Graecam ayvr),
animo. de Triangulo ann. 1251. in Chartul. quae Alma redditur in Gloss. Gr. Lat.
| ALLUBERE, Annuere, ratum habere.Campan. Cam. Comput. Paris, fol. 345. Inscript. quse lapide inverse detecta est
Testamentum Giraldi Matisconensis v° : Renaudus de Marpeniaco miles reco- in ecclesia S. Agnetis Romas extra mu-
ann. 888. apud Marten, torn. 1. Anecd. gnovit quod tenet... totum Alluetum et ros via Nomentana ann. circ. 1728 :
col. 53 : Indagantes cum consultu toto- feodum de Rochet. Vide infra Alodis. 0 veneranda mihi, sanctum decus, Alma pudoris :
rum quo Allubuimus, peregimus, cessi- *. ALLUGERE. [Complorare. DIEF.] Ut Damasi precibus faveas precor, inclyta martyr.
mus, fecimus, et farctum rata stabilitate * ALLUGINOSUS. [Pinguis, humidus. Quse prasferenda videntur editis, ubi
firmavimus. DlEF.l
T ALLUBIO, pro Alluvia. Gloss. Lat. Gr. ALLUGO. Gloss. Saxon. vElfrici: Al- legitur :
Allubio. 7ipo<T6ir]XY) TtotafJ-oO. lugo, f y n e . Alluginosus f y n i g , id est, 0 Agnes, verum decus, Alma pudoris imago ;
Ut Damasi precibus faveas precor, inclyta virgo.
* ALLUBESGERE, Assentire, favere. mucidus, ubi Uligo, et. Uliginosus, resti-
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613 : Allubesco, tuit Somnerus. Haec quippe inscium amanuensem re-
faveo. i. consentio. Allubescentia. Con- * ALLUMEN. [1° Alluvium. 2° Albu- dolent.
centement, Prov. in Glossar. Provinc. men. DIEF.] >tc [Virgo abscondita vel secreta, simu-
Lat. ex Cod. reg. 7657. Utitur Plautus * ALLUMINARE. [ Alere, pascere. lacrum, ab hebraico almdh. DIEF.]
non semel. Si intrepidus, et more solito DlEFj * ALMACIA, Amaticle,in Glossar. Lat.
sumens, aquis Allubescerem, Apud Apul. | ALLUS apud Festum legitur, sed tes- Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120.
Metamorph. lib. 9. tatur Scaliger in antiquis libris esse ALMAFIL. Charta Rudesindi Episcopi
* ALLUCA. [Aluta. DIEF.] Allexf ut mox legit Cangius nqster in Dumiensis aeraa 930. apud Anton, de Ye-
* ALLUCARIUS. [Sutor qui facit cal- voce Allux. Gloss, apud Grsevium ad pez in Chronico Ordin. S. Benedict! torn.
ceos de aluta. DIEF.] Gloss. Isid. : Hallus, uo5b? (Jteya? SaxtuXoc, 5 : Calices argenteos exaratos tres, ex
* ALLUCERE, Jactare, in Glossar. vet. Pollex pedis. quibus unum Franciscum, et eorum pate-
ex Cod. reg. 7613. Alacher, eodem sensu, >|c ALLUS. [Largus. DIEF.] ris. et quatuor auratos sub minore, quin-
vel pro Intendere, ut videtur, in Lit. * 1. ALLDTA. [Aluta. DIEF.] tum de Almafil. cum sua patena. [Apud
remiss, ann. 1473. ex Reg. 195. Chartoph. * 2. ALLUTA. [Alveare. DIEF.] Jos. de Aguirre torn. 3. Concil. Hispan.
reg. ch. 978 : Le suppliant dist d icellui * ALLUTARIUS, Qui pelles et coria pag. 180. col. 2. pro sub minore, melius
Menguien que s'il frappoit Guillaume parat. Glossar. Prov. Lat. ex Cod. reg. legitur subminores. Ad vocem Almafil
Lolyer, qu'il le lui rendroit, en Alachant 7657 : Conrrayre. Prov. Allutarius. Lit. quod attinet, an materia sit et quse, an
contre lui par icellui suppliant ung espieu remiss, ann. 1362. in Reg. 93. Chartoph. nomen urbis, ubi fabricatus sit calix de
qu'il avoit. reg. ch. 67: Johannes Allutarius in par- quo agitur, an fabricationis modus,
* ALLOGIAKE.[Preparerle cuir.DiEF.] rochia de Oyeta.... causa lucrandi panem dicat qui potest.]
* ALLUCIDARE, Illustrare, explicare, suum, cudebat sotulares. Vide infra 1 ALMAGESTE , Ars magna. Effecerunt
dilucidare. Glossar. Gall. Lat. ex Cod. Aluta. vocem hanc Alchymistae ex articulo
reg. 7684 : Allucidare, Esclardir. Allu- j ALLUTES, ALLUTIA, Loca ccenosa in Arabico al, et Graeco (jieytcrr/], cui junc-
cidare, Eclaircir, in Vocabul. compen- Glossis Isid. et Excerptis Pith. Melius tum subintelligebantTtpaytiaTeca. Librum
dioso. supra Ablutes : quod vide. scripsit Ptolomaeus cui titulus Alma-
* ALLUCINARE. [Illustrare. DIEF.] * ALLUTIUM. [Ut Alluta 2. DIEF.]
s
geste. Scaliger ad, Virgilii Culicem : Ara-
| ALLUCINARIA, Rana sompniaria. Pa- ALLUTOR, Lotor, qui abluit,Gall.-Lo- bes addito suo Al pleraque Grseca ad
pias in MS. Bituricensi. veur qui nettoye. Formulae MSS. ex Cod. morem suum interpolarunt, ut liber Pto-
•* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613: Allu- reg. 7657. fol. 41. r°: Pro locandq et ha- loms&i est Almageste. Pancirpl. tit. VII.
cinaria, vasa somniaria. Hinc utrumque bendo unum Allutorem vasorum, sive de recens inventis : Almegistus Ptolo-
facile emendatur; legendum enim est, unum hominem ad abluendum vasa sua mssus, idem quod hie Megistus, vel maxi-
visa somniaria. [** sive vana.] pro suis vendemiis. mus Ptoloms&us.
'[ALLUCITJE, Sompniatores, in eodem * ALLUTUM. [Calceus peregrini, vel * Cave ne librum Ptolomeei inter chy-
MS. Bituric. ab Allucinari. cortex arboris quercinse. DIEF.] micos reputes, cum ad astronomiam
* ALLUGIUM. [Aluta. DIEF.] s|c ALLUVEO. [Alluvio. DIEF.] pertineat. Vide Bibl. Greec. Fabricii,
* ALLUDA, Aluta libraria , nostris * ALLUVIA. [Alluvies. DIEF.] torn. 4. pag. 415. Ad cujus instar. J. B.
Alude, basane. Charta ann. 1327. in Reg. * ALLUVIO, Ipsa ex alluvione accretio. Riccioli S. J. et Leonard. Plukanet An-
65. Chartoph. reg. ch. 115 : Dictus Daniel Stat. Avenion. lib. 1. rubr. 5. art. 8 : glus suum quisque opus inscripserunt,
de pecunia fiscali regia, per ipsum recep- Adjicientes quod consules non possint ille Almagestum novum aslronomicum,
ta, sibi furtive retinuit et applicavit du- dare in emphitheosim seu locationem per- hie Almagestum botanicum. Unde vulga-
centas libras Turon... Hoc probabitur per petuam... Alluviones , incremenla. etc. tius Almagestum dici, quam Almageste
primum rotulum suorum compotorum ;.... Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Alluvio, colligitur.
in quo non sunt ducentse libras prssdictae, consummatio. Alluvium, ruina riparum ® ALMAMOR. Vide Almornor.
si bene inspiciatur liber primi anni, qui ex aqua, vel consumptio riparum ex ALMANACH,' Ephemeris, seu Kalen-
est quadratus et coopertus de Alluda. aquis. darium. Id nominis ab Arabibus impo-
Vide infra Aluda. TALLUVIOSUS, Alluvionibus frequens. situm censet Scaliger, ad Manilium et
* ALLUDARIUS, ADLUDARIUS, Unus Albertinus Mussatus de Gestis Henrici ad Propertium ; conflatum autem ex al,
ex opificibus, qui pannos parant; idem VII. Csesaris lib. 3. apud Murat. t9m. articulo Arabico, et jju]v> dictione Grasca
ut videtur, qui Laineur vel Pareur, dici- 10. col. 379 : Anni hujus hyems pluviosa mensem denotante.
tur; cujus officium nuncupatur Adluta- crebris imbribus nivibusque affluens, ver Alii ab ^Egyptiis longe ante Arabas
tura. Statut. pro lanificio et pannificio Alluviosus, asstas arida. grandinosa. celeberrimis olim Astrologis profectum
ann. 1317. in Reg. A. Cam. Comput. * 1. ALLUVIUM. [Gall, alluvion. DIEF.] vocabulum censent , cum constet ex
Paris, fol. 204. r°: Paratores, textores, * 2. ALLUVIUM. [Alium. DIEF.] Porphyrio appellationem Almenach, et
fullones, tinctores, Adludarii. et alias cu- j ALLUVIUS, Ager est. quern paulatim
juscumque sexus et conditionis personas, fluvius in agrum reddit. Isid. Orig. lib. ipsius etiam setate passim usitatam
etc. Ibid. fol. 202. v°: Quas ratione textu- 15. cap. 13. [^ Gall, saulaie. DIEF.] fuisse apud yEgyptios, ex ipsius verbis,
res, tincturse, fullonias , purgaturas seu ALLUX. Gloss. Isid. Allex. pollex in quee citantur ab Eusebio lib. 3. de
190 ALM
Praep. Evangel, cap. 4. Ita ut sic appel-
larint prsedictiones rerum maxime con-
tingentium ex ordine serieque mensium
dispositas atque descriptas. Vide Olaum
Wormium in Fastis Danicis lib. 1. cap.
2. [Et Salmasium Prsefat. ad Plinium.j
[«.= Coptice al est Calculus, et men Me-
moria, unde efflci potuit cpmpositio
almeneg, Calculus ad Memoriam. De-
bemus hanc explicationem CaroloLenor-
mand, Bibliothecse Regise Administra-
tori. Videas etiam Ideleri Chronologiam
Histor. vol. 1. pag. 73, ubi etymon Ara-
bicum profertur secundum Golium ad
Alfergasi, etc. pag. 22.]
j ALMANDINA, pro Alamandina, Gem-
mae species. Testamentum Everardi
Comitis apud Mirseum torn. 1. pag. 21.
edit. 1723: Volumus ut habeat... de pa-
ramento capellse nostrss busteam crys-
tallinam cum reliquiis, phylacterium de
Almandinis et crystallo. Vide Alaman-
dina.
>|< ALMANIA. [Teutonum regio, ab
alendo vel a Lemano fluvio. DIEF.]
% ALMANIARE. [Teutonice loqui.
T)T"p'"p "J
* ALMANICUM. [Teutonum lingua.
DIEF.]
* ALMANICUS. [Teuto. DIEF.]
1 ALMANUS, pro Alemannus, Germa-
nus,in Compendio jurium et consuetud.
Universit. Paris, per Rob. Goulet fol. 5.
verso.
* ALMARCHIA. Armarium, Gall. Ar-
moire. Comput. MS. fabrics S. Petri
Insul. ann. 1482 : Yvoni Carlier scrina-
rio, pro clausura Almarchiae ad reponen-
dum discum et potos capellse de sanctis,
20 sol. Infra: Item Martina Monstruel
etiam scrinario, pro tribus sedibus chori,
cum una duplice Almarchia, 60 sol. Hinc
Bois d'Alemarche, lignum armariis con-
ficiendis aptum, tabula sectilis. Lit.
remiss, ann. 1421. in Reg. 171. Char-
toph. reg. ch. 341: Jehan Hachois de ses
deux mains moult fort appoye sur la ta-
ble, qui estoit de bois d'Alemarche, tele-
ment qu'il faisoit ployer, desjoindre et
ouvrir ladite table, etc. Vide Almaria.
* ALMARCIA. Comput ann. 1471. ex
Tabul. S. Petri Insul.: Item Johanni du
Tpit, pro uno stapello de Almarcia, po-
sito super robinetum in purpitrof etc.
Panni species videtur.
* ALMAREGA. Charta Ottonis imper.
ann. 949. inter Probat. Hist. Lothar.
torn. 1. col 355 : Terminis vel marchis
aut confiniis hie inferius subnotatis, id
est Petulum villare cum Almar eg as,.us-
que ad summas Campanias. Vide infra
Almenda; si tamen non est nomen loci.
ALMARIA, ALMAEIUM, pro Armarium;
Gall, armoire; olim Aumaire. Armaire,
in Consuetud. Normannise. Chronicon
Moguntinum: Purpuram optimum de
Almaria fallens, sibi fecit vestes. Gervasius
Dorobern. in Ricard. I : Omnia etiam
EcclesisR Almaria confregitf cartas et pri-
vilegia qussdam igne cremavit. Tabula-
rium Fossatense fol. 123 : De consilio
Abbatis vel Thesaurarii, quern ex nunc
ibi instituimus... qui thesaurum et Alma-
rium cum ejus pertinentiis. videlicet libris
Ecclesise, custodial. Vide Armarium. [Mi-
racula S.VBerthae Abbatissse Blangiacen.
torn. 2. Julii pag. 60. D : Audito vero
quod in Almario vas vino vacuum esset,
illuc properavit; vasque prius vacuum,
vino plenum reperit.]
* Aulmare, eadem notione, in Lit.
remiss, ann. 1405. ex Reg. 160. Chartoph.
reg. ch. 21 : Les Aulmares, dedens les-
quelles estoient lesdites tasses, estoient
entrouvertes, et en icelles Aumaires print
ALM ALM
icelles quatre tasses d'argent. Aulmare lam Praeceptoris Almificii, B. Benedicti
pluries ibi. admonuit suscipere.
* ALMARIUM, metaphorice. In Alma- T ALMIFICUS, Gloriosus, sanctitate
rio cordis, hoc est, in intimo corde. Celebris. Urban! V. Decretum in gra-
Chron. Joan. Vitodurani in Thesaur. tiam Monasterii Cassinensis ann. 1369.:
Hist. Helvet. pag. 8 : Hoc beneficium rex Juxta institutionem Almiftci Patris (Be-
factus in Almario cordis sui reponens, etc. nedicti). Lobinel. torn. 3. Hist. Paris, in
Vide supra Almaria. Glossario : Almificus confessor B. Ludo-
* Alemoire, Navigii species, inter Re- vicus. Hoc honoris epithetum non semel
dit. comit. Hannon. ann. 1265. ex Cam. tribuitur illustrioribus viris, et maxime
Comput. Insul.: Li escarpoise ki mainne Praesulibus. Vide Murat. torn. 3. pag.
blet et autre grain, doit iiij. s. Li Ale- 194. col. 1. et alibi. Item etiam Urbious.
moire de Ix. muis et de mains, doit ij. s. Almifica Massiliensis in Charta ann.
Li Alemoire de iiij**. muis, doit iiij. s. 1046. ex Archivo Monasterii S. Victoris
[** Vide supra Aleman.] ejusdem urbis.
j|cALMASIUM.[Redditus ex vino. DIEF.]
lALMIGER, Simili notione. Anasta-
| ALMATRACIUM, Culcita lanea, Gall.sius in Vitis Paparum apud Murator.
Matelas. Testamentum Mascaronse Co- torn. 3. pag. 270. col. 1. Ut aperto judicio
mitis Ruthenensis ann. 1291. apud Ba- Deus ostenderet tanti Almigeri viri men-
luzium torn. 2. Hist. Arvern. pag. 551: tis ac precibus se velle propitiari populis,
Donamus ut supra hospitalibus pauperum &tc
depassu et deAltobraco de Ruthena cuili- ALMILUCERNA , in Breviloquo dicitur
bet semel duos lectos completes Almatraciis. locus amosnus, qui frequenter illustratur.
pulvinaribus, et fleciatis, et linteaminibus, 1 ALMIRAGIUS , pro Admirallus, Gall.
in quibus pauperes dictorum hospitalium Amiral. Vide in Amir.
jaceant et requiescant. Hgec vox uti et j ALMIRALLUS, Eadem notione, apud
sequens deriyari videtur ex matta. Gall. Marten, torn. I. Anecd. col. 1660 in Ins-
Natte, cui adjectum sit al Arabicum, ut trum. anni circiter 1401. Vide in Amir.
non raro contingit. j ALMISSEMUS, pro Almissimus, su-
| ALMATRACUM, Eadem notione, de perlativum flctum ab almus. Inscriptio
B. Guillelmo Tolosano, torn. 4. Maii, tabula altaris Monasterii Hamensis a
pag. 199. B : Lectum humilem tenebat, et Mabillonio relata torn. I. Annal. Bened.
sic nobiles vestes fugiebat, sicque mollem pag. 697 : Maria Almissema (id est sanc-
lectum respuebat. Nam pro culcitra Al- tissima) cum ips. vivant et exultent in
matracum durum habebat, et pro lintea- seterna ssRcula.
minibus lodices grossas. Hoc in loco per 1. ALMITAS. Sanctitas. Vita S. Adha-
Almatracum intelligenda est culcita du- lardi: Duces progenie, sed ditior Almi-
rior ex stramine vel alia materia viliori tate. Ermenricus in Vita S. Soli cap.
confecta. 10 : Hsec idcirco tibi sic exposui, ut certior
* ALMATUS. Vide infra Decima almata. sis de Almitate hujus emeriti viri. Est
* ALMELINUS. BESTIA. ALMELINA , etiam titulus compellatorius apud Mar-
nostris Aumeline, Quse ex iis est, quas culfum lib. 1. form. 6. Desiderium Epis-
Aumailles nuncupant. Vide infra Ani- cop. Cadurcensem in Epist. 1. 18. 15.
malia. Charta Erardi dom. de Chascenai etc. Joannem VIII. PP. Epist. 66. et
ann. 1206. in Chartul. Arremar. ch. 9 : alibi non semel. Sigefridum Mogunti-
Si vero animalia vel pecora... in dampno num Episc. Epist. 5. Bedam in Vita S.
capta fuerint,... de equo reddentur pro Cuthberti Episc. n. 2. in Vita S. Cuth-
percheia vj. denarii, de bestia Almelina burgae in Prooem. in Gestis Innocentii
iiij. denarii. Alia ann. 1240. in Chartul. III. PP. pag. 70. etc.
S. Joan. Laudun. : Et les bestes Aumeli- SSS" Ita honoris causa Sigericum Ar-
nes de la maison I'abbe et le couvent.... chiepiscopum appellat .-Elfricus in va-
iront en pasture en ce bos. riispra3fationibus operumquse ad ipsum
* ALMENDA. Charta ann. 1396. in qua dirigit. Apud Hunfredum Wanleium de
enumerantur bona universit. civit. Ros- Antiq. Litteratura Septent. pag. 153:
heim. : Districtu, banno, silvis, aquis, Precor modo obnixe Almitatem tuam,
pascuis, Almendis, molendinis, etc. f. Al- mitissime Pater Sigerice. Pag. 156: Fa-
netum.'Vide Alnidus. [** Minime. Est teor Almitati tuse, Domine venerabilis.
enim vox Germanica, in Germania su- Utitur ibidem passim ^Ifricus titulis
perior! adhuc obvia, Almende, universi- Sanctitatis, Dignitatis, Benignitatis, etc.
tas publica, ager communis, pascua Hincque patet pro Sanctitate, Almitatem
communis alicujus loci, gemeine Trift. non fuisse semper usurpatam. Illud
Appendix Antiquit. Lauresham. pag. inde magis patet quod etiam Regibus
119: In areis, pascuis, agris, pratis et datus sit hie honoris titulus. Vita S.
communi quod Almende vacant. Procul Mathildis jussu Henrici Regis scripta in
dubia ab all, omnis et mein sive gemein, Prologo Act. SS. Maii torn. 2. pag. 158.
communis. ADEL. Vide Grimmii Antiq. E : Gratias agimus vestrae Almitati vobis
Juris pag. 497. n. 5.] placuisse hoc opus. Reges hac usi sunt
* ALMETA, ENTA. Ut ALNETA. DIEF.J voce cum Optimatibus regni turn eccle-
ALMETES. Vide Almities. siasticis turn saecularibus, uti videre est
f ALMIACUM, pro Almutia, Gall. Au- in Prsecepto Karoli Magni pro quodam
musse. De B. Stanislao Polono Canonicq Joanne, qui Sarracenos debellaverat,
torn. I. Maii pag. 779. E: Hi Canonici apud Baluz. torn 2. Capitularium Re-
veste alba et rochetto et Almiaco coloris gum Franc, col. 1400: Notum sit omnibus
violacei in Ecclesia utuntur cum bireto Episcopis, Abbatibus, Ducibus, Comitibus,
clericali. etc. Igitur cognascat Almitas vestra, qua-
1 ALMICANTARATH. Vide Almucanta- liter Johanne ad nos veniente et ostendit
rath. •nobis epistolam, etc.
* ALMICIES. [Sanctitas. DIEF.] j 2. ALMITAS, Paterna bonitas, ut
>j< ALMICIUM, TIES. [Gall, aumusse. videtur, benignitas charitasve. Epistola
DIEF.] ad S. Hildegardem Abbatissam de S.
| ALMIFICIUS, pro Almificus, de quo Roberto : Omnes in commune petimus
mox. VitaB. Giraldide Sails circa flnem pietatis vestrse Almitatem. Hericus in
XIII. ssec. exarata, apud Martenium Prologo ad Vitam metricam S. Germani
torn. 6. Collect. Ampliss. col. 1002. Regu- Autissiod.:
 ALM
Non haec ob merit! beatilatem
German! peto ; sed per Alraitatem.
* Eodem titulo donat abbatem. S. Ma-
ximini Treyir. Agapitus PP. in Charta
ann. 950. inter Probat. torn. I. Hist.
Lothar. col. 355 : Nuntios vestrse Almita-
tis ad sacrorum Apostolorum limina,
partimque nostrum apostolicam dignita-
tem directos,.... cum magna benevolentia
suscepimus. Vide infra Almus.
ALMITIES , topaco-nie, Pulcritudo, in
Glossis Grsec. Lat. Hinc emendandum
Gloss. Lat. Gr- Almetes, xaXXo? avaTpo<p7i?,
legendum enim, Almities, xaXXos, ava-
Tpoq?r|. Vide Festum, et ibi Scaligerum.
5Sg~ Perperam, ut arbitror, emenda-
tur, Almetes, cum vocabulum hpcrarius
non legatur in veteribus Glossis, quam
Almities. Deinde ipsa vox Almities ab
alendo ducta melius per xaXXoc <ivai;po<pr|s,
id est, Pulchritudo alimenti, seu pul-
chritudo ex alimentis salubribus nata,
quam per xaXXo;, ava-ntocpY), hoc est, di-
viso sensu, Pulchritudo, Educatio. So-
sipater Charisius vocem Almities vertit
euiuplireta, Eximius decor, Reuchlinus
autem in Breviloquo ait, vocibus Almi-
tas, Almitudo, Almities, ab Almus ductis
significari sanctitatem. Addam legi Almi-
tus in veteribus Glossis pro Almitas.
Vulcanius quidem, Meursiuset alii post
ipsos habent Almitas : yerum cum Al-
mitus declinari potuerit ut servitus ;
nullam video mutationis necessitatem.
\ ALMITUS. Vide Almities.
ALMOQABEL , Magistratus nescio quis
Saracenicus apud Mauros Hispanos.
Charta Alphonsi VIII. Regis Gastellse
serse 1119. apud Anton, de Yepez torn. 7 :
Et vestras tendas nullus Alvacil, neque
Almuserifus, neque Almocabel violenter
intret, etc.
ALMOCADENUS , Capitaneus peditum,
Hispanis. Vide Leges Alfonsinas part.
2. tit. 22. lege 5. [et supra Adalides.]
[** Arab, mpn (mokaddem), Anterior
pars rei ; praepositus, dux. Lusitanis
Almocadem^]
* ALMODIUM , Mensurae genus apud
Navarros. Reg. sign. Noster in Gam.
Comput. Paris fol. 339. r° : Quidam mo-
dus mensurarum in Navarra. In reaficio
Pampilonse sunt iiij. rova. In rovo, iiij.
quartalia. In quartale, iiij. Almodia.
Occurrit ibid, non seme'l.
ALMOGAVARES. Vide Almugavari.
ALMOMOR, Mensa Synagogae JudaTcae.
Joann. Matth. Tiberinus in Actis S. Si-
monis a Judseis necati n. 9 : Cadaver
super Almomor extenderunt : est enim
Almomor mensa qussdam ante altare, ubi
Psalmos, Antiphonas Hymnosque decan-
tant.
* Almamor ibi edidit Murator. ex An-
nal. Placent. ad ann. 1474. torn. 20.
Script. Ital. col. 948. [-» Hebr. ia»DX
suggestus in synagog. Judicorum, Arab.
[ALMONARIA, ALMONARIUM,] ALMO-
KEEIA. Vide Eleemosynaria[6.$ostElee-
mosyna 3.]
1 ALMONARIUS, Eleemosynarius : quod
vide.
ALMONETA , Auctio, Hispanis Almo-
neda, nostris Encan. Occurrit non se-
mel in Foris et Obser. Regni Arag. lib.
4. tit. de Emptione, etc. § 7. et alibi.
rs* Lusitanis Almoeda, Arab, mxin
(monada)_praeconium.]
ALMOQUEIRE. Charta Henrici Comitis
Portugalliae, torn. 3. Monarch. Lusitan.
pag. 282 : Almoqueire faciant mihi servi-
tium manno, et inter vos non sit ulla
manana.
s
~ Academ. Hispan. in Diction. Almo-
ALM
crebe, Asinarius, mulio ; a quo differre
non videtur Almoqueire. [**Arab. nwso
(mocari), Mulio, conductor. Lusitanis
Almocreve.]
ALMORAVIDES, Vide Almoravisii.
T ALMORIA, pro Almaria. de quo su-
pra, Gall. Armoire, apud Rymerum torn.
6. pag. 173 : Pro reparatione et emenda-
tione cistarum ac factura novarum Almo-
riarum, pro rotulis.... inibi custodiendis.
* ALMOSTALAF, Magistratus Sarace-
nicus, apud Mauros Hispanos; cujus
officium Almostalafia nuncupabatur.
Academ. Hispan. in Diction. Almotazen,
Publicarum mensurarum et ponderum
curator, 33dilis, cujus munus Almotaze-
nalgo ibidem dicitur. [** nnnnn (mohta-
sab), Arab. Prsefectus annonse.J Judic.
curias Barcinon. ann. 1165. in Append,
ad marcam Hispan. col. 1342: Judicavit
curia quia Almostalafia officium quoddam
est, quod in civitate utile satis habetur,
ut comes de ea parte, quse, ad civitatem
vel ejus territorium pertinebat, partem ei
procul dubio daret; ut sicut de ea pecunia,
quse. ab ipsis captivis recipitur, partem
suam accipit, ita similiter et de ea quam
ipse Almostalaf pro Almostalafia donat,
partem accipiat. Vide Almocabel et Al-
mudacafi.
« ALMOXARIFA, ut Almoxarifus, Por-
torii exactor. Charta ann. 1294. torn. I.
Probat. Hist, geneal. domus reg. Por-
tugal, pag. 108: Quse quidam vinea fuit
Petri Fernandi,.... regis Alphonsi Almo-
xarifae in civitate Ulixbonensi.
1 ALMOXARIFUS, ALMOXABIPHUS, et
ALMUSEEIFUS, Portorii prsefectus, exac-
tor, portitor, Gall. Douanier,peager, His-
panis Almoxarife. Rodericus Santius
Histor. Hispan. part. 3. cap. 17. pag. 212:
Rursus quemdam ditissimum Judeeum
appellatum Samuelem Levi, sibi dilectum
Almoxarifum et Thesaurarium gladio
feriri jussit. Charta Alfonsi VIII. Regis
Castellae apud Antonium de Yepez in
Chron. Benedictino torn. 7: Et vestras
tendas nullus Alvacil, neque Almuseri-
fus, neque Almocabel violenter intret.
[*» Arab, smira (moscharraf), Nobilita-
tus, exaltatus, condecoratus.]
t ALMUCABALA, Algebra, Liber de re-
bus occultis. Lazarus Schonerus cap. 1.
Algeb.: Insignis quidam Mathematicus
fuisse fertur qui suam Algebram Syriaca
lingua prescriptam ad Alexandrum Ma-
gnum miserit, eamque nominaverit Al-
mucabalam, hoc est Librum de rebus
occultis, cujus doctrinam Algebram alii
dicere maluerunt. Pseudo-Ovid, lib. 1.
de Vetula:
Quo divinantur numeri plerique per unum
Ignoli notum, sicut ludunt apud Indos
Ludum dicentes Algebrae, Almugrabalaeque.
Ubi legendum Almucabalseque.
Caaterum Almucabala oritur ab arti-
culo Arabico al, et mucabala, quod a
b^p Accepit, audivit: a quo etiam et
Cabala, occultior quaedam doctrina.
[«* Chaldaice nbsp] Vide Cabala.
1 ALMUCANTARATH , et ALMICANTA-
KATH. Vox Astronomica, ubi de Sphsera
Circuli sunt horizonti paralleli, quos
per omnes cujuscumque Meridiani gra-
dus ire cogitamus. Almucantarati omnes
circa eosdem vertuntur polos. Zenith,
scilicet et Nadir. De his plura vide apud
Joannem de Sacrobosco de sphaera,
et alios scriptores Astronomicos. Vox
est plane Arabica ab Almocantarath,
[=» nxmospa (mukantarat).] ut loquitur
D. Herbelot.
ALMUCIUM, ALMUCIA, AUMUCIA. Ami-
culum, seu amictus, quo Canonici caput
ALM 191
humerosque tegebant. Jo. de Janua in
v. Flamen: Quicunque erat Sacerdos, in
signum Sacerdotii deferebat Almucium.
Gloss. Latin. Gall.: Apex, Aumuce. In
Statutis Massiliensibus MSS, Capucium
et Almutia, idem sunt. Liber Ordinis S.
Victoris Parisiensis MS. cap. 66: Nee
cucullas, id est, capparones, vel pileos, id
est, Almutias habere debent. Radevicus
lib. 2. de Gestis Friderici Imp. cap. 67:
Cum pellibus nigro pallio coopertis, et
nigro Almutio. Wil. Thorn, in Chron.
ann. 1330 : Quxsivit Episcopus in quali
habitu esset : responsum est, quod in
tunica de burneto, et Almucia sine cuculla.
Cuculla caput, reliqua almucia humeri
tegebantur. Statuta Ecclesiae Viennensis
apud Joan. Le Lievre cap. 26. de Cano-
nicis: A festo S. Martini usque ad Pascha
portabunt capas nigras supra pellicium,
et a Pascha usque ad festum omnium SS.
portabunt superpellicium sine capa, et in
capite capellum de griso, quern vulgariter
Almuciam vacant. [Charta Ferrici de
Cluniaco Tornacensis Episcopi pro Ca-
pitulo Canonicorum in Middelburgo
apud Miraeum Diplom. Belgic. torn. 2.
pag. 1842. ed. 1723: Item deferent hi sex
Canonici Almucia grisea per Canonicos
Ecclesiarum nostras diocesis deferri solita,
una cum Curato; Capellani vero rubea
et Habituati Presbyteri nigra de nigris
pellibus. Vide Grisum.] Statuta Ecclesiae
Noviomensis apud Vassorium: Intrantes
Chorum dictse Ecclesise Canonici... si per
majus ostium intraverint, deposita Almu-
cia, cum reverenlia caput inclinare debent
versus altare. Vide Chronicon Montis-
Sereni pag. 153. Monastic. Angl. torn. 2.
pag. 464. Concil. Senon. ann. 1346. can.
2. torn. 2. Spicil. pag. 132. 133. Chron.
Windes. lib. 1. cap. 42. lib. 2. cap. 16.
Molanum lib. 3. de Canon, cap. 5. et 8.
Haeftenum lib. 5. tract. 3. disq. 4. San-
sovinum et Stringam in Venetia lib. 1.
cap. 155. etc.
Fuit etiam Almucia, Monachorum
propria. Clemens V. PP. in Concilio
Viennensi statuit, ut Almutiis de panno
nigro, vel pellibus, caputiorum loco, ute-
rentur. Vide Clementin. Ne in agro do-
min. et Regulam S. Benedict! cap. 55.
[Historia Beccensis MS. pag. 7 : Hiberno
tempore caputium, ut aiunt, consuetum
pellicatum, Chaperon de coutume, capiti
operiendo adhibebant. At sacerdotibus
mos erat deferendi Almutium nigri colo-
ris, latum quatuor circiter digitos; more
stoles e collo pendentis cingulo tenus: ut
hoc levi indicia de grege Monachorum se
esse profiterentur. Quod quidem in cele-
bri^Abbatia S. Bertini Cithiensis et aliis
Monasteriis Belgiae etiamnum defertur,
pari forma et longitudine: at in Vedas-
tino sex pollicibus latum est, ex pellibus
nigris, et e collo fere Dendet ad pedes.J
Fuit et virorum la'fcorum. Statuta
MSS. urbis Massiliensis ann. 1293: Ordi-
namus, quod nullus sartor accipiat de
vestimentis homimim masculorum ultra
taxationes infrascriptas, videlicet de Huca
cum caputio, vel Almussa cum pennis 2.
sol. et sine penna 18. den. Item de Huca
cum sendata et caputio vel Amussa 2.
sol. et 6. den. etc. Chron. Flandr. cap.
105 : Or issirent-ils de Paris, et encontra
le Roy I'Empereur son oncle assez pres
de la Chapelle, entre S. Denys et Paris.
A leur assemblee I'Empereur osta I'Au-
musse et chaperon tout jus: et le Roy
osta son chapel tant seulement. Comput.
Stephani de la Fontaine Argentarii Regii
ann. 1351. cap. des pennes: Pour 24. dos
de gris a fourrer Aumuces pour le Roy
36. sols. Cap. de I'orfevrerie: 99. grosses
192 ALM
perles rondes baillees a Guillaume de
Vaudeschar pour mettre en I'Aumuce,
qui soutint la Couronne du Roy a la feste
de I'Estoille. Ita coronam supra almu-
ciam Rex deferebat. Ceremoniale Roma-
num lib. 1. sect. 5: Ubi Imperator sedens,
deposita Almucia, primo induit sandalia,
etc. Sed et ipsse feminas almucias gesta-
runt. In Compute ejusdem Stephani
ann. 1350 : Pour fourrer unes braceroles,
et une Aumuce pour ladite Madame
Ysabel.
ALMUCELLA, Parvula almucia. Testa-
mentum Eanimiri Regis Aragon, serse
1099. apud Martinezium in Hist. Pinna-
tensi lib. 2. cap. 38: Et meos vestitos, et
acitaras et collectras, et Almucellas, et
servitium de mea mensa, etc. Almocala,
in Charta serse 1016. apud Yepez torn. 5.
ag. 444. Almucalla grezisca. in alia, serse
B 311. torn. 6. pag. 451. Testamentum
Arnaldi Archiepisc. Narbonensis ann.
1149. apud Catellum : Insuper laxo illi
omnem substantiam meam, quam ibi
habeo, prseter tapetia et Almucellas, quse
laxo Ecclesise S. Justi. Vetus Rotul. ann.
1234 : Pro duabus Almucellis ad juvenem
Reginam, etc. Occurrit ibi pluries. Pqrro
Almuciarum artifices Aumuciers dice-
bantur Parisiis, uti ex eorum Statutis,
quse servantur in Camera Computorum,
discere est. Vide Aliphasis. ['^Almucel-
las non esse Almucias parvas, sed Lo-
dices, lectorum operimenta. contendit
Sa Rosa de Viterbo vol. 1. pag. 101.
quippe quas ssepissime nosocomiis et
xenodochiis donatas legamus. Donatio
serse 1112 : Do omnia mea rem movilem
lectorum, cosodras etplumazos, tapedes et
Almozalas, simul et alifafes, manteles et
savanas linulas, etc. Testam. serse 1246:
Dominico Alfonsi cappam, pellem et Al-
mucellam et pulvinar quod tenet. Aliud :
Mandat quod Gunsalvus Joanis det pro
anima sua Almucellas et feltros qux sunt
in domibus suis. Testam. serse 1272: Unam
colchiam et unam Almuzellam et unum
plumacium. Vide infra in voce Aumu-
cella.]
ARMUTIA. Concilium Ravennense ann.
1314. can. 10. : Capita cooperiant pileo,
vel bireto, vel Armutia oblonga ad aures.
Ita in Concilio alio Ravennensi ann.
1317. can. 4.
AMICIA. Monasticum Anglic, torn. 3.
part. 2. pag. 36: Penulas autem hujus
Amiciarum caprinas esse volumus, vel
agninas, etc. Adde pag. 99. Jam verq ex
prseallatis satis patet, almucias primitus
capita operuisse, ita ut a capite pellis
pars retro penderet, quse collum tegeret,
pars vero ea, quse caput operiebat, formae
esset quadratse, et quatuor veluti cornua
effingeret: quod pptissimum licet inspi-
cere in antiquis picturis Canonicorum,
in Regesto Camerae Computor. Paris,
de Feodis Comitatus Claromontensis in
Bellovacis et apud virum doctissimum
C. Molinetum de Vestib. Canonicorum
Regularium pag. 97. Atque hinc jam
licet haurire, unde ejusmodi pileorum,
quos vulgo Bonnets quarrez appellamus,
usus. fluxerit, qui non alii sunt, quam
almuciarum pars, quse caput tegebat,
resecta cauda, quod quidem pauci, opi-
nor, hactenus adverterunt: iique turn
obtinuere, cum almucise vel in brachiis,
vel supra humeros gestari coepere. At-
que ii pilei turriti g ebellinorum, id est
ex pellibus Sabellinis dicuntur Petro
Damiano lib. 2. Epist. 1. Vide etiam
Paschasium lib. 4. Disquisit. Francic.
c. 15.
Quod ad vocis etymon spectat censet
Bayfnus lib. de Re vestiaria, ab ami-
ALM ALM
ciendo dicta almucia, quasi amicula, qui Hispanis et Aragonensibus calme-
quse, ut auctor est Festus, et ex eo dina.
Isidorus lib. 19. cap. 25. fuerunt mulie- S3®" Calmedina vero, ut exppnit ipse
rum yestimenta. Alii, ut Joan. Cognatus D. Cangius in v. Zavalmedina idem fere
in Hist. Tornac. lib. 2. a Theotisco seu est, quod Prsetor urbanus apud Latinos:
Flandrico deducunt, Hoft Mutse, hoc est malim ego per Almudaynam prsetorium
capitis pileus, qua appellatione donantur intelligere, quam ipsum Prsetorem; et
almuciae in testamento Radulfi Corsbout, certe conjecturse favet loci citati series.
Decani S. Petri Lovaniensis ann. 1380. ALMUDE, Modius, medimrium. Fori
quo confert duo almutia dicta Ronte- Leirense serse 1195 : Mellitor det per an-
mutsen, hoc est, pileos ex pellibus con- num Almude de melle et unam libram de
fectbs. Eidem consqna habet J. Ranch cera. Vide torn. 3. Monarch. Lusitan.
in Taxam Cancellarise Romanee. Almu- pag. 282. [«* et Flucidarium vol. 1. pag.
tias ita descripsit Petrus Damian. lib. 5. 102. Chart, seree 1152 : Unum Almude de
Epist. 16. de Clerico nitidulp, uti vqcat: pane et unum de vino. Privil. serse 1196 :
Ita ut caput ejus nunquam nisi gibellinica Singulos Almudes de pane couto centeno
pellis obtegeret. et 1. Almude de cevada. Academicis Ma-
* Antiq. Stat. canonic, regul. S. Aug. trit. est Almud, aridorum mensura minor,
apud Duell. torn. 1. Miscel. pag. 96 : et in quibusdam provinciis terrse spatium
Almucium capite claustrali nolo gera- quod uno jugo bourn in die exarari
tur. Ubi Gloss, i. e. Mitra wiagistrali. potest;iisAem Almudi, maxima aridorum
[•«Ihrius, quern laudat Adelungius, hsec mensura in Hispania Tarraconensi.]
fere habet in Glossario Sueo-Gothic. vol. ALMUGAVARI, ALMOGAVARES, Milites
2. col. 217: « Myssa, Tegumentum ca- Hispani, ob animi generositatem cele-
pitis, Fenn. myssy, Germ, miitze, Bel. bres: quos quidam ab Avaribus seu
mutz, unde Lat. Barb, almucia, almussia, Hunis, qui primitus Hispanias et Gal-
Gall, aumusse et Ital. mozetta, quse ta- lias insederunt; alii, quod ex Arabibus
men sensum ita immutarunt ut togam et Sarracenis Hispanis genus ducebant,
Sacerdotum breviorem hodie significent. sic appellatos volunt.
Islandis muza usurpatur pro indumento SSS" Ab Arabico Mghabbar, quod Pul-
agresti vel thorace. Orta ea omnia facile verulentum significat, et articulo al
dabis, a radice Alemannica muzen. te- dictos Amogabaros Villa,nio Florent. do-
gere, quam habet Schilterus, Gloss, pag. cet Carolus Macer in Hierolexico fratris
621, cm convenit Gall. ant. musser. » sui Dominici, o inter m et g addito
Vide Raynouardi Gloss. Rom. vol. 1. euphonise causa; sed fere crediderim
pag. 57. Provincial, et Catalan, est ego sic Arabice dictos fuisse propter
Almussa, Lusit. Murza.] arctissimam animorum in omnibus
ALMUDACAFI, Offlciales civitatum in periculis vinctionem et conjunctionem,
Hispania, quorum officium inter csetera incredibilemque omnium ad hostes su-
est: panes ponderare et yinum mensu- perandos conspiratipnem : alter quippe
rare. ut est in Observantiis Regni Ara- modus scribendi hujus nominis, scilicet
gon.' lib. 7. tit. de Moderatione rerum Muhavir idem esse potest apud Arabes,
yenalium § 1. Adde lib. 9. tit. de Salva quod apud Hebrseps Muhavar, id est,
infantion. | 13. et Foros Aragon. lib. 9.socius, comes, adjunctus. Quam vero
tit. de Prohibita inquisit. [Est autem cognatse sint Hebrai'ca et Arabica lin-
Almutazafe Hispanis ille qui dolii mo- guae nemo est qui nesciat: deinde littera
dum virga explorat, Gall. Jaugeur. Vide g in ore Hispanorum eumdem sonum
Almutazaphus.] edit, quern in gutture Hebrseorum fortis
1ALMUDADA, et ALMUDATA, Mensura aspiratio. Cpnjecturam confirmat Sca-
agraria quse tantum terrse quantum liger cum ait: Almogavares, sunt Milites,
Almud sementis capit. Est etiamnum quales Martolossi. Haud quidem scio
Hispanis Almud mensurse species quse unde hauserit vocem Martolossi; sed
dimidiam tenet Hanegam, capientem earn ex Armorica Martolots factam esse
wiwotwwParisiensem, vel juxta quosdam nullus dubito: jam vero Martolot vel
sex Celeminas quse faciunt sex modiolos Matelot apud Armoricos, non in nauticis
seuPicotinos. Vide Diction. Hispano-Gall. solum ministeriis, sed in bellis etiam
Francisci Sobrini, in voce Almud. [** Aca- gerendis, significat comitem, socium,
dem. Matrit. : Almudada, sexta pars adjutorem. [ --^ 01. Dubeux nominis
jugeri. El espacio de tierra en que cube originem esse censet vocem Arabicam
un Almud de sembradura.] -nro, Pugnator, bellicosus. qui multum
* Eadem est mensura, quam Almude excurrit in hostem T^? Algara ergo ;
vel Almonde dicimus, qua utuntur Lusi- idem monet de Almogavaris optime dis-
tani ad oleum mensurandum ; quarum seruisse in Ephemerid. Societ. Asiat.
26. pipam faciunt. Academ. Hisp. in Paris, (torn. 9. pag. 65. torn. 10. pag. 33.
Diction. : Almud, Medimnus. Vide vox 106. 172. primae seriei) Georgium Fitz-
Almude. Clarence, Munsteri Comitem.]
ALMUNDAYNA. Usatica Regni Majori- Afioyagapot appellantur apud Pachy-
car. ann. 1248. MSS. : De ornni clamo, merem lib. 11. cap. 13. et Nicephorum
sive neget. sive dubitet reus, sive confi- Gregoram lib. 7. pag. 153. Almogavares
teatur, primum a Curia consilio proborum in Legibus Alfpnsinis parte 2. tit. 22.
hominum sententia feratur, quse tails lege 2. ubi ita dicuntur Equites, respectu
est: Per totam istam diem pausate cum peditum : denique Armogaires in veteri
vestro adversaria, vel firmate directum, Charta Gallica in Camera Comput. Pa-
vel in sero ascendatis in Almudaynam : risiensi. Josephus Scaliger lib. 1. Epist.
si non Almudaynam ascenderit, habetur pag. 245: Almogaraves, sunt milites,
pro firmato directo, et exibit inde direc- quales Martolossi. Sebastianus Cobarru-
tum. In Editis apud Joan. Dametum in vias : Amogavares, dizen averse llamado
Histor. Regni Balearici pag. 268. pro antiguamente con lengage Arabigo, los
firmamento directi habetur. Fit mentio soldados viejos y platicos, que non pudiendo
Almundaynse in civitate Majoricensi, et seguir los campos, estan entretenidos en
domorum, quas in ea sunt, in aliis Char- algun prsKsidio. El Padre Guadix dize
tis apud eundem Dametum pag. 315. et signiftcar el que tra nuevas, que en Ara-
333. et apud Petrum IV. regem Aragon. bigo se llama Muhavir. Estos de ordinario
in Chron. lib. 3. cap. 21. et torn. 5. Mo- stan hablando de las cosas que han visto,
narch. Lusitan. pag. 303. Idem videtur, y porque han passado en la guerra. Ta-
 ALM
marid, Adalides de Corsarios. De Amo-
gavaris agunt Lucas Tudensis aerae 1273.
Rodericus Tqlet. lib. 9. de Eeb. Hispan.
cap. 16. Raimundus Montanerius in
Chron. Reg. Aragon. passim et Moncada
in Hist. Catalan, cap. 7. Adde praeterea
quae de iis diximus in nostra Hist.
Gallo-Bizant. lib. 6. cap. 24. Hos perpe-
ram Meursius, cum Ampsivarits, de
quibus Notitia Imperii, confundit. Al-
mugavarorum yero cohortes Almugave-
riam appellat idem Montanerius cap.
170. et alibi non semel. [Vide Glossar.
mediae Grsecitatis.]
S5S" Ut Cobarruvias supra, sic Ma-
riana lib. 10. cap. 10. ALMOGAVARES ait
veteranos fuisse milites, prsecipua dexte-
ritate et multis bellis adversus Mauros
exerdtos. De horum animi fortitudine et
vivendi ratione, etsi multa in Hispanis
scriptorib. supra laudatis,. pauca adde-
mus, 1°. ex Chron. S. Ferdinandi Regis
Castellse torn. 7. Maii pag. 346. 2°. ex
Historia Catalaunise, etc. Sic in Chro-
nicp S. Ferdinandi: Eodem temppre et
obsidione durante, Almogavares, quierant
in castris Ferdinandi, pro sua quique
virili parte fatigabant Mauros. nunc in-
cursione aperta vastando agros, nunc ex
insidiis rem agentes, ea quae. fieri solet
in obsidlonibus fortuna, etc. Bernardus
Desclos in Historia Catalauniae, quam
circa 13. saeculi finem de rebus suo
tempore gestis scripsit, ac de iis prse-
sertim quas egit Petrus Aragoniae Rex
ab ann. 1276. ad 1285. lib. 2. cap. 3. et
sequentibus sic de Almugavaribus : Al-
mugavarum professio est semper in armis
vivere, extra habitationem communem, in
montibus etsilvis, continuopugnando cum
Mauris, in quorum terras excurrendo ad
duas tresve disetas, struunt illis insidias,
indeque revertuntur ad terras Christiano-
rum multa cumprseda multisque captivis,
unde illis totq, victus ratio. Incredibile
dictu est quam laboriosam et asperam
vitam agant, saepe biduum triduumve
impasti, aut solis campestribus herbis sese
sustentantes, citra fastidium aut moles-
tiam. Totus eorum vestitus et apparatus,
sagulum unicum estperquam breve, hieme
non minus quam asstate, cum femoralibus
coriaceis valde arctis; gladius acutissimus
et minime latus, ex corrigia robusta pen-
dens ; hasta seu minor lancea; jacula
duo cum ascopera in humeris in qua
ferunt bidui triduive cibum, cum fomite
et silice ad ignem ; admodum expediti ad
incurrendum recurrendumque sunt; et
omnes fere ex montanis Aragonise, Can-
tabrise vel Castellse, ac plenque nobiles
qui facultatibus ad vitam in urbibus
tolerandam destituti, ad Maurorum con-
finia se recipiunt, rapto, ut dixi, victuri;
quoniam alia iis nee res, nee spes est;
tales nempe quales in Hungaricis bellis
identidem nominates audimus, Haydones
vel Hussaros.
1 AMULGAVERI, Eadem notione. Nico-
laus Specialis de Rebus Siculis lib. 4.
apud Murat. torn. 10. coh"990: Martinus
de Ollecta cum aliquibus electis militibus
in modum cunei vexilla prsecedit; Amul-
gaveris et Marinariis qui relicta classe
convenerant, ab ea parte qua torrens
eminentiores ripas fecerat aciei, latera
servanda commissa sunt.
* Qui prsedones sunt in Sclavonia pro-
§rie dicta, ut olim erantlsauri in Cilicia,
coti in Anglia, nunc Uscocchi in Dal-
matia. Sic Gimbri, Arabes, Cilices, pro
praed9nibus promiscue usurpantur. Mar-
tolossi vero Gall, dicuntur Martolois.
Vide Notas Gallicas D. Bespier in Sta-
I 25
ALM ALN 193
turn imper. Turcici a D. Ricaut pag. 187. Chartoph. reg. ch. Ill : Cum honore
700. Haec ex adversariis D. Falconet. Johannis de vicaria sartoris sive Almus-
1 ALMUGEA, Locus planetsB cum suas serii. Vide Almucium.
personas gerit, seu videt facie ad faciem. ] ALMUSSIA, Idem quod Almucia.
Argolus in Amalthea Laurentii. Vox a Vide gardacorsium.
Philosophis Arabibus accepta, qua con- ALMUTAZAPHUS, Magistrates apud
junctionem planetae cum sole designant. Aragonenses^ cujus munus est intrare
ALMUNIA, Prsedii rustici species apud domos, in iis res furatas perquirere,pon-
Hispanos. Gharta Sanctii Regis Aragp- derare panes, et mensurare vinum, etc.
num aerae 1132. apud Martinezium in Vide Repertorium Michaelis del Molino,
Hist. Pinnatensi lib. 3. cap. 9 : Concedo in hac voce. [et Admudacafi.]
prs&dicto Cosnobio,... illam meam Almu- j ALMUTIA, ALMUTIUM. Vide Almu-
niam, vocatam Daymus, quss afrontat ex cium.
una parte cum Torredellas, etc. Alia * ALMUTUM. [ALMUCIUM. DIEP.]
Alfonsi VI. Regis aerae 1133. apud Anton, 1ALMYRARCHUS, Maris praefectus.^Lau-
de Yepez in Chronico Ord. S. Benedict! rent. in Amalthea ex Peridonio. Vide
torn. 6: In quo loco incipit alia via, per Admirallus in Amir.
quam descendunt usque in viam publicam 1 ALNA, Ulna, certae longitudinis vir-
super Almuniam Regis, etc. Observantise ga, qua telas pannosque metiuntur,
Regni Aragon. lib. 5. tit. de Jure do- Gall. Aune. Illius etymon accersit Hi-
tium, § 4 : Tamen si Miles vel Infantio ckesius a Saxonico Eln, vel Elne: at
habent unam Almuniam vel turrim. cen- rectius deduxisset a Latino Vina. Men-
setur una haereditas cum toto hseredita- surae hujus nomen et usus non ita re-
mento adjuncto illi Almunise, vel turn. centia, ut norunt qui vetera evolvere
Adde Colmenareziumin Hist. Segobiensi Tabularia et Diplomata. Statuta Edu-
cap. 16. § 4. ardi Regis Angl. pro Bastida Valentiae
SB®" In his tribus exemplis, excepto apud Rymer. torn. 2. pag. 262: Item
forte postremo, per Almunia intelligi quicumque tenuerit falsum pondus vel
potest hortus, ut intelligendus est dubio falsam mensuram, vel falsam Alnam
procul in sequentibus; Testamentum I. in 60. solidis puniatur. Alnaz longitudo
Adephonsi Regis Hispaniae apud Mar- varia pro locorum diversitate; quare
ten, torn. 1. Collect. Ampliss. col. 546. hie Alnarum canonem ad pedem Re-
C : Et ut hi qui in eadem Ecclesia supra- gium collatum inserere non erit forsan
scripta permanserint, supplementum ali- inutile. Pes Regius est, 12. pollicum;
quod victui habere possint, offero illis pollex!2. linearum; Iineal2.punctorum.
villam unam nomine Hukeka, et unam
Almuniam, quam nos Latine vocamus Alna Amstelodami juxta J.
Ortum, qui est prope illam Ecclesiam S. Savary in Diction.
Servandi. Et in Archiyo S. Victoris Commercii longa est. . . . 2 0 11
Massiliensis armar. Hispan. n. 115 : Juxta alios 2 1 %
Almunia Regis, quam nos Latine vocamus Alna Anglica 3 7 8
Ortum. [#;* Lusitanis Almuinha. Conf. Alna Antuerp 2 1 51/2
S. Rosa de Viterbo Elucidarii torn. 1. Alna Basileensis 1 9 0
pag. 102. et Appendic. pag. 7. A verbo Alna Bergensis in Norvegia
latino Alimoma originem trahere hanc paulo brevior Amsteloda-
vocem scribit et exemplis multis e do- mensi, ita ut 10. alnae Ams-
cumentis Lusitan. adductis flrmare co- telod.faciant ll.Bergenses.
natur, ea non tantum hortum, sed quod- Alna Britanniae minoris . . . 4 2 11
vis praedium haud longe ab urbe situm, Alna Bernensis 1 9 0
signiflcari.] Alna Breslaviensis 1 9 0
» ALMUNICIUM, Kore hut Oder Kappe. Alna Burdigalensis 3 7 8
Vocab. Lat. Germ. ann. 1477. Vide Al- Alna Coloniensis 1 9 0
mucium. ADEL. Alna Copenhaguensis 1 8 51/3
ALMUS, Sanctus. [Vita Joachini Ser- Alna Dantiscana 1 10 41/2
vitae torn. 2. Aprilis pag. 458. D : Sin Alna Dronthem. par Ber-
alicui id parum videretur, hie qui Almus gensi.
erat, pro semet xgrotationem delicti pur- Alna Flandrensis 2 1 51/2
gandi causa flagitare, virginemque inter- AlnaFrancofurt.adMoenum. 1 9 0
dum vehementer orare. etc.] Cognomen- Alna Genevensis 17. parte
turn Ludovici Imperat, Caroli Magni discrepat a Parisiensi.
fllii, qui vulgo Pitts dicitur, in Chronico Alna Hamburgensis 1 9 0
S. Vincentii de Vulturno pag. 694. Leo Alna Hallensis 1 9 0
Ostiensis lib. 1. cap. 18: Ludovicus Im~ Alna Konigsberg. paulo lon-
perator, qui cognominatus est Almus, vel gior Dantiscana.
Sanctus. Vide Brissonium in Formulis, Alna Lipsiensis 1 9 0
pag. 50. Alna Londonensis 3 7 8
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Al- Alna Lubecensis 16. parte
mus, clarus, vel splendidus, excelsus sive brevior Hamburgensi.
sanctus. Vide Almitas 1. Alna Lugdun. paulo brevior
* ALMUS. [Alnus. DIEF.] Parisiensi.
ALMUSERIFUS. Charta Alfonsi VIII. Alna Naumburg 1 9 0
Regis Castellae seras 1213. apud Anton. Alna Nannetensis 3 7 8
de Yepez in Chronico Ordinis S. Bene- Alna Nuremberg 2 0 11
dict! torn. 7 : Et vestras tendas nullus Alna Osnaburg 3 7 8
Alvacil, neque Almuserifus, neque Almo- Alna Parisiensis 3 7 8
cabel violenter intret, etc. [Vide Almoxa- Alna Revaliensis j paulo longiores
rifus.] Alna Rigensis j Dantiscana.
T ALMTJSOSAT, Brodium, id est, jus Alna Rupellensis 3 7 8
carnium elixarum, nostris Brouet. Lo- Alna S. Galli in Helvetiis
cum vide in Brodium. duplex: Alna pro telis.quae
] ALMUSSA, Idem quod Almucia. Lo- Amstelodamensi brevior
cum vide in Capa Robert. decima fere parte. Alna
* ALMUSSERIUS , Almuciarum artifex, pro pannis, quae eadem
nostris olim Aulmulcier. Lit. admorti- brevior paulo plus decima
sat. pro eccl. Tolos. ann. 1454. in Reg. parte.
194 ALN
Alna S. Genesii in Bituricis,
Gall. S. Genoux 3 8 4
Alna Stockolm.septimaparte
brevior alna Amstelod.
Alna Trecensis 2 5 1
Caeterae Galliarum urbes utuntur alna
Parisiensi, etiam Occitaniae et Provin-
ciae, ex quo Eegis edicto anni 1687. Can-
nis mensurare prohibitse sunt.
Has prseter pannorum, telarum, fllo-
rumque mensuras quas Alnas vocant,
aliae multae sunt quas sub variis nomini-
bus eisdem inserviunt usibus. Inter
prsecipuas numerantur, Canna Provin-
ciae, Tholosae et Neapoleqs, Varra Arra-
goniae, Virga Angliae et Hispanis, Barra
Castellae et Valenciae, Rasus Pedemon-
tium , Brassa Lucarum, Venetiarum,
Bononiae, Modense, Mantuae, Bergam.
Florentiseet Mediolani; Yardus Anglise,
Palmus Januae, Picus Constantinop.
Smirnae, et Cairi, Gueza Indorum et
Persarum. etc. de quibus consule J.
Sayary in Diction. Commercii, Diction.
Universale. Patrem Marsenium, Ma-
thiam Dogen, et Oasimirum Polonum.
^ ALNA, Item dicitur de re mensurata;
Charta Abbatis Burgi-medii Blesensis
anno 1354. ex Archivo ejusdem loci: Re-
cipiant 14. panes conventuales qualibet
ebdomada, tres Alnas panni pro vesti-
mento quolibet anno. Inquisitio pro Ca-
nonisatione S. Yvonis MS: D. Yvo in-
duebatur epitogio et tunica longis sine
botonibus in manicis, panni albi vilissi-
mi, vocati de Leonia, cujus Alna habeba-
tur pro duobus solidis ad carius. Ibidem
repetitur et eadem notione.
::s
ALNAGIUM. Ad alnam mensio, nos-
tris Aunage. Reg. A. 2. Gam. Gomput.
Paris, ad ann. 1321. fpl. 45. r°: A Jehan
Bouriaut est conferme I'office Alnagii et
ponderis nostri Abricensis. Charta ann.
1328. in Reg. 65. 2. Chartoph. reg. ch.
286 : Mandayimus baillivo nostro Caleti.
quatenus... inquireret... utrum antequam
praefatus dom. rex Karolus dictum Alna-
gium concessisset , dicti habitatores de
Archis habuissent dictum Alnagium,...
servabuntur dicti habitatores in sua pos-
sessione Alnandi dictas telas.
sf
-' ALNARE, Ad Alnam mensurare, Gall.
Auner. Charta ann. 1318. in Reg. 66.
Chartoph. reg. ch. 441 : Nundinantes...
emant, vendant, ponder ent, mensurent et
Alnent ad pondera, mensuras et Alnaria
dictse villas.
* ALNARIUM, Idem quod Alna. ulna.
Libert, villas S. Romani ann. 1322. torn.
8. Ordinat. reg. Franc, pag. 476. art. 2:
Prsefati consules... corrigant... mensuras
bladi, vini, olei et salis, pondera et Alna-
ria, et alias mensuras rerum venalium.
Vide
!:
supra Alnare.
- ALNEIUM. Alnetum, locus ubi cres-
cunt alni, Gall. Aulnaie. Charta ann.
1310. in Reg. Philip. Pulcri ex Bibl.
reg. Cod. 9607. 3. ch. 11 : Cum quatuor
arpentis, tarn terras arabilis, quam jardi-
norum et Alneiorum, ac uno arpento
prati. Vide Alnidus.
1 ALNETA. Tabular. Calense pag. 162 :
Tenemus et possidemus res infra scriptas,
viz. Ortos cum fossatis, Alnetas, etc. id
est, loca ubi crescunt Alni, Gallis Aul-
naie, quibusdam Annette. Vide Alnidus.
* ALNETUM. [Ut ALNETA. DEEP.]
* ALNEUM. [Alnus nigra. DIEF].
ALNIDUS. Alnetum, locus ubi crescunt
alni. Aulnaye.in Consuet. Aurelian. art.
152. et Stampensi art. 187. Charta Ca-
roli Reg. Pranc. apud Hariulfum lib. 3.
cap. 16: de silva bunnaria 20. de conciso
bunnaria 5. et de marisco quadrellos 110.
ALO ALO
et de Alnido bunnarium 1. Isidor. lib. 17. Tartas ex Archivo Monast. de Casa Dei:
cap. 7 : Alnus vocatur, quod alatur amne: Et hanc terram dono ego et infantes mei
proxime enim aqua nascitur, nee facile sine omni retentione, et dono ad Bonam
extra undas vivit. Hinc tenera et mollis, Font em 1... eminam de segle Podiensem
quia in humecto loco nutritur. Will.BritO de Alodatge.
lib. 8. Philipp. : 1 ALODATICUM, pro Alodis. Locum
Difficiles ubi densa \ias Alneta tegebant. vide in Primogenita.
^ ALODES, Eodem sensu quo Alodis
Froissart. 2. vol. cap. 126 : Et Bretons sumitur saepissime: at sequehti in loco
et Francois les chacoient en fossez par accipitur pro eo qui possidet Alodem.
Aunois et bruieres. Testamentum Matfredi ann. 966. apud
ALNINI FUSTES, in Lege Salica tit. 63. Marten, torn. 1. Anecd. col. 85: Cupiunt
| 1. Ex quo loco viri docti recte conji- ut ipse Alodes de Montaningos remaneat
ciunt, yeteres Francos nostros loca pa- ibidem ssepius.
ludosa incoluisse. 1 ALODIARIUS, Idem quod supra Allo-
* ALNINUM. [Alneum. DIEF.]
* ALNIUS. [Alneus. DIEF.] 1ALODIATIO, Locatio, Gall. Louage.
ALNUM, Lignum, i. vernum. in Gloss. Constitutiones Ferrarii Episc. Barcino-
Isid. sed legendum videtur vervum, aut nensis torn. 4. Anecd. Marten, col. 622.
veru. [Papias MS. Bituric. : Alnus, Sca- B : Libertas concedendi... ut infra annum
pularis summitas, vel lignum quod est fiant Alodationes rerum Ecclesiastica-
verna. Gloss. MS. San-Germ. Alnum, rum... cum infra annum ubi de dictarum
lignum, id est, verna. Laurent, in Amal- Alodationurn agitur tractatu, etc.
thea : Alnum, id est, vernum. Forte le- ALODIS, ALODUS, ALODIUM, ALAUDUM,
gendum quernum, inquit Graevius in etc. voces unius ejusdem originis ac
notis ad Gloss. Isidori. Sed neque quer- notionis, quaB varie in veteribus Tabulis
num, neque vervum aut veru legendum et apud Scriptores exarantur ; ac Alodis
est, sed vernum ut reipsa legitur. Vern quidem fere semper in Legibus, Capitu-
enim Gallis priscis et Britannis est Al- laribus et Formulis antiquis ; Alodus,
num : et scribebatur Wern. In Borelli in Charta apud Beslium in Comitibus
Lexico: Vergne, un aulne, arbre dit Pictav. pag. 239 ; Alodum, in Capitulari
ainsi : quod vere cito folia edat. Rabelais Carlomanni Regis apud Vernis Pala-
lib. 1. ch. 39 : L'enfermier de notre Ab- tium cap. 6 ; Alodium, apud Goffridum
baie n'a doncques la tete bien cuite. Car Vindocinensem lib. 1. Epist. 2. 3. 15. 18;
il a les yeux rouges comme un jadeau de Alaudum, in Chartis Burgundicis ,Pe-
Vergne?] rardi pag. 25. 26. 27. 33. et in Tabulario
1 ALNUS CAVA. Navis sic dicta, quod S. Mariae Santonensis ; Alaudis, apud
ex Alni lignq ssepe conflciatur. Vita S. Diago in Comitibus Barcinonensibus lib.
Wilfridi Episc. auctore Fridegodo, in 2. cap. 13. 27. in Charta ann. 1030. apud
Actis Ord. S. Benedicti saac. 3. part. 1. Sammarthanos in Archiepisc. Aquensi-
pag. 188: bus num. 19. et in aliis apud V. 01. Ste-
Nil meluens ergo pertransit gramina luto, phan. Baluzium editis post Capitul.
Securusque cavas intrat velociter Alnos. num. 120. 127. Vernacule vero Aleu, Aleu
franc, vel Franc Aleu, in Consuetudini-
[** Vide Ainus.] bus municipalibus, et alibi passim ;
* ALO. Charta ann. 1352. in Reg. 82. Franc-aloud, in Consuetudinibus Duca-
Chartoph. reg. ch. 101: Item est de mem- tus Burgundise; Franc-aloy , in Mel-
bris dicti pedagii (Marologii) allodium, densi ; Franc-aleuf, in Trecensi et Vi-
wd dominus noster rex et dominus de triacensi.
? etra recipere consueverunt super qui- Est autem Alodis vel Alodium, quivis
busdam vineis in territorio Marologii si- fundus. Ugutio: Fundus pro agro, et pro-
tuatis; et illud quod inde redpitur, est prie pro Alodio. Ebrardus Bethuniensis
consuetum nominari Alo, et vocatur terri- in Graacismo cap. 12 :
torium, pro quo dictum Alo redpitur, Alodium Fundum dicas, Fundum maris imum.
Jaian. Neque alia notione,. pro quadam
nimirum prsestatione, Aloet occurrit in . Dudo lib. 2. de Actis Norman, pag. 38 :
Charta Margaretae comit. Flandr. ann. Ut teneat ipse (Rollo) et successores ejus
1274. ex Chartul. 1. Flandr. ch. 266. Cam. ipsam terram ab Eptae fluviolo ad mare;
Comput. Insul.: Nous avons donne a quasi fundumet Alodum in sempiternum.
loyal cense... no blaverie de Binch,... et Infra: Dedit itaque filiam suam Gislam
del Aloet kenous avons auNoel enavaine, nomine uxorem illi Dud, terramque de-
en capons et en deniers. terminatam in Alod& et in fundo, a flu-
| ALOA, in India atque Arabia gigni- mine Eptse, etc. Ubi fundus, et Alodus,
tur : Arbor odoris suavissimi ac summi. idem sonant quod proprium immobile,
Denique lignum ipsius vice thymiamatum quomodo dicimus, Donner en fonds, en
adoletur allaribus. unde et nomen tra- heritage, en propre. Unde
xisse videtur. Sic Isid. Orig. lib. 17. cap. ALODIUM, idem esse dicitur quod Prse-
8. Distinguenda est haec arbor ab Aloe dium, id est, Possessio, Haereditas. Ugu-
quae juxta eumd. Isid. ibid. cap. 9. est tio, et ex eo Guillelmus Brito in Voca-
Herba amarissimi sued, qua in purga- bular. MS.: Prtedium dicitur possessio,
tionibus utuntur medici. villa, ager, seu perpetuum Allodium : et
ALOARIUS. Vide in Alodis. dicitur Allodium, hsereditas, quam ven-
ALOD, pro Alodum. Vide in Cucucia dere et donare possum, ita (al. ut) est mea
post vocem Cugus. propria. Addit Breviloquus : Et proprie
* ALODA. [Aloe. DIEF.] vocatur fundus, sive curia rusticalis, ad
1 ALODARIUS. Vide in Alodis. quern agri vel mansus pertinent. Gloss.
ALODABIUS CENSUS. Vide Census Alo- Lat. Gall. : Prasdium, Possession ou heri-
darius in voce Census. tage, Aleux. Alio loco : Allodium, Al-
] ALODATGE, Annuus census, conduc- loeire, comme Heritage, Fons, Trefons.
tionis pretium, Gall. Louage. Codex Cen- [=::-: = Vocab. utriusq. Juris: Allodium, est
sualis Piperaci scriptus ante ann. 1078. curia vel predium urbanum. Alibi. : Alo-
fol. 24. et 25 : Dalmatius Piperaci Miles dium, i. libellarium ut cap. Ij. v. iij. si
dot pro sepultura sua medium molendini de feud, contro. fue. in usi. feud. (lib. 2.
et uxor sua I'Alodatge unius mansi. Ro- tit. 26) et vide quod not. glo. in lib. pe.
tulus saec. xn. de Prioratu S. Pauli de Cod. de inge. ma. (lib. 7. tit. 14. cap.14).
 ALO
Ambobus locis feudo opponitur Allo-
dium. Inter Allodium et Libellarium (est
enim in Feud. Allodium sive libellarium)
ita distinguendum puto, ut Allodium
sit praedium rusticum, libellarium vero
praedium allibratum sive urbanum.
Vide in hac voce. 1 Lex Longobard. lib.
2. tit. 8. | 9 : Si prsedium,id est, Alodium
habuerit. [** Carol. M. cap. 5. ex capit.
ann. 779. ap. Pertzium in leg. vol. 1.
pag. 36. ubi legitur: Si Alodem habuerit
ipso fisco regis recipiat.] Charta Rqrigo-
nis Comitis ann. 830. in Tabulario. S.
Mauri ad Ligerim : Mese prsedium pos-
sessionis haereditarise, hoc est. Alodum
nostrum, qui est in pago Andegavensi,
etc. Abbo Monachus serm. 5 : Res Chri-
sti transferunt sibi in prsedium et Alo-
dium possessores sacrilegi. Lambertus
Ardensis: Heec autem fuerunt ea, quse...
de Allodiis sive prasdiis in feodum commu-
tavit Adela, etc. Ditmarus lib. 7 : Quic-
quid in Salbezivilla in beneficium habuit,
in prsedium ab his acquisivit, Tabularium
S. Andreas Viennensis : Hoc est, decimas
totius possession-is quam habemus in po-
testate castri... sive per Alodium, sive per
feudum, etc. Differt enim Beneficium vel
Feudum a Praedio, seu Alodo, quod idem
sonat, id est, ab immobili proprio ; quo-
modo Honor, seu Beneficium;: ab Alodo, in
Capitulis Carol! C. tit. 19p =ann. 856 ap.
Pertz. leg. vol. 1. pag. 449.] Et concedit vo-
bis, utomnes in honoribus et Alodis vestris
interim consistatis. Quippe beneficium
erat ad vitam: Prsbdium, seu Alodus,
haereditas, proprietas. Adde Capitula
. Caroli Mag. lib. 1. cap. 132. [** rec. 126,
est cap. 8. Capit. Nium. 2. ann. 806] lib.
3. cap. 20. [** capit. 2. ad Niumagam.
ann. 806. cap. 7.1 81. [** capit. Aquisgr.
ann. 812. cap. 6.] Ita passim usurpant
Lex Salica cap. 62. Lex Bajuvar. tit. 2.
cap. 1. | 3. tit. 11. cap. 5. tit. 17.
Lex Ripuariorum tit. 55. et Lex Anglio-
rum tit. 6. in quibus alodis semper in
contextu per vocem, hsereditas, redditur.
Alodis parentum, apud Marculfum lib.
1. form. 12. lib. 2. form. 4. 6. 9. in For-
mulis Lindenbrog. cap. 16. 30. 48. 51. 62.
67. Vetus charta apud Columbum lib. 2.
de Episc. Vivariens. n. 54: Concedimus
ad ipsum sanctum locum aliquid de rebus
nostris. quia nobis de Alode parentum
nostrorum legibus obvenit. Tabular. Dei-
parse Santonensis : Alaudum meum sive
hssreditatem, quam dedit mihi pater
meus, et mater mea in die nuptiarum
mearum. Hariulfus lib. 1. Chron. Cen-
tul.cap. 15: Paternas hsereditati, quam
nostrates Alodium vel patrimonium va-
cant, sese contulit. Charta Odonis Regis
Franc, apud Beslium pag. 201 : Concedi-
mus etiam... Alodos nostros proprise ori-
ginis, id est, Crespiacum, qui a parenti-
bus contigerant. Patrimonium et Alo-
dium proprium, apud Goffridum Vindo-
cin. lib. 1. Epist. 2. Pancharta Nigra
Turonensis, apud Beslium pag. 209:
Alodum meum proprium, quern haeredita-
vi, etc. Terra propria, apud Gregor. Tu-
ronens. lib. 3. Hist. cap. 15. Ex jure
proprio, in chron. Malleacensi; nam quae
haereditario jure possidentur, sunt pro-
pria possessorum. In Capitulari Com-
pendiensi Caroli Calvi! =:::ann. 868. cap. 2.
Alodis et proprietas [ ~ Pertzio Capit.
Missorum ann. 853. cap. 2.] ut in Pan-
charta Nigra Turon. apud Beslium pag.
138. 202. 209. Alodum et proprium con-
funduntur. Cannes VIII. PP. Ep. 108.
et 129 : Proprietates,quas vos Alodum di-
citis. Tabularium Persiacense, apud Pe-
rardum pag. 29 : Qualiter ego... Alodum
mese proprietatis Floriacensi Monasterio
ALO
tradiderim. etc. Adde pag. 30. Charta
Bertrandi Comitis Provinciae ann. 1039:
Dono, trado, cedo fideli meo Fulconi Vi-
cecomiti Massiliae, et uxori suse Odilse ali-
quid de Alode meo, quae est in Comitatu
Tolonensi, hoc est totum hoc quod tenent
ad feus in Sexfurnos, dono eis ad pro-
priam Alodem. Sic dare ad Alodem, in
Synodo Suession.II. cap. 3. in Capitular.
Caroli C. pag. 87. 88. 116.1. Edit. [«• Ca-
pit. Missor. ann. 853. cap. 2. 5. Convent.
Attin. ann. 854. cap. 10.] In Alodem re-
linquere, in Chartis Parensalib. cap. 21..
Ita etiam bona dicuntur transire in alo-
dem, quse in proprietatem dantur, apud
Eadmerum lib. 1 Hist. pag. 18. Hinc
Alodium interdum opponitur comparato,
in Formulis veteribus apud Bignonium
1. Edit. pag. 250. 379. et Lindenbrog.
cap. 17. 18. 49. 66. licet alias saepe etiam
pro comparato promiscue usurpetur.
Capitularia Caroli C. pag. 241: Et illo-
rum Alodes de hssreditate, et de conqui-
situ, etc. [** Adnuntiat. ann. 860. ap.
Pertz. pag. 472. infim.] Adde pag. 108.
247. 318. 345. 389. 394. [« Cap. ann. 853.
cap. 7. Adnunt. post redit. a Conn. ann.
860. cap. 5. Edict. Pistens. ann. 864. cap.
22. Capit. Missis data in Burg. exeq.
ann. 865. cap. 5. Cap. Caris. ann. 873.
cap. 1. et 4.] Hincmarus Remensis Opusc.
53 :Ut in mansis suis de Alode, vel natu-
rali, vel comparato, feminas habeant,quss
illorum pannos lavant, etc. Tabularium
Lascariense apud Marcam in Hist. Be-
neharn. pag. 375 : Cum Alodio etiam, id
est, terra, quam prgsscriptus Vicecomes et
ejus uxor acquisierant, etc. Tabular. Bri-
vatense cap. 277 : De illorum Alode, quse
ex conquisto illis advenit, mansos 2. etc.
Tabular. S.Andreae Viennensis: Terram
illam, quam adquisivi in Alodum de po-
testate et jure S. Mauricii et S. Petri
foras 2.
cap. portam dimitto nepoti meo Stepha-
no: hsereditarium vero Alodum meum
dono filio meo et Ecclesise S. Andreas
unde ipse est Monachus. Vita Balduini
Lutzenburg. Archiepisc. Trevir. lib. 1.
cap. ult. : Clericos suos variis beneficiis
providendo ; Laicos vero solemnissime
uxorando, possessionibus, domibus, agris,
vineis, in perpetuum Allodium eis distri-
butis,ditissimos faciebat. Praeallatis addo,
quae observat Joannes Stiernhookus lib.
2. de Jure Sueonum vetusto cap. 5. et 6.
apud Suecos allodium vocari avitum
prxdium, non vero quomodo Feudistae,
quatenus Feudo opponitur : quod qui-
dem alda odal vocant, unde vocis origi-
nem accersit, quam in Jure Uplandico
in sua prqpria et nativa significatione
reperiri ait. Adde Gaufridum Vindoc.
lib. 1. Epist. 2. 3. etc.
ALODIUM, nude positum, saepe pro
praedio immuni et quod nulli praestationi,
aut oneri obnoxium est, usurpatur, Ta-
bularium Vindocin. cap. 55 : Habebat
vineas agripennum unum Allodialiter im-
munem, hoc est, ab omni census et vicariss
redhibitione liberum. Charta ann. 1078.
in eodem Tabulario n. 291 : Est autem
naturaliter Allodium, ab antiquo nullam
omnino cuiquam reddens consuetudinem,
eidemque a progenitoribus jure hseredita-
rio canting ens. Alia ejusdem anni 1078.
num. 315 : Reddit ea terra 2. den. cen-
sus, cum ante semper Alodium fuisset.
N. 237 : Dum priscis coleretur temporibus
12. den. census solvebat : quia vero modo
vasta est, nihil census reddit, sed est Alo-
dium N. 333 : Est tarn, parva, ut vix in
ea seminari possit modius unus frumenti,
sed tamen valde bona, et prorsus sicut
Alodum libera. Tabular. Majoris Monas-
terii cap. 17 : Cujus etiam manufirmse.
ALO 195
censum de meo jure in eorum transfero
dominium, ut hsec non manufirma, sed
Alodus deinceps existat Majoris Monaste-
rii Monachorum. [Vide Catellum in Hist.
Occitan. pag. 788.]
Erat igitur Alodium, praedium non
modo ab omni praestatione liberum, sed
et a quolibet seryitio reali et personal!
immune, licet illius possessor dominum
agnosceret, a quo illud tenebat in feu-
dum honoratum. Charta Bertrandi de
Montelaurq ann. 1274 : Vendo et ex
causa venditionis trado, cedo, pro libero
et franco et absoluto et immuni Alodio,
tamen cum consilio D. Petri Regis Arago-
num ac domini Montispessuli, in qua in-
frascriptse tenentur in feudo, et pro feudo
honorato sine prsestatione census, usatici,
canonis, et alterius servitii, tarn realis,
quam personalis, et alterius cujuslibet
generis, scilicet omnes res, quas habeo vel
habere visus sum in decimaria de Termi-
nis. etc. Vide Feudum honoratum. Hinc
tenere in Alodium, in Consuet. Pictav.
art. 52. tenir en dleu. Charta Willelmi
Ducis Normann. ann. 1042. in Monast.
Anglic, torn. 2. pag. 959: Dedi... terram,
quam Wichotus Barbatus tenebat in Alo-
dio liberam et absolutam ab omnibus
consuetudinibus mihi pertinentibus. Do-
mesdei : Warochselle tenet Rex. G-ueda
Comitissa tenuit de Godwino Comite in
Alodium. Tune ' geldavit pro 5. hidis,
modo pro 2. hidis et dimidia, terra est 10.
carucarum. Alibi: Cetingley Almar tenuit
de Rege Edwardo sicut Alodium, id est,
nulli servitio vel praestationi obnoxium.
Vetus Charta inedita : In nom. Dom.
Ego Bernardus Guillelmus de Monbasen
dono ad Alodium sine enganno cum hac
carta tibi Gcuillelmo Montispessulani et
infantibustuisf... et quantum Alodii homo
vel femina ibi habet per me. et quantum
Alodii nunc habeo, et mihi eventurum est
in toto terminio ipsius castelli, etc. 7. Id
Aug. 1113. Alia : Ego Guillelmus Montis-
pess. dono ad fevum cum hac carta tibi
Bernardo-Guillelmo de Monbasen castel-
lum et villam de Monbasen ; et totum hoc,
quod mihi dedisti ad Alodum, totum dono
tibi ad fevum, ut tu, Bernarde-Guillelme,
et posteritas tua istum fevum mihi et pos-
teritati mese serviatis et hominium facia-
tis, etc. 1113. Tabularium Ecclesiae
Gratianopolitanae sub Hugone Episcopo
fol. 69 : Similiter et illud cortile habeba-
mus ad feudum de prxdicto Episcopo, et
reddimus, sive vendimus, illud hortile
Episcopo prsenominato per Alodum et
omnibus successoribus suis. Occurrit ibi
passim haec formula, per alodum dare,
id est, pro alodo, vel in alodum.
Quod vero hie nude Alodium, dicitur,
interdum Alodium liberum appellatur,
ut immunitas praedii denotetur. Charta
anni 1125. apud Miraeum in Donat. Belg.
cap. 82 [«* in Donat. Piis cap. 79. Oper.
vol. 1. p. 89.] : Una cum curtilibus... cum
libero Alodio culturse nostras. Chronicon
Besuense pag. 560 : Item dederunt man-
sum unum liberrimi Alodii permaximum.
seu coloniam pergrandem in villa Besueta,
etc. Alodium regale, liberum. Charta
Fulconis Comitis An'degav. ann. 1033 :
Haec omnia sine censu et sine decima,
libera et quieta. ut regale Alodium.
SSlf Quamquam Alodium pro praediq
immuni et libero, nullique praestationi
aut oneri obnoxio usurpari solitum est,
certum nihilominus videtur aliquando
acceptum fuisse pro feudo seu praedio
quod a reali sive personal! servitio mi-
nime liberum esset. Et hinc forte ef-
fluxit usus ut Alodium liberum, Gall.
Franc-aleu diceretur, cum praedium im-
196 ALO ALO ALO
mune ab eo quod alicui servitio vel oneri Hist, ejusd. pag. 32. col. 2 : Item de Domicellus, asserens per juramentum
obnoxium esset, distinctum vellent. allodiis liberis in emphiteosim vel accapi- suum, res, jura, dominia, et usagia in-
Frustra enim additum fuisset vox, libe- tum datis vel alias translatis, non dabi- ferius annotata ab aliquo non tenere, sed
rum, si hac una, Alodium, idem signi- tur financia, dum tamen non sit Allodium eadem in francutn, purum, et liberum
ficatum habuissent. Sed quid conjecturis magnse rei cum juridictione et districtu, Alodium se habere, pro suo commodo
opus est, ubi suppeturit argumenta ; cujus alienationem de nobili in non no- evidenti accepit in feodum ligium a nobili
Charta Bernard! Comitis Bisuldunensis bilem fieri nolumus. nisi de licentia nos- viro Hugone Duce Rurgundiie cum homa-
ann. 999. in Marca Hispan. col. 418. qua tra et gratia speciali. gio manuali quingentas panalatas terra-
Comes concedit Monasterio Arulensi T ALODIS LEGALISET pROpRius. Charta rum sitarum apud Chigiacum, etc. Charta
functionem yel censum siye pascuati- ann. 1055. ex Archivo S. Victoris Mass.: Roberti Comitis Drocensis ann. 1206. in
cum sibi debitum ab hominibus in valle Donamus omnia altari S. Marias. Massi- Tabul. Campaniae : Comitissa vero mihi
Eivi-Ferrarii manentibus, aut qui in ea liensis Caznobii, ut supra dictum est ad concessit per istas conventiones, quod ego
habebant Alodem Curialem, quern vulgo legalem et propium Alodem. Et in alia possum facere unam fortericiam in Alo-
dicimus fevalem. Tabularium SS. Trinit. ann. 1069. ex eodem Archivo iterum re- dio meo de Fara... ego vero posui in
Cadom. fol. 20. verso : Sex homines ibi currit. eorum feodo ligip totum Allodium meum,
habemus quos Aloers vulgo vacant. Quis- 1 ALODIUM PURUM. Vetus formula quod est in dominio Branas et Fares, quod
que eorum tenet ortum suum, faciuntque inter leges Ludovici Pii August! [** ad videlicet Allodium a domino non teneoam.
servitia ad propinqua maneria. et red- cap. 3.] apud Murat. torn. 1. part. 2. pag. Et est sciendum, quod de hoc Allodio,
dunt per annum 16. denar. et 4. minas 127 : Hoc sapio quod Petrus et Johannes quod posui in ligio feodo Comitissse, et
avensR. [* Reg. homag. duci Aquit. prae- et Andreas liberi homines sunt ; et suum filii sui Theobaldi, et dominorum Campa-
stitorum ann. 1273. in Cam. Comput. widrigild habent vel in puro Allodio, vel nia, totus ligius sum, etc. Alia Matthaei
Paris, sign. JJ. rub. fol. 28. r° : Omnes Allodio et Aliis rebus. Et testimonium Ducis Lotharing. ann. 1220. ibid. : No-
Allodiarii seu qui habebant Allodia in bene possunt dare. [** In puro Allodio tum... quod Novum-Castrum in Lotharin-
dicta diocesi (Vasatensi) debebant dicto est in Allodio tantum.] gia, quod de Allodio meo erat. . . . recepi
domino regi Anglise, si mandetf campum, Duplex autem alodium statuunt Con- in feodum et homagium de Blancha Co-
seu bellum campestre.... inter portus et suetudines municipales, alterum nobile, mitissa Trecensi, etc. Vide Hist. Episco-
flumen Garonsst etc. alterum villanum, Aleu noble, Aleu ro- por. Lodovensium pag. 131.135. Probat.
* Alodia liber a. caduca seu forefacta turier. Alodium villanum, dicitur prae- Hist. Drocensis pag. 271. Joan. Dame-
per delictum, in fiscum referebantur, dium quod nullam habet jurisdictio- turn in Hist. Regni Balearic! pag. 315.
atgue ad regem regni jure pertinebant, nem, seu Justitiam, cujus possessor 319. etc. Fridericum Sandeum in Con-
uti docet Charta Philippi VI. ann. 1841. nullam debet praestationem nee laudi- suetudines feudales Gelriae tit. 1. cap. 1.
ex Reg. 72. Chartoph. reg. ch. 342. ubi mia. Ita Trecensis art. 54. et Vitriacensis § 17.18.19.20. et seq. [=-• Pariagium inter
controversia est de quadam terra, quam art. 20. 59. Ejusmodi sunt praedia, quee Philip. Pulcr. et episc. Vivar. ann. 1307.
ex forefactura gentes comitis Barri ad alodia nude appellari in Tabulario Vin- in Reg. 105. Chartoph. reg. ch. 351 :
ipsum comitem pertinere contendebant, docinensi diximus. Alodium, nobile, illud Dictus episcopus et successores sui Viva-
ut pote in castellania sua sitam ; pro- est, quod jurisdictionem seu superio- rienses episcopi, qui pro tempore fuerint,
curator vero regius hanc pro rege repe- rem justitiam habet, et nulli homma- jurare debebunt se esse fideles de personis
tebat, ex eo videlicet quod in franco gio, aut servitio feudali, nullisque lau- et terris suis nobis et successoribus nostris
allodio teneretur : Car forfaiture de dimiis obnoxium est. Ita Consuetudines regibus Franciss ; licet terram suam a
franc Alleu, ut habet ipsa Charta, quel- Parisiensis art. 302. Trecensis art. 53. nemine tenere, sed earn habere Allodia-
que part que ce soit en nostre royaume, Vitriacensis art. 19. 52. et Normannica lem noscantur.]
doit nous appartenir. art. 102. Ejusmodi autem alodia, nobilia Jam vero quare Alodiarii praedia sua
* ALAUDIUM LIBERALE , Immune a scilicet et villana, etsi immunia et li- interdum in feudum ultro erigi curarent,
quolibet servitio reali et personal!. bera dicantur, a superioritate alterius servitiisque feudalibus sese adstringe-
Chartul. S. Joan. Angariac. fol. 68. v° : non tamen eximuntur, ut est in lib. de rent, praeclare aperit Lambertus Arden-
Also Robellus dedit Deo santoque Joanni Feud, tit de Alod. Unde alodium libe- sis : Audierat ssepius, et a patribus suis
octavam partem Alodii, quod vocatur rum aliquatenus feudum est, sed im- didicerat, quod antiqui nobiles multi, in
Alaudium liberale ; et est super tascas de mune a servitiis feudalibus : tametsi Ghisnensi terra manentes, postquam reve-
pariniaco. diversum a feu do franco, quod licet rendas et digne memorise memoranda
-- Allaiuf, in Ch. ann. 1131. inter Pro- liberum a servitiis, hominio tamen obno- Pontivi quondam et S. Pauli atque Ghis-
bat, torn. 2. Hist. Lothar. col. 295 : Ont xium est. Charta Raimundi Xarmar de narum Comes Walbertus seeculo vale dixit
aussi donne leurs pescheurs avec toute la Invidio Militis ex Comitatu Ruscinqn. et terram Ghisnensium non infirmis et
pescherie de leurdit Allosuf, comme aussi ann. 1318 : Quse omnia vendidi et tradidi imbecillibus dereliquit hseredibus, a yiris
I Allosuf de Moranges.... Item I'Alosuf de pro franco et libero alodio, credens, ilia nobilibus, sive Episcopis, sive Abbatibus,
Luringe. Alou, in Ch. ann. 1245. ex Ta- esse Alodium, et in veritate sunt, et esse sive Prsepositis vel etiam quibuscumque
bul. S. Apri Tull. : Monsignor Gerart de debent feudum, et de feudo nostro, et Ecclesiarum Prselatis, aut personis, ut
Louvigney son serorge a donne et otroye tenentur ac teneri consueverunt in feu- majoris militarent nominis auctoritate, et
en aumogne a I'anglise monsignor S. dum pro vobis et nostris. sub majorum protectione in secura pace
Pierre de Castenay tou sen Alou quan- Fatendum tamen, saepe Alodia nullos viverent similis conditionis dono, et sua
que il avoit a Landeville. Aluef. in Ch. agnoyisse dominos, quod licet colligere in feodem susceperint prasdia. Hsec autem
ann. 1252. ex Chartul. Campan. fol. 394. ex aliquot veteribus tabulis. In Regesto fuerunt ea, qu& per eundem et ad eun-
col. 2. Aluel, in Ch. Simonis dom. de Comitatus Tolosae fol. 42. extat Homa- dem Episcopum de Allodiis sive prsediis
Castrovillano ann. 1257. Quanquam gium Bernard! V. Comitis Convenarum, in feodum commutavit Adela, etc.
multa hie congesserit Cangius, heec ta- preestitum Raymundo Comiti Tolosano 1 ALAUDIUM, Pro ipsis Laudimiis usur-
men addenda duximus. Charta Pipini mense Novembri ann. 1244. in quo patur. apud Bodinum de Republica lib.
reg. ann. 763. inter Probat. torn. 1. Hist. agnoscit, quod feoda. qu& modo recepit 1. cap. 9. pag. 107. edit. 1586 : Aldius
Lothar. col. 276 : Similiter donamus in a D. Comite Tolosae, ipse, et antecessores autem ex justa servitute manumissus ;
pago Riboariensi illam portionem in ejust non tenuerant in feodum ab aliqua inde Alaudium et laudimia dicuntur ho-
Reimbach. quam... genitor meus Carolus s&culari vel Ecclesiastica persona : imo noraria munera, quse domino fidem acci-
mihi in Alodem dereliquit; et illam aliam erat Alodiumproprium, et ita ipse et an- pienti a vasallo tribui solent.
portionem in ipsa villa, quam Heribertus tecessores ejus tenuerant pro Alodio a
uxori nostrse Bertradie in Alodem dimisit. tempore, cujus memoria non existebat. | ALODIUM FALSUM cujus mentio oc-
Donatio ann. 1125. inter Probat. torn. 2. Charta alia B. Episc. Ruthenens. ann. currit in aliquot Chartis Monspeliensibus
Hist. Occit. col. 429 : Donamus tibi to- 1239. ibid. fol. 6: Quod siquidem Podium ann. 1534. et 1535 : Et primo sub viatico
tum ipsum honorem, quern ipsi habuerunt est Allodium nostrum, et Ecclesix Ru- in falso Alodio totum quoddam suum
et habere debuerunt in omnibus locis, sive thenensis, de quo nunquam recognos- hospitium, in quo habitat. Ubi falsum
per Alodium, sive per fevum, sive per cendo vel aliter respondimus, vel respon- Allodium dicitur, quod non sit feodum,
tenentiam. dere debemus alicui domino temporali. nee etiam vera proprietas, cum usufruc-
* ALODIUM MAGN.E REI. Lit. pro ha- Tabularium Vindocinense ann. 1077 : tuario jure possideatur.
bitator. Montis-reg. ann. 1315. in Reg. Quod videlicet Alodium pater ejus et prse- * Alodium Falsum quid sit, aperte de-
165. Chartoph. reg. ch. 207 : Item de decessores ipsius absque ulla dominatione clarat Charta ann. 1391. in Reg. 143.
Alodis libens.... non dabitur financia; vel servitio longo tempore jure hair edit a- Chartoph reg. ch. 288 : Cum prato quod
dum tamen non sit Alodium magnx rei rio possederunt. Charta Guichardi Epis- nuncupatur Del quart, quod est in Falso
cum juridictione et districtu. Privil. civit. copi Matiscon. in Regesto Feodor. Bur- Allodio, et absque prsestatione alicujus
Nem. ann. 1483. inter Probat. torn. 4. gund. ann. 1169 : Guillelmus de Saliaco usatici ac servitutis annuss ; sed solum et
 ALO ALO ALO 197
duntaxat dando laudimium, dum contin- quis dominus Aloerius alicujus castri ha- tayUiatiles. Respondit quod sic, exceptis
git alienare. bens duos filios, dividat castrum in duas Allodianis vel nobilibus, seu illis, quibus
ALODIUM HABERE IN RE ALIQUA. Li- paries, etc. Cap. seq. : Si duo pares Aloe- datum est inde libertas.
bertates concessae villae Montis brusonis rii sint in eodem castro, etc. Qui vero * ALODIARII CAMPANARII, MILITES,
M. Nov. ann. 1223. a Guigone Comite Aloerii hie nominantur, Aloers appellan- RUSTICI, in Consuet. Catal. MSS. cap.
Fprensi, MSS. : Si aliquis habeat Alo- tur in Consuetudinibus Catalaniae ver- 16 : Si aliqui Alodiarii. tam milites quam
dium in re aliqua, et obligaverit alodium naculis MSS. : Si alcuns Alohes, Cava- rustici, quam etiam alii, fuerint in ter-
alicui, le benevisers (beneficiarius) non liers ho vilains, etc. Cap. seq. : Si alcuns mino alicujus castri. habentes ibi mansos,
debet dare aliquid pro investitura illi, qui Aloher es en alcun castel, senior del vel domos, sive fortitudinem.... Alodiarii
Alodium pignori accepit. Item si ille qui castel conten ab eyl del alou, e diu etiam omnes tenentur ad omnia tempore
habet Alodium in re aliqua, vendiderit que no hes alou, lodit Aloher no es ten- uerrsB. ad quse tenentur omnes alii ha-
vel dpnaverit, vel alio modo alienaverit gut de monstrar en poder deldit senyor
Alodium suum, le benevisers non tenetur del castel, etc. [** In impr. pag. 356.]
? itatores castri. scilicet ad faciendum
guaytam, ad opus et ad fossatum aptan-
dare aliquid pro investitura. nisi unum Hinc colligere licet quid sibi yelit dum, et alia quas sunt facienda pro de-
denarium de solido, vasto pretio re sesti- haec vox, cujus notionem yir doctissi- fensione castri tempore guerrse, exceptis
mata, si res fuit aliter quam vendendo mus ignorare se profitetur, in FormuKs Alodiariis companariis. qui alibi sunt ha-
alienata, etc. vett. cap. 29 : Et tales colpus ei dedi, pro bitantes. Hoc est, ni fallor, foraneis, qui
| ALODII INFRACTIO, Violatio juriumquibus ipse mortuus est, et quod feci, extra castrum habitant. Haec partim
et privilegiorum eorum, qui tenent alo- super me fecit, et ego hodie ipsum facio Cangius ex iisd. Consuet. vernaculis
dia. Ex Chartul. Dunensi : Tune Mona- infra damnum et forbatudum infra noc- edidit.
chus qui tune Prior erat apud Chamar- tes 42. sicut lex est et nostra consuetudo, * ALODIALITER HABERE. Jure alodii
cium misit ad Gaufredum Vicecomitem apud tres Aloarius, et 12. conlaudantes possidere. Charta Gaufridi comit. An-
(Dunensem) mandans ei, ut sibi rectitu- juraverunt, et linguas eorum legibus di- degav. ann. 1047: Habebat viness agri-
dinem de famulis suis faceret, qui ar- rexerunt. Formulas eaadem cap. 33 : In- pennum unum Alodialiter immunem, hoc
cham illam in Alodio S. Martini frege- sequenter vero post ipsum tres AloarisB et est ab omni census et vinarix reddhibi-
rant, et de archa scilicet fracta, et de 12. conlaudantes juraverunt, et de linguis tione liberum. Chartul. priorat. Neronis-
Alodii Infractione. Et paulo post : The- eorum legibus dixerunt. Ubi Aloarii sunt villae fol. 2. v° : Hoc donum fecit ipsa
baudus Comes Gaufredum Vicecomitem homines, qui alodos possidebant, quo- Belina, quod Alodialiter tenebat nullius
pro Infractione Alodii submonuit. Die rum sacramenta exigebantur in acto- juri subjectum regis vel potestalis.
igitur constituta placitandi Gaufridus Vi- rum conflrmationem. Nam apud tres Jam vero de horum vocabulorum
cecom. apud Carnotumin curiam Comitis aloarius, idem valet quod cum tribus etymo variae sunt auctorum sententiae.
venit. et auditis utriusque causis, judices aloariis. Vide Apud. Cujacius alodium dictum vult, quasi
qui affuerunt, judicaverunt, quod Gau- ALODIALIS, idem quod Alodarius, seu sine Lode, quod ejus possessor sit sine
fridus Vicecomes archam ipsam annona tenens. Charta Willelmi Ducis Nor- lode, et nemini sit Leodes, id est, vasal-
plenum restitueret ac redder et, et pro In- mann. ann. 1042. in Monastico Anglic, lus. Budaeus a laudatione auctoris efflc-
fractione Alodii Ix. libras Comiti atque torn. 2. pag. 959 : Dedi etiam Ecclesiam tum vocabulum flngit, quo qui praedia
Monacho emendaret. Radulphi villse, et unum Alodialem in eo jure habent, laudare, hoc estf nominare
| ALODIUM INFRINGERE, Est servitiaipsa villa. Infra : Dedi quoque unum Alo- auctorem suum nemini tenentur. Rhena-
ab Alodariis exigere, quae a solis Feu- dialem in Amundavilla, quietum ab omni nus et Vadianus a voce Germanica an-
dalibus debentur. In eod. Tabulario Du- consuetudine. lodt deducunt, quod ea bona familiis
nensi Oharta 94 : Tune accedentes Mona- * ALODII EECOGNITIO, Quod in pro- velut coagmentata et conjuncta essent,
chi ad Comitem, fecerunt clamorem de fessionem vassallatus exsplvitur, rele- ex aen et lodt, adsortium, SOTS, quae ad
Fromundo Celerario, qui equos cujusdam vium. Charta ann. 1128. inter Probat. aliquem pervenit familias herciscundae
quadrigarii de domo Ingelrici majoris vi torn. 2. Hist. Occit. col. 445: Habebit judicio. Alii ab aid, voce, quae vetus an-
extraxerat ad cleias portandas ad castel- abbas unum denarium ejusdem monetss tiquumque significat, apud Ayentinum
lum Puteoli, et hoc modo Alodium Infre- pro Recopnitione Allodii S. Benedicti. in Gloss, quae notatio, inquitBignonius,
gerat ibique Fromundus emendavit * ALODIASIS, ut Alodis. Charta ann. ad haereditatis et paternam terram pro-
Monachis hoc, quod de domo Ingelrici 1068. inter Instr. torn. 6. Gall. Christ, xime accedit. Dominicus de praerdg.
equos vi extraxerat et Alodium infregerat. col. 483 : Recognoscimus quia illam vo- allodior. alodem dictam opinatur quasi
ALODIARIUS, ALODARIUS, ALOARIUS, cem aut ullum directum in jam dicto ohn leiden, id est, sine subjectione: a
Qui Alodum, seu praedium, etiam do- alode nonhabemus; sed est proprius Alo- voce leiden, quae Germanis, pati, subire
mino obnoxium, possidet; tenens. Do- diasis monasterii jam dicti S. Genesii. signiflcat, sicut et subjectionem et ser-
mesdei : Quando moritur Alodiarius, Rex [** leg. Alodialis.] vitium. Non desunt praeterea qui alo-
inde habet relevationem terrss, excepta * ALLODIATUS, immunis, jure alodii dem a voce Theutonica los deducunt,
terra S. Trinitatis. Willelmus Gemeti- donatus. Testam. Guilelmi milit. de quae sortem sonat, quasi alodium sit
censis lib. 3. cap. 8 : Abbatique locum castro Barco ann. 1319. torn. 3. Cod. praedium, quod sine sorte obvenit. Spel-
cum tota villa tradidit, quam ab Alodia- Ital. diplom. col. 1945 : Ipsas possessiones mannus a Leod. populare, Saxonico : ita
riis auro redemit. Thomas Walsingha- eis relinquo liberas, et expeditas, et Allo- ut aleod, sit idem, quod prxdium popu-
mus pag. 419. eadem verba habet: sed diatas. iare,oppositum feudo, quod estpraedium
perperam editum, a lodariis , divisa * ALODIATUS, Idem qui Alodiarius, cu- dominicale. Quidam hanc vocem ^ejus-
voce. Vetus Charta apud Guesnaium in jus erat cum paribus suis de iis. quae ad dem originis esse volunt, cujus Alauda,
Annalibus Massiliensibus pag. 255 : alodia spectabant, cognoscere et judi- quae vox est Gallica, ut mox innuimus:
lidem homines (villae) qui se dicebant Alo- care. Charta Petri Atrebat. episc. ann. nam et alaudum pro alodum, elatum
diarios, etc. Gqffridus Vindocinensis lib. 1201. ex Tabul. abbat. Laud, in Cod. reg. etiam constat. Vide Raguellum. Wende-
2. Epist. 7 : Si pro consecratione profes- 1245 : Acta sunt hsec secundum traditio- linus ab alder etymon accersit, quod
sionem, pro professione ab Alodiario B. nem Alodiatorum, qui de alodiis judicare alodis sit legitima haereditas, qusa ab
Petri subjectionem vobis vindicastis, etc. habent, qui et actionem docuerunt sic fa- alders, id est, majoribus nostris, defer-
De se loquitur Abbate Monasterii Vin- ciendam, et factam judiciali sententia tur, vel ab ael, quod sonat ligitimum,
docinensis, quod Alodium S. Petri esse approbarunt.... Alodium.... reddidimus ingenuum, et lod, onus, vel laden, tol-
dixit lib. 1. Epist. 2. 3. 15.18. In inscrip- fratribus de Los in liberam et perpetuam lere, auferre, etc. Denique plerique e
tions vero ejusdem Epistolae 18. et 25 : possessionem. Vide Pares in Par et Feu- doctioribus existimant, vocem esse pri-
Alodiarium Apostolicse sedis se nominat. darii in Feudum. migeniam Gallicam vel Francicam, quae
Neque alii sunt, quos Aleutiers vocat * ALLODERIUS, Liber a censu, Villano praedium. ac rem proprietario jure pos-
Consuetude Hannoniae cap. 61. 68. 69. opponitur, in Sentent. ann. 1183. apud sessam denotat: quos inter est Gallan-
77. 78. 80. 81. 84. 95. Vide Historiam Mo- Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. aevi dus. Mitto hoc loco ridiculum etymon,
nasterii S. Audoeni Rotomag. pag. 461. col. 827 : Ipse (Ferrectus) e contrario se quod habet auctor Breviloq.
462. liberum et Alloderium, et nequaquam SSP" Hickesius ad calcem Gram. Theo-
ALOARII, et ALOERII, Eadem notione. eorum villanum esse, nee patrem suum tiscae pag. 91. Alodium oriri putat ab ad-
Domesdei: Lansewite Godwinus tenet de vel avum fuisse profitebatur et affirma- jectivo Theotisco All, quod in composi-
Comite Ow, (Augi) et de eo septem Aloa- bat, et inter Alloderios numerari conaba- tione praefectionem, plenitudinem et
rii. Consuetudines Catalaniae inter Do- tur. Aloderius. in Ch. ann. 1228. Ibid, pr33Stantiam denotat : et a Scando-Go-
minos et Vassallqs MSS. cap. 55 : Si duo col. 335. tico lod vel lood, quod fundi proventum,
vel tres Masoverii vel Aloerii, franchi * ALLODIANUS, Eadem notione. Reg. et fructum territorii annuum cum usu-
erunt intra terminos alicujus castri, etc. sign. Probus ad ann. 1262. fol. 12 : Inter- fructu signiflcat. Atque post allatos
Vide in Mansonarius. Cap. 58 : Si ali- rogati si omnes homines ipsius loci sunt Islandicos et Gothicos contextus colli-
198 ALO ALO ALO
git lood esse vocem forensem Gothicam, Grseca lingua usurpatum est, nisi cum taphium, etc. Legendum enim. alonazon-
quae fundi fructum vel- usumfructum epulis indulgetur, ut a rationis tramite tes. At unde haec vox orta, non omnino
significat; et cum adjective all denotari devietur. Unde animalia ratione carentia. planum. aXwv Graecis est area, unde
praedium magis vel minus liberum, cu- dicuntur Aloga, quibus similes sunt ven- aX(ovi£eiv, in areis versari. Sed quid area
jus possessor dominium directum cum tri dediti, propter quod immoderatum cum Monachis commune habet ? erunt
utili habet, absque ulla servitute ; et convivium, quo mens, in qua ratio domi- forte qui {JLOVM^OVTS; legendum censeant.
proprie dicitur Allodium, Gall. Franc natur, ingurgitatione vescendi ac bibendi * ALONES. [Alcyon. DIEF.]
aleu : vel nqn tenet perfecto et pleno do- quodammodo obruitur, Alogia nuncupa- * ALONGARE, Producere. extendere,
minio, solvitque superiori domino cen- tur. Vide Fragm. Petronii pag. 44. Gall. Allonger. Guido de Vigevano de
sum aliquem, et alii quod prsestat ser- [** Abbo de Bellas Paris, lib. 3. v. 5 : Modo acquirendi T. S. MS. : Prudens in-
vitium, quod est pars allodii, et proprie Non enteca nee Alogia, verum absida tecum geniosus poterit illas perticas Alongare.
constituit fepdum seu beneficium cen- Commaneat . , Vide supra Allongare 1.
sui aut servitio obnoxium. Si tot con- ubi Gloss. Alogia. convivium. >^ ALONGE. [Scilicet a longe, ex lon-
jecturis noyam addere liceat, dicam, ginquo. DIEF.]
vocem Alodis Gallicam videri seu Bri- * 2. ALOGIA, Pars anterior domus. ut | ALONGUARE, Differre in aliud tem-
tannicam, compositam scilicet ex al videtur, Gall. Porche, vestibulum. Lit. pus, procrastinare, Gall. Remettre, re-
articulo et vocabulo, laud vel lod, quod officialis Ambian. ann. 1376. in Reg. 111. tarder, differer. Codex MS. rituum Mo-
Armpricis nostris est idem ac pars, Chartoph. reg. ch. 358 : Item, an erant nas.terii B. M. Deauratae; Non propter
portio. haereditas. [*# De etymo conf. plures in vico, hora qua pulsatur ruyote ? hoc consuetum amittitur jus . . . sed so-
Ihrii Gloss. Sueo-Goth. col. 270. et Graf- Dixit quod ignorabat, quia cenabat.... lutio istarum rerum Alonguatur in uno
fli Thesaur. Franc, vol I. col. 287. Item, an ivit Alogiam anteriorem? Dixit dierum sequentium. Vox Occitanae ari-
Grimmius. Ant. Jur. pag. 493. vocem quod
0
non. Leg. forte ad logiam. ginis.
compositam dicit ex al, Totus, integer ALOGIAMENTUM, Castrum, Hispan. « ALONIA, Potus species ex vino et
et dd Bonum, unde aldd ei significat Alojamiento. Gall. Camp, logement. absinthio, nostris alias Aloine, Aloisye
mere proprium. Eichhorn. vero Hist. Tract. MS. de re milit. et mach. bellicis et Alvine, cpnfecta. Si doit en prendre
Jur. Germ. § 57. et Princip. Jur. Germ. cap. 8 : Si ipsi hastes tune discedant de (en Mai) puison d'Aloisye et de semence
§ 157. vertere mavult universa bona, loco victorias et cum prseda et expoliis ac- de fenoil, in Cod. Ms. ann 1268. laudato
cui opinioni firmandae inserviunt tarn cipiunt Alogiamentum distans a duce et a D. Le Beuf torn. I. Dissert, pag. 209,
tituli legum supra laudati, quam Chil- suis comitivis. etc. Vide supra Allogia- Consule Cotgrav. in Aloine et Alvine.
deberti R. Capitula legi salicae addita, menta. Codex 68. S. Martial. Lemqv. ubi de
quae nuper edidit Pertzius vol. leg. 2. * ALOGIAMENTUM, Hospitium, nostris Rogationibus : In his tribus diebus habe-
g ag. 6. cap. 1: De rebus in Alodepatris.
i quis super alterum de rebus in Alode
Logement, olim etiam Alogement. Cone. mus caritatem de Alonia in cyphis. Vide
Aquense ann. 1409. apud Marten, torn. infra Alvignia.
patris inventas intertiaverit, debet ille 7. Ampl. Collect, col. 914 : Item, est j ALONIJS. Chron. Parmense ad ann.
super quam intertiatur, tres testimonia apunctuatum quod qusslibet provincise 1266. apud Murat. torn. 9. col. 781 : Et
mittere, quod in Alode patris hoc inve- mittant bona hora pro habendo Alogia- habebant dicti de parte Domini Uberti
nisset, etc. Similia apud Eccardum cap. mentum pro omnibus suis. Charta ann. Pelavicini arma ad Alonos, qui dicta
68. Annales Laurissenses ad ann. 777 : 1385. in Reg. 126. Chartoph. reg. ch. arma raspaverunt, qui non fuerant ad
Multitudo Saxorum baptizati sunt et se- 142 : En icellui prieure de Coincy genz rumorem timore partis Ecclesiss. Alon
cundum morem illorum omnem ingenui- d'armes ont ou temps passe fait, et de Hispanis est ala; num arma quae ad
tatem et Alodem manibus dulgtum fece- jour en jour font leurs Alogemens. Vide alas exercitus erant posita ? [* Nomen
runt si ampliusinmutassent, etc. ubi pro supra Allogiare 2. loci esse videtur.]
Alodem legitur Hereditatem apud scri- * ALOGIARE , Hospitari. Vide supra ^ ALOPECIOSA, Calva, ab Alopecia,
ptorem Annal. Mettensium. Phillips. Allogiare 2. morbo aream nudam capitis reddente.
Instit. Jur. Germ. vol. I. pag. 230. et | ALOGISTA, aXoYKTTiqs; Qui non tene-Onomasticon vetus apud Turnebum 28.
Gaunpiq in tit. 6. legis. Thuring. origo tur rationem reddere. in D. 1. 5. | 5. de 5. Alopecia, vox nota Plinio in plurali
vpcaouli est a-hloth sive a-lod i. e. Sors,Admin, tutel. [«* lib. 26. tit. 7. fr. 5 § 7. numero, Profluvium est capillorum,
sive pars terras, cuique homini libero Optimi Edd. habent Aneclogistus ; Glos- quod ex morbo solet accidere. Medicis
assignata post occupationem provincia- sator lectionem Alogista interpretari co- nostris Alopecie, Graecis aXwrcxt'oc, ab
rum Imp. Rom. Libros quibus de Allo- natur, allegando 1. 3. cod. lib. I. tit. 54. aXciTcrjl, vulpes, quod vulpes crebro id
dio agitur vide apud Mittermaierum ubi logista est, Qui reditibus publicis morbi patiatur, vel quod arescant her-
Inst. Jur. Germ. § 144. not. 10. 11 et 12. admimstrandis, praeflcitur.] bae ubi lotium vulpis fuerit effusum.
Gonferendus etiam Murat. Antiq. Ital. ALOGOS, Infans. Gloss. Sax. ^Elfrici: Vocem Alopeciosus usurpavit Octav. Ho-
vol. I. pag. 560. sqq.] Infans. vel alogos, un s p r e c e n d e ratian. 1. 6. p* Gloss, cod. reg. 7644:
* ALOE GALLJCA. [Gall, gentiane. c i 1 d. Prima vox mutus p™ vel qui non- Alopiciosa, calva. Gloss. Jaeck : Allopi-
DlEF.J dum fari ccepit] sonat, altera infans. ciosa.]
J ALOERII. Vide in Alodis. 1 f ALOGUS, aXoyoc. Rationis expers. ^ ALOPES. [Alopex, renard marin.
j ALOGA, Equi. Amalthea. Constant. Pluries occurrit apud Martianum Ca- T"\T-p-pi "j
ibid. Alogum, Equus, quod ratione ca- pellam. Vide Aloga, et Allogus. [** et >^ ALOPETIA. [Alopecia. DIEF.]
reat. Scilicet a Graaco aXoyo?, Rationis Fore. Lex.] ALOPEX, Vulpes, ex Gr. aXtim)?. Ver-
expers. Hinc S. Augustinus mox in Alo- * ALOGUS. [1. Litera vel notainlibris sus inscripti cuidam ecclesiae, apud
gia, vocat Aloga. Animalia quaevis ra- emendandis. 2. Sermo longus. DIEF.] Leonem Ost. lib. 1. cap. 12 :
tione carentia. ALOIGNA, Cepe Ascalonita, Eschaloi-
* ALOGAMENTUM. Vide supra Alloga- gne, Eschalots. Fleta lib. 2. cap. 12. | 4 : Ore truces ululare lupi sub nocte silenti,
Alopicesque olidse dudum gannire solebant.
mentum. Centena ceree, zucarii, piperis, cumini,
1 ALOGATOR, Prsefectus generalis equi- amigdalarum, et Aloignse, continet 13. *. ALOPHUS. [Ut ALOPUS. DIEF.]
tibus. Laurentius in Amalthea. petras et dimidiam. * ALOPIGIA, IUM. [Vulpecula, alope-
j ALOGI, ut scribit Hofman. sive Alo- * ALOMBRATES, Illunainati, Hispa- Oi3i T~)TT^T^ 1 '
gii cum Isidqro Orig. lib. 8. cap. 5. Hae- nice Alumbrados, Sectarii recentiores, * ALOPICIOSUS. [Calvus. DIEF.]
reticLsunt, sic dicti, quod Verbi Divini- de quibus ita Wolflus in Memor. Lec- * ALOPOGARE. [Fodere. DIEF.]
tatem negarent. respuentes Johannis tion, torn. 2. pag. 912. ad an. 1579: Hi | ALOPUS, Qui propter mercedem ala-
Evangelium et Apocalypsim. "AXoyos, nov& cujusdam factionis sectarii in His- pas patitur. Gloss. Isid. Rectius Pi-
sine Verbo, «VEU Xoyou. pania hoc anno sunt damnati, eo quod thoeus, Johan. de Janua et supra Can-
j ALOGIANI, Eadem notione. Vide dicerent sibi inteyrum esse et licere coire gius habent Alapus. Vetus Lexic.
Hofmanni Lexicon. cum feminis marltatis : de quo singularis Monast.: Alapus, Qui alapas patiendo
1. ALOGIA, Convivium sine sermone, extat liber. Vide Amoenit. liter, torn. 14. qus&rit victum.
quia antiqui silenter prandebant. Ita pag. 603. * Glossar. Lat. Ital. MS.: Alopus, che
Breviloq4 Gloss. Lat. MS. Regium cod. ALONAZON. Ordericus Vitalis lib. 11. pate guanzate.
1013: Alogia convivium, Grsece. Aliud pag. 834 : Guillelmus Ebroicensium Co- j 1. ALOR, xoTTt<T[j,6?, Lusus alese. In
Glos. Grsec. MS. Reg. cod. 1673. aXoyca, mes... decrevit Deo in proprio fundo do- Supplemento Antiquarii.
Hapaxorj. S. Augustin. Epist. 86: Quo mum sedificare, in qua electi Alonazontes J2. ALOR, Idem quod Alodis. Gall.
possimus dominica Alogia refecti omnes cum vera religione Regi Regum congrue Aleu. Charta Chlodovei III. ann. 692.
ssquali corde digne cantare: Saturasti, possent militare. Hinc emendandus idem apud Felibianum in Hist. Monast. S.
Domine animam inanem, etc. Et infra : Scriptor pag. 833 : Super Rogerium Clu- Dionysii pag. xiij : Quidquid ipse Ingo-
Quid est autem Alogia, quod verbum ex niacenses Alonaxdi tale scripserunt epi- berctus vel memorata Agentrudis tarn de
 ALP ALP ALP 199
Alore parentum, quam de comparato vel curatus diebus Dominicis et aliis consuetis copo Taurinensi quasdam Alpes, in valle
dequalibet adtractum ibidem tenuerintvel Alpal excommunicatos pronunciet. Lancei sitas. acquisivit. [Charta Guigonis
posaiderint. Vide Alodis. [** Apud Bre- * ALPARE, ALPEABE, Eadem notione Andreae ann. 1222. torn. 2. Histor. Dal-
quign. Dipl. chart, etc. num. 247. legi- qua Alpagiare. Statuta Montis-regal. phin. pag. 505 : Item confirmo et concedo
tur: Angantrudis tarn de Alote, etc.] pag. 233 : Et idem intelligalur de non praedictse domui Alpem illam, quse dici-
1 ALOSA, Piscis marinus, f. ab £X? Alpando, et nisi'ipsas bestias ducerent ad tur Chalmencus ad asstivandas oves suas,
aXbe, mare, sic dictus, Call. Alose. Lat. vendendum in prassenti civitate, etc. Stat. ita quod nullus alius in eisdem pascuis
Clupea. In fluminibus exspatiatur vere Vercell. lib. 4. pag. 71. r° : Item quod animalia ad pascendum possit inducere,
et aestate. nullus civitatis et districtus ~Vercellarum quse scilicet Alpis terminata est, etc.}
* Tract. MS. de Piscibus ex Cod. reg. vadat sive Alpeet cum aliquibus bestiis in Acta Murensis Monasterii pag. 52 : Pro-
6838. C. cap. 14: Alosam, Gall, Alose. alpes illorum de Vallexia. videat et ordinet qualiter ad Alpes pecora
Burdegalenses vacant coulat, Massilien- ALPARGATES, Spartea, calcei ex funi- mittentur. Adde pag. 53. 54. Annotatio
ses halachia, Romani laccia, Hispani bus, Hispanis Alparga, in Constitut. Arnonis Episcopi, apud Canisium : Una
saboga, [** Vide Alausaet Lappenb. not. Teresianarum cap. 8. Vide Abarca. cum campis, silvis, Alpes, aquis,aquarum
7. ad Docum. Hist. Hanseat: pag. 63.] [Synodus Limensis ann. 1594. torn. 4. decursibus, etc. Ibid.: Tradidit supra dic-
Collect. Cone. Hispan. pag. 707 : Caligas
%. ALOSANTUS. [Ut aXoo-avOcvo?, fait faciant tus Dux in prsescripto pago duos Alpes,
avec du sel fin. DIEF.] et cannabaceas soleas, vulgo Al- qui vocantur Ganzo et Laduza, in quo
1 ALOSUS, Alatus, Gall. Aile. Missale Lex. Hisp.Alpargata
pargates. vertit Sobrinus in
Gall. : Une espece de souliers
sunt tantummodo pascua ovium. Chartae
Alemanicae Goldasti n. 27: Hobas in
Francor. apud Mabill. de Liturg. Galli- faits de chanvre : il s'en fait aussi de soye. Uzzinvillare et Alpem pascuam ad Mo-
cana pag. 316 : Quemadmodum sanctifi- et de joncs la plupart.] nasterium contradidit. Donationes factae
casti officia Tabernaculi testimonii olim 1 ALPATICUM. Vide in Alpes. Ecclesiae Salisburgensi cap. 1. torn. 6.
cum Area, Oraculo, Cyrubin Alosis, velis, 1. ALPES, vocati non modo montes, Antiq. lect. Canisii: Dedit idem Dux ad
columnis, candelabra, etc. Ita nunc, etc. qui Italiam ab Gallia et Germania dis- eandem sedem colonias,et silvam magnam
* ALOTA. [Aluta. DIEF.] cum pratis et pascuis ibidem pertinenti-
* ALOTGEARE, ALOTGIARE, Vide su- terminant, sed etiam universim quivis
montes altiores. Gloss. Lat. Gr. Alpes. bus, et Alpes duas ad pascua pecudum.
pra Allogiare 2. ' opri u^YjXa. Isidor. lib. 4. cap. 8 : Alpes Cap. 3 : Ad cucullas colonos sex, et prata
j ALOTUM, pro Alodum, Legitur in proprie montes Galliarum sunt, de quibus et silvam et Alpes quatuor. Cap. 8: Sal-
voce Lunaticum post vocem Lunaris. Virgilius, Aerias Alpes et dicendo aerias turn ad venationem atque ad pascua pe-
| ALOXINIUM, Idem forte ac Pigmen-Alpes, verbum expressit a verbo: nam corum Alpes, etc. Conradus de Fabaria
tum, quod quidem recentioribus, teste Gallorum lingua Alpes alti montes vocan- de Casib. S. Galli cap. 20: Donavit Ec-
Joanne de Janua, usurpatur pro potione tur. Quae quidem hausit a Serviq ad clesise curtem ad Cresarum...cum familia
ex melle et vino diversis speciebus con- illud Virgilii lib. 3. Georg. v. 474. aerias multa, cum planis, Alpibus, et pascuis.
fecta, suavi et odorifera. Hujusmodi Alpes : ubi ait a Gallis aerios montes Bertaldus Zuifaltensis Abbas de origine
autem potionem quam aliqui Nectar, Alpes vocari.[;;™Vide eundem ad ^Eneid. sui Monasterii : . . . In montanis props
Galli Hipocras yocitarunt, in majoribus lib. 4. v. 442. et Raynouard. Gloss. Rom. positis amplas Alpes, vel Salicse terrse
festis Monachis et Clericis datam ali- pag. 58.] Hac igitur notione, Alpes Py- agros. Charta Ludovici Pii ann. 838. pro
quando, atque etiam a fundatoribus renseos montes appellavit Ausonius Monasterio Anianae: Et inter confinia
Ecclesiarum Chartis legatam fuisse, Epist. 24. ut et Fortunatus lib. 6. poem. de pago Ruthenico seu Nemascense Alpes
praeter plurima Chartaruin instrumenta, 2. et 7. lib. 10. poem. 25 quo sensu Alpi- ad pecora alenda,seu alias usus. Occurrit
testantur Petrus Venerab. in Statutis nos Hispanos dixit ex Catone Gellius. etiam eadem notione Alpa in Chartis
Cluniac. cap. 11. Udalricus lib. 1. Con- Ita Atho Monti, Alpis nomen non semel Aleman. n. 86: A Meggelit Alpa, a Por-
suet. Cluniac. cap. 52. Sugerius in Tes- tribuit Sidonius carm. 2. et 9. Alpes taris Alpa. Ita usurpatam hanc vocem
tamento, et alii multi de quibus in voce Arvernas dixit Fortunatus Pictav. Epis- observare est in variis Tabulis apud
Pigmentum. Quibus omnino consentit copus ; Alpes Astoricenses, Osmundus Ughellum torn. 1. pag. 898. 915. torn. 2.
Charta Balduini Decani Aniciensis, qui, Episcopus Astoricensis Epist. ad Idam pag. 107.130. torn. 5. pag. 1115. Cplum-
ut refertur in nova Gallia Christ, torn. Comitissam Bononiee ; Alpes Dofrinas bum lib. 1. de Episcopis Valentin, n.
2. col. 742. A: Pro anniversario suodimi- in Dania Saxo Grammaticus lib. 8. pag. 342. Guichenonum in Bibliotheca Sebu-
sit Clericis superpellicium portantibus in 134. Dudo lib. 1. de Actis Normann. : siana cent. 1. cap. 32. 81. Acherium
Ecclesia, potationem vini per sex dies Quorum Dacia... praemagnis Alpibus [torn. 5. Spicil. pag. 409. ubi Alpes a
Paschas faciendum, et in prima die Alo- emunita. Adam. Bremensis. cap. 229 : pascuis et montious distingui videntur:
xinium, etc. Jam yero de yocis origine Normannia, qu& suis Alpibus circuipidat Res quas obtulit Magelfredus... cum ca-
nihil ipsa hac significatione certius Sueoniam. Occurrit iterum cap. 239 : Al- pellis, castris, casis. . . pascuis, rupibus,
indagari potuimus. Alienum non vide- pes montis Zebraii, Alpes Roscidse vallis, planitiebus, montibus, Alpibus, una cum
tur si ab aX; aXbe, sal et £uv6? commu- apud Lucam Tudensem cap. 86. QQ.Alpi servis, etc. Item] torn. 10. pag. 637. et
nis, promiscuus deduxeris. Sed propius d'Apennine, apud Joann. Villaneum lio. alios passim. Praeterea a Rainardo Ab-
accedit vinum Alosanthium quod Diosc. 1. cap. 33. Alpes Romanise, apud Alber- bate Cisteriensi in Instit. cap. 57. etc.
5. 41. est vinum flore salis condituin, id tum Aq. lib. 2. cap. 43. lib. 3. cap. 33. [Alpes pascuales apud Ludewig. Reliq.
est ambari odore- suffitum. Alosanthus Alpes Bastarnicse, in Tabula Itineraria : MSS. torn. 4. pag. 182.] Vide Mstiva.
enim Matthiqlo in eundem Dioscor 5. qu33 Mons Carpates Ptolemseo , nude [** et Graffii Thes. Ling. Francic. vol.
83. est flos salis qui et Ambra a nonnul- Alpes, Jornandi. Alpes ultra caput Da- 1. col. 242.]
lis appellatur. Ergo ex voce Alosan- nubii statuit etiam Eustathius ad Dio- 8. ALPES, Altitudo. Paschasius Rad-
thium facile fieri potuit Aloxinium. nysium. Adde Ermenricum in Vita S. bertus in Epitaphio Walae Abbatis Cor-
* Aqua Mulsa; a voce Hispanica Soli cap. 4. [et Hist. Dalphin. torn. 2. beiensis lib. 1. cap. 16. [inter Acta SS.
Aloxa, eadem notione, quam ab Arabi- pag. 72.] Bened. saec. 4. part. 1. pag. 479 : ] Ubi
bus accepisse videntur. Vide Diction. 2. ALPES, Pascua montana, quo aestate jubeat mihi nostrum sternere lectum, (in
Academ. Hispan. v. Aloxa. pecora aguntur et pascuntur, ea scilicet, agri sulcis) quorum latera hincinde pul-
* ALOZEI, Divinitatis nomen, apud quse in montium conyallibus sita sunt. cris nos ambiendo fovebant fulcris, dum
Arabes. Vide supra Allat. Nam non desunt, qui genuina notione equi sella in media posita, quae unam
1 ALPA . pro Alpis. Vide in Alpes. Alpes, montium seu collium angustias mihi Alpem ad caput praebebat,a alterant
*: ALPAGARE. [Fodere. DIEF.] significare censent, atque in iis Procop. illi. [** Testam. aerae 959. ap. S Rosa de
* ALPAGIARE, Pecora pascendi causa 1. de Bello Goth. pag. 186. Edit. 1607 : Viterbo pag. 104 : Tonicas 10 superlecti-
in montes seu Alpes abigere. Charta 8s. xaXstv TYJV ev CT£VO)(wpta StoSov les, inter paleas et tramisirgas: 12 gana-
Joannis dalph. Vienn. ann. 1315. in Reg. o\ vsvojjL^xacrc avGpwTcot. Et Eusta- pes ; lineas 100 ; plumazos similiter 100 ;
101. Chartoph. reg. ch. 100 : Concedimus thius ad Dionysii uep^y. pag. 42. qui alii Alpes 5; almucellas 4, etc.]
in emphiteosim perpetuam.... pa*cua pa- TYJV Xe^iv ait rauTov 6yva(70at T^ xXsi- ALPAGIUM, Jus ipsum pascendi pecora
tegia, pasqueragia, herema, alpagia, et croOpa. A Procopio hausit Lexicon Gr. in alpibus, vel pensitatio pro facultate
quod possint eisdem uti et frui. essartare MS. Reg. Cod. 2062. aXnen;, a! ev (7T£voxwpta ea abigendi in alpes [Computum Castel-
et essarta tenere, pasqueyrare, depasi StoSot. Charta Notherii Veronensis Epis- lani Grasivod. in Dalphinatu ann. 1333.
(depasci) et Alpagiare. Vide Alpes et copi ann. 921. apud Ughellum : Portio- inter adversaria Domini Lancelot. Cas-
mox Alpare. nem etiam meam de silva, quse dicitur taneas, cera, sal, casei Alpagii, fenum,
J ALPAGIUM. Vide in Alpes. Forojuliana : ibidem addo et campum ligna, denarii, etc.] Tabular. Ecclesiae
f ALPAL, f. Palam. Visitatio Monaste- meum in Luxino ad Alpes faciendas. Alia Tarentasiensis : B. Comitissa Sabaudise.
rii S. Amantii Rutenensis ann. 1347. ex ann. 1168. apud Augustinum de la Chiesa mater Domini Comitis. Chartee hujus au-
Archivo S. Victoris Massil.: Presbyter in Hist. Pedem. cap. 26 : A Carolo Epis- ditoribus Sal. in Do. Notum facio univer-
200 ALP ALP ALP
sis, quod medietas pascuorum et Alpis in que litterae majusculae describebantur tis cum aqua cataplasmandi sunt. Vide
monte supra Altam Curiam, ad Cpmita- ea parte, qua secari et dividi debebant Alfita 1.
tum pertinens, quam medietatem in usus hujusmodi instrumenta, ut unum uni, * ALPHEUS, IUS. [Alveus. DIEP.]
proprios converti injuriose, cum commune alterum alteri contrahentium traderetur. | ALPHI, Papulse, quibus aliquando
esse vicinis habitatoribus cerium esset, et Per medium igitur litterarum sic exara- facies turgescit. Gall. Bourgeons, Bou-
earn ex antiquis temporibus pacifice pos- tarum membrana secabatur ad vitan- tons. Medic. Salern.Edit. ann. 1622. pag.
sedissent: ad monitionem autem venerab. dam fraudem. Exorta enim lite compo- 204 : Serum... lichenibus, vitiliginibus, Al-
Patris et Tarentasiensis Archiepiscopi, et nebantur exemplaria. Si cohssrebant phis, psoris, leprisque admodum convenit.
ejusdem Ecclesias Capituli. recognoscens, litteree majores decisae, nulla falsitas Laurentio in Amalthea Alpi sunt vitili-
quod injuste hoc fecerimus, ad pristinum timenda, sin autem, statim retegebatur. gines ab <iXq?6s albus sic dicti ; unde
statum revocamus,sicutinveneramus. . . . Charta Rainaudi Lugdunensis Archie- hujus vocis etymon ducunt a candore,
retenta medietate Alpagii, sicut..., qua- piscopi de villa S. Andeoli ann. 1215. quod hujusmodi vitiligines speciem re-
tenus habuerat Comitatus. TestesAimo de torn. 2. Macer. insulse Barbaras pag.528 : ferant minutarum unionum.quse passim
Aima Canonicus Tarentas. Eccles. Rol- Et ut hoc nostrum dictum... ratum et fir- ab albedine Albas dicuntur, interdum
landus Miles de Turnone , Willelmus mum in posterum habeatur, prassentem Alphas et Albulse. Vide Alba \.
Salb. et Aimo Milites de Aima. Petrus Chartam per Alphabetum divisam in si- * ALPHIARE. [Alveare. DIEF.]
Gonterii Mistralis de Salino, Ebrendus gnum testimonii et continues pads inde ALPHINUS, in ludo scacorum, persona,
Mistralis de Musterio, Blancus de Salino, fieri et sigillo nostro cum sigillo Ecclesiss quam nostri le Fol vocant, Itali Alfino.
Anselmus de Corf. Actum anno grat. M. Lugdunensis et sigilli Arthaudi de Rous- Alanus in Parabolis :
CC. XII. xiv. Kal. August, apud Salinum sillon jussimusroborari. Chartarium MS. Sic inter schachos Alphinus inutilis extat,
in domo mea. Chartam integram a nobi- Ecclesise Auxitanse cap. 155. de impi- Inter aves bubo, etc.
lissimo viro Joanne Constantino Com- gnpratiqne Oddonis de Arbeissano : In Pseudo-Ovidius lib. de Vetula, ubi de
neno nobis communicatam hie descrip- cujus rei testimonium prsesens Carta per scacorum ludo:
simus, quod ex ea tandem eruatur, Alphabetum dividitur in duas partes.
Beatricem Viennensem Humberto III. Harumce Chartarum specimen vide, si Sex species saltus exercent, sex quoque Scaci:
Sabaudiae Comiti marito superstitem cupis, apud Mabillon. lib. 5. de Re Di- Miles et Alpinus, Roccus, Rex, Virgo, Pedesque.
vixisse, etsi secus tradatur ab eruditis- plomatica pag. 425. Vide etiam infra Infra :
simo Scriptore Sam. Guichenone, qui Charts? divisas in voce Chirographum. Oblique salit Alphinus, etc.
etiam hujus Chartae meminit, pag. 263. ";* Charta ann. 1202. in Chartul. Buxer.
ALPATICUM, Eadem notione, in Tabu- part. 8. eh. 5 : Hujus autem donationis et ^Alphilis dicitur in Gloss. MSS. Twin-
lario Ecclesiae Gratianopolitange sub concessionis instrumentum, utriusque geri. Nostri vero Aufin vel Auphin nun-
Hugone Episcopo, fol. 42 : Et medietas partis assensu, per Alphabetum debet esse cuparunt. Le Roman d'Alexandre MS.
de Alpatico de mdntibus qui sunt super incisum. Charta Humberti Valentin, part. 2 :
Vilarbonold. Et fol. 18: Et Alpaticum de episc. ex Chartul. Cluniac. ch.239: Prss- Roy, fierce, chevalier, auffm, roc et cornu,
Chalveto usque ad Rivum brugientem. sentem (Chartam) suis sigillis roboratam Furent fet de saphir, et si ot or molu.
Eursum fol. 50 : Et habeo quartam par- ecclesias Valentines, transmiserunt, alia
tern de Alpatico de aqua, quse vocatur eadem sententiam continente et sigillo Miracula B. M. V. MSS. lib, 2 :
Vort, usque ad altiora loca montium, capituli nostri munita, cum testimonio Neja n'ara peon, n'Aufin, "
etc. Alphabeti incisi, ab ecclesia nostra re- Roi, chevalier, fierge, ne roc, etc.
•f 1. ALPESTRIS, Montium incola, Gall. cepta. Poema Vetulae Gall.:
Montagnard. Guido Aretinus de suo iti- * 3. ALPHABETUM, Schola seu Locus, Roi, roc, chevalier et Auphin,
nere Romano ad Joannem XIX. Papam
in Annal. Bened. torn. 4. pag. 324 : Quid in morum
quo monachi vacabant studio psal-
memoriter addiscendorum, in-
Fierge et peon, etc.
plura ? infirmitate cogente Romas morari terprete D. De Vert. Regula Magistri Cujus vocis originem Spoiiius in notis
non poteram vel modicum, ssstivo fervore cap. 50 : In Alphabeto majores, usque vel ad Hist. Genev. pag. 406. recte prorsus
in locis maritimis et nobis Alpestribus ad quinquagenariam setatem, litteras me- arcessit a nomine Al-Phil, id est, ele-
minante excidium. Et videtur redun- ditari has, quo hanc personam appellabant
dare.
* 2. ALPESTRIS , Idem quod Pascuus,
hortamur.
1ALPHACHINUS, et Alphaquinus, sa- dixerunt.
S
rientales ; unde nostri tandem fil et fol
ut supra ita et in Charta ann. 928. apud piens, doctor, qui sacris praeest, apud ALPHIOLUM, US. [Pelvis rotundus.
Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. eeyi Turcas. Chron. Terra Sanctaa Radulphi i I

col. 271: Sive solestres quamque publicis, Goggeshale Abb. apud Marten, torn. 5. 1 ALPHITA. Vide Alfita.
Alpestribus sen pascualibus, etc. Acade- Ampliss.Collect, col. 570 : Ego vero a sa- * ALPHITEREA, ALPHITUM. Vide supra
micis Cruscanis, Alpestre, Asper, silves- pientibus nostris Alphachinis frequenter Alpheta.
tris. audivi. Et col. 572: Igitur Alphachini et * ALPHITO. [Gall, bouillie. DIEF.]
T 1. ALPHA. Gesta Tancredi in expedi- Cassini, ministri scilicet nefandi erroris, * ALPHIUM, La nota, in Glossar. Lat.
tione lerosolymitana auctore Radulpho Episcopi et Presbyteri. Cone. Valentinum Ital. MS.
Cadomensi apud Marten, torn. 3. Anecd. ann. 1565. torn. 4. Collect. Cone. Hispan. * ALPHONSINUS, ALFONSARIUS, Mo-
col. 168: pag. 64 : Quoniam Machometanorum ins- neta regum Hispaniae, apud quos Al-
Tune oculis clausis Turcus, sed Francus apertis titutores. quos Alphaquinos vocamusfpes- phonsi nomen familiare fuit, nostris
Dimicat, et subito versa vice prsevalet ille, simi sunt, et prava sua consuetudine alios etiam Alphoncin. Charta ann. 1239. ex
Qui prope victus erat; superatur qui superabal. facile inficere solent, prohibet illis Syno- Tabul. eccl. Auxit.: Quod eadem Agnes
Hie fugit, ille fugat, Baal ruit, obruit Alpha. dus, ne vel mulieres puerperas, vel segro- daret xxv. aureos Alphonsinos boni auri
Per Baal, uti conjicio, Radulphus hie tos mortis periculo laborantes... invisant. et recti ponderis. In Ix. Alfonsariis, quo-
intelligit Mahumedem Turcarum Pseu- Summus Mahumetanaa religionis pon- libet computato pro xxxiij. grossis, apud
doprophetam, et per Alpha Christum tifex etiamnum apud Mauros vocatur Sanleger. Resol. civil, cap. 4. pag. 11.
Dominum juxta illud Apocalypsis 1. 8 : Alfaqui, unde inferiores hujusce supers- ex Charta vendit. ann. 1484. Lit. remiss,
Ego sum a. et w, principium et finis. titionis ministri dicti sunt Alphaquini. ann. 1478. in Reg. 205. Chartoph. reg.
1 2. ALPHA, Grsscum, inquit Isid. lib. [** Arab, rvps, Hispan. et Lusit. Alfa- ch. 3 : Ung coing pour forger escus au
14. Orig. cap. 26 : in dextero brachio su- qui.] souleil, et ung autre coing pour forger
periori 0 littera conjuncta chcenix est, id *ALPHANEUS, ARORUS,ARUS, ARIUS, Alphoncins. Vide infra Anfusini.
est mensura 6. Sextariorum. AURUS, ARANUS. [Ut ALPHANUS. DIEF.J ^c ALPHORISMUS. [Aphorismus.DiEF.]
t 3. ALPHA, pro Alba, Gemma, unio. * ALPHANUS, Falsus mendicus. Voca- * ALPHORUS. £Ut ALPHANUS. DIEF.]
Vide Alba 1. bul. compend. * ALPHUR, ri, Lafava, in Glossar. Lat.
* ALPHA. [Alapa. DIEF.] 1 ALPHARAGES, Equi Arabici. Vide in Ital. MS.
1. ALPHABETUM, in modum crucis bis Farius equus. | ALPI. Vide in voce Alphi.
in pavimento describit Pontifex, cum * ALPHEAR, ARIUM. [Alveare. DIEF.] j|c ALPICA. [Ovis, scilicet quae per mon-
consecrat Ecclesiam. Bruno Signiensis * ALPHEI. [Alpes. DIEF.] tana pascua alpes dicta errat. DIEF.]
de consecrat. Ecclesiae, et alii rituum * ALPHEOLUM. [Alveolus. DiEF.l f ALPINAGIUM, Idem quod Alpagium.
Ecelesiasticorum Scriptores passim, ubi * ALPHERARE, IARE. [Fodere. DIEF.] Camera Comput. Dalphin. Vienn. in
de consecratione Eccles. Vide Abctu- * ALPHETA, la polenta de I'orzo. Alphi- Computo ann. 1324. 23. Augusti. Celle-
rium, Chirographum. terea, la farina de orzo, in Glossar. Lat. rarius de Briordo computat de censibus
1 2. ALPHABETUM. Charts per Alpha- Ital. MS. Alphitum, apud Priscian. me- et redditibus dicti loci, In nucleis,cana-
betum divisas eas dicebantur, quarum duo dic, lib. 1. cap. 12 : Si calidum senserint bo, feno, cera, 33. lib. ingallinis, pollatis,
exempla prorsus eadem et inter utrum- rheumatismum, et caulium foliis et Alphi- vino et denariis, quorum aliqui sunt
 ALR ALT ALT 201
censuales de gardis, de taylliis generali- de Imagunculis Germano - magicis , 1290. ex Chartul. Occitan.: Jus locandi...
bus, de laud, de Alpinagio, de gardis vi- quas Alrunas vocant. Sed et Alrunaa venationes et piscationes, quse ibi sunt et
nearum. nomen inditum fuisse mandragorae radi- fuerint in plagia marts et in Alta maris,
jjc ALPINAS. [Alpium incola. DIEF.] cibus, quod praastantis usus in arte ma- et in aqua Rodani.
* ALPINOSUS. [Frigidus. DIEF.] gica superstitiosis esse viderentur, docet T ALTA MISSA, EccLEsiA ALTA, ALTA
* ALPISERMUS. Charta Reginperthi Joh. Loccenius in Antiquit. Sueo-Gothi- COMMEMORATIO, Improprie usurpantur
apud Meichelbec. torn. 1. Hist. Frising. car. cap. 14. pag. 71. [** Vide Grimmii in MS. Codice Rituum Ecclesiaa B. Ma-
pag. 31 : Et in earum (villarum) termino Mythol. pag. 227. et 583.] rias Deauratse, et alibi non semel pro
quicquid nobis in portionem evenerat, * ALRETA. [Area publica. DIEP.] Missa aut oratione quae cantando dicun-
tarn liberis quam colonis et servibus, ca- * ALSA. [Flumen, III in Alsatia. DIEF.] tur, et pro Ecclesia superiori respectu
sas, curtes, jumentis, pecodibus, Alpiser- ALSACIA, ALSACCIA. Lex Ripuar. tit. inferioris et subterraneas : Et post sequi-
mis, aquis, etc. Ubi legendum est, apsis, 58. 119: Hoc etiam constituimus. ut homi- tur Commemoratio de Beata Maria, et
ermis, pro hermis. [** Vel potius Alpis nem Regium Romanum, vel tabularium dicitur Alta ista Commemoratio. et prop-
(pro Alpibus), ermis. ADEL.] interpellatum in judicio non tanganet, ter hoc prsecedit Commemorationem S.
* ALPITA. [Alphita. DIEP.] et nee Alsacia requirat. Edit. Heroldi Spiritus: quia nos habemu* talem regulam,
jjcALPOGUS. [Instrumentum ad scal- Alsaccia praafert. quod omnes Commemorationes, quse fiunt
pendum vel fodiendum. DIEP.] 5S®° Sichard. ex Cod. Corbionensi Al- Alte, cujuscumque sint. prsecedunt Basse
^ ALPOMEL, Sedes Prsepositi Ecclesiae satia, Cod. Guelferbyt. Adsicia.Derivatur etiam cujuscumque sint. Ibid. : Dicitur
Cathedralis Aniciensis cum Episcopus ex Germano Als vel Hals, Collum et Evangelium in matutinis in Ecclesia
in Pontiflcalibus non celebrabat. Noti- Sache. Saxon. Sake, Causa, Iis, contro- bassa, et aliis diebus per totum annum
tia de dignitate Prsepositi, in nova versial Est igitur Alsacia idem quod in Ecclesia Alta.
Gallia Christ, torn. 2. Instrum. col. 298. Germanis JC. Halssake vel Halssache, T ALTA PATRIA, Regio superior, Gall.
A : Ipse (Aniciensis Prsepositus) solebat nempe causa capitalis, ubi de collo sive Le haut Pais. Rymer. torn. 7. pag. 471.
habere locum ex adversa parte chori, capite accusati agitur. Hasc Eccardus col. a: Similiterque concedendi et permit-
quando Episcopus faciebat officium, aliis in locum citatum. tendi, quod vina Altse patriss ducatus
diebus sedebat ad locum qui dicitur Al- ALSARE, Rebellare, Hispanice Levan- nostri, etc.
pomel, sed ilium locum habuit Decanus tar, Gallice Souslever. Charta Jacobi T ALTA PRODITIO, Crimen laasas Majes-
in pig noref pro decent marchis argenti. Regis Aragon. ann. 1276. apud Diago in tatis. Anglis proditio duplex, Alta et
Hujus vocis origo, si bene hariolor, est Histor. Regni Valentise lib. 7. cap. 66 : Bassa. Quidquid in Regem, Regnumque
aZ.quod inquibusdam Gallise regionibus Posse Saracenorum crescit in regno Va- admittitur Alta proditio est; Parentum,
dicitur pro a, au, yel a la, Latine in, ad, lentise, et Alsaverunt se jam tria castra uxoris, filiorum, dominive csedes Bassa
et pomel, qui mini videtur sedes ornata in ipso regno, et expectant quotidie auxi- censetur proditio. Rymer. torn. 8. pag.
globis, quos vocamus pommes, vel bou- Hum. de quo sumus certi, quod debet eis 163 : Dedimus et concessimus omnia
les ; Alpomelergo, si vera est conjectura, venire, etc. maneria, terras et tenementa, quse fuerunt
non est peculiaris sedes Decano erecta. | ALSATIA. Vide Alsacia. Owini de Glyndardy... quse ratione Altse
sed sedes est navi proximior, quam oc- ^ ALSATIA. [Alsace. Elsass. DIEP.] Proditionis contra Regiam Majentatem
cupare solet prima chori dignitas, ut * ALSATUIS, AVUS. [Gall. Alsaden. nostrum, per prsefatum Owinum fact a et
loquuntur. et quas pomel dicta sit ex DIEF.] perpetrala nobis forisfacta existunt, etc.
iis pilis vel globis, quibus erat deco- ALSBERGUM. Vide Alberga. 1ALTAGIUM, Quidquid obvenit Altan,
rata. * ALSCOTILUS. [Ut AFFODILLUS. seu Ecclesias, tarn ex agris, vineis, pra-
T ALQUARIA, ALQUEBIA. Vide in Ache- T)TT^TT 1 tis, censibus, etc. quam ex quotidianis
ria. * ALSENSIS, PAGUS, yulgo I'Azois, inter oblationibus. Hist. Beccensis MS. pag.
ALQUITRANUM , Naphtha , bitumen Trecas et Tullum circa Barrum ad 506: Scilicet quod dictus Presbiter asseret
Babylonicum,AJ<jf«iirem, Hispanis, [Gal- Albam, ut scribit D. Le Beuf ad Annal. se debere percipere omnes minutas deci-
lis yero, Goudron.'] Secuhda Curia Gene- Bertin. ann. 842; Inde Trecas adiens, mas et Altagium S. Martini. Ibidem,
ralis Catalanias sub Jacobo Rege Arag. per Alsensempagumet Tullum civitatem, pag. 510 : Quam Vicariam ei contulit, hoc
ann. 1299. MS. : Nee etiam aliquis possit etc. Vide Mercur. Franc, mense Mail est, tertiam garbam et totum Altagium
extrahere de terra noslras istas res pro- ann. 1737. fol. 841. libere possidendum. Litteras Abbatis S.
hibitas, scilicet peguntam. cepum, Alqui- ALSIERINA, Vasa unguentaria. Gloss. Eligii Attrebat. ex Chartulario ejusdem :
tranum, fustam, canabum, filum, etc. Saxon. ..ElMci : Fictilia. vel samia, etc. Hoc salvo quod duse partes Altagii et om-
[Epistola Bajuli Regis Majoric. ann. Alsiennas: seadde, Isemene f a t u . i. nium minutarum decimarum remaneant
1327. ad Massilienses ex Archivo S. Vie- unguentarium fictile vas [*# an sealfe ?] nobis.
to ris : Fecit carricari 62. giaras Alqui- Sed legendum videtur Maserina. Vide j ALTALAGIUM, Eadem omnino no-
trani. et tria pondera. de mostayla, etc. Mazer. tione. Obituarium Ecclesise Morinensis
* Provincialibus Quitran, nostris Goul- » ALSINE. Vide ^Etilia. MS. fol. 36 : Magister Simon Piccart
dran, Goultran, Goudron et Guitran. ALSOS. Charta Adelfonsi VI. Impera- Canonicus Morin. ordinavit dictam anti-
Vide Diction. Commer. [** Arab. fN-nop toris Hispanise ann. 1086. apud Anton, phonam, Salve Regina... pro cujus interte-
(kitran et katran). Provincial, olim Al- de Yepez in Chronico Ord. S. Benedict! nemento (concessit) decimas et Altalagia,
quitran. Guillel. de Tudela : torn. 6 : Quoniam quidem oportet vos de quas et quge habet, etc. Hist. Comitatus
Pres del foe Alquitran et la ola umpleg.
vestris artibus vivere. et ire per diversas Ebroicensis, Instrum. pag. 9 : Totum
terras: mando et detesto, quod nullus Altalagium et csetera ad Altalagium spec-
Ital. Catrame. Lusit. Alcatrao. Vide aliquis pignoret vos pro Alsoz. neque pro tantia. Litteraa Hugonis Episcopi Cons-
Garpente'r. in voce Gema.] hssreditate S. Facundi, nee illis pro vobis. tantiensis ann. 1221: Concesserunt hos-
j ALRAUN.33, ALRUN^E , ALBUNN^E , Legendum forte Alodos. p;s sive Alfoz.] pitali Constantiensi ad suslenlationem
ALIRUMNJS et ALIORUM^. Ita vocavere 1 ALSOSUS, pro Alsiosus. Papias : Al- pauperum Altalagium ejusdem sine guer-
Gothi, veteresque Germani Magas suas, sosus. id est, frigorosus, ab Algeo. Ita et bisinperpetuameleemosinamobtinendam,
quse apud eos eadem feruntur obiisse Isidorus. retenlis eisdem Canonicis et eorum succes-
munia, quas Druidse apud Gallos, atque *ALT, Vetus, senex. Mirac. S. Helenas soribus decimis cardui varentise et aliorum
haud absimiles fuisse secutas leges. De torn. 3. Aug. pag. 616. col. 1: Nee tran- fructuum. Non semel etiam occurrit in
his Janus Frey in lib. cui titulus Admi- sierim quod vulgo Altumvillare vocatur Chartulariis Monasterii Fontanellensis,
randa Galliarum 8°. Paris. 1628. pag. 32 : sedulo, et quam bene. AU namque Teu- imprimis pag. 1351. torn. 2 : Totum Alta-
Scimus ex Histories August, scriptoribus, disco, vetulus. more dicitur nostro. lagium pro 15. sol. Andegavensibus annuse
aliisque, fuisse Druidas fseminas eandem, j ALT ET BAS, Summo jure, Souverai- pensionis. Charta Guillelmi de Mara de
quam ipsi viri Druidse professi sunt, pro- nement. Bulla Gregorii Papas de Poeni- fundatione Capellas de Mara in Dicecesi
fessas locis in subterraneis sive hypogeis tentia Guidonis de Monteforti apud Constantiensi ann. 1244:.£>jro Guillelmus
et concameratis, doctrinam et philoso- Rymer. torn. 2. pag. 17 : Memoratus ut matricis Ecclesise servem indemnita-
phiam. Simile quid Germani de suis Al- Guido cum ejulatu non modico, profusis tem, dedi et concessi Altalagio B. Nicolai
raunis habent. Apud Murator. torn. 1. lacrimis instantis supplicationis verbis decem buccellos frumenti... modis omnibus
pag. 370. vocantur Alrunnse. Vide Aly- effusis, se Alt et bas sine tenore. modof acquittos. Index MS. Beneficiorum Eccl.
rumnse. vel conditione aliqua, nostris mandatis et Dioec. Constantiens. fol. 4. verso e
* De Alraunis ex professo egerunt exponens, petebat humiliter, etc. Eodem musaao D. Du Cangey: Item Rector perci-
Elias schedius de Diis Germanor. et J. sensu Alte et Basse non semel occurrit pit tertiam partem decimse garbarum, et
Georg. Keyslerus cum in notis ad Sched. in ejusdem 33vi Instrumentis. Prior dicti loci duas partes et medieta-
turn in Antiquit. Septentr. Vide etiam ALTA MARIS, Gall. Haute mer, Altum, tem Altalagii. Vetus Codex Ecclesice
Commentat. Historico-antiq. D. Roth quod a terris longe distat. Charta ann. Carnotensis fol. 79: Hse sunt Ecclesise,
I 26
202 ALT ALT ALT
super quas Capitulum habet redditus, qui Altanos e terra consurgere: qui quidem, ut matricularii seu Kerkemans dictse
vocantur Altalagia, etprimo in Decanatu, quum e mare redeunt Tropasi vocantur; ecclesiss de Wervic, habeant et levent
Estubleium reddit 15. sol. Gastelle 15. sipergunt, Apogasi. Altanus autem pro- Altelagia in eadem ecclesia dominis de
sol. etc. Alibi: Apud Dovas habet Capitu- prie Eurus est seu Subsolanus, ut liquet capitulo spectantia pro anno 1436. praste-
lum 22. sol. perpetui reditus super Eccle- ex Charta MS. relata inter Antiquitates rito et 37. currente, pro 36. libris quolibet
siam Presbyterum pro Altalagio ipsius Occitaniaa Benedictinas a Stephanotio annorum eisdem dominis solvendis.
Ecclesise, qui pertinet Matutinariis. Ita collectas part. 1. pag. 368. in qua sic ALTARARIUS, idem quod Altarista,
saepe Curiones, uti vocamus primarii, legere est: Ipsa terra... affrontat de Vicarius Ecclesise, qui altari deservit,
Gall. Curez primitifs, obyentiones altaris Aquilone in terra S. Aniani... De Altano cui assignari solent emolumenta, quae
aut earum partem sibi reservabant. affrontat in terra de Odone Stephana: Presbyteris et Curionibus proveniunt
Vide Altaragium. De Meridie in terra de Bernono Lan- ratione altaris. Bulla Urbani V. ann.
* Nostris olim Autelage et Autelaige. drico... de parte Circi (id est Septentrio- 1368 : Te Altararium altaris Basilicas
Quid hac voce signiflcatum voluerint, nis) similiter. Hinc etiamnum Occitani Principis Apostolorum de Urbe usque nos-
fuse explicat Charta Petri Bajoc. episc. Euronotum vocant Autan: De quo ait trum placitum... constituimus et etiam
in Chartul. abbat. Regalis-loci ch. 54: du Bartas in sua secunda Septimana de deputamus, ibi recipiendi omnes et sin-
Dictus vicarius habeat et percipiat anno Paradise terrestri loquens: gulas oblationes, obventiones, ac fructus,
quolibet totum Altalagium, quod consistit La le robuste Adam ne sentoit point son corps redditus, et proventus ad dictum altare
in lanis, agnis, animalibus, anseribus, Aggravg des Autans, ni roidi par les Nords. pervenientes, etc. et generaliter omnia,
linis, canabis, et oblationibus, ac juribus quse ad dicti Altariatus spectant officium,
funerum, et omnes minutas decimas, quo- * ALTANUS. [Buxeus color. DIEF.] etc. Exstat integra apud Waddingum
cumque nomine censeantur. Charta abbat. 1 ALTAR, Altare. Isid. Gloss, et ante ann. 1368. n. 9. Epistola MS. Innocentii
S. Amandi ann. 1318. in Reg. 62. Char- Isidorum Prudentius in Hymno, qui B. VI. PP.: Paulus de Scrofano Canonicus
toph. reg. ch. 98 : Vendons a Gilion, dit Vicentio dicatus est: dictse Basilicss, qui fuerat in ea auctori-
Bridoul,... les terres ahanaules et les Altar quietem debitam tate nostra Altarius (sic) deputatus, vi-
tieraiges de Brillon et les dismes de Pnestal beatis ossibus. densf quod dictis Canonicis et Capitulo,
la paroiche de Brillon et I'Autelaige. Et Hymno de S. Eulalia : de oblationibus hujusmodi disponentibus
Charta Jacobi abbat. S. Andreae de pro eorum libito et voluntate, ipse ina-
Castello dioec. Camerac. ann. 1360. in Sic venerarier ossa libct, niter gereret Altarii nomen, hujusmodi
Ossibus Altar et impositutn. Altariatus officium sponte et libere resi-
Reg. 88. ch. 91 : En dismes grosses et
menues, en terrages, en Autelages, en Item Alcuinus Poemate 241. f. 1735: gnavit.
cens, en rentes de blez, etc. Lit. remiss, Bartolomaeus habet praesens hoc Apostolus Altar. 1. ALTARE, Pars templi, in quo erec-
ann. 1380. in Reg. 139. ch. 35 : La tierce tum altare conspicitur, apud Gregor.
partie de I'autelage de I'eglise duditBoolly. ALTARAGIUM, ALTEEAGIUM, ALTELA- Turon. lib. 2. Hist. cap. 14.
Ruit ergo ilia auctoris Hist. Constant. GIUM, Obventio altaris. Charta Oliveri 2. ALTARE. Ecclesia succursalis. Capi-
MS. opinio, qua Altalagium, ad minutam Episcopi Lincolniensis torn. 2. Monastic! tula Caroli C. tit. 5. cap. 7: Si necessi-
decimam, quae ex vplatilibus, vel alitibus Anglic, pag. 881: Vicaria in Ecclesia S. tas populi exegerit, ut plures fiant eccle-
seu altilibus percipitur, restringit; quasi Martini de Stamforde... consistit in toto sise, aut statuantur Altaria, cum ratione
Altalagium inde fuerit efformatum; cum Altaragio dictss Ecclesias. Alia Ricardi et auctoritate hoc faciant. [** Synod, ap.
ab Altare, r in I mutato, nativo sensu Dunelmensis Epis. pag. 152. ibid.: Et Tolos. Civit. ann. 844.]
arcessendum sit. Vide mox Altaragium medietatem decimss bladi cum toto Alte- 13. ALTARE inq. Isid. lib. 15. Orig.
et Decimas minutas. ragio ejusdem. Mpnasticum Anglic, torn. cap. 4. ab altitudine constat esse nomina-
» ALTALAYA. Vide Latalia. 3. pag. 139 : Similiter Vicarius de Colin- tum quasi Alta ara.
* ALTAMIA. [Ut ALCANNA. DIEF.] gham habeat totum Alteragium, exceptis 1 ALTARE ANIMARUM, In quo sacra
" ALTAMOR, pro Atamor, ut legendum decimis fcsni et nutrimentorum anima- fieri solent pro animabus defunctorum.
putat Cangius ad Joinvillam pag. 61. lium provenientium de Dominico domini Synodus Valentina ann. 1584. torn. 4.
apud Roderic. Tolet. cap. 37: Et con- Regis. Occurrit ibi pluries, et pag. 227. Collect. Cone. Hispan. pag. 290 : In
tinuo Atamoribus propulsatis, civium mul- et part. 2. pag. 45. Will. Thorn, cap. 30. Beatas Marias Virqinis et Animarum Al-
titudinem convocavit. Rectius in voce | 4 : Ita quod prasdictus Vico/rius... pras- taribus, in quibus Misses frequentius
Tabur ipsemet emendat, Al Tambor, yo- dictis oblationibus et obventionibus, non celebrantur, duojustse magnitudinis cerei
cemque Arabicam esse docet. Vide ibi bladis aut garbis, nisi plantatis, aut pede apponantur, qui donee Missa finiatur,
et infra Athomora. fossis, ad Altaragia communiter spectan- sint accensi. [** Academicis Matrit. est:
| ALTANA, ALTANA SEMIS , ALTANAtibus, contenti, etc. Obventiones Altera- Altar de alma o de anima, el que tiene
SEMIS MAIOR, ALTANA SEMIS MINOR, giorum in Vi'tis Abbatum S. Albani. concedida indulgencia plenaria para las
Variaeantiquarum scripturarum species. Regestum Clementis V. PP. in Bibl. misas que se celebran en el. Gall. Autel
Vide Scriptura. Regia: Cum itaque Alteragium de Ostade privilegie.]
'"= ALTANATUS, Recens plantatus. Tes- Cameracensis dioecesis, quod... in dicta 1 ALTARE AUTHENTICUM, Altare ma-
tam. Guillel. milit. de Castro Barco ann. Ecclesia obtinuit, per liberam resignatio- jus, Gall. Le grand Autel. Breviarium
1319. torn. 3. Cod. Ital. diplom. col. 1941: nem... in manibus nostris factam, et a Sarisber. anni 1556: Si vigilia Nativitatis
Item relinque ecclesias S. Thomasii de nobis admissam, vacet ad prassens, nul- Domini yenerit in Dominica, Missa Domi-
Roveredo.... unum vineale, seu petiam lusque de illo praster nos disponere pos- nica dicitur in Capitulo post Primam ante
terras Altanatam, jacentem in regula sit, etc. Tertiam et processionem, et Missa de
Roveredi,... cui cohssret de duabus par- ® Charta G. episc. Ebroic. ex Cod. reg. Vigilia dicitur post sextam in Choro ad
tibus via. Vide infra Altenum. 5456 : Ad prassentationem A. Ebroicensis Autenticum Altare.
1 ALTANUM. Jus Vicentium lib. 1 : abbatissae et conventus recepimus ad vica- 1 ALTARE CAPITANEUM, Eadem no-
Lignum fructiferum, de cossa viride, vel riam de Gauge, scilicet ad Altaragium, tione. Acta SS. Bened. ssec. 6. part. 2.
Altanum, etc. cum minutis decimis et obventionibus. pag. 100. in Miraculis S. Trudonis Con-
1. ALTANUS. Gloss. Sax. ^Ifrici : Hinc, et ex aliis, quse ad hanc vocem fessoris: Prosternitur igitur corpore sum-
Altanus, wo d e n , quse vox Saxonica supra laudantur, Altaragium id potissi- misso a latere Capitanei Altaris in Sanc-
Wodanum, seu Mercurium sonat. Vide mum dictum fuisse videtur, quod vicario tuario,ubipostquamseprosedit,potestatem
Wodan. altare deservienti assignabatur, quod- sui penitus amisit, et ita ibidem paullulum
2. ALTANUS, Auster, Gall. Autan. Pa- cumque illud fuerit; cum praecipui redi- quid soporis divina ordinatione percepit.
pias : Ethesia, aura ab aquilone flans, tus iis, quos curiones primaries vocamus, [* Altare Capitaneum, sic nuncupatur,
Altanus dicitur. [Aura flans ab aquilone reservarentur. Unde et Altararius nun- quod in capite absidae, seu fronte eccle-
non Auster, ut hie ait Cangius ex Papia, cupatur. Vide in hac voce. siae primum est, sive illud majus sit
sed Boreas appellatur. Verum Papists ALTELAGIUM. Necrolog. Eccl. Am- sive minus: in pluribus namque ecclesiis
MS. Bituric. : Altanus, Flatus qui in bian. : Ob. Theobaldi Episc. qui dedit pone majus altare aliud exstat in capital!
alto est, id est inpelago. Isidorus in Gloss. nobis Altelagia de Chessoy, etc. quorum parte, quod dicitur Capitaneum. Mirac.
San-German. : Altanus, Flatus qui in Altelagiorum omnes proventus in anniver- S. Bertini saec. 3. Bened. part. 1. pag.
pelago est, per dirivationem ab alto, id est sario suo debent in Ecclesia nostra tali 152: Corpus beatissimi patris Bertini, quod
man, vocatus; nam alter est flatus in modo distribui. biennio nondum expleto sub Capitaneo S.
ripis. quern dicimus auram. Nam aura * Acta MSS. capitul. S. Petri Insul. Martini Altari fuerat repertum, levatum
terrse est. Huic sententiae minime favet ann. 1437 : Die Lunse ix. Septembris, ad est. Vide Capitium et Caput Ecclesiae.]
Plinius lib. 2. cap. 43 : Ventos et e flu- relationem dom. decani pro dom. Petro 1 ALTARE CARDINALE, Eadem signifl-
minibus ac nivibus et e mari videmus, et Melantois nuper misso apud Wervic catione, in Actis SS. Bened. saec. 3.
quidem tranquillo, et alias quos vacant super Altelagiis ecclesise, fuit conclusum, part. 1. pag. 146.
 ALT ALT ALT 203
| ALTARE CHORI, Pluteus, Lectorium,illud unum addam ex Hist. Bedae lib. 5. tibus Altare csedebat, et totis nisibus
Gall. Pupitre, Lutrin. Caeremoniarum cap. XL ubi de duobus Ewaldis, qui beati pontificis clementiam exorabat. Vide
vetustus Codex MS. Monasterii B. M. Cotidie sacrificium Deo victimas salutaris infra in Reliquise 1.
Deauratse Tholos. : Dicitur duodecimo, offerebant, habentes secum vascula et ta- IN ALTARI OFFERRE, apud Marculfum
lectio, et duodecimum responsorium super bulam Altaris vice dedicatam. Duo autem lib. 1. form. 1. de Donatipnibus, quse
Altare Chori... Non dicitur responsum Ewaldi martyrio coronati sunt 7. saec. fiebant Ecclesiis, earum instrumentis
sed hymnus a duobus super Altari et desinente, ante quod tempus nullam super altaria positis, quo solenniores
respondetur a choro... deinde dicitur puto mentionem fieri altarium yiatico- essent, ac ipsi Deo factas constaret. Lex
responsum ab uno super Altari, etc. Ubi rum. His etiam usi sunt Graeci, apud Allemannorum cap. 1. § 1. ubi de dona-
semper de analogic seu pluteo, non quos avu[AY)v<7ta, Mensarum vicaria dice- tionibus factis Ecclesiae: Et qui hoc fa-
vero de Altari proprie dicto. bantur. Vide Balsamon.- in Syn. VII. cere voluerit, per chartam de rebus suis
* ALTARE CONVENTUALE , Quod est cap. 7. et lib. III. Jur. Oriental, qu. xi.l ad Ecclesiam, ubi dare voluerit, firmita-
intra chori septa. Charta ann. 1268. in [*» Vide Capella 3.] tem faciat, et testes sex vel septem adhi-
vet. Ordinar. eccl. Camerac. MS. : Nee * Inventar. S. Capellae Paris, ann. beat, et nomina eorum ipsa charta conti-
sibi aliquid vendicabunt (vicarii perpe- 1376. ex Bibl. reg.: Altare marmoreum neat, et coram Sacerdote, qui ad eandem
tui) in oblationibus quibuscumque prove- portatile. Un petit Autel portatif de mar- Ecclesiam deservit. super Altare ponat:
nientibus ad Altaria conventualia vel bre vert, in Inventar. Gallico. Chron. S. et proprietas de ipsis rebus ad ipsam Ec-
existentia in choro. Dion. cap. 14. torn. 7. Collect. Histor. clesiam in perpetuum permaneat. Adde
| ALT ARE DOMINICUM, Oblationes factaeFranc, pag. 150 : Si dona un riche Autel Leg. Bajuvar. cap. 1. | 1. Formula vero
ad altare majus, forte sic dictum quod Porteiz de marbre pourfire, tout quarre, traditionis et offertionis super altare
in eo Corpus Dominicum asservaretur. etc. extat in Capit. Caroli M. lib. 6. cap. 285.
Chartularium S. Vandreg. torn. 2. pag. ALTARE VIATICUM , quod per viam [** rec. cap. 370. Benedicti commentum.]
2038: Abbas ei concessit tantum in vita portetur, propter quod portabile vel viati- Tabular. Vindocinense Thuani ch. 8:
sua Ecclesiam S. Marise de Redanna, ita cum appellatur, apud Durandum lib. 1. Quod dum ex more super Altare posuis-
ut ex omni re ex qua decima datur, duse. Ration, cap. 6. n. 34. [Hist. Dalphinatus sent, hi de nostris interfuerunt testes.
paries S. Vandregesili sint, et 3. Ricardi. torn. 2. pag. 326: Item olim unum Altare Ch. 15 : Qua celebrata venditione, tradi-
Toto anno Altare Dominicum sit Ricardo, Viaticum sacratum pro 14. denar. gross. tionem ipsorum alodiorum posuit idem
excepto festo omnium SS. et Natale Do- Collect. Concil. Hispan.tom. 3. pag. 558. Hugo super Altare S. Medardi, his. qui
mini et Paschse, etc. ann. 1322 : Altaria viatica secum portari aderant, cernentibus cunctis, et recla-
* ALTARE DOMINIC ALE, Idem quod faciant, in quibus singulis diebus coram mante nullo. Charta Adelfredi Episcopi
Dominicum. non quod in eo Corpus domi- se honeste et devote Missam faciant cele- Bononiensis ann. 1045. apud Ughellum
nicum asservaretur, sed quia prseci- brari.~] Tabula itineraria dicitur in Or- torn. 2. pag. 16: Concedo... et quidquid ^
puum, sic appellatum videtur. Occurrit dine romano ; Altare portatile. Altare in sancta Episcopali Ecclesia offertur,'
non semel in Chron. S. Florent. Salmur. gestatorium, apud Hugonem Flavinia- seu in Altari ponitur. vel in pavimento
^ ALTARE GESTATORIUM. Vide Altare cens. in Chron. pag. 166. locatur, etc. Chronicon Mauriniacense
Portatile et Altare Viaticum. * Inventar. S. Capellae Paris, ann. lib. 1 : Donum, quod Rex pater suus nobis
® ALTARE ITINERARIUM, Idem quod 1363. ex Bibl. reg.: Item unum Altare fecerat, concessit, et sumptas in manibus
Viaticum seu Portatile. Anonymus de Viaticum portatile de jaspide viridi, in litter as super Altare posuit, et ita donum
Casib. infaust. monast. Farf. apud Mu- cujus circuitu sunt plures reliquiae. patris confirmavit. Chronicon Andrense :
rator. torn. 6. Antiq. Ital. med. aevi col. * ALTARE BIARICIUM, pro Viaricium, Et ita in nomine Domini imponendo ma-
285 : In primis Altare Itinerarium. quod idem quod Viaticum. Charta ann. 1065. num super Altare, fecit donum, videnti-
regina Agnes nobis obtulit valde opti- torn. 1. Hist. Cassin. pag. 254. col. 1 : bus et audientibus, etc. Ordericus Vitalis
mum.Chron. Sublac. MS.: Fecit (Joannes Altare piczolum de ebore unum, et Biari- lib. 5 : Donationem super Altare adhuc
abbas) alia minora Altaria Itineraria duo cium alium unum. sacrosancta consecratione madidum de-
ex auro et argento, et gemmis tornata. * ALTARE SACRAMENTORUM, Ubi Eu- posuit. Vide eundem pag. 575. 576. 584.
* ALTARE LEVATICUM , Idem quod charistia asservatur, vel sumitur. Chron. 587. 590. 591. 594. 595. Chronicon. S. Vin-
Portatile. Stat. abbat. Cassin. pro refor- Sublac. MS. : Fecit (Joannes abbas) pa- centii de Vulturno pag. 675. etc. Extant
mat, cleric, ann. 1441: Nullus... audeat raturas ecclesiasticas,...pallium de Altare alia hujus ritus exempla passim in ve-
celebrare... cum Altari Levatico. [** Cf. Sacramentorum, coopertum argento et teribus Chartis, et apud Scriptores. [S.
Concil. Trident. Sess. 22. et van Espen auro. Benedictus Reg. cap. 58. vu.lt, ut susci-
J. E. U. lib. 2. tit. 5. cap. 8. | 11. sqq.] « ALTARE SACRATUM et non sacratum, piendus Monachus , Petitionem manu
* ALTARE MAGISTRUM, Maj us, praeci- in Bened. Capit. lib. 2. cap. 202. ex sua scribat, aut certe si non scit litteras
puum, nostris etiam Maitre-Autel, apud Bonif. Stat. cap. 3. alter ab eo rogatus scribat: et ille novitius
Acher. torn. 4. Spicil. pag. 243. ad ALTARIA LAVARI solent, cum ab hse- signum faciat, et manu sua earn super
ann. 1104: Robertus primus loci istius reticis, aut schismaticis polluta credun- Altare ponat.]
abbas cum monachis suis honorifice exce- tur, si super ea celebraverint. Vide Pau- CAPUT ALTARI IMPONERE, in signum
pit; post orationem vero ad Magistrum lum Diac. lib. 3. Chr. Casin. cap. 68. professae subjectionis et servitutis. Ar-
Altare accedens, etc. (al. 69.) et Innocent. III. in Concil. Late- nolfus lib. 1. Miraculor. S. Emmeranni
* ALTARE MATUTINALE, In quo prima ran. can. 4. cap. 12: Qui Capita cum manibus reli-
missa diei celebratur, occurrit in Chron. Nudantur etiam et lavantur altaria in giose Altari S. Emmeranni imponentes,
S. Florent. Salmur. in Hist, abbat. S. Cosna Domini. Vide Joannem Abrinc. professi sunt se Martyri perpetuos cen-
Germ. Autiss. et alibi passim. Episc. de Off. Eccl. pag. 42. 44. et lib. suales. Vita S. Virgilii Episc. Juvanen-
j ALTARE PARATUM. Idem quod Altare Sacrament. Greg. pag. 88. [et Hierur- sis cap. 7 : Ad Juvanense Monasterium
viaticum, sic dictum quod auro aliisque giam Bernard! Bissi Cassinensis Mona- specialiter Caput suum in servitium Dei
rebus pretiosis pararetur seu ornaretur; chi ad vocem Altare.} declinavit, singulis annis, quoad vixit, in
quale etiamnum in Thesauro Ecclesiae * Apud Cistercienses nudabantur quo- signumsubjectionissuseahquodobsequium
tSS. Trin. Fiscamn. asservatur, marmo- que altaria per triduum, si mulier mo- illud persolvendo.
reum uno pede latum et longum, auro, nasterium intravisset. Stat. Antiqua ALTARE CONTRA ALTARE ERIGERE
argento, gemmisque distinctum. Hist. Cisterc. ordin. ex MS. Clareval. cap. dicuntur haeretici , qui , posthabita
Beccensis MS. pag. 352 : In Altari Parato 120: De ingressu mulierum in domos or- unione Ecclesiastica, ab ea secedunt, et
habentur istse (Reliquiae) de sancto Joan. dinis nostri prsscipitur, ut conventus et novam quodammodo religionem indu-
Bapt. de S. Andrea, etc. Testamentum abbas , in quarum domos intraverint, cunt, apud Optatum Milevit. Cyprian.
Everandi apud Mirseum torn. 1. Diplom. eadem die sint in pane et aqua ;... et Aug. lib. 2. contra Crescon. cap. 2. Epist.
Belgic. pag. 21: De paramento capellse omnino Altaria discooperiantur, per tri- 162. 171. etc.
nostras, Altare argento Paratum unum, duum sic mansura, nee divina ibi cele- ALTARIA PRINCIPUM : nam et ea sibi
calicem aureum eburneum cum patena brentur illo triduo, prszter missam de S. vel certe nomen asserebant. Impp. Ho-
auro paratum unum. Maria, et missam pro deffunctis. norius et Theodos. : Si quis rescriptum
ALTARE PORTATILE ligatum auro. in * Altaria scopis et fustibus csedere de nostris Altaribus meruerit, in lib. ult.
Charta Philippi Belloyac. ann. 1217. in solitos, cum aliquod damnum a quovis Cod. Justin, de Locat. fund. lidem
Probat. Hist. Drocensis pag. 244. Altare Sancto reparari exorabant, ut rem con- Impp. : Nunquam ad unius litigatoris
•gestatorium, apud S. Anselmum lib. 3. suetam, refert Anonymus in Mirac. S. querimoniam nostris Altaribus suggestio
Epist. 158. Lapis portatilis, in Synodo Audoeni torn. 4. Aug. pag. 838. col. 1: offeratur.
Bajocensi ann. 1300. cap. 20. Vide erudi- Redde mihi, obsecro, redde mihi filium JURARE AD ALTARE. Vide Jurare.
tum Joan. Mabillonium in Prsefat. ad meum.:. His et hujusmodi questibus et ALTARE COMPLECTI ad fidem facien-
torn. 3. SS. Ord. S. Bened. n. 78. [Unde femineo perstrepens ululatu, scopis et fus- dam. Chronicon Montis-Sereni ann. 1126 :
204 ALT
In Ecelesta B. Petri Altare complexus,
quasi ad probandum quod Henricus pro
fasmina commutatus fuisset, ita se obliga-
vit, ut si idem filius esset Henrici Mar-
chionis, ipse sui corporis perderet sanita-
tem.
4. ALTARE, Ecclesia, vel pbventiones
ac reditus altaris, seu Ecclesiae; maxime
decima Ecclesiastica. Concilium Cla.ro-
montanum ann. 1095. can. 3 : Ecclesiae,
quas vulgari vocabulo apud eos (Gallos)
Altaria nuncupantur, et apud Goffridum
Vindoc. lib. 8. Epist. 12. Idem Concilium
ann. 1095. can. 6 : Ut nullus sibi prasben-
dam emat;... hoc idem de Altari et omm
Ecclesiastico beneftcio fiat. Adde can. 7.
Gregorius VII. PP. lib. 4. Epist 22: Illud
vero commune malum psene totius terrse,
videlicet quod Altaria venduntur. Conci-
lium Illebonae ann. 1080. cap. 4 : Nullus
laicus in redditibus Altaris vel in tertia
parte decimal aliquid habeat. Charta
Philippi Aug. ann. 1196. pro Abbate S.
Mellonis Pontisarensis : Exceptis altari
et decimis, quss, remanent Ecclesias S.
Mellonis. Acta Murensis Monasterii pag.
35: Ergo quod istud Altare istius loci
principale est Altare, quisquis isti Altari
prseponitur, sive Monachus, sive Clericus
sit, ille etiam debet dotem et decimam, et
omnia caetera jura Ecclesiss in sua habere
potestate, quod hoc nusquam audivimus,
in uno loco esse duas principales Ecclesias
et duo Altaria. Fulbertus Carnot. Epist.
20: Ususfructum vero Altarium, quern
tui antecessores Laicis tradiderunt, te
alendis debilibus publica voce destinare
suadeo. Item Epist. 34: Decimas et obla-
tiones Altarium. stipem videlicet paupe-
rum, suo Episcopo inconsulto, sasculari
militias tradit. Traimundus Olareval-
lensi, Epist. 2. de Monachis: Villas,
molendina, Ecclesias, et altaria possident,
fidelitates et hominia suscipiunt. Charta
Gaufredi Episcopi Parisiensis in Tabu-
lario S. Mariae Longipontis: Damus ei
Altare, et quod ad Altare pertinet villas,
quse dicitur Orceacus. Alia Warini Epis-
copi Bellovac. ann. 1023 : Ipsa Ecclesia,
scilicet S. Vedasti, in Episcopio nostro
villam Angicourt habere noscitur, nosque
Altare ipsius Ecclesias possidemus. Ipsius
ergo Altaris tertiam partem... Ecclesias
prasdicti Sancti eontribuimus, etc. Hist.
Afflegemensis Monasterii cap. 20: Ro-
bertus Comes Junior S. Andreas locum
nobis in eleemosynam tribuit: Altare vero
ejusdem loci, licet sui foret juris, tamen
quia spiritale donum est, ab Episcopo
Noviomensi, in cujus dicccesi locus ipse
situs est, nobis firma stabilitate donari
fecit. Herimannus de Restaurat. S. Mar-
tini Tornacensis cap. 38 : Quinque Alta-
ria, quss alteri filio suo nomine Adam
Canonico acquisierat, nobis dari impe-
travit, quas nobis singulis annis plusquam
30. librarum pecuniam reddunt. Cap. 45 :
Altaria villarum memoratarum, prata,
nemora, terras arabiles , etc. Cap. 67:
Sed quia proposuerat nee Altaria, nee
Ecclesias, vel decimasrecipere, sed solum-
modo de labore manuum suarum... vivere,
nihil de Ecclesiasticis redditibus... voluit
habere. Adde cap. 73. 95. Vide Chartam
Philippi I. Reg. Franc, ann. 1066. apud
Marlotum in Chron. S. Nicasii Remens.
pag. 621.
5. ALTARIA, vel ALTARIA ET DECIMA,
conjunctim, Decimse Ecclesiarum, quae
ad ipsos Ecclesiarum Praesules perti-
nent, et quae saepe a Laicis usurpatse ac
possess® sunt. Charta Philippi Reg.
Franc, ann. 1076. in Chron. Monast. S.
Joannis de Vineis pag. 50 : Sed postmo-
dum morSf quse intravit in orbem terra-
ALT
rum, quarnplurimos La'icos et pseudo-
Christianos in tantum eocccecavit, ut qui-
dam Altaria vel decimas in beneficia ex-
torquerent, quidam vero in abusum mi-
seras haereditatis converterent. Alia Theo-
baldi Suessionensis Episcopi, ibidem
pag. 40 : Ut Altaria, quss de beneficio
nostro (sed quemadmodum alii Principes
sasculi hujus sacrilego more tenebatj rece-
pissem, etc. Concilium Pictavense ann.
1109. cap. 9 : Ut neque Clerici, vel Mona-
chi per pecuniam Altaria vel decimas a
Laicis vel quibuslibet personis sibi acqui-
rant, etc. Cap. 16 : De decimis et Altari-
bus, quas Laid injuste et contra sacros
Canones detinent, etc. Charta Amaluini
Abbatis Silvse-Majoris ann. 1207. in
Tabul. Campan. : Quod nos insimul fa-
ciemus ibi villam novam, in qua nos et
Ecclesia Bellevallis habebit Altare et deci-
mam liberam et quietam. Vide Lamber-
tum Ardensem pag. 140. Urbanum II.
PP. Epistola 12. in Appendice Epist. 20.
etc.
Spf Quse quidem omnia ut magis illus-
trentur nonnulla prsestat observare. 1°.
Altare aliquando usurpari pro Ecclesia
seu titulo cui aliquis prsencitur, ut in
Actis Murensis Monasterii a D. Cangio
supra laudatis, et in Chartis quse
sequuntur. Charta fundationis Monas-
terii S. Valentini ann. 1018 : Ermengar-
dis Veromanduorum Comitissa duarum
Ecclesiarum Altaria quas jure beneficii a
Lamberto Episcopo Eduensi data tenebat
Fratribus prasscripti loci danda concedit,
quorum unum in villa quae Fonsania di-
citur situm est in honore S. Desiderii,
alterum in villa quas vocatur Nicelum in
honore S. Petri constructum esse videtur.
Charta Petri Vasionensis Episc. ann.
1059 : Donamus et reddimus Altari quod
est consecratum in honore S. Victoris
Martyris et S. Marias semper Virginis in
Monasterio Massiliensi Abbatiolam S.
Victoris et S. Petri quorum Ecclesia sita
est in Episcopatu Vasionensi. Charta
Ludovici VII. ann. 1137. inter Probat.
Hist. Paris, torn. 3. pag. 53 : Quatuor vil-
las istas dedit atavus meus Rex Henricus ;
cum Altaribus Hienvillae et Novse villas.
Tabularium Majoris Monasterii: Her-
veus de Martininco. in beneficii societa-
tem susceptus, dedit S. Martina sextam
partem decimse, sepultures , oblationis
utrorumque Altarium. Charta xn. seculi
ex Tabul. S. Flprentii: Moyses filius Al-
fredi Presbyteri guerpivit Deo atque S.
Florentio medietatem omnium rerum per-
tinentium ad Altare quod est in Ecclesia
de Trembleio. annuente Herveo Surchardi
filio, de cujus casamento erat ipsa Eccle-
sia. 2°. Altare strictioris esse signiflca-
tionis quam Ecclesia in nonnullis Ins-
trumentis. Charta ann. 1041. torn. 2.
Gall. Christ, inter Instrum. pag. 341:
Nobilis vir Gauterius terras S. Maxentii
prasdavit et vastavit^. Sed posnitentia duc-
tus dedit Monasterio S. Maxentii Eccle-
siain S. Aredise, ita ut in eadem Ecclesia
Altare B. Maxentii construatur, omnisque
consuetudo Monachis ibi degentibus sit
relaxata, scilicet vicaria, vel decimas;
donatio autem istius Ecclesiae tails est,
baptisterium, confessiones, proforentia, et
tota sepultura, et omne quod in Ecclesia
venerit. 3°. Altare ad oolationes altaris
designandas ssepius restrictum fuisse.
Prseter probationes modo a D. Cangio
allatas, has addi possunt. Charta xn.
seculi ex Tabul. S. Florentii : Gislardus
et frater ejus Morinus dederunt Deo et S.
Florentio Ecclesiam S. Germani quas sita
est apud Albiniacum super fluvium Jolam,
cum omnibus ipsius Ecclesise appendiciis
ALT
quss libere possidebant, totum scilicet
quidquid ad Altare pertinet cum fevo
Presbyteri. totam sepulturam, et decimam,
et cymiterium. Quod in eodem Tabul.
ssepe occurrit. Charta xi. seculi ex
Tabul. S. Michaelis in periculo maris :
Ego Rotbertus Comes filius magni Ri-
chardi G. D. Dux et Princeps Norman-
norum reddo S. Michaeli Altare suum
cum toto Monasterio quod prasdecessores
nostri sibi hactenus vindicaverant. Charta
xii. seculi ex Tabul. §. Sulpitii : Alanus
Comes et uxor illius Judith, S. Marias et
filias susa Hodiernas Abbatissse dederunt
decimam de Chelen et sepulturam, et
quidquid ad Altare pertinet. Charta
ejusdem sevi ex Tabul. S. Sergii: Gauf-
fridus de Monasteriis dedit Monachis S.
Sergii quidquid habebat in Altare S. Sul-
pitii de Gena in offerendis et primitiis, et
suam tertiam de censu de cymeterio.
Charta xi. seculi ex Tabul. Majoris
Monasterii: Divinas vocis inspiratus ins-
tinct'ii, ego Rualdus seculari militie dedi-
tus, dedi B. Martina Monachisque Majoris
Monasterii quidquid Ecclesie, quidquid
Altaris, quidquid decimas videbar habere
in dominio. Earum quoque rerum quas
ego quidem in dominio non habebam, sed
eas de me tarn Presbyteri quam Laid
tenebant, similiter ut propriarum eidem
Sancto donum effeci, ita scilicet ut quis-
quis hominum nunc usque de me, sive
decime, sive Altaris, vel Ecclesie aliquid
tenuisse dinoscitur idipsum, si penitus
deserere noluerit, ab Abbate Monachisque
Majoris Monasterii teneat. 4°. Altare
sumi pro decimis, oblationibus aliisque
reditibus Ecclesise, ut satis patet ex
locis a D. Cangio supra laudatis. Unum
addam ex Charta ann. 1133. e Tabul.
Majoris Monasterii: Concessit Abbas ut
tantum in vita sua haberet tertiam partem
reditus Altaris Ecclesias illius, ita dun-
taxat quod Monachi capellanum suum
quern voluerint eligent. Plura adderemus,
quibus varias hujusce vocis acceptiones
illustrare liceret, nisi lectori taedium
parere nobis esset religio : quamobrem
satius duximus ab iis abstinendurn;
adeat tamen studiosus lector diversa
loca quaa protulit D. Cangius, quae si
attentius perpendantur, omissa quae a
nobis consulto sunt, abunde resarcien-
tur.
[* 6. ALTARE, Minutse oblationes, in
Charta apud Cencium inter Gens. eccl.
Rom.: In die Jovis sancti et die Veneris,
si episcopus S. Rufinse recipit jus quod
consuevit habere, videlicet archam et Al-
tare, ex quo pulsatur ad matutinum
usque dum finitur offidum, etc. Arest.
parlam. Paris, ann. 1416. 8. Aug. : Dicti
habitantes ad offertorium in festis annua-
libus ter vel quater in anno duntaxat
'veniebant, et si aliis diebus eos venire
contingebat,... necpanem, vinum, ceram,
aut A It are, ut in aliis partibus consuetum
erat, offerebant. Nisi ibi legendum sit
ad altare.]
ALTARIUM REDEMPTIONES, dicebantur
certaa qusedam prsestationes, quse daban-
tur Episcopis, quotiescumque Ecclesia-
rum , quse Monachorum juris erant,
Personas, uti vocabantur, mutabantur.
Nani cum Ecclesiae omnes ad Episcopos
pertineant, uti habent Concilia et Synodi
eas illi interdum Monasteriis aut Capi-
tulis Canonicorum donabant, aut a fun-
datoribus donari permittebant, retenta
ea praestatione, quse Redemptio altaris
dicta est, veluti in signum dominii,
quod Ecclesia matrix sibi reseryabat,
atque adeo reservatis ipsis Ecclesiarum
decimis. Vide Persona. Nam si altaria
 ALT
Congregationibus Canonicorum vel Mo-
nachorumjser personas darentur, mortuis
personis, in manus Episcoporum redi-
bant, nisi essent per eorum scripta vel
privilegia confirmata, ut est in Concilio
Clarompnt. ann. 1095. can. 7.
Haec igitur altarium redemptio, vendi-
tionis nomine donata est, quod a Mona-
chis post mortem vel in mutatione per-
sonss redimi dicerentur : quod prohibi-
tum fuit, salvo Episcorum censu annuo,
in eodem Concilio Claromontano can. 3.
et Nemausensi ann. 1096. Id etiam antea
vetuerat Leo IX. PP. Wibertus in illius
Vita pag. 86 : Vendiliones Altarium ana-
themate prohibuit; sed constituit.ut paries
decimarum ad Episcopum pertinentes ,
aut quisque Prsesul sibi teneret, aut
cuique vellet tribueret, partem autem ad
Altare pertinentem proprio Pastori Eccle-
sise gratis concederet. Charta Rogerii III.
Catalaunensis Episcopi: Altaria hsec
habenda personas... eo jure, ut quando
persona obierit, persona alia a Monachis
oblata restituatur sine muneris accep-
tione. Vide Gregor. VII. lib. 4. Epist. 7.
Hugonem Flayiniac. pag. 198. Floren-
tium Haraeum in Castellanis Islensibus
lib. 2. pag. 175. Buzelinum lib. 2. Gallo-
Flandr. cap. 13. pag. 306. et Locrium in
Chron. Belg. ann. 1111.
Eas redemptiones Relevationes etiam
appellatas in Tabulario Vindocinensi
observare est: in quo Theodoricus Car-
notensis Episcopus dat eidem Monaste-
rio tria altaria absque relevatione : cum
ejusmodi Ecclesiarum redemptiones in-
ventae fuissent instar redemptionum
feudorum, quse relevationes dicuntur.
Quo nomine donatur Consuetudo quae-
dam inaudita, qua Vicecomes Thoar-
censium Haimericus exigebat ab Abbate
S. Albini, qui noviter onus susceperat
Abbatis, equum unum centum solidorum,
aut solidos centum pro mutatione et Rele-
vatione Abbatis. Dicebat' enim... quod
quicunque noviter crearetur Abbas in
Monasterio S. Albini, prsedictum pro sua
ordinatione prasjudicium solveret Viceco-
miti, ut est in yeteri Notitia apud Char-
lonyum ad Historiam Inculismensem
Corliaei. Acta Episcoporum Cenomanen-
sium in Segenfrido cap. 29:_ Dominus
vero Segenfridus apud eum diu commo-
rans dedit ei LXIV. Altariorum releva-
tiones, Synodos, et circuitiones, insuper
casamenta Ecclesise, etc. Vide quse ob-
servarunt Sirmondus ad Goffridum Vin-
docinensem lib. 3. Epist. 12. et Marca
ad canon. 7. Concilii Claromontani.
ALTARIA SUB CENSU ANNUO, remota
redemptione, et a Conciliis interdicta,
postmodum contulere Episcopi: sed in
hunc abusum gravius invehitur Goffri-
dus Vindocinensis lib. 3. Epist. 12. cum
per annos singulos censum exigere ab
Ecclesiis, annua, seu plurimorum anno-
rum simonia sit, inquit ille. Extant
Chartae istius abusus testes complures
in Tabulario S. Dionysii, quas inter
duas selegimus: Cum Daimbertus Ar-
chiepiscopus in gremio S. Matris Ecclesiee
suorum celebraret Conventum, venit in
prsesentiam suam Abbas S.Diomjsii Adam
nomine, deprecans, ut Altare de Belna,
quod esse solebat ad personam Vicarii, et
in Censum mittere dignaremur. Cujus
petitioni assensum Daimbertus concessit
ei, salvis consuetudinibus suis, circadis et
synodis. Dat. mense Septemb.in Ecclesia
S. Stephani publice, regnante Ludovico
Rege ann. 5. Alia : Adam Abbas S. Dio-
nysii ad Daimbertum Archiepisc. Seno-
nensem accessit, rogans et deprecans ut
Ecclesiam quandam, quss est in pago
ALT
Vastinensi, in honore B. Lupi consecra-
tam, ei sub Anrtuo Censu, remota omni
persona Vicarii, mittere dignaretur. Cu-
jus pias petitioni Daimbertus annuens, et
prsefatam Ecclesiam sub Annuo Censu
posuit, ita ut deinceps persona Vicarii
remota in censum sol. 6. publics^ monetse
istius loci, in quo Ecclesia sita est, annua-
tim redderet, mense Maio ann. 1120. Ind.
13. Chartas alias istius abusus testes
proferunt Hariulfus lib. 4. Chron. Cen-
tul. cap. 22. Hemereus in Augusta Vi-
romand. in Regesto pag. 41. 42. 43. Flo-
rentius Haraeus in Castellanis Islensibus
pag. 170. 171. et Gallandius lib. de
Franco alodio pag. 75. 76. Praeterea V.
C. Jacobus Petitus post Poenitentiale
Theodori pag. 598. 601. 625. 630. 631. 632.
633, 635. Vide prseterea Joannem Saris-
beriensem Epist. 69.
SPf Hunc quoque annui census abu-
sum Paschalis II. omnino proscribere
volens graviter Ivonem Carnptensem et
Ranulfum Santonensem Episcopos in-
crepat, quod ab exactione hac non abs-
tinerent, ut ex ejus Epistola. quaa a
Soucheto refertur in suis observationi-
bus ad duodecimam Ivonis Epistolam,
planum est. Ibi enim prphibetur, ne
quidquam pro eisdem Altaribus exigatur
in omnibus Galliarum dioecesibus. Non
propterea tamen ab hac exactione om-
nino cessatum est : qua de re Souche-
tum consule loco citato.
ALTARIUM, pro Altare, usurpant non
semel inferioris setatis Scriptores. Gloss.
Lat. Gr33C. Bwjjucrxapsov, Altarium, alibi,
©uffiaatr^ptov. Altarium, sacrarium. Gloss.
Lat. Graec. Altarium, im6u>v.i<;. Sulpitius
Sever, lib. 1. Hist. : Altarium ex duode-
cim lapidibus sub monte constituit. Idem
Dial. 2. de S. Martino : Cum jam Alta-
rium, sicut est solenne, benediceret. Ita
passim Gregorius Turon. Ratbertus de
Casib. S. Galli, et alii.
7. ALTARE, Basis Phylacteriorum, seu
capsellarum, in quibus reconduntur re-
liquiae. Vetus Scheda apud Brouverum
lib. 8. Annal. Trevirensium num. 114 :
Capsam auream cum Altari supposito.
innitentem 4. columnis argenteis.et aliam
item capsulam modicam altari superposi-
tam, etc. Ademarus Cabanensis torn. 2.
Bibl. Labbei pag. 272: Idem Josbertus
iconem auream S. Martialis fecit, seden-
tem super Altare, et manu dextra popu-
lum benedicentem, etc. Hist. Episcop. et
Comitum Engolismensium cap. 35: Duas
tabulas eburneas cum argento, duplex ar-
genteum Psalterium, duo Altaria argen-
tea, et in fine suo thuribulum argenteum.
* 8. ALTARE, Mensausurariorum.Stat.
Mantuae 1. 2. c. 36. ex Cod. reg. 4620 :
Et intelligantur quoad hoc publici et ma-
nifesti usurarii, qui tenentpublice Altare
paratum.
1 9. ALTARE, Verbum. Gloss. Cyrilli:
vt|/w, Alto, amplo, exalto. Vide Altiare.
* Charta ann. 1365. in Reg. 115. Char-
toph. reg. ch. 209: Injunctum fuit villam
seu locum de Aulacio deberi muris, val-
latis ac fossatis, et palentis fortificari, de
novoque Altari et construi bene et conde-
center.
ALTAREBRUNUM. Vetus Charta apud
Johan. Schefferum ad Chronicon Upsa-
lensepag. 152 : Item duaspallas bissinas
cum Altarebruna aurea. Infra : Obtulit
prseterea dicta Domina Ducissa Ecclesise
Upsalensi duas bonas cappas de papa-
vere, duas pallas, alteram cum Altare-
bruno, etc.
* ALTARIENSIS, Sacellanus, .ut Alta-
rista. Bulla Innocentii VIII. PP. ann.
1484. in Continuat. magni bullar. pag.
ALT 205
290. col. 2: Et qui contrarium fecerit
pro qualibet vice solvat, si canonicus
duos solidos. si habituatus sex denarios,
si Altariensis duodecim denarios, etc.
* ALTARIOLUM, Parvum altare. Laur.
in Amalth. ex Cath.
ALTARISTA, Sacellanus, in Miraculis
S. Catharinae Suecicas. AUariste, in Sta-
tutis Metensib. tit. 1. art. 126. [Acta B.
Guillelmi Herem. Xiclensistom. 1. Apri-
lis pag. 392. E : Universis et singulis
dominis Archiepiscopis, Episcopis, Abba-
tibus, Prioribus.... Vicariis perpetuis ,
Altaristis... hoc prsesens instrumentum
inspecturis. Vide torn. 2. Aprilis pag. 713.
D. et pag. 731. Leibnitz. Hist. Brunsv.
torn. 2. pag. 817. Serrarium de rebus
Mogunt. torn. 1. nov. Edit. pag. 76. Mi-
rsei opera Diplomat. Edit. 1723. torn. 2.
pag. 1061. Ludovicum Laguille Hist.
Alsat. pag. 111. Instrum. col. 2.]
ALTARISTER, Eadem notione, qua Al-
tariensis. Charta ann. 1398. in Probat
Hist. Autiss. p. 131. col. 2 : Quse (can-
delse) dictis diebus festorum erunt capel-
lanorum et Altaristrorum dictorum ca-
pellarum et altarium.
* ALTARITAGIUM, Obventio seu obla-
tio altaris. Vide Altaragium. Charta
ann. 1232. in Chartul. S. Petri Carnot :
Dedi in perpetuam elemosinam monas-
terio S. Petri Carnotensis tres gallos et
unum pugillum sive unam havatam can-
delarum, quas percipere solebam annua-
tim in Altaritagio S. Christophori.
* 1. ALTARIUM, Eadem signiflcatione,
in Chartul. Celsinian. ch. 689: Quic-
quid videor habere in ecclesia S. Florinse
in fevo presbiterali tarn in decimis quam
in sepulturis. et in Altario, vel in pceni-
tentiis, etc. Vide supra Altalagium.
* 2. ALTARIUM, Altare. capella. Charta
Phil. Pulcr. ann. 1314. in Reg. 50. Char-
toph. reg. ch. 78 : Cum comes Joygniaci
assignaverit ad perpetuitatem dictis de-
cano et capitulo, et duobus capellanis
perpetuis Altarium SS. Philippi et Jacobi
et SS_. Eligii et Mauri in ecclesia Seno-
nensi, etc. Dautier, Altaris ornamentum,
in Charta ann. 1366. inter Probat. Hist.
Sabol. pag. 384: Et a pourvoir une foiz
a ladite chappellenie de calice, messel,
touaille, Dautier, et vestemens pour
ladite chappellenie deservir. Vide in Al-
tare.
1 ALTATUS, Excelsus, Gall.Eleve. Vita
MS. S. Wengaloei fol. 60. verso: In Al-
tato Crucis signaculi vexillo, etc. Sidon.
lib. 2. Epist. 2 : Sol per lineas Altatus
extremas, in axem Scythicum pomgitur.
[«* Vide Altare, 9. Gloss, cod. Reg.
4778 : Altum, i. e. sublime, Altatum, edi-
tum.]
^ ALTE. [Gall. elan. DIEP.]
ALTE ET BASSE, Supremo jure, Souve-
rainement. Charta Hugonis de Lezignan
Comitis Marchiae anno 1242. in Not. ad
Joinvillam pag. 49 : Nos et terram nos-
tram Alte et Basse ipsius Domini Regis
supposuimus voluntati. Charta Gregorii
X. PP. apud Petrum Mariam Campum
in Regesto part. 2, Histor. Eccles. Pla-
centinaa num. 156 : Memoratus Guido
cum ejulatu non modico.... se Alt et Bas,
sine tenore, modo vel conditione aliqua
nostris mandatis exponens, etc. Liberta-
tes villae de Villereys ann. 1253: Quas
quatuor forisfacta (furtum, homicidium,
raptus et adulterium) Haut et Bas ad
nostrum remanent voluntatem. Charta S.
Ludovici Regis ann. 1259 : In ipsos Alte
et Basse compromiserunt. [Charta Ro-
berti Comitis Arverniae, apud Baluzium
torn. 2. Hist. Arvern. pag. 95 : Tandem
nos et dictus Guillelmus frater noster
206 ALT ALT ALTj
compromisimus ad invicem mera et spon- frumentum. Stat. Saluciar. collat. 7. Presbyteri, canonici et clerici rugatas et
tanea voluntate ducti Alte et Basse in cap. 195 : Operarii non poterunt... a vi- scacatas vestes gestantes ,... venerabile
dominum Guidonem fratrem nostrum neis et Altenis, in quibus accesserint ad clericale signum... deferre... vilipendunt,
prsspositum Insulensem, interposito jura- operandum, exportare bropas et propi- ut sic Alteruti in milites armatse militiss
mento. Et pag. 105. ex Registro Parla- glionos aridos et virides. Stat. Taurin. videantur. Nostris vero olim Alter e, stu-
menti ami. 1270: Fuit a partibus...com- ann. 1360. cap. 164. ex Cod. reg. 4622. A : pidus, hebes, Gall. Imbecille, hebete. Lit.
promissum ita quod idem dux rationibus Nulla persona... apportet seu apportari remiss, ann. 1379. in Reg. 115. Chartoph.
partium audltis, Alte et Basse suam pos- faciat de vineis vel Altenis... aliquam reg. ch. 75 : Le suppliant entra en une
sit omnino facere voluntatem.] Le Roman uvam acerbi seu agresti. Stat. Avellae maladie, telement que il devint tout Al-
de Girard de Vienne : ann. 1496. cap. 46. ex Cod. reg. 4624 : tere, et tout ainsi comme tout hors du
La li ont fait homage et feaute Quse ceperit vel exportaverit alienas uvas, sens. Aliaa ann. 1408.in Reg.163. ch. 229:
Cil dou pais volaintiers et de gre, vel alienum agrestum in et de aliena Icelle Ysabeau comme Alteree et
Et Haul et Bas deviennent si jure. vinea, Alteno vel plantato, vel topia seu hors de son bon sens et discretion natu-
Vide Probat. Hist. Monmorenciacae pag. arbore de die, solvat... solidos v. Et cap. relle, etc. Altere d'entendement, apud
96. 97. 120 : Nemini de Avilliana... liceat in pra- Juvenal, de Ursin. in Hist. Caroli VI.
| De ALTO ET BASSO, Eadem notione. lis, vineis et Altenis, ... causa venandi ad. ann. 1388 ; Haul tain vero, qui morbo
Charta Henrici Comitis Ruthenensis ingredi.... nisi fenis... ex dictis pratis, et comitiali laborat, vulgo Haut mal, dici-
ann. 1288. apud Baluz. torn. 2. Hist. Ar- bladis et dictis Altenis, et uvisseu racemis tur, in Lit. remiss, ann. 1460. ex Reg.
vern. pag. 291: Possint ordinare, decla- ex dictis vineis prius... recollectis. Vide 189. ch. 59: Incontinent que le mary
rare, addere, detrahere... temperare, ac supra Allevamenium 2. d'icelle Perrine fut couchie. chut aupres
litteras et firmitates inde faciendas die- * ALTINUS, Eadem notione. Stat. Ver- d'elle de maladie caduque; dont icelle
tare de Alto et Basso, et pro suss omni- cell. lib. 4. pag. 72. r°: Item quod quilibet print telle paour, qu'elle fut en voye d'en
modo libito voluntatis. Vide Rymerum habens vineam in curte Vercellarum vel devenir Haultaine.
torn. 1. pag. 776. col. 3. Altinos, etc. «- ALTERGARE, Conjicere, proscindere,
* Charta Romani Gardin. ann. 1228. * ALTINETUM, diminut. ab Altinus, in lacerare. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646.
in Chartul. Oampan. fol. 88: Potestatem si iisd. Stat. lib. 5. pag. 126. v° : Item quod
camparius per se vel per alium furatus 1. ALTERCARI, Invicem confabulari,
habemus Haut et bas disponere et ordi- disserere, ratiocinari. Gloss. Lat. Grsec.
nare de prsemissis ad voluntatem nos- fuerit acerbas uvas vel maturas, vel alias
fructus seu fruges... in vinea, Altineto Altercatur, avraTcoxpsveTat, StaXeyeTat. S.
tram. Caesarius Arel. in Ep. ad Oratoriam Ab-
** Alta justitia, alta jurisdictio, altum seu plantato, etc. batiss.: Cum vero annunciandum ver-
et bassum dominium, seu ut saepius legi- ALTER, pro Alius, apud Tertullian. de
bum Dei te Fratribus affectaveris, seu pro
tur, Alt et bas, Alte et basse, de alto et Cultu Theod.
femin. cap. 2. et in leg. 2. Cod.
de Pistoribus. (14, 3, 19.) utilitate animarum, tenoreque regulse
basso, non, ut Cangius vult, supremum * ALTER DIMIDIUS, id est, Unus et constituendo necessitas incubuerit Alter-
jus denotant, sed potius omnimodam candi. Anastasius Bibl. in S. Agapeto :
jurisdictionem , omnimodam potesta- dimidius, in Charta ann. 1398. ex Lib. Et primum coepit habere Altercationem
tem. ADEL. [Alte et basse, etc. est, Om- De Sal. eccl. S. Thorn. Argentin. fol. 105 :
quo Altero dimidio jugero non datur cum piissimo Principe Justiniano de reli-
nino, prorsus. libere, ad arbitrium ; uti decima, quia decima de eodem Altero di- gione, etc.
bene interpretatur Carpenterius. Plane ALTEROATIO, a(j.ot6atoi _X6yot, in Gloss.
aliud sonand Alta justitia et Alta juris- midio jugero cedenda, etc. [** Germ. An-
dictio.] derthalb, melius Anderhalb. Vide Grim- Lat. Gr. Dialogus, collatio ; sed proprie
* ALTE ET BASSE, Libere, absque ullo mii Gramm. vol. 2. pag. 950.] invicem in sententia dissidentium. Lau-
impedimento. Inquisit. ann. 1268. ex ALTERARE, Mutare. Will. Neubrigen- datur a Gennadio de Scriptpribus Eccle-
schedis. Pr. de Mazaugues : Et cuslo- sis lib. 2. de Gest. Pontific. Angl. pag. siast. Liber Altercationis Juliani Episcopi
diebant oves suas in dicta territorio 245 : Adolescens Alteravit habitum apud Capuani et S. Augustini, amborum par-
tes suas defendentium et Altercationes,
Alte et basse, sine prohibitione alicujus, Diberst. tune exiguum Cosnobium. Vita quas Eugenius, Carthaginensis Epis-
etc. S. Neoli Abbat. n. 6 : Nonnunquam vero
* ALTE ET BASSE, Omnino, prorsus, peregrinorum Alteratus induviis in Ec- copus, cum Arianorum Prsesulibus per
Gall. Entierement, quoi que ce soit. Vita clesia pernoctabat. Auxilius de Formoso internuncios habuit, ab eo conscriptss.
S. Oathar. Senens. torn. 3. Apr. p. 957. Pap. apud Mabillonium : S? itaque asti- Isidorus Hispalensis in S. Fulgentio :
col. 1 : Promiserunt ei quod nuntws seu pularis, quemlibet jure Sacramento non Est et liber Altercationis ejus, quo de fide
oratores suos post earn transmitterent, posse uti, alterum jure sacrare, fatearis cum Transamundo Rege idem Fulgenlius
quibus expressum darent mandatum, indubitanter, sacramentum Alteratum disputavit. Qui denique nuper editi sunt
quod Alte et basse nihil agerent, nisi existere. Unde requiro abs te, utrum jure a viro doctissimo D. Luca Acherio torn.
prout et quantum ipsa dictaret et dice-ret in sacramento Alteratum sit dicere. Alte- 10. Spicil.Consultationum Zachaei Chris-
eis. Nostris Haut et bas, eadem notione, ratum sacramentum, inquam, appello, tiani et Apollonii Philosophi libri tres,
in Lit. ann. 1364. torn. 4. Ordinat. reg. quicquid divinitus per ministrorum cele- hocce titulo inscribuntur in Codice Le-
mqvicensi: Altercatio Apollonii Philoso-
Franc, pag. 473 : Nostre hostel dessusdit, bratur manus, ut puta baptismum, impo- phi cum Zachsso Christiana. ['** P. Abae-
tout ainssi comme il se comporte, extent sitio manuum et csetera ccelestia. Occurrit lardi Dial, inter Philos.Jud. et Christian,
en lone, en ley, en toutes ses parties,Haut ibi pluries. [Diploma Ottonis Comitis fol. 1. v°: Contuli diu cum utrisque, et
et bas, avec touz les jardins, etc. Vide Palatini Rheni ann. 1231. apud Tolne- nostrss collationis Altercatione nondum
infra Alto et basso. rum in Probat. Hist. Palatinse pag. 148:
finem adepta, etc.]
! ALTEA, pro Althaea, Planta medici- Prseterea volumus, ut tempore nostrse
2. ALTERCARI, Velitare, praeliari, in
nalis, Gall. Mauve, Guimauve. Locum refectionis propter prsesentiam aliquo-
Hist. Obsid. Jadrensis 1345. lib. 2. cap. 9.
vide in Bismalva. [** Ita omnia fere rum Prsslatorum, cujuscumque profes-
sionis fuerint, locum quern assignamus * ALTERGARE, Altercari, contendere
Gloss. MS. scribunt pro Althaea.] in latere nostro, non Alterando trans- molestare. Charta Conradi Tusciae
* ALTEA. [Navis malus. DIEP.] march, ann. 1120. apud Lam. in Delic.
T ALTECOMUS, Procer, altejubam ge- mutet. 1
* ALTERATIO, pro Altercatio, in Stat. erudit. inter not. ad Chron. imper. Leon.
rens, dicitur de equo in Agnelli lib. Cadubrii lib. 1. cap. 12: Cseterurn quia Urbevet. pag. 179 : Rogamus etiam atque
Pontif. apud Murator. torn. 2. pag. 58. super salariis scripturarum plerumque rogando prsecipimus, ut nullus... eos au-
col. 2. D : oriuntur Alterationes inter ipsos notarios deat molestare vel Altergare, etc. Nostris
Hunc (Adamum) sator omnipotens rerum dulcissimus et partes litigantes. etc. Alterquer, eodem sensu, in Lit. remiss,
ipse * ALTERATIVUS.'apud Chymicos, Vim ann. 1459. ex Reg. 188. Chartoph. reg.
Multifluis opibus longum ditavit in aevum. ch. 110 : Ainsi comme lesdiz Arnaut et
habens immutandi, Gall. Alteratif. Me-
Hujus oves niveae nitida per gramina voce, dicina Alterativa, in Ordinat. ann. 1352. Raimond Bodas Alterquoient et debatoient
Hujus et Altecomus sonipes, fulvique leones, torn. 2. Ordinat. reg. Franc, pag. 609 : ensemble, etc.
Hujus erant passim ramosi in cornua cervi. Quod nullus, cujuscumque sexus vel con- * ALTERIA, pro Arteria; nude hie
Vide Alticomus. dicionis existat,... aliquam medicinam usurpatur pro Aspera arteria, Gall.
Alterativam, medicinamque laxativam, Trachee-artere. Lit. remiss, ann. 1378. in
* ALTELABUS. [Ut ACOALABUS. DIEF.] sirupum. electuarium... de cetera faciat. Reg. 114. Chartoph. reg. ch. 88 : Dictus
« ALTELAGIUM. Vide supra in Altara- * ALTERATUS, Aliena specie seu veste exponens prsefatum Hugonem subtus gut-
gium. indutus, ita ut alius esse, videatur, Gall. tur seu per os Alterise percussit. Aliae
* ALTENUM, Plantarium, sive vitium Deguise. Stat. Cone. Trevir. ann. 1310. ann. 1380. in Reg. 118. ch. 234 : Baculus
sive arbor um, Gall. Plant; sed et de cap. 10. apud Joan. Nic. ab Hontheim veniendo subtus dictum ensem prsefatum
agro dicitur, in quo semiuatum est torn. 2. Hist. Trevir. pag. 45. col. 1 : Hugoninum subtus guttur seu per os Al-
 ALT
terise percussit, et paulo post mors in
personam prasdicti Hugonini... extitit.
ALTERIBALANIS, dicitur lucernarum
usibus aptum. Papias.
* Glossar. Ital. MS.: Altimbalanus, ni,
Lo legno che tiene la lucerna.
1. ALTERITAS , Vicissitudo, Joanni de
Janua. Ebrardus Bethun. cap. 12:
Corporis Alteritas affectio dicitur esse,
Ac special mentis affect us ad interiora.
S. Augustin. de Musica lib. 6: Cum
adhibentur ea, quss nonnulla, ut ita di-
cam, Alteritate corpus afficiunt. Guigo
in Vita S. Hugonis Episcopi Gratianp-
politani n. 13: Hujusmodi Alteritatum in
eo ad finem usque non cessavere vicissi-
tudines. Petrus de Vineis lib. 3. Epist.
32: Quern ad te semper habuimus dilec-
tionis affectum nunquam variare posset
Alteritas. Adde Alanum de Insulis in
Planctu naturae pag. 284. ult. Edit, [et
Marten. Anecd. torn. 3. col. 1870. B.]
* 2. ALTERITAS, Actio, qua quis alte-
rius infamiam in se suscipit. Vita S.
Emmer. torn. 6. Sept. pag. 491. col. 1:
Ipse (Emmerammus) alto dilectionis con-
silio Alteritatis onera suscepturus. man-
davit secretius, ut maculam hanc in se
transferrent.
1 ALTERNAMENTUM, Eadem notione
qua Alteritas 1. apud Claud. Mamert. de
Statu animae : Sine Alternamenlo reci-
proci aeris.
1. ALTERNARE, Disceptare, rem in
utramque partem versare. Gloss. Graec.
Lat. SxeTTTOjiat, Alterno, cogito, consulto.
Claudianus Mamertus in Praefat. ad li-
brqs de Statu animae : Primus liber... de
animse statu varium cum adversaria luc-
tamen Alternat. Vide Savaronem ad Si-
don, lib. 4. Epist. 3. [Sed Virgilius ipse
hoc verbo et eadem notione usus est, 4.
JEneid. 287:
Haec Alternant! potior sententia visa est.
Hoc est, consulenti, seu alia atque alia
apud animum tractanti.]
2. ALTERNARE, Mutare, variare, in
Leg. Henrici I. Reg. Angl. cap. 68. Item
commutare. Tabul. Monast. Longipon-
tis in dioacesi Paris. : Ego Ludovicus
Rex Francorum quandam terram, quae
juxta portam Pansiensem est apud Mon-
thleri. quss etiam erat Monachorum S.
Marise de Longoponte, ab eisdem Alter-
navi, eo scilicet tenore, quod tot jugera
de mea propria cultura de Albaspina,
quss vicinior est eis, illi reddidi, etc.
1ALTERNATIO, Alternae vices. Gall.
Alternative. Vox a Festo usurpata. Ry-
mer. torn. 4. pag. 162. col. 6. Habet lite-
ras Regis de attornatu... sub Alterna-
tione. duraturas ut supra.
1 ALTERNATIVA, Eadem n9tione, Al-
terna conditio, Gall. Alternative. Pluries
occurrit apud Rymer. torn. 14. pag. 207.
et apud Vincentium Mariam Fontanam
Constit. FF. Praedicat. pag. 38. 39. et
seq.
*: ALTERNATUS. [Genit. Alternatus,
alternatio. DIEF.]
1 1. ALTERNITAS, Vicissitude, al-
terna fortuna, alternae vices. Histor.
Dalphin. torn. 2. pag. 150: Teneantur
prxdictum prssstare subsidium non ex-
pectata Alternitate armorum vel vicium,
etc.
2. ALTERNITAS. Vetus Glossarium
MS. 'EnaXXrjXoTY)?, consequentia, Alterni-
tas. Gerardus Abb. in Vita S. Adelardi
Corbeiensis Abbatis cap. 6: Unica fer-
vens in eum amoris caritate, gaudebat et
dolebat, mutua animi Alternitate.
ALTERPLEX. Vide Altriplex.
[ALT ALT 207
] ALTERPLICITAS , Duplicitas. Vide in nutrit, pascit, saginat, opveorpocpoc, in
Siplex. veteri Glossario pag. 275.
ALTERUTRARE. Matthaeus Vindoci- * ALTILICIUM , Exquisitior textura.
nensis in Thobia : Gall. Haute lice. Necrolog. eccl. Paris.
Dulcis amicorum redolet congressus amicos, Ms. : Anno Domini 1448... Theobaldus de
Expedit aflecius Alterutrare suos. Vitriaco concanonicus hujus ecclesiee Pa-
ris, dedit nobis, ad decorem cathedrarum
Ubi Glossa exponit, alternation osten- chori, quinque pecias tapetiorum ad opus
dere, in MS. Thuano cod. 525. Et alibi : Altilicii. In quibus continentur quinde-
Fcedus alit morum par gratia, par studiorum cim historian de B. V. M. Hauteliche, in
Usus, in obsequiis Alterutrata fides. Lit. remiss, ann. 1387. ex Reg. 132.
Chartoph. reg. ch. 166: Willemet le
Henricus Aquilonipolensis in Adol- Slant ouvrier de Hauteliche demourant
pheide, cap. 5 : a Arras.
....Sors se Alterutrare solet. * ALTILIS. Vide Altile.
* ALTILITAS , Ab alendo, id est, ipsa
* ALTETA , Una figura. in Glossar.
Lat. Ital. MS. [** Vide Allotheta. Vocab. res quse alitur. Glossar. vet. ex Cod. reg.
Juris utriusque : Aloteta figura est quando 7646. Vide Altile.
singularis numerus ponitur pro plurali. T ALTILOQUUS , Qui alta loquitur. Jo-
Cf. Glossam ad Dig. lib. 2. tit 15. § 3. han. de Janua. Vide Anrpliss. Collect.
voc. de qui. ubi legitur Alleotheta.] Marten, torn. 2. col. 1435. C.
sje ALTHE'A , TIA. [Ut ALCEA. DIEF.] « ALTIMBALANUS. Vide supra Alteri-
balanis.
T ALTHEA SATURNI. Vide Anima Sa-
turni. ^ ALTIMENTUM. [Ut ALTIMETER.
T ALTIARE , Levare, extollere, in al- DIEF 1
tum erigere, Gall. Hausser. Ital. Alsare. ALTIMETER, Quo metiuntur altitudi-
Histor. Dalphin. torn. 2. pag. 443 : Pro- nes: quoddam instrumentum est. Papias.
miserunt, et super sancta Dei Evangelia [Vox Grseco-Latiiia, ex altus et (J.ETPEW,
Altiando manus versus altare beat& cru- MetiorJ]
cis ..... juraverunt, etc. Statuta Monaste- * ALTINETTJM , ALTINXJS. Vide supra
rii S. Claudii pag. 110 : Et ferrabuntur in Altenum.
ferro omnes fenestrss... et Altiabitur mu- >|c ALTISONARE. [Resonare. DIEF.]
rus tendens a dicta capella ad dictam * ALTISSERA. [Gall, escarbot. DIEF.]
* ALTISSIMUS , Titulus honorarius a
domum. Actus notorietatis usuum sta-
gnorum Villatici et Bressiaa apud Gui- duce Venetiarum usurpatus, in Lit.
chenonum in Probat. pag. 170. et in societ. initae inter Venetos et Pisanos
Usibus Bressiae Revelli pag. 266. et 267 : ann. 1257. apud Murator. torn. 4. Ital.
An licitum sit elongare, et Altiare calcia- med. aevi col. 403: Pateat omnibus evi-
tum sui stagni inferioris, et an possit denter, quod dominus Rainerius Zeno,
propter Altiationem et elongationem cal- Altissimus Dei gratia Venetiarum Dux,
ceatae. etc. Vide Altare 2. etc. Autime et Hautisme, eodem signifi-
ALTIBOARE , Clamare, in Gloss. Ara- catu, in Vita J. C. MS.:
bico-Lat. [Tr. de Rit. pag. 244. A : Stent Dusqu'en infier, dusqu'en abime
in choro vestiti Cantores Altiboando de- Vint la claries del roi Autime....
cantantes Letanias.] Dcsorenavant avendra,
Que li fieus Marie sera
1 ALTICOMUS, Alta ornatus coma. A la desire son pere Hautisme,
Tertul. de Judic. Dom. cap. 8: Alticoma Qui dou chiel vait jusqu'en abisme.
umbra crispata cupressus. Vide Alteco-
mus. 1 ALTISSIODERENSIS MONETA. Vide
a|e ALTIFERA , FRA , FIA. [Gall, escar- Moneta Baronum.
bot. DIEF.] » ALTITRONUM, Pulpitum, sugges-
* ALTIFICARE , [Gall, elever. DIEF.] tum, unde concio habetur ad populum,
* ALTIGRADUS , Alte gradiens. Laur. Gall. Chaire. Glossar. Lat. Gall, ex Cod.
in. Amalth. ex Oath. Altigradus, haut reg. 7692 : Altitronum, Pronel. Altithro-
montant, in Vocabul. compend. num, sedes regia. in Amalth. ex Cath.
ALTILE , dicitur, quod alendo sagina- j ALTITHROND'S, Cujus thronus est in
tum et pinguefactum est. Unde gallina altis seu in coslo. Notkerus Balbulus lib.
altilis, et altiles aves, quae saginatse sequentiarum cap. 36. apud Bernardum
sunt. Gloss. Lat. Graec. Altiles, amorou, Pez torn. I. Anecdot. part. 1. col. 41 : Et
Glossae MSS. : Altile est quicquid manu nos voce prsscelsa nunc omnes jubilemus
nutritur. Gloss. Isidori : Altilis, pasta, Altithrono Domino laudes in excelsis.
ab alendo. Papias : Altilis ab alendo dici- Charta Coenwulfi Regis Merciorum
tur, i. pinguis gallina, eo quod alatur. ann. 816. apud Hickesium Gram. Anglo-
Idem : Altilia dicuntur volatilia saginata Saxon, pag. 173 : Gubernante Altithrono
studio. Ebrardus Betun. in Grsecismo : Tonanti, cunctaque mundi monarchia
moderanti. Juvencus in Procemio Opus-
Ornix silvarum solet Altilis esse domorum.
culi :
iEva, 22. Matth. v. 14. Volature, Judex, Altithroni Genitoris gloria, Christus.
in Consuetud. Aquensi tit. 12. art. 9. S.
Severi tit. 10. art. 9. Volture, in Aurelia- ALTITUDO, Titulus honorarius Re-
nensi art. 162. Regula S. Aureliani cap. gum , in veteribus Tabulis Regum
35 : Pulli vel cuncta Altilia in Congrega- Franc, apud Camusatum in Antiq. Tre-
tione non ministrentur, etc. Utuntur censib. pag. 80. Beslium in Comit. Pict.
Gellius, Macrobius. Apuieius, et alii. pag. 171. 243. Acherium torn. 12. Spici-
* Altilis. Chapon. in Glossar. Lat. leg. pag. 119.125. etc. Ita Graeci (tyo;, et
Gall, ex Cod. reg. 7692. Vide infra Alti- xopu^Yiv usurpant. Vide Eustath. ad
litas. Dionysii Perieg. pag. 2. col. 2. [Jose-
*® ALSINE, C i c e n a m e t e , in Gloss. phum de Aguirre in sua Conciliorum
^Efr. i. e. Pullorum pastus. Hispan. Collect, torn. 3. pag. 383. Gallice
| ALTILIA APIUM, Alvearia, Examina.dicimus Alt esse : qui honoris titulus non
Testamentum S. Rudesindi Episc. ann. Imperatoribus Regisbuvejam tribuitur,
978. torn. 3. Cone. Hispan. pag. 184 : Ju- sed solis Principibus.]
menta quoque et armenta, pecora et Alti- * Eodem honoris titulo donatum legi-
lia Apium et gregibus suillorum. mus Theobaldum regem Navarrae et
ALTILIARIUS , qui altilia, seu aves Campaniae comitem a Joanne comite
208 ALT ALT ALV
Burgundiae, in Literis quae sic inscriptae Haut bois et bois taillis. ADEL. [Vide Chartoph. reg. ch. 306: Simplices vero
exstant in Chartul. Campan. Cam. Corn- Haltausii Gloss. Germ. col. 605.] tunicas habeant et deferant consimilis
put. Paris : Au noble et au poissant ba- ALTREARE. Regestum de Censibus Bi- coloris; ita quod nulla pnemissorum sint
ron, a son tres chier signor, d Thiebaut gorrae ex Camera Comput. Paris, fol. 5: de panno Alti coloris, ut pole coloris per-
par la grace de Dieu roi de Navarre, etc. Lo casal de Putance Altreavit se Comiti sici vel celestis, viridis, rubei, crocei seu
Sire, sache la vostre Hautece que Range- Petro, sicut alii Milites de Baregia. citrini. Dicimus etiamnum Couleur
cars est de notre fie. Hunc prseterea sibi A L T R I C A R I , pro Alter cari, apud haute.
assumit Gelia uxorWillelmi comitis, in Thwroczium in Stephano Rege Hungar. ALVA, Alvea Pars sellaa equestris.
Chartul. S. Joan. Angeriac. fol. 65. r°: cap. 26. Silvester Giraldus lib. 1. Itiner. Cam-
Ego in Deinomine Geliafamula Christi... =:.-: = ALTRITARI , Schelden, claffen un- brise cap. 4 : Eadem quoque sagitta per
pro remedio animse mese, seu patns mei, niitze. Vocab. Lat. Germ. 1477. ADEL. partem illam sellx, quss Alva vocatur,
sive matris mese, nee non domini Wil- 1 ALTRICATIONES, sunt certamina ver- usque ad ipsum equum lethaliter transpe-
lelmi comitis prsecellentissimi perprsecep- borum, [#* secundum Johan. Andrese in netrante. Alveam habet Rigordus ann.
tum nostrss regalitatis conferre digna- Proosm. Clementin.] Ita in veteri Voca- 1215: Ibi percussus fuit in alia acie Mi-
remur: unde nostrse Altitudinis decretum bulario Juris utriusque pro Alterca- chael de Harmes a quodam Flandrensi
fieri... prsecipimus. tiones. lancea per scutum, loricam, et femur, et
® A ypce Latina Altitudo, nostri Haus- * ALTRICULA. [Altrix. DIEF.] consutus fuit Alvese sellse, et equo, et ita
sage [** Hodie Galli dicunt Gausser et f 1. ALTRINSECUS , Invicem, mutue. lam ipse quam equus corruerunt in ter-
Gausserie.] et Hautainete effinxerunt, Litterae Adalbert! Archiep. ad Fulco- ram. [» Vide Alba 8.]
pro Superbia, arrogantia, vulgo Hau- nem Abb. in Vita S. Anscharii apud Ma- ALVABER^. Vide Albaverss.
teur, arrogance, fierte. Lit. remiss, ann. billonium Act. SS. Benedict, ssec. 4. ALVACILUS, ALVAZILUS, Judex apud
1368'. in Reg. 99. Chartoph. reg. ch. 589 : part. 2. pag. 121 : Vetus nos concordia Saracenos Hispanos. Charta Alphonsi
Jehan de Lilliers dist au suppliant et indissolubili modo Altrinsecus ligat. VIII. Regis Castellse, serae 1213. apud
audit Gillet son compaiynon, queilpaie- 1 2. ALTRINSECUS, Circumquaque, Anton, de Yepez torn. 7 : Et vestras ten-
roient tout I'escot. aussi que par maniere undique. Translatio S. Sindulphi, et S. das nullus Alvacil, neque Almuserifus,
de Haussage, adevinement et arrogance. Helenaa, apud eundem Mabill. ejusd. neque Almocabel violenter intret. Apud
Aliae ann. 1387. in Reg. 132. ch. 13 : tomi pag. 156 : Inter eundem agebat eundem, Chartam Alphonsi VII. Impe-
Icellui Coquart vint hurter d I'uys de la pompa tantse Imperatricis ante et retro, rat. Hispan. ssrse 1156. subscribunt Go-
maison en disant par Haussage: Ma- et Altrinsecus milia populorum, qui digna mez Nuniz. Alcaidus de Talavera, et
huiote euvre I'uys ; laquelle Mahuiote lui oratione jubilos canerent in triumpho Julianus Alvacil de Toledo. Adde torn.
respondi que non feroit, et qu'il n'y en- suss exaltationis. Vita S. Jacobi Here- IV. Monarchise Lusitan. pag. 268. et
treroit humaiz. Icellui Baudin dist par mitae ibid. pag. 146: Classem quinque vide supra Alcaidus. [Pro Alvazilus lo-
maniere de Haussaige et de felon cou- navium ex conducto prseparant... Cons- cum vide in Gancare et in Malfarium.]
raige. in aliis ann. 1457. ex Reg. 189. ch. censis igitur Altrinsecus navibus cum ••' Leg. Lusit. sub Alph. reg. torn. 1.
171. Lit. remiss, ann. 1395. in Reg. 148. suis comitibus et sarcinis, Romam prius Probat. Hist, geneal. domus reg. Portu-
ch. 243 : Icellui Mathelin veant I'arro- expetunt, benedictionem a summo Ponti- gal, pag. 11 : Omnes de regno Portugalias
gance et Hautainete dudit Rabaut, qui fice suscepturi. obediant regi et Alvazilibus locorum, qui
s'efforcoit de le injurier. Alise ann. 1415. 1 ALTRINSECUS corporaliter longe po- fuerint ibi per nomine regum; et isti
in Reg. 168. ch. 311 : Jehannin Prevost siti, in Gestis Berarii Cenom. Episc. judicabunt per istas leges justitias.
perseverant tousjours en son mauvais apud Mabill. torn. 3. Analect. pag. 168. ** De hoc vocabulo S. Rosa de Vi-
propos et Haultainete, etc. Hinc Haus- dicuntur, Qui a sese invicem longo se- terbo vol. I. pag. 106. hsec habet: Alva-
saire, Superbus, arrogans, vulgo Hau- parantur locorum intervallo. zil, Alvazir, Alyasir, Alvasil, Alvacir,
tain, arrogant. Lit. remiss, ann. 1482. in * ALTRINSICTJS, OCUS. [Altrinsecus. Alvacil, 1° Provincise prasses, prasfectus
Reg. 207. ch. 175 : Lequel Farou estoit DTFP 1 urbi. Chart. Don. aerae 1070: In Colimbria
ung homme Haussaire, basteur de gens ALTRIPLEX, Aterplex, duplex. Ugutio: Sesnandus Alvazir. Alia serae 1085: Dux in
et brigans. Haulsaire, apud Math, de Altriplex, animo duplex. Papias : Du- Colimbria Sesnandus Alvazir. Alia aerae
Couciaco in Carolo VII. pag. 540. plex, dolosus. Gloss. Isidori: Altnplicem, 1101: (Ecclesiade Mollelos erepta Mauris)
| ALTIVIDUS, Prudens, Providus. Vitaduplicem, dolosum. Ita enim legendum In temporibus rexAlfonsi et AlvasirDomno
B. Luchesii Tertianitom. 3. Aprilis pag. pro artiplicem. Vide Festum. Gerardus Sesnandi, Imperatore nostro. (i. e. Co-
599. F : Providus hie negotiator et felix, Abbas Silv33-Majoris in S. Adalardo nimbrise). Idem Sesnandus in charta
miro quodam modo mercationem munda- cap. 5: Illi autem minimum erat in tali- aerse 1085. dicitur Consul Colimbrise, et
nam in Evangelicam permutavit, Alti- bus consulere. utpote qui Alterplicem im- in aliis aerarum 1074. et 1087. Alvacir, e
vido sensu prsenoscens, quod tali permu- perii curam solebat disponere, nisi fra- Senhor de Coimbra e de toda a terra de
tatione lucratus foret pro paucis magna. trum 0
diligentia evictus esset aut caritate. Santa Maria. Alia serae 1091 : (Actio
* ALTMONA. [Altmuhl, fluvius in Ala- ALTRUNGARE. Glossar. vet. ex Cod. instituta) Ante Alvazir Domno Sisnando,
mania. DIEP.] reg. 7641 : Altruncat, avertit, alienat. qui Dominus erat de ipsa terra ipsis
* ALTO , pro Aldio, apud Meichelbec. ALTULUS. Vide Pradisterium. temporibus.... Jussit Alvazir per manu de
torn. 2. Hist. Frising. pag. 55 : Mancipia, * 1. ALTUM, Quod prsecipuoim est, fun- suo vigario Cidi Fredariz, quod dedissent
colonias, famulos, Altones, prata, pascua, dus, Gall. Fonds de terre. Charta Harvi- ipsos fratres juramentum, sicut lex Goto-
etc. Vide Aldius. chi ann. 804. apud Marten, torn. 1. rum docet deinde venit de Colimbria
T 1. ALTO ET BASSO, ut supra Alteet Ampl. Collect, col. 55: Hsec omni rem et de Monte Major e de illo Senore Alvazir
Basse. Charta Odonis Rotomag. Archiep. superius comprehensa, tarn de Altis, cum isto recapito, etc. Judex primus, a
ann. 1260: De bonorum virorum consilio in quam de prsesidiis, quam et de manentes, quo est provocatio, quern primes instan-
Alto et Basso compromiserunt. [* Charta etc. tise dicunt, sec. XII. XIII et XIV. Curia
ann. 1279. ex Tabul. Carnot: Quae.... w 2. ALTUM, Bucken-leder, in Vocab. Lamec. aerae 1142 : Quando aliquis gan-
arbitrandum. dicendum, seu ordinandum Lat. Germ. ann. 1477. Vide Aluta et caverit avere alienum, vadat querelosus
duxerint, de Alto et basso inviolabiliter Alutum. ADEL. ad Alvazil, et ponat querelam et Alvazil
in perpetuum observabimus, et faciemus T ALTUM-BANNUM, Tributi species restituat illi suum avere. Ibidem : Mulier,
observarij] quod persolvebant ii qui se a debitis si fecerit malfairo viro suo cum homine
** 2. Formula in alto et basso eadem operibus redimere volebant. Recepta altero et vir ejus accusaverit earn apud
est ac, ut alibi habetur, in hutnido et computi ann. 1265. apud D. Brussel de Alvacil et ipsi sunt boni testes, cremere-
sicco, in arido et paludoso, Germ, in Usu Feud. torn. 1. pag. 423 : De stalla- tur cum igne. 3° Senator, decurio, Lus.
Geest und Marsch. auf Bergen und in giis hallarum et Altobanno pro ultimo Vereador da Camera, inde a regno Sanc-
Thalern. Chart. Arch. Brem. ann. 1378. tertio. mie. xxxin. lib. vi. sol. vin. den. tii I. Chartam serae 1195 subscripserunt.
ap. Mush. Nobil. Brem. pag. 143: In Vide Halbanum. Stephanus Alvazir, Rodricus Alvazir,
Alto et Basso, quod dicitur in Geest und T ALTUM ET BASSUM DOMINIUM, id Tellus Alvazir, testium nomine. Vide
in Mersch. Eundem hujus formulae sen- est, Supremum, absolutum, integrum, Alguazilus; vox ejusdem originis Ara-
sum esse, quum de venatione oecurrat, in Charta Guillelmi de Hala ann. 1289. bici apud Hispanos et formam et signi-
probat 01. Grupen. in Observ. rerum et apud Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. ficationem paullo diversam sortita est.
antiq. Germ, et Roman, pag. 353 contra col. 292. Vide Alte et Basse. ALVARA. Charta Sanctii Regis qui ad
Pfeffingeri, Stisseri et aliorum assertio- 1 ALTUM FILUM, Profluens, Gall. Le Samorram obiit, apud Anton, de Yepez
nes. De silvis etarboribus usurpata haec fil de I'eau.. apud Rymerum torn. 13. in Chronico Ord. S. Benedict! torn. 5.
formula alto et basso denotat, id quod pag. s
484. Vide Filum. pag. 469 : Et damus illam decimam de
Germanis audit Ober holz und Unter- ALTUS, Fulgens, emicans, Gall. Vif, Annanam, et tam de sale, quam etiam de
holz. Silva procera et csedua, Gallis eclatant. Charta ann. 1353. in Reg. 82. argento, et de iotas illas Alvaras, et de
 ALU ALV ALU 209
fossaderas, sive de ligno, et de quantis riorum, aluderiorum , pellipariorum , neam Francisci Tardili ex traversia vel
calumniis inde acciderint, quse ad me sutorum, sartorum, etc. ex Alvernia. Hoc est, ex Occidente. Sic
pertinent, etc. Chronicon Cidi Campito- ALVEA. Vide Alva. [ % Pars pistrini. in ProvinciaLugdunensi, quaa Orientalis
ris cap. 39 : Et saliendo el Alvara salie- T\T-piTp ~j est respectu Alvernise.
ron todos de la Ciudad passa a passa. * ALVEALE. [Alveare. DIEF.] * ALVERA. Charta Ludov. VI. reg.
[Per Alvaram intelligo locum hujusce- **ALVEICI, ALVECI, Sericum album Franc, ann. 1124. inter Instr. torn. 8.
modi arboribus consitum, quas vulgo et subtile, secundum S. Rosa de Viterbo Gall. Christ, col. 324 : Et decimam Alve-
vocamus Bois Blanc, lignum album. Al- vol. 1. pag. 108. Charta serge 959 : Vestes rse. et annonse, etc. Leg. Alvers, nomen
var quippe apud Hispanos idem est ecclesiasticas tres, dealbas duos, duos sai- loci, ex ead. Charta apud Marten, edita
quod apud nos Bois Blanc.] bis, et unum morcum, alar a una de Al- torn. 1. Ampl. Collect, col. 684.
] ALUBY, pro Alibi, in Formulari An- vejci... tres avectos, unum de Alveci et * ALUERE, Splendere. Glossar. vet. ex
glic. Thomas Madox. pag. 326. alia tisaz. Cod. reg. 7641: Aluet, splendet. [%* pro
* ALUCARI, Plaidier, in Glossar. Lat. «= ALVENDE, alvara, Charta, imprimis AlbetJ]
Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120. Num Regia, S. Rosa pag. 108. vol. 1. Dipl. l.ALVETUM. Matthaeus Westmonast.
ab Alucus. bubo ? Servius ad Virg. eclog. aerae 870 : (Donamus hereditatem) quam pag. 169. edit. 1601: Habet Alvetum in-
8: Ululss aves aitb roO oXoXu^stv nominatas, habuimus de pressuria, quam preserunt sula permaximum, quod cervos et capras
id est, a fletu, quos vulgo Alucos vacant. nostros priores cum cornu et cum Albende et illius generis bestias continet multas.
An ab Alucita ? Fulgentio in Expos, de Rege. Fortasse idem quod Albende, Forte legendum Alnetum : narn loqui-
serm. antiq. Alucitse sunt culices, Bur- ita ut sensus sit secuti exercitum et vexil- tur de insulapaludibus obsita^in quibus
manno vero ad Petron.ii sunt qui officia lum regis. Alni vulgo crescunt. Vide Alnidus.
lucis noctisque pervertunt. Vide Thes. ® ALVENIUM, Lo terribile sompno, in 12. ALVETUM, pt-rpov, Rivus. Supplem.
Fabri. [** 1. Altercari.] Glossar. Lat. Ital. MS. [** Conf. Alluci- Antiquarii. Lubentius legerem Alveum
*Aliud est Aluchier, apud Belloma- naria.\ vel Alveus.
ner. MS. cap. 56. et Christ. Pisan. part. * ALVENNUS, f. pro Alventus. Charta | ALVEUM, Vas ita dictum ab Isidore
1. cap. 14 : Les maladeries, qui sont esta- Petri comit. Autiss. ann. 1213. inter lib. 20. Orig. cap. 6. quod in ablutionem
blies as miles, pour rechevoir chaus et Probat. Hist. Autiss. pag. 40. col. 1: De fieri solitum sit. Passio SS. Perpetuse et
chellez, qui chieent en tele maladie.liquel omnibus querelis, de quibus eos traxi in Felicitatis torn. 1. Maii pag. 638. E : Et
sont de le nascion de le ville, ou qui sont causam, sicut de stallis, de Alvennis, de ostendit illis lactis Alvea puro corde spu-
mariez et Aluchiez sans esperanche de pertica qua mensurantur terrse,... rema- mantia per lucidam eleemosynam, et dicit,
neant quiti. Idem, ut videtur, quod infra etc. Eadem vox legitur in Gloss, et
departir leur ent. [In impresso est aeries.']
Le sage Roy (Charles V.) pourpensa com- Auventus. apud Innoc. agrimens. et ut pro vase,
ment et par quelle maniere pourroit ac- T ALVEOLUM, Tabula aleatoria, apud ita et pro canali quandoque sumi po-
traire et Aluchier meurs vtrtueux par Festum. Vide Alveolus 2. test.
continuation de vie salutaire. Ubi Alu- 1. ALVEOLUS, ALBEOLUS, [ An Alum- * ALVEUS, Vas ubi fit panis,Gs.\\. Mais.
chier est sedem ppnere, stabilire, Gall. nus, .Gall. Eleve, Ital. Allievo?] Orderi- Glossar Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg.
Etablir, fixer; nisi secundo loco legen- cus Vitalis lib. 1. pag. 371 : Edwardum 4120.
dum sit Alachier, id est, Allicere, Gall. vero et Edmundum filios Eadmundi, ele- tALUHUMETA, id est. Variolas, quse
Attirer. Verum aliud sonat Alucher, in gantes Alveolos, in Daciam relegavit. nostro idiomate vocantur Coculss, apud
Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1. ubi de Car- Idem lib. 11. pag. 387. de quodam puero Matth. Silvaticum in Pandect. Medic.
dinalibus, qui omnia pessundant, sus- nobili : Helias autem. .. amabilem Albeo- 1 ALVIA. Vide in Filiare.
quedeque agunt, adeo ut colenda eradi- lum festinanter qusesivit, inventumque j ALVIALE TEMPLI, pro Atrio Templi
cent, et eradicanda colant, sermo est: diligenter in exilio inter cseteros enutrivit. legitur apud GraBvium in notis ad Glos-
Les rosiers copent et essartent,
Et lib. 12. pag. 868. de fllio Regis Hen- sas. Isid. in voce Pastoforium.
Et les cardons vont Aluchant.
rici I. Angliee submerse ann. 1119: Unde * ALVIGNIA, Idem quod supra Alonia.
tener Albeolus post longam tolerantiam Vide in hac voce. Necrolog. eccl. Bitur.
Hoc est, ligone, Gall. Louchet, colentes. frigore vires amisit,... relapsusque in MS. : In festo S. Laurentii martyris fit
pontum obiit. Vide Albiolus. processio ad S. Laurentium, et debet om-
* ALUCINATIO, Lucis alienatio, in vet. 2. ALVEOLUS, ALVEOLUM, Vas,in quod nis processio potare in refectorio, et qui-
Glossar. ex Cod. reg. 7646. lavatorii aqua effunditur. Glossse MSS. : libet canonicus debet habere decem dena-
* ALUCITA. Vide supra in Alucari. Capistrum, vas, quod dicitur Alveolum. rios Turonenses pro Alvignia. Rursum
* ALUCO, US. [Gall, hibou. DIEF.] Gallis Auge. Liber Ordinis S. Victoris ibid. : Processio ad S. Hippolitum valet
* ALUCUS. Chron. Tarvis ad ann.1380. Parisiensis MS. cap. 12 : Sabbato etiam, xxx. sol. Paris, distribuendos inter cano-
apud Murator. Script. Ital. torn. 19. col. quando fieri debet Mandatum, post pran- nicos, et habentpotum et chenellos ibidem,
777 : Caligas ferebat panni beretini vel dium, sive post Nonam.secundum tempus, et pro Alvignya cuilibet canonico prsesenti
bruni breves, cum longis Alucis, etc. Vide afferet Alveolos, et aquam calidam in vj. den. Paris.
supra in Alucari. claustro in uno vase, etc. Ibid. cap. 4 : ALVINIANUS. Vetus Charta in Vita
* ALUDA, Aluta, Occit. Aludo, Pellis Aquam calidam et bacinos, et manutergia Aldrici Episc. Cenoman. num. 56: De
mollior et tenuis ad chirothecas et alia et Alveolum pedibus et manibus eorum avena moaii444. axilios ad Alviniannuin
id genus apta. Leudae minut. Carcass. abluendis providere. etc. [Haec vox eodem 450. et omni anno scindulas 1450. Sed vi-
MSS. : Item de duodena Aludarum, iij. sensu legere est apud Livium.] detur legendum ad alium annum.
obol. Pedagia civit. Saonae ann. 1526.: ALBIOLUM, Eadem notione, dixit ye- 1 ALULA, Pars auris ad tempora incli-
Item pro Aludis, sive pellibus, et agninis tus Instrumentum plenariae securitatis, nata. Auricula, pars inferior. Alvearium.
non affaitatis, etc. Vide supra Alluda. quod in Bibliotheca Regia in cortice pars interior. Astacus, auris sinus ; hujus
1 ALUDERII, Sutores, Cordonniers.Gon- descriptum servatur: Mortariamarmorea pars, hircus, Antitragus, pars opposita.
cil. Biterr. ann. 1299. apud Marten, torn. duo, valente siliqua aurea una, Albiolo Ita Pollux in Amalthea Laurentii.
4. Anecd. pag. 225: Ad hoc eodem appro- ligneo uno valente nummos aureos qua- | ALUM, pro Alodum, Gall. Aleu. Hist.
bante Concilia per bonss memoriae domi- draginta. [**col. 2. lin. 10. Charta S33- Harcur. torn. 4. pag. 2170. in Descriptio-
num P. immediatum prsedecessorem nos- pius typis descripta exstat apud Mari- ne Feodorum Normanniae : Episcopus.
trum, in quodam suo provinciali concilio, num. Pap. Dipl. n. 80.] Auctor Chronici Sagiensis tenet de domino Rege unum
de Clericis, qui carnifices, pelliparii, su- Flandriaa, cap. 41. extremo yocem Auge, feodum in Alo.
tores, solutarium curaterii, seu Aluderii, pro feretro usurpavit: Et Id les mist-on * ALUMARE, Accendere, GalLAllumer.
sive fabri communiter publici ac mani- en trois Auges de plomb. Comput. ann. 1482. inter Probat. torn. 4.
festi existunt, vel alia mechanica viliora 1 3. ALVEOLUS, Sella humilis hominis Hist. Nem. pag. 21.col. 1: Item solverunt
communiter etpublice exercerenoscuntur, cruribus pedibusque capti, quacum rep- pro duobus intorticiis, cum bastonibus
auctoritate prsesentis Concilii innovamus tando per terrain graditur. Lud. Le Pel- necessariis pro Alumando prsedicta in-
ac prxcipimus firmiter observari. Alude- letier Epitome fandationis S. Nicolai torticia, existencia in stagiis, etc. Vide
rii sicut et infra Alutarii dicuntur ab Andegavensis pag. 4 : Turn ille de terra infra Alumenare.
Aluta: quod apud Caesarem lib. 3. de consurgens, ad altars perrexit, deferens *. ALUMBIA. [Palumbus. DIEF.]
Bel. Gal. cap. 13. mollior pellis est ad secum scabellos et Alveolos, cum quibus » ALUMBRADOS. Vide supra Alom-
calceos et alias res concinnata. antea per terram reptans gradiebatur, brates.
* Rectius intelligitur de eo, qui pelles, eosque ad altare deposuit. [** Gall. 1 ALUMEGHIUM, pro Almucia, Gall.
Aludas dictas, parat. Charta ann. 1335. Jatte.] Aumusse, in Spicil. Fontanell. MS. pag.
in Reg. 70. Chartoph. reg. ch. 239 : Con- * ALVERLUS. [Alveolus. DIEF.] 235 : Duo paria caligarum, unum blan-
vocatis etiam suprapositis omnium minis- | ALVERNIA, Charta Dominarum d'4>chetum, vel una gunella pro tercio, Alu-
teriorum Carcassonss, scilicet.... lavasse- lix ann. 1453. sign. Morterii: Juxta vi- mechia duo. Vide Almucia.
27
210 ALU ALV ALY
* ALUMELLA, Lamina. Gall. Allumelle. pro Communia Balneoli ann. 1208: ta, annalis historic libri. Sic Papias in
Lit. remiss, ann. 1352. in Reg. 81. Char- De cera 3. denar. de Alumo 3. denar. MSS. Bitur. [«> cod. reg. 4778: Polipti-
top h. reg. ch. 293 : Prohibitum extiterat * ALUNGALDI, Milites Soldani custo- cum scriptum, comentaria, nuncupationes,
ne quis portare prsesumeret... armaturas
aliquas. vel cutellum, cujus Alumellasive des. Germanus episc. Cabilon. in Vita codicilli.
numenta,
testamenta, codices, tabulse, mo-
annales. hystorise,libri.] Hispa-
gladius esset longior uno pede. Arest. Philippi III. ducis Burg, apud Ludewig. nica seu Vasconica scribendi ratio Alvus
parlam. Paris, ann. 1368. in Lib. 1. arti- torn. 11. Reliq. MSS. pag. 98 : Paucusque curiss, pro albus curias. Ibidem : Alvus
flc. Paris, ex Cam. Comput. fol. 306. r°: iterum nostrorum exercitus ad Radios prsetoris, nomina curialium , ubi sunt
Consueverunt dicti mercerii... Alumellas applicans. Soldani Aluncaldos mag no scripti qui sunt recitandi. Tabula est albis
a mercatoribus Lombardiss..t emere. Vide armorum conslratu, cum jactura gravi litteris scriptos judices et senatores, etc.
supra Alemella. hostium, depulit et devicit. Et pag. 99 : [** cod. 4778 : Tabula est et albis litteris
'-ALUMEN, Color est, Alun, Galilee. Turcum et Soldanum adeo exterruit, ut habet, etc.] Quamvis Albus prsedicto sen-
alter in Turquiam majorem, Soldanus
Glossar. vet. Lat. Gall, ex Cod. reg.
521. [** Vide Isid. Orig. lib. 16. cap. 2. ad Cayrum cum suis Aluncaldis, sese ad su non sit admodum nostri institute
ob barbarum tamen modum, quo scribi-
salutem suam confugere paravissent. tur, hie duximus esse inserendum.
jjjc 2. ALUMEN. [Albumen. DIEP.] * ALUNDA. [Alauda. DIEF.] * ALUX. [Ut ALLUX. DIEF.]
] ALUNS, Eadem notione,
* ALUMENARE, Illuminare, accendere. mum. Charta. MS. de redditibus Epis- qua Alu- ** ALUZ. Testam. serse 959 : Frontales
Ital. Allumare, Gall. Allumer. Charta copatus Autissiodor. ex Chartophylacio paleas quatuor; palas glisissas; duas
ann. 777. apud Murator. torn. 2. Antiq.
Ital. med. aevi col. 1029 : Et in festivitate Episcopi ejusdem urbis circa ann. 1290: alias palaz de Aluz; quinque casula;
ejusdem oracoli plenius omnibus quattuor De paagio piperis... pelliparia merces, piscinam
Vide
unam; greciscas tres de Aluz.
Alveici. S. Rosa de Viterbo vol. 1.
candelis ejus Alumenentur pro dilectione prum draperia, graingne, Aluns, cuminum, cu- pag. 109. scribit vocem originem ducere
ipsius almifici loci. Allumerie et Alume- operatum debent paagium. a latino Aluta, indeque Pelles minutis-
* ALVO. [Alga. DIEF.]
vie, Illuminatio. Reg. urbis Duac. sign. J ALVOROCH, pro Alboroque ; quod simas
R. ad ann. 1439. fol. 26. v° : Item, furent Hispanis
significare.
>fe ALX. [Alces, elan. DIEF.]
est Proxeneticum, seu
lesdites rues parees de ramsseaux, erbes netas salarium, Le salaire de I'entremet- proxe- ALYPTINUS, Sculptus. Papias : Alypti-
et draps sans Allumerie. Et fol. 110. r°: teur, du courtier. Concil. Legion, ann. na sculpta, depicta. Alyptes, sculptor, vel
Et y avoit Alumerie de quarante huit 1012. can. 25 : Et si valuer it dominus plagarius.
flambeaux alumez. que portoient les vetes solidare diffinitum pretium, det hoc et if. ALYPUM. [Alypon, pdquerette ram-
de nuict et aultres. Alumer Dieu. In ho- suum Alvoroch: et si noluerit. vendat pante. DIEF.]
norem Deicandelas accendere in Mirac. dominus laboris laborum suum cut vo- ALYRUMNJE, ita dictae Magaa, apud
MSS. B. M. V. lib. 2: luerit. Gothos. Vetus Gloss.: Necromantia, Hel-
liruna. Jornandes de Rebus Geticis cap.
Meesmement tout 11 plus rice, » ALUPTARIUS, ut Alutarius. Vide in- 24 : Reperit in populo suo quasdam ma-
D'Alumer Dieu sont li plus chiche. fra in Aluta. Necrolog. MS. eccl. Meld, gas mulieres, quas patrio sermone Aly-
- Sed et pro Lumen alicui prseferre, fol. 86. v°: Petrus monetarius, qui dedit rumnas is ipse cognominat. Hinc emen-
!:
Gall. Eclairer, usurpatur. Lit. remiss, ecclesias beati Stephani unum stallum in dandus Michael Scotus lib. 2. Mensse
ann. 1391. in Reg. 142. Chartoph. reg. foro juxta Aluptarios. Philosophicse 21 : Philometer Rex Go-
ch. 25 : Un varlet, qui avoit porte une ^f. ALURA. [Germanice des buycks thorum, quasdam mulieres Yriagas, quas
torche par la ville pour Alumer lesdiz mont. DIEF.] Gothi Alarinas vacant, suspectas habens,
exposant et Thiebaut,etc. Aliae ann. 1453. | ALUSAR, Manna. Laur. in Amalthea.etc. Legendum enim magas [** siye
in Reg. 184. ch. 427 : Le suppliant print * ALUSTROSUS, OBDEUM ALUSTRO- strigas] et Alyrumnas. Trithemius in
une chandeille alumee, et Alumoit ausdiz SUM, Purgatum, arista exemptum, ut Breviar. annal.ubi de Marcomiro : Vati-
Pierre Rose et Henry de Belval. Vide videtur, Gall. Ebarbe. Charta ann. 1271. cinantem a sagacitate vocarunt Alyru-
supra Alumare. in Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag. nam. Hodie etiam a Germanis Alrunen,
j|e ALUMICIUM. [Gall, aumusse. DIEF.] 328. col. 2: Item quando coppa debet re- Magas vocari constat. Olaus Wormius
jje ALUMINARE. [Gall, traiter avec I'a- levari, debet refici hoc modo; debet inve- in Monumentis Danicis pag. 514. 523. in
lun. DIEP.] niri ordeum Alustrosum, et de ipso Literatura Runica cap. 8. et in Fastis
* ALUMNARE. [Pascere. DIEF.] ordeo debet fieri jumella una, et pugillus Danicis lib. 1. cap. 1. et lib. 3. cap. 3.
| ALUMNIA, Idem ut videtur, quodunus. ait, Runas Danos literas suas, figurarum
Alodium. Charta Richardi Regis Anglise * ALUTA, Cordoan. Gallice, in Glossar. ductibus a caeteris aliis discrepantes,
ann. 1195. apud D. Brussel tract, de Usu Lat. Gall, ex Cod. reg. 521. Aliud ex olim generatim vocasse; quarum qui-
Feud. torn. 2. pag. xiv : Quitamus autem Cod. 7679 : Alutarii dicuntur, qui ope- busdam ad res gestas consignandas, et
eidem Regi Philippo et heredibus suis in rantur in aluta, Cordonnier: alio no- ad scribendum, aliis Magi in incanta-
perpetuum, Alumniam, feodum, et domi- mine dicuntur Cordularini. Vide mox tionibus et praestigiis suis uterentur.
nium, et quod habemus ibi, et quod nos Alutum. [j|c Pars sellse. DIEF.] Additque, literas istas inde Ram runer
habituros expectabamus. 1 ALUTARIUM, Idem fere quod Aluta, appellatas, seu Runas amaras et acer-
[" Mendum est, quod duplici ratione Pellis praeparata. Cod MS. de redditibus bas, quod in perniciem aliorum plerum-
emendari potest; aut legendo, Almunia. Episcopates Autissiod. ex Chartophyl. que earum cederet abusus: eos vero qui
ut videre licet in hac voce ; vel prsepor Episcopi ejusdem urbis : De venta Alu- Runis erant instructi, quique Astrono-
nendo litteram c: ita ut sensus sit. tarii. Duodena Alutarii vendili debet 4. mi33 et Magi83 operam dabant, Runer.
Quitamus calumniam, id est, actionem, denarios. De alutis. Duodecim alutse ven- vel a muneris praestantia Adelruner
quam intenderamus.] [** Nomen loci ditse debent duos denarios. De aliis coriis, dictos, quod in re literaria cseteros pras-
videtur, hodie Alonne. Eadem charta de etc. Hinc videre est Alutarium amplius cellerent: quod nomen ipsis etiam fe-
pace Exolduni est in Script. Histor. quid esse, quam aluta. Illud pelles ma- minis attributum, unde vocem Alruna,
Normann. pag. 1053. ubi pro Alumniam jores aut saltern majoris pretii, hsec Alirumna, etalioruma efflnx'erunt Scrip-
legitur Alverinam.] minores minorisve pretii videtur desi- tores, seu potius depravarunt.
« ALUMNUS, Idem videtur qui Seutifer gnare. RUNARUM sane nomen literis omnibus
vel famulus hqnoratior. sic dictus,quod j)e ALUTARIUS. [Sutor qui calceos ex Danicis attributum constat, quas qui-
ex mensa domini aleretur. Testam. Es- aluta
s5
conflcit. DIEF.] dem in oblongioribus baculis scribere
quivati comit. Bigor. et dom. de Cha- » ALUTES, Li logi in mondi. Gloss. solebant, quod testatur, praeter Fortu-
bannes ann. 1283 : Mando quod prsedicti Lat. Ital. MS. [«* Vide Allutes.] natum, Saxo Grammaticus lib. 4: Pro-
eleemosinarii et executores tes£amenti mei * ALUTUM, Cortex arboris quercina. ficiscuntur cum eo bini Fengonis satelli-
satisfaciant et dent de bonis meis militi- cum qua cerdones prseparant corium. Vo- tes , literas ligno insculptas (nam id
bus meis. qui me servierunt et Alumnis cabul. compend. [j|e Calceus peregrini. celebre quondam genus chartarum erat)
meis et dliis servientibus, secundum quod DIEF.] secum g est antes, quibus .Britannorum
meruerunt. * ALUVA. [Ut ALIMA. DIEF.] Regi transmissi sibi juvenis occisio man-
** In Glossis Isonis ad II Prud. contra ^ALUVIUM, Canalis, rivus. Homag. dabatur. Id etiam probant varia istius-
Symmachum , voces alumni , nutritii, comit. Armaniaco praestitum ann. 1418 : modi ligna inscripta, ab eodem Wormiq
ministeriales, famuli, tanquam synony- Item plus medietatem molendini in ripa- allata lib. 2. Faster. Danicor. Antiqui
mse usurpantur. Vide etiam Discipulus. ria Gertii ficti et constituti, cum suis autem, ait Brynolphus in Notis in Saxo-
ADEL. paxeriis, rippariis.... aquis.Aluviis, aquss- nem MSS: Suas Runas, hoc est, literas
* ALUMO. [Alluvies. DIEF.] ductibus. et aliis juribus. tabellis ligneis,quas Spioldkefle nomina-
* ALUMPNARE. [Pascere. DIEF.] 1 ALVUS CITRINE, Policticum scriptum, runt, commiserunt, non atramento, pig-
|ALUMUM,Alumen,Gall. Alun. Charta commentaria. codicilli, tabulse, monimen- menio aut colore illitas, verum cultellis
 AMA
incisas, etc. Hinc forte Runen German!
dixerunt pro insusurrare, quod faciunt
Magi: unde susurri magici, de quibus
diximus ad Cinnamum. Hanc pprro
Runa vocabuli vim flrmat imprimis
Fortunatus lib. 7. Poem. 18 :
Barbara fraxineis pingatur Runata bellis,
Quodque papyrus agit, virgula plana valet.
Ubi Runa, pro litera, seu Germanorum
characteribus sumitur : quo loco Codex
MS. S. Germani Paris, habet Rhuna.
Eunicorum characterum tabellam exa-
ravit idem Wormius in Literatura Ru-
nica pag. 60. censetque, conjectura baud
omnino improbanda, literas aut cha-
racteres, quos Chilpericum. Francorum
Regem, Francicis addendos statuisse
narrantGregorius Turon. lib. 5. cap. 45.
€t Aimoinus lib. 3. Hist. Franc, cap. 41.
non Graecos. sed Runicos, id est, Gothi-
cos fuisse. Hunc consulat velim, quis-
quis ejus argumenta volet expendere.
Vide praeterea Loccenium lib. 2. Antiq.
Suecicar. cap. 14. et Stephanum Stepha-
nium in notis ad Saxonem Grammat.
pag. 45. et seqq. His adde Salmasium
de Hellenistica pag. 382. [** De Runis,
literis antiquprum Germanorum exstat
liber Guil. Grimmii; de Alirunis, Magis,
vide J. Grimmii Myth. Germ. pag. 227.
583.]
><c ALYSSUM. [Alysson, plante qui pre-
serve de la rage, DIEF.]
ALYTARCHjE, in leg. 2. Cod. Theod. de
Equis curulib. (15, 9, 2 et 10, 1, 12) Qui
ludis praeerant, sic dicti, quod ludis, qui
fiebant in honorem Deorum, -uot? aXuTaic,
id est, [iaffTtyocp6pot? prseessent, ut censent
Varinus Phavorinus, Cujacius, et Jacob.
Gothpfredus. Nam Rhabdoforos , seu
masiigophoros ab Elaeis aXuta? vocatos
scribit Auctor Etymologici: at Petrus
Faber lib. 1. Semestr. cap. 18. ab aXuetv,
quod est Ixtari, exultari, ac prae gaudio
dissolvi, deducit, quod utique in ludis
usuveniebat, ita ut Alytarchae fuerint
quasi publicae voluptatis arbitri, seu
Tribum voluptatum, uti etiam appella-
bantur, qui ejusmodi ludorum curam
habebant.
1 ALYTHINUS, aX^vcs, Verus, genui-
nus. Vide Filopares.
* 1. ALZARE, vox Italica, Tollere, ele-
vare, Gall. Elever, exhausser. Stat. Tau-
rin. ann. 1360. cap. 152. ex Cod. reg.
4622. A: Si quis habuerit in dirrecto suse
possessionis aliquam pravam viam occa-
sione aquse labentis, prsedictam suam pos-
sessionem teneatur et debeat dictam viam
Alzare et Alzari facere.
*2. ALZARE, f. Chalybs, Gall. Acier.
Pedagia Saonae ann. 1526 : Item pro lamis
•seu tabulis ferri ac Alzaris generis cu-jus-
cumque, exceptis clavaturis ferri, a civibus
den. x. cum dimidio.
1 ALZENA, Subula, Gall. Alene. Lim-
borch. lib. Sent. Inquis. Tholos. pag.
71 : Quod emeret unam Alzenam sutoris
ad interficiendum dictam Guillielmam....
qu& rogavit, quod omnino perforaret
earn cum dicta Alzena in latere in parte
in qua erat cor.
1. AMA. Ugutio : Strix, gis, nocturna
avis, de sono vocis dicta, quando enim
clamat, stridet. Hsec avis a vulgo dicitur
Ama, ab amando parvulos : unde et lac
prsebere fertur lactentibus. [Sic etiam
Isidorus fere ad verbum in Glossario
MS. San-Germanensi.]P»ExIsid. Orig.
lib. 12. cap. 7. sect. 42.]
* Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 :
Ama, vespertilio, Chauvesouris.
2. AMA, AMULA. Papias: Amss, vasa
-sunt, in quibus sacra oblatio continetur.
AMA
ut vinum. Ordo Romanus : Tune venit
Subdiaconus, ferens in brachio dextro
patenam, et in sinistro calicem, in quo
recipiuntur Amulas populorum, etc. Infra:
Pontifice oblationes populorum susci-
piente, Archidiaconus suscipit post eum
Amulas, et refundit in calicem majorem,
tenente eum Subdiacono, quern sequitur
cum scypho super planetam Acolytus, in
quern calix impletus refunditur. Ibidem :
Ornato vero altari, tune Archidiaconus
sumit amulam Pontificis de Subdiacono
Oblationario regionario, et refundit super
columin calicem. efc. Anastasius Bibl.
in S. Silvestro PP. : Donavit Amas ar-
genteas duas, pensantes singulss libras
denas. In Gregore I V : Ipse Pontifex
fecit Amas argenteas 6. quss prsscedunt
per omnes stationes, pensantes lib. 13.
AMULA, Minor Ama. Papias: Amula.
vas vinarium. Amulas dicuntur, quibus of-
fertur devotio, sive oblatio, simile orceolis.
Glossse MSS. : Amula, vas offertorium.
Hamula oblatoria. in veteri Charta Cor-
nutianensi, edita a Suaresio. Ordo Ro-
manus : Amulee argentess, ad vina fun-
denda paratas. Anastasius Biblioth. in
Gregorio III. PP. : Amulas siiperauratas
paria duo. In Hadriano : Calicem unum,
Hamulam offertoriam unam. Ita cum
aspiratione scribitur apud Ugutionem :
Hamula, fiala in similitudinem urceoli.
Chrpnicon Casinense lib. 1. cap. 28:
Tulit in coronis, baziis, et Halmulis, ga-
ralibus, et cochleariis argenti libras 500.
Vide Gregorium M. lib. 1. Epist. 42.
* Glossae vett.: Amulse, fialse altiores.
1 AMAS, pro Ama. Agnellus lib. Pon-
tif. apud Murator. torn. 2. pag. 162. col.
2. C : Amas una, et ipsa bene sculpta,
urceus ad aquam manu similis, et ipse
aquimanile de supra ex argento investito
lalis.
3. AMA, est etiam mensura vinaria.
Charta Anselmi Abbatis Laurisham.
apud Hubertum Lepdiensem de Palati-
norum Comitupa orig.: Persolvere autem
debent Curtarii 4. Amas vini, et 20. mal-
ter siliginis. Anselmus Leod. cap. 88 : Si
pignoris loco vini poneret Amam. Liber
Eccl. Leod. apud Chapeavillum: Com-
memoratio D. Notgeri Episc. nostri. pro
quo habemus Amam vini de Frangeis. et
12. modios speltss. Vide Joan. Hocsemium
in Henrico Episcopo Leod. cap. 3. in
Adolfo cap. 15. Probat. Hist. Limburg.
pag. 29. etc.
HAMA, Majus dolium vinarium, in
Hist. Trevirensipag. 221: Triginta Hamas
prssparat , in quibus singulis singulos
milites electos... collocat, etc.
* Charta ann. 1227. in Chartul. 2.
Flandr. ex Cam. Computlnsul.: Duode-
cim caratas vini apud villam nostram
Arnhem persolvemus ; quselibet etiam car-
rata sex Amas continebit. Gall. Ayme.
Pax inter clerum et cives Leod. inita
ann. 1287. torn. 2. Hist. Leod. pag. 398 :
Us pourront prendre huit deniers Liegeois
a I Ayme, et nient plus, dedans la cite de
Liege. Amaige. Jus, quod pro qualibet
Ama, seu dolio perforate exigebatur.
Reditus comitat. Namurc. ann. 1289. ex
Reg. sign. : Le papier aux aysselles, in
Cam. Comput. Insul. fol. 79. v°: Encor
a li cuens a Namur... les Amaiges, c'est
asavoir... de chascune broke de cherveise,
iij. deniers.
Apud Latinos, Ama est vas aquarium
restinguendis incendiis, de quo Juvena-
lis Sat. 14. vers 305. et Plin. lib. 10.
Epist. 42. Contra Holstenius in Notis
ad Passionem SS. Perpetuse et Felicita-
tis, ait, amas apud hos Scriptores fuisse
falces grandiores, seu ferramenta re-
AMA 211
curva, longissimis contis sufflxa, qualia
incendii compescendi aut extinguendi
causa passim apud nos conspiciuntur :
unde lex 12. D. de Instruct, leg. (lib. 33.
tit. 7. fr. 12 § 18 et 21) amas et harpa-
gones conjungit. [** Lib. 1. tit. 15. fr.
3. | 3 : Prsefectum vigilum per totam noc-
tem vigilare debere... cum dolabris et
Hamis, ubi vulgo legitur armis. Forcel-
lino in voce Hama est, uti Graecum vA\t.rt,
vas quo aquam hauriebant, Dirksenius
vero, Manual. Font. jur. Holstenii sen-
tentiam sequiturj
1 AMABILL1MUS, pro Amabilissimus
legitur in Actis SS. Maii torn. 2 pag.
651. B.
* A M A B O L A G I U M . [Anaboladium.
DIEF.]
T AMABREVITAS, f. pro Amabilitas, vel
Amicabilitas. Somneri Glossar. ad cal-
cem Hist. Scriptor. Anglic.
T AMAGHYR, Pretium virginitatis. Lo-
cum vide in Marcheta.
% AMAGIUS. [Gall, lieux d'aisance sur
un grand chemin. DIEF.]
AMADERE. Charta 69. inter Alaman.
Goldasti : Petivit, ut per precariam ei
prsestare deberemus, quod... ita fecimus
in ea rations, ut per annis singulis can-
sum exinde solvat 15. siclas de cervisia...
et in omni Zelga jornale unum arare, et
3. dies asecare, et 3. Amadere. Id est,
tres dies ad secandam, et 3. dies ad
colligendam messem dare teneatur.
Galli dicimus Amasser. [** Potius deme-
tere, falce desecare, a Germanico Ab-
mahen, unde Mad, Maht, Quantum per
diem foeniseca demetere potest. ADEL.]
* AMADRIADES, ATES. [Arbor, vel dea
arboris. DIEF.]
* AMAFRACTUS. [Anfractus. DIEF.]
| AMA6A6ARI, lidem qui Almugavari.
Chronicon Ferdinandi Regis CastellaB
inter Acta SS. Maii torn. 1. pag. 347. D :
Discimus autem ex Nicephoro Gregora...
Ronzerium Regis Aragonum Petri geni-
torem habuisse in exercitu suo mille Ama-
gabaros. quos Latini pedites appellant.
f AMAJORAMENTUM , Augmentum ,
Gall. Agrandissement. Archivum S. Vic-
toris Massil. Frejus n. 10: De Tribus
Ferraginis dant in Gonfanono cum Ama-
joramento, etc.
* Charta Matfredi Biter, episc. ann.
1092. inter Instr. torn. 6. Gall. Christ,
col. 132 : Et ipsum mansum... cum Ama-
joramento, quod factum est retro usque
tn ipso cemeterio.
AMAJORARE, Augere. Charta Guillelmi
D. Montispess. ann. 1103: Vicarius non
Amajorabit. nee, minorabit placita Mon-
tispessulani.
* Charta ann. 1060. ex Tabul. S. Viet.
Massil. : Si quis autem de nostris amicis
hominibus atque feminis, de qualicumque
loco sit, qui hanc donationem Amajora-
verit, etc. Charta ann. 1103: Vicarius
non Amajorabit nee minorabit placita
Montispessulani.
* AMAISAMENTDM, Datio ad censum
et servitium, seu reditum annuum et
perpetuum, emphiteosis, nostris Amase-
ment. Charta ann. 1283. in Chartul. eccl.
Lingon. fol. 164. r°: Guido Lingonensis
episcopus contulit in emphiteosim seu in
perpetuum Amaisamentum Petro, dicto
de Camera, Jaquetse uxori suss et eorum
heredibus... triginta jornalia terrse arabi-
lis. Vide infra Amoisonnamentum.
* AMAISIARE , ut infra Amasare 2.
Obituar. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5191.
fol. 80. v° : Beitrandus, dictus Clergenoz,
de Bordone dedit ecclesise Lingonensi. pro
anniversario suo annis singulis. quandam
domum suam, sitam in resorto de Culleyo
 212 AMA AMA AMA
Cothone, cum cuppis et aliis vasis neces- lionum, sive Amanegias, sive polos, vel Sed prius hoc unus puerprum fert tibi munu g,
sariis ad Amaisiandum vinum. Cayrones de aliqua planta vitis. Lanx quas cum carne tibi dudum servit Agarne,
sk 1. AMALA. [Succinum. DIEF] Jam pralatura tibi constat munera plura,
AMANERE, Gloss. Graeco-Lat. Amaneo, Hinc et gallina dat vocera, pandite lina,
3Jc 2. AMALA. [Gall, petite poignee , arcoxonrw, quasi seorsim et sejunctim Panibus indutos piscesque videte minutos :
petit manche. DIEF.] maneo. Gloss. Lat. MS. Regium : Ama- Trax caput Oroutis jacet hoc in corpora montis,
sk AMALACIA. [Amalocia, camomille. net, extra manet. Gloss. Arabico-Lat. Quern circumstabant acies, et vociferabant:
T\yri-pi "I
Amaneo, extra maneo. Gloss. Isid. Aman- Amaratunla tibi codoxia noxia Nili,
3k AMALAPHULA. [Scilicet amula cum sit, exspectavit. Vide Salmasium ad Ca- I'ensa tibi dippus eris hoc in lumine lippus
Victus amore pio ; sic cantat maxima Clio.
phiala. DIEF.] pitolin. nag. 82.
sk AM ALES. [« Pueri qui pro annis T AMANGANARE, Lapides , ligna aut Ubi Agarne dictum puto pro Agarene,
sacrificant.» DIEF.] quidvis aliud in hostem vibrare e cer- Codoxia pro Cacodoxia, Dippus pro
sk AMALIGIES. [Ambiguitas. DIEF.] tis machinis bellicis, quas Mangana (Edippus, unde arbitror aenigmaticos
AMALI, Gens ita dicta apud Gothos vocabant. Chron. Parmense ad. ann. esse versus, quibus ad aliquam historise
nobilissima. Jornandes de Rebus Geti- 1309. apud Murat. torn. 9. col. 879: Bo- illius aevi partem alluditur. Certe hie
cis : Ordinant super se Regem Alaricum, nonienses vero venerunt in auxilium Fer- versus
cui erat post Amalos secunda nobilitas. raris, et castrametati sunt ab alio latere Praslatura tibi jam constat munera plura
Infra : Quis namque de Amalo dubitaret, Padi, et Amanganabant Venetianos exis-
si vacasset eligere ? Sub flnem: Hue tentes cum suo exercitu in Pado cum praelatum aliquem simoniaca labe infec-
usque Getarum origo, ac Amalorum no- navibus. tum arguere videtur.
bilitas. Hanc non uno prsedicat loco | AMANITES, ajxavtTYK, Fungi species. * AMARE SE AD INVICEM, Phrasis Gal-
idem Scriptor, ut et Senator, lib. 4. Vita S. Sampsonis Xenodochi torn. 5. lica, Se porter amitie I'un a I'autre, s'ai-
Epist. 39. lib. 5. Epist. 43. lib. 8. Epist. Junii pag. 276. B : Deinde conjugem hila- mer reciproquement. Charta ann. 1314.
9. lib. 9. Epist. 1. 25. lib. 10. Epist. 2. riter allocutus: Mihi videor, inquam, in Reg. 50. Chartoph. reg. ch. 77 : Quod
lib. 11. Epist. 1.13. Ab gente ista nobi- nihil mali sentire;.sed tu sensim solve dictus Humbaudus, ante dictam joustam
lissima nuxere, opinor, Amalasuintse, vincula plages imposita. Ea autem sic et tempore ipsius, erat cognatus et amicus
Amalafredss. Amalaburgse, Amalarici, et fecit, non sine magna qua afficiebatur bonus et legitimus dicti Guillelmi, et
similia apud Jornandem nomina. molestia. Et hei mihi, dixit, Quis est hie multum se inter se Amabant ad invicem.
[«= piura in Graffli Thes. ling. Franc, Amanites, qui plagse est impositus ? Id 3k AMARELLUM. [1« Scyphus. 2» Ger-
vol. 1. col. 252.] vero erat caro putrefacta et separata, quse visia. 3° Genus virgulti amari: prunus
| AMALLUS, Advocatus illius, qui ad una cum pannis evulsa fuerat. Sic ergo armeniaca, cerasus Juliana. DIEF.]
mallum citatus est. Vide Hamallus. sanatus, etc. 11. AMARELLUS, pro Admirallus. Pr83-
AMALUPUS, qui et canicula recensetur « 1. AMANNUS, Rudens, Funis ancora- fectus maris apud Somnerum in Glos-
ab Isidore lib. 20. cap. 15. inter rustica lis, nostris Amare, vel funis scansorius, sar. ad calcem Hist. Scriptor. Angl.
instrumental. [Et est, inquit , ferreus vulgo Haubans. Sat. Massil. lib. 3. cap. 1 2. AMARELLUS, Avis aquatica, forma
harpax, quia si quid in puteum decidit, 16: Statuimus quod corderii omnes de perinde ac anas, sed minor. Ab Aristo-
rapit et extrahit, unde et nomen accipit.] Massilia teneantur speciali sacramento tele lib. 8. cap. 3. de Histor. animalium
AMAMEN, inquit Auctor Breviloqui, se non facturos per se, vel per alias... p6c(j.a appellatur. Ita in Medic. Salern.
Amamentum, amasurus, omnia idem, id Amannos... nisi de canabo femello et filo edita ann. 1622. pag. 178.
est, amatio. subtili. Vide infra Amarrare. * 3. AMARELLUS. [Gall, merisier.
8
3jc AMANACUS. [Amaracus, marjolaine. 2. AMANNUS, pro Ammanus; sic DIEF.]
DIEF.] apud Germanos et Belgas etiamnum * 4. AMARELLUS. [Gall, bruant. DIEF.]
* AMANARE , Extra manare. Glossar. dicitur Praetor causarum civilium vel * AMARENUS , Species cerasi acris
vet. ex Cod. reg. 7613. Vide Amanere; Consul, vulgo Amptman. Vide Amman. saporis , Ital. Amarino, cujus fructuS
quomodo etiam hie legendum est. [** Ita Charta ann. 1298. in Suppl. ad Opera Amarina dicitur. Stat. Montis-reg. pag.
habet cod. reg. 7644. Sed fortasse legen- Mirsei pag. 148 col. 1 : Nps Johannes D. 226: Et idem intelligatur de Amarenis
dum : Amandare, extra mandare.] G. Lotharingise, Brabantise, Limbourgen- et cerasis intus villam et extra. Vide
sk AMANGIA. [Gall, giro flier. DIEF.] sige dux, vobis baillis, Amannis, villicis, Amarina.
| AMANDA, pro Emenda. Gall. Amande,scultetis et justitiariis, etc. Ammanz, in 1AMARESGERE, Amarum fieri. Libel-
Mulcta, apud Lobinellum in Glossario Ch. Gall. ann. 1380. ibfd. pag. 168. col. 1; lus Episcoporum Italiae contra Elipan-
ad calcem Hist. Britan: Nulla alia Ammestre, in Stat. ann. 1482. apud. La- dum torn. 3. Collect. Cone. Hispan. pag.
Amanda pro tali forisfacto ab illis homi- guille inter Probat. Hist. Alsat. pag. 74, 96: Sed in eodem poculo, in quo gutta
nibus exigetur. col. 1: n doit y avoir trente et une per- veneni infusa turgessit, mellis nihilomi-
AMANDALARIUS, Amigdaius, Gaii. sonnes au senat; desquelles dix du corps nus Amarescit dulcedo.
^Amandier, in Gapitulari de Villis cap. 70. des nobles, et un Ammestre de I'un des sk AMARIA. [Semita qua singuli ince-
| AMANDARE , Emendare, reficere ,corps des mestiers. Et pag. 80. col. 1: dere debent viatores. DIEF.]
Gall. Amander, Raccomoder. Ghartul. Six consuls ou Ammeisters. 11. AMARICA, utxpata, Amaritudo. Sup-
SS. Trin. Cadomensis fol. 47. verso: T AMANS, Adamus, Gall. Diamant, apud plem. Antiquarii. Vide Amaritia.
Radulfus tenet 2. virgatas terrse et unam Rymerum torn. 1. pag. 879. col. 1: Firma- 3k 2. AMARICA. [Canum herba. DIEF.]
mesuagiam... Goduinus pro 1. virgata 16. culum cum duobus Amantibus de eodem AMARICARE, Exasperare, exacerbare,
denar. et ferramenta 4. caruchis, et cla- thesauro, etc. Amarum facere, vel defatigare, Joanni
vos duobus auris annuatim, et 8. falcicu- * AMANTILLA, ILIA. [Gall, valeriane. de Janua : Italis, Amaricciare. Lucifer
las et 8. sarclones, et Amandare penturas DIEF.] Calaritanus de Regib. apostat: Quiet
hostiarum. etc. 5k AMANTINA. [Amarantus. DIEF.] Amaricaverunt meipsi. Gregorius Magn.
f AMANDICA. Ex Instruments Eccle- * AMANTISTES. [Amethystus. DIEF.] lib. 12. Epist. 50 : Eumque a me tristem
siae Brivatensis ann. 1365 : Fuit delibe- AMARA, Cloaca, cubiculus, UTCOVO[XOI;, in Amaricatumque repuli. Adde lib. 5.
rata qusedam cocha de espatgio Aman- Gloss. Gr. Lat. ubi videtur legendum Moral, cap. 2. et lib. 2. Miraculor. S.
dica pretio 8. sol. tubiculus. Hinc nostrum Mare, pro Bertini. cap. 5. Henric. de Knyghton
* AMANDOLA, vox Italica, Amygdala, palude. Vide Mare. [Loco Tubiculus mal- lib. 1. cap. 14: Tostius... Amaricatus-
Gall. Amande. Stat. civit. Astse ubi de lem legere Cuniculus.] indignanter recessit. Nee scio, an legen-
Intrat. portar. : Amandolas fractse solvant * AMARAGUM, CINUM. [Unguentum dum amaricare, pro amarizare, apud
pro centenario lib. viij. Amandolse cum ex amaraco confectum. DIEF.] Plinium Valerianum lib. 1. cap. 17.
grolia, etc. >k AMARAGO. [Cichoreum. DiEF.J 1 AMARIGARI, Amarum fieri. Vita S.
* AMANDRIARE, Ital. Ammandrare est * AMARANTINA, IUM. [Gall, armoise. Patricii Apostoli Hiberniae torn. 2. Mar-
In unum colligere, coadunare. Statuta DIEF.] tii pag. 555. B : Flumen namque secus
Mutin. rubr. 381. pag. 79. v°: li, quorum ] AMARATUNTA, Vox factitia quae cum villam prssterfluens, ex accessu rheumatis
terras Amandriant cum bestiis. Id est, aliis pluribus occurrit in versibus se- maris penitus Amaricabatur. Vide Apo-
colunt, vel messes ex iis colligunt. quentibus quos eruditissimus vir. D. le calypsin B. Joannis cap. 10. yy. 9 et 10.
* AMANDUS, Bercarius in Hist, episc. Beuf Canonicus Autissiodor. ad calcem AMARICATIO, Dolor, nos dicimus
Virdun. torn. 2. Spicil. novae edit. pag. veteris MS. 12. sec. scriptos reperit cum Amertume d'esprit. Vetus Charta apud
235. col. 2 : Childebertus... dedit isti ec- hoc titulo, Versus maligni Angeli, atque Ughellum torn. 7. Ital. sacr. pag. 262:
clesiss duos Amandos super Mozellam et morali eorumdem explicatione. Sic au- Insuper firmamus vobis, ut si exinde alia
Modinum. Ubi Acher. in margine, f. tem se habeht: qualiscumque charta inventa dederit sup-
Mansos. Oppositum montem conscendere cernis Orontem. tus vobis, illam mittamus sine vestra dam-
AMANEGIA, Statuta Mediolanensia 2. Arma tua dextra capies et fer caput extra, nietate vel Amaricatione.
part. cap. 366 : Si quis abstulerit schar- Hinc gladio mullos umbris mactabis inultos • | AMARICATUS, Eadem notione. Mira-
 AMA AMA AMA 213
cula S. Bertini : Luminum delectabilium chanz et leurs gens Amarer en la ville de de Amaser icelles masures bien et souffi-
visu privatus, ac bimatu, vel eo amplius Leure. etc. samment de maison manable et aultres
in hujus caecitatis permansit Amaricatu. * AMARTHA, Miser, in Glossar. vet. ex ediffices. Vide Admasare et Amasatus.
* A M A R I GIN U M . [Ut AMABACUM. Cod. reg. 7613. AMASATUS MANSUS in quo exstructa
DIEF.] 1 AMATHAT, Gloss. MSS. San-Ger- sunt sedificia, mansiones. Gall. Maisons.
* AMARICIUM, Unguentum : unde op- man. : Amarthatf Cappadocum lingua Charta Willelmi D. de Montepessulano,
tima unguenta Amaritana vocantur. mensis Augustus dicitur. Papias MS. Bi- ann. 1103 : Dono tibi... et in uno quoque
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613. Glossar. tur. habet'.Amarthat Capp. lingua Agmen manso Amasato de terra unam sauma-
Lat. Ital. MS. : Amaricum, Lo onguento tam de lignis in Nativitate D. per singu-
amaro. [** Gemma Gemmarum : Amari- | AMARTIGENIA, Grasce, atx los annos. Amaser, heritages amasez, non
cinum est quoddam unguentumpretiosum Peccati prtus. Vincentius Bellovac. amasez. amasemens, passim in Consue-
de amaraco factum. Vide Forcell. in voce Composuit et libellos quos Grssca appel- tudinibus municipalibus, Atrebat. anti-
Amaracinus et Isid. Orig. lib. 4. cap. 12. latione prs&titulavit Apotheosis, Psycho- qua art. 62. 147. 160. Hesdin. art. 40.
sect. 8. In Glossar. cod. reg. 7644. Ama- machia, Amartigenia. Tervanensi art. 1. Camerac. tit. 8. art.
racinum, Amaricium et Amaritanum le- * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613 : 12. etc. Contra, Dismasatus. Castellarium
gitur.] Amarthigenia, Grssce, De Peccatorum Sparpaliss dismasatum in Charta anno
* AMARICUS. [Amaracus. DIEF.] origine. 1255, apud Ughellum torn. 7. pag. 1440.
j|c AMARIEDES. [Hamadryades. DIEF.] * AMARUBIUM. [Marrubium. DIEF.] * AMASCERE, Congerere, cogere, col-
* AMARIFIGARE, Amarum redderef in AMARUS, Locus amarus, Aridus, in- ligere. Charta ann. 1120. apud Murator.
Vocabul. compendioso. gratus, macer. Siculus Flaccus de Con- torn. 3. Antiq. Ital. med. eeyi col. 1134 :
* AMARILLA. [Gall, valeriane. DIEF.] dit. agror. : Si quid Amari et incerti soli De manso. quod Petrus Azali detinet cum
A M A R I L L U M . [Ut AMABELLUM. est, id assignatione non datur. Columella omni sua obedientia, debetur curti scilicet
T? 1 lib. 2. cap. 2 : Solum limosae paludis et obedientia operum, et terratici, et Amas-
AMARILLUS. [Ut AMABELLUS, 3 et 4. uliginis Amarse. Plinius lib. 17. cap. 5 : cere, cum vj. denariis. Vide mox Amas-
DIEF.] Terra Amara. sive macra. sare 2.
^ AMARINA, Cerasi species aciduli * AMARUSTA, USGA, USCUS, USTUS. AMASGO, Amare cupio, in Gloss. Isi-
saporiSi Gall. Griote. Italis Amarina, [Canum herba, MABJOLAINE. DIEF.] dor. [Ad quod Graevius ait fortassis scri-
Amarena et Amarella. Charta pro Com- * AMASAGIUM, Reditus, qui ex vino bendum, Amare incipio, quamvis et ferri
munia de Balneolo, ann. 1300 : Aliqua obvenit. Vide mox Amasare 2. Charta possit edita lectio. Diomed. lib. 1. Gram-
persona non sit ausa accipere brote vitium ann. 1266. in Chartul. Buxer. part. 1. mat. : Ab amo veteres inchoativo modo
nee agrestam nee Amarinas, nee malhols ch. 17 : Quodpratum movebat de prior atu dixerunt Amasco (j™ Aliquot editiones
colligere in possessionibus alienis. Vide de Antul, ratione Amasagii. Amassages, addunt Nsevii locum : Nunc Amasco
Amarenus. eadem notione, in Charta convent, in- primulum.) Unde et]
[* Genus virgulti amari, in vet. Glos- ter monast. Trenorch. et Petrum de Ca- | AMASGUS, Amator, apud Plautum in
sar. ex Cod. reg. 7613. Pro vimine, Gall. bilone archidiac. Eduens. ann. 1320. in Truculento, mundulos Amascos, quod
Osier, aut quovis alio yirgulto vinculis Reg. 60. Chartoph. reg. ch. 96 : De vino idem Grsevius post Dousam dicit male
apto, usurpari videtur in Stat. Avenion. quod dicti religiosi debent eidem super a Putschio in Diomede et ab editoribus
MSS. cap. De banno arborum destructa- dictam domum , ..... de quodam re- Plauti in Amasios mutatum fuisse. Hsec
rum : Intelligimus ligna, trabes, plancio- ditu . . . . . qui dicitur li Amassages. obiter post Greevium ad emendationem
nes, latas redortas, Amarinas, et alia 1 1. AMASARE in Lugdunensi pago Plauti.
;:
licet parum ad nos pertineant.
quse. nemoribus colliguntur, Stat. Massil. est, Dare ad censum et servitium seu = AMASIA, Puella amata, concubina,
lib. 5. cap. 19. § 16 : Item quicumque de reditum annuum et perpetuum. Charta Gall. Maitresse. Stat. Pallavic. lib. 2.
alieno honore seu possessione capiet Ama- D. Aubel civis Matiscon. ann. 1453. in cap. 41. pag. 107 : Vir uxoratus qui Ama-
rinas, vel cannas, solvat pro qualibet pago Bellijocensi data : Juxtaquamdam siam teneat, puniatur et condemnetur in
Amarina ij. den. Neque alio sensu acci- terrain quam nuper Amasavit dominus libris xxv. Imper. et ipsa Amasia publice
pienda videtur Charta pro Communia Humbertus de Challes sub servitio qua- fustigetur. Occurrit praeterea in Stat.
de Balneolo laudata.] tuor denariorum Niennensium. Vercell. lib. 4. pag. 71. r°. Ameresse,
* AMARISTA. [Ganum herba. DIEF.] * 2. AMASARE, AMASIABE, Vindemiam amatrix, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod.
» AMARITANUM. Vide supra Amari- colligere, et ex ea vinum conflcere. reg. 7684. Amiete diminut. a Gall. Amie,
cium. Charta ann. 1238. in Chartul. Buxer. arnica, apud Anonym, laudatum in Glos-
1 AMARITARE, pro Amaricare. Litte- part. 9. ch. 1 : Prsscipio illi, qui pro tern- sar. ad calcem Poemat. reg. Navar. v.
rae Martini Papae Regi Anglise apud pore vinum dicti clausi Amasabit, seu Chainse:
Eymer. torn. 2. pag. 235 : Dictas petitio- custodiet, ut dictis fratribus Buxeriae .... Fouchier forment frestele
nis oblatio nostrum,.... Amaritavit ani- dictos octo modios integraliter annuatim Pour s'Amiete Aeliz.
mum. imperpetuum solvat. Alia ann. 1250. ibid.
| AMARITAS, Amaritudo. Miracula S.part. 7. ch. 16 : Cum ipsi (monachi) mihi ?|c AMASIATA. [Gall, message d''amour.
Eutropii torn. 3. Aprilis pag. 741. E : concesserint, quod quandiu vixero possim DIEF.}
Sed quia praedictus cithansta non Deo, Amasiare vina mea et ponere cupas meas jjc AMASICULA. [Amasiuncula. DIEF.]
sed denario decantabat, quam plurimum et dolia, et alia utensilia in domo sua de sjc AMASIOLUS. [Amasiunculus. DIEF.]
attulit Amaritatis mariyri Eutropio mp- Marre, etc. Vide supra Amaisiare. >je AMASION. [GaU.flasque, moucomme
dulatio citharistas. * 3. AMASARE, ^Edificare, mansiones une tripe (omasum). DIEF.]
AMARITIA, Amarities, Amaror. Gloss. exstruere ; vel etiam Attribuere et assi- AMASIONES, pro Amasii dixit Pruden-
Graeco-Lat. : Hixpsa, Amaritia, Amari- gnare, seu in mansionarios recipere, tius lib. Peristeph. hym. 14. v. 182.
tudo. Acrimonium. [Vide Amarica.'] nostris olim Amaser. Charta ann. 1239 A M A S I R E , In manso constituere.
* ' A M A R I T I L L A . [Gall, valeriane. in Chartul. eccl. Lingon. fol. 140. v° : Charta ann. 1239. apud Rouverium in
DIEF.] In dicta autem villa de PelC/ne, tarn epis- Reomao pag. 262 : Pacificati sumus in
* AMARITUS. Ut AMACIUS. DIEF.] copus Lingonensis quam thesaurarius , hunc modum, quod borda jam dicta ita
1 AMARIUS, pro Armarius, Gustos li- jus habet recipiendi et amassandi (1 . Ama- maneat, quod Abbas vel Prior de Asiaco
brorum. Capitula general. MSS. S. Vic- sandi) homines de foris venientes. Charta non possunt aliquem Amasire.
toris Massiliensis : Unus liber in perga- ann. 1246. in Chartul. S. Juliani ch. 22 : * AMASONES. [Amazones. DIEF.]
meno magnus fiat, et in armario tenea- Quia dictse terras redactse sunt ad curtilia, ^ 1. AMASSARE, Percutere massa, Gall.
tur... hunc autem librum per Amarium sive Amasatx sunt ; et ita decimse prove- Assommer. Instrumentum anni 1320. ex
ejus fieri voluimus. Vide Armarius. nientes in talibus terris, quamdiu sunt Archive Massil. : Per inimicos percuti et
* AMAROSTA. [Canum herba. DIEF.] Amasatae, de consuetudine decanatus loci Amassari.
* AMARRARE, a Gall. Amarrer, Ru- dicuntur minutse. et censentur jure minu- » 2. AMASSARE, ut Amascere, Ital.
dente ligare navim. Libert. Petrae as- tarum et non magnarum et dictam con- Ammassare, nostris Amasser. Arest. se-
sisiae ann. 1341. in Reg. 74. Chartoph. suetudinem dicta ecclesia et dictus pres- nat. Chamber, ann. 1492 : Illi de com-
reg. ch. 647 : Teneatur prompta dicta biter obtulerunt se probaturos. Reg. Corb. munitate bochiaverunt, et nemus in ipsis
navis parata et Amarrata, prout hacte- 13. sign. Habacuc ad ann. 1512. fol. 127: brotellis existens scinderunt, ceperunt.
nus teneri consuevit. Amarer, pro Por- A este accorde, baillie et livre.... une ma- Amassaverunt, et secum apud Molineta
tum intrare et ad ancoras stare, in Lit. sure, lieu et pourprins.... a la charge de importaverunt.... Brochiantes et nemus
ann. 1362. torn. 3. Ordinat. reg. Franc, le avoir fait Amaser bien et souffisam- brotellorum capientes et Amassantes re-
pag. 579. art. 21 : Pour ce que le hable ment de maison manable, couverte de perti fuerunt. Stat. civit. Astae cap. 48.
de ladite ville (de Harfleu) pourrait em- tieulle, avec aultres edifices, endedans pag. 15. r° : Item quod aliqua persona
pirer, dont il convendroit lesdiz mar- xij. ans. Ibid. fol. 132. v° : Mesmement non audeat vel prsesumat Amassare, ha-
214 AMA
bere sen tenere letamen, terram seu bru-
turam aliquam in tribus mercatis de
sancto. Occurrit etiam in Stat. Montis-
regal, pag. 207. Alia notione, vide su-
pra in Amasare 3.
AMASSARITIA, [Supellex, instrumen-
tum masses rusticum : vel etiam mansus
ipse hac suppellectili instructus. Di-
ploma Ludovici Pii et Lotharii ann.
829. apud Murat. torn. 2. part. 2. col.
383 : Monasteriolum vero supradietum,
cum omni integritate, cum Ecclesiis, cel-
lulis, territoriis, sediftciis. familiis, juste
pertinentibus, casis, Amassariciis. aldia-
riciis, bovillicariciis vaccariciis.} Vide
Massaritia. [** Virgula post casis videtur
tollenda. Vide Massaritise cases et Murat.
Antiqu. med. eevi. vol. 1. col. 878, ubi
casss massaricisR laudantur ex charta
anni 778.]
1 AMASSARIUS. Vide Admissarius.
* AMASSATOR, Hispanis Amassador,
Pistor, qui farinam subigit. Stat. Tau-
rin. ann. 1360. cap. 69. ex Cod. reg. 4622.
A : De numero Amassatorum grani et
fornariorum, qui debent et possunt esse
in quolibet cassali. Item quod in quolibet
casali possint esse duo Amassatores grani
et unus furnariolus, et non plus.
* Nostris Amassouer dicebatur instru-
mentum. quo aliquid colligi potest, a
Gall. Amasser. Charta ann. 1411. ex
Pancarta episc. Carnot. : C'est ce que je
Jehan Dalonville aveue a tenir de it. JP.
en Dieu Mgr. I'evesquesdeChartres.... La
terce de tous les monceaulx bannez des-
dits champars, et doit estre cuillie o I'A-
massouer ladite terce, sans pellir et sans
balloierf et sans retrainer ledit Amas-
souer, par ou il aura passe. Alia notione,
Amasserres, qui multas scilicet collectas
habet pecunias, in Mirac. MSS. B. M.
V. lib. 1 :
Se vous fuissies uns triboulerres,
Uris useriers, uns Amasserres,
Uns flatterres, uns serf a gre,
Encor fuissiez en haut degre.
* AMASSUS, Acervus, cumulus, Gall.
Amas. Stat. Avellse ann. 1496. cap. 43.
.ex Cod. reg. 4624 : Camparii non
possint.,.. nee eis liceat facere Amassum
eorum campariss bladae, seu ipsum bladum
camparias congregare vel Amassare nisi
in Avilliana.... Debeant ostendere.... dic-
tum eorum Amassum bladi camparias
dictis sindicis et consulibus, antequam
illud tritulent vel tritulari faciant. Vide
supra Amassare 2.
* AMASUM. [Omasum. DIEF.]
* AMATERGULA. [Amasiuncula. DIEF.]
* AMATILLA. [Ut AMANTILLA. DIEF.]
* AMATIO, Acervus ex glebis terreis.
Gall. Amas. Charta ann. 1342. in Reg.
74. Chartoph. reg. ch. 697 : In quibus
quidem locis factse fuerunt Amationes, ad
reponendum dictos lapides pro limitando,
et dividendo jurisdictiones praedictas.
* AMATISTUS. [Ut AMATIXUS. DIEF.]
* 1. AMATIVDS. [Amore dignus. DIEF.]
jjc2. AMATIVUS. [Gall, lavande. DIEF.]
AMATIXUS, pro Amathistus, Lapis pre-
tiosus, in Charta Heccardi Comitis Au-
gustodunensis apud Perard. in Tabulis
Burgundicispag.26. Sigillus de Amatixo,
in Testamento Haimonis Dom. Burbo-
nensis. [Mabillonius noster qui priorem
locum ex Heccardi Charta ductum citat
lib. 2. de re Diplom. cap. 18. n. 2. legit
bis sigillum de Amatixto, non Amatixo,
et pro Amathistus, habet Amethystus:
et quidem recte, sic enim vox Graeca
a(jLE0u(TTo<; reddenda.]
* Nostris olim Amatitre. Stat. auri-
fabr. Paris, ann. 1355. torn. 3. Ordinat.
reg. Franc, pag. 11. art. 4 : Nul orfevre
AMA AMB
ne peut mettre sous Amatitre, ne sous tixus. Excerpta vett. auctor. apud Lei fa-
garnat feuille vermeille, ne d'autre cou- nit, torn. 1. Script. Brunsvic. pag. 59 :
leur, fors seulement d'argent. Art. 5 : Flammtvolum vincens rutilans in curribus aurum
Item. Nul orfevre ne peut mettre Amati- Strato solo recubat, hcticolor Amati.
tre avec balais, etc. Eadem repetuntur in
aliis Stat. ann. 1378. ibid. torn. 6. pag. * AMAYNAMENTUM, Mansio, domus
389. art. 11. et!2. Charta ann. 1340. in Reg. 73. Chartoph.
AMATORIA, Philtra, apud Ammianum reg. ch. 180 : Attento quod inimici domini
lib. 29. et Rufinum in vers. Eusebii lib. nostri Francorum regis plura domicilia
4. cap. 7. et Amaynamenta eidem Petro destruxe-
* Amatoria potione in insaniam ver- runt,.... inremunerationem prsemissorum
sum Carolum VI. scribit Bonincontrius eidem quoddam hospitium.... concedi-
in Annal. apudMurator. torn. 21. Script. mus. Vide Mainamentum.
Ital. col. 62 : Carolus VI, vir omnibus * AMBACTALIS, Ab Ambacto statutus,
prasferendus, roboris magnitudine prse- vel qui in usu est per comitatum. Vide
clarus, una inpugna triginta millia hos- Ambactus. Prseceptum Caroli IV. impe-
tium fudit. Deinde potione Amatoria in rat. inter Probat. torn. 2. Annal. Prae-
tantam prorupit insaniam, ut amentissi- monstr. col. 132 : Novemdecim metatas
mus factus sit. Hujusmodi philtris aliisve et triginta quinque virgas seu decempe-
praestigiis , ut amorem inspirarent, das Ambactales, in Dombirch ducentas
ssepi usi sunt majores nostri, quos id- quadraginta novem metatas, et centum
circo ppenis affectos non semel reperi- ac septemdecim decempedas Ambactales.
mus. Lit. remiss, ann. 1354. in Reg.-82. Non semel rursum infra.
Ghartoph. reg. ch. 303 : Guillemeta, dicta AMBACTUS, Cliens, servus conducti-
la Tubee, confessa fuit quod ad sugges- tius ; vox Gallica. Festus : Ambactus,
tionem quarundam mulierum, quas con- Ennio, Lingua Gallica servus dicitur.
sulta fuerat super hoc ut amor, quo ipsa Glossar. Ambactus, SoOXo? [ucrOwTb?, w;
et Reginaldus, dictus de Charronne, se "Evvio?. Caesar de Bello Gall, de Equiti-
ad invicem diligebant, cresceret et cole- bus Galliae agens : Eorum, inquit, ut
ret inter eos, ipsa ad cimiterium SS. In- quisque est genere copiisque amplissi-
nocentium Paris, accedens, unum os cu- mus, ita plurimos circum se ambactos,
jusdam cadaveris seu mortui hominis clientesque habet. [** Oberlinus ad hunc
ceperat et secum detulerat, et delatum locum (lib- 6. cap. 14) monuit nummum
in ignem posuerat et conjuraverat ex Gallicum apud Pellerin, Recueil de Me-
parte patris. matris, fratrum et sororum dailles, t. 1. pi. 3. habere parte antica
suorum, obsecrans ut, sicut illud os ar- caput bovis. cum inscriptione AMBAC-
dore ignis calebat ibidem et comburebat, TUS.]
arderet et caleret cor dicti Reginaldi ma- Remanet etiamnum in Germania et
riti sui, ut cito ad ipsam accederet et re- Belgio vocabuli vestigium. Nam in civi-
verteretur; et quod hoc quadragies vel tatibus passim Flandricis, aliisque non-
ultra fecerat, quod tamen ad suum pro- nullis Ambachten ejusmodi Corpora di-
positum dixerat sibi minime profuisse ; cuntur, quae unum sibi legunt, cujus
quodque tot vicibus vel ultra, sal ceperat auctoritatem perinde atque capitis sui
et in palma posuerat et sputo seu salivas venerantur. Unde etii Ambachten heeren
suas commiscuerat, et commista simul in Belgico idiomate, Ambactorum quasi
ignem. ut prius, posuerat, verba prsedicta Dynastas intelliguntur, aut certe viri ta-
vel similia et ad finem et intentionem les, penes qups sit rerum summa, et in
prsedictas, dicens et asserens quod sibi coloniis territoriisque dominatus. Re-
sentiit, prout tenet firmiter, profuisse. giones ipsae in Ambactias distribuun-
Item et quod a nundinis de Landico ul- tur : unde pro, in comitatu Engelberti,
timo prseteritis fuit annus elapsus circa, aliquando in diplomatibus legere est,
ipsa per suggestionemsimilem duos pedes in Engelbrechtes Ambachte. vel Ambechte,
talpss dextri lateris secum tulit, ut inde uti testatur Freherus lib. 1. Orig. Palat.
fortunium melius et prosperos eventus Apud Keronem, Officina, Ambahti : Offi-
haberet; propter quse dicta Guillelmeta cium, Ambahti : Officia, Ambaht, expo-
adhuc carceribus detinetur. Alise ann. nuntur; Apud Kilianum, Ambacht, est
1355. in Reg. 84. ch. 205 : Johanna, dicta officium, praefectura, jurisdictio civitatis.
la Lorraine, concessit quod certam quan- Lexicon Germanicum vetus apud Lip-
titatem pulveris ligati infra modicum sium lib. 3. Epist. 44 : Ambachtman, mi-
telse, .... ipsa supponeret novem evange- nistri. Quam vocem Somnerus a Saxo-
liis ; et hoc facto deferret eisdem. ad fi- nico e m b e S m a n » minister, et e m -
nem quod dicti conjuges discordes, b e a h t i a n , ministrare deducit. Joan.
per hoc ad concordiam ducerentur. Simi- Stiernhookus lib. 2. de Jure Sueonum
lia occurrunt in Lit. ann. 1352. ex Reg. yetusto cap. 4. pag. 207. scribit, servos
81. ch. 397. ann. 1383. Reg. 123. ch. 4. et in jure Gotthico, Sudermanico et West-
ann. 1395. Reg. 149. ch. 50. mannico, Ambat, nominari, idemque
* AMATRICES. [Dea, vel vires, vel hu- videri quod Ambacht, apud Csesarem,
mores arboris. DIEF.] nisi quod apud Suecos hodie tantum
* AMATURIRE, Meditari, amare, apud feminis tribuitur. At Salmasius lib. de
Laur. in Amalth. ex Cathpl. usuris, nequaquam vocem esse Gallicam
* Amati vero nostris olim pro Abatu, contendit, hsecque Festo addita esse ab
accable, chagrin, anxius, animo fractus. illius Abbreviatore, et in Cod. MS. ha-
Monstrel. vol. 1. cap. 47 : Lesquels Lie- beri post hsec Festi verba : Aut [Am]
geois generallement demourerent en leur praspositio loquelaris significat circum ;
pays tres dolens et Amatiz de la douleur, unde supra servus Ambactus, id est, cir-
qui leur estoit advenue. Robert. Bourron cumactus dicitur. Vide eumdem ad Hist.
in Merl. MS. : Si vous di que, pour son August. Pithoeum lib. 1. Advers. cap. 8.
partement furent Amati et couroucie li Pontanum in Gloss. Turnebum in Ad-
plus vaillant de la court. Le Lusidaires : vers. Cluverium in Germ, antiq. lib. 1.
Mult i ot riche baronnie ;
cap. 8.13. etc.
Mais ele estoit mult Amatie,
SSIT Domnus Ludovicus le Pelletier
Quant Jacob vint li senescaus, existimat Ambactus vocem originem
Qui mult estoit Preu et vassaus. ducere ex Britannia minori, ubi Am
Circum, et Bac Naviculam et Comita-
* AMATUS, Eadem notione qua Ama- tum significat. Quam autem facile Am-
 AMD
bactus ex Am et Sac ductum sit, nemo
non videt. Si tamen non placet haec ori-
ginatio, aliam suggerit idem Auctor.
An, inquit, articulus apud Armoricos in
Am ante B mutari solet; Bag ad autem
vel Bagat Turbam significat, ex qua
componitur procerum familia vel comi-
tatus. Hinc quasi sua sponte nascitur
Ambagatas, quse vox in Latinam versa
produxit Ambactus quam facillime.
[** Vide de hac voce quae habent Schil-
ter. in Gloss, voce Ambacht, Wachter.
in Gloss, voc. Ambacht et Achten et
Frisch. in Lex. voce Amt. ADEL.]
[** Vide Grimmii Antiq. Juris pag. 304,
n° 6. et ejusdem Grammat. torn. 2. pag.
211. Apud Ulfilam est Andbahts, quo
vocabulo Gothice reddit Graecum \>-m\-
PETYIC in Evang. Job. cap. 7. v. 32. 45 et
46. cap. 18. v. 3. 12. 18. 22. Matth. cap.
5. v. 26. Luc. cap. 1. v. 2; Staxovo? in
Epist. ad Rom. cap. 13. v. 4. cap. 15. v.
8. In libris Francice scriptis hac voce
redduntur latina: Villicus, conductor,
minister, decurio, levita, procurator, sa-
telles, major, exactor. Locos vide apud
Grafflum in Thesauro Ling. Franc, vol.
3. col. 25. Anglosaxonibus est A m b e h t .
De etymo vide Grafflum 1.1. et Boswor-
thii Lex. Anglos. 6, z. Suecis Ambud
erat Supellex, instrumentum. Quae ho-
die praevaluit significatio Ministerii, of-
ficii, etc., Francicis et Anglosaxonicis
scriptoribus jam erat usurpata. In le-
§ib. municip. Hamburgensium et Lu-
ecensium Ambtlude sunt Opiflces, fa-
bri. Vulgari autem signiflcatione Amt,
proprie Ambt. olim Ambacht est Offl-
cium, magistratus, offlcium judicis,
peculiariter ejus, qui rure auctoritatem
exercet, Advocatia. Apud Haltausium in
Gloss. Germ. col. 21. legitur ex Dip!.
Theod. Comit. Hollandiae ann. 1083:
Judiciariam potestatem in Alcmere, que
Ambacht vocatur teutonics. Dipl. ann.
1291: Justitia temporalis sive advocatia,
quod est Ambocht. Diplom. ann. 1230:
Fidelibus nostris dedi in feodum jurisdic-
tionem, quae Ambacht dicitur. Vide Am-
budt et Ambaxia; haec enim vocabula
ejusdem esse originis nullus dubito.]
* AMBAGARIUM. [Ambifarium. DIEF.]
* AMBA GEN A, La pecora cum doy fioli
immolata. Glossar. Lat. Ital. Ms. Vide
infra Ambigua.
AMBAGES. Thwroczius in Maria Re-
gina Hungar. cap. 4: Et Ambages, ut
suasionibus regem femineum ergo, popu-
lum spretum redderent, cunctas regni ad
artes mittit. i. submissas personas,
f seu ministros fideles, quibus callida
plenaque ambagibus consilia committi
possunt. Hanc vocem vulgo ducunt ex
am et ago: sed mox laudatus D. Lud. le
Pelletier ex eodem Britannico fonte
existimat promanare, ex quo Ambactus.]
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521:
Ambages, Trufflez, Gallice.
AMBAGIBALIS CHARTA. Charta vetus
in Vita Aldrici Episcopi Cenpman.
num. 69 : Chartam Ambagibalem ibidem
prsesentabant, quam Bertha ad ipsos in-
fantes suos fecerat. ubi habebat incertum,
dum advivebat, et in paries duas Leogi-
silo quondam conjuge suo. quam et suam
tertiam ad usum tenuerit. Vox luxata,
ni fallor, forte legendum auditionalem,
de qua Marculfus lib. 1.
531?" Ambagilanem rectius cum Ma-
billonio lib. 1. de Re Diplomatica cap.
2. n. v. legendum vellem. Chartam, in-
quit, Ambagibalem lego apud V. Cl. Ste-
phanum Baluzium, Miscel. torn. 3. pag.
168. pro quo Ambaginalem praefert Co-
dex Ecclesise Cenomanensis. Quo no-
AMB AMD 215
mine Chartam, quaeadversario ambages bare suaviter redolentis viri faciem de~
facessit. significari puto. Praeterea non monstrant. Jacobus de Vitriaco lib. 3.
Auditionalem posse legi ideo videtur, Hist. Orient, pag. 1143 : Magnam partem
quod Charta audientialis, seu auditio- delitiarum JEgypti in auro et argento,
nalis de qua Marculfus lib. 1. cap. 28. perlis et pomis Ambrse, filis aureis, etc.
ea sit. qua quis ad audientiam principis Vocem Mauris familiarem esse obseryat
evocatur ; ilia autem Charta Ambagi- Philander ad Vitruvii lib. 8. cap. 3. Vide
balis sit nomine ipsius Berthas, nihilque Serapionem lib. Aggregat. cap. 196.
in ea agatur de Principe. * AMBARAGO. [Ambago. DIEF.]
""• Nescio utrum felicius Auctores * AMBARIUM, AMBARRATIUM, AMBAR-
Tract, noyi de re diplom. torn. 5. pag. RIUM, AMBARRUM. Ambitus seu septum
672. intelligant de donatione mutua in- ad munimentum oppidi vel castri ex
ter virum et uxorem ; ab ambo et Agina, barris seu repagulis constructum atque
qua voce uxor significatur ; vel de Charta, a liciis distinctum. Stat. Avenion.
qua inter hseredes dividuntur bona; ann. 1243. ex Cod. reg. 4659. cap. 80 :
aut tandem de bonorum inter duos Nee etiam extra civitatem habeat vel fa-
liberos divisione a matre facta.. quorum ciat aliquis fimoratium in Ambarratiis,
partem tertiam sibi ad usumfructum liciis, vallatis. etc. Ibidem cap. 81: Item.
retinet. Statuimus quod de liciis, vel prope licias
* AMBAGIES. [Ambages. DIEF.] per cannam, vel de Ambariis, vel de sta-
AMBAGINES , pro Ambages, Difficul- ribus, lapides vel terra non accipiantur.
tates, calamitates. Glqssaa Gr. Lat. ue- sine consensu curise. Rursum cap. 100:
Amfractus, circuitus , ambago Statuimus quod auvallata. licise et majora
[Supplem. Antiquari : Ambago, TOOIO-fossata usque ad Ambarrium, et de Am-
, Amfractus.} .Isidorus Pa- barrio usque ad majus Ambarrium, men-
censis Episcopus 33ra 772 : AOdimelec ex suretur totum tenementum communis
nobili familia super Hispaniam Dux mit- undique circa ambitum civitatis, et in
titur ad principalia jussa ; qui dum earn extremitatibus auvallatorum ponantur
post tot tantaque proslia reperit omnibus termini apparentes. Inventar. MS. ann.
bonis opimam, et ita floride post tantos 1366: Vendidit Bernardo de Borda hostia-
labores reppletam, ut diceres augustalem rio dom. nostri Papse quoddam hospilium
esse malogranatam, tantam in ea pene suum, cum locas sibi contiguo, situm ex-
per 4. annos irrogat petulantiam, ut tra Ambarria civitatis Avinionensis in via
paulatim labefaclata a diversis Ambagi- crosa, etc. Charta ann. 1340. in Reg. 73.
nibus maneat executa. [** Edit. ann. Chartoph. reg. ch. 180 : Quoddam hospi-
1729. habet: Abdelmelic... tantaque peri- tium.... situatum in Ambarris Condomii.
cula... tantos dolores... angustale esse Quo ultimo loco idem videtur esse quod
malogranatum... Ambagibus maneat eocic- Barrium. Vide in hac voce, et infra
cata.] Anambarium.
AMBAGIOSUS, Circulosus. Glosses MSS. * AMBARURALIS. Processio Ambaru-
^ AMBAGIUM, Dubietas, dubium. Acta ralis, Quae circa bona ruralia n't, apud
SS. Aprilis torn. 2. pag. 701. F. ubi de S. Eveillon. cap. 29. pag. 293. et in Stat.
Wernhero puero Martyre : Unde jam synod, eccl. Andegav. pag. 74.
recitata, vigore legitimaB prseseriptionis * AMBASATIA, Legatio, Gall. Ambas-
etiam centenaries cum fide bona, non sade. Acta S. Sebaldi torn. 3. Aug. pag.
minimam habere auctoritatem absque 770. col. 1: Post itaque prolixas inquisi-
Ambagio sunt credenda. tiones,magnifica Ambasiata dirigitur....
AMBAISSARIA. Vide Ambascia. regi Daciss filia cujusdam comitis in
* AMBANARE , Ambire, cingere, clau-
dere. Gall. Entourer. Libert. Avinioneti regno Francise. Vide Ambascia.
ann. 1356. inter Ordinat. reg. Franc. Gall. * AMBASATOR, Legatus, internuntius,
Ambassadeur. Convent, inter Joan.
torn. 3. pag. 77. art. 12 : Quod pro repa- le Meingre
rando et fortificando, Ambanando et mit. Pisarum et Gabr. Mariam de Viceco-
comperiendo castro nostro regio dicii loci Chartoph. reg. ann. 1404. in Reg. 158.
Avenioneti, . . . ipsi consules. . . . pos- nuus miles dom.460: Spectabilis et stre-
Johannes dom. Castri-
sint gratis.... de fustibus et lignis nostra- morandi sindicus, Ambasator
rum dictSR patrise. forestarum capere mo- rator illustris etmagnifici D. D. et procu-
Johannis
derate. Vide mox
*AMBANNUS, Repagulum, transver- le Meingre, dicti Bouciquaut, etc.
sarium lignum inter duo alia arrectaria AMBASCIA, Legatio, injunctum mu-
et exstantia positum, Gall. Barriere.sic nus, negotii peragendi ac conflciendi
dictum quod ambit, circumdat. Libert. aliciii demandatum munus. Lex Bur-
novae bastidae de Solemniaco ann. 1827. gund. Addit. 1. tit. 17: Quicumque asinum
in Reg. 65. Chartoph. reg. ch. 20 : Item alienum extra domini voluntatem prge~
quod totum emolumentum... fie tabulis,... sumpserit aut per unum diem aut duos,
pro merceriis et aliis mercimoniis existen- in Ambascia sua. Pactus Legis Salicae .
tibus in domo communi, seu subtus dic- tit. 1. § 3: Si in dominica Ambascia fue~
tam domum communem. et circumcirca rit occupatus. AliaEditio habet Ambaxia.
in platea majori communi dictse bastidse, Pithoeana : Si in jussione Regis fuerit
intra Ambannos dictam plateam circum- occupatus. Ex quibus liquet, Ambasciam,
venientes, tabulis ipsorum Ambannorum idem sonare quod Jussio, munus scilicet
ad utilitatem illorum habentium ipsos Am- alicui demandatum.. nostris Commis-
bannos et tabulas.... exclusis ; si deinceps, sion. Nee scio. an aliter accipi debeat
et perpetuo remaneat consulibus et uni- in Poenitentiali S. Columbani: Qui
versitati prsedictis. Eadem habent Li- prsesumit facere Ambasciam, non per-
bert. novae bastidae Vallis-regal. ann. mittente eo, qui prseest, libera et effrenata
1329. in Reg. 66. ch. 1028. Vide supra processione, absque necessitate, 50. plagis
Ambanare et mox Ambarium. inhibeatur. Id est, qui ex patria egredi,
AMBAR, AMBARE, MERA, vulgo Am- vel peregre proficisci prsesumit. Nam
bre : Stercus piscis. Lexicon tarpixov, ita Ambascia sumitur in Lege Burgund.
"AjXTtap (xype4/txbv, xoupoe l^Ovo?. Joan.de nempe pro itinere in Legatione obe-
Janua : Ambra, species valde cara, et di- unda. Vocem hanc inde retinuere Itali,
citur ab ambrosia. Historia Translat. S. quam pro anxietate ac fastidio usur-
Sebastiani cap. 15. n. 74 : Revulsoque pant; forte quod qui ambasciam susci-
sarcophagi operculo. mirificx virtutis Am- piunt obeundam, morosi sint et anxii
216 AMB AMB AMB
ut plurimum : cujusmodi sunt, qui ne- ad vicem Gauselini recognovit et subscri- conflciendi alicui demandatum munus.
gotiis alienis implicantur. Dantes: psit. Boso Comes Ambasciator. Data, etc. Pactum inter Carolum I. Andeg. et Pro-
Et pero lievo su, vinci 1' Ambascia, Ubi Boso Ambasciator dicitur, quod ad vine, cpmit. et cives Arelat. ann. 1251:
Con 1' animo, che vince ogni bataglia. illius preces Carolus donationem fecerit, Item, si qui cives Arelatenses eligerentur
Et alio loco : quod quidem ex contextu Diplomatis per dom. comitem vel ejus curiam ad
Non ti meravigliar, ch' io n' abbia Ambascia.
patet: id est, interventu, uti habetur in eundum in Ambaissariam, dictus dom.
aliquot aliis Chartis Lamberti et Beren- comes vel ejus curia provideat eis de ex-
(** Vocabuli etymon varie varii accer- garii Regum Italiae, Ottonis I. Imperat. pensis. [** Provincialibus Ambaicharia,
sunt; plurimi a Gallica voce Ambactus, et aliis apud Ughellum torn. 2. pag. et Embayssaria.]
Germ,, super. Ambacht, ita ut Ambascia 124. 125.129. 130. 194. 203. 208. 209. 518. T AMBAXIATA, in Vita Jacobini Gelu
proprie sit officium et ministerium Denique describitur Charta alia Caroli Archiep. Turon. apud Marten, torn. 3.
quodcunque, nobile et ignobile, et Am- Simplicis pro Abbatia Auriliacensi a P. Anecd. col. 1949 : Anno 1415. Penultima
basciare, Ambachten, ministrare. ADEL. Dominico a Jesu Carmelita, in Vita S. Maii fui missus ad Concilium generale
Vide supra Ambactus, Diezii Grammat. Geraldi, [*> ap. Mabill. in SS. Bened. Constantiense... Fui prsesidens Amba-
vol. l.pag. 24. et Raynouardi Lex. Rom. sec. V. pag. 8.] quae sic clauditur: Wil- xiatss, etc.
pag. 69. vol. 1.] lelmus Comes Ambatiavit. Nee scio, an 1 AMBASSEATA, Eodem signiflcatu,
AMBASCIARE, Legationem obire, seu vim vocis alio verborum contextu ex- apud Vincentium Cigault de Bello Ita-
potius nomine alterius quidpiam efferre, presserit ^Eftfryth Regina, Eadgari lico.
nuntiare, referre. Hincmarus Epistola Anglorum Regis uxor, in subscriptione, T AMBASSERIA, Epistola. Acta SS.
13. ad Ludov. III. Regem : Remitto au- quse extat apud Seldenum ad Eadme- Maii torn. 7. pag. 832. ubi de S. Humili-
tem ilium ad vos. ut coram fidelibus ves- rum pag. 159. quae sic se habet : Ego tate : Nunc reminiscare doni continui et
tris, aut profiteatur se ita dixisse, aut JElfthryth legitima prsefati Regis conjux, illarum pulchrarum rerum magnss pul-
veraciter deneget. talia vobis ex mea parte mea legatione Monachos eodem loco, Rege chritudinis, et Ambasseriarum magn&
Ambasciasse. Unde puto, ut sicut in no- annuente, constituens, crucem impressi. dulcediniSf quas mihi transmisisti ad plus
mine interprisum est, ita sit et in Am- Nam legatio idem est quod ambascia. diligendum.
basciato. Nam ipse frater noster a vobis 1 AMBASGIAEE, Eadem notione. Charta T AMBASSIATA, Eadem notione. Chro-
ad me rediens Ambasciavit mihi ex vestra Carolomanni Regis pro S. Nazario ann. nicon Mellicerise pag. 341. col. 1 : Reus
parte, ut pedem meum basiaret. Idem in 880. torn. 4. Gall. Christ, inter. Instr. ob hoc carceri juxta Pr&lati arbitrium
Visione Bertholdi Presbyteri : Et Am- col. 64: Actum apud Nerondam villamin mancipetur, sicut is qui munuscula, eu-
basciavi ex illorum parte, quod mihi jus- Dei nomine feliciter, Amen. Theodoricus logias, Ambassiatas seu literas, aut quas-
sum fuerat. Ubi Ambasciatum, est sermo Comes Ambassiavit. cumque alias res dat vel accipit absque
ipse legati seu nuntii. Sicque ea vide- AMBASIATA , Gallis, Ambassade. Ma- licentia sui Superioris.
tur vox accipienda in inscriptione Epis- motrectus : Nuncium, Ambasiata. Bre- AMBASCIATOR, AMBASSIATOR, AMBA-
tolse Pauli PP. quae extat in Godice viloq.: Ambasiata est legatio Conciliorum XIATOR , Legatus, internuntius , qui
Carolino, et torn. 3. Hist. Fr. pag. 378 : vel Prindpumin causis suis. Carolus IV. jussa Regis, aut domini sui defert.
Exemplar... Epistolse, in qua continetur de Vita^sua pag. 105. Edit. Reineccii: [Gall. Ambassadeur, alias, Ambaxeur,
Abbasciatum (malim Ambasciatum) Re- Ludovicus Bavarus solemnem suam Am- Ital. Ambasciatore, Hisp. Ambaxador.]
medii Episcopi et Andecarii Comitis, basiatam ad Regem Joannem misit. Auctor Breyiloq.: Ambasiator est Lega-
qualiter justitias B. Petri... apud Deside-
rium quondam Regem ex parte receperit, t Epist. Juliani Csasarini ad Eugenium tus Principis in arduis negotiis. Concil.
V : Utinam ubi nota essent pericula, Constantiuop. sub Menna Act. 4. pag.
et reliquas justitias faciendum pollicitus quse, hie sunt forte et sine forte, non ve- 696. Edit. 1618: Heraclius Diaconus Am-
est. Ubi Ambasciatum non est legatiq nisset cum tali Ambasiata. cujus fama basiator Euphrssmii Patriarchs Theopo-
ipsa, quod vult Gretzerus, sed legati magnum general scandatum. Andreas litani. Stephanus Diaconus et Ambasiator
rerum a se actarum narratio, vel rela- Presbyter Ratisponensis inChron. Bava- Episcopi Csesareensis. Vide Thwroczium
tio: tamesti id ipsum interdum sonet, riae ad ann. 1472 : Misit etiam illuc Rex in Attila cap. 13. in Ludovico cap. 4. etc.
ut in Capitulari de villis cap. 16: Si jam dictus Ambasiatam suam, quibus de- [Vitam S. Zenobii Episc. Florent. torn.
judex in exercitu, aut in wacta seu in negatus fuit salvus conductus, et sic abs- 6. Maii pag. 54.]
Ambasciato, aut alicubi fuerit, etc. [** ap. que andientia abierunt.] Adde Thwroc- T AMBASIATOR, pro Ambassiator, torn.
Pertzium: in ambasiato vel aliubi.] zium in Ludovico Rege Hungar. cap. 3. Concil. Hisp. pag. 650. [** Ambasiator,
AMBASCIARE prseterea tlicebantur Pro- 4. et Joannem Oarmessonum in Vita' ein Constabel, in Vocab. Lat. Germ,
ceres, qui ab Episcopis aut Abbatibus sancti Petri Thomasii cap. 5. ann. 1477. ADEL. Ein Furstenbot, in
interponebantur, ad donationem ali- ^ AMBASSATA, Legatio. Rymer. torn. Gemm. Gemm.]
quam pro suis Ecclesiis ab Imperatori- 5. pag. 188 : Nicholinus de Flisco Roma- T AMBASIATOR, apud Ludewig. torn. 5.
bus aut Regibus impetrandam. Has nam curiam.... in Ambassata nostra pri- Reliq. MSS. pag. 457.
enim donationes Ambasciasse, id est, dem adveniens. Spicil. Acher. torn. 6. ^ AMBASCIATOR, Mediator, arbiter,
suo interventu obtinuisse dicebantur ii, pag. 148 : Requisierunt ut ad Ambassa- supra in Ambasciare secunda notione,
eoque nomine Chartas ipsas subscribe- tam suam in consistorio publico explican- Gall. Arbitre, Mediateur, Entremetteur.
bant, in quibus semper mentio flebat, dam audientiam prseberet. | AMBASSIATRIX, Mediatrix. Menoti
has donationes ad illorum preces factas J AMBASSIATA, Eadem notione. Nico- Sermones fol. 170.: Media Ambassiatnce
fuisse. Oharta Oaroli Calvi ann. 877. lai Episc. Botrontinensis Relatio de Iti- pcenitentia.
apud Mirseum in Donat. Belg. [** Ope- nere Italico Henrici VII. Imper. ad T AMBAYSSATOR, ut Ambassiator, in
rum vol. 1. pag. 502.] : Signum Caroli Clementem V. PP. apud Murat. torn. 9. Charta anni 1284. ex Codice MS. Mussei
loriosiss. Imp. Aug. Domina Richildis col. 887: In Taurino venit Rex Romano- D. Brunet, fol. 74.
f mperatrix Ambasciavit. Alia Carlo- rum mense Octobris. Tune cum eo pauci IMBASSIATOR, Negotia Imbassiatoria,
manni Regis Fran?. [** Apud Baluz. in erant. Illuc venerunt Romani ad eum, torn. 1. Monast. Anglic, pag. 154.
Appendice ad Capitul. col. 1510. num. qui in Ambassiata veniebant ad vestram Istorum vocabulqrum etymon varie
117.] : Pridie Nonas Martii ann. 5. regni, sanctitatem. varii accersunt: quidam enim,. ut Sca-
Indict. T. Actum apud Trupchiacum vil- AMBASSIATIO, Eadem notione, apud liger, Salmasius ad Hist. Aug., Vulca-
lam... Theodericus et Anscharius Comites Matthseum Paris pag. 381. nius, Spelmannus et alii, a voce Gallica
Ambasciaverunt. Alia ejusdem Regis AMBASOIARIA, Legatio, in Hist. Cor- Ambactus, Cliens, deducunt, ut ambascia
apud V. 01. Steph. Baluzium in Notis tusiorum lib. 4. cap. 3. [Bartholomseus sit legatio, obita a cliente aut famulo ;
ad Concilia Narbonensia pag. 71 : Dat. Scriba lib. 6. Annal. Genuens. ad ann. ambasciator, famulus ipse, cui legati
prid. Non. Junii, ann. 3. Indict. 4. Nor- 1262. apud Murat. torn. 6. col. 530 : Et onus imponitur, aut cui res qusepiam
bertus Notarius ad vicem Archiepiscopi adduxerunt secum legatum unum Domini mandatur perferenda. Lindenbrogius a
recognovi. Hugo venerabilis Abba hoc Am- Papse, scilicet Archiep. de Sassari, qui Germanico ambacht, opera, ambachten,
basciavit. Ubi observandum, Ghartam JanusR stetit per multos dies, et exposuit operari, deducit, cui subscribunt Paulus
hanc rogatu ejusdem Abbatis conces- in consilio Ambasciariam suam ex parte Merula et Wendelinus : ita ut ambas-
sam esse. Charta alia Caroli 0. pro Ec- Domini Papae.] ciator is sit, qui operas suas locat ad
clesia Narbonensi apud eundem V. 01. | AMBAXARIA, Eadem notione. Actaobeundam legationem, quod certe qui-
Steph. Baluzium in Appendice ad Capi- Capit. Gener. Ord. Prsedicat. ann. 1268. dam perhonoriflca legatorum negotia-
tularia n. 78. sic clauditur : Hudolricus apud Marten, torn. 4. Anecd. col. 1750: tione indignum censent. Albertus Acha-
inclitus Marchio hoc Ambasciavit. Ita Itertl, a recipiendis Ambaxariis et lega- risius in Vocabulario Italico abambulare:
apud Perardum in Burgund. pag. 155. tionibus, fratres quantum poterunt se alii denique ab Hebrseo etymon accer-
aliud Diploma ejusdem Caroli C. sic substrahant et excusent. sunt.Vide Origines Francicas et Italicas
pariter clauditur : Audacher Notarius * AMBAISSARIA, Negotii peragendi ac V. 01. ^gidii Menagii.
 AMB AMD AMB 217
*= AMBASCIATA, AMBASSIATA, Munus mitibus et aliis Ballivis Ambidextris, qui qui hebetem angulum habet, Ugutioni ;
alicui demandatum, nostris Commission. capiunt de utraque parte. Adde Rastal- vox hibrida.
Stat. Cadubrii lib. 1. cap. 51: Ambas- lum in hoc verbo. 52®* Apud Ugutionem scribitur male.
ciatas sibi impositas a vicario vel alio | AMBIDEXTRIA, Munera ab utraque Legendum Ambligonius vel potius Am-
officiali fideliter et veraciter facere, etc.
parte accepta, apud Rymerum torn. 7. blygonius, ut in Papia MS. Bituric. Com-
Falsam Ambasciatam facere, ibid. lib. 3. pag. 166. torn. 8. pag. 27. torn. 11. pag. ponitur ex «[ji6Xu?, obtusus, et ywvia,
cap. 52. Stat. Pallavic. lib. 1. cap. 3 : 445. Angulus : adeoque est vox proprie
Currerius deputatus ad serviendum officio
teneatur et debeat fideliter et legaliter | AMBIDOL5!, forte pro Amigdalse.Grseca. * AMBIGUA Ovis dicebatur, quse. cum
citationes, Ambasciatas, prsecepta, et sibi Computus Joannis de Ponciaco torn. 2. geminos pareret, cum ipsis altrinsecus
alia qusecunque commissa... facere. Vide Hist. Dalphin. pag. 284: Itempro 5. libris positis sacrificabatur: unde derivatur.quasi
Ambassiata, alia notione, inAmbasciare. depipere, 5. de zinzibero... 11. libris et uno ab utraque parte habens agnos. Glossar.
p* vide Raynouardi Gloss, pag. 69. vol. quart, de zaccaro. et 25. libris de Ambido- vet. ex Cod. reg. 7613. Vide Martinii
I. n° 4.] lis, etW. lib. de risis, etc. Lex. v. Ambegnus, et supra Ambagena.
>|c AMBASIARI. [Envoyer en ambassade. 1 AMBIENTER, Sollicite, diligenter. * AMBIGUERE. [Dubitare. DiEF.t
T\-r-pTji 1
Vita S. Nicetii Episc. Lugdun. torn. 1. >jc AMBIGDOSE. [Ambigue. DIEF.]
* AMBASIATOR, Cui aliquod neg9tium Aprilis pag. 10. D : Sic etiam indubitan- 1 AMBIGUOSUS. Vide Ambigiosus.
deinandatur, in Stat. Vercell. lib. 3. ter atque Ambienter consurgere jugiter AMBIGUUM , Indeflnitum. Frontinus
pag. 61. v°. Vide alia notione in Ambas- ad Matutinos studuit, ut exordia ipsius de limitib. agror.: In Ambiguo videtur
ciare. officii semper ipse cospisset. De. conven- hie ager, et velut indefinite remansisse.
* AMBASITOR. [Ut ambasiator. DIEF.] tione inter Adalardum S. Victoris Ab- Idem de Coloniis : Pro sestimio hbertatis
* AMBASSIA, ut supra Ambasciata. batem et Willelmum Vicecomitem de legem sunt secuti, ubi termini Ambiguum
Placit. ann. 845. apud Murator. torn: 2. Villa Cathedrae ann. 993. apud Marten, nunquam receperant.
Antiq. Ital. med. aevi col. 973: Portaba- torn. 1. Ampliss. Collect, col. 349. E : * AMBIGUUM. [Ambiguitas. DIEF.]
mus pastas ad Veronam, et alias Ambas- Abbas vero missis bobus coepit terram.quas >jc AMBILA. [Saeptum. DIEF.]
sias, quas nobis mandabant da parte est ante Ecclesiam S. Damiani Ambienter * AMBILOGIA. [Ambubaja. DIEF.]
sanctas Mariae. Pluries ibi. excolere, et hue illuc rumpere terram ad AMBILOQUUS, Bilinguis, qui nunc hoc,
» AMBASSIATRIA, Legatio, Gall. Am- faciendas condaminas. nunc illud affirmat, unde Ambiloquium,
bassade. Elmham. in vita Henr. V. reg. AMBIENTISSIME, in Epist. 9. inter talis locutio. Ugutio et Joan, de Janua.
Angl. edit. Hearn. cap. 14. pag. 28 : Ele- Francicas torn. 1. Hist. Franc. * AMBINARIUS. [Ambifarius. DIEF.]
git... dominos et magnates, quos solenni s|c AMBIES. [Ambiguitas. DIEF.] * AMBIO, ONIS. i. Leccator. Glossar.
Ambassiatria ad adversaries suos Francias AMBIFARIE , AMBIFARIAM , Bifarie. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. reg. 4120.
Ugutio : Ambifariam. discretim, id est, leg. Ambro. Vide in hac yoce.
jjcAMBATRUM. [Cortina quae totum ex ambabus partibus. Utitur Apuleius in * AMBIOSUS, Quod ambiat honores,De-
circumdat
5
lectum. DIEF.J Apologia, pag. 276, 3. Ambifarie dixit siros. Prov. Glossar. Prov. Lat. ex Cod.
* AMBATUALIS, Una hostia. Glossar. Claudianus Mamertus lib. 1. de Statu reg. 7657.
Lat. Ital. MS. animae cap. 2 : Quicquid afficitur contra- ] AMBITA, f. Chors, Gall. Basse cour,
» AMBATUS. Gloss, in cod. reg. 7644 : riis congruentibusque pariter obnoxium ab Ambire sic appellata. Charta Guillel-
Ambatum, ambitionem. Ambifarie subditur passioni. Vide Amfa- mi Comitis Claromont. apud Baluz. torn.
** AMBAXATA* Legatio. Chron. Andr. riam. [** Vide Forcell. Gloss, in Cod. 2. Hist. Arvern. pag. 62 : Et in Sayaco
Danduli apud Murator. torn. 12. Script. reg. 7644 : Ambifariam, pro duabus par- ubi est grangia et Ambita. comprehen-
Ital. col. 305 : Ambaxatam solemnem pro tibus posuit, sive pro ambabus.] dendo fontes, qui sunt prope et supra
pace et concordia reformandis imperatori £-::= AMBIGARIUM, ex ambabus partibus. Ecclesiam de S. Vincentio.
mittentes, etc. Ambaxaria, et Ambaxiata, in Gloss, cod. reg. 7644. * AMBITARE. [Ambire. DIEF.]
Vide in Ambasciare. AMBIGENA, Androgynus, hermaphro- AMBITIES, Ambitio, Ugutioni.
] AMBAXIOQUI, Circumeuntes caterva- ditus: utriusque generis, seu sexus. AMBITIO. 2. Paralip. cap. 16 : Posue-
tim, apud Festum. Petrus Blesensis Epist. 9 : Ambigena runtque eum super lectum suum, plenum
^c AMBEGA. [Ambiguus. DIEF.] non generant, teste Hippocrate. etc. [Hie aromalibus et unguentis meretriciis, quse
1 AMBER. Vide Ambra. locus non reperitur in Epist. laudata, erant pigmentariorum arte confecta, et
~ t AMBERGAMENTUM REGUM, f. Locus saltern in Edit, operum P. Blesii ann. combusserunt super eum Ambitions ma-
ita dictus, eo quod Rex aut Dux aliquis 1667. Laurentius in Amalth. nulla Hip- gna. Ubi Mamotrectus : id est, apparatu
ibi fuerit hospitatus vel castra posuerit. pocratis facta mentione habet: Ambige- magno, et Grsec. Edit. : xa\ eupcyiffav au-rw
Charta restaurationis Abbatise S. Mi- na, hermaphrodita, androgyna, quss non Ixipopav jj-syaXirjv ew? a-^oSpa. [Spicil. Acher.
chaelis in Eremo ann. 961. in nova generant. Plinius autem lib. 8. de Se- torn. 7. pag. 537: Hoc itaque solenne
Gall. Christ, torn. 2. Instr. col. 409. E : miferis animalibus: Ambigenae, semi- tempus (Translationis S. Eloquii) consilio
Item ex membris et dependentiis dicti ferse, quss ex fera et domestica bestia suo B.Forannanus in melius reformare de-
feudi sunt quinque sedes ab omni tributo nascuntur.] siderans, quatenus majoris Ambitionis
immunes in dicta urbe; tres in parochia * AMBIGENA. [Ambiguus. DIEF.] et venerationis dies et solemnitas reco-
S. Michaelis, quse ab uno capite tangunt * AMBIGIATDS, Furtum jumentorum, lenda ab omnibus magis amplecteretur. S.
Ambergamentum Regum, etc. pro Abigeatus. Vide in hac voce et Abi- August. Epist. 23. adMaximinum : Tran-
* AMBESUS. Circumcisus; ab edo com- gevus. Lit. remiss, ann. 1347. in Reg. 76. sit Ambitio. S. Paulinus apud eumdem
ppnitur, Glossar. vet ex Cod. reg. 7613. Chartoph. reg. ch. 296 : Interfecerunt Augustinum Epist. 94 : Senatoriss digni-
[** Gloss, cod. reg. 7644: Circumesas.] dictos duos nuncios, quos invenerunt tatis Ambitio.]
*» AMBI, Servi, in Gloss, cod. Reg. dormientes.scindendo gargatam,et deinde * AMBITIOSIA. [Ambrosia. DIEF.]
7644. ex Placido. Apud Maium pag. 435 : ceperunt dictos duos equos... Item quod j AMBITIRE,. pro Ambire, Blandiri,
Amui. prsedicta facinora negare non potest dic- interpellare. F'uloertus Episc. Gamut.
1 AMBIANENSIS MONETA. Vide Moneta tus denunciatus mortem duorum Epist. 21. ad Abbonem Floriac. Abb.
Baronum. nunciorum, et furtum, et rapinam et apud Mabill. torn. 4. Annal. Benedict,
* A M B I B A G A R I U M . [Ambifarium. Ambigiatum. pag. 167. ubi de Magenardo in Carnu-
DIEF.] >»c AMBIGIES. [Ambiguitas. DIEF.] tense S. Petri Monasterium intruso :
* AMBIBALLUS, Hircus villosus, in eod. AMBIGINES, Loca flexuosa, anfracta, in Sedet nunc ille Primas in Abbatise sug-
Glossar. Cod. reg. 7613. Gloss. Lat. MS. Regio Cod. 1013. et apud gestu, ssecularipotentiafretus, de peracta
* AMBICIOSIA. [Ambrosia. DIEF.] Papiam. Vide Ambago. victoria gloriosus. fautores ejus Abbates,
1 1. AMBIDEXTER, Aptus ad gerendas AMBIGIOSUS, Papise^ Circulosus, am- Episcopos atque ipsum Papam Ambitien-
res, tarn spiritales quam temporales. bagibus plenus: forte Ambagiosus. [Gloss. do, ne quid gravius statuatur in ilium,
Statuta Collegii de Monte-acuto apud Sangerman. Ambigiosus, Circulosus, aut modis omnibus elaborat.
Lobinellum torn. 3. Hist. Paris.: Quod per Ambages circuiens. Johan. de Janua : 1 AMBITOR, pro Ambitiosus, in Ani-
si eis nullum contingeret vere Ambidex- Ambiguus ab ambages dicitur... Ambi- pliss. Collect. Marten, torn. 1. col. 22.
trum reperiri, monemus prsedictos domi- guosus. dubitabilis vel ambagibus plenus. Utuntur Lampridius et alii inferioris
nos. ut in spiritualibus magis idoneum Sic et in Glossis lubentius legerim .4m- sevi.
praeferant in temporalibus aptiori. biguosus, quam Ambigiosus : quod tamen AMBITUDO , pro Ambitus, dixit Apu-
2. AMBIDEXTER, Judex, qui ab utra- ferri potest.] leius in Asclepio.
que parte dona accipit. Galli dicerent : * AMBIGIRE. [Ambigue loqui. DIEF.] 11. AMBITUS, Peristylium, Claustrum,
Qui prend a droite et a gauche. Bracton. * AMBIGNA.[Ut AMBIGUA OVIS.DIEF.] Gall. CMtre. Ambitus proprie idem ac
lib. 3. tit. de Corona cap. 1: De Viceco- AMBIGONIUS, dicitur ille triangulus, circuitus, Gall. Enceinte, circuit; quare
I 28
218 AMB AMB; AMB
sumitur aliquando pro ipsq claustro, fra : «u.6wv, o TY)<; TiSTpa? oopO;. Paulus SS. Benedict, ssec. 5. pag. 546: Hoc (mi-
quod in oblico subintelligitur. Gall. Warnefridus in Episcopis Metensib. in raculum) eodem rogante in festivitate S.
Christ, torn. 3. col. 750. ubi de Abbatia Chrodegango : Construxit etiam Ambo- Johan. Baptistie Wido Abbas Ambonem
S. Martini Majoris: Jacere dicitur in nem auro arqentoque decoratum, et arcus ascendens populo narravit.] In ambone
sacello quod est in Ambitu, (supple claus- per gyrum throni ante ipsum altare. His- Imperatores coronatos testatur Theo-
tri.) Ibidem col. 751. D : Sepultus est in toria Episcopprum Autisiodor. cap. 45 : phanes pag. 405. 418. 419. 426. et Auctor
cosmiterio communi fratrum in Ambitu, Ambonem ibi vilem aspiciens, cryptis incertus post eundem Theophanem pa-
prope gradum lapideum superiorem quo honestissime compositis desuper.honorifice gina 431.
ex Ecclesia in Ambitum descenditur. constructum locavit. Anastasius in Ser- In ambonibus etiam orationes, seu
Schramb. Chronicon Mellicense pag. gio PP. : Hie fecit Ambonem et incybu- sermones, habebantur ad populum. Epi-
425. col. 1. in Memorial! Visitatorum rium in Ecclesia, etc. Pulpitum Ecclesiss phanius lib. 10. Histor. Tripart. cap. 4 :
ejusdem Monasterii ann. 1451: Pro de- semel ac iterum vocat Victor Tuno- Episcopus vero, Eutropio sub altare ja-
bita clausura sint octo janux clauses.... nensis. cente, nimioque repercusso timore, resi-
scilicet tres januse. Ambitus, et dux de Ad conscendendum ambonem duplex dens super Ambonem, ubi solebat prius
Basilica
:;::
et dormitorio, etc. patebat ascensus, ut ex Silentiario pro- facere consuetum sermonem.Iso Magister
2. AMBITUS, Inter vicinorum sedifi- bavimus in Descriptione S. Sophia? n. de Miraculis S. Othmari Abbat. cap. 4 :
cia, locus duorum pedum et semis, ad 75. quod flrmatur praeterea ex iis, quse Quendam Archipresbyterum Ambonem
circumeundi facultatem relictus. Glossar. habet Durandus lib. 4. Ration, cap. 24. conscendere, ac vice stti sermonem ad
vet. ex Cod. reg. 7613. [** leg. semipedis, n. 17: Dicitur autem Ambo.... quia gradi- populum facere jussit. Prudentius Peris-
ex Isid. Orig. lib. 15. cap. 16. sect. 12.] bus ambitur. Sunt enim in quibusdam teph. Hym. 11. de S. Hippolyto :
IN AMBITU, Circa, quomodo Galli di- Ecclesiis duo paria graduumf sive duo Fronte sub adversa gradibus sublime tribunal
cunt, aux environs. Ethelwerdus lib. 4. ascensus in ilium per medium chori, unus Tollitur, Anlistes praedicat unde Deum.
cap. 3 : In eodem anno post Pascha, in a sinistris videlicet versus Orientem, quo
Ambitu letanias. cometa apparuit. fit ascensus : alter a dextris, videlicet S. Fulgentius Homil. 10 : Dum sanctss
AMBIVERTIBILIS, In utramque partem versus Occidentem, quo fit descensus. prsedicationis, jubente mine sancto Patre,
versatilis. Anonymus de Miracul. S. Ugutio : Ambo, pulpitum ubi ex ambabus altissimum conscendimus thronum, ves-
Servatii n. 56: Ambivertibilique vultu partibus sunt gradus. Anastasius in S. tris immolaluri sensibus verbi Dominici
oculos convertit. Silvestro PP. pag. 17 : Fecit Basilicam sacrificium, Dei primitus expectamus elo-
T AMBIVIUS, Idem quod Bivius. Am- B. Laurentio Martyri... in qua fecit gra- quium, qui loquentem facit mutum, ut
bivium iter, apud Dudonem lib. 8. de dum ascensionis et descensionis, etc. cum nos gradus conscendimus absidse,
Actis Normannorum. In ambone legebantur-Lecfiones, Epis- ipse descendat de throno ccelorum, qui
AMBIX, Vas materiae testeae, vel vi- tolae. et Evangelia in sacris Liturgiis. inclinavit ccelos, et descendit, etc. Socra-
treae, Caelio Aureliano Siccensi lib. 4. Ceremoniale Episcopor. lib. 1. cap. 12 : tes lib. 6. cap.5 : Ka9£<iT£\? Int TOU ajjiSwvoc,
Tardar. passion, cap. 7. "A[/.6i£, Hesy- Ambones, ubi Epistolae et Evangelium 6'6ev e!w6et xa\ 7tp60spov ojAiXsTv, ^apiv TOU
chio, Athenaeo et aliis. decantari solent. Chronicon Casinense l|axoy£<T0at. Casterum erat adhuc Romae
* AMBIZARE. [Bombicare. DIEF.] lib. 3. cap. 19 : Gradum etiam ligneum veteris ambonis forma in Ecclesiis S.
AMBLACIUM, Instrumentum rusticum. ejusdem opens extra chorum, Ambonis in dementis, S. Pancratii, et S. Laurentii
Adalardus in statutis antiquis S. Petri morem pulcherrime statuit, in quo et extra muros. Vide quae de ambone Ec-
Corbeiens. lib. 2. cap. 1 : Ipsi dent unus- node Lectiones, et Epistolss ac Evangelia clesiae Sophianae congessimus in ejus-
quisque ad hortum, cui deservit, in tertio ad Missas prsscipuarum festivitatum lege- dem aedis Descriptione n: 74. 75.
anno aratrum 1. cum Amblacio et con- rentur. Ita Editio Angel i a Nuce: nam * Ambo figuram lapidis sancti monu-
junclis. quando necesse fuerit. [** In voce Broliana perperam Umbonis praafert. menti designat, quern. Angelus cum evol-
Conjunclum et apud Guerardum post Benedictus III. PP. Epist. 12. ad Epis- visset ex ostio monumenti, proclamabat
Polyptychum Irminonis legitur : jugum copos in Regno Caroli constitutes : Qua- resurrectionem Domini. Ita German. II.
cum Amblacio. Unde doctissimus editor liter olim sacrorum fuit conjunctus nu- patr. CP. Theor. rer. eccl. ex interpr. G.
Irmin. in Glossario : Amblacius, annu- mero Clericorum, adeo ut in divinis Herveti.
lus virgis flexibilibus contortisque effor- celebrandis mysteriis more Subdiacono- * 2. AMBO. Ad Ambos ad ambos, Phra-
matus, cui paxillus jugi inseritur ; isque rum sacras Lectiones conscendens Ambo- sis Gallica, Deux a deux. Notitia ann.
annulus aratri temonem extremum adun- nempopulo nuntiaret.Gregoriu.s Nazianz. 851. ex Chartul. Lemovic.: Tune ads-
cumque, in ipsum introductum, relinet Orat. 1. in Julianum pag. 59. de eodem tantes, qui illic aderant. caterva non
atque attrahit.] Juliano : 'H TWV Oetwv UTravayvtSffTr)!; TtoTeXo- modica bonorum hominum, interrogarunt
* Idem prorsus quod Amblai, in Libert. y(wv, xa\ TTJs ToO jj-eyaXou pijuiaroe vj^twfAevoi; leges eorum ad ambos ad ambos: at illi
Jonvillae ann. 1354. torn. 4. Ordinat. reg. TI^S. Nicephor. Callist. lib. 14. cap. 10 : uterque nunciaverunt se esse Romanos,
Franc, pag. 300. art. 38 : Vdulons el oc- 'Yub TOV «(j.6wva, o f3yj[xa TWV avayvwaTwv * AMBOBAYA. [Ambubaja. DIEF.]
troyons que lidit habitant aient hernoix IffTtv. Vetus Inscriptio Romana apud * AMBOGNA. [Ut AMBIGNA. DIEF.]
de cherrues, puissent prenre et coillir Mabillonium torn. 4. Analect. pag. 486. AMBOLAGIUM. Vide Anabolagium.
hars, fortes et Amblaix. en touz noz bois In Ambone S. Petri : * AMBOLLA. [Abolla. DIEF.]
de Jonville, pour maintenir les charuai- Scandite cantantes Domino, Dominumque legentes :
* AMBOLODIDM. [Gall, pupitre tour-
ges. Et Ambley, in Lit. remiss, ann. Ex alto populis verba superria sonant. nant. DIEF.]
1479. ex Reg. 200. Chartoph. reg. ch. 135: * AMBONISTA. [Gall, predicateur.
Le suppliant print une des verges pour In ambonis parte superiore bini erant DIEF.]
teurtre (tordre) et faire des Ambleyz a gradus, alter altior, in quo Evangelium * AMBOSCA, Insidiae, Gall. Embuscade.
charrete. Ex quibus colligitur Amblacium legebatur, alter inferior, in quo Epistola. Lit. remiss.'ann. 1461. in Reg. 192. Char-
roprie esse Gratis genus ex virgis flexi- Ordo Romanus: Subdiaconus vero, qui toph. reg. ch. 19: Congregavit 25. bales-
E ilious et contortis efformatum sic dic- lecturus est, ascendit in Ambonem, ut le- terios et duos homines eques (equites)
tum, quod carrum ambit et cingit ut in gat, non tamen in superiorem gradumf armatos et illos posuit in Ambosca seu
eo certse merces vehi possint. quern solet ascendere, qui Evangelium indicia (insidio) in quodam nemore. Vide
* AMBLATOR, f. Amblaciorum artifex. lecturus est. infra Ambuschia.
Occurrit in Instr. ann. 1364. inter pro- Neque tantum Lectiones et Evangelia, *AMBOSTA, AMBOTA, Quantum pugno
bat, torn. 2. Hist. Nem. pag. 303. col. 2. sed etiam quse ad populum recitanda vel manu ex acervo frumenti alteriusve
j AMBLYGONIUS. Vide Ambigonius. vel exhibenda erant, in ambonibus re- rei capi et contineri potest, idem quod
1. AMBO, Pulpitum, tribunal Eccle- citabantur aut exhibebantur. S. Marti- Puginata. Stat. Taurin. ann. 1360. cap.
sise, ad quod gradibus ascenditur. [Gall. nus I. PP. in Synodo Lateranensi: Ca- 269. ex Cod. reg. 4622. A : Venditores
Jube.] Papias : Ambonem dicendo, gra- pitula numero novem in Ambone prssdi- grani et leguminum de Taurino non tene-
dum significamus. Walafridus Strabo cans, etc. Annales Francorum ann. 800 : antur dare Ambostas. Charta eccl. Lug-
lib. de Reb. Eccl. cap. 6: Ambo ab am- Ipse Pontifex coram omni populo, in B. dun, ann. 1345: Debet quinque bichetoset
biendo dicitur, quia intrantem ambit et Petri Basilica Evangelium portans, Am- quinque Ambotas frumenti. Ibid.: Unius
cingit. At constans est doctiorum sen- bonem conscendit, invocatoque Trinitatis Ambotas et dimidise. Vide Ambostis.
tentia, a voce Graeca avagouveiv, Latinam nomine, de objectis se criminibus jureju- AMBOSTIS, Pugillus, pugnus, in Gloss.
formatam. Hesychius ait, a^ova? esse rando purgavit. Vide Anastasium in Arabico-Lat.
T«? xaTaSaaEi? TWV opwv. Lexicon Grsec. Pelagio PP. Capitula Caroli Mag. lib. 1. ^ AMBOTUM. [« Vas vinarium minus,
MS. Reg. Cod. 930. "A^gajv, roxpa TOV pw, cap. 88. [** rec. 82. ex Capit. ad Eccle- unde reliquis majoribus mensura adim-
TO paivwv, xai 6 u^rjXb? TOTTO?. Aliud Cod. siast. ann. 817. (Baluz. 816) cap. 6.] : In pletur. » DIEF.]
2062. "A(a6tov, 6 u^YjXb? TOTCO;, mxpa pw, |3u>v Ambone ipsa auctoritas coram populo ^ 1. AMBRA, Ambarum, Gall. Ambre.
xa\ avaSwv, xa\ xaTa auyxoTtyiv a^gtov. In- legatur. [Translatio S. Judoci inter Acta Relatio pro canonizatione B. Aloysii
 AMB
torn. 4. Junii pag. 1142. B : Coadjutores
ex societate et sacristae deponunt, magnum
Polonies Marescalcum B. Aloysio argen-
team lampadem dono dedisse, et alium
sex candelabra, ex Ambra. Vide Ambar,
et mox Ambre.
2. AMBRA, AMBRUM, AMBER, Anglo-
Saxonibus, Vasis vinarii genus, vel
mensura : ex Latino amphora, ut vide-
tur, deductp vocabulo. Leges Inae Regis
Westsax. tit. 74. apud Brompton.: 12.
Ambrss cervisise Waliscse.... 10. plena
Ambra butyri. [** Ap. Wilk. tit. 70 :
twelf A m b r a . Nominativus est Am-
ber, Germanis hodie Eimer. De origine
vocis vide Grimmii Gramm. vol. 3. pag.
456. et Graffii Thesaur. Franc, vol. 3.
col. 148.] Leges Adelstani Regis apud
eundem tit. 3 : De duabus meis firmis
dent eis singulis mensibus Ambra plena
farinse. [** Concil. Greatanl. Prsef. § 1.]
Liber Eyidentiarum Eccl. Ghristi Can-
tuariensis : Et reddere debet 120. mensu-
ras, qwas Angli dicunt Ambres, de sale.
[Tabularium Parthenonis SS. Trinit.
Cadom. fol. 23: In Eskenevilla in.
Villanos et dimidium, et reddunt n.
gallinas de pullagio... et xill. bordarios,
qui dant... I. modium sails et n. Ambros
de salinis ejusdem villas.] Gujus vero
quantitatis fuerit amphora, pluribus
tradunt Lambardus et Spelmannus. Nes-
cio, an amphora apud will. Thorn, pag.
1804. lin. penult, sit idem, quod Ambra.
Vide Ambar.
%. AMBRAGO. [Ambago. DIEP.]
T AMBRE, Idem quod Ambar, vel suc-
cinum et electrum, Gall. Ambre. In hoc
autem distinguuntur ambar et succi-
num, quod ambar bituminis genus sit
in littus maris ejectum, quod aeri expo-
situm durescit, odorem spirat suavem,
et sit cinerei cqloris: succinum vero
succus sit arboris induratus, flavus et
nullum diffundens odorem. Bernardus
Thesaurarius de acquisitione Terrse
Sanctse apud Murat. torn. 7. col. 838:
Receptas autem sunt ad utilitatem Reipu-
blicss pro majori parte jEgypti deliciae in
auro et argento, et pomis, perlis, Ambre,
fills aureis, et filacteriis variis. Rymer.
torn. 8. pag. 428. col. 1: Unum par Pater
noster de Ambre. Id est, sacrorum globu-
lorum series quam Gallice vulgo dicimus
Chapelet. Hujusmodi vero series ssepis-
sime fiunt ex electro: quare per Ambre
hie significari puto succinum vel elec-
trum. Vide Ambrum.
* Hsec sic emendanda ex D. Falconet :
In hoc autem distinguuntur ambar et
succinum, quod ambar bituminis genus
sit oceani Orientalis proprium, cinerei
aut nigri coloris, in littus maris ejectum,
quod aeri expositum durescit, et odorem
spirat suavem : succinum vero sit aliud
bitumen lapidescens, flavum aut album,
ex tritu vel ab igne fragrans, quod in
sinu Codano reperitur; refoditur etiam
in quibusdam locis Mediterraneis.
* AMBRISIANA. [Ambrosia. DIEF.]
* AMBRISIBERA, ETA, ULA. [Amphis-
bsena. DIEF.]
AMBRO. Gloss. Isid.: Ambro, devorator,
consumptor, patrimoniorum decoctor, lu-
ccuriosus. profusus. Joan, de Janua :
Ambro, leccator, lurco, manducus, ardelio,
ganeo. Sed interest: Ambro dicitur ille,
qui bene scit judicare de sapore ciborum,
et libenter gustat bene saporata : lurco
dicitur ille, qui gulose et immunde omnia
devorat, etc. Gilaas de Excidio Britann.:
Illi primores inimici ac si Ambrones lupi
profunda fame rabidi. Galfridus Mone-
muthensis lib. 5. cap. 4 : Prosternite viri
obstantes Ambrones.prosternite. Adde lib.
AMB AMB 219
5. cap. 6. lib. 6. cap. 3. Althelmus de latur. Hoc autem momento prsecipue
Octo principalib. vitiis cap. 1: ducitur eruditus Vir, quod succina non
Duffl vetitum ligni malum decerperet Ambro. in Arabicis, sed in Germanicis maribus
inveniantur, unde et in Asiam aliasque
Idem cap. 5. de Virg.: Ambronibus et Orientales plagas per commercium dis-
lurconibus vetitam degustans alimoniam. trahuntur. Quidquid sit Ambar, Ambra,
Adde Epist. 1. Bonifac. Mogunt. Festum etc. non nisi post Latinitatem corruen-
Pompeium, et Cluverium lib. 2. Germ. tem usurpari coeperunt. Adeas ipsum
Antiq. cap. 4. etc. £** Vide Forcell. in Skinnerum in Lexico supra laudato.
voce Ambrones, ibique Festum, unde Vide Ambar, et Ambre.
fluxerunt quse habet Placidus apud * Verosimilius tamen D. Falconet vi-
Maium pag. 436.] detur succino. quod Arabibus vocatur
* AMBROARE, Lotio vel argilla, ut vi- Karabe, Ambrum npmen inditum fuisse
detur, pannum purgare, detergere. Stat. ex similitudine bituminis illius cum
pro panniflcio Carcass, renovata ann. altero , quod Arabes appellaverant
1466. in Reg. 201. Chartoph. reg. ch. Anbar.
121: Item quod casu. quo reperiatur ali- 1 2. AMBRUM, Species vasis. Vide Am-
quis pannus, cum capite de bombace sen bra 2.
cotono, in aliquo molendino seu in aliqua * AMBUBAGIA. [Ambubaja. DIEF.]
tincturia aut alibi in quacumque parte, * AMBUBATA, US. [Mulier, homo te-
qui esset vel sit escuratus, Ambroatus, nens STUBAS, scilicet tabernas potato-
seu alias quovis modo paratus in toto vel 1*13,3 T~)TT^T^ 1
in parte, et talis pannus non fuerit 1AMBIJBIA, Intybum, Gall. Chicoree.
visus. etc. Gloss. Lat. Gr. : Ambubia, xtxtipta.
* AMBRONA. [Ambrosia. DIEF.] *» AMBUCIUS, Kurhut, in vpcab. Lat.
AMBRONINUS, inquit Joan, de Janua, Germ. ann. 1477. ADE'L. [Vide Amu-
ab ambro, quod est leccator, unde qui- cium.]
dam, cum vellet alium redarguere, ait : AMBUDT. Andreas Suenonis lib. 13.
Tu habes lurconinam buccam, et Ambro- Legum Scanise cap. 6. de oppressione
nina labia : volens significare, quod mul- ancillse : Ad sex orarum satisfactionem
tum et turpiter comedebat, et libenter de vel seni juramenti defensionem interdum
bene saporatis. Vide Ambro. illicitus attingit concubitus cum ancilla,
<* AMBROO, S. Rosa de Viterbo effic- puta , quse servilibus exempta operibus.
tum putat e Latino Amplius. Privil. serse societatis et honoris, et obsequii dignioris
1233. apud eundem vol. I. pag. Ill: Et intuitu, assidendi dominse suss officium
vadit Ambroo, per ipsa aqua, et inde per est adepta, unde quoque Ambudt lingua
lombo aufesto. patria nominatur. p;? Ambatt, in codice
AMBROSIANUM. Vide Hymni Ambro- Juris Islandorum dicto Gragas, sectione
siani. de fosdere conjugali cap. 43. Schlege-
* AMBROSIANUS. [Monachus. DIEF.] lius in glossario ad hanc legem : Am-
^ AMBROSIATOR. [Ut AMBASIATOR. batt, ancilla; thema mihi non innotescit,
DlEFj nisi idem sit, ac annbatt, ita ut ab onn,
AMBROSINI, Nummi Dominorum et labor assiduus , derivandum sit. Vide
Ducum Mediolani, S. Ambrosii equo Stiernhookum supra in voce Ambactus
insidentis, et flagellum dextra tenentis laudatum. Andbahts apud Ulfilam et
imagine insignes, cujusmodi passim Francicos scriptores semper est servus
videre est. li autemcudi coepere, ex quo honoratior, cui signiflcationi bene con-
Luchinus Vicecomes, Mediolanensium gruit locus Sunonis.]
copiarum ductor ab Azone patruele suo * AMBUERE. [Amburere. DIEF.]
constitutus, victoriam insignem de *-AMBUFILA, Lo ventre, in Glossar.
Leodrisio Vicecomite, Azonis patrup, Lat. Ital. MS.
reportavit ann. 1339. 21. Febr. quo in j|c AMBUGIA. [Ambubeja, chicoree.
prselio ferunt S. Ambrosium ab omnibus DIEF.]
conspectum, scutica hostes csedentem ; « AMBULA, est instrumentum in quo
ideoque Mediolanenses ei victoriam equi discunt ambulare , in Gemma
adscripsisse. Postmodum in rei memq- Gemm.
riam sanctum Antistitem hac specie in AMBULACIUM, Caducum mali Punici.
nummis suis efflngi curarunt Domini Cselius Aurelianus lib. 5. Chron. cap. 2.
Mediolanenses. Historiam narrant Bo- pag. 129. 1. edit. : Aut mali Punici foliis
sius, Corius,. Jovius, et alii. Sed vexilli viridibus, vel ejus caduco, quod Latini
Mediolanensis, S. Ambrosii nomine Ambulacium vacant. At lib. 4. cap. 3.
insigniti, longe antea mentio occurrit, pag. 102. habet Ampullagium: aut decoc-
nempe sub ann. 1160. in Hist. Archie- tione mali Punici, vel ejus caduci, quod
pise. Bremensium pag. 104. [* Vide in Grssci Cytino roas appellant, nos Atnpul-
Moneta.~\ .^Ita. etiam editio posterior. Grsec.
AMBROSIO, ONIS, Quia indicat, vel quia
bene saporat, Glot, Prov. Glossar. Prov. 1. AMBULARE, Ire,proflcisci,equo vehi.
Lat. ex God. reg. 7657. Vide Ambro. peregre ire. Glossse MSS : Bitit, Ambu-
* AMBROSIUS. [Ambro. DIEF.] lat. Bitire, ire. Infra : It, ibit, Ambulavit.
* AMBROTANUM. [Abrotonum. DIEF.] Ambula in jus, apud Plautum. Anony-
1 1. AMBRUM, Electrum ; succinum. mus Valesianiis de Constantino M. :
Gall. Ambre. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. Ambula Constantinopolim ad Justinum
275: Pro pectinibus sex et speculis 6. et Imperatorem. Messianus Presbyter in
duobus filis de pater nostris de Ambro, et Vita S. Csesarii Arelat. lib. 2 : Effecit, ut
duobus filis de pater nostris de curallo, vir Dei ad civitatem illam Ambularet.
etc. Vocis originem accersendam vult Gregorius Turon. Lib. 9. Hist. cap. 20 :
Skinnerus in Lexico Etymol. ad vpcem Non est optimum, ut neptis mea Ambulet,
Amber non ab Arabico Anbar quod idem ubi soror sua est interfecta. Ita lib. 6.
sonat, sed a Belgico Aen-Bernen, Adu- cap. 11. de Vitis Patrum cap. 7. Regula
rere, quasi diceretur lapis ustilis ; licet 1. SS. Patrum cap. 8. Decretio Childe-
enim soliditate sua lapis videatur, igni berti cap. 7. Prseceptum Theodorici
tamen admotum accenditur, etc. Quo Reg. Fr. apud Mabillon. de Re Diplo-
nomine bitumen istud nobile, inquit, mat. pag. 471 [w Breq. 197. ann. 681.]
teste Francisco Guicc. in Belg. hodie Ubi de ipso monastirio, vel de ejus villis,
Bern-steen accolis maris Balthici appel- tam Ambolandum , quam revertendum
220 AMB AMB AMB
pereocirent. Placitum Childeberti III. ginta annos possederit, modo Mensura Gloss. Rom. vol. 1. pag. 72.] Hispanis,
Reg. ibid pag. 477. [-« Brequ. n. 332. 23 non ambulaverit, hoc est, modo rei illius Cavallo amblador. Papias MS.: Astructor,
dec. 694.]: Quando Genetor noster Theu- per id tempus nulla fuerit facta parti- (Asturco) equus Ambulator, editus habet
dericus quondam Rex, partibus auster tio, istudque per sacramentum compro- Asterco. Joan, de Garlandia in Synony-
hostileter visus fuit Ambolasse, homo no- betur. mis, ubi de equis variis : Istis curristam
mine Ibbo quondam, nullatenus ibidem -•:=Ad hujusce legis sensum aptior mihi jungamus Ambulatorem. Igitur ab Am-
Ambolasset, etc. Ubi in mentem venit videtur interpretatio, qua Ubi per qua- bulare, ita dictus, non a Grsec. ajiSXyvsiv,
nostrum, aller pro ire, ex ambulare, for- draginta annos mensura minime Ambu- uti vult Perionius. Vita S. Henrici Im-
matum, ut ex ambler, aller efflctum laverit, intelligitur, ubi per 40. annos perat. cap. 23 : Singulis annis album
fuerit. Conjecturam severioribus liben- nulla exorta est difficultas de portione, Ambulatorem cum Phaleris Romano
ter exponimus. Hac notione utuntur quse alicui obvenit, quando res divisae Prsesuli dariconstituit. Adelbertus Abbas
Paulus in Vita S. Hilari Abbat. Galeat. fuerunt inter fratres, per mensuram, Heideimhensis: Dum reliquias Richardi
n. 5. 7. Lex Alemann. tit. 23. § 4. Lex hoc est, justam sestimationem ; ad pos- Regis ad Ecclesiam filii sui defferret, Am-
Longobard. lib. 1. tit. 14. § 6. 7. 8. sessoris sacramentum qusestio debet bulatorem abstulerat. Eckeardus junior
[*« Roth. 21, ibique f9rmul. Liutpr. 82 referri, ut Iis intentata finiatur; maxi- de Casibus S. Galli, cap. 15: Ambulator,
(6, 29). Aistulph. 13: in eocercitu ambu- me cum causa possessionis probata cui ipse insederat, alacritatem equorum
lare.] Capitula Garoli C. pag. 135. [** Oa- fuerit. post se sentiens, caput concutiens, exul-
pit. Caris. ann. 864. art. 14.] Marculfus AMBULARE pecunia dicitur, quse, ut tare ccepit. Vide eundem cap. 10. et 11.
lib. 1. form. 23. Hincmarus torn. 2. pag. yulgo loquimur, currit, cursum habet, S. Bernardus Epist.: Tu sedens super
593. Concilium Wormatiense ann. 868. in usu est, a cours, in Pragmatica Sanc- Ambulatorem tuum, indutus purpura et
can. 18. Anastasius in Vitis PP. pag. tione Justiniani cap. 19. Vadere, in Con- bysso, circuis plateas. Equus Ambulato-
27. 32. 35. 37. 38. etc. Vetus Testamen- cilio Franco fordiensi ann. 794. can. 5 : rius, apud Fulbertum Epist. 111. Occur-
tum passim, etc. [* pro Exire, Gall. Et in omni emporio Vadant isti novi rit preeterea in ! Speculo Saxon, lib. 3.
Sortir, in Chartul. Celsiniam. ch. 378 : denarii, et accipiantur ab omnibus. Hinc art. 51. | 2. [ » In Germ. Teldere, Germ.
Iste ostages in preison veniat ad Celsina- T AMBULATORIA MONETA, Quse in usu Superior. Zelter.]
nias, et de ilia preison non Ambulet, sine est, apud Ludewig torn. 5. Reliq. MSS. 1. AMBULATORIUM, [vel Ambulatorius.]
absolutione de priore.] pag. 328. Vide Moneta usuahs. Equus, seu, ut efferebant nostri, Equita-
DEAMBULATOR, Qui peregre proficis- 2. AMBULARE, Pertinere. Charta Da- tura. Lambertus in Vita S. Heriberti
citur. Eckehardus de Casibus S. Galli goberti Regis , apud Henschenium de Archiepisc. Coloniensis n. 22 : Clam
cap. ult. : Deambulatoribus peregrinis, Tribus Dagob. pag. 28 : Qualiter omnes mandatse... data ei argenti libra, Am-
qui Romam ibant, jungitur. res juris nostri in pago Laudemburgensi, bulatorio Episcopi eum imponat. Quo loco
AMBULARE SUPER ALIQUEM. Lex Lon- et quidquid ad nostrum urbem Ambulare Rupertus Abbas in Vita ejusdem Sancti
gob. lib. 1. tit. 9. 119 : Qui super aliquem visum est, et omne. quod ad fiscum nos- n. 24. equum habet. Gaufredus Mala-
Ambulaverit, et sic eum pro quacumque trum hactenus pertinebat, etc. terra lib. 4. cap. 26 : Comes autem sciens,
causa occiderit, etc. Gall, dicerent: Cou- [«* ann. 627. Breq. n. 65. Ibidem infra : urbem juri Apostolici Urbani et S. R. Ec-
rir sur quelqu'un. Et quidquid did aut nominari potest. clesise competere, susceptis mille quingen-
[** Liutpr. 20. (4, 2.) Walterus ex Lin- sicut prius ad nostrum usum Ambulare tis aureis, et sex Ambulatoriis, urbi et
denbrogii var. lect. scripsit Adsalierit. videbatur. Charta dubise fidei.] messlbus suis parcendum indicit. [Charta
Male, ni fallor, nam vox Adsalire pro- 3. AMBULARE , nostris Aller I'amble : ann. 1050. ex Archivo Montis S. Michae-
pria est Leg. Salic, et Capitul. Franc.; [Alterno crurum explicatu mollem gres- lis : Ego Marinus Redonensis Episcopus
et in formula huic ipsi cap. Liutpr. 20. sum glomerare.] Vegetius lib. 1. de Arte concessi Monachis S. Michaelis duas Ec-
juncta, legitur: Quod tu Ambulasti su- veterin. cap. 56 : Minutim aut em equus clesias per conventionem, quam a me
per, etc.] Ambulans, commodius vehit, et pulcrius Monachi redemerunt pretio xx. solidorum
1 AMBULARE dicitur de Episcopo qui videtur incedere.~Vita, S.Willelmi Abbat. Cenomansium, atque unius equi badii
lustrando peragrat dioecesim suam. In- Roschildensis num. 45 : Quodam die bene Ambulatorii.]
dex veterum Canonum inter Concil. quum ad negotia domus exiret, equitavit
Hisp. torn. 3. pag. 28: Ut Episcopus per quendam roncinum. Frater autem qui 2. AMBULATORIUM, Locus aptus ad
dioscesim suam Ambulans duos solidos cum eo ibai, considerans pulcritudinem ambulandum, Johanni de Janua. Est
tantum accipiat. equi, et dispositionem membrorum ejus, etiam pedatura murorum, seu mcenium
* AMBULARE ANTE SANCTUM , Ad ait, Proh dolor ! quod talis equus non TOpfnaToc, apud Constantinum Porph.
sedem ejus nomini sacram ire. Chartul. Ambulat. Cui Abbas: Credisne, quod po- de Admin. Imp. cap. 29. Aiagaxa Harme-
eccl. Vienn. : Ego Artaldus et uxor mea terit Ambulare ? At ille: Minime credo, nopulo; nostris, Rempart. Gloss. Lat.
nomine Petronilla cedimus ecclesise S. quia senex est, et naturalem minime Greec.: Ambulacrum, Ata(7TYi(Aa, TtsptuaToc.
Andreas... vineam, quam acquisivimus in immutabit cursum,... et hssc dicens ccepit Vita S. Aniani Episcopi Aurelian. apud
pago Viennensi,... quia mulier mea non eum urgere calcaribus. Ille vero soliti V. 0. Hubertum : Pontifex fisus in Do-
habebat filium, sed tantum filias ; et Am- cursus oblitus, gressus faciebat pianos, mino, per muri Ambulatorium Sancto-
bulavit ante sanctum Maximum, et depre- bene Ambulando, quamdiu vir Dei dorso rum gestans pignora, etc. Vide Peda-
cata est Dominum. et exaudivit earn, et ejus insedit. tura.
imposui ei nomen meum, et vocatus est AMBULANS, idem qui Ambulator, Italis --AMBULATORIUS, Non stabilis, qui
Artaldus. Ambiante. Cpnstitutio Caroli Crassi amoveri potest, Gall. Amovible. Arest.
1 AMBULARE AD MARITUM, Nubere, Imp. de Feudis cap. 5 : Et duo equi,unus ann. 1411. 12. Mart, in vol. 11. arest.
in Legibus Luitprandi apud Murator. currens, alter Ambulans . addantur. parlam. Paris. : Ipsi capellani, qui inti-
torn. 1. part. 2. pag. 51. col. 2. [#* Liutpr. [«« Apud Pertzium inter Capit. Spuria tulati in dicta capella non erant,.... imo
lib. 2. cap. 8. (14.), ubi sorores qui ad Caroli M. pag. 3. extr.l Ambulatorii ac revocabiles erant.
maritum ambulaverint opponuntur iis 3<c AMBULARIA. [Ambubaja. DIEF.] AMBULATRIX, Equa tolutaris. Ecke-
quse in casa patris remanserint. Ibidem * AMBULATE, Mulieres tibicines, Sy- ardus junior de Casib. S. Galli cap. 1
lib. 6. cap. 94(114.), neque ibi ad maritum riace. Glossar. yet. ex Cod. reg. 7613. [** ap. Pertz. vol. 2. pag. 90, lin. 12.] :
ambulare est nude nubere, sed domum [« pro Ambubajas.] Sternatur utique Ambulatrix mea,... as-
pater nam deserere.] 1 AMBULATIO, Ambo, Pulpitum vel cendensque equitem illam velocissimam*
| AMBULARE MENSURA, dicitur in iis-suggestum in Ecclesiis ad quod gradi- etc. [Vide Ambulator.]
dem Legibus apud eundem Murator. bus ascenditur. Translatio S. Adalbert! AMBULATURA, Incessus tolutaris,
pag. 64. col. 2 [« Liutpr. lib. 6. cap. 16. Episc. et Mart. torn. 3. Aprilis pag. 201: Gall. Amble, Italis, Ambiadura. Vegetius
(69).] Alise. vero res quss divisse fuerint Mox hilarati intrantes Ecclesiam S. Ma- lib. 4. Artis veterin. cap. 6 : Statura et
inter fratres seu nepotes. vel ubi Mensura rise, et ante sepulchrum S. Adalberts positione a cseteris equorum generibus
tracta est, sortes stantes adssquentur.Nam humi prostrati diu.... surgit Dux etstans non plurimum differunt; sed solius Am-
ubi per xl. annos Mensura minime Am- in Ambulatione hac rupit voce, etc. Plinio bulaturse quadam gratia discernuntur a
bulaverit, et causa probata fuerit, quod aliisque sequioris aevi Scriptoribus Am- cseteris. Gradus est minutus et creber, et
jure quieto possedisset...per sacramentum bulatio, locus est ad ambulandum. Gall. qui sedentem delectet, et erigat, nee arte
finiatur. etc. Mensuram trahi et Mensu- Promenade. Vide Ambulatura. doceatur, sed naturse veluti jure prseste-
ram ambulare, quee idem sonant hocce AMBULATOR, Equus, qui Tolutarius tur. Vide eundem lib. 2. cap. 5. Idem
in loco, aliud nihil signiflcare videntur, Senecee, Gradarius Lucilio, Asturco Pli- lib. 4. de Re militari cap. 6 : Inter cola-
quam hgereditatem dividere et in sequas nio dicitur, cui mollis alterno crurum torios et eos, quos guttonarios vulgus
partes distribuere : hac ergo lege sta- explicatu glomeratio est: nostris Haque- appellat, Ambulatura eorum media est.
tuitur, eum fore legitimum possesso- nee, cheval d'amble, [*® Olim Ambleour. Ambulatio volubilissima, apud Mona-
rem, qui rem quamcumque per quadra- Provincial. Amblador. Vide Raynouardi chum Sangal. de Rebus Caroli M. lib.
 AME AME AME 221
1. cap. 26. [** Pertzio cap. 24, Hahnio quod Fiat. Item idem est quod Veritas. assous, se il ne rendent quitement et de-
22.] Le Roman de Gay don MS. : Grsecismus: livrement,et neAmendent.Pro Saginare,
Charles chevauche a la barbe florie, Verum, vere, fiat, Amen tria denotat ista, Engraisser; unde Amendeur, qui sagi-
Et li Dus Gaydes 1'Ambleure serie. Si verum, nomen, adverbium sit tibi vere, nat, in Lit. remiss, ann. 1385. in Reg.
Amen, Amen, vere, duo sunt adverbia vere, 127. ch. 146: Mahieu de Sorel et Jehan
Vetus Poema de Vulpe Rege Coronato Amen pro fiat, tibi verbum deficiens est. Platel, chatreulx et Amendeurs de pour-
MS.: Lexic. Graec. MS. Reg. cod. 2062 : 'A^v, ceaulx et truyes.
Un autre i envoies le pas, •jremcnru>[AevuK, aXrjOco?, T\ avr\ Yiyomo. Vide | AMENDARE, Abscondere, extra com-
Ou les galos, ou 1'Ambleure. praeter Scriptores de Offlciis divinis, mendare. Papias MS. Bitur. in Gloss.
Baron, ann. 57. n. 163. N. Fullerum lib. 1. MS. S. German! : Amendat, iffigiat. aut
Joan, de Condato MS. : Miscell. sacr. cap. 2. et Card. Bona lib. longe mittit, vel extra commendat. Aliud
M'cn aloie grant aleure, 2. Rer. Liturgic. cap. 5. n. 6. Goarum nihil est nisi Latinum Amandare, ex-
Si com palefroi 1'Ambleure. ad Euchologium pag. 138. et Henric. pel lere, dimittere.
Bocacius : Noi aviano perduto il trotto Valesium ad Eusebii Hist. lib. 6. cap. | AMENDISIA, Idem quod Amenda,
per I'Ambiadura. 43. lib. 7. cap. 9. Mulcta, Gall. Amende. Charta Henrici
* AMENA. [Camena. DIEF.] Ducis Lotharing. ann. 1223. ex Tabul.
T AMBULATUS, Actio ambulandi. Ar- 1 AMENDA, pro Emenda, Mulcta, Gall. Cprbeiensi : Sciendum est etiam quod
nob. lib. 1 : Christus scitur Ambulatum Amende. Charta ann. 1187. ex Archivo dictus Advocatus et ejus haeredes debent
dedisse contractis. Majoris-Monasterii : Si homo de Gahart habere tertium denarium de Amendisiis,
* AMBULEIA. [Ambubaja. DIEF.] male fecerit homini de Maceriis, vel con- de quibus Scabini de Molla sententia-
* AMBULLA. [Abolla. DIEF.] tra, per legitimam considerationem legiti- bunt et Ecclesia tantummodo unum
if. AMBULLUM. [Gall, andouille. DIEF.] morum hominum emendabitur in marcha. denarium de supradictis Amendisiis.
<e* AMBULO , onis, i. e. Ambulator. et si Amenda venerit, quisque habebit de * Nostris etiam olim Amandise et
Gemma Gemm. hominibus suis. Amendise. Lit. remiss, ann. 1391. in Reg.
* AMBULOGIA. [Ambubaja. DIEF.] « AMENDAMENTUM , Correctio, emen- 140. Chartoph. reg. ch. 307: Les sup-
AMBULUS, Cursor qui causa festina- datio, reformatio, Gall. Revision, correc- plians veans qu'ilz ne povoient avoir
tionis legatur. Joann. de Janua. tion. Lit. remiss, ann. 1354. in Reg. 83. Amendise, ne offre aucune pour ledit
* AMBURVALE. [Ambarvale. DIEF.] Chartoph. reg. ch. 20 : Cum Laurentius meffait. etc. Lit. Joan, ducis Burgund.
1. AMBUS. Malcus, in Glossis Isidori. Sargne argenterius villas. Hisduni.... com- ann, 1410. in Reg. 165. ch. 270 : Les deux
[Legebat Laurentius Lucensis ibidem et potum suum dictae receptae argenterise per principaulx et les complices, lesquelx et
apud Papiam, quern nominat, Malleus. Amendamentum reddidisset, secundum non autres feront I'Amandise du mef-
Grsevius in notis ad Gloss. Isid. ex quod est in villa fieri consuetum, etc. fait.
Cerda sic emendat: Ancus, Mancus. Ita Amendement de deniers, qui in repara- 1 AMENDOLERIUS, Amygdalum, Gall.
legit etiam Glossarium Philoxeni: An- tione domus insumuntur, in Ch. ann. Amandier, ab Italico Amendola,Amande.
cus, mancus, y-uXXba, XopSo?.] 1323. ex Chartul. S. Mart. Pontisar. fol. Donatio Landulfi de Vinea Juniarias in
[T 2. AMBUS, Servus, pedissequus.] 37. v°: Et sont encore tenus lesdiz pre- Tabulario Ecclesiae Aptensis fol. 137.
Ugutio : Ambi, servi,ab ambiendo, idest neurs.... a mettre et emploier audit hostel verso : In poio ubi sunt Amendolerii cum
circumeundo dicti. diz livres Parisis de Amendement de de- casaliciis et exavis et curtis et campis,
*AMBUSCHIA, Insidise, Gall. Embus- nier s. etc.
cade. Processus Egidii de Rays ann. * Amendement d'armes, Armorum, AMENDULA, Amygdala, Amendola Ita-
1440. ex Bibl. reg. fol. 181. v°: Dixit quibus pugnandum est, examen aut re- lis, nostris Amende, vel Amande. Anas-
quod, insidix seu Ambuschia 50. vel 60. formatio. Bellom. MS. cap. 63 : Et se tasius in Benedicto III. pag. 206: Nee
hominum erant ibi. Vide supra Ambosca. presente par Amendement d'armes et de non Amendulas aureas numero 11. et
AMBUSILLA, Venter, in Gloss. Isid. conseil d'estraindre et de lasquier, d'oin- gemmas chrysoclavas pendentes 10. prse-
Ugutio : Ambutilla (sic in MS.) Venter, dre et de roigner, de fil et d'aguille, et de cepit fieri. Id est, ornamenta in amyg-
qui ambabus partibus cilletur, id est, mo- remuement d'armes qu'il en puise oster, dalae speciem confecta et formata.
vetur per as et anum. [Grsevius conjicit si trop en i a. Lib. rub. fol. parvo domus * AMENITAS. Vide infra Amamitas.
legendum : Alvus. Ilia, venter.] publicse Abbavil. fol. 29. r°: Quant wage >|c 1. AMENIUM. [Locus amcenus. DIEP.]
* [ANDUSCILLA, andouille. DIEF.] sont doune devant le visconte. .... il doi- % 2. AMENIUM. [Vinum sine minio, vin
* AMBUSTANEA AVIS. [Avis quaa ve- vent venir dedens le fin des contremans blanc. DIEF.]
rum prsesagit. DIEF.] devant le visconte, et se doivent pourof- * AMENLARIUS, Amygdalum ; unde
* AMBUSTUM, UXUM. [Gall, gui- frir arme de toutes armes, d'escu, de diminut. Amendolerius, Provincialibus
mauve. DIEF.] baston par Amendement d'ointure et de Amendeiret. Chartul. eccl. Aptensis fol.
* AMBUTILLA. [Gall, ventre, andouille. raougnure. 72. v° : Ferraginem juxta Amenlarios.
DIEF.] * Amendement, Damni emendatio, re- Ita leg. pro Amentarios. Vide Amen-
* AMECISTARI. [Gall, attrister. DIEF.] paratio, in Testam. ann. 1317. inter tarli.
* AMEDANUS. [Alnus. DiEF.J Probat. Hist. Sabol. pag. 379: Nous 4c AMENDS. [Gall, cumin cultive. DIEF.]
^f. AMEIA. [Vitis silvatica quae cum voulons et commandons que nos Amende- ^ 1. AMENSURARE AMEECIAMENTA ,
alnis maritatur. DIEF.] menz soient faiz par la main de nos exe- Mulctse pecuniariaa modum decernere,
IAMELIORARI, Melius valere. Vita cutours. Rursum pag. 389. mulctam a?stimare, Gall. Taxer une
B. Hugonis de Lacerta apud Marten. * Amendement, Stercoratlo, nostris amande a merci. Vox fori Anglici, idem
torn. 6. Ampliss. Collect, col. 1169: Re- Engrais. Lit. remiss, ann. 1371. in Reg. significans quod Amerciare. Est etiam
cepta autem remeandi licentia, Amelio- 102. Chartoph. reg. ch. 323: Ledit Je- Amensurare idem quod Commensurare,
rari coapit in via ipsa. hannin menast une chartee d'Amende- ex aequo metiri seu _partiri pro rata por-
| AMELLUM, (jiEXoqpuXXov, Melissophyl-ment aux champs, etc. Reg. Corp. 13. tione : quod de iis intelligitur, in quos
lum, apud Janum Laurenberg. in Sup- sign. Habacuc ad ann. 1510. fol. 30: Sera eadem mulcta decernitur : Quodllbet
plemento Antiquarii. tenu les (ablais) convertir en fiens et Amerciamentorum prsedictorum Amensu-
* AMELUM , Lo edificio publico. Glos- Amendemens, et les mener chascun an retur ad viginti libras. Vobis mandamus
sar. Lat. Ital. MS. ordinairement sur les terres de ladite quod Amerciamenta prssdicta Amensu-
« AMEMBRARE, Jungere, conjungere. cense. rari faciatis in forma prssdicta, apud
Charta ann. 924. apud Murator. torn. 2. * Hinc, ut vocem Amendement, sic et Rymerum torn. 4. pag. 683. col. 2.
Antiq. Ital. med. sevi col. 44 : In qua verbum Amender variis signiflcationi- '** 2. AMENSURARE CUSTODES, Iis quod
(curte) fuit casa sive terra et puteo insi- bus usurparunt. Amender, pro Reficere, justum est assignare. Charta W. de
mul Amembratas.... Casa ipsa, quod est Reparer. in Lit. ann. 1373. torn. 5. Or- Dampetra ann. 1223. in Chartul. Cam-
solario cum fundamento et edificio dinat. reg. Franc, pag. 682. art. 19: Que pan. Cam. Comput. Paris, fol. 286. v°.
suo, seu fundamento in quo fuit casa nul en droict soy Amende et tienne en col. 1 : Posui in manu sua terram meam
et curte seu puteo insimul Amembratas, dert les passages, aux mieulx de son po- cum bulo de Dampetra, per custodes suos
qualiter cartulata est per designates lo- voir. Pro Mulctam solvere, in Stat. ann. custodiendam in expensis meis, usque ad
cas. Alia ann. 1010. apud Lam. in Delic. 1372. ibid. pag. 578. art. 12: 11 sera con- terminum vel terminos inferius assigna-
erudit. inter not. ad Hist. Sicul. Laur. trainct a I Amender selon le meffait. Pac- tos; quos custodes Amensurabit fidelis
Bonincont. pag. 323: Quia de una parte tum inter Carolum cqmit. et capit. meus Odardus marescallus Campanise,
est Amembrata ad terram Gariprando, Carnot. ann. 1306: Se li justiciers le conte secundum quod viderit expedire. Vide
etc. prennent homes de cors de chapitre..... et supra, Admensurare 2. Amoisonner nos-
AMEN. Breviloq. Amen. i. Vere vel il ne veuillent respondre ou jurer ; et il tris olim, Mensuram statutam rei alicui
fideliter, sive seternaliter. Item idem est soient escomeniezpource, il ne seront pas dare. Stat. ann. 1403. torn. 8. Ordinat.
222 AME AME AME
reg. Franc, pag. 173. art. 32 : Pouryeu certo bourn, ovium, aut aliorum ani- * AMERULLUM. [AMABELLUM. DIEF.]
que premierement lesdiz draps.... aient malium numero aestimabatur, ut auctor jjc AMERUS. [ « Clairet ». DIEF.]
este trouvez bans, loyaulx et marchans, et est A. Gellius lib. 1. cap. 2. quod in * AMES, TIS , La merola, in Glossar.
bien Amoisonnezde longeur et de largeur. Scotia etiam obtinuisse docemus in v. Lat. Ital. MS.
juxte I'ordonnance sur ce faicte. Vacca. Deducta porro ejuscemodi voca- * AMESIA, pro Amasia, concubina,
* AMENTANUM, ATIO. [Amentum. bula a Gallico Mercy, id est Misericor- Gall. Maitresse. Lit. remiss, ann. 1417.
DIEF.] dia, quomodo etiam interdum mulcta in Reg. 170. Chartoph. reg. ch. 20: Ka-
1. AMENTARE , in Gloss. Grsec. Latin, ipsa nuncupatur ; seu quod soleat irro- therina Noisette dicti rei Amesia et con-
est otTtovoeTv. Ugutio : Salire est proprie, gari crimen confltenti et misericordiam cubina. Vide supra Amasia.
quod vulgo dicitur Amentare, et pertinet petenti; seu quod gui deliquit, sit in
ad animalia irrationabilia. Amentare et misericordia Re"gis vel Judicis, qui pro * AMESSER, an ab Ital. Ammezzare,
ammentare pro in mentem seu memo- libito mulctam imponit, [vel impositam, Dimidiare, dividere, adeo ut idem sit
riam revocare, Itali dicunt. si gravior sit, moderatur decreto, quod quod Medietaria, praedium scilicet, quod
* Amentevoir, eodem sensu, in Bestiar. vocant, Moderata misericordia.] Quo- colitur a colono partiario: Charta Joan.
MS.: niam Attachiamenta cap. 33 : Quod si Aquilej. patriarcnae ann. 1015. inter Mo-
non fecerit, potest Amerciare. Charta Li- num. ejusd. eccl. cap. 53. col 494 : Cum
La beste qui a non panthere, bertatum Angliae Joannis : Liber homo eorum (hominum) massariciis, vineis,...
En droit Roumans louve cervere,
non Amercietur pro parvo delicto, nisi herbaticis atque pabulaticis, nee non ge-
Doit bien chi estre Amenteue. maticis, sive eorum Amesser, etc. Nisi
secunduJtrmodttm ipsius delicti. In Con-
* Hinc Amanteument, Monitum, insti- cilio Lambethen. ann. 1261. habetur idem sit quod supra Amassus. Vide ibi.
gatio, in Testam. Adami de Insula ann. cap. de Clericis Amerciatis per Judicem --AMESSURA, AMESURA, Gall, olim
1295. ex Chartul. de Valle N. D. : Je ssecularem. Matth. Paris ann. 1242 : Ci- Admessure et Amessure. Vim vocis expli-
well e otroie de ma boene volente et en vitates et burgi.etfere omnes villse gravi- cat Arest. parlam. Paris, ann. 1311. in
mon boen sens, sans Amanteument d'au- ter Amerciantur. Vide eundem pag. 596. Reg. Olim: Major et jurati (Compen-
trui, que damoisele Aales de Lille ma 597. 673. Synodum Exoniensem ann. dienses) cognoscere, judicare et emendas
niece ait a tos jors li et ses hoirs, en re- 1287. can. 12. Leges Scoticas, et libros taxare possunt in casibus Amesurarum,
compensacion de ce que j'ai eu du soen, Anglorum forenses, Edw. Cokum ad scilicet quando unus facit injuriam alteri
le quint de tote ma terre, et tos mes con- Littletonem sect. 194. Rastallum, etc. conviciando, percutiendo, et faciendo san-
ques, ou que il soient, e tos mes saintu- j|c [« Item ipsi XII. debent emendas guinem.... Cognoscent quidem de dictis
res. e tos mes jpuiaus. sive amerciamenta omnium premisso- debitis et emendis in casibus supradictis
*2. AMENTARE, Societatem ludi ha- rum taxare (Bibl. Sc. Chart. 1878. 247. Amessurarum. Charta majoris et com-
bere, cum aliquo ludi lucrum et dam- Pet. insulae Jereseie ad reg. Angl. muniae Compend. ejusd. ann. in Char-
num participare. Stat. Vallis Serianse 1333). »] tul. abbat. Regalis-loci part. 1. ch. 30:
rubr. 19. ex Cod. reg. 4619. fol. 82. v°: Ot>bservat Kennettus in Glossario Mellees, injures, infraintures, Amessures,
Non sit aliqua persona, quss audeat nee ad calcem Antiq. Ambrosden. Amercia- le larron, etc. Lit. remiss, ann. 1400. in
prxsumat tenere in domo sua.,.. aliquod menta in provincialibus curiis sive assi- Reg. 155. Chartoph. reg. ch. 48 : Auquel
ludum taxillorum vel bisclanzise, nee ad siis, quibus praeerant vagi judices, non- nous en figure de jugement imposames les
aliquod ludum prsestare nee Amentare, nunquam a Rege iis, quibus vellet faits, supechons, accusations et Admes-
sub posna cuilibet tenenti ipsum ludum, gratificari, concessa fuisse tanquam sures dessusdites ou cas que iceulx
prsestanti vel Amentanti librarum decem. proprium lucrum : quod ab Henrico III. fais et Admessures vouldroit cougnoistre,
Vide supra Accessor 3. factum fuisse refert idem auctor in An- etc. Sed cujus sit originis, non satis vi-
JAMENTARII, forsan pro Amendarii, tiq. Ambrosden. pag. 219. in gratiam deo ; fortassis a Lat. Admissum, delic-
Amygdalae, Gall. Amandiers. Oharta de fratris sui Richardi Comitis Cornwal- tum, crimen, vel a Gall. Mesuser, male
honore Giraldi in Tabulario Aptensi liaa ; Amerciamenta vero in examinatione uti : quod innuere videntur Lit. remiss,
fol. 72. y°: Cellerium Geraldi,ferraginem Franci Plegii debita fuisse dominis, et ann. 1315. ex Reg. 66. ch. 354 : Rivart de
Adauquini, ferraginem juxta Amentarios a Ballivis suis percepta. Ballivi Comitis Prouve fust menez a Paris en prison,
Petri Adaldi et cuneum Crucis. Gloucestrise venient quolibet anno semel pour la suspecon et Amessure de fausse
JAMENTATUS CALIX, Vermiculatus, ad tenendum visum Franci Plegii in monnoie, et de avoir marchande et me-
Gall. Emaille. Vide Caneta, et Esman- eodem manerio, et asportabunt omnia suse en ladite fausse monnoie. Vide
tatus. Amerciamenta inde provenientia, ex Amissura et infra Enmessura.
| AMENTIA, Virium et animae defec-Charta anni 1292. quam idem scriptor * AMESTARE, ARI. Gall, attrister.
tio. Bernhardi de Breydenbach Iter Hie- exhibet pag. 318. et 319. Prseterea illud T\TTp-pi "I

rosol. pag. 49. etc.: Item ante Templum etiam constat ex Charta in iisd. Anti- * AMESTICUS. [Amethystus. DIEF.]
ad decem passus est lapis guidam positus quitatibus pag. 319. et 320. repraesen- "« AMESTORATUS sum , valde mestus
in signum, quod Christus ibi crucem ba- tata, plures hoc privilegio usos fuisse, fio, et Amestus, valde tristis, in Gemma
julans pro Amentia et debilitate cecidit in ut Amerciamento non mulctarentur nisi Gemm.
terram sub cruce. [** Vide Forcell. Lex.] a Paribus suis : Quoties contigerit ali- * AMESTUS, ORATUS, ORTUS. [Gall.
1 AMERA, flora, Ita Papias MS. Bi- quem prssdictorum hominum pro aliquo triste. attristant. DIEF.]
tur. At Laurentio in Amalthea Amera delicto quoquomodo Amerciari in eadem 3^ AMETA. [Herba a germanis dicta
est semen ulmi, ex Columella. Gloss. curia, per Pares suos et non per alias tamaten. DIEF.]
MS. San-German, habet, Amera, ora. Amercientur, et hoc secundum modum 1AMETARE, Recedere quasi a meta.
[« Gloss, cod. Reg. 7644 : Virgilius. delicti. Hist. Andaginensis Monast. scripta
Amera ora, Amerina urbs, ubi multum ^ [« Et quod nullus debet amerciari ineunte xii. seculo apud Marten, torn.
vimen nascitur. - Amerina retinacula, vi- pro veritate dicenda (Bibl. Sc. Chart. 4. Ampliss. Collect, col. 939: Sensit abbas
men ab urbe Amerina ubi plurimum nas- 1878. p. 231. Aurigny, an. 1320). »] ducem frustra niti quod intendebat, cum
citur. Vide Virg. Georg. I, 265.J j AMERCIAMENTUM ILLEVABILE. Il- intelligeret submurmurantium calumnias,
>|c [Gall, cumin cultive. DIEF.] lud dicitur cujus percipiendi nulla spes prsesertim cum ex ipsa filii ejus quadam
1 AMERALDUS, Gemma viridi colore, est propter mulctatorum paupertatem adversione, notaret ergapatrem jam lassse
Latinis Smaragdus, Gall. Emeraude. vel fugam ; ideoque illud deducitur, pietatis imaginem, unde et Ametando
Rymer. torn. 5. pag. 60: Unum scucheo- cum rationes suas reddit Ballivus aut longius absistens. respondit. etc.
nem aureum... cum duobus Ameraldis... CEconomus aut Collector reddituum et * AMETHISTUS. [Amethystus. DIEF.]
unum scucheonem auri cum Ameraldo debitorum. Sic Prior et Canonici de * AMETUM. Comput. redit. et expens.
magno. cum quatuor Ameraldis, etc. Burcester receptori suorum redituum de eccl. Paris, ann. 1381. ex Bibl. S. Germ.
AMERGIARE, AMERCIAMENTUM, voces Curtlyngton, Antiq. Ambrosden. pag. Prat.: Item Girardo Rotier carpentatori,
fori Anglici et Scotici. Est autem Amer- 573: In allocatis eidem (Willelmo New- pro viij. petiis, dictis radicibus, pro dicto
cwre-, muTCfamlseu" poenam pecu niariam man Collectpri redditus nostri) pro pressorio, qualibet duarum tesiarum cum
pro delicti modo et qualitate in reum Amerciamentis Illevabilibus hoc anno vj. dimidia, tribus aessellis pro Ameto, qua-
decernere. Poena ipsa Mercia et Amer- denarios, etc. libet duarum tesiarum longitudinis, etc.
ciamentum appellatur, Enmerciment in AMERCIAMENTUM REGALE, est cum Amette, in Lit. remiss, ann. 1398. ex
Charta Gallica apud Knyghtonem pag. Vicecomes, Coronator, aut alius Regis Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 298: Vn
2731. eadem, quse Saxonibus Anglicis Offlcialis, a Justitiariis supremis, qui petit poussin qui avola d'avec autres, qui
Wita, mulcta scilicet, quae levioribus in munere obeundo perperam egerunt, estoient soubz une cage ou Amette enmy
delictis imponitur: nam quae majori- amerciantur. Vide Mercia, Misericordia.- I'ostel avec la geline, etc. Ubi alvei spe-
bus, Wita major: quae gravissimis, * AMERINA, INGA. [Amerimnon. DiEF.l cies, Gall. Auge, signiflcari videtur;
Compositio dicitur. Apudveteres autem, AMERMUMNES. Vide Amir. unde Ametum de canali seu alveo pres-
 AMI AMI 223
sorii, quo expressus liquor effluit, po- sem lib. 1. Ep. 9. 15. lib. 8. Epist. 17. « Stat. antiq. Canon, regul. apud
test intelligi. [Vide Amicare.] a Duel!, torn. 1. Miscell. pag. 91 :
AMFARIAM. Gloss. Lat. MS. Regium * Justinian, in 2 . Prsefat. Digest. Nee Sed non jungaris, vel amices te furioso.
cod. 1013 : Amfariam, pro amborum par- eas judicialis vel Amicalis forma compes-
titfus.Isid. Glossae habent. per amborum cuit. Infra: Amicali pacto sopita. Ubi Glossae : Amico, as, activum verbum
partes. Occurrit apud Erchembertum. [** Exstat etiam apud Apulej. Sidon. et est, et tamen Amicor, amicaris. etiam
Vide Ambifarie. inter Not. Tir. Vide Forcellini Lexic.] verbum deponens est in usu frequentis-
| AMFIBULUM, Birrum villosum. Isid. AMICALITER, Amice, apud Fortuna- simo.
Gloss. Vide Amphibalus. tum in Epistola prsefixa 1. libro Poem. 1 AMMICERE, Eadem, ut videtur, no-
1 AMFISCII, Biumbres. Gloss. Isidori. AMICABILIS , apud eundem Petrum tiqne. Epistola Conradi ad P. de Cala-
Graecis aiA^iaxtot, qui utrinque umbram Cellensem lib. 6. Ep. 10. lib. 7. Ep. 5. et bria apud Marten, torn. 2. Collect. Am-
habent. Laurent, in Amalthea legit: in Vita S. Majoli cap. 6. Utitur etiam plis. col. 1313. E : Sed si sumta de pers-
Amphiscii. Qui habitant sub asquinoctiali Plautus in Milite glor. Ulpianus, et picacis hujus novas tripudiis materia jo-
in Zona torrida, utrinque umbras habent Lex 3. c. de Episcop. et Clerc. cundandi plausus tuos, quos justo credi-
ad Meridiem et Septenlrionem ; nos vero AMICABILITER, pro Amice, in Genea- mus exinde titulo possidere, vel quorum
Eteroscii unicam habemus ad Septentrio- logia Regum Daniae a Steph. Stephanie in te titulum redimit bona fides, caute
nem. vulgata [et apud Doubletum Hist. San- scribis Ammicuisse juvenibus, placuisti.
* AMFITAPEDIA, TAPA, TABA, TAPIA. dionys. pag. 829. Vide Goclenium in *3. AMICARI, Simul jungi, copulari;
[Ut amfilapum. DIEP.] Lexico Philosophico pag. 288.] vox Chimica. Arnauldus in Rosario MS.
* AMFITAPUM, Lo tapeto. Glossar. Lat. AMICABILIS COMPOSITOR, qui alio no- lib. 1. cap. 3 : Argento vivo magis adheret
Ital. MS. [** Gloss, cod. reg. 7644 : Am- mine Arbitrator dicitur, in Regiam et eidem magis Amicatur.
phytaba, ex utraque parte villosa tap- Majest. lib. 2. cap. 4. § 10. AMICARIUS, epwjAevoTtapoxo;, IptojievoncS-
peta. Vide Isid. Orig. lib. 19. cap. 26. ® Sentent. arbitr. inter Joan. Ber- XY)?, epw(A£vayopacrTY)i;, apud Diomedem lib.
sect. 5, ubi Gothofr. edit, per b scribit; mundi et Petronam Bermundam : Super 1. amasiorum leno, vel qui arnicas, seu
Nonium cap. 14. sect. 24, et Fore. Lexic. omnibus et singulis supradictis compro- meretrices aliis porrigit.
voce Amphitapa.} misimus tanquam in arbitrum, arbitra- %. [Cousin germain. DIEF.]
* AMFITRIATE. [Mare, cf. Amphitrite. torem seu Amicabilem compositorem. AMICIA, Vide almucia.
DIEF.] [** In foro Gallico etiamnum dicitur 1 AMICICULUM FERALE , Indusium,
jjc AMFORA. [Amphora. DIEP.] Amiable
s:
compositeur.] ut videtur, cadaver proxime amiciens.
* AMFOTRIA. [Mare, cf. Amphitrite. » Nostris olim Ameiaulementet Amiau- Vide Onomasticon ad calcem torn. 2.
DlEF.l lement. Lit. ann. 1293. apud Marten, Actorum SS. Julii.
* AMFRACTRIX. [Ut AMENDS. DIEF.] torn. 1. Anecd. col. 1257: En monstrant jjc AMICILIUM. [Amiculum , meretri-
AMFRACTURA, ex Gall. Enfrainte, i. Ameiaulement, comme sires, les raisons cum pallium. DIEF.]
banni fractura, infractura. Charta pourquoi et comment il le voloit faire. ^ AMICINUM. [Amicinus, col del'outre,
Thomae de Eoya ann. 1318. apud Heme- pooit et devoit. Charta Joan, vicedom. bonde de tonneau. DIEF.]
reum in Augusta Viromanduorum: Ambian. dom. Pinch, ann. 1300. in * AMICINUS. [Amici filius. DIEF.]
Districtum quoque, Latronem, Bannum, Chartul. 23. Corb. : Nous a prie et requis * AMICIO. [Ambitio. DIEF.]
et Amfracturam in prasdictis terris Abba- Amiaulement que nous vausissons mons- AMICITER. Glossae MS.: Amicabiliter,
tern et ministros ejus Ecclesise habere trer et faire scavoir tout ce que nous te- Amiciter.
concessi. nons de lui (Abbe de Corbie.) AMICITIA. Tenere in amicitiam pree-
** AMFRAGTUS, Wasserbroch in Vocab. ** AMICABILIS DIES , Conventus pro dium quodvis dicebatur, qui ultro, et ex
Lat. Germ. ann. 1477. ADEL. [Einungly- amicabili concordia tentanda. Chart, mera benevolentia sibi concessum, et
cher Vmgangk oder ein schlupfloch , in circ. ann. 1185. in Grupen. orig. Pyr- ad libitum tradentis utendum profite-
Gemma Gemm.j mont. pag. 23 : Amicabili die constituta batur. Tabularium VindocinenseThuani
jjcAMFRETE. [Mare, cf. Amphitrite. in loco qui dicitur Stapelhuthe ad placi- ch. 73 : Illam, (manufirmam) tenebit de
DIEF.] tandum super questione bonorum, etc. D. Abbate, aut in fevum, aut in amicitiam,
* AMGUARE , Adaquare,. quomodo Comprom. Archiep. Mogunt. et Due. ita ut recognoscat, se nihil juris in ea
etiam forte legendum est, vel Ayguare. Brunsw. ann. 1287. in Cod. Dipl. Guden. habere, nisi quantum ei a nobis conces-
in Charta ann. 1341. ex Reg. 72. Char- vol. 1. pag. 823: Die Amicabili apud sum est ad tempus, etc. Occurrit etiam
toph. reg. ch. 368 : Item et quod in singu- Mulehusen ad hoc collecta spontanea vo- in Tabulario Majoris-Monasterii. Vetus
lis aquis et rivis, circum et circa dictas fo- luntate in strenuos viros... compromisi- Charta apud Hondium in Metropoli Sa-
restasetnemora defluentibus,... valeant.... mus, etc. Germ. Freundlicher Tag, vel lisburgensi part. 2. pag. 570 : Prsetaxa-
animalia sua grossa et minuta Amguari Gutlicher Tag. Plura videas apud Hal- tam itaque decimationem idem Ortolfus
seu abevrari et arrigari facere. taus. in Gloss. Germ. col. 491. sqq. in manum D. Henrici Prxpositi resigna-
| AMI, dicuntur Vigiliee. custodies in* AMICALUM.fRicula. DIEF.] vit; quam ipse ad tempus vitas suas, non
Papiee Glossario MS. Bitur. ** Vide jjc AMICANUS. [Gall, cousin germain. jure beneficii, sed jure Amicitiae Preepo-
Amus. DIEF.] sito accepit. Vide Drudaria,
>k [Piscis, gall. thon. DIEF.] T 1. AMICARE, pro Animare, ut vide- * Charta ann. 1122. ex Chartul. Miciac.:
» AMIABILIS, Amicabilis, Gall, a I'A- tur. Amelgardi Excerpta ex Gestis Lu- Beatrix, annuente filio suo Alberico nee
miable. Stat. Massil. lib. 2. cap. 15: Hoc dovici XI. apud Marten, torn. 4. Ampliss. non et filia sua Agnete,... ad opus Micia-
prsesens statutum locum habeat, nedum Collect, col. 775 : Ad quam, rem etiam censium fratrum per candelabrum deau-
in futuris negotiis, sed etiam in prsesen- Colonienses eos plurimum Amicarant ratum in manu nostra (ecclesiam S. Si-
tibus et prasteritis, nondum tamen per consilio, et juverant auxilio. gismundi)primo dereliquit; postea vero
senteniiam, vel transactionemf vel com- Constantia, cog nomine Curtalupa, pro
positionem Amiabilem... terminatis. Vide piam 8. AMICARE,' Amicum reddere, quem- remedio animss mariti sui Stephani filii
Amicalis. sibi conciliare. Papias : Amicari, Berardi, de quibus supradictus Herveus
AMIANTUS, vel AMIANTHUS. Anasta- ab Amico dicitur, et amicitia et amicabi- per conjugem suam, ad quam res ipsa
sius in S. Silvestro PP. : Ubi candela lis, vel amicalis, id est, amicitias aptus. pertinere videbatur, eamdem ecclesiam in
est.,. nixum vero ex stippa amianti. Le- Wil. Brito. lib. 1 : Philippid. : Amicitia tenuerat. ad opus supradictorum
gendum : mixum vero ex stupa amianta, Sic Regem nostrum sibi Rex ccelestis Amicat. fratrum per custellum... in manu nostra,
id est pura, ex Graec. 'AjilavToc, purus, de cujus feodo erat, perpetuo habendam
immaculatus : OTUTCY) vero, <mmtov, stupa. Conradus Uspergensis in Henrico III: dereliquit.
Scribit S. Hieronymus ad cap. 41. Eze- Legimus... quod fictis omnino beneficiis AMICITIA, Arnica, seu amicabilis com-
chiel.: 'AjAiavTov genus esse ligni, vel Alexius Imperator tantos sibimet heroas positio. Leges Ethelredi Regis apud
ligni habens similitudinem, quod quanta Amicaverit. Utitur prseter Statium et Venetyngum 117: Et ubi Thaynus habet
plus arserit, tanto mundius invenitur. aliquot e veteribus, Baldricus in Chron. duas optiones Amicitias vel lagae, (i. pur-
* AMICABILITAS. [Gall, amabilite. Camerac. lib. 3. cap. 7. Amicare alicui, gationis), et Amicitiam elegerit, stet hoc
DIEF.] apud Joan, de Janua, et in Historia ita firmum sicut et ipsum judicium.
* AMICABILITER. [Gall, amicalement. Cortusiorum lib. 1. cap. 9. M. Justinus [w in Anglos, cap. 3 0 : L u f e o- : S 3 &e
DIEF.] Lippiensis in Lipiflorio pag. 131 : lage. Formula Borealibus non inco-
AMICALIS, Amicabilis. Gloss. Gr. Lat. Hie canit, auditum dulcedine vocis Amicans. gnita, lof eller legho in Lege Sudmann.
MS. $tXix6c, Amicalis. Editum, Amicabi- lib. Construct, cap. 16.17. 20. In codiee
lis habet. Isonis Glossae : Amico, Amica- Et pag. 136 : antiqu. Islandorum log oc lof sunt leges
bili. Joan, de Janua : Amicalis, ab Ami- jEgros, captives, nudos, hostes, et egenos et privilegia. In legibus Henr. I. est per
cus, etc. Occurrit apud Petrum Cellen- Yisitat, absolvit, vestit, Amicat, aiit. justitiam Amicitiae, vel lagse.] Adde Leges
224 AMI AMI AMI
Henrici I. Eeg. Angl. cap. 54. [Collect. quidem, quo et collum stringitur, et pec- earumd. Ordinat. pag. 57. Amis de char.
Concil. Hispan. torn. 3. pag. 397.] tus tegitur, interioris hominis castitatem In Lit. ann. 1360. ibid. torn. 4. pag. 360.
[«= v^ Haltausii Gloss. Germ, in voc. designat; tegit enim cor, ne vanitates Amis de ligne. In Lit. remiss, ann. 1442.
Freundschaft et Gutlichkeit.] cogitet; stringit etiam collum, ne inde ad ex Reg. 176. Chartoph. reg. ch. 252:
AMICITIA, Titulus compellatorius, in linguam transeat mendacium. Amalarius Savoir faisons... Nous avoir receu I'umble
Epist. 71. ex Sugerianis. lib. 2. de Eccles. Offic. cap. 17: Amictus supplication des pouresparens et Amis de
AMICITIA, seu communia Jurata, cujus est primum vestimentum nostrum, quo ligne de Jehan de Compiegne, etc.
vi oppidi incolae amicitiam sibi invi- collum undique cingimus. Vide Rupertum [=::-;:= Germ. Freund olim eodem sensu
cem sacramento firmabant. Ita pprro lib. 1. de Diyin. Offic. cap. 19. Joan. usurpatum.]
Communiam Ariensem in Atrebatibus Episcop. Abrinc. de Offic. Ecclesiast. * AMICI, Arbitri a litigantibus electi.
appellabant, ut Amicos, quos alii Juratos. pag. 65. et Durandum lib. 3. Ration, Vide infra in Mittere 6.
Ejus Chartam descripsit D. Lucas cap. 2. Chron. Centulense Hariulfi lib. 2. * AMICUS. [Pravus. DIEF.]
Acherius torn. 11. Spicilegii pag. 351. cap. 10: Albas Romanas cum Amictis * AMIDALUM. [Amygdalum. DIEF.]
ubi haec habentur art. 1 : Omnes ad suis auroparatas sex. } AMIDONUM, Amylum, Gall. Amidon.
Amicitiam pertinentes villse, per fidem et sic AMICULARI. [Adminiculari. DIEP.] Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 284: Item
sacramentum firmarunt. quod unus sub- 1 AMIGULARIS BIKRUS, pag. 501. Gall. pro 5. libris de pipere... 10. libris de risis
veniret alteri tanquam fratri suo in utili Chr. torn. 2. Instrum. et 5. libris de Amidono.
et honesto. | 14: Prsefectus Amidtias; 1AMIGULUM , Meretricum pallium. *AMIDUM, a Gall. Amidon. Ital.
Amicus conturneliatus, etc. Respecter Vide' Aminiculum. Amido, Amylum. Stat. synod. Corisopit.
Amidtias Insulensis, in Charta ann. 1238. * Contra G^ssar. Lat. Ital. MS.: eccl. MSS.: Sacerdos consecrans diligenter
in Probat. Hist. Guinensis pag. 515. qui Amiculum, la binda virginale. attendat, quod hostia consecranda sit in-
Rewart, seu Major urbis. ";":: Gemma Gemm.: Arnica, frundin tegra, rotunda circulariter, triticea, non
* Amiste, eadem notione, in Charta oder buol. Inde Amiculum, diminutivum vestuta (vetusta), non de Amido, sed de
ann. 1243. ex Chartul. sign. Decanus S. idem. Et infra : Amiculum, mitra virgi- farina frumenti, eo quod proprietates
Petri Insul. ch. 105 : Nos B. rewars del nalis. Amidi videntur omnino ipsum esse alte-
Amiste de Lisle, eskevin et tous li com- AMICUS. Amicos appellabant Impera- rius spedei a farina frumenti. Vide Ami-
muns, etc. Nam pro Gall. Amitie, Amiste tores, quos et Comites, qui scilicet in donum,
dixerunt, ut et Itali Amista, pro Amici- eorum comitatu , et in deliciis erant, * Hujusce vocis occasione liceat emen-
tia. Vita J. C. MS. ubi de Joan. Bapt. : quorum etiam opera in rebus gerendis dare Willel. Britonem lib. 11. Philip,
Quant ot xv. ans en son aage, utebantur. Unde Comites et Amicos fere v. 171. edit. Chesnii torn. 5. pag. 230.
Si s'en entra en un boscage, semper jungi advertere est, ut in leg. ubi legitur Amidum, pro Amissi dum, ut
Iluec soufri mainte doulour, Cod. Theod. de Accusation.,, apud Spar- habet Barthius edit. 1657. pag. 326 :
Pour 1'amiste nostre Seignour. tianum in Hadriano, Capitolinum in Immo, ait, Amissi dum me vectoris in hostem
*{ AMICLUS, Fascia, pectoralis. Papias Antonino Pio, Lampridium in Alexan- Dedecorisque mei memorem calor excitat irte.
MS. Bituricensis. dro et in hac Inscript. SENTIO. SE-
jje AMICOLUM. [Amiculum, fascia pec- VERO. QUADRATO. C. V. COS. AMICO AMIGJE, Concubinae, meretrices, Amigi,
toralis. DlEPj ET COM. AUG. N. Constantinus M. in Lenones. Fori Aragon. lib. 9. de Leno-
* AMICOSUS, Plenus amicitia. Voca- Leg. 6. Cod. Theod. de Annona et tribut. nib: Statutum... quod aliqua persona
bul. compend. Rufinum Praefectum PraBtorio parentem cujuscumque status vel conditionis exis-
AMICTATUS. Habentur apud Hierony- Amicumque suum vqcat: atque inde tat. non teneat, nee tenere audeat, aut
mum Blancam in Comment. Rerum fluxit, ut Reges nostri, quando ad Ma- possit publice vel occulte in lupanaribus,
Aragon. binse literae Eximinii Petri de nates et primi ordinis proceres scri- sive burdeles, nee alibi concubinas, vulga-
Salanova Justitiae Aragonum inscriptae: f unt, Amicos et fideles, Amez et feaux
Jacobo D. G. Regi Aragonum, Sardinian, appellent. In Vita Ludovici Imp. ann.
riter vocatas Amigas, ad qu&stum sive
lucrum illicitum. Mox: Lenones vel con-
et Comiti Barcinonse, ac Sanctas Romanes 817: Egiddeo dicitur Regalium primus cubinarios vulgaritervocatosAmigos. Vid.
Ecclesias Vexilliario Amictato, et Capita- Amicorum, Eginhardo in Annal. [** ap. Martial, lib. 7. Epigr. 69. et alios.
neo generali. Sed utrobique legendum Pertz. pag. 204], Inter omnes Amicos Re^- AMIGDALA. Statuta Ecclesiee Mori-
puto, Ammirato. gis primus. nensis cap. 8. apud. V. Cl. Jacob. Peti-
* Conjecturam Cangii probat Charta * Sic, more regum nostrorum, domini tum : Si ab Ecclesia Morinensi absque
ann. 1299. ex Tabul. S. Viet. Massil. superiores Amicos appellabant feudales dispensatione Decani et Capituli absenta-
sigillata sigillo majori illust. D. Jacobi suos, seu ab iis praedia tenentes. Charta verint per majorem partem Quadrage-
regis Aragonum, Valentias et Murcise ac Archembaldi prsspositi Vindoc. in Char- simae, valorem dictarum Amigdalarum
comitis Rarchinon. et S. Romanes ecclesise tul. Major, monast. ch. 17 : Rannum quo- Bursario, seu Receptori bursss obituum
vexillarii. Amirati, et capitanei generalis. que de omnibus in toto Curtirast comma- restituere, seu reddere ad plenum tenen-
% AMICTIS. [Ut AMICTUS : alios amic- nentibus, tarn de Amicis quam et de tur.
tes cum auro. VIII. (Thes. eccl. Clarom. universis hominibus meis; ut si forte JSP" Est quidem Amygdala vox Graecae
mus. arch. dep. 40, an. 980.)] Amicus ad molendinum alterum moluerit, originis; verum ab antiquis Scriptoribus
AMICTORIUM, Amictus opertorium, quern, inde non possim justiciare, rema- Latinis, ut a Columella et Plinio ssspius
TOpigoXouov, in Glossis Grsec. Lat. Linese,neat inimicus. usurpata. Non alia forte de causa hie in-
vel Amictaria, linteamen Amictorium, in AMICI PROPINQUIORES, in Foro An- serta est a Cl. Cangio,nisi ut aninaadver-
Lege 48. Cod. Theod. de Cursu publico. glico, Prochein Amy, qui admittuntur teretur antiquus Ecclesiae Morinensis
S. Hieronym. in 3. Esaise : Habent sin- ad prosecutionem jurium pupillorum et usus in distribuendis Amygdalis cuilibet
dones, qute vocantur Amictoria: et vittas. minorum, si ii absint. Statutum 2. West- Canonicorum. Fiebat autem ilia distri-
quibus crines ligantium, quas appellant monasteriense cap. 17: In omni cam, butio ante Quadragesimam, ut patet ex
•rawa?. [** Amictorium, ein Mieder ap. quo minores infra setatem implacitare ejusdem Ecclesise Obituario MS. ad
Frischlin. in Nomencl. pag. 140. ADEL. possunt, concessum est, quod si ejusmodi mensem Februarium : Item dies Cinerum
Deckel oder Umschlach, in Gemma minores elongati sint, quod minus perso- pro duplici habetur et dantur 30. librae
Gemm. Vide Forcell. Lexic.] naliter sequi possint, Propinquiores Amid Amigdalarum cuilibet Canonico ; dum
* AMICTUARE, Amicire, operire. Glos- admittantur ad sequendum pro eis. Adde tamen sint residentes per majorem par-
sar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. : Amic- 1. Statutum Westmon. cap. 48.- tem Quadragesimas, et fecerint totum sta-
tuare, Couvrir. [** Dick umschlahen, in * AMICI, nude, Propinqui, Gall. Parens. qium ad plenum,.
Gemm. Gemm.] Ch. ann. 1219. in Chart. Campan. fol. * AMIGDALUM, OLUM. [Amygdalum.
os AMICTULUM, ab amicire, ein kleidt, 253. v° : Ego remigius cancellarius Cam- ~DTT^ T*11
in Gemm. Gemm. panias notum facio.... quod karissima do- j|c AMIGDALUS, OLUS. [Amygdalus.
AMICTUS, Primum ex sex indumentis mina mea Arnica Blancha, comitissa Tre- DIEF.]
Episcopo et Presbyteris communibus. censis palatina, et karissimus dominus * AMIGDOLA, pro Amygdala, in Con-
Sunt autem ilia, Amictus, Alba, Cingu- et consanguineus meus Theobaldus comes vent, civit. Saonae ann. 1526.
lum, Stola, Manipulus, et planeta, ut Campanias et Brise palatinus, etc. Libert, * AMIGNUS, La scarpa, in Glossar. Lat.
est apud Innoc. III. PP. lib. 1. de Mys- villas de Rure ann. 1371. torn'. 5. Ordinat. Ital. MS. Calceus, calceamentum.
ter. Missee cap. 10. Idem cap. 50 : Lotis reg. Franc, pag. 476. art. 5 : Seilz avoient AMILIARIUS lapis est vocatus, quiaubi
itaque manibus assumit Amictum. qui aucuns biens en ladicte mile de Burrey, positus est, Miliarium ostendit viantibus,
super humeros circumquaque diffundi- les Amis dudit homme ou femme y succe- ab a. et miliarium, quia miliario aptan-
tur,... duo vasculi, quibus Amictus ante pec- deroient. Saspius tamen cum addito: tur. Ita Ugutio et Joan, de Janua.
tus ligatur, signant, etc. Bruno Signiensis Amid carnales. In Gestis Ludov. VII. AMILICATUS. Octavius Horatianus lib.
de Vestiment. Episcopi, etc.: Et Amictus reg. Franc, cap. 14. Ami carnel. Tom. 1. 4. Rer. medicar. pag. 106 : Octavo tamen
 AML AMI AMI 225
mense non facile nutribiles sunt (partus), albam, quam nigram uvam ferens. Vide missum est, in Lit. Phil. VI ex Reg.
non est Amilicatus foetus pro rations pon- in Amalthea. Papias vero MS. Bitur. B. 2. Cam. Comput. Paris, fol. 130. v°:
deris. [Amilicatus f. pro adminiculatus, | AMINEA genus uvae quasi sine minio,Colin Helyes nostre ame sergent d'armes
uti conjicere est ex seq. vocabulo ponde- id est, rubore, album vinum fert. At et Visadmiral en I'office de chastelain de
ris.] paulopost superioris etymologiae imme- chastiau Cornet.
* AMILIGARE, Lenire, mitigare, Gall. mor subdit, Amineus, Rubeus. [** Vide ADMIRALLUS. Fragm. de Statu Sara-
Adoucir, appaiser. Proces. ann. 1488. ex Isid. Orig. lib. 17. cap. 5. sect. 18. et lib. cenor. torn. 5. Hist. Franc. : Convene-
Tabul. D. Venciae : Dulcibus verum (f. 20. cap. 3. sect. 5.] runt 60. Admiralli, qui sunt quasi Comi-
verbis) eum Amiligando et etiam Amili- >k AMINICLARE. [Adminiculari. DIEF.] tes et Capitanei exercituum.
gando dictum Johannello, etc. sk AM1NICULARE. [Amittere. DIEF.] T ALMIBAGIUS. Francisci Carpesani
] AMILLI, Ludi genus. Cone. Trevir. 1 AMINICULUM, est Meretricum pal- Comment, suorum temporum apud Mar-
ann. 1310. apud Marten, torn. 4. Anecd. lium lineum: hunc apud veteres Matronse ten, torn. 5. Ampliss. Collect, col. 1358 :
col. 249 : Ludos chorearum, scacorum, in Adulterium deprehensae induebantur, His compertis Bonivetus Almiragius (ma-
Amillorum et globorum Monachis inter- ut ^n tali Aminiculo, potius quamin stola gister is erat regiae classis, nunc terrestri-
dicimus omnino. polluerent pudicitiam. Erat enim apud bus copiis imperabat),etc.
* Pro Taxilli, ut videtur, Lusoriae tes- veteres hoc signum meretricise vestis. AMIRALDUS. Epistola Stephani Comi-
serae. Vide in hac voce. Nunc in Hispania honestatis. Ita Gloss. tis Carnotensis ann. 1098. torn. 4. Spici-
* AMILOS. [Amenos. DIEF.] nostrum San-Germ. MS. Apud Papiam legii Acheriani : Cassianus Antiochix
* AMINA, Mensura frumentaria, pro in Gloss, scilicet MS. Bituricensis Ec- Admiraldus, id est princeps et dominus.
variis locis diversae capacitatis, eadem clesiae legitur : Amiculum, meretricum Robertus Monach. lib. 4. Hist. Hiero-
quae Hemina. Vide in hac voce. Charta pallium lineum, etc. [** Ex Isid. Orig. sol : In eo conflictu occlsus est Cassiani
ann. 1230. ex Chartul. Campan. fol. 207. lib. 19. cap. 25. sect. 5. ubi omnes cod. Magni Regis Antiochiae filius, et duode-
v°. col. 1 : Assignamus etiam.... duas Amiculum.7] cim Admiraldi Regis Babyloniae, quos
Aminas bladif medietatem frumenti et * AMINIS. [Inferi, Avernus. DIEF.] cum suis exercitibus miserat ad ferenda
medietatem avenae ;.... quae si carrucae * AMINITA. [Amita. DIEF.] auxilia Regi Antiochiae. Et quos Amiral-
cum prasdictis furnis adpreciatae sunt ad * AMINUERE, Diminuere, labefactare, dos vacant, Reges sunt, qui provinciis re-
sexaginta Aminas bladi, medietatem fru- Gall. Amoindrir, degrader. olim Ame- gionum prsesunt. Le Roman d'Alexan-
menti et medietatem avense. Occurrit nuiser, Amainrir, Amandrir et Amanrir. dre MS. :
rursum infra. Charta ann. 1295. in Char- Charta ann. 1330. in Chartul. S. Mart. Ains sembloit bien qu'il fut ou Amiraux ou Rois.
tul. eccl. Lingon. fpl. 47. v° : Item cxiv. Pontisar. fol. 35. v° : Amenuisant les
jornalia terras arabilis..... quae valent seu parties de le disme. que religieux hommes Le Roman de Garin MS. :
valere possunt xxx. Aminas bladi per mo- et honnestes, I'abbe et le couvent de S. Dit 1'Amiraut, fetes me 1'araener.
dium, si admodiarentur. Amene. eadem Martin empres Pontoise.... ont, avoient, Alibi:
notione, in Testam. Hugonis V. ducis ou devoient avoir. Glossar. Gall. Lat. ex
Burg. ann. 1314. inter Probat. torn. 2. Cod. reg. 7684: Amandrir, exinanire. Lit. Dex, quel eschec 1'Amiraut i conquist
Hist. Burg. pag. 154. col. 1 : Item don- ann. 1367. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, De murs, de mules, et de chevaus de pris.
nons a Lescot, vallet de nostre chambre, pag. 17. art. 9 : Avons deuement Amen- Guill. Guiart MS. ann. 1248 :
trois Amenes de froment a savie.apanre drir, et retranche du tout. etc. Aliae ann. Sont mors a cele desevrance,
en nostre grenier de Roure. Hinc 1370. ibid. pag. 379. art. 3'7 : Aucunes d'i- Deus Amiraus de grant puissance.
* AMINAGIUM, Nostris olim Aminage, celles (choses) ne puissent etre forfaictes,
Praestatio ex quacumque amina fru- perdues, ne Amainries. Kursum aliae Le Roman d'Aubery MS. :
menti, aut alterius grani, idem quod ann. 1394. torn. 7. earund. Ordinat. pag. Bien te porroie vanter en ton pais,
Eminagium. Vide in Hemina. Charta 681 : Nostre demaine en pourroit forment Que tel n'aroit Amiraux ne Marchis.
Stephani comit. Burgund. ann. 1237. in- decheoir et Amenrir. Ita quoque legen- [« Gerard de Vienne :
ter Probat. torn. 1. Hist. Burg. pag. 88. dum pro Amurir, in Stat. ann. 1371.
col. 2 : Habuerunt etiam prior et conven- torn. 5. jam laudato pag. 429. art. 6. Onkes plus bels n'ot quens ni Amiraut.
tus S. Viventii apud Auxonam tertiam Unde Amenrrissement de biens, in Stat. Giraud de Borneil:
partem legum et justitiarum, et Amina- ann. 1390. torn. 7. pag. 357. art. 13. Vide E s'ieu fos reis ni ducx ni Amiratz.
gium, et census pratorum. Charta Phi- consuet. Hannon. cap. 40. et 77- art. 20.
lippide Vienna dom. Pagniaci ann. 1297. Adimendrissement, in Stat. ann. 1399. Lanfranc Cigala :
in Cod. reg. 9484. 2. fol. 130. r° : Dictos torn. 8. earumd. Ordinat. pag. 335. Charta Dels Alamans, s'ieu fos lur Amiratz.
octo bichetos frumenti assignamus simili- Gaucelini abb. Anian. ann. J1202. inter Tost passera la lor cavaillaria.
ter percipiendos annuatim inperpetuum Probat. torn. 3. Hist. Occit. 0017192 : Ex
in Aminagio nostro de Sorrogio, a nobis maxima parte Aminuebatur nostrum mo- Vide Raynouardi Gloss, vol. 1. pag. 72.]
et successoribus nostris in dicto Aminagio nasterium, et multis incommoditatibus MERAL, pro Amiralis. Chronicon Mon-
persplvendos de blado Aminagii supra- affiigebatur. Vide Minorare. tis-Sereni ann. 1190 : Soldanum cum
dicti. Libert. Jonvillae ann. 1354. torn. 4. * AMIPODIUM, OMUM, ONIUM. [Amo- multis nobilibus, qui Meral dicuntur, in
Ordinat. reg. Franc, pag. 296. art. 14 : mum. DIEF.] Icomum compulit.
Retenons pour nous et pour noz hoirs, AMIR, Arabibus, Dominus. Amir Ga- 1 AMIRARIUS. Memoriale Potestatum
toutes noz rentes, censes, bans-vins, Ami- zis, apud Ordericum lib. 10. extreme ; Regiensium ad ann. 1218. apud Murat.
naiges, etc. ocfxVip, Annse Commenae et aliis : a qua torn. 8. col. 1092 : Et reduxerunt eos us-
* AMINDUTUS. [Ammodytes. DIEF.] voce ortum ducunt Amirae et Amiralii que ad fossatum Damiatae. et de xxx. li-
* AMINEA LAINA, Quia plus omnibus apud Saracenos et Turcos, Satrapae gnis unum cum multis turgis, et uno
lanescit lanugine. Glossar. vet. ex Cod. nempe urbium vel Provinciarum Prae- Amirario ceperunt.
reg. 7646. Vide Amineum. [** Ex Isid. fecti, atque adeo Sultani qui Caliphae AMIRATUS. Vita Caroli Mag. ann. 801:
Orig. lib. 17. cap. 5. sect. 18. ubi hodie suberant. Martyrium S. Bacchi junions Legatus Amirati Abraham, qui in confi-
legitur lanata.] pag. 106 : CO orTpaT/jyb; o Ttap' auTot?, 6
xat 'A(iYipai: 6vo[jia^6[i.£vo;. Anastasius Bi- nio Africse in fossato prsesidebat. Adde
* AMINETA, Eadem notione, qua blioth. ad VIII. Synod, act. 1 : Hamiram Aimoinum lib. 4. Hist. cap. 9. et Anna-
Amina supra. Charta ann. 1314. in Char- Grseci vacant Principem Saracenorum : les Francor. Guillelmus Apuliensis lib.
tul. eccl. Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol. interpretatur autem, ut ferunt, lingua 3. Rerum Norman, pag. 28 :
194. r° : Item plures personas de Cuseio eorum, Prsepositus. Varie porro efferun- Nominis ejusdem quodam remanente Panormi
teneri ipsis conjugibus quolibet anno, in- tur apud Scriptores ejusmodi vocabula. Milite, qui Siculis datur Amiratus haberi.
fra nativitatem beati Johannis Baptistae, ADMIRALIUS. Apud Matth. Paris ann.
in xviij. Aminetis bladi, per medium fru- 1272 : Admiralius Joppensis natione Sa- Le Roman d'Aubery MS. :
menti et avenge.... Dictus Petrus habet racenus. quae dignitas apud nos Consula- Si s'en ira a si riche Amire,
quartam partem xxxij Aminetarum bladi, tus vocdtur. Adde pag. 169.170. et Orde- Que il ne 1'ait en mult grande cherte.
per medium frumenti et avenae. ricum Vitalem lib. 9. pag. 736. AMMIRATUS, apud Raymundum de
| AMINEUM, Vinum quasi sine minio * Amiral, eadem notione, in continuat. Agiles, pag. 164.
•candidum. Ita Laur. in Amalthea ex Hist. Guillel. Tyrii apud Marten, torn. AMURATI, apud Aitonum cap. 50.
Isidore. Sic et legitur in Glossis San- 5. Ampl. Collect, col. 659 : Le Soudan ADMIRATUS, apud Fulcherium Carno-
German. MSS. verum Martinio in Lexico manda a I'Amiral qu'il les rendist (ces tensem lib. 1. cap. 5. 7. etc. [Chronicon
Philol. Amminsei Italise sunt populi ; hommes). L''Amiral dist qu'il n'en ren- Engelhusii, apud Leibnitz, torn. 2.
unde Amminsese seu Aminese vites. Sal- droit nut. Hinc Visadmiral appelatur is, Script. Brunsvic. pag. 1137 : Nam Rex
masio : Aminnia, Aminia, Vitis tarn cui castellan! vices seu officium com- Tartarorum Tamerlanus terram Turco-
29
226 AMI AMI AMI
rum dissipavit, et bello commisso trium- torn. 6. col. 485 : Idem Ansaldus, omni- Joannes de Harcuria cum Matthseo de
phavit, et regnum Turcorum subegit ; ubi bus praetermissis, quam secretius potuit Montmorency, ann.1295, obiit 21.Dec. 1302.
ceciderunt ultra D. millia hominum, et ivit ad Imperatorem, et collatum admira- Otho de Tocy, a 25. Decembris anni
Sersetus Turcorum Admiratus, id est, gii officium suscepit. Occurrit ibid, ad 1296. ad diem Martis ante festum S. Lu-
Imperator, interfectus est. In Vita. S. Pe- ann. 1263. col. 530. et lib. 10. Annal. cse anni 1297. qua decessit e vita.
tri Thomasii, Jerosolymee Praefectus pro Genuens. Jacobi Auriae ad ann. 1283. * Otto de Touciaco miles et Admiratus
Soldano Egypt! vocatur Admiratus Je- ibid. col. 581. Admirantus apud Rymer. galeiarum domini regis, in Charta Ro-
rusalem. Occurrit praeterea apud Marten, torn. 2. pag. 691 : Johannes Duds Bri- berti comit. Atrebat. 17. Octobr. ann.
torn. 2. Ampliss. Collect, col. 1178.] tannias filius. etc. Universis et singulis 1296.
^ AMMIRANDUS. Sire Raul de gestis Senescallis, Marescallis, Admirantis, etc. Benedictus Zacharias Januensis, anno
Friderici I. Imperat. apud Murat. torn. Admirantius torn. 7. SS. Maii pag. 376. 1297. Othoni successit.
6. col. 1195: Tune quidam Ammirandus Guiart MS. ann. 1304 : •* Benedictus Zacharias generalis na-
nomine Tactus venit ad Imperatorem, et L'Amiraut en un Galiot * vigii regii Admiratus, in Lit. Phil. Pulcr.
dixit ei, se ostendere bonam viam ; et si Fait entrer 6 li sans attendee mense Aug. ann. 1297. ex Lib. rub. Cam.
hoc non esset, amputaret caput ei. Arbaleslriers en tous quarante.] Comput. Paris, fol. 9. v°. col. 2.
AMMIRED.E, in Epistola Ludovici II. 1 ADMIRALATUS, Offlcium Admiralli, Raynerius de Grimaut, ab anno 1302.
Imp. ad Basilium Imp. Constantinop. maris praefectura, Gall. Amiraute. Charta ad annum 1307. obiit anno 1314.
apud Baron. : Tres Ammiredas, gui to- ann. 1357. apud Lobinell. torn. 2. Hist. * Renerius de Grimaudis, in Charta
tarn Calabriam depopulabantur, et mime- Britan. : Eduardus III. Rex concedit Phil. Pulcr. ann. 1304.
rosam multitudinem Saracenorum pros- Matthseo de Gournai Admiralatum coste- Theobaldus de Chepoy prasfecti maris
traverunt. ris3 Britannias. officio functus est annis 1306. 1307. et
AMIR^EUS. Sigebertus in Chron.: In 1 ADMIRALLIT AS, Eadem notione, apud 1308.
regno Saracenorum quatuor Praetores Rymer. torn. 10. pag. 668 : Et quod eo Berengarius Blanc, anno 1316. et se-
statuit, qui Amirsei voeabantur; ipse vero casu nullus mercator vel nauta de Hansa quentibus ad annum 1323.
Amiras dicebatur vel Protosymbolus. judicium Admirallitatis subire tenea- * Charta Phil. V. ann: 1321. in Reg.
ADMIRARIUS, apud Leonem Ostiensem tur et quod fient prohibitiones regies 60. Chartoph. reg. ch. 133: Berengarius
lib. 3. cap. 43. (al. 45.) et Petrum Dia- Admirallo et ejus Officiariis. Blanch, serviens armorum noster et Ami-
con. lib. 4. cap. 11. 1 ADMIRATIA. Bulla Bonifacii VIII. raldus maris, etc.
ADMIRAVISUS. AMIRAVISUS. Guibertus PP. pro Jacobo II. Aragonum Rege torn. Gentianus Tristan, ann. 1323. et 1324.
lib. 4. cap. 14 : Occubuerunt siquidem istic 3. Collect. Cone. Hispan. pag. 536: Qui- Petrus Miege, ann. 1326. 1327. 1328.
duodecim ex eorum primoribus viri, quos bus casibus ad exsequendum hujusmodi Joannes de Chepoy, ann. 1334.
verbo Chaldaico Satrapas, secundum eo- vexillarise, capitanise et Admiratise offi- Hugo Quieret, ann. 1336. obiit ann .1340.
rum barbariem Admiravisos dicunt. Et cium modo prsedicto dictus Rex Arago- * Hugo Quieret Admiratus dicitur, in
lib. 5. cap. 8 : Hierosolymorum Praefectus num se astringet, et in hoc se et sua dic- Charta ann. 1335. qui Hugo Kaereti ap-
(quos barbarica illi lingua Admiravisos t& Ecclesiae obligabit. pellatur, in Ch. ann. 1353. ex Reg. 81.
vacant), etc. Adde Matth. Paris pag. 35. T ADMIRATUS, apud Rymer. torn. 5. Chartoph. reg. ch. 886. [** Vide Jal, Ar-
Praesertim vero ita dictus Bagdatensis pag. 720 : Henrico Dud Lancastrian Ad- cheologie navale, torn. 2. pag. 218.]
Sultanus. Robertus Monach. lib. 5. mirallo flotae navium versus paries Occi- Nicolaus Beuchet cum Hugone Quie-
Hist. Hieros. : Dominus noster Admira- dentales. Vobis mandamus quod treugas ret, ann. 1339. Captus ab Anglis suspen-
vissus Babylonia mandat vobis Franco- praedictas in singulis portubus et locis in- dio periit ann. 1340.
rum Principibus, etc. fra Admiratum vestrum prsedictum, ubi Ludovicus de Hispania, a 13. Martii
ADMIRABILIS. Matth. Paris ann. 1236 : expedire videritisf publice proclamari et ad 28. Decemb. anni 1341.
Rex Africse, qui dicitur vulgariter, Admi- teneri faciatis, inhibentes omnibus et sin- Petrus Flotte, alias Flotton de Revel,
rabilis mundi. Ann. 1251 : Regi Marok, gulis infra Admiratum vestrum praedic- a 28. Martii ann. 1345. ad 19. Octob.
quern Admirabilem mundi appellare con- tum, etc. anni 1347.
suevimus. Ita apud Ordericum pag. 735. T ADMIRACIA. Litteraa Patentes Regis Frater Johannes de Nanteuil, Prior
795. vox haec supremis Sultanis tri- Franc, ann. 1361 : Lucianum de Grimal- Aquitaniae ab anno 1347. ad 1357.
buitur. dis committimus Admiraciss (Provinciae.) Enguerrandus Quieret, ann. 1357.
AMERADI^E , Amiraliorum praefectu- * AMIRALDIA, Offlcium et jura Ami- Enguerrandus de Mentenay ex com-
rae, districtus, afxyipaStat, Constantino raldi, maris praefectura. Charta Phi- missione D. Regentis, Admiralli officio
Porph. de Administrandolmperio cap. 25. lippi III. reg. Franc, ann. 1272. in Reg. fungitur ann. 1359.
| AMIRAGIUS. Memoriale Potestatum30. Chartoph. reg. ch. 441 : Item licebit Joannes de la Heuse: dictus Le Bau-
Regiensium ad ann. 1218. apud Murat. nobis.... in tempore passagii generalis.... dran, a 3 Junii anni 1359. ad ann. 1368.
torn. 8. col. 1085 : In cujus turns defen- instituere amiraldum, qui habeat jura Franciscus de Perilleux, 3. Julii. ann.
sione unus Amiragius pro ipsius turris Amiraldise. 1368.
munitione cum centum mitilibus exis- * MAGNUS AMMIRATUS AMMIRATO- * Dominus de Fransu, in Charta Ca-
tebant. RUM, in Charta Guillelmi reg. Siciliffi roli V. reg. Franc, ann. 1369. ex Reg.
AMIRALIUS, AMIRALLUS, AMIRALDUS, ann. 1156. apud Cencium inter Gens, 100. Chartoph. reg. ch. 712 : Feu nostre
ADMIRALLUS, etc. Voces etiam usurpatae eccl. Rom. : Datum Beneventi per ma- ame et feal chevalier le seigneur de Fran-
apud Christianos, qui cum viderent, num Maionis Magni Ammirati Ammira- su, jadis nostre Amiral de la mer.
Saracenos ita suos classium praefectos torum. * Franciscus de Perilleux, in Charta
appellare, id nominis postmodum suis AMMIRATUS, Ammiratorum dignitas, jam jam laudata : Feu Francois de Peril-
itidem classium praefectis indiderunt. qua donati leguntur apud Siculos sub leux, Admiral derrenierement ale de vie
Nam frustra agunt, qui aliunde yocis Rogerio Rege, Georgius, de quo supra, a trepassement.
Amiral, seu Admiral, apud nos originem ann. 1142. apud Rocchum Pirrum torn. Aymericus Vicecomes Narbon. 28. De-
deducunt, ut Edwardus Cokus ad Litt- 1. pag. 276. torn. 2. pag. 392. qui Magnus cemb. 1369. ad ann. 1373.
let. sect. 439. qui a Saxonico a e n Ammiratus dicitur Romualdo, ann. 1152. Joannes de Vienne, a 27. Decemb.
m e r e a 1, id est praefectus maris, seu et Maio sub Willelmo Rege apud Baron, 1373. post multa praeclare gesta in prae-
classis, etymon accersit. Alfonsus IX. ann. 1156. Antonium Beatillum lib. 2. lio ad Nicopolim adversus Turcas 26.
Castellae Rex in Partidis, part. 2. tit. 24. Hist. Barensis pag. 109. Ughellum torn. Septemb. 1396. occisus est.
lege 3 : Almirante es dicho, el que es cab- 7. pag. 120. et eumdem Pirrum torn. 1. Renaldus de Trie, a 20. Octob. 1397.
dillo de todo los que van en los navios pag. 316. quia nempe plures Ammirati ad ann. 1405.
para fazer guerra sobre mar. etc. Primi erant in hoc regno, ut ex Charta laudata Petrus de Breban, dictus Clignet, a 1.
autem ita summos classium suarum ann. 1142. quam ii subscribunt, colligi- Aprilis 1405. ad ann. 1428. quamvis Bur-
praefectos appellasse videntur Siculi. tur. Apud nos autem hac dignitate do- gundionum Duce satagente fuisset di-
Romualdus in Chronic. MS. ann. 1149 : nati sunt viri clarissimi, quorum seriem gnitate spoliatus 23. April. 1408.
Georgium, virum utique maturum, sa- hie contexere, Lectori haud ingratum . Jacobus de Chastillon in locum Petrl
pientem, providum et discretum, ab An- fore confidimus : de Breban, 23 Aprilis 1408. Burgundise
tiochia adductum, magnum constituit Am- 1 FRANCLE ARCHITHALASSII. Ducis cui favebat autoritate suffectus
miratum. Exinde Genuenses, ut colligi- Florentius de Varennes regias classi est. Cecidit in pugna ad Azincurtem 25.
tur ex Matthaeo Paris ann. 1244: Eis (ga- praeerat ann. 1270. Octob. 1415.
leis) praefuerunt Potestas Januss. quern, Enguerannus de Cociaco, anno 1285. Robertus de Braquemont, dictus Robi-
Admiratum vacant, et major es civitatis, juxta Guil. de Nangis. net, 22. Aprilis 1417. a maris praefectura
etc. [Bartholomaeus Scriba lib. 6. Annal. Matthaeus de Montmorency, ann. 1295. amotus factione Burgundica anno se-
Genuens. ad ann. 1241. apud Murat. obiit sub finem anni 1304. quenti.
 AMI
Joannetus de Poix, Franciae Admiral-
lus, officio tamen nunquam functus est.
Peste obiit Parisiis arm. 1418.
Carolus de Recourt, dictus de Lens,
praeyalentibus Burgundis in locum Ro-
berti de Braquemont 6. Junii ann. 1418.
* Carolus de Recourt dictus de Lens.
Memor. H. Cam. Comput. Paris, fol. 97.
r°: Dom. Karolus de Lens miles, Admi-
raldus Franciss, loco dom. Roberti de
Braquemont miiitis, certis causis ad hoc
regem moventibus exonerati , per ejus
litteras datas xx. Julii 1418.
Georgius de Beauvoir, Regiis classibus
prseerat, ann. 1420.
Ludovicus de Culant, paulo ante ann.
1422. Decessit e vita ann. 1444.
Guillelmus de la Pole, Anglus, admi-
ralli Francise titulum usurpasse tradi-
tur ann. 1424. cum Angli Carolum VII.
regno spoliare niterentur.
Eduardus de Courtenay , Anglus ,
Franciae admirallus ab Anglorum Rege
creatus ann. 1439.
Andreas de Laval, admiralli officio
amotus ann. 1439. Eodem iterum dona-
tus est ann. 1465.
Pregentus de Coetivy,26. Decemb. ann.
1439. Cecidit ann. 1450.
Joannes de Bleuil, de Montresor, Pre-
gento successit.
Joannes de Mautauban, ann. 1461.
post quern rursus Andreas de Laval
ann. 1465.
Ludovicus Bastardus de Bourbon, ann.
1466.
Ludovicus Malet, de Graville, ann.
1486. Abdicavit ann. 1508.
Carolus d'Amboise, a 31. Januarii
1508. ad ann. 1511. quo ejus socero Do-
mino de Graville Admiralli munus res-
tituitur.
Guillelmus Gouffier, de Bonivet, 31.
Decemb. 1517. Occisus 24. Februarii
1524. in praelio ad Ticinum.
Philippus Chabot, Comes de Charny,
23. Martii 1525. obiit 1. Junii 1543.
Claudius d'Annebaut, 5. Febr. 1543.
Gaspardus de Coligny, 11. Nov. 1552.
interfectus die S. Barthol. 1572.
Honoratus de Sabaudia, 24. Aprilis
1572. Cessit Carolo a Lotharingia Duci
Meduanse ann. 1578.
Carolus a Lotharingia Dux Meduanse,
a 28. Aprilis 1578. usque ad 1. Junii
1582.
Anna Dux Joyosse, 1. Junii 1582.
Joannes Ludov. de Nogaret, dux d'Es-
pernon, 7. Novemb. 1587.
Antonius de Brichanteau, de Nangis,
25. Febr. 1589. Officio tamen nunquam
fungitur, maris prsefectura nondum di-
missa a Duce Espernonis.
Bernardus de Nogaret, de la Valette,
per cessionem Ducis Espernonis fratris
ann. 1588.
Carolus de Gontault Dux Bironis, a 4.
Octob. 1592. ad ann. 1594.
Andreas de Brancas, 23. Augusti 1594.
Carolus de Montmorency Dux Dam-
villas, 21. Januarii 1596.
Henricus Dux Montmorencii, cessione
Caroli, 17 Januar. 1612. usque ad ann.
1626. quo id munus abdicavit.
Dehinc nullus Franciae Admirallus
usque ad ann. 1669.
Qui interea rei maritimae praefuere,
Magni Magistri, Ducis, et Pr&fecti Gene-
rahs Navigationis. et Commercii nomini-
bus donati sunt, inter quos primus :
Armandus Joannes du Plessis de Ri-
chelieu, Cardinalis, etc. ab anno 1626.
Armandus de Maille, Dux Fronsaci,
Magnus Magister creatur ineunte Ja-
nuario 1643. occiditur 14. Junii 1646.
AMI AMI 227
Eodem anno Anna Austriaca Regina de piscibus bonis, quatuor vices in anno.
mater et Regens hoc sibi munus assum- Infra : Debemus... quatuor vices in anno,
sit 4. Julii, dimisit anno 1650. secundum vestrum honorem. ut melius
Caesar Dux Vindocini, etc. 12. Mail potuerimus, de piscibus valde bonis in
1650. cum filio Francisco turn designate vestrum servitium adducere. Charta ann.
paterni muneris successore. Obiit an. 1116. ibid. torn. 4. col. 59: Dent porcum,
1665. 22. Oct. et multonem tercium et quartum. et spal-
Franciscus Caesaris Filius, ann. 1651. lam, et Amisere, et plaustrum Ugnorum
recipitur in Camera Computorum. Oc- pro unoquoque jugere, pro albergaria
cunibit autem in Cretensi Insula fortiter unum sextarium vini. etc. Alia ann. 1186.
pugnans adversus Turcas. col. 855 : Cum omni honore et districtu,
Ludovicus Borbonius Comes Viro- et conditionibus, comandasiri, Amisceri-
mand. ex Ludovico XIV. et Ludovica de bus,et ecclesiarum advocatiis, etc. Charta
la Valliere filius Admiralli officio dona- Ottonis III. ann. 1210 : De nostra beni-
tus est 12. Novemb. 1669. obiit 18. No- gnitate concessimus alienationes sive in-
vemb. 1683. vasiones factas ab aliquo suorumparentum,
Ludovicus Alexander Borbonius To- contra formam feudi, de... teloneis, pe-
losae Comes, Archithalassius appellatur dagiis, curadiis, prsedariis, Amisceribus,
mense Noyembri anno 1683. Diu vivat. etc. Charta ann. 1221. torn. 1. Hist. Gas-
* Ludovicus Joannes Maria Borbonius sin, pag. 318. col. 1: Guillelmus de Ve-
Dux Penthevriae, anno 1734. patri viventi nano debet... unum Ammiscere de carne
successit. et sex panes ; Accolino Marino in nativi-
[#* Vide Pardessus, Collection de lois tate unum Ammiscere de carne et sex
maritimes vol. 4. pag. 295. not. 2. De panes. Lib. censual. 13. aut 14. saeculi
Jurisdictione Admiralli apud Anglos laudatus a Cl. V. Garamp. in not. ad
liber singularis Spelmanni exstat in ejus Hist. B. Chiarae pag. 213 : Nota, quod
Operibus anglice scriptis part. 2. pag. ensenia dicuntur Ammisera, et unum-
215.] quodque Ammisere debet esse de decem
| ADMIRANTIA, Navis praetoria, Gall.panibus et triginta ovis pro una casata.
L'Amiral. S. Ferdinand! Regis gloria s|e AMISCUS. [Amethystus. DIEF.]
posthuma torn. 7. Maii pag. 376: Cum | AMISSA, pro Admissa : sic et Ammi-
autem Admirantia ad capitaneum Euge- nister pro Administer, suppresso d quod
nium Delgadum pertinens, in quo pro Scriptoribus medii aevi familiare est.
Admirantiof erat generalis Ferdinandus AMISSARIUS, Vide Emissarius et Ad-
de Losa intrare vellet per ostium S. Lu- missarius.
cari principio noctis supervenit tempestas. * AMISSARI. Vide supra in Admissatio.
AMIRMUMNES, sic appellati Bagda- *. AMISSIM. [Ad amussim. DIEF.]
tenses, atque adeo supremi Sultani, qui 1 AMISSIONEM TENERE, Idem videtur
sub Chalifa universae rerum adminis- quod Causa cadere, seu jure actionis
trationi praeerant; 'A(j.£p[xou(ji,var Cedreno, excludi, Gall. Estre deboute. Locum vide
Zonarae, et Constantino Porphyrogenito; in Campiones.
'A(i.epi[ivaT Annae Commense ; Amermumi * Quod Gal lice vulgo dicebant, Perdre
Fredegario Scqlastico; Amiralmumin, la querelle. Vide in Campiones. Hue
in Epist.3. Leonis III. PP.; Amiramome- spectat vox Amission, in Libert. Novi-
mim Roderico Toletano lib. 6. de Rebus castri ann. 1256. torn. 7. Ordinat. reg.
Hispan. cap. 32. lib. 7. cap. 34. in Hist. Franc, pag. 364. art. 9 : Et se vo-je que
Arabum cap. 31; Amormomini Bernardo chevaux a chevauchier et armeures.... ne
Monacho in Itinerario Terrae-Sanctae ; soient pris por debtes, ne por pleges, ne
Miramomelini Lucae Tudensi aera 1129; par autres Amissions. Id est, quacumque
Miramummelini apud Rigordum ann. ex causa, seu mulcta in judicio etiam
1211. Hemirmomelini ann. 1195. Mirmum- dicta.
ni, in Vita S. Wilibaldi, a Sanctimoniali AMISSURA, Submonitio, admonitio,
edita cap. 15. 21. Almamuni et Amir-Al- citatio. Charta ann. 1226. pro Abbatissa
mumanmi in Chronico Orientali : quas S. Mariae Suessiqn. : Per hanc autem
quidem voces Credentium Principem, compositionem quitavit dictus Vicecomes
seu Fidelium Dominum significare apud omnes citationes et omnes Amissuras dic-
Arabas pluribus docuimus ad Alexiadem tis hospitibus et hominibus in perpetuum.
pag. 371. 372. At aliter de vocis notione Alia Radulnhi Comitis Suession. ann.
f scribit Isidorus Pacensis in Chronico 1233. pro Communia Nantoliensi: Ut
33ra 750: Ulit Amir Almumininf quod tune mihi, vel servienti meo, Amissuras
idioma regni in Lingua eorum resonat, emendabit.
Omnia prospere gerens. Corrupte porro * Mihi vero, Mulcta est pro vadimpnio
habet Molanus Historia Hierosolymi- deserto, Gall. Defaut; vel pro casibus
tana, pag. 1152 : Eo tempore gentilis qui- Amessurarum. Vide supra Amessura.
dam. Seuvarius nomine, sub Molano,
quern patria lingua Dominum dicunt, 1 AMISSUS, Perditus, a Deo reproba-
universam procurabat ^Egyptum. tus. In Processu de Vita S. Yvonis torn.
* AMIRALDI. Vide supra Admiraldi. 4. Maii pag. 558. A : Ille inclusus erit
j»c AMIREGA. [Amurca. DIEF.] Amissus amore pecunias. Id est, peribit
AMIS, et AMISITIS, quibusdam dicitur seternum.
Furcula retis, vel hami: Ugutioni vero AMISTERIUM. Constitutiones Petri I.
est Lignum bifurcatum, per quod venato- Regis Aragon. apud Podium Cerdanum
res expandunt retia ad capiendas feras. MSS. ann. 1225 : Exceptis Militibus et
Aliis denique est Furcula, quss levat rete, filiis eorum, a 15. annis supra, qui inter
quo capiuntur aves. [** Gemma Gemm.: se guerram habuerint, cum toto suo
Amites sunt stipites quibus aucupes utun- Amisterio. Id est, cum ministris, et fa-
tur.] milia.
* AMISARIUS, SSARIUS. [Admissarius. AMISTID, Vas parvissimum. Papise.
DIEF.] * AMISTRUM. [Viscus. DIE'F.]
<* AMISCERE, AMISERE , AMMISCERE, * AMISTUS. [Amethystus. DIEF.]
Praestatio ex rebus escariis. vel etiam j AMITA, pro Amictus, de quo supra.
idem quod Procuratio, pastus. Charta Cum albis, Amita, stola et fanonis, apud
ann. 957. apud Murator. torn. 3. Antiq. Rymerum torn. 9. pag. 273. col. 1.
Ital. med. aevi col. 719 : Aliud nichil * Arest. ann. 1321. 9. Maii in Reg.
(facere debemus) nisi tantum Amiscere parlam. Paris. Olim : Tres albas, tres
228 AML AMM AMM
Amitas, et tres cingulos. Vide mox viorum... vel a quocumque alio Judice.... edit, haec legimus : Nequns horn, ne ne-
Amitus. proscriptionis vel rerum suarum occupa- qune femme de la Paerose ne doet lo sire,
* AMITAL. [Rhus. DIEF.] tionis quod vulgariter Amleit nuncupatur, ne so Amant, gager sans arazoner, etc.
* AM1TANA, US. [Amitae fllia, films. dispendia, quod absit, incidere continge- Apud Metenses. ut auctor est Meurisius
DlEF.l ret, hanc ipsam proscriptionem, vel re- in Praefat. ad Hist. Episc. Metens. pag.
AMITANES, pro Amitae, [Gall. Tantes,] rum, ut peractum est, occupationem vi 19. Amans, dicuntur regionarii Notarii,
in Legib. Luithprandi Regis Longob. regia tollimus. [** Anleite est petitoris, qui acta publica conficiunt et conser-
tit. 114. | 2. cui lis adjudicata est, in bona certa vant, nomenque desumunt a Parochiis.
1 AMITERMINUS , ofi-opo? , Finitimus, debitoris autoritate judicial! facta in- in quibus habitant. [Vocis origo Germa-
confinalis, apud Janum Laurenberg. in ductio. Vide Haltausii Gloss. Germ. col. nicum Ampt, Munus, et Mann, Vir.]
Supplem. Antiquarii. 35. In Speculo Saxonico est Inwisung, p* Vide Ambactus et Laurierii Gloss.
* AMITERZIA, Fimbria, Gall. Frange, lib. 3. cap. 82. § 2. Inde dicebatur Anlei- Jur. Gall. vol. 1. pag. 45. Vocis Gallicse
utvidetur. Testament. Gard. Talayrandi ter, Inductor in possessionem, a petitore Amans, origo est Lat. Amanuensis.]
de Petragor. ann. 1360. in Cod. reg. 4223. electus, a judice datus. Vide eundem T AMMANIA, Districtus, Jurisdictio,
fol. 112. r°: Item vestimenta alba, quee Haltaus. col. 36. Chart. Rudolphi R. G. Gall. Ressort. Diploma Jpannae Ducissae
fecimus fieri de pannis pretiosis ultrama- ann. 1288 : Qua sententia sic rationabili- Brabantiae ann. 1384. inter Instrum.
rinis. cum, Amiterziis de Anglia. ler et legitime lata, et pro ipso episcopo torn. 5. novae Gall. Christ, col. 426. D :
* AMITINUS, Ad amitam pertinens; obtenta, idem episcopus in possessionem Et quod uniti manebunt Ammaniss Ant-
frater Amitinus, Cousin-germain, films preedictorum bonorum remitti et induci verpise sub ambachto de Herentals.
ex sorore patris. Stat. ant. Florent. lib. postulavit, et strenuum yirum burggra- * Fundatio Cartus. Bruxell. ann. 1456.
1. cap. 3. ex Cod. reg. 4621. fol. 13. r°: vium de Starckenberg sibi a nobis pro in Suppl. ad opera Miraei pag. 198. col.
Nee ducet aliquis offtcialis forensis, aut Inductor e petiit deputari... Ipsi igitur 1 : Item quod prasdicti religiosi... intra
aliquo modo retinebit in palatio aut domo burggravio prassenti dicto damus firmiter oppidum, libertatem aut Ammaniam Bru-
suse habitationis.... fratrem patruelem vel in mandatis. quatenus pr&d. episcopum xellensem plures hssreditarios reditus
Amitinum. in dictorum bonorum possessionem aucto- emere non poterunt. Vide supra Aman-
* AMITISTUS. [Amethystus. DIEF.] ritate regia. vice et nomine nostro inducere nus 2.
* AMITTADARE, In societatem dare seu nullatenus prsetermittat. Anlait diceba- AMMANTARE, AMANTATIO. Vide Man-
recipere. Stat. Cadubrii cap. 2. pag. 54 : tur etiam Inductio in bona publice turn.
De Amittadantibus seu tenentibus in soc- damnati vel ab Imperio banniti. Vide in * AMMANUS. [Amman. DIEF.]
cidam animallia cum forensibus. Item... Guden. cod. Dipl. torn. 2. pag. 1338. T AMMASSARE, Colligere, Gall. Amas-
deliberatum fuit: quod nullus homo vel cbartam Germanicam ann. 1466. ser. Vetus Consuetudo Corbeiensis ex
persona de Cadubrio possit nee valeat Alio sensu Anleite Haltausio col. 34. Tabul. ejusd. Monast.: Nee debet fieri
aliquo modo vel ingenio Amittadare, seu est Inductio juratorum in rem prsesen- excluneamentum in Corbeia, quin portarii
dare aut accipere, salvare seu tenere ad - tem, pra3cipue in limitum controversiis, intersint; ipsi debent Amassare foenum
medietatem vel soccedam, cum aliquo ut terminos visitent et certius distin- Abbatis, et capere culcitras, et submonere
forense, dliquas bestias aut animalia. guent. Charta Ottonis Com. Pal. ann. corveias.
Vide supra Accomandisia et infra Socida. 1228 : Cum... Abbas et conventus in Scho- 1 AMMASSATTJS, In unam massam re-
« AMITTENDA. Charta ann. 1256 : Pro naugia ex parte una, et homines in Wal- dactus. Memoriale Potestatum Regien-
praedicto feudo... confessi fuerunt se de- torf, ex alter a super terminis suis... Dis- sium ad ann. 1216. apud Murat. torn. 8.
oere praedicto Rodulpho pro indiviso de- ceptarent, tandem paries ipsse talem inter col. 1083 : Et vinum remanebat Ammas-
cem solidos Viennenses de placito et ho- se litem, per limitationem, quss vulgariter satum et gelatum, ita quod incidebant
magium ligium, salva certa Amittenda. Anleite dicitur, cupientes finire... electis eum cum securibus.
Vide supra Amiscere. itaque.... ingressi terminos demonstra- ] AMMATIA, Oculi. Gloss, f. Ommata,
3|e AMITTUM. [Idem ac amictus, quod- runtf prout ipsis conscientia sua dictabat, Amalth.
dam sacrum indumentum quo sacerdos etc., ubi fortasse legendum Lantleite. %. AMMATUM. [Grsecis ajipia, amentum.
pro missa celebranda suum collum coo- Vide Circuitio. Aliud sonat Anleid. Vide DIEF.]
perit antequam albam ceteraque orna- Arra 2. AMMAYLARE, [Encausto pingere, Gall.
menta sumat. Necrologium cpnventus 1. AMMA, Mater spirituals. Hesychius: Emailler.] Vide Enamelatus.
ss. nrsedicatorum Gratianopolis, p. 12: A[X(Aa, (X^TOP, TpS^o;. Pelagius libello 18. 1 AMMENTARE, ut Amentare, apud
Anniversarium Katarine... a 0qua conven- num. 19 : Vos estis fatuae, nam haze et Lucanum, Jacula vibrare, ab Amentum,
tus habuit x. florenos et nil " amitta et vestra et mea est Amma. Ex Palladio in lorum quo hasta longius jacitur. Carmen
duo pulchra corporalia de prima tela. Hist. Lausiaca , cap. 42 : Tftsic eerre Gilonis Paris, de Expedit. Hierosol. inter
1 AMITUM , pro Exametum, Pannus Anecd. Marten, torn. 2. col. 242:
holosericus. apud Leibnit. torn. 1. a[i[Aas euftv o\5TW' yap xaXoOtn
Script.. Brunsyic. pag. 750. ex Chronico Ttxa; fjw)Tepac. Adde cap. 37. 38. Cumque super murum turrim Dux haberet,
Hildeshemensi: Duas dalmaticas, unam 137. 138. [Et vide Gloss, mediae Grseci- Qu» munila parum castro vicinius hasret,
Incumbebat ei saevissima lurba, resumtis
ex Amito rubeo, alteram de candido, al- tatis.] Viribus, Ammentant Arabes de culmine mentis.
bam bonam ex Amito candido. Vide Exa- j 2. AMMA, pro Ama. Vas. Locum vide
metum. [** f. leg. examito.] in Eglitrse. >K AMMENTUM. [Amentum. DIEF.]
1 AMITUM, Species panni crassioris 3. AMMA, Isidore lib. 12. cap. 7. Bubo, 7 AMMESSARIUS. Vide Emissarius.
apud Siculos. Vide in Dimitum. strix nocturna. Haec avis, inquit ille, s|e AMMESTARI. [Amestari. DIEF.]
* AMITUS, pro Amictus, Ital. Ammitto. vulgo Amma dicitur, ab amando parvu- * AMMIATUS, pro Amatus, ut yidetur
Testam. ann. 1165. apud Murator. in los, unde et lac pr&bere dicitur nascenti- D. Secousse. Charta commun. villae de
Antiq. Estens. pag. 325: Hospitali de bus. [Anilem hanc fabulam non habet Poix, ann. 1208. torn. 7. Ordinat. reg.
Rupta unum camisum, et unum Amitym Papias MS. Ecclesiaa Bituric. Sic enim Franc, pag. 603. art. 6 : Communia yero
(lego.) Duo Amiti lini, in Annal. Mediol. ille : Amma avis nocturna ab amando in vita mea michi debet tria auxilia,
ad ann. 1389. apud eumd. Murator. torn. dicta, haec et strix dicitur a stridore.] videlicet, pro Ammiato filio meo milite
16. Script. Ital. col. 809. Vide supra AMMAN , apud Germanos et Belgas, faciendo, sexaginta libras; et pro Am-
Amita. etiamnum dicitur Praetor, Prasfectus, miata filia mea maritanda, sexaginta
1 AMIXIA, Commerciorum privatio, Im- Praetor causarum civilium. In Charta libras. Quid si legeretur Ainsniato et
permiscentia. Amalthea. Vox ficta ex Balduini Comitis Flandr. ann. 1119. in Ainsniata, a Gall. Aisne, hoc est filio
Graeco \u.fa, mistio, et a privat. [** Vox Tabul. S. Bertini, subscribunt : Rodul- rimogenito et filia primogenita, uti
'Atu£:a bene Graeca est.] phus Amman de S. Folquinikerca, Alf-
1 AMIXTUS, pro Admixtus. in Vita S. gerus Amman de S. Georgia, Bernuldus
K abetur in aliis Chartis hac eadem de
re ? Vide supra Ainescia.
Wingaloei MS. fol. 83. v°: Nucum uti Amman de Broburg, etc. Vide Chartam \ AMMICERE. Vide Amicare.
corticibus consuevit pro plumis : pro pere- ann. 1125. apud Mifaeum in Don. Belg. AMMINIGULUM Vms, quasi Admini-
grinis autem tapetibus, arenis cum lapil- cap. 82. [et Consuetudines Bruxellenses culum, paxillus, pedamentum, palus, cui
lis delectabatur Amixtis. tit. 1. art. 1. et seqq. ubi quidquid Am- vitis innititur. Lex Longob. lib. 1. tit.
| AMLEIT. Privilegium Caroli Regismanum hujus urbis spectat, fusius ex- 25. | 34: [*» Roth. 297.] Si quis vitem
Romanorum pro Civitate Kaysersber- ponitur. Plura etiam de Ammanno in exspoliaverit, id est, Amminicula tulerit.
gensi ann. 1347. apud Ludoyicum La- Consuetud. Mechliniens. tit. 1. art. 41. Rufinus in Praefat. in lib. Judae : "EXtxa
guille in Instrum. Hist. Alsaciae pag. 50. et tit. 4. art. 2.] Neque haec vox inco- vitem dicunt Graed. non tarn palmitem,
col. 2 : Si... aliquem vel aliquos ex urbis nita in media ipsa Francia ; quippe in quam illos runcinulos vel cincinnulos pal-
vel predictae civitatis nostrae civibus ac §onsuetudinibus Perusae in Arvernis mitis, quibus succrescens palmes ipse,
incolisper Judices Comitum seuLandgra- ann. 1275. a Thomasserio lib. 1. cap. 66. innectere et suspendere solet, vel palis,
 AMM
vel quibuscumque innititur Amminiculis,
quos capreolos, ut arbitror, appellant
agricolse, cujus nexibus tutus, et sine
lapsus periculo, vel gravatur fructibus
palmes, vel vaga proceritate distenditur.
p*s vide Forcell. Lexic. in voce Admini-
culum.]
* AMMIOSELINUM. [Ami. DIEF.]
1 AMMIRANDUS. Vide in Amir.
i AMMIRARI, AMMIRATIO, etc. pro
Admirari, Admiratio, etc. non semel oc-
currunt in medii et infimi sevi scripto-
ribus.
1 AMMIRATUS. Vide in Amir.
"AMMIREOD.£, apud. D. Bouquet torn.
7. Collect. Hist. Franc, pag. 576. pro
Ammiredas; quod vide in Amir.
1. AMMISGERE, pro Commiscere, Am-
mistio, pro Commistio, occurrit non
semel apud S. Fulgentium Epist. 1. de
conjugali debito, et apud veterem Inter-
pretem Alexandri latrosophistae MS. in
libris Passionum.
* 2. AMMISCERE, Alia notione. Vide
supra Amiscere.
f 1. AMMO, pro Ambo, Suggestus, pul-
pitum, in Chron. Cassin. Oharta ann.
1308. pag. 338. Item apud Murat. torn. 3.
pag. 176. col. B. Vide Ambo.
* 2. AMMO, Mensura vinaria, Germ.
Ohm, Alsatis usitata, quae 50. circiter
pintas Paris, continet, ut me monuit
V. 01. Schoepflin. Necrolog. MS. abbat.
Altorf. : Obiit Adelheid laica vij. Id.
Febr. quas dedit prasdium apud Wilre, et
persolvit quatuor Ammones vini. Subinde
etiam Ama dicitur. Vide in hac voce, et
Amo.
* AMMODO, Dehinc, deinceps, Gall.
Desormais. Charta Ottonis comit. Palat.
ann. 1245. apud Tolner. inter Instr.
Hist. Palat. pag. 150 : Declaramus quod...
gratiam fecimus specialem, videlicet ut
in mutis nostris vel theloneis Ammodo
nulla thelonea solvant. Vide Amodo.
* AMMOLARE, Procudere, exacuere,
Gall. Emoudre, olim Amollier. Annal.
Estens. ad ann. 1399. apud Murator.
torn. 18. Script. Ital. col. 936: Quidam
Gaspar de Perusio habitator Ferrarias, et
quidam Angelinus de Carentano Teoto-
nicus stipendiarius equester, habita inter
se conventione de faciendo ad invicem
tres punctas ad lanceas Ammolatas, etc.
Lit. remiss, ann. 1334. in Reg. 66. Char-
toph. reg. ch. 1461: Comme Jehan Danay
vigneron eust bailie un fessouer pour
Amollier a Vesmouleur, etc. Vide infra
Amolare.
* AMMOLIRI. [Amoliri. DIEF.]
^ AMMONITIO, pro- Admonitio, Gall.
Avertissement, apud Ludewig. torn. 1.
pag. 46.
* AMMONITUS. [Admonitus : « Con-
jugali amore attractus primatumque
regni mei consilio ammonitus. » (Mus.
Arch. dep. p. 42, an. 1011.)]
* AMMONIUM. [Amomum. DIEF.]
* AMMORERIS. [ Germanis hurubel.
DIEF.]
T AMMOTIO, pro Amotio, ab Amovendo,
apud Rymerum torn. 4. pag. 507. col. 2.
et torn. 8. pag. 101. col. 1. '
* AMMOVERE. [Amovere. DIEF.]
1 AMMULA, pro Amula, ab Ama, Vasis
genus. Vide Eglitrx.
AMNENSIS, Qusslibet villa circa amnem
sita. Joan, de Janua. Veteres Glossse:
Amnenses, TOpi7tota[juoi.
1 AMNESGIA, Abolitio malorum, et Am-
nestia, Oblivio. Papias MS. Bituric.
[* Glossar. Lat. Ital. MS. Amnesia, La
oblivione de mali.] Hinc Gallicum Am-
nistie; quae lex est a Principe lata qua
cavetur ne quis anteactarum rerum ac-
cusetur, neve mulctetur. Vox Grseca est
ab a nriv. et (AV^O-TIC, Memoria. Hinc et
1 AMNESTICACIA, quae J. Laurentio in
Amalth. est etiam Jnjuriarum oblivio.
Hinc etiam
T AMNESTUM, Oblivione deletum, apud
eumdem Laurentium.
^ AMNILIS THESAURUS. An thesaurus
in amne vectus aut repertus ? Locum
vide in Suda.
^ AMNIS. [Lapillus in cerusa. DIEF.]
AMNISTRARE. Charta Heccardi Comi-
tis Augustod. ex Tabulario Prioratus
Persiaci in Burgund. apud Perardum
pag. 26: Uno fanono viridi, cum brusdo
uno de gliso, uno estuno, cum sirico Am-
nistrare, turribulum minore, etc.
* AMNiSTRATRIX, Administra. Testam.
Petri Bermundi ann. 1352. ex Tabul.
Flamar.: Ordino ego praefatus testator,
quod Geralda Bermunda dilecta et caris-
sima filia mea sit domina, Amnistratrix,
gubernatrix et usufructuaria omnium
bonorum et rerum mearum et istius hos-
pitii mei, quandiu vixerit.
1 AMNITES, Gemma similis vitro sed
durior. Isid. Papias et Johan. de Janua.
T AMO, vel AMON. Notitia fundationis
et restaurationis Parthenonis de Has-
cowia circa annum 1060. inter Instr urn.
torn. 5. novae Gall. Chr. col. 474. D : In
Mittelenwilere vineam persolventem sex-
decim Amones.in Stotesheim curtimunam
et novem jugera in campo... pr&dictaz
contulerunt Ecclesix.
*Idem quod supra Ammo. Vide in hac
voce.
* AMOBOTUM. [Ambotum. DIEF.]
\ AMOBRAGIUM, Mulctae species pro
delicto exsoluta. Charta Edwardi II.
Regis Angl. de Consuetudinibus obser-
vandis ann. 1316. apud Rymer. torn. 3.
pag. 548 : Quod ilia consuetudo, quse.
vocatur Amobragium, de csetero non exi-
gatur, nisi infra annum a tempore cogni-
tionis delicti, pro quo dicta consuetudo
solvi debeat.' Charta anni 1501. apud
eumdem Rymer. torn. 12. pag. 781: Cum
warennis, hundredis, commotis, ragloriis
et ringeldiis, senescalciis, Amobragiis, etc.
] AMOCRISIS, Genus gemmas arenis et
auro intermixtus. Papias in MS. Bituric.
Gloss. Sangerman. MSS.: Amochrissus,
Harenis auro intermixtus, nunc brattea-
rum nunc pulveris habet quadrulas. Gi-
gnitur in Persida. Graeca vox ex £(i(i.pc,
Arena, et xP Uff o?> Aurum. [s;™ Isid. lib.
16. cap. 15. 5.]
] AMODIARE, Ablocare, Gall. Amodier.
Statuta Ordin. Cluniac. ann. 1301. ex
Cod. MS. monasterii B. Marias Deauratae
Tolos.: Item prxcipimus ne aliquis amodo
decimas, oblationes... Curato dicti loci...
Amodiet, aut tradat, seu investiat quoquo
modo. Charta ann. 1299. apud Stepha-
notium torn. 3. Antiquit. Pictav. pag.
902: Amodiavimus, ascensayimus et affir-
mavimus, et ad Amodiationem, censam
sen firmam, et ad emphiteosim perpetuam
tradidimus pro nobis et successoribus
nostris Petro Sutoris de Clossayo quod-
dam censale seu censam, etc. Vide Ad-
modiare 2.
1 AMODIATIO, Locatio, Gall. Amodia-
tion. Charta Officialis Paris, ann. 1263.
ex Tabulario San-German. 10: Sextarios
et plenum minam bladi annuss Amodia-
tionis, sive annui redditus. Vide Amo-
diare.
* AMODIUM, Compositip, Gall. Accom-
modement. Chartul. Celsinian. ch. 378:
Utmalas consuetudines... illasnon teneat,
et alias non mittat; et si fecerit, ut infra
xiiij. dies emendatum aut per capitanea,
aut per Amodium ; et si non fecerit, ut iste
AMO 229
ostages in preison veniat ad Celsinanias.
Unde Admuidier, Pascisci, convenire, in
Lit. remiss, ann. 1397. ex Reg. 153.
Chartoph. reg. ch. 91: Comme le sup-
pliant eust voulu faire marchie et soy
Admuidier ou abourner du vin qu'il ven-
droit a detail pour certain temps en laditte
ville (de Crouy) a Gilet Pietain, lors
fermier du quatriesme de laditte ville. Et
Amoyenner, Componere, apud Froissart.
vol. 3. cap. 8: Le Pape envoy a le cardinal
d'Amiens en legation pour venir en Bearn
et pour Amoyenner ces besongnes.
AMODO, arcb -coO vOv, Deinceps. Ono-
mastic. Amodo, «itb TOUTOV. Gregorius
Turon. lib. 3. Hist. cap. 5: Flange Amodo,
qui per consilium nequam, factus es par-
ricida saevissimus. Passim.
>|c [« Salva subjectione sanctae matris
Lugdunensis aecclesise, in ipso flrmiter
inviolabiliterque servetur et perseveret,
ut amodo et deinceps monachi. (Charte
de Burchard, archev. de Lyon, novembre
950, archives du Rh6ne. »)]
* AMCEBCEUS, a Gr. aiiotSato?, Alternus.
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613: Amoe-
bceum carmen duos introducit: sed diffi-
cilior pars respondet, quia non pro suo
arbitrio, sed aut majus aut contrarium
respondet.
AMCENA, Xenium, in Glossis Arabico-
Lat. forte Xestium, ^uutoc, £U(TT\OV, est
enim in Gloss. Lat. Gr. Amcenus: crua-
xto? TOTIOC, locus umbrosus. Alibi Amcenia,
at ax-uai. Joan, de Janua: Amosnium,
locus pulcer et delectabilis, vel Amcenitas.
Vide Angelum a Nuce ad cap. 17. Leonis
Ostiensis lib. 1. Chronici Casin. ubi de
voce Amcenus.
1 AMCENARE, apud Cyprianum, Sido-
nium et alios idem est quod Recreare.
oblectare. Hinc
T AMCENARI, in Vita S. Ragneberti
torn. 2. Junii pag. 695. C: Sed nunc illis
deliciarum votuptatibus Amcenatur, quas
nullopossunt humanas aestimationisjudicio
defimri.
* Vocabul. Compend.: Amcenatur, de-
lectatur.
* AMCENITAS, Praestatio quaedam, f.
ex hortis vel yiridariis. Charta ann.
1354. pro hominibus castellaniae de Pa-
raleto Caturc. dioec. in Reg. 84. Char-
toph. reg. ch. 822 : Cum domibus, alber-
gamentis, boriis, escuris, grangiis,
venationibus, Amcenitatibus, decimis, pe-
dagiis.. . . et aliis juribus quibuscumque.
Charta ann. 1391. ex Cod. reg. 9861. 2. 2.
fol. 25. r°: Ego Henricus comes in Luc-
zilstein notum facio,... quod ego a... dom.
Rudolpho de Cucyaco D. G. episcopo
Metensi... altam jurisdictionem, seu altum
judicium totale villas Gosselmyngen cum
districtibus, bannis, judiciis altis et bassis,
hominibus, bonis, silvis, aquis, Amenita-
tibus, pascuis, in feodum recepi.
* AMCENIUM, Locus amosnus, ex Cathol.
apud Laur. in Amalth. A Lat. Amoenus
accersenda videtur vox Gallica Amane-
niz vel Amanevis. Chron. S. Dion. lib. 5.
cap. 6: Li rois Dagouberz, qui estoit biauoc
jovenciaus, nobles et prouz et corageux,...
avenables et Amaneniz, etc. Le Roman
de Garin:
Pruez et courtois, et chevalier gentil,
Larges donneres, et bien Amanevis,
Humbles et doz a tos DOS bons amis.
IAMOGABARI, ) Vid
Vlde
AMOGAVARI, )
1 AMOISSONATA TALLIA, AMOISSONA-
TUM SERVITIUM, dicuntur Conventiones
de solvenda quotannis certa grani atque
interdum pecuniae quantitate; ut patet
ex Terragio S. Niceti Deserti in Bressia,
230 AMO AMO AMO
ubi siclegere est: Sub Tallia Amoisspnata * 2. AMONA. Charta Ludov. VII. reg. factis in Marchia Tarvisina apud Murat.
septem grossorum et duorum denariorum Franc, ann. 1166. in Reg. 61. Chartoph. torn. 8. col. 173: Miles quidam nomine
monetse Sabaudias, una cum Talliis non reg. ch. 100: Decimas donamus in elemo- Bpnius de Tarvisio dominam ipsam ama-
Amoissonatis, corvatis, complaintis et aliis sinam, de pane quidem Amonse nostrse et vit, eamdemque a patris curia separavit
juribus, etc. Hsec aut'em tallia percipie- de vino similiter cellariorum nostrorum. occulte, et ipsa nimium Amorata in eum,
batur ssepius in fundis ipsis, dum fleoat Leg. Annonss. cum ipso mundi partes plurimas circuivit.
messis, et aliquando in area tantum- AMOND. Vide Amund. * Nostri Amourer et Enamourer, ea-
modo, dum exterebatur. Segusiani nec- * AMONERE. [Admonere. DIEF.] dem acceptione, dixerunt. Lit. remiss,
non Dombenses rustici etiamnum utun- * AMONIA. [Amona 1. DIEF.] ann. 1478. in Reg. 201. Chartoph. reg.
tur verbo Amoissoner, seseque, ut aiunt, AMONITIO, Cibaria, unde Galli, Paw ch. 213 : Jehan Nepveu et Guillemete fills
Amoissonant cum fabro ferrario, dum d'amonition. Chronicon Novalicense lib. de Perrin Thomas se acointerent en-
conventione facta promittunt ei certain 1. cap. 31: Vir venerabilis Hugo, cum semble et Amourerent. Le Roman d'Ale-
frumenti vel siliginis quantitatem an- quadam die, secundum morem, Abbatias xandre MS. part. 2 :
nuatim solvendam, ea conditione, ut suse cellas causa providentiss et Amoni- Lors drega (la pucelle) contre moot son dous viaire cler
quidquid ferramentorum opus fuerit, tionis circuiret. Ubi providentia, est Qu'ele ot bel et bien fet pour gent Enamourer.
sibi ab eodem fabro ministretur; simili- pourvoiance: nam nostris pourvoieurs
que modo sese Amoissonant cum medico dicuntur, qui cibariis coemendis in ma- Vide supra Amor 4. et infra Inamorari.
suorum pecorum. fabro lignario, etc. gnatum domibus addicti sunt. Hinc Ampureuse nude, pro Amasia, me-
« AMOISONNAMENTUM, Datio ad fir- j|e AMONIUM. [Amomum. DIEF.] retrix, Fills ou femme debauchee. Lit.
mam vel in emphyteusim, seu Eeditus % AMONTARE. [Acervare vel saltare. remiss, ann. 1400. in Reg. 155. ch. 334 :
inde proveniens. Confirm, fundat. reli- DIEF.] Clemence la Dandeniere, dite la Chi-
giosar. de Lilio ann. 1317. in Reg. 71. 1. AMOR. Amoves canere, Amatorias galle, femme Amoureuse... Jehannette de
Ghartoph. reg. ch. 242 : Redditus et cantiones (uti vocantur a S. Hieronymo Paris, fille Amoureuse. Apud Calniacen-
Amoisonnamenta regia de villa, quse di- Epist. 17.) cantare. Commodianus Instr. ses quotannis die Jovis ante Cineres
citur Capella reginse,.,. prsefatis religiosis 34: inter adolescentes seligebatur unus, qui
liberent et persolvant. Vide supra Admoi- Bellatur ibi, dein cantatur pro Psalmis Amor. Princeps amantium le Prince des Amou- ^
sonnare. reux. nunoupabatur. Lit. remiss, ann.
AMOLA. Itinerarium Hierosolymit. Et instr. 60: 1478.' in Reg. 206. Chartoph. reg. ch.
Antonini Monachi: Deinde venimus . . . Saltatis in domibus, pro Psalmis cantatis Amores. 402: Le Jeudi devant le jour des Cendres
in civitatem Csesaream, in qua adoravi- plusieurs jeunes compaignons de la ville
mus pro veneratione Amolam, et canes- 2. AMOR, Consensus. Consuetudo Co- de Chauny s'assembler ent, ainsi qu'ilz ont
tellum sanctse Marise. Ita in MS. Codice, mitatus Bigorrae: Nemo MUitum terras accoustume chacun an d'eulx trouver et
forte pro amula. Vide Ama. castellum sibi audeat facere sine Amore esbatre ensemble leditjour, entre lesquelz
* Ut ut est de Amola apud Antonin. Comitis. Id est, sine illius consensu et estoit ung appelle le Prince des Amou-
monach. pro diminut. ab Ama occurrit voluntate. reux,.... qui estoit esleu et fait par les
in Stat. Montisregal. pag. 272: Syndicus DIES AMORIS, in Fleta lib. 6. cap. 14. autres compaignons Prince, et avoit une
cpmmunis teneatur fieri facere unam
pintam de vitro, factam in forma unius y
8: Si autem post defaltam capiatur
es Amoris prece partium, vel transfe-
enseigne ou estendart, que I'en portoit
devant lui. etc. Nostris denique Amoral,
Amolss, ad quam mensurentur et stan- ratur loquela ab uno judice ad alium, per idem quod Lepidus, venustus, elegans,
cientur (1. scancientur) omnes sestarii et hoc renunciatur defaltas. Ubi Diem Amo- Gall. Beau,joli, mignon. Le Roman de
minse. ris capere, est quod Galli dicunt, prendre Garin :
* AMOLARE, Idem quod supra Ammo- jour pourl'accommodement d'une affaire,
lare. Stat. datiaria Riperiae 'cap. 12. fol. d'un proces. [Vide in Dies.] Et 1'ont vestu un Amoral porprins,
4. v°: De qualibet libra sestimationis molee 3. AMOR. Capitul. 3. ann. 813. cap. 25: Par ses espaules li gisoient sea crins.
pro Amolando, soldus unus. Quicquid in Amore in alterum furatum
AMOLETUM, pro Amuletum, Remedium habent, in duos geldos componere faciat. Armeret, Perurbanus, q.ui placere amat,
superstitiosum adversus maleficia.Grloss. Cap. 26: Quicquid in Amore Fresiones apud Froissart, vol. 2. cap 146 ; Le gen-
Graec. Lat. 9uXaxTYJpiov, Servatorium, Amo- injuste tulerint, etc. til et joly due Wincelins de Bcesme, due
limentum, Amoletum, Brevia. de Luxembourg et de Brabant, qui en
1 4. AMOR Divus, pro Spiritu Sancto son temps noble, frisque, sage, amoureux
IAMOLIMENTUM. Vide Amoletum. sumitur in Vita S. Petri Coelestini ver-
•« AMOLINARE, Molinare, mqlendinum. sibus scripta a lacobo Cardinal! S. et Armeret avoit este, etc.
Tabl. S. Flori: Stephanus Amricus dedit... Georgii torn. 4. Maii pag. 449. D : * 2. AMORATUS, Amatus, in vet. Ins-
ecclesiam de Lasternes, et omnia quse ad ... Garminibus Divum rogitemus Amorem.
cript. Romae apud Spon. Itiner. torn.
ipsam pertinent, hoc .est decimas, primi- 3. pag. 39. Julius Balerianus, qui vixit
tias,... et unum Amolinare, et omnia quse * 5. AMOR, Officium, munus, obse- annis B. xx. natali suo D. sodaliciarius
presbiter tenebat.Vide infra Amoulerium. quium , Gall. Office, service, plaisir. bonus, Amoratus, filetius usque at fotsa.
| AMOLOGARE, pro Omologare, non Charta Hugonis de Castell. ann. 1220. in Vide Filetius.
seme! in Charta anni 1345. Chartul. Campan. ex Cod. reg. 5993. fol. AMORAVII, apud Ordericum Vitalem,
AMOLUM, Flos farinas tennis, dictum 52. r°: Blancha comitissa Trecensis volens lib. 13, pag. 891. 893. dicuntur Saraceni
quasi a mola egestum. Papias. [Glossae S. domino Guidoni fratri meo et michi facere Africani; forte quod in Africa degeret
Germani MS.: Amolum, Flos farinee te- gratiam et Amorem, concessit nobis ut in Amirmumelinus, seu Chalipha, vel ma-
nuissimum prse levitate, ~de mola gestum, foresta sua de Maant... capiamus singulis
unde et appellatum quasi a mola. Papias diebus de mortuo boscho duas bigatas ad §nus Sultanus, quern Amiravisum yoca-
ant, uti supra innuimus. Nee, opinor,
MS. Bitur. habet, de mola egestum. comburendum in nostris domibus de Creci. diversi sunt ab iis, quos Almoravides
[* Ejectum, Isidoro lib. 20. cap. 20.] Est Contract, matrim. inter Gast. de Fuxo nuncupant Scriptores Hispani, Mauri
autem farina levissima, quse molarum ,et Beatr. de Arman. ann. 1379: Ex causa scilicet Africani. qui in Hispaniam tran-
motu acta et sursum elata circumqua- dictsepacis melius observandas pluriumque sierunt a Rege Sibiliae Mauro evocati,
que adheerescit molendini molis, rotis, aliorum diversorum beneficiorum, Amo- Alfonso VI. regnante. Pelagius Episco-
parietibus, etc.] [**Grsecis ajiuXov, Farina rum, plaseriorum.... Dictaque bona et pus Ovetensis in Aldefonso Rege, aera
sine mola facta et ex optimo tritico beneficia, Amores, plaseria, etc. Comput. 1123 (Chr. 1085.) : Post hsec cum tantis
expressa. ADEL.] ann. 1363. inter Probat. torn. 2. Hist. prosperitatibus ad tantam elationem per-
f AMON, Agraria mensura, Navarris Nem. pag. 255. col. 2: Pro vj. brandp- venit, ut Almoravides exlraneas gentes,
olim non ignota, eadem forsan quee nibus... prassentatis cum duobus aliis quse ex Africa in Hispaniam per Regem
Ugutioni Amona, Calamus, mensura ; dom. marescallo Francise, attento quod Abenhamet misit, cum quibus praslia
nostris Virga. Charta Ortigurennae anni plura servitia et plures Amores hostendit multa fecit, et multa contumelia, dum
1175. regnante Garsia Navarrae Rege, pro et fecit dictis dominis consulibus, etc. vixit, accepit abeis. Alii sunt Amoravisii,
Abbatia Artaxonensi, ex ejusdem Tabu- Nostris etiam Amour, eadem notione. apud Ppetas nostrates, Slavi scil. Mo-
lario : Ego Ortigurenna facio hanc cartam Lit. remiss, ann. 1405. in Reg. 160. raviam in Germania incolentes. Le Ro-
cum donativo de duas argusatas de vinea, Chartoph. reg. ch. 122: Comme icellui man d'Aubery MS. :
et de duos Amones semenatura de terra Guiot et Poncete se feussent enamourez
ilia casse de Artaxona, etc. I'un de I'autre,... et eussent faites plu- Anqufitins oirre d ses Amoravis.
* Vide supra Amina et Ammo. seurs Amours et courtoisies I'un a I'autre
1. AMONA, Calamus mensurse. Ugu- en boire, en mengier, en esbatement, etc. Le Roman de Garin MS.:
tioni, ubi legendum Amona, Calamus, 1 1. AMORATIJS, Amore captus, Gall. Combatus et as Senes et as Litis,
mensura. Amourache. Rolandinus Patavinus de Et as Danois, et as Amoravis.
 AMO
Alibi :
Tui les ot de la gent Apolin,
Hongres, Venarres, Acopars, Beduins,
Des Esclavors, et des Amoravis.
* Le Eoman d'Alexandre. MS. part. 1:
Festion sist armfi sus un Amoravi,
Onques n'en ot meilleur ne Turc ne Arabi.
Et quidem in pretio habentur equi Mo-
ravicenses. Ad Mauros vero Africanos
spectat Vita Gallico idiomate scripta S.
Juliani in Cod. 28. S. Victor-is Paris, fpl.
47. r°. col. 2 : Grant multitude des Dia-
bles vint devant lui en semblance des
Amoravies.
~AMORBARI, Morbo affici, segrotare,
ab Ital. Ammorbare. Mirac. S. Rosae
torn. 2. Sept. pag. 456. col. 1 : Johannes
Grisostomus puer... Amorbatus eo morbo,
ui anguinalia dicitur, etc. Amaladir,
?tal. etiam Ammalare, eadem notione,
in Lit. remiss, ann. 1408. ex Eeg. 162.
Chartoph. reg. ch. 368: Une meschine
Amaladi ; pour laquelle maladie, etc. An-
groter, eodem sensu, a Lat. ^Egrotare,
in Serm. 30. ex Cod. MS. ejusd. S. Viet.
14. saec.: Nostre Seigneur par la proiere
do bon provoire oste lo peichie de lui par
quay il est Angrotez et tant (tend) a la
mort perdurable. Vide Malatus.
%. AMORCA. [Amurca. DIEF.]
* AMORELLUS. [AMARELLUS, DIEF.]
AMORENSES CATTI, Martures, Mar-
tres, vel mures Pontici, qui apud Amo-
ravios in Africa nascuntur, de quibus
Alderisius in Geographia Nubiensi pag.
9. Petrus Cluniac. Abbas in Statutis
Congr. Clun. cap. 17 : Nil se habere non
parva piorum, eisque adhasrentium mul-
titudo putabat, nisi ex pilosis illis et con-
densis.... Numantinorum, hoc est, juxta
modernos, Amorensium Cattorum pelli-
bus contecto multi pretii coopertorio lec-
tus muniretur pariter et ornaretur.
AMORERIUM. [Germanis hurubel.
^1 ~\
AMORETE, AMOXERE. Charta Ferdi-
nandi I. Regis Hisp. serae 1101. apud An-
ton, de Yepez in Chron. Ord. S. Bene-
dicti torn. 7: Calicem et patenam ex auro
cum olovitreo, stolas aureas cum Amo-
xere argenteo, et opera ex auro, et aliud
argenteum ad Amorete, habet opera oli-
vitreaf et capsam eburneam operatam
cum aureo, et alias duas eburneas, etc.
| AMORIFER, Amorem concilians.
FortunatusEpithal. Sigiberti Regis 6.2:
Torsit Ampriferas arcu stridente sagittas
Forte Cupido volans.
JAMORIFICUS, Eadem notione apud
Apuleium.
* AMORIUM. [Armarium. DIEF.]
jjc AMOROSE. [Amanter. DIEF.]
| AMOROSISSIME, Summo amore.
Epist. 2. Johannis de Monsterolio ann.
1395. apud Marten, torn. 2. Ampliss. Col-
lect, col. 1321 : Estne quaeso anticipatum
bene ? est evocatum pulchrius ? est Amo-
rosissime dictum ?
* AMOROSITAS, Plante d'amour, in
Vocabul, compendioso.
1. AMOROSUS, Plenus amore, Joanni
de Janua, Italis Amoroso, Gallis Amou-
reux. [Menoti Sermones Quadragesim.
fol. 55. col. 1: Ad propositum Esa'ias
ostendit nobis hodie quomodo Deus est
curiosus et Amorosus de salute nostra.]
j 2. AMOROSUS, Amabilis, Gall. Ai-
mable. Bartholomaeus Scriba lib. 6. An-
nal. Genuens. ad ann. 1227. apudMurat.
torn. 6. col. 444: Fuit in regimine civita-
tis Januas vir nobilis et egregius dominus
Lazarius Gerardini Glandonis de civitate
Lucana, miles formosus, largus, sapiens,
AMP AMP 231
Amorosus, habens sstatem annorum tri- fecerat fieri in flumine Atassis, jam dic-
ginta circiter. tum flumen dictum brolium in maxima
>|c AMORFIUS. [Filius turpis feminae. parte devastasset. Hinc Aparet dixerunt
T"\T-pi-ci 1 id, quo pratum aliudve ab ingredienti-
* AMORROIDES. [Gall, hemorrho'ides. bus defenditur. Lit. remiss, ann. 1478.
DIEF.] in Reg. 205. ch. 107 : Tu m'as tumbee et
* AMORTARE. Vide supra Admortare. defaicte VAparet de mon pre. Vide Am-
j AMORTICIARE, Jure morticinii do- parare 1.
nare, item jus morticinii solvere, Gall. *1. AMPARAMENTDM, Eadem notione,
Amortir, Hisp. Amortizar. Madox For- qua Ampara. Sentent. arbitr. ann. 1500:
mul. Anglic, pag. 428 : De residuo bono- Quod dicti parerii martineti de Reveniers
rum meorum advocatio unius Ecclesise habeant et teneantur facere unam def-
valoris 40. lib. per annum ematur et ap- fencionem seu Amparamentum a parte
proprietur domui hospitalis de Welle et arches dicti Glaudii Lamberti, alias Guil-
Amorticietur sumptibus meis. lion bonam et sufftcientem, et talem quod
1 AMORTIFICARE, AMORTIFICATIO , aqua, per ibi sic conducta, non inferat
AMORTIRE, AMORTISAMENTUM, AMORTI- dampnum in archa martineti dicti Glau-
SARE, AMORTISATIO, AMQEIIZARE, etc. dii Lamberti. At vero Amparament, mu-
Eadem notione passim occurrunt in in- nimentum, Gall. Fortification sonat, in
ferioris aavi Tabulis, qua Admortizatio : Lit. ann. 1374. torn. 6. Ordinat. reg.
quod vide. Franc, pag. 514: Amparamens de nou-
* AMORTIGATIO, idem quod Admorti- veaux fors ou reparacions d'anciens. Vide
zatio. Vide in hac voce. Arest. parlam. infra Emparamentum 2.
Tolos. ann. 1287. inter Probat. torn. 4. * 2. AMPARAMENTUM, AMPARAMEN-
Hist. Occit. col. 84 : Qaicumque quaestio- TUS, Usurpatio, quidquid injuste occu-
nes hdbentes cum D. rege,.... nee non qui patur, etiam titulo protectionis. Charta
de rebus acquisitis in feudis et retrofeudis ann. 1130. inter Probat. torn. 2. Hist.
D.regis.... Amortigatipnes et manumis- Occit. col. 457 : Quod quidem pignus ha-
siones.... voluerint obtinere. beatis atque possideatis jure pignoris in
* AMORTIMENTUM, Eadem notione. vita Guillelmss comitissse uxoris mess
Charta ann. 1302. ex Chartoph. reg. tamdiu donee Amparamentum vel om-
layet. Pictav.: Promisit.... deffendere ab nes Amparamentos, quotiescumque facti
omnibus impedimentis,.... Amortimentis, fuerint, semper in integrum visi sunt
otc restituti et emendati. Alia ann. 1146. ibid,
* AMORTISSARE, Concedere in ma- col. 513: Donee totum Amparamentum
num mortuam. Charta Renati reg. Si- vel omnia Amparamenta, quotiescumque
cil. ann. 1476 : Amortissando et amorti- facta fuerint, in integrum vobis sint res-
satum esse volentes. tituta. Vide in Ampare 1. et infra Am-
* AMORTITUS. Vide supra Admortitus. parator.
| AMORUSIA, Jus carnium elixarum. * AMPARANTIA, Tuitio, seu Praestatio
Matth.Silvaticus: Almusosat,id est.Bro- pro tutela et protectione. Charta ann.
dium, quod Latine vocatur Amorusia. 1361. in Reg. 103. Chartoph. reg. ch. 78:
] AMOSIO, Annuo, apud Festum. Petrus Gosini de Caramanno.... tenetur
* AMOSITAS. [Iracundia. DIEF.] facere quoque anno, pro Amparantia,
AMOTIBILIS, Qui amoveri potest, nee unum morulum parvum cum sonnulis
est perpetuus in aliqua dignitate, apud argenteis et layssis de cirico, pro quibus-
Bractonum lib. 2. cap. 5. § 5. dam bonis, sitis prope villam Montis Gal-
1 AMOVIBILIS, Eadem notione, Gall. hardi, sine aliqua alia servitute. Vide
Amovible, in Hist. Mediani Monasterii Amparare 1.
pag. 378. et alibi. 1. AMPARARE., Tueri, p^tegere, His-
| AMOVIBILITER, Ea conditione, utpanis, Amparar; Occitanis, Empara,
quis amoyeri possit a beneficio, loco, di- Guillelmus de Podio-Laurentii in Chr.
gnitate, in Collectione Privilegiorum cap. 27 : Post Concilium autem generale
Equitum S. Joan. Hierosol. pag. 156. Comes Raimundus secessit in Hispaniam,
* AMOULERIUM, Molendinum, ut vi- et filius ejus venit in Provinciam,... fuit~
detur. Charta Caroli IV. ann. 1327. in que dictus filius Amparatus a civibus
Reg. 64. Chartoph. reg. ch. 492 : Item Avenionensibus et receptus, et conversa
Petrus Massoti domicellus unum hospi- est terra ad eum: similiter Venaisini, etc.
tium, unam cost am seu terram Amoulerii, Cap. 42 : Adierunt Comitem Tolosanum,
etc. Id est, in quaestmolendinum. Vide eumque suum fecerunt dominum, ut civi-
supra Amolinare. tatem contra Comitem et Episcopum Am-
f AMOUTA, Praastationis vel tributi pararet. [Hist. Dalphin. torn. 1. pag. 19 :
species. Charta Richardi de Lamberville Ipsos contra omnem semper deffendat et
in Tabulario Gemeticensi cap. 361 : Va- Amparet. Ibidem torn. 2. pag. 440: In
rantizandum ab omni aida et reseantia suo ubicumque salvo guidagto et conductu
et Amouta. Amparabit et deffendet.]
* Legendum videtur divisis yocibus, a EMPARARE. Veteres Consuetudines
mouta ; aut certe, eadem notione qua Jaccae in Aragonia: Si quis faciat co-
Mouta accipiendum. Vide Malta. mandas in Jacca, sit ilia comanda salva
\ AMOXERE. Vide Amorete. et secura : si vero fuerit latro, vel raptor,
AMPA, Amphora. Glossas Biblicaa qui'non posset facere justitiam, vel stare
MSS. : Scyphus, Ampa, Ampa dicitur directo et rationi, si aliquis de illo con-
quasi anopansa. [Vide Ambra 2.] quei-itur, Emparei Merinus illam coman-
* AMPANA. Lit. remiss, ann. 1461. in dam. Id est, illius protectionem susci-
Reg. 192. Chartoph. reg. ch. 19 : Nos duo piat. Vide Michaelem del Molina in
vadamus ad locum qui prope erat,... pro Repertorio in v. Emparamentum.
faciendo ordam seu tractum Ampana- AMPARARE, Invadere, auferre, occu-
rum, ut congregaret gentes. Leg. Campa- pare : quod faciunt, qui alicujus tute-
narum. Vide infra Orda 3. lam ac protectionem suscipiunt, dum
* AMPARA. Ager, moles opposita fluc- earn suam faciunt, Gallis s'Emparer de
tibus, Gall. Digue; ab Ampara, tuta- quelque chose. Occurrit in Charta Er-
men, quia agros ab aquis defendit. mengardis Vicecomitissae Narbon. ann.
Charta ann. 1327. in Reg. 64. Chartoph. 1155. apud V. 01. Steph. Baluzium ad
reg. ch. 633: Nisi fuisset quasdam Am- lib. 8. P. Marcae de Concord. Sacerdotii
para, quam prsefatus magister Jacobus.... et Imper. cap. 18. et in Notis ad Conci-
232 AMP AMP AMP
lia Narbonens. pag. 184. [Testamentum etiam. Ibidem: Noveritis... Gavarrita- Chartul. Lezat.: Convenit facere bonam
Eogerii Comitis Biterri ann. 1150. inter num Vicecomitem in prassentia omnium et firmam atque legitimam guirentiam de
Anecd. Marten, torn. 1. col. 410 : Cano- convenisse super Imparatione et infesta- omnibus Amparatoribus ex parte domino,-
nicis ejusdem loci relinguo atque definio tione terras Domini Regis ab ipso et suis. tionis prssdicto Bernardo et omni ejus
ipsum honor em quern illis... Ampara- Charta Vulgrini Comit. Engolismensis progemei. Vide infra Emparator.
bam... et omnia alia quse eis auferebam. ann. 1147 : Quod nee ego nee aliquis ex * AMPARENTIA, Tutela, protectio, ut
Ibid. col. 1141. in Testamento Jacobi hasredibus meis aliquid istorum Impare- Amparantia. Charta Eduardi reg. Angl.
Arag. Eegis ann. 1272 : Et sic propter mus. in Reg. 52. Chartoph. reg. ch. 128 : Pro-
prsedicta Amparavimus eis heredilates DESEMPARARE, Hispanis, Desamparar, mittimus firmam guerantiam et Ampa-
quas dederamus eisdem.] destituir y dexar de favorecer al que te- rentiam dicto Bertrando, hasredibus et
IMPARARE, Eadem notione in Charta nia necessitad de nuestra ayuda y am- successoribus suis. Vide in Amparare 1.
Raimundi Comitis Barcinon. ann. 1137. paro, apud Sebastianum Cobarruviam. j AMPARLARII. Vox ducta a Gallico
apud eundem Baluzium. Usatici Barcinonenses MSS. cap. 96 : Amparliers, vel Empaliers, quo nomine
AMPARARE, AMPARANTIA, AMPARA- Si rusticus Desemparaverit hoc, quod olim appellabantur Advocati, quod alios
MENTUM, Protectio, tutamen, tutela, recte ei Emparatum erit, pro sola pras- defenderent dictis suis. Gall. Leurs pa-
Hispanis Amparo. sumptione det solid 5. et si rem inde roles. Haecque prima est origp vocis Am-
EMPARA, Libertates Barcinon. ann. traxerit, restituat ei in duplo ; salvo suo parlier. Vide Cl. D. de Lauriere torn. 1.
1283. MSS. : Si emphyteota non tenet jure. Miles vero quod Desemparaverit, Ordinat. Regum nostrorum pag. 261.
Emparam sibi factam a domino, prssstet solvat, et quod abstulerit, restituat in et Glossar. juris Gallici in voce Empar-
domino 5. sol. per Emparam fractam : et simplum cum sacramento. liers.
si emphyteota offert domino firmam juris DESEMPARARE, Remittere, Deguerpir, * Petrus de Fontana cap. 11. art. 1 : Je
cum effectu, tenetur dominus desempe- desemparer. Charta Raimundi Beren- 16 a I'Amparlier, ki eust des plus bres-
rare illud quod emperavit, etc. Charta garii Marchionis Provinciae apud Gues- paroles, et des plus cleres ki porra. Sed
ann. 1308: Sic quod libello D. Regis naium in Annalib. Massiliensibus ann. et eorum officium Amparlerie appella-
(Majoricarum) respondere non tenetur, 1230 : Remittimus et Desemparamus.... tur, in Lib. rub. fol. parvo domus publ.
donee Empara facta per dictum D. Re- vobis Hugoni D. G. Arelatensi Archiepis- Abbavill. ad ann. 1300. fol. 39. v° : II fu
gem de rebus feudalibus et feudo prasdicto copo... omnia pedagia et exactiones, etc. or dene... que Renax de le Vakerie, li
facta. sit absoluta, etc. DESEMPARATIO, Idem quod Gurpitio. chavetiers, ne doit estre dore-en-avant
AMPARANTIA, Tuitio, in Charta, quse Vetus Charta apud eumdem Guesnaium rechus, ne ous en Amparlerie par devant
refertur in verbo Captenium. [Verum in pagina 329 : De Desemparatione, quam le maieur et les eskevins, pour che qu'il
Saisimento Comitatus Tolosae ann. 1271. fecerunt Hugo Gaufridi et Bertrandus dist vilaines paroles du maieur et des
apud G. la Faille torn. 1. Annal. Tolos. Gaufridi... de choris omnibus infra am- eskevins. Nisi forum Judicialeintelligas;
Amparantia non tuitionem ipsam, sed bitum Massilias constructis, etc. quod baud improbabile est. Emparle, in
censum quemdam, ob tuitionem clien- DESEMPARATI. Sebastianus Cobarru- malam partem accipitur, nimirum pro
telamye exsolvendum, videtur indicare. vias : En Valentia ay una Confradia de Garrulus, loquax, vulgo Causeur, babil-
Sic ibi pag. 18: Communitas dicti loci los Desemparados: laqual entiera los que lard, in Lit. remiss, ann. 1453. ex Reg.
debet dicto domino Regi duodecim solidos han sido muertos en el campo, y una 182. Chartoph. reg. ch. 32 : Icellui Mace,
Tolosanos pro alberga annua in festo ymagen devotissima, que llaman Nostra qui estoit homme fort noiseux, Emparle
omnium Sanctorum, et tres solidos To- Sennora de los Desemparados. siempre et moqueux, etc. Hinc Emparleur vocant
losanos et unum quartonum avenas an- que ay alguno, dizen, que le oyen dar Crepitaculum molendinarium, vulgo
nuatim, de Amparantia, et de quolibet tres golpes a las puertas del retablo a do Traquet. Lit. remiss, ann. 1419. in Reg.
foco habente par bourn unam eminam la tienen con gran veneration cerrada, y 172. ch. 23 : Huguenin de Genay, qui
frumenti. Et pag. sequent!: Dicta com- a la parte donde hallan acostarse un se tenoit sur les Emparleurs du moulin,
munitas dicti castri debet domino Regi ramo de acucevas. que tiene en la mano etc.
prsedicto centum solidos Tolosanos pro derecha, van a buscar el Desemparado. 1 AMPASSEIA, Passus simplex seu
alberga annuatim, et de quolibet labora- * 2. AMPARARE, Patronum seu pro- communis minor: scilicet tantum spatii
tore habente aratrum bourn unam emi- tectorem agnoscere.Hispan. Ampararse, quantum incedentis hominis distenta
nam frumenti et unam eminam avenas eadem notione. Charta ann. 1198. inter crura complectuntur, Gall. Ampassee,
pro herbagiis et Amparantia et servitium Probat. torn. 3. Hist. Occit. col. 186 : enjambee, demarche, quae mensura est
exercitus. Et pag. 26: Viginti tres so- Ego Rogerius de Ganag, et ego Sancius duorum pedum cum dimidio.Est passus
lidos Tolos. pro Amparantia vel alberga. de Ganag, etc. Amparamus te cpmitem communis major 3. pedum. Tabular.
Ibidem paulo post: Pro Amparantia et Fuxi Ra. Rogerii de guerra comitis Co- Monasterii Aquicinctensis vulgo Anchin,
alberga. Et pag. 34 : Centum solidos pro mingise, omm tempore nunc et semper in fol. 29: De eadem terras portione Ampas-
annua alberga in festo omnium Sancto- perpetuum, et nunquam tibi deficiemus. seia una extra fossatum versus domum
rum, et bladadam pro Amparantia.] * 3. AMPARARE, 0bvenire , ictum suam Ecclesiss nostrse remaneat it a ut....
EMPARAKTIA. Charta Petri Regis Ara- avertere, Gall. Parer. Lit. remiss, ann. nunquam liceat in eadem Ampasseia
gon. ann. 1209, apud Sammarthanos in 1365. in Reg. 98. Chartoph. reg. ch. 695: fossatum facere.
Archiepiscopis Aquensibus n. 30. et Nitendo de dicta barra eum interficere ; ] AMPEDULA, Uvedula quss comedit
apud Marcam in Hist. Beneharn. pag. quod et fecisset, nisi prsefatus Guillelmus uvas, ut ficedula quss comedit ficus. Lau-
311. 471. et 483. ictum dictsK barrx cum suo bloquerio rentius Lucensis in Amalthea. Vox
EMPARAMENTUM. Usatici Barcino- Amparasset. Vide infra Empara. composita ab a(ATOXo? Vinea, et ^8w, Edo.
nenses MSS. cap. 59 : Qui pacem, treu- * 1. AMPARATIO, Tutela, protectio. ^ AMPELLUS. [Ampelos. DIEF.]
gam, Emparamentum, vel monetam fre- Charta ann. 1266. inter Instr. torn. 6. * AMPHEATUM. [Jus civile. DIEF.]
gerit, aut violaverit, sive falsaverit, etc. Gall. Christ, col. 159 : Nos vero idem * AMPHEMERINA. [Quotidiana. DIEF.]
Declaratio verbi. Emparamentum, per Philippus de Boissiaco miles, senescal- * AMPHIATRUM. [ Amphitheatrum.
Petrum Begem Aragon. in Curia Gene- lus.... dicta feuda pro ipso domino comite T\T-pTjT "I

rali Cataloniae ann. 1351. MS. : Declara- sub ejus protectione speciali, Ampara- 1. AMPHIBALTIS, AMPHIBALLUS, idem
mus verbum, Emparamentum, in usatico tione, custodia et tutela suscipimus. Vide quod Amphimallus : neque enim ab ajjupi-
positum, idem quod verbum, Quidaticum, supra Amparantia. gaXXetv vox deducitur, ut quidam cen-
vel Protectio, significare. * 2. AMPARATIO, Possessio etiam le- sent, Glos. S. Benigni: Amphibalus, byr-
IMPARANTIA. in Charta Ildefonsi Re- gitima. Charta Rogerii comit. Fuxi rhus villosus. Papias: Amphiballus.birrus
gis Aragon. apud Marcam in Hist. Be- ann. 1221 inter Probat. torn. 2. Hist. villatus, vel planeta. Mox: Amphiballus
neharn. pag. 471. Occit. col. 419 : Et convenio... domino byrrus, lodix villosus. Ugutio : Amphi-
APARAZMUS, pro Amparasmus, in abbati Lezatensis monasterii, et omnibus balus i. sclavina, quas est vestis circumpi-
Charta Alboaceni Regis Mauri Conim- monachis ejusdem loci.... facere bonam et losa vel villosa. Joann. de Janua : Anfi-
bricensis ann. 734. apud Sandovallium firmam guarentiam de omnibus Ampa- bolus, vestis quse est villosa, sicut est
in Rege Favila : Emant et vendant sine rationibus. sclavina, quas circumcluditur. Gloss. Ml-
pecho, tali pacto, quod non vadant /bras * AMPARATpR, Intercessor, Practicis frici : Amphibalum, r u h - h r e g e l . i.
sine nostro Aparazmo et bene velle. nostris Opposant, qui met empechement; vestis hispida. Sulpitius Severus de
IMPARARE, idem, quod Amparare. ab Hisp. Amparar, Impedire, obstare. Vita S. Martini Dial. 2: Amphibalum
Usatici Barcinonenses MSS. cap. 27: Placitum ann. 1158. inter Probat. torn. sibi tunicam latenter eduxit. Infra: Indu-
Imparare ipsum fevum poterit, quando- 2. Hist. Occit. col. 569 : Et dominus co- tum Amphibalo veste,...videbat. Fortuna-
cumque voluerit. Epistola 42. inter Su- mes debet garire supradictum usaticum tus lib. 3. de Vita S. Mart. cap. 1:
gerianas : Turris ipsa... omnino Impa- affectatoribus prssdictis de omnibus Am- Qui tunicas interius non inspiciebat amictum,
rata est, et de munitione et de victuali paratoribus juste. Charta ann. 1210. ex Amphibali exterius, dum membra obtecta laterent.
 AMP AMP AMP 233
Amphibalum caput etiam texisse docet rem Interpretem Juvenal, ad Satyr. 3. sit, vide Gloss. Rigaltii ad eosdem Scrip-
Vita S. Boniti Episcopi Claromontani et S. Hieronymum Epist. 28. extrema, tiOPPS
cap. 2: Amphibali summitas ipsa.Et cap. praeter Grammaticos Grascos. [Plin. 8. \ AMPHORARIUM VINUM, quod e dolio
7: Ut parlem Amphibali mei. qua caput 48. de hujusce vestitus origine ait : in amphoras diffusum est, Leg. ult. § 1.
tegitur, retineat. Vita S. Deicoli Abbatis Patris mei memoria coepere Amphimalla D. De tritico, vino oleoque. (lib. 33. tit.
Lutrensis n. 20 : Antequam sexsum per- nostra. Vide Ferrar. de Re vest. 1. 18. et 6. fr. 16. | 2.)
geret. birrum suum, quern Grseci Amphi- 2. 24.] 1AMPHORELLA. Bulla, Hispan. Am-
ballum vacant, deponere voluit, refrige- j j c A M P H I M E R I N A . [Amphemerina. polla, Gall. Bouieille. Vita B. Coletse
randi graiia. Chronicon. Laurisham. in torn. 1. Martii pag. 567. E : Sic af/lige-
Henrico VI. pa?. 86 : Et sunt immensis * AMPHIPACA. [AMPHITAPA. DIEF.] batur in eisdem (oculis) incurab Hit er,
induti calceamentis, Amphibalis longis * AMPHIPENDULATUS, Quasi pendu- permittente Deo, quod ubicumque respice-
utentes, et spatiosis. Testamentum S. lus. Mirac. S. Emmer. torn. 6. Sept. pag. retf ex utroque latere sibi pendere vide-
Eemigii apud Hincmarum : Amphiba- 500. col. 1 : Adhuc lingua palpitans ex bantur dues relucentes Amphorellse vel
lum album Paschalem relinquo, stragula emissione verbi movebatur, et e pariete, duas parvse stellse. quse quocumque se ver-
columbina duo. Vide S. Audoenum in cui Amphipendulato dorso tenus innisus teret. et illse similiter vertebantur, non
Vita S. Eligii lib. 2. cap. 6. Gregor. Tu- adhiesit, colaphum tarn valide complosum tamen sine magna vexatione sui.
ronens. de Gloria Confess, cap. 59. Vi- accepit, ut e sessu projectus in medium * AMPHORISMA. [Offerta. DIEF.]
tam S. Fructuosi Archiep. Bracarensis palatii pr&ceps rueret. * AMPHORISMUS. [Aphorismus.DiEF.]
n. 8. Commeneum Album in Vita S. | AMPHISCII. Vide Amfiscii. | AMPHORUS, Aquarius, Gall, le Ver-
Columbae Abbatis Hyensis cap. 27. etc. AMPHISEPIRE, pro Circumsepire, in seau, unum e 12. signis Zodiaci. Reges-
prseterea Salmasium 'ad Hist. Aug. pag. Hymno quodam Ecclesiastico, laudato a tum Inquis. Tholosanaa MS. ex Biblioth.
391. [Acta SS. Bened. ssec. 1. part. 1. Goldasto torn. 1. Rerum Aleman. pag. D. de Chalvet Senescalli Tholos. : Item
pag. 366. ssec. 2. pag. 510. ssec. 3. part. 216. vox hibrida. dixit, quod a duobus annis citra ; vel
1. pag. 99. saec. 5. pag. 45. Act. SS. Mali ^ AMPHITAPA, vel AMPHITAPES, Gr. etiam tempore Amphori, ut sibi videtur
torn, l.pag. 284. E. Miraei Diplom. edit. auwpiTdiuric, Tapes utrinque villosus Am- de tempore, vidit ipse dictos hserelicos,
1723. torn. 1. pag. 2. etc.] pfntapa et Amphitapi leguntur in Glos- (Albigenses) in domo Yzarni Colli quo-
* Pontificate MS. eccl. Elnensis, ubi sar. San-Germ. MS. Amphiatapa, Am- dam sero. Tempus Amphori Januarius
de inauguratione regis : Induit (rex) phitapha, Amphitaba, apud Laurentium est mensis, cujus signum Amphora vel
super vesles communes lineam sive am- in Amalthea, Amphitapes apud Hofman- Aquarius.
plam camiaiam lineam ad similitudinem num, Amphitapa apud Martenium torn. j AMPHOTEROPLON, Fo3nus nauticum;
albas, Amphibalum novum, mundum et 3. Anecdot. col. 341. Vocabula ubique cum foenerator et commeatus et remea-
candidum ; et est Amphibalus villosa synonyma, sed;; :;aliquibus in locis men- tus periculum suscepit. L.I.flf.de Nau-
vestis. dose scripta. [ " Vide Amfitapa. Ulpia- tic. foen. sicut Heteroplon. [** Vox e
2. AMPHIBALUS, Casula, indumentum nus in Dig. lib. 34. tit. 2. f?. 23. §2 : Ves- Graeco efficta, apud Latinos nusquam
sacerdotale, Gall. Chasuble. Expositio timenta... viriliasunt... Amphitapa.'] obvia. Vide Stypmann. de Jure Maritim.
brevis antiq. Liturgiae Gallic, apud Mar- * AMPHITAPEDIA, TAPIA. [AMPHI- part. 4. cap. 2. sect. 33. Fasciculi Hei-
ten, torn. 5. Anecd. col. 99 : Casula TAPA. DIEF.] necciani pag. 380. et Gothofr. ad 1. 122.
quam Amphibalum vacant, quod Sacer- * AMPHITEARUM. [Amphitrite. DIEF.] | 1. de verb, oblig. De Graeca voce ajjupo-
dos induetur, tota unita per Moysen legi- t AMPHITEOSIS, Idem quod Emphy- TepoirXou; vide Stephani Thes. Ling.
ferum instituta primitus demonstratur. teusis sen conductio tamdiu duratura, Graec. in radice TtXlw.]
* AMPHIBENA. [Amphisbaena. DIEF.] quamdiu solvetur pensio de qua con- * AMPHRAGO. [Amfractus. DIEF.]
| AMPHIBOLETICUS, Ambiguus, Gall.ventum est. Chartul. S. Vandreg. torn. * AMPIBALUS. [Amphitapa. DIEF.]
Amphibologique. Vide locum in Ecclo- 2. pag. 1415 : Quam (vineam) ipse cepit j AMPICTUS pro Amphipictus, id est,
gium. in Amphiteosim de domino Ogerio. circumpictus. Carmen de varia fortuna
* AMPHIBOLOBL4. [Amphibolia.DiEF.] AMPHITHEATER, pro Amphitheatrum. Ernesti Bavariaa Ducis lib. 5. apud Mar-
* AMPHIBOLOYA. [Amphibolia. DIEF.] Occurrit in Vita S. Potiti Martyr, ex ten, torn. 3. Anecd. col. 344. E :
^ AMPHIBOLUS, (WgcAo?. Dubius, an- MS. Velseri cap. 4: Et implelus est Am- Albis conspicui plumis, fluxisque decori
ceps. Hist. Liutprandi Presbyteri Tici- phitheater populo. Syndone, colobiis, tunicisque trilicibus auro
nensis apud Murat. torn. 2. pag. 454 : * AMPHITEATRUM, Chercle de t&nnel, Ampictis, etc.
Verumtamen quse abscondit. an qui eum in Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692.
inquirere jussit, fcedius egerit, mihi qui- Aliud ann. 1352. ex Cod. 4120: Amphi- | AM PILES, Tuscprum lingua Madius
dem videtur Amphibolum. teatrum, Cerciaus a vin. Circulus, Gall. mensis. Ita Papias in MS. Bituric.
* AMPHIBULUS , DM. [ Amphitapos. Cercle. j AMPLA PECTOBIS. Medium pectus.
DIEF.] * AMPHITRICUS. [Amphicyrtos.DiEF.J Chron. Trivetti, Spicil. Acher. torn. 8.
T AMPHICIRCUS, ab «[x<p\, Circum, et ^ AMPHIUM, Herbaa odoriferse species. pag. 507 : Cum jaculo Saraceni cujusdam
xtpxoc, Circus, Amphitheatrum. Helinan- Rolandinus Patavinus de factis in Mar- qui in armis militis Christiani nuper
dus lib. de Reparatione lapsi: Dum non chia Tarvisina lib. 1. cap. 13. apud occisi gloriabundus in eminentiori loco
scena. non circus, non Amphilheatrum, Murat. torn. 8. col. 181: Similiter am- muri ad invidiam Chrisiianorum se os-
non Amphicircus, non forum sine eo re- pullis balsami, Amphii, et aquse rosss; tenderat, Pectoris Ampla iransfixit.
sonabat. ambra, camphora, cardamo. cymino. AMPLARE. Vide Applare.
* AMPHIDOCTUS, DOXUS. [Ambiguus. 1. AMPHORA, [Dicta quod hinc et inde * AMPLASTRUM, Locus vacuus inde-
DIEF.] levetur. Recipit enim liquoris pedem qua- finitse magnitudinis domibus 83difican-
T AMPHIKYRTOS, Vox Grseca ab a^\, dratum, frumenti modios Italicos tres. Sic dis vel reaedificandis idoneus, Gall. Em-
Circum, xup-rb?, Curvus. Gervasius Til- Papias MS. Bituric. In Glossar. nostro placement , masure. alias Amplaistre,
beriensis in suis Imperial. Otiis apud San-German.ex Isidore legitur : Ampho- Amplastre, Emplaistre et Emplastre.
Leibnitz. Scriptor. Brunsvic. torn. 1. ra... recipit autem vini vel aquse pedem Homag. Galtheri Goroti in Chartul. eccl.
pag. 889 : Luna secundum sui augmen- quadratum, frumenti vero modios Italicos Lingon. ex Cod. reg. 5188. fol. 69. r°:
tum nomina variat. In neomenia, hoc est, tres. Budseus lib. 5. de asse ait: Ego Gorotus de Montigneyo... recognoscens
novilunio , dicitur Neonides, in majort Amphoram unam ternos modios capere acquisivisse... quoddam Amplastrurn, si-
incremento Diaconios. in circuli perfec- dico, et duodequinquaginta sextarios. Et tum infra domum fabri, et juxta domum
tione Amphikyrtos, in plenilunio Pansi- aliquanto post: Tranquillus vini Ampho- Stephani Berat. Ibid. fol. 112. v°: Item et
lenos. ' ram. id est, octo congios duodequinqua- usagium suum pro domiftcando et manu-
* AMPHILOCHUS. [Diabolus. DIEF.] ginta sextarios, uno convivio ab homine tenendo dictam domum suam de Riveria,
* AMPHIMALLON. [ Amphimallum. uno haustos dixit. Haac ad amplitudinem et Amplastrum ejuxdem. Charta ann.
DIEF.] amphorae designandam dicta sint. No- 1259. ibid. fol. 169. r° : Vienetus castella-
AMPHIMALLUS, ex Graec. a^ifiaUo;, m3n enim ipsum quod spectat, a Lati- nus de Nogento... recognovit quod ipse
utrinque villosus. Proprie autem tunica nis usurpatum fuisse nemo nescit : omnia eaf quse emit et acquisivit apud
hispida, villosa. Gloss. Lat. MS. Reg. Grascum tamen esse volunt ex a^i et Nulleium,... videlicet... novem Amplastra
Cod. 1013 : Camasus, Amphimallus. Gre- <pepw derivatum, quod duabus ansis or- et dimidium sita apud Nulleium. J5sti-
gorius Magn. lib. 10. Epist. 52: Pro eo natum utrinque ferri posset.] Vide Am- matio terrarum de Soublainnes et de
quod hiemalem vestam non habeat.et quia bra;:= 2. Beaufort ann. 1350. in Reg. 80. Chartoph.
aliquid sibi a nobis pet'iit Otebere trans- " Cadus, dolium, Gall. Baril. Clossar. reg. ch. 17 : Item sur I'Emplastre qui fu
mitti, fraternitati tuse, ad hoc per latirem Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679: Amphora, Roulin, une grant mine d'avainne... Item
prsesentium transmisimus Amp/timalum, Barilieulx. sur une Amplastre et pourpris, qui fu au
tunicam, vel pectoralem, etc. Vide vete- 2. AMPHORA, apud Gromaticos quid chemin empres le pressouer. Charta ann.
I 30
234 AMP AMP AMP
1380. in Chartul. priorat. Belleval.: Te- col. 992 : Amplicare... cospit Deicultum et salutis quietisque duceretur emporium.
nons... franchement la grange, maison religionis gentem et locum. Schramb. Chronicon Mellicense pag. 79.
ou Amplaistre. Recognitio feodi ann. * AMPLICTUS, Quidquid ad rem ali- col. 1. ubi agitur de particula S. Crucis:
1892. in Inventar. Chart, castri de Jau- quam pertinet, appendices, Gall. Depen- Quando venerabilis Crux a prsefato Ru-
court fol. 30. r°: Poinsot le Bonterrin peur dences. Charta ann. 903. apud Murator. perlo Clerico furata a Vienna usque ad
son Emplastre, xij. den. Occurrit rur- torn. 3. Antiq. Ital,< med. sevi col. 143: Nusdorff in navi sine nautis et Amplus-
sum fol. 34. r°. Charta ann. 1408. inter Silva cum omnijure suo, et cum Amplicto tribus supernatavit. Festus : Amplustria,
Probat.domus de Castelleto pag. xxviij: suo, seu cum appenditiis suis, terris, vi- Navium ornamenta, quse quia erant am-
Tout icelui pourpris et Emplaistre d'ari- neis, campis, pratis, etc. Et col. 144 : In plius, quam essent necessaria usu, etiam
taige de toutes quarrures, ainsi comme Laveze sortes tres atque fundo, qui vocatur Amplustria dicebantur.
celle place se contient. Vide Emplastrum Soricini, similiter cum omni jure suo, et * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641 :
et Plastrum 1. cum Amplicto suo in integrum. Amplustra. ornamenta vel armamenta
* AMPLATEATUM, Idem quod Amplas- * A M P L I D E S . [Ut AMPHIDOCTUS. navis. Amplustre, Gouvernal, in Glossar.
trum; f.pro Amplaceatum. Obituar.eccl. DIEF.] Lat. Gall, ex Cod. 7692. Vide Martin.
Lingon. ex Cod. reg. 5191. fol. 229. r°: * AMPLIOPIA, Caliginatio oculorum, in Lex. v. Aplustre.
Item super unum Amplateatum cum ca- vet. Glossar. ex Cod. reg. 7613. Gloss. *AMPLUXTRUM. [Emplastrum. DIEF.]
nabana retro, silum in superiori introitu Gr. : ;:
Lat. a[j.6XvcoTuo, Casculeo, caligo. 1 AMPNIST, pro Amnis ut alias Damp-
dictse villas, juxta Amplateatum Petri [° " Ibidem : ap6Xuto7ua, Allucinatio.] num pro Damnum. Vita MS. S. Winga-
Didier... Item super unam domum,... si- AMPLIORARE, Ampliare, ampliorem loei : Magnum pelagus, cui fluvius ingens
tam... juxta dictum Amplateatum. facere. Baldricus Noviomensis lib. 1. proprio nomine Ampnis jungitur.
•*{. AMPLECIA. [Gall, association.DIEF.] cap. 65 : Qui res ejusdem sedis Ecclesix ] AMPOLA, pro Ampulla. Vincentius
* AMPLECTIBILIS, Amore amplecteh- Amplioravit. Utitur praeterea cap. 113. Cigault in Tractatu de Bello Italico :
dus, complectendus. Sermo de tumulat. «AMPLIORATIO, ut supra Ampliatio. Franci armati nascuntur, bellicosi exis-
SS. Quint. Victorici, etc. apud Fonta- Charta ann. 1368. in Reg. 3. Armor, tunt, tenent gladium nudum et Ampo-
nin. in Antiq. Hortse pag. 370 : Pro eo- gener. part. 2. pag. 9 : Per constructio- lam cum crismate. Vide Ampulla Rhe-
rum Amplectibili memoria, etc. nem capellas beat& Marias Magdalenas mensis.
* AMPLECTRUM. [Morio. DIEF.] et per Ampliorationem ipsius ecclesiae, * Comput. ann. 1383. inter Probat.
* AMPLEGIA, a Gall. Emplage, ut vide- etc. torn. 3. Hist. Nem. pag. 53. col. 2 : Pro
tur, Complementum. Comput. MS. ann. *AMPLIUS VELLE, Malle, Gall. Aimer una Atnpola banestoni vini, etc.
1239: Pro vectura et Amplegia vini S. mieux. Charta ann. 1219. ex Bibl. reg. 1AMPOLLATA, Urceolus, Gall. Burette.
Joannis Angeliacensis, dati xxv. sol. Tu- cot. 19 : De segete vero dabitis nobis quar- Testamentum Beatricis de Alboreya ann.
ron. Vide infra Implagium 2. tum in ipsso campo, vel in grano in area, 1367. apud Marten, torn. 1. Anecd. col.
* AMPLEOTES , IS. [ AMPHITEOSIS. quod 8
Amplius voluerimus. 1523. A : Legamus eidem capellas... duas
DIEF.] AMPLIUS , Ultra. Absque amplius, Ampollatas argenti ad tenendum vinum
* AMPLETATIO , Amplificatio, addita- Nihil ultra, Gall. Sans plus. Sentent. et aquam.
mentum. Lit. ann. 1361. torn. 5. Ordinat. arbitr. ann. 1500: Absque amplius aliquid * Emploe, eadem acceptione, in Lit.
reg. Franc, pag. 84 : Pro eo etiam. quod petendo. remiss, ann. 1387. ex Reg. 130. Char-
prssfatus dom. noster rex Dalphinus.... | 1. AMPLUM , Latitude, De amplo,
toph. reg. ch. 212 : "One Emploe d'ale-
dignaretur nonnullas clarificationes et Gall. De large. Charta Petri de Roteys bastre ou de cristal, quatre hanaps de
Ampletationes concedere. Paulo post : vicarii Tholosani ad bajulos de condi- madre. etc.
Certas declarationes et Ampliationes dic- tione materi33 ann. 1272. in Cod. MS. ^cAMPORA. [Vulgo amphore : « Am-
tis subditis dedit et concessit. consuetud. etprivileg. urbis Tholos. fol. fora, non ampora. » (App. ad Probum,
* AMPLETHIA, f. Plinthis, Gall. Plin- 27. et Biblioth. D. Abb. de Crozat: Ha- Meyer, text, bas latins, 4, 1. 189.)]
the. Charta ann. 1384. ex Tabul. Massil.: beant medium pedem de Amplo, et unum, * AMPORISMA. [Offerta. DIEF.]
Nos Syndici sex de guerra mandamus durnum de spisso.... Columpnas quse. ap- * A M P R A S T E L L U M . [Apiastellum.
thesaurario solvalis magistro operis tur- pellantur de paiella, habeant unum DIEF.]
rium portalis Laureti, pro voutis et Am- palmum de Amplo et tres digitos de -AMPRISIA, a vet. Gall. Emprise,
plethhs dictse turris. etc. spisso. nunc Entreprise, Quodvis opus, qucfd
* AMPLEXATUS, Amplexus, Gall. Em- * Amplum ensis, qua parte latus est, aggredimur. Epist. Calixti III. PP.
brassement. Astronomus in Vita Ludov. Gall. Le plat de I'epee. Lit. remiss, ann. ann. 1456. ad Carolum VII. reg. Franc.
Pii ad ann. 804: Cui (Carolo imperatori) 1366. in Reg. 97. Chartoph. reg. ch. 105: ex Bibl. reg. : Ab inde magis ac magis
cum films occurrisset, multo eum Am- Ipse Raoletus de Amplo ensis sui dictum in ista sancta Amprisia die noctuque
plexatu deosculans. etc. Petrum desuper humeros percussit. indefesse intendimus. Vide infra Em-
* AMPLEXIM. [Conjunctim. DIEF.] * 2. AMPLUM, Idem videtur quod No- presia.
AMPLIANTER, Magniflce. Anastasius vale, Ager, qui de novo in cultum redi- * AMPSA. [Ansa. DIEF.]
Bibl. in Paschali I. Pap.: Fecit orato- gitur, sicque ab usu publico sequestra- * AMPULATA. [Artemisia. DIEF.]
rium B. Zenonis Christi Martyris,ubi est tur. Correct, stat. Cadubrii cap. 80 : 1. AMPULLJE, Vasis et Ministeriis Ec-
sanctissimum ejus corpus ponens musino Sancimus quod aliqua persona, cujus- clesiasticis vulgo accensentur. Brevi-
Amplianter ornavit. cumque conditionis existat, non audeat loq. : Ampulla est vas amplum. sive olla
* AMPLIARE, a Gall. Employer, Im- neque prassumat facere, nee fieri facere ampla : vel dicitur propne vas amplum
pendere. Obituar. MS. S.Nicolai Corbol. aliqua Ampla aut novallia. sine expressa quod datur ad altare, in quo servatur
xviij. Dec. : Tradiderunt marticulario licentia regulas. in quam dicta Ampla aut vinum vel Aqua. Gillebertus Lunicensis
(matriculario) ecclesise beati Nicolai tre- novallia facienda posita essent. Et si ali- Episcopus, de Usu Ecclesiastico : Am-
decim scuta auri. pro Ampliando in vi- qua novallia aut Ampla fuissent facta in pulla cum vino, et alter a, cum aqua.
ginti solidos redditus. Nostris olim Am- damnum et praejudicium alicujus regulas, Anonym us Poe't'a de Episcopis Ebora-
pleer, pro Augere, ampliflcare, Gall. et sine ejus expressa licentia. quod non censibus :
Accroitre, aggrandir. Charta ann. 1391. intelligantur esse Ampla neque novallia, Jussit ut orbyzo non parvi ponderis auro
in Beg. 141. Chartoph. reg. ch. 97: Et et quilibet de regula possit et valeat pas- Ampulla major fieret, qua vina Sacerdos
aussi estoient advise de amender et Am- culare et pasculari facere in talibus locis Funderet in calicem, solennia sacra celebrans.
pleer le marchie, qui est moult petit au licite et impune ; quse Ampla et novallia.
regart de laditte ville (d'Amiens.) ut supra , nullatenus fieri possint sub Codex Vaticanus de Lucio Papa apud
pcena librarum viginti quinque Pap. et Baronium ann. 1145 : Dedit etiam Am-
* AMPLIATIO, Amplificatio, augmen- Ampla ipsa et novallia sint in correctione pullas ad servitium altaris optimas et
tatio, Gall. Aggrandissement. Inquisit. officialium et maricorum. Vocis origo mirabiles. Chronicon Moguntinum pag.
ann. 1268. ex schedis Pr. de Mazaugues: ab Ampliare, quia sic cultura am- 384: De indumentis quotidianis, crucwus,
Interrogatus qui fuerunt illi, qui fuerunt pliatur. ampullis attinentibus..... cuilibet calici
condemnati propter Ampliationem prss- * AMPLUSTRA. [Piscis, gall. .Brocket. erant speciales Ampullse argenteas, et
dictam. Vide supra Ampletatio. T)TT^T^ 1 pixis argentea ad hostias deputata. Pras-
1 AMPLIATOR , Qui auget, ampliat, * A M P L U S T R A R E . [Aplustri uti. ter hos calices erant tres aurei; in uno
apud Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. DIEF.] horum poterat celebrari, qui etiam suas
16. 1 AMPLUSTRE, Navis gubernaculum. habuit Ampullas. Adde Anastasium in
T AMPLICARE, Ampliare. Acta S. Re- Epist. 18. Petri de Gualfredinis ann. Joanne III. PP. Chartam Heccardi Co-
paratae Martyris : Me autem Amplicavit 1401. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. mitis Augustodun. apud Perardum in
caritas Christi. Vita B. Giraldi de Salis 1647 : Abs te virtuatissimo fautore Am- Burgundicis pag. 26. Statuta Odonis
apud Marten, torn. 6. Ampliss. Collect. plustreque fidei ejusdem potentissimo ad Episcopi Parisiensis cap. 5. n. 4. Con-
 AMP
cilium Nimociense ann. 1298. et Syno-
dum Bajocensem ann. 1300. can. 20.
AMPULLARUM prseterea usus fuit ad
Oleum pro Catechumenis et infirmis. et
Chrisma conservandum. Capitula Caroli
Magni lib. 1. cap. 162: Presbyter in Ccena
Domini tres ampullas secum deferat,
unam ad Chrisma, alteram ad Oleum ad
Catechumenos inungendum, tertiam ad
infirmos. [** rec. 156. Pertzius capit.
anni 809. esse censet, Mon. Legal, vol.1,
pag. 161.] Offerebantur autem ampullae
oleo repletse a Fidelibus hac ipsa die ad
Chrisma conficiendum. et Oleum bene-
dicendum pro Catechumenis et Energu-
menis, ut docent Alcuinus lib. de Divin.
Offlc. Walafridus Strabo lib. de Rebus
Ecclesiast. cap. 24 et Honorius Augus-
todun. lib. 3. cap. 23. Liber Sacramen-
torum Gregorii Magni ex Bibliotheca
Bellovacensi : In ipso die conftcitur
chrisma in ultimo ad Missam. Antequam
dicatur. Per quern hsec omnia, Domine,
semper bona creas, levantur de Ampullis.
Jias offerunt populi, et benedicit tarn
S ominus Papa, quam omnes Presbyteri,
Hue forte spectant ista Optati Milevi-
tani lib. 2: Ampullam quoque Chrismatis
per fenestram ut frangerent, jactaverunt.
Meminit denique Flodoardus lib. 1. Hist.
Remensis cap. 12. Ampullas olei ad infir-
mos. Vide Chrismal, Chrismarium, etc.
1 AMPULLAE IGNIS AGBESTIS, f. Vasa
quae colorem papularum referrent, quas
in morbo qui ignis Silvester, seu ignis
sacer, nostris Feu sauvage dicitur, ebul-
lire videmus. Chron. Sicardi Episc. Cre-
mon. apud Murat. torn. 7. col. 614 :
Quum igitur prope quinquaginta millia
hominum prseter mulieres ei parvulos et
aliorum multitudinem, quas vix numerari
poterat, et Ampullas Ignis Agrestis. et
galeas cum salandris et galeonibus sep-
tuaginta, et ceteras divitias, quarum non
est numerus, Reges in suis manibus ha-
buissent, inter se omnia diviserunt.
AMPULLA REMENSIS, in qua sacrum
Chrisma, quo unguntur Reges Franco-
rum, asservatur. Hincmarus Remensis
torn. 1. pag. 744. et in Annalib. Francor.
Bertinianis, ann. 868. de Chlodoveo : Et
ccelitus sumpto chrismate, unde adhuc
habemus, perunctus in Regem sacralus.
Flodoardus lib. 1. Hist. Remens. cap.
13. de ejusdem Chlodovei baptismo :
Sanctiftcato denique fonte, nutu divino
Chrisma defuit. Sanctus autem Pontifex
oculis ad coslum porreclis. tacite traditur
orasse cum lacrymis; et ecce subito co-
lumba ceu nix advolat Candida, rostro
deferens Ampullam coelestis doni chris-
mate repletam, etc. Adde Aimoinum lib.
1. Hist. Franc, cap. 16. Nicolausde Braia
in Ludov. VIII. de S. Remigio :
Cujus prece rorem
Misit in Ampullam coelestem Rector olvmpj,
Corpus ul hoc lavacro Re^'is deberet inungi,
Deficeretque liquor ibi corpora Regis inuncto.
Vide Wil. Armor, lib. 1. Philipp. pag.
99. 101. Hubertum Morum lib. de Sacris
unctionibus, Teneurium de Ampulla
Remensi, et alios nostrates Scriptores.
1 2. AMPULLA, Convitia, Gall. Pouil-
les, ut cum dicimus. Chanter pouilles a
quelqu'un, Alicui convitiari. Vita S. Go-
drici Heremitse torn. 5. Maii pag. 81. E :
Antiquus hostis formosse mulieris deco-
rem induit. et sedenti viro religion colla-
terans, in faciem ejus procaciter inten-
dens, prorupit demum in Ampullas : 0
Godrice, quern teipsum fads, nomen soli-
tarii indigniter usurpans, et simplicium
corda seducens !
AMPULLAGIUM. Vide Ambulacium.
AMU AN 235
% 1. AMPULLARE. [AMPULLARI. DIEF.] dimittere. Tit. 35. § 1. de servo manu-
* 2. AMPULLARE. [Amputare. DIEF.] misso [** Roth. 225.] : Si quis servum
* AMPULLARI, Pompare, efferre, su- suum proprium aut ancillam suam liberos
perbire, Ergulhosir. Prov. Ampullitas, dimittere voluent, sit illi licentia qualiter
superbia. Erguel, Prov. Ampullosus, su- ei placuerit : nam qui fulfreal et a se
perbus, Ergulhos, Prov. Glossar. Provinc. extraneum. id est, Amund,=::=;:! facere volue-
Lat. ex Cod. reg. 7657. rit, sic debet facere, etc. [ Gloss, cod.
1 AMPULLATUS , inflatus, turgidus, Cavens. et cod. Vatic. 5001 : Aamund, a
Gall. Ampoulle. Ampullatus potestate, se extraneum. Vide Grimmii Antiq. Jur.
apud Ratherium Veron. de Contemptu pag. 335.] Aamond, scribitur in Edicto
Canonum , Spicil. Acher. torn. 2. Rotharis Regis tit. 91. § 1. 2. 3. etc. in
pag. 137. Legib. Luithprandi tit. 36. | 1. Astulphi
•\ AMPULLOSA VERSA, hoc est, tur- tit. 8. | 1. etc. [--cap. 2.]
gentia et inflata, ex Gallico, Ampoule. ] AMUNT, Extraneus. Papias Bituric.
in Menoti Sermon, fol. 137. v°. MS. Vide Amund.
1AMPULLOSE, superbe, ferociter. Vita '•' AMUR, pro Amor, in Sacramento
S. Coni Monachi torn. 1. Junii pag. 361. Ludovici Germanici, torn. 17. Comment.
A : Turn cohors circumspecta Diani, re- Acad. Inscript. pag. 178: Pro Don Amur,
ceptis offensoriis armis, illud concite per- et pro Christian poblo, etc. Vide Amus.
rexerunt, in Padulanam gentem Ampul-
losius irruentes. * AMURACORII, Militia Turcica in
1 AMPUTARE, pro Comprimere. in Lu- genere Janizerorum. Laonic. Chalcocon.
dewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. 132. i. lib. 5 : Extra tendunt reliqui Januse mi-
* AMPUTATOR. [Vindemiator. DIEF.] lites, Amuracorii et pocillatores, quos
0
AMPUTATORIUM , Falcula , Gall. Saraptarios vacant. Lexic. milit. Caroli
Serpe. Lit. remiss, ann. 1379. in Reg. de Aquino.
115. Chartoph. reg. ch. 319 : Johannes «* AMURATUS. Vide Amir. ADEL.
Caquier subintravit et effregit quoddam * AMURCOSUS, Amurca plenus. Glos-
molendinum, vocatum de venta, ubi sub- sar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Amur-
ripuit.... quandam cerpam seu Amputa- cosus. Habundant en lie.
torium. Alias ann. 1380. in Reg. 118. ch. *: AMURGUS. [Ut AMURCOSUS. DIEF.]
429 : Dictum militem de quodam Ampu- >je AMURERE. [ Amburere. DIEF.]
tatorio seu baculo ferreo percussit et vul- 1 AMUS, id est amor. Idem Papias MS.
neravit. Bituric.
* AMSIDULUS, pro Amphibalus, Vestis T AMUS^ETERUS, a Gra3CO iJioucra et a
longior, sagi militaris instar. Glossar. privat. Rudis poeseos, vel qui non legit
Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657 : Scla- Poetas. Ermenricus Monachus de Gram-
vina, Prov. Amsidulus. Vide Sclavina. matica apud Mabill. torn. 4. Analect.
T AMTRUSTIO. Vide Antrustio. pag. 336 : Quapropter, licet supra nomi-
j AMU A, pro Ama vel potius Amula. natis Poetis sim abjectior, et ob ipsorum
Vini mensura, apud Rymer. torn. 7. facetam urbanitatem satis spretus, quia
pag. 378. col. 1 : Pro eo quod vasa nee nee poetam nee Amuseeterum me esse pro-
Amuse vini de Rino non continent men- fl't&OV
suram de certo. etc. Vide Ama. ^ AMUSSUS, A.' [Amussis. DIEF.]
| AMVALLES, secreta loca, convalles, AMUSTIA, in Miraculis B. Coletas n. 8.
quasi circumvallare. Papias MS. Bituric. Tunicas Monialibus proprise species,
* AMUCIUS. [ALMUCIUM. DIEF.] quse ad genua usque pertingebat: unde
AMULA. Vide Ama. quidam putant, sic dictam, quod ad
* AMULAPHIOLA. [Id est phial a in mediam corporis partem tantum excur-
amula. DIEF.] reret : ex Gallico, a moitie. p* Vide
*AMULGARE, In molem struere, acer- Amutia.]
vare, congerere, Gall. Mettre en meule. * AMUSURARE, Statuere, praBfinire,
Stat. Taurin. ann. 1360. cap. 181. ex Gall. Regler, fixer. Charta ann. 1258.
Cod. reg. 4622. A. : Item super partitis torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. 969 : Item
fenorum portandis,... postquam ipsa fena dictus Oliverius.... debet capere in omni-
fuerint Amulgata, etc. Nostris Amulon- bus dominiis vicecomitatus (de Rohan)
ner, eadem notione. Lit. remiss, ann. unum crublum avense, Amusuratum ex
1387. in Reg. 131. Chartoph. reg. ch. voluntate nostra et etiam dicti Oliverii.
103 : Le suppliant cueilloit et Amulonnoit Vide supra Admensurare 2.
foin. | AMUSUS, Tacitus, non mutiens. Pa-
* Hinc Amoncheler, pro Elever, bdtir pias MS. Bituric.
en hauteur, Exstruere, in Charta Will, * Nostris olim Amuir, pro Mutum
comit. Pontiv. ann. 1209. in Lib. albo reddere. Sermo 11. ex Cod. 28. S. Viet.
domus publ. Abbavil. fol. 6. r°: Comme Paris : Nostre Sires gita un deable do
li maires et li eskevin d'Abbevile de men cars a un home, et si dit li Evangiles que
conseil et de me volente aient or dene re- oil deaubles estoit muz ; porce qu'il avoit
mouvoir leur berfroi, qui estoit en coste le I'ome Amui, an cui cars il estoit. Vide
moustier S. Jore (George) en autre lieu infra Emutire.
d'en coste le maison del eskevinage a * AMUTERIA. [Ut AMMATUM. DIEF.]
ramoncheler: je leur ai otriie que ne jou, :;:=
AMUTIA, ut Almucia, Gall. Aumuce.
ne autre de me juridiction el lieu, el quel Acta capitul. eccl. Lugdun. ex Cam.
li berfrois avoit este Amoncheles, riens Comput. Paris, ad ann. 1341. fol. 71. v°.
dore-en-avant ne edefiera. col. 2 : Concesserunt Mar lino de Balma
^ A M U L U L A . [Amulae deminutio. de gratia speciali. ut extra chorum eccle-
DIEF.] siie possit portare Amutiam, si placuerit
AMUND, AMOXD, AAMUND, Liber a tu- dom. archidiacono et sacristas. Vide Al-
tela vel custodia; sui juris, a mundio, mucium.
liber. Vide in Mundius. Lex Longobard. T AMYGDALA. Vide Amigdala.
lib. 2. tit. 12. § 6 p:":= Liuthpr. 97. (6, 44.)] AN, pro Vel, Aut. usurpasse non semel
Si dominus ancillse earn liberaverit, et Scriptores pbservarunt Juretus ad Sym-
Amond fecerit a se, aut si earn vendiderit. machum lib. 9. Epist. 42. et Jacobus
Et tit. 32. § 3 [** Roth. 239.] : Nulli liceat Gothefredus ad leg. 128. Cod. Theod. de
aldio cujuscumque, qui Amunt factus non Decur. Mamertynusin Panegyrico : Duo
est, sine voluntate patroni sui. terram An tria ferme e vetere memoria amico-
aut mancipium venae-re, neque liberum rum paria proferuntur. Item pro seu, in
236 ANA ANA ANA
libro Chirographo Absiae pag. 58. locus Hist. Anab. Genebrard. in Clementem amictum, quod dicitur Humeraie. Perpe-
habetur in Oblati. VII. Spond. ad ann. 1522.1523. etc. Span- ram alibi Anagolagium scribitur. Leo III.
1. ANA, apud Latinos Scriptores ali- hemium Disput. de origine et progressu PP. in Bulla de Advocatia sancte Cru-
quot, ut apud Grsecos ava aequalem quam- Anabapt. Hornium Hist. Ecc. periodo cis in Werdea, apud Gretzerum in horto
dam distributionem significat.Ebrardus III. art. 3. | 46. S. Crucis part. 3 : Statuit idem Mane-
Betuniensis in Graecismo cap. 8 : ANABASII, Veloces nuntii, qui equis goldus penaionem ipsam esse Anabola-
Quatuor Ana notat, Sursum, ./Equaleque, Retro.
curribusque conscensis velociter aliquid gium, id est, fanonem, stolam cum auro,
Sicut Anadiplosis, Anatheosis, Anathema. perferunt : ava6aai<; enim Greece Ascen- manipulum et cingulum.
Et juxta Fhysicos, Ana duos scrupulos. sum signiflcat. S. Hieronymus adversus ANABOLARIUM, Eadem notione. in
Ruffin. lib. 3. cap. 1 : Idcircone Cereales
Philastrius in Catalogo hsereseon pag. et Anabasii tui per diversas provincias Lectionario MS. Monasterii S. Columbae
Senonensis in Vita ejusdem : Anabola-
70 : David cum videret homines dse- cucurrerunt, ut laudes meas legerent! riuin suum, quod sericum erat capitis ve-
moniis immolare, in Hierusalem civitate, j ANABASTRICUM, pro Alabastricum,
quatuor choros posuit secundum mundi Gall. d'Albdtre. Sallas Malaspinae, lib. 6. lum, carniftci obtulit.
3k ANABOLIGA. [Anagoge. DIEF.]
adilus Ana septuaginta duo : quatuor Rerum Sicularum apud Baluzium torn. * ANABOLODIUM, IDIUM. [ANABOLA-
etiam hominibus positis et psallentibus, 6. Miscell. pag. 220 : In Ecclesia tandem DIUM. DIEF.]
atque arcam Dei custodientibus. etc. Ubi Panormitana, guam Regum Sicilian por-
Chori 72. sunt Chori singuli 72. homini- phyrea et Anabastrica monumenta mate- * ANABRATA, TDM, TRIUM. [Anaba-
bus constantes. Leo Ostiensis lib. 3. ria et arte pretiosa decorant, in Regem thrum. DIEF.]
cap. 31. (al. 43.) : Sex etiam candelabra Siciliae per quosdam Prassules inungilur T ANABS, Dubium. Papias in MS. Bi-
magna, tres cubitos altitudinis habentia, et per regni Barones assistentes Prselatis turic. Puto legendum Ancebs pro Anceps.
de productis ac sculptis argento laminis regalt diademate coronatur. * ANABDS. [Naso carens. DIEP.]
fecit Ana sex vel quinque librarum. i. e. ^ANABASTRUM, BATRUM, BATUM. | ANAGALYPTERIUM, Graece avaxaXu-
singula quseque ponderis 6. vel 5. libra- [Pulpitum vel gradus scenae, velum. TCT-^ptov, Dies festus post nuptias, quo
rum. Charta ann. 1091. apud Ughellum DIEF.] sponsa velo deposito et facie retecta
torn. 7. Italiae sacrae pag. 282 : Id est, | ANABATA, Velum tegendis cqllo,prodibat. Munera sponsae Philostrato
aureos solidos quingentos quinquaginta pectore et humeris, Gall. Echarpe. pad dicuntur etiam Anacalypteria. Vide Caal.
de Tari novi, Ana Tari quatuor per soli- usum feminarum ; vel potius, Epomis, Rhodig. lib. 21. cap. 26.
dum. Id est, singulis quatuor Tarenis humeraie, Gall. Camail; cui fayent ANACARA. Vide Nacara.
solidum cpnficientibus. Similia ferme voces rubei say.] Hoc utuntur in diyinis * ANAGARDUS. [Onocardion. DIEF.]
habentur in alio Diplomate ibidem pag. officiis interdum Sacerdotes, aliique 1 ANAGEMETIZARE. Vide in Anathema.
397. Extat aliud pag. 601. in quo haec ministri sacri. Compotus D. Ricardi * ANACHORES, ESIS. [Secessio. DIEF.]
leguntur : Petebat a prasdicto Abbate Parentyn et Ricardi Albon anno 1425. ANACHORET5:, Monachi, qui in solitu-
prasdictas Ecclesise sibi dari per eum omni apud Kennetum in Antiquit. Ambros- dines se recipiunt, et ava^wpoOo-t, cujus-
anno in festo Nativitatis Domini Jesu den. pag. 574 : Et in Canbayce empt. modi vitas auctor fuit Paulus, illustrator
Christi, et in, festo Paschse Resurrectionis London, per Ricardum Dymby ante fes- Antonius, princeps Joannes Baptista, ut
Dominican, Ana duodecim Par. de oblatis tum S. Osithae Virginis pro linlheami- ait S. Hieronymus Epist. 22. ad Eus-
debitam sibi pro praedicto jure Patronatus, nibus faciendis 111. sol. et in bolt rubei toch,. Qui soli, inquit, habitant per de-
etc. Id est, 12. Tarenos (nam hie Tari say apud Steresbrugge propter Anabalam serta, et ab eo, quod procul ab hominibus
legendum constat) singulis istis festis ; faciendum iv. sol. vili. den. etc. et summa recesserint, nuncupantur. S. Benedictus
et torn. 8. pag. 211 : Pro prandio festi civ. sol. ob. Vide Anaboladium. [**, et in Regula cap. 1 : Secundum genus (Mo-
passionis S. Bartholomsei, qualiter con- Anabala.] nachorum) est Anachoretarum, id est,
sueverat percipere Ana quatuor denariis ANABATRUM, Gradus, dignitas, ex Eremitarum, etc. Epiphanius in Compen-
de illis, qui tune expendebantur per civi- Graeco av«6a9pov. Pseudo-Ovidius de Ve- dio Fidei t : Tivl? 8^ TWV ^,ova£6vTwv
tatem Beneventi. Sic etiam, ut habet tula lib. 1 : xai:otxoO(Ti Ta? TtoXet?, Ttve? Se xa\ ev |iova(m)-
Ebrardus, hac voce uti solent Physici, Ille putas, qui sic adipiscitur hoc Anabatrum, pton;xa6e^ovTat, xa\ aicb (ii^xoSev ava^wpoOtu.
seu Medici. Constantinus Africanus lib. Cujus habet turpem promotio reproba caussam, etc. Isidoro Pelusiotae Anachoretae dicuntur
de Morborum cognit. cap. 1 : Sinapis [Papias MS. Ecclesise Bituricensis : ol opecrt xa\ vauaii; w^iXoOvrei;, o\ ta;
quoque vel nasturtii semen Ana drach. 1. txxpwpsc'a? TWV op&v xaTOixoOvres, ol upb;
temperatum cum aceto licet intingere. Anabrata, Anabathra,
pulpita, gradus scenes, pro Tac
ut est apud Juvenalem Sat. TWV oplwv xopu^a? ava^pajioOvTe?, 01 ev
Passim apud hunc Scriptorem et caete- 7. v. 46 : •uotc opeai TOC? lauTwv itYj^ajievot xaXuSa; TOU
ros Medicos. 'Ava vero apud Graecos [xpvaScxoO evexsv p(ou. S. Gregorius Na-
Scriptores hac notione usurpatum vo- Et quae conducto pendent Anabathra ligillo.]
zianzenus de Essaeis : Ot x6o-(jiou x a P' ffav '
cabulum constat praesertim apud Dios- * Glossar. Prov. Lat. ex Cod. reg. tea eauToO?, xa\ TW 6ew TOV ^tov xa-rtepto-
coridem lib. 2. cap. 91. Anonymum in 7657 : Anabatrum, quod sursum graditur, a-avTe? ayiopsTac. De eorum vita ac con-
Lacapeno num. 27. 44. et in Grseco textu Cortina, Prov. Ita et Glossar. Lat. Ital. versatione, prssclare auctor Cpnsulta-
novi Testament! non semel, Matth. 20. MS. : Anabatrum, la cortina. tionis Zachaei lib. 3. cap. 3 : Hi autem,
Luc. 9. et Joan. 2. etc. %. ANABITE. [Sunt regule transverse quibus primus observantias gradus est,
* 2. ANA. [Anas. DIEP.] que asseribus apponuntur. DIEF.] soli eremum ac squalentia deserti loco,
3Jc 3. ANA. [Gall, tet a pores. DIEP.] * ANABITUM. [Anabathrum. DIEF.] habitant, verisque vocabulis nuncupate
ANABALA. Gloss. Saxon. JSlfrici : ANABOLADIUM, Isidore lib. 19. cap. singularem transigunt vitam, aut cavatis
Anabala, w i n p e 1, quae vox Saxonica 25. est Amictorium lineum feminarum, in habitaculum saxis subterraneis specu-
nostrum Wimple, seu Guinple, videtur quo humeri operiuntur, quod Graeci et bus a sole et imbribus temperantes, pane
efferre. Somnerus ibi restituendum Ana- Latini Sindonem vacant. Addit Ugutio : veteri et sine ciborum adjectione vescun-
boladium censet. [** Vocem Saxon. quee circa renes alligatum stricte, latitudine tur, sumentes purum e fontibus potum.
vulgo vexillum nauticum sonat, etiam diffusum, omne genus continens colorum. Vestitus talibus aut pellicius, aut cilici-
vestem muliebrem signiflcasse probat Gloss. Sax. ^Elfrici : Anaboladium, vel nus est, et totius vitas usus in agone men-
Reubenii Glossarium, ubi winpel, dici- sindo : l i n e n h e a f o d e s wrigels. i. tis et corporis, etc. Primis porro Ecclesiae
tur Ricinum et Anaboladium. Vide Bos- lineum tegumentum, quod caput tegit. saeculis, imo ante Paulum, nullos fuisse
worth. h. v. et infra Anabata.] Ex Gr33CO avagaXAEffOai, quod est Indui, Eremitas conjicit Scaliger in Elencho,
% ANABALITA. [Anagoge. DIEP.] amiciri. Apud Esaiam cap. 3. Mutatoria ex hoc Tertulliani loco : Non sumus,
3Jc A N A B A L O D I U M . [ANABOLADIUM. et pallia. Symmachus transtulit «va66- inquit, silvicolx et exules vitas. Vide Cas-
DlEF 1 Xata, id est, ornamenta vestium mulie- sianum, Isidorum lib. 2. de Eccles. Offlc.
^ ANABAPTISTS, Haeretici, sic dicti brium, quibus humeri et pectora prote- 16. etc.
quod infantibus baptismum negent, guntur, ut est apud Hieronymum. [*** Vide ANACHORESIS, Secessio, eidem Cas-
hosque cum jam adolevere rebaptizan- Anabala et Anabata.] siano lib. 2. Collat. cap. 2. lib. 5. cap. 4.
dos censeant. Anno Christi 1524. in Ger- ANABOLAGIUM, idem quod Anabola- et Fulberto Carnot. Epist. 61.
mania Thomas Muntzerus Anabaptis- dium, Vestis Pontiflcalis [ava66Xacov S. ANACHORITA, Cellula inclusorum. In-
tarum dux primus et magister, suis Athanasio in Orat. in Descrip. B. Marias quisitiones Archidiacon. Lincolnensium
deliriis rusticorum mentes subvertit; pag. 651.] Ordo Romanus : Tune caeteri ann. 1233. cap. 48 : An aliqua Anachorita
verum iis adversus suos principes diu Subdiaconi Regionarii secundum ordi- facta sit sine assensu Episcopi.
multumque suscitatis, ipse tandem cap- nem suum accipiunt ad induendum Pon- 1 ANACHORITARI. Vitam in solitudine
tus capite plexus est. De Anabaptista- tificem ilia vestimenta. alius lineam, alius ducere. Vetus Missale Monast. apud
rum variis sectis et erroribus vide Pra- cingulum, alius Anabolagium. id est, Severum pag. 213 : Per visionem Deus
teol. V. Anabapt. Meshor. et Sander. amictum. Alio loco : Ambolagium, id est ad eum locutus est dicens: Cur non trans-
 ANA ANA ANA 237
mittis fratres tuos Anselmum et Gaufri- c&lata. Sunt autem vasa aurea, vel ar- tus, sculptus. Agnellus lib. Pontif. apud
dum coinobitas meos Anachoritari seu ere- gentea signis eminenlioribus extra intus- Murat. torn. 2. pag. 108 : Fecitque duo
milari ? surgant et vadant ad eremum. que expressa : haec et alio nomine sculpta chrismataria vascula, quorum unus libras
1 ANACHORIZARE, Eadem notione. Acta vocantur. Anaglypha vasa dicta, quod su- habuit quatuordecim mirifice Anagripha
S. Helerii torn. 4. Julii pag. 151 : In- perius sint sculpta. Eadem habent Isido- (Bacch. Anaglyphtica) operatione.
trante vero mense quarto dedit B. Mar- rus lib. 20. cap. 4. et Papias. Idem Pa- ANAGNOSTICUM, avayvoxTrcxbv, Graecis
culfus S. Helerio HcentiamAnachorizandi. pias : Anaglyphica, eminens sculptura. id omne est, quod legitur, aut recitatur :
ANACLETA. Testamentum Leodebodi Glossae MSS. : Anaglyfa, vasa super- unde Ennodius lib. 1. Epist. 4. et lib. 8.
Abbatis apud Helgaudum in Vita Ro- sculpta. Ugutio et Will. Brito : Anagly- Epist. 5. pro Epistola aut quovis scripto,
berti Eegis Francorum : Pari modo vasa pha dicuntur supereminentes pictures, vocem hanc usurpat, ut et Gregorius
dono argentea Anacleta pensantia libras sicut fieri solet in frontibus quarumdam Magn. lib. 7. Indict. 2. Epist. 128 : Item
8. [f. leg. Anaglypha, Caelata, Sculpta.] Ecclesiarum. Ebrardus Betuniensis in Anagnostico ante longum tempus, dulcis-
Vide Cataclitus. Graecismo : sima mihi vestra Excellentia, Neapoli-
\ ANACLEUS. Vide in Anax. Die caelaturas, quas Graecus Anaglypha dicit. tano quodam juvene veniente, mandare
ANACLITERIUM, apud Spartianum, ex curaverat, ut piissimo Imperaiori scribe-
Graec. avaxXtrripiov, pars lecti, ad quam Anastasius in S. Silvestro pag. 18 : Ca- rem. Ita etiam Sulpitius Archiepisc. Bi-
pulvinum ponebant sustinendo capiti. licem argenteum Anaglyphum. In S. Da- turicens. in Ep. ad Desiderium Episco-
Vide Salmasium. maso pag. 131 : Donavit scyfum Anagly- pum Cadurcensem, quaa est 64. inter
* ANACOCLEA, Vox flctitia, ab ana et phum pens. lib. 10. In Leone III. pag. Francicas torn. 1. Histor. Franc.
cochlea, sive limace, efflcta. Chron. Joan. 131 : Fecit supra Crucem Anaglyphum ^ A N A G O G I G E . [Anagogico modo.
Whethamstedii pag. 358 : Sicque unus intersatilem. Leo Ostiensis lib. 1. cap. DIEF.]
ibi vasis suis aureis privatus et argenleis, 28 : Vasa argentea Anaglypha inaurata. « ANAGOGUM. Alex. latrosoph. Ms.
cogebatur cum Ahacoclea principe, in va- Vita S. Odilonis Abbatis Cluniac. cap. lib. 1. Passion, cap. 141 : Sic enim fiet
sis luteis cibum sumere. [** Nomen propr. 23 : Vitreis quibusdam vasculis Anagly- magis Anagogum his, qui in thorace con-
videtur ; quid si pro Agathocle 9] pha fusilitate caelalis. Chronicon Gembla- gregantur humoribus. Ubi Glossae : id
| ANACOS, Vox Hispanica, Panni yelcense : Anaglypho opere cselatus, decora- est, jactatio sursum.
telae xilinae species. Collect. Concil. His- tus. Vita S. Urbani EpiscopiLingon.cap. 1 ANAGOLAGIUM. Vide Anabolagium.
pan. torn. 4. pag. 707. col. 1 : In confi- 1 : Capsa opere Anaglypho decorata. Ita * ANAGOLUM. [Anagallis. DIEF.]
ciendii pannis, sagis, et quos vulgo Ana- in Vita S. Joannis Eleemosyn. cap. 9. * ANAGOLYA. [Analpgia. DIEF.]
cos, et quos lliquillos vacant, dando illis n. 52. apud Sugerium lib. de Administr. ANAGONES EQUI, in veteri Inscrip.
gossypiurn.., et jubendo ut lanam in fila sua cap. 32. et alios non semel. apud Mabillonium torn. 4. Analect. pag.
ducant, etc. 1 ANAGLYPHA, fern. gen. Opus anagly- 498. qui cursui Circensi,etagonibus Am-
* Vide Anascote et Savary in Diction. phum. Ratbertus de Casib. S. Galli cap. phitheatri aut non idonei, aut non des-
Commerc. v. Anacoste. 1 : Crucem etiam illam honorandam S. tinati sunt. Occurrit ibi semel ac ite-
ANACTEUS. Vide Anax. Maries. Tutilone nostro Anaglyphas pa- rum.
* ANADIOSUS. [Commodus, facilis. rante ex eodetn auro et gemmis mirifica- j^c ANAGORIA. [Anagoge. DIEF.]
DlEF.1 vit. Idem : Picturas et Anaglyphas car- * ANAGORIARE. [Angere. DIEF.]
| AN-flj. Conspirationes, in Legibusminibus et epigrammatis decorabat. Et >je ANAGORICA. [Anachoreta. DIEF.]
Rachis [** cap. 6.] apud Murator. torn. 1. infra : Rogatur ibi morari, usque dum >jc ANAGORIGUS. [Anagogicus. DIEF.]
part. 2. pag. 87. col. 1. e Codice Ambros. : thronum Dei in bractea altaris aurea css- * ANAGRAMMA NOMINIS. Nomen com-
Per singulas civitates mali homines Anas, laret, cui similem Anaglypham raro us- pendio descriptum, cujus usus erat in
id est, adunationes contra suum judicem que hodie videre est, alteram. subscriptionibus Chartarum decimo sae-
agentes /acitmi.Adnotatumeadem manu AKAGLYPHATUS, Eadem notione, qua culo, haud ita tamen frequenter, ex
in laudato codice, Anas, id est. rixas. Anaglyphus. Anastasius in S. Innocentio Auctoribus novi Tract, de re diplom.
Cod. Estens. habet, Zavvas et adunatio- PP. : Scyphum argenteum Anaglypha- torn. 5. pag. 17. Vide infra Annotatio no-
nes ; Mutin Zavas et adunationes ; Edit. tum. minis et Monogramma.
Boherian.: Ronas seu banna ; Goldasti: ANAGLYPTA in asperitatemque excisa, * ANAGRESS, dici videtur de accre-
Tanas, id est. adunationes. [** Gloss, in dixit Plinius lib. 33. cap. 11 ; Anaglypti- tione bonorum pupilli. Contractus ma-
Cod. Cavensi : Zabas, id est adunatio, et cum metallum, Sidonius lib. 9. Epist. 13. trim, ann. 1248. apud Corbinel. inter
infra: Zabas, id est fabulas.] Trulla argentea Anaglypta, in veteri Probat. domus de Gondi pag. 71 : Quam
* ANAFORA, est repetitio ejusdem verbi Inscriptione apud Gualterum in Tabulis siquidem Monacam dictus Ghondus pater
per principia versuum plurimorum. Glos- Siculis n. 358. ejus ipsi Jacopo dismundiavit, et sub ejus
sar. vet. ex Cod. reg. 7646. ANAGLYPHIOUM OPUS. Chronicon Fon- mundio et potestate misit cum omni frea
ANAFRAGARE. Fori Alcaconenses : Et tanellense cap. 16 : Calices argenteos et Anagress, et omni jure mundii. Vide
homine, a qui se Anafrag aret suo adex- deauratos Anaglyphico opere paratos. infra Frea 1. [** F. male lectum pro om-
trado, quamvis habeat alium, sed eat ex- [Act. SS. Bened. ssec. 4. part. 1. pag. nibus rebus. Vide Liuthpr. Reg. Longob.
cusatum usque ad capitulum anni, etc. 639 : Alterum calicem argenteum Anagly- Leg. lib, 6. cap. 46.]
[** Apud Sa Rosa de Viterbo vol. 1. pag. fico opere factum.~\ ANAGRIPH, ANAGRIP. Lex Longob.
117. haec ita scripta sunt : Homo qui se T ANAGLIPHARIUS, Idem quod Anagly- lib. 1. tit. 31. § 1. de fornicatione
Anafragaret suo adextrado, quamvis ha- phus. Translatio corporis S. Hunegondis [** Roth. 189.] : Ut ille qui fornicatus
beat alium, sedeat excusato ad caput inter Acta SS. Bened. ssec. 5. pag. 223 : fuerit, earn tollat uxorem, componat pro
anni. In for. Lusitanico sec. xiv : E se Sumpto siquidem vir ille negotio, componi culpa, id est, Anagriph sol. 15. Lib. 2.
a alguum dos cavalejros morrer o cavalo, fecit loculum opere Anaglifario. in Ion- tit. 2. | 1 [** Roth. 188.] : Tune maritus
e non poder aver onde compre outro, etc. gum mensura duorum semicubitorum. qui earn acceperit uxorem, componat pro
Unde constat anafragare dictum esse ANAGLYPHARIUS, Cselator, sculptor. Anagrip sol. 20. et propter faidam alios
de equo bellico, Gall, olim destrier, mor- Papias : Anaglypharius, Sculptor, Gloss. 20. Tit. 7. § 1 : Et ideo faidam et Ana-
tuo, aut certe ad arma inutili.] Lat. Gall : Anaglypharius, Peintre ou grip nomine [minime apud Murator.]
ANAFUS, [Patera, crater.] Vide Hana- Entailleur. Vet. Interpr. Juven. Sat. 9. componere debet. [** Liuthpr. 127. (6,74).]
pus. v. 142 : Opifices, serm argentarii, labo- Quibus in locis vocem hanc barbaram
* ANAGALLIUM, ICUM, UM, US. [Ana- riosi, Anaglypharii. varie interpretantur Glossographi. Bo-
gallis. DIEF.] 1 ANAGLIPHTE, Sculpto opere, Agnel- herius, qui primus has leges edidit, in-
j|c ANAGERICA. [Anachoreta. DIEF.] lus lib. Pontif. apud Murat. torn. 2. pag. terdum pro culpa simpliciter, mox pro
* ANAGLODIUM. [Anaboladium. DIEF.] 183. col. 1 : Mensam argenteam unam culpa, seu prsesumptione poni ait. Lin-
| ANAGLYP, pro Anagryp, Vide in absque ligno, habentem infra se Ana- denbrogius ex veteri Glossario Ana-
Anagriph. glyphte totam Romam. griph, culpam prsesumptionis vertit. Spel-
ANAGLYPHUS, Caelatus, sculptus, ex ANAGLISUM, pro Anaglyphum. Csela- mannus a Saxonico, ut solet, etymon ac-
Graec. avayXucpoc. Vetus Interpres Juve- tura. Laudum, sive sententia ann. 1258. cersit, sententia, quantum ad ypcis no-
nalis Sat. 14. : Hie Iseve argentum. Ana- apud Maximilian. Henric. in Apologia tionem spectat, minus probabili. Utut
glyfa sigillis. Virgilius. et aspera si- Archiepiscopi Coloniensis pag. 33 : Item sit, Leges ipsae vim vocabuli clare ex-
gnis. Quod expressit Metellus in Quiri- dicimus, quod exceplis campsoribus D. plicant. Ecce enim : Componat pro
nalibus : Archiepiscopi nemo debeat emere argen- culpa, id est, Anagriph, etc. Est igitur
Qui bibitur scypho vivis signis Anaglypho. tum, nisi ad usus peregrinantium, vel ad significatus Anagriph, pro culpa. Quod
Anaglisi speciem comparetur. Sed legend. prseterea docemur ex Papia : Anaglyp.
Eucherius Lugdun. in 3. Reg. cap. 17 : Anaglyfi. (1. Anagryp) id est, propter culpam. Ugu-
Anaglypha dicuntur Latine caslaturse, 1 ANAGRIPHUS, pro Anaglyphus, Caela- tio MS. Collegii Navarrsei : Anagrippa,
 238 ANA ANA ANA
propter culpam. vel Anagripa, manu nis. de eorum legalitate confisus, ipsos Stephan. Eduensis Episcop. lib. de Sa-
agripare carnem. Certe Germanis an- Analogistas faciendo. Johannes Berbe- crament, altar, cap. 4.12.
greiff, vel Aengriip, est congressus, as- rius in Viatorio utriusque juris part. 1. 3. ANALOGIUM, pro Martyrologio, seu
sultus, aggressio, aengriippen, compre- Rubrica de Adulter. Mulieres maxime Necrologio, videtur etiam sumi apud
hendere, arripere : hinc etiamnum dici- juvenes. confidentes in dispositionibus laudatum Udalricum in Consuetud.
mus Agripper, voce obsoleta, pro arri- maritellorum, qui ipsas Analogistas fa- Clun. lib. 3. cap. 10. quod est de Prse-
pere unguibus : et Griffes, ungues et ciunt, ducunt in bonis dies suos, etiam centore : Ipse supervenientes breves Fra-
falculas.quibus resprehenditur. Proinde cum inimicis capitalibus maritellorum trum defunctorum accipit, et in Analogio
Anagrip, erit culpa rei prsesumptae ac defunctorum, etc. Vide Alogista. notat. Forte quod Martyrologium sem-
prehensae. In Legibus Luithprandi tit. 1. ANALOGIUM. Balbus in Catholico: per in analogic esse soleat, ex quo pro-
98. Anegrip scribitur. [*# Wachtero Ana- Analogium ab avw. sursum, et Legium, muntur, quaa ad diei anniversaria seu
grip est turbatio patrise potestatis per pulpitum : unde Analogium. quia ibi su- obitus peragenda sunt.
veneris anticipationem, Germanis Ein- pra legitur. Idem : Pulpelum a publico * Twingeri vocabul. Germ. Lat.: Ber-
griff. ABEL. Gloss. MS. cod. Vatic. 5001 : dicitur, Analogium. Lectrum. Legitorium, frit. Analogium seu commonitorium. Et
Anagrip, Faidam, vel manum aliquid quia ibi publics legunt, ut possint cons- Lat. Germ, ejusd. : Commonitorium, Let-
apprehendere. Cod. Cavens. : Anagrip i. pici a populo. Est igitur Balbo Analo- tener. Glossae vett. : Analogium. lecto-
e. faida aut inimicitia, et infra : Anegrip gium idem, quod Ambo. Consentit Pa- rium.
i. e. secretum mulieris.'] pias : Analogium dicitur, quod sermo inde 1 4. ANALOGIUM, ^Edificiolum supra
j ANAGRIPHUS. Vide in Anaglyphus. pr&dicetur. Et Ugutio : Analogium, ab Sanctorum corpora constructum, quod
* ANAGROPULUS. [Onocrotalus.DiEF.] Xoyo?, quod est sermo : quia ibi supra ser- teste Mabillonio in Actis SS. Benedict,
* ANAGYRIS, Faba lupina, frutex sil- mocinamur. Ita etiam usurpatur in ve- ssec. 6. part. 1. pag. 516. etiamnum visi-
vestris, herba gravissimi odoris, Anagy- teri Expositione Missse. Walafridus tur in antique coemeterio seu horto
ron, fruticis genus. Laur. in Amalth. Strabo lib. de Reb. Eccles. cap. 6 : Ana- retro majorem Ecclesiam S. Vitoni Vir-
* ANAKORESIS. [Ut ANACHORESIS. logium dicitur, quod in eo verbum Dei dunensis. Vita S. Richarii Abb. pag.
DlEF.1 legatur et annuntietur. Alcuinus lib. de 522. in Actis laudatis: Post multum
I ANALABUS, Vestis mpnasticse spe- Divin. Offlc. et Remigius Autissiod. lib. denique tempus Analogium supra eadem
cies, vulgo Scapulare. Vita S. Juliani de Celebrat. Missae : Defertur Evange- fabricavit sepulcra , ut deambulantium
Monachi, torn. 2. Junii pag. 176. A : Dse- lium ad Analogium prsecedentibus cereis. ab eis arcerentur vestigia.
mon conspecto crucis signo, quo puer Reinerus in Hist. Translationis SS. Eu- * ANALOGUM. [Analogos. DIEF.]
amictus ac consignatus erat. non est au- ticetis et Acutii Martyrum apud Carac- 1 ANALPHABETUS, ava>,tpa6Y)To?, Illitte-
sus ei nocere ; nam cum Analabo adduxe- ciolum : Penes autem psallentium Deo ratus. Epitheton Justiniano Imperatori
rat eum vir ille, quern patrem hie appel- agminum sedem, quibusdam lapideis co- attributum a Suida, quasi litteras
lare piget pudetque. Ubi editor : Anala- cleis Lector scandens, argenteo pergyrum ignorasset: qua de re vide Baronium ad
bus quamdam crucis formam habebat Antistitis studio ambiri secernit Analogio. ann. 528. num. 2. et 3.
antiquitus, et etiamnum habet apud Ratpertus de Casib. S. Galli cap. 9 : * ANAMAS. [Tectum, Tegmen. DIEF.]
Minimos S. Francisci de Paula, humeros Tumbam S. Galli cum reliquis altaribus. * ANAMBARIUM , Idem quod supra
cum parte brachiorum tegens, atque ante et Analogio atque Confessione ita inno- Ambarium. Pactum inter Guigonet. de
pectus et ad dorsum defluens. Et quidem vari... fecit. Eckehardus Jun. cap. 1 : In- Jarente dom. de Monteclaro et Universit.
ex antiquis Monachprum imaginibus fantulis per ordinem lectitantibus, et ejusd. loci ann. 1392. ex schedis D.
constat scapulare tunicae Subdiaconali Analogio descendentibus. Adde Vitam Chaix Aquens.: Item convenerunt quod
non fuisse longe absimile, quae quidem Caroli Abbat. Villariensis num. 4. Gil- dicti homines curari facient peasones
satis crncis prse se fert efflgiem. Sed bertum in Miracul. S. Amandi num. 1. dictse turns et Anambarii, et dict.us dom.
legenda Vita S. Philareti Monachi in etc. Joan, de Janua habet Anolegium, de Monteclaro exlrahi lapides ad opus
iisdem Actis SS. April, torn. 1. pag. 614. et Analogium. Willelmus, Thorn, in turris quovis modo necessaries ; et deinde
C : Quid enim dicebat pallium e$t, nisi Chron. sub. ann. 1240 : Anologium. a idem dom. de Monteclaro habebit lapicidas
fletus ? Quid Analabus, nisi crucis effi- Gr33C. avw. [** Analogium, ein predigs- sive muratores, qui turrim ipsam et
gies ? Quid cucullium, nisi cadaveris in tole. Vocab. lat. germ. ann. 1477. ADEL.] Anambarrium murabunt et sedificabunt,
sepulcro conditi formam prscfert ? Vide 2. ANALOGIUM. interdum etiam sumi- sumptibus ipsius dom. de Monteclaro.
Anaboladium. tur pro pluteo portatili, aut inferiore, ] ANAMELATUS , Ornatus encausto ,
* Consule Cassianum de Habitu mo- cujusmodi in templis nostris utimur, vermiculatus, Gall. Emaille, Angl. Ena-
nachorum cap. 9. ubi Evangelium et Epistolarum liber melled. Instrum. anni 1429. apud Ryme-
* ANALAGICUS. [Analogicus. DIEF.] ponuntur et leguntur : unde Pulpitum rum torn. 10. pag. 433: Tria coleria
* ANALEGIUM. [Ut ANALOGIUM. DIEF.] manuale videtur appellari in veteribus aurea, quorum duo sunt Anamelata cum
| ANALENSIA, Id est, Anathemias, hincGlossis : quod ad manum sit, et manu, albo. Apud Lyndwood. in Provincial!
vicia epilepticorum creantur ex anathe- quo opus est, feratur. Chronicon Franci- pag. 123. edit. 1679. memorantur Cullelli
mia stomachi in cerebri superiores par- cum torn. 4. Hist. Franc, pag. 96 : Ana- Anemalati et deaurati ad modum gladio-
tes. Ita Papiasin MS. Bituric. Analensia logium Hispanico metallo fieri fecit fuso- rum dependentes, quorum usu Clerici
Papiss anathemia nihil aliud est, quam ria arte compactum. cui prseeminet deau- prohibentur.
ava6u|A!a<ri(;, sive sapor ortus e ventis in rata Aquila sparsis alis. Monachus «: ANANCI^B, Capilli a fronte pen-
stomacho inclusis propter alimentorum Pegaviensis ann. 1109 : Velamen opti- dentes. Gloss. Jseckii.
indigeriem qui si in cerebrum ascende- mum, quod Analogio summis in festis ^ ANANEYA. [Herba dicta pes leporis.
rit. ea creat vitia quibus epileptici affl- superponitur, in quo Evangelium recitari DIEF.]
ciuntur. [« In Gloss. Cod. Reg. 7614. solet. Acta Murensis Monasterii pag. 29: * ANANIEL. [Gloria Dei. DIEF.]
h8ec ut ex Galeno, additis sequentibus : Linteum Analogio subter Evangelium 3Je ANANISARE. [Accommodare. DIEF.]
Analensia autem dicta ex eo quod ad sa- ponendum in festivis diebus. Gregor. Tu- >)c ANANTIA. [Herba dicta pes leporis.
nas partes capitis sensum privet. Fit vel ronens. lib. 1. de Mirac. cap. 94 : Analo- DIEF.]
nascitur ex negligentia stomachi.] gius in quo, libro supraposito, cantatur ] ANAPELLUS , Parvus crater. Vide
J ANALIS, Arbor quae fert vermiculum. aut legitur. Udalricus lib. 1. Consuetud. Hanapus.
Vide locum in Vermiculus. Cluniac. cap. 12 : Intrat Diaconus alba * ANAPES , PHES. [Morbus in ano.
1 ANALOGIZE, Imagines, simulacra, et stola indutus, et textum Evangelii DIEF.]
Gall. Figures. Images, Representations. portans. quern prascedunt unus Ostiarius | ANAPESTUM ALICUI REDDERE, Ar-
Miracula S. Udalrici Episc. in Actis SS. ecclesise cum Analogio, in quo legatur. gumentum adversarii in eum regerere,
Ord. S. Benedict! ssec. 5. pag. 462 : Lanfrancus in Decretis pro Ord. S. Be- Gall, Retorquer. Hanc loquendi fqrmu-
Sustenlacula eorum qui gratia Dei con- nedicti cap. 1 : Lector ante Analogium lam usurpat Ratherius Veronensis de
cedente per merita S. Udalrici a diversis pariter orans, usquedum qui ordinem Contemptu Canonum, torn. 2. Spicil.
infirmitatibus ibi sunt liberati, plurima tenet, oratione facta se erigat. Et infra : Acher. pag. 171. eamque mutuatur a
pendent ; et aliorum Analogies secundum Secretarii discooperiant omnia altaria, et Grseco avauataToc, Pes carminis notus
membra diversa infirmantium figuratse parent duo Analogia, unum quod in Ca- .et dactylo contrarius.
etiam plurimse ibi videri possunt. pitulo est. alterum in Monasterio. Analo- ^ ANAPHONIA, Contrarietas, dissonan-
| ANALOGISTA, Liber a reddenda ra-gium nocturnale, in quo nocturni legun- tia. Graeca vox. Nptkerus Balbulus lib.
tione. Testamentum Guigonis Episc. tur apud Eckehardum Jun. de Casib. S. de Interpret. Scripturae cap. 8. apud
Casinensis ann. 1345. apud Marten, torn. Galli cap. 1. Analogium Evangelicum. Bern. Pez torn. 1. Anecd. part. 1 col. 10:
1. Ampliss. Collect, col. 1464. B : Item ibidem. Utuntur praeterea hac notione Ordinatione Dei, ut credo, non humana
relevo dictos executores meos. et eorum Caesarius lib. 8. cap. 37. Will. Thorn, voluntate factum est; quod libri S. Au-
quemlibet a redditione compuii seu ratio- ann. 1240. S. Benedict, in Reg. cap. 9. gustini de Symphonia, ut ipse illis no-
 ANA ANA ANA 239
men imposuit, vel Anaphonia Eyangelis- febre invaditur, languore nimio arctalur, mentione, convictu, colloquio, saluta-
tarum, ut adversarii garirunt, incomme- adeo ut nee pass-urn quidem in ante per- tione fldelium privantur. Unde in Capi-
moratos reliqui. ficere valuisset. tulis Caroli C. tit. 6. § 56. [*» In villa
ANAPHUS, ANAPUS. Vide Hanapus. % ANASUS. [Carens naso. DIEF.] Sparnaco, ann. 846.] praecipitur, ut non
] ANAPHUS, Pixis. Miracula S. Vul- ANATA. Vide Aneta. temere Anathema, imponatur, nisi unde
franni Episc. torn. 3. Martii pag. 161. * ANATARDUS. [Ut anacardus. DIEF.] canonica docet auctoritas quia Anathema
E: Hxc vero sunt quse de S. Ansberti ANATAS, ANATHE. Formula 136. ex seternaz mortis est damnatio. et non nisi
habemus reliquiis, tunicam ejus et partem Lindenbrogianis : Me gravis necessilas et pro mortali debet imponi crimine et illi
ipsius casulae, marsupium vero et Ana- Anatas pessime oppresserunt. Papias: qui aliter non potuerit corrigi. Vide
phum seupyxidem atque cultellos. Vide Anathe, sollicitudine, cura. Vox forte Hincmarum Opusc. 55.
Hanapus. Longobardiea : quamquam non desunt, | ANATHEMATIO, Proprie excommuni-
* Potius Patera, crater, Gall. Coupe. qui a Graeco avt'a, dolor, mcestitia, deduci cationis seu anathematis comminatio,
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Anaphus, posse putant. Alii ab Anitas, senectus, Gall. Excommunication comminatoire.
vas vinarium , quod rustici appellant ypaoTYjc, ut exponitur in Glossis Tsidori Epist. Belegrini Abb. Novaliciensis ad
Anappum : per 2. p. rectius quam per \. et Grseco-Latinis : quippe ut est apud Joannem xin. ann. 965. apud Murat.
p. et h. scribitur. Testam. Ermengaudi Ausonium : torn. 2. part. 2. col. 759 : Deinde supplices
archiep. Narbon. arm. circ. 1005. inter Ipsa senectus
exoramus munificentiam vestrss ditionis.
Probat. torn. 2. Hist. Occit. col. 163: Objicit innumeris corpus lacerabile morbis. quatenus ex parte vestri et per vestros
Jpsos Anaphos, qui fuerunt Aymerici legaios talem illi transmittatis Comiti
archiepiscopi,... Fredeloni episcopo Ana- Festus ait : Anatem. morbum annum, Anathemationern. quod si amplius contra
phum unum Sclavonium, Matfredo epis- did. id est. vetularum, sicut senium, mor- voluntatem Connobitarum tenuerit pr&dia
copo Anaphos duos, etc. Pluries ibi. Vide bum senum. At Joanni de Janua, Anates, ipsius loci, condemnatus et Anathemati-
mox tis, est morbus, qui solet ano, id est, culo zatus permanent.
•-- ANAPUS, ut supra Anaphus. Testam. evenire. sicut contigit Philistseis. Denique * ANATHEMATISATIO . Anathematis
Ermengaudi comit. Urgell. ann. 1010.in Catholico Armorico Anes, Gall. Me- promulgatio. Processus ann. 1448. inter
in Append, ad Marcam Hispan. col. 973: saise redditur. [Lud. Lc Pelletier linguae Probat. torn. 8. Hist. Nem. pag. 274. col.
Ad Sancto Vincentio de Caslres Anapos Armoric93 peritissimus, asserit vocem 2 : Incurrere non verendo po&nas et cen-
duos de argento, et ad sancto Gerallo Anes Armoricis ignotam esse, nullamque suras dicti nostri processus, et alias cen-
cosnobio de Orliago Anapos quatuor de habere cum Armorica dialecto cogna- suras et Anatliematisationes. quas singu-
arqento, etc. tionem, atque pro Mesaise Armoricos uti lis annis die Jovis sancta, Papa cum tota
* A N A P O L O D I U M . [Anaboladium. voce Diez, non Anes,] [** Vox Anatas et sua curia protulit et fulminavit, contra
DlEF.1 Anathe ad Teuton. Ande.Ante, ira, zelus, omnes et quascumque personas, impe-
| ANARCHIA, Ubi nullius est potestas.moeror, immo quicumque animi affectus dientes litteras et processus apostolicos.
Papias in MS. Bituric. Graeca vox est pertinere videtur, unde etiamnum habe- Vide Anathema.
ab a privat. et apx^ principatus, impe- mus verbum ahnden, vindtcare et ahn- ANATHEMATIZABE, Anathemate per-
rium. dung. vindicta. ADEL.] cutere.excommunicare, ava6e(ji.aT^etv. Ni-
* ANARETICUS, Exquisitus, selectus, * ANATASIFICUS, a Grseco avaaTafftc, colaus I, PP. Epist. 7 : Rodaldus dudum
a Gr. avaipsw, Seligo. Vita S. Rosae torn. Resurrectio ; appellationis causam docet Episcopus, nunc autem depositus et excom-
5. Aug. pag. 913. col. 2 : Quaestor Gun- Fleury torn. 4. Hist. Ecclesiast. lib. 17. municatus de csetero cum Anathematizato
disalvus domi suse bis terve hoc medica- num. 50. Vita S. Emmer. torn. 6. Sept. Photio. etc. Utuntur Facundus Hermia-
mine. non Anaretico, sed plane ana- pag. 486. col. 2: Gregorium Nazianzenum, nensis et alii Scriptores passim.
choretico, vidit Rosam convalescere. doctor quam mirificus et Anastasificus, 1 ANACEMATIZABE , Eadem notione
ANARGYRI , avapyvpoi dicti passim etc.: : Epist. Orig. Prioris S. Saturnini in Sar-
Scriptoribus Graecis et aliquot ex Lati- - ANATARE, Repugnare. Glossar. vet. dinia ad Richardum Abb. S. Victoris et
nis SS. Cosmas et Damianus, quod gra- ex Cod. reg. 7646: Anatantem, repugnan- Card. : Scitis vos, carissime pater, quod
tis medicinse artem exercerent. Vide tem. Vide Anatas. D. Papa Anacematizavit judicem forqui-
Althelmum de Laude Virg. cap. 24. et ANATES de Faraone, J5gypti33, apud torem (i e. judicem Turris in Sardinia)
Nicol. Myrepsum sect. 10. cap. 183. Fridericum II. lib. 1. de Venat. cap. 23: et cunctam regionem suam. Et in fine
* Cqnsule praeterea Syntagma Histor. Quas sunt varise. ex albo. nigro. et rubeo, Epist. : Archiepiscopus Pisanus Sardinian
de Tribus SS. Anargyrorum paribus a et habent inter nares et frontem quoddam Primas, omnes Archiepiscopi et episcopi
Reinold. Dehrnio S. J. Viennse in Austr. tenue carneum rubeum elevatum ad mo- in Synodo clamabant una voce: Anace-
ann. 1660. dum cristse. non tamen incisurn. sicut est matiza. Anacematiza.
| ANARIUTUS, apud Joannem Schan-galli crista. etc. ANATHEMATIZARE CAPELLAM , in
nat pag. 156. Tradit. Fuldens. : - xin 1 1. ANATHEMA, Donarium Deo vel Charta ann. 894. quaa scilicet contra
Jugera cum Anariutu. [** Procul dubio Sanctisdicatum. Gloria posthumaMariaa nutum Episcopi erecta fuerat. Locum
a Germ, voce reuten, rotten, exstirpare, B. Magdalense de Pazzis,. torn. 6. Maii habes in V. Nolarium.
ita ut Anariutus, sive Anreut, idem sit pag. 309 : Vovit sorori Marise Magdelenss ANATHEMARE, ANATHEMATUS, Glos-
ac Neubruch, Neureut, novale.] ad ejus sepulcrum ferre Anathema argen- sar. Lat. MS. Reg. : Anathema, Excom-
* ANARRICHA, AS. [Ut SCANSOR sub teum. Eadem notione vocem avaGrj^a munico. Aliud. : Abominatus, abjectus,
SCANDILE.
:;;:
DlEF.] usurpant Graeci, non quidem pro omni dimissus, Anathematus. Ugutio: Ana-
ANASARCHA, [Hydropisis carnosa, in dono Diis consecrate, sed pro iis tantum thema Maranatha. i. e. perditio in ad-
Glossar. medic. Simonis Januens. ex quaa suspendi autin excelsoita collocari ventu Domini. Maranatha enim adventus
Cod. reg. 6959. poterant, ut templis essent ornamento. dicitur. Observat Salmasius ad Tertull.
1 ANASCOTE , Vox Hispanica , Gall. 2. ANATHEMA, quid sit apud veteres, de Pallio in MSS. Commonitorii S. Au-
Serge d'Ascot. Concil. Mexicanum ann. quave notione etiam posteriores vocem gustini ad Faustum, Anathemare bis
1585. torn. 4. Collect, Cone. Hispan. pag. hanc usurparint, hie non omnino dis- legi, pro Anathematizare. Utitur idem
396: Cappas vero per praehendatos. ut quiram, cum rem hanc copiose tracta- Faustus Regiensis pag. 18. 19. etc. edit.
prsefertur, gestandse, ex laneo stamine rint Baronius ann. 57. num. 169. Albas- 1586. ut et Concilium Toletan. I. ad ver-
sublili, quod vulgo Anascote seu burato pinaaus lib. 2. Observat. cap. 4. Petavius sus Prlscillian., Epist. sub nomine Jesu
dicitur. in Miscellan. exercitat. ad Julianum Christi, scripta SUD Carolo M. edita a
* Vide Anacos et Diction. Commerc. v. cap. 13. 14.15.16. Salmasius ad Solinum, V. Cl. Steph. Baluzio, etc.
Anacoste. Joan. Filesacus ad Vincentium Lirinen- ANATHEMABILIS, Anathemate ferien-
* ANASORIUM. [Ut Alisorium. DIEF.] sem, Lindenbrogius, et alii. Id tantum dus, vel dignus. Arnobius Sicciensis ju-
1 ANASTOMATICA, Medicamina oscu- lubet adnotare, Anathema, propria no- nior in Psalm. 110: Ut Anathemabilis
lantia. Vide Osculatio. tione , apud Scriptores Ecclesiasticos Manichseus somniatus est. Anathemabilis
* ANASTRAPHA, OPHA. [Anastrophe, signiflcare inflictam ab Episcopo vel Arrius. apud Auctprem Prsedestinati
DlEK 1 Concilio excommunicationem, non ta- pag. 167. Anathemabilis liber, pag. 186.
T ANASTROPHON, pro voce Greeca ava- men quamvis axotvtov^criav, sed earn, quaa ANATHEMATICUS, Eadem notione. Sy-
cnrpoipYi, Inversio, subversio. Vita S. Dei- cum execratione et maledicto decernitur. nodus Beneventana ann. 1059: Et quia
coli Abbatis Lutren. torn. 2. Januarii Nam non omnes qui a fidelium commu- erat Anathematicus, ab omni altaris mi-
pag. 202. D : Quorum Gallus, in Anastro- nione, et ab Ecclesise ingressu abstinere nisterio depositus. etc.
phon locorum caussa sequentium faciam, propter delictum jubentur, uti sunt, | ANATHEMATUS, Anathemate percus-
institutorem suum usque ad Apennina quos Poenitentes vocant, anathemate sus, Gall. Anathematise, Excommunie.
juga, quse. Italiam cingunt. cursu peragili damnari dicuntur : sed ii, qui omni Charta Traditionis Bertradae pro Monas-
sequitans, ob multorum salutem... subito prseterea precum consortio ac publica terio Prumiensi ann. 722. apud Marten.
240 ANA ANB ANG
torn. 1. Ampliss. Collect, col. 23: Ad tissiodorensium. in qua Anacteus, ut gatus ; apud Somnerum in Glossario ad
nihilum deveniant lanquam Anathema- adjectivum, vasis aliis adjungitur. Cap. calcem Hist. Scriptor. Anglic.
tus in radium solis. 20: Missorium Anacteum pensantem, lib. * ANBILA. [Ut AMBILA. DIEF.]
T ANATHIMATUS, Eadem notione. Tes- 30... Bacchonicam aliam Anecteam pen- ANBLATUM, Nidus avis, Fr. de Sacra-
tam. Ermentrudis, apud Mabill. Liturg. santem, etc.... Scutellam Anactearn pen- quercu in Etymol.
Gall. pag. 465: A limenebus Ecclesiarum santem, etc. Et sic ibi non semel. Ubi | ANBRA, Marmoris genus. Epistola
efficeatur extraneus, et insuper ante tri- vasa ista Anactea ejusdem forte materiae Joanni Presbytero seu Regi Abissino-
bunal Christi Anathimatus permanent. vel operis, atque adeo nominis fuere, ac rumfalso adscripta ad calcem MS. Cor-
* ANATHEOSIS. [« Eecta divinitas. » ea , quae anacsea dicuntur Plauto in beiensis : Ante fores palatii nostri juxta
T")TTJ1"P "I Rudente : locum ubi pugnant. in duello agonisant,
1 ANATHESARE, forte Anathematizare. est speculum prsecelsas magnitudinis ad
Credo hercle Anacaeo datura quod biberet.
Lemberti Hist. Comitum Ardens. apud quod per cxxv. gradus ascenditur. Gradus
Ludewig. torn. 8. pag. 570: Quod cum Alii legunt anancseo : ubi sane idem esse vero sunt de portifiretico partim serpen-
homo laicus esset et litteras ignoraret, anacseum, quod anacteum, prorsus exis- tino et alabastro a tercia parte inferius;
ecclesiastica administrare beneficia... timo, ab anace scilicet anaceum effor- hinc usque ad terciam partem superius
contradicentibus et super hoc Anathesan- matum, ut ab anacte, anacteum. Plauti- sunt de cristallo. jaspide et sardonico;
tibus autenticis script is et SS. Patrum niani vocabuli vestigium agnosco in superior vero tercia pars de ametisto, An-
decretis, ei nullatenus liceret. Glossis Lat. Graec. : Apnades, 6rjpxXouov, bra et jaspide panthera. Speculum vero
* AN'ATHEUS. [Immortalis. DIEF.] I<TT\V elSo? apyvptijAatoc. Legendum enim una sola columpna nititur.
* ANATHORICA. [Anachoresis. DIEF.] forte Anaces. ©rjp-^xXEtov, etc. Sed et Al- * Nihil est cur haec de succino vel
ANATICLA, ANATICULA, Cardo, qui in tasserra apud Gregorium M. anacem Ambro non intelligas. Vide Ambre in
foribus circumvertitur. Gloss. S. Bene- pro anatem legendum censet lib. 4. Glossar. et in Suppl.
dict! cap. de Habitations: Anaticla, Epist. 40 : Unam vero Anatem cum duo- * ANBROGEUS. [Androgynus. DIEF.]
eiu<7Tp6<pcy|. Ab ava-rlXXw, dictam vocem bus parvulis Atticis pro vestri amoris 1. ANG A, ANCHA, ANGUS, Coxendix,
ppinantur quidam, i. orior, converto: gratia transmittere prsesumpsi. Ubi At- ex Italico Anca, et Gallico Anche. Anca,
inde avairoXat Cardines cceli appellantur. tica, vasa fictilia pariter interpretatur, in Processu de Vita et Miracul. S.
Formulae solennes Lindenbr. n. 154 sic nuncupata ab Attica regione : et ab Thomas Aquin. n. 64. Jacobus Stepha-
[** In Append. Marculf. 20.]: Per ostium anace, vocem Anap vel Hanap Gallicam, nescus Cardinal, libro 2. de Coronatione
et Anaticula (ipsius casse) sicut in ipsa pro scypho grandiori inde deductam Bonifacii VIII. PP. cap. 11:
cessione est insertum. ad partem iltius putat, non improbabili omnino conjec- . . . , . Pars aurea pubes
Ecclesise visus fui tradidisse. N. 156 : Per tura; cum in Glossis laudatis littera P. Infremit, alipedum nudari vestibus Ancas,
cartulam venditionis ad filium suum af- licet forte transposita in yoce eadem Purpureasque dolet fronti decedere villas.
firmavit, per ostium et Anatalia (1. Ana- reperiatur. Utcumque sit, videtur Anax
ticla) per herbam et vitem ei visus tradi- fuisse materia quaedam argentea, vel ANCHA. Mamotrectus ad 41. Job : To-
disse et consignasse. Apud Plautum in vas quoddam argenteum, et8o; apyypti- rax, i. lorica et anterior pars trunci vel
Asinar. Anaticula est parvula anas. Vide [xaTo?, cum in Historia Episcoporum Au- corporis a collo usque ad stomachum,
Investitura per ostium. tissiodorensium , pondus observetur , quam nos dicimus Ancham. Constanti-
ANATINUS, penult. prod.PwMws anatis, perinde aureorum vel argenteorum vas- nus African, lib. 2. cap. 8 : Ossa pedum
Joan, de Janua. culorum. 'Atx^v x^pav Hippocrati I^ivov medici in tria dividunt. Sunt etiam co-
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod reg. 7692: appellari annotat Phavorinus , et xarum, sunt etiam Ancharum, sunt et
Anatinus, Anetel. 'ATTIXOV, ayyerov esse eidem Hippocrati. crurum atque pedum. Ancharum ossa
| ANATOLE, Oriens. Vox Grseca apudSed an id nomenclatures Gregorii sevo ante et retro superius cum ani ligantur
Leibnit. Scriptor. Brunsvic. torn. 1. pag. adhuc perstiterit, aliorum esto judicium. ossibus, cujus unaqussque pars in tria di-
308. Locum vide in Disis. SSS° Imo colligendum non materiam, viditur ossa. Os medium atque superius
%. ANATOMIA. [« Sanguinis minutio. » sed yasqrum formam aut usum desi- proprie Ancha vocalur, quas ligatur cum
DIEF.] gnari, Dicuntur enim vasa anactea ar- ani ossibus concavitatem suam intranti-
T ANATRII, Postomaci, hoc est sensum gentea in Vita S. Palladii Episcopi Au- bus; haec proprie Ancha vocatur, pixis
evertentes, cum quis vomit quod accipit. tissiod. torn. 1. Aprilis, pag. 865 : Fecit vero ejus concavitas. Adde lib. 4. cap. 17.
Papias MS. Bituric. Vide Anatrope. enim duas cruces ex auro punssimo quas lib. 5. cap. 14. 17. et lib. 2. Pantech. cap.
[*' Hsec sic emenda ex vet. Glossar. obtulit; sed et plurima vasa Anactea 10. Occurrit prseterea apud Fridericum
Cod. reg. 7613 : Anatrupa stomachi, hoc argentea quse ad nostram usque setatem 11. Imp. lib. 1. de Venatione cap. 27. 33.
est sensum evertens, cum quis vomit quod in thesauris ejusdem Ecclesise servata 36. etc. Mundinum in Anatomia, in Ac-
accipit.] permanserunt. Hist. Episc. Autissipdo- tis B. Thomasi Camaldul. et apud Pe-
* ANATRIS. [Miser. DIEF.] rensium cap. 20: Dedit et alium misso- trum de Crescentiis lib. 9. de Agricult.
^ ANATROPE, Gall. Faiblessed'estomac. rium similiter Anacteum gravellatum. cap. 7. et alibi non semel.
Grseca vox. Medicis affectiq stomachi Cum in exppnenda voce obscura labora- HANCA, in Statutis antiquis Canoni-
sumtum cibum non valentis retinere remus, nos interim monuit V. eruditiss. corum S. Quintini in Viromanduis.
et ad vomitum proni. Vita S. Godrici D. Le Beuf Altissiodor. Canonicus in ANGUS. Joannes Episc. Signensis in
Eremitae torn. 5. Maii pag. 83. A : Fac- MS. constanter legi Anacleus, acproinde Vita S. Berardi Episc. Marsorum : Affer
toque mane utetit adhuc vulnerati pedis in omnibus locis citatis atque deinceps quatuor panes, affer Ancum porci, vinum
gutta recentior, quam quidam fratrum, citandis in vocibus Bacchonica, Gabata, defsecatum affer, etc. Ubi Legendum,
dum sancta oscularetur vestigia, labiis Hichinarius. Missorium, Scutella mendum ancam. [** Germanis vox Anke olim
contingens, de Anatrope morbo quo diu- esse. Verum nova vox perinde nobis est quemlibet articulum ossium denotabat.
tissime laboraverat. convaluit. ignpta, nisi forte vasa Anaclea sint quasi Sic Alsatis hodiernis Anke idem est ac
| ANATUS, Miser. Gloss. Bituric. MSS.regia vasa, ab Anax Rex sic dicta. Galli cervix, et Germani inferiores talum vo-
Vide Anatas. dicunt, a la Royale, de iis quae ad ins- cant dEnkel. Vide Wachter. et Frisch.
ANAVUS, Vox Wallica. Leges Hoeli tar eorum quibus Rex usus est primus, voc. Anke. ADEL.]
Boni Regis Walliae cap. 23: Mendosus, fieri solent. Haec diyinando. | 2. ANCA, Idem quod Auca. Anser
id est. Anavus, etc. | ANAXARE, Nominare. Supplem. An- femina. Ordinatio Vicariae de Acleia
1. ANAX. Rex ex Graec. #va?. Ethel- tiquarii Anaxant, ovo[ji,a£ou<n. Anaxare, ut ann. 1343. apud Kennettum Antiquit.
werdus lib. 4. Hist. Anglor. cap. 9 : recte Martinius monet, est quasi ad Ambrosden. pag. 455 : Item omnes deci-
Fungitur interea regno post Anax in arce. axim, id est, asserem, tabulam referre, mas personales in dictis villis provenien-
ubi publice solet aliquid intimari. tes de queestu eorum qui de mercaturd
Infra : "• ANAXIA. Instr. quo Januenses Ca- sua vivunt : et prout supra dictum de
Nobilis ex stirpe frondens Saxonum rolo VI. regi Franc, se dederunt ann. Brehull cum decima Ancarum et ovorum.
Eadgarus An ax. 1398. torn. 4. Cod. Ital. diplom. col. In Aclee et Adijngrave decimam lactis,
Adde lib. 4. cap. 3. extremo. 1957: In cives vel districtuales ipsius porcellorum, Ancarum et ovorum. Rymer.
(civitatis) nonimponet nee imponi faciet torn. 10. pag. 27. col. 1 : Scias quod assi-
2. ANAX, Vasis species, apud Gregorium (rex) per se, vel per alias aliquam collec- gnavimus te ad capones, Ancas. gallinas,
Turonensem lib. de Gloria Confess, cap. tam daticam seu Anaxiam realem, seu pullos, etc. Chronicon Worniat. apud
8 : Patenam et urceum, qui Anax dicilur, personalem, etc. Locum restituere prom- Ludewig. Reliq. MSS. torn. 2. pag. 173 :
in patriam deferunt. Sed hoc loco Anax, ptum est ex iis quae infra laudantur in Judssus quidam cum sartorem advocasset
non tarn vas quam materiam quamdam voce Avaria, quomodo legendum, pro Christianum ; cum Judseus non observa-
esse, ex qua vasa conflciebantur, colli- Anaxia. ret, et Ancam pinguern ibi stantem ha-
gere licet ex Historia Episcoporum Au- T ANBASSIATOR, pro Ambassiator, Le- beret, sartor clam Ancas cum filo poste-
 ANG
riora clausit et ad opus suum rediit.
Elapso igitur tempore, cum Anca opus
suum facere cuperet, nee posset, cepit
tamquam insana mirabiliter aliis se per-
cutere et gannire graviter. Vide Auca.
*ANCA'BERIA, Prsedium, ut videtur,
quod Capitale vocabant. Charta ann.
1170. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit.
col. 609 : De illo honore, qui ex parte
Poncii de Dorniano avi sui Petrum con-
ting it. isti fratres, scilicet Isarnus, Pe-
trus et Bego concedunt et donant nepoti
eorum Petro fraternitatem suam, scilicet
quartam partem omnis honoris, quern
pater illorum Poncius Dorniani eis di-
misit; et excepta ilia Ancaberia, quam
Poncius dedit filio suo Isarno ante suos
fratres. Vide Capitale 4.
* ANCATOR. [Famulus. DIEF.]
1 ANCBOLADIUM , Amictus sacer. Mis-
sale Mosarabicum: Induunt semetipsos
Diaconus vel Clerici albis cum Ancbola-
diis. Vide Anabolagium.
f ANCEA , Ferrum in Scuto, quod ma-
nus tenet. Gloss. Bituric. MS. Vide
ANG
rex et voluit in pleno parlamento, quod
novse, Anceriss sen gardse, quas baillivi et
servientes dom. regis ceperunt de homini-
bus aliorum dominorum, revocentur et
cassentur, et pro nullis habeantur, nee
nov&de csetero recipiantur. Vide Guardal.
-X- ANCERIUS. [Vicinus. DIEF.]
TANCERULUS, pro Anserculus, Gall.
Oison. Charta ann. 1424 : Debet tres An-
cerulos, Gallice Oyons, pro gardia et no-
mine gardiarum.
j|c ANCESA. [Vasa circumpicta. DIEF.]
} ANCESSOR, pro Antecessor, Gallis
olim Ancessor, et Ancessour. nunc Ance-
tre, Predecesseur. Vetus Charta apud
Stephanotium Antiquit. Bened. Pictav.
torn. 3. pag. 241 : Cum cellula Nobiliaco
communiter ex ipsa silva sui Ancessoris
usque in hodiernum diem, etc. Gasse Ca-
nonicus apud Borellum :
Pour remembrer des Ancessors
Les fails, les dits, et les morls.
® Ubi pro Gasse lege Wace; et Ances- celer dictus, quod anchoris et aliis ins-
seur, in Lit. ann. 1324. torn. 5. Ordinat. trumentis sit aptus.
reg.'Franc, pag. 379 : Nous (Jehans con-
ANG 241
% [Cingulum ante pectus equi. DIEF.]
1 ANCHEROPSITA. Vide Antheropsita.
ANCHIROMACUS, Nayis species, sic
dicta, quod celeritate sui anchoris et ins-
trumentis reliquis navium vehendis sit
apta, ut est apud Isidorum lib. 19. cap.
1. sect. 16. et Ugutionem. Glossse. Isid.
Ancyromagus, genus navigii. Gloss. ^El-
frici Saxon.: Anchiromachus, s w i f t s -
c i p , i. celer navjg. ubi restituendum
Ancyromacus. p™ Arevallus : Ancyroma-
gus. Vide infra h. v.]
ANGROMAGUS, eidem Ugutioni. Histo-
ria Obsidionis Jadrensis lib. 1. cap. 25 :
Quidam paro discurrens per mare, in
qua erant fere viri Jadertini circa 30.
quandam Angromagum Raguseorum alto
pelago detexerunt, etc.
ANGUIROMAGUS, in eadem Hist. Ob-
sid. Jadrens. lib. 1. cap. 36.
ANQUIROMAGUS , Papiae, et Joanni de
Janua : Anquiromagus, genus navigii
:*: ANCHO. [Vicinus. DIEF.]

r
Ancia. tes de Joigny) considerans.... les courtoi- j ANCHOISA, ex Gallico Anchois. Pis-
ANCEDULA. [Fieedula. DIEF.] sies, bontes et aggreables services, que li ciculus marinus est quern encrasicho-
ANCEINGA. Vide Andecinga. dit habitant et leur Ancesseur ont fait ou lum vel lycostomum appellant. Statuta
ANCELARIUS, Offlcium monasti- tamps passe, a nous et a nos predecesseur, S. Victoris per Cardinal. Trivul. Abb.
cum; qui praeerat cellario, quod Al- etc. Unde Anchesserie, pro Gentilitate 1531: Debet dare duas Anchoisas bonas et
cham, Gall. Anche, vocabant, vel ab antiqua et nqbili, in Chron. MS. Ber- receptibiles pro uno Religioso. etc.
Anceria, cupa, sic dictus. Testam. Car- trandi Guesclini: * ANCHOLIA. [Ut ACULEGIA. DIEF.]
dinal. Ambian. ann. 1402. in Addit. ad 1. ANCHORA, ANCHORAGO, Piscis spe-
Carolum VI pag. 757: Prior et conventus Et li hard! preudom de bonne Anchesserie,
(Fiscannensis) habeant xl. lib. septem En leur droit tleffendant avanlurent leur vie. cies ; Salmo, quibusdam. Chronicon Ab-
vero monachi presbiteri, qui missas hu- Ibidem: batiee S. Trudonis lib. 13: Inter duo,
jusmodi celebrabunt, quilibet x. lib. Prior Se Bertrant n'est estrait de haute Anchesserie, etc. leguminum videlicet et olerum fercula,
vero claustralis c. solidos; sacrista, the- piscem quotidie dabat; scilicet aut ma-
Sed et Anchiserie, pro Origo, successio, gnos lucios, aut Anchoram, sive salmo-
saurarius, Ancelarius xv. lib. Vide supra hsereditas, usur'parunt. Charta Joan, nem vel halec recentia. Mox : De An-
Alcha. comit. Pontiv. pro commun. Abbavil. chora tanta portio, quanta palmae hominis
TANCELLA, pro AncUla. in Charta ann. 1184. vernacule reddita in Lib. albo latitudo pollice juxta earn complicato.
Lotharii Imp. pro Monasterio S. Ste- domus publ. ejusd. civit. fol. 3. y°: Mais Portiones vero lucii et salmonis minores
phani Argentines, apud Lud. Laguille se a aucun des jures frans fies soit venus erant, quia carior est piscis et spissior.
in Probat. Hist. Alsac. pag. 5. par droit de Anchiserie ou par manage, [In Spicil. Acher. torn. 7. pag. 507. loco,
* Nostris etiam Anchele, eadem no- etc. Ubi Charta origin. Jure successionis De Anchora legitur : De Anchorao. Hunc
tione. Vita MS. J. C.: vel per matrimonium. Chron. jam lau- piscem a salmone ideo distinguendum
Et par cele sainte Pucele, dat: esse puto, quod major de Anchora por-
Dont nostre sire fist s'Anchele.... Que nous sommes juifs de droite Anchiserie. tio, minor vero de salmone data dica-
Anchele sui nostre Seignour.
^f. ANCHA. [1. Laganum. — 2. Curvus. turANCHORAGO. in posteriori contextu.]
1 ANCELLATUS PANNTJS. An ita dictus — 3. Ungula. DIEF.] Senator lib. 12. Ep. 4 :
Pannus, in quo figurae Ancas repraesen- %. ANCHABILIS. [Quod hauriri potest. niat AnchoragoDestinet carpam Danubius, a Rheno ve-
tantes erant depictae ? Testamentum T^TTjlTjl "I enormis, tonsicula qui-
Beatricis de Alboreya Vicecomitissae j|e ANCHABRIS, BUS. [Anclabris. DIEF.] buslibet laboribus offeratur.
* Salmo femina, nostris Beccard, olim
Narbonae apud Marten, torn. 1. Anecd. ® ANCHALCHUM, pro Aurichalchum,
col. 1523. C : Item legamus Ecclesiss B. ut ipsi Muratorio videtur, ad Chartani Ancreul sign.
et Ancroeul. Regist. Corb. 13.
Habacuc ad ann. 1511 fol. 97. v° :
Marias de Crassa.... alium pannum An- ann. 1281. torn. 2. Antiq. Ital. med. 33yi Avec chacun an quattre bans oiseaulx de
cellatum album deauratum, nostris armis col. 900 : Item de soma ferri non laborati, riviere et la moittye des troittes, salmons
circumquaque signatum. plumbi, stagni. rami, terras, Ymias, de qua et Ancroeux, que ledit Simon le Roulx
* ANCEPS. [Auceps. DIEF.] fit Anchalchum, etc. prendra en ladite eaue. Ibid. ann. 1512.
jje ANGER. [Anser. DIEF.] * ANCHARE.'[Haurire. DIEF.] fol. 130. v°: Salmons, Ancreulx et troit-
* ANCERA. [Anthera. DIEF.] * ANCHARI. [Ancillari. DIEF.]
- * 1. ANCERIA, Cupa minor, Gall. Cuve, "ANCHERIA, a Gallico Enchere, Auc- tes. 2. ANCHORA, est nota qusedam, quae
olim Anche. si fides Borello. Charta tio. licitatio ; unde Ancheriare, Licitari, apponitur
ann. 1320. in Eeg. 60. Chartoph. reg. ch. et Ancheriator, Licitator. Ordinat. super superior etin inferior. libris. Est autem duplex,
Superior dicitur,
22 : Pro arbergamento et trolio, una cum reditibus Dalp'h. in Reg. Cam. Comput. cuj'us ferrum recurvum superne est,
cuppis, Anceriis. tonis et aliis utensilibus Paris, sign. Vienne fol. 48. r°: Candela apponiturque ubi aliqua res
rebusque ad trolium pertinentibus. Quae longitudinis dimidii pedis et plus accen- nino est. Anchora inferior, magna om-
cujus re-
sic Gallice redduntur infra ch. 30 : Cu- detur, et ipsa ardente quilibet offerens curva pars inferne est, ubi aliquid vilis-
bes, Ahceres. tonnes, et autres partenan- ad Ancheriam admittetur, et erit Anche- sime aut inconvenientius denuntiatum
ces a garnison de trail. Vide supra Alcha. ria superposita de duobus solidis pro li- est. Isidor. lib. 1. Orig. cap. 20.
* ANGHERIA, Eadem notione. Charta bra. Fol. 48. v° : Tradetur firma prsedicta
ann. 1318. in Reg. 56. Chartoph. reg. ch.. Ancheriatori seu firmario prsscedenti im- ANCHORAGIA, ANCHORAGIUM, Tribu-
261 : Vendidit.... unum herbergamentum mediate.... Item quod aliqui nobiles et tum, quod pro facultate figendi in p^ortu
cum fundo terras, trolium, tonnas, cuppas gentes ecclesiasticse talis status existentes, anchoram conceditur: quomodo ayxu-
Ancherias.... Dictum herbergamentum quod eorum, timore aliqui firmarii An- pogoXov, i. [xtaOov Ix ).i!X£vwv interpretatur
cum suis pertinentiis.... trolio, cuppis, cheriare in et super firmis dubitarent, Hesychius. Droit d'ancrage appellatur
tonnis. Ancheriis, etc. [** Germanis An- dictas firmas.... non capient. Vide alia apud Guilleterium in Athenis hodiernis
ker, dolium dimidii. unius vel plurium notione :;
supra in Anceria 1. pag. 116. Charta Jacob! Regis Majori-
amphorarum.
8
ADEL.] *ANCHILE, Scutum breve et rotun- carum ann. 1302: Pensum, mensurati-
2. ANCERIA, vel AUCERIA, idem quod dum, pro Ancile. Vide in hac voce. Lit. cum, et Ancoragium. Charta Guidonis
Garda, Tributum annuum, quod a sub- remiss, ann. 1354. in Reg. 82. Chartoph. Regis Hierosol. ann. 1190. apud Gues-
ditis pro tutela et protectione dominis reg. ch. 282: Armis munitus illico ense naium in Annal. Massil.: Perhsec omnia
exsolvitur. Eeg. parlam. Paris. Olim ad suo evaginato cum Anchili irruens, ex loca liceat vobis libere intrare et exire,
ann. 2172. fol 189. v°: Praecepit dominus arrupto voluit percutere de dicto ense. commorarij et negotiari cum maqnis na-
I 31
242 ANG ANG ANG
vibus, et lignis parvis de riberia et sine sed in Christo, qui est petra firmissima, Vocem Latinis notam hinc amandassem,
ulla dirictura et tertiaria, vel Anchora- Anchorisatur. Aancrer, apud Villehard. si Glossatorum nostrorum una fuisset
gia, et absque omni exactione. [Litterae cap. 66: Oil des nes et des galies et des interpretatio. Non memorabo fabulam
Patentes Joannas Eeginae Siciliae ann. vissiers pristrent port, et Aancrerent lor de ancilibus e coelo lapsis: hanc, si
1326. ex Archive S. Victoria Massil.: cupis, videre potes apud Dionysium Ha-
Non patiamini a gabelliotis quibuscum- ANCHOROMAECIS. [ANCHIROMACUS. licarn. Ovidium, etc.
que pro galeis regiis aliquid exigi pro ~| 5|c [1. Antiae. 2. Anser. DIEF.]
Ancoragio.] Eecensentur praeterea An- * ANCHORTICUS.
N [Antarcticus. DIEF.] * ANCILIS. Glossae Caesarii Heisterbac.
choragia et Ankeragia, inter tributa alia, 3Je ANCHORUM. [Herba, gall, garance. in Eegist. Prum. torn. 1. Hist. Trevir.
in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 718. DIEF.] Joan. Nic. ab Hontheim pag. 666. col. 1:
976. Vide Anchoraticum. | ANCHR^I , Convalles, vel arborum in-Claudit perticas iv. duratuuas v... ducit
ANCHORAGIUS PORTUS, Italis et Si- tervalla. Gloss. Bituric. MSS. Vide An- Anciles c. Eectius Infra : Axiles. Est
culis Ancoragio del porto, sic dictus Of-cra et Angra. autem Axilis, asser.
ficialis in Siciliae aliquot oppidis mari- * ANCHUSA, Planta quam Avicenna j 1. ANCILLA. ab Ancillos, Greece, sus-
timis, penes quern jus erat facultatem vocat lactucam asiniet abugilise. Glossar.
concedere appellentibus, in portu an- medic. Sim. Januens. ex Cod. reg. 6959. tentaculum. Ancon enim Greece, Latine
choras figendi. Vide Philadelphum vulgo Orcanette, Buglossum radice ru- cubitus. Papias MS. Bituric.
Mugnos lib. 1. Theatri Geneal.Sicil. pag.bra. 2. ANCILLA, Mulier serva, apud Plau-
50. 51. ^ANCIA, f. ab Ansa, Gall. Anse. Sic tum et alios non semel. Aimoinus lib.
* ANCHORAGIO, ut Anchoragia. Charta dicuntur Annuli seu uncini ferrei, qui- 3. de Miracul. S. Benedict! cap. 20 ;
Conradi II. reg. Sicil. pro Pisanis ann. bus pontem suum e naviculis factum Siquidem earn sanaverit, habet ipsam
1269. apud Lam. in Delic. Erudit. inter illigant Arelatenses. Conventio inter Ancillam in sempiternum. Vetus Charta
not. ad Chron. imper. Leon. Urbevet. Arelatenses et dominum Barralum ann. apud Joan. Eoberti in Vita S. Hubert!
pag. 273 : Omnes naves et ligna Pisano- 1245. e MS. cod. Musasi D. Brunet, fol. pag. 292: Me cum mea tota sobole tradidi
rum,... quee applicuerint ad aliquam 79 : Retento quod in solo Trencatalhia- per liberam manum beatse Gertrudi in
partem seu terram regni nostri, solvers rum et muris possint esse Ancas ad pon- Ancillam... tradidi autem me sub hac
debeant pro dirictu Anchoragionis. vide- tem ligandum et ad funes pontis ligandos. lege indissolubili, ut tarn ipsa, quam tota
Vide Ancea et Antia.
licet, etc. [** Vide Bianchini, Storia delle progenies mea et posteritas, 16. Kal. April,
Finanze di Napoli, vol. 1. pag. 108.] 1 1. ANGIANI , ut infra Antiani, Pri- singulis annis pro capitali censu ad capi-
1. ANCHORARE, ANCHORIARE, Ancho- mores quarumdam urbium, praasertim tale Virginis altare unum denarium
ras figere, ligare, firmare, Joanni de Italiae Patricii, Nobiles. Occurrit hac persolvamus, pro mortua manu tantum-
Janua ; Galli ancrer dicunt. Henric. de notione in Actis SS. Martii torn. 3. pag. dem. Ancele, in Charta vernacula ann.
• Knygthon : Et Anchoriaverunt in mari 361. April, torn. 2. pag. 230. et 231. Maii 1221. apud Duchesnium in Prob. Hist.
alto plus quam uno miliare a terra. torn. 7. pag. 830. Junii torn. 5. pag. 488. Guinensis pag. 240. [In Cod. MS. Irmi-
Idem : Et in crastino Anchoraverunt apud Miraeum torn. 1. Diplom. Belg. pag. nonis Abbatis San-German, fol. 61. col.
cum tota classe. [Chron. Cornelii Zant- 232. edit. 1723. Rymerum torn. 6. pag. 2(«ap. Guerard. pag. 121): Iste sunt
fliet, ad ann. 1249. apud Marten, torn. 680. etc. [** Confer Haltausii Gloss. Ancille : Frotlina-j Alda, Ansegundis,
5. Ampliss. Collect, col. 89: Prosperis German, in voce Hansen col. 823.] Framberta. Iste pascunt pastas et faciunt
velis venerunt juxta portum Damiatae, j 2. ANCIANI. Sic Seniores suos, suae- drappos, si lanificium eis datur.]
quae olim dicta est Memphis, et naves que sectae Magistros et, ut ita dicam, ANCILLA EEGIA AUT ECCLESIASTICA,
suas Anchoraverunt.~\ Vide Anchorisare. Presbyteros appellabant Albigenses hae- in Lege Eipuar. tit. 58. § 9.14. quae ad
2. ANCHORARE, Sistere. Scriptor vitse retici. Limbroch. Hist. Inquisit. inter Eegem, aut ad Ecclesiam pertinet.Adde
MSS. S. Gaugerici Episcopi Camerac. Acta et sentent. inquisit. Tholos. pag. Leg. Wisig. lib. 3. tit. 2. § 3. et Legem
in Epist. ad Gerardum Episc.: Has ita- 37 : Quam sectam asseruit se tenere, prout Salic, tit. 27.
que sirtes ambiguitatis ductum tuis nuti-Petrus Auterii hereticiis tenebat, quern ANCILLA PALATTI, in Legib. Luith-
ous consilium Anchorabo. coram nobis et multis aliis suum esse An- prandi Eegis Longob. tit. 19. § 1. tit. 21.
ANCHORARII LAPIDES, apud Caesa- cianum in secta heresis recognovit. Et I 3. et in Lege Longob. lib. 2. tit. 9. § 3.
rium lib. 8. cap. 63 : Lapides Anchorariipag. 68 : Tune fuit ordinatum quod.... [** Liuthpr. 24. (4, 6), ubi respicit edic-
valde ponderosi sunt, emant ergo tales iret in Lombardiam ad Bernardum Au- tum Eothar. cap. 222, qui in curtem
lapides ad futuram fabricam SS. Aposto- dpyni hereticum Ancianum, ut reconci- regiam ducere et inter pensiles ancillas
lorum.... non multo post cum extender e- liaret dictum Amelinum, qui peccaverat constituere jussit.] eadem quae
in secta.
tur Ecclesia... in fundamento positi sunt. ANCILLA GENECIARIA, vel de genecio,
Ex quibus percipimus Anchorarios dic- *ANCIANUS, Antiquus, vetus, Gall. id est, 'Ex yuvatxec'ou, et muliebri famu-
tos ejusmodi lapides, quod sicut an- Ancien. Charta ann. 1251. ex schedis latu, in Lege Alam. tit. 80. Vide Gynse-
chorae in profundum mare missae navem Pr. de Mazaugues: Et a Alpibus usque ad ceum.
continent, ita in imum fundamentorum Ancianum Rhodanum. Id est, ad vete- ANCILLA VESTIARIA, in Lege Alaman.
dejecti universum sustententaedificium. rem Ehodani alveum. At me fugit vox tit. 80. 11. ea forte quse libera est, sed
Nam anchora prqprie navium funda- Anciens, quae inter militum armaturas stipendio famulatum impendit, prseest-
mentum est. Virgilius: recensetur in Ordinat. super Tornea- que rei vestiariae, vel vestibus conficien-
. . . . Anchora fundabat naves.
mentis a Cangio edita in Dissert. 7. ad dis.
Joinvillam : Item uns Anciens, et unes ANCILLA GENTILIS, opponitur Antilles
Ita non semel Anchora pro fundamento, espaulieres. An idem quod supra An- Dei, in Legibus Luithprandi Eegis Lon-
apud Plinium, Apuleium, et Solinum. chile 9 gob. tit. 69. § 3, [« Liuthpr. 94. (6, 41)]
Hesychius: Syxvpai (jLSTacpoptxwc a.1 acr- * ANCIDA , Homicidium seu homicidii in Lege vero Longobardorum lib. 1. tit.
cpaXeiai. jurisdicti9 et cognitio, ab Ital. Ancidere, 31. § 2. [*» Eoth. 194.] Antilles Romanes.
| ANCHORATJE CATENA, quorum ex-occidere, interficere. Lit. Caroli IV. im- Unde conficitur, gentilem ancillam earn
trema pars instar anchorarum termi- perat. ann. 1354. torn. 1. Cod. Ital. di- esse, quae origine barbara est. [*° Huic
nata est, ut aedificii contignationem fi- plom. col. 1595 : Omnia alia jura, juris- opinion! favet editor Italus ad locum
xam teneat et immobilem. Locum vide dictiones omnes, titulos, fasces, dignitates, Eotharis supra laudatum ; mihi videtur
in Paliosum. fodia, regalia, vectigalia, pedagia, thelo- ancilla gentilis, cujus dominus est gen-
a ANCHORATICUM, Tributum, quod nea, Ancidas, etc. tilis i. e. e gente Longobardorum ; quod
pro facultate figendi in portu anchoram | ANCILA, Virga aurea. Papias in MS. patet ex Liuthpr. cap. 94: Si aliquis
exsolvitur. Charta Henrici VI. imper. Bituric. [** Cod. Eeg. 7644 : Ancil. Ita earn (quae vestem religiosam induit)
ann. 1195. in Access, ad Hist. Cassin. etiam in Gloss. Jseckii.] adulteravit... componat domino ejus sol.
part. 1. pag. 280. col. 2: Ut non exigatur } ANCILE, Scutum quadrum, in Glos- 40. qui anterius edictum (Eoth. 194) de
ab his, qui missi fuerint pro vestimentis sario Aniciensi MS. annorum circiter gentili ancilla adulterata 20. sol. continet,
et calceamentis monachorum, et aliis re- 700. Ancile vel Ansile, scuti bucula intus, ut componatur. De Dei quidem antilla
bus necessariis monasterio passagium,.... quas. ab intus tenetur, in Gloss. Isid. At justum est ut compositio duplicetur.]
Anchoraticum de mercibus, quas emerint lib. 18. Orig. cap. 12. Ancile vocat scutum ANCILLA PENSILES, quae ad pensum
vel vendiderint ad opus monasterii. Vide breve et rotundum, illudque dictum ait et fusum famulantur. Lex Longobard.
Anchoragia. ab Ancisione, quod sit ab omni parte lib. 2. tit. 9. | 2 p Eothar. 222. Vide
--ANCHORISARE, ut Anchorare, An- veluti ancisum et rotundum ; ac tandem Ancilla palatii.]: Si servus liberam mu-
choram figere. Paschasius Eatbert. lib. illud refert ex Ovidio Fast. 3. 376 : lierem aut puellam ausus fuerit sibi con-
2. de Fide, spe et caritate cap. 1: Sic Idque Ancile vocat, quod ab omni parte recisum, jugio sociare... tune liceat Gastaldio Regis
itaque spes nostra non in solo eequoris, Quaque notes oculis, angulus omnis abest. aut Actori, aut Sculdasio, ipsam in cur-
 ANG
tern Regis ducere, et intra Pensiles Ancillas
constituere. Vide Gynasceum.
ANCILL^E DEI, Monachae, Devotee : uti
Monachi, Servi Dei appellatt. Concilium
romanum ann. 721: Si quis Monacham,
quam Dei Ancillam appellamus, in con-
jugium duxerit, anathema sit. Zacharias
PP. Epist. ad Pipinum cap. 5: De Mo-
nachis, id est, Ancillis Dei. etc. Gregor.
M. lib. 6. Epist. 23 : Ancillas Dei, quas
vos Grasca lingua Monastrias dicitis. Vide
lib. 3. Epist. 9. Possidium in Vita M.
Augustini cap. 26. Concilium Liptinense
can. 7. Suession. ann. 744. can. 3. Gen-
nadium de Script. Eccl. in Eutropio, etc.
Vetus Epitaphium in Monasterio S. Vic-
toris Massil. descriptum a R. P. D.
Joanne Mabillonio torn. 4. Vit. MS.
Ordin. S. Benedict! pag. 539: Per hie
requiesset in passe Eusebia religiosa ma-
gna Ancela Domini, etc. [** Vide quae
Schmidtius notavit ad Petri Alphonsi
Disciplinam .Clericalem, pag. 137.]
ANCILL.E DEI, Monasteriales, in Sy-
nodo a S. Bonifacio congregata can. 15.
* ANCILLA ANCILLABUM DEI, Titulus,
quern, cseteris omissis, Aldegardis sibi
asserit, in Chartul. Celsinian. ch. 82:
Notum sit omnibus sanctas Dei ecclesias
curam administrantibus,... necnon et
terras cunctis inclitis, quia ego Aldegardis
Ancilla ancillarum Dei humillima, etc.
] ANCILLA, Monetae loco habitae sunt
et computatse, apud Hibernenses praa-
sertim : quibus in mulctis 4. Ancillas v.
. idem est ac 4. ancillarum pretium.
f ragmentum Canonum Synodorum Hi-
bernensium apud Marten, torn. 4. Anecd.
col. 6. B : Sanguis Episcopi vel excelsi
Principis vel scribas, quae ad terram effun-
ditur, si collirio indiguerit, eum qui effu-
derit sapientes crucifigi judicant, vel vij.
Ancillas reddat... Et pro ejus livoris vel
vulneris admiratione in conventu, vel in
qualibet multiludine usque ad tertium
annum, aut eo amplius, si non indulgeat,
pretium Antilles is qui commisit reddat.
Si vero sanguis Episcopi ad terram non
perveniat, nee collyrio indigeat, manus
percutientis abscindatur, aut dimidium
viij. Ancillarum reddat, si de industria:
si autem non de industria. pretium An-
tilles tribuat. Qui vero Episcopum sine
effusione sanguinis percusserit, vel com-
motaverit, dimidium vij. Ancillarum pre-
tium reddat... Sanguis Presbyteri qui ad
terram effunditur donee collyrium suffert,
manus interfectoris abscindatur, vel di-
midium vij. Ancillarum reddat, si de
industria; si autem non de industria,
Antilles pretio sanetur. Si ad terram non
perveniat, percussor Ancillam reddat; si
in specie ejus, tertiam partem de argento
relribuat. Percussio ejus Antillae pretio
restituatur, mptatio ejus, ut prasdiximus,
sanetur. Patricius dicit: Omnis qui ausus
fuerit ea quas sunt Regis, vel Episcopi,
aut Scribes furari, aut rapere, aut aliquid
in eos committere, parvipendens despicere,
vij. Ancillarum pretium reddat, aut vij.
annis pceniteat cum Episcopo vel scriba.
Et col. 13. D : Si quis in rixa manum
vel oculum pedemque hominis maculave-
rit, Ancillam sive servum redditurum
cognoscat.
f ANCILLARE, Subjicere, vectigalem
facere, Gall. Soumettre, Rendre tribu-
taire, reduire en servitude. Chron. An-
drense in Spicilegio Acher. torn. 6. pag.
606 : Eodem anno (1213.) Rex Anglorum
Joannes... ipsum regnum cum reg no Hi-
bernias Domino Papss tributarium fecit...
unde multorum nobilium offensam incur-
rit, maxime quod suo tempore Antillavit
regnum quod invenit liberum. Occurrit
ANG ANG 243
eadem notione apud S. Bernardum portandum congruentem, cum cirotheca
Epist. 222. Edit 1690. Baluzium. torn. 6. nova.
Miscell. pag. 324. Raimundum Duellium sjc ANGIPULA. [Gallice escopel, escoper-
lib. 2. Miscell. pag. 5. Ludewig. Reliq. che. DIEF.]
MSS. torn. 3. pag. 58. etc. * ANCIRA. [Anthera. DIEF.]
* ANCILLARI, Acquirere, comparare. ANGIRIANA L.ENA, Epistola Bonifacii
Will. Malmesbur.lib.2. torn. 10. Collect. PP. ad Edwinum Regem Angl. apud
Histor. Franc, pag. 244: Unus erat codex Bedam lib. 2. Hist. Angl. cap. 10: Id est,
totius artis conscius, quern nullo modo camisiam cum ornatura in auro una, et
elicere poterat. Ardebat contra Gerbertus Laena Anciriana una. (direximus) quod
librum quoquo modo Ancillari. Mendose, petimus, ut eo benignitatis animo gloria
pro Anullari, legitur in Charta Thomae vestra suscipiat. quo a nobis noscitur des-
abb. S. Germ. Prat. ann. 1255. ex Tabul. tinatum. Ita praefert eadem Epistola
ejusd. monast: Quas prasfata assignatio apud Bromptonum, pag. 781.
dictarum decem librarum in primitiva * Ubi forte legendum est, Aminiana
dote monasterii fuerat ordinata ; ne pro- lana. Vide supra Aminea laina.
cessu temporis malignorum astutia posset 1 ANGIROMACUS. Vide Anchiromacus.
dicta assignatio conventui subtrahi aut ^f. ANCIRON. [Germanis samboin. DIEF.]
penitus Ancillari. ** ANCIROTTUM, Anchora fortiter te-
nens. Gloss. Jaeckii.
ANCILLATIO, Ancillarum servitus, in * ANCIS, Ansa, Gall. Anse. Instr. ann.
Charta laudata in v. Bafeth. 1438. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem.
* ANCILLATIUM, Servitus; quod de pag. 259. col. 1: Item xiij. scudellas cum
injusta laicorum in ecclesias domina- Ancibus brunitas.
tione dicitur. in Charta Manassis episc. 1 ANCITA, IvSototTa. Intima, in Supple-
Aurel. ann. '1154. torn. 8. Gall. Christ, mento Antiquarii.
inter. Instr. col. 513 : Expr&cepto aulem * ANCIUS. [Anemone. DIEF.]
generali dom. Papas Eugenii, ut ecclesias, * ANCLA. [Trochlea. DIEF.]
quas diu in episcopatu meo in Antillatw ANGLABEO. Vide Andecabo.
extiterant, a manu laicali retraherentur, * ANCLABILIS. [« Hauribilis ». DIEF.]
Hugonem de Montebarrenexcommunicavi, j|e ANCLABUS. [Anclabris. DIEF.]
qui ecclesiam S. Martialis de Montraco | ANCLADA, Ager esse videtur, seu
jure hereditario tenebat, et sacerdotes agri portio. Chartularium Ecclesias Au-
annuos ibi ponebat. xitanae MS. cap. 86: Apud Idrag vero
* ANCILLATOR. [Famulus. DIEF.] dedi Ancladam quamdam quas attingit a
ANGILLATRUM, pro Ancillatione. Arno- cruce usque ad baisam. Dedi etiam quern-
bius lib. 7: Tune deinde salutet adclinis,
Ancillatrum servuli pavibundis trepida-
dam campum, qui est juxta furnum et
juxta baisam. Vide Andecinga.
tionibus imitatus. Sic locum restituunt j ANCLATOR, UTTYJPETY)?, Minister, in
viri docti ex Cod. Regio. [** Vide Forcell. Gloss, veter.
Lexic. in Ancillatus.] * ANCLARE, Clepere, rapere, manticu-
1 ANCILLATURA, Servitium, apud Ma- lare, furari, subripere, Emblar, Prov.
billonium in Onomastico ad calcem Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg. 7657.
Actorum SS. Benedict, ssec. 4. part. 1. Uncle Vocabul. compend. Anclatio, Lar-
ANGILLATUS , Ancillarum servitus. recin. Anclator, Anclatrix, Anclabiliter,
Charta Joannis Abbatis S. Bertini in Fur, latro, furtim. Vide Anclidia.
Tabulario ejusdem Monasterii: Manas- ANCLENA, Instrumentum ferreum forte,
ses Comes Gisnensis calumniatus fuit de in Glossis Isidori.
servili conditione et Ancillatu Riquaram, * Incus esse videtur, Gall. Enclume.
Hadwidem et Judittam, filias ejusdem Hisp. Ancla, anchora.
Riquargs, etc. * ANCLIA. [Ut ANCLIDIA. DIEF.]
ANCINGA, ANCINIA. Vide Andecinga. ANCLIDIA, Rota hauritoria, vel sentina,
ANCINUS, pro Uncinus, seu uncus, oc- et dicilur ab anclo, as, inquit Joannes
currit non semel in Miracul. Simonis de Janua, cui Anclare, est furari. vel
Tudertini n. 26. haurire. Ugutio MS. habet Anclia. [quod
* Stat. Mantuae lib. 1. cap. 55. ex Cod. idem est cum Antlia, voce Grseca simul
reg. 4620: Ad dictum incendium destru- et Latina. Ad verbum Anclo quod attinet,
endum et extinguendum cum instruments Festo haurire est.et a Graeco avrXw descen-
aptis ad illud et armis, videlicet scutof... dit. Hunc locum citat ex Livio : Florem
securi. Ancino ferreo... vadant. Anclabant liberi ex carchesiis.]
* A'NCIONUS. [Antianus. DIEF.] * Vide supra Anclare.
ANGIPERE, dicitur, qui Anceps est, ANGLIONES, Incantatores vel noncii,
Gloss. Lat. Gr. Ancipit. a(A9t6aX>.£t. Anci- Ugutioni MS. ubi forte legendum Co-
pites, «(i9c6oXot. Ancipiti, afjuptSXyiOsvTs;. cliones. Vide \Cauculatores.
1ANCIPITER, pro Accipiter, in Statutis * ANCLUA, Eperlanus, Gall. Eperlan,
Ordinis Cluniac. anni 1301. in Codice Ital. Anclude. Stat. Montis-regal, pag.
MS. B. Mariae Deauratae Tholos.: Nullus 318 : Item pro qualibet barile sarde-
Abbas , nullusque Prior aut Monachus narum vel Ancluarum solvat octo dena-
Ancipitres, falcones aut alias aves, ad rios.
gibicendum habeat aut teneat, nee canes 1 ANGOLA, f. pro Anchora. Informatio-
ad venandum. Leges Ludovici Imper. nes Civitatis Massil. de passagio trans-
apud Murator. torn. 1. part. 2. pag. 129: marine in MS. Sangerman.: Item vult
In compositione Guidrigild volumus, ut habere ipsa navis decem et octo Ancolas
ea dentur quas in lege continentur. excepto ferri , ponderis uniuscujusque septem
Ancipitre et spata. Regimina Paduae ad quinque Massilien.
ann. 1311. apud eumdem Murator. torn. * ANGON, NISCUS, NISMUS, NISEOS,
8. col. 428 : Similes fuerunt columbis. cum MISMUS, MISCOS. [Ut ayxwviorxo;, croc,
acceperunt Ancipitrem pulsurum earum instrument de torture.]
bella. * ANGONA, Imago, a Graeco eixtSv, idem
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521: quod Icona. Vide in hac voce. Testam.
Ancipiter, Gall. Ostour. Charta ann. 1280. Joan. Franc, de Gonzaga Mantuae march.
ex Tabul. A.lpiensi:Item...debetis donare ann. 1444. torn. 3. Cod. Ital. .diplom. col.
annis singulis in vigilia Assumptionis B. 1780 : Item volo et jubeo quod... de bonis
M. unum pulchrum Ancipitrem censua- meis fabricetur una capella... quas capella
lem, prius et bene sanum, in pugno ad fulciatur apparamentis, missali, Ancona
244 ANG AND AND
et aliisnecessariis. Infra: Unum missale, Arma coelestis ignis, quia Spiritus Sancti torn. 9. col. 836 : Bononienses redeundo.
una Ancona. et unus calix. Haud dubie ardore incensi illic commorantes, vincunt de quadam Andata, quam fecerant in
imago Crucifixi, quod necessarium est spurcida acillecebrosa vitiorumincentiva. districtu Mutinae contra Marchionem.prae-
capellae ornamentum. Ancone , eadem Ibidem pag. 883 : Ibique per triduum liati fuerunt castrum Savignani dictric-
notione, apud Villeharduin. cap. 119 : dans membra fessa quieti, demum adgre- tus Mutinae et ipsum per fortiam habue-
Une Ancone. que I'empereor Morchuflex ditur optatum diutius prsedicti Coenobii runt.]
faisoit porter devant lui,...en cele Ancone Ancybse Pyrasili locum honore Beati Mi- ANDITUS vel ANDITA, Italis Andito,
ere nostre Dame formee. Anssite, eodem chaelis archangeli dicatum. Rursus pag. Via, aditus, platea. Charta Alphani Ar-
sensu. in Testam. ann. 1401. torn. 2. 888: Veniensque ad locum semper dilec- chiep. Salernitani apud Ughellum: De
Proba't. Hist. Brit. col. 720: Laissons... tum, ad Ancyba Pyrasilum, revelatum plateis, et Anditis et viis suis. Adde torn.
nos patenottres noires, queulx sont bien sibi est, aliisque fratribus, etc. 8. pag. 78. 659. Charta Roberti Siciliae
use avec notre glandure d'or, ouquel il y 1 AN G Y R O M A G U S , Genus navigii. Regis ann. 1321. apud Waddingum torn.
a une Anssite de Notre Dame. Gloss. Isidori. Grsevius scribit, Ancyro- 3. in Regesto pag. 126: Domus seu apo-
| ANCONES, ANCONISCUS. Vide Incas-macus: quod a Graeco [/.axofAoa, Pugno, thecse... sitas in civitate Neapolis in platea
tratura. Martinius ducit in Lexico Philolog. Vide portus, intus Anditus, seu transendam
* ANGORADIUM. [Gall, ancrage: « Et Anchiromacus. communem. Infra : Intus transendam et
quod nullus custumarius eat quesitum * ANDABAGCA, FACTA. [ Andabata. Anditum communem. Perperam ibi scri-
custumas de navibus per mare circa DIEF.] bitur A nditus.[Pra&ceptum Pandulphi IV.
Insulas navigantibus, nisi in ancora- * ANDAGINIS. [Indago. DIEF.] Principis Capuae apud Muratorium torn.
dium applicuerint. (Bibl. sc. Chart. 1878, \ ANDAMENTUM. Vide in Andare. 2. pag. 309: Cum montibus et collibus,
p. 231, Aurigny, an. 1320. »)] ANDAMIUS, Ambulacrum Hispanis territoriis cultis et incultis, biis (viis) et
\ ANCORAGIUM. Vide Anchoragium. Andamio. Charta Beremundi II. Regis, Anditis et semitis, etc.
ANGRA, Ancrea, Vallis. Gloss. Lat. aerae 1035. apud Yepez in Chron. Ord. S. * Stat. Montis-regal, pag. 6 : Item sta-
Graec. Ancrae., ayxea, auXwve?. Gloss. Gr. Benedict! torn. 5. pag. 438 : A meridie tutum est quod dom. vicarius, in virtute
Lat. auXtov, asvbc ITCC^XYJ? TOTVO;, Ancrea. partibus. suo porto Integra, et suas pisca- per eum pr&stiti sacramenti, non possit
Ita MS. Codex duobus locis, ubi editus rias, et suos rennales, et suos Andamios, vel debeat, etiamsi ad hoc esset electus, ire
perperam habet Averca. et saltus et olibeta, etc. extra districtum civitatis Montis~regalis
* ANGRASAXA. [Anchera. DIEF.] T ANDANICUM, et AUDANICUM, Occur- in aliqua Andata vel ambasciata, etc.
ANCRIMA. Ugutio : Ancrima est funis rit frequenter apud M. Paulum Venetum, Stat. Vercel. lib. 1. pag. 2. v° : Quse
navis, qui ad malum antenna religatur. semperque jungitur cum chalybe : Effo- emenda fiat, facta prius legitima proba-
Vnde Anianus: diunt chalybem et Andanicum; forte, tione, dicti equi mortui vel mangagnati
Atque Ancrima regal stabilem fortissima cursura. ferrum. Papise : Andena, est instrumen- in dicto exercitu vel Andata.
* ANGTARGTIGUS. [Antarcticus. DIEF.] tum ferreum foci. Gall. Landier.
ANDECABEO, ANOLABEO. Gloss. Isido-
3Jc ANCTOR. [Angarius. DIEF.] * M. Paulus laudatus lib. 1. cap. 21.
et 47 : Sunt minerae chalybis et Andanici. ri : Anclabeo. vel Auriclabeo, i. Lex Lon-
* ANCTUS, Cruciatus, a verbo Angere, gobardorum. Ugutio MS. Andecabeo et
in Epist. Guid. Aret. torn. 10. Collect. \ ANDANLANGUS. Vide Andelangus.
ANDARE, Vox Italica et Hispanica, .Auricabeo, i. Lex deorum, hasc Longobard.
Histor. Franc, pag. 502 : Per anfractus [«= Gloss. Longob. cod. Vatic. 5001: An-
multos dejectus et Anctus. Ire, proflcisci, ambulare, pergere. Charta decavert, lex Langobardorum. Gloss, cod.
ANCUBA , Succuba , in Glossis Isid. Adelfonsi Imp. serae 1160. apud Oyenar- Cavensis : Andegavere et arigavert, i. e.
Joan, de Janua ex Papia : Ancuba, suc- tum in Notit. Vascon.: Similiter dono cui donavit, vel aliquid stabile dedit, se-
cuba, subintroducta, ab am, quod est, vobis lignare, et taylliare, et pascuere in cundum legem Longobardorum.] Quae-
circum, et cubo, as. illos mantes... in circuitu de Sangossa,
runt viri docti, quid sibi velint hae vo-
ANCULUS, Ministerialis domus Regise, quantum potueritis in uno die Andare et ces : VulcaniusetLindenbrogiuscensent
in Glossis Isidori. Salmasius in Hist. tornare. Albertus Stadensis ann. 1179: ita appellari propria nomenclatura Le-
Aug. pag. 225. ex Gr. ayyeXo; deducit. Data sententia, (a summo Pontiflce) vo-
gem Longobardorum, ut Bellagines,
[Haud immerito Gothofredus ad Cod. sed lenti loqui deposito non est data audientia,
hostiarii clamabant: Levate, Andate. apud Jornandem, dicuntur Leges Go-
Theod. lib. 6. tit. 32. observat perperam tnorum. At Laurentius Pignorius et
ab Isidoro adjectas voces domus regies, Ubi perperam Editum auddte. Vide Vossius longe aliter sentiunt: quippe
Anculus enim, inquit, veteri vocabulo Gloss. Ital. V. 01. ^Egidii Menagii, qui
haec yocabula, i. Lex Longobardorum
in genere minister est seu STCYIPETYIC. multa de origine hujus vocis habet. apposita ab Isidoro volunt, ut indicaret
Unde et Ancilla et Ancillari. Anculus [**Andare vox Francica est, ab obsoleto voces, Andecabeo et Auricabeo. reperiri
vero diminutivum Ancus esse videtur, Anden, ire. Undota, ibat. Gloss. Pez. in Lege Longobardorum, proindeque eas
quemadmodum Ancula ab Anca, quae Hinc habemus frequentativa Wandeln esse, quse lib. 2. tit. 14. | 17. [» Roth.
utraque vox ab Armorico Anc, angustus, et ANDAMENTUM, Wandern. ADEL.]
228.] leguntur, Andigaverit et Arigaverit.
minor, inferior, baud improbabiliter de- Tributum pro transitu.
Charta Raimundi Trencavelli filii B. Nam in Edit. Heroldi lib. 1. tit. 91. §
ducta est.] Vide Cauculus, in Caucus. Trencavelli 11. p. 186. pro his habentur ista : Id est,
[*s Germanis, prsesertim inferioribus, Vicecomitis Bitterrensis,
Andegauvero, et Andegauverit: proinde
vox Enke denotat servum juniorem et ann. 1211. in Regesto 30. Chartophylacii
Andecabeo, pro Andegauvero, et Auricla-
inferiorem, qui agit equos arantes, quae forciis Regii litt. 2 : In castellis et villis, in
beo, pro Arigavero, perperam scribi apud
vox pervetusta, et ut videtur Celtica ; in ludiset etbastidis,... in terris et vineis...
Isidorum et Ugufionem. Sed apud eun-
radix est diminutivorum Enkel, Anculi ferrifodinis, pedagiis, in argentifodinis et
in foriscapiis et Andamentis, dem Ugutionem, quid haec vocabula so-
et Ancilla. ADEL.] nent, i. Lex deorum, haze Longob. non
| 1. ANGUS, Nota musfcalis. Oratio* ANDASIUM , Fulmentumetc.
in heremis locis et condrictis,
focarium, promptum est assequi. Nam per Legem
cujusdam librarii apud Bernardum Fez, Gall. Chenet, idem quod Andena 1. Vide deorum nescio an Legem Deirorum, seu
torn. 1. Anecd. in Praefat. pag. xv : in hac voce. Arest. ann. 1345. 6. Aug. in Northambrorum, intellexit, ita ut An-
Scandicus et salicus, climacus, toirulus, Ancus, vol. 2. arest. parlam. Paris. : Fourrarii decabeo hanc appellari putaverit, Auri-
Et pressus, niinpr et major ; non pluribus utor clabeo vero Legem Longobardorum : vel
Neumarum signis : erras qui plura refingis. etiam tabulas, scamna, tretellos, Andasia
certe priorem vocem in Lege Deirorum,
Ancus dicitur hoc signum, forte quod et closturas, et pannos sergiss (habere
consueverunt.) Andanse, vel Andause, alteram in Lege Longobardorum haberi,
in unci speciem fuerit efformatum. falcula est, Gall. Serpe, in Lit. remiss, innuere voluerit, quod minus videtur
1 2. ANGUS, apud Festum, Qui adun- ann. 1457. ex Reg. 187. Chartoph. reg. probabile. cum utraque in Lege Longo-
cum brachium habet, ut exporrigi non ch. 297 : Une Andanse, ditte ou pays de bardica pccurrat. In Codice Ugutionis
possit. Hujus vocis origo ayxtov, Cubitus. Pierregort taillebusson. Vide infra Ande- Navarraei Collegii tantum h»c haben-
Gloss. Philoxeni : Ancus, Mancus, xuXX6c, rius. tur : Audicabeo et Auricabeo, i. Lex Lon-
XopS6?. Sic et in Supplemento Anti- ANDATA, Italis Andata, Hispanis An- gobardorum. De horum porro vocabulo-
quarii : Ancus, xuXXos, XopSo;, Mancus, dadura, Iter. Charta ann. 1320: Et fran- rum genuina signiflcatione infra age-
cisiam eundi, veniendi, et standi seu mus. [Vide Andigare.}
* ANCUSA. [Ut ANOHUSA. DIEF.] mittendi in aliquibus exercitibus, itineri- * Consule ad hanc vocem Schilterum
5 ANGYBA PYBASILUM. Anonymus in bus, cavalcatis, succursibus, vel Andatis, in Lexic. Teuton, v. Andigave.
Vita B. Petri Urseoli Ducis Venetiae qui et quas fient. vel fieri contigerint, etc. ANDECINGA, ANCINGA, ACCINGIA, etc.
inter Acta SS. Benedict, saec. 5. pag. [^W Est alius ejusdem vocis sensus; Modus agri. Lex Bajuvar. tit. 1. cap. 14:
881 : Postquam autem habitatio ibi facta cum scilicet accipitur pro incursione Andecingas legitimas, hoc est, perticas
est servorum Dei, vocatum est loci illius vel expeditione militari, ut in Chron. decent pedum habentem, 4. in transverso,
Ancyba Pyrasilum quod interpretatur, Parmensi ad ann. 1296. apud Murat. 40. in longo, arare, seminare, claudere,
 AND
colligere, trahere et recondere debent
servi et colon! Ecclesiae.
ANCINGA, Eadem notions. Tabularium
Eccles. Augustod. : Mansum ingenuile 1.
qui solvit mense Martio sol. 2... facit cor-
vadam et Ancingiam, facit quinzinas in
opere, etc. Infra : Seminat de frumento
indominicato in Ancingia mod. 1. trahit
fimum carr. 5. in Ancingia si est pull. 3.
ipso termino. [Necrolog. antiquum Au-
tissiod. : Obiit Gislandus Presbyter, qui
cum fratre suo... dederunt... de vineis
arpennes viij. de terris Ancingas sex.]
Charta Chrodegangi Episcopi Metensis
ann. 765. apud Meuriss. in Hist. Epis-
cop. Metensium pag. 168: Ad terram
indominicatam pertinent quatuor mansi
cum Ancingis suis. Alia apud Perardum
pag. 161 : Invenimus ibi manso indomini-
cato, aspiciunt ibi Ancingas 100.... est ibi
pratus indominicatus, aspiciunt ibi An-
cingas 600... et solvent carra 5. de fenis,
dominico, et facient Ancingas et corva-
das, et sovincta, et airbanno solidos 2. et
denarios 8. etc. Hinc Pertica Ancingalis,
in Chronicp. S. Benigni. pag. 422 : Dedii
Episcopus juxta murum castelli aream,
habentem in longo perticas Ancingales
novem, et per latum perticas octo. Idem
Chronicon ann. 919 : Emit pratum unum,
habens in longum Perticas Ancingales 65.
et in latum perticas 32. quo postremo
loco monet Editor, in aliis MSS. legi
Andecingales, quod idem est.
j ANCINIA. Precaria Bertfredi Abb.
Melundensis apud Mabill. torn. 2. Annal.
Benedict, pag. 722 : Condonavimus ad
Monasterium Melundense S. Petri Anci-
nias scilicet duas de vinea et quatuor
arabiles.
ANZINGA. Charta Benedict! seu Benno-
nis Episcopi Metensis, apud Meuris-
Sium pag. 300 : De terris arabilibus An-
zingas septem et jornale unum de vineis,
etc. Infra : De silva minuta Anzingam
unam. Charta Karlomanni Regis ann.
881. in Tabulario Benigniano apud Pe-
rardum pag. 158: Quod dederit prssdic-
tus Episcopus Baldrico paginam terrse ex
rebus S. Aniani cum farinario, continen-
tem in se Azingas duas, et quartam par-
tern unius jornalis. etc. Et in alio loco, in
Apsa villa, Anzingam unam et quartam
partem alierius, etc. Alia ann. 907. apud
eumdem pag. 55 : Concessimus... de terra
adjacente in longo perticas legitimas An-
zingales 8. et in transverso 2.
ACCINGIA. Charta Adami Vicecomitis
Meldunensis, in Tabul. S. Victoris Paris.
Ch. 10 : Simon Miles de Grangis dedit...
medietatem decimse ejusdem villas, et
unam Accingiam prati, et unum arpen-
tum terrse.
ACCENGIA, ENCENGIA. Charta ann.
1263. in M. Pastoral! Ecclesiae Paris, lib.
2. Ch. 119: De septem quarterns terrse,
de quibus una Accengia sita est in cen-
siva Petri Pavonis. In Charta precedent!
ann. 1255 : Nobis dedit et concessit... vide-
licet Encengiam unam in censiva Petri
Pavonis... et unum quarterium vines, etc.
Tabular S. Victoris Paris. Ch. 10 : Scili-
cet medietatem totius decimas ejusdem
villas, et unam Accingiam prati, et unum
arpentum terras.
ASCINGIA, AUCENGA. Tabul. N. D. de
Canipis : Duos arpennos pratorum, qui
fuerant de feodo Hugonis de Badul, et
ejusdem feodi duas terrse Ascingias, etc.
Alibi : Ita quod monachi pro notitiaprss-
dictee terras unam Aucengam prssdictas
terras laborarent.
ANCEINGIA. Necrologium Eccl. Pari-
siensis 3. Non. Decem.: Dedit... 30. sol.
annui census... super unam Anceingiam
AND
tarn terrse, quam vinese, etc. Vetus Scheda
Luxoviensis edita in Operibus S.,Co-
lumbani pag. 335: Similiter et decimas...
fiscalise, marescaciss, brolii, Ancingiarum,
et decimum... omnium animalium. Nico-
laus le Maistre lib. 3. de Bonis Ecclesia-
rum cap. 6. ait, Andecingas nihil esse
aliud, quam certum aratoriae operae
pensum, quod villani, seu coloni domi-
nis persolvunt, Gallis Corvee, nuncupa-
tum. Sed ex allatis perspicue patet, An-
decingam et Ancingam modum ac men-
suram agri fuisse certo perticarum
numero constantem : tametsi non diffl-
tear, facere andecingam vel acingiam, in
Lege Bajuvariorum, et in Tabulario Au-
gustod. esse corvatds speciem, cujus
ratione tenebantur servi ac coloni ad
certum agri modumcolendum,arandum,
ac metendum.
* Si allata in hac voce simul confe-
rantur, facile erit expiscari Andecingam,
modum quidem esse agri certo pertica-
rum numero constantem, sed sepibus
aliove sepimento clausum, Gall. Encein-
te ; unde vocis fortasse origo. Delenda
quasibi in v. Accengia ex Tabul. S. Vic-
toris afferuntur, ut pote superius jam
laudata. [*> lin. 10. et 21.]
ANDEDUS. Vide Andena 1.
* ANDEGAMULUS, vel ANDECAMULTJS,
Mars victor; ab Ande, veteribus Gallis,
Victor, et Camulus, quo nomine Mar-
tern appellabant, uti videtur D. Le Beuf
ad vet. Inscriptionem, quam profert torn.
2. Collect, var. Script, pag. 272. ubi sic
legendum nobis auctor est: Andegamulo
sancto Utissieno S. leuru.
1 ANDEGARE. Vide Andecabeo.
5 ANDEGAVENSIS DENARIUS, MALLIA.
Vide in Moneta Baronum.
\ ANDEINS, ANDELA. Vide Andena 1.
7 ANJDELANC, Modus alicujus rei tra-
dendas idem quod mox Andelangus.A.cta
SS. Bened. ssec. 4. part. 2. pag. 270. de
S. Adone Episc. Viennensi.: Rodstagnus
autem res suas in ea villa exsistentes
tradidit Adoni ejusque clero, accipiens
ostium et cssspitem et Andelanc, et post
aliquantum temporis pergameno data
scripturam exinde facere rogavit Adonem.
Idem
ANDELANGUS, ANDELAGO, ANDILAGO,
ANDALAGUS, ANLAGUS, etc. Voces, quae
crebro occurrunt in veteribus traditio-
num Chartis, hac ferme semper formula:
Per festucam atque per Andelangum
tradere, donare, pra3sertim in Formulis
Lindenbrogianis 18. 55. 57. 58. 75.82.127.
152. 183. Charta ann. 868. apud Malbran-
cum lib. 6. de Morinis cap. 29: Dono
igitur, donatumque in perpetuutn esse
volo legaliter per festucam et Andelagi-
nem reni proprietatis mess. etc. Tabula-
rium Persiense apud Perardum in Bur-
gundicispag. 25: Utsicutperinstrumenta
Kartarum vobis tradidi, et per quadium
et Andalagum, seu per istos breves com-
memoratum habeo. Et pag. 27: Seu per
guadium et Andelagum, vel per ipsos bre-
ves vobis tradidi. Tabularium Casau-
riense ann. Ludov. II. Imp. 25 : Constat
me Salego, qui fuit Gastaldio de Fur-
cone... ex natione Francorum, propria
mea bona voluntate vendidimus, tradidi-
mus, et secundum meam Saligam legem,
per festucam et Andelaginem, et per ra-
mos arborum, tradidi tibi Ludovico Imp.
Serenissimo Augusta curtem meam, etc.
[In eod. Tabulario, pag. 6. post Festucam
et Andelaginem additur, Et per guaso-
nem et per Anlaggo : quse vox Anlaggo
rursum habetur pag. 125.] Vetus Charta
apud Chiffletium, in Luminibus Salicis
cap. 6: Hanc scriptionem per fistucamf
AND 245
ivasonem, et Andilaginem, et sponsionem
supra scriptorum ramos de arboribus jure
ipsius Monasterii tradedimus perpetuali-
ter habendum et possidendum, etc. Alia
Mathildis Comitiss33 ann. 1079. apud
Franciscum Mariana : Tradidit per wa-
sonem terras, et fistucam nodatum, seu
ramo arborum, atque per cultellum et
wantonem.seu Andilaginem, etc. Rursum
apud eundem : Tradidi per wasonem
terrse, et fistucum nodatu, seu ramo arbo-
rum, adque coltellum, et guantone,
simulque Andilagine, etc. Adde Gallan-
dum lib. de Franco alodio pag. 317. 318.
[Mabill. torn. 3. Annal. Benedict, pag.
403. n°. 22. meminit Traditionis factse
per festucam et Andelaginem, per guaso-
nem et Andilagon. per terram et cultel-
lum et ramos arborum et per ostium do-
morum. Executio testamenti ann. 842.
inter probat. torn. 1. novae Hist. Occitan.
col. 76 : Commendavit nobis eleemosinam
suam per suum Andanlangum et per pa-
ginam testamenti sui. Tabularium Patri-
ciaci: Nominatim relinquo, sicutjam per
instrumentum chartarum, seu per gua-
dium et Andelagum, vel per ipsos breves
vobis tradidi ipsum videlicet Patriciacum
locum, etc.
1 VANDILAGO : Eadem notione. Dona-
tio facta S. Sepulcro Hierosol. ann. 993.
apud Marten, torn. 1. Collect. Ampliss.
col. 347 : Pargamena manibus meis de
terra levavit Petrus Notarius et judex
Domini Imperatoris per wasonem testem
et festucum nodatum, seu ramum arbo-
rum, atque per cultellum et wantonem
seu Vandilagine.]
Incertum hactenus manet quid pro-
prie sit Andelanga,vel Andelaqo, in hisce
formulis. Nam quod Malbrancus loco
citato, crematram interpretatur, non
video plane, unde id hauserit : Soliti
sunt, inquit, antiquitus in symbolum
juris proprii tradere in manus possessori
triticeam spicam, si quid arabile donare-
tur, vel Andelaginem,, i. e. crematram. si
domus vel habitaculum. Quod vero cre-
matram vocat, respexit forte ad andelam,
seu sustentaculum focarium, quod vulgo
Landier, dicimus: quod tamen aliud est
a crematra. Utcumque sit, haec annota-
tio Malbranci admodum incerta est.
Spelmannus, ut solet, ad linguam Saxq-
nicam recurrit.aitque a nd 1 an g, longi-
tudinem signiflcare : quod et flrmat
Somnerus in Gloss. Saxonixo. Esto, sed
nihil hsec notio ad rem facit; nisi a n d-
1 a n g idem valeat quod fustis, seu bacu-
lus longipr : nam per fustem investituras
olim fieri solitas docemus. Quod si haec
sententia vera est, inde fortean hillis
nostris, seu Andouilles, inditum nomen,
quod longioris baculi speciem referant,
existimare, fas erit. Wendelinus Ande-
langum idem sonare ait, quod traditio in
manus, mancipatio, ex. in handen lan-
ghen, tradere in manus; at in formulis
haec vox quidpiam corporale sonat.
* Nihil quoad genuinumhujusce vocis
sensum originemve mihi addendum oc-
curritquamvis Auctorum noyi Tractatus
diplomatici supremum quasi ex tripode
judicium non ignorem, qui ex suis ob-
servationibus pronunciant non videri
jam posse ullum dubitandi locum supe-
resse, quin Andelangus, Charta fuerit in
manum illius, qui possessionem adibat,
tradita ab ipso donatore. Verum quis-
quis minus praefidens sibi rem intros-
pexerit, quique noverit vocem Seu apud
Scrip tores hujus aetatis crebro pro con-
junctiva et usurpari, (alioquin wanto
idem esset atque Andilago, ut videre est
in hac voce et a Cangio observatum ad
246 AND AND AND
vocem Aurifex) perspiciet certe Ande- bus dimetiatur, ab Andare, Italico, ire. ex particula ande, ant, hodie ent, et
langum a Charta prorsus distingui,etiam Liber Prioratus Dunstapl. cap. 5 : In gabs, donum, quasi dicas Antedonum,
in locis, qui ipsis Auctoribus fucum fe- qualibet pola habet 4. polas, sive 8. Ande- cui opponitur Arrigave, postdonum. Est
cisse videntur. Quod autem ex Historia nas jacentes simul. Vocem Gallicam ex- itaque Andigaba et Andigabare, vel An-
Occitana, uti peremptorium argumen- pressit Necrolpgium Ecclesiae Carno- digauere, Donare et donatio, quae fit in-
tum, depromunt, facile evanescit, cum tensis : Quidquid idem Major habebat in ter vivos, et Arrigabe, quae mortis causa
ad Testamentum ex eadem Histo- pratis Capituli, quse, sunt apud Mente- fit, utraque tamen a vivente. ADEL.]
ria in Glossario laudatum confertur, non,... scilicet custodiam et margines, qui ANDITUS. Vide Andata.
ubi Andanlangum per Chartam inter- vulgo dicuntur Andeins. ANDOCMITUS, ANDOCTEMITUS. Pacti
retari ex ipso contextu nemo potest. | ANDELLUS, ENDELLUS, ENDENS, Ea- Legis Salicae titulus 54. inscribitur de
S uid ergo tandem Andelangus ? Si quid
proponere licet, mihi formula est verbis
dem notione. vel ut in schedis ad nos Andocmito ; ubi alii Codices habent An-
missis exponit D. Aubret, tantum spa- doctemito. Editionis vero Pithoai, de eo,
cum Sacramento expressa, qua porri- tii, quantum homo uno falcis ictu vel qui grafionem ad res alienas tollendas
gendo festucam, aut quid simile, quod pulsu demetere valet et secare. Charta in juste invitaverit. Wendelinus vocem
Andelangumquoque interdum vocabant, Thossiacensis in Dumbis recepta per ex tribus compositam ait, aende acht
alienum quis se profitetur ab ea re quam Bonet notarium ann. 1448 : Pratum con- meter, seu vermeter, id est, apud actam
tradit. Ander enim est alienus, et Land, tinens plateam quindecim Endellorum clarigator : ita ut Andoctemitus sit is,
terra ; quae formula deinde, servato no- vel Andellorum foini. Et in alia Charta qui Comitem vel summum Magistratum
mine , ad res alterius naturae etiam ejusdem Archivi subsignata Rolet ann. adit, eique suggerit, se habere actam,
translata est. Sed haecdivinandp.^Rem 1404: Pratum continens duodecim Endens i. e. meditari vindictam adversus ali-
explicant, verba sunt Schilteri, chartae prati. Rustici Dumbenses etiam nunc quem, invitareque ilium, ut hunc vel
antiquae scabinales productae a Sandaep utuntur voce Endent, quasi herba dente apprehendat, vel captis pignoribus coer-
de Effestuc. c. 2. 4. ibi vendidit, obtulit falcis secaretur. ceat. Est enim acht, collineatio seu me-
ejusque coram nobis ore, MANIBUS ac fes- 1 ANDER, Alius, Alienus. Ut Eccardus diatio vindictae. Similis est titulus 51.
tuca, prout moris est ad utilitatem Fabii docte expohit in Leg. Salic. Tit. X. etc. Legis Ripuar. de eo, qui graphionem ad
integralem haereditariam resignationem * ANDERIUS , Fulmentum focarium, res alienas invitat. [In hunc titulum
fecit. Et in vernaculo : Ende heeft N. t' idem quod. Andena 1. Gall. Chenet, olim Legis Salicae adnotat Eccardus in Co-
selve goet voor opgedragen, ende nae daer Andier. Inventar. S. Capellae Paris, ann. dice Guelferbytano haberi Andometo.
op met handt halm ende mondt verthegen. 1376. ex Bibl. reg : Duo cheneti sive An- Cum autem, ut alibi exponit ipse, Mitan
Itaque Andelago est ex Hand et lagen. derii ferri. Deux chenez de fer, in Invent. et Smitan sit jactare, jacere, et Ando sit
legen vel langen, quod hodie vocamus Gallico ibidem. Chartul. archiep. Bitur. Alius, credit legendum, de Andosmito
Handschlag. ADEL. Plura hujus vocis fol. 165. v° : Item duos Anderios de ferro. atque exponendum, De alius projectione,
exempla, cujus originem et significatio- Pedagium de Cappi in Chartul. 21. Corb. sive declarations, quod causa 'Occident
nem ignorare profitetur vir summus, fol. 345. v°: Une payelle, ung Andier, et deserts actionis poenam incurrerit,
sunt in Grimmii Antiq. jur. Germ. pag. chacune piece doit ung denier. terminis juridicis minime observatis.]
196. et 558. Vide infra Wandiluc, et con- * ANDETUS, ANDITUS, Via, aditus, * Ut Wendelinus, ita et Schilterus in
fer Reyscherum de Symbol, jur. Germ, platea, quadrivium. Charta ann. 1023. Glossar. Teuton, pag. 9. col. 1. hanc vo-
pag. 61. not. Graffii Thesaur. Franc, vol. apud Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. cem ex tribus aliis accersendam docet,
1. col. 369. Haltausii Gloss. Germ. col. 33vi col. 187 : Concedimus in prsedictam nempe ex Ande, in, ad ; et Ochte, Achte,
809.1 sanctam sedem omnes plateas, Anditos, persecutio rei ; et Miete, corruptio, con-
j ANDELLUS. Vide mox in Andena 2. ut licentiam habeant pars vestri archie- ductio. Quis rectius, judicent alii.
* Lit. admort. ann. 1481. in Reg. 207. piscopii in ipsis plateis et Andetis scalas « ANDRA. Vide in Androna 1.
Chartpph. reg. ch. 281: Item un Andain ibidem ponere. Haud scio unde Andoil- *. ANDRAGHNE. [AoRAGis. DIEF.]
de pre joignant au pre du cure de S. Es- les, Paries terreus appellatur, in Lit. jjc ANDRAMA. [ANDRONA. DIEF.]
pain (en Touraine.) Endan, Provinciali- remiss, ann. 1386. ex Reg. 129. Chartoph. * ANDREA. [ANDENA 2. DIEF.]
DUS, eadem notione. Endaillado, falcata reg. ch. 80 : Lequel Richart rompy une t ANDRENA, Locus publicus et oper-
prati, apud Pellas in Diction. Prov. a partie d'une terrasse. appellee Andoilles, tus, undequaque conclusus. Vide An-
Daif Falx, et Daiar, Falcare. d'une chambre basse sur la rue. drona 1. et VoltaS. Charta ann. 1308. in
1. ANDENA. Magister Cornutus in Dis- * ANDIANTON. [ADIANTOS. DIEF.] Reg. 40. Chartoph. reg. ch. 135 : Conce-
tichis MSS : * ANDICTUS, Eadem notione, in Stat. dimus domum prsedictam,. .. confronta-
Stipes ut Andena sustentet deperit ardens. Placent. lib. 4. fol. 37. v° : Judex statu- tam de altano in tenentia heredum Bar-
torum vel alius ad hoc deputatus tenea- tholomazi Caboreti,... de meridie in
Ubi Glossa : Andena est ferrum, quo tur in mense, eundo per cwitatem, videre volta sive Andrena. Hinc
appodiantur ligna in foco, ut melius lu- stratas civitatis et burgorum, et rivos, cla- * ANDRENNA, pro Auditorium, tribu-
ceant, et melius comburantur, et est idem vigas et Andictos, et facere aptari.
quod Repofocinium, et dicitur Andena, ANDIGARE, ANDIGAVUM, ANDIGAVEB, nal ; quia in loco publico sedent judices.
quasi ante vaporem, id est, calorem, etc. ARIGABE, ARIGAVUM, Voces ejusdem Et voluitann. Charta 1330. ex Tabul. Flamar. :
Papias : Andena. instrumentum ferreum originis, Longobardicae scilicet, sed di- lias, quodetcasu concessit expresse idem He-
et eventu quo veniret, aut
foci. Auctor Breviloqui: Andela, vel An- versae notionis. Nam venire faceret contra prsemissa, aut ali-
dena, est ferrum supra quod opponitntur ANDIGARE dicitur is, qui adhuc sanus quid de prsemissis, omnem Andrennam in
ligna in igne, quod alio nomine dicitur de rebus suis disponit, testatur; contra,
hyperpyrgium. Catholicon Armoricum : Arigare, et Arrigare, qui infirmus et omni foro et curia denegari, et omni ju-
Lander, Gall. Landier, Lat. Verutentum. aeger. Papias : Andigaver et Arigaver, mem.repelli.dicio tanquam perjurum et infa-
Nisi legendum putes Audientiam.
item ha&c Andena. Gloss. Saxon. JElfrici: id est, in sanitate et infirmitate. Eadem * ANDROA. [Gemma. DIEF.]
Andena, vel tripes, b r a n d i s e n . Unde habet Glossarium vetus, apud Linden- ANDROCHIA, ANDROCHIARIUM. Fleta
Teutonibus, Brand-User; Anglis, a Bran- brogium. preeterquam quod Andigavum, lib. 2. cap. 87. de Caseatrice : Androchia
diron; nostris Landier, [olim Andien, et Arigavum praefert. Idem Gloss. : Ari- pudica esse debet,... et laboriosa daerise,...
uti legitur in Instrum. ann. 1405. apud gare, in infirmitate res suas ordinare. non enim permittat, quod aliquis vel ali-
Rymer. torn. 8. pag. 384 : Unam craticu- Ugutio in MS. Collegii Nayarraei : Avo- qua in Androchiarium
lam, unum fyrapanne, duo paria de An- lenam mandigavir et Alligamr, i. in aliquid ablaturus. Ejus sibi ingrediatur
autem officium
dens,. unum fryngpanne ferreum.J Capi- sanitate et infirmitate. Lex Longob. lib. est, vasa, officio suo competentia, per
tulare de Villis cap. 42. in Supellectili 2. tit. 14. 117 [» Rothar. 228.] : Si casu
Villarum, recenset vasa ssrea, plumbea, faciente mortuus fuerit. et ante judicave- scriptum a Prseposito recipere,... lac per
talliam recipere, caseum, facereque buty-
ferrea, lignea, Andedos, Andenas, crama- rit res suas proprias, se vivente, id est rum, etc.
culos, etc. Nescio an hue pertineat, quod Andigaverit. et Arigaverit secundum * Ex his haud improbabiliter apparet
habent vett. Glossae; Landica, saxapaSiv. Legem Longobardor. non habeat, cui do- mulierem servam fuisse, quae rei lacta-
Certe laxapa est focus, cui apponuntur naverit. Editio Basil, habet hoc loco, id riae caseisque conficiendis famulatum
andense. est, Andigavero et Andegauverit. Et, Ar- impendebat ; Androchiarium vero lo-
ANDERIA, Idem videtur sonare, quod rigare secundum Legem. [Leges Rotharis cum, ubi casei fiebant et asservabantur.
Andena, in Charta ann. 1308 : De calde- apud Murat. torn. 1. part. 2. pag. 34.
riis, Anderiis, patellis, aycharis.parroliis, habent: Id est, Andingaverit et Arigave- 1 ANDRODAN, vel Androdna, Gemma
cutellis, falciliis, sarpis, etc. Ex Gall. rit. Et ibidem B : Et antea judicaverit argentea, Papias MS. Bituric.
Landier. Vide Anderius. res suas proprias se vivente, id est Andi- % ANDROGENUS, EUS, UTUS, AMUS.
2. ANDENA, Gallis Andain. tantum cawere et Aurigawerch.] Vide Andecabeo. [Androgynus. DIEF.]
spatii, quantum quis divaricatis cruri- [« Schiltero, Andigave compositum est ' * ANDROMA. [ANDRONA 1. DIEF.]
 AND
* ANDROMADA, MODA, MODES. [AN-
DROMEDA. DlEFj
* ANDROMADES. Chron. Tarvis. ad ann.
1380. apud Murator. torn. 19. Script.
Ital. col. 778 : Advenienti illi dux ridet
et explorat de actis militum, ad quern ait
comes : Si vestri quidem de cetera ad me
diverterentur, pulvinar coopertum Andro-
made prasparare faciam. Quo audito, dux
et milites applaudunt magno cum boatu.
Ludit auctor in verbo avSpoOjwa, virile
robur assume.
* ANDROMATICA, Vestis genus, f. sic
dicta quod ex panno villoso. Inventar.
ann. 1389. torn. 3. Cod. Ital. diplom. col.
863 : Tunica una et Andromatica dicti
drappi. Pluries ibi. Vide Andromeda.
ANDROMEDA, Vestis de pellibus ovium,
arietum, et dicitur ab andros Grsece,
quod est aries Latine. Ita interpr. Joan,
de Gallandia in Synonymis :
Vestes quae fiunt de soils pellibus haec sunt,
Pellicium, Rheno, quihus Andromeda sociatur.
^ ANDROMEDIS. [Gall, proprefe'. DIEF.]
1. ANDRONA, Festo et aliquot Scripto-
ribus Latinis Andron, Compitum, locus
publicus, ubi viri invicem confabulan-
tur, Galeries. Papias : Andra, Androna,
viarum concursus. angiportus. Lexicon
Gr. MS. Reg% Cod. 930 : 'AvSpova, olxo?
£v0a ol avSpe? eitoOaffi a6poc£e(76at. Gloss. S.
Benedict! cap. de Navigatione: Androna,
avGptiv. Joannes de Janua et Breviloq. :
Androna, est spatium inter duas domos.
Androneum est locus domicilii, ubi rnulti
viri habitant, sicut Gynsscasum dicitur
locus, ubi multae mulieres conveniunt.
Joannes Diaconus in Vita S. Gregorii
lib. 2. cap. 29 : Dum quendam pauperem
in angustis Andronarum recessibus inve-
niri mortuum contigisset. Concilium Car-
thag. II. can. 47. et Atto Episc. in Capi-
tul. cap. 44 : Clericus per plateas et An-
dronas . . . non ambulet. Hincmarus
Rem. in Opusc. 55. Capitulor. cap. 45 :
Pro motibus incompositi animi tui, unde-
cunque et per Andronas de hora in ho-
ram appellas. Petrus Damiani lib. 3.
Epist. 4 : Pecunia per regiones, Andro-
nas. vel angiportus erogatur. Utitur et
lib.'8. Epist. 11. ut et Thomas Archid.
in Historia Salonitana cap. 40. [Chron.
Parmense ad ann. 1266. apud Murat.
torn. 9. col. 781 : Et fugerunt praedicti de
parte Imperii per Andronas ; et nullus
eorum audebat apparere.]
Graeci, ut auctor est Vitruvius lib. 6.
cap. 10. avSpwva? appellant itinera, quss
inter duas aulas media sunt interposita,
l/.e<TauXta. Vetus Inscriptio apud Gaulte-
rum in Tabulis Siculis n. 407 : O A AMOS
ANAPQNA QPASIOY M B EYEPFESIAS
ENEKEN 0EOIS HASI. Est etiam An-
dron, atrium, seu locus domicilii longi-
tudine angustior, in quo viri plurime
morabantur, auctore Sexto Pompeio.
Vide Nicetam in Manuele lib. 3. n. 4.
in Alexio Man. F. n. 6. [Hac notione
non semel occurrit in antiquis Recogni-
tionibus et aliis Instruments S. Spiri-
tus inferioris Occitaniae urbis. Etiam-
num est in ore vulgi I'Androune dou
four, id est, Angiportus seu arctior via
qua ad furnum itur.]
ANDRONA, videtur sumipro muro apud
Scriptores Italos. Rollandinus in Summa
Notariae scripta ann. 1265 : Cujus tales
dicuntur confines . .. ab aliis duobus la-
teribus sunt vias publicse cum medietate
Andronas sive muri, positas vel positi in-
ter ipsamdomum venditam, et ipsam me-
dietatem 'ejusdem Andronas, sive muri.
Utuntur etiamnum Itali pro a trio. Aca-
demici Cruscani: Androne, andito o ter-
ANE ANE 247
reno donde dalla porta di fuore si va al ANELACIUS, Cultellus brevior, sica.
cortile, od alia scala della casa. Matth. Paris pag. 274 : Genus cultelli,
ANDRONA denique usurpatur pro ea quod vulganter Anelacius dicitur. Pag.
parte currus operta, in qua, qui vehun- . 277 : Lorica erat indutus, gestans Anela-
tur, sedent, quod Iongiuscula3 porticus cium ad lumbare. Pag._551_: Gestabant
speciem referat. Vita S. Hugonis Abba- autem gladios, bipennes, gsesd, sicas, et
tis Eduensis n. 19 : Nam resolutis popli- Anelacios. Pag^_583 : Et subito extrahens
tibus} cruribusque extensis recipit corpus sicam, quam bajulavit, scil. Anelacium,
suum ex media totum, pulsansque ostio- ipsum continuo evisceravit. Et pag. 613 :
lum Andronas. quss super carrucam erat, Et insuper a singulis, punctus cultellis,
rogabat sibi aperiri. qui dicuntur Anelatii. Vox Chaucero fa-
* Pro angiportu, Gall. Cul-de-sac, miliaris. Watsius ait esse sicam Hiber-
Proyinc. Androuno, occurrit in Stat. nicam, quam Skein vocant, qui cum ista
Mutin. rubr. 25. pag. 4. v° : Omnia ca- aedificant, pugnant, et cibos secant.
pita Andronarum civitatis claudi debeant * Ab annulo seu anello. quo ea sica
et murari de bono muro calcines. Ita et vel ejusdem capulus insertus gestaba-
in Stat. ann. 1381. inter Probat. torn. 3. tur, sic dictum suspicatur Carolus de
Hist. Nem. pag. 47. col. 2 : Item ordina- Aquino in Lexic. milit. [** Germanis
vit idem commissarius, quod quasdam An- Laz olim Latus signiflcabat; hinc Ane-
drona, quas est prope portale decanerias lacius Schiltero est Telum adlaterale,
foras, muretur et impleatur lapidum. Seitengewehr. ADEL.]
Hinc ab Antrum, non absurde deduci j ANELERE, pro Anhelare, Gall. Aspi-
potest hujusce vocis origp. rer. Rymer. torn. 4. pag. 506 : Et ad des-
T 2. ANDRONA, sive Ichis. fortitudo di- tructionem status nostri, et aliorum ma-
citur. Papias in MS. Bitur. Ichis a gnatum de genere nostro prodittonaliter
Graeco t^xuc, Bobur, vires ; et Androna Anelebat.
ab avrjp avSpbc, Vir. ANELIA, Pugna, et dicitur ab anelus.
1 ANDRONEUM. Vide in Androna 1. Joannes de Janua, Papias [MS. Eccle-
* ANDRONODA, ES, US. [ANDROMEDA. siae Bituricensis, Anelia, id est Agonia.]
"T\TTriTj1 "1
1 ANEMALATUS. Vide Anamelatus.
ANDROPOLIS. Durandus lib. 1. Bation. 3|e ANEMO, UR. [Anemone. DIEF.]
cap. 4. n. 3 : Cosmeterium, Polyandrum, ^ ANERE, Senescere. Supplem. Anti-
sive Andropolis, quod idem est. N. 6 : Si- quarii : Anet. vvipa, Senescit.
militer et Andropolis quod idem est, se- * ANERPENIV Pr'aestatio, cujus mentio
pulcrum dicitur, quasi sine pulsu. etc. inter alias fit, in Charta Henrici reg.
f ANDRUM, po6oSa<pvr), Radix, r'osa, in Angl. ann. 1285. ex Reg. 92. Chartoph.
Supplem. Antiquarii. reg. ch. 58. Vide Harthpenny.
* ANDUILLA, USCILLA.[Uto»«6uKtMn. sjc ANESIS. [Gall, repos, relachement.
TWjy-p "J
DlEFj
ANDURA, Albigensium haereticorum * ANESPERIUS. [AGNISPERMA. DIEF.]
abstinentia. Acta MSS. Inquisit. Car- jjc ANESUM. [Anisum. DIEF.]
cass. ann. 1308. fol. 24. r° : Vidit quen- ANETA. Breviloq. Aneta, avis quasdam
dam hominem de Conslanciano,... qui aquatica: Anetarius, masculus istius avis.
fuerat tune receptus per hasreticos,... et Aliud Gloss.: Aneta, avis aquatica. Aneta.
fuerat ibi en I'Andura longo tempore,.... Ened. Nostris Anete, Italis Anitra ;
et quod ilia node, qua viderat eum vivum, Anas femina. Lex Salica tit. 7. | 6 : Si
mortuus est. Vide Endura. quis anserem domesticum, aut Anetam
* ANEBBATUM. JCrocodilion. DIEF.] furaverit. Editio Heroldi habet Anatam.
] ANEBOLADIUM. Vide Anaboladium. [Eccardi Annatam. Vetus formula apud
] ANECIA PARS, in forq Anglic. Lei- Pithoeum in Gloss. Leg. Salicae : Simili-
gne part. Prima pars filii orimogeniti ter et porcellos habent, et unam vaccam,
in partitione paternae haereditatis. Dici- et duas Anethas a casteris separat, et dot
tur etiam Enecia, vel Eneia pars. Marie- illis quotidie abundanter.] Lex Alaman.
brig. cap. 10 : Qui habet Aneciam Par- tit. 99. § 19 : Aneta, gariola, ciconia. Mo-
tem hasreditatis. Vide nachus Sangall. lib. 2. de Reb. Caroli
1 ANECIUS, Primogenitus, Gall. Alne. Magni cap. 21 : Cum vero falconem
j ANECLOGISTUS, Gr. avexXoytcrTo?, Li- suum de Aneta vellet extrahere. Eneta,
ber a reddenda ratione. Tutores Aneclo- pro Aneta, in Capitulari de Villis cap.
gisti, leg. 5. | 7. ff. de Admin. Tutor.40. Vide Specul. Saxo. lib. 3. art. 51.
Vide Alogista. 11. et Albertum Stadensem pag. 1808.
f ANEDIOSUS, Tediosus. Papias in MS. * Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg.
Bitur. Mendum est, Anediosus, pro Ac- 7684 : Anette, anas, et quanart. Lit. re-
cediosus ab Acedia, pigritia, taedium. miss, ann. 1377. in' Reg. 111. Chartoph.
* ANEDUS, Lignum quoddam. Stat. reg. ch. 345 : Par esbatement acheterent
Placent. lib. 4. fol. 47. r° : Nullus dimit-- une Anette, et empris a jouer a ycelle
tat, postquam fuerit denunciatum, trabes, pour la gaigner par cellui, qui d'un fau-
vel caveriatas, seu Anedos, vel aliquod chet lui coperoit le col et I'abatroit d'un
lignamen desuper pontem Arbarole. pel, Id u il avoit pendue. au lieu et place
ANEGARE, Italis Annegare, Gallis commune de ladite ville d'Amiens la
Noyer, submergere, demergi. Lex Ala- Hautoye, Id u communement I'en fait
mannica tit. 83. § 3 : Si quis clausuram jeux et esbatemens. Haec fusius, quia
in aqua fecerit, ei ipsa aqua inflaverit, etiam nostrae 33tatis sunt.
et ibi alicujus pecus Anegaverit, vel famu- ANETAPICH, Accipiter qui anates mor-
lus, vel infans, etc. [Regimina Paduae ad det, in Lege Bajuvar. tit. 20. cap. 1. ubi
ann. 1320. apud Murat. torn. 8. col. 434 : Editio Heroldi cap. 28. Anotapuch, prae-
Centum de soldatis civitatis Paduae ive- fert. Vide Acceptor.
runt ad castrum pontis Baxanelli, et ce- ^. ANETARIUM. [Gall, enclos pour les
perunt circa xx. homines qui erant extra canards. DIEF.]
castrum, et multos alias occiderunt, et * ANETARIUS, RUS. [Anetinus. DIEF.]
multi se Anegaverunt in aqua fugiendoJ] « ANETER, Anas, Ital. Anitra. Chron.
Vide Necare. Placent. ad ann. 1388. apud Murator.
* ANEGOGTA. [Anagoge. DIEF.] Script. Ital. torn. 16. col. 582 : Post assa-
ANEGRIP, Idem quod Anagrip, de quo tum pullorum, capredum, vitelli, vel pa-
superius dictum est. veri, vel Anetris, vel aliarum rerum, se-
f ANEHLOT. Vide Anhlot. cundum quod tempora currunt.
248 ANF
* ANETRA. [Ut ANETER. DIEF.]
* ANETUM. [Alnus. DIEF.]
* ANETUS. Alnus, Gall. Aulne. Leudse
majores Carcass. MSS : Item pro cargua
de astis de Aneto, Ubi versio Gall. aim.
1544. habet : Pour charge d'aste d'Avet.
Sed leg. Anet.
1 ANEVELLE, Saxonibus, Jus exspec-
tativae, seu paterno muneri succedendi,
Gallice Survivance. Diploma Wilhelmi
Imp. Principibus Brandeburgicis exspec-
tativam succedendi in Saxoniae Duca-
tum largientis, apud Ludewig. torn. 2.
Reliq. MSS. pag. 247 : Nos itaque memo-
rati Duds grato et benigno concurrents
aspectu, omnia bona sua. . . cum omni
jure quod Anevelle dicitur . . . . confirma-
mus. Et pag. 248 : Supplicants siquidem
nostro culmini dilecto Principe nostro Al-
berto Duce Saxoniae, ut in omnibus bonis
suis pheodalibus, quse. idem Dux a nobis
et Imperio tenet, illudjus quod vulgariter
dicitur Anevelle, illustribus viris Johanni
et Ottoni Marchionibus Brandenburg en-
sibus concedere dignaremur, etc. [** Vide
Haltausii Glossar. Germanicum in voci-
bus Anfall et Angefselle.]
ANFELDTYHDE. Leges Adelstani Re-
gis Angl. cap. 19. apud Brompt. de Pur-
gatione per aquam calidam : Et si An-
feldtyhde sit. immergatur manus post la-
pidem, vel examen usque ad Wrisle. Ubi
loci emendat juxta Saxonicum Somne-
rus, Et si anfeal tihtle, uti praefert Con-
cilium Grateleanum ann. 928. can. 8. i.
si simplex accusatio fuerit. Accusatio-
num enim erant apud Saxones duo ge-
nera, simplex scilicet et triplex. Simpli-
cem vocarunt cum reus adjunctis sibi
duobus aliis interponeret juramentum,
triplicem, quoties cum aliis quinque ju-
raret una ; nisi Presbyter foret, qui
simplicem una, triplicem autem bina
(ut vocant) manu absolvebant. Haec
idem Somnerus.
^ ANFELL, f. pro Germanico Anfall.
Aggressio, impetus, invasio. Litterae Ru-
dolphi Imp. pro Ordinibus Styriae ann.
1277. apud Ludewig. torn. 4. pag. 261 :
In beneficiis autem molestiam, quse An-
fell vulgo vocatur, tamquam bonis et ho-
nestis consuetudinibus adversantem peni-
tus amovemus. [** Vide Anevelle.]
* ANFERULAJ[Amphorula. DIEF.]
ANFIBOLUS. Vide Amphimallus.
*. ANFIBULA. [AMPHITAPA. DIEF.]
3|e ANFORA, RTA. [Amphora. DIEF.]
* ANFORZINI. Vide mox Anfusini.
T ANFOURS. Computusann. 1265. apud
D. Brussel Tract, de Usu Feud. torn. 1.
pag. 552 : Pro vmm. vir. mi. Anfours
.missis Domino Gaufrido de Sergnus per
Templum in passagio S. Johannis, ann.
LXII° inm. mi. libras Turon. Et pro vm.
Anfours missis eidem Gaufrido in passa-
gio S. Johannis, ann. LXiii°....nm. libras.
* Genus monetae esse suspicor ; idem
quod mox Anfuri.
] ANFRACTA, Effractura. Gall. Frac-
ture. Miracula S. Eparchii, torn. 1. Ju-
lii pag. 117. B : Claudius faber nocte per
Anfractam vitream in basilicam introivit,
argentum de ipso sepulcro furtim abstra-
here voluit.
* ANFRACTIVUM, Defectus in solvendo
debitum. Charta ann. 1390. ex Tabul.
Massil. : In recolligendis debitis annuis-
que pensionibus varia sentiunt Anfractiva
et dispendiorum incommoda. Quod ex iis
series computi interrumpitur, fortasse
sice dictum. Vide mox Anfractus 2.
1. ANFRACTUS, Alveus, ramus, Gall.
Bras de riviere. Charta ann. 1188. inter
Probat. Hist. Lothar. torn. 2. col. 401 :
Specialiter autem eis damus Anfractum
ANG
aquse sub castro, qui brachium sancti Eu-
charii dicitur.
* 2. ANFRACTUS, Expensum, Gall.
Frais, depense. Comput. ann. 1488. inter
Probat. torn. 4. hist. Nem. pag. 47. col.
\ -.Alia expensa facta per dictos dominos
consules..... ut in Anfractibus anni
Ixxxix. apparet. In alip ann. 1489. ibid,
pag. 49. col. 1 : Prout in Fractibus poni-
tur. Aliud ann. 1498. ibid. pag. 70. col.
2 : Compota Anfractuum ordinariorum
et extraordinariorum, ac solucionum eo-
rumdem, etc. Frais ordinaires et extraor-
dinaires, etc. in Comput. ann. 1534. ibid,
pag. 130. col. 2. Vide infra Fractus 1.
» 3. ANFRACTUS, Implicatio, Gall.
Embarras. Catalog. MS. episc. Carnot.
ex Tabul. ejusd. eccl. : Philippus (fllius
Ludov. VI.) equitans per villam Pari-
siensem Anfractibus cujusdam porci in-
fra quatuor pedes sui equi tumultuantis
ad terram prosternitur, et fracto collo
lamentabiliter expiravit.
* ANFRETRE. [Pigre. DIEF.]
s|c ANFRITICUS. [AUKIFRIGIA.. DIEF.]
* ANFURI, Monetae species, eadem qua3
Anfours. Comput. ann. 1250. inter Pro-
bat, torn. 3. Hist. Occit. col. 483 : Pro ij
m. Ixviij. Anfuris, qui faciunt xxxij,
marchas xvij den. et unum tertium....
Item pro xx. marchis et uno tertio Anfu-
ris, qualibet marcha xix. lib. iiij. sol.
Paris. Neque Anfuri alii sunt quam
* ANFUSINI seu ALFONSINI, Moneta
regum Hispaniae. Liber censuum eccl.
Rom. apud Murator. torn. 5. Antiq.
Ital. med. aevi col. 889: Archiepiscopus
Toletanus pro ecclesia sancti Cerni (in
MS. Cervini) x. solidos Pipionum. vel
duos Anfusinos. Et col. 898 : xv. solidos
Pipionum. qui valent ij. Alfonsinos. In-
vent, ann. 1240. apud 01. V. Garamp. in
Dissert. 7. ad Hist. B. Chiarae pag. 233 :
Item unum Anforzinum et solidos sex
Provenienses. Anfusini aurei. ibid, in
not. ex Instr. ann. 1269. Vide supra Al-
phonsinus.
] ANG^S. Vide Angrse.
j ANGAGIARE , Pignerari, pro pignore
tradere, Gall. Engager. Locum vide in
Mulneragium.
* ANGAJARECCIA OPERA , Eadem no-
tione qua Angarise, Onera personis im-
posita. Charta ann. 1120. apud Murator.
torn. 3. Antiq. Ital. med. aevi col. 1034:
De manso de Sasso debet habere curia
placitum, et guaitam, et albergariam, et
allogamentum. opera Angajareccia. terra-
ticum.
j ANGANA, Mulctralia, in Glossario ad
calcem Operum Nicolai de Clemangis
edit. 1613: Angana. mulctralia, M. Gold.;
forte a Grseco ayyeiov, vas conceptaculum.
Dicitur ab angendo, id est, strmgendo,
quia cum portatur jugo.... stringit hume-
ros. Sic Pithoso in excerptis Anger est
spatarius, qui angit id est, stringit spa-
tham.
* ANGARALIS , Qui Angariis seu cor-
vatis est obnoxius. Anonymus de Casib.
infaust. monast. Farf. ad ann. 1119. apud
Murator. Antiq. Ital. med. aevi torn. 6.
col. 289 : Villanos quoque et Angarales
nostros totius abbatise constituimus in
nostns manuariis operas, et huic con-
ventui xenia temporibus statutis et oppor-
tunis exercere. Infra col. 295: Angariales
homines.
* ANGARARIS, Eadem notione, apud
eumd. Murator. ibid. torn. 5. col. 829.
ex Lib. censuum eccl. Rom.: Servis et
ancillis, aldiis, aldionibus. Angararibus.
etc. Vide Angariales et Angararius.
ANGARATHUNGI, [ANGARGATHINGI ,
ANG
Longobardis, Juxta qualitatem per-
sonae.l Vide Garathingi.
* ANGARDUS. [Angarius. DIEF.]
* ANGAREA, ut Angaria. Praestatio
jumentorum vel plaustrorum. Pariag.
inter regem et monast. Obasinae ann.
1329. in Reg. 66. Chartoph. reg. ch. 484:
Item dom. noster rex seu ejus successores
non poterunt, sine dictorum religiosorum
consensu, in dicta terra pariagii indicere
aliquam questam seu talliam volunta-
riam, Angaream. parangaream, etc. Vide
Angarise 2.
ANGARGNACO, Bajuvaris dicitur equus
deterior, qui in hoste utilis non est, in
Lege Bajuvar. tit. 13. cap. 10. § 3. cujus-
modi sunt equi angariis destinati: unde
forte vocis origo. [** Ab Enger, Germa-
nis superioribus Carrus angariis desti-
natus, quasi dicas Karrengaul. Nack
veteribus Teutonibus erat equus vilior.
Vide Naccus. ADEL.]
T ANGARI, Astandse, hodie Chapars,
apud Persas, Cursores publici^ unde
Graecis ayyapoi. Etymon a Chaldaica vel
Syriaca lingua deducit Hensius, Bo-
chartus ab Arabica ; alii vero, quod pro-
babilius est a Persica. Persae enim
ejusmodi cursorum inventores sunt.
Diodorus Sicul. lib. 19. Xenoph. Cyro-
paed. lib. 8. Herodot. lib. 8. cap. 98.
* Hinc ignes, qui in signum accen-
duntur, quia cursorum vices agunt,
Angari nuncupantur, apud Barclseum
torn. 1. Argen. pag. 16. edit. Lugd. Ba-
tav. : Num tu vero in cujusque collisjugo
arborem non vidisti in longitudinem mali
defixam, cujus apex in cavese modum,
ferro undique per radios prsecingente
laxatur ? Annuente Poliarcho : Use. sunt,
inquit, publics arbores ad idipsum cons-
titutes, ut ad regis imperium impositis in
vertice facibus, negotii signum dent, quod
illico oporteat per populum procurari. Et
hos ignes Angaros vacant. Hispan. An-
gara. Fumo datum signum.
^ 1. ANGARIA, ut habetur apud Pau-
lum JC. vel Angara juxta Spelmannum,
aliquando sumitur pro veredorum sta-
tione, in quam divertunt cursores pu-
blici, et ubi mutant equos, Graecis
avyapelov.
* 2. ANGARIA , ut Angarise 4. Onera
agris aut personis imposita. Stat. ant.
Florent. lib. 3. cap. 90. ex Cod. reg.
4621 : Nullus prsesumat accipere ad feu-
dum vel homagium seu jura, Angaria,
realia et personalia, seu quselibet alia
servitia perpetua. \*™ Germanis olim
Nothwerke, hodie Frohne. In Jure Ar-
gentor. 1. 3. c. 389. apud Schilterum in
Glossario pag. 48. occurrit etiam verna-
cula vox Engern, pro Angariis. ADEL.]
3. ANGARIA, dicuntur, jumentorum
vel plaustrorum praestationes, et quidem
per viam directam. ut parangariss alio-
versum : in Lege 7'. Cod. de Fabricensib.
lib. 11. et in Lege 4. Cod. Theod. de
Cursu publ. etc. quod pluribus docet
Jacobus Gothofred. ad d. leg. 4. Anima-
lia in Angariam prsestita, in lege Wisi-
goth. lib. 5. tit. 5. § 3. Lex Bajuvar. tit.
1. cap. 14. § 4 : Angarias cum carro fa-
ciant. Carrarum Angaries, apud Mar-
culfum lib. 1. form. 1. [Concilium Tre-
vir. ann. 1310. apud Marten, torn. 4.
Anecd. col. 248: Nobiles et domini terrss
permittant homines suos dies festos ob-
servare, et non compellant eos evectiones
seu alias Angarias pr&stare.] Vide Pa-
rangaria.
4. ANGARIA, prasterea qnera dicuntur,
agris aut personis imposita. Gloss. Lat.
Graec. Angaria nspiepyaata, axouata,
c'a. Ugutio et Will. Brito in Vocab.
 ANG ANG ANG 249
MS : Angaria dicilur compulsio, vel in- bant, frequens hac esset transitus; has mus, nee dilectione confundere. Petrus"
justa coactio ab ango, is. [Tabularium S. tamen, et non alias Andreas fuerunt fata- Chrysolog. serm. 38 : Angariare homi-
Florentii : Concessit eis aream ad fur- les. riinc hi duo versus in Anecdotis nem suis actibus occupatum. Paulus
num faciendum, in quo per Angariam Martenianis torn. 4. col. 766. ad desi- Warnefrid. lib. 3. de Gestis Langob.
coquet dimidia pars prsesentis burgi. gnanda Quatuor anni tempora : cap. 6 : Nemo aliquem injuste Angaria-
Galli diceremus, Un four banal, in quo Dat Crux, Lucia, Cineres, Carismata Dia,
bat, nemo vexabat. Vita S. Fursei Con-
scilicet panem suum coquere tenentur Ut sit in Angaria quarta sequens feria. fess, n. 16 : Et ad eum inquirendum tres
burgi vel urbis incolae.j Breviloq.: An- sibi sagaces viros Angariavit. Ingulphus
garias sunt personalia servitia, quas quis * Charta ann. 1444. apud Bern. Pez. pag 895: Clericos Pegelandenses Anga-
in persona sua implere cogitur, sive cum Anecd. part. 3. pag. 295. col. 1: Annua- riabant et perangariabant. Forte scripsit
quis propriis sumptibus servit. Vel An- tim singulis quatuor temporibus, qualibet parangariabant, spectavitque Paranga-
gariss sunt opera possessionibus imposita, videlicet Angaria, quinque libras dena- rios, de quibus suo loco : utitur praste-
sive cum quis sumptibus servit alienis vel riorum prsedictis prseposito, decano et rea Thwroczius in Petro Rege Hungar.
in re sua. vel in equo, vel in asino, vel canonids tradere et assignare (judex) cap. 35. et in Maria, in Praefat. [Reti-
hujusmodi. Indictiones, opera, vel Anga- teneatur. nendum perangariabant in citato In-
ries, in Lege Wisigoth. lib. 12. tit. 1. T7. ANGARIA, Equestris sella vel ca- gulphi loco, neque corrigendum paran-
| 2. Ita Capitula Caroli Magni lib.nis, 1. quas graviorum criminum rei in gariabant, ut suspicatus est D. Cangius;
cap. 81. [« 75. e Gapit. ann. 789. c. 79.] ignominiss et dedecqris notam, ex veteri vox enim perangarii non minus in usu
lib. 7. cap. 367. [*> 467J, Capital. Caroli consuetudine seu etiam lege apud Ger- fuit, quam vox parangarii: cujus ne
Calvi tit. 23. cap. 14. [«* Epist. Episc. manos et Francos recepta, gestare co- unum quidem exemplum refertur suo
ann. 858.J Chartae Alemannicae Goldasti gebantur de Comitatu in proximum loco, ad quem hie remittit Vir Cl. sed
cap. 42. etc. Occurrit hac notione pas- Comitatum. Nobiles canem, plebei sel- nos ibi, Deo dante, perangariarum
sim apud Scriptores, et in veteribus Ta- lam, humeris alias ferebant: postmo- exempla referremus.]
bulis. p* Vide Capitul. Sicardi Princip. dum Magnates majoris confusionis 2. ANGARIARE, Deferre, carro vel equo
Benevent. ann. 836. ap. Cancian. vol. 1. causa sellam etiam portare compulsi vehere [ex debitss praestationis servitio.]
pag. 269. cap. 14. ibique notata.] Hinc sunt. Has infamise notas Angarias Charta Grodegangi Episcopi Metensis
5. ANGARIA, pro qualibet [coactione,] dixere, quod nonnisi magna vi et animi ann. 765. apud Meurisium pag. 168 :
vexatione, injuria, animi anxietate. [S. dolore deferrentur. Charta Frederici II. Debent.... avenam de silva, quas ad vil-
Bernardus Epist. 258. edit. 1690. col. 259: Imp. pro Ecclesia Tullensi inter proba- lam Isinburc pertinet, ad Paternivillam
Immolavi de sinu meo cari pignoris hos- tiones Hist. Tull. pag. xxxm : Quse- Angariare. Infra : Debent fosnum secure,
tiam; et non in Angaria. fateor, sed in rimonia prsefati Episcopi compatientes... et in horreum ducere, torcular verere et
voluntate mea parui voluntati, quas quos prsefatos malefactores ad prsssentiam nos- sequare, Angariam usque ad flumen
vult Angariat.] Guntherus lib. 2. Li- tram commoveri fecimus, qui venientes Saras, aut pro redemptione 10. denarios.
gurini: juxta Varkiariam per milliare unum ab ANGARIARIUS , Angariis et operis
Hujus ab antique Comitatum in finibus urbis. urbe Angarias ferentes, veniam pnstu- obnoxius. Lexicon Gr. Reg. Cod. 930:
Solus ab Angariis Italorum paene solutus, lantes, usque ad pedes Arnaldi Episcopi "Ayyapp;, epya-nt];, uu^peTy)?. Vetus Gloss :
Praesidio Ligurum Guido Blandratensis habebat. Tullensis qui nobiscum aderat, ipsas An- Angariarius, qui agrum locat ut Anga-
Goffridus Vindoc. lib. 3. Epist. 38 : Me- garias deposuerunt et x. libras argenti riam accipiat. In MS. scriptum est
lius vobis dicent Fratres nostri, qui An- pro capitalibus ablatis Arnaldo Episcopo Angarianus. Hinc emendanda? Glossse
garias portaverunt. Matth. Paris : Legen- restituerunt. Vide Sella 2. et Canis. Isidori, in quibus perperam editum
tibus innotescit, quot Angariis et injuriis [** De etymo vocis vide Wachter. in Angaria avianus, pro angarianus, vel
nos miseros Anglos exagitat Curia Ro- Glossar. in voce Angariare. ADEL.] angariarius. Hac notione vocem hanc
mana. [Miracula B. Stanislai Canon. * ANGARIABILIS, Anxifer, perniciosus. usurpant Constitutiones Siculaa lib. 2.
Regul. Maii torn. 1. pag. 782. C : Eadem Charta ann. 1267. apud Bern. Pez. torn. tit. 32. lib. 3. tit. 20. 39. Angararii et
Agnes cum in magna Angaria fuit a 6. Anecd. part. 2. pag. 114. col. 2 : A jugp Extaliati, in Charta Guillelmi Regis
quodam creditore pro debito centum flore- temporalis vexationis et Angariabilis Siciliae ann. 1179. apud Ughellum torn.
norum ; fecit votum ad sepulcrum pii P. incommodi liberandam,etc. 7. pag. 704. in alia ann. 1296. pag. 714.
Stanislai.] Vide Gregor. Mag. lib. 1. JANGARIAGIA, pro Angaria 2. apud 715. Angareni et Angararii dicuntur,
Epist. 59. 68. Angaria mentis, apud Bur- Rymerum torn. 12. pag. 702. col. 2 : Vec- quos diversos fuisse ao extaliatis, docet.
cnardum de Casib. S. Galli cap. 13. [et tigalia, pedagia, Angariagias, custumas, Ubi Statuta MSS. Caroli I. Reg. Sicil.
Henricum Huntindonensem torn. 8. Spi- etc. cap. 63 : Et tuit li home de la cite seront
cil. Acher. pag. 183.] [** Angaria, Bed- ANGARIALES, qui Angariis, seu corva- tos jors mais Engaraire, c'est assaver
ruknisse, Ungelt, in Vocab. Lat. Germ, tis, obnoxii sunt. Bulla Sergii PP. apud qu'il laboureront continuellement, etc.
ann. 1477. ADEL. Angaria, fern. prim. i. Ughellum torn. 1. pag. 707 : Massaritiis, Cap. 188: Qui soit de vile condition, vi-
e. tristitia, etiam angaria didtur com- tributariis atque Angarialibiis. Angaria- lain, ne Engaraire.
pulsio, injusta coactio, in Gemma Gemm. les terras, in Charta Arnulphi Imp. apud * ANGARIATIO, Difficultas, Negotium.
De voce Ungelt vide Haltausii Gloss. eumdem Ughell. torn. 3. pag. 706. censui Gall. Peine, Travail. Acta ad Cone. Pi-
Germ. col. 1933. Veteres rythmi memo- obnoxise. san. ann. 1409. apud Marten, torn. 5.
riales : ANGARIALIS, Tractoria ad cursum Ampl. Collect, col. 618 : Ipse (archiep.
publicum, pro animalibus, quas in An- Toletanus) in minoribus constitutus, sem-
Ungeld Angaria, post hec precaria Bede.] gariam prasstabantuv, uti habet Lex per laboravit indefesse Angariationibus
ENGARIA, pro Angaria, occurrit apud Wisigoth. loco laudato. Acta Concilii jugibus diversas peragrando provincias,
Fulbertum Carnotensem Epist. 14. 110. Arelatensis : Quoniam Lucianum, Capi- ut haberetur unio in ecclesia sancta Dei.
** ANGUEIRA, Idem. Privileg. Alfonsi tonem et Nasutium Episcopos ... Vide Angaria 4. [** Melberi Vocabula-
I. Portug. Regis in Elucidar. vol. 1. dignitas ejus (Constantini Imp.) ad lares rius: Angarialiones, Zwingniss, ut dum
pag. 116: Qui cavallo alieno cavalgar, pro proprios venire prascepit, Angarialem his nobiles subditis varia servitia imponunt,
uno die pectet 1. carneiro, et si magis, cum annonaria competenti usque ad Are- Frondienst. Charta Annas Ducissae Sles.
pectet las Angueiras,pro uno die VI. den. latensem portum... dedimus. Angarialem ann. 1319. apud Gerck. Fragm. March,
et pro una nocte 1. sol. copiam, habere dicitur in leg. 4. Cod. p. 3. pag. 42 : Curiam cum tribus man-
J 6. ANGARIA , Quatuor tempora. seu Theod. de Cursu publ. cui facultas da- sis.... absque precaria, equo pheoda i et
triduana ilia jejunia, quae singulis an- tur angariis seu cursu publico uti, quse simpliciter absque omni servitii Angaria-
nis quater celebrantur. Cur ita dicta facultas per tractoriam conceditur. tione seu infestations perhenniter cum
sint praeclare docet Mabillonius pag. 79. 1. ANGARIARE , avyapeueev, Compellere, libertate perpetua oblinendo, etc.]
Itiner. Germanici: lisdem quatupr tem- vel injuste regere, Ugutioni. Glosses Isi- * ANGARIATOR. [Gall, huissier. DIEF.]
poribus inquit, subditi quique in Ger- dori: Angario, cogo. Hac liotione utitur j|c ANGARIATUS. [Angaria. DIEF.]
mania persolvunt census suos, quos Interpres Matth. cap. 5. S. Augustinus ANGARIUM , definitur Equicinium, et
Angarios vocant. Hinc Quatuor tempora Epist. 158 : Cum ab eorum hominum ne- officina, ubi equi sufferrantur, in Wich-
vulgari nomine Angarias appellantur. cessitatibus vaco, qui me sic Angariant, bild. Magdeburg, art. 125. Breviloq. :
Hanc eamdem ob causam stata quatuor ut eos nullo modo liceat evitare, nee con- Angarium est locus, ubi sufferrantur
tempora nundinarum vocarunt Anga- temnere oporteat. Auctor libri de Disci- equi, ab angulo, vel angusto. vel ango, is,
rias. De B. Andrea puero a Judaeis tru- plina scholarium, qui falso Boetio ads- unde
cidato in Actis SS. Julii torn. 3. pag. cribitur, cap. 6: Expeditis his, quas ad Faber in Angario annectit babaJa gumpha.
465: Quamvis enim singulis Angariis, id scholaris eruditionem digesta sunt, dilu-
est, statis temporibus nundinarum, qui- cidandi moderatione observata, nee An- Belgis nostris Angar. est locus, seu
bus merces aut vecturse ibant, aut redi- gariare lectorem sermonis brevitate cura- sediflcium quodpiam desuper tectum,
I 32
250
caetera pervium, cujusmodi sunt equi-
cinia, in vicis et plateis: sic autem
appellatum videtur, quod in ejusmodi
aediflciis asservarentur equi angariales,
et ad cursus publicos destinati. Gall.
Hangar.
ANGARIUS, Ugutioni. Joanni de Ja-
nua, et Willelmo Britoni, Pedellus. com-
pulsor injustus. exactor. Vide Inhibitor.
* Ex eod. Willelmo in Cod. reg. 521.
et aliis Anonymi Gloss. Bibl. leg. Be-
dellus pro Pedellus.
ANGARII, in Constit. Neapolit. tit. 47.
iidem qui Angariarii. Ranfridus JO. qui
scribebat anno 1215. ut ipsemet testa-
tur : Angarii sunt qui servitium faciunt
propriis expensis, puta tot operas in sep-
timana: et sic vulgariter dicuntur in
multis partibus Angarii. Et tales villani,
qui de personin faciunt operas, vocantur
vulgariter Angarii.
ANGARIZARE, Compellere, injuste exi-
gere, vel Angariam facere. Will. Brito in
Vocabular. Eddius Stephan. in Vita S.
Wilfridi cap. 7: Dona mihi maxima
promittentes, si te subterfugientem Epis-
copum Angarizarem, et ad sedem Apos-
tolicam tendentem retinerem.
ANGARIZATOR, in Vita S. Castrensis
Episc. cap. 2. Tortor.
* ANGEDULA. [Ficedula. DIEP.]
T ANGE, Nomen montium cum coronis.
Papias MS. Vide Angrae.
* ANGEFEL. Charta ann. 1285. apud
Ludewig. torn. 12. Eeliq. MSS. pag. 426:
Nos Johannes Conradus et Johannes dicti
de Plate, cum vera protestatione reco-
gnoscimus et fatemur, quod nos B. Marias
V. et B. Nicolao in Jerichau ad usus do-
minorum ibidem Deo famulantium ven-
didimus quicquid jure haereditario, sive
modo successorio, quod dicitur in Teuto-
nico Angefel,.... contingere potuerit in
futuro. Vide Anevelle.
1 ANGELICA CAREUCA. Vide Carruca,
Vehiculum.
ANGELICA VESTIS, Habitus Monachi-
cus. Florentius Wigorniensis de Grego-
rio VII. PP.: Quia finem vitas suse aspi-
ciebatf et tacito induebat se Angelicam
Vestem, etc,. Wilellmus Abbas Metensis
Epist. 5: Multi elenim tales, sub Angelica
Habitu delitescunt, quorum sic misera est
conversation tantaque vitas perversitas,
etc. Anonymus in Vita sancti Pauli
Virdunensis num. 5 : Votis itaque om-
nium, cum benedictione Patris Monasterii,
Angelicum Schema induitur. 'AyyeXixbv
cYTijxa, in Euchologio Graecorum pag.
499set in Vita S. Nili junior, pag. 112 ;
TO ayysXoTtpeTte? xa\ Tiavaytov a^^a., in
Martyrio Bacchi junioris pag. 86. 119.
Passim Scriptores Graeci. Hinc iyyeXtxv)
axoXouOfa, in eadem Vita S. Nili junio-
ris, Ordo ad habitum angelicuminduen-
dum. Monachorum autem habitus,
Angelicus appellatur, quod et ii dican-
tur Angeli a SS. Patribus, eorumque
vita Angelica. Et quod vivant Angelice,
et sint in, carne sine came, ut loquitur
S. Hieronymus Epist. 7. Carmen de
Laude vitae monastics :
Compare gyranti solenniter omnia caelo :
Insuper Angelicis coniparo Spiritibus,
Qui semper sanclus triplicala voce resultant:
In terris Monachi quod modulantur idem.
S. Eucheriusde Laude eremi, sub finem,
de Monachis Lerinensibus : Incessu mo-
desti, obedientia citi, occursu taciti, vultu
sereni, prorsus ipsa protinus contempla-
tione Angelicas quietis agmen ostendunt.
S. Eulogius in Epist. ad Willesindum
Episcopum Pampilon. : Quid referre de
Sanctorum virtutibus lingua potest mor-
talis, qui in terris positi Angelice vivuntj
ANG
et qui licet inter homines conversentur,
propositum vero gerunt cssleste. Sanctimo-
nialium Angelicum ordinem vocat Conci-
lium Forojuliense ann.791. can. 12. S. An-
tiochus in Epist. ad Eustachium : TOUTO
St [JLOVOV Xeyw, 6^ wxr a^Y)6wc Tjtrav avOpto-
•jvoi Oetot, et'ye Sst avOptoTrou; auTOu;
v.a.\ (AY) a^yeXoua-. Idem homilia 14:
peTto? 8e rj^eti; ol TW XOCTJAW SvjOev
u-evot, xa\ TOV ayyeXtxbv ptov ercav
Hinc Monachorum Caelestis vita dicitur
S. Hieronymo Epist 41. et, in Vita S. Pauli
Eremitse. AddeHomil. 105. Charta Fride-
rici Ducis Bohemise ann. 1186. apud Bo-
huslaum Balbinum in Hist. Bohemias
pag: 217: Ego Fridericus cupiens assi-
duis in precaminibus in futuro connume-
rari ejusdem loci fratribus qui die noc-
teque a laude Dei nee momenta, cessantes
sanctis xquales esse probantur Angelis,
etc. Vide Georg. Pachymerem lib. 11.
cap. 22. et quapad Euchologium adnota-
vit vir doctissimus Goarus pag. 517 ; nos
etiam ad Alexiadem de ea re egimus.
Angelicum vero habitum sumere dice-
bantur morituri Laici, qui prius quam
vita excederent, Monachicis indumentis
indui postulabant, ut orationum Mona-
chorum essent participes ; eorumque ad
id nomina in Calendario, seu Necrologio,
scriberentur, ut annotat S. Anselmus
lib. 2. Epist. 21. Cujus moris exempla
proferunt praeter Graecos Scriptores seu
Byzantinos, Luitprandus lib. 3. cap. 5.
Leo Ost. lib. 1. cap. 44. lib. 2. cap. 91.
lib. 3. cap. 38. (al.40.) Petr. Diac. lib. 4.
cap. 72. Aimoin. de Mirac. S. Benedict!
lib. 4. cap. 3. Ordericus Vitalis, pag.
594. 627. 716. 787. 788. Csesarius lib. 2.
Miracul. cap. 16. lib. 7. cap. 8. lib. 12.
cap. 2. lib. 22. cap. 15. Fragmentum
Hist. Andegav. cap. 5. torn. 10. Spicileg.
Gesta Dominor. Ambasiensium cap. 4.
n° 8. Historia Monasterii S. Nicolai
Andegav. pag. 3. 32. Heremannus de
Restaurat. S. Martini Tornacensis, etc.
Vide Monachus ad succurrendum.
* ANGELICANUS. [Moneta dicta ange-
lot. DIEP.]
ANGELICI, Haeretici, qui Angelos ut
Deos colebant: de his Epiphanius et
Augustinus lib. de Haeresibus- [*® Isid.
Orig. lib. 8. cap. 5. sect. 18.1
* ANGELICUS. [Gall. d'Angleterre.
DIEF.]
® ANGELIUM , Annuntiatio , in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7613. Occurrit prse-
terea in Glossar. Lat. Ital. MS. Vocaoul.
compend. : Angelium, Annonchement.
1 ANGELOTTI, Monetae species. Hist.
Monast. S. Laurentii Leodiensis apud
Marten, torn. 4. Ampliss. Collect, col.
1160: Ipse siquidem Abbas obtulerat do-
mino nostro centum Angelottos aureos.
Vide in Moneta sub Henrico VI. Angliae
Rege.
* ANGELOTUS, diminut. ab Angelus,
nostris etiam Angelot. Inventar. S. Ca-
pellae Paris, ann. }363. ex Bibl. reg. :
Item, ymago unius Angeloti, portans
quandam modicam particulam capitis
S. Johannis Baptistse. Aliud ann. 1376.
ex ead. Bibl.: Caput B. dementis in
quodam vase argenti deaurati repositum,
cum quatuor parvis Angelotis. Nostri An-
gele dixerunt pro Ange. Vita J. C. MS.:
Angeles, Arcangeles plus de cent.
* ANGELULDS, ut Angelotus, Puer in
habitu angeli. Ordinat. MS. eccl. Came-
rac. ad diem Paschae fol. 43: Qui (epis-
copus) interim paratus alba, stola, cappa.
mitra, cyrothecis et cambuca, occurrii
processio. prsecedenlibus Angelulis.
1. ANGELUS, Legatus, Nuntius^ etc.
ANG
Graec. ayyeXo?. Gloss. MS. Regium : An-
gelus, nuntius, gaudium. Martianus Ca-
pella lib. 2. de Genio : Et quoniam cogi-
tationum arcana superas annuntiat potes-
tati, etiam Angelus poterit nuncupari.
Ekkehardus junior de Casib. S. Galli
cap. ult. : Angelus Imperii.
2. ANGELUS, Vexillum praecip.uum
apud Impp. Occidentales, quod S. Mi-
chaelis efflgie insigniretur. Wittikindus
lib. 1. de Gest. Saxon. : Imperalorem in
primiSf mediis, et ultimis versantem m-
dentesf coramque eo Angelum, (hoc enim
vocabulo efftgieque signum maximum erat
insignitumj acceperuntfiduciam magnam-
que constantiam. Lib. 3 : In quinta (acie)
quse. erat maxima, et dicebatur Regia,
ipse Princeps vallatus lectis ex multis
militum millibus , alacrique juventute,
coramque eo Angelus. penes quern victoria,
denso agmine circumseptus, etc. Eadem
habet Conradus Urspergensis pag. mihi
222. Apud Graecos Impera tores sequioris
aevi, inter varia quibus in cseremoniis
Palatinis et Ecclesiasticis utebantur,
vexilla, primum etiam fuit, quod TOU
ApxtarpaTvryou, seu S. Michaelis, appella-
bant, ut auctor est Codinus de Offlc.
cap. 6.
3. ANGELUS , Titulus , quo summi
Pontifices, aliique Episcopi compel lari
solebant. Justinianus Comes , postea
Imperator, in Epistola ad Hormisdam
PP. Comperimus.... ad Angelum vestrum
hinc discedentes iter arripuisse. Infra :
Quamobrem etiam et a vins reverendissi-
mis Episcnpis,.. ab Apostolatu vestro ad
nos Angelus vester deslinare dignetur.
Relatio Archimandritarum Syriae ad
eumdem Hormisdam post. 22. Epistolam
ejusdem Pontificis : Quoniam Deus et
doctorem, et medicum anirnarum consti-
tuit vos et vestrum Angelum, etc. Ita in
Synodo adversus Tragoedias Irenaei cap.
173. 302. Libellus Porphyrionis, Diaconi
Alexandrini ad Leonem I. PP. in Con-
cilio Calchedonensi Act. 3 :
Angelica sedes vestra, in Epistola Epis-
coporum Dardaniae ad Gelasium PP.
Hinc Coangelici dicuntur summi Ponti-
fices. Anastasius Biblioth. in Praefat. ad
Synodum VII : Domino Coangelico Joanni
Pontifici summo et universali Papss, etc.
Idem in Vitis PP. pag. 216. et alibi non
semel hocce epitheto donat summos
Pontifices. Concilium Romanum anno
853. dicitur actum anno Pontificatus
sanctissimi ac Coangelici et universalis
quarti Papss Leonis septimo: ut Conci-
lium aliud Romanum ann. 877. a Domino
et Coangelico Papa. Adde Annales Fran-
cor. Bertinianos ann. 868.
Sed id etiam epitheti datur interdum
ipsis Episcopis. Vetus Charta apud Ru-
beum lib. 5. Histor. Ravennat. : Dum
resideret ibidem Honestus Coangelicus
Archiepiscopus S. Ravennatis Ecclesise,
etc. Adde pag. 257. Apud Lambecium
lib. 5. de Caesarea Bibliotheca pag. 124.
IcrayyeXou epitheton tribuitur Joanni
Tranensi in Apulia Episcopp : quomodo
apud Palladium in Historia Lausiaca
cap. 43. Theodosius M. 6 ev ayyeXots
apt6(ji.ou[ji£voc dicitur. Extat Anastasii Si-
naitae Patr. Antioch. a7t68et|tc, OTI p.£ya xa\
ayyeXcxbv TO 'Ap^tepaxbv a^c'wjxa. His porro
titulis insigniuntur summi Pontifices
et Episcopi, quia in Apocalypsi Sacer-
dotes Angeli appellantur, et per Angelas
intelliguntur : et, ut ait S. Remigius
Remensis Episcopus in Epistola ad Fal-
conem Tungrensem, sub vocabulo Angeli
traditur actionis forma Pontificias. Isido-
rus Hispalensis in Epist. ad Massenum
 ANG
Episc.: In Angela Ecclesiss Prsepositum
utique, id est, Sacerdotem ostendit....
Joannes Evangel, etc. Joannes VIII.
PP. Epist. 292 : Sacra Scriptura Sacer-
dotes Domini aliquando Angelas nominal.
In VIII. Synodo can. n. Ejpiscopi dicuntur
ferre T^TCOV TWV &yt'wv xod oupavcwv tspapx&v.
Denique Riculfus Suessionensis Episco-
pus in Constitut. ann. 889. ad Presbyte-
ros : Ad vos enim plebium pertinet cura et
solicitudo. et ex vobis pendet earum salus.
utilitas, atque animarum profectus. Scrip-
turn namque est de vobis: (Malach. 2.)
Labia Sacerdotis custodiunt scientiam, et
legem ex ore ejus [requirent], quia Ange-
lus domini exercituum est. Angelus nam-
que Latino eloquio nuntius dicitur: et
vos quidem Angelorum ministerium exple-
tis, quando vestras plebes instruitis atque
docetis.
* Et abbates ita nuncupati, ut disci-
mus ex Charta ann. 956. apud Murator.
torn. 1. Antiq. Ital. med. aevi col. 165:
Leone Christi famulo, religioso presbitero
et monacho , et pro divina dementia
Coangelico abbate ejusdem monasterii
(de Sublaco).
\ 4. ANGELUS. Sic vulgo appellatur
Salutatio Angelica quae matutina luce,
meridiana et serotina ad campanae pul-
sum recitatur. Hujus institutionem,
quse primum ad pulsationem ignitegiicce-
pit, S. Bonaventurae acceptam referunt
nonnulli, alii vero, quod verisimilius
est, Joanni XXII. PP. Concilium Seno-
nense ann. 1347. cap. 13: Prsecipimus,
quod observetur inviolabiliter ordinatio
facta per S. M. Joannem PP. XXII. de
dicendo ter Ave Maria tempore seu hora
ignitegii. Statuta D. Simonis Episc.
Nannet. apud Marten, torn. 4. Anecd.
Col. 962 : Prsecipimus, ut ipsifaciant hora
consueta pulsari campanas in Ecclesiis
suis ad ignitegium, Galilee Couvrefeu, et
prascipiant parochianis ad pulsationem
hujusmodi dicere genibus flexis verbum
salutationis ab Angela gloriosse Virgini
Marias Ave Maria: et ex hoc lucrantur
decem dies indulgentiss. Verum ubi crevit
pia hujusmodi institutio, auctae pariter
et indulgentiae. Synodus Biterr. ann.
1369. apud Marten, torn. 4. Anecd. col.
660: Item, simili modo ordinatur quod de
cetera in aurora diei pulsetur tribus icti-
bus cum batallo majaris campanas, et qui-
libet audiens, cujusque status fuerit,
dicat ter Pater noster et Ave Maria, et
cuilibet dicenti. de Omnipotentis Dei auc-
toritate et nobis attributa, dam/us et con-
cedimus xx. dies indulgences in remis-
sionem suorum peccaminum. His tandem
ex auctoritate summi Pontiflcis ecc.
indulgentiarum dies accesserunt, cum
a Ludovico XI. an. 1472. ut ter in die
Angelus diceretur, praeceptum fuisset,
quod hactenus pie et religiose est obser-
vatum.
5. ANGELUS, Nummus aureus Franci-
cus. Vetus Regestum: 7. Febr. 1340.
fiebant Angeli fini, ponderis 33. et 2. tert.
23. Aug. 134. Angeli ponderis 38. et 1.
tert. Vide infra y. Moneta.
6. Angelorum ignota nomina flngi vel
nominari vetat Concil. Laodic. can. 35.
Sola enim Michaelis, Gabrielis et Ra-
phaelis agnoscit Ecclesia. Capitulum
Aquisgran. ann. 789. can. 16. lib. 1.
Capit. cap. 16. Synodus Romana sub
Zacharia PP. Quibus interdum Uriel
adjungitur. Vide Rhenanum lib. 3. Rer.
German, pag. 149. Altaserram ad Fer-
randum Diac. pag. 124. Stephan. Balu-
zium ad lib. 1. Capitul. cap. 16. etc.
* 7. ANGELUS, Piscis genus, nostris
etiam Ange. Tract. MS. de Piscibus ex
ANG
cod. reg. 6838. C. cap. 40 : Squatinam
nostri, Massilienses, Galli, Ligures Ange-
lum vacant, a similitudine angeli picti,
cum alis expansis.
«= ANGENA, glandule, Gloss. Jaeckii et
Gloss, cod. reg. 7644. ibidem infra : An-
guinaz. glandulse.
* ANGENINA , Moneta Lotharingica,
cujusSOOO. faciunt marcam. Vide Bodin.
de Republ. lib. 6. cap. 3. pag. 661. edit.
Paris, ann. 1577.
j ANGENS, Anxius. Translatio S. Atha-
nasii Episcopi Neapol. apud Muratorium
torn. 2. part. 2. col. 1074 : Inlra paucos
dies desideratum lumen restituit puero,
et patri Angenti reddidit consolationem.
® ANGENTER, Astringenter. Cath. As-
tricte, anguste.
ANGER, pro Armiger, Gloss. Isid. : An-
ger, spatharius, qui angit. i. stringit spa-
tham. Joan, de Janua : Anger, spatarius,
ab ango, eo quod angenter. i. stride spa-
tarn teneat. Vel hie Anger, i. cruciator.
Vel Anger, genus serpentis, quod angu-
lose et tortuose incedat; unde versus:
Anger angit gladios, serpens est, et cruciator.
* ANGERIARI, Ominari, prsesagire, De-
vinar, Prov. in Glossar. Provinc. Lat. ex
Cod. reg. 7657. Verum leg. Augurari.
* 1. ANGERIUS, Vectigalium exactor ;
quia angit, sic dictus. Charta ann. 1215.
de pedagio salis et lesdae civit. Avenion.
ex Bibl. reg.: Mandaverunt quod lingua
ilia, quse percipiebatur ab Angeriis in
denariis, ab hora nona diei Veneris usque
ad horam nonam diei Sabbati sequentis,
et civibus et extraneis sit in perpetuum
remissa. Vide Angarius.
« 2. ANGERIUS. f. Uncus, Gall. Croc.
Correct, stat. Gadub. cap. 43: In omni
regula Cadubrii fiant de oonis communis
Cadubrii schallss duse et quattuor Angerii,
et in plebe quattuor schallse et Angerii
quatuor, ut occurrente casu ignis melior
possit fieri deffensio. Vide Angistrum.
* ANGETUM, Palitii aut aggeris terrei
species videtur, quo ager a transeunti-
bus defenditur; sic dictum, quod viam
coarctet. Stat. Genuens. lib'. 6. cap. 14:
Si inter terras duorum aderit via publica,
et ambo convenerint de faciendo, vel quod
alter faciat Angetum super dictam mam,
possint illud facere; dum tamen sit altum
a piano vise ad minus per palmos decem
octo. Aliud sonat Anghet, in Lit. remiss,
ann. 1443. in Reg. 176. Chartoph. reg.
ch. 285 : Le suppliant fut par eulz mis en
ung Anghet, en tel point que il cuidoit
que iceulx compaignons le deussent tuer
audit hostel. Ubi pro Angulo, loco secreto
usurpari videtur. Vide Infra Anglare.
1 ANGHIO, Anthrax, bubo, Gall. Char-
ban, Bubon. Miracula S. Humilianse
torn. 4. Maii pag. 406 : Juvenis quidam...
patiebatur infirmitatem in femore, quse
vulgo dicitur Anghio, physice dicitur Bubo,
tarn periculosam quod oculis humanis as-
picientibus apparebat nimis horribilis. et
erat inflatum femur. Vide Anguen.
ANGIA, Isidore in Gloss. Ferrum buculse
scuti. Papiae: Ferrum intra buculam
scuti. [Graevius pro Angia, censet scri-
bendum Ancile: quod vide.]
ANGILDUM, Simplex gildum, aut We-
regildum, seu simplex valor hominis vel
rei alicujus, compensatio pro simplice
rei vel hominis sestimatione ; ex Saxo-
nico a n, una, et g i l d , solutio, pretium,
compensatio; ut twigildum, compensatio
duplex : trigildum, compensatio triplex,
etc. Leges Inse Regis cap. 24. apud
Bromptonum [** in Saxon. 22.]: Si tuus
Genereat, id est, colonus, vel villanus fura-
tus fuerit et amittas eum, si habeas pie-
ANG 251
gium, admoneas eum de Angildo: si tu
nan habeas, redde tu Angildum, et non
sit ei in Aliquo remissius. Adde leges
Alvredi cap. 7. 11. [** in Saxon. 6. et 9.
§'!.] Vide Gildum.
| ANGILLA, Serpentina, ab angue. Pa-
pias MS. Ecclesise Bituricensis.
* ANGILOPA. Alex. latrosoph. MS. lib.
1. Passion, cap. 103 : Hoc enim (remedio)
solo utendo non solum egilopas, sed etiam
Angilopas, diuturnas scio fuisse curatas.
Ubi Glossae : i. e. duratas. Vide &gilopa,
^ ANGIMA. [Angina. DIEF.]
ANGINA, Taberna, in Glossis Arabico-
Latinis, an Tubera? nam Anginas, tubera
porcorum vocantur. [** Ita legitur in
Gloss, cod. reg. 7644.J
ANGISTRUM , Hamus, Ugutioni; ex
Grasc. ayxtorpov. Est etiam instrumen-
tum chirurgorum, apud Isidorum lib. 4.
cap. 11. apud quern ancistrum restituit
Vossius.
| ANGITUDO, Anxietas, ab ango, vel
angulis, quia in diversa se torquet. Papias
in MS. Bituric.
^ ANGLA, oye?, to; NISio?, Mensa trian-
gularis, in Supplemento Antiquarii.
[*» Vulcanius ad Gloss. Lat. Grsec.
legere jubet Anglones,]
T ANGLARE, Aurire. Gloss. Bituric.
Forte Antliare, ab Antlia, Haurire.
* ANGLARE, ANGLARIUM, Angulus sive
exterior, sive interior, Gall. Angle, coin.
Stat. ann. 1357. inter Probat. torn. 3. Hist.
Nem. pag. 195. col. 2 : Murus iiij. palma-
rumprocedens de directo a muro portalis
de Arenis versus murum canalis, taliter
quod a dicta parle canalis faciat Angla-
rium ad modum turris. Ibid. pag. 196.
col. 1: Continuando usque ad edifficium
magnum P. Garini... usque Anglare, et
a dicta An'glari usque ad edifficium dicti
magistri Petri perficiatur. Anglet, eadem
notione, nostris. Lit. remiss, ann. 1395.
in Reg. 147. Chartoph. reg. ch. 298:
Quand ilz furent comme pour passer un
mur,... en un Anglet d'icellui mur, etc.
Froissart. 3. vol. cap. 17: Adonc I'es-
cuyer me lira en un Anglet de la chape du
chastel d'Ortais. Hinc s'Angler, iisdem,
pro In angulo reeedere, se se abdere,
Gall. Se retirer, se cacher dans un coin.
Mirac. MSS. B. M. V. lib. 1 :
Un enfant ot en cor n'agaires,
Dedens sa chambre s'en Angla,
Se le mourdri et estrangla.
Unde et Anglee, pro Secessus, locus
abditus, Gall. Coin, lieu retire, in Vitis
Patrum MSS. :
* En nne parfunde vallee,
De 1'une part en une Anglde
Estoit uns espihois crueus.
Vide supra Angetum.
ANGLESCHERIA, [Nativitas Anglica.]
Vide Englescheria.
* ANGLIA, ICA. [Anglorum terra.
DlEFj
ANGLIATA , Angulus. Testamentum
Sisnandi Comitis Conimbricensis apud
Brandaon. torn. 5, Monarchies Lusitanae
pag. 276: Et in ilia Angliata sub Castello
S. Eulalise duas villas ad integrum.
ANGLIGUM OPUS. Liber anniyersario-
rum Basilicas Vaticanse apud Joan.
Rubeum in Vita Bonifacii VIII. PP.
pag. 345: Quinque aurifrigia, quorum
tria sunt de opere Cyprensi, et unum
est de Opere Anglicano, et unum est
ad Smaltos, etc. Leo Ost. lib. 2. cap.
33. (al. 34.): Loculus ille miriftcus... ar-
gentp et auro gemmisque, Anglico Opere
subtiliter ac pulcherrime decoratus. Ubi
quidam perperam restituunt anaglifo.
De Anglorum porro in artibus solertia,
252 ANG ANG ANG
sic Gesta Guillelmi Duels Normann. et Lequel suppliant esmeu de VAnguengne, olim Enguinaille, Angonrte et Anguenne.
Regis Anglic, pag. 211 : Anglican nationis que lui faisoit ledit charpentier, et des Mirac. S. Rosae torn. 2. Sept. pag. 456.
feminse multum acu et auri textura, egre- paroles qu'il lui disoit, feri icellui char- col. 1 : Johannes Grisostomus puer....
gie viri in omni valent artificio. pentier. Angoine et Angorisme, eadem amorbatus eo morbo, qui Anguinaha dici-
T ANGLICUS, Anglicse mpnetse species notione, in Mirac. B. M. V. MSS. lib. 1 : tur. jam in extremis erat constitutes.Vitae
in Vita S. Donatiani Episcopi: Filum Theophilus est en Angoine, SS.' MSS. ex Cod. S. Victoris Paris,
argentum duos Anglicos valentem, pro Et effrees trop durement.... sign. 28. fol. 119. r°. col. 1 : Laquele pes-
munere tibi apportdbit. Or ai tanl fait par moi meisme, tilence il apelent enguinaire, ce est apos-
1 ANGLOBES, Tcoudcvou elSo?, Placenta. Que chiffres sui en Angorisme. tume sanz enfleure en la Enguinaille.
Supplem. Antiquarii. t ANGUEN, Anthrax, Pestilens inguinis Lit. remiss, ann. 1471. in Reg. 195. Char-
^ ANGLUM, Anglus pro Angulus, Gall. bubo, Gall. Charbon, Bubon. Acta SS. toph. reg. ch. 605 : Le suppliant bailla
Angle, Coin. Angulus terree, apud nos- April, torn. 2. pag. 954 : Dum de mense d'icellui cousteau ung cop a, Denis Dufour
trates Coin de terre, Morceau de terre. Octobris proxime prseterito ex maxima en la cuisse senestre, a I'endroit de la
Chartularium SS. Trinit. Cadom. ex febre et duobus Anguinibus in corpore Angonne ou coilyon. Alias anix, 1409. in
Bibliotheca D. Abbatis de Rothelin, fol. ipsius, ex epidemia tune concurrente in Reg. 153. ch. 345 : Icellui Jehan fu blecie
43. y° : Symon in tempore Henrici Regis extremis laboraret, etc. de son coustel en I'Anguenne, ou en la
senis tenuit viij. acras.-. et ibi unum An- * ANGUERIUS, Angulus, ut videtur, cuisse.
glum de defense preeoccupatur et clausum Gall. Angle. Charta ann. 1386. ex Tabul. | ANGUIROMAGUS. Vide Anchiroma-
extra defensum. Massil. : Pro implendo dictam turrim, et gus.
* ANGLUS. [Gall, angle: « Angulus, pro avantagiis crotse. etpro Angueriis,etc. j 1. ANGUIS, Draconis effigies in vexil-
non, anglus. » (App. ad Probum, Meyer, Vide supra Anglare. lis delineata. Vide Draco 1.
text, bas latins, 1. 1. 10.)] « ANGUIFER, Anguem ferens. Chrpn. « 2. ANGUIS, crudelis. Glos. in cod.
%. ANGMAN. [AGRIMONIA. DIEF.] Tarvis. apud Murator. torn. 19. Script. reg. 7644.
| ANGOISSOLI, Publicorum usurario-Ital. col. 863: Verum maxima pugna ter- 1. ANGULA, Anguilla, in Glossis Ara-
rum societas, damnata Edicto Johannis ribilisque clamor circa Anguifera insignia bico Lat.
I. Regis Franc, ann. 1853. apud D. de erant. Vide Draco 1. * 2. ANGULA, Territorium quoddam
Lauriere torn. 2. Ordinat. Reg. pag. 523. ANGUILLA. Glossae Isidori: Anguilla, ballivise seu districtus Senonensis, nos-
ANGONES, dicuntur, lingua Francica, est qua coercentur in scholis pueri, quas tris etiam Angle. Charta Ludov. X. reg.
tela seu hastse quibus Franci utebantur. vulgo scutica dicitur. Gloss. uElfrici: An- Franc, ann. 1315. in Reg. 52. Chartoph.
Sic yero describuntur ab Agathia lib. 1: guilla, vel scutica, s v i p a. reg. ch. 92 : Johanni de Claromonte mi-
Brevia, inquit, tela quse ipsi Angones | ANGUILLARUM POSITIO, Jus ponendiliti concessimus de gratia speciali unum
vocant ; cujus pars major ferro obducta in flumine quidquid ad capiendas an- mercatum in villa sua de Sancto Justo in
estf ita ut ex ligno aliquid prseter mem- guillas necessarium est. Charta Eustachii Angula. Lit remiss, ann. 1396. in Reg.
brum vix extet: in superiori ferro tan- Flandrias Camerarii ann. 1224. apud 151. ch. 148 : Saint Just en I'Angle ou
quant hami utrimque sunt, et deorsum Mirseum torn. 1. Diplom. Belgic. pag. ressort du baillage de Sens.
vergunt. Similia ex Agathia habent 681: Inde est quod ego in parochia de •j ANGULA TERBJS , pro Angulus terrse,
Eustathius, auctor Etymologici et Sui- Westende Anguillarum Positionem in Gall. Coin, portion de terre. Madox For-
das. Ex qua Angonum descriptione , Isara extra Slusamjacentem, et ad aquae mulare Anglicanum pag. 197: Hac prse-
Lipsii in Poliorceticis sententia quibus- ductum mei offtcii pertinentem. dictse. Ec- senti carta mea confirmavi Randulfo de
dam arridet, qui nostras securiculas clesias S. Petri de Oudenburg in eleemosy- la Lane illam Angulam terrse mese quss
describi censiiit, quas vocabulis baud nam contuli. Ibidem iu Charta alterius jacet ex parte Occidentali aquse de Wal-
abliidentibus Belgse Haeken, nos Galli Eustachii ann. 1261 : Noverit universitas tecumbe, decurrentis in villam de Wella,
Haches appellamus. Aichou, et Achou vestra, quod cum controversia orta esset illam Angulam scilicet quas estjuxta ma-
etiamnum securiculas vocant Arverni, inter me ex una parte, et Ecclesiam S. gnam 0
viam, etc.
vocibus ab ango vel aggo, deductis, exis- Petri ejus loci ex altera, super positioni- Suspicor esse Modum agri, quern et
timat vir doctus. Angonum meminit bus Anguillarum sitis sive jacentibus in nostri Anglee appellaverunt.Chartaann.
etiam Pachymeres lib. 12. cap. 30: offtcio meo de Sclipis, quas dicta Ecclesia 1256. in Chartul. Thenol. fol. 56. r°: Con-
'iTaXixoi? TO!;OCS ocaOoTcXcffjAEvot , a-jTo\ 5s dicebat nobilem virum Eustachium quon- naissons encore que a cele eglise nous
{/.era TteXTtov, xal uaXTwv eiu^wptwv Sopatwv, dam Camerarium Flandrise patruum avons vendut une A nglee de nostre preit,...
a SYJ TO TcaXoubv ayywvs; exaXoOvio , TOV meum ipsi Ecclesise in eleemosynam con- de laquelle Anglee de ce preit, etc.
TtoXejJLOv avsOappovv. tulisse... Quo inspecto ego recognovi co- *. ANGULA. [Gall, angelique. DIEF.]
* ANGORlA. [Moestitia. DIEF.] ram dicto Comite et recognosco me nihil ANGULARIS, Colatorium, quod vulgo
| ANGOVINI, pro Andegavensis Moneta.juris habere in prsefatis Positionibus An- Chausse vocamus, quia in angularem
Charta Rqberti de Osburvilla ex ArcMvo guillarum. formam desinit. Apitius lib. 7. cap. 4 :
Monasterii B. M. de Bono Nuncio Roto- ANGUILLARIS, ANGUILLABIUM, Locus Suffundes liquamen. fricabis, in Angu-
mag. Concessi et donavi in perpetuam fluminis, ubi capiuntur anguillse : vel ut larem refundes simul cum offellis, etc.
eleemosinam Deo et Ecclesise S. M. Becci habet Ugutio, locus ubi anguillse habi- Utitur etiam alio loco. Occurrit quoque
et Monachis ibidem Deo famulantibus.... tant. Charta Rohonis Episcopi Inculis- semel ac iterum in Tabulario S. Epar-
17. libras Angovinorum, etc. mensis in Tabul. AbbatiaB S. Amantii: chii Inculismensis fol. 63.
j ANGR.22, Intervalla arborum, vel con- Silvis, pratis, aquis, farinariis, Anguilla- * ANGULATA, ut Angula, angulus.Gall.
valles. Glossar. Isid. In Pithoeanis, riis. Alibi in eod. Tabul. : Sed et ad An- Angle, coin. Charta ann. 1263. in Char-
Angse. Festus habet: Antras, Convalles guillarem faciendum, et ad molendinos tul. S. Cornel. Compend. fol. 185. r°. col.
vel arborum intervalla. Papias : Anchrse, construendos dederunt boscum, etc. Ob- 2: Cum mota fuisset discordia... super
etc. Vide Ancra. Haud scio an non idem servat porro Wendelinus in Lege Salica, quadam petia terras, in qua nemus plan-
significet Angre apud Murat. torn. 2. et aliis ejusmodi, non aliorum piscium taveramus, sita videlicet in Angulatis
pag. 257. col. 1. A. in Capitulari Sicardi fieri mentionem, quam Anguillarum, et nemorum de Lihiis, etc. Vide Ang liata.
Principis Beneventi, ubi sic legitur: quidem fluviatilium, non item lacus- 1. ANGULOSUS, uoXuytovtoc, in Gloss.
xxxviil. de Angre. xxxix. de Sthai. XL. trium : unde conjicit eas Leges non Graec. Lat.
de ponte lapideo et deplagia. LXI. de fluvio alibi latas quam circa prata Brabantiae 12. ANGULOSUS, Subdolus, tortuosi
diu concello, etc. [** Pratillus ad h. 1. versus Hercam, ubi inexhausta fere est ingenii, vafer. Gall. Fourbe, trompeur.
nomen proprium esse ait, hodie Angri anguillarum piscatio. Chron. Andrense torn. 9. Spicil. Acher.
prope Nuceriam.] f ANGUILLARIUM, PraBStatio anguilla- pag. 593 : Quare Angulosus Rex Anglo-
1 ANGRIP, Legitur apud Spelmannum rum domino debitarum. Tabularium S. rum Johannes exire de reg no suo jubet
pro Anagriph. quod vide. Petri de Cella-Fruini Engolismensis : totum conventum Ecclesise Christi Can-
ANGROMAGUS. Vide Anchiromacus. Dederunt omne Anguillarium, scilicet tuariae. Sunt qui ab Angula, id est, An-
™ ANGUARA, Idem quod supra Anga- quarlam partem Anguillarum, etc. guilla factum putent Angulosum; quia
rea. Charta Andreae de Chauvingni dom. | ANGDINA, Funis, Gall. Cable. Hist.versipellis in anguillae modum ad omnia
Castri Rodulfl ann. 1325. in Reg. 65. 2. Norman. Scriptores apud Andr.Duches- sese flectit, ut elabatur, unde hasc nos-
Chartoph. reg. ch. 278: Avons franchi... nium pag. 40. col. 2. ex Abbone de Ob- tris loquendi formula : B s'echappe
Ameline fame feu Grangier...et touz leurs sidione Lutetiae a Normannis: comme une anguille. Sed et ab Angulo
Tioirs masles et femeaux... de taille. mor- Angninisque trahebantur ripas secus (cimbae) ipsse. oriri potest. Angulosus Plinio idem est
taille, leyde, bian, Anguara, paranguayra, qui Multangulus : ubi autem anguli
et de toute exaction. Hinc nostris olim Ubi in margine : Anguinis, funebus. multi, quod quseritur, ut in versipelle,
:
Anguengne, pro Angor, molestia. Lit. =« ANGUINALIA, Pestisinguinaria, bubo, vix invenitur.
remiss, ann. 1375. in Reg. 106. ch. 408 : ab Ital. Anguinaia, inguen, Gall. Aine, 1 ANGULSAXNUS, Anglo-Saxo. In dua-
 ANG ANH ANI 253
bus Chart, ann. 946. apud H. Wanleium bs, Angustiporium, Angustus, An- Anglicus extruso colit hanc Anhleta Britanno.
de antiqua Litterat. Septentr. pag. 302 : giporlus, Angulus. Ubi Editor, an Athleta 9 Videtur vox An-
Post obitum Eadmundi Regis qui regi- «» ANGUSTRINA, <7TEv6xop-a. Gloss. glosaxonica, forte anhlota, tributarius,
mine regnorum Angulsaxna et Northym- Graec. lat. AnffTevoxwpc'a; a voce de qua mox.
bra paganorum Brettonumque,.. guber- ** ANGUSTRUM, ein top da man yn
nabat. Item An D. Incarn. 946 : Et 1°. leset. Glossar. Lat. Germ. ann. 1477. Ger- ANHLOT, ANLOT, ANLOTE. Leges Wil-
temporali cicli laterculo quo sceptra dia- manis superior. Angster, et Ital. Anguis- lelmi Nothi cap. 4: Omnis Francigena
dematum Angulsaxna cum Northymbris, tara, est Vitrum collo angusto. ADEL. qui tempore Ediuardi propinqui npstri,
etc... ANGUTIO, Aviculae species, Petro de fait in Anglia particeps consuetudinum
* ANGULUM, pro Cingulum, Ambitus, Crescentiis lib. 10. de Agricult. cap. 7. Anglorum, quod ipsi dicunt Anhlote et
Gall. Enceinte. Charta Philippi comit. ANHELA, Halitus, anhelitus.Gall. Ha- Anscote, persolvat secundum legem An-
Flandr. ann. 1211. ex Cam. Comput. In- leine. Vita Aidani Episcopi Fernensis in glorum. Lambardi Editio legit Anehlot,
sul. : Omnes qui ghildam habent et ad Hibernia cap. 4. n. 26 : Viditque unam et an Scote, et in margine, vulgo Scot et
illam pertinent, et infra Angulum villas (bestiam) magnam et fortiorem ceteris. . . Lot. Sensus est, ut unusquisque pro
suas manent. liberos omnes facio. aperto ore. quse. erat parata se devorare ; more patriae sortem et partem suam
* ANGULUS. Libert. Pontis-Urson.tom. cujus Anhela Regem ad se traxit. et psene persolvat. Hlot enim sors est, Scot pars,
4. Ordinat. reg. Franc, pag. 640. art. 82 : devoravit. seu vectigal: an vero articuli vice prae-
De multura. si aliquis moliat sexdecim * Vita S. Corbiniani torn. 3. Sept. pag. ponitur, ut apud Gallos, un. p^Wilkins:
boesselloSj sextum decimum reg is est, Mo- 284. col. 1: Nee tort arum obpressio Anhe- an hlote, et an scote, ita ut an, vulgo on,
lendinus tenet in Angulis dimidium boes- lam ejus suffocavit. sit praepositio in.}
sellum et pastum. 1ANHELABUNBUS, Anhelans. Cursu- 1. ANI, [Unus, veteribus Francis.] Vide
* ANGUMA. [Angina. DIEF.] que rapidissimoproperans, Anhelabundus Chunna.
^ ANGURIA, Spelmanno idem est cum illuc pervenit. torn. 3. Concil. Hispan. 1 2. ANI, Circuli. Papias MS. Ecclesiae
Angaria, quod vide. pag. 646. col. \. Bituric.
:*: ANGURIRE. [ANGARIARE. DiEF.] T ANHELERIUS, Annulorum faber, | ANIADOI, est futurus paradisus, ver
T ANGURIUS, Sarracenice Bathich, Gall. Faiseur d'aneaux. In MS. cod. ssternum, Rocho le Baillif in Dictiona-
Pepo, Gall. Melon. Parvum Vocabula- Confraternitatis B. Marise Deauratae riolo Spagyrico.
rium Latinq-Sarracenicum ad calcem Tholos. inter sodalium nomina recen- j ANIADDS, Eidem est rerum efficacia,
Itinerarii Hierosol. auctore Bernhardo sentur P. Anhelerius, J. Pelliparius. A. spiritualis homo, cceleste et glorificatum
de Breydenbach. pag. 250 : Brodiator, etc. corpus ex Christo habens.
; ;
« ANHELIA, Pugna. in Vocab. comp. * ANIGIUS, Invictus. Cathol.
Pomum, Doffaha. ANHELITUS. Gregorius Turon. lib. 3. >|c ANICLA. [Vulgo vieille ; « anus, non
Pirum. Engassa. Hist. cap. 28. et Gesta Regum Franco- anicla. (App. ad Probum, Meyer, text,
Ficus, Hyne. rum cap. 25: Sed neque Anhelitus venti bas latins, 8. 1.136.) »]
Angurii, Bathich. in illo loco senserunt. Phrasis nostris fa- * ANIGULATOR, LOSUS. [Gall, criard
Pulmentum, Tabich. miliaris : Ils n'ont pas senti en ce lieu-Id inutile. DiEFj
Ovum. Beyde. une haleine de vent. * ANICULUS, pro Anniculus, agnus aut
1 ANHELIZARE, Anhelare, Spirare, ovis unius anni. Charta ann. 1355. in
* ANGUSTI, pro August!; sic appellan- Gall. Respirer. Processus de S. Petro de,. Reg. 84. Chartoph. reg. ch. 368: Cum
tur Nummi Bracteati, in qui bus efflcta Luxemburgo, Julii torn. 1. pag. 569 : Fe- certam lanorum, bidentum et Aniculo-
imperatorum effigies : alii vero aliis bribus et aliis multis rum quantitatem emisset, etc. Vide Anni-
nominibus designantur. Consule Jac. a gravatus. hora quasi infirtmtatibus valde
culus.
Mellen in Epist. de quibusdam nummis vit; et mortuus ab iliaCompletorii expira-
hora, nee Anheli- 1 ANIE, Interpretatur quasi Ananonia,
Germ, ad D. Gasp. Sagittar. et Joan. id est recognitio. vel quasi anna, id est,
Christoph. Olearium in Isagoge ad Nu- zans nee aspirans neque pulsum habens,
libertas. Papias MS. Ibidem. : Anima
mophylacium Bracteatorum. Vide in stetit usque ad horam subsequentium Ma- dicta quasi.... Anie id est, Ananonia
Nummus. [** Germanis olim Angster, quod Greece recognitio dicitur . . . vel quasi
quasi Angesicht-Pfennig, ab imagine non et *Provinc. ANHELLUS, Agnellus, agnus, Occit.
Anhel, pro Agneau; quod de Ania, id est vacua.
solum Imperatorum, sed etiam Episco- animali perinde T ANILAF, apud yeteres Francos, Un T
pbrum, prsesertim Augustanorum, unde dicta, usurpatur. ac de moneta, Agnus
Charta ann. 1366. in decim. Locum vide in CTmnnasubfinem.
etiam Antlitt-Pfennige, Antlitzer, et ab Reg. 137. Chartoph. j ANILASINA, Aliena serva, utexpohit
Episcopis Augustanis Angster appella- etiam probare intendil reg. ch. 5?>: Item
quod pelles Anhel- Eccardu_s ad Leg. Salic, tit. 29. n. 1.
bantur. Vide Stumpf. Chron. pag. 358. lorum dicuntur illse,, quse excoriates fue- [** Lectionem mendosam esse indicat
Hotting. Spec. Helvet. pag. 24. ADEL.] Cod. MS. Paris. (4627), qui habet Euale-.
ANGUSTIAR1, pro Angi; angore, moas- runt sive exeutse ab anno (agno) nundum
sina. At eua est Conjugium et lesin est
titia affici. Hildegardis in Vita S. Ro- unius anni completi. Tabul. Massil. ann.
1381 : Quaslibet capra, capretus, Anhellus Solvere ; h. e. adulterium, quod legem
berti Confessoris : Mater prse timore An- solvat ij. pat. Appcha ann. 1343 : Ray- conjugii solyit, Ehebruch. Haec verba
gustiata et gravata. Occurrit npn semel. mundus
* Angoisser, eodem sensu, in Poem. randetus derecognoverunt...Prestilz.... et Johannes Fer-
se habuisse et
sunt Schilteri. ADEL.]
ANILIA, Amentia, fatuitas, in Glossis
MS. Rob. Diaboli: numerando recepisse summas pecunise. Isidori. Malim Anitia, vel Anitas, ut sit
Che fait, li plaie qui 1'Angoisse, auri infra scriptas a discreto viro M. anuum delirium. Vide Anitas. [Nihil hie
Qui 1'apelice et qqui lo coisse. Petro de Fenolheto. thesaurario magnificae erat corrigendum. Anilia, se, dicitur ab -
% [« Anxiaretur, angustiaretur (Diez, et egregiae DD. Helienordis D. G. Fuxi Anilis adjectivo: quo usi sunt Tullius
Gloss, de Reichenau, f. 17.) »] comitissas, vice comitissae Bearnii et Mar- 1. Tusc. 39. Aniles ineptix; Apostolus et
Hinc tiani, tutricis... D. Gastonis D. G. comitis Quintil. Aniles fabulas. Deinde Papias
Fuxi ejus filii,... iv. Anhellos auri. etc. eadem habet, quae Isidorus : Anile,
* ANGUSTIATIO, ANGUSTIATOR. Voca- Anhet, in Consuet.MSS. yilles de Buzeto inquit, vanum. Anilis aetas, senectus
bul. compend. : Angustia, qui angustat. ann. 1273. art. 41: Lesdiz senhors.... de faeminse, Anilia. amentia, fatuitas.] Hinc
1ANGUSTICUS, Angustus. Translatio crabef crobot et Anhet no deben aber ny 1 ANILITARE , apud Apuleium de
S. Benedict! in Galliam ante annos non- Ihevar. Hinc : mundo, ubi terra dicitur nee occasibus
gentos exarata, torn. 4. Analect. Mabill. » ANHINA, Pelles Agninae.Gall. Peaux fatigari, nee saeculis Anilitari, id est
pag. 452 : Quando vero in via silvatica et d'agneaux. Charta ann. 1366. jamjam senescere, vel senectute desipere.
Angustica itinera ambularet, nee arbo- laudata : Pro octo viginti et sex balis pel- * ANILLA, La materia, in Glossar. Lat.
rum offendicula, nee difficultas viarum Hum agnorum. vulgariter vocatarum Ital. MS. Vide Anilia.
obstaculum eis vel impedimentum esset Anhinas.... Item etiam probare intendit, I. ANIMA, Homo, nostris etiam Ame.
itineris, etc. quod a dictis talibus pellibus non extitit Hist. S. dementis I. PP.: Ita ut in die
ANGUSTIOSE, Difficulter, cum angore, lana;sed potius Anhinum dumtaxat.Vi&e ilia quingentse Animae et eo amplius bap-
apud Matth. Paris. Agnellini Panni. tizati in nomine Patris, et Filii. et Spiri-
T ANGUSTIOSUS, Molestus. Vita Lid- * ANHETUM. [Alnus. DIEF.] tus sancti, perfecti in fide Christi abscede-
winae torn. 2. Aprilis pag. 353. D : Con- * ANICELLUS, Annulus, ut videtur, rent.Pa.ssio S. Sebastiani: Omnis familia
currebant matronae devotes ut relevarent Gall. Petit anneau. Comput. MS. ann. quee erat in domo Nicostrati Animae 33.
msestitiam spiritus ejus; sed onerosus erat 1239 : Pro affecturis et Anicellis, vj. lib. promiscui sexus et aetatis. etc. S. Audoe-
omnis consolator, Angustiosus erat omnis xij. sol. nus in Vita S. Eligii lib. 2. cap. 40 :
sermo creaturss. ANHLETA. Fridegodus in Vita S. Wil- Tanta fuit copia decimte, ut decima acco-
ANGUSTIPORTUM. Gloss. Grsec. Lat. fridi cap. 1. de Britannia : larum pars centum Animss ad partem B.
 254 ANI ANI ANI
Eligii sorte devenirent. GregoriusTuron. sactio inter Abbatem et Monachos ann. 1341. in Reg. 73. Chartoph. reg. ch.
lib. 8. cap. 30: Animas in captivitatem Crassenses ann. 1351. ex lib. viridi fol. 339 : Semblablement porront pasturer
subdentes. Ordericus Vitalis lib. 2: In 53: Quando mittentur aliqui claustrales toutes manieres de Bestes arables desdiz
nave 276. Animse fuerunt. [** Act. Apost. Camone, ut ibi resideant pro sociis cum habitans. Vide infra Arabilis.
c. 27. v. 37. Ep. 1. Petr. c. 3. v. 20.] Adde Priore, dominus Abbas dicti Monasterii * ANIMALIA DE CARBOIH, Quse car-
Translationem S. Sandaletii n. 9. Theo- habet (1. dabit) eis duo Animalia. videli- rum trahunt, in Charta ann. 1319. ex
phanes ann.^18. Mauricii: 'Eyw 8k TOU; cet unum pro persona sua, et aliud pro Reg. 59. Chartoph. reg ch. 159. Alia
al^jAaXtoTOUi; auoStSwjJU avTw xata ^u^TjV rauba lecti et aliis rebus dicti Monachi ejusd. ann. in Reg. 103. ch. 181 : Allega-
v6[AKT[j.a ev xo|j.t?6[ji£vo? icap' auToO, i. in sin- portandis ad dictum prioratum de Ca- batur ipsos homines dicti loci de sancto
gula capita. Capitatio Animarum, in leg. mone.] Adde Gaufredum lib. 1. de Vita Juliana, habentes seu tenentes saumerios
6. Cod. Th. de Conlat. donat. est ea quae S. Bernard! cap. 2. n. 4. sive Animalia carroih, teneri et consue-
pro servis, adscriptis, censitis prsedio- ANIMALIA, saepe pro equis ad cursum visse certo modo portari seu coadunare
rum praestatur, quae ^ u x tx ^ ffuv-riXsia publicum destinatis ; quse Animalia pu- ad portandum fustes ac lapides, et alia
dicitur in Constit. Gr. Anastasii leg. blici cursus dicuntur in leg. 8. Cod. Th. cementa necessaria ad construehdum.
ult. Cod. de Annona et trib. Humana de Cursu publ. vel Animalia publica. in * ANIMALIA EQUESINA, Equae, Pro-
capitatio, ead. leg. 6. Vide Genes, cap. leg. 2. 10. 53. 60. Cod. eod. Symmac'hus vincialibus Eques, quae ab equinis et
46. etc. lib. 2. Epist. 27: Diligentiss tuss ratio mulatinis distinguntur, in Charta ann.
2. ANIMA, pro Vita. Regestum Petri digeratur, quse possit ostendere, quo nu- 1379. ex Cam. Comput. Aquens. : Ani-
Diac. Casin. n. 409: Contra Animam no- mero Animalia collocaris, et quo apparatu malia equesina brava consueverunt dare
stram cogitaverunt et consiliaverunt. In instruxeris mansiones. Capitolinus in pro banno, pro quolibet animali de die,
Animam alicujus insidiari, in Edicto Maximino : Tanto impetu mutatis Ani- denarios quatuor et de nocte denarios
Rotharis Regis Longob. tit. 75. | 1 malibus
; cucurrit, ut quarta die Romam oclo coronatorum...; Ammaliavero equina
Contra Animam aut sanguinem patris veniret. Animalium autem publici cur- et mulatina de stabulo, de die denarios
insidiari, tit. .61. § 2. [®* 163.] Animse sus nomine non modo Equi intelligun- duos et de nocte quatuor.
periculum incurrere, tit 86. § 2. in Leg. tur, quos cursuales vocant lex 64. Cod. 1 ANIMAL DE BASTO, Jumentum, Bete
Longob. lib. 1. tit. 17. § 2. [«* Rothar. Th. de Cursu publ. et Senator, lib. 4. de somme, Cheval de bat, in Archivo S.
284.] et alibi non semel. In Animam al- Epist. 44. lib. 5. Epist. 5. sed et Asini, Victoris Massil.: Ceperunt duos homines
terius conjurare, apud Willelmum Neu- Boves et Muli: de asinis 1. 38. et 41. de et unum Animal de Basto.
brig. lib. 5. cap. 20. Vide Petrum Fa- bobus 1. 1. 11. 55. et de mulis 1. 8. 53. * Transact, ann. 1490: Quod nullum
brum lib. 3. Semestr. cap. 4. pag. 63. eod. tit. Cod. Th. Camelos addit Theo- animal.... audeat intrare,... excepto ani-
Pro Anima judicare feudum, pro ani- phanes pag. 39. ubi et bourn meminit. mali de basto, quibus facultas depascendi,
mee redemptione aliquid Ecclesiis con- Vide Socratem lib. 3. cap. 1. et quse no- etc.
cedere, in Constitut. Friderici I. Imp. tavit Juretus ad Symmachum lib. 2. * ANIMAL BASTI, Eadem notione. Re-
apud Radevicum lib. 4. cap. 7. Epist. 27. parat. factse in senescal. Carcass, ann.
In animam alterius Jurare. Vide Ju- | ANIMALIA, nude, Pecora majora,1435 : Jacobo Cathala pro duobus diebus,
rare. Gall. Aumailles, ut exponit Eccardus in quibus vaccavit cum suo Animali basti ad
** Animarum domus. Vide in Domus. nqtis ad Legem Salicam tit. 3. Nude portandum ardilham et terram.
| ANIMA SATURNI vel ALTHEA, Rochoetiam posita Animalia legimus apud * ANIMALIA DE LAVORE, Eadem quee
le Baillif in Diction. Spagyrico, est sua- Mabillonium torn. 3. Annal. Benedict, Aratoria. Charta ann. 1379. ex schedis
vissima plumbi dulcedo, quse per acetum pag. 219. at pro qua specie animalium, Pr. a S. Vincentio : Animalia de lavore
baud ita promtum est dicere. Locum possunt pascere in ipsis deffensis tempore
* ANIMADUCERE. [ Animadvertere. ipsum Lectori propono : Habebat autem quo laborant.
DIEF.] jam turn Protasius sub se 50. Monachos ANIMAL DE HOSTE, Mulus : Bete d'ar-
| ANIMJ3, Dies commemorationis de- et 20. famulos, 500. oves, 100. Animalia, mee. Charta Remundi de Canavellis
functorum, secunda Novembris, Gall. 50. jumenta, porcos 40. caballos 2. asinos Domicelli in Comitatu Ruscinonensi
Le jour des marts, Picardis, Le jour des 5. boves 20. Nulla vaccarum, caprarum ann. 1298: Pro dicta medietate decimas
owes. Nicolaus Trivettus in Ohronico ad atque mulorum mentio. Vaccas desi- medietatem cujusdam Animalis miilini de
aim. 1296 : Rex Anglise profectus in An- gnari ex loco et numero verisimile est. hoste in adjutorium illius Animalis,
gliam apud S. Eadmundum parliamen- * Glossar. Gall. Lat. ex Cod.'reg. quod vobis et successoribus vestris domus
tum tenuit in crastino Animarum. Rymer. 7684: Aumailles, majora animalia. ut de Conaco teneor facere, quotiescunque
torn. 7. pag. 377 : Apud Westmonasterium sunt boves, vaccse, asini. equi ; sed pecu- vos vel successores vestri in dicto castro
in crastino Animarum. Animarum Com- des sunt minora animalia, ut oves, porci. de Conaco ire contigerit ad partes Yspa-
memoratio, apud Lobinellum in G\os. sues, caprse et similia. Boves et vaccas nise, pro bellando contra inimicos fidei,
ad calcem torn. 3. Hist. Paris. eo nomine potissimum significari rur- etc. Alia Charta anni 1308. Berengeri de
ANIHLffiQUDS. Gloss. Lat. MS. Regium sum colligitur ex sequentibus. Reg. Canavellis filii Remundi: Et pro dicta
sign. 1013 : Animsequus. longanimis, sive visitat. Odonis archiep. Rotomag. ex sexta parte fit et prsestatur et prsestari
patiens. In Gloss. Isidor.: Patiens animal Cod. reg. 1245 : Visitavimus hospitale c
de debet dicto Regi, tanquam domino de Co-
Gloss. Lat. Gr. Animsecum, latyvyov. Novo-castro... Habent oves iiij ., xl. Au- naco, quotiescumque ipsum vel ejus suc-
Leg. Animssquum. Lucifer Calaritanus mailes, I, porci, xxv. equi, tarn parvi cessores in dicto castro ire contigerit ad
lib. 1. ad Constantium Imp. pag. 73 : quam magni. Charta ann. 1358. in Reg. partes Yspaniae, pro bellando contra ini-
Animasqui estate, etc. Plautus in Ru- 86. Chartoph. reg. ch. 94: Onze chiefs micos fidei Catholicse, unum mulum vel
dente act. 2. sc. 3. v. 71 : d'Aumaille, que buefs que taureaux, fu- mulam, quod dicitur Animal de hoste.
Ergo Animus ^Equus optimum estffirumnsecondimenlum. rent trouvez es boys et taillis. Lit. re- Anastasius in Hist. Eccl. ann. 9. Copro-
ann. 1382. in Reg. 121. ch. 107 : nymi: Animal mulinum ascendit.... hu-
ANIM.EQUIOR, Eadem notione. Conci- miss, II trouva audit pre Guillot Mallet, qui mana voce loquens. Ubi Theophanes
lium Rom. sub Gregorio II: Animse- gardoit audit pre xvj. chefs d'Aumaille et $wov [xouXtxbv aoTttXov. Agobardus lib. con-
quiore mente. Versus Salomonis Episc. plus, qui pasturoient I'erbe d'icellui pre. tra Legem Gundobaldi cap. 11: Pro
ad Dadonem : Bestes omailles, pro Aumailles, in Lit. uno asino molino, qui idem est quod
niud cum recolens. . . Animacquior exsto. • ann. 1466. ex Reg. 202. ch. 51. animal mulinum, id est, ex mulorum
Occurrit apud Bedam in Vita S. Cuth- * ANIMAL, De bove tantum dici vide- genere, nisi ita appellatum fuerit quod
berti Episc. n. 22. in Vita S. Popponis tur, in Registr. episcopat. Nivern. ann. ad molas et mulina laborare soleat. Ve-
Abbat. cap. 2. 3. in Vita S. Hadelini 1287 : Consuetudo carnificum Nivernen- tus Epigramma ex Pithoeanis pag. 160 :
Confess, n. 10. apud Helmodum lib. 1. sium. Quando episcopus Nivernensis est Cum possis parvo snmptu conducere Asellum,
cap. 71. In veteri Testamento, et alibi prsssens, ipse percipit de quolibet Animali Qui soleat teretes volvere rite Molas.
non semel. unum turmellum pro tribus denariis.... Index Homeri Grsecobarbari: YJ^t'ovov,
ANIMAL, Equus aut jumentum. Lex Semper debet de quolibet Animali unum TO jxouXapt. Mulos Hispanicos non semel
9. Cod. Theod. de Re milit. : Cum pro- membrum. Item si aliquis carnifex v&n-
priis Animalibus eo usque veniendum est, dat arietes in aliis diebus et aliud Ani- commendat le Roman de Garin :
ubi obsequium cursuale succedit. Paulus mal, episcopus nichil percipit de arieti- Toute la terre raemplissent d'avoir
Diaconus in Heraclio : Romani Anima- bus, sed tantum de Animalibus. D'or et d'argent et de murs Espanois.
lia sua nocte et adaquaverunt et accepe- * ANIMALIA ABATOBIA, Quae agricul- ANIMAL ad clausum pedem, quod non
runt. Aimoinus de Mirac. S. Benedict! turee inserviunt. Transact, ann. 1490. ex dividit ungulam, seu quod non habet di-
lib. 3. cap. 6: Tarn est invalidus, ut im- schedis Pr. de Mazaugues : Quod li- visam ungulam, Levit. cap. 11. et Deu-
petrare nequeat, quatenus proprio Ani- ceat.... facere retentiones pro eorum Ani- teronom. cap. 24. Charta ann. 1300. in
,mali suus revehatur Monachus. [Tran- malibus aratoriis et de basto, etc. Charta Regesto Philippi Pulcri Regis Franc.
 ANI ANI ANI 255
ann. 1299. n. 35. ex Tabul. Regio : Cum Niger concessit etiam quod nunguam bras Turonenses eis de moneta regia tra-
chacia ad animal ad clausum pedem, et amplius Animalinam bestiam in nemore dendas taxavimus.
cum cxteris dictse Sergentise juribus, etc. propter pastionem caperet. Beste anima- 11. ANIMATOR, f. Colonus vel Servus.
* Judic. an. 1263. in Reg. 1. Olim par- line vel aumaline, sic enim legendum Charta Boleslai Ducis Bohemiee pro
lam. Paris, fol. 138: Cum dilectus et fide- puto pro Armaline, in Libert, villas de Monasterio Preunoviensi ann. 993. apud
Hs nosier episcopus Paris, diceret se et Auxona ann. 1229. torn. 4. Ordinat. reg. Ludewig. Reliq. MSS. torn. 6. pag. 49 :
prsedecessores suos episcopos Paris, esse et Franc, pag. 395. art. 5 : Se beste est prise Et in civitate quoque Pragensi donamus
fuisse in possessions, per longum tempus en dommage,... la pergie qui monte qua- decimum forum, et decimum denarium
et per tanlum tempons, quod sufficit ad tre deniers, se ce est chevaulx : se ce est de judicio, decimum hominem captivum,
omnem saisinam acquirendam, venandi, beste Armaline. deux deniers. Vide supra et triginta Animatores eorumque posteri-
quoties sibi placuerit, in bosco suo de Almelinus:S
et Manualia 3. infra. tatem. Ibidem : Et in villa Coromirtwitz
sancto Clodoaldof ad cuniculos, lepores, ANIMALIOLUM, dimin. ab Animal, tres Animatores cum terra sufftcienti.
vulpes et tessones, et ad omnia alia Ani- Equus aut jumentum. Vita antiquior * Idem mihi videtur quod Animal,
malia ad pedem clausum, etc. Ex quibus S. Floriani mart, apud Pez. torn. 1. sive de equis aut jumentis, sive de
ilia animalia videntur designari, quae, Script, rer. Austr. col. 37 : Mulier autem bobus et vaccis intelligas.
retractis ungulis, pedem clausum ha- hac visione commonita, statim junxit Ani- * 2. ANIMATOR, Optimus pictor, in
bere dici possunt. Permut. inter reg. maliola et ad fluvium perrexit,.... et refi- Glossis antiquis. Galli dicimus Qui
Phil. Pulcr. et Ingeran. de Marign. ann. ciens Animaliola perduxit ad locum et donne de I'ame. [** Martian. Capell. 1.
1312. ex Chartoph. reg. Layet. Rouen 1. sepelivit. pag. 13 : Cum vivps etiam vultus, s&ris
num. 16: De la garenne de Marigni. et 11. ANIMALIS, Spiritualis, sive ani- aut marmoris signifex Animator ins-
d'aucuns fiefs en la chastellenie de Gour- mam spectans. Ratherius Veron. Spicil. pirat.]
nai, avec la cltasse a la beste au pied clos, torn. 2. pag. 165 : Si ergo ad Episcopum ANIMATORIA OLLA, y^-cpa. TETpvijjilv^, in
et au chevreuil. Reg. Cam. Comput. Pa- nihil de rebus pertinet quibus Clerici vi- Gloss. Gra3C. Lat. quas in summo spira-
ris, sign. Bel fol. 33. r°: Le rpy Philippe vere debent, aut ipse eis non debet, ut mentum habet, pertusa. [** In Gloss.
Van 1316. donna audit Guillebaut la Animalem ita et corporalem dare in tern- Lat. Graec. etiam Animatorium.]
chasse de toutes bestes a piez clos, a pore tritici mensuram. ^e ANIMATUM. [Exequiae, testamen-
fuirons. fil, reis et levriers, etc. Charta * 2. ANIMALIS, sensu ppposito, ut vi- tum. DIEF.]
ann. 1346. in Reg. 82. ch. 54 : II puisse detur. Animalis archidiaconus, quiaad * ANIMELLA, vox Italica, Valyula,
chacier et prendre par touts ladile forest ejus officium potissime pertinet ea, quse Gall. Soupape. Tract. MS. de re milit. et
de Biere toutes manieres de bestes a pie corporis sunt, procurare ; nisi mendum mach. bell. cap. 87 : Attigere^sic) aquam
cloux. Vide infra Furcatas. sit pro Annualis. Charta Joffridi episc. per rotellam de cisterna, oportet quod
ANIMALIA MINUTA, Pecudes, in Leg. CataJaun. ann. 1132. in Chartul. S. Vi- canna sit ita lung a, quod ipsam aquam
Luitprandi Reg. Longob. tit. 83. § 3. toni Virdun.: Si qua autem temerario tangat et in extremitate cannae sit Ani-
[*» 109. (6, 56).] Averia, sive Animalia ausu magna parvaque persona cujuseum- mella sugens aquam, et super earn sit
Minuta, in Charta Ludqvici Lavallii Gu- que ordinis, aut potestatis vel dignitatis, alia Ammella forro in canna adhibita,
bern. Delphin. aoud Dion. Salvaingum sive episcopus futurus, sive Animalis ar- sugentes aquam cisternss per cannam
in Tract, de Jurib. dominicis pag. 309. chidiaconus, contra hanc nostram aucto- plumbeam. Occurrit rursum cap. 83.
310. Verum quidam censent pro Anima- ritatem adire prsssumpserit, etc. Quse * ANIMEQUIOR, EQUUS, ECUS, ETUS.
lia Minuta, legendum Muta, ut in Re- rursum ibid, occurrunt in Charta Theo- [^Equanimus. DIEF.]
giam Majestatem lib. 4. cap. 27: Propter derici episc. Virdun. ANIMESCO, Irascor. OuiAoO^at. In Gloss.
averia, id est, Animalia Muta. Ita apud T ANIMALES et LUTEI, Origenistis Gr. Lat.
Bractonum lib. 3. tract. 2. cap. 37. § 1. dicti sunt reliqui omnes, qui sacris eo- ] ANIMETTA, Palla quae calicem tegit,
Gloss, vet. Muta bestia, £<5>ov aXoyov. Ve- rum initiati non erant. Hieron. Epist. quod quasi anima in corporali plicato
tus Scholiastes Juvenal, sat. 15. v. 143 : ad Pammach. et Ocean, de error. Ori- includatur et conservetur. Joseph. Vi-
A grege Mutorum, Animalium, pecorum. gen.: Nee mirum, putant enim me suum cecomes lib. 7. cap. 5. in Hofmanni Le-
Senator lib. 2. Epist. 13. ubi de musica: esse symmystam, et propter Animales et xico.
Sine Orpheus Mutts Animalibus efficaci- Luteos nolle palam dogmata profiteri. * ANIMINIGULUM. [ANIMALIOLUM.
ter imperavit, vagosque greges, contemptis * 3. ANIMALIS. [Annualis. DIEF.] DIEF.]
pascuis, ad audiendi epulas potius invi- * ANIMALUS. [Camelus. DIEF.] EX ANIMO, Memoriter, Gall. Par coeur.
tavit. Lex Longobard. lib. 1 tit. 21. | 3.JANIMARE, Incendere, hortari, con- Regula Magistri cap. 44 : Lectionem
[** Rothar. 331.]: Si caballus cum pede, citare in aliquem, aninios dare, Gall. vero, cui jussum fuerit, ut ex Animo re-
oos cum cornu damnum fecerit, vel si Animer. Arnulfus Lexoviensis Episc. in citet, non ex codice legat. Grimlaicus in
porcus cum dente hominem intricaverit, Epist. ad Lucium Papam, torn. 2. Spi- Regula Solitar. cap. 64: Lege Evange-
aut si canis momprderit, . . . componat cil. Acher. pag. 482 : Audislis eos, et ma- lica, ut memoriter retineas ; sed et alias
damnum aut homicidium cujus Animal gis quam expediret mihi etiam exaudistis, ex Ammo meditare scripturas. 'Awxr-
fuerit, cessante in hoc capitulo faida, quoniam absens et innocens, nulloque TvjOri^etv, ex memoria recitare, dicunt
quod est inimicitia, quod Muta res fecit, citatus edicto punitus sum, et ex magna Graeci. Vide Cor.
non studium. officii Episcopalis mei parte suspensus, * ANIMOLA, Anima. Charta apup Mei-
ANIMALIA, seu Averia Otiosa, quse ipsosque ad dicenda et facienda quee vel- chelbec. torn. 2. Hist. Frising. pag. 196;
agriculturse non inserviunt, ut sunt lent remisistis amplius Animatos, ut et Deinde ordinationem atque offensionetn
oves, sues, volatilia, etc. Fleta lib. 4. alii quilibet invitari possent et amplius facere visus sum de rebus, qualiter vel
Cap. 17 | 15: Sifiatdistrictio per oves Animari. Bartholomaeus Scriba lib. 6. quomodo post meo decesso esse debeatt
vel bestias carucarum, cum sint alia Ave- Annal. Genuens. ad ann. 1227. apud pro refrigerio Animolse mess. Animula,
ria Otiosa. Charta Henrici III. Regis Murat. torn. 6. col. 451: Dicebatur enim apud Scriptores Latinos.
Angl. torn. 2. Monast. Anglic, pag. 209 : quod prsedictus Dominus Lazarius Ja- I ANIMOSITAS, Generosum animi pro-
Decem boves, 10. vaccas, et 20. porcos, et nuam non debebat reverti ; quare pppu- positum. Guillelmi Gemmetic. Hist.
300 oves, et 2. tauros, et 20. Animalia lus adeo dictum Guilelmum de Marivirum Norman, lib. 3. c. 8. : Willelmus Dux
Otiosa 40. capras. Animalia Otiosa et pi- nobilem Animavit, etc. Eadem notione Norman. Se inibi (in Monast. Gemme-
gra, apud Vegetium lib. 3. Artis veterin. occurrit torn. 6. Reliq. MSS. Ludewigi tic.) Monachum fieri voto obligavit, votis
cap. 12. pag. 40. etlGl.i** Macrob. Saturn, lib. quoque satisfecisset, nisi isdem Abbas ejus
ANIMAL ERRANS, Alberans. Vide Er- 7. cap. 3 : Ut hortatu vestro Eustathius, Animositati obstitisset. S. Bernard, de
raticum. quse de scommate paullo ante dixerit, Conversione ad Clericos torn. 1 col. 495.
ANIMAL ROSSATINUM, Equus minor animetur aperire. Vide Forcell. Lex. A. edit. 1690 : Non minus pernicipsa
vel Mulus. Vide infra Rossatinum ani- Gloss. Lat. Grsec. : Animo, xaTa6ap(yyvw.] Animositas talium, quam pusillanimitas
mal. ^ ANIMASTICUM, Animale, ad animam mercenariorum.
* ANIMALIA SEJORNI, Quae in equili mo- pertinens. Zabarel. Phys. Jib. 8. super 1 ANIMOSITAS, Sensu nonnihil diverse
rantur, eadem quas Otiosa. Charta ann. textum 32. pag. 183 : Opponit Zabarella pro animi vehementia, ira vel odio
1341. in Reg. 73. Chartoph. reg. ch. 339: Animanticum Physico;ac strictim motum mista, Gall. Animosite. Apud eumdem
Chascun desdiz habitans avec deux bes- Animasticum vocat, qui ab anima profi- Bernardum Ep. 253. edit. 1690. torn. 1.
tes de sejour avec leur seguence de lait, ciscitur: Physicum qui a natura. God. col. 252. D : Novi siquidem, quod multis
et avec toute maniere d'autres bestes me- Lex. Phil. vestrorum ipsius Abbatis Animositas dis-
nues (porront pasturer). Vide Sejornum. * ANIMASIQR, Alacrior, promtior. pliceat graviter, etc. [** Utramque signi-
* ANIMALINA BESTIA, Eadem notione, Lit. ann. 1344. inter Probat. torn. 2. Hist. ficationem vide'as in Forcell. Lexic.]
qua supra Animalia, Gall. Aumailles, Nem. pag. 128. col. 1 : Ut ad similia ^e ANINIS. [MEDIAMNIS, locus delecta-
Bos vel vacca. Chartul. Casalin.: Petrus Animasiores existant, viginti septem li- bilis vel parva regio inclusa, circumdata
256 ANN ANN ANN
per aquam recentem ; sic reperiuntur Lucheium habemus Ecclesiam et medie- Cselestini Papaa datas Turonis ann. 1196.
cis Khenum. DIEF.] tatem decimss et totum Annacium. 5. Kal. Decemb. pag. 38. part. 2. Conci-
* ANIPESTIS. [Id est ani pestis, mor- 1 ANNADUA. Charta Alfonsi III. Eegis liorum Norman. D. Bessini : Antiquam
bus in ano. DIEF.] Portugallias ssra 1267. apud Brandaon. vestras Ecclesias consuetudinem super
T ANIRE, Incumbere. Gloss. Bituric. lib. 15. Monarch. Lusitan. cap. 24 : Salvo Annalibus prasbendarum decedentium
MSS. : Anit, Incumbit. Ubi Anit videtur hoc quod mihi et successoribus reservo in ~Canonicorum . . . scilicet ut quolibet de-
pro Annititur, nisi forte sit ab Anus : perpetuum, videlicet collectam, monetam, cedente Canonico fructus omnes prse-
quae baculo solet anniti. [** Gloss, cod. rioste, Annaduam, apellidum, fossatum, bendse illius anni in quo obierit in usus
reg. 7644.: Anit, intendit, incumbit. justitiam, servitium, ajudam. Annaduam pios. . . secundum Capituli arbitrium
Gloss. Jaeckii: Anire, incumbere, opi- per Allarde redit idem Brandaon, quse erogarentnr. Statuta Ecclesiae S. Audo-
tulari. Hispanis lustrationem militum sonat. mari ann. 1432. condita et in Archivis
* An inde Animate Subalaris scipio, Vide Anubda. ejusdem asservata: Qualitercumque prx-
vulgo Bequille. potence ? Lit. remiss, 1 ANNAGLIPHUS, pro Anagliphus, Cae- benda ipsius Ecclesise vacaverit. . . dicta
ann. 1476. in Reg. 204. Chartoph. reg. latus, sculptus, habetur in Vitis PP. ab fabrica pro uno anno mediam partem
ch. 178 : Une Anicote ou potence, que le Anastasio, apud Murator. torn. 3. pag. fructuum percipiat. . . quod si bis in anno
suppliant portoit pour soy apuyer a I'oc- 114. col. 1. vacaverit prsebenda, volumus fabricam
casion de la blesoure de sa jambe. 1. ANNALE. Gloss. Lat. Gr. Annale, una Annaia contentari.
* ANIRIUM. [Anilitas. DIEF.] eviaufftaTov. Anniversarium, alias An- | 5. ANNALE, Quod pro defuncto sin-
* ANIS. Inctruct. pastor. Ghaerbaldi nuale. Ugutio : Annale, idem quod Anni- gulis annis, aut saltern per unum annum
episc. Leod. apud Marten, torn. 7. Ampl. versarium, scilicet dies qui pro mortuis datur vel Conyentui vel pauperibus.
Collect, col. 24: Si omnes secundum le- celebratur singulis annis. Sumitur vero Charta Geraldi Abbatis S. Johannis
gem Domini, sive nobiles, sive innobiles, hasc vox ut plurimum pro Missisquaa cele- Angeriacensis ann. 1385. ex Chartulario
uxores legitime sortitas habent, non uxo- brantur per anni spatium pro defunctis, ejusdem Monasterii pag. 466 : Item
res ab aliis 5X:
dimissas, non Deo sacratas, uti interpretatur Lindwodus ad Provin- eleemosynarius, ubicumque voluerit deter-
non Anes. [ leg. non Deo sacratas no- ciale Eccl. Cantuar. lib. 3. tit. 23. pag. minare.potest dare Annale ejus mortui. Et
nanes. Vide Nonnanes in Nonnus.] 329. et 345. 2. Edit. Qua notione occurrit dominus Abbas debet dare panem et vinum
* ANISA. [Glandula faucium. DIEF.] apud Willelmum Thorn, in Chron. pag. de conventut et coquinarius generale.
* ANISTERIUM. [Anitergium. DIEF.] 1894. in Monastico Anglic, torn. 1. pag. 1 ANNALE FEUDUM, Id est perpetuum,
ANITAS, Senectus, in Glossis Arabico- 149. [et in Antiquit. Benedict. Pictav. seu Feudum gardias: quod vide suo loco.
Latinis; YP«°T»}S in Glossis Grsec. Lat. apud Stephanotium torn. 3. pag. 753.] 1. ANNALES, Acta publica, quae per
et apud Joan, de Janua. [Gloss. Bituric. etc. Vide Annuale. annos digeruntur in leg. 65. Cod. Theod.
MSS. Anitas, Adulta (astas) interdum 2. ANNALE. Chronicon S. Benigni pag. de Appellat.
senectus. Catullus Epig. 62. 426: Rex restituit. . . mercatum die Sab- 2. ANNALES, Census annui species.
Usque tuna tremulara movens bati. quod est in burgo omnibus septi- Charta ann. 1236. in Regesto Tolosano
Cana tempus Anilitas. manis. et medietatem Annalis, quod est Cameras Comput. Paris, fol. 51: Et quaes-
Hinc vereor ne legendum sit anilitas in festivitate sancti Benigni. [Id est, res- tas, et toltas, et albergas, et mandates, et
tituit jura qua? ex consuetudine perci- Annales census et usus, oblias ceum perti-
pro Anitas in Glossis laudatis.] piebantur ex mercato die Sabbati et nentibus dominationibus, quartos et quin-
ANITERGIUM, Vox ficta, ut faciter- medietatem jurium annui mercati quod tos, et agrarios, et decimas, etc.
gium, cujus notio satis patet. Petrus est, etc.] Eadem habentur in Charta ANNALES BACULI SEU CALENDAEII,
Damiani lib. 1. Epist. 9: Materias conge- Rodulphi Regis Francor. apud Perardum apud Olaum Magnum lib. 16. Hist. Sept.
rebat quibus ad requisita nature neces- in Burgundicis pag. 126. cap. 20. in quibus fastos suos inscribe-
saria Fratribus Anitergia ministraret. 3. ANNALE. Charta Odonis Ducis Bur- bant Dani, de quibus copiose Olaus
Vide Cloacarius. gundia? ann. 1206. apud eumdem Perar- Wormius lib. 1. de Fastis Danicis, cap.
* ANIUS. [Varius. DIEF.] dum pagina 299: Nee eidem (alienigense) 2. et 3.
* ANIDSIUM. [Anisum. DIEF.] liberum villas forum concedilur, donee per ^ ANNALIA, Idem quod Annales, seu
| ANIXUM, pro annexum. Epistolaannum et diem in ilia fecerit mansionem: acta publica per annos digesta, Gall.
Principis Auraicae ad Massilienses ex et si tune forum velit requirere, et Anna- Annales. Miracula S. Joannis Gualberti
Archivo S. Victoris Massil.: Scriptum lia villas rite executus fuerit, sibi villas torn. 3. Julii pag. 388. E: Nam Abbates
sub nostro Anixo (supple sigillo.) forum conceditur. Id est, si per annum nostri decreverunt, nos veteres observare
ANLAGO. Vide Andelangus. rite quaB civium sunt, executus fuerit. mores et statuta, et Annalia, quse. a
T ANLOT. Vide Anhlot. j 4. ANNALE, Reditus unius anni, patribus nostris in concionibus et capitulis
* ANNA. Vide infra Auna 2. scilicet primi a vacatione alicujus Eccle- sancita sunt. Et pag. 436. F : Illud idem
* ANNAAL, pro Animal. Libert, homi- si83 Parochialis, Gall. Annates, Deport. indicant Annalia, indicant et pictures,
num de Valmy ann. 1202. torn. 5. Ordi- Annalia percipiuntur a pluribus Epis- quasmemoria et religione patrum hactenus
nat. reg. Franc, pag. 486: Quicumque copis et Archidiaconis, prassertim Nor- in dextro cornu altaris conspiciuntur.
terram colet proprio Annaali, duos solidos mannias, quasi caduci jure, usu ducto a | ANNALIUM JUBA. An munera annua-
et unum sextarium avenas annuatim michi feodis servientibus, qua3 ubi serviens defl- tim donari solita, ut sunt v. gr. Strenae?
reddet in festo S. Remigii. Qui vero pro- ciebat, Domino feodali anni reditum Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 310: Dominus
priis manibus, tantum duos solidos. solvebat juxta Consuetudines Andega- noster Dalphinus mandavit et ordinavit,
* ANNACIA, ANNATIA, ut et Annacium vensem et Cenoman. Annalia ut et quod officiales hospitii sui nulla jura
infra, Decima agnorum, vel praestatio Annates Concilium Basileense, cujus recipiant pro officiis eorumf nisi tantum
ex agnis, aut minuta deciraa. Charta decretum Sanction! Pragmatics inser- salaria, quse. ipse dominus duxit ordi-
OdonisducisBurg. ann. 1207. in Chartul. tum est, abrogaverat: verum pactione nanda, et quod recipere possint Jura
eccl. Lingon. fol. 16. r°: Lambertus vero inita Leonem X. inter et Franciscum I. Annalium, et rerum quse essent domino
tenebit ex episcopo Lingonensi... decimam Annatse et Annalia seu deportus, resti- forsitan prassentata seu donata.
canabii et Annaciam et corveyas carru- tuta sunt, et conflrmata in solemnibus * ANNALIS, Missse quae celebrantur
carum de massis episcopi. Ubi Annuatiam omnium ordinum Comitiis Blesis habi- pe,r anni spatium pro defunctis. Testam.
inscite edidit D. Planchet. inter Probat. tis. Hsec annalium jura ipsi Francorum Galeranni de Brueill ann. 1200. ex Char-
torn. 1. Hist. Burg. pag. 95. col. 2. Alia antea percipiebant Reges, saltern ex tul. B. M. de Josaphat: Item lego vj.
ann. 1206. in Chartul. Buxer. part. 17. Beneflciis quae erant Regii Dominii, ut libras ad duos Annales faciendos. Anne,
ch. 1. Nobilis vir Robertus de Balleolis... patet ex Edicto Philippi IV. pro Epis- nostris olim, eadem notione. Lit. remiss,
dedit Deo et ecclesise S. Marias de Buxe- copis Normanniae ann. 1299. torn. 1. ann. 1394. in Reg. 146. Chartoph. reg.
ria... duas partes decimarum de Poillei Ordinat. Reg. pag. 335 : Concedimus ch. 175 : Lequel escuyer traitta avec les
et de tota parrochia ecclesise ipsius villse, insuper quod beneficia f in quibus per amis des supplians... qu'ilsferoient chanter
in omnibus proventibus, excepta Annatia. eorum vacationem, Annalia debemus per- un Annepour I'Ame dudit Colin,... lequel
Vide supra Agnacia et'infra Annelage. cipere, etc. Inhibemus etiam ne quis ad Anne ilz ont fait celebrer bien et deue-
| ANNAGIUM et ANNICIUM, Certi redi- ipsa levanda Annalia deputatus, de bene- ment. Aliae ann. 1402. in Reg. 157. ch.
tus seu proventus, ut opinor, quotannis ftciis ex causa purse permutationis et non 304 : Un chapellain, nomme Jehan, qui a
percipiendi. Descriptio censuum Monas- fraudulentse vacantibusvelvacaturis. An- chante deux Annez pour le salut de I'ame
terii de Crisenpne ex Archivis ejusdem : nale exigat sive levet. Annalia qua3 et de ladite femme. Rursum alise ann. 1403.
Ecclesia de Liseio in decimis et oblatio- Annatas etiam dixere ex Canonicorum in Reg. 158. ch. 23: Le suppliant ordonna
nibus et Annaciis et medietatem decimae decedentium praebendis exigere solebant a chanter et celebrer trois demis Annez.
Ersei, oblationis etAnnicii;et medietatem Capitula; at ilia in pios usus impende- Vide Annale 1.
dedmee Vermentonis et Annicii. . . . Apud bantur. Qua de re habentur Litterae 1 ANNALOGISTA, pro Analogista, Tutor
 ANN
qui administrationis rationem reddere 1 2. ANNATA, Annus, Gall. Annee, Ubi nihil mutandum esse evincit Glossa
non tenetur. Graeca vox, per se nota. Charta Officialia Rotomag. ann. 1471. Lat. 0 Graec. : Anus, 8ax-n5Xto?, 6 T^C SSpa;.]
Testamentum Johannis Dalphini Vienn. ex Archive Monasterii de Bono-Nuncio ANNATIA. Vide supra Annacia.
ann. 1318. torn. 2. Hist. Dalphin. pag. ejusdem urbis : De reddendo et solvendo * ANNECTERE. [Adnectere. DIEF.]
172. col. 2: Tutorem dedit et constitute ipsis Religiosis sommam septem librarum ANNELAGE. Charta Hugonis A_bbatis
pro dictis liberis suis natis et nascituris, et solid, decem pro tribus Annatis dictx S. Dionysii ann. 1189. ex Schedis Au-
volens quod non teneatur inventarium pensionis. Baluz. Hist. Arvern. torn. 2.
facere, nee aliquam rationem administra-
tionis reddere, et sit Annalogista. J. Lau- Sag. 453. ex Registro Parlamenti ann. t usti Gallandii: Debet quarto, Advocato
. denarios, quern recipit de frescengage,
452 : Et eisdem (bonis) per ultimas An- et recipit famulus ejus in die Jovis abso-
rent, in Amalthea : Analogistse, Tutores natas et expleta ultima pacifice et quiete luti. Quarta debet Advocato unum dena-
qui non tenentur reddere rationem tutelse. usi et gavisi fuerant. Ibidem pag. 783. rium de Annelage, et recipit famulus ejus
Vide Alogista. in Charta Bernardi de Turre ann. 1308: in crastino S. Marias. [Annelage a voce
* ANNANIA. [Anomalia. DIEF.] Drapparii. ferrani, et coyrarii, sutores Agnus ductum, mihi est tributum pro
f ANNARE, Natare. Papias in MS. Bi- sotularium, pelliparii (solvant) tres dena- agnis splvi solitum, ut multonagium pro
turic. [*» Vide Virg. ^Eneid. lib. 6. v. rios quilibet pro Annata. Hist. Harcur. multonibus, frescengage seu frescenga-
358.] torn. 4. pag. 1127: Quodque dicta Hari- gium pro friscingis.\
| ANNARII CANONES, dicebantur iicuria dictum annuum reditum ducenta- 1 ANNELATUS, Anellis ornatus. Cappa
quibus ad Episcopo permittebatur alicui rum lib. Turon. per plures Annatas et argentea Annelata, apud Rymerum torn.
ut ad dignitatem promoveretur, licet usque ad ejus obitum vel circa solveret. 4. pag. 657 : Baculus (Marescalci) aureus
aetatem ad hanc obtmendam requisitam * 3. ANNATA, Alicujus offlcii annua circa utrumque finemde nigro Annelatus,
non haberet. functio ; dicitur etiam de tempore, quo apud eumdem Rymer. torn. 8. pag. 45.
* ANNARIUM. [Annona. DIEF.] quis in tirocinio est. Stat. sabbater. Lubens legerem Amelatus. ut supra,
1 ANNAS, Contrarcha. Papias MS. Bi- Carcass, ann. 1402. in Reg. 157. Char- Encausto ornatus, Gall. Emaille, Angl.
turic. An Contrarcha Papiae idem esset tqph. reg. ch. 320 : Item quod suprapositi Enamelled.
quod Latinis Anas? Gerte Annas pro dictae artis... teneantur quilibet in fine 11. ANNERE, Fulgere. Gloss. MSS. Ec-
Anas, Avis aquatica, Gallis, un Canard, suss Annatas, sive in fine sui temporis clesise Bituric. Annet, Fulget. in Gloss.
une Canne, legitur in voce Cercella. suprapositurae tradere... totam quotam Isid. Pithoeus legit, Annitet, pro quo
[**• Gloss. Lat. Graec. : Annas, vy)<rcra. At posnarum levatarum. Arest. parlam. Pa- Graevius censet legendum, Ardet, Fulget.
Papiae locus fortasse cqrruptum exhibet ris, ann. 1421. in Lib. 1. stat. super Mallem, Annidet, Fulget ab Annidere,
glossema, quod ex Isidore lib. II. cap. artif. Paris, ex Cam. Comput. fol. 89. r°: quod a Nidere facile potuit efformari;
12. sect. 1. derivatum, in omnibus fere Nullique apprenticii seu apprenticise in sed forte nullum mendum est in Glossis.
Glossariis legitur: Anasceue, contrarium dicto ministerio, et qui in eodem suas * 2. ANNERE. [Senescere. DIEF.]
catasceue.] Annatas perfecerant, prssdictum ministe- 1 1. ANNETUM, Reditus seu Proventus
1. ANNATA, Reditus unius anni ab eo rium levare donee... sufficientes et ydonei unius anni. Codex Legum Norman, apud
qui recens in demortui Episcopi, aut reperti, etc. Hinc nostris Anne, pro An- Ludewig. torn. 7. Reliq. MSS. pag. 364:
Abbatis, locum succedit exsolvi summo nua frugum perceptio. Charta ann. 1397. Notandum etiam est, quod si per jurato-
Pontiflci solitus, de cujus origine, ac in Chartul. Corb. sign. Ezechiel fol. 53. rum dictum fuerit declaratum, terminum
usu, consulendi Renatus Chopinus lib. r°: Et ne porront presser, ne faire presser firme uno anno vel pluribus jam fuisse
2. Monast. tit. 1. § 14. lib. 1. de Eccles. leur Anne, que a no pressoirs de notre elapsum. ipse tenens pretium Annetorum
Polit. tit. ult. art. 18. 19. lib. 3. tit. 3. eglise chacun an. post elapsum detentorum, post reclama-
art. 4. 5. 6. 7. Petrus Matthseus in Cons- * 4. ANNATA, Vas vinarium statutae tionem partis adverse tenebitur reddere
tit. PP. 131. 142.157. 206. 258. et alii. capacitatis, f. pro Amata. Vide supra requirenti.
} ANNATA, Dicuntur etiam de reditu Ama 3. Lit. remiss, ann. 1381. in Reg. -«• Leg. Anneta, ut in MS. et apud
unius anni vel dimidii praebendse Cano- 119. Chartoph. reg. ch. 290: Quinque Ludewig.
nici defuncti, fabric® Ecclesiae assignari Annatas vini. quae erant in suo celario in 1 2. ANNETUM, pro Alnetum. Monasti-
solito in quibusdam Ecclesiis, in qui- terram projecerunt : deinde in eorum con Anglic, torn. 1. pag. 3. col. 1:
busdam aliis usibus. Collect. Concil. severitate permanentes, venerunt ad do- Insula... cum specioso simul et spatioso
Hispan. torn. 4. pag. 193: In habendis micilium Johannis Parvi de Villaribus, Anneto.
mediis Annatis fructuum beneficiorum et in eodem duo tonalia vini simili modo * Ita Anoit, pro Aunaie, in Chartul.
simplicium ad anniversaria spectantium, effuderunt. Vide infra Annua 3. abbat. Montis S. Martini part. 5. fol. 96.
tails modus servetur, videlicet quod contra ANNATHES, Proximi, Papiae. [An hssc r°: Jacob Wiel viij. capons sus j. Anoit,
novos obtentores beneficiorum infra me- vox a Britannico An-nez, Proximus, et acxv. ki gist a Erweteghiem de j. journet et
dium annum a die obitus beneficiati verges.
computandum minime procedatur sed pro quo scribi potest An-neth?] Vide
Anathes. * ANNEXA, Jus in tabulas publicas
elapso eo ni persolverint a distributionibus * ANNATUS. [ANATRIS. DIEF.] referendi, quo in Bullas aliaque Ro-
communibus. . . . sint penitus privatt. * ANNATUTA. Libert. Villae-novae de manae curiae rescripta gaudet Parl amen-
Vide Annale 4. Coynau ann. 1312. torn. 8. Ordinat. reg. tum Provinciale, Gall. Droit d''Annexe.
| ANNATA, Subsidium a Clemente VI. pag. 110 art. 21: Nee de suis An- Vide Tract, quern hac de re edidit D.
Papa recens creato bonis ecclesiasticis Franc, de Moissac ejusd. parlam. senator. Sed
impositum et tribus annis exactum ; natutis, nee eorum personss capi vel et pro Literis, quibus executio judiciaria
nine dictum Annata quod erat reditus arrestari,nuit D.
etc. Leg. Armaturis, quod mo- permittitur,
Secousse. non raro occurrit. Stat.
unius anni. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 1. ANNATUS, Primogenitus, ante natus, ann. 1374. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
609. col. 2. in Bulla dicti Papae ad Hum- ex Gallico Ainsne, vel Aisne in veteri pag. 22: Litterss,... nostrse quse in eadem
bertum Dalphinum: Nostietiam nisinosse patria exequcione indigent; cuicunque
dissimules, quod cum in subsidium ejus- Arresto ann. 1254. apud Pithosum in vel consiliario, inferiori judici aut offi-
dem fidei, et favorem fidelium illarum Consuet. Trecens. art. 14. Vide Jacob. ciario nostro diriguntur, exequi non per-
partium certam Annatam tenendam per Bourgoing de Origine et usu vulgarium mittuntur, absque Annexa locumtenentis
triennium fieri provida fuisset ordinatione vocum pag. 70. [Vita SS. Bovse et Dodae, vel capitanei nostri, etc.
statutum, earn tamen ad biennium tui torn. 3. Aprilis pag. 288. A : Mediocribus \ ANNEXA ECCLESIA, Ea dicitur quae
prsecipue consideratione duximus proro- vero non minora dispensans, persuadebat alteri adjungitur in subsidium, Gall.
gandam, etc. nequaquam sibi ceu praslatas et matri Annexe. Constitutions Pontii Consera-
* Eodem nomine nostri appellabant solummodo honoris reverentiam exhibere;
etiam suis Annatis in omnibus nensis Episcopi ann. 1364. in MS. San-
minuta quaedam servitia, quae, prater verum obtemperarent.] german.: Item ordinamus, quod nullus
Annatam seu reditum unius anni, ab
eodem succedente exsolvebantur. Bulla ANNAT^E OVES, i. unius anni, quae Presbyter reciplat plures Ecclesias nomine
alicujus Rectoris gubernandas; nisi illse
Sixti IV. PP. ann. 1472. in Continuat. annum unum setatis habent. Fleta lib. 2. Ecclesiss fuerint Annexes, vel ab invicem ,.*
mag. Bullar. Rom. pag. 282. col. 2 : cap. 79. § 4. Vide Superannatus.
Quod gravatus in eadem taxa praslatus crrr](;, f 2. ANNATUS, 8axTuXp<p6poc, <ruu.uo8ta- dependentes. ^^-— -~~
\ ANNEXAREr-A'dnectere, Adjungere.f-
^c
promovendus, solvat communia et minuta Annulalus, compeditus, apud Janum Gall. Annexer: quod praesertim dicitur
servitia, qusB plures ex Gallis Annatam in Supplemento Antiquarii. [ ** Vide de Ecclesia alteri in subsidium data et
vacant, etc. Forcell. Lexic. in voce Anulatus. Anatus annexa. Charta Audeberti Abb. Nobiliac.
* ANNATA, subsidium pecuniarium, effici potuit ex anus, quod antiquiores ann. 1310. apud Stephanotium torn. 3.
quod singulis annis a confcederato praes- dicebant pro anulus. Plaut. Mensechm. Antiquit. Pictav. MSS. pag. 976: Unde
tatur, apud Burcard. Arg. de Alex. VI. act. 1. sc. 1. v. 9: advertentes utilitatem Monasterii nostri
pag. 16. Turn compenditi Anum lima prolerunt. ac dictss domus de Bossaio, de consilio et
I 33
258 ANN ANN ANN
assensu Conventus nostri prsedicti Prio- dicitur, in Cod. Redit. comitat. Hanno- lectio legatur... In fine autem prandii sol-
ratui nostro de Frontenaio... dictam do- niae ann. 1265. ex Cam. Comput. Insul.: lempnis prasdicatio non fiat, quia tune,
mum de Bossaio cum suis juribus et per- Et s'il n'i avoit mouton, le castre Ante- rubentibus buccis et fartis ventribus, non
tinentiis duximus uniendam et perpetuo nois ; et s'il n'i avoit castre, le germe est hora prsedicandi, sed dicant pro de-
Annexandam. Charta arm. 1322. in Ma- Antenoise, et s'il n'i avoit germe, le brebis, functo psalmum De profundis, cum col-
ceriis Insulse Barbaras torn. 1. pag. 201 : etc. lecta convenienti.
Volebat ex certis causis et justis eum * ANNILIS, Annalis, annuus. Vita S. * ANNIVERSARIUM, Quodlibet officium
moventibus et in jure expresses unire et Guthlaci torn. 2. April, pag. 49. col. 2 : pro defunctis quocumque tempore pera-
Annexare Prioratum, etc. Occurrit ite- Priusquam sol bis senis voluminibus An- gatur. Stat. MSS. eccl. Brioc. cap. 27:
rum in Hist. Mediani Monasterii pag. nilem circumvolverit orbem, etc. [** Gloss. Tenebuntur (canonici) post ejus (conca-
408. in nova Gall. Christ, torn. 4. Ins- Gr. Lat: HoXueTY)?, annilis ; ubi pro ani- nonici) mortem infra mensem unumf
trum. col. 108. apud Lobinellum in Glos- lis scriptum videtur.l semel pro eo celebrare Anniversarium
sario ad calcem torn. 3. Hist. Paris, etc. . T ANNIMISSARIUS, Presbyter qui per solenne.
T ANNEXATIO , Eadem notione non annum integrum quotidie Missani cele- * ANNIVERSARIUM, Liber, in quo offi-
S6H1GJ • brat pro defunctis. Statuta Ecclesiae Ar- cium defunctorum continetur. Caere-
* ANNICHILARE, Ad nihilum redigere, gentinae apud Marten. Tract, de Antiq. mon. MS. S. M. Crassensis : Omnez
Gall. Aneantir, olim Anichiller. Lit. Eccl. Disciplina pag. 615: Similiter An- canant vij. psaltnos, si hora permiserit,
Edwardi III. reg. Angl. ann. 1839. apud nimissarii pro tumults visitandis, etc. cum letania retro in Anniversario scripta*
Gualt. Hemingfqrd. pag. 304 : Quibus | ANNIS, pro Amnis non semel legitur * ANNIVERSARIUM , Dies obitus anni-
non solum assentire non curavit, verum in Chartulario S. Vendregisili. versarius, quo festum alicujus sancti
etiam in aliis terris nostris nobis guerram * ANNISTUS, MISSIUS. [Annus remis- celebratur. Acta capit. eccl. Lugdun. ex
commovit, totaliter nos Annichilare non sionis, Ga.l\.jubile. DIEP.] Cam. Comput. Paris, ad ann. 1338. fol.
solum nisus est, etc. Lit. ann. 1370. torn. * ANNITAS, Velusta senectus, apud 43. r°: Item voluerunt quod Anniversa-
5. Ordinat. reg. Franc, pag. 368 : De fait Laur. in Amalth. ex Cathol. Vide rium sancti Bernardi ponatur in calen-
en ont use contre la teneur desdis previ- Anitas. darium.
leges... en les Anichillant ou tres grant * ANNIVERE. [Annuere. DIEF.] ANNIVERSARIUM. Thwroczius in Lu-
prejudice desdis supplians. Adnichiler, 1 ANNIVERSALIS. Vide Anniversa- dovico Rege Hungar. cap. 4 : Et pervenit
exinanire, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. rium. domum suam in Wisegrad in Anniversa-
reg. 7584. Anoienter et Anoientir, eodem T ANNIVERSARIA, fern. gen. Idem rio sui recessus, i. anno post recessum
sensu. Consil.. Petri de Font. cap. 34. quod mox Anniversarium in Vita S. Egi- elapso.
art. 17: Les riqueces ton pere sont Anoien- lis Abb. Fuld. inter Acta SS. Benedict, 1 ANNIVERSARIUM, Annua praestatio,
tees toutes par dons k'il ara fait. Anien- ssec. 4. part. 1. pag. 240 : Anniversariam quotannis solvenda. Charta anni 1308.
ter, ibid. art. 13. ut et in Glossar. jam- Stirmis primi Abbatis et fundatoris Mo- pro Monasterio Bituricensi: Ab omni
jam laudato : Anienter,exinanire.Chron. nasterii Fuldae... in Missarum celebra- feodo, retrofeodo. rachato, marciagio, An-
S. Dion. cap. 3. ad ann. 869 : Ce que il tione, psalmodiis et oratione sancta cele- niversario, ang aria, parang aria... garan-
feroitne seroitpas tant seulement Anoienti brare sancivit. tiet et defendet.
par s'auctorite, etc. Adnullement, Rei ANNIVERSARIUM, ANNiVERSiTAS.Dies | ANNIVERSARIUM, Distributio ex an-
alicujus abolitio. Lit. remiss, ann. 1447. annuus, quo officium defunctorum pro niversarii fundatione Clericis facienda.
in Reg. 178. Chartoph. reg. ch. 163 : Put aliquo defuncto peragitur, ipso obitus Collect. Cqncil. Hispan. torn. 4. pag. 193:
icelle obligation mise au neant, depuis recurrente die. Liber Differentiarum : In habendis mediis annatis fructuum be-
lequel temps et Adnullement de laditte Annus, totius anni spatio est, ut annua neficiorum simplicium ad Anniversaria
obligation, etc. Aneantement, Destructio, merces. Anniversarium est, quum repe- spectantium... ni persolverint, a distribu-
in Ch. ann. 1300. ex Lib. rub. Cam. tentibus annis idem dies colitur, ut est tionibus communibus del diner menut et
Comput. Paris, fol. 133. r°. col. 1: Les cosna Anniversaria. Anniculum, cum an- a duplis et Anniversariis ac aliis quibus-
convenances faites entre aus et ledit Pierre num habet,ut anniculus puer.Annotinus, cumque Ecclesiae percaciis sint penitus
Bouchart et sa fame de I'abattement et de prioris anni, ut annotinum vinum. An- privati. Ibidem pag. 194: Procurator An-
VAneantement de la garanne. nale, est res aliqua, quse totius anniordi- niversariorum et duplarum solyat perca-
* ANNIHILABE, Eadem notione.Chron. nem continet, ut Annalis liber. Alcuinus cia S. Petri, die ilia qua fuerint acqui-
Namnet. ad ann. 907. torn. 8. Collect. lib. de Divin. Offic : Anniversaria dies sita. Et paulo post : Anniversaria et
Histor. Franc, pag. 276 : Reges enim ideo repetitur defunctis, quoniam nesci- duplse sedis punctentur cum cedula ilia
Franciae omnino annullati et Annihilate mus qualiter eorum causa habeatur in die qua celebrabuntur, et eadem die sol*
erant, alia vita. [Consule Constit. Apost. lib. 8. vantur.
« ANNICIO, pro Agnitio, Lusitanis cap. 42.] Interdum pro annali, seu offi- * ANNIVERSARIUM, Mensa anniversa-
olim Charta recognitionis. Vide Sa Rosa cio Missarum quod pmni die per annum riorum, Gall. Bureau. Martyrol. vet.
in Elucidario, vol. 1. pag. 119. pro defunctis peragitur, ut notat Lind- eccl. S. Salvat. Aquens.: Anno Domini
** ANNICITARE, Palpebris annuere. Ca- wodus ad Provinciale Cantuar. Eccl. 1368. obiit D. Raymundus Nauloni archi-
thol. pag. 329. 2. Edit, quomodo videtur intel- diaconus Aquensis, qui reliquit Anniver-
\ ANNICIUM. Vide Annacium. ligi deberi in Capitulis Caroli M. addit. sariis dictss ecclesise 1500. florenos, pro
ANNICULATUS, ^Etas unius anni. 1. cap. 73: Ut pro Abbate defuncto Anni- redditibus emendis.
Alexander latrosophista MS. lib. 2. Pas- versarium fiat officium. [** Haec explicat T ANNIVERSARIUM Episcopi, Abbatis^
sion, cap. 83 : Unus porcaster et hedus, et inscriptio : De anniversaria Die pro De- Praelati, interdum sumitur pro die crea-
ipsi mediocres inter duros teneros, i. An- functo Abbate celebranda. Est Capit. tionis et consecrationis singulis annis
niculatum aut bimatum habentes. Lex Aquisgran. ann. 817.] redeunte. Vide Constantium torn. 1.
Salica tit. 2. § 14: Si quis tertussum por- * Charta Petri Ven. abb. Cluniac. ann. Epistolarum Romanorum Pontif. pag.
cellum furaverit, usque ad Anniculatum, 1140. torn. 11. Spicil. pag. 333: Super hsec 730. et 1255. ubi refertur quo pacto hunc
etc. 115 : Si quis vero por cum post Anni- omnia, quod raro cuilibet conceditur, da- diem celebrarent summi Pontifices, Hie-
culatum furaverit. Ex quibus patet An- tum ei (Rodulfo de Perrqna) et Anniver- rolex. Macri in voce Abbas, et infra Na-
niculatus, non idem esse quod anniculus, sarium solemne, sicut uni post imperato- talis dies.
uti vult Wendelinus. res et reges de majonbus amicis et bene- ANNIVERSITAS. Anastas. Bibl. in Leone
ANNICULUS. Agnus, aut pvis, unius factoribus nostris. Andevaisaire, in Ch. II : Hie fecit constitutum... sed et ne
anni. Exod. 12: Erit agnus sine macula, ann. 1418. ex Chartul. prior. Belleval. : Mauri quondam Episcopi Anniversitas
masculus, Anniculus. Levit. 14 : Ovis An- Pour prier pour lui et faire ceis-Andevai- aut agenda celebretur.
nicula. Liber qui Aurora inscribitur : saire. Eniversaire et Enversaire, in Tes- ANNIVERSALIS. Joannes VIII. Epist.
Masculus Anniculus, qui foret absque nota. tam. Helvid. uxoris Joan. dom. de In- 91 : Quia intirnasti Pontificio nostro An-
sula ann. 1274. ex Chartul. Vallis N. D. niversalem magnx recordationis Domini
Gl. Lat. Gr. Anniculus, eviowo-tatoi;. Ta- * At vero quae pie instituta primo fue- Ludovici Imperatoris fieri, et ut pro eo
bul. S. Remigii Remensis : Donat annis rant, dehinc ebrietati saspius pccasionem proprias orationes celebraremus, rogasti,
singulis de sigilo mod. 1 .. Anniculum 1. pr33buere ; cum scilicet clericis peracto etc.
pullos 3. ova 15. Infra : Donant de sigilo defunctorum officio, apposita fuerunt De Anniversariorum pro defunctis
modios 7... Anniculo. 17. sagnum pullos cibaria ; quod discimus ex Statutis MSS. antiquitate, vide Gazaeum ad Cassian.
22. ova 122. Rursum: Donat uno anno S. Flori fol. 55. v°: Districtius inhibemus, collat. 19. cap. 1. et Haeftenum lib. 8.
fostas 2. cum agnis 2. altero anno Anni- ne clerici seu sacerdotes ad Anniversaria Disquisit. Monast. tract. 1. disq. 4.
culos 2. facit ad pratum dies 3. [Vox Pli- convenientes in Sabbato, carnes comedere •* ANNO ALE, Idem quod Annuale, offi-
nio9
et aliis nota.] prsesumant, vinum quoque sibi tempe- cium ecclesiasticum, quod pro defuncto,
Hinc hoedus unius anni Antenois rent... A principio prandii usque in finem die obitus recurrente, quotannis peragi-
 ANN ANN ANN 259
tur. Charta Baldse ann. 1002. in Hist. col. 1 : Habet ibi farinarios n. unde ann. circiter 1060. inter Anecd. Marten,
MS. Montis-major.: Omni anno in An- exeunt in censu de Annona mod. cxx. de torn. 1. col. 187. Ita ut dimidium (mo-
noali, etc. frumento xl. de mistura Ixxx. [** ap. dium) sit ex frumento, et aliud dimidium
| ANNOALIS, pro Novemdialis, Gall. Guerard. pag. 178. Vide V. 01. Indicem ex Grossa Annona.
Neuvaine, sumi videtur in Testamento generalem.J j ANNONA MISSALIS, Quae quotannis
Beatricis de Alboreya ann. 1367. apud- * Charta ann. 1246. ex Tabul. S. Cris- messis tempore Rectoribus Ecclesiarum
Marten, torn. 1. Anecdot. col. 1522. C : pini in Cavea : Possidebunt pensionem exsolvitur, Gall. Dime, Decima. Privile-
Item quatuor Capellani... et ibidem mo- prssdictam xxiij. aissinorum ; duobus an- gium Witigonis Misnensis Episc. apud
rari et manere quousque facta fuerit An- nis pro tribus persolvent ; anno quo erit Ludewig. torn. 1. Reliq. MSS. pag. 287 :
noalis nostra, die nona post obitum nos- Annona, totam annonam ; anno quo erit Cui videlicet Plebano de agris suse paro-
trum, prout in talibus exequiis est fieri avena, totam, avenam : tertio anno, quo cldse decimam seu Annonam Missalem
consuetum : qui celebrent cotidie pro terrse erunt vacuse, non tenebuntur ad solventibus, dimidius modius siliginis
anima nostra, et habeant victum super aliquam pensionem. A frumento distin- prszter minorem decimam seu Annonam
nos cotidie ; et in fine dictas novense factss guitur Annona, in Charta ann. 1339. ex Missalem per totam parochiam annuatim
et completes, dentur cuilibet quatuor flo- Tabul. Flammar. : Et salvis et retentis a quolibet persolvetur. [** Diplom. Con-
reni auri, etc. Vide Annuale. sibi et suis una eymina frumenti et sex vent. Molberg. ann. 1310. ap. Haltaus.
**ANNOC, @EoxoXw<yt'a, ?) [Arjvi?,in Gloss. molduris Annonas rendualibus. col. 1341 : Ordinavimus ut in villa Zeke-
Gr. Lat. ANNONA, Panis. Lex Longob. lib. 1. ritz... ecclesia de novo fabricetur tali
| ANNODARE EXCOMMUNICATIONIS tit. 25. § 25. [«* Roth. 281.]: Si quis man- modo, ut singulis annis de quolibet manso
VINCULO, Excommunicationis senten- cipium alienum sciens fugax esse. nes- ejusdem villas pro Missali Annona unus
tiam in aliquem ferre, in Chronico Mo- ciente domino susceperit,aut Annonam de- modius sibi detur. Haltausius vertit
nachi Patavini apud Murator. torn. 8. derit, aut ostenderit viam, etc. Ita in Messkorn.]
col. 672. Regula Magistri cap. 26.'et in leg. 1. ANNONA MIXTA, Gall. Ble mesteil, fru-
* ANNOGIUS, ANNOJIS, a Provincial! Cod. de Frumento urbis CP. Hinc An- mentum sigalse admixtum. Tabularium
idiomate Anouge, Agnus unius anni nonse binse, ternse, apud Scriptores His- S. Remigii Remensis : Hinc exeunt fru-
expleti. Inquisit. ann. 1268. ex schedis toriae Augustas, i. panes duo, tres. menti modii 16. Mixtss Annonas modii 60.
Pr. de Mazaugues: Requisitus quis solvit, 1 ANNONA, Census annuus frumento, ^ ANNONA MONACHI, Cibaria, obso-
dixit quod Bertrandus major vacquerius secali aliove grano solvendus. Hist. Me- nium Monacho ministratum, Gall. Por-
dicti Hugonis levavit unum Annojem, et diani Monasterii pag.332.in Charta ann. tion, Pitance, in Annal. Benedict, torn.
unum agnum de singulis pariis ovium. 1274 : Prsefatos agros prsediciis colonis 3. pag. 178.
Infra : Accepit de singulis societatibus nomine conditionis (1. conductionis) ad ANNONA PORCORUM, Esca, glans. Su-
ovium Annogium et unum agnum. Rur- duodecim annos pro eadem Annona et gerius de Administratione sua cap. 11 :
sum ibid. : Accipiebant de singulis bail- gulta, sicut antea unusquisque dare de Talliam, et Annonam porcorum, ovium,
liis ovium, pascentibus in dicto territorio, suis agris consueverat. liberaliter de manu agnorum,... ab eadem terra more anteces-
unum Annoje de uno anno pro pasquei- sua concessit. [** Vide Haltausii Gloss. sorum suorum abripuerat.
ragio. Germ. col. 2048. voce Wegemiet. Melberi ANNONA TULTITIA. Tabular. Prioratus
f ANNOLOGIA, Quod aetate alicujus Vocabul. : Annona. ierlich zynsz, ierlich de Dqmina in Delphinatu Ch. 211 : In
contigit, ipsius actus seu historia. Vox frucht, capitur etiam in pecudibus.] festivitate S. Joannis unum multonem
Latino-Graeca. Agnellus in lib. Pontif. ANNONA, Praebenda. Notitia ann. 929. optimum, per messiones tascham qualis
apud Muratqrium torn. 2. pag. 68. col. 1. apud Joachimum Vadianum : Post hasc contigerit. 12. sextarios de Annona Tulti-
D : Si vultis ingutrere Annologiam Maxi- eo in Conventum nostrum introducto, tia, 6. de taverna, etc. Alibi : Et 18. sex-
rniani Archiepiscopi, Chronicam legite : omnis Congregatio concessit ei Annonam tarios Annonas inter Toltitiam et taver-
ibi plura de ea et de multis Imperatoribus unius Fratris, etc. nam. Rursum : Inter Toltizam et taver-
et Regibus invenietis. 1 ANNONA. Frumentum hordeo admix- nam.
5(c ANNOLUS [ Vulgo anneau;« cido tibi... tum [* quod minime colligitur ex loco * Censualis, qusein censum praestatur.
Annolus valentus soledus tantus (de Ro- allato, cujus sensus caeterum est aper- Vide Vinum Tolticium.
zieres, formulae Andegav. I. 3.) »] tus.] Sententia Odonis Abb. S. Columbaa T ANNONA VIRIDIS, Seges, Gall. Ble
ANNONA, Triticum, frumentum, bla- in Tabulario Sangerman. : Unum mo- en herbe, apud Martenium de antiqua
dum. Kero Monach. S. Galli in Vocab. dium Annonse. videlicet dimidium mo- EcclesiaB Disciplina pag. 396. Sicque
Annonam, Lybleita.i. ut opinor, Bladum, dium hibernagii et dimidium modium legendum est pro Annova Viridis ibid,
nostris Ble. [Eccardus ait.Cangium nos- tremesii. [** Gemma Gemmar.: Annona. pag. 341.
trum hie errasse. Lybleita enim, inquit, est seges unius anni, Winterkorn.] 1 ANNONA VIVA, Quae necdum molita
Germanicum est ex veteri Lyb, Vita, et ANNONSE ^ERAEI^E. Vide JI!RABLE. est. [** Guerardo Quae trita et ventilata
leiten, Ducere compositam, atque ita ®% ANNONA CANINA ET ANNONA CA- est.] Codex MS. Irminonis Abb. Sanger-
proprie vitam ducens, sive producens : NUM, Germ. Hundsfrucht, Hundskorn, man. fol 45. col. 1 : Habet inter Villamilt
hoc est victum, alimenta denotans. Hgec Census frugum a rusticis hominibus et Alnidum farinarios xxij. qui reddunt
ille in mox citandum legis Salicae lo- praestandus ad alimoniam canum vena- de multura inter totos mccccxc. de Viva
cum, ubi etiam Annonam paulo aliter ticorum domini, secundum Haltausium Annona, de braciis mod. clxxvij. [** Gue-
explicat. Hanc vult esse quasi alimoniam in Gloss. Germ.col.977. Diploma Nicolai rardo pag. 76. Ibidem Breve 13. sect. 99:
anni, deinde sumi pro tritico frumento, de Werle ann. 1360: Judicium vero ma- Solvunt de conjecto de viva Annona mo-
secali et quibuscumque, quae in molen- jus , Annonam Caninam et precarias dios 99. ad forstarium. Vide etiam pag.
dino ad vitam hominum sustentandam quascunque in eisdem mansis fratruo 132.]
praeparantur.] Lex Salica tit. 25. 11: Si nostro... reservamus. Plura vide ap. Hal- ANNONAGIUM, Tributum ex annona.
quis ingenuus in alieno molino Annonam tausium. Charta Willelmi Comitis Cabillon. ann.
furaverit. Tabular. Dalonensis Abbat. f. 1 ANNONA Civics, quae ciyibus Cons- 1180. in Bibl. Cluniac. pag. 1441 : In uni-
95 : Retentis tantum quatuor sextariis tantinopoli domos sedificantibus ; Mili- versa terra ejus non habeo talliam, vel
Annonas. duobus videlicet frumenti, et tares, quse militibus; Palatines quae offl- porcellagium. seu Annonagium, vel corre-
duobus siliginis. Passim apud Scriptores. cialibus palatii seu dpmus augustse ; dum. Habetur etiam apud Perardum
Vide Statuta antiqua Corbeiensis Abba- Templorum,q\ife Ecclesisa ministris, non pag. 244. Vide Annonaticum, Mestiva,
tiae lib. 1. cap. 6. Gregor. Turon. lib. 3. in frumento solum, sed et in oleo, vino, Frumentagium, Messio.
de Mirac. S. Mart. cap. 3. de Gloria Con- carne ceterisque rebus ad victum ne- ANNONARIUS, dicitur erogator et dis-
fess, cap. 107. Capitula Car. M. lib. 1. cessariis consistebant, uti videre est in pensator annonas, in Legibus Wisigot.
cap. 118. 131. [*» 112. et 125. Capitul. II. Cod. Theod. praesertim Titulo : De ero- lib. 9. tit. 2. § 6. apud quos per singulas
ann. 805. cap. 4. et Capitul. V. ann. 806. gatione annonas militaris. Vide etiam civitates atque castella erant ejusmodi
cap. 18.] lib. 4. tit: 73. [» Capitul. V. Acta SS. XLV. Martyrum, torn. 3. Julii offlciales seu magistratus, qui militibus
ann. 819. cap. 29: Annona ad caballos pag. 45. annonam sine fraude exhiberent. Inter-
modii quatuor.] Instrumentum VIII. Fo- ** ANNONA MARCHIALIS, Collatio fo- dum et Comes civitatis hujus rei curam
rojuliens. pag. 84. col.2. D. torn. 1. novae dri seu pabuli, pertinet ad jus Alberga- gessit, ut ex lib. 9. tit. 2. | 7. colligitur.
Gall. Christ: Ut omni anno prsedicti Mo- riae. Ita Haltaus. in Gloss. Germ. col. Gloss. Graec. awwva, solarium. Hac no-
nachi persolverent... duos modios Annonas 1317. quern videas. Charta ann. 1243. tione Annonarii dicuntur in leg. 3. Cod.
et unum de sigalis... unum modium An- apud Ludewig. Eel. MS. t. 4. p. 228 : Theod. de Numerar. [** Gloss. Lat. Gr.
nonas et alterum ordei. Quo in loco An- Absolverit a redditione Marchialis Anno- Annonarius, a, um, StTyjpscrsoc.]
nona sumitur pro tritico : insequenti nas, quse dicitur March furt. T ANNONARIA, Locus ubi venditur an-
vero pro tritico simul et secali. Cod. MS. | ANNONA GROSSA, Secale vel Annonanona. Statute Massil. MSS. ann. 1253 :
Irminonis Abb. Sangerm. fol. 85. verso mixta. Charta Agnetis Comitissae Pictav. Quod bladum et farinam nemo audeat
260 ANN
vendere, nisi in Annonaria. Liber flavus
Episcopates Massil. pag. 25: Usque in
viam publicam, per quam itur ad Anno-
nariam superior em.
ANNONARIA AREA, in qua frumentum
excutitur, in Lege Burgund. tit. 23. § 2.
ANNONARI.-E REGIONES , quae olim
dictae fuerint, pluribus disputant Sal-
masius, Gothofredus, Sirmondus, et alii
qui de Suburbicariis commentati sunt.
ANNONARIA PR.EPOSITURA, in Monas-
teriis: huic praefectus erat Monachus,
cui vel annonae colligendae, et in Mona-
chorum victum erogandae cura deman-
data erat, vel certe panis Monachis dis-
tribuendi, apud Innoc. III. PP. lib. 13.
Ep. 55.
ANNONARIUS est aliquis habens multas
annonas. Breviloq.
ANNONARIUM, Granarium vel locus,ubi
reponuntur annonas. Breviloq.
ANNONARI, Annona cibari, ali, anno-
nam percipere. Paulus Diaconus Nea-
polit. in Vita S. Mariae .Egypt, cap. 6 :
Unusquisque autem se Annonabat, prout
poterat, aut volebat. Nam unus portabat
corpori ad mensuram sufficiens, etc. S.
Ambrosius, seu alius auctor in Actis S.
Sebastian! cap. 12. num. 43 : Si ergo non
navigantibus, sed imperantibus, homines
quod Annonantur, ascribunt, etc. Baldri-
cus Gamer, lib. 3. cap. 52: Reditibus
agrorum Annonantur.
* ANNONALIS. [Anomalos. DIEF.]
1 ANNONATIGUM, Idem quod Annona-
gium, seu tributum ex venditione fru-
menti vel annonae perceptum. Locum
vide in Fumaticnm.
* ANNONIA. [Anomalia. DIEF.]
jjc ANNONIALUS. [Anomalos. DIEF.]
sic ANNONUS. [Annonagium. DIEF.J
* ANNONYOLUS. [Anomalos. DIEF.]
* ANNOPSII, Nigri colores, in vet. Glos-
sar. ex Cod. reg. 7641.
as ANNOS, Idem quod Anus, ypaO?, in
veter. Gloss. Vide Forcell. Lex.
1 ANNOSIOR, Diuturnior. Collect. Con-
cil. Hisp. torn. 2 pag. 266 : Tantoque
Annosioris excommunicationis tempore a
Christi corpore et fraternitatis consortip
sequestretur, quanta fuerit propinquioris
sanguinis contagione pollutus.
ANNOSITAS, Multorum annorum se-
ries. Joannes de Janua : Annositas, an-
tiquitas. Notitia ex Tabulario S. Victoris
Massiliensis : Per Annosilatem seu per
legem tricenariam possidere. Petrus Gel-
lensis lib. 9. Epist. 5: Calamus noster
Annositate et desuetudine quassatus, etc.
Annositate se tueri, in leg. 113. Cod. Th.
de Decurion. Annositatis cursus, in leg.
ult. eod. Cod. de Praediis naviciil. Pris-
corum Annositas, apud Saxon, in Praefat.
ad Hist. Danicam. [*** Theod. Cod. lib.
1. tit. 15. c. 12: Nemo privilegii alicujus
prastextu aut Annositatis se defendat
obstaculo. S. August. Epist. 251. (al. 269.):
Hieme iter tarn prolixum non suffero cum
Annositate algida quam mecum fero.~]
*ANNOSITA, ut Annositas, Multorum
annorum series, Charta ann. 972. in Ap-
pend, ad Marcam. Hispan.col. 896: Post
plerasque vero dierum Annositas, Salo-
mon.... condidit dotnum nomini Domini,
&tc
* ANNOTA, Praestatio annua. Charta
ann. 1336. inter Probat. domus de Cha-
ban.pag. 66 : Et ibidem dictus domicellus
solvit et quittavit ad dictas quinque An-
notas ipsos homines de dictis redditibus
ad finem. ut par est, ad dictos quinque
annos. etc.
1 ANNOTAMENTUM, Idem quod Nota
vel Annotatio in Miraculis B. Aloysii
Gonzagae torn. 4. Junii pag. 1065. Sed
ANN ANN
hac quoque voce usus est Gellius lib. 1. Eire inquiet, embarrasse. Comment. Ben-
cap. 7 : Veterum locutionum copiam his zonis episc. Albens. lib. 7. cap. 2. apud
Annotamentis inspersimus. Adde lib. 17. Ludewig. torn. 9. Reliq. MSS. : Interea
cap. 2. dum expectatur Prandellus, non imme-
* ANNOTARE, vox Practices nostris mor suse artis, Annoxiatur, tergiversatur.
nota, Annoter, Designare addicta man- Vide infra Anxiari.
cipata domino superior! bona; quo 11. ANNUA, Idem quod mox Annuale.
etiam sensu accipi debet mox Annotatio Codex obituum Ecclesiae Aniciensis :
bonorum. Charta ann. 1344. in Reg. 75. Annua D. Johannis de Sorbonio iij. Fe-
Chartoph.reg. ch.417: Prasdictusdominus bruar. Annua D. Gaufredi de Pompado-
abbas (Montisplivi) et Petrus de Aragone rio 8. Maii.
utentes jurisdictione alta etbassa in dicto * 2. ANNUA, Expletio anni, in vet.
loco (de Villadonello) bona dicti Petri Glossar. ex Cod. reg. 7646.
Rogerii ad manum suam Annotaverunt * 3. ANNUA, Vas vinarium statutes
et confiscaverunt. Libert. S. Bernardi de capacitatis, f. pro Ama. Vide supra in
Romanis ann. 1348. torn. 3. Ordinat. reg. hac voce. Charta Ludovici Brandeburg.
Franc, pag. 273. art. 2: Annotare bona ann. 1335. inter Probat. torn. 1. Annal.
prasdictorum consueverunt. Praemonstr. col. 661: Appropriavimus
A N N O T A T I O . Chr. Reicherbergense monasterio in Jericho.... donationem....
ann. 423 : Septima Annotatio Carthagi- trium Annuarum vini ex vinea Ville-
nensis Synodi habita est sub Honorio Au- garditz. Vide supra Annata 4.
gusto, etc. Idem ann. 426 : Sub Theodosio * ANNUABILE. [CAMISALE. DIEF.]
Minore fuit octava Annotatio Africans} * ANNUALARIUS, vulgo Annulier, in-
Synodi, etc. [* Idem videtur quod Sessio. ter schedas Mabillonii; Offlcium mo-
Vide Actiones synodorum in Aclio 3.] nasticum etiamnunc apud Menatenses
* ANNOTATIO NOMINIS, Modus subscri- monachos, cujus munia ignorantur.
bendi Chartas.cum subscribentis nomen Monachus forte, cui annualium peragen-
compendio annotabatur, ex tomo 5. novi dorum cura demandata erat, vel certe
Tract, de re diplom. pag. 17. Vide supra erogandorum in annualibus distribuendi
Anagramma nominis. facultas. Vide infra Exequiarius.
1 ANNOTATIO RESULT, Descriptio no- ANNUALE, Annale, Anniversarium, of-
minis defuncti, diei obitus, accepti flcium scilicet Ecclesiasticum, quod pro
etiam beneficii, in fine Regulae, scilicet defuncto aliquo, die ejus obitus recur-
in Necrolpgio ei adjuncto. Hie mos in rente, in Ecclesia quotannis celebratur.
Monasteriis servabatur, ut post lecta in [Tertullianus de Coron. cap. 3 : Obla-
Capitulo Martyrologium et Regulam, tiones pro defunctis, pro natalitiis Annua
nomina quoque benefactorum, propin- die facimus,] Brevil. Annuale, anniver-
quorum ea die defunctorum post Pri- sarium; Galli Annuel dicunt; Annovale,
mam legerentur, et pro illis oraretur ab apud Joan. Villaneum lib. 1. cap. 22.
omnibus. Sic in pluribus MSS. Corbeien- Charta ann. 1078. apud Fr. Mariam in
sibus habetur: Promisimus anniversa- Mathildi Comitissa lib. 3: Hanc condi-
rium et Annotationem. Necrolog. S. tionem Episcopo imposuimus, ut Annuale,
Quintini de Monte : Persolvemus ei in vel anniversarium matris meas Beatrices
conventu tricenarium et Verbd Mea pras- honorifice celebretur. Crebro Occurrit.
ter Annotationem. Bernardi Monachi ANNUALIS. Charta Notkeri Episcopi
Ordq Cluniac. part. 1. cap. 74: Sic pro Veronensis ann. 921: Ita ut in tribu*
omnibus sit unum officium cum generali diebus ante ejus Annualem,... omnes
Missa et ceteris, quae. solent fieri pro nos- generaliter Sacerdotes... Missam cantent.
tris, excepta prsebenda et brevium trans- *s Charta ann. 1319. in Chartul S. Ma-
missione ac Regulss Annotatione. glorii Paris, ch. 58: Quando celebrabitur
| ANNOTATIONES BONORUM, f. Recen- in dicta ecclesia pro defunctis ibidem se-
sio bonorum alicui oneri vel mulctae pultis missa, anniversarium, Annualia,
obnoxiorum. Johannis Armaniaci Di- trentense, totum emolumentum.... erit
ploma veniale torn. 1. Amplis. Collect. commune. Annieux, eadem notione, in
Marten, col. 1527. A.: Processus, inques- Charta ann. 1332. ex Chartul. S. Martini
tas, banna, pcenas, mulctas, et bonorum Pontisar.: Pour chanter et faire solemp-
confiscationes et Annotationes eorumdem, nelment lesdiz Annieux, etc.
etc. p Quid sit, vide supra in Annotare.] 1 ANNUALE , Missae pro defuncto quo-
ANNOTATORES, qui inlatarum specie- tidie per annum a Sacerdote cele-
rum breves seu rationes conficiebant, brandse. Item quidquid illi earumdem
Tabularii, in leg. 3. Cod. Th. de Sus- occasione offertur. Regula S. Stephani
ceptoribus. [** Alio sensu ap. Plin. in Grandimont. cap. 5 : Tricenarium, sep-
Paneg. cap. 49.] tenarium, Annuale vel quodlibet pretium
ANNOTIGUS, pro Anniculus. Capitulare pro Missa nominatim vobis oblatum nul-
Saxonum ann. 797. cap. 11: Illud notan- latenus accipiatis.
dum est. quales debent solidi esse Saxo- 1 ANNUALE, Quodlibet solemne festum
num, id est, bovem Annoticum, utrius- quotannis recurrens. Hac voce utuntur
que sexus autumnali tempore, sicut in in ordinibus celebrandi divini officii,
stabulum mittitur.pro unosolido.{j™ Vide Parisiensi scilicet et S. Capellae; item
tit. 19. Leg. Saxon, ibique Gauppium.] in Breviario novo Lexoviensi. Ibi non
1ANNOTINUS, Annuus, Anniversarius, semel Annuale majus, Annuale minus,
Gall. Annuel. Annal. Bened. torn. 3. semi-annuale.
pag. 148 : Et in Annotina Translatione ANNUALE, Idem quod Annata, reditus
SS. Reliquiarum.... fratribus ejus loci annuus praebendae Canonici defuncti.
(Centulensis) congrua cibi ac potus re- Necrologium S. Victoris Parisiens. Kl.
fectio subministretur. Hac voce usus est Augusti, de Ludovico VII. Rege Franc.:
Columella, sed notione nonnihil di- Annualia quoque regalium Abbatiarum,
versa : Ungues, inq. custodum Annotinos aliaque multa nobis donavit, precibus
resecato. [** Vide Forcell. Lexic.] scilicet D. Stephani de Garlanda Ar-
j ANNOTINUM PASCHA. Vide Pascha chid. Paris, ut est in eodem Necrolog.
Annotinum. 2. Id Januar. Charta Roberti Abbatis S.
* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7641: An- Victoris Parisiensis in M. Pastorali Ec-
notinus. qui plures habet annos. cles. Paris, lib. 20. cap. 85: Super eo
* ANNOTUS. [Morbus in ano. DIEF.] quod dicti Religiosi dicebant se debere
* ANNOXIARI, Anxio animoesse, Gall. percipere Annuale in pane et vino, ubi-
 ANN
cumque decederent socii D. Episcopi Pa-
risiensis. etc. Charta Joan. D. Castrivil-
lani ann. 1260 : Volo quod Prior de
Marmissa... habeat Annualia Canonico-
rum decedentium, etc. Charta Henrici
Abbatis, fratris Ludovici VII. Regis
Franc, in Annalib. Monasterii S. Victo-
ris 1. vol. : Beneficium autem supradic-
torum Annualium Ecclesias B. Victoris hoc
modo collatum est, ut per annum reddi-
fus prasbendarum Canonicorum deceden-
tium Ecclesia S. Victoris ex Integra habeat,
etc.
S5S" De hocce jure Canonicorum S.
Victoris plura congessit Instrumenta
Martenius noster torn. 6. Ampliss. Col-
lect, col. 224. et seq. e quibus hie pauca
subjiciemus. Diploma Bartholomaei De-
cani Eccles. Paris, saeculo XII: Ex dono
pise memorise domni Stephani Episc. et
nostro in hac nostra B. Marias Ecclesia
prxbenda una, in Ecclesia S. Marcelli
preebenda una, in Ecclesia S. Clodoaldi
preebenda una, in Ecclesia S. Martini de
Campellis prsebenda una. Ita scilicet
quod Canonici S. Victoris in singulis su-
pradictis Ecclesiis ad servitium earumdem
Ecclesiarum singulos vicarios ponant.
Item ex dono prssdicti Episcopi Annualia
Canonicorum omnium prasdictarum Ec-
clesiarum, ita scilicet, ut quocumque
modo quilibet Canonicus earumdem Ec-
clesiarum prasbendam suam relinquat,
vel quocumque modo prasbenda de una
persona in aliam transeat, Ecclesia S.
Victoris ejusdem prsebendse reditus per
annum ex integro habeat, et nullum super
hoc ex debito aut Ecclesias aut defuncto
prseter anniversarium exsolvat obsequium.
Diploma Odonis Prioris S. Martini a
Campis: Ecclesia vero S. Victoris, quas
in prssfata B. Marias (Paris.) Ecclesia
Annualia prasbendarum habet, hujus ip-
sius prssbendas, quas nobis. data fuit An-
nuale suum ex integro habuit. Sed quia
de eadem pr&benda, quas Ecclesias S.
Martini in perpetuum data erat, jam de
cetera Ecclesia S. Victoris Annuale habi-
tura non erat, sic, ne hoc dono nostro
Ecclesia S. Victoris lasderetur... statui-
mus, ut Ecclesias S. Victoris pro recom-
pensatione Annualis supradictas pras-
bendse, per singulos annos in festo S.
Paschse decem solidos persolvamus. Plura
etiam his cqnsona leguntur in Tabulario
S. Clodoaldi, ex quibus patet, non solum
Canonici defuncti praebendae reditum
annuum, sed etiam cujusvis praebendae
quoquo modo vacantis aut de una per-
sona in aliam transeuntis, ad Ecclesiam
S. Victoris pertinuisse. Quod si prae-
benda data esset Conventui integro, qui
neque moritur neque mutatur, turn
Ecclesia S. Victoris erat annuo censu
compensanda, ut liquet ex laudato Odo-
nis Diplomate, et aliis duobus Instru-
mentis, quas apud Martenium videre est
col. 226. et 227.
1 ANNUALIS REDITUS, idem qui An-
nuus, Gall. Revenu Annuel, apud Th.
Madox. Formul. Anglic, pag. 108.
1 ANNUALITER, Singulis annis. Vita
S. Gregorii Papae lib. 2. torn. 2. Martii
pag. 152. A: Tribus millibus ancillis Dei,
quas Grseci Monastrias vacant quindecim
libras auri pro lectisterniis; eisque pro
quotidianis stipendiis octoginta libras
Annualiter conferebat.
* Liber de Mirabil. Romae apud D. de
Montfaucon in Diar. Ital. pag. 297: Vicit
omnes Persas et posuit eos Annualiter
sub tributo Romani Senatus.
* ANNUARIUM, Dies annuus, quo of-
ficium defunctorum pro aliquo defuncto
peragitur, idem quod Anniversarium.
ANN
Charta ann. 1483. ex Cod. reg. 4223. fol.
128. r°: Ob quod prior et collegiati dicti
collegii, memores dicti doni ac beneficii,...
decreverunt pro ipsa domina Francisca
de Lebreto fundare in dicto collegia unum
Annuarium sive anniversarium, annis
singulis xviij. Decembris celebrandum.
Vide Annuale.
*ANNUATA, Annuus reditus, pensio
annua, Gall. Produit d'une annee, rede-
vance annuelle. Stat. ann. 1370. torn. 5.
Ordinat. reg. Franc, pag. 335. art. 17 :
Commune precium quod possunt valere,
habito respectu ad unam communem An-
nuatam, de septem annis prsscedentibus,
deductis legitimis misiis et expensis, debet
exigi. Regest. episcopat. Nivern.: Ad
domum Nivernensem pertinet sallicium
Ligeris, quod est admodiatum vij. lib.
Nivernensibus ; .... et incipit Annuata in
Annunciatione Dominica. Obolus pontis
valet xij. lib. et incipit Annuata in festo
B. Joh. Bapt. Pluries ibid, recurrit.
Vide Annata 2. et Annuitas.
« ANNUATE. Acta S. Sebaldi torn. 3.
Aug. pag. 772. col. 1: Annuate dixit S.
Sebaldus : Erige manus conjunctas. Id
est, ut notant docti Hagiographi, affir-
manter, vel quasi annuens.
\ ANNUATIA, Census annuus. Locum
vide in Superprisa. [* Vide supra Anna-
da. Sed haec vox nusquam reperitur in
Superprisa aut Superprisia, neque etiam
in aliis vocibus, quaa ad hanc perti-
nent.]
* ANNUATUS. [Annualis. DIEF.]
» ANNUBDA, Vide Anubda.
] ANNUCULA, ypaOc, Anus, apud Ja-
num Lauremberg. in Supplemento An-
tiquarii : Terentius dixit, Anucula,
eadem notione.
[e Vetula. Homil. Anonymi in Cod. 120.
S. Martial. Lemov.: Cervulum sive An-
nucula aut alia quadibet portenta ante
domum vestram venire non permittatis.]
ANNUITAS, Annuus reditus, pensio
alicui, vel in perpetuum, vel ad tempus
prsestitutum, concessa, cujus solutione
liberum tenementum non oneratur, in-
quit Joan. Cowellus. Monasticum An-
glic, torn. 2. pag. 375. 376 : Habenda
et tenenda in feodo simplici de capitali-
bus dominis, per servitia consueta....
solvendo Annuitates prssdictas. Adde
torn. 3. pag. 22. Charta Thomas Archiep.
Eboracensis: Annuitatem sive pensio-
nem annuam centum solidorum sterlin-
gorum, etc. Infra : Ac de Annuitate, sive
de annua pensione hujusmodi, etc. An-
nuity, Angli dicunt. Brief de Annuitie,
apud Littleton, sect. 219. Breve Annul-
tatis, quo creditor debitorem convenit,
cum pensionem annuam constitutas
pecuniae percipere non potest. Vide
Rastallum.
1 ANNUITIO, Concessio, Licentia, in
Chartario S. Vincentii Cenoman. De
Annuitione Ecclesias, etc.
[s;™ Gemm. Gemm.: Annuitare, mit
ougen winken.]
1. ANNULARE, Pro nihilo habere, vel
rem ita rescindere, ut nulla deinceps
habeatur, quo sensu vocem Annuler pas-
sim usurpamus. Optatus lib. 2: Sacer-
dotium in nobis Annulare visus. [Apud
Bernardum Tr. de diligendo Deo col.
600. D. edit 1690: Timori permixta de-
votio, ipsum non Annullat, sed castificat.
Chron. S. Bertini continuatum a Jo-
hanne Iperio apud Marten, torn. 6.
Ampliss. Collect, col. 619: In quibus
omnibus noster Johannes eum devicit, et
cessum huic Ecclesias litigii causa per
ipsum impositum, appellatione interjecta,
Annulavit.] Occurrit Ecclesiast. cap. 25.
ANN
et alibi non semel. [** Vide Forcell.
Lexic. in voce Annihilare.']
* 2. ANNULARE. [Gall, fabriquer une
bague. DIEF.]
f ANNULARENSIS PRIMICEBIUS. Vide
Primicerius.
1. ANNULARIUS, ANNULARlUM.Ugutio:
Annularius qui facit Annulos. Annula-
rium, locus, ubi fiunt on««M.[** Anularis,
est digitus in quo portatur anulus, in
Gemm. Gemm. et Melberi Vocabul. qui
addit: Dicitur etiam medicinalis vel me-
dius digitus et est penullimus digitus in
sinistra manu. Ibidem : Anulosum ani-
mal, geringelt thier als nattern und
schlangen; una pars est tortuosa in sur-
sum, alia deorsum.]
* 2. ANNULARIUS. [Annqnarius. DIEF.]
ANNULUS arrarum nomine datus, seu
sponsalitius vel pronubus, in lege Wi-
sigoth. lib. 3. tit. 1. § 3. [*» Conf. lib. 3.
tit. 6 | 3.] Annulo sponsam subarrare, in
Lege Longob. lib. 2. tit. 37.11. [*» Liutpr.
30. (5, l.VJ Nicolaus PP. Epist. ad Bul-
garos: Postquam arrhis sponsam sibi
sponsus per digitum fidei Annulo insi-
gnitum despondent. [®& Formul. Veron.
apud Canciani vol. 2. pag. 477. col. 1:
Fabius earn subarrat annulo.] De annulo
pronubo, passim veteres Scriptores.
Vide Baron, ann. 58. num. 51. et seq.
Gassendum in Vita Peirescii lib. 4. et
Joannem Bapt. Laurum de Annulo pro-
nubo Deiparse Virginis. [** Vide Grim-
mii Antiquit. Jur. German, pag. 177.178.
940. et 432.]
1 ANNULUS AUREUS, quern tradere, et
a servitute liberare idem erat. Qui enim
annulis utebantur aureis, ii censebantur
ingenui. Charta Maximiliani I. Romano-
rum Imperatoris pro Republica Lucensi,
apud Ludewig. torn. 4. pag. 323: Item con-
firmare privilegia, creandi Tabelliones,
legitimandi, faciendi Milites, restituendi
minores ac majores ex juxta causa, adop-
tandi, emancipandi, manumittendi ser-
vos, restituendi natalibus, jusque Aureo-
rum Annulorum concedendi. [** Annulo
aureo non liberi sed nobiles insignes
erant. De traditione per annulum au-
reum vide infra in voce Investitura.]
ANNULUS DE JUNCO. Constitutiones
Ricardi Episcopi Sarisberiensis ann.
1217. cap. 55 : Nee quisquam Annulum de
Junco vel quacumque vili materia, vel
pretiosa, jocando manibus innectat mu-
liercularum, ut liberius cum eis fornice-
tur : ne dum jocari se putat, honoribus
matrimonialibus se astringat. Hue spec-
tat quod scribit Brolius lib. 1. Antiquit.
Parisiensium pag. mihi 69. eos qui in
foro Ecclesiastico, ob illicitam antea
initam copulam, Officialis judicio ma-
trimonium invicem contrahere cogun-
tur, in 33dem S. Marinse sacram deduci,
ibique Curione Annulo Junceo, seu ex
palea confecto desponsari.
T ANNULUS PISCATORIS. Sigillum quo
Romanorum Pontiflcum Brevia obsi-
gnantur. Tribus uti solent Sigillis, An-
nulo Piscatoris quo Brevia Apostolica in
cera rubra : Bulla plumbea, qua privile-
gia et Litteraa Cancellarise ; et Signo
quo Bull33 consistoriales muniuntur.
Annuhis Piscatoris dicitur, quod illo S.
Petrus qui piscator erat, primus usua
fuisse a vulgo existimetur : at revera
quod ejusdem divi piscatoris imaginem
insculptam habeat. Vox ante 400. annos
minime nota. Vide Hierolexicon Macri.
Greg. Tolosani Syntagma juris lib. 15.
cap. 3. Gerardum von Mastric. Hist, ju-
ris Eccles. § 402. Regestum Cancellarise
Imperil sub Ferdinando II.
1 ANNULUS PALATII. Apud Leodienses
262 ANN
sic vocatur Curia, seu Jurisdictio Fpis-
copalis, adeo ut provocare ad Annulum
Palatii idem sit atque appellare ad Epis-
copum. Chron. Cornelii Zantfliet ad ann.
1406. apud Marten, torn. 5. Ampliss. Col-
lect, col. 369 : Favebant saspedictis ini-
quitatis alumnis alii in populo prseemi-
nentiores .. . qui sociata sibi multitudine
furenti, in crastino jus Episcopate, quod
jorovocatio ad Annulum Palatii did solet,
tnfregerunt ; et ne quisquam propter qua-
lescumque enormes excessus ad ilium ap-
pellari posset ex oppidis et villagiis totius
patrise vetuerunt. Ibid, ad ann. 1432. col.
414 : Quibus contra juris regulam paratis
centum et quadraginta duo principalio-
res oppidi ad Annulum •Palatii ab Epis-
copo legitime sunt citati. [«* Vide Hal-
tausii Gloss. Germ, voce Ring, col. 1549.
Grimmii Antiq. Jur. Germ. pag. 747.]
* ANNULUS PALATII, idem qui Re-
gius. Praecept. Lothar. reg. in Chartul.
S. Petri Gand. ch. 2 : Hoc ei prasceptum
fieri jussimus et Annulo nostri palatii
subtus firmantes jussimus insigniri.
ANNULUS PONTIFICUM, Praelatorum :
Quern scilicet deferunt in symbolum Ec-
clesiae ab iis desponsatse, cum, ut ait
Joannes Citrius, TWV exxXY)<n&v ^pou-raTou
vtfjjwptoi appellentur, carpens scilicet Mi-
chaelem Cerularium Patr. Constantino-
pol. in Epist. ad Petrum Antiochenum,
aamnantem Latinos Episcopps, o>? 8?|6ev
Yuvalxa? TOC? IxxXr.a-cac Xajigavov-cac TOV
appa6wva 9epovTa?. Vide praeterea Deme-
trium Chomatenum Bulgariae Archie-
piscop. in Responsis pag. 318 et 321. Ju-
ris Graeco-Romani. Chronicon Mauri-
niacense, lib. 3 : Ipsos quoque Annulos,
in quibus ad ipsos (Episcopos) pertinens
Ecclesias desponsatio exprimitur, sine res-
pectu misericordias abstulit. Charta Joan-
nis Archiepisc. Capuani ann. 1301: Item
Annulum unum Pontificalem de auro
magnum. Item quemdam alium Annulum
de auro. De annulo Episcopal! vide Ho-
norium Augustpd. lib. 1. cap. 206. Inno-
centium III. lib. 1. Epistol. pag. 329.
Durandum lib. 3. Ration, cap. 14. [* et
Domin. Geprg. Rhodiginum, qui lib. 1.
de solemn! missarum celebratione a
Rom. Pontiflce cap. 28. num. 2. edit.
1731. haec paucis, seddilucide pertractat.
Hoc unum cum viro erudito observe,
Annulum in dextram episcopi manum
immitti, ad discrimen inter annulum
episcopalem et annulum pronubum, uti
notatur in Pontif. MS. Lyrensis monas-
terii ann. 600. apud Marten, de Ant.
eccl. rit. part. 2. lib. 1. cap. 9. pag. 618.]
* ANNULUS PLUMBEUS, Quo episcopi
ad subsignandas Chartas interdum usi
sunt, ut testatur Charta ann. 988. apud
Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. sevi
col. 1014 : Et in qua ipse archiepiscopus
manu propria scripserat, sicut ibidem esse
videtur. quas legitur, Bene Valete, et ab
Annulo ejus plumbeo sigillata est. Ubi
Annulus nihil aliud forte est quam si-
gillum. Liceat hue revocare, ut oblivioni
subripiatur, ex eod. Murator. ibid. torn.
5. col. 507. celebrem ritum, qui proximis
tandem, ipso teste, temppribus ex9levit:
Ubi novus, inquit ille, Pistorii episcopus
civitatem primum ingrediebatur, universo
clero ac populo stipatus, solenni pompa
deducebatur ad templum sactimonialium
S. Petri Majoris. Spectabatur ibi paratus
dapsilis lectus, quern sedis loco petebat
antistes. Turn abbatissa, quas effracto
claustri muro in sacram ssdem cum uni-
versis monialibus prodierat, ad sinistram
episcopi et ipsa super lectum assidebat.
Exinde a prassule ejusdem abbatissse di-
gito Annulus pretiosus inferebatur, des-
ANN ANN
ponsantis ad instar, et pastoralis etiam Audoeni, Aigradum in Vita S. Ansberti,
baculus dexter as illius paulisper dimitte- Aimoinum lib. 4. Hist. cap. 41. et quae
batur. Atque his peractis, procedebat ad notamus in voce Referendarius. Quod
cathedrale templum episcopus, abbatissa igitur annulo Regio signarentur Regum
regrediente cum suis virginibus ad con- Diplomata, inter prsecipua eorum orna-
sueta
8
penetralia ccenobii. menta recensetur in Gestis Francor.
ANNULUS LIGNORUM, Quo ligna sci- cap. 11.
licet mensurentur. Continuat. 2. Nangii ANNULUM TRANSMITTERE, seu annulo
pag. 121. col. 2 : Annulus lignorum, qui misso aliquem accersere. Lex Bajuvar.
antea pro duobus solidis dabatur, nunc tit. 2. 114 : Si quis jussionem Duds sui
pros
unius floreni pretio venditur. contempserit, vel signum quale visus fue-
ANNULO FERREO brachium debito- rit Dux Transmitter, aut Annulum, aut
ris, dummodo miles npn esset, astrin- sigillum, si neglexerit venire, etc. Vide
gere licebat creditor!, p* potius Annu- Theophylactum Simocatt. lib. 8. cap. 11.
lum ferreum brachio ejus immittere] ex ANNULUS, qui vulgo Collare, seu le
Assis. Hierosol. cap. 119 : Se aucun au- Carcan. quo reorum colla astringuntur,
tre que chevalier doit dete , ... il doit estre Colhstrigium. In Consuetud. Juliodu-
livre a celui a qui il doit ladite dete, et il nensi cap. 2. art. 8. Avoir ceps, fer et
le peut tenir com son esclaf tant que il, ou Anneaux, dicitur esse ejus qui mediam
autre pour lui, ait pale ou fait son gre de Justitiam habet.
ladite dete. et il le doit tenir sans fer, * [ANNULUS TYPARIUS , SIGNATO-
mais que un Aneau de fer au bras pour RIUS.]
reconoissance que il est a pooir d'autrui [** De Ecclesiast. Offic. investituris
pour dete. [** De annulis vilioris me- per annulum vide infra Investitures
talli qui a servis ferebantur vide Grim- Ecclesiarum.']
mii Antiq. Jur. pag. 340. Conf. etiam * ANNUNCIATA, Annuntiationis imago.
Tacit, de morib. Germ. cap. 31. et Isid. Inventar. ann. 1389. torn. 3. Cod. Ital.
Orig. lib. 19. cap. 32. sect. 3.J diplom. col. 363 : Officiolum unum beatss
* Agneau, pro Anneau, annul us. Le Marias Virginis cum Annunciata et S.
Roman de Wace MS. : Ludovico super assidibus. Paulo ante :
En Normendie erent chetis, cum Annunciatione. Vide mox Annun-
Mis en Agneaux et en guoles. ciatorium.
* ANNUNCIATORIUM, Aw6o,.pulpitum,
ANNULUS REGIUS, quo Reges uteban- tribunal ecclesise, sic dictum, quia inde
tur ad subsignanda Diplomata. Agobar- populo, quae annuntianda erant, pro-
dus lib. de Insolentia Judaeorum : Quos mulgabantur; nisi fuerit imago, Annun-
indiculos, licet etib sacro nomine vestro re- tiationis mysterium exhibens. Acta ca-
citarentur et vestro Annulo essent signati, pit. eccl. Lugdun. ex Cam. Comput.
nullatenus tamen credidimus ex judicio Paris, ad ann. 1341. fol. 75. v°. col. 1:
vestro tales prodiisse. Faustus in vita S. Concesserunt Johanni Raymondi civi
Mauri de Theodeberto Rege : Vocans Lugdunensi, quod quoddam altare possit
Ansebaldum qui scriptionibus regalium fieri facere in ecclesia S. Crucis Lugdun.
testamentorum prazerat, prsecepit ei, ut props Annunciatorium, et ibidem valeat
antequam de monasterio egrederetur tes- sepeliri.
tamentum de iisdem scriberet rebus, ac de * Nostris olim Annunceur, Prasco,
Annulo Regis, regali firmaret more. The- Gall. Crieur public. Lit. remiss, ann.
ganus de Ludovico Pio cap. 19. de villis 1459. in Reg. 189. Chartoph. reg. ch.
regiis : Fidelibus suis tradidit eas in 406 : Jehan Salebrant, Annunceur de
possessiones sempiternas, et prascepta vin, demourant en la ville d'Alos, ou pays
construxit, et Annuli sui impressione de I'Empire. Sed et pro Delator, Gall.
cum subscriptione manupropria robora- Denonciateur, occurrit in Lit. remiss,
vit. Hugo Flaviniac. in Chron. pag. 107 : ann. 1408. ex Reg. 163. ch. 207 : Icellui
Aliaque quamplurima quas chartis manu Thomassin dist a I'exposant qu'il estoit
propria inseruit, quas Regis Annulus ro- mauvais garcon , ... bourdeur et Anon-
boravit. Hinc formula vulgaris omnibus eeur de gens sans cause aux prevotz et
ferme Regum et Imperatorum Diploma- sergenz dudit Espernay.
tibus adscripta : Et ut inviolabilem ob- * ANNUNTIATIO DOMINI, Nativitatis
tineat firmitatem, manu propria subter- scilicet ejusdem, quae in lectione mar-
firmammus, et Annuli nostri impressione tyrologii fit ritu solemni. Stat. Prae-
signari jussimus. monstr. MSS. dist. 3. cap. 2 : Si quis in
Erant autem annuli regii Regum ima- Annuntiatione Domini et Nativitate ejus
ginibus et nominibus insigniti. Gesta in principio capituli non affuerit per ne-
Francor. cap. 12 : Requirentes invenerunt gligentiam, etc.
in thesauro Regis Annulum, Clodovei ANNUNTIUM, Nuntium, quod annun-
inscriptions vel imagine insculptum. ciatur, Gall. Prophetie, Menace, Annonce.
Ejusmodi est Childerici Regis annulus, Ambrosius super Egesyppum : Irride-
qui in ejus sepulcro juxta Tornacum bant Prophetarum Annuntia, fas omne
inventus, in Gazophylacio Regis asser- calcabant. Dantes in Purg. cant. 14.
vatur, cujusque ectypum exhibuit Joan. Come a 1'Annuntio de futuri danni.
Jacobus Chiffletius in Anastasi, cujus
ea est inscriptio : CHILDRICI REGIS. * ANNUO. [Denuo. DIEF.]
Prseterea alter Ludovici Pii apud Pe- * ANNUOSITAS. [Animositas. DIEF.]
trum Fr. Chiffletium in Hist. Tornu- ANNUS. Non quee apud veteres, qui
tiensi pag. 195. cujus hsec est epigraphe: Christum praecesserunt, anni ratio, sed
XPE. PROTEGE. HLUDOWICUM IM- quam diversa etiam post Christum na-
PERATOREM. tum apud omnes fere gentes fuerit, hie
Annuli Regii cura ac custpdia penes disquirere videtur operae pretium : cum
Referendarium erat. Gregorius Turon. absque hacce notione in perlegendis
lib. 5. Hist. cap. 3 : Siggo quoque Refe- mediae aetatis Scriptoribus plerisque te-
rendarius, qui Annulum Sigeberti tenue- nebrae offundantur ; dum suam quique
rat. Vita S. Boniti Arvernorum Episc. annos numerandi, et eorum initia aus-
torn. 1. Histor. Franc. : Cum a Sigeberto picandi rationem servant: quod quidem
Rege enixe diligeretur, Annulo ex manu breviter prosequemur, indicatis aucto-
Regis accepto, Referendarii munus adep- rum locis qui hac de re ex professo
tus est. Adde Fridebodum in Vita S. commentarios ediderunt, ut ex iis lecto-
 ANN
ribus haurire liceat quae pluribus per-
tractare Glossarii institutum non pati-
tur.
Graecorum computes, aerasque praeci-
puas esse tres inter eruditos convenit.
Nam aliam esse dicunt quae ab initio re-
rum ad Christ! in uterum adventum aut
natalem annos computat 5943. aliam quae
annos numerat 5501. tertiam quae 5509.
constituit. Primam Antiochenam ap-
pellabant aliqui, secundam ^Ethiopicam,
tertiam Alexandrinam ; priorem vero
Petavius Alexandrinam, tertiam Eoma-
nam.SecundamamplectiturSynodusVII.
Act. 6. pag. 405. Edit. Labbei, ut et Cy-
rillus Scythopolitanus in Vita S. Euthy-
mii num. 109. Georgius Syncellus,
Theophanes, Auctor Miscellae, et aliquot
alii. Postrema vero utuntur Scriptores
alii Byzantini. Vide Petavium in Auc-
tario lib. 8. cap. 1.
Annos mundi, ut et indictiones, aus-
picantur Graeci, seu Byzantini Scriptores
a Kal. Septemb. uti passim observare
est apud Cedrenum, Scylitzem, Pachy-
merem, Cantacuzenum, Phranzem, etc.
unde ejusmodi Indictio Constantinopo-
litana dicitur apud Petavium, etc.
ANNI MARTYRUM, seu Epochae Diocle-
tianeae, ab ^Egyptiis Christianis Eccle-
siee Alexandrines hactenus usurpatae,
initium desumitur a persecutione Dio-
cletiani, quam in annum 302. vel 303.
vulgo conjiciunt Chronplogi : qua de re
extant virorum doctissimorum conjec-
turaa ex Concilio Cirthensi pptissimum
desumptee, Baronii, Scaligeri, Petavii,
et novissime V. Cl. Joannis Broei, in ea
Disquisitione, quam de initio persecu-
tipnis Diocletianeae et Epocha Concilii
Cirthensis inscripsit. Ab hac autem sera
Martyrum, Alexandrini, Abyssini, et alii
annos suos auspicantur. Vide Adonem
Viennensem in Chron. initio Constan-
tini, et ann. 527. Chronicon Orientale
pag. 85. 109. 124. 125. 127. 146. 202. et
doctissimum Henschenium in Exegesi
praeliminari ad t. 5. Martii c. 2. n° 11.
ANNI SELEUCIDARUM, quibus Judsei
plurimum usi sunt, postquam sub do-
minatu Graecorum esse coeperunt, a Se-
leuci Eegis exordio initium sumunt,
quod ab illo anno- procedere, qui ante
Christianam aeram putatur 312. et est
period! Julianas 4402. quo 117. Olympias
iniit. Duplex est horum annorum ini-
tium ; nam alias a verno tempore, et a
Nisan JudaTcp, alias ab autumno et
Tisri progrediuntur. Eursus interdum
lunares anni, interdum Julian! usur-
pantur et flxi. Judsei in annis contrac-
tuum (ita annos Seleucidarum vocant)
lunares adhibent. Syromacedones, sive
Antiocheni post Julianam anni formam
editam solares adsciverunt, atque ab
Hyperbereteo, sive Octobri Juliano
duxerunt exordium. Hsec fere Petavius,
quern consule.
Annos praeterea Antiocheni peculiar!
ratione putabant, a mense Octobri ducto
eorum initio, et ab anno mundi 3935. et
Periodi Julianas 4665. qua quidem sera,
quam ^PW^'^ov T^? Avuoxeta? vocat,
utitur prae caeteris Euagrius lib. 2. cap.
12. lib. 4. cap. 9. Vide eumdem Petavium
lib. 10. de Doctr. temp. cap. 62. et lib.
3. Eation. cap. 14.
ANNI GRATIJE [quibus multi saeculo
xii. us! sunt] dicti quod a Natal!
Christ! initium sumant, ut auctor est
Josephus Scaliger in Canonibus isagog.
pag. 275. ubi observat ^Ethiopes aeram
Martyrum dupliciter putare, aut ab an-
nis expansis Diocletian!, aut a periodis
Dionysianis : ab annis enim Diocletian!
ANN ANN 263
abjectis omnibus 532. reliquos esse an- nes propagata est, a Paschate ad Pas-
nos gratiae. Vide eumdem de Emendat. cha annos computandi. [Sed Mabillo-
tempor. pag. 693. nius lib. 2. de Ee Diplomatica cap 23.
ANNOS AB CHRISTI INCARNATIONE nu- n. 4. ex Gregorio ipso, aliisque cpnflcit
merandi primus auctor fuit Dionysius Gallos saeculis vi. et yn. a Martio an-
cognomento Exiguus, qui Justiniano num incipere solitos fuisse. Deinde sibi
imperante, et cum Cassiodoro familia- objicit unum ejusdem Gregorii locum
rissime saeculo Christ! sexto vixit. Scri- ubi mensis Maius quintus dicitur, ex
bit Petrus Gassendus in Kalendario quo cpnsequens est Januarium anni
Eomano cap. 5. Dionysium, cum anno- fuisse initialem. Ad hanc difflcultatem
rum series in Canone beat! Cyrilli ab solvendam duplicem annum distinguit
anno Diocletian! 153. incoepta, nihil yir eruditus, solarem unum a Januario
aliud fpret quam eorumdem annorum incipientem, lunarem alterum a Martio.
Dipcletianorum consecutio, indignum Unde inquit, etsi Gallis in usu erat an-
existimasse circulis sacris innectere num incipere a Martio ; non tamen
impii Tyranni, persecutorisque memo- desinebant anni initium a Januario re-
riam, satiusque duxisse seriem annorum petere, habita ratione cursus Solaris.
ab ipsa Christi Domini Incarnatione Sic apud Eomanos, quibus annum a
adhibere. Sed cum is cyclum suum ad Jano ducere mps erat ex dicendis, Mar-
Christi Incarnationem accpmmodasset, tius non raro dicebatur mensis primus,
etprimum ej us annum nominasset eum, September septimus. December decimus,
in quo Christus conceptus et natus erat, ut apud S. Leonem in Sermonibus,
qui Dionysium secuti sunt, cum vide- quos de jejunio primi, septimi ac de-
rent hominum vitam non ab eorum cimi mensis scripsit ; cujusmodi locu-
conceptione, sed ab ortu vulgo putari, tionis ratipnem vide apud eumd. Ma-
animadverterentque praeterea Nativita- bill, loco citato.]
tenq Christi non longe abesse a fine anni lidem tamen et alii e veteribus Scrip-
Julian!, et Circumcisionem ipsis Kl. Ja- tori bus annos a Passione Domini inter-
nuarii celebrari, communi fere consensu dum numerasse yidentur. Gregorius
cpnstituere, ut primus Christi annus ab nempe Turonensis in Historia Franco-
ejus Nativitate duceret exordium. Unde rum sub flnem librorum 1.3. et 10. Fre-
factum est deinde, ut aera communis in- degarius in Historia Epitomata cap.
invaluerit uno anno inferior aera Dio- 73. Victor Tunensis in fine Chronic!,
nysii, servato tamen toto cyclo Diony- et auctor Histories Francorum jussu
siano in caeteris, id est Luna, Litera Childebrandi Comitis scriptse cap. 109.
Dominican, et indictione, solo excepto Leguntur Chartae tres in Tabulario
capite, quod pridem observatum a Peta- Conchensis Abbat. In Euthenis, qua-
vio lib. 12. de Doctrina tempor. cap. 2. rum prima, quae est 19. sic clauditur :
3. et in Appendice pag. 890. et lib. 4. A ctum est hoc anno ab Incarnatione Do-
part. 2. Eation. 2. cap. 1. et Jacobo mini 1062. a Passione 1029. Altera, quse
Grandamico de die Natalis Christi pag. 84. est 20 : Ista Ecclesia dedicata est, et do-
Scribit denique yEgidius Bucherius in nus iste firmatus est 15. Kalendas Decemb.
Chronologia Eegum Francorum sect. 1. die Jovis, Luna 22. anno ab Incarnat.
supputationem annorum a Christo nato Lorn. 1060. a Passione 1028. etc. Tertia
in antiquis historiis ante 750. circiter est 64 : Anno ab Incarnat. Dom. 1093. a
vix usurpatam : deinceps vero sub Pi- Passione 1059. etc. Legi nuper Chartam
pino Eege ej usque fllio Carolo M. pau- originalem Tetbaldi Palatii Comitis, ex
latim invaluisse : quod ex Annalibus, Tabulario Ecclesiae Carnotensis, quae
quos edidit Duchesnius, plane colligere sic clauditur : Data 5. Idus Januarii,
licet. Indictione 6. anno a Passione Domini
ANNI SECUNDUM EVANGELIUM. Ger- millesimo 83. Regni autem Philippi 23.
vasius Dorobernensis : Est alia inter scripta manu Ingelrami Carnotensis
Compotistas et Chronicorum scriptores Ecclesiae Decani et Cancellarii. At hie
error, et dissunantia. Nam inter suppu- eyidenter Passio sumitur pro Incarna-
tationem Dionysiif et illam quse secundum tione : nam ann. 1083. fuit 23. Philippi
Evangelium esse dicitur anni reperiun- Eegis, et Indict. 6. Adde Theotfridum
tur 22.... si guis autem annos Domini qui Epternacensem in Florib. lib. 1. cap. 6.
secundum. Evangelium dicuntur esse Eabanum lib. de Cpmputo cap. 63. etc.
conscripti, nosse desiderat, supputationi * Charta Theoderici comit. Flandr. in
Dionysii, quern imitamur, 22. annos ap- Chartul. 5. Bertini fol. 51: Hoc autem
ponat : ha&c est enim de annis Domini in- factum est Brugis in camera Haketti cas-
ter Evangelium, et prsBfatum Dionysium tellani anno a passione Domini 1133.
dissonantia, sicut in suis Chronicis testa- 3SS" Pro anno Passipnis nonnunquam
tur Marianus Scotus, spatium scilicet an- habetur annus trabeationis, id est, annus
norum viginti duorum. Utraque suppu- quo Christus trabi affixus est, ut apud
tatione utitur Florentius Wigorniensis. Baluz. torn. 2. Capitul. col. 630. et 633.
Francos annum olim auspicates a Kl. et pro Anno Nativitatis seu Kal. Janua-
Martiis videtur innuere Decretum Tas- rii annus Circumcisionis, ut in Italias
silonis cap. 2. | 12. et Lex Alemann. sacrae tomo 5. col. 914. et 1619. [* Haec
tit. 18. § 5 : Nee in mallopublico transac- emendantur in voce Trabeatio; ubi
tis tribus Kalendis Martiis post hsec an- abunde probatur de Incarnatione seu
cilla permanent in perpetuum. Et Con- Nativitate debere intelligi.]
cil. Vernense ann. 755. cap. 4. ut bis in Annos a Transitu, seu morte sancti
anno Synodus fiat. Prima Synodus Martini non semel putat Gregorius
mense primo, quod est Kalend. Martiis, Turonensis, quern mortuum anno 401.
etc. Vide Notas Sirmondi ad Concil. I. vel 402. probat Petavius lib. 11. de
Aurelianense. Doctr. temp. cap. 4. et parte 2. Eationa-
Observat Henschenius in Exegesi de rii lib. 4. cap. 12 ; anno vero 400. Petr»
Genealogia Eegum Dagobertinorum Franciscus Chiffletius in erudita ilia,
cap. 1. n. 3. Gregorium Turonensem et quam nuper edidit Dissertatione, de S.
Fredegarium annos a Natal! Domini Martini Turonensis temporum ratione.
visos inchoasse, aut saltern Eomano Sub altera Eegum Francicorum stirpe
more Kalendis Januarii, necdum, in- annos a Christi Nativitate ordiuntur
quit, recepta consuetudine, quse deinde Scriptores omnes qui secundo et tertio
paulatim per omnes Francorum ditio- Historiae Franciae volumine habentur :
264 ANN ANN ANN
verbi gratia, Carolum M. Romae Impe- Januariae primus anni dies semper ha- tamen verba ita videntur intelligenda,
ratorem dictum aiunt die Christi Nata- bitae sint. Extat enim Charta Drogonis non quod a Paschate initium annus
litio anno 801. qui more jam recepto Ambianensis Dom. de Vinacourt, in duxerit; sed quod in primis anni men-
-adhuc erat 800. Poeta Saxonicus lib. 4 : Tabulario Vicedomini Arabian, fol. 69. sibus, duntaxat celebretur. Ego vero,
Festa dies caelis, eadem celeberrima terris,
cum hoc temporis adscriptq charactere : missis quae in hanc rem conferri possunt,
Virginei parlus Christique refulserat ortus, Fait en Van de I'Incarnation de Notre existimaverim, id inde manasse, quod,
Post octingentos, ex quo processerat, annos. Seigneur Jesus-Christ 1183. el mois de ut ait Joannes Hocsemius, cujus verba
Janvier lendemain du premier jour de mox dabimus, ab ipsis Ecclesise fere
Idem Carolus, in ejus Vita, obiisse dici- Van. Petrus Comestor in Histor. Schq- primordiis, ea obtinuisset consuetude,
tur 5. Kal. Febr. anno Incarnationis Do- last. cap. 13. Numer.: Tripliciter accipi- ut tabella Cereo Paschali appenderetur,
mini n&stri Jesu Christi 814. ubi annus tur annus ab eis (Hebraeis) prseter natu- in qua annus currens describeretur, in-
Incarnationis intelligitur annus a Na- ralem. Annus usualis a Januario, quern deque ejus initium putarent Franci:
tali Domini incoeptus, ut apud Nithar- habent communem nobiscum in contracti- iis enim fuit mos iste proprius. Unde
dum anno 813. in Chronici Fontannel- bus sitis, et negotiis communibus agendis, in Tabulario Lingonensi legitur diploma
lensis Fragmento, et alibi passim. etc. Unde conflcitur eo, quo Comestor cum hac temporis nota : 12. mensis Fe-
Breve Adalardi epocham hanc praefert: vixit sevo, hoc est circa ann. 1160. an- bruarii, Indict. 12. anno 1328. more Galli-
Anno Incarnationis 822. mense Januar. num putatum a Kl. Januarii. [* Lit. cano. Aliud : Anno Domini 1384. sumpto
Indict. 15. Regni LudoviciS. Vetus Charta remiss, ann. 1455. in Reg. 189. Chartoph. a Paschate more Gallicano, die 6. mensis
Zuentebaldi sic clauditur apud Double- reg. ch. 65: Le premier jour de Janvier, Maii. [* Imo in ipsomet cereo annum
turn pag. 809: Data 11. Kal. Febr. anno que on appelle communement le Premier fuisse inscriptum innuere videtur Cae-
Incarnat. Domini 896. Indict. 14. anno jour de Van.} remoniale vetus Ms. eccl. Carnot.: Ante
vero Domini Zuentebulchi primo. Conci- Sed ut verum fatear, addubitari po- Horas (Sabbati S.) clericus succentoris
lium Valentinum III. in Praefatione, test, an ea tempestate Franci nostri a scribat in cereo, secundum tabulam Dio-
dicitur celebratum fuisse anno 855. ab 25. Martii. an vero a Paschate annos nysii, annum incarnationis et cetera.
Incarnatione, Lothario imperante 15. numerare coeperint, quod postremum * Hinc est quod a cerei benedictione,
Indict. 3. mense Januario 6. Idus ejusdem labentibus sseculis obtinuisse cpnstat: in quibusdam locis, novus annus com-
mensis, etc. Ita Concilium Ticinense, adeo ut si Pascha post 25. Martii. vel in putaretur, ut videre est in Charta scripta
Anno Incarnationis Dominicse 855. Indict. mensem Aprilem incideret , ante vel apud Villam-novam prope Avenionem
3. mense Februario, die mensis 4. Syno- post Pascha apponerent, secundum diem le Samedi saint de Pasques, apres la be-
dus Ticinensis, Anno Incarnationis 876. in quern incidebat dies Paschatis Domi- nediction du cierge, le premier d'Avril da
Indict. 9. mense Februar. In quibus nicus,ita ut ante Pascha annum proxime Van 1363. in Monito ad torn. 4. Hist.
praeallatis locis conveniunt anni Christi elapsum; si post Pascha, apponeretur, Occit. pag. vij. Quae computandi ratio
a Nativitate incoepti cum indictionibus. annum subsequentem denotaret: verbi obinuit etiam in Atrebatibus , uti docet
Proinde evanescunt viri doctissimi con- gratia, extat Charta data 4. Aprilis Apocha Ant. de Wavrans castel. Atre-
jectures in nupera Conciliorum Editione anno 1375. ante Pascha, quod extitit eo bat'. apud Duchesn. inter Probat. Mon-
torn. 7. pag. 1848. et torn. 8. pag. 39. 160. anno, secundum hodiernum annos pu- mor. lib. 3. cap. 1. pag. 224: Le deux
et alibi, qui annos Incarnationis a 25. tandi modum, 22. ejusdem mensis; d'Avril nuit de Pasques communiaux,
Martii vel a Paschate ea tempestate ita perinde alia legitur data 20. Aprilis avant le Cierge beni Van 1490. Quod
numerates fuisse existimat: quo in er- anno 1376. post Pascha, quod extitit 13. alibi a benedictione fontium fiebat, ut
rore versatur etiam Beslius in Eegibus ejusdem mensis die, ipso anno, secun- colligitur ex Charta data 5. Aprilis ann.
Aquitanicis pag. 40. dum hodiernum putandi annos morem. 1539. apres fonts benis, apud Louverval.
533^* Hie iterum existimat Mabillonius Vide Coquillium in Hist. Nivernensi in Nobil. Picardiae.]
noster Diplom. cap. 23. n. 5. Duplex pag. 262. [et Mabillonium Diplom. lib. 2. Sed tandem Caroli IX. Regis Edicto
etiam tune temporis fuisse anni initium: cap. 23. n. 6. et 7. ubi Cl. Cangii dicta anni 1564. cautum est, ut in Galliis, in
unum vulgare, commune et ubique re- novis conflrmantur exemplis, observato publicis privatisque tabulis ab Kl. Ja-
ceptum , habita ratione anni Solaris, tamen Aquitanos a 25. Martii annum nuarii annorum repeteretur exordium.
quern observabant plerique Historic! constanter duxisse, nulla Paschatis SB®* Gallorum exemplum secuti sunt
veteres: aliud Gallicanum, ratione cur- habita ratione. Exstat in Hist. Dalphin. Belgae ann. 1575. quo Olivarius de
sus lunaris, quern pauci sequebantur. torn. 2. pag. 540. Epistola Henrici de Wraeo, uti observat Mabillonius loco
Hujus calculi argumentum habeo, in- Villariis Archiepiscopi Lugdunensis quae paulo superius citato, tradidit npvum
quit, ex Historia translationis S. Hu- sic concluditur: Datum Romanis die calculum mandato Philippi II. Prius a
berti Episcopi Tungrensis, in qua Caro- vigesima nona Decembris 1347. a Nativi- Paschate, ut Galli, annum exordieban-
lus M. decessisse dicitur Anno Incarna- tate, a qua ducebatur anni initium in tur. Hanc ante reformationem Historic!
tionis actingentesimo tertio decimo, cum Dalphinatu hoc aevo, ut observat et ibi- nonnulli utrumque calculum non raro
eonstet eum decessisse more nostro anno dem probat hujus Historise Scriptor 01. exprimebant, ut in historia Episcoporum
814. D. de Valbonays. In Statutis Synodal. Autissiodor. ubi Audoinus in cap. 76.
* ANNUS NATALICIUS, id est, Qui a Ecclesiarum Cadurcensis, Ruthenensis translatus dicitur ad sedem Magalonen-
Nativitate Computatur. Charta ann. et Tutelens. apud Marten, torn. 4. sem anno quinquagesimo tertio (nempe
1162. ex Bibl. reg. cot. 19: Tali condi- Anecd. col. 764. D. habetur haec obser- post 1300.) more curise Romanes in Nati-
tione, ut habeatis et possideatis prsefatum vatio: Nota quod numerus Lunaris et vitate Domini, more autem Gallicano
pignus, donee duos fructus vindemias inde littera Dominicalis mutatur annuatim in anno quinquagesimo secundo ; quern du-
recollectos habeatis. Quibus recollectis festo Circumcisionis : anni vero Incarna- plicem modum idem auctor distinguit
deinde habeatis et possideatis de anno in tionis Domini mutantur in terra ista in etiam in seqq. cap. ad 80. atque inde
annum, scilicet Anno natalicio ad aliud, festo Annuntiationis Beatas Marias, et in evidens fit. annos Incarnationis apud
donee nos vel nostri universum prsedic- quibusdam regionibus in festo Nativitatis Gallos, etsi a Paschate incoeptos, non
tum debitum,.. integre persolvamus. Domini. Haec autem statuta, ut ibidem praevertisse annos Nativitatis receptos
* ANNUS A. PARTU VIRGINIS, Eadem legitur col. 766. E. publicata sunt anno a Romanis, sed trimestri spatio poste-
notione, inter Probat. torn. 2. Hist. Domini millesimo ducentesimo octuage- riores fuisse, quod maxime notandum
Occit. col. 524: Hoc autem factum est in simo nono.] est: tametsi Incarnatio Nativitatem no-
ipso castro de Seixac,... Anno a partu At cur Paschatis, primus anni dies vein mensibus prsecesserit. Quippe Galli
Virginia M. C. L. fuerit apud nostros, vel certe initium annos Incarnationis et Nativitatis, quin
At sub tertia Regum stirpe Franci nos- anni, variae sunt sententiae. Josephus imo et Passionis promiscue adhibebant
tri annorum exordium ab Domini Incar- Scaliger. Epist. 226. ait, Gallos veteris seu confundebant: quod exemplis pro-
natione, hoc est, a 25. Martii, putarunt, Ecclesiae secutos consuetudinem, qui bat idem Mabillonius cap. 23. n. 8. et 16.
licet quando is mos coeperit, non plane Pascha et Paschalem hebdomadam, no- 5S®" Inveniuntur nihilominus quaedam
liquet. Extat Charta in Spicilegio Ache- vum annum vocabant, quae quidem Pontificum Diplom. inquit idem Auctor
riano torn. 11. quae sic clauditur : Acta probo vade indigent. Nee Jonge abest cap. 24. n. 9. quorum calculus recentio-
sunt autem hasc anno jam psene finito ab ea sententia Petrus Chiffletius in rem nostrum praevertit. Ejus generis
decimo post millesimo , Indictione 9. Dissert, de annis Dagoberti cap. 5. scri- duo Callistill. nobis suppeditat eruditus
Epactal4. mense Februarii, feria%. Luna bens, aevo Victorii obtinuisse, utPascha- Chiffletius in Hist. Trenorchiensi. Pri-
20. sub Imperio Roberti clarissimi Regis lis primus fuerit anni dies; idque eruit mum est Datum Albas permanum Griso-
Francigeni sive Aquitaniani. Ubi indic- ex ejusdem preefatione ad Canonem Pas- goni S. R. E. Diaconi Card, ac Bibliothe-
tio incidit in annum 1011. anni exordio chalem, ubi sic loquitur : Pascha quippe, carii xv. Kal. Junii Ind. xiiij. Inc. Domi-
a Kl. Januarii desumpto. sicut omnimoda traditione cognoscitur, nicss ann. MCXXII. pontificatus domini
Neque tamen obstitit, quin Kalendae anni principio, non fine celebratur, quae Callixti Papss anno lij. Alterum habet
 ANN
easdem notas. Atqui Indictio xiv. con-
venit, non anno 1122. secundum calcu-
lum nostrum, sed anno praecedenti.
Unde idem Chiffletius in lemmate prioris
privilegii notat, datum esse privilegium
ann. 1122. a die 25. Martii deducto , sci-
licet quatenus Incarnatio novem mensi-
bus praecedit: sed anno Dionysiano
1121. ut ostendit Indictio xiv. Alia ejus
generis Pontificia Diplomata videntur.
Verum quaedam reperiuntur, quorum
calculus uno anno Dionysianum praece-
dit, non solum mensibus novem : quae
proinde non possunt ad calculum Pisa-
num, de quo mox, accommodari. Exstat
hujusmpdi autographum non dubium
in Archive Dionysiano datum adj. Kal.
April. Ind. x. Incarnationis Dominicse
anno MCIII. pontificatus autem domini
Paschalis secundi Papas iij. Quae Indictio,
sicuti annus Paschalis tertius anno 1102.
conveniunt in Martio ; nee sequent! anno
cqnvenire possunt , etiamsi calculus
Pisanus admittatur : nisi integro anno
dicatur hoc diploma Dionysianum prae-
cessisse. Occurrit et aliud apud Puricel-
lum pag. 512. ejusdem Paschalis plane
consimile, Datum Laterani per manum
Johannis S. jR. E. Diaconi Cardinalis,
xvi. Kal, Martii. Indict, x. Incarnationis
Dominicse anno MCIII. pontificatus autem
domini Paschalis secundi Papse iij. Hie
idem Cancellarius, eaedem chronologicse
notae; quae eruditis discutiendae pro-
ponuntur, aliaeque similes baud raro
occurrentes. Haec fere ad verbum ex Ma-
billonio, fusius quidem, sed baud inuti-
liter ad ostendendum non facile reji-
ciendas esse chartas, in quibus chrono-
logicae difflcultates occurrunt cum et in
iis animadvertantur diplomatibus, quse
nullo modo possunt in dubium rev'ocari.
* Ad solutionem propositi hie proble-
matis circa notas cnronologicas duarum
Paschalis II. PP. bullarum . consule
Auctores novi Tract, de re diplom. torn.
5.jpag.
w
258.
Annos Reginarum nonnunquam in-
ter notas Chartarum chronologicas
fuisse annotates, discimus ex Charta
Ludovici VI. in Eeg. 34. bis Chartoph.
reg. part. 1. fol. 88. r° col. 1: Actum
Parisiis publice anno incarnati Verbi
M. C. XXIIII. regni nostri XVIII. Ade-
laidis. X.
De Trevirensibus, hsec habet Browerus
lib. 18. Annal. Trevir.pag. 1052. 1. Edit.:
Carolum IX. Gallorum Regent more veteri
sublato ad annum 1567. edixisse constat,
ut Januariae Kalendse annum deinceps
aperirent, quod etsi hie et alibi passim
obtineat, nescio tamen quid Notariis et
Scribis Trevericis antiquitatis adhasreat,
ut de stylo suo et jure non concedant,
sed Us in publica scriptura 25. Martii
sacratissimse Virginis Annunciationis
sacer dies primus in anno Treverico ma-
neat. Gesta Balduini Lutzemburg. Ar-
chiep. Trevirensis lib. 1. cap. 14. anno
Domini 1307. sexto Id. Martii More
Treverico scribi consueto. etc. Adde lib.
2. cap. 16. lib. 3. cap. ult. Vide Josephi
Scaligeri Epistolam 226. pag. 484.
Beda de Ratione temporum cap. 13.
auctor est veteres Anglos menses suos
juxta Lunae cursum computasse , an-
numque auspicates ab. 8. Kal. Januar.
die, quo Natale Domini celebratur:
quod testantur firman tque vetera Re-
gum Anglosaxonum Diplomata apud
Ingulfum, et in Monastico Anglicano,
quae annos Incarnationis preeferunt, quos
a Natali Christi orsos esse satis decla-
rat Charta Edwardi Confessoris in
eodem Monastico torn. 1. pag. 62. quse
I 34
ANN
sic clauditur : Acta apud Westmonaste-
rium v. Kalendas Januarii die sanctorum
Innocentium, anno Dominican Incarna-
tionis MLXVI. Indictione m. Nam hie
annus 1066. 28. Decembris, secundum
nostram annos ineundi rationem, esset
tantum 1065, qui quod annus a Natali
initium apud Anglos duceret, fuit 1066.
Idem etiam annos Incarnationis com-
putandi mos servatus est in Anglia a
Normannis, saltern Guillelmo ipso Nq-
tho regnante, ut ex aliquot Chartis colli-
gitur in eodem Monastico torn. 1. pag.
43. 55. etc. Nam deinceps vix ulla in
Anglicis diplomatibus annorum nota
reperitur , cum Regia regni annos,
caetera nullos fere praeferant.
Atque hinc fluxit, ut hos annorum
characterismos Historiis et Chronicis
suis Scriptores Anglici adscripserint.
Gervasius Dorobernensis: Inter ipsos
etiam Chronicas scriptores nonnulla dis-
sensio est. Nam cum omnium unica et
prascipua sit intentio annos Domini
eorumque contlnentias supputatione ve-
raci enarrare, ipsos Domini annos diver-
sis modis et terminis numerant; sicque
in Ecclesiam Dei multam mendaciorum
confusionem inducunt. Quidam enim an-
nos Domini incipiunt computare ab An-
nunciatione; alii a Nativitate, quidam
a Circumcisione, quidam vero a Passione.
Cui ergo istorum magis credendum est ?
Annus Solaris secundum Romanorum
traditionem, et Ecclesix Dei consuetudi-
nem a Kal. Januarii sumit initium: in
diebus Natalis Domini, hoc est, in fine
Decembris sortitur finem. Quomodo ergo
utriusque vera poterit esse computatio,
cum alter in principio, alter in fine anni
Solaris annos incipiat Incarnationis ?
Uterque etiam annis Domini unum eum-
demque titulum apponit, cum dicit anno
ab Incarnatione tanto vel tanto facta
sunt ilia et ilia. His aliisque similibus ex
causis in Ecclesia Dei orta est non modica
dissensio. Idem Gervasius Dorobernen-
sis : Hac, ut sestimo, ratione inducti sunt
omnes fere qui ante me hujusmodi Chro-
nicas scripserunt, ut a Natali Domini
subsequentis anni sumerent initium...
Hac ergo intentione postposita, prsedeces-
sores meos sequi cupio, et annos subscrip-
tos a Natali Domini incipio.
Apud Germanos perinde Christi Nati-
vitas annum aperuit. Wippo de Vita
Chunradi Salici: Eodem anno, ut supra,
id est, a Nativitate Salvatoris 1027. Indict.
10. etc. Descripsit Doubletus pag. 830.
Chartam Henrici Imp. quee sic claudi-
tur : Data 7. Kal. Febr. anno Dominican
Incarn. 1056. Indict. 9. Ubi indictio con-
venit eidem anno. Bruno de Bello Saxo-
nico : Natalis Christi festivitatem , ubi
1076. annus ab Incarnatione Domini in-
choatur, etc. Infra : Transacto vero Na-
tali Domini proximo, qui 1081 ab Incar-
natione Domini cosptus annus erat. Ve-
nericus Vercellensis in Apologetico
Henrici IV. Imp. : Ubi tune dimicatum
est in ipsa Nativitatis Domini vigilia, quas
tune obvenerat die Dominica, quando ter-
minum accepit annus ab Incarnatione
Domini 1088. Joannes Hocsemius in
Gestis Pontiflcum Leodiensium cap. 1:
Et ne circa discretionem temporum, pras-
cedentis videlicet et sequentis, error quic-
quam valeat perturbare, attendendum
est, quod a tempore cujus memoria non
existit, annorum Nativitatis Domini cu-
mulatio. sive cujuslibet anni succrescen-
tis initium in Cereo consecrato Paschali
hactenus appensa depingi tabula consue-
vit, et ab ilia hora annus Dominicus in-
choabat. Sed quia Romana, et Colonien-
ANN 265
sis Ecclesias Leodiensis Metropolitica sedes,
in die Natalis Domini annorum ponebant
principia singulorum, cujusmodi diversi-
tate plures occurrebant difficultates, et
frequentes errores ; ne diutius in hoc irra-
tionabiliter membrum a capite discrepa-
ret: statutum est, ut a Nativitate Domini
nuper prasterita , quse 1333. usque ad
Pascha sequens scribi juxta morem pristi-
num debuisset, anticipando tempus. anni
deinceps initium capiatur. Adde cap. 7.
11. fet Bedam de Tempor. Ratione cap.
40.]
Non tamen id semper obtinuit: exstat
enim apud Chiffletium in Beatrice Cabi-
lonensi pag. 113. Charta Henrici Imp.
cum hac temporis nota : Datum apud
Bernum 5. Kal. Januarii, Indictione 13.
anno Dominicse Incarnationis 1224. anni
regni nostri 5. Quippe anno 1224. sumpto
a Kal. Januarii initio, currebat Indictio
12. anno vero 1225. Indictio 13. [Recte
quidem, si Germanorum Indictio a Kl.
Januarii inccepisset, sed cum ab vni.
Kl. Octobris incoaperit, nihil ex Indic-
tione laudata pqtest efflci.]
* Apud Massilienses medio circiter 13.
saeculo notariis prsescriptum legimus,
ut Chartas notis chronologicis distin-
guerent; quod vix antea factum fuisse
constat ex iis quse supersunt. Stat. ann.
1253. ex Tabul. Massil.: Ordinamus ut
omnes nolarii Massilise debeant
scribere in omnibus cartis publicis vel
instrumentis quse facient, amodo scribant
diligenter millesimum sen numerum an-
norum Domini ab incarnatione, et in-
dictionis, et calendarum, et nonarum, et
yduum, et horam prout melius poterunt.
^Leodienses ad annum 1333. Gallorum,
morem, uti testatur Mabillonius Diplom.
cap. 23. n. 10. secuti sunt, deinceps vero
Germanorum.
™ Exstant in Hist. Lossensi part. 2.
pag. 36. Literse datae Sub anno a Nativi-
tate Domini 1335. Indictione 3. secundum
usum et consuetudinem civitatis et dics-
cesis Leodiensis, quse renovatur ibidem in
Nativitate Christi; et juxta juris formam,
Indictione 4. mensis Novembris die 25.
Pontificatus sanctissimi in Christo patris
et domini nostri D. Benedicts divina pro-
videntia Papas XII. anno j.
In Italia annos a Nativitate auspica-
bantur, ut observat Covarruvias torn. 2.
Resol. Variar. lib. 1. cap. 12. § 1. Conci-
lium Coloniense ann. 1310. can. 23 :
Statuimus etiam ut ex nunc de csetero
annus domini observetur, et in Nativitate
Christi innovetur a quolibet anno, prout
sacrosancta Romana Ecclesia id observat,
quse est omnium Ecclesiarum caput et
magistra: ut errores et difficultates, qui
propter diversitatem incosptionis anni
Nativitatis ejusdem, multotiens evenerunt,
de csetero evitentur. Charta ann. 1377:
Anno a Nativitate Domini 1397. Ind. 1.
secundum cursum et consuetudinem civi-
tatis Mediolani, 2. Decemb. etc. Ita nempe
Statuta ejusdem urbis parte 1. cap. 109:
More Mediolanensi annus incipere con-
suevit, et de csetero incipiat in festo
Nativitatis D. N. J. C. et hoc respectu
instrumentorum publicorum. et actorum
judicialium tantum, et indictio in Kalen-
dis Septembr. Joan. Hocsemius cap. 7 :
Anno Domini 1272. parum ante Nativita-
tem Domini, vel 1273. post Natale, prout
data tune mutatur in Curia Romana, etc.
* Charta Godefridi dom. Asperimontis
ex Chartul. ejusd. fol. 43. v°: Donne Van
mil ccc. 1. ledit an commensent a ceste
Nativitei nostre Signour darrnerement
passe a I'usage de Rome, xxv. jours ou
moix de Janvier.
266 ANN
Pisani, inquit Covarruvias part. 2.
Yariar. Eesol. lib. 1. cap. 12. n. 2. initium
anni Incarnationis adsumunt noyem
mensibus ante Nativitatem: qua ratione
annus a Nativitate quinquagesimus, erit
et ejusdem numeri ab Incarnatione
usque 25. diem Martii; et ab eo die, qui
est quinquagesimus annus a Nativitate,
erit quinquagesimus primus ab Incar-
natione : qui quidem usus potius placuit
quibusdam , quam is quo Florentini
utuntur, tribus mensibus post Nativita-
tem incipientes numerum annorum In-
carnationis : unde juxta computationem
hanc annus quinquagesimus a Nativitate
usque ad 25. diem Martii erit quadrage-
simus nonus Incarnationis, et ab eo die
erit quinquagesimus Incarnationis simul
Nativitatis, qui tandem usus apud Ro-
manam Curiam omnino servatur, etc.
Quod de Florentinis scribit Covarruvias,
firmatur duabus Chartis ex Camera
Comput. Paris, in quarum priore Popu-
lus Florentinus et Franciscus Sfortia
Dux Mediolanensis, anno Incarnationis
Christi 1451. indictione 14. secundum
cursum et morem Florentinorum, die
vero 11. mensis Septembris, Angelum
Acciolum ad Carolum Regem Franciae
legant, ad ineundam cum illo societa-
tem, qua inita in Castro Montiliorum
in Turonibus 21. die mensis Febr. ann.
1451. eadem a Florentinis et Duce Me-
diolanensi comprobatur 22. mensis Mar-
tii anno 1451. Indict. 15. secundum cur-
sum et morem Florentinorum. Unde patet
Florentines quemadmodum Gallos an-
num a 25. Martii putasse; nam in altera
Charta, qui annus 1451. dicitur, fuit
nostro more 1452. quo currebat indic-
tio 15.
* Conventio inter Joan, le Meingre,
dictum Boucicaut, et Gabr. Mar. de vice-
corn. Pisar. ann. 1404. in Reg. 158. Char-
toph. reg. ch. 460: Actum Pisis. . . . anno
Dominicss Nativitatis 1404. anno vero ab
Incarnatione Domini 1405. Indictione xj.
secundum cursum Januse et Indictione xij.
secundum cursum Pisarum, die decima
quinta Aprilis.
Ex quibus interpretari licet Diploma
Nicolai II. PP. quod profert Baronius
ann. 1060. n. 4. ubi sic clauditur: Datum
ANN
Florentise, 1. Idus Januarii anno ab In-
carnatione Domini N. J. C. 1059. anno 1.
Pontificatus ejusdem Nicolai, Indict. 13.
Ex quo conficit annum Christi 1059.
adhuc fuisse: sexagesimum enim annum
Incarnationis a die Annunciationis nu-
merandum fuisse, fuisseque adhuc et
annum 1. Nicolai: secundum enim hoc
anno, eodem mense Januario, numerari
incoepisse, Indictionem vero 13. utrique
convenire tempori notato, tarn Pontificis,
quam Domini Incarnationis. Proinde
qui annus 1059. dicitur in hac Charta,
erit annus 1060. anni initio ducto vel a
Nativitate, vel a Kalendis Januarii. Quam
quidem annos Christi putandi rationem
obtinuisse in dioecesi Remensi, docet
Charta Guidonis Abbatis Monasterii S.
Basoli, quae sic clauditur : Datum et
actum in Monasterio nostro S. Basoli
prsedicto, sub anno Domini secundum
cursum Ecclesise Remensis 1390. 13. die
mensis Junii, Indictione 12. Pontificatus
sanctissimi in Christo Patris ac Domini
nostri, Domini dementis, divina provi-
dentia Papse V1L anno 12. Qui quidem
annus secundum nostrum putandi mo-
rem erat adhuc 1389. quo 12. Indictio
currebat, et dementis VII. Antipapae
annus 12. Electus quippe fuerat a Con-
cilio Basileensi 20. Septembr. ann. 1378.
* Hie tripliciter errat Cangius, si fides
Auctoribus novi Tract, de re dipl. torn.
5. pag. 597. 1°. ad ann. 1378. assignat
Concilium Basileense, quod 23. Julii
tantum ann. 1431. incoepit. 2°. Annus 12.
dementis VII. adhuc currebat ann.
1390. mense Junio. 3°. Supponendo pu-
tandi rationem, Florentinis vel Pisanis
usitatam, obtinuisse in dioacesi Remensi.
* Neque vero prsetermitti debent notes
chronologicae, quas exhibet Charta Rai-
mundi vicecom. de Avorta ann. 1122. ex
Tabul. Cagnotensi inter schedas Mabil-
lonii: Secundo Idus Mail, vj. regulari,
luna v. epacta vj. anno Dominicse Incar-
nationis m. c. xxij. indictione v. et Inter-
stitio lunari xmj. termino paschali viij.
Kal. Aprilis. Hasc ad computorum ama-
tores.
* ANNUS a festo S. Andreas exordium
ducens, in Stat. Taurin. ann. 1360. cap.
188. ex Cod. reg. 4622. A: Item quod
ANN
omnes camparii debeant et teneantur
custodire, tarn rapas quam ravinellas et
csstera bona et fructus, ad festum S.
Andrese, et ibi incipiat Annus. Id est,
annuum tempus, quo dominis terrarum
fructus a colonis restitui debebantur.
Extat in MS. Codice Usaticorum Bar-
cinonensium in Biblioth. Thuana fol.
234. 235. Charta Petri Regis Aragon.
data Perpiniani 16. Decembr. ann. 1350.
qua statuit in posterum annorum ini-
tiuni computandum a die Nativitatis
Christi, et ut omissis Nonis, Idibus,
atque Kalendis, numerus dierum des-
cribatur.
Cypri Regni incolas annum pariter a
Nativitate putabant. Charta, cujus ini-
tium sic concipitur: Anno a Nativitate
1378. Indict. 1. septimo Martii secundum
cursum Regni Cypri.
Islandi annum a festo Natalitiorum
Domini ordiuntur veteri consuetudine,
quam jus patrium retinere coegit, inquit
Olaus Wormius lib. 1. Faster. Danic.
cap. 7.12. at apud Suenonem in Legibus
Castrensib. cap. 7. Circumcisionis dies
dicitur novum annum inchoare.
De annis Mahumetanorum, vide in
verbo Hegira.
De annis Hispanorum, vide lEya.
Atque haec summatim de variis annos
putandi rationibus ad mediae aetatis
Scriptores intelligendos scripta suffi-
ciant: quae quidem ut faciliori methodo
percipiantur, placuit primo tabellam a
Christo nato ad annum 660. hocce loco
inserere, Epochas Christi vulgarem Dio-
nysianam, Period! Julianas, Graecorum,
Seleucidarum, serae Hispanicae, Cycles
prasterea solis et lunas Julianos, Indic-
tiones, Litteras Dominicales, et Pascha-
tis dies, continentem: cui subjungimus
aliam, continentem praeterea Chataico-
rum, Arabum, Persarum, ac Chowarez-
miorum Epochas, ex traditione Ulug
Beigi, ad Periodum Julianam et Epo-
cham Christi vulgarem Dionysianam
in annis expansis, a Joanne Gravio re-
dactas. Ex quibus quidem tabulis et
laterculis, Lectori statim ac solo intuitu
percipere licebit,ad quern Christi annum
ejusmodi minime protritas Epochse refe-
rendse sint.
 ANN ANN ANN 267

1
U

l|

1 rum a 1. die Octob.

|

L\nni Solares Seleucida-

1 rum a 1 die Octob.
Anni Period! Julianas a
Anni Epochs Chnstianae |^ ««•*>«

Litteris Dominicalibus.

Paschatis dies A. Apri-

Anni Selarea Seleucida-

Anni Solares Seleucida-

AnniEpochaeChristianae

Anni Period! Jullanae a

Litteris Dominicalibus.

Ann! Epochae Christians

Paschatis dies. A. Apri-

Anni Period! Julianas a

Lilteris Dominicalibus.
Paschatis dies. A. Apri-
£>

Ann! JEr& Hispanicse.

Anni /Era Hispanicae.
•V

Anni ^Erae Hispanicse.

Cyclus Solis Julianus

Cyclus Solis Julianus
<«!

Gyclus Solis Julianus

a Kalendis Januarii. |

a Kalcndis Januarii.
a Kalendis Januarii.

rum al. die Octob.

notal.
lem, M. Marlium de-
lem M. Martium de-
>

notat.
notat.
lem, M. Martium de-
Kalendis Januarii.

Kalendis Januarii.
Kalendis Januarii.

Anni Mundi juxta

Anni Muudi juxta
f^
C E* £T
» a
?a r1 5"

Graecos.
IT

Indictio.
Giiecos.
£ | 5

cum
cum
cum
85 8
8 1 g g:
5' =-.
e-<
C_
oa
Ka "s-
X
e
s
S a B
e

4714 5509 313 39 10 B 2 ~4 M 27 71 4784 5579 383 109 24 F 15 14 A 7 141 4854 5649 453 179 10 B 9 9 A 10
4715 5510 314 40 11 A 3 5 A 16 72 4785 5580 384 110 25 ED 16 15 M 22 142 4855 5650 454 180 11 A 10 10 A 2
471 fi5511 315 41 12 G 4 6 A 8 73 4786 5581 385 111 26 C 17 1 A 11 143 4856 5651 455 181 12 G 11 11 A 22
4717 5512 316 42 13 FE 5 7 M 23 74 4787 5582 386 112 27 B 18 2 A 3 144 4857 5652 456 182 13 FE 12 12 A 6
4718 5513 317 43 14 D 6 8 A 12 75 4788 5583 387 113 28 A 19 3 A 23 145 4858 5653 457 183 14 D 13 13 M 29
6 47-19 5514 318 44 15 C 7 9 A 4 76 4789 5584 388 114 1 GF 1 4 A 7 146 4859 5654 458 184 15 C 14 14 A 18
7 4720 5515 319 45 16 B 8 10 A 24 77 4790 5585 389 115 2 E 2 5 M 30 147 4860 5655 459 185 16 B 15 15 A 3
8 4721 5516 320 46 17 AG 9 11 A 8 78 4791 5586 390 116 3 D 3 6 A 19 148 4861 5656 460 186 17 AG 16 1 M 25
9 4722 5517 321 47 18 F 10 12 M 31 79 4792 5587 391 117 4 C 4 7 A 4 149 4862 5657 461 187 18 F 17 2 A 14
10 4723 5518 322 48 19 E 11 13 A 20 80 4793 5588 392 118 5 BA 5 8 M 26 150 4863 5658 462 188 19 E 18 3 M 30
11 4724 551 Q 323 49 20 D 12 14 A 5 81 4794 5589 393 119 6 G 6 9 A 15 151 4864 5659 463 189 20 D 19 4 A 19
12 4725 5520 324 50 21 CB 13 15 M 27 82 4795 5590 394 120 7 F 7 10 M 31 152 4865 5660 464 190 21 CB 1 5 A 10
13 4726 5521 325 51 22 A 14 1 A 16 83 4796 5591 395 121 8 E 8 11 A 20 153 4866 5661 465 191 22 A 2 6 M 26
14 4727 5522 326 52 23 G 15 2 A 8 84 4797 5592 396 122 9 DC 9 12 A 11 154 4867 5662 466 192 23 G 3 7 A 15
15 4728 5523 327 53 24 F 16 3 M 24 85 4798 5593 397 123 10 B 10 13 A 3 155 4868 5663 467 193 24 F 4 8 A 7
16 4729 55'24 328 54 25 ED 17 4 A 12 86 4799 5594 398 124 11 A 11 14 A 16 156 4869 5664 468 194 25 ED 5 9 A 29*
17 4730 5525 329 55 26 C 18 5 A 4 87 4800 5595 599 125 12 G 12 15 A 8 157 4870 5665 469 195 26 C 6 10 A 11
18 4731 5526 330 56 27 B 19 6 A 24 88 4801 5596 400 126 13 FE 13 1 M 30 158 4871 5666 470 196 27 B 7 11 A 3
19 4732 5527 331 57 28 A 1 7 A 9 89 4802 5597 401 127 14 D 14 2 A 19 159 4872 5667 471 197 28 A 8 12 M 23*
20 4733 5528 332 58 1 GF 2 8 M 31 90 4803 5598 402 128 15 C 15 3 A 4 160 4873 5668 472 198 1 GF 9 13 A 14
21 4734 5529 333 59 2 E 3 9 A 20 91 4804 5599 403 129 16 B 16 4 M 27 161 4874 5669 473 199 2 E 10 14 M 30
22 4735 5530 334 60 3 D 4 10 A 5 92 4805 5600 404 130 17 AG 17 5 A 15 162 4875 5670 474 200 3 D 11 15 A 19
23 4736 5531 335 61 4 C 5 11 M 28 93 4806 5601 405 131 18 F 18 6 M 31 163 4876 5671 475 201 4 C 12 1 A 11
24 4737 5532 336 62 5 BA 6 12 A 16 94 4807 5602 406 132 19 E 19 7 A 20 164 4877 5672 476 202 5 BA 13 2 M 26
25 4738 5533 337 63 6 G 7 13 M 31* 95 4808 5603 407 133 20 D 1 8 A 12 165 4878 5673 477 203 6 G 14 3 A 15
26 4739 5534 338 64 7 F 8 14 A 21 96 4809 5604 408 134 21 CB 2 9 M 27 166 4879 5674 478 204 7 F 15 4 A 7
27 4740 5535 339 65 8 E 9 15 A 13 97 4810 5605 409 135 22 A 3 10 A 16 167 4880 5675 479 205 8 E 16 5 M 23
28 4741 5536 340 66 9 DC 10 1 M 28 98 4811 5606 410 136 23 G 4 11 A 8 168 4881 5676 480 206 9 DC 17 6 A 11
29 4742 5537 341 67 10 B 11 2 A 17 99 4812 5607 411 137 24 F 5 12 M 24 169 4882 5677 481 207 10 B 18 7 A 3
30 4743 5538 342 68 11 A 12 3 A 9 100 4813 5608 412 138 25 ED 6 13 A 12 170 4883 5678 482 208 11 A 19 8 A 23
31 4744 5539 343 69 12 G 13 4 M 25 101 4814 5609 413 139 26 C 7 14 A 4 171 4884 5679 483 209 12 G 1 9 A 8
32 4745 5540 344 70 13 FE 14 5 A 13 102 4815 5610 414 140 27 B 8 15 A 24 172 4885 5680 484 210 13 FE 2 10 M 30
33 4746 5541 345 71 14 D 15 6 A 5 103 4816 5611 415 141 28 A 9 1 A 9 173 4886 5681 485 211 14 D 3 11 A 19
34 4747 5542 346 72 15 C 16 7 M 28 104 4817 5612 416 142 1 GF 10 2 M 31 174 4887 5682 486 212 15 C 4 12 A 4
35 4748 5543 347 73 16 B 17 8 A 10 105 4818 5613 417 143 2 E 11 3 A 20 175 4888 5683 487 213 16 B 5 13 M 27
36 4749 5544 348 74 17 AG 18 9 A 1 106 4819 5614 418 144 3 D 12 4 A 5 176 4889 5684 488 214 17 AG 6 14 A 15
37 4750 5545 349 75 18 F 19 10 A 21 107 4820 5615 419 145 4 C 13 5 M 28 177 4890 5685 489 215 18 F 7 15 M 31
38 4751 5546 350 76 19 E 1 11 A 6 108 4821 5616 420 146 5 BA 14 6 A 16 178 4891 5686 490 216 19 E 8 1 A 20
39 4752 5547 351 77 20 D 2 12 M 29 109 4822 5617 421 147 6 G 15 7 A 8 179 4892 5687 491 217 20 D 9 2 A 12
40 4753 5548 352 78 21 CB 3 13 A 17 110 4823 5618 422 148 7 F 16 8 M 24 180 4893 5688 492 218 21 CB 10 3 A 3
41 4754 5549 353 79 22 A 4 14 A 9 111 4824 5619 423 149 8 E 17 9 A 13 181 4894 5689 493 219 22 A 11 4 A 16
42 4755 5550 354 80 23 G 5 15 M 25 112 4825 5620 424 150 9 DC 18 10 A 4 182 4895 5690 494 22;> 23 G 12 5 A 8
43 4756 5551 355 81 24 F 6 1 A 14 113 4826 5621 425 151 10 B 19 11 A 24 183 4896 5691 495 221 24 F 13 6 M 31
44 4757 5552 356 82 25 ED 7 2 A 5 114 4827 5622 426 152 11 A 1 12 A 9 184 4897 5692, 496 222 25 ED 14 7 A 19
45 4758 5553 357 83 26 C 8 3 A 25 115 4828 5623 427 153 12 G 2 13 A 1 185 4898 5693 497 223 26 C 15 8 A 4
46 4759 5554 358 84 27 B 9 4 A 10 116 4829 5624 428 154 13 FE 3 14 A 20 186 4899 5694 498 224 27 B 16 9 M 27
47 4760 5555 359 85 28 A 10 5 A 2 117 4830 5625 429 155 14 D 4 15 A 5 187 4900 5695 499 225 28 A 17 10 A 15*
48 4761 5556 360 86 1 GF 11 6 A 21 118 4831 5626 430 156 15 C 5 1 A 28 188 4901 5696 500 226 1 GF 18 11 M 31
49 4762 5557 361 87 2 E 12 7 A 6 119 4832 5627 431 157 16 B 6 2 A 17 189 4902 5697 501 227 2 E 19 12 A 20
50 4763 5558 362 88 3 D 13 8 M 29 120 4833 5628 432 158 17 AG 7 3 A 1 190 4903 5698 502 228 3 D 1 13 A 12
51 4764 5559 363 89 4 C 14 9 A 18 121 4834 5629 433 159 18 F 8 4 A 21 191 4904 5699 503 229 4 C 2 14 M 28
52 4765 5560 364 90 5 BA 15 10 A 2 122 4835 5630 434 160 19 E 9 5 A 13 192 4905 5700 504 230 5 BA 3 15 A 16
53 4766 5561 365 91 6 G 16 11 M 25 123 4836 5631 435 161 20 D 10 6 M 19 193 4906 5701 505 231 6 G 4 1 A 8
54 4767 5562 366 92 7 F 17 12 A 14 124 4837 5632 436 162 21 CB 11 7 A 17 194 4907 5702 506 232 7 F 5 2 M 24
55 4768 5563 367 93 8 E 18 13 M 30 125 4838 5633 437 163 22 A 12 8 A 9 195 4908 5703 507 233 8 E 6 3 A 13
56 4769 5564 368 94 9 DC 19 14 A 18 126 4839 5634 438 164 23 G 13 9 M 25 196 4909 5704 508 234 9 DC 7 4 A 4
57 4770 5565 369 95 10 B 1 15 A 10 127 4840 5635 439 165 24 F 14 10 A 14 197 4910 5705 509 235 10 B 8 5 A 24
58 4771 5566 370 96 11 A 2 1 M 26 128 4841 5636 440 166 25 ED 15 11 A 5 198 4911 5706 510 236 11 A 9 6 A 9
59 4772 5567 371 97 12 G 3 2 A 15 129 4842 5637 441 167 26 C 16 12 M 28 199 4912 5707 511 237 12 G 10 7 A 1
60 4773 5568 372 98 13 FE 4 3 A 6 130 4843 5638 442 168 27 B 17 13 A 10 200 4913 5708 512 238 13 FE 11 8 A 20
61 4774 5569 373 99 14 D 5 4 M 29 131 4844 5639 443 169 28 A 18 14 A 2 201 4914 5709 513 239 14 D 12 9 A 5
62 4775 5570 374 100 15 C 6 5 A 11 132 4845 5640 444 170 1 GF 19 15 A 21 202 4915 5710 514 240 15 C 13 10 M 28
63 4776 5571 375 101 16 B 7 6 A 3 133 4846 5641 445 171 2 E 1 1 A 6 203 4916 5711 515 241 16 B 14 11 A 17
64 4777 5572 376 102 17 AG 8 7 A 22 134 4847 5642 446 172 3 D 2 2 M 29 204 4917 5712 516 242 17 AG 15 12 A 8
65 4778 5573 377 103 18 F 9 8 A 14 135 4848 5643 447 173 4 C 3 3 A 18 205 4918 5713 517 243 18 F 16 13 M 24
66 4779 5574 378 104 19 E 10 9 M 30 136 4849 5644 448 174 5 BA 4 4 A 9 206 4919 5714 518 244 •19 E 17 14 A 13
67 4780 5575 379 105 20 D 11 10 A 19 137 4850 5645 449 175 6 G 5 5 A 25 207 4920 5715 519 245 20 D 18 15 A 5
68 4781 5576 380 106 21 CB 12 11 A 10 138 4851 5646 450 176 7 F 6 6 A 14 208 4921 5716 520 246 21 CB 19 1 A 24
69 4782 5577 381 107 22 A 13 12 M 26 139 4852 5647 451 177 8 E 7 7 A 6 209 4922 5717 521 247 22 A 1 2 A 9
70 4783 5578 382 108 23 G 14 13 A 15 140 4853 5648 452 178 9 DC 8 8 A 25 210 4923 5718 522 248 23 G 2 3 A 1
268 ANN ANN ANN

1
jj a Kalendis Januarii.

|| rum a 1. die Octob.

|| rum a 1. die Octob.

| a Kalcndis Januarii.
o
&•

1 Kalendis Januarii.
> o

Paschatis dies. A. Apri-

Litteris Dominicalibus.

Paschatis dies. A. Apri-

Anni Epochse Christiana

Anni Period! Juliana? a

Anni Solares Seleucida-

Anni Epochx Christianas

Anni Solares Seleucida-

Litteris Dominicalibus.

Paschatis dies. A. Apri-

Ann! Period! Julians a

Litteris Dominicalibus.
Anni Period! Julianco a

Ann! Selares Seleucida-

Anni Epochae Christianas
£

Cyclus Solis Julianus

Cyclus Solis Julianus
«! •<!

Cyclus Solis Julianus

B-

a Kalendis Januarii.
o

notat.
lem M. Martium de-

lem, M. Martium de-

rum a 1 . die Octob.

no tat.
notat.
> >

lem, M. Martium de-

B_

Kalendis Januarii.
Kalendis Januarii.
£ 1 5" 2. &
3
fel
|T H A fc
§
01
r c.
fe
» H
i:P

cum
cum
8 a,

cum
i
81
If
o G.
p'
SB
I
c_
5' o c-
'c'
55
•o
i
C
0-
ll
' S*
ffi »
«H
e,
£
g
P
3
B
P' I
P c
211 4924 5719 523 249 24 F 3 4 A 14 281 4994 5789 593 319 10 B 16 14 M 27 351 5064 5859 663 389 24 F 10 9 M 31
212 4925 5720 524 250 25 ED 4 5 A 5 282 4995 5790 59i 320 11 A 17 15 A 16 352 5065 5860 664 390 25 ED 11 10 A 19
213 4926 5721 525 251 26 C 5 6 M 28 283 4996 5791 595 321 12 G 18 1 A. 1 353 5066 5861 665 391 26 C 12 11 A 11
214 4927 5722 526 252 27 B 6 7 A 17 284 4997 5792 596 322 13 FE 19 2 A 20 354 5067 5862 666 392 27 B 13 12 M 27
215 4928 5723 527 253 28 A 7 8 A 2 285 4998 5793 597 323 14 D 1 3 A 12 355 5068 5863 667 393 28 A 14 13 A 16
216 4929 5724 528 254 1 GF 8 9 A 21 286 4999 5794 598 324 15 C 2 4 M 28 356 5069 5864 668 394 1 GF 15 14 A 7
217 4930 5725 529 255 2 E 9 10 A 13 287 5000 5795 599 325 16. B 3 5 A 17 357 5070 5865 669 395 2 E 16 15 M 23
218 4931 5726 530 256 3 D 10 11 M 29 288 5001 5796 600 326 17 AG 4 6 A 8 358 5071 5866 670 396 3 D 17 1 A 12
219 4932 5727 531 257 4 C 11 12 A 18 289 5002 5797 601 327 18 F 5 7 M 24 359 5072 5867 671 397 4 C 18 2 A 4
220 4933 5728 532 258 5 BA 12 13 A 9 290 5003 5798 602 328 19 E 6 8 A 13 360 5073 5868 672 398 5 BA 19 3 A 23
221 4934 5729 533 259 6 G 13 14 M 25 291 5004 5799 603 329 20 D 7 9 A 5 361 5074 5869 673 399 6 G 1 4 A 8
222 4935 5730 534 260 7 F 14 15 A 14 292 5005 5800 604 330 21 CB 8 10 A 24 362 5075 5870 674 400 7 F 2 5 M 31
223 4936 5731 535 261 8 E 15 1 A 6 293 5006 5801 605 331 22 A 9 11 A 9 363 5076 5871 675 401 8 E 3 6 A 20
224 4937 5732 536 262 9 DC 16 2 M 28 294 5007 5802 606 332 23 G 10 12 A 1 364 5077 5872 676 402 9 DC 4 7 A 4
225 4938 5733 537 263 10 B 17 3 A 10 295 5008 5803 607 333 24 F 11 13 A 21 365 5078 5873 677 403 10 B 5 8 M 27
226 4939 5734 538 264 11 A 18 4 A 2 296 5009 5804 608 334 25 ED 12 14 A 5 366 5079 5874 678 404 11 A 6 9 A 16
227 4940 5735 539 265 12 G 19 5 A 22 297 5010 5805 609 335 26 C 13 15 M 28 367 5080 5875 679 405 12 G 7 10 A 1
228 4941 5736 540 266 13 FE 1 6 A 6 298 5011 5806 610 336 27 B 14 1 A 17 368 5081 5876 680 406 13 FE 8 11 A 20
229 4942 5737 541 267 14 D 2 7 M 29 299 5012 5807 611 337 28 A 15 2 A 2 369 5082 5877 681 407 14 D 9 12 A 12
230 4943 5738 542 268 15 C 3 8 A 18 300 5013 5808 612 338 1 GF 16 3 M 24 370 5083 5878 682 408 15 C 10 13 M 28
231 4944 5739 543 269 16 B 4 9 A 3 301 5014 5809 613 339 2 E 17 4 A 13 371 5084 5879 683 409 16 B 11 14 A 17
232 4945 5740 544 270 17 AG 5 10 M 25 302 5015 5810 614 340 3 D 18 5 A 5 372 5085 5880 684 410 17 AG 12 15 A 8
233 4946 5741 545 271 18 F 6 11 A 14 303 5016 5811 615 341 4 C 19 6 A 18 373 5086 5881 685 411 18 F 13 1 M 31
234 4947 5742 546 272 19 E 7 12 A 6 304 5017 5812 616 342 5 BA 1 7 A 9 374 5087 5882 686 412 19 E 14 2 A 13
235 4948 5743 547 273 20 D 8 13 A 19 305 5018 5813 617 343 6 G 2 8 A 1 375 5088 5883 687 413 20 D 15 3 A 5
236 4949 5744 548 274 21 CB 9 14 A 10 306 5019 5814 618 344 7 F 3 9 A 14 376 5089 5884 688 414 21 CB 16 4 M 27
237 4950 5745 549 275 22 A 10 15 A 2 307 5020 5815 619 345 8 E 4 10 A 6 377 5090 5885 689 415 22 A 17 5 A 16
238 4951 5746 550 276 23 G 11 1 A 22 308 5021 5816 620 346 9 DC 5 11 M 28 378 5091 5886 690 416 23 G 18 6 A 1
239 4952 5747 551 277 24 F 12 2 A 7 309 5022 5817 621 347 10 B 6 12 A 17 379 5092 5887 691 417 24 F 19 7 A 21
240 4953 5748 552 278 25 ED 13 3 M 29 310 5023 5818 622 348 11 A 7 13 A 2 380 5093 5888 692 418 25 ED 1 8 A 12
241 4954 5749 553 279 26 C 14 4 A 18 311 5024 5819 623 349 12 G 8 14 A 22 381 5094 5889 693 419 26 C 2 9 M 28
242 4955 5750 554 280 27 B 15 5 A 3 312 5025 5820 624 350 13 FE 9 15 A 13 382 5095 5890 694 420 27 B 3 10 A 17
243 4956 5751 555 281 28^ A 16 6 M 26 313 5026 5821 625 351 14 D 10 1 M 29 383 5096 5891 695 421 28 A 4 11 A 9
244 4957 5752 556 282 1 GF 17 7 A 14 314 5027 5822 626 352 15 C 11 2 A 18 384 5097 5892 696 422 1 GF 5 12 M 24
245 4958 5753 557 283 2 E 18 8 M 30 315 5028 5823 627 353 16 B 12 3 A 10 385 5098 5893 697 423 2 E 6 13 A 13
246 4959 5754 558 284 3 D 19 9 A 19 316 5029 5824 628 354 17 AG 13 4 M 25 386 5099 5894 698 424 3 D 7 14 A 5
247 4960 5755 559 285 4 C 1 10 A 11 317 5030 5825 629 355 18 F 14 5 A 14 387 5100 5895 699 425 4 C 8 15 A 25
248 4961 5756 560 286 5 BA 2 11 M 6* 318 5031 5826 630 356 19 E 15 6 A 6 388 5101 5896 700 426 5 BA 9 1 A 9
249 4962 5757 561 287 6 G 3 12 A 15 319 5032 5827 631 357 20 D 16 7 M 22 389 5102 5897 701 427 6 G 10 2 A 1
250 4963 5758 562 288 7 F 4 13 A 7 320 5033 5828 632 358 21 CB 17 8 A 10 390 5103 5898 702 428 7 F 11 3 A 21
251 4964 5759 563 289 8 E 5 14 M 23 321 5034 5829 633 359 22 A 18 9 A 2 391 5104 5899 703 429 8 E 12 4 A 6
252 4965 5760 564 290 9 DC 6 15 A 11 322 5035 5830 634 360 23 G 19 10 A 22 392 5105 5900 704 430 9 DC 13 5 M 28
253 4966 5761 565 291 10 B 7 1 A 3 323 5036 5831 635 361 24 F 1 11 A 7 393 5106 5901 705 431 10 B 14 6 A 17
254 4967 5762 566 292 11 A 8 2 A 23 324 5037 5832 636 362 25 ED 2 12 M 29 394 5107 5902 706 432 11 A 15 7 A 2
255 4968 5763 567 293 12 G 9 3 A 8 325 5038 5833 637 363 26 C 3 13 A 18 395 5108 5903 707 433 12 G 16 8 M 25
256 4969 5764 568 294 13 FE 10 4 M 30 326 5039 5834 638 3(5i 27 B 4 14 A 3 396 5109 5904 708 434 13 FE 17 9 A 13
257 4970 5765 569 295 14 D 11 5 A 19 327 5040 5835 639 365 28 A 5 15 M 26 397 5110 5905 709 435 14 D 18 10 A 5
258 4971 5766 570 296 15 C 12 6 A 11 328 5041 5836 640 366 1 GF 6 1 A 14 398 5111 5906 710 436 15 C 19 11 A 18
259 4972 5767 571 297 16 B 13 7 M 27 329 5042 5837 641 367 2 E 7 2 A 6 399 5112 5907 711 437 16 B 1 12 A 10
260 4973 5768 572 298 17 AG 14 8 A 15 330 5043 5838 642 368 3 D 8 3 A 19 400 5113 5908 712 438 17 AG 2 13 A 1
261 4974 5769 573 299 18 F 15 9 A 7 331 5044 5839 643 369 4 C 9 4 A 11 401 5114 5909 713 439 18 F 3 14 A 14
262 4975 5770 574 300 19 E 16 10 M 23 332 5045 5840 644 370 5 BA 10 5 A 2 402 5115 5910 714 440 19 E 4 15 A 6
263 4976 5771 575 301 20 D 17 11 A 12 333 5046 5841 645 371 6 G 11 6 A 22 403 5116 5911 715 441 20 D 5 1 M 9*
264 4977 5772 576 302 21 CB 18 12 A 3 334 5047 5842 646 372 7 F 12 7 A 7 404 5117 5912 716 442 21 CB 6 2 A 17
265 4978 5773 577 303 22 A 19 13 A 23 335 5048 5843 647 373 8 E 13 8 M 30 405 5118 5913 717 443 22 A 7 3 A 2
266 4979 5774 578 304 23 G 1 14 A 8 336 5049 5844 648 374 9 DC 14 9 A 18 406 5119 5914 718 444 23 G 8 4 A 22
267 4980 5775 579 305 24 F 2 15 M 31 337 5050 5845 649 375 10 B 15 10 A 3 407 5120 5915 719 445 24 F 9 5 A 14
268 4981 5776 580 306 25 ED 3 1 A 19 338 5051 5846 650 376 11 A 16 11 M 26 408 5121 5916 720 446 25 ED 10 6 M 29
269 4982 5777 581 307 26 C 4 2 A 4 339 5052 5847 651 377 12 G 17 12 A 15 409 5122 5917 721 447 26 C 11 7 A 18
270 4983 5778 582 308 27 B 5 3 M 27 340 5053 5848 652 378 13 FE 18 13 M 30 410 5123 5918 722 448 27 B 12 8 A 10
271 4984 5779 583 309 28 A 6 4 A 16 341 5054 5849 653 379 14 D 19 14 A 19 411 5124 5919 723 449 28 A 13 9 M 26
272 4985 5780 584 310 1 GF 7 5 M 31 342 5055 5850 654 380 15 C 1 15 A 11 412 5125 5920 724 450 1 GF 14 10 A 14
273 4986 5781 585 311 2 E 8 6 A 20 343 5056 5851 655 381 16 B 2 1 M 27 413 5126 5921 725 451 2 E 15 11 A 6
274 4987 5782 586 312 3 D 9 7 A 12 344 5057 5852 656 382 17 AG 3 2 A 15 414 5127 5922 726 452 3 D 16 12 M 22
275 4988 5783 587 313 4 C 10 8 M 28 345 5058 5853 657 383 18 F 4 3 A 7 415 5128 5923 727 453 4 C 17 13 A 11
276 4989 5784 588 314 5 BA 11 9 A 16 346 5059 5854 658 384 19 E 5 4 M 23 416 5129 5924 728 454 5 BA 18 14 A 2
277 4990 5785 589 315 6 G 12 10 A 8 347 5060 5855 659 385 20 D 6 5 A 12 417 5130 5925 729 455 6 G 19 15 A 22
278 4991 5786 590 316 7 F 13 11 M 31 348 5061 5856 660 386 21 CB 7 6 A 3 418 5131 5926 730 456 7 F 1 1 A 7
279 4992 5787 591 317 8 E 14 12 A 13 349 5062 5857 661 387 22 A 8 7 A 23 419 5132 5927 731 457 8 E 2 2 M 30
280 4993 5788 592 318 9 DC 15 13 A 4 350 5063 5858 662 388 23 G 9 8 A 8 420 5133 5928 732 458 9 DC 3 3 A 18
 ANN ANN ANN 269

» l e m , M. Martium de-
llPaschatis dies. A. Apri-
o n

| a Kalendis Jannarii.
uc

Anni Epochae Christianse

>

Anni Periodi Julianse a

Anni Selares Seleucida-

Litteris Dominicalibus.

Paschatis dies. A. Apri-

Anni Periodi Julianse a

Anni Solares Seleucida-

Anni Epoch* Christianse

Anni Periodi Julianse a

Litteris Dominicalibus.
Anni Epochs Christianse

Litteris Dominicalibus.

Paschalis dies. A. Apri-

>

Anni Solares Seleucida-

B-

Cyclus Solis Julianus

Cyclus Solis Julianus

Cyclus Solis Julianus

s -«S
a Kalendis Januarii.

a Kalendis Januarii.
rum a 1 . ilit) Octob.

rum a 1. die Octob.

rum a 1. die Octob.

notat.
notat.
lem M. Martium de-
notat.
3
j>

lem, M. Martium de-

>

Kalendis Januarii.

Kalendis Januarii.

Kalendis Januarii.
a S.
| ET 3. 1
.1.
i8 r-
e 5*
o.
fe S
|
Q* A r 5*
%1

cum
If

cum
If

cum
S§
° S: S 8
11 S i §
* 0.
e_ 5
1
?' "5"
><_
"a c_ p*
0-1
•o i: O

I
P
s
c
?
P i 1 P' i
421 5134 5929 733 459 10 B 4 4 A 3 491 5204 5999 803 529 24 F 17, 14 A 14 561 5274 6069
562 5275 6070
873 599 10 B ~9 A 17
600 11 A 12 10 A 9
11
422 5135 5930 734 460 11 A 5 5 M 26 492 5205 6000 804 530 25 ED 18 15 A 5 874
423 5136 5931 735 461 12 G 6 6 A 15 493 5206 6001 805 531 26 C 19 1 A 18 563 5276 6071 875 601 12 G 13 11 M 25
424 5137 5932 736 462 13 FE 7 7 A 6 494 5207 6002 806 532 27 B 1 2 A 10 564 5277 6072 876 602 13 FE 14 12 A 13
425 5138 5933 737 463 14 D 8 8 A 19 495 5208 6003 807 533 28 A 2 3 M 26 565 5278 6073 877 603 14 D 15 13 A 5
426 5139 5934 738 464 15 C 9 9 A 11 496 5209 6004 808 534 1 GF 3 4 A 14 566 5279 6074 878 604 15 C 16 14 M 28
427 5140 5935 739 465 16 B 10 10 A 3 497 5210 6005 809 535 2 E 4 5 A 6 567 5280 6075 879 605 16 B 17 15 A 10
428 5141 5936 740 466 17 AG 11 11 A 22 498 5211 6006 810 536 3 D 5 6 M 29 568 5281 6076 880 606 17 AG 18 1 A 1
429 5142 5937 741 467 18 F 12 12 A 7 499 5212 6007 811 537 4 C 6 7 A 11 569 5282 6077 881 607 18 F 19 2 A 21
430 5143 5938 742 468 19 E 13 13 M 30 500 5213 6008 812 538 5 BA 7 8 A 2 570 5283 6078 882 608 19 E 1 3 A 6
431 5144 5939 743 469 20 D 14 14 A 19 501 5214 6009 813 539 6 G 8 9 A 22 571 5284 6079 883 609 20 D 2 4 M 29
432 5145 5940 744 470 21 CB 15 15 A 3 502 5215 6010 814 540 7 F 9 10 A 14 572 5285 6080 884 610 21 CB 3 5 A 17
433 5146 5941 745 471 22 A 16 1 M 26 503 5216 6011 815 541 8 E 10 11 M ,30 573 5286 6081 885 611 22 A 4 6 A 9
434 5147 5942 746 472 23 G 17 2 A 15 504 5217 6012 816 542 9 DC 11 12 A 18 574 5287 6082 886 612 23 G 5 7 M 25
435 5148 5943 747 473 24 F 18 3 M 31 505 5218 6013 817 543 10 B 12 13 A 10 575 5288 6083 887 613 24 F 6 8 A 14
436 5149 5944 748 474 25 ED 19 4 A 19 506 5219 6014 818 544 11 A 13 14 M 26 576 5289 6084 888 614 25 ED 7 9 A 5
437 5150 5945 749 475 26 C 1 5 A 11 507 5220 6015 819 545 12 G 14 15 A 15 577 5290 6085 889 615 26 C 8 10 A 25
438 5151 5946 750 476 27 B 2 6 M 27 508 5221 6016 820 546 13 FE 15 1 A 6 578 5291 6086 890 616 27 B 9 11 A 10
439 5152 5947 751 477 28 A 3 7 A 26* 509 5222 6017 821 547 14 D 16 2 M 22 579 5292 6087 891 617 28 A 10 12 A 2
440 5153 5948 752 478 1 GF 4 8 A 1* 510 5223 6018 822 548 15 C 17 3 A 11 580 5293 6088 892 618 1 GF 11 13 A 21
441 5154 5949 753 479 2 E 5 9 M 23 511 5224 6019 823 549 16 B 18 4 A 3 581 5294 6089 893 619 2 E 12 14 A 6
442 5155 5950 754 480 3 D 6 10 A 12 512 5225 6020 824 550 17 AG 19 5 A 22 582 5295 6090 894 620 3 D 13 15 M 29
443 5156 5951 755 481 4 C 7 11 A 4 513 5226 6021 825 551 18 F 1 6 A 7 583 5296 6091 895 621 4 C 14 1 A 18
444 5157 5952 756 482 5 BA 8 12 A 23 514 5227 6022 826 552 19 E 2 7 M 30 584 5297 6092 896 622 5 BA 15 2 A 2
445 5158 5953 757 483 6 G 9 13 A 8 515 5228 6023 827 553 20 D 3 8 A 19 585 5298 6093 897 623 6 G 16 3 M 25
446 5159 5954 758 484 7 F 10 14 M 31 516 5229 6024 828 554 21 CB 4 9 A 3 586 5299 6094 898 624 7 F 17 4 A 14
447 5160 5955 759 485 8 E 11 15 A 20 517 5230 6025 829 555 22 A 5 10 M 26 587 5300 6095 899 625 8 E 18 5 A 30*
448 5 1 615956 760 486 9 DC 12 1 A 11 518 5231 6026 830 556 23 G 6 11 A 15 588 5301 6096 900 626 9 DC 19 6 A 18
449 5162 5957 761 487 10 B 13 2 M 27 519 5232 6027 831 557 24 F 7 12 M 31 589 5302 6097 901 627 10 B 1 7 A 10
450 5163 5958 762 488 11 A 14 3 A 16 520 5233 6028 832 558 25 ED 8 13 A 19 590 5303 6098 902 628 11 A 2 8 M. 26
451 5164 5959 763 489 12 G 15 4 A 8 521 5234 6029 833 559 26 C 9 14 A 11 591 5304 6099 903 629 12 G 3 9 A 15
452 5165 5960 764 490 13 FE 16 5 M 23 522 5235 6030 834 560 27 B 10 15 A 3 592 5305 6100 904 630 13 FE 4 10 A 6
453 5166 5961 765 491 14 D 17 6 A 12 523 5236 6031 835 561 28 A 11 1 A 16 593 5306 6101 905 631 14 D 5 11 M 29
454 5167 5962 766 492 15 C 18 7 A 4 524 5237 6032 836 562 1 GF 12 2 A 7 594 5307 6102 906 632 15 C 6 12 A 11
455 5168 5963 767 493 16 B 19 8 A 24 525 5238 6033 837 563 2 E 13 M 30 595 5308 6103 907 633 16 B 7 13 A 3
456 5169 5964 768 494 17 AG 1 c A 8 526 5239 6034 838 564 3 D 14 4 A 19 596 5309 6104 908 834 17 AG 8 14 A 22
457 5170 5965 769 495 18 F 2 10 M 31 527 5240 6035 839 565 4 C 15 c A 4 597 5310 6105 909 635 18 F 9 15 A 14
458 5171 5966 770 496 19 E 3 11 A 20 528 5241 6036 840 566 5 BA 16 e M 26 598 5311 6106 910 636 19 E 10 1 M 30
459 5172 5967 771 497 20 D 4 12 A 5 529 5242 6037 841 567 6 G 17 7 A 15 599 5312 6107 911 637 20 D 11 2 A 19
460 5173 5968 772 498 21 CB K 13 M 27 530 5243 6038 842 568 7 F 18 8 M 31 600 5313 6108 912 638 21 CB 12 3 A 10
461 5174 5969 773 499 22 A 6 14 A 16 531 5244 6039 843 569 8 E 19 c A 20 601 5314 6109 913 639 22 A 13 4 M 26
462 5175 5970 774 500 23 G 7 15 A 1 532 5245 6040 844 570 9 DC 1 10 A 11 602 5315 6110 914 640 23 G 14 5 A 15
463 5176 5971 775 501 24 F 8 1 A 21 533 5246 6041 845 571 10 B 2 11 M 27 603 5316 6111 915 641 24 F 15 6 A 7
464 5177 5972 776 502 25 ED c c A 12 534 5247 6042 846 572 11 A 3 12 A 16 604 5317 6112 916 642 25 ED 16 7 M 22
465 5178 5973 777 503 26 C 10 M 28 535 5248 6043 847 573 12 G 4 13 A 8 605 5318 6113 917 643 26 C 17 8 A 11
466 5179 5974 778 504 27 B 11 4 A 17 536 5249 6044 848 574 13 FE 5 14 M 23 606 5319 6114 918 644 27 B 18 9 A 3
467 5180 5975 779 505 28 A 12 r A 9 537 5250 6045 849 575 14 D 6 15 A 21* 607 5320 6115 919 645 28 A 19 10 A 23
468 5181 5976 780 506 1 GF 13 f M 31 538 5251 6046 850 576 15 G 7 1 A 4 608 5321 6116 920 646 1 GF -1 11 A 7
469 5182 5977 781 507 2 E 14 i A 13 539 5252 6047 851 577 16 B 8 c A 24 609 5322 6117 921 647 2 E 2 12 M 30
470 5183 5978 782 508 3 D 15 8 A 5 540 5253 6048 852 578 17 AG 9 A 8 610 5323 6118 922 648 3 D 3 13 A 19
471 5184 5979 783 509 4 C 16 c M 28 541 5254 6049 853 579 18 F JO 4 M 31 611 5324 6119 923 649 4 C 4 14 A 4
472 5185 5980 784 510 5 BA 17 10 A 16 542 5255 6050 854 580 19 E 11 g A 20 612 5325 6120 924 650 5 BA 5 15 M 26
473 5186 5981 785 511 6 G 18 11 A 1 543 5256 6051 855 581 20 D 12 (A 5 613 5326 6121 925 651 6 G 6 1 A 15
474 5187 5982 786 512 7 F 19 12 A 2 544 5257 6052 856 582 21 CB 13 M 27 614 5327 6122 926 652 7 F 7 2 A 31
475 5188 5983 787 513 8 E 1 13 A 6 545 5258 6053 857 583 22 A 14 8 A 16 615 5328 6123 927 653 8 E 8 3 A 20
476 5189 5984 788 514 9 DC c 14 M 28 54b 5259 6054 858 584 23 G 15 9 A 3 616 5329 6124 928 654 9 DC 9 4 A 11
477 5190 5985 789 515 10 B 15 A 17 547 5260 6055 859 585 24 F 16 10 M 24 617 5330 6125 929 655 10 B 10 5 A 3
478 5191 5986 790 516 11 A 4 c1 A 9 548 5261 6056 860 586 25 ED 17 11 A 12 618 5331 6126 930 656 11 A 11 6 A 16
479 5192 5987 791 517 12 G c M 25 549 5262 6057 861 5^7 26 C 18 12 A 4 819 5332 6127 931 657 12 G 12 7 A 8
480 5193 5988 792 518 13 FE 6 A 13 550 5263 6058 862 588 27 B 19 13 M 24 620 5333 6128 932 658 13 FE 13 8 M 30
481 5194 5989 793 519 14 D 7 4 A 5 551 5264 6059 863 5*9 28 A 1 14 A 9
482 5195 5990 794 520 15 C 8 5 A 25 552 5265 6060 804 590 1 GF 2 15 M 31
483 5196 5991 795 521 16 B c (A 10 55c 5266 6061 865 591 2 E 3 1 A 20
484 5197 5992 796 522 17 AG 10 A 1 554 5267 6062 866 592 3 D 4 2 A 5
485 5198 oyyo 797 523 18 F 11 8 A 21 555 5268 6063 867 593 4 C 5 3 M 28
486 5199 5994 798 524 19 E 12 c A 6 55P 5269 6064 868 594 5 BA 6 4 A 16
4S7 5200 5995 799 525 20 D 13 10 M 29 557 5270 6065 869 595 6 G 7 5 A 1
488 52(11 5996 800 526 21 CB 14 11 A 17 558 5271 6066 870 596 7 F 8 6 A 21
489 5202 5997 801 527 22 A 15 12 A 2 559 5272 6067 871 597 8 E 9 7 A 13
490 5203 5998 802 528 23 G 16 13 M 25 1 500 5273 I60G8 872 598 9 DC 10 8 M 28
270 ANN ANN ANN
SEQUITUR TAEELLM CHRONOLOGIC^ PARS ALTERA,
Conlinens annos Christi, Periodi julianss. Gr&corum. Seleucidarum. JErx Hispanicse. Cyclos soils et lunss Juhanos, Indictiones
Litteras Dominicales et Paschatis dies; prseterea Epochas Chataiorum. Arabum, ac Chowarezmiorum, ex traditione Ulug
Beigi, ad Periodum julianam et Epocham Christi vulgarem Dionysianam. in annis expansis a Joanne Gravio Anglo redactas.

Anni Cycli Chataiorum, comp.

Anni Epochae Chalaise, solares

Anni Cycli sexageni simplicis.

Ann! Epochse Arabicae luna-

Ann! Solares Epochae Rumeae
Aoni EpochiB Christianas a

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Mundi juxta Graecos.

medium Aquarii deduct!.

2. 3 -o & *: 5- -

Paschae dies. A. Aprilem.

tis, ab iiigressu Solis in

sc. Anni Venni 8864 laben-

dis deduct!, cum diebus et

Moharram , sive primus
feriis initialibus , quibus
res, ab Hegira Mohamme-
Arabum mensis, juxta me-
dium motum Lunse incipit.
darum, a primo die Octo-
h. e. Graecae, seu Seleuci-
bris cum feriis initialibus.
Anni Period! Julianae a

Litteris Dominicalibus.

Cyclus Lunae Julianus.

e tribus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
Kalendis Januarii. Hfffli-
Kalendis Januarii.

Indictio Romans.
^Era Hispanica.
I?*!;!8
llig-TJ j
Q. »' £*. <-* "tf
O> ? ~* f* -O tfl
g2.£.~2 «
«S* 1 s
_.TJ =fg-e w
.=f?-»ll,g?
An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F.
621 5334 6129 933 5 659 14 D 14 9 A 19 9038 18 78
622 5335 6130 934 6 660 15 C 15 10 A 4 9039 19 79 1 Jul. 15 5
623 6 1 935 7 1 16 B 16 11 M 27 9040 20 80 2 Jul. 4 2
624 7 2 936 2 2 17 AG 17 12 A 15 9041 21 81 3 Jun. 23 7
625 8 3 937 3 3 18 F 18 13 M 31 9042 22 82 4 Jun. 12 4
626 9 4 938 4 4 19 E 19 14 A 20 9043 23 83 5 Jun. 1 1
627 5340 6135 939 5 665 20 D 1 15 A 12 9044 24 84 6 Maii 22 6 V

628 1 6 940 7 6 21 CB 2 1 M 27 9045 25 85 7 Maii 10 3

629 2 7 941 1 7 22 A 3 2 A 16 9046 26 86 8 Apr. 30 1
630 3 8 942 2 8 23 G 4 3 A 8 9047 27 87 9 Apr. 19 5
631 4 9 943 3 9 24 F 5 4 M 24 9048 28 88 10 Apr. 8 2
632 5345 6140 944 5 670 25 ED 6 5 A 12 9049 29 89 11 Mar. 28 7 1 Jun. 16 3
633 6 1 945 6 1 26 C 7 6 A 4 9050 30 90 12 Mar. 17 4 2 4
634 7 2 946 7 2 27 B 8 7 A 24 9051 31 91 13 Mar. 6 1 3 5
635 8 3 947 1 3 28 A 9 8 A 9 9052 32 92 14 Feb. 24 6 4 6
636 9 4 9483 4 1 GF 10 9 M 31 9053 33 93 15 Feb. 13 3 5 Jun. 15 7
637 5350 6145 949 4 675 2 E 11 10 A 20 9054 34 94 16 Feb. 2 1 6 1
638 1 6 950 5 6 3 D 12 11 A 5 9055 35 95 17 Jan. 22 5 7 2
639 2 7 951 6 7 4 C 13 12 M 28 9056 36 96 18 Jan. 11 2 8 3
640 3 8 952 1 8 5 BA 14 13 A 16 9057 37 97 19 Jan. 1 9 9 Jun. 14 4
20 Dec. 20 4
641 4 9 953 2 9 6 G 15 14 A 8 9058 38 98 21 Dec. 9 1 10 5
642 5355 6150 954 3 680 7 F 16 15 M 24 9059 39 99 22 Nov. 29 6 11 6
643 6 1 955 4 1 8 E 17 1 A 13 9060 40 100 23 Nov. 18 3 12 7
644 7 2 956 5 2 9 DC 18 2 A 4 9061 41 101 24 Nov. 6 7 13 Jun. 13 1
645 8 3 957 7 3 10 B 19 3 A 24 9062 42 102 25 Oct. 27 5 14 2
646 9 4 958 1 4 11 A 1 4 A 9 9063 43 103 26 Oct. 16 2 15 3
647 5360 6155 959 2 685 12 G 2 5 A 1 9064 44 104 27 Oct. 6 7 16 4
648 1 6 960 4 6 13 FE 3 6 A 20 9065 45 105 28 Sept. 24 4 17 Jun. 12 5
649 2 7 961 5 7 14 D 4 7 A 5 9066 46 106 29 Sept. 13 1 18 6
650 3 8 962 6 8 15 C 5 8 M 28 9067 47 107 30 Sept. 3 6 19 7
651 4 9 963 7 9 16 B 6 9 A 17 9068 48 108 31 Aug. 23 3 20 1
652 5365 6160 964 2 690 17 AG 7 10 A 1 9069 49 109 32 Aug. 11 7 21 Jun. 11 2
653 6 1 9653 1 18 F 8 11 A 21 9070 50 110 33 Aug. 1 5 22 3
654 7 2 966 4 2 19 E 9 12 A 13 9071 51 111 34 Jul. 21 2 23 4
655 8 3 967 5 3 20 D 10 13 M 29 9072 52 112 35 Jul. 10 6 24 5
656 9 4 968 7 4 21 CB 11 14 A 17 9073 53 113 36 Jun. 29 4 25 Jun. 10 6
657 5370 6165 969 1 695 22 A 12 15 A 9 9074 54 114 37 Jun. 18 1 26 7
658 1 6 970 2 6 23 G 13 1 M 25 9075 55 115 38 Jun. 8 6 27 1
659 2 7 971 3 7 24 F 14 2 A 14 9076 56 116 39 Maii 28 3 28 2
660 3 8 972 5 8 25 ED 15 3 A 5 9077 57 117 40 Maii 16 7 29 Jun. 9 3
661 4 9 973 6 9 26 G 16 4 M 28 9u7* 58 118 41 Maii 6 5 30 4
662 5375 6170 974 7 700 27 B 17 5 A 10 9079 59 119 42 Apr. 25 2 31 5
663 6 1 975 1 1 28 A 18 6 A 2 9080 60 120 43 Apr. 14 6 32 6
664 7 2 976 3 2 1 GF 19 7 A 21 9081 ?* 1 121 44 Apr. 3 4 33 Jun. 8 7
665 8 3 977 4 3 2 E 1 8 A 6 9082 9 2 122 45 Mar. 23 1 34 1
666
667
9
5380 6175
4 978 5
9796
4
705
3 D
4 C
2 9
10
M 29
A 18
9083 a 3 123124
46 Mar. 13 6 35 2
3 9084 47 Mar. 2 3 36 3
668 1 6 9801 6 5 BA 4 11 A 9 9085 |5 125 48 Feb. 19 7 37 Jun. 7 4
669 2 7 981 2 7 6 G 5 12 M 25 9086 X
1'26 49 Feb. 8 5 38£•
5
670 3 8 982 3 8 7 F 6 13 A 14 9087 qqs> 7b 127 50 Jan. 28 2 39 6
671 4 9 983 5 9 8 E 7 14 A 6 9088 £8 128 51 Jan. 17 6 40 7
672 5385 6180 984 6 710 9 DC 8 15 M25* 9089 129 52 Jan. 7 4 41 Jun. 6 1
673
674
6
7
1
2
985 7
9861
1
2
10 B
11 A
9
10
1
2
A 10
A 2
9090
9091
If?
nil 131
130 53 Dec. 26
54 Dec. 15 5
42
43
2
3
675 8 3 987 2 3 12 G 11 3 A 22 9092 |12 132 55 Dec. 5 3 44 4
56 Nov. 24 7
676 9 4 988 4 4 13 FE 12 4 A 6 9093 <JlQ
m
\ ,
133 57 Nov. 13 5 45 Jun. 5 5
677 5390 6185 9895 715 14 D 13 5 M 29 9094 = 14 •134 58 Nov. 2 2 46 6
678 1 6 990 6 6 15 C 14 6 A 18 9095 15 135 59 Oct. 22 6 47 7
679 2 7 991 7 7 16 B 15 7 A 3 9096 16 136 60 Oct. 12 4 48 1
680 3 8 992 2 8 17 AG 16 8 M 25 9097 17 137 61 Sept. 30 1 49 Jun. 4 2
 ANN ANN ANN 271

[Anni Cycli Chataiorum, comp.

I
Anni Epochie Chataise, solares

Anni Cycli sexageni simplicis.

Anni Epochse Arabicse luna-

Anni Solares Epochse Rumese

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Mundi juxta Graces.

medium Aquarii deduct!.

Paschse dies. A. Aprilem.

tis, ab ingressu Solis in

sc. Anni Venni 8864 laben-
darum, a primo die Octo-
h. e. Grsecse, seu Seleuci-

dis deduct!, cum diebus et

bris cum feriis initialibus.

Moharram , sive primus

feriis initialibus , quibus
res, ab Hegira Mohamme-
dium motuin Lunse incipit.
Arabum mensis, juxta me-
Anni Period! Julianse a

Litteris Dominicalibus.

Cyclus Lunse Julianus.

e tribus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
Kalendis Januarii.

Indictio Romana.
fa H

g-.|
1
li P'
H £»

An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F.
fifiii
An. Mens. D. F.
681 4 9 993 3 9 18 F 17 9 A 14 9098 18 138 62 Sept. 19 5 50 3
682 5395 6190 994 4 720 19 E 18 10 M 30 9099 19 139 63 Sept. 9 3 51 4
683 6 1 995 5 1 20 D 19 11 A 19 9100 20 140 64 Aug. 29 7 52 5
684 7 2 9% 7 2 21 CB 1 12 A 10 9101 21 141 65 Aug. 29 4 53 Jun. 3 6
685 8 3 997 1 3 22 A 2 13 M 26 9102 22 142 66 Aug. 7 2 54 7
686 9 4 998 2 4 23 G 3 14 A 15 9103 23 143 67 Jul. 27 6 55 1
687 5400 6195 999 3 725 24 F 4 15 A 7 9104 24 144 68 Jul. 17 4 56 2
688 1 6 1000 5 6 25 ED 5 1 M 29 9105 25 145 69 Jul. 5 1 57 Jun. 2 3
689 2 7 1001 6 7 26 C 6 2 A 11 9106 26 146 70 Jun. 24 5 58 4
690 3 8 1002 7 8 27 B 7 3 A 3 9107 27 147 71 Jun. 14 3 59 5
691 4 9 1003 1 9 28 A 8 4 A 23 9108 28 148 72 Jun. 3 7 60 6
692 5405 6200 1004 3 730 1 GF 9 5 A 14 9109 29 149 73 Maii 22 4 61 Jun. 1 7
693 6 1 1005 4 1 2 E 10 6 M 30 9110 30 150 74 Maii 12 2 62 1
694 7 2 1006 5 2 3 D 11 7 A 19 9111 31 151 75 Maii 1 6 63 2
695 8 3 1007 6 3 4 C 12 8 A 11 9112 32 152 76 Apr. 21 4 64 3
696 9 4 1008 1 4 5 BA 13 9 M 26 9113 33 153 77 Apr. 9 3 65 Maii 31 4
697 5410 6205 1009 2 735 6 G 14 10 A 15 9114 34 154 78 Mar. 29 5 66 5
698 1 6 1010 3 6 7 F 15 11 A 7 9115 35 155 79 Mar. 19 3 67 6
699 2 7 1011 4 7 8 E 16 12 M 23 9116 36 156 80 Martii 8 7 68 7
700 3 8 1012 6 8 9 DC 17 13 A 11 9117 37 157 81 Feb. 25 4 69 Maii 30 1
701 4 9 1013 7 9 10 B 18 14 A 3 9118 38 158 82 Febr. 14 2 70 2
702 5415 6210 1014 1 740 11 A 19 15 A 23 9119 39 159 83 Febr. 3 6 71 3
703 6 1 1015 2 1 12 G 1 1 A 8 9120 40 160 84 Jan. 23 3 72 4
704 7 2 1016 4 2 13 FE 2 2 M 30 9121 41 161 85 Jan. 13 1 73 Maii 29 5
705 8 3 1017 5 3 14 D 3 3 A 19 9122 42 162 86 Jan. 1. 5 74 6
87 Dec. 22 3
706 9 4 1018 6 4 15 C 4 4 A 4 9123 43 163 88 Dec. 11 7 75 7
707 5420 6215 1019 7 745 16 B 5 5 M 27 9124 44 164 89 Nov. 30 4 76 1
708 1 6 1020 2 6 17 AG 6 6 A 15 9125 45 165 90 Nov. 19 2 77 Maii 28 2
709 2 7 1021 3 7 18 F 7 7 M 31 9126 46 166 91 Nov. 8 6 78 3
710 3 8 1022 4 8 19 E 8 8 A 20 9127 47 167 92 Oct. 28 3 79 4
711 4 9 1023 5 9 20 D 9 9 A 12 9128 ~48~ 168 93 Oct. 18 1 80 5
712 5425 6220 1024 7 750 21 CB 10 10 A 3 9129 49 169 94 Oct. 6 5 81 Maii 27 6
713 6 1 1025 1 1 22 A 11 11 A 16 9130 50 170 95 Sept. 25 2 82 7
714 7 2 1026 2 2 23 G 12 12 A 8 9131 51 171 96 Sept. 15 7 83 1
715 8 3 1027 3 3 24 F 13 13 M 31 9132 52 172 97 Sept. 4 4 84 2
716 9 4 1028 5 4 25 ED 14 14 A 19 9133 ~53~ 173 98 Aug. 24 2 85 Maii 26 3
717 5430 6225 1029 6 755 26 C 15 15 A 4 9134 54 174 99 Aug. 13 6 86 4
718 1 6 1030 7 6 27 B 16 1 M 27 9135 55 175 100 Aug. 2 3 87 5
719 2 7 1031 1 7 28 A 17 2 A 16 9136 56 176 101 Jul. 23 1 88 6
720 3 8 1032 3 8 1 GF 18 3 M 31 9137 57 177 102 Jul. 11 5 89 Maii 25 7
721 4 9 1033 4 9 2 E 19 4 A 20 913B 58 178 103 Jun. 30 2 90 1
/22 5435 6230 1034 5 760 3 D 1 5 A 12 9139 59 179 104 Jun. 20 7 91 2
723 6 1 1035 6 1 4 G 2 6 M 28 9140 60 180 105 Jun. 9 4 92 3
724 7 2 1036 1 2 5 BA 3 7 A 16 9141 1 106 Maii 29 2 93 Maii 24 4
725 8 3 1037 2 3 6 G 4 8 A 8 9142 2 107 Maii 18 6 94 5
726 9 4 1038 3 4 7 F 5 9 M 24 9143 c«3 3 108 Maii 7 3 95 6
727 5440 6235 1039 4 765 8 E 6 10 A 13 9144 g"4 4 109 Apr. 27 1 96 7
728 1 6 1040 6 6 9 DC 7 11 A 4 9145 8 5 5 110 Apr. 15 5 97 Maii 23 1
729 2 7 1041 7 7 10 B 8 12 A 24 9146 o 6 6 111 Apr. 42 98 2
730 3 8 1042 1 8 11 A 9 13 A 9 9147 7 112 Mar. 25 7 99 3
731 4 9 1043 2 9 12 G 10 14 A 1 9148 S 8 8 113 Mar. 14 4 100 4
732 5445 6240 1044 4 770 13 FE 11 15 A 20 9149 ' 9 9 114 Mar. 2 1 101 Maii 22 5
733 6 1 1045 5 1 14 D 12 1 A 5 9150 10 10 115 Feb. 20 6 102 6
734 7 2 1046 6 2 15 G 13 2 M 28 9151 11 11 116 Feb. 9 3 103 7
735 8 3 1047 7 3 16 B 14 3 A 17 9152 12 12 117 Jan. 30 1 104 1
736 9 4 1048 2 4 17 AG 15 4 A 8 9153 13 13 118 Jan. 19 5 105 Maii 21 2
737 5450 6245 1049 3 775 18 F 16 5 M 24 9154 14 14 119 Jan. 7 2 106 3
738 1 6 1050 4 6 19 E 17 6 A 13 9155 15 15 120 Dec. 28 7 107 4
739 2 7 1051 5 7 20 D 18 7 A 5 9156 16 16 121 Dec. 17 4 108 5
740 3 8 1052 7 8 21 CB 19 8 A 24 9157 17 17 122 Dec. 6 1 109 Maii 20 6
123 Nov. 25 6
741 4 9 1053 1 9 22 A 1 9 A 9 9158 18 18 124 Nov. 14 4 110 7
742 5455 6250 1054 2 780 23 G 2 10 A 1 9159 19 19 125 Nov. 3 7 111 1
743 6 1 10553 1 24 F 3 11 A 14 9160 20 20 126 Oct. 24 5 112 2
744 7 2 1056 5 2 25 ED 4 12 A 5 9161 21 21 127 Oct. 12 2 113 Maii 19 3
745 8 3 1057 6 3 26 C 5 13 M 28 9162 I 22 22 128 Oct. 2 7 114 4
272 ANN ANN ANN

II Anni Cycli sexageni simplicis.

>

Anni Cycli Chataiorum, eomp.

Anni Epochse Chataiae, solares

Anni Epochse Arabiese luna-

Anni Solares Epochje Rumese

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Epochse Christianas a
2.3-g S^0; i

medium Aquarii deduct!.

th, ab ingressu Solis in
Anni Mundi juxta Grsecos.

sr,. Anni Venni 8864 laben-

Paschse dies. A. Aprilera.

feriis initialibus , quibus

dium motum Lunse incipit.
Arabum mensis, juxta me-
Moharram , sive primus
dis deducli, cum diebus et
res, ab Hegira Mohamme-
darum, a primo die Octo-
h. e. Grsecse, seu Seleuci-
bris cum feriis initialibus.
Anni Period! Juliana; a

e tribus Cyclis sexag.

Litteris Dominicalibus.

Cyclus Lunse Julianus.

Hltlig

M. Martium denotat.
Kalendis Januarii.
Kalendis Januarii.

Indictio Romana.
^Era Hispanica.
I?**;!
B| £ $ .°'®
as:s.s-fl
- B
B 3 — <=> ™
a
a

i - a °.-o 3.
:
§.Tf
«• » £•. "I
S§
??-s|l,«
«.T3 5"2-C CO

An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F.
746 9 4 1058 7 4 27 B 6 14 A 17 9163 23 23 129 Sept. 21 4 115 5
747 5460 6255 1059 1 785 28 A 7 15 A 2 9164 24 24 130 Sept. 10 1 116 6
748 1 6 1060 3 6 1 GF 8 1 A 21 9165 25 25 131 Aug. 30 6 117 Mail 18 7
749 2 7 1061 4 7 2 E 9 2 A 13 9166 26 26 132 Aug. 19 3 118 1
750 3 8 1062 5 8 3 D 10 3 M 29 9167 27 27 133 Aug. 8 7 119 2
751 4 9 1063 6 9 4 C 11 4 A 18 9168 28 28 134 Jul. 29 5 120 3
752 5465 6260 1064 1 790 5 BA 12 5 A 9 9169 29 29 135 Jul. 17 2 121 Mail 17 4 .
753 6 1 1065 2 1 6 G 13 6 M 25 9170 30 30 136 Jul. 7 7 122 5
754 7 2 10663 2 7 F 14 7 A 14 9171 31 31 137 Jun. 26 4 123 6
755 8 3 1067 4 3 8 E 15 8 A 6 9172 32 32 138 Jun. 15 1 124 7
756 9 4 1068 6 4 9 DC- 16 9 M 28 9173 33 33 139 Jun. 4 6 125 Mail 16 1
757 5470 6265 1069 7 795 10 B 17 10 A 10 9174 34 34 140 Mail 24 3 126 2
758 1 6 1070 1 6 11 A. 18 11 A 2 9175 35 35 141 Mail 13 7 127 3
759 2 ? 1071 2 7 12 G 19 12 A 22 9176 36 36 142 Mail 3 5 128 4
760 3 8 1072 4 8 13 FE i 13 A 6 9177 37 37 143 Apr. 21 2 129 Mail 15 5 ,
761 4 9 1073 5 9 14 D 2 14 M 29 9178 38 38 144 Apr. 10 6 130 6
762 5475 6270 1074 6 800 15 C 3 15 A 18 9179 39 39 145 Mar. 31 4 131 7
763 6 1 1075 7 1 16 B 4 1 A 3 9180 40 40 146 Mar. 20 1 132 1
764 7 2 1076 2 2 17 AG 5 2 M 25 9181 41 41 147 Mar. 9 6 133 Mail 14 2
765 8 3 1077 3 3 18 F 6 3 A 14 9182 42 42 148 Feb. 26 3 134 3
766 9 4 1078 4 4 19 E 7 4 A 6 9183 43 43 149 Feb. 15 7 135 4
767 5480 6275 1079 5 805 20 D 8 5 A 19 9184 44 44 150 Feb. 5 5 136 5
768 1 6 1080 7 6 21 CB 9 6 A 10 9185 45 45 151 Jan. 25 2 137 Mail 13 6
769 2 7 1081 1 7 22 A 10 7 A 2 9186 46 46 152 Jan. 136 138 7
770 3 8 1082 2 8 23 G 11 8 A 22 9187 47 47 153 Jan. 3 4 139 1
154 Dec. 23 1
771 4 9 1083 3 9 24 F 12 9 A 7 9188 48 48 155 Dec. 12 5 140 2
772 5485 6280 10845 810 25 ED 13 10 M 29 9189 49 49 156 Dec. 1 3 141 Mail 12 3
773 6 1 1085 6 1 26 C 14 11 A 18 9190 50 50 157 Nov. 20 7 142 4
774 7 2 1086 7 2 27 B 15 12 A 3 9191 51 51 158 Nov. 10 5 143 5
775 8 3 1087 1 3 28 A -16 13 M 26 9192 52 52 159 Oct. 30 2 144 6
776 9 4 1088 3 4 1 GF 17 14 A 14 9193 53 53 160 Oct. 18 6 145 Mail 11 7
777 5490 6285 10894 815 2 E 18 15 M 30 9194 54 54 161 Oct. 8 4 146 1
778 1 6 1090 5 6 3 D 19 1 A 19 9195 55 55 162 Sept. 27 1 147 2
779 2 7 1091 6 7 4 C 1 2 A 11 9196 56 56 163 Sept. 16 5 148 3
780 3 8 1092 1 8 5 BA 2 3 M 26 9197 57 57 164 Sept. 5 3 149 Mail 10 4
781 4 9 1093 2 9 6 G 3 4 A 15 9198 58 58 165 Aug. 25 7 150 5
782 5495 6290 1094 3 820 7 F 4 5 A 7 9199 59 59 166 Aug. 15 5 151 6
783 6 1 1095 4 1 8 E 5 6 M 23 9200 60 60 167 Jul. 4 2 152 7
784 7 2 10966 2 9 DC 6 7 A 11 9201 ts ! 61 168 Jul. 23 6 153 Mail 9 1
785 8 3 1097 '7 3 10 B 7 8 A 3 9202 -92 62 169 Jul. 13 4 154 2
786 9 4 1098 1 4 11 A 8 9 A 23 9203 £3 63 170 Jul. 2 1 155 3
787 5500 6295 1099 2 825 12 G 9 10 A 8 9204 64 171 Jun. 21 5 156 4
788
789
1
2
6
7
1100 4
1101 5
6
7
13 FE
14 D
10
11
11
12
M
A
30
19
9205 65 172 Jun. 10 3
9206 g 6 66 173 Mail 30 7
ft 157 Mail 8 5
158 6
790 3 8 1102 6 8 15 C 12 13 A 11 9207 P 7 67 174 Mail 19 4 159 7
160 1
791
792
793
4
5505
6
9
6300
1
1103 7
1104 2
1105 3
9
830
1
16 B
17 AG
18 F
13
14
15
14
15
1
M
A
A
27
15
7
9208
9209
68 175 Mail 9 2
69 176 Apr. 27 6Pi
9210 10 70 177 Apr. 17 4 162
161 Maii 7 2
3
794 7 2 1106 4 2 19 E 16 2 M 23 9211 11 71 178 Apr. 6 1 163164
4
5
795 8 3 1107 5 3 20 D 17 3 A 12 9212 12 72 179 Mar. 26 5
796 9 4 1108 7 4 21 CB 18 4 A 3 9213 13 73 180 Mar. 15 3 165 Maii 6 6
797 5510 6305 11091 835 22 A 19 5 A 23 9214 14 74 181 Mar. 4 7 166 7
798 1 6 1110 2 6 23 G 1 6 A 8 9215 15 75 182 Feb. 21 4 167 1
799 2 7 1111 3 7 24 F 2 7 M 31 9216 16 76 183 Feb. 21 1 168 2
800 3 8 1112 5 8 25 ED 3 8 A 19 9217 17 77 184 Jan. 31 6 169 Maii 5 3
801 4 9 1113 6 9 26 C 4 9 A 4 9218 18 78 185 Jan. 19 3 170 4
802 5515 6310 11147 840 27 B 5 10 M 27 9219 19 79 186 Jan. 9 1 171 5
803 6 1 1115 1 1 28 A 6 11 A 16 9220 20 80 187 Dec. 29 5 172 6
804 7 2 11163 2 1 GF 7 12 M 31 9221 21 81 188 Dec. 19 3 173 Maii 4 7
805 8 3 1117 4 3 2 E 8 13 A 20 9222 22 82 189 Dec. 7 7 174 1
190 Nov. 26 4
806 9 4 1118 5 4 3 D 9 14 A 12 9223 23 83 191 Nov. 16 2 175 2
807 5520 6315 1119 6 845 4 C 10 15 M 28 9224 24 84 192 Nov. 5 6 176 3
808 1 6 1120 1 6 5 BA 11 1 A 16 9225 25 85 193 Oct. 24 3 177 Maii 3 4
809 2 7 1121 2 7 6 G 12 2 A 8 9226 26 86 194 Oct. 14 1 178 5
810 3 8 11223 8 7 F 13 3 M 31 9227 27 87 195 Oct. 3 5 179 6
 ANN ANN ANN 273

Anm Cycli Chalaiorum, comp.

\nni Epochse Chalaiae, solares

Anni Epochae Arabicse luna-'

Anui Solares Epoch* Rumese

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Epochs Christiana a
3

Paschse dies. A. Aprilem.

medium Aquarii deducii.

tis, ab ingrcssii Solis in
sc. Anni Venni 8864 laben-
Anni Mundi juxta Graces.
3.

dis deducli, rumdiebiis el

Moharram , sive primus
feriis initialibus , quibus
res, ab Hegira Mohamme-
2. 3 *2 £t "^ ?• is

dium motum Lunae incijnt.

Arabuin rnensis. juxta me-
daruni, a primo die Octo-
bris cum feriis inilialibus.
h. e. Gracse, seu Seltuci-
Anni Periodi Julianse a

Lillei'is Domtnicalibus.

e tribus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
o

Indiclio Romana.
Kalendis Januarii.

KalenJis Januarii.

jEra Hispanica.
B*
I
Sjsl^t
1
i
i E B " O.
B 2_5:2.2";s>
3 3"

An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F.
811 4 9 1123 4 9 8 E 14 4 A 13 9228 28 88 196 Sept. 23 3 180 7
812 5525 6320 1124 6 850 9 DC 15 5 A 4 9229 29 89 197 Sept. 11 7 181 Mail 2 1
813 6 1 1125 7 1 10 B 16 6 M 27 9230 30 90 198 Aug. 31 4 182 2
814 7 2 1126 1 2 11 A 17 7 A 16 9231 31 91 199 Aug. 21 2 183 3
815 8 3 1127 2 3 12 G 18 8 A 1 9232 32 92 200 Aug. 10 6 184 4
816 9 4 1128 4 4 13 FE 19 9 A 20 9233 33 93 201 Jul. 29 3 185 Mail 1 5
817 5530 6325 1129 5 855 14 D 1 10 A 12 9234 34 94 202 Jul. 19 1 186 6
818 1 6 1130 6 6 15 C 2 11 M 28 9235 35 95 203 Jul. 8 5 187 7
819 2 7 1131 7 7 16 B 3 12 A 17 9236 36 96 204 Jun. 27 2 188 1
820 3 8 1132 2 8 17 AG 4 13 A 8 9237 37 97 205 Jun. Ib 7 189 Apr. 30 2
821 4 9 1133 3 9 18 F 5 14 M 24- 9238 38 98 206 Jun. 5 4 190 3
822 5535 6330 1134 4 860 19 E 6 15 A 13 9239 39 99 207 Mail 26 2 191 4
823 6 1 1135 5 1 20 D 7 1 A 5 9240 40 100 208 Mail 15 6 192 5
824 7 2 1136 7 2 21 CB 8 2 A 24 9241 41 101 209 Mail 3 3 193 Apr. 29 6
825 8 3 1137 1 3 22 A 9 3 A 9 9242 42 102 210 Apr. 23 1 194 7
826 9 4 1138 2 4 23 G 10 4 A 1 9243 43 103 211 Apr. 12 5 195 1
827 5540 6335 1139 3 865 24 F 11 5 A 21 9244 44 104 212 Apr. 1 2 196 2
828 1 6 1140 5 6 25 ED 12 6 A 5 9245 45 105 213 Mar. 21 7 197 Apr. 28 3
829 2 7 1141 6 7 26 C 13 7 M 28 9246 46 106 214 Mar. 10 4 198 4
830 3 8 1142 7 8 27 B 14 8 A 17 9247 47 107 215 Feb. 27 1 199 5
831 4 9 1143 1 9 28 A 15 9 A 2 9248 108 216 Feb. 17 6 200 6 -
832 5545 6340 1144 3 870 1 GF 16 10 M 24 9249 49 109 217 Feb. 6 3 201 Apr. 27 7
833 6 1 1145 4 1 2 E 17 11 A 13 9250 50 110 218 Jan. 26 1 202 1
834 7 2 1146 5 2 3 D 18 12 A 5 9251 51 111 219 Jan. 15 5 '203 2
835 8 3 1147 6 3 4 C 19 13 A 18 9252 52 112 220 Jan. 4 2 204 3
221 Dec. 25 7
836 9 4 1148 1 4 5 BA 1 14 A 9 9253 53 113 252 Dec. 13 4 205 Apr. 26 4
837 5550 6345 1149 2 875 6 G 2 15 A 1 9254 54 114 223 Dec. 2 1 206 5
838 1 6 1150 3 6 7 F 3 1 A 14 9255 55 115 224 Nov. 22 6 207 6
839 2 7 1151 4 7 8 E 4 2 A 6 9256 56 116 225 Nov. 11 3 208 7
840 3 8 1152 6 8 9 DC 5 3 M 28 9257 57 117 226 Oct. 31 3 209 Apr. 25 1
841 4 9 1153 7 9 10 B 6 4 A 17 9258 58 118 227 Oct. 20 5 210 2
842 5555 6350 1154 1 880 11 A 7 5 A 2 9259 59 119 228 Oct. 9 2 211 3
843 6 1 1155 2 1 12 G 8 6 A 22 9260 60 120 229 Sept. 29 7 212 4
844 7 2 1156 4 2 13 FE 9 7 A 13 9261 1 121 230 Sept. 17 4 213 Apr. 24 5
845 8 3 1157 5 3 14 D 10 8 M 29 9262 9s 2 122 231 Sept. 6 1 214 6
846 9 4 1158 6 4 15 C 11 9 A 18 9263 n 3 123 232 Aug. 27 6 215 7
847 5560 6355 1159 7 885 16 B 12 10 A 10 9264 2, 4 124 2:33 Aug. 16 3 216 1
848 1 6 11602 6 17 AG 13 11 M 25 9265 0 5 125 234 Aug. 4 7 217 Apr. 23 2
849 2 7 1161 3 7 18 F 14 12 A 14 9266 126 235 Jul. 25 5 218 3
850 3 8 1162 4 8 19 E 15 13 A 6 9267 127 •236 Jul. 14 2 219 4
851 4 9 1163 5 9 20 D 16 14 M 22 9268 128 -237 Jun. 47 220 5
852 5565 6360 1164 7 890 21 CB 17 15 A 10 9269 9 129 238 Jun. 22 4 221 Apr. 22 6
853 6 1 1165 1 1 22 A 18 1 A 2 9270 10 130 239 Jun. ll 1 222 7
854 7 2 1166 2 2 23 G 19 2 A 22 9271 11 131 240 Jun. 1 6 223 1
855 8 3 1167 3 3 24 F 1 3 A 7 9272 12 132 241 Mali 21 3 224 2
856 9 4 1168 5 4 25 ED 2 4 M 29 9273 13 133 242 Mail 9 7 225 Apr. 21 3
857 5570 6365 1169 6 895 26 C 3 5 A 18 9274 14 134 243 Apr. 29 5 226 4
858 1 6 1170 7 6 27 B 4 6 A 3 9275 15 135 244 Apr. 18 2 227 5
859 2 7 1171 1 7 28 A 5 7 M 26 9276 16 136 245 Apr. 76 228 6
860 3 8 1172 3 8 1 GF 6 8 A 14 9277 17 137 246 Mar. 27 4 229 Apr. 20 7
861 4 9 1173 4 9 2 E 7 9 A 6 9278 18 138 247 M..r. -16 1 230 1
862 5575 6370 1174 5 900 3 D 8 10 A 19 9279 19 139 248 Mar. 6 6 231 2
863 6 1 1175 6 1 4 C 9 11 A 11 £280 20 140 249 Febr. 23 3 232 3
864 7 2 1176 1 2 5 BA 10 12 A 2 9281 21 141- 250 Febr. 12 7 233 Apr. 19 4
865 8 3 1177 2 3 6 G 11 13 A 22 9282 22 142 251 Febr. 1 5 234 5
866 9 4 H78 3 4 7 F •12 14 A 7 9283 23 143 252 Jan. 2 1 235 6
867 5580 6375 1179 4 905 8 E 13 15 M 30 9284 24 144 253 Jan. 20 6 236 7
868 1 6 1180 6 6 9 DC 14 1 A 18 9285 25 145 254 Dec. 31 4 237 Apr. 18 1
869 2 7 1181 7 7 10 B 15 2 A 3 92-6 26 146 255 Dec. 19 1 238 2
870 3 8 1182 1 8 11 A 16 3 M 26 9287 27 147 256 Dec. 9 6 239 3
257 Nov. 28 3
871 4 9 1183 2 9 12 G 17 4 A 15 9288 28 148 258 Nov. 17 7 240 4
872 5585 6380 1184 4 910 13 FE 18 5 M 30 9289 29 149 259 Nov. 6 5 241 Apr. 17 5
873 6 1 1185 5 1 14 D 19 6 A 19 9290 30 150 2(iO Oct. 26 2 242 6
874 7 2 1186 6 2 15 C 1 7 A 11 9291 31 151 281 Oct. 15 6 543 7
875 8 3 1187 7 3 16 B 2 8 M 27 9292 32 152 2G2 Oct. 5 4 244 1
35
274 ANN ANN ANN

Anm Cycli Chataiorum, comp.

Anni Epochse Clinlaiae, solares

Anni Epochs Arabicse luna-

Anni Solares Epochse Rumese

Cyclus Solis Julianus, cum

medium Aquarii deducii.

sc. Anni Venni 8864 laben-
tis , ab ingressu Solis in
Paschae dies. A. Aprilem.
2. 3 -9 S: •< °* s

Anni Epochse Christiana a

Moharram , sive primus

feriis initialibus , quibus
dis dedncli, rum diebus et
dium motuin Lunoe incipit.
Arabuin mensis, juxla me-

res, ab Hegira Mohamme-

Anni Mundi juxta Graces.

daruni, a primo did Oeto-

bris cum feriis inilialibus.
h. e. Grseca?, seu Seleuci-

e tribus Cyclis sexag.

Anni Period! Julianse a

Lilleris Dominicalibus.

Cyclus Lunae Julianus.

1:51= §.a>~

M. Martium denotat.
I

Kalenais Januarii.

Indiclio Romana.
Kalendis Januarii.
* ft-eg Sj -| M

^Era Hispanica.
s
nJ* T3

8 g;?-!" I
X |
B :
< if 0.5* »
I
g. 3 Ss E.2-B
5-_.|rCT><»
3
•e. I'll'" I §
_.-e Ifg-i: eo
?r»i!>g?
An. An. An. Ann. F Ann. An An Ann. An. An An. Mens. D. F. An. Mens. D. F.
876 9 4 1188 2 4 17 AG 3 c A 15 9293 33 153 263 Sept. 23 1 245 Apr. -16 2
877 5590 6385 11893 915 18 F 4 10 A 7 9294 34 154 264 Sept. 12 5 246 3
878 1 6 1190 4 6 19 E 5 11 M 23 9295 35 155 265 Sept. 2 3 247 4
879 2 7 1191 5 7 20 D 6 12 A 12 9296 36 156 266 Aug. 22 7 248 5
880 3 8 1192 7 8 21 CB 7 13 A 3 9297 37 157 267 Aug. 11 5 249 Apr. 15 6
881 4 9 1193 1 9 22 A 8 14 A 23 9-298 38 158 268 Jui. 31 2 250 7
882 5595 6390 11H4 2 920 23 G 9 15 A 8 9299 39 159 269 Jui. 20 6 251 1
883 6 1 11953 1 24 F 10 1 M 31 9300 40 160 270 Jui. 10 4 252 2
884 7 2 1196 5 2 25 ED 11 2 A 19 9301 41 161 271 Jun. 28 1 233 Apr. 14 3
885 8 3 1197 6 3 26 C 12 3 A 11 9302 42 162 272 Jun. 17 5 254 4
886 9 4 1198 7 4 27 B 13 4 M 27 93U3 43 163 273 Jun. 7 3 255 5
887 5600 6395 1199 1 925 28 A 14 5 A 16 9304 44 164 274 Mail 27 7 256 6
888 1 6 1200 3 6 1 GF 15 6 A 7 9305 45 165 275 Mail 15 4 257 Apr. 13 7
889 2 7 1201 4 7 2 E 16 7 M 23 9306 46 166 276 Mail 5 2 258 1
890 3 8 1202 5 8 3 D 17 8 A 12 9307 47 167 277 Apr. 24 6 259 2
891 4 9 1203 6 9 4 C 18 9 A 4 9308 48 168 278 Apr. 14 4 260 3
892 5605 6400 12041 930 5 BA 19 10 A 23 9309 49 169 279 Apr. 21 261 Apr. 12 4
893 6 1 1205 2 1 6 G 1 11 A 8 9310 50 170 280 Mar. 22 5 262 5
894 7 2 1206 3 2 7 F 2 12 M 31 9311 51 171 2H1 Mur. 12 3 2b3 6
895 8 3 1207 4 3 8 E 3 13 A 20 9312 52 172 282 Mar. 1 7 264 7
896 9 4 1208 6 4 9 DC 4 14 A 4 9313 53 173 283 Keb. 18 4 265 Apr. 11 1
897 5610 6405 1209 7 935 10 B 5 15 M 27 9314 54 174 284 Feb. 7 2 266 2
898 1 6 1210 1 6 11 A 6 1 A 16 9315 55 175 285 Jan. 27 6 267 3
899 2 7 1211 2 7 12 G 7 2 A 1 9316 56 176 286 Jan. 17 4 268 4
900 3 8 12124 8 13 FE 8 3 A 20 9317 57 177 287 Jan. 6 2 269 Apr. 10 5
288 Dec. 25 5
901 4 9 12135 9 14 D 9 4 A 12 931* 58 178 289 Dec. 15 3 270 6
902 5615 6410 1214 6 940 15 G 10 5 M 28 9319 59 179 290 Dec. 4 7 271 7
903 6 1 1215 7 1 16 B 11 6 A 17 9320 60 180 291 Nov. 23 4 272 1
904 7 2 1216 2 2 17 AG 12 7 A 8 9321 r* 1 1 292 Nov. 12 2 273 Apr. 92
905 8 3 1217 3 3 18 F 13 8 M 31 9322 o2 2 293 Nov. 1 6 274 3
906
907
9
5620
4
6415
1218 4
1219 5
4 19 E
20 D
14 9
15 10
A 13 9323 a3 3 294 Oct. 21 3
295 Oct. 11 1
275 4
945 A 5 9324 M 4 276 5
908 1 6 1220 7 6 21 CB 16 11 M 27 9325 cr t
5 5 298 Sept. 29 5 277 Apr. 86
909 2 7 1221 1 7 22 A 17 12 A 16 9326 §6 6 297 Sept. 19 3 278 7
910 3 8 1222 2 8 23 G 18 13 A 1 9327 87 7 298 Sept. 8 7 279 1
911 4 9 1223 3 9 24 F 19 14 A 21 9328 <1 8 8 299 Aug. 28 4 280 2
912 5625 6420 1224 5 950 25 ED 1 15 A 12 9329 §9 9 300 Aug. 17 2 281 Apr. 73
913 6 1 12256 1 26 C 2 1 M 28 9330 10 10 301 Aug. 6 6 282 4
914 7 2 12-26 7 2 27 B 3 2 A 17 9331 11 11 302 Jui. 26 3 283 5
915 8 3 12-27 1 3 28 A 4 3 A 9 9332 12 12 303 Jui. 16 1 284 6
916 9 4 1228 3 4 1 GF 5 4 M 24 93;<3 13 13 304 Jui. 4 5 285 Apr. 67
917 5630 6425 1229 4 955 2 E 6 "5 A 13 9334 14 14 305 Jun. 23 2 2R6 1
918 1 6 1230 5 6 3 D 7 6 A 5 9335 15 15 306 Jun. 13 7 287 2
919 2 7 1231 6 7 4 C 8 7 A 25 9336 16 16 307 Jun. 2 4 288 3
920 3 8 1232 1 8 5 BA 9 8 A 9 9337 17 17 308 Mail 22 2 289 Apr. 54
921 4 9 1233 2 9 6 G 10 9 A 1 9338 18 18 309 Mail 11 6 290 5
922 5635 6430 12343 960 7 F 11 10 A 21 9339 19 19 310 Apr. 30 3 291 6
923 6 1 1235 4 1 8 E 12 11 A 6 0340 20 20 311 Apr. 20 1 292 7
924 7 2 1236 6 2 9 DC 13 12 M 28 9341 21 21 312 Apr. 8 5 293 Apr. 41
925 8 3 1237 7 3 10 B 14 13 A 17 9342 22 22 313 Mar. 28 2 294 2
926 9 4 1238 1 4 11 A 15 14 A 2 9343 23 23 314 Mar. 18 7 295 3
927 5640 6435 1239 2 965 12 G 16 15 M 25 93 'c4 24 24 315 Mar. 7 4 296 4
928 1 6 1'240 4 6 13 FE 17 1 A 13 9345 25 25 316 Feb. 25 2 297 Apr. 35
929 2 7 1241 5 7 14 D 18 2 A 5 93 i6 26 26 317 Feb. 13 6 298 6
930 3 8 1242 6 8 15 C 19 3 A 18 9347 27 27 318 Feb. 2 3 299 7
931 4 9 1243 7 9 16 B 1 4 A 10 9348 28 28 319 Jan. 23 1 300 1
932 5645 6440 1244 2 970 17 AG 2 5 A 1 9349 29 29 320 Jan. 12 5 301 Apr. 22
933 6 1 1245 3 1 18 F 3 6 A 14 9350 30 30 321 Dec. 31 1 302 3
934 7 2 1216 4 2 19 E 4, 7 A 6 9351 31 31 322 Dec. 21 7 303 4
935 8 3 1247 5 3 20 D 5 •8 M 29 9352 32 32 323 Dec. 10 4 304 5
324 Nov. 29 1
936 9 4 1248 7 4 21 CB 6 9 A 17 9353 33 33 323 Nov. 18 6 305 Apr. 1 6
937 5650 6445 1249 1 975 22 A 7 10 A 2 9334 34 34 326 Oct. 7 3 306 7
938 1 6 1250 2 6 23 G 8 11 A 22 9355 35 35 327 Oct. 28 1 307 1
939 2 7 1251 3 7 24 F 9 12 A 14 9356 36 36 3-28 Oct. 17 5 308 2
940 31 8 1252 5 8 25 ED 1 10 13 M 29 9357 37 37 329 Oct. 5 2 309 Mar. 31 3
 ANN ANN ANN 275

I
I >

Anni Epochos Clmlaiae, solares

Anni Cycli sexageni simplicis.

\nm Cycli Chalaiorum, comp.

Anni Eporhae Arahicse Inna-

Anni Solares Epochae Rumeae

Cyclus Solis Julianus, cum

medium Aquarii deducii.

Paschae dies. A. Aprilem.

tis , ab iiigressu Solis in

sc, Anni Venn! 8S64 laben-
Anni Epochs Christians a

Anni Mundi juxta Graces.

mi^if ~

dis deducli, nmidiebus el

O 3-Q O-^O. §

dium motum Lunse incipit.

Arabutn mensis, juxla me-
Moliarram , sive primus
feriis inilialibus , qnibtis
res, ab Hcgira Mobainme-
darum, a primo dio Oct<»-
h. e. Graecse, scu Seleuci-
bris cum feriis inilialibus.
Anni Period! Julianas a

Cyclus Lunae Julianus.

Utleris Dominicalibus.

e li'ibus Cyclis scxag.

M. Marlium denotat.
Indiclio Romana.
KalcnJis Januarii.
Kalendis Januarii,

^Era Hispanica.
r
T9gSl.l^
Ss's!" S.
|If>s
E ->=:<? 2"i3

l-filfi
~<'i." S s
-.-? f's-p eo
T?-5|-i.g
An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. L). F. An. Mens. D. F.
941 4 9 1253 6 9 26 C 11 14 A 18 9358 38 38 330 Sept. 25 7 310 4
942 5655 6450 1254 7 980 27 B 12 15 A 10 9359 39 39 331 Sept. 14 4 311 5
943 6 1 1255 1 1 28 A 13 1 M 26 9360 40 40 33-2 Sept. 3 1 312 6
944 7 2 125(3 3 2 1 GF 14 2 A 14 9:361 41 41 333 Aug. 23 6 313 Mar. 30 7
945 8 3 1257 4 3 2 E 15 3 A 6 9362 42 42 334 Aug. 12 2 314 1
946 9 4 1258 5 4 3 D 16 4 M 22 9363 43 43 335 Aug. 1 7 315. 2
947 5660 6455 1259 6 985 4 G 17 5 A 11 9364 44 44 336 Jul. 22 5 316 3
948 1 6 1260 1 6 5 BA 18 6 A 2 9365 45 45 337 Jul. 10 2 317 Mar. 29 4
949 2 7 1261 2 7 6 G 19 7 A 22 9366 46 46 338 Jun. 30 7 318 5
950 3 8 1262 3 8 7 F 1 8 A 7 9367 47 47 a39 Jun. 19 4 319 6
951 4 9 1263 4 9 8 E 2 9 M 30 9368 48 48 340 Jun. 8 1 320 7
952 5665 6460 1264 6 990 9 DC 3 10 A 18 9369 49 49 341 Mali 22 6 321 Mar. 28 1
953 6 1 1265 7 1 10 B 4 11 A 3 9370 50 50 342 Mail 17 3 322 2
954 7 2 1266 1 2 11 A 5 12 M 26 9371 51 51 343 Mail 6 7 323 3
955 8 3 1267 2 3 12 G 6 13 A 15 9372 52 52 344 Apr. 26 5 324 4
956 9 4 1268 4 4 13 FE 7 14 A 6 9373 53 53 345 Apr. 14 2 3-25 Mar. 27 5
957 5670 6465 1269 5 995 14 D 8 15 A 19 9374 54 54 346 Apr. 42 326 6
958 1 G 1270 6 6 15 C 9 1 A 11 9375 55 55 347 Mar. 24 4 327 7
959 2 7 1271 7 7 16 B 10 2 A 3 9376 56 56 348 Mar. 13 1 328 1
960 3 8 1272 2 • 8 17 AG 11 3 A 22 9377 57 57 349 Mar. 2 6 329 Mar. 26 2
961 4 9 1273 3 9 18 F 12 \ 4 A 7 9378 58 58 350 Kebr. 19 3 330 3
962 5675 6470 1274 4 1000 19 E 13 5 M 30 9379 59 59 351 Febr. 8 7 331 4
963 6 1 1275 5 1 20 D 14 6 A 19 9! 580 60 60 352 Jan. 29 5 332 5
964 - 7 2 1276 7 2 21 CB 15 7 A 3 9381 ^1 61 353 Jan. 18 2 333 Mar. 25 6
965 8 3 1277 1 3 22 A 16 8 M 26 9382 n 2 62 354 Jan. 6 6 334 7
«•< 355 Dec. 27 4
966 9 4 1278 2 4 23 G 17 9 A 15 9383 2. o 63 356 Dec. 16 1 335 1
9(i7 5680 6475 1279 3 1005 24 F 18 10 M 31 9384 ? 4 64 357 Dec. 6 6 336 2
968 1 6 1280 5 6 25 ED 19 11 A 19 9385 S 5 65 358 Nov. 24 3 337 Mar. 24 3
969 2 7 1-281 G 7 26 C 1 12 A 11 9386 g 6 66 359 Nov. 13 7 338 4
970 3 8 1282 7 8 27 B 2 13 M 27 9387 <!' 67 360 Nov. 3 5 339 5
"971 4 9 1283 1 9 28 A 3 14 A 16 9388 % S 68 361 Oct. 23 2 340 6
972 5685 6480 1284 3 1010 1 GF 4 15 A 7 9389 ' 9 69 362 Oct. 11 6 341 Mar. 23 7
973 6 1 12S5 4 1 2 E 5 1 M 23 9390 10 70 363 Oct. 1 4 31-2 1
974 7 2 1286 5 2 3 D 6 2 A 12 9391 11 71 364 Sept. 20 1 343 2
975 8 3 1287 6 3 4 G 7 3 A 4 93! )2 12 72 365 Sept. 9 5 344 3
976 9 4 1288 1 4 5 BA 8 4 A 23 9393 13 73 366 Aug. 29 3 345 Mar. 22 4
977 5690 6485 1289 2 1015 6 G 9 5 A 8 9394 14 74 367 Aug. 18 7 346 5
978 1 6 12' 0 3 6 7 F 10 6 M 31 9395 15 75 368 Aug. 8 5 3i7 6
979 2 7 1291 4 '7 8 E 11 7 A 20 9396' 16 76 369 Jul. 28 2 348 7
980 3 8 1292 G 8 9 DC 12 8 A 11 9397 17 77 370 Jul. 16 6_ 349 Mar. 21 1
981 4 9 1293 7 9 10 B 13 9 M 27 9398 18 78 371 Jul. 6 4 350 - 2
982 5695 6490 12114 1 1020 11 A 14 10 A 16 9399 19 79 372 Jun. 25 1 3M 3
983 6 1 1295 2 1 12 G 15 11 A 8 C400 20 80 373 Jun. 14 5 352 4
984 7 2 1296 4 2 13 FE 16 12 M 23 9401 21 81 374 Jun. 3 3 353 Mar. 20 5
985 8 3 1297 5 3 14 D 17 13 A 12 9402 22 82 375 Maii 23 7 354 6
986 9 4 1298 6 4 15 C 18 14 A 4 9403 23 83 376 Maii 13 5 355 7
987 5700 6495 1299 7 1025 16 B 19 15 A 24 9404 24 K4 377 Maii 2 2 356 1
988 1 6 1300 2 6 17 AG 1 1 A 8 9405 25 85 378 Apr. 20 6 357 Mar. 19 2
989 2 7 1301 3 7 18 F 2 2 M 31 9406 26 86 379 Apr. 10 4 358 3
990 3 8 1302 4 8 19 E 3 3 A 20 9407 27 87 380 Mar. 30 1 359 4
991 4 9 1303 5 9 20 D 4 4 A 5 9408 28 88 381 Mar. 19 5 360 5
992 5705 6500 1304 7 1030 21 CB 5 5 M 27 9409 29 89 382 Mar. 8 3 3(31 Mar. 18 6
993 6 1 1305 1 1 22 A 6 6 A 16 9410 30 90 383 Feb. 25 7 362 7
994 7 2 1306 2 2 23 G 7 7 A 1 9411 31 91 384 Feb. 14 4 363 1
995 8 3 1307 3 3 24 F 8 8 A 21 9412 32 92 385 Feb. 4 2 364 i 2
996 9 4 1308 5 4 25 ED 9 9 A 12 9413 33 93 33(3 Jan. 24 6 365 Mar. 17 3
997 5710 6505 1309 6 1035 26 C 10 10 M 28 9414 34 94 387 Jan. 13 4 3(36 4
998 1 6 1310 7 6 27 B 11 11 A 17 9415 35 95 388 Jan. 1 1 367 5
999 2 7 1311 1 7 28 A 12 12 A 9 9416 36 96 389 Dec. 22 5 3(38 6
1000 3 8 1312 3 8 1 GF 13 13 M 31 9417 37 97 390 Dec. 12 3 369 Mar. 16 7
391 Nov. 30 7
1001 4 9 1313 4 9 2 E 14 14 A 13 9418 38 98 392 Nov. 19 4 370 1
1002 5715 6510 1314 5 1040 3 D 15 15 A 5 9419 39 99 393 Nov. 9 2 371 2
1003 6 1 1315 6 1 4 C 16 1 M 28 9420 40 100 594 Oct. 29 6 372 3
1004 7 2 1316 1 2 5 BA 17 2 A 16 9421 41 101 i.95 Oct. 17 3 373 Mar. 15 4
1005 8 3 1317 2 3 6 G 18 3 A 1 9422 42 102 396 Oct. 7 1 374 5
276 ANN ANN ANN-

> > >

> > £> •a 3 -.« g
3
3
a > 2 <? a 3 1. 2. 3 •§ S: •< 9- 1.
•a
S3_
«3
S?2.
> |.
£•0.3-5
^'c ° W s^' cT g s| !•%« o
*^
<B "
r- O
•" V2 3 ?r 3*3J:o."' M
|? BJ
£"" g
~~ -rj
a s3 = oi- £ !i> c" 3
a. s» ls-1.1 er'2.
£ " =
|1 23-1^1 £3 !Ljjis.
_ "s2,. g."§
B°
s-1 *pi 3
5 of t-1
5° s*
£'
>"•<» f £=*
g.
sir
0
_ 3 3. S x §•
-•=•£ 9
Si-
S-cn £.1: c*
X
5 3.8 H
•o 1= i SI > ™ S 2.2
111 » .i s tr!•->*•>
t- £.m c a *•»
it: sr en* 3 <•/> O
cc C--
:i3

imnna.
0 « o 3<
1 5*
s.i o => C 8
3
• er»
I'i | { i-!lt iF-lif
KB"
'3
»s>
r
'8
»
»
i
B^ffs
E"O S" =
era! 1
»

Pg
3
C
•* * 3
a. ;/>«»-
0-5*0
H* «;" 3" aT*
!' i- «» 0
• 0
S*s-*«J3
a M
2. c §-»
= 32 .
ST"
•5' 3 = o*01 3 a ** "3 ^ ^ -e CO
J
• i T ffi 3 =•? i P' —1 3
•a P* <*> § §j 2. y i I r» l-~-*
An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mmis. L). F. An. Meua. u. F.
1006 9 4 1318 3 4 7 F 19 4 M2T 9i23 43 103 31)7 Sept. 26 5 375 6
1007 5720 6515 1319 4 1045 8 E 1 5 A 6 9424 44 104 398 Sept. 16 3 376 7
1008 1 6 1320 6 6 9 DC 2 6 M 28 9425 45 105 399 Sept. 4 7 377 Mar. 14 1
1009 2 7 1321 7 7 10 B 3 7 A 17 9426 46 106 400 Aug. 24 4 378 2
1010 3 8 1322 1 8 11 A 4 8 A 9 9427 47 107 401 Aug. 14 2 379 3
1011 4 9 1323 2 9 12 G 5 9 M 25 9428 48 1D8 402 Aug. 5 o 381) 4
1012 5725 6520 1324 4 1050 13 FE 6 10 A 13 9429 49 109 403 Jul. 22 3 381 Mar. 13 5
1013 6 1 1325 5 1 14 D 7 11 A 5 94.it) 50 110 404 Jul. 12 1 382 6
1014 7 2 1326 6 2 15 C 8 12 A 25 9431 51 111 405 Jul. 1 5 383 7
1015 8 3 1327 7 3 16 B 9 13 A 10 9432 52 112 408 Jun. 21 3 384 1
1016 9 4 1328 2 4 17 AG 10 14 A 1 9433 53 113 407 Jun. 9 7 385 Mar. 12 2
1017 5730 6525 1329 3 1055 18 F 11 15 A 21 9434 54 114 408 Mail 29 4 3S6 3
1018 1 6 13-tO 4 6 19 E 12 1 A 6 9435 55 115 409 Mail 19 2 387 4
1019 2 7 1331 5 7 20 D 13 2 M 29 9436 56 116 410 Mail 8 6 388 5
1020 3 8 1332 7 8 21 CB 14 3 A 17 9437 57 117 411 Apr. 26 3 389 Mar. 11 6
1021 4 9 13331 9 22 A 15 4 A 2 943S 58 118 412 Apr. 16 1 390 7
1022 5735 6530 1334 2 1060 23 G 16 5 A 25* 9439 59 119 413 Apr. 5 5 391 1
1023 6 1 1335 3 1 24 F 17 6 A 14 9440 60 120 414 Mar. 25 2 392 2
1024 7 2 1336 5 2 25 ED 18 7 A 5 9441 CO 121 415 M <r. 14 7 3 »3 Mar. 10 3
1025 8 3 . 1337 6 3 26 C 19 8 A 18 9442 122 416 Mar 3 4 394 4
1026 9 4 1338 7 4 27 B 1 9 A 10 9443 "•"•. 3 123 417 Keb. 2L 'L 395 5
1027 5740 6535 1339 1 1005 28 A 2 10 M 26 9444 •""* 4 124 418 Feb. 10 6 3i)6 6
1028 1 6 13403 6 1 GF 3 11 A 14 9445 o 5 125 419 Jan. SO 3 397 Mar. 9 7
1029 2 7 1341 4 7 2 E 4 12 A 6 9446 5" 6 126 420 Jan. 19 1 398 1
1030 3 8 1342 5 8 3 D 5 13 M 29 9447 ? 7 127 421 Jan. 8 5 399 2
<j 422 Dec. 2R 2
1031 4 9 13436 9 4 C 6 14 A 11 9448 § 8 128 423 Dec. 18 7 400 3
1032, 5745 6540 1344 1 1070 5 BA 7 15 A 2 9'i49 ' 9 129 424 Dec. 6 4 401 Mar. 8 4
1033 6 1 1345 2 1 6 G 8 1 A 22 9450 10 130 425 Nov. 25 1 402 5
1034 7 2 1346 3 2 7 F 9 2 A 14 9i5l 11 131 426 Nov. 15 6 403 6
1035 8 3 1347 4 3 8 E 10 3 M 3D 9452 12 132 427 Nov. 4 3 404 7
1036 9 4 1348 6 4 9 DC 11 4 A 18 9453 13 133 428 Oct. 24 1 405 Mar. 7 1
1037 5750 6545 1349 7 1075 10 B 12 5 A 10 9454 14 134 42V) Oct. 13 5 406 2
1038 1 6 1350 1 6 11 A 13 6 M 26 9455 15 135 430 Oct. 2 2 407 3
1039 2 7 1351 2 7 12 G 14 7 A 15 9456 16 136 431 Sept. 22 7 408 4
1040 3 8 1352 4 8 13 FE 15 8 A 6 9457 17 137 432 Sept. 10 4 409 Mar. 6 5
1041 4 9 1353 5 9 14 D 16 9 M 22 9458 18 138 433 Aug. 3U i 410 6
1042 5755 6550 1354 6 1080 15 C -17 10 A 11 9459 19 139 434 Aug. 20 6 411 7
1043 6 1 1355 7 1 16 B 18 11 A 3 9460 20 140 435 Aug. 9 3 412 1
1044 7 2 1356 2 2 17 AG 19 12 A 22 9461 21 141 436 Jul. 29 1 413 Mar. 5 2
1045 8 3 1357 3 3 18 F 1 13 A 7 9462 22 142 437 Jul. 18 5 414 3
1!046 9 4 1358 4 4 19 E 2 14 M 3U 9463 23 143 438 Jul. 7 2 415 4
1047 5760 6555 1359 5 1085 20 D 3 15 A 19 9464 24 144 439 Jun. 20 7 416 5
1048 1 6 1360 7 6 21 CB 4 1 A 3 9165 25 145 440 Jun. 15 4 417 Mar. 4-6
1049 2 7 1361 1 7 22 A 5 2 M 26 9466 26 146 441 Jun. 4 1 418 7
1050 3 8 1362 2 8 23 G 6 3 A 15 9i67 27 147 442 Mali 25 6 419 1
1051 4 9 1363 3 9 24 F 7 4 M 31 94<i8 28 148 443 Man 14 3 420 2
1052 5765 6560 1364 5 1090 25 ED 8 5 A 19 9469 29 149 444 Mali 2 7 421 Mar. 3 3
1053 6 1 1365 <i 1 26 C 9 6 A 11 9470 30 150 44> Apr. 22 5 422 4
1054 7 2 1366 7 2 27 B 10 7 A 3 9471 31 151 446 Apr. 11 2 423 5
10^5 8 3 13(57 1 3 28 A 11 8 A 16 9472 32 152 447 Apr. 17 424 6
1056 9 4 1368 3 4 1 GF 12 9 A 7 9473 33 l.xJ 448 Mar. 20 4 425 Mar. 2 7
1057 5770 6565 1369 4 1095 2 E 13 10 M 30 9474 34 15i 449 Mar. 9 1 426 1
1058 1 6 1370 5 6 3 D 14 11 A 19 9475 35 155 450 Feb. 27 6 427 2
1059 2 7 1371 6 7 4 C 15 12 A 4 9476 36 156 451 Feb. 16 3 428 3
1060 3 8 1372 1 8 5 BA 16 13 M 26 9477 37 157 452 Feb. 5 7 429 Mar. 1 4 ,
1061 4 9 1373 2 9 6 G 17 14 A 15 9478 38 158 453 Jan. 25 5 430 5
1062 5775 6570 1374 3 1100 7 F 18 15 M 3L 9479 39 159 454 Jan. 14 2 431 6
10113 6 1 1375 4 1 8 E 19 1 A 20 9480 40 160 455 Jan. 3 6 432 7
1064 7 2 1376 6 2 9 DC 1 2 A 11 9i81 41 161 456 Dec. 24 4 433 Feb. 29 1
1065 8 3 1377 7 3 10 B 2 3 M 27 9482 42 162 457 Dec. 12 1 434 Feb. 28 2
458 Dec. 2 6
1066 9 4 1378 1 4 11 A 3 4 A 16 9483 43 163 459 Nov. 21 o 435 3
1067 5780 6575 1379 2 1105 12 G 4 5 A 8 9484 44 164 460 Nov. 10 7 436 4
1068 1 6 1380 4 6 13 FE 5 6 M 23 9485 45 165 461 Oct. 30 5 437 5
1069 2 7 1381 5 7 14 D 6 7 A 12 9486 46 166 462 Oct. 19 2 438 Feb. 27 6
1070 3 8 13826 8 15 C 7 8 A 4 9487 47 167 463 Oct. 8 6 439 7
 ANN ANN ANN 277

Anni Epochs Clialaise, solares

Anni Cycli Chalaiorum, comp.

3r

Ann! Solares Epochs Rumes

Anni Epoclise Arabics luna-

Anni Epochs Persies 365

Anni Epochs Gelata solar, a]

a

Cyclus Solis Julianus, cum

Auni Epochse Christians a

medium Aquarii deducii.

tis, ab ingressii Solis in
Paschse dies. A. Aprilem.

sc. Anni Venni 8864 laben-

Ann! Mundi juxta Grsecos.

darimi, a primo die Octo-

h. e. Graecs, seu Selcuci-
bris cum feriis inilialibus.

Moharram , sive primus

dis deduct!, cum diebns et
res, ab Hegira Mohamme-

dicbus et feriis initialibus,

Yezdcjerd deducli , cum
dierum, ab ev6povc<T(Jia>
3

dium motum Lunae incipit.

Arabuin mensis, juxla me-
feriis inilialibus , qnibus

cipit.
quibus FervarJin, sive pri-

horizonte Chowai ezmiorum

mus Persarum mensis, in-

meridie prox. seq ingressu

Anni Period! Juliana? a

Cyclus Lunge Julianus.

Litteris Dominicalibus.

e ti'ibus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
««-o

Kaienctis Januarii.

Kalen.lis Januarii.

Indiclio Romana.
JEra Hispanica.
X
(KJ
3t

§'
•c_

An An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An An. Mens. D. F. An. Meus. D. F. «>.§
1071 4 9 1383 7 9 16 B 8 9 A 24 9i88 48 168 464 Sept. 28 4 440 1 0 g.
1072 5785 1384 2 1110 17 AG 9 10 A 8 9489 49 169 4(55 Sept. 16 1 5-3
6580 441 2
1073 6 1 1385 3 1 18 F 10 11 M 31 9490 50 170 466 Sept. 6 6 442 Feb. 26 3 ffj|
1074
1075
7
8
2
3
1386 4
1387 5
2
3
19 E 11 12
20 D 12 13
A
A
20
5
9491
9492
51
52
171
172
467 Aug. 26 3
468 Aug. 15 7
443
444
4
5
!§
1076 9 4 1388 7 4 21 CB 13 14 M 27 9493 53 173 469 Aug. 4 5 445 6
1077 1389 1 1115 22 A 14 15 A 16 9494 54 174 470 Jul. 24 2 446 Feb. 25 7 5' w
5790 6585
1078 1 6 1390 2 6 23 G 15 1 A 8 9495 55 175 471 Jul. 13 6 447 1 Ann.
1079 2 7 1391 3 7 24 F 16 2 M 24 9496 56 176 472 Jul. 3 4 448 2 1
1080 3 8 1392 5 8 25 ED 17 3 A 12 9497 57 177 473 Jun. 211 449 3 2
1C81 4 9 1393 6 9 26 C 18 4 A 4 9498 58 178 474 Jun. 10 5 450 Feb: 24 4 3
1082 5795 6590 1394 7 1120 27 B 19 5 A 24 9499 59 179 475 Mail 31 3 451 5 4
1083 6 1 1395 1 1 28 A 1 6 A 9 9500 60 180 476 Mail 20 7 452 6 5
1084 7 2 1396 3 2 1 GF 2 7 M 31 95D1 ^ 1 1 477 Mail 9 5 453 7 6
1085 8 3 1397 4 3 2 E 3 8 A 20 9502 o2 2 478 Apr. 28 2 454 Feb. 23 1 7
10*6 9 4 1398 5 4 3 D 4 9 A 5 9503 *< ' 0
0 0 3 479 Apr. 17 6 455 2 8
1087 5800 6595 1399 6 1125 4 G 5 10 M 28 9504 ~4 4 480 Apr. 74 456 3 9
1088 1 6 1400 1 6 5 BA 6 11 A 16 9505 £5 5 481 Mar. 26 1 457 4 10
1089 2 7 1401 2 7 6 G 7 12 A 1 9506 » 6 6 482 M:ir. 15 5 458 Feb. 22 5 11
louo 3 8 1402 3 8 7 F 8 13 A 21 9507 S 7 7 483 Mar. 5 3 459 6 12
1091 4 9 1403 4 9 8 E 9 14 A 13 9508 484 I'eb. 22 7 460 7 13
1092 5805 6600 1404 6 1130 9 DC 10 15 M 28 9509 ro 9
^8 485 Feb. 11 4 461 1 14
1093 6 1 1405 7 1 10 B 11 1 A 17 9510 ?10 10 486 Jan. SI 2 462 Feb. 21 2 15
1094 7 2 1406 1 2 11 A 12 2 A 9 9511 11 11 487 Jan. 20 6 463 3 16
1095 8 3 1407 2 3 12 G 13 3 M 25 9512 12 12 488 Jan. 10 4 464 4 17
489 Dec. 30 1
1096 9 4 1408 4 4 13 FE 14 4 A 13 9513 13 13 490 Dec. 18 5 465 5 18
1097 5810 6605 1409 5 1135 14 D 15 5 A 5 9514 14 14 491 Dec. 18 3 466 Feb. 20 6 19
1098 1 6 1410 6 6 15 C 16 6 M 28 9515 15 15 492 Nov. 27 7 467 7 20
1099 2 7 14U 7 7 16 B 17 7 A 10 9516 16 16 493 Nov. 16 4 468 1 21
1100 3 8 1412 2 8 17 AG 18 8 A 1 9517 17 17 494 Nov. 5 2 469 2 22
1101 4 9 1413 3 9 18 F 19 9 A 21 9518 18 18 495 Oct. 25 6 470 Feb. 19 3 23
1102 5815 6610 1414 4 1140 19 E 1 10 A 6 9519 19 19 496 Oct. 15 4 47t 4 24
1103 6 1 1415 5 1 20 D 2 11 M 29 9520 20 20 497 Oct. 21 472 5 25
1104 7 2 1416 7 2 21 CB 3 12 A 17 9521 21 21 493 Sept. 22 5 473 6 26 ^
1105 8 3 1417 1 3 22 A 4 13 A 9 9522 22 22 499 Sept. 12 3 474 Feb. 18 7 27
1106 9 4 1418 2 4 23 G 5 14 M 25 95-23 23 23 500 Sept. 1 7 475 1 28
1107 5820 6615 1419 3 1145 24 F 6 15 A 14 9524 24 24 501 Aug. 21 4 476 2 29
1108 1 6 1420 5 6 25 ED 7 1 A 5 0525 25 25 5D2 Aug. 10 2 477 3 30
1109 2 7 1421 6 7 26 C 8 2 A 25 9526 26 26 503 Jul. 30 6 478 Feb. 17 4 31
1110 3 8 1422 7 8 27 B 9 3 A 10 9527 27 27 504 Jul. 19 3 479 5 32
1111 4 9 1423 1 9 28 A 10 4 A 2 9528 28 28 505 Jul. 9 1 480 6 33
1112 5825 6620 1424 3 1150 1 GF 11 5 A 21 9529 29 29 506 Jun. 27 5 481 7 34
1113 6 1 1425 4 1 2 E 12 6 A 6 9530 30 30 507 Jun. 17 3 482 Feb. 16 1 35
1114 7 2 1426 5 2 3 D 13 7 M 29 9531 31 31 508 Jim. 6 7 483 2 36
1115 8 3 1427 6 3 4 C 14 8 A 18 9532 32 32 509 Mail 26 4 484 3 37
11 16 9 4 1428 1 4 5 BA 15 9 A 2 9533 33 33 510 Mail 15 2 485 4 38
1117 5830 6625 1429 2 1155 6 G 16 10 M 25 9534 34 34 511 Mail 4 6 486 Feb. 15 5 39
1118 1 6 1430 3 6 7 F 17 11 A 14 9535 35 35 512 Apr. 23 3 487 6 40
1H9 2 7 1431 4 7 8 E 18 12 M 30 9536 36 36 513 Apr. 13 1 488 7 41
1120 3 8 1432 (> 8 9 DC 19 13 A 18 9537 37 37 514 Apr. 1 5 489 1 42
1121 4 9 1433 7 9 10 B 1 14 A 10 9538 38 38 515 Mar. 21 2 49J Feb. 14 2 43
1122 5835 6630 143i 1 1160 11 A 2 15 M 26 9539 39 39 516 Mar. 11 7 491 3 44
1123 6 1 1433 2 1 12 G 3 1 A 15 9540 40 40 517 Feb. 2-! 4 492 4 45
1124 7 2 1436 4 2 13 FE 4 2 A 6 9541 41 41 518 Feb. 18 2 493 5 46
11 2 S 8 3 1437 5 3 14 D 5 3 M 29 9542 42 42 519 Feb. 6 6 494 Feb. 13 6 47
1126 9 4 1438 6 4 15 C 6 4 A 11 9543 43 43 520 Jan. 26 3 495 7 48
1127 5840 6635 1439 7 1165 16 B 7 5 A 3 9544 44 44 52V Jan. 16 1 496 1 49
1128 1 6 1440 2 6 17 AG 8 6 A 22 9545 45 45 522 Jan. 5 1 497 2 50
1129 2 7 1441 3 7 18 F 9 7 A 14 95«3 46 46 523 Dec. 24 2 498 Feb. 12 3 51
1130 3 8 1442 4 8 19 E 10 8 M 30 9547 47 47 524 Dec. 14 7 499 4 52
525 Dec. 3 4
1131 4 9 1443 5 9 20 D 11 9 A 19 9548 48 48 526 Nov. 23 2 500 5 53
1132 5845 6640 1444 7 1170 21 CB 12 10 A 10 9549 49 49 527 Nov. 116 501 6 54
1133 6 1 1445 1 1 22 A 13 11 M 26 9550 50 50 528 Oct. 31 3 502 Feb. 11 7 55
1134 7 2 1446 2 2 23 G 14 12 A 15 9551 51 51 529 Oct. 21 1 503 1 56
1135 8 3 1447 3 3 24 F 15 13 A 7 9552 52 52 530 Oct. 10 5 504 2 57
278 ANN ANN ANN

J
>

Anm Cycli Chataiorum, comp.

\nni Epochse Chalaise, solares

Anni Epochse Arabicse luna-

Anni Epochae Persicse 365

Anni Epochse GeMaese solar,

Anni Solares Epochse Rumese
Anni Epochs? Christianas a

Cyclus Solis Julianus, cum

medium Aquarii deducd.

tis , ah iiigressu Solis in
sc. Anni Venni 8864 laben-
Anni Mundi juxta Graces.

Paschae dies. A. Aprilem.

Moharram , sive primus*

feriis inilialibus , quibus
dis deducli, rum diebns et
res, ab Hegira Mohamme-

dienim, ab ev8povK7(J.w
dium motuin Luna? incipil.
Arabuin mensis, juxta me-

cipit.
mus Persarum mensis, in-
quibus Fervardin, sive pri-
diebus et feriis initialibus,
Yezdijerd deducti , cum
darum, a primo die Octo-
h. e. Grsecse, seu Seleuci-
bris cum feriis inilialibus.
Anni Period! Julianae a

e t'ribus Cyclis sexag.

Cyclus Lunae Julianus.
Litteris Dominicalibus.

M. Martium denotat.
o
Kalendis Jaauarii.

Kalenais Januarii.

Indictio Romana.

ab eqnin. verno.
V!

^2ra Hispanica.
i'
M
»

1
•e.

An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1136 9 4 1448 5 4 25 ED 16 14 M 22 9553 53 53 531 Sept. 28 2 505 3 58
1137 5850 6645 1449 6 1175 26 C 17 15 A 11 9554 54 54 532 Sept. 18 7 506 Feb. 10 4 59
1138 1 6 1450 7 6 27 B 18 1 A 3 9555 55 55 533 Sept. 7 7 507 5 60
1139 2 7 1451 1 7 28 A 19 2 A 23 9556 56 56 534 Aug. 27 1 508 6 61
1140 3 8 1452 3 8 1 GF 1 3 A 7 9557 57 57 535 Aug. 16 6 509 7 62
1141 4 9 1453 4 9 2 E 2 4 M 30 9558 58 58 536 Aug. 5 3 510 Feb. 9 1 63
1142 5855 6650 1454 5 1180 3 D 3 5 A 19 9559 59 59 537 Jul. 26 1 511 2 64
1143 6 1 1455 6 1 4 C 4 6 A 4 9560 60 60 538 Jul. 15 5 512 3 65
1144 7 2 1456 1 2 5 BA 5 7 M 26 9561 ta 61 539 Jul. 3 2 513 4 66
1145 8 3 1457 3 3 6 G 6 8 A 15 9562 ,92 62 540 Jun. 23 7 514 Feb. 8 5 67
1146 9 4 1458 3 4 7 9 M 31 9563 £. 3 63 541 Jun. 12 4 515 6 68
1147 5860 6655 1459 4 1185 8 E 8 10 A 20 9564 L, 4 64 5'<2 Jun. 1 1 516 7 69
1148 1 6 1460 6 6 9 DC 9 11 A 11 9565 § 5 65 543 Mali 21 6 517 1 70
1149 2 7 1461 7 7 10 B 10 12 A 3 9566 o> b 66 544 Mail 10 3 518 Feb. 7 2 71
1150 3 8 1462 1 8 11 A 11 13 A 16 9567 P 7 67 545 Apr. 29 7 519 3 72
1151 4 9 1463 2 9 12 G 12 14 A 8 9568 CD 8 68 546 Apr. 19 5 520 4 73
3
1152 5865 6660 1464 4 1190 13 FE 13 15 M 30 9569 r 9 69 547 Apr. 7 2 521 5 74
1153 6 1 1465 5 1 14 D 14 A 19 9570 10 70 548 Mar. 28 7 522 Feb. 6 6 75
1154 7 2 1466 6 2 15 C 15 2 A 4 9571 11 71 5i9 Myr. 17 4 523 7 76
1155 8 3 1467 7 3 16 B 16 3 M 27 9572 12 72 550 Mar. 6 1 524 1 77
1156 9 4 1468 2 4 17 AG 17 4 A 15 9573 13 73 551 Keb. 24 6 525 2 78'
1157 5870 6665 1469 3 1195 18 F 18 5 M 31 9574 14 74 552 Feb. 12 3 526 Feb. 5 3 79
1158 1 6 14704 6 19 E 19 6 A 20 9575 15 75 553 Feb. 1 7 527 4 80
1159 2 7 1471 5 7 20 D 1 7 A 12 9576 16 76 554 Jan. 22 5 528 5 81
1160 3 8 1472 7 8 21 CB 2 8 M 27 9577 17 77 555 Jan. 11 2 529 6 82
556 Dec. 31 7
1161 4 9 14731 9 22 A 3 9 A 16 9578 18 78 5Y7 Dec. 20 4 530 Feb. 4 7 83
1162 5875 6670 1474 2 1200 23 G 4 10 A 8 9579 19 79 558 Dec. 9 1 531 1 84
1163 6 1 14753 1 24 F 5 11 M 24 9580 20 80 559 Nov. 29 6 532 2 85
1164 7 2 1476 5 2 25 ED 6 12 A 12 9581 21 81 560 Nov. 17 3 533 3 86
1165 8 3 1477 6 3 26 C 7 13 A 4 9582 22 82 561 Nov. 6 7 554 Feb. 3 4 87
1166 9 4 1478 7 4 27 B 8 14 A 24 95^3 23 83 562 Oct. 27 5 535 5 88
1167 5880 6675 1479 1 1205 28 A 9 15 A 9 9584 24 84 583 Oct. 16 2 536 6 89
1168 1 6 1480 3 6 1 GF 10 1 M 31 9585 25 85 564 Oct. 4 6 537 7 90
1169 2 7 1481 4 7 2 E 11 2 A 20 9586 26 86 '565 Sept. 23 4 538 Feb. 2 1 91
1170 3 8 1482 5 8 3 D 12 3 A 5 9587 27 87 566 Sept. 13 1 539 2 92
1171 4 9 1483 6 9 4 G 13 4 M 28 9588 28 88 567 Sept. 3 6 540 3 93
1172 5885 6680 1484 1 1210 5 BA 14 5 A 16 9589 29 89 568 Aug. 22 3 541 4 94
1173 6 1 1485 2 1 6 G 15 6 A 8 £1590 30 90 569 Aug. 11 7 542 Feb. 1 5 95
1174 7 2 1486 3 2 7 F 16 7 M 24 9591 31 91 570 Aug. 1 5 543 6 96
1175 8 3 1487 4 3 8 E 17 8 A 13 9592 32 92 571 Jul. 21 2 544 7 97
1176 9 4 1488 6 4 9 DC 18 9 A 4 - 9593 33 93 572 Jul. 9 6 545 1 98
1177 5890 6685 1489 7 1215 10 B 19 10 A 24 9594 34 94 573 Jun. 29 4 546 Jan. 31 2 99
1178 1 6 1490 1 6 11 A 1 11 A 9 9595 35 95 574 Jun. 18 1 547 3 100
1179 2 7 1491 2 7 12 G 2 12 A 1 9596 36 96 575 Jun. 7 5 548 4 101
1180 3 8 1492 4 8 13 FE 3 13 A 20 9597 37 97 576 Mail 27 3 549 5 102
1181 4 9 1493 5 9 14 D 4 14 A 5 9598 38 98 577 Mail 16 7 550 Jan. 3D 6 103
1182 5895 6690 1494 6 1220 15 C ,5 15 M 28 9599 39 99 578 Mail 6 5 551 7 104
1183 6 1 1495 7 1 16 B 6 1 A 17 9600 40 100 579 Apr. 25 2 552 1 105
1184 7 2 1496 2 2 17 AG 7 2 A 1 9(101 41 101 580 Apr. 13 6 553 2 106
1185 8 3 1497 3 3 18 F 8 3 A 21 9602 42 102 581 Apr. 3 4 554 Jan. 29 3 107
1186 9 4 1498 4 4 19 E 9 4 A 13 9603 43 103 582 Mar. 23 1 555 4 108
1187 5900 6695 1499 5 1225 20 D 10 5 M 29 9604 44 104 583 Mar. 12 5 556 5 109
1188 1 6 1500 7 6 21 CB 11 6 A 17 9605 45 105 584 Mar. 1 3 557 6 110
1189 2 7 1501 1 7 22 A 12 7 A 9 9606 46 106 585 Feb. 18 7 558 Jan. 28 7 111
1190 3 8 1502 2 8 23 G 13 8 M 25 9607 47 107 586 Feb. 8 5 559. 1 112
1191 4 9 1503 3 9 24 F 14 9 A 14 9608 48 108 587 Jan. 28 2 560 2 113
1192 5905 6700 1504 5 1230 25 ED 15 10 A 5 9609 49 109 588 Jan. 17 6 561 3 114
1193 6 1 1505 6 1 26 C 16 11 M 28 9610 50 110 589 Jan. 6 4 562 Jan. 27 4 115
1194 7 2 1506 7 2 27 B 17 12 A 10 9611 51 111 590 Dec. 26 1 563 5 116
1195 8 3 1507 1 3 28 A 18 13 A 2 9612 52 112 591 Dec. 15 5 564 6 117
592 Dec. 5 3
1196 9 4 15C8 3 4 1 GF 19 14 A 21 9613 53 113 593 Nov. 23 7 565 7 118
1197 5910 6705 1509 4 1235 2 E 1 15 A 6 9614 '54 114 594 Nov. 12 4 566 Jan. 26 1 119
119S 1 6 1510 5 6 3 D 2 1 M 29 9615 55 115 595 Nov. 2 2 567 2 120
1199 2 1511 6 7 4 C 3 2 A 18 9616 56 116 596 Oct. 22 6 568 3 121
1200 3 8 1512 1 8 5 BA 4 3 A 9 9617 57 117 597 Oct. 11 4 569 4 122
 ANN ANN ANN 279

Anni Epochse Chalaice, solares

Anm Cycli Chataiorum, comp.

lAnni Epocha Persicse 365

Anni Solares Epochse Rutnese

Anni Epochs Arabics luna-

Cyclus Solis Julianus, cum
Anni Epochs Christianas a

medium Aquarii deducii.

Paschse dies. A. Aprilem.

tis, ab ingressu Solis in

sc. Anni Venni 8864 laben-
3

Anni Mundi juxta Grscos.

3_

daruni, a primo die Octo-

h. e. Grsecse, seu Sel<;uci-
bris cum feriis inilialibus.

feriis initialibus , quibus

dis deduct!, rum diebns et

cipit.

diebus et feriis initialibus,

Yezdcjerd deduct! , cum
dierum, ab ev6povi<nj.w
Moharram , sive primus

res, ab Hegira Moliamme-

mus Ptrsarum mensis, in-

quibus Fervardin, sive pri-
dium motum Lunae incipit.
Arabuin mensis, juxta me-
Anni Period! Julian* a

Lilteris Duminicalibus.
S

e tribus Cyclis sexag.

M. Martium denutat.
Kaleiiiiis Jauuarii.
Kalends Januarii.

Indictio Romans.
jEra Hispanica.
1
r"
e I
8
S. <D 5T

1 3 i»
?8
CA
g
sf
An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1201 4 9 1513 2 9 6 G 5 4 M 25 9618 58 118 598 Sept. 30 1 570 Jan. 25 5 123
1202 5915 6710 1514 3 1240 7 F 6 5 A 14 9619 59 119 599 Sept. 19 5 571 6 124
1203 6 1 1515 4 1 8 E 7 6 A 6 9620 60 120 600 Sept. 9 3 572 7 125
1204 7 2 1516 6 2 9 DC 8 7 A 25 9621 1 121 601 Aug. 28 7 573 1 126
1205 8 3 1517 7 3 10 B 9 8 A 10 9622 co 122 602 Aug. 17 4 574 Jan. 24 2 127
9 4 1518 1 4 11 A 10 9 A 2 n dQ 123
9623 wj 603 Aug. 7 2 575 3 128
1207 5920 6715 1519 2 1245 12 G 11 10 A 22 9624 a 4 124 604 Jul. 27 6 576 4 129
120S 1 6 1520 4 6 13 FE 12 11 A 6 9625 125 605 Jul. 15 3 577 5 130
1209 2 7 1521 5 7 14 D 13 12 M 29 9626 £6 126 606 Jul. 5 1 578 Jan. 23 6 131
1210 3 8 1522 6 8 15 C 14 13 A 18 9627 f 7 127 607 Jun. 24 5 579 7 132
1211 9 1523 7 9 16 B 15 14 A 3 9628 £ 8 128 608 Jun. 14 3 580 1 133
1212 5925 6720 15-24 2 1250 17 AG 16 15 M 25 9629 ' 9 129 C09 Jun. 2 7 581 2 134
1213 6 1 1525 3 1 18 F 17 1 A 14 9630 10 130 610 Maii 22 4 582 Jan. 22 3 135 *
1214 7 2 1526 4 2 19 E 18 2 M 30 9631 11 131 611 Maii 12 2 583 4 136
1215 8 3 1527 5 3 20 D 19 3 A 19 9632 12 132 612 Maii 1 6 584 5 137
1216 9 4 1528 7 4 21 CB 1 4 A 10 9633 13 133 613 Apr. 19 3 585 6 138
1217 5930 6725 1529 1 1255 22 A 2 5 M 26 9634 14 134 614 Apr. 9 1 5S6 Fan. 21 7 139
1218 1 6 15302 6 23 G 3 6 A 15 9635 15 135 615 Mar. 29 5 587 1 140
1219 2 7 1531 3 7 24 F 4 7 A 7 9636 16 136 616 Mar. 19 3 588 2 141
1220 3 8 1532 5 8 25 ED 5 8 M 29 9637 17 137 617 Mar. 7 7 589 3 142
1221 4 9 1533 6 9 26 C 6 9 A 11 9638 18 138 618 Feb. 24 4 590 Jan. 20 4 143
1222 5935 6730 1534 7 1260 27 B 7 10 A 3 9639 19 139 619 Feb. 14 2 591 5 144
1223 6 1 1535 1 1 28 A 8 11 A 23 9640 20 140 620 Feb. 3 6 592 6 145
1224 7 2 1536 3 2 1 GF 9 12 A 14 9641 21 141 621 Jan. 23 3 593 7 146
1225 8 3 1537 4 3 2 E 10 13 M 30 9642 22 142 622 Jan. 12 1 594 Jan. 19 1 147
1226 9 4 ir,385 4 3 D 11 14 Ar 19 9643 23 143 623 Jan. 1 5 595 2 148
1227 5940 6735 1539 6 1265 4 C 12 15 A 11 9644 24 144 624 Dec. 21 2 596 3 149
1228 1 6 1540 1 6 5 BA 13 1 M 26 9645 25 145 625 Dec. 11 7 597 4 150
1229 2 7 1541 2 7 6 G 14 2 A 15 9646 26 146 626 Nov. 29 4 598 Jan. 18 5 151
1230 3 8 1542 3 8 7 F 15 3 A 7 9647 27 147 627 Nov. 19 2 599 6 152
628 Nov. 8 6
1231 4 9 15434 9 8 E 16 4 M 23 9648 28 148 629 Oct. 28 3 600 7 153
1232 5945 6740 1544 6 1270 9 DC 17 5 A 11 9649 29 149 630 Oct. 17 1 601 1 154
1233 6 1 15457 1 10 B 18 6 A 3 9650 30 150 631 Oct. 6 5 602 Jan. 17 2 155
1234 7 2 1546 1 2 11 A 19 7 A 23 9651 31 151 632 Sept. 25 2 603 3 156
1235 8 3 1547 2 3 12 G 1 8 A 8 9652 32 152 633 Sept. 15 7 604 4 157
1236 9 4 1548 4 4 13 FE 2 9 M 30 9653 33 153 634 Sept. 2 4 605 5 158
1237 5950 6745 1549 5 1275 14 D 3 10 A 19 9654 34 154 635 Aug. 23 1 606 Jan. 16 6 159
1238 1 6 1550 6 6 15 C 4 11 A 4 C655 35 155 636 Aug. 13 6 607 7 160
1239 2 7 1551 7 7 16 B 5 12 M 27 9656 36 156 637 Aug. 2 3 608 1 161
1240 3 8 1552 2 8 17 AG 6 1H A 15 9657 37 157 638 Jul. 22 1 609 2 162
1241 4 9 1553 3 9 18 F 7 14 M 31 9658 38 158 639 Jul. 11 5 610 Jan. 15 3 163
1242 5955 6750 1554 4 1280 19 E 8 15 A 20 9659 39 159 640 Jun. 30 2 611 4 164
1243 6 1 1555 5 1 20 D 9 1 A 12 9660 40 160 641 Jun. 20 7 - 612 5 165
1244 7 2 1556 7 2 21 CB 10 2 A 3 9661 41 161 642 Jim. 8 4 613 6 166
1245 8 3 1557 1 3 22 A 11 3 A 16 9662 42 162 643 Maii 28 1 614 Jan. 14 7 167
1246 9 4 1558 2 4 23 G 12 4 A 8 9663 43 163 644 Maii 18 6 615 1 168
1247 5960 6755 1559 3 1285 24 F 13 5 M 31 9664 44 164 645 Maii 7 3 616 2
1248 1 6 15005 6 25 ED 14 6 A 19 9665 45 165 646 Apr. 26 1 617 3 170
1249 2 7 1561 6 7 26 C 15 7 A 4 9666 46 166 647 Apr. 15 5 618 Jan. 13 4 171
1250 3 8 1562 7 8 27 B 16 8 M 27 9667 47 167 648 Apr. 4 2 619 5 172
1251 4 9 1563 1 9 28 A 17 9 A 16 9668 48 168 649 Mar. 25 7 620 6 173
1252 5965 6760 1564 3 1290 1 GF 18 10 M 31 9669 49 169 650 Mar. 13 4 621 7 174
1253 6 1 1565 4 1 2 E 19 11 A 20 9670 50 170 651 Mar. 2 1 622 Jan. 12 1 175
1254 7 2 1566 5 2 3 D 1 12 A 12 9671 51 171 652 Feb. 20 6 623 2 176
1255 8 3 1567 6 3 4 C 2 13 M 28 9672 52 172 653 Feb. 9 3 624 3 177
1256 9 4 1568 1 4 5 BA 3 14 A 16 9673 53 173 654 Jan. 29 7 625 4 178
1257 5970 6765 1569 2 1295 6 G 4 15 A 8 9674 54 174 655 Jan. 18 5 626 Jan. 11 5 179
1258 1 6 1570 3 6 7 F 5 1 M 24 9675 55 175 656 Jan. 7 1 627 6 180
1259 2 7 1571 4 7 8 E 6 2 A 13 9676 56 176 657 Dec. 28 7 628 7 181
1260 3 8 15726 8 9 DC 7 3 A 4 9677 57 177 658 Dec. 17 4 629 1 182
659 Dec. 5 1
1261 4 9 1573 7 9 10 B 8 4 A 24 9678 58 178 660 Nov. 25 6 630 Jan. 10 2 183
1262 5975 6770 15T4 1 1300 11 A 9 5 A 9 9679 59 179 661 Nov. 14 3 631 3 184
1263 6 1 1575 2 1 12 G 10 6 A 1 9680 60 180 662 Nov. 3 7 632 4 185
1264 7 2 1576 4 2 13 FE 11 7 A 20 9681 1 1 663 Oct. 23 5 633 5 186
1265 8 3 1577 5 3 14 D 12 8 A 5 9682 2 2 664 Oct. 12 2 634 Jan. 96 187
280 ANN ANN ANN

(
ll
Anni Cycli Chataiorum, comp.
Anni Epochse Chataise, solares

Anni Epochse Arabicae luna-

Anni Epochse Persies 365

Anui Solares Epochs? Rumese

Ann! Epochse Gelalsse solar,

Cyclus Solis Julianus, cum
Anni Epoch* Christianas a

medium Aquarii deduci i.

tis , ab ingressi! Solis in
Paschse dies. A. Aprilem.

sc. Anni Venni 8864 laben-

Anni Mundi juxta Graces.

Woharram , sive primus

dium molum Lunae incipit.

feriis inilialibus , quibus

dis deducli, oum diebus et
res, ab Hegira Mohanmie-

dielius et feriis initialibus,

dierum, ab IvOpovKTjxw
1.

Arabuin mensis, juxla me-

cipit.
mus Persaruni mensis, in-
quibus FervarJin, sive pri-
Ytzdcjerd deducli , cum
darum, a primo die Octo-
h. e. Grsscse, seu Seleuci-
bris cum feriis iaitialibus.
Anni Period! Julianse a

Cyclus Lunss Julianus.

Lilteris Dominicalibus.

e li'ibus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
Kaiendis Januarii.
Kaiendis Januarii.

Indiclio Romana.

ab equin. verno.
JEx& Hispanica.
o,

1
03
1.

•e.

An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1266 9 4 1578 6 4 15 C 13 9 M 28 9ti83 CO Q 3 665 Oct. 1 6 635 7 188
1267 5980 6775 1579 7 1305 16 B 14 10 A 17 9684 n4 4 666 Sept. 21 4 636 1 189
1268 1 6 1580 2 6 17 AG 15 11 A 8 9685 O ^ 5 667 Sept. 9 1 637 2 190
1269 2 7 1581 3 7 18 F 16 12 M 24 9686 ~ 6 6 668 Aug. 30 0 6:58 Jan. 8 3 191
1270 3 8 1582 4 8 19 E 17 13 A 13 9687 C/3 1 7 669 Aug. 19 3 639 4 192
1271 4 9 1583 5 9 20 D 18 14 A 5 9688 8 670 Aug. 87 610 5 193
1272 5985 6780 1584 7 1310 21 CB 19 15 A 24 9I5S9 (0 Q
9 671 Jul. 28 5 641 6 194
1273 6 1 1585 1 1 22 A 1 1 A 9 9690 10 672 Jul. 17 2 642 Jan. 7 7 195
1274 7 2 1586 2 2 23 G 2 2 A 1 9691 <™ 11 673 Jul. 6 6 643 1 196
1275 8 3 1587 3 3 24 F 3 3 A 14 9692 §12 12 674 Jun. 26 4 644 2 197
1276 9 4 1588 5 4 25 ED 4 4 A 5 9693 13 13 675 Jun. 14 1 645 3 198
1277 5990 6785 1589 6 1315 26 C 5 5 M 28 9694 14 14 676 Jun. 4 6 646 Jan. 6 4 199
1278 1 6 1590 7 6 27 B 6 6 A 17 9695 15 15 677 Mail 24 3 647 5 200
1279 2 7 1591 1 7 28 A 7 7 A 2 9696 16 16 678 Mail 13 7 648 6 201
1280 3 8 1592 3 8 1 GF 8 8 A 21 9697 17 17 679 Mail 2 5 649 7 202
1281 4 9 15934 9 2 E 9 9 A 13 9698 18 18 680 Apr. 21 2 650 Jan. 5 1 203
1282 5995 6790 15'. )4 5 1320 3 D 10 10 M 29 ' 9699 19 19 681 Apr. 10 6 C.51 2 204
1283 6 1 1595 6 1 4 C 11 11 A 18 9700 20 20' 682 Mar. 31 4 652 3 205
1284 7 2 1596 1 2 5 BA 12 12 A 9 9701 21 21 683 M;ir. 19 1 653 4 206
1285 8 3 1597 2 3 6 G 13 13 M 25 9702 22 22 684 Mar. 8 5 654 Jan. 4 5 207
1286 9 4 1598 3 4 7 F 14 14 A 14 9703 23 23 685 Feb. 26 3 655 6 208
1287 6000 6795 1599 4 1325 8 E 15 15 A 6 9704 24 24 686 Feb. 15 7 656 7 209
1288 1 6 1600 6 6 9 DC 16 1 M 28 9705 25 25 687 Feb. 5 5 657 1 210
1289 2 7 160-1 7 7 10 B 17 2 A 10 9706 26 26 688 Jan. 24 2 658 Jan. 3 2 211
1290 3 8 1602 1 8 11 A 18 3 A 2 9707 27 27 689 Jan. 25 6 659 3 212
1291 4 9 1603 2 9 12 G 19 4 A 22 9708 28 28 690 Jan. 3 4 660 4 213
1292 6005 6800 1604 4 1330 13 FE 5 A 6 9709 29 29 691 Dec. 13 1 661 5 214
1293 6 1 1605 5 1 14 D 2 6 M 29 9710 30 30 692 Dec. 11 5 662 Jan. 2 6 215
1294 7 2 1606 6 2 15 C 3 7 A 18 9711 31 31 693 Dec. 1 3 663 7 216
1295 8 3 1607 7 3 16 B 4 8 A 3 9712 32 32 694 Nov. 20 7 664 1 217
693 Nov. 9 4 665 2
1296 9 4 1608 2 4 17 AG 5 9 M26* 9713 33 33 696 Oct. 29 2 666 Jan. 1 3 218
1297 6010 6805 1609 3 1335 18 F 6 10 A 14 9714 34 34 697 Oct. 18 6 667 4 219
1298 1 6 1610 4 6 19 E 7 11 A 6 9715 35 35 698 Oct. 84 668 5 220
1299 2 7 1611 5 7 20 D 8 12 A 19 9716 36 36 699 Sept. 27 1 669 6 221
1300 3 8 1612 7 8 21 CB 9 13 A 10 9717 37 37 700 Sept. 15 5 670 Dec. 31 7 222
1301 4 9 1613 1 9 22 A 10 14 A 2 9718 38 38 701 Sept. 5 3 671 1 223
1302 6015 6810 1614 2 1340 23 G 11 15 A 22 9719 39 39 702 Aug. 25 7 672 2 224
1303 6 1 1615 3 1 24 F 12 1 A 7 9720 40 40 703 Aug. 14 4 673 3 225
1304 7 2 1616 5 2 25 ED 13 2 M 29 9721 41 41 704 Aug. 3 2 674 Dec. 30 4 226
1305 8 3 1617 6 3 26 C 14 3 A 18 9722 42 42 705 Jul. 23 6 675 5 227
1306 9 4 1618 7 4 27 B 15 4 A 3 97-23 43 43 706 Jul. 13 4 676 6 228
1307 6020 6815 1619 1 1345 28 A 16 5 M 26 9724 44 44 707 Jul. 2 1 677 7 229
1308 1 6 1620 3 6 1 GF 17 6 A 14 9725 45 45 708 Jun. 20 5 678 Dec. 29 1 230
2 7 1621 4 7 2 E 18 7 A 30" 9726 46 46 709 Jun. 10 3 679 2 231
1310 3 8 1622 5 8 3 D 19 8 A 19 9727 47 47 710 Mail 30 7 680 3 232
1311 4 9 1623 6 9 4 C 1 9 A 11 9728 48 48 711 Mail 19 4 681 4 233
1312 6025 6820 1624 1 1350 5 BA 2 10 M 26 9729 49 49 712 Mail 8 2 682 Dec. 28 5 234
1313 6 1 1625 2 1 6 G 3 11 A 15 9730 50 50 713 Apr. 27 6 683 6 235
1314 7 2 16263 2 4 12 A 7 9731 51 51 714 Apr. 16 3 684 7 236
1315 8 3 1627 4 3 8 E 5 13 M 23 9732 52 52 715 Apr. 6 1 685 1 237
1316 9 4 1628 6 4 9 DC 6 14 A 11 9733 53 53 716 Mar. 25 5 686 Dec. 27 2 238
1317 6030 6825 1629 7 1355 10 B 7 15 A 3 9734 54 54 717 Mar. 15 3 687 3 239
1318 1 6 1630 1 6 11 A 8 1 A 23 9735 55 55 718 Mar. 4 7 6b8 4 240 •
1319 2 7 1631 2 7 12 G 9 2 A 8 9736 56 56 719 Feb. 21 4 689 5 241
1320 3 8 1632 4 8 13 FE 10 3 M 30 9737 57 57 720 Feb. 11 2 690 Dec. 26 6 242
1321 4 9 1633 5 9 14 D 11 4 A 19 9738 58 58 721 Jan. 30 6 . 691 7 243
1322 6035 6830 1634 6 1360 15 C 12 5 A 11 9739 ^59 59 722 Jan. 19 3 692 1 244
1323 6 1 1635 7 1 16 B 13 6 M 27 9740 060 60 723 Jan. 9 1 693 2 245
1324 7 2 1636 2 2 17 AG 14 7 A 15 9741 *< 1 61 724 Dec. 29 5 694 Dec. 25 3 246
1325 8 3 1637 3 3 18 F 15 8 A 7 9742 62 725 Dec. 17 2 695 4 247
£2 726 Dec. 7 7
1326 9 4 K 38 4 4 19 E 9 M 23 9743 63 727 Nov. 26 4 696 5 248
1327 6040 6835 1639 5 1365 20 D 17 10 A 12 9744 « 1 64 728 Nov. 16 7 697 6 249
1328 1 6 1640 7 6 21 CB 18 11 A 3 9745 65 729 Nov. 46 698 Dec. 24 7 250
1329 2 7 1641 1 7 22 A 19 12 A 23 9746 § 6 66 730 Oct. 24 3 699 1 251
1330 3 8 1642 2 8 23 G 1 13 A 8 9747 ' 7 67 731 Oct. 14 1 700 2 252
 ANN ANN ANN 281

Anni Epochse Chalaise, solares

Anni Cycli Chatainrum, comp.

Ann! Solares Epochse Rumege

Anni Epochse Persicsa 365

Anni Epochse Arabics luna-

Anni Epochse Gi-Hsese solar,

Cyclus Solis Julianus, cum
Anni Epochae Christians a

medium Aquarii deduct!.

|

Paschge dies. A. Aprilem.

tis , ab ingrussu Solis in

sc. Anni Venni 8804 laben-
Anni Mundi juxta Grsecos.

darum, a primo die Octn-

h. e. Grsecse, seu Selcuci-
bris cum fei its inilialibus.

dichus et feriis initialibus,

diemm, ab ev9povi<T(ia)
Moharram , sive primus
dium molum Lunae incipit.

feriis initialibus , quibus

dis deduct!, rum diebus el
res, ab Hcgira Mohamme-

cipit.
mus Persarum mensis, in-
quibus FervarJin, sive pri-
Ytzdijerd deduct! , cum
Arabum mensis, juxla me-
Anni Period! Julianse a

Lilleris Uominicalibus.

Cyclus Lunge Julianus.

e li-ibus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
n

Kaiendis Januarii.
Kaiendis Jaounrii.

Indiclio Romana.

ab eqitin. verno.
yEra Hispanica.
M

§'

a
An An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1331 4 9 16433 9 24 F 2 14 M 31 9748 8 68 732 Oct. 3 5 701 3 253
1332 6045 6840 16445 1370 25 ED 3 15 A 19 9749 9 69 733 Sept. 21 2 702 Dec. 23 4 254
1333 6 1 1(545 6 1 26 G 4 1 A 4 9750 10 70 734 Sept. 11 7 703 5 255
1334 7 2 1646 7 2 27 B 5 2 M 27 9751 11 71 735 Aug. 31 4 704 6 256
1335 8 3 1647 1 3 28 A 6 3 A 16 9752 12 72 736 Aug. 21 2 705 7 2V7
1336 9 4 1648 3 4 1 GF 7 4 A 31* 9753 13 73 737 Aug. 96 706 Dec. 22 1 258
1337 6050 6845 1649 4 1375 2 E 8 5 M 20* 9754 14 74 738 Jul. 29 3 707 2 259
1S« 1 6 1650 5 6 3 D 9 6 A 12 9755 15 75 7i,9 Jul. 19 1 708 3 260
1339 2 7 1651 6 7 4 C 10 7 A 28* 9756 16 76 740 Jul. 8 5 709 4
1340 3 8 1(552 1 8 5 BA 11 8 M 16* 9757 17 77 741 Jun. 26 2 710 Dec. 21 5 262
1341 4 9 1653 2 9 6 G 12 9 A 8 9758 18 78 742 Jun. 16 7 711 6 2(53
1342 6055 6850 16543 1380 7 F 13 10 A 31* 9759 19 79 743 Jun. 54 712 7 264
1343 6 1 1655 4 1 8 E 14 11 A 13 9760 20 80 744 Mail 25 1 713 1 2155
1344 7 2 1656 6 2 9 DC 15 12 A 4 9761 21 81 745 Mali 14 6 714 Dec. 20 2 266
1345 8 3 1657 7 3 10 B 16 13 M 27 9762 22 82 746 Mail 3 3 715 3 2(57
1346 9 4 167)8 1 4 11 A 17 14 A 16 9763 23 83 747 Apr. 23 1 716 4 268
1347 6060 6855 1659 2 1385 12 G 18 15 A 1 97(54 24 84 748 Apr. 12 5 717 5 269
1348 1 6 1660 4 6 13 FE 19 1 M20* 9765 25 85 749 Mar. 31 2 718 Dec. 19 6 270
1349 2 7 1661 5 14 D 1 2 A 11* 9766 26 86 750 Mar. 21 7 719 7 271
1350 3 8 1662 6 *8 15 C 2 3 M 28 9767 27 87 751 Mar 10 4 720 1 272
1351 4 9 1(51)3 7 9 16 B 3 4 A 17 9768 28 88 752 Feb. 27 1 721 2 273
6065 6860 1C64 2 1390 17 AG 4 5 A 8 9769 29 89 753 Feb. 17 6 722 Dec. 18 3 274
1353 6 1 1665 3 1 18 F 5 6 A 24* 9770 30 90 754 Feb. 5 3 7-23 4 275
1354 7 2 1666 4 2 19 E 6 7 A 13 9771 31 91 755 Jan. 25 7 724 5 27(5
1355 8 3 1667 5 3 20 D 7 8 A 5 9772 32 92 756 Jan. 15 5 725 6 277
13-.6 9 4 1668 7 4 21 CB 8 9 A 24 9773 33 93 757 Jan. 4 2 726 Dec. 17 7 278
1357 6070 6865 1669 1 1395 22 A 9 10 A 9 9774 34 94 758 Dec. 24 7 7-27 1 27v)
1358 1 6 16"0 2 6 23 G 10 11 A 1 9^75 35 95 759 Dec. 13 4 728 2 280
1359 2 7 1671 3 7 24 F 11 12 A 21 9776 36 96 760 Dec. 2 1 729 3 281
1360 3 8 1672 5 8 25 ED 12 13 A 5 9777 37 97 761 Nov. 22 6 730 Dec. 16 4 282
762 Nov. 10 3
13(51 4 9 1673 6 9 26 C 13 14 M 28 9778 38 98 763 Oct. 30 7 731 5 283
1362 6075 6870 1674 7 1400 27 B 14 15 A 17 9779 39 99 764 Oct. 20 5 732 6 28 't
1363 6 1 1675 1 1 28 A 15 1 A 2 9780 40 100 765 Oct. 92 733 7 285
1364 7 2 1676 3 2 1 GF 16 2 M 24 9781 41 101 766 Sept. 28 7 734 Dec. 15 1 286
1365 8 3 1677 4 3 2 E 17 3 A 13 9782 42 102 767 Sept. 17 4 735 2 287
13C.6 9 4 1678 5 4 3 D 18 4 A 5 9783 43 103 768 Sept. 6 1 736 3 28<S
1367 6080 6875 1679 6 1405 4 C 19 5 A 18 9784 44 104 769 Aug. 27 6 737 4 2X9
1368 1 6 1680 1 6 5 BA 1 6 A 9 9785 45 105 770 Aug. 15 3 738 Dec. 14 5 29H
1369 2 7 1681 2 7 6 G 2 7 A 1 9786 46 106 77! Aug. 4 7 739 6 291
1370 3 8 1682 3 8 7 F 3 8 A. 14 9787 47 107 772 Jul. 25 5 740 7 292
1371 4 9 1683 4 9 8 E 4 9 A 6 9788 48 108 773 Jul. 14 2 741 1 293
1372 6085 6880 1684 6 1410 9 DC 5 10 M 28 9789 49 109 774 Jul. 2 6 7i2 Dec. 13 2 294
1373 6 1 1685 7 1 10 B 6 11 A 17 9790 50 110 775 Jun. 22 4 743 3 295
1374 7 2 1686 1 2 11 A 7 12 A 2 9791 51 111 776 Jun. 11 1 744 4 296
1375 8 3 1687 2 3 12 G 8 13 A 22 9792 52 112 777 Jun. 1 6 745 5 297
1376 9 4 1688 4 4 13 FE 9 14 A 13 9793 53 113 778 Mail 20 3 746 Dec. 12 6 -298
1377 6090 6885 1689 5 1415 14 D 10 15 M 29 9794 54 114 779 Mail 9 7 747 7 2!>9
1378 1 6 1090 6 6 15 C 11 1 A 18 9795 55 115 780 Apr. 29 5 748 1 300
1379 2 7 1691 7 7 16 B 12 2 A 10 9796 56 116 781 Apr. 18 2 749 2 301
1380 3 8 1692 2 8 17 AG 13 3 M 25 9797 57 117 782 Apr. 6 6 750 Dec. 11 3 302
1381 4 9 16! '3 3 9 18 F 14 4 A 14 9798 58 118 783 Mar. 27 4 751 4 303
1382 6095 6890 1694 4 1420 19 E 15 5 A 6 9799 59 119 784 Mar. 16 1 752 5 304
1383 6 1 165)5 5 1 20 D 16 6 M 22 9SOO 60 120 785 Mar. 5 5 753 6 305
1334 7 2 1696 7 2 21 CB 17 7 A 10 9801 1 121 786 Feb. 23 3 754 Dec. 10 7 306
1385 8 3 1697 1 3 22 A 18 8 A 2 9802 05 2 12-2 787 Feb. 11 7 755 1 307
1386 9 4 1698 2 4 23 G 19 9 A 22 9803 o3 123 788 Feb. 1 5 75(5 2 308
1387 6100 6895 1699 3 1425 24 F 1 10 A 7 9804 "o 4 124 789 Jan. 21 2 757 3 309
13*8 1 6 1700 5 6 25 ED 2 11 M 29 9805 ~ 5 125 790 Jan. 10 6 758 Dec. 9 4 310
1389 2 7 .1701 6 7 26 C 3 12 A 18 9806 12(3 791 Dec. 30 4 759 5 311
1390 3 8 1702 7 8 27 B 4 13 A 3 9807 ** 127 792 Dec. 19 1 760 6 312
a> 793 Dec. 8 5
1391 4 9 1703 I 9 28 A 5 14 M 26 9808 ? 8 128 794 Nov. 28 3 761 7 313
1392 6105 6900 1704 3 1430 1 GF 6 15 A 14 9809 9 129 795 Nov. 16 7 762 Dec. 8 1 314
1393 6 1 1705 4 1 2 E 7 1 A 6 9810 10 130 7U6 Nov. 6 5 763 2 315
1394 7 2 1706 5 2 3 D 8 2 A 19 9811 11 131 797 Oct. 26 2 764 3 316
1395 8 3 1707 6 3 4 C 9 3 A 11 9812 12 132 798 Oct. 15 6 765 4 317
36
282 ANN ANN ANN

J
Anni Cycli Chataiorum, comp.
Anni Epochae Chataiae, solares

Anni Epochse Arabicae luna-

Anni Epochse Persicse 365

AnnJ Epochse Gelaljeae solar.

Anni Solares Epochse Rumese
s

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Epoch* Christianas a

medium Aquarii deducli.

tis , ab iiigressu Solis in
sc. Anni Venni 8864 laben-
Paschse dies. A. Aprilem.

Moharram , sive primus

feriis initialibus , quibus
dis deducli, cum diebus et
res, ab He^ira Mohamme-
dium motum Lunse incipit.
Arabuin mensis, juxta me-

mus Persarum mensis, in-

diebus et feriis initialibus,
dierum, ab !v6povKT[j.w
cipit.
quibus Fervardin, sive pri-
Yezdejerd deducti , cum
h. e. Graecse, seu Seleuci-
darum, a primo die Octo-
bris cum feriis initialibus.

e tiibus Cyclis sexag.

Cyclus Lunse Julianus.
Lilteris Dominicalibus.

M. Martium denotat.
• Indictio Romana.
1
Kalendis Januarii. f

«b equin. verno.
jEra Hispanica.
i'
X
c' w?
03 ^** o
^'i i1 §'
•e^

An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1396 9 4 1708 1 4 5 BA 10 4 A 2 9813 13 133 799 Oct. 4 4 766 Dec. 7 5 318
1397 6110 6905 1709 2 1435 6 G 11 5 A 22 9814 14 134 800 Sept. 23 1 767 6 319
1398 1 6 1710 3 6 7 F 12 6 A 7 9815 15 135 801 Sept. 12 5 768 7 320
1399 2 7 1711 4 7 8 E 13 7 M 30 9816 16 136 802 Sept. 22 3 769 1 321
1400 3 8 1712 6 8 9 DC 14 8 A 18 9817 17 137 803 Aug. 21 7 770 Dec. 6 2 322
1401 4 9 1713 7 9 10 B 15 9 A 3 9818 18 138 804 Aug. 10 4 771 3 323
1402 6115 6910 1714 1 1440 11 A 16 10 M 26 9819 19 139 805 Jul. 31 2 772 4 324
1403 6 1 1715 2 1 12 G 17 11 A 15 9S20 20 140 806 Jul. 20 6 773 5 325
1404 7 2 1716 4 2 13 FE 18 12 M 30 9821 21 141 807 Jul. 9 4 774 Dec. 5 6 326
1405 8 3 1717 5 3 14 D 19 13 A 19 9822 22 142 808 Jun. 28 1 775 7 327
1406 9 4 1718 6 4 15 C 1 14 A 11 9823 23 143 809 Jun. 17 5 776 1 328
1407 6120 6915 1719 7 1445 16 B 2 15 M 27 9824 24 144 810 Jun. 7 3 777 2 329
1408 1 6 1720 2 6 17 AG 3 1 A 15 9825 25 145 811 Mail 26 7 778 Dec. 4 3 330
1409 2 7 1721 3 7 18 F 4 2 A 7 9826 26 146 812 Mail 15 4 779 4 331
1410 3 8 1722 4 8 19 E 5 3 M 23 9827 27 147 813 Mail 5 2 780 5 332
1411 4 9 17235 9 20 D 6 4 A 12 9828 '28 148 814 Apr. 24 6 781 6 333
1412 6125 6920 1724 7 1450 21 CB 7 5 A 3 9829 29 149 815 Apr. 12 3 782 Dec. 3 7 334
1413 6 1 1725 1 1 22 A 8 6 A 23 9830 30 150 816 Apr. 2 1 783 1 335
1414 7 2 1726 2 2 23 G 9 7 A 8 9831 31 151 . 817 Mur. 22 5 784 2 336
1415 8 3 1727 3 3 24 F 10 8 M 31 9832 32 152 . 818 Mar. 12 3 785 3 337
1416 9 4 1728 5 4 25 ED 11 9 A 19 9833 33 153 819 Feb. 29 7 786 Dec. 2 4 338
1417 6130 6925 1729 6 1455 26 C 12 10 A 11 9834 34 154 820 Feb. 17 4 787 5 339
1418 1 6 1730 7 6 27 B 13 11 M 27 9835 35 155 821 Feb. 7 2 788 6 340
1419 2 7 1731 1 7 28 A 14 12 A 16 9836 36 156 822 Jan. 27 6 789 7 341
1420 3 - 8 1732 3 8 1 GF 15 13 A 7 9837 37 157 823 Jan. 16 3 790 Dec. 1 1 342
1421 4 9 1733 4 9 2 E 16 14 M 23 9838 38 158 824 Jan. 5 1 791 2 343
1422 6135 6930 1734 5 1460 3 D 17 15 A 12 9839 39 159 825 Dec. 25 5 792 3 344
1423 6 1 17356 1 4 C 18 1 A 4 9840 40 160 826 Aug. 15 3 793 4 345
1424 7 2 1736 1 2 5 BA 19 2 A 23 9841 41 161 827 Dec. 4 7 794 Nov. 30 5 346
1425 8 3 1737 2 3 6 G 1 3 A 8 9842 42 162 823 Nov. 22 4 795 6 347
829 Nov. 12 2
1426 9 4 1738 3 4 2 4 M 31 9843 43 163 830 Nov. 1 6 796 7 348
1427 6140 6935 1739 4 1465 8 E 3 5 A 20 9844 44 164 831 Oct. 21 3 797 1 349
1428 1 6 1740 6 6 9 DC 4 6 A 4 9845 45 165 832 Oct. 10 1 798 Nov. 29 2 350
1429 2 7 1741 7 7 10 B 5 7 M 27 9846 46 166 833 Sept. 29 5 799 3 351
1430 3 8 1742 1 8 11 A 6 8 A 16 9847 47 167 834 Sept. 18 2 800 4 352
1431 4 9 1743 2 9 12 G 7 9 A 1 9848 48 168 835 Sept. 8 7 801 5 353
1432 6145 6940 1744 4 1470 13 FE 8 10 A 20 9849 49 169 836 Aug. 27 4 802 Nov. 28 6 354
1433 6 1 1745 5 1 14 D 9 11 A 12 9850 50 170 837 Aug. 17 2 803 7 355
1434 7 2 1746 6 2 15 C 10 12 M 28 9351 51 171 838 Aug. 66 804 1 356
1435 8 3 1747 7 3 16 B 11 13 A 17 9852 52 172 839 Jul. 26 3 805 2 357
1436 9 4 1748 2 4 17 AG 12 14 A 8 9853 53 173 840 Jul. 15 1 806 Nov. 27 3 358
1437 6150 6945 1749 3 1475 18 F 13 15 M 31 9854 54 174 841 Jul. 4 5 807 4 359
1438 1 6 1750 4 6 19 E 14 1 A 13 9855 55 175 842 Jun. 23 2 808 5 360
1439 2 7 1751 5 7 20 D 15 2 A 5 9b56 56 176 843 Jun. 13 7 809 6 361
1440 3 8 1752 7 8 21 CB 16 3 M 27 9857 57 177 844 Jun. 1 4 810 Nov. 26 7 362
1441 4 9 1753 1 9 22 A 17 4 A 16 9858 58 178 845 Mail 22 1 811 1 363
1442 6155 6950 1754 2 1480 23 G 18 5 A 1 9859 59 179 846 Mail 11 6 812 2 364
1443 6 1 1755 3 1 24 F 19 6 A 21 9860 60 180 847 Apr. 38 3 813 3 365
1444 7 2 1756 5 2 25 ED 1 7 A 12 9861 H* 1 1 848 Apr. 19 1 814 Nov. 25 4 366
1445 8 3 1757 6 3 26 C 2 8 M 28 9862 2 849 Apr. 8 5 815 5 367
1446 9 4 1758 7 4 27 B 3 9 A 17 9863 3 850 Mar. 28 2 816 6 368
1447 6160 6955 1759 1 1485 28 A 4 10 A 9 9864 ^
m K4 4 851 Mar. 18 7 817 7 369
1448 1 6 1760 3 6 1 GF 5 11 M 24 9865 CT ° 5 852 Mar. 6 4 818 Nov. 24 1 370
1449 2 7 1761 4 7 2 E 6 12 A 13 9866 |e 6 853 Feb. 23 1 819
3 n
2 371
1450 3 8 1762 5 8 3 D 7 13 A 5 9867 CD i 7 854 Feb. 13 6 8'20 3 372
1451 4 9 1763 6 9 4 C 8 14 A 25 9868 8 855 Feb. 2 3 821 4 373
1452 6165 6960 1764 1 1490 5 BA 15 A 9 374
1453 6 1 1765 2 1 6 G
9
10 1 A 1
9869
9870 g 9 109 856 Jan. 23 1
857 Jan. 11 5
822 Nov. 23 5
823 6 375
1454 7 2 1766 3 2 7 F 11 2 A 21 9871 " 11 11 858 Dec. 31 2 824 7 376
1455 8 3 1767 4 3 8 E 12 3 A 6 9872 12 12 859 Dec. 21 7 825 1 377
860 Dec. 10 5
1456 9 4 1768 6 4 9 DC 13 4 M 28 9873 13 861 Nov. 28 1 826 Nov. 22 2 378
1457 6170 6965 1769 7 1495 10 B 14 5 A 17 9874 14 14 862 Nov. 18 6 827 3 379
1458 1 6 17701 6 11 A 15 6 A 2 9875 15 15 863 Nov. 7 3 828 4 380
1459 2 7 1771 2 7 12 G 16 7 M 25 9876 16 16 864 Oct. 27 7 829 5 381
1460 3 8 1772 4 8 13 FE 17 8 A 13 9877 17 17 865 Oct. 16 5 830 Nov. 21 6 382
 ANN ANN ANN 283

I
|| Anni Mundi juxta Gr*cos.
I
S

Anni Epoch* Chatai*, solares

Anni Cycli Chataiorum, comp.

Anni Cycli sexageni simplicis.

Anni Epoch* Arabic* luna-

Anni Epoch* Persic* 365

Anni Solares Epoch* Rurae*

Anni Epoch* Oelal** solar,

Cyclus Solis Julianus, cum

medium Aquarii deducti.

Pasch* dies. A. Aprilem.

tis, ab iugressu Solis in

sc. Anni Venni 8864 laben-
darum, a primo die Octo-
h. e. Gr*c*, seu Seleuci-

Moharram , sive primus

feriis initialibus , quibus
dis deducti, cum diebus et
res, ab Hegira Mohamme-

diebus et feriis initialibus,

dierum, ab Iv6povicf(i.(i)
dium motum Lun* incipit.
Arabum mensis, juxta me-

cipit.
mus Persarum mensis, in-

Yezdcjerd deducti , cum

quibus Fervardin, sive pri-
Anni Epoch* Christian* a

bris cum t'eriis initialibus.

Litteris Dominicalibus.

Cyclus Lun* Julianus.

e t'ribus Cyclis sexag.

Anni Period! Julian* a

M. Martium denotat.
Indictio Romana.

ab equin. verno.
Kalendis Januarii.

/Era Hispanica.
Kalendis Januarii.

An. An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1461 4 9 1773 5 9 14 D 18 9 A 5 9878 18 18 866 Oct. 5 2 831 7 383
1462 6175 6970 17746 1500 15 C 19 10 A 18 9879 19 19 867 Sept. 25 7 832 1 384
1463 6 1 1775 7 1 16 B 1 11 A 10 9880 20 20 868 Sept. 14 4 833 2 385
1464 7 2 1776 2 2 17 AG 2 12 A 1 9881 21 21 869 Sept. 2 1 834 Nov. 20 3 386
1465 8 3 1777 3 3 18 F 3 13 A 14 9882 22 22 870 Aug. 23 6 835 4 387
1466 9 4 1778 4 4 19 E 4 14 A 6 9883 23 23 871 Aug. 12 3 836 5 388
1467 6180 6975 1779 5 1505 20 D 5 15 M 29 9884 24 24 872 Aug. 1 7 837 6 389
1468 1 6 1780 7 6 21 CB 6 1 A 17 9885 25 25 873 Jul. 21 5 838 Nov. 19 7 390
1469 2 7 1781 1 7 22 A 7 2 A 12* 9886 26 26 874 Jul. 10 2 839 1 391
1470 3 8 1782 2 8 23 G 8 3 M22* 9887 27 27 875 Jun. 29 6 840 2 392
1471 4 9 17833 9 24 F 9 4 A 14 9888 28 28 876 Jun. 19 4 841 3 393
1472 6185 6980 1784 5 1510 25 ED 10 5 M 29 9889 29 29 877 Jun. 7 1 842 Nov. 18 4 394
1473 6 1 17857* 1 26 C 11 6 A 17* 9890 30 30 878 Mail 28 6 843 5 395
1474 7 2 17866* 2 27 B 12 7 A 12* 9891 31 31 879 Mail 17 3 844 6 396
1475 8 3 1787 1 3 28 A 13 8 M22* 9892 32 32 880 Mail 6 7 845 7 397
1476 9 4 17883 4 1 GF 14 9 A 14 9893 33 33 881 Apr. 25 5 846 Nov. 17 1 398
1477 6190 6985 1789 4 1515 2 E 15 10 A 6 9894 34 34 882 Apr. 14 2 847 2 399
1478 1 6 1790 5 6 3 D 16 11 M 22 9895 35 35 883 Apr. 3 6 848 3 400
1479 2 7 1791 6 7 4 C 17 12 A 11 98S16 36 36 884 Mar. 24 4 849 4 401
1480 3 8 1792 1 8 5 BA 18 13 A 2 9897 37 37 885 Mar. 12 1 850 Nov. 16 5 402
1481 4 9 1793 2 9 6 G 19 14 A 22 9898 38 38 886 Mar. 2 6 851 6 403
1482 6195 6990 1794 3 1520 7 F 1 15 A 7 9899 39 39 887 Feb. 19 3 852 7 404
1483 6 1 1795 4 1 8 E 2 1 M 30 9900 40 40 888 Feb. 8 7 853 1 405
1484 7 2 1796 6 2 9 DC 3 2 A 18 9901 41 41 889 Jan. 29 5 854 Nov. 15 2 406
1485 8 3 1797 7 3 10 B 4 3 A 3 9902 42 42 890 Jan. 17 2 855 3 407
1486 9 4 1798 1 4 11 A 5 4 M 26 9903 43 43 891 Jan. 6 6 856 4 408
1487 6200 6995 1799 2 1525 12 G 6 5 A 15 9904 44 44 892 Dec. 27 4 857 5 409
1488 1 6 1800 4 6 13 FE 7 6 A 6 9905 45 45 893 Dec. 16 1 858 Nov. 14 6 410
1489 2 7 1801 5 7 14 D 8 7 A 19 9906 46 46 894 Dec. 4 5 859 7 411
1490 3 8 1802 6 8 15 C 9 8 A 11 9907 47 47 895 Nov. 24 3 860 1 412,
896 Nov. 13 7
1491 4 9 1803 7 9 16 B 10 9 A 3 9908 48 48 897 Nov. 3 5 861 2 413
1492 6205 7000 1804 2 1530 17 AG 11 10 A 22 9909 49 49 898 Oct. 22 2 862 Nov. 13 3 414
1493 6 1 18053 1 18 F 12 11 A 7 9910 50 50 899 Oct. 11 6 863 4 415
1494 7 2 18064 2 19 E 13 12 M 30 9911 51 51 900 Oct. 1 4 864 5 416
1495 8 3 1807 5 3 20 D 14 13 A 19 9912 52 52 901 Sept. 20 1 865 6 417
1496 9 '4 1808 7 4 21 CB 15 14 A 3 9913 53 53 902 Sept. 8 5 866 Nov. 12 7 418
1497 6210 7005 1809 1 1535 22 A 16 15 M 26 9914 54 54 903 Aug. 29 3 867 1 419
1498 1 6 1810 2 6 23 G 17 1 A 15 9915 55 55 904 Aug. 18 7 868 2 420
1499 2 7 1811 3 7 24 F 18 2 M 31 9916 56 56 905 Aug. 7 4 869 3 421
1500 3 8 1812 5 8 25 ED 19 3 A 19 9917 57 57 906 Jul. 27 2 870 Nov. 11 4 422
1501 4 9 18136 9 26 C 1 4 A 11 9918 58 58 907 Jul. 16 6 871 5 423
1502 6215 7010 1814 7 1540 27 B 2 5 M 27 9919 59 59 908 Jul. 6 4 872 6 424
1503 6 1 1815 1 1 28 A 3 6 A 16 9920 60 909 Jun. 25 1 873 7 425
1504 7 2 18163 2 1 GF 4 7 A 7 9921 61 910 Jun. 13 5 874 Nov. 10 1 426
1505 8 3 1817 4 3 2 E 5 8 M 23 9922 62 911 Jun. 3 3 875 2 427
1506 9 4 1818 5 4 6 9 A 18* 9923 B 3 63 912 Mail 23 7 876 3 428
1507 6220 7015 1819 6 1545 4 C 7 10 A 4 9924 g 4 64 913 Mail 12 4 877 4 429
1508 1 6 1820 1 6 5 BA 8 11 A 23 9925 • 5 65 914 Mali 1 2 878 Nov. 9 5 430
1509 2 7 1821 2 7 6 G 9 12 A 8 9926 66 915 Apr. 20 6 879 6 431
1510 3 8 1822 3 8 7 F 10 13 M 31 9927 67 916 Apr. 10 4 880 7 432
1511 4 9 1823 4 9 8 E 11 14 A 20 9928 8 68 917 Mar. 30 1 881 1 433
1512 6225 7020 18246 1550 9 DC 12 15 A 11 9929 9 69 918 Mar. 18 5 882 Nov. 8 2 434
1513 6 1 1825 7 1 10 B 13 1 M 27 9930 10 70 919 Mar. 8 3 883 3 435
1514 7 2 1826 1 2 11 A 14 2 A 16 9931 11 71 920 Feb. 25 7 884 4 436
1515 8 3 1827 2 3 12 G 15 3 A 15* 9932 12 72 921 Feb. 14 4 885 5 437
1516 9 4 1828 4 4 13 FE 16 4 M 23 9933 13 73 922 Feb. 4 2 886 Nov. 7 6 438
1517 6230 7025 1829 5 1555 14 D 17 5 A 12 9934 14 74 923 Jan. 23 6 887 7 439
1518 1 6 1830 6 6 15 C 18 6 A 4 9935 15 75 924 Jan. 12 3 888 1 440
1519 2 7 1831 7 7 16 B 19 7 A 24 9936 16 76 925 Jan. 2 1 889 2 441
1520 3 8 1832 2 8 17 AG 1 8 A 8 9937 17 77 926 Dec. 22 5 890 Nov. 6 3 442
927 Dec. 11 3
1521 4 9 18333 9 18 F 2 9 M 31 9938 18 78 928 Nov. 30 7 891 4
1522 6235 7030 443
1834 4 1560 19 E 3 10 A 20 9939 19 79 929 Nov. 19 4 892 5 444
1523 6 1 18355 1 20 D 4 11 A 5 9940 20 80 930 Nov. 9 2 893 6
1524 7 2 445
1836 7 2 21 CB 5 12 M 27 9941 21 81 931 Oct. 28 6 894 Nov. 5 7 446
1525 8 3 1837 1 3 22 A 6 13 A 16 9942 22 82 932 Oct. 17 3 895 1 447
284 ANN ANN ANN

Anni Epochae Chalaise, solares

Anni Solares Epochse Rumcae
o

Anni Eporhse Arahicse luna-

Anni Epochae Persies 365

3

medium Aquarii deduct!.

3

Paschalis dies jnxta velus

sc. Anni Venni 8864 lahen-

Paschx dies. A. Aprilem.

tis, ah ingressti Soils in

3_

Anni Mundi juxta Grsecos.

daruni, a primo die Octo-

h. e. Grsecse, seu Seleuci-
3

bris cum fcriis inilialibus.

dium molmn Lunse incipil.

Molwrram , si\e primus
1

dis deducti, rum diebiis el

Arahuin mensis. juxta me-
fcriis inilialibus , quibus
res, ab Hegira Mohamme-

cipit.

diehus et feriis initialibus,

dierum, ab evOpovtir^w
mus Persarum mensis, in-
quibus FervarJin, sive pri-
Yi-zdi'jerd deilucli . cnn'i
D

Cyclus Lunse Julianus.

M. Maitium denutat.
5" 5* r-9

Indictio Romana.
|?ra

/Era Hispanica.

Kalendaiium.
c -"
If. S
fro K 21
= =.
II
1 }j
1 !• §'
*c
x3 5 »«
?
g •e_
8
o
O s S
ef
An An. An. Ann. F. Ann. An. An. Ann. An. An An. Meris. D. F. An. Mens. D. F. An.
1526 9 4 1838 2 4 23 G 7 14 A 1 9943 23 83 933 Oct. 7 1 896 2 448
1527 6210 7035 1839 3 1565 24 F 8 15 A 21 9944 24 84 934 Sept. 26 5 897 3 449
152X 1 6 1840 5 6 25 ED 9 1 A 12 9945 25 85 935 Sept. 14 2 898 Nov. 44 450
1529 2 7 1841 6 7 26 C 10 2 M 28 9946 26 86 936 Sept. 4 7 899 5 451
1530 3 8 1842 7 , 8 27 B 11 3 A 17 9947 27 87 937 Aug. 24 4 900 6 452
1531 4 9 1843 1 9 28 A 12 4 A 9 9948 28 88 938 Aug. 14 2 901 7 453
1532 6245 7040 1844 3 1570 1 GF 13 5 M 31 9949 29 89 939 Aug. 26 902 Nov. 31 454
1533 6 1 1845 4 1 2 E 14 6 A 13 9950 30 90 940 Jul. 22 3 903 2 455
1534 7 2 1846 5 2 3 D 15 7 A 5 9951 31 91 941 Jul. 12 1 904 3 456
1535 8 3 1847 6 3 4 C 16 8 M 28 9952 32 92 942 Jul. 15 905 4 457
1536 9 4 1848 1 4 5 BA 17 9 A 16 9953 33 93 943 Jun. 19 2 908 Nov. 25 458
1537 6250 7045 1849 2 1575 6 G 18 10 A 1 9U54 34 94 944 Jun. 97 907 6 459
1538 1 6 18503 6 7 F 19 11 A 21 9955 35 95 945 Maii 29 4 908 7 460
1539 2 7 1851 4 7 8 E 1 12 A 6 9956 36 96 946 Maii 19 2 909 1 461
1540 3 8 1852 6 8 9 DC 2 13 M 28 9957 37 97 947 Maii 76 910 Nov. 12 462
1541 4 9 1*53 7 9 10 B 3 14 A 17 9<>r>8 38 98 948 Apr. 26 3 911 3 463
1542 6255 7050 1854 1 1530 11 A 4 15 A 9 39 99 949 Apr. 16 1 912 4 464
1543 6 1 1855 2 1 12 G 5 1 M 25 C960 40 100 950 Apr. 55 913 5 465
1544 7 2 1856 4 2 13 FE 6 2 A 13 9961 41 101 951 Mar. 24 2 914 Oct. 31 6 466
1545 8 3 1857 5 3 14 D 7 3 A 5 9962 42 102 952 Mar. 14 7 915 7 467
1546 9 4 1858 6 4 15 C 8 4 A 25 991)3 43 103 953 Mar. 34 916 i 468
1547 6260 7055 1859 7 1585 16 B 9 5 A 10 9964 44 104 954 Feb. 20 1 917 2 469
1548 1 6 isno 2 6 17 AG 10 6 A 1 9965 45 105 955 Feb. 10 6 918 Oct. 30 3 470
1549 2 7 1861 3 7 18 F 11 7 A 21 99( >6 46 106 956 Jan. 29 3 919 4 471
1550 3 8 1862 4 8 19 E 12 8 A 6 9967 47 107 957 Jan. 19 1 920 5 472
1551 4 9 1863 5 9 20 D 13 9 M 29 9968 48 108 958 Jan. 85 921 6 473
1552 6265 7060 1864 7 1590 21 CB 14 10 A 18* 9969 49 109 959 Dec. 28 2 922 Oct. 29 7 474
1553 6 1 1865 I 1 22 A 15 11 A 2 99''0 50 HO 960 Dec. 17 7 923 1 475
1554 7 2 1866 2 2 23 G 16 12 M 25 9971 51 111 961 Dec. 64 924 2 476
1555 8 3 1867 3 3 24 F 17 13 A 14 9972 52 112 962 Nov. 25 1 925 3 477
963 Nov. 15 6
1556 9 4 4 1868 5 *z5 ED 18 14 A 5 9973 53 113 964 Nov. 33 9-26 Oct. 28 4 478
1557 6270 7065 1869 6 1595 26 C 19 15 A 18 9974 54 114 965 Oct. 23 7 927 5 479
1558 1 6 1870 7 6 27 B 1 1 A 10 9975 55 115 966 Oct. 13 5 928 6 480
1559 2 7 1871 1 » 7 28 A 2 2 M 26 9976 56 116 9(57 Oct. 22 929 7 481
1560 3 8 1872 3 8 1 GF 3 3 A 14 9977 57 117 968 Sept. 21 7 930 Oct. 27 1 482
1561 4 9 18734 9 2 E 4 4 A 6 9978 58 118 96.) Sept. 10 4 931 2 483
1562 6275 7070 1874 5 1600 3 D 5 5 M 29 9979 119 970 Aug. 30 1 932 3 484
1563 6 1 1875 (j 1 4 .C 6 6 A 11 9980 o:59 120 971 Aug. 20 6 933 4 485
1564 7 2 1876 1 2 5 BA 7 7 A 2 9981 01 121 972 Aug. 8 3 934 Oct. 26 5 486
1565 8 3 1877 2 3 6 G 8 8 A 22 9982 O 0
"^ £t 122 973 Jul. 28 7 935 6 487
1566 9 4 1878 3 4 7 F 9 9 A 14 9983 o3 123 974 Jul. 18 5 936 7 488
1567 6280 7075 1879 4 1605 8 E 10 10 M 30 9984 s" 4 t'24 975 Jul. 7 2 937 1 489
1568 1 6 Ib80 6 6 9 DC 11 11 A 8' 9985 • 5 125 976 Jun. 26 7 938 Oct. 25 2 490
15<;9 2 7 1881 7 7 10 B 12 12 A 10 9986 126 977 Jun. 15 4 939 3 491
1570 3 8 1832 1 8 11 A 13 13 M 26 9987 B 7 127 978 Jun. 4 1 9'.0 4 492
1571 4 9 1883 2 9 12 G 14 14 A 15 9988 8 128 979 Maii 25 6 941 5 493
1572 6285 7080 1884 4 1610 13 FE 15 15 A 6 9989 9 129 980 Maii 13 3 942 Oct. 24 6 494
1573 6 1 1&<5 5 1 14 D 16 1 M 22 99'.)0 10 130 981 Maii 2 7 943 7 495
1574 7 2 18f<6 6 2 15 C 17 2 A 11 9991 11 131 982 Apr. 22 5 944 1 496
1575 8 3 1887 7 3 16 B 18 3 A 3 9992 12 132 983 Apr. 11 2 945 2 497
1576 9 4 1888 2 4 17 AG 19 4 A 22 9993 13 133 984 Mar. 30 6 946 Oct. 23 3
1577 6290 7085 1889 3 1615 18 F 1 5 A 7 9994 14 13 't 985 Mar. 20 4 947 4 499
1578 1 6 1890 4 6 19 E 2 6 M 30 9995 15 135 986 Mar. 91 948 5 500
1579 2 7 1891 5 7 20 D 3 7 A 19 9996 16 136 987 Feb. 27 6 949 6 501
1580 3 8 1892 7 8 21 CB 4 8 A 3 9997 17 137 988 Feb. 16 3 950 Oct. 22 7 502
1581 4 9 1893 1 9 22 A 5 9 M 26 9998 18 138 989 Feb. 47 951 1 503
1582 6295 7090 1894 2 1620 23 GC 6 10 A 15 9999 19 139 900 Jan. 24 5 952 2 504
1583 6 1 1895 3 1 24 B 7 11 A 10 M 31 JOOOO 20 140 991 Jan. 14 2 953 3 505
1584 7 2 1896 5 2 25 AG 8 12 A 1 A 19 1| <'l 21 141 992 Jan. 36 954 Oct. 21 4 506
1585 8 3 1897 6 3 26 F 9 13 A 21 A 11 * ST u 22 142 993 Jan. 23 4 955 5 507
994 Dec. 12 1
1586 9 4 1898 7 4 27 E 10 14 A 6 A 3 23 143 995 Dec. 15 956 6 508
1587 6300 7095 1899 1 1625 28 D 11 15 M 29 A 16 24 144 996 Nov. 21 3 957 7 509
1588 1 6 1900 3 6 1 CE- 12 1 A 17 A 7 25 145 997 Nov. 97 958 Oct. 20 1 510
1589 2 7 1901 4 7 2 A 13 2 A 2 M 30 e 56 26 146 998 Oct. 30 5 959 2 511
1590 sc n 512
3 8 1902 5 8 3 G 14 31 A 22 A 19 a »7 27 147 999 Oct. 19 2 960 3i
 ANN ANN ANN 285

II
|j Anni Epochae Gelalseae solar.
II Auni Epochae Christianas a
11

Anni Epochae Chalaiae.solares

Anni Cycli Chataiorum, comp.

>

Ami! Solares Epochae Rumeae

Anni Cycli sexageni simplicis.

Anni Epochse Persies 365

Cyclus Solis Julianus, cum
>

Paschae dies. A. Aprilem.

Paschalis dies juxta velus

medium Aquarii deducii.

tis, ab iiigressu Solis in
sc. Anni Venni 8864 laben-
darum, a prinui die Oeto-
bris cum ttriis illitialibus.
h. e. Graecse. seu Seleuci-
g

mus Persarum monsis, iri-

diehus et feriis imtialibus,
Yt'zdcjerd deduct! , cum
dierum, ab evOpovKTfito
cipit.
quibus FervarJin, sive pri-
Anni F'criodi Julianas a

Litleris Domillicalibus.

Cyclus Lunae Julianus.

&>&§£•%
: 1.

e Iribus Cyclis sexag.

M. Martium denotat.
g 1 §-li ^-^ M

Kaleruis Jamiarii.

Indiclio Romana.
Kalendis Jaruuurii.

.<Era Hispanica.

ab equin. verno.
3 2li-i-^

Kaleiidaiium.
£ s1 2. i Z 3-
c = :r. — f 3
B 2" §L "3.
r- S. „, 5=3 3 i?
1
o §- Js'S 3 23-
g fs-ff
fsl-illff
•MIKf?
An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1591 4 9 1903 6 9 4 F 15 4 A 14 A 4 8 28 148 1000 Oct. 6 8 961 4 513
1592 6305 7100 1904 1 1630 5 ED 16 5 M 29 M 26 9 29 149 1001 Sept. 27 4 962 Oct. 19 5 514
1593 6 1 1905 2 1 6 C 17 6 A 18 A 15 10 30 150 1002 Sept. 16 1 963 6 515
1594 7 2 1906 3 2 7 B 18 7 A 10 M 31 11 31 151 1003 Sept. 5 5 964 7 516
1595 8 3 1907 4 3 8 A 19 8 M 26 A 20 12 32 152 1004 Aug. 26 3 965 1 517
1596 9 . 4 1908 6 4 9 GF 1 9 A 14 A 11 13 33 153 1005 Aug. 14 7 966 Oct. 18 2 518
1597 6310 7105 1909 7 1635 10 E 2 10 A 6 M 27 14 34 154 1006 Aug. 75 967 3 519
1598 1 6 1910 1 6 11 D 3 11 M 22 A 16 15 35 155 1007 Jiil. 24 2 968 4 520
1599 2 7 1911 2 7 12 C 4 12 A 11 A 8 16 36 156 1U08 Jul. 13 6 969 5 521
1600 3 8 1912 4 8 13 BA 5 13 A 2 M 2* 17 37 157 1009 Jul. 2 4 970 Oct. 17 6 522
1601 4 9 19i3 5 9 14 G 6 14 A 22 A 12 18 38 158 1010 Jun. 21 1 971 7 523
1602 6315 7110 1914 6 1640 15 F 7 15 A 7 A 4 19 39 159 1011 Jun. 10 5 972 1 524
1603 6 1 1915 7 1 16 E 8 1 M 30 A 24 20 40 160 1012 Mail 31 3 973 2 525
1604 7 2 1916 2 2 17 DC 9 2 A 18 A 8 21 41 161 1013 Mail 19 7 974 Oct. 16 3 526
1605 8 3 1917 3 3 18 B 10 3 A 10 M 31 22 42 162 1014 Mail 8 4 975 4 527
1606 9 4 1918 4 4 19 A 11 4 M 26 A 20 23 43 163" 1015 Apr. 28 2 976 5 528
1607 6320 7115 1919 5 1645 20 G 12 5 A 15 A 5 24 44 164 1016 Apr. 17 6 977 6 529
1608 1 6 1920 7 6 21 FE 13 6 A 6 M 27 25 45 165 1017 Apr. 6 4 978 Oct. 15 7 530
1609 2 7 19-21 1 7 22 D 14 7 A 19 A 16 26 46 166 1018 Mar. 26 1 979 1 531
1610 3 8 19-22 2 8 23 C 15 8 A 11 A 8 27 47 167 1019 Mar. 15 5 980 2 532
1611 4 9 1923 3 9 24 B 16 9 A 3 M 24 28 48 168 1020 Mar. 5 3 981 3 533
1612 6325 7120 1924 5 1650 25 AG 17 10 A 22 A 12 29 49 169 1021 Feb. 22 7 982 Oct. 14 4 534
1613 6 1 19'25 6 1 26 F 18 11 A 7 A 4 30 50 170 1022 Feb. 10 4 983 5 535
1614 7 2 1926 7 2 27 E 19 12 M 30 A 24 31 51 171 10-23 Jan. 31 2 984 6 536
1615 8 3 1927 I 3 28 D 1 13 A 19 A 9 32 52 172 1024 Jan. 20 6 985 7 537
1616 9 4 19-28 3 4 1 CB 2 14 A 3 M 31 33 53 173 1025 Jan. 93 986 Oct. 13 1 538
1617 6330 7125 1929 4 1655 2 A 3 15 M 26 A 20 34 54 174 1026 Dec. 29 1 987 2 539
1618 1 6 1930 5 6 3 G 4 1 A 15 A 5 35 55 175 1027 Dec. 18 5 988 3 540
1619 2 7 1931 6 7 4 F 5 2 M 31 M 28 36 56 176 1028 Dec. 8 3 989 4 541
1620 3 8 1932 1 8 5 ED 6 3 A 19 A 16 37 57 177 1029 Nov. 27 7 990 Oct. 12 5 542
1030 Nov. 15 4
1621 4 9 1933 2 9 6 C 7 4 A 11 A 1 38 178 58 1031 Nov. 5 2 991 6 "543
16-22 6335 7130 1V'34 3 1660 7 B 8 5 M 27 A 21 39 179 59 103-2 Oct. 25 6 992 7
1623 6 1 19H5 4 1 544
8 A 9 6 A 16 A 13 40 180 1033 Oct. 14 3 993 1 545
1624 7 2 1936 6 2 9 GF 10 7 A 7 M 28 41 1 1034 Oct. 3 1 994 Oct. 11 2
1625 8 3 1937 7 3 546
10 E 11 8 M 30 A 17 42 £2 2 1035 Sept. 22 5 995 3 547
1626 9 4 1938 1 4 11 D 12 9 A 12 A 9 43 ^ 3
£~3~ 1036 Sept. 12 3 996 4 548
1627 6340 7135 1939 2 1665 12 C 13 10 A 4 M 25 44 OT4 .4 1037 Sept. 1 7 997 5 549
1628 1 6 1940 4 6 13 BA 14 11 A 23 A 13 45 g-5 5 1038 Aug. 20 4 998 Oct. 10 6
1629 2 7 1941 5 7 550
14 G 15 12 A 15 A 5 46 a 6 6 1039 Aug. 10 2 999 7 551
1630 3 _8 1942 6 8 15 F 16 13 M 31 M 28 47 8 7 7 1040 Jul. 30 6 1000 1 552
1631 4 9 1943 7 9 16 E 17 14 A 20 A 10 48 <8 8 1041 Jul. 19 3 1001 2
1632 6345 7140 1944 2 1670 553
17 DC 18 15 A 11 A 1 49 CB Q
9 1042 Jul. 8 1 1002 Oct. 9 3 554
1633 6 1 1945 3 1 18 B 19 1 M 27 A 21 50 ?10 10 1043 Jun. 27 5 1003 4 555
1634 7 2 1946 4 2 19 A 1 2 A 16 A 6 51 11 11 1044 Jun. 16 2 1004 5 556
1635 8 3 1947 5 3 20 G 2 3 A 8 M 29 52 12 12 1045 Jun. 6 7 1005 6 557
1636 9 4 1948 7 4 21 FE 3 4 M 23 A 17 53 13 13 1046 Mail 25 4 10()6 Oct. 8 7
1637 6350 7145 1949 1 1675 558
22 D 4 5 A 12 A 9 54 14 14 1047 Mail 15 2 1(07 1 559
1638 1 6 1950 2 6 23 C 5 6 A 4 M 25 55 15 15 1048 Mali 4 6 1008 2 560
1639 2 7 19.V1 3 7 24 B 6 7 A 24 A 14 56 16 16 1049 Apr. 23 3 1009 3 561
1640 3 8 1952 5 8 25 AG 7 8 A 8 A 5 57 17 17 1050 Apr. 12 1 1010 Oct. 7 4 562
1641 4 9 1953 6 9 26 F 8 9 M 31 A 25 58 18 18 1051 Apr. 15 1011 5 563
1642 6355 7150 1954 7 1680 27 E 9 10 A 20 A 10 59 19 1052 Mar. 21 2 1012 6
1643 6 1 1 19 564
1955 1 28 D 10 11 A 5 A 2 60 20 20 1053 Mar. 11 7 1013 7 565
1644 7 2 1956 3 2 1 CB 11 12 M 27 A 21 61 21
1645 8 3 21 1().i4 Feb. 28 4 1014 Oct. 6 1 566
1957 4 3 2 A 12 13 A 16 A 6 62 22 22 1055 Feb. 16 1 1015 2 567
1646 9 4 1958 5 4 3 G 13 14 A 1 M 29 63 23
1647 6360 7155 23 1056 Feb. 6 6 1016 3 568
1959 6 1685 4 F 14 15 A 21 A 18 64 24 24 1057 Jan. 26 3 1017 4 569
1648 1 6 1960 1 6 5 ED 15 1 A 12 A 2 65 25
1649 2 7 £5 1058 Jan. 16 1 1018 Oct. 5 5 570
1961 2 7 6 C 16 2 A 4 M 25 66 26 26 1059 Jan. 4 5 1019 6 571
1650 3 8 1962 3 8 7 B 17 3 A 17 A 14 67 27 27 1060 Dec. 24 2 1020 7 572
1061 Dec. 14 7
1651 4 9 1963 4 9 8 A 18 4 A 9 M 30 68 28 ~28"
1652 1(16-2 Dec. 3 4 1021 1 ~573
6365 7160 1964 6 1690 9 GF 19 5 M 31 A 18 69 29 29 1063 Nov. 21 1 1022 Oct. 4 2
1653 6 1 191 !5 7 1 10 E 574
1 6 A 13 A 10 70 30 30 1(164 Nov. 11 6 1023 3 575
1654 7 2 1966 1 2 11 D 2 7 A 5 M 26 71 31
1655 8 31 10(55 Oct. 31 3 10-24 4 576
3 1967 2 3 12 C 3 8 M 28 A 15 72 32 32 1066 Oct. 21 1 1025 5 577
286 ANN ANN ANN

fl Anni Epochae Gelalaese solar,

II

Anni Epochae Chataiae, solares

Anni Cycli Chataiorum, comp.

Anni Cycli sexageni simplicis.

Anni Epochae Persicae 365

Anni Epochae Arabicae luna-
Anni Solares Epochae Rumeae

Cyclus Solis Julianus, cum

Paschatis dies juxta vetus

medium Aquarii deduct!.

tis , ab ingressu Solis in
sc. Anni Venni 8864 laben-
paschae dies. A. Aprilem.
Anni Epochs Christianas a

Anni Mundi juxta Grsecos.

Moharram , sive primus

Yezdcjerd deduct! , cum

dierum, ab svOpovifffJUp
dium motum Lunse incipit.

feriis initialibus , quibus

dis deduct!, cum diebus et

cipit.
mus Persarum mensis, in-
diebus et feriis initialibus,
Arabum mensis, juxta me-

res, ab Hegira Mohamme-

quibus Fervardin, sive pri-

darum, a primo die Octo-
h. e. Grsecse, seu Seleuci-
o

bris cum feriis initialibus.

Litteris Dominicalibus.

e ti'ibus Cyclis sexag. '

Anni Period! Juliana a

M. Martium denotat.
v<

Indictio Romana.
Kalendis Januarii.

ab equin. verno.
Kalendis Januarii.

/Era Hispanica.
C*

Kalendaiium.
g
8
e-,
C,

An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1656 9 4 1968 4 4 13 EA 4 9 A 16 A 6 73 33 33 1067 Oct. 9 5 1026 Oct. 3 6 578
1657 6370 7165 1969 5 1695 14 G 5 10 A 1 M 29 74 34 34 1068 Sept. 28 1 1027 7 579
1658 1 6 1970 6 6 15 F 6 11 A 21 A 11 75 35 35 1069 Sept. 18 7 1028 1 580
1659 2 7 1971 7 7 16 E 7 12 A 13 A 3 76 36 36 1070 Sept. 7 4 1029 2 581
1660 3 8 1972 2 8 17 DC 8 13 M 28 A 22 77 37 37 1071 Aug. 26 1 1030 Oct. 2 3 582
1661 4 9 1973 3 9 18 B 9 14 A 17 A 14 78 38 38 1072 Aug. 16 6 1031 4 583
1662 6375 7170 1974 4 1700 19 A 10 15 A 9 M 30 79 39 39 1073 Aug. 5 3 1032 5 584
1663 6 1 1975 5 1 20 G 11 1 M 25 A 19 80 40 40 1074 Jul. 25 7 1033 6 585
1664 7 2 1976 7 2 21 FE 12 2 A 13 A 10 81 41 41 1075 Jul. 14 5 1034 Oct. 1 7 586
1665 8 3 1977 1 3 22 D 13 3 A 5 M16* 82 42 42 1076 Jul. 3 2 1035 1 587
1666 9 4 1978 2 4 23 C 14 4 A 25 A 15 83 43 43 1077 Jun. 23 7 1036 2 588
1667 6380 7175 1979 3 1705 24 B 15 5 A 10 A 7 84 44 44 1078 Jun. 12 4 1037 3 589
1668 1 6 1980 5 6 25 AG 16 6 A 1 M 22 85 45 45 1079 Mail 31 1 1038 Sept. 30 4 590
1669 2 7 1981 6 7 26 F 17 7 A 21 A 11 86 46 46 1080 Mail 21 6 1039 5 591
1670 3 8 1982 7 8 27 E 18 8 A 6 A 3 87 47 47 1081 Mail 10 3 1040 6 592
1671 4 9 1983 1 9 28 D 19 9 M 29 A 23 88 48 48 1082 Apr. 29 7 1041 7 593
1672 6385 7180 1984 3 1710 1 CB 1 10 A 17 A 17 89 49 49 1083 Apr. 18 5 1042 Sept. 29 1 594
1673 6 1 1985 4 1 2 A 2 11 A 2 M 30 90 50 50 1084 Apr. 7 2 1043 2 595
1674 7 2 1986 5 2 3 G 3 12 M 25 A 19 91 51 51 1085 Mar. 27 6 1044 3 596
1675 8 3 1987 6 3 4 F 4 13 A 14 A 4 92 52 52 1086 Mar. 14 4 1045 4 597
1676 9 4 1988 1 4 5 ED 5 14 A 5 M 26 93 53 53 1087 Mar. 5 1 1046 Sept. 28 5 598
1677 6390 7185 1989 2 1715 6 C 6 15 A 18 A 15 94 54 54 1088 Feb. 23 6 1047 6 599
1678 1 6 1990 3 6 7 B 7 1 A 10 M 31 95 55 55 1089 Feb. 12 3 1048 7 600
1679 2 7 1991 4 7 8 A 8 2 A 2 A 20 96 56 56 1090 Feb. 1 7 1049 1 601
1680 3 8 1992 6 8 9 GF 9 3 A 21 A 11 97 57 57 1091 Jan. 22 5 1050 Sept. 27 2 602
1681 4 9 1993 7 9 10 E 10 4 A 6 A 3 98 58 58 1092 Jan. 10 2 1051 3 603
1682 6395 7190 1994 1 1720 11 D 11 5 M 29 A 16 99 59 59 1093 Dec. 30 6 1052 4 604
1683 6 1 1995 2 1 12 C 12 6 A 18 A 8 100 60 60 1094 Dec. 24 4 1053 5 605
1684 7 2 1996 4 13 BA 13 7 A 2 101 61 1095 Dec. 9 1
1685 8 3 1997 5
2
3 14 G 14 8 A 22
M 30
A 19 102
o
«<s
-i
62 1096 Nov. 28 6
1097 Nov. 17 3
1054 Sept. 26 6
1055 7
606
607
1686 9 4 1998 6 4 15 F 15 9 A 14 A 1* 103 63 1098 Nov. 6 7 1056 1 608
1687 6400 7195 1999 7 1725 16 E 16 10 M 30 M17* 104 ^3 64 1099 Oct. 27 5 1057 2 609
1688 1 6 2000 2 6 17 DC 17 11 A 18 A 15 105 ^4
§ 5 65 1100 Oct. 15 2 1058 Sept. 25 3 610
1689 2 7 2001 3 7 18 B 18 12 A 10 M 31 106 66 1101 Oct. 4 6 1059 4 611
1690 3 8 2002 4 8 19 A 19 13 M 26 A 20 107 8? 67 1102 Sept. 24 6 1060 5 612
1691 4 9 20035 9 20 G 1 14 A 15 A 12 108 g 8 68 1103 Sept. 13 1 1061 6 613
1692 6405 7200 2004 7 1730 21 FE 2 15 A 6 M 27 109 P 9 69 1104 Sept. 1 5 1062 Sept. 24 7 614
1693 6 1 2005 1 1 22 D 3 1 M 22 A 16 110 10 70 1105 Aug. 22 3 1063 1 615
1694 7 2 2006 2 2 23 C 4 2 A 11 A 8 111 11 71 1106 Aug. 11 7 1064 2 616
1695 8 3 2007 3 3 24 B 5 3 A 3 M 24 112 12 72 1107 Jul. 1 5 1065 3 617
1696 9 4 2008 5 4 25 AG 6 4 A 22 A 12 113 13 73 1108 Jul. 20 2 1066 Sept. 23 4 618
1697 6410 7205 2009 6 1735 26 F 7 5 A 7 A 4 114 14 74 1109 Jul. 9 6 1(167 5 619
1698 1 6 2010 7 6 27 E 8 6 M 30 A 24 115 15 75 1110 Jun. 29 4 1068 6 620
1699 2 7 2011 1 7 28 D 9 7 A 19 A 9 116 16 76 1111 Jun. 18 2 1069 7 621
1700 3 8 2012 3 8 1 C 10 8 A 11 M 31 117 17 77 1112 Jun. 6 5 1070 Sept. 22 1 622
1701 4 9 2013 4 9 2 B 11 9 M 27 A 20 118 18 78 1113 Maii 27 3 1071 2 623
1702 6415 7210 2014 5 1740 3 A 12 10 A 16 A 5 119 19 79 1114 Maii 16 7 1072 3 624
1703 6 1 2015 6 1 4 G 13 11 A 8 M 28 120. 20 80 1115 Maii 5 4 1073 4 625
1704 7 2 2016 1 2 5 FE 14 12 M 23 A 16 121 21 81 1116 Apr. 24 2 1074 Sept. 21 5 626
1705 8 3 2017 2 3 6 D 15 13 A 12 A 8 122 22 82 1117 Apr. 13 6 1075 6 627
1706 9 4 2018 3 4 7 C 16 14 A 4 M 24 123 23 83 1118 Apr. 3 4 1076 7 628
1707 6420 7215 2019 4 1745 8 B 17 15 A 24 A 13 124 24 84 1119 Mar. 23 1 1077 1 629
1708 1 6 2020 6 6 9 AG 18 1 A 8 A 4 125 25 85 1120 Mar. 11 5 1078 Sept. 20 2 630
1709 2 7 2021 7 7 10 F 19 2 M 31 A 24 126 26 86 1121 Mar. 1 3 1079 3 631
1710 3 8 2022 1 8 11 E 1 3 A 20 A 9 127 27 87 1122 Feb. 18 7 1080 4 632
1711 4 9 2023 2 9 12 D 2 4 A 5 A 1 128 28 88 1123 Feb. 7 4 1081 5 633
1712 6425 7220 2024 4 1750 13 CB 3 5 M 27 A 20 129 29 89 1124 Jan. 28 2 1082 Sept. 19 6 634
1713 6 1 2025 5 1 14 A 4 6 A 16 A 5 130 30 90 1125 Jan. 16 6 1083 7 635
1714 7 2 2026 6 2 15 G 5 7 A 1 M 28 131 31 91 1126 Jan. 6 4 1084 1 636
1715 8 3 2027 7 3 16 F 6 8 A 21 A 17 132 32 92 1127 Dec. 26 1 1085 2 637
1128 Dec. 15 5
1716 9 4 2028 2 4 17 ED 7 9 A 12 A 1 133 33 93 11*29 Dec. 4 3 1086 Sept. 18 3 638
1717' 6430 7225 2029 3 1755 18 C 8 10 M 28 A 21 134 34 94 1130 Nov. 23 7 1087 4 639
1718 1 6 2030 4 6 19 B 9 11 A 17 A 13 135 35 95 1131 Nov. 12 4 1088 5 640
1719 2 7 2031 5 7 20 A 10 12 A 9 M 29 136 36 96 1132 Nov. 2 2 1089 6 641
1720 3 8 2032 7 8 21 GF 11 13 M 31 A 17 137 37 97 1133 Oct. 21 6 1090 Sept. 17 7 642
 ANN ANN ANN 287

||
H Anni Epochae Gelalaaae solar.
Anni Epochae Chataise, solares
Ann! Solares Epochae Rumeae

Anni Cycli Chalaiorum, comp.

Anni Cyclisexagenisimplicis.

Anni Epochae Persicae 365

Anni Epochae Arabicae luna-
Anni Epochse Christianas a 1

Cyclus Solis Julianus, cum

Anni Mundi juxta Graces.

Paschae dies. A. Aprilem.

medium Aquarii deducti.

Paschalis dies juxta velus

tis , ab iiigressu Solis in

darum, a primo die Octo-

sc. Anni Venni 8864 laben-

h. e. Grsecse, seu Seleuci-
bris cum feriis initialibus.
Anni Period! Julianas a

mus Persarura mensis, in-

diebus et feriis initialibus,
dierum, ab evOpovKTjAoJ
dium motum Lunse incipit.
Moharram , sive primus
feriis initialibus , quibus
dis deducli, rum diebus et

cipit.
quibus Fervardin, sive pri-
Yezdejerd deducti , cum
Lilteris Dominicalibus.

Arabum mensis, juxta me-

res., ab Hcgira Mohamme-

Cyclus Lunae Julianus.

M. Martium denotat.

e tribus Cyclis sexag.

Kalendis Januarii.
Kalendis Januarii.

Indictio Romana.
MIA Hispanica.

an equin. verno.
Kalendaiium.
An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An.
1721 4 9 2033 1 9 22 E 12 14 A 13 A 9 138 38 98 1134 Oct. 10 3 1091 1 643
1722 6435 7230 2034 2 1760 23 D 13 15 A 5" M 25 139 39 99 1135 Sept. 30 1 1092 2 644
1723 6 1 20353 1 24 G 14 1 M 28 A 14 140 40 100 1136 Sept. 19 5 1093 3 645
1724 7 2 2036 5 2 25 BA 15 2 A 16 A 5 141 41 101 1137 Sept. 8 3 1094 Sept. 16 4 646
1725 8 3 2037 6 3 26 G 16 3 A 1 M 28 142 42 102 1138 Aug. 28 7 1095 5 647
1726 9 4 2038 7 4 27 F 17 4 A 21 A 10 143 43 103 1139 Aug. 17 4 1096 6 648
1727 6440 7235 2039 1 1765 28 E 18 5 A 13 A 2 144 44 104 1140 Aug. 7 2 1097 7 649
1728 1 6 2040 3 6 1 DC 19 6 M 28 A 21 145 45 105 1141 Jnl. 26 6 1098 Sept. 15 1 650
1729 2 7 2041 4 7 2 B 1 7 A 17 A 6 146 46 106 1142 Jul. 15 3 1099 2 651
1730 3 8 2042 5 8 3 A 2 8 A 9 M 29 147 47 107 1143 Jul. 5 1 1100 3 652
1731 4 9 2043 6 9 4 G 3 9 M 25 A 18 148 48 108 1144 Jun. 24 5 1101 4 653
1732 6445 7240 2044 1 1770 5 FE 4 10 A 13 A 9 149 49 109 1145 Jun. 12 2 1102 Sept. 14 5 654
1733 6 1 2045 2 1 6 D 5 11 A 5 M 25 150 50 110 1146 Jun. 2 7 1103 6 655
1734 7 2 2046 3 2 7 G 6 12 A 25 A 14 151 51 111 1147 Mail 22 4 1104 7 656
1735 8 3 2047 4 3 8 B 7 13 A 10 A 6 152 52 112 1148 Mail 12 2 1105 1 657
1736 9 4 2048 6 4 9 AG 8 14 A 1 A 25 153 53 113 1149 Apr. 30 6 1106 Sept. 13 2 658
1737 6450 7245 2049 7 1775 10 F 9 15 A 21 A 10 154 54 114 1150 Apr. 19 3 1107 3 659
1738 1 6 2050 1 6 11 E 10 1 A 6 A 2 155 55 115 1151 Apr. 9 1 1108 4 660
1739 2 7 2051 2 7 12 D 11 2 M 29 A 22 156 56 116 1152 Mar. 29 5 1109 5 661
1740 3 8 2052 4 8 13 CB 12 3 A 17 A 6 157 57 117 1153 Mar. 17 2 1110 Sept. 12 6 662
1741 4 9 2053 5 9 14 A 13 4 A 2 M 29 158 58 118 1154 Mar. 7 7 1111 7 663
1742 6455 7250 2054 6 1780 15 G 14 5 M 25 A 18 159 59 119 1155 Feb. 24 4 1112 1 664
1743 6 1 2055 7 1 16 F 15 6 A 14 A 3 160 60 120 1156 Feb. 14 2 1113 2 665
1744 7 2 2056 2 2 17 ED 16 7 A 5 M 25 161 1 121 1157 Feb. 3 6 1114 Sept. 11 3 666
1745 8 3 2057 3 3 18 G 17 8 A 18 A 14 162 03 2 122 1158 Jan. 22 3 1115 4 667
3
1746
1747
9
6460
4
7255
2058 4
2059 5
4
1785
19 B
20 A
18
19
9
10
A
A
10
2
M
A
30
19
163
164
£
U4
123 1159 Jan. 12 1
124 1160 Jan. 1 5
1116
1117
5 668
6 669
1748 1 6 2060 7 6 21 GF 1 11 A 14 A 10 165 • 5 125 1161 Dec. 21 2 1118 Sept. 10 7 670
1749
1750
2
3
7
8
2061 1
2062 2
7
8
22 E
23 D
2
3
12
13
A
M
6
29
M
A
26
15
166
167 P 7
e-e 126 1162 Dec. 10 7
127 1163 Nov. 29 4
1119
1120
1 671
2 672
<! 1164 Nov. 18 1
1751 4 9 20633 9 24 C 4 14 A 21 A 7 168 B 8 128 1165 Nov. 8 6 1121 3 673
1752 6465 7260 2064 5 1790 25 BA 5 15 A 2 M 29 169 • 9 129 1166 Oct. 27 3 1122 Sept. 94 674
1753 6 1 2065 6 1 26 G 6 1 A 22 A 11 170 10 130 1167 Oct. 17 1 1123 5 675
1754 7 2 2066 7 2 27 F 7 2 A 14 A 3 171 11 131 1168 Oct. 6 5 1124 6 676
1755 8 3 2067 1 3 28 E 8 3 M 30 A 23 172 12 132 1169 Sept. 25 2 1125 7 677
1756 9 4 2068 3 4 1 DC 9 4 A 18 A 14 173 13 133 1170 Sept. 14 7 1126 Sept. 81 678
1757 6470 7265 2069 4 1795 2 B 10 5 A 10 M 30 174 14 134 1171 Sept. 3 4 1127 2 679
1758 1 6 2070 5 6 3 A 11 6 M 26 A 19 175 15 135 1172 Aug. 23 1 1128 3 680
1759 2 7 2071 6 7 4 G 12 7 A 15 A 11 176 16 136 1173 Aug. 13 6 1129 4 681
1760 3 8 2072 1 8 5 FE 13 8 A 6 M 26 177 17 137 1174 Aug. 1 3 1130 Sept. 75 682
1761 4 9 2073 2 9 6 D 14 9 M 22 A 15 178 18 138 1175 Jul. 21 7 1131 6 683
1762 6475 7270 2074 3 1800 7 C 15 10 A 11 A 7 179 19 139 1176 Jul. 11 5 1132 7 684
1763 6 1 2075 4 1 8 B 16 11 A 3 M 23 180 20 140 1177 Jun. 30 2 1133 1 685
1764 7 2 20766 2 9 AG 17 12 A 22 A 11 181 21 141 1178 Jun. 19 7 1134 Sept. 62 686
1765 8 3 2077 7 3 10 F 18 13 A 7 A 3 182 22 142 1179 Jun. 8 4 1135 3 687
1766 9 4 2078 1 4 11 E 19 14 M 30 A 23 183 23 143 1180 Maii 28 1 1136 4 688
1767 6480 7275 2079 2 1805 12 D 1 15 A 19 A 8 184 24 144 1181 Maii 18 6 1137 5 689
1768 1 6 2080 4 6 13 CB 2 1 A 3 M 30 185 25 145 1182 Maii 6 3 1138 Sept. 56 690
1769 2 7 2081 5 7 14 A 3 2 M 26 A 19 186 26 146 1183 Apr. 25 7 1139 7 691
1770 3 8 2082 6 8 15 G 4 3 A 15 A 4 187 27 147 1184 Apr. 15 5 1140 1 692
1771 4 9 2083 7 9 16 F 5 4 M 31 M 27 188 28 148 1185 Apr. 4 2 1141 2 693
1772 6485 7280 2084 2 1810 17 ED 6 5 A. 10' A 15 189 29 149 1186 Mar. 24 7 1142 Sept. 43 694
1773 6 1 2085 3 1 18 C 7 6 A 11 M 31 190 30 150 1187 Mar. 13 4 1143 4 695
1774 7 2 2086 4 2 19 B 8 7 A 3 A 20 191 31 151 1188 Mar. 2 1 1144 5 696
1775 8 3 2087 5 3 20 A 9 8 A 16 A 12 192 32 152 1 189 Feb. 20 6 1145 6 697
1776 9 4 2088 7 4 21 GF 10 9 A 7 A 3 193 33 153 1190 Feb. 9 3 1146 Sept. 37 698
1777 6490 7285 2089 1 1815 22 E 11 10 M 30 A 16 194 34 154 1191 Jan. 28 7 1147 1 699
1778 1 6 2090 2 6 23 D 12 11 A 19 A 8 195 35 155 1192 Jan. 18 5 1148 2 700
1779 2 7 2091 3 7 24 C 13 12 A 4 M 31 196 36 156 1193 Jan. 7 2 1149 3 701
1780 3 8 2092 5 8 25 BA 14 13 M 26 A 19 197 37 157 1194 Dec. 27 6 1150 Sept. 24 702
1195 Dec. 16 4
1781 4 9 2093 6 9 26 G 15 14 A 15 A 4 1 198 38 158 1196 Dec. 5 1 1151 5 703
1782 6495 7290 2094 7 1820 27 F 16 15 M 31 M 27 190 39 159 1197 Nov. 25 6 1152 6 704
1783 6 1 2095 1 1 28 E 17 1 A 20 A 16 200 i 40 160 1193 Nov. 14 3 1153 7 705
1784 ^7 2 2096 3 2 1 DC 18 2 A 11 M 31 1 201 i 41 161 1199 Nov. 2 7 1154 Sept. 1 1 706
1
1785 8 3 2097 4 3 2 B 19 3 M 27 A 20 202 • 42 162 •1200 Oct. 23 5 1155 2 707
288 ANN ANN .ANN

ns^iE
3
•3 3 ag 3 2. g ja Q. «• a. 3
1
1
> 3 B-frpt
et n gS I I
sui g2. a 0
5X— fe re 5 S* na • =r
£ -v
p,ST
S-5'
S:" i>S
I&M •g
?.n
01
a f| " lo-"^
r
-o|"f Jif^ 1 g-l*
li ?» g. e2" n 2. S 1 2- « = =• p ^2. ™ • g £§•
2
ilis-ji"
" * £3 fD IT
a
«si
K'o £•8 osf
0,2:
M
?l.»ra
:
K 3 "„ "o I.C- 3
8
o
5S 3
>
p. o
III? 1.
It i|;M|-;'f> M. 83

iff iff
| | ff §"' — y 00 a
='1 £
I c_
II «3 la
II 1 = :ff '??M
to CD ^
1 If i' P II g-3 III; ||l 0S
8 » i •fel
00
?•*_§'=' §'. 1 o
it
•s f r§ O> "ya 5 =Fa) re » *-«^ °" e "^ W
? 2. 5 3 p. 0>
1 i , B &' sn 3
An. An. An. Ann.F. Ann. An. An. Ann. An. An. An. Mens. D. F. An. Mens. D. F. An
1786 9 4 2098 5 4 3 A 1 4 A 16 A 12 203 43 163 1201 Oct. 12 2 1156 3 708
1787 6500 7295 2099 6 1825 4 G 2 5 A 8 M 28 204 44 164 1202 Oct. 1 6 1157 4 709
1783 1 6 2100 1 6 5 FE 3 6 M 23 A 16 205 45 165 12H3 Sept. 20 4 1158 Aug. 31 5 710
1789 2 7 2101 2 7 6 D 4 7 A 12 A. 8 206 46 166 120 't Sept. 9 1 1159 6 711
1790 3 8 2102 3 8 7 C 5 8 A 4 M 24 207 47 167 1205 Aug. 29 5 1160 7 712
ivyi 4 9 2103 4 9 8 B 6 9 A 24 A 13 208 48 168 1206 Aug. 19 3 1161 i 713
4792 6505 7300 2104 6 1830 9 AG 7 10 A 8 A 4 209 49 169 1207 Aug. 7 7 1162 Aug. 30 2 714
1793 6 1 2105 7 1 10 F 8 11 M 31 A 24 210 50 170 1208 Jnl. 28 5 1163 3 715
1794 7 2 2106 1 2 11 E 9 12 A 20 A 9 211 51 171 1209 Jul. 17 2 1164 4 716
1795 8 3 2107 2 3 12 D 10 13 A 5 A 1 212 52 172 1210 Jul. 6 6 1165 p 717
1796 9 4 2108 4 4 13 CB 11 14 M 27 A 20 213 53 173 1211 Jun. 25 4 1166 Aug. 29 6 718
1797 6510 7305 2109 5 1835 14 A 12 15 A 16 A 5 214 54 174 1212 Jun. 14 1 1167 7 719
1798 1 6 2110 6 6 15 G 13 1 A 8 M 28 215 55 175 1213 Jun. 3 5 1168 1 720
1799 2 7 2111 7 7 16 F 14 2 M 24 A 17 216 56 176 1214 Maii 24 3 1169 2 721
1800 3 8 2112 2 8 17 E 15 3 A 13 A 8 217 57 177 1215 Maii 12 7 1170 Aug. 28 3 725J

[°° Cum nobis Cangiani quicquam mutare religion! sit, hie subjicimus, quse aliter se habent In tabulis quae insertse sunt
libro inscripto : L'Art de verifier les dates, in nostris asterisco ea notare satis habentes : —
Dies Pasch.:
Ann. 25. A 1. Ann. 156. M 29. Ann. 159. A 23. Ann. 256. M 26. Ann. 403. M 29. Ann. 439. A 16.
Ann. 440. A 7. Ann. 537. A 12. Ann. 587. M 30. Ann. 672. A 25. Ann. 1006. A 21. Ann. 1023. M 25.
Ann. 1296.M 25. Ann. 1309. M 30. Ann. 1336. M 81. Ann. 1337. A 20. Ann. 1339. M 28.
Ann. 1840. A 16. Ann. 1342. M 31. Ann. 1348. A 20. Ann. 1349. A 12. Ann. 135B. M 24. Ann. 1469. A 2.
Ann. 1470. A 22. Ann. 1473. A 18. Ann. 1474. A 10. Ann. 1475. M 26. Ann. 1506. A 12. Ann. 1515. A 8.
Ann. 1552. A 17. Ann. 1568. A 18. Ann. 1600. M 23. Ann. 1665. M 26. Ann. 1686. A 4. Ann. 1687. M 27.
Ann. 1772. A 19.
—
Litter. Dominical.: Ann. 1588. 1 CB.]

Cangianse Tabellae quatuor alias subjicimus, quas speramus lectori gratas fore. Prima indicabit Epactas et Novilunia
cujusvis anni ante correctionem Calendarii factam a Gregorio XIII. PP. ann. 1582. Altera Concurrentes cyclo solari
respondentes. Tertia diem hebdomadis, quo contingit initium cujusvis mensis, tarn ante quam post Gregorianam
emendationem. Quarta denique diem quemlibet cujusvis mensis certo hebdomadis diei respondentem. Quantum utilitatis ex
iis quatuor tabellis ad examen notarum chronologicarum in veteribus chartis occurrentium percipi queat, usus declarabit.
Ac primo quidem Epactas quod spectat, an cohaereant necne, ex proxime subsequent! Tabella nullo negotiq cqgnoscetur.
Qui ex superiori Tabella noyerit alicujus anni numerum aureum, in eumdem numerum aureum oculos conjiciat in sequent!
Tabella praenotatum, unico intuitu Epactas yidebit ipsi numero aureo respondentes. non eas quidem quas exhibet Tabella
Clavii, quse in Breviariis cernitur quasi Indicans Epactas aureis numeris respondentes ante Calendarii correctionem, sed eas
quas antiqui Computistse numerabant. Non eadem enim antiquorum fuit, quas hodie nostra est, Epactarum numerandarum
ratio. Nqs tot dicimus alicujus anni Epactas esse, quot sunt lunae dies ultima Decembris anni praecedentis: v. g. juxta
Calendarium Ecclesiae ultima Decembris dies anni 1729. erat undecima lunaris ; undecim igitur Epactas numeramus
ann. 1730. Veteres vero Computistae tot numerabant Epactas quovis anno, quot erant eodem anno lunae dies xi. Gal. April,
seu 221. Martii: Omni anno, inquit Beda, quota luna in undecimo Calendarum Aprilis evenerit, tola eodem anno Epacta erit.
Hanc Epactam in veteribus Instruments apponi solitam exhibet Tabella nostra, non CJavianam, quae uno semper anno
veterum computandi rationem antecedit: v. g. juxta Clavium epacta xi. respondet aureo numero i. epacta xxn. aureo
numero 2. etc. juxta veteres epacta xi. respondet aureo numero 2. epacta xxn. aureo numero 3. etc. Hunc autem veterum
numerandi morem, saltern ut plurimum, sequebantur Notarii ab ipso mense Januario, quo mutabatur numerus aureus, licet
epactae solum mutari censerentur 221. Martii. Id in pluribus instrumentis observavimus. Atque haec quidem de Epactis.
Haud difflcilior est lunarium dierum inventio. Tabella sequens exhibet novilunia quaeque cujusvis anni hoc vel illo
numero aureo signati: ex novilunio quemlibet lunareni diem in chartis adjunctum inveniet quisquispotest digitis computare.
Haec autem novilunia veteri Calendario scrupulosius inhserentes indicavimus, easdem omnino lunationes 29. yel 30. dierum
mensi cuilibet illigando, quas veteres, neglectis diligentioris Astronomiae regulis, illigabant; habita quoque ratione annorum
lunas Communium, quibus duodecim tantum lunationes dierum 354. et embolimeorum. quibus tredecim lunationes dierum
384. vel 383. terminabantur. Sed haec ad Computistas. Nobis satis sit dixisse nihil in adornanda sequent! Tabella neglectum,
ut in nullo prorsus a veteri Calendario dissentiret.
 ANN ANN ANN 289

INDEX EPACTARUM ET NOVILUNIORUM PER CYCLUM DECENNOVENNALEM.

Num. Aur. 2. Num. Aur. 2. Num. Aur. 3. Num. Aur. 4. Num. Aur. 5. Num. Aur. 6. Num. Aur. 7. Num. Aur 8. Num. Aur. 9. Num. Aur. 10.
Epacta XI. Epacta XI. Epacta XXII. Epacta III. Epacla XIV. Epacta XXV. Epacta VI. Epacta XVII. Epacta XXVIII. Epacta IX.

Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia.
i\
Jan. 23 Jan. 12 Jan. jgi Jan. 20 Jan. 9 Jan. 28 Jan. 17 Jan. 6 Jan. 25 Jan. 14

Febr. 21 Febr. 10 Febr. Febr. 18 Febr. 7 Febr. 26 Febr. 15 Febr. 4 Febr. 23 Febr. 12

Mart. 23 Mart. 12 Mart. J31 Mart. 20 Mart. 9 Mart. 28 Mart. 17 Mart. 6 Mart. 25 Mart. 14

April. 21 April. 10 April. 29 April. 18 April. 7 April. 26 April. 15 April. 5 April. 23 April. 12

Maius 21 Maius 10 Maius 29 Maius 18 Maius 7 Maius 26 Maius 15 Maius 4 Maius 23 Maius 12

Jun. 19 Jun. 8 Jun. 27 Jun. 16 Jun. 5 Jun. 24 Jun. 13 Jun. 3 Jun. 21 Jun. 10

Jul. 19 Jul. 8 Jul. 27 Jul. 16 Jul. 5 Jul. 24 Jul. 13 Jul. 2 Jul. 21 Jul. 10

Aug. 17 Aug. 6 Aug. 25 Aug. 14 Aug. 3 Aug. 22 Aug. 11 Au

£- J30 Aug. 19 Aug. 8

Sept. 16 Sept. 5 Sept. 24 Sept. 13 Sept. 2 Sept. 21 Sept. 10 Sept. 29 Sept. 18 Sept. 7

Oct. 15 Oct. 4 Oct. 23 Oct. 12 Oct. J3* Oct. 20 Oct. 9 Oct. 28 Oct. 17 Oct. 6

Nov. 14 Nov. 3 Nov. 22 Nov. 11 Nov. 30 Nov. 19 Nov. 8 Nov. 27 Nov. 16 Nov. 5

Dec. 13 Dec. 2 Dec. 21 Dec. 10 Dec. 29 Dec. 18 Dec. 7 Dec. 26 Dec. 15 Dec. 4
Annus Emboli- Annus Emboli-
Annus Commu- Annus Emboli- Annus Commu- Annus Commu- meus Dierum Annus Commu- Annus Commu- ineus Dierum Annus Commu- Anmis Commu-
nis Dierum 354. meus Dierum nis Dierum 354. nis Dierum 354. 384. nis Dierum 354. nis Dierum 354. 384. nis Dierum 354. nis Dierum 354.
334.

Num. Aur. 11. Num. Aur. 12. Num. Aur. 13. Num. Aur. 14. Num. Aur. 15. Num. Aur. 16. Num. Aur. 17. Num. Aur. 18. Num. Anr. 10. Num. Aur. 1.
Epacta XX. Epacta I. Epacta XII. Epacta XXIII. Epacta IV. Epacta XV. Epacta XXVI. Epacta VII. Epacta XVIII. Epacla XXIX.
vel nulla.

Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novi-lunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia. Novilunia.

Jan. 3 Jan. 22 Jan. 11 Jan. 30 Jan. 19 Jan. 8 Jan. 27 Jan. 16 Jan, 5 Jan. 23

Febr. 2 Febr. 20 Febr. 9 Febr. 28 Febr. .17 Febr. 6 Febr. 25 Febr. 14 Febr. 3 Febr. 21

Mart. 3 Mart. 22 Mart. 11 Mart. 30 Mart. 19 Mart. 8 Mart. 27 Mart. 16 Mart. 5 Mart. 23

April. 2 April. 20 April. 9 April. 28 April. 17 April. 6 April. 25 April. 14 April. 4 April. 21
,i
! 31 Mains 20 Maius 9 Maius 28 Maius 17 Maius 6 Maius 25 Maius 14 Maius 3 Maius 21

Jun. 29 Jun. 18 Jun. 7 Jun. 26 Jun. 15 Jun. 4 Jun. 23 Jun. 12 Jun. 2 Jun. 19

Jul. 29 Jul. 18 Jul. 7 Jul. 26 Jul. 15 Jul. 4 Jul. 23 Jul. 12 JUI. jgj Jul. 19
Aug. 27 Aug. 16 Aug. 5 Aug. 24 Aug. 13 Aug. 2 Aug. 21 Aug. 10 Aug. 28 Aug. 17
Sept. 26 Sept. 15 Sept. 4 Sept. 23 Sept. 12 Sept. 1 Sept. 20 Sept. 9 Sept. 27 Sept. 16
Oct. 25 Oct. 14 Oct. 3 Oct. 22 Oct. 11 Oct. J3{ Oct. 19 Oct. 8 Oct. 26 Oct. 15
Nov. 24 Nov. 13 Nov. 2 Nov. 21 Nov. 10 Nov. 29 Nov. 18 Nov. 7 Nov. 25 Nov. 14
Dec. 23 Dec. 12 Dec. |3} Dec. 20 Dec. 9 Dec. 28 Dec. 17 Dec. 6 Dec. 24 Dec. 13
Annus Etnboli- Annus Emboli- Annus Emboli- Annus Emhoii-
meus Dierum Annus Commu- meus Dierum Annus Commu- Annus Conimu- inous Dierum Annus Commu- Annus Coinmu- uieus Dierum Annus Conimu-
384. nis Dierum 354. n is Dierum 354. nis Dierum 354. iiis Dierum 354. uis Dierum 354. nis Dierum 354.
384. 384. 384.

37
290 ANN ANN ANN
Gommunis annus Solaris constat 52. hebdomadibus et uno die, bissextilis vero 52. hebdomadibus et duobus diebus. Hos
dies 52. hebdomadibus superadditos vocabant antiqui Concurrentes seu Epactas solis, eosque ita numerabant. Prime cycli
Solaris anno Concurrentem unum, secundo duos, tertio tres, quarto quatuor, quinto utpote bissextili sex, sexto septem,
septimo assignabant unum, et sic ad finem cycli Solaris, i. e. ad annos 28. semper addendo Ooncurrentem unum annis
communibus, duos vero bissextilibus, semperque recurrendo ad primum Concurrentem, cum ad septimum pervenissent;
quot enim sunt hebdomadis dies, tot erant Concurrentes, qui ad id excogitati fuerant ab antiquis, ut cum Regularibus, de
quibus suo loco, compositi, septimanae ferias indicarent. Jam vero qui ex Cangiana Tabella cyclum solarem noverit, oculos
conjiciat in tabellam subsequentem, Concurrentem videbit cyclo solari respondentem.
INDEX CONCURBENTIUM ANNIS CYCLI SOLARIS RESPONDENTIUM.

Cyclus solis. Concurrentes. Cyclus solis. Concarrentes. Cyclus solis. Concurrentes. Cyclus solis. Concurrentes.

1 Bissext. 1 8 2 15 4 22 6

2 2 9 Bissext. 4 16 5 23 7

3 3 10 5 17 Bissext. 7 24 1

4 4 11 6 18 1 25 Bissext. 3

5 Bissext. 6 12 7 19 2 26 4

6 7 13 Bissext. 2 20 3 27 5

7 1 14 3 21 Bissext. 5 28 6

Earius occurrunt in Chartis notae numericae, quas Claves terminorum appellabant. Harum usus ante Calendar!! correctionem
erat indicandi, quo die celebranda foret Dominica Septuagesimae cum caeteris Festis mobilibus. Hi numeri respondebant
Epactis hoc modo:

Epactae xxix vel* I xi ni XIV VI XVII XXVIII VIII XII XXIII IV XV XXVI VII XVHl
Claves. 15. 34. 23. 12. 31. 20. 39. 28. 17. 36. 25. 14. 33. 22. 11. 30. 19. 38.

Si cujusvis anni Epactam et Clavem ei respondentem noyeris, numerate unum septima Januarii, pergitoque numerans
usque ad numerum Olavis ejus anni completum, dies Dominica proxime subsequens erit Dominica Septuagesimae, qua una
cognita ceteri dies Festi mobiles cognoscuntur. v. g. Anno 1000. erant Aurei numeri 13. Epactae 12. Claves 14. Si 14. numeres
a 7a. Januarii et pergas usque dum compleatur, pervenies ad 20. Januarii, cui responded Littera Dominicalis F. quae est
Littera Dominicalis anni 1000. hinc pergito ad diem proxime sequentem, cui eadem Littera F. respondeat, comperies
Septuagesimam anni 1000. incidere 27. Januarii.
Tabella sequens indicat diem hebdomadis, in quern cadit prima dies cujusvis mensis anni proppsiti, tarn ante quam post
Gregorianam correctionem. Qui noverit alicujus anni litteram dominicalem in prima Cangii Tabella notatam, consulat
tabellam sequentem, ubi prima dies cujusvis mensis respondet ipsi litterae dominicali. Quaero v. g. quo hebdomadis die
incoeperit mensis Augustus ann. 1000. cujus littera dominicalis erat F. Per columnam ipsi litterae F. suppositam descendo
ad quadrangulum mensi Augusto correspondentem, in quo scriptum est Feria quinta: quae prima dies fuit August! ann. 1000.

Menses. A B C D E F G
Januarius Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda
Eebruarius Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta
Martius Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta
Aprilis Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica
Maius Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia

Junius Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta

Julius Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica
Augustus Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta

September Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum
October Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda

November Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum Feria sexta Feria quinta
December Feria sexta Feria quinta Feria quarta Feria tertia Feria secunda Dominica Sabbatum
 ANN ANN ANN 291
Qui per Tabellam proximo prsecedentem novit, qua hebdomadis die contingat prima dies cujusdam mensis, per
facile cognosce! quemlibet ejus mensis diem cuivis diei hebdomadis respondentem. Quseris in quam feriam incide
Nativitas Domini ann. 1000. quse, ut omnes norunt, celebratur 25. Decembris. Tabella superior docet primam diem Decem
ann. 1000. contigisse die Dominica : ab hac die Dominica, quse pingitur in sinistro latere tabellae subsequentis., parge«
quadrangulum numeri 25 cui superius respondet feria quarta, in quam incidit Nativitas Domini ann. 1000.

| Feria tertia.

| Feria quinta.
| Feria sexta.
| Sabbatum.
| Dominica.
[ Feria secunda.
| Feria tertia.

|
|
Feria secunda.

Feria secunda.
Feria secunda.

Feria secunda.

Feria secunda.
TI *] *J ^

Feria quarta.
Tl

Feria quarta.
CD CD TJ TJ CD CD ^

Feria sexta.
CD ^

Feria terlia.
Sabbatum.
CD
^

Sabbatum.
CD

Dominica.
Dominica.
Sabbatum.
Dominica.

Sabbatum.
Dominica.
Dominica.
>-s i-S
CD CD 2 % ^ CD CD
P" 5'
"1_
p" P
2 5' 2. <-tP" P'
P" S3' P" P p'
Dies nQ >Q v£ oa £t A a.
05
C
I C g. 03

! g_ CD
C

2
?
t
a
F p
S I
?' » £
1 P"
5'
?
p a'
—.
p' p
F
CD
£
P

Dona. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Feria II. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Fer. III. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Fer. IV. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Fer. V. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Fer. VI. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

Sabbat. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 il 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 22 25 26 27 27 29 30 31

*ANNUS BONI PUBLICI. Lit. remiss, Canonici propriis commodis inhiantes \n pletur : quod fit demum post quingentos
ann. 1474. in Reg. 195. Chartoph. reg. grave praejudicium successorum... fructus et tringenta annos. Gerv. Tilber. in Otiis
Ch. 1289 : L'an mil cccc. Ixv. qui fut Van, praebendarum suarum per annum unum Imperial, apud Leibnitium Scriptor.
que I'en disoit I'Annee du bien publique. et post eorum obitum sibi retinere et ap- Brunsvic. torn. 1. pag. 888.
etc, Alise ann. 1477. in Reg. 203. ch. 16 ': propriare contendunt. annum talem qui ** ANNUS MALUS, Anno mao, Lusit.
Comme Vannee courant mil iiijc. Ixv. ou juxta hoc pro successoribus et Ecclesiis annus 1124. Chart, vendit. ap. Sa Rosa
environ, qui fut Vannee des premieres bissextilis did debet, Annum Crati&nun- de Viterbo in Supplemento Elucidarii
guerres et divisions advenues en ce royau- cupantes... statuimus... ut nulli Canonico pag. 9 : Ista Carta fuit facia uno anno
me du temps de nostre regne, qu'on a talem annum talisque anni reditus liceat post annum malum.
depuis appelle I'Annee du bien public. retinere... sed ad' instituendos successores 1 ANNI MINORES, Infantia, setas te-
Haec sufliciant in re caetero notissima. Canonicos transeant plena jure. Hist. nella. Rymer. torn 5. pag. 496 : Sed pr'ss-
| ANNUS EMBOLISMALIS, id est, super-Comitum Lessens, part. 2. pag. 33. in fatus Philippus... dictum regnum Fran-
eoccrescens, qui 380. dies excedit, habeas Charta Joannis Comitis Lossensis pro cise. dum sic eramus in Annis Minoribus
tredecim lunationes. Ita Gervasius Til- Capitulo Lossensi ann. 1274: Fructus constituti, sibi per potentiam contra jus-
beriensis in suis Otiislmperialibus apud anni immediate sequentis Annum Gratise titiam usurpavit.
Leibnitium Scrip tor. Brunsvic. torn. 1. cujuslibet Canonici Lossensis Ecclesix | ANNUS MUNDANUS, Annorum quin-
pag. 888. De anno Embolimeo supra dic- decedentis perpetuo concedimus et confir- decim millium revolutiq, juxta eumdem
tum est. mamus, ut dictos fructus liceat vobis inte- Dungalum, qui addit ibid. pag. seq. :
1 ANNUS EMERGENS. Vide Annus graliter percipere. et in usus Ecclesise Mundani ergo anni finis est, cum stellse.
usualis.
0
vestrse Lossensis converters, ut in eadem omnes, omniaque sidera quse aplanes
ANNUS FATALIS, Intra cujus cursum Ecclesia cultus divinus diligentius obser- habet a certo loco ad eumdem locum ita
causae appellationum apud judices ins- vetur. remeaverint, ut ne una quidem caili Stella
truendse et terminandse sunt. Constitut. * Stat. Einbeccensia apud Ludewig. in alio loco sit, quam in quo fuit... hoc
Petri III. reg. Aragon. ann. 1369 : Ordi- torn. 10. Reliq. MSS. pag. 117: Dicimus autem. ut Phisici volunt, post annorum
namus quod appellatio annum solum quod Annus gratise vocatur totus a die quindecim millia peracta contingit. Ger-
habeat ad appellationem suam prosequen- obitus sui usque ad eandem diem anno vasius Tiiberiensis in suis Otiis Impe-
dam: ita quod Anno fatali contentus revoluto, et comprehendit omnes fructus, rialibus apud Leibnit. Scriptor Bruns-
prorsus existat, nee quo (quod) ex causa qui deniur canonico residente et actu de- vic. torn. 1. pag. 889. ait post Josephum
ad altarem (alterum) fatale vel tempus serviente, in quibuscumque fructibus id contingere, non post quindecim, sed
alterius additum sibi facere extimat.Vide consistant. Stat. ecci.Tullens. MSS. ann. post quinque annorum millia: qua de re
Fatalia. 1497. fol. 103. r°: Annum autem gratiss, judices sint Astronomi.
ANNUS GRATIS. Concilium Coloniense ut alii habeant (leprosi) pro debitis sol- ANNUS Novus. S. Maximus Taurinen-
ann. 1310. cap. 15: Nullus item (Clericus) vendis vel in anniversariis constituendis, sis Horn, de Kalendis Januarii: Gravi
Annis Gratiae abutens fructiis annorum si in ecclesia sepeliantur. utique eorum cor est, atque umni impie-
suorum spuriis, vel concubinis suis leget, T ANNUS LEGITIMUS. Vide Annus tate depressum. qui per sacrilegos logos
aut donet. Annus gratias dicebatur in usualis. divinis monitis illudentes, vana diligunt,
quibusdam Ecclesiis, ac prsesertim in T ANNUS LUN.SS, Mensis. Dungalus et falsa sectantur, et post omnia ad offen-
Trevirensi et C9loniensi. annus ab obitu epist. ad Carolum M. in Spicil. Acher. sionis plenitudinem dies ipsos Annum
alicujus Canonici, cujus fructus vel ab torn. 10. pag. 154 : Ergo sicut Annus Lu- Novum vacant. Quamquam non inconve-
aliis Canonicis retinebantur, vel ad uti- nss. mensis est. et annus solis duodecim nienter secundum se. Novum appellant
litatem Ecclesiae impendebantur in dam- menses... ita mundanum annum quinde- Annum : quoniam per nefandas ferias de
num successoris : quod confirmat Con- cim millia annorum, quales nunc compu- honestate falsa turpitudo et perversitas
cilium Trevir. ann. 1310. apud Marten, tamus, efficiunt. Mundanus autem dicitur, innovatur. Novum vacant Annum, quasi
torn. 4. Anecd. col. 247: Cum ex Trevi- quia mundus proprie catlum vocatur. An- novi aliquid aut ccelum tune ostendat.aut
rensi provinciali Concilia... propter mul- nus Lunaris ciyilis, si communis sit, terra. Novum Annum Januarias appellant
tas abusiones Annus gratise fuerit alias continet modo dies 354. modo, quod raro Kalendas, cum vetusto semper errore et
revocatus. nos considerantes, quod hujus- evenit. 353. Vide Clavii explicationem horrore sordescant.
modi revocatioin quandamdissueludinem Calendarii Rom. pag. 102. * ANNUS NUBILIS, Quo quis nubere
est deducta, sicque Cathedralium et Col- 1 ANNUS MAGNUS," Qui planelis omni- potest, vel a tutela liber est. Charta
legiatarum Ecclesiarum quam plurimi bus ad sua loca crealionis reversis com- ann. 1263. ex Tabul. Carnot.: Quod dicta
292 ANN
Margareta, ex quo ad Annas nubiles de-
venerit, et dictus Gerardus.... singula
praedicta volent, laudabunt, concedent et
promittent.
c
ANNUS PAR et IMPAR, Qui numero
pari vel impari eonstat; quod Latine
diceretur Alternis annis. Codex redit.
episc. Autiss. ann. circ. 1290. inter Pro-
bat. Hist.Autiss. pag.73. col. 1 : Denarii
paratarum, Anno pari xxxvj. lib. Anno
impari Ix. sol. Consuet. Castellionis ad
Sequanam ex Cod. reg. 9898. 2: Doit
chacun messaige au terme de S. Martin
d'yver quatre moitons aveine, une. geline.
cinq oeufs en I'An non per, et en I'An per,
deux gelines, dix onufs et trois courvees
de bras.
*ANNUS PRAGENSIUM seu PRAGURELE,
Annus scilicet 1440. quo Ludovicus Dal-
phinus, ex Ducum Alenconii et Bprbonii
impulsione, a patre rege defecit. Lit.
remiss, ann. 1469. mense Octobr. in Reg.
196. Chartoph. reg. ch. 63: Trente ans a
ou environ, et en I'Annee. que on appel-
loit I'Annee des Pragois ou de la Prague-
rie, etc. Quae denominatio nine ducta
videtur, quod tune fere temporis rebel-
laverunt Pragenses seu Bohemi, quo-
rum rebellio haud felicem habuerat
exitum. Vide Longueruana part. 1. fol.
102.
ANNI SUBDITI. Concilium apud Theo-
donisvillam ann. 821. cap. 1 : Si quis
Subdiaconum calumniatus fuerit. vulne-
raverit, vel debilitaverit, et convaluerit.
5. quadragesimas sine subditis Annis
posniteat, etc. Ita can- 2. et 3. Canone
vero 4 : Si quis Episcopo insidias posue-
rit, comprehenderit, vel dehonestaverit.
10. quadragesimas cum subditis Annis
pceniteat. etc. Ubi Anni Subditi, sunt
subsequentes. Ibid. can. I : Si autem
mortuus fuerit, singulas supradictas qua-
dragesimas cum sequentibus Annis posni-
teat.
* ANNUS VIDUITATIS, Quo viduae ad
secundas convolare nuptias non licet.
Scacar. apud Cadom. ann. 1234. in Beg.
S. Justi ex Cam. Comput. Paris, fol. 27.
v°. col. 1 : Vidua super hereditate con-
venta habet Annum viduitatis ; similiter
ille, quern vidua convenit super heredi-
tate.
1 ANNUS USUALIS. Gervasius Tilber.
in Otiis Imperial, apud Leibnit. Scrip-
tor. Brunsvic. torn. 1. pag. 889: Judxi
tres annos distinguunt, Usualem qui a
Januario incipit; et hunc nobis commu-
nem habent in contractibus et negotiis
agendis. Habent et Annum legitimum,
quo utuntur in legitimis, quse agunt et
distinguunt per lunationes, cujus est
Aprilis lunatio prima. Habent et annum
emergentem. quern in memoriam lifrera-
tionis SUM computant ab exitu jEgypti.
ANNUS ET DIES in Chartis apponi so-
lebant, ut vim haberent. Lex Alaman.
tit. 43: Scriptura non valeat, nisi in qua
Annus et Dies evidenter ostenditur. Adde
Legem Bajuvar.tit. 15. § 13. Capit.Caroli
Magni lib. 6. cap. 147. [*# rec. 149, exs-
criptum ex lege Wisigoth. lib. 2. tit. 5.
cap. 2. unde etiam sua hausit auctor
leg. Bajuv.] Leges Burgorum Scoticor.
cap. 9. et Iegem34. § 1. D. de Pignoribus
etnypoth.
ANNUS ET DIES, pro anno completo,
An et jour. Lex Friderici I. Imperato-
ris, apud Usperg. ann. 1187 : Fines^ Im-
perii per Annum et Diem abjuret. [**Vide
Grimmii Antiq. Jur. Germ. pag. 222.
n. 6.]
ANNUS ET DIES, Practicis nostris, An
et jour, Praescriptionis species in variis
casibus usurpata ; verbi gratia, in Lege
ANO ANO
Longob. lib. 2. tit. 43. § 3. [«* Ludov.Pii logistas esse volo, et ab omni ratione red-
20.]. res in bannum mis^a, si per Anni et denda ipsos et eorum quemlibet quitto.
umus Diei spatium illam esse in banno ANOLOGIUM [et ANOLEGIUM, Johanni
permiserit possessor, ad fiscum devolvttur. de Janua est Pulpitum supra quod legi-
Similia habentur in Speculo Saxon, lib. tur. Apud Mabillonium torn. 3. Operum
1. art. 38. | 2 : Qui per Annum et Diem posthum. pag. 430. dicitur de sepulcro,
in proscriptione Imperatorise majestatis cui addita tumba est, quse quatuor co-
steterit, ille juri eril alienus, et ejus feu- lumnis sustinetur cum his tribus ver-
dum domino liberum vacabit, necnon ejus sibus:
proprietas esse Imperil majestatis pro- Mille quater centum sexdeni tres simul anni,
nuntietur. Ubi Glossa Germanica annum Hujus Anologii renovantur tegmina sacri,
et diem esse sex hebdomadas et annum Tarn bene dudum Julii decurrunl tcmpora mensi.]
unum annotat, forte in favorem absen- Vide Analogium.
tis aut delinquents. In formula vendi-
tionis servi, venditor stipulatur eum T ANOLUS, pro Anulus, apud Double-
sanum usque Anno etDie, Galli dicerent turn Hist. San-Dionys. pag. 709. et Ma-
garantir an et jour. In Libris feudorum, billonium Liturg. Gallic, pag. 463.
quiintra annum et diem, feudi investi- * ANOMALUS, vox Graecae originis.
turam a domino non petit, feudum amit- Gloss. Gr. Lat. avoSjxaXo?, inssqualis, ini-
tit. Occurrunt similia multa in Consue- quus. Glossar. Lat. Ital. MS. Anomalus,
tudinibus municipalibus. senza leze. At vero idem quod Innomina-
ANNUS ET VASTUM, vel Annus, Dies et tus,sine nomine, esse videtur, in Charta
Vastum, pars est praerogativae regi33,qua pro universit. Grambodii ann. 1442. ex
prolicua terrarum et tenementorum ad schedis Pr. de Mazaugues: Omnesque
eps spectantium, qui feloniae, aut prodi- actiones et rationes reales, personates,
tionis minoris condemnantur, contra mixtas, utiles et dlrectas, reique persecu-
dominum feudi, ad annum et diem ven- torias, naturales, pr&lorias, civiles, pos-
dicat, et prsaterea vastationem tarn ter- sessorias : :
et Anomalas.
rarum quam tenementorum hujusmodi, » ANOMIA, Sine lege, iniquitas, Ene-
nisi dominus feudi eadem competent! quitat, Prov. in Glossar. Provinc. Lat.
pretio redemerit. Ita Cowellus, et Ras- ex Cod. reg. 7657. Gloss. Gr. Lat. avojAta,
tallus. Willelm. Thorn, pag. 2015: Ha- scelus, scelentas, iniquitas. Vide supra
bet.... catalla felonum et fugitivorum ho- Anomalus.
minum et tenentium suorum. cum Anno 1 ANOMONIANI, Haeretici sic dicti a
et Vas'o. in omnibus maneriis suis exis- Graeco avo^o?, Lex et a privat. Viventes
tentium ubicumque damnatorum. Infra : sine lege. Hierolexicon Macri.
Hujusmodi catalla (fugitivorum) .... ad | ANONA, pro Annona in Cod. Irmino-
reg em pertinere debent cum Anno et nis Abb. San-German, fol. 12. recto.
Vasto. Adde pag. 1898. Monastic. An- [** Guerardo pag. 24.]
glic, torn. 1. pag. 977. et Fletam libro 1. ^ ANONAGIUM, Tributum ex Annona.
cap. 28. Litteras Offlcialis Andegav. [* ann. 1269.
5SS" Jam vero circa etymon hujusce ex Tabul. S. Albini Andegav.]: Fulco de
vocis ad Etymologicon Vossii remitten- Torullo minor miles... vendidit et conces-
dum satius duximus, ne actum agere sit... omnes fructus quos habere poterat...
videamur. Ne tamen studiosum Lecto- in censibus, supercensibus. hominibus...
rem aliquid effugiat, exscribam quos- herbis, herbagiis, vineis, vinagiis, Ano-
dam versus qui in libello de anno Ro- nagiis, avenis, avenagiis. Vide Annona-
mano, auctore Jacobo Pinoa, p. 5. le- gium. in Annona.
guntur : 1 ANONALIA, Eadem, ut videtur, no-
Vox Am prisca sonat circum, quia volvitur annus
tipne. Charta Henrici et Conradi Ducum
In se, iteratquc viani sua per vestigia semper, Silesiae, apud Ludewig. torn. 5 Reliq.
Serpentisque suam mordentis imagine caudam MSS. pag. 544: Proventibus, exactioni-
Pingitur. bus. monetalibus et Anonalibus, judiciis,
juribus patronatus Ecclesiarum.
| ANNYMA, pro Anima. apud Th. Ma- * ANOREXIA, i. Fastidium vel absti-
dox::
Formular. Anglic, pag. 424. nentia. in Gloss. latricis ex Cod. reg.
= ANOBAR8A, Flava barba vel dura. 6881. a'd Alex. latrosoph. lib. 1. Passion,
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7613. pro JEno- cap. 19: De Anorexia, i. fastidio. Ubi
barba; unde nomen ^Enobarbi, qui bar- Gloss, i. sine desiderio.
bam rutilam aerique assimilem habet. * ANORMALIS, A norma seu regula
1 ANOCATUM, ab avw, Sursum et xa^w, alienus. Charta ann. 1420. apud Spon.
Deorsum. Vide Jusum. torn. 2. Hist. Genev. pag. 156 : Exceptio-
«• ANOCIGLOTITORIUM. Vide inira Ci- nesf nullitates. prxscriptiones dilatorias,
nociclotorium. declinatorias, fori peremptorias. Anor-
* ANODIUS. Glossar. yet. ex Cod. reg. males. et alias quascumque... positiones
7646 : Anodia medicamina, quas dolores porrigendi et admittendi, etc. Anarmali-
ad prsesens mitigant tantum, non sanant. ter. in Vocabul. compend.
Idem quod mox Anodynus, quomodo ANORMALUS, pro Anomalus, vel con-
etiam forte legendum est. tra normam. id est, regulam. Alanus de
j ANODUS, Nutrimentum quod separa- Planctu naturae: Qui autem a Regula
tur in renibus. Rocho le Baillif in Dic- Veneris exceptionem faeit Anormalem,
tion. Spaayrico. Veneris privetur sigillo. Utitur alibi se-
* ANODYNUS , a Gr. avoSuvo?, Leniens mel 8
ac iterum.
dolorem, unde et nostris Anodin. Vita B. de Amoribus in Speculo sacerdo-
S. Raymundi Nonnati torn. 6. Aug. pag. tum MS. cap. 16. de Sententia excom-
740. col. 2: Eodem punilionis tempore municationis :
ipsismet afflictis medicamentum Anody- Scd post officias huic viclus Anornrialus extas,
num subministravit. NunquHm parlicipes hiis quos anathema cohercet...
* ANOGLOXENA. [Arnoglossa. DIEF.] Si Celebris cert us slans clave minore ligatus.
>(e ANOLARE. [ANNICHILARE. DIEF.] Hoc graviier peccas, sed Anormalus minime stas.
* ANOLOGISTA, Liber a reddenda ra- 1 ANORMATUS, pro Anormis, Sine
tione, pro Analogista. Vide in hac voce. norma, sine lege, haud semel legitur
Testam. Guidonis de Lizigniaco ann. apud Scriptores infimae Latinitatis.
1309. in Reg. 13. Chartoph. reg. ch. 123: j ANOTHAPUCH, Avis venaticae spe-
Eos (executores) el eorum quemlibet Ano- cies, ut videtur, ad anates destinata.
 ANS ANS ANS 293
Lex Bajuvar. tit. 20. num.3 : Ilium quern Cod. reg. 7646. Ansei, vasis species, quo fVideliceta quolibet habitantiumdictse
Anothapuch dicimus. cum solido et simili utuntur in vindemiis, ab ansis, quibus villas, anserulos nutriente. unum.
componat. instructum erat, f. sic dictum. Lit. re- * ANSERULUS. [Gall.'oyson. DIEF.]
* Certa est hujus vocis signiflcatio ex miss, ann. 1471. in Reg. 194. Chartoph. 1. ANSES, Semideus. Vox Gothica,
Anetapich, quod vide. reg. ch. 344 : Le suppliant faisoit char- qua Gothi Proceres suos appellabant.
* ANOVA. [Annona. DIEF.] royer sixAnseiz de vendange foulez a vin Jornandes de Reb. Goth. cap. 13 : Ma-
* ANOVARE, A priore dominio absol- en ung charroy de beufz;.... les beufz gnaque potili per loca victoria, jam Pro-
vere, liberum declarare. Charta Henrici recullerent,.... et en recullant verserent ceres suoSf quasi qui fortuna vincebant,
imper. ann. 1310: Ipsas omnes terras et tumberent laditte charrette et lesdiz non puros homines, sed Semideos, id est,
atque provincias Anovamus, innovamus Anseiz. Infra : Enseiz. Vide infra Anso- Anses vocavere. Vide Loccenium lib. 2.
atque concedimus. quitamus libere et di- rium. Antiq. Suecic. cap. 4.
mittimus. restituimus et renunciamus. 2. ANSA, Joanni de Janua, Auris per 2. ANSES. Charta Philippi Regis
| ANOXIDS, Innoxius, sine noxa. Chro-quam cortina, vel vestis suspenditur. Vide Franc, ann. 1312. pro mulieribus poeni-
nicon Siciliae apud Marten, torn. 3. Exodum cap. 26. et 36. Gregorius Ma- tentibus Dullendii in Picardia, in 48.
Anecd. pag. 20 : 0 severa patris acerbi- gnus lib. 2. Moral : Sed ecce qusestioni Regesto ejusdem Regis n°. 136 : Renau-
tas, qui filium sine fraude dolisve. filium qussstionem jungimus, et quasi, dum An- dus Abbesse Anses 12. den. super domum
suis curis expositum sine cura postposuit, sam solvere nitimur. nodum ligamus. quae fuit patris sui inter duas portas S.
qui filium Anoxium, sed obnoxium potius, Interim emendandum Gloss. Lat. Graec. Sulpicii. Joannes CrinchoneQ. den. Anses
exhereditationis pcena perperam condem- Ansa, i'o-xXoc, wrtov crxeuouc. [Apud Virgi- super grangiam suam, etc.... Michaudus
navit. lium Ansa est Auris per quam vas ap- Engelarde unam eminam bladi Anses de
* ANPHISILENA.[Amphisb3ena. DIEF.] prehenditur ac tenetur, Gall. Anse, sic terra sua contigua fonti. etc.... Item
* ANPHRITICUS. [AURIFRIGIA. DIEF.] Eclog. 6 : ralione caritatis sancti Nicolai 18. den.
ANPITS, Catalanis,. est Antemurale, Et gravls attrita pendebat cantharus Ansa.J Anses, videlicet 12. den. de domo Simonis
seu murus antepectoralis, nam pis et Damplicis,
!S
etc.
pits, ut Catalanis, ita et nostris Poetis ANSA, apud Vitruvium libro 2. capite Id est, ni fallor, Assignati, Gall.
et Scriptoribus vernaculis, est Pectus. 8. Fibula ferrea qua paries continetur : Assis, assignee.
Consuetudines Catalaniae inter dominos nostris Clef. *f. ANSIA. [Ferrum in scuto quod manu
et vassallos MSS. capite 55: Tenentur ANSA, Genus tormenti. In Glossis MSS. tenetur. DIEF.]
operari in muris, et vallis, et lizis. et an- " 3. ANSA, ANZA, id'quod Hansa, So- T ANSILE, Scuti bucula intusf quse ab
temuralibus. sive Anpits, et propugnacu- cietas mercatorum. Chart. Richardi II. intus tenetur. Gloss. Isid. Vide Ancile.
lis, sive Barbecanes. Charta ann. 1284. in Reg. Angl. ann. 1391. ap. Haeberlin. in ANSILIUM. [ANSILE. DIEF.]
Regesto Feodorum Burgundies 1. parte Anal. med. aevi pag. 61: Supplicarerunt ANSINGHA, pro Anting a, Modus
fol. 93. in Camera Comput. Paris.: nobis mercatores de Anza Almanief re- agri, in MS. Codice Irminonis Abb. San-
Muro quoque permisi idem claustrum gnum nostrum Anglie frequentantes, etc. German, fol. 24. col. 2: Aiulfus... habet
cldudi, cujas altitudo a ripa interiori sit Vide Hansa. ADEL. Conf. Haltausii de terra arabili bun. 1. et dimidiam An-
unius lanceae, absque batalliis, et muro Gloss. Germ. col. 818. singham. de vinea arpennum 1. de prato
Antepectorali. Ita autem appellatur, * ANSAPRENUS, f. Capulus, Gall. Poi- arp. 1. et dimidium. p~ Apud Guerardum
quod murus sit brevior, nee pectus al- gnee. Charta ann. 1345. inter Probat. pag. 47 antsingam.] Vide Andecinga.
terius muri, quo castrum cingitur, alti- torn. 4. Hist. Occit. col. 201: Ramundus * ANSISIA, pro Assisia. Tributum.
tudine sua excedat. Charta Petri Regis Arquerii, athilator Tolosse dom. nostri Vide in hac voce. Gharta Joan. Lothar.
Majoricar. ann. 1232: Cum Antemurali, Franciie regis, recoynosco habuisse pro et Brab. ducis ann. 1295. in Cod. reg.
qui dicitur Barbacana, qui est murus xij. baudrereis unius pedis, xij. Ansapre- 10197. 2. 2. fol. 47. i*0: Ansisiam eisdem
brevis ante murum nostri orti. [** Germ. nis, etc. scabinis solvere debent (brassatores) prout
JBrustwehr.] jjc ANSAR. [Vulgo oie : « Anser, non iidem scabini duxerint ordinandum. An-
* ANQUA, Anca, coxendix, Gall. An- Ansar. (App. ad Probum, Meyer, text, sisia vero de Obbruxella remanet nobis.
che. Comput. ann. 1400. inter Probat. bas latins. 3. 1. 113). »] * ANSISTARE, in Charta ann. 926.
torn. 3. Hist. Nem. pag. 153. col. 1. Item » ANSARE, Anser, in Leg. Sal. art. 7. apud Ughell. torn. 1. Ital. sacr. edit.
pro quatuor Anquis edulum, viij. gross. cod. Reg. 4404. 1717. col. 349. perperam pro Antistare,
Charta ann. 1516. ex schedis Pr. a S. 1. ANSARIUM, Cultellus sutoris, cum tueri, tutum praestare. Vide in hac
Vine.: Liceat exigere de bestia cervina et quo purgat pelles. Breviloq. voce.
capriolis Anquam cujuslibet bestiss. 2. ANSARIUM, Vectigal. Vide Cujac. ANSLEHIN. Charta alaman. 80. apud
| ANQUINA , Funis navis, quo antennalib. 14. Observat. cap. 3. Goldastum : Cum jiire patronatus Eccle-
ad malum constringitur. Papias in MS. ANSARIDS. Vetus Inscriptio apud Ma- sias, hominibus. feodis quas vulgariter di-
Ecclesiae Bitur. Est etiam Anquina, billonium torn. 4. Analect. pag. 498 : cuntur Anslehin, vel Erbelehin, agris,
idem quod Angina, Gall. Esquinancie. Imp. Caesar M. Aurelius Antonius Aug. pratis. etc. Vide Lehen.
Turnebo Anguina idem sonat. Vide An- Germanicus, Sarmat. et M. Aurelius Se- * ANSO, Annuli species, forte quo
guina. [*•* Ex Isidor. Orig. lib. 19. cap. verus Alexander Pius Felix, Aug. hos la- pessulus continetur. Reparat. factee in
4. Vide Forcell.l pides constituijunserunt, maxime propter senescal. Carcass, ann. 1435: Eidem
ANQTJIROMAGtJS. Vide Anchiromacus. controversies, quse inter mercatores et (Bernardo serario) pro duobus Ansonibus
| ANQUISITIO, Inquisitio judiciaria,mancipes ortse. erant, ut fines demnnstra- et duobus verrolis, qui positi fuerunt in
et ea quidem, siverborum dispositions, rent vectigali foricularii et Ansarii pro- uno hoslio dictse domus thesaurarise. v. sol.
quae hie servatur, habeatur ratio, quae mercalium secundum veterem leg em se- Vide Ansa 2.
per tormenta exigitur. Vita B. Kingse melduntaxat exigundo. [Ansarius videtur t ANSOLIATI SOLIDI, in annalibus Be-
Virginis torn. 5. Julii pag. 711 : Fiebat idem esse, qui exactor vectigalium.j nedict, torn. 3. pag. 410. laudatur Charta
ergo jussu Duds et procerum in homines ANSCOTE. Vide Anhlot. donationis Feria 3. x. Kal. Aug. re-
et colonos Monasterio Sandeczensi donates 1 ANSERES PATELLAE, Idem opinor, nante Rodulfo Rege data, in qua Um-
et inscriptos. libertate eis concessa eos non quod Patellae ansatae, Gall. Vases avec §ertus mulctam imponit violatori cen-
revelante, pignoratio, invasio, direptio, des anses. Chartular. S. Cornelii Com- tum solidos Ansoliatos super altare S.
Anquisitio. Livius dixit: Pecunia et ca- pend. : Quatuor patellae et dux patellae Marise ponendos. Ansoliatos dictos fuisse
pitis Anquirere, pecunia, hoc est, ut reo Anseres. et quatuor mortaria. etc. ab Ansa villa, vulgo Anse, qui locus est
mulcta irrogaretur pecuniaria ; capitis, * ANSERIA, Anser, Gall. Oye; vel an- ad Ararim quatuor leucis supra Lugdu-
hoc est, ut reus capite plecteretur. serum grex. Charta Ludov. IX. reg. num, suspicatur Mabillqnius ibidem.
} AN-RANSGING, Aggressio in via pu- Franc, in Reg. 30. Chartoph. reg. ch. Quid si ab Ansul, de quo infra, repeten-
blica ; pro quo corrupte in Legibus, Aras- 519 : Cum Philippus Palmaritis.... a quo- dum esset etymon ?
cild. Sic in Vocabulario Gothico Grotii libet habente Anseriam, unum anserem * ANSORIUiVI, Cultrum sutoris, et dici-
apud Murat. torn. 1. part. 1. pag. 370. haberet. etc. tur ab ansa. quse est manubrium ipsius
ANS. Smaragdus in Grammatica MS. : jjc ANSERMA. [Herba dicta nymphaea, cultri. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7679.
Feminini generis sunt hsec, ars. arx, Ans, ros marinum. DIEF.] Vide Ansarium 1.
bas,cals, (calx) dos. faux, etc. Ubi Glossa * ANSERNUS, Cosa de cita, in Glossar. * ANSSADOUR, vox Occitana, quae
interlinearis ad vocem Ans, habet, id Lat. Ital. MS. [** An Anserinus, cosa de idem videtur esse quod supra Anso. Re-
est, Talar. Alibi: Ans, generis feminini. oca?] parat. factae in senescal. Carcass, ann.
1. ANSA, in Breviloquo, dicuntur vasa *ANSERULORUM CORVATA, Anserum 1435: Pro faciendo et ponendo in dicto
circumpicta, vel caelata, ab am, circum. preestatio. Charta Philippi V. ann. 1319. molendino.... duos piquos ferreos assera-
et cado. Forte leg. Caelo. in Reg. 59. Chartoph. reg. ch. 279 : Item toSf unum Anssadour, unum baset asse-
* Ansa, circulus, in vet. Glossar. ex coustumas bladorum, corvatam Anserulo- ratum.
 ANT ANT ANT
T ANSTRTJSIO, Vide Antrusio. inclinandi apud Monachos usitata. Spi- usque in fluvio Pado, cum Antecesso suo
ANSUL, Genus ponderis apud Anglos, cileg. MS. Fontanell. pag. 187. Ut no- commune ad se pertinentibus.
idem forte quod etiamnum Avuncell vitius regulariter sciat inclinare ; scilicet * Nostris Antan, ab adv. Antea, vulgo
weight dicunt, ut ait Somnerus. Willem. non dor so arcuato, ut quibusdam negli- Ci-devant, autrefois, olim, quondam. Le
Thorn, in Chron. : De pede, pollice, cu- gentibus est familiare, sed ita ut dorsum Roman du Chevalier au Barizel MS. :
bito et palma.... de Ansul, balancibus et sit submissius quam lumbi, et caput sub-
Avint en son defmement,
mensuris. etc. missius quam dorsum... quando intramus Que li chevalier proprernent,
ANSULA. S. Fulgentius Homil. 66 : chorum... vel inde recedimus cum Ante Qui Antan furent avoec lui, etc.
Tenet hujus medicinalis stationis Ansulas et Retro similiter inclinamus. Et pag.
pater interpellans pro filia sua.... Mulier 189: Circuitus Ante et Retro providen- * Hinc emendandae Literae ann. 1406.
vero de causa pudica, de fide secura, sic, tiam et sollicitudinem significat, etc. torn. 9. Ordinat. reg. Franc, pag. 128.
tetigit Ansulam stationis, ut ante statue- Ordo Cluniac. part. 1. cap. 16 : Quam ubi Autan, pro Antan, perperam edi-
rat profluvium sanguinis, quam vox cla- inclinationem nos per ipsum Ante et Re- tum : Et incontinent apres sont venuz
resceret confitenti. Aperitur statio, sentit tro appellamus. quia incipit contra Orien- gens d'armes,... et passez par le pals par
ssgrota, et non intelligit turba. Non sonat tem et finit contra Occidentem, etc. deux fois Autan, et de present y sont
Ansula, et procedit de odio medicina. | ANTEA, Deineeps, inposterum. Videencores.
1 ANT£I. Vide Antes. Inantea. | ANTECAPITULUM, Ea pars Claustri
'{ ANTAPOGHA, pro Apocha, leg. 19. * ANTE-AMRULO, Prsecursor, Gall. quae est ante Capitulum in Monasteriis.
Cod. de Fide Instrum. Lindebrog. in Avant-coureur. Charta Ludov. IV. Im- Berntenii Chron. Marienrod. apud Leib-
Codice legum Antiq. pag. 728. ex Cons- per. apud Goldast. Const, imper. part. 2. nitium torn. 2. Scriptor. Brunsvic. pag.
titutipnibus Siculis lib. 1. tit. 49. Et de pag. 238 : Ut Antichristus non sit, tamen 451 : Factaque est magna et solennis pro-
receptis infra diem receptionis gratis fa- ejus prsecursorem atque Ante-ambulonem cessio cum toto Conventu nostro aliisque
ciant apodixas, et ipsi recipiant Anta- esse necesse est. Analecta de vi. Mart, PrsRlatis et Religiosis; et cum universa
pocham de solutis. torn. 3. Jul. pag. 26. col. 1: Septem hos multitudine populi, quae tune amplius
*• Non apocha proprie ; sec arcana filios spiritualiter parere, et tamquam confluxerat, devotissime procedentes ab
syngrapha alterius vim elevans, Gall. Ante-ambulones iliac prasmittere, quo Ecclesia nova consecrata per Antecapilu-
Contrelettre, contrepromesse ; hsec cre- tantopere anhelamus. lum et januas auditorii, per circuitum,
ditori est ut'ilis, ilia vero, debitori. Vide * Adevancer et Advancer, nostris olim, ccemeterii, etc.
Gothofr. in hanc legem. pro Antecedere, prsecurrere, vulgo De- j ANTECESSOR. Sic Spiritus Sanctus
T ANTARA, ANTARSA, Idem quod mox vancer, prendre le devant. Lit. remiss, dicitur Tertulliano de Vel. Virg. : Non
Antartes, Kebellis. Anastasius in Vitis ann. 1456. in Reg. 183. Chartoph. reg. enim ab se loquitur, sed quia mandatur
PP. apud Murat. torn. 3. pag. 136: Eu- ch. 160: Le suppliant Adevanca icellui a Christo. Hie solus Antecessor qui solus
nuchus factus Intarta assumpsit regnum. Robinet par autre voye. Monstrel. vol. 3. post Christum. Alludit ad Antecessores
Alter Codex habet: Eleutherius patri- fol. 57. v°: Pour Advancer ceux qui s'en- Romanos, qui juris doctpres erant et
cius et exarchi factus Antarsa. etc. Rur- fuyoient par terre, monterent a cheval le Magistri. Idem Tertull. alibi Apostolos
sum Alius : Eleutherius patricius et comte de Ponthievre, etc. Adevancher, vocat Antecessores. Gloss. Vett.: Ante-
exarchus factus Antara assumpsit re- Prseoccupare, Gall. Prevenir. in Consil. cessor. 7rpor)vou[Aevo;.
gnum. P. de Fontan. cap. 22. art. 3 : Ces ajor- | ANTECINERALES FERI^: , Quse prae-
j ANTARIUM, avrapjAoi;, in Supple- nemens li funt li home de la cort, enpres cedunt diem Cinerum seu initium Qua-
mento Antiquarii. Vide Antartes. [s"-»s Vul- che k'il est defaillis par trois quinsaines, dragesimae, apud Raimundum Duel-
canius explic. Antepagmenturn ; alii le- pour Adevancher son malisse, ke il dels- Hum lib. 1. Miscell. pag. 351.
gunt Antartium, Rebellio, ex 'AvrapTY]?.] sent par aventure ke il jujassent tantost \ ANTECLUSORIUM, f. Domus ubi de-
ANTARTES, Rebellis. Lexicon Gr. MS. apres les trois defautes premeraines, k'il gebant Inclusi. Buschius de Reforma-
Reg. Cod. 2062: NewTepoiroio?, 'AvTapTY]?, eussent fait mauvais jugement contre lui. tione Monasteriorum cap. 34. apud
Tupavvo?, Gloss. Gr. Lat. 'AvTapTY]?, Re- Ante aliquem male multatum ire et Leibnitium torn. 2. Scriptor. Brunsvic.
bellio.perduellio. Gloss. Lat. Gr. Delliones, redire, injuriae reputabatur. Lit. remiss, pag. 396 : Puella qusedam quindecim an-
(leg. Duelliones) 'AvuapTat. xaOoucw-rot, ann. 1451. in Reg. 184. ch. 143 : Philippot norum multis visionibus, spiritu quodam
•tupawoc, xa\ -njpavvtSe^.Ita emendandum. le scellier et ung autre son parent, armez sibi apparente dicebatur consolari... hoc
Acta S. Martinae Virg. cap. 1: 0 Ale- et embastonneZf pour faire desplaisir a ego audiens et rei veritatem scire deside-
xander Antarta Christianorum. Conci- Jehan Cousin.se monstrerent et passer ent rans... rogavi... quatenus ad me in Ante-
lium OP. sub Menna Act. 5. 'AueOavsv plusieurs fois devant lui, qui est le plus clusorium vocari procuraret: cui ibidem
'A(j.avTY)i; 6 avTapTY)? TTJ? -rpiaSo?. [Vide grand desplaisir que on puisse faire au ad unutn milliare advenienti dixi, etc.
Theophan. ann. 26. Constantis, et Ano- pais (Tpurnesis) a ung homme, quant Paulo post pro Anteclusorium habetur
nymum Combefls. in Leone Philos. n°. il a este batu et injurie. Inclusorium, quod vide in Inclusi.
26.] * ANTEAX. [Anthrax. DIEF.] ANTECffiNIUM, vel ANTECOENIA, Me-
1 ANTARTICUS, Eadem notione in Vita T ANTEBIBLIUM. Vide Antibiblium. renda, sive cibus qui ante camam sumitur.
S. Pauli novi Martyris torn. 2. SS. Julii, t ANTERRACHIA, Brachiale, armatura Ugutio et Joan, de Janua, ex Isidoro
pag. 635. E : Manu igitur Antartica in- qua lacerti teguntur, Gall. Avant-bras. lib.;:: 20. cap. 2. [Utitur etiam Apuleius.]
surrexit in Theodosium Imperatorem, etc. Vide Lobinellum in Glossario ad cal- [•"- Cibus sumptus post meridionalem et
INTARTA, pro Antarta. Papias : In- cem Hist. Britan. ante
:
serotinum. in Gemma Gemm.]
tarta, perversus. Anastas. Bibl. in S. * Lit. remiss, ann. 1400. in Reg. 155. »- Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 :
Deusdedit, pag. 45 : Venit Neapolim qu& Chartoph. reg. ch. 298: Eulz garniz Antecenium, Ration. Glossar. Provinc.
tenebatur a Joanne Compsino Intarta. chascun d'une coste de fer a couvert et Lat. ibid, ex Cod. 7657: Antecenia, me-
Chron. Fontanell. cap. 3: Actum est de leur espees. senz autres armeures, renda, merendula, Gostada, Prov. Ante-
bellum inter Carol. Exarchum et Ragen- excepte Girault qui avoit uns Avantbras, cenum, Antecenia, la merenda, in Gloss.
fridum Intartam. avec sa coste de fer et son espee. Garde- Lat. Ital. MS.
INTARTIZARE, eidem Papiae, est per- bras, in aliis ann. 1397. ex reg. 152. ch. ANTECOPIUM. [Gall, arrhes. DIEF.]
vertere, disturbare, rebellare, insurgere. 268. ANTECORIUM. [Gall, tablier de cuir.
Anastas. in Theodpro PP. pag. 48 : Mau- | ANTEBULLAT.ffi CHLAMYDES , Quae 1
* "I
ritius cum ipsis quibus antea devastave- in anteriori parte bullis seu ornamentis ANTECURRERE, cursu antevertere, in
rat Ecclesiam Dei Intartizayit adversus quibusdam orbiculatis erant instructse. Lege Longob. lib. 1. tit. 25. § 17. [** Ro-
Isacium Patricium. Idem in Adepdato "Vide locum in Rascia. th ar. 273.]
pag. 52 : Mezzetius qui erat in Sicilia, | ANTECANTAMEN, vel ut plures le- ANTECURSOR, Precursor , Trp68po(j.o?,
cum exercitu Orientali, Intartizavit, et gunt , Antecantamentum , Carmen a in Gloss. Gr. Lat.
arripuit Regnum. choro prsecentum. Apuleius lib. 11. Me- ANTECUSTODIA. Vide Antegarda.
* ANTARTICUS. [Vesica, inductilis. tamorph. pag. 261, 24: Inter majorum * ANTEDIALIS. Antelucanus, diem an-
T^TTjfni ~j Antecantamenta votorum ibant et dicati tevertens. Gesta MSS. Gaufridi episc.
|ANTAS, vepoudt'a, Senatus, apud Ja- magno Serapi tibicines. Const, in Gall, saeculo XI. exschedis D.
num Laurenberg. in Supplementp Anti- * ANTEGEDIUS. [Antedictus. DIEF.] Le Beuf: Quotidie in Antedialibus matu-
quarii. Lege et vide Antitas. [** Alii * ANTECENIA. Vide infra Antecoenium. tinis et vigiliis defunctorum auditis, ipse
legunt Anitas. Vide Scaliger. ad Festum * ANTECESSUS, De eo dici videtur quod missam totumque psalterium cum oratio-
in Anatem. antecedit, quod ante est. Charta ann. nibus multis decantabat.
1 ANTE nonnunquam legitur cum ab- 952. apud Murator. torn. 3. Antiq. Ital. * ANTEDICERE. [Praedicere. DIEF.]
lativo apud Scriptores sequioris aevi. med. aevi col. 147: Cum egresso et in- ] ANTEDIE, Pridie. Liber 1. Sacrament.
1 ANTE ET RETRO, Forma corporis gresso suo et exientem in via publica , et Eccl. Rom. cap. 41 : Procedunt cum cor-
 ANT ANT ANT 295
pore et sanguine Domini, quod Antedie % ANTEFENIA. [ANTECENIA. DIEF.] L'emperere forment 1'esgarde,
remansit. ANTEFERRI ALICUI, dicitur qui prae- Qui avant estoit en 1'Angarde,
* ANTE-DIEM, i. antequam legem sta- cedit, in lib. ult. C. Theod. de Incorpq- Pour esgarder 1'assamblement.
tuant, in Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. rat. ut Antelatse constitutiones orationi- Le Roman de Cleomades MS. :
reg. 7657. bus, precibus, etc. in 1. 16. Cod. Th. de En 1'A van t-bataille estoit cbies
1 ANTEDIVINUS , Gentilis, profanus. Navicul. quse orationes et preces praeces- Cleomades, qui moult tardoit
Petrus Noviom. Canonicus ann. circiter serunt. Que 1'estours assembles n'estoit.
1120. Epist. ad Eustachium Abb. S. ANTEFERRI praeterea dicuntur Res- ^ ANTEGERIO, np6Xr([JL[Jia, vtxr), avriTtpa-
Eligii apud Marten, torn. 1. Ampliss. cripta Principium, quae proposito pro- <it?, Gloss. Latin. Graec. ex correctione
Collect, col. 667: Abbas timens notam grammate in locis celeberrimis proponun- Vulcanii.
cupiditatis , sciensque cupiditatem non tur, in 1. 37. C. Th. de Haeret. * ANTEHEBDOMADARIUM , Liber ad
solum a Divinis ,verum etiam ab Antedi- usum hebdomadarii^ quern idcirco ante
vinis esse delestatam, et omnino malorum ANTEGARDA, ex Gall. Avant-garde, se habere debet. Stat. S. Capellae Bitu-
radicem esse nuncupatam, cohortationi primaacies. Ulteriorcustodia, quam War- ric. ann. 1407. ex Bibl. reg. : Ministra-
eorum non acquievit. Minus barbare le- dam vacant, apud Thomam Walsingha- bunt insuper matricularii ad angelum
geretur Antidivinus voce hibrida ab mum, pag.'314. Gesta Ludov. VII. Reg. chori librum collectarum, nuncupatum
otvu, et Divinus, Oppositus divino. Franc, cap. 12 : Mos erat in exercitu, quod Antehebdomadarium, pro orationibus et
* ANTEDRA. [Antella. DIEF.] unusdemagnisBaronibusfaciebatquotidie suffrqgiis canlandis atque dicendis.
* ANTE-ESSE, Tueri, tutum praestare : Antegardam, et alius retrogardam cum ANTEJURAMENTUM, et PR^JURAMEN-
Gall. Garantir, defendre. Charta ann. sufficients numero militum. Alibi : In TUM, Angli olim appellabant juramen-
1198. inter Probat. torn. 3. Hist. Occit. illo conflictu Christi militiss tarn damnoso, tum de calumnia, quod ab accusatis et
col. 186: Item dico vobis militibus de non fuit aliquis de Antegarda. In Charta accusatoribus 33que exigebatur, prius-
Ganag, quod si comes Comingias noceret Alfonsi Imp. ann. 1258. apud Hieron. quam in litem descenderent, quod prse-
veslris personis vestrisque corporibus. ego Vignerium in Alsatica Hist. pag. 143: sertim cavetur in Legibus JSthelstani
Ante-essem, et bonus ero guiritor legiti- Debes facere nobis Antecustodiam in Regis cap. 23. apud Lambardum ; et ab
mus vobis. Vide Antistare 8. eundo, et retrocustodiam in redeundo. accusatore quidem in hujusmodi ante-
* ANTEFACTUM, ANTIFACTUM, ANTI- Chevetain de I'Avant-garde, in Hist. Fr. juramento deflciente accusatus liber
FATIUM, etc. Idem quod supra Agentia- MS. quae extat in Bibl. Memmiana : Le evadebat. Leges Philippi Comitis Neo-
mentum. Vide ibi. Antefactum vero dici Comte du Perche, qui estoit Chevetain de portuensis ann. 1164 : Si fur vocatus ac-
videtur, vel quod ex anteactis pactioni- I'Avant-garde, mit ses gens en bonne cusatus fuerit. ferro candenti se excusa-
bus statuitur, vel quia locum nonhabet, ordonnance. bit: si culpabilis permanserit, suspende-
nisi uno ex contrahentibus praemortuo. ANTEGARDAM FACERE ET RETROGAR- fur; et si accusans in Antejuramento
Lucrum donationis nuncupatur, in Actis DAM in exercitu Regis, Senescalli Fran- defecerit, accusatus liber erit. Ab accu-
MSS. notarii Senens. ad ann. 1285. ex cise pfflcium fuisse tradit Hugo de Clee- sato etiam exactum decent Leges Hen-
Cod. reg. 4725. fol. 62. r°: Omnes massa- riis in tract, de Senescallia Franciaa, qui rici I. cap. 65: Si quis furtum (1. furtij vel
ritias meas, ubicumque sunt, dictss uxori protutelam , et retutelam appellat. Id hujusmodi periculosa capitalium compel-
mess pro dolibus suis et Lucro donationis ; juris Marescallo Franciae adscribit Wil- latione pulsetur, secundum Legem Wes-
et quicquid plus valent ultra dotes et An- lelmus Brito lib. 8. Philipp.: sex, Antejuramentum a compellante ha-
tifatium relinquo dictss uxori meas. Charta beat (f. habeaturj, etc. Vide praeterea cap.
ann. 1198. apud Lam. in Delic. erudit. Cujusi erat primum gesture in praelia pilum,
64. et 92. et Leges Kanuti cap. 42. et 43.
inter not. ad Hodoepor. Charit. part. 3. Quippe Marescalli claro fulgebat hoiiore.
pag. 1192: Manifestus sum ego Symon apud Bromptonum. Tanto autem rigore
quondam Guinithi quia per hanc cartulam Extitit olim controversia inter Theo- usi sunt Angli in hocce antejuramento
Antefacti nomine et propter nuptias, dono baldum Campaniae et Fernandum Flan- ab accusato exigendo, ut vel ad orda-
et trado tibi Sobiliss sponsss meas et filias driae Comites, utri eorum primam in lium, seu purgationem canonicam, nisi
Sardi. videlicet masium unum, etc. pro exercitu Regis Franciae aciem regere eo prius prasstito , non admitteretur.
qua donatione ego Symon confiteor me competeret: cum contenderet uterque Concilium Triburiense ann. 895. cap.
recepisse meritum seu launelchid a supra- id silbi ex jure et possessione competere. 21 : Si quis Presbyter contra laicum, vel
dicto patre tuo Sardo anulum aureum. Re tandem in litem deducta, hocce laicus contra Presbyterum aliquam habet
quserimoniss controversiam, Episcopo re-
Stat. civit. Genuae lib. 5. cap. 19: De pacto, quod ex Tabulario Campaniae, in gente. sine personarum acceptione finia-
Antefacto. Prssmortua uxore, maritus Camera Comput. Paris, asservato, fol. turf et laicus Prssjuramento, (al. per ju-
ipso facto lucretur de dotibus, quantum 279. hie damus, ad tempus sopita est: ramentum) si necesse sit, constringatur:
ipse constituisset pro Antefacto uxoris: et Ego Theobaldus... Notum, etc. quod cum Presbyter vero per sacram consecrationem
pariter prasmortuo marito, uxor lucretur esset controversia inter me ex una parte, interroqetur. etc. L** Vide Aasworen Eed.]
ipso facto de bonis mariti Antefactum et carissimum consanguineum meum Fer- 1. ANTELA, ANTELLA, Antilena, equi
constitutum. Quod si Antefactum non randum Comitem Flandriss ex altera, de pectorale, nostris, Poitrail. Glossaa Isi-
fuerit constitutum, lucrentur ad invicem Antegarda et Retrogarda in exercitu dori: Antela, Antilena, sicut Postela,
quantum medietas dotium, si fuerint de domini Regis faciendis, ita ad preces Postilena. Ugutio et Joan, de Janua :
libris ducentis, et ab inde infra ; si vero carissimi domini nostri Ludovici Regis Antela ab ante et telon, quod est longum,
fuerit supra libras ducentas, Antefactum Francorum illustris ad concordiam sumus componitur: cingulum illud quod ante
sit, et intelligatur de libris centum et non revocati: scilicet quod dic.tus Comes Flan- pectus equi tenditur. [Papias MS. Bitur.:
ultra. Antifactum, in Stat. Placent. lib. drise semel [Antegardam] faciet in exer- Antela, ornamentum equi, dicta quasi
3. fol. 29. r°: Non possit (mulier) vivente citu domini reg is eundo in Britanniam, ante sellam, et postella quasi post sellam.]
marito, petere solutionem Antifacti vel et bis retrogardam, quia ego feceram si- Ebrardus Bethuniensis in Graecismo
sponsalia largitatis. Occurrit praeterea militer in dicto exercitu domini Regis. cap. 10 :
Antefactum vel Antiphatum in Consuet. Deinde in eodem exercitu in eundo in
Neapol. ut videre est apud Matth. de Britanniam simul faciemus Antegardam Est Antela quod est in pectore quadrupedantis,
Afflictis in Decis. 127. et 314. ubi Ante- et retrogardam. Hsec autem omnia fient Dicatur poslela quod est a posteriori.
factum ad quartam partem bonorum salvo jure meo et salvo jure F. Comitis Adde Isidorum lib. 20. cap. 16. fGloss.
mariti sestimatur. Antifatum vocatur in Flandriss tarn in saisina quam in heere- Lat. Graec. Antelena, ScapY]<7TT)p, o STT-.V
Leg. municipal. Pistor. lib. 2. rubr. 92: ditate. Ita scilicet quod illud quod jam tjAa? I'TCTWOV 7i£p\ TO ffT^6oc. Aimoinus lib. 3.
Quod nulla mulier consequatur donatio- feceram, non prssjudicabit Comiti Flan- de Miraculis sancti Bened. cap. 6. de
nem propter nuptias, vel Antifatum, si, drias, nee illud quod facturus erit Comes equo : Hssc ita gesta esse comperi, a qui-
etc. Vide etiam Augmentum dotis. Flandriss, prssjudicabit mihi. Datum ann. bus et sella ostendebatur, guvs dilapsa
JANTEFATUS, Praefatus , passim in gr. 1230. sabbato ante Festum S. Bartho- cum equo fuerat; cujus scandilia, quamvis
veteribus Instrumentis. lomssi Apost. nova, et Antellam suis impatiens pedibus
* ANTEFENESTRA, Prima fenestra, ubi * ANTEGARDIA, ut Antegarda, Prima ipse disruperat. Occurrit praeterea in
venum exponuntur merces levioris mo- acies. Joan. Germ, in Vita Phil. Boni Bulla aurea Caroli IV. Imp. cap. 27.
menti. Libert, concessae habitatoribus cap. 66. apud Ludewig. torn. 11. Reliq. * 2. ANTELA. [Ut ANDENA 1. DIEF.]
Salveterrae ab Edwardo reg. Angl. in MSS. pag. 118: Ad Antegardiam, quam ANTELABRUM. Gloss.^Lat. Graec. An-
Reg. Chartoph. reg. ch. 658: Volumus primorem nominant cohortem, doctor telabrum, ^etXv) crxsywv, w<; xa\ PO\JTWV : SIC
quod.... fenestrss et Antefenestrss, quss (ductor) campi Sancti Pauli insidet enim emendo.
sunt ante mercatum, sint liberas burgensi- comes. Nostris olim Angarde Avant-Ba- * ANTELAMUM. Vim vocis explicant
bus quorum fuerint dictss domus. Vide taille, eadem notione. Le Roman de Stat. civit. Genuae lib. 6. cap. 13. pag.
Fenestra. Robert le Diable MS. : 159: Solvat illi primo dimidiam expensa-
296 ANT ANT ANT
rum dicti muri.,. declarandarum arbitrio T?ernubes roseas expressit pwSo^up ne: formatur enim vox haec Gallica ex
duorum magistrorum Antelami. seu fa- apud Poetas Gr. ains. quod est ante, et ne, id est, natus.
brorum murariorum eligendorum per ANTEMANICA , ANTEMANICIA , Pars Glossae antiquaa : Primogenitus, ante
magistratus... Solvat tantum quantum vestis quae ante mamcasinduitur, Avant- omnes natus. Antenatis opponuntur post-
arbitrabuntur duo magistri Antelami manches. Glosses Arabico Lat. : Antema- nati. Occurrunt haec vocabula passim
eligendi ut supra. nica, ornamentum brachii, quod ante apud Bractonum, Fletam, et alios JC.
s|c ANTELARIUS. [Primipilus. DIEP.] manicam apponitur. Vetus Scheda Anglos. Philippus Mouskes in Hist.
ANTELATARE, Proponere, anteponere, Thuana : Calcias renelenas paria 1. pal- Franc. MS:
upoTCT£ff6a: in Gloss. Graec. Lat. quod et las. 4. Antemanicias paria 1. etc. Willelmes ses fius li Ainsnes
anteferre dicebant. Nam prgeferre et | ANTEMENSALES, apud Grsecos dicti Fu d'Engletiere couronnes.
anteferre constitutionem , idem valet qui ad sacram mensam recipiebantur et
quod promulgare; ut antelata etprselata communionem Eucharistias. Vide Chris- ANTENATI, Italis, sunt antecessores,
constitutio, idem est quod promulgatio. tianum Lupum in Scholiis ad Synodo- praBdecessores. Matth. Villaneus lib. 11.
Vide Brissonium in Formulis pag. 367. rum Canones torn. 3. pag. 757. cap. 79 : II padre era gentile huomo mer-
} ANTELATIO, Praerogativa. Gall. Pree- ANTEMISS^ ARBOKES : apud Siculum catante, et antico borghese con li suoi An-
minence, Prerogative, ab Anteferre, Pri- Flaccum libro de Condit. Agroruin, tenati. Vide Annatus.
vilegiis. immunitatibus , exemptionibus, Frontinum, et Aggenum, dicuntur quas '"• Nostris Avancer, pro Predecesseur.
libertatibus, prserogativis, Antelationibus, nonnulli inante possessionum suarum Pact, inter Beatr. et Rob. ducem Burg,
indultis, favoribus, etc. in Bulla Pauli fines dimittere solent intactas, ex quibus ann. 1273. inter Probat. torn. 2. Hist.
V. PP. inter Instrum. torn. 3. novae neque frondem, neque lignum, neque Burg. pag. 38. col. 1 : Se li dix feiaul ou
Gall. Christ, col. 203. cremium casdant, ut magnitudine caete- leur Avancer non avent fait autre fois
e
Alias Aprissance. Lit. ann. 1371. torn. ras antistent. et sic observationem fi- dus homaiges, etc. Devanchfar, eodem
5. Ordinal, reg. Franc, pag. 418 : II ap- nium prassterit. sensu, in Charta ann. 1336. ex Chartul.
partient a haultesse royale que elle eslieve * ANTEMNA. [Sigillum. DIEP.] 23. Corb. : Comme... my Devanchier des-
de plus large honneur et Aprissance, etc. jjc ANTEMNE. [Ur bs ante amnem posita. quelles je ai cause, etc.
Ubi in Latino legitur: Fayore et prseemi- DlEF.] ANTENEORS, vox Gallica, Infundibu-
nentia. Vide infra Antilatio. ANTEMURALE, Murus exterior, quo lum, nostris Entonnoir. Regist. episcop.
* ANTELEUCE. [Acalephe. DIEP.] caetera urbis aut castelli moenia cin- Nivern. ann. 1287 : Duodecim cupse. Unus
3Jc ANTELINA. [Cingulum ante pectus guntur, et muniuntur, ne ad ilia statim Anteneors.
equi. DiEF.l hostibus accessus pateat; unde et Pro- 1 ANTENOSTRA, Gloss. Isid. Pronostra,
| ANTELIOS Dasmones ostiorum presidesmurale appellatur ab Isidorp lib. 15. Antenostra.
legimus. inquit Tertull. de Idololat. cap. Orig. cap. 2. eo quod, inquit, sit pro mu- * ANTEORBIUM. [Vallum. DIEF.]
15. 'AvOriXoo? ab av-rt et fyios contra Solem, nitione muri. Auctor Mamotrecti ad 9. ANTEORTARE. Vide Obstare. [« Pro-
id est, soli obversus, expositus. Judic. : Propugnaculum est Antemurale, trudere. Lex Salica tit. 26. | 20. (Herold.
T ANTELONGIOR, Quadrangulus, cum sive pinna murorum, quia de eo pugna- 27, 20.): Si quis de alieno campo aratrum
unum latus npn solum unitate, sed bina- tur. Jo. de Janua : Antemurale dicitur anteortaverit. Gallis heurter, Saxon, in-
rio vel amplius alium prsecellit, ut bis defensio ante murum. Occurrit passim fer, hurten est Trudere, impellere, pul-
quatuor. Ita Papias in MS. Bituricensi. apud Scriptores. sare. Vide Ortare. ADEL.]
Idem est qui Geometris TrapesoYdes, ANTEMURALE. in Ceremoniali Cardi- T ANTEPAGMENTA, vel ANTIPAGMENTA,
figura nempe quadrilateralis, cujus nalium Paris Crassi Lib. 2. cap. 22. Festo sunt valvarum ornamenta, quse
duo latera sunt parallela, alia vero duo vestibulum altaris, Presbyterii, seu po- antis adpanguntur, id est, afftguntur.
minime. tius Bematis dicitur, quod Graeci Soleam Lignea erant, ut patet ex veteri ins-
ANTELOQUIUM, TtpwToXoyta, de eo qui appellarunt : Episcopo in vestibulo alta- criptione apud Salmasium ad Solinum
primas in loquendo partes obtinet. Uti- ris, id est, Antemurale existenti, et non- pag. 1217 : Facito Antepagmenta abiegna,
tur Macrob. Saturnal. lib. 1. cap. ult. dum Presbyterium ingresso, etc. Sed etc.
ANTELUCANUM, Crepusculum, eruptio videtur disjungenda vox ante murale, j ANTEPARATIO. Jos. Moret. Antiquit.
aurorse ante lucem canens, i. albens. Joan, id est, ante murum seu cancellum, qui Navar. pag. 643. in Dpnatione D. Gar-
de Janua. Antelucanum tempus, Tullio. Murale. Presbyterium dirimit a Choro. Vide ciae Ramirez pro S. Maria de Pampelone:
Histpria fundationis Mqnasterii Merga- Hoc vero donativum propter magnum ad-
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7679: jutorium ac plurimum servilium, quod
tensis in Anglia : Accidit autem in Ante- Antemurale,
lucano vigilantem in lecto suo sedere. eschauff'oulx vel barbaquene. Episcopus cum Canonicis suis, in adqui-
Chron. Frodoardi ad ann. 925 : Quod sitione atque Anteparatione regni paren-
T ANTELUCARE, Ante lucem sura ere. (castrum) circumdantes Franci, vallum, tum meorum, quod injuste perdideram,
Papias MS. Bituric. Hinc eidem : Ante- quo pro Antemurali cingebatur, irrum- mihi exhibuit. Quae verba, In adquisitione
lucanus, qui ante lucem surgit. Joan, de punt. Vide infra Antepectus. atque anteparatione, sic vertit: En la
Janua : Anteluco, Ante lucem vigilo. [w Antemurale, ein zwinger vel fur- recuperacion y defensa; sed Anteparare
* Mirac. S. Germ. Autiss. torn. 7. Jul. mure, in Melberi Vocab.] melius comparare,prssoccuparesigniQ.cat
pag. 273. col. 2 : Ut noctem fere totam * ANTEMUS. [Oamomilla. DIEP.] vi nominis, quam defendere. [!BS Vide
insomnem exegerat, Antelucandum cre- >|c ANTENA. [Cingulum ante pectus Amparare]
didit. equi. DIEF.] T ANTEPASSIO. Vide Propassio.
| ANTELUCULUM, Crepusculum, apud * ANTENAGIUM, primogeniti jus et ANTEPEGTORALIS MURUS. Vide An-
Ludewig. Reliq. MSS. torn. 4. pag. 473: praerogativa, Gall. Droit d'ainesse.Charta. pits.
Rei Divinse studiosissimus sediculam hanc ann. 1239. torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. ^ANTEPECTUS, Lorica Lateritia,saxea,
opere et cultu splendidiore reparari cura- 913 : HSBC autem pax sit, salvo Antenagio vel terrea, Hispan. Antepecho, Gall. Pa-
vit, quo in ea Deo Optimo Maximo summo prsedicti Radulphi, loco et tempore oppor- rapet. Avant-piech, vulgari voce nuncu-
Anteluculo perpetuo decantetur. tunis. Vide Ainescia et Antenatus. patur, in Stat. ann. 1357. inter Probat.
T ANTEMA CARROCII , Pars superior | ANTENAL, pro Antenna, Gall. An- torn. 2. Hist. Nem. pag. 194. col. 1: Et
carrocii seu currus in quo preecipuum tenne, Lignum transversum ad navis facere Avantpiech cum merletis. Stat.
exercitus vexillum imponebant Itali. malum cui velum alligatur. Informa- Taurini ann. 1360. cap. 118. ex Cod. reg.
Rolandinus Patavinus de factis in Mar- tiones Civitatis Massil. de Passagio 4622. A : Item teneatur judex sive rector
chia Tarvisina lib. 4. cap. 9. apud Murat. transmarino in MS. Sangerman. : Tes- cogere ponterios Padi seu mimstros ejus-
torn. 8. col. 225: Tune accessit unus de sayrolum vult habere XL.V. goas pro Ante- dem tenere ac manutenere propriis ex-
popularibus Paduae, nomine Jacobinus nal. et aliud tessayrol vult habere XL. pensis eorum barras sive Antepectus
Texta ad cendatum pendens de sublimi goas d'Antenal, et velonum modicum vult ipsius pontis bonas. Vide supra Antemu-
Antema Carrocii, et capiens ipsum cen- habere xxxv. goas d'Antenal; arbor vero rale.
datum seu vexillum ambabus manibus de medio, etc. I. ANTEPEDES, Obsequia amicorum,
Domini Imperatoris, et ait: Hoc, libi, Do- | ANTENATIO, cujus vi secundo geniti,vel ipsi amid obsequentes, in Glossis Isid.
mine potentissime. tuum Commune Paduse qui tenent jure paragii, tenentur res- et apud Joan, de Janua. Agraecius : Cir-
reprsesentat. Codex Esten. Antenna ut pondere pro levi injuria in curte primo- cumpedes, sunt obsequia servorum : An-
et MS. Ambros. II. ut monet Murat. geniti filii adversus alterum , in vet. tepedes (vel Antipedes) amicorum. Utitur
ibid. Consuetud. Normanniae. Juvenalis. Vide Salmasium ad Trebell.
ANTEMALUM, Prseterttum malum, in ANTENATUS, Privignus, in Glossis Pollionem pag. 336.
Glossis Isidori. Isid. ut et Hispanis, Antenado, el hijo | 2. ANTEPEDES, Alia notione. Charta
ANTEMANE. Gloss. MS. Regium Cod. nacido antes del presente matrimonio. Monasterii S. Crucis de Talmundo ann.
1013 : Aurora, nubes rosese, Antemane. Est etiam primogenitus, ex Gallico Ais- 1366 : Item in vigilia qualibet festi Beati
 ANT ANT ANT 297
Martini hyemalis tenebilur dictus aqua- / ANTEPOSITIO, Agger, qui ante domum Ubi Servius : Alii, inquit, extremos vinea-
rius ministrare dictis Religiosis dicti con- fluvio vicinam exstruitur. Charta ann. rum ordines accipiunt. alii macerias,
ventus botas seu ocreas de aluta ; et 1160. apud Ughellum torn. 7. pag. 575 : quibus vineta clauduntur : quse macerias
quando dictss botas fuerint vetustatas seu Liceat... subtus in media sedio et fovea fiunt de assis, id est. siccis lapidibus :
diruptas, tune dictus aquarius tradet unum molinum, vel duo, si voluerit, cons- unde assse tibise dicuntur, quibus canitur
dictis Religiosis Antepedes seu avant- truere. et aedificare in alveo prsedicti flu- sine chori voce. Dicuntur autem Antes a
pieds in dictis botis suis, vel si maluerint, minis, palos regere, et Antepositiones et lapidibus eminentioribus, qui interpo-
sotulares, et si quando fuerit opportu- elevatas facere et habere. et attacatas per nuntur ad maceriam sustinendam. Nam,
num. dictam terram ipsius Monasterii S. Cle- proprie Antes sunt eminentes lapides vel
* Videtur esse genus solese, quam Ga- menlis construere, etc. Vide Attacatura. columnar ultimss. quibus fabrica sustine-
loche appellamus. Glossar. Lat. Gall, * ANTEPYRGIUM. [Gall, escren, cra- tur: et appellantur Antes amo roO av-ctcr-
ann. 1352. ex Cod. reg. 4120 : Pedulus, maille. DIEP.] T^xetv. Verum male, inquit Basilius Fa-
Avant-pies. Academ. Hispan. in Diction. ] ANTEQU^STUS. Vide Navium. ber in Thesauro Lat. confundit enim
Avampies, Tibialium rusticanorum ima T ANTERION, September mensis lingua Antes eiAntas. Antas sunt columnae qua-
extremitas, super calcei obstragulum quorumdam. Papias MS. drae, utrumque ostii latus munientes,
decidens. Vide infra Antipedale. e
Haud dubie pro Anthesterion, mensis vel latera ostiorum, ut loquitur Festus.
1 ANTEPEDIUS. Miracula B. Simonis apud Athenienses, qui Januario, nus- Antes autem anteriores sunt ordines
de Lipnica torn. 4. Julii pag. 545: Ex quam Septembri, correspondet; si ta- non vitium modo, sed cujuscumque rei
hydropisit quam primo passus est in pe- men fides habeatur Jo. Albert. Fabricio qua3 frontem spectat, et maxime mili-
dibus. necnon ex incisione venarum Ante- in Menologio pag. 51. qui post Scalige- tum ; nine Cato de re militari apud Ser-
pediarum dolorem incurrerat acerbissi- rum, Suida vade, octavum esse Attico- vium : Primo pedites quatuor agminibus,
mum. Mallem venarum Antepedialium, rum mensem scribit. Verum non una equites duobus Antibus duces. Utramque
per quas intelligendas sunt venae, quse est Scriptorum ea de re sententia : No- vocem Papias Servium secutus, etiam
sunt in pedis parte superiori. vembrem esse putant Gaza et Petavius; confudit. Idem egit S. Columbanus in
ANTEPENDIUM, Velum quod ante pen- at Macrobio lib. 1. Saturnal. cap. 12. allato exemplo; verum diversa ratione :
det, ut dorsale, ad dorsum. Vetus Charta mensis est Aprilis, qui 'Av6s<m]pta>v vo- nam non accipit modo Antes pro Antis,
apud Joan. Schefferum ad Chronicon catur. inquit, ab eo quod hoc tempore sed per metaphoram pro ipsis templi
Upsaliense pag. 152: Item duas stukas cuncta florescant ; contra vero quasi flo- foribus.
de panno aureo... item unum Antepen- ribus privantem dictum esse vult Cor- * Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
dium de veluto bianco et glauco. totum bellan. de Sept. GraBcor. pag. 258. Ut ut 7657 : Antes, lapides, qui vmeas clau-
factum clypeis argenteis deauratis. Infra: est allucinatur Papias aut ejus ama- dunt, Prov. Claustra. Aliud vero Lat.
Item aliud par dorsalis et Antependii de nuensis, cum Anterion, pro Anlhesterion, Gall. ann. 1352. ex Cod. 4120 : Antes sunt
papavere. [Processus "de B. Hermanno scribunt. furchse vinese.
Josepho torn. 1. Aprilis pag. 716. E : } ANTERIORARE, Quasi anterius ire, * ANTESIGNANUS. [In ludo charta-
Quod ex causis prasmissis S. Joseph inter ulterius progredi, Gall. Aller en avant, rum. valet. DIEF.]
prascipuos Monasterii patronos olim et Avancer. Miscellan. Theodiscorum apud | ANTESIGNARIUS, pro Antesignanus,
hodie numeretur et colatur ; prout ex an- Bern. Fez torn. 1. Anecd. part. 1. col. 412: Qui praeit vexillo ad illius custodiam,
tiquissimis picturis et altarium Antepen- Anteriorare, fordaron. De expugnatione apud Bourdot torn. 4. novi Custumarii
diis et fenestris vitreis videri licet. Vide urbis Acconis lib.2.cap.5:Pedites Chris- Franc, part. 2. pag. 1061.
Leibnitium torn. 2. Script. Brunsvic. tiani se Anteriorantes equos perfidorum * Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
pag. 453. et pag. 474.] mucronibus gladiorum confodiebant. 7657: Antesignarius. et ferentarius. qui
® Eadem ratione Devantail et Devantel Etiamnum Germanis Fordern, idem est, fert vexillum, Bandayrier, a Bandiera
appellarunt nostri Prsependens vestium quod progredi, promovere, etc. Forder, Prov. vexillum.
tegmen, vulgo Tablier. Ordinar. Roto- primus, prior ; qua3 forsan a Fort ultra, T ANTESOLARIUM, Porticus species,
mag. Ms. ubi de lotiqne pedum in Coena ulterius. ortum ducunt. seu Prominentes sedes columnis fultse,
Domini : Debet dominus archiepiscopus * ANTERIORITAS, Antiquitas. Vocabul.' et extra ceterarum ordinem prosilientes,
facere distribui cuilibet canonico prsesenti compend. Gall. Porche, Avant-soHer, ab ante et
et custodi vestiarii unum lintheum, Gal- j ANTERITAS PRIORUM, pro Majoribus solarium, quod videsi^. suo loco. Charta
lice Devantel. etc. Lit. remiss, ann. 1476. sumitur in VitaB. Wolphemi n. 3. inter Hugonis de Husseya ann. 1224. in Ta-
in Reg. 195. Chartoph. reg. ch. 1649: Acta SS. Aprilis pag. 78 : Clarissimum bulario Corbeiensi : Ego vero dictam
Icelle Marguerite tira une pierre qu'elle stemmatis ramum ab Anteritate dignos- prseposituram pro dicto excambio in manu
avoit cachee soulz son Devantail, in Stat. citur traxisse priorum. Abbatis et Conventus...cum omni jure ad
ann. 1359. torn. 7. Ordinat. reg. Franc, 1. * ANTERIUM,Rii, pugna ante urbem. eamdem pertinente, videlicet justitiis,
pag. 254. art. 17. Batalha, Prov. Glossar. Provinc. Lat. ex assenamentis. vicecomitatu, excluviamen-
1 ANTEPOMENTUM, Bellaria, Gall. Cod. reg. 7657. tis, Antesolariis, stachis figendis cum om-
Dessert, sic dictum, ut opinor, quod Ro- 2. ;"; ANTERIUM, el pectonile del cavalo,. nibus censibus, etc. Quse quidem jura
mani ab ovis inccepta convivia pomis in Glossar. Lat. Ital. MS. Vide Antela. ' omnia describuntur et explicantur Gal-
terminarent. Hinc Horatius Satyr. 3. * ANTERMINUS , Vicinus, in Vocabul. lice in veteribus ejusdem Ecclesise Cor-
lib. 1: Ab ovo usque ad mala citaret. compend. Festus in Amalth. : Anter- beiensis Consuetudinibus : Nus ne puet
Locum vide in Collibium. faire pucheoirs, ne ferir estoc es yaues du
ANTEPONERE. Edictum Rotharis Regis bitant.qui circum terminos provincias ha-
mim, devant dit monseigneur I'Abbd en ladite
Longob. tit. 10. [** 26] : Si quis mulieri * ANTEROTICUS.Redamatorius.a verbo vile sans congie, dont il en a sa droiture:
liberae aut puellas in via se Anteposuerit, ne faire huvrelans, ne autre ouvrage sur
aut aliquam injuriam intulerit. etc. Edic- composit9 'AvTepaw, vel 'AvTepw, redamo froc de vile, quelqu'il soit. sans le congie
tum Luitprandi Regis tit. 110. § 10 : Si vel vicissim amo, ut notant docti Edito-
res ad Vit. S. Rosa3 torn. 5. Aug. pag. monseigneur I'Abbe, et en a sa droiture.
pro quacunque causa homines rusticani 947. Nus ne puet faire en ladite vile bouke
se collegerint. id est, consilium et seditio- Rosascol. 1 : Multa de similibus amantis
vaporariiSf de Anteroticis ad spon- decheler ne eatal seur rue, ne saillie de
netn facere prsesumpserint, et cuicunque sum aspiriis. etc. maison sans le congie, etc. Vide in Ante-
se Anteposuerint, aut mancipium aut vanna, ubi Archa idem est quod Anteso-
eculium de manu tulerint, etc. Adde | GraBC. ANTES, (nrixos a[A7ce).wv, in Gloss. Lat. larium. [* Vide Avantsoliers.]
? 1. et Regem Longobardor. lib. 1. tit.
17. § 3. [*° Hie paragr. et qui supra ex
Fortunatus lib. 5. Poem. :
Rebus apostolicis direxit vinilor Antes.
j ANTESPATIUM, Spatium ante mu-
rum. Vide Promurium.
Heroldi editione ut Luitpr. tit. 110. 110, 1 ANTESSATUS. Hist. MS. Beccensis
etc. laudatur, sunt Rothar. cap. 285.] Paulo alia notione vocem usurpat S.Co- pag. 596 : Si forte contigerit quod lepora-
* ANTEPORTA, Prima porta, Gall. mese lumbanus instruct. 13 : Sic lumen tuum rii dictorum procuratorum fuerint Antes-
Avant-porte. Stat. ann. 1358. inter Pro- largiaris, rogo Jesu mi, lucernss. ut sati in dominicis suis, liceat eis leporem,
bat, torn. 2. Hist. Nem. pag. 125. col. 2: illius luce ilia Sancta Sanctorum mihi vulpem, et murilegum capere in quocum-
Et primo Anteportam portalis de Camino, aeternorum quse
appareant. te seternnm Pontificem
in Antibus magni illius tui
que loco pervenerint in eodem cursu.
de prima decenna, de qua ponat in quo- Fortasse pro Antestati, id est, impediti:
libet merletounum hominem;...residuum templi illic intrantem habeant. quo te ju- sed quid eo loci ad rectam interpreta-
vero dictse decennss ad deffensionem apper- giter tantummodo videam, aspiciam, desi- tionem ? Sic vero explicari posse videre-
turse, quae est ante dictam Anteportam derem, etc. tur : Que si par hazard il arrive que les
et turrim dicti portalis allocetur. Pluries SSS" Vox Latinis Auctoribus non igno- Levriers desdils Procureurs ayent ete
ibi. ta. Virgil. Georgic. lib. 2. versu 417: lachez sur leurs domaines, il leur sera
ANTEPORTALE. Vide Portale. Jam canit extremes effoelus \initor Antes. permis de poursuivre et prendre le lievre,
I 38
298 ANT
l& reward et le chat sauvage en quelque
endroit qu'ils soient poussez.
ANTESTARE, Prohibere ne quis rem
aliquam faciat, intercedere, se interpo-
nere, quod faciunt qui ante aliquem
stant. Lex Aleman. tit. 23. § 2: Si quis
legitime tributum Antesterit, per jussio-
nem judicis sui 6. sol. sit culpabilis. Lex
Longob. lib. 1. tit. 25. § 22 [** Rothar.
278.] : Si... mandpium de manibus ejus
tulerit. aut Antesteterit, id est, impedie-
rit, quo minus fuga elapsum servum
recuperaverit. Tit. 86. § 2. [** Rothar.
374.] : Si ei in via Antesteterit, id est, si
obstiterit, ne pertransiret, quod viam
obstare appellaoat Lex Salica. Adde
Edictum Rotharis Regis Longob. tit. 10.
[** 27] et 84. Leg. Longob. lib. 1. tit. 30.
I 8. 9. 10. [*» Rothar. 209. 210. 211.] et
Ughellum torn. 1. Ital. sacr. pag. 392.
491. torn. 5. pag. 1507. torn. 6. pag. 269.
1245. etc. Vide Obstare.
* ANTESTIS. [Qui antestat (v. antes-
tare), qui s'oppose. « Quid illi ad placi-
tum adfuit una cum anteslis suis (de
Rozieres, formul. Andegav. XIV.) »]
* ANTETABULA, Prima tabula, ubi
venum exponuntur merces levioris mo-
menti, idem quod supra Antefenesira.
Locum vide in Tabula 12.
ANTETEMPLUM , Ttpovaov , in Gloss.
Graec. Lat. Vide Pronaus.
jf: ANTETICA. [Contraria positio vel
locutio. DIEF.]
* ANTEVALLATUM, Fossatum exterius,
quo caetera urbis aut castelli fossata et
munimenta cinguntur. Libert, villae de
Florencia ann. 1358. torn. 8. Ordin. reg.
Franc, pag. 89. art. 20 : Et quod possint
construere et reparare muros dictss villas,
barbacanas, pontes. plateas vacuas, et
alias fortalicias, et vallata et Antevallata
ejusdem.
7 ANTEVANNA, Umbraculum ex assa-
mentis, Gall. Auvent. Charta Berengarii
Abbatis S. Tiberii ann. 1209. in Hi-toria
MS. ejusdem loci: Vendo etiam tibi nunc
et in perpetuum, operatorium ipsius Bo-
charise, cum tabula quse est ante ipsum
operatorium, cum omnibus juribus suis et
pertinentiis... in quo possis facere sola-
rium et Antevannam et archas in circui-
tu; ita tamen quod subtus homines tran-
sire et redire possint.
* Avantvenz. eademnotione.in Oharta
ann. 1331. ex Reg. 66. Chartoph. reg. ch.
518 : Pourront aussi donner congie... de
faire sailliees, fenestres saillans pour
estaux et A vantvenz sur les chemins, sans
grant dommage. Vide infra Avanna.
* ANTEVENIRE, Occurrere, Ital. Anti-
venire. Gall. Aller au devant. Charta
ann. 1108. torn. 1. Probat.Hist. Brit. col.
516 : Fir prudens ab amicis, quos in curia
habebat. sibi indicantibus, prsssensit quod
comes ipsum equum sibi quserere volebat.
Tune... prsedictus abbas Antevenit comi-
tem, etc.
* Nostratibus vox Avant, idem sonat,
quod Latinum Age. vulgo Or ca, coura-
ge. Glossar. Gall.Lat. ex Cod. reg. 7684 :
Avant, f a y , age. i. fac hoc. Unde Se met-
tre avant. Agere suo nomine, in Lit.
remiss, ann. 1456. ex Reg. 191. Chartoph.
reg. ch. 235 : Le suppliant print vouloir
en lui de soy mettre Avant et duire au
fait de marchandise.
1 ANTEVENTULI CRINES dicunturApu-
leio lib. 1. Florid, qui per genas et tem-
pora sunt demissi.
ANTEVIARE, Praeire. Fortunatus lib. 4.
Poem. 26 :
His venit Helias, illis in curribus Enoch ;
Anteviando suos, hinc Petrus, nine Stephanus.
ANT ANT
1 ANTEXENODOCHIDM, Pars anterior quoque Anthypato, Imperiali Patricia,
Xenodochii, a caeteris partibus separata. etc. Apud Ughellum torn. 7. Italiae sa-
Miracula S. Vincentii Madelgarii, torn. 3. crae pag. 393. et 394. habetur Charta
Julii, pag. 685. D : Non ita multo post Joannis Imperialis Patricii, Anthypati,
quia cancri foeditas celeros infirmos lasde- Vesti et Duds Amalphitanorum. Et torn.
bat, Monialie quse infirmorum curse, com- 8. pag. 69. alia Landulphi Anthypati,
missa &rat, urgetur illam asportare in Patricii et Principis Beneventani : ubi
Antexenodochium. perperam Antipatrieditnm.
* ANTHA, Pala annuli, Gall. Chaton. ANTIA, Ferrum in scuto, in Glossis
Glossar. Lat. Gall. ann. 1352. ex Cod. Isidori. [Vide Ancea.] Alias Antias di-
reg. 4120 : Antha est fossa, ubi ponitur cuntur crines capitis posteriores, Apu-
gemma annuli. leius lib. 1. Florid, de Apolline : Jam
><c ANTHECA. [Contraria positio, locu- primum crines ejus prsemulsis Antiis,
tio. DIEF.] promissis capronis anteventuli et propen-
* ANTHEMIS. [Camomilla. DIEF.] duli.
* ANTHEMNIS. [Camomilla. DIEF.] SSS" Potius anteriores intelligendi ;
T ANTHERA, est ex hyacinthis medici- sic enim Festus : Antisz, Muliebres ca-
nas extractio. Rochus le Baillif in Dic- pilli demissi in frontem appellati ex
tion. Spagyricp. De Antheris quasi me- Grxco videntur : quod enim nos contra,
dicamentis aridis et siccis e floribus illi OLVTI dicunt. Isid. lib. 19. Orig. cap.
compositis agunt Plinius et Celsus. 31 : Ancias, cincinni dependentes prope
ANTHEROPSITA. Anastasius Bibl. in auriculas, Grseco vocabulo ab auribus
Stephano II. PP : Praecedens in Letania dictse. Gloss, vett. Antiss, x6(j.at Sia TWV
cum sacratissima imagine Domini Dei et xpoTtx9WV xpe[J(.a(ji£vat yuvatxeTat. Alias Glos-
Salvatoris nostri J. C. quae Antheropsita S86 Antise, Tpc^e? at [t£Ta|u TWV xepcmov TWV
nuncupatur. Sed ibi legendum Achero- POWV. Onomast. : Antias, Tcpoxojjiov. Ne-
pita, recte conjectat Editor, [vel Ache- que his repugnat locus ex Apuleio alle-
roposta, ut in Hierolexico Macri.] intel- gatus, cujus vocem Antiis etiam inter-
ligitur enim imago J. C. axetpouoiYiTo;, pretantur de crinibus ex syncipite in
de qua copiose Gretzerus lib. de Imagi- frontem pendentibus. Hac etiam voce
nibus non manufactis, et Andreas Vi- utitur Tertullianus de Palliq cap. 4.
torellus de Capella Borghesia parte 6. quern explicare tentat inter alios Hof-
cap. 1. et seqq. [Adnotat doctissimus mannus in Lexico : hunc consule.
Murator. torn. 3. pag. 166. col. 2. in uno T ANTIANARIA, Dignitas Patriciorum
Codice legi Acheroposita, quod favet et Nobilium apud Italos, ut mox in V.
Cangii conjecturae, et in altero Anche- Antiani exponitur. Memoriale Potesta-
ropsita.] tum Regiensium ad ann. 1277. apud
* ANTHEROS. [Gall, parfume. DIEF.] Murat. torn. 8. col. 1142 : Dominus Nea-
1 ANTHESTERIA, Bacchanalia quae pulionus de la Turre perpetuus Antianus
mense Novembri, postridie Kal. a Ro- populi civitatis Mediolam turpiter est re-
manis celebrabantur. Hofman. in motus a dicta Antianaria. •
Lexico. ANTIANI apud Genuenses, et in ali-
* ANTHICORIUM. [Bellum ante ur- quot Italiaa oppidis, dicti Patricii, No-
bem factum. DIEF.] biles, qui setate, auctoritate et honore
* ANTHIDAS. [Antiquitas. DIEF.] caeteros incolas praecellunt, atque adeo
T ANTHONIARE, Praecinere, Gall. En- ipsi magistratus. 'Ap^'yepov-rec, Primates
tonner. Locum vide in Dulciana. ordinum, seu decuriae primi, in leg. 5.
* ANTHONIENSIS. [Monachus S. An- Cod. de Episcop. audient. Vide Probat.
tonii. DIEF.] Hist, nostrae Gallo-Byzantinae pag. 11.
T S. ANTHONIUS. Vide S. Antonius. et Joan. Villaneum lib. 6. cap. 51. 84.
>|c ANTHORA. [Donum sacrum. DIEF.] SBS" Laurentius in Amalthea in voce
jjc ANTHOS. [« Flos roris marini. » Antes Antianos non ab antiquitate, sed
a voce Antes vel ab Antes dictos putat:
| ANTHROPOFORMITA, Statuarius quisunt autem Antes Primi Ordines, et
humanas formas effingit. Rectius scrip- Antas Columnae quadratae utrumque os-
seris Anthropomorphila. Vita prior B. tii latus munientes ; unde, inquit, An-
Lidwinae virginis, torn. 2. Aprilis pag. tiani dicti in Republica nostra Lucensi,
272. D. : Ante ejus nativitatem contigit quasi primi ordines et columnse earn sus-
Anthropoformitam quemdam civitatem tinentes. ::
Schiedamensem ingressum deferre secum - ANTIANIA, Domus publica, ubi con-
ligneam imaginem quamdam B. Marias veniunt Antiani. Vide in hac voce. Stat.
Virginis. quam navi impositam volebat crimin. Saonae cap. 40. pag. 90 : Si ali-
transferre ad nundinas Anlverpienses, qua persona, cujuscumque conditionis
ut illic earn venderet. existat, faciei et dabit in fulurum dam-
% ANTHROPOMORFEON, MORPHON, num vel detrimentum aliquod domibus
MOS. [Mandragora. DIEF.] sive palatiis communis Saonse, Antianiasf
| ANTHROPOMORPHrraa, ab a'vOpwTO?,etc
homo, et [AopipYJ forma, sic dicti haere- f ANTIANUS, Antiquus, Vetus. Gall.
tici, quod formam Deo tribuerent hu- Ancien. Bulla Pauli III. ann. 1539. in
manam. Pascha cum Judaeis celebra- Collect, privileg. Equitum Melitensium
bant. De his agunt Epiph. et Aug. An- Authore D. d'Escluseaux pag. 97 : Li&ri
thropomorphitarum virus apud Stepha- et munimenta seu documenta Antiana
notium in Antiquit. Benedict. Aurelian. privilegiorMn periissent.
pag. 253. 1 ANTIANITAS, Jus antiquitatis, Gall.
* ANTHROPUS. [Homo. DIEF.J Droit d'anciennete. Eadem Bulla Pauli
^ ANTHULLIA. [Ut ANTHORA. DIEF.] III. pro Equitibus Melit. ibidem pag.
ANTHYPATUS. Gloss. Graec. Lat. 'AvO-J- 98 : Tarn Magistro quam Conventui pras-
•jvaTo?, Proconsul. 'AvOuuaTeta, proconsuli- fatis (jus et potestatem damus) de illis
tas, Proconsularitas. Sed haec veterum (beneflciis) disponendi, nee non Antia-
Proconsulum dignitatem spectant, quse nitates tarn generales, quam speciales su-
sub Imperatoribus Constantinopolitanis per iisdem beneficiis fratribus ejusdem
nudus titulus fuit, quo non modo suos Hospitalis concedendi. etc.
aulicqs, sed etiam exteros Principes ac 1 ANZIANATUS, ut Antianaria, Digni-
viros illustres interdum donabant. Chro- tas Antiani apud Italos. Regimina Pa-
nicon Casin. lib. 2. cap. 2 : A Mariano duse ad ann. 1293. apud Murat. torn. 8.
 ANT
col. 387 : Si vero cassabantur (praedicti
sapientes), quilibet Anzianus tune tem-
poris in Amianatus offtcio existens,
suum sapientem a credentia eligebat. et
ipsis per Anzianos tali modo electis, sin-
gulariter approbabantur in majori con-
silio.
T ANZIANI ut Antiani. Regimina Pa-
duae apud Murat. torn. 8. col. 383 : Hoc
anno (1285.) facta fuit domus, super qua
manent Anziani, et factus fuit pons la-
pideus S. Johannis a navibus. Ibidem
ssepius occurrit, ut et torn. 5. Mail de B.
Humilitate pag. 218. et alibi.
T ANTIBERLIUM, Pignus codicis. Ono-
masticon vetus apud Turnebum lib. 28.
Adversariorum cap. 5. col. 989. edit.
1599. Sed melius, ut sequitur :
ANTIBIBLIUM, Pignus librorum, liber,
codex, in Gloss. MS. Regio Cod. 1013. in
Gloss. Isid. : Pignus librorum. codex pro
codice. Joanni de Janua, Pignus pro co-
dice mutuato datum. [Papias MS. Eccle-
sise Bituricensis halbet : Antebiblium,
codex datus pignus pro codice. Antiblium,
Idem est in Gloss. Isid.]
* A N T I B O L O D I U M . [Anaboladium.
DIEF.]
% ANTIBOLUS. [AMPHITAPA. DIEF.]
* ANTIBOLLA, Bulla ab antipapa, vel
ab eo qui talis habetur, promulgata.
Lit. remiss, ann. 1389. in Reg. 138.
Ghartoph. reg. ch. 98 : Eustace de Mau-
destour. pour lors cure de Oingneville,
avoit este deux fois a Rome, et estoit vray
Bartholomiste, et avoit apporte une Anti-
bulle.
f ANTICA, Propyleum, Greece rcpovaov,
Gall. Portail. Antiquum Legendarium
MS. ann. 1425 : Ad memoriam redico
quod in devotissima capella B. Marias de
miraculis in Antica anteriore Autissiodo-
rensis Ecclesise, ubi altare et oratorium
videas in honorem sanctarum sororum.
Vide Anticum.
1 ANTICASTELLUM, Turris lignea unde
castella et urbium moenia solent oppu-
gnari, ut videtur Spelmanno : quern
vide in voce Malvoisin.
T ANTICEPS, SiffTrittb?, Anceps, in Sup-
plemento Antiquarii. Gr. Std-rojio?, biceps
est ; item anceps, utrinque acutus.
* ANTICETA. [Antidotum. DIEF.]
o ANTI-CHRISTALIS, Anti-Christus.
Benzo episc. Albens. in Comment, lib.5.
cap. 1. apud Ludwig. torn. 9. Reliq.
MSS. pag. 345 : Omnes pene se junxerunt
his Anti-Christalibus (de Patarenis hae-
reticis loquitur) et prxsertim bajulares
dant sinistras talibus.
* ANTICIMENON LIBER, id est, Quse-
•stionum de Libris veteris et novi Testa-
menti, Petro Diacono adscriptus, vel
potius Juliano episcopo, teste Mabillo-
nio, in Museo Ital. pag. 125.
^ ANTICIPA. [Gall, escren, cramaille.
T\TTpTnr 1
1. ANTICIPARE, pro Accipere, haberi
in Codice Palatino Capitolini monet
Salmasius pae. 70.
* 2. ANTIGIPARE, Avancier. Antici-
pium, Avantage, in Glossar. Lat. Gall,
ann. 1352. ex Cod. reg. 4120. Anticipium,
Avantaige. in Vocabul. compend.
ANTICIPITER, pro Accipiter, in Foris
Oscae ann. 1247. f. 36 : Si quis furatus
fuerit Anticipitrem vel falconem. etc.
ANTICIPUT, pro Sinciput, in Vita Bal-
duini Lutzemb. Archiep. Trevir. lib. 1.
cap. 7.
f ANTICLABEO. Vide Andeclabeo.
* ANTICOCUS. [Flos sambuci. DIEF.]
** ANTICON, est genus ligni incombus-
tibilis. vel est lignum paradisi, in Gemma
ANT ANT 299
Gemmarum. Vide S. Hieronymum ad Carlottam Hierusalem, Cypri. etc. Re-
lib. Exodi cap. 27. y 1. ginam anno 1485. die 25. Febr. apud
sk: ANTICOPA. [Apocopa. DIEF.] Guichenon. in Chronographia Episco-
* ANTICORIUM. [Nebris, melota. porum Bellicensium pag. 79: Ipsa siqui-
DIEF.] dem Carlotta Regina.... attendens huma-
ANTICUL£!, quae Scamella aliis dicun- nitates, curialitates. benemerita et sub-
tur. Liber 2. Miraculorum S. Richarii ventiones habitas et receptas a prsefato
n. 8 : Cospit manibus pedibusque re- Illustrissimo I). Carolo Sabandio. etc.
pere, .... et breves illi Anticutas facientes Duce ejus nepote carissimo. ex quibus
ut in illis iter velut reptando valuisset non immerito orta est Obligatio Antido-
habere, illico miserunt. ralis... maxime ob dicta bene merita .. .
| ANTICUM, Festo idem est quod Ja-donat, cedit . .. Regnum Cypri, etc.
nua. Item Hofmanno pars templi, quam 1 ANTIDORALITER, vel Antidotaliter,
Graeci npoSo^ov, upovaov et mxcraSa dixere, Cum mutua accepti beneficii remunera-
cui opppsitum posticum, seu posticium, tione. Historia Dalphin. torn. 2. pag.
pars aedis sacrae apud Grsecos posterior, 138 : Dominus Dalphinus attendens gra-
quam &iuer663o[j(,ov appellavere. Erat tias et honores. beneficia . . . quse sibi in-
enim, inquit, pronaus seu up6So[xoc, yel cessanter impenduntur per ipsum Domi-
parietibus antarum vel columnis aedifi- num de Villario , . . . attendens se dicto
catus cum fastigio. Vide Antica. Domino de Villario ex instinctu natures
] ANTIGUS, pro Antiquus. Sic legitur Antidotaliter obligatum fore, cum benefi-
in pluribus mediae aetatis MSS. ac prse- cinm remunerationem exigat, etc.
sertim in Rituali codice B. M. Deaura- 1 ANTIDORUM, apud Graecos panis est
t33 prope Tolosam : Quilibet istorum ha- benedictus, qui «VT\ TWV aji'wv 3t6pwv,seu
bet... pro labore suo unum florenum auri, vice Eucharistiae datur iis qui ad sa-
seu valorem ex Antica consuetudine. In cram Communionem accedunt, post sa-
hoc MS. fere semper c pro qu occurrit, cram Liturgiam, ut est apud Balsamo-
sic relicus pro reliquus, oblica pro obli- nem. Conflcitur autem Antidorwn ex
qua, etc. Alias Anticus idem est quod eodem pane qui ad sacriflcium offertur,
Anterior. ex quo desumit Sacerdos particulam
* ANTIDARIUM, vel Anterioritas, Avan- Cruce signatam, reliquo quibusdam
tage, in Glossar. Gall. Lat. ex Cod. reg. precibus benedicto, plebique reservato.
7684. Vide supra Anterioritas. Non solent Antidorum Graeci comedere
1 ANTIDATUM, Donum pro dono, Re- nisi jejuni, alioquin in crastinum con-
muneratio. Epistola Philippi Electoris servant. Vide Gloss, infimae Graecitatis,
Archipalatini ad Carolum VIII. Galliae Hierolexicon Macri. Est et alia hujus
Regem, ann. 1497. apud Ludewig. torn. vpcis significatio de qua cqnsule Cuja-
6. Reliq. MSS. pag. 100 : Id enim ad di- cium ad Novellam 7- Justiniani.
gnitatem, gloriam et illibatam fidem per- 1 ANTIDOSIS, Vox Grssca. Remunera-
tinet majestatis vestrss, ut in prsefatse tio, Retributio. Antidosis, hoc est, retri-
pensionis obligatione singulari benefiqen- butio, in Hist. Luitprandi apud Mura-
tia nos affectos reipsa sentiamus, nos id tor. torn. 2. pag. 444.
cum aliis susceptis beneficiis gratissimo ANTIDOTARE, in Glossis veteribus,
antidato cum regia serenitate vestra pro prssvenire medicaminibus, avertere mor-
viribus compensare curabimus. Vide An- bos imminentesycorrigere praesentes. Wil.
tidonum. Brito lib. 12 :
j|c ANTIDE. [Ancile. DIEF.] Super afflictos tarn grande pcriclum
3|e ANTIDERUM. [« Dona perditionis ». Antidotare volens, etc.
DIEF.]
ANTIDICOMARIT.E, apud Facundum Vide Antidotum.
Hermianensem lib. 8. cap. 7. 'Av-rtStxo- ] ANTIDOTARIUS, Pharmacopola, qui
(jiap'.avtTai Epiphanio, haeretici Arabes, componit, vel ab aliis componenda cu-
qui Mariam post Christum natum viro rat antidota. Statuta Arelat. art. 137. e
suo commixtam asserebant. [Erant Hel- MS. Musaei D. Brunei: Spatores (Specia-
vidii sectatores, quos Antidicomariani- tores) ttperentur secundum quod eis pree-
tas alii appellant. Vide Aug. haer. 84. cepit Antidotarius.
Hieron. contra Helvidium, etc.] [** Vide * Liber eo nomine designatur, in quo
Isidori Origines lib. 8. cap. 5. | 46.] continentur antidota, seu eorumcompo-
* ANTIDONUM, Donum pro dono, re- sitio prseseribitur ; cujus meminit Stat.
muneratio. Charta Nicolai Camerac. ann. 1353. inter Ordinat. reg. Franc,
episc. ann. 1249 : Grata servicia nobis.... torn. 2. pag. 533 : Jureront lesdits apo-
pie ac provide exhibita et impensa.... nos thiquaires que il feront loiaument le mes-
reddunt vobis ad Antidona obligatos. tier de I'apothiquairie. et que il auront
Charta Joannae abbat. S. Joan, in DOSCO leur livre. qu'on appel Antidotaire Nico-
ann. 1317. ex Reg. 56. Chartoph. reg. las,i;:: corrige par les maistres du mestier.
ch. 516 : Attendentes et consideranies [* Gemma Gem. : Antidotarius est liber
nos.... pro prssmissis jam diu impensis et contra vitia et morbos.]
imposterum per Dei graliam nobis el mo- ANTIDOTUM, Remsdium medicum,
nasterio nostro impendendis ad Antidona Medicina. 'AvTtSoTov eadem notione apud
teneri. etc. Vide Antidatum. Nicetam'in Andron. lib. 2. num. 13.
* ANTIDORA, Eadem notione qua An- Gloss. Lat. Gall. : Antidotum, Remede
tidonum. Charta donat. Burgundionis ou avancement. S. Hieronym. Epist. 151 :
vicecom. Massil. castri de Sex furnis Vidi ego nauseam et capitis vertiginem
monast. S. Viet. ann. 1213. ex schedis Antidoto, quse appellatur mxpa, ssepe sa-
Peiresc. : Post hanc donationem.... a me nari. Vide eumdem in cap. 51. Esaiae.
factam. contulisti in me temporalem tuam Octav. Horatian. lib. 2. Rer. medicar.
Antidoram, pro qua dedisti et munerasti cap. 15 : Ut sunt apium, cicer. gramen,...
mihi caritative ducentos millia solidorum et reliqua quibus Antidota vel decoctiones
regalium coronatorum. Vide Antidoralis. conficiuntur. Passim apud hunc Scrip-
f ANTIDORALIS OBLTGATIO, Gratiae et torem. Alexandrum latrpspphistam, et
beneflcii vicem rependendi debitio : Est Medicos. Petrus Damiani lib. 6. Epist.
enim avTiSwpov Donum dono relatum, 30 : In omni vita sua nunquam sangui-
quod, ut patet, ex «VTI et 8&pov coales- nem minuit, nunquam Antidotum sump-
cit. Instrumentum solemne cessionis sit. Lib. 8. Epist. 6. de Medicis : Cuncta
Regni Cypri Carolo Sabaudise duci per eis noxiss delectationis edulia minaciter
300 ANT
interdicunt, Antidota insuper et amara
propinant. Thomas Archidiac. in Hist.
Salonitana cap. 19 : Erat prsecipue eru-
ditus in scientia physicali, ita ut respi-
ciendo in faciem sani hominis, prasnos-
ceret quo ssgritudinis genere, et quo foret
tempore invadendus. quove medelse Anti-
doto posset languoris evitare discrimen.
Vide Fortunatum in vita S Germani
Paris. Episc. cap. 20. [Vox nota Quinti-
liano, apud quern : Ille datum et vene-
num dixit, sed se Antidotum daturum,
id est remedium contra venenum, Gall.
Antidote.] [** Paulus J C. in Dig. lib. 33.
tit. 9. fr. 5. pr. Antidotus est apud Gaium
in Dig. lib. 18. tit. 1. fr. 35. § 2. item
apud A. Gellium lib. 17. cap. 16. Vide
Forcell. Lexic. Spartiano in Hadriano
cap. 23. vox eo sensu usurpatur quern
Cangius medio sevo yulgarem fuisse os-
tendit: Accepto largius Antidoto, ingra-
vescente valetudine per somnum periit.
Gemma Gemm. : Antidotum .... vel di-
citur venenum quod datur contra vitam,
Gyfft.]
6
ANTIFACTUM, ANTIFATIUM, ANTIFA-
TUM. Vide supra Antefactum.
*
0
ANTIFERNA. Vide infra Antipherna.
ANTIFRAZIANUS, Qui eloquentia
abutitur, ut facilius seducere possit.
Epist. ann. 1408. apud Marten, torn. 7.
Ampl. Collect, col. 1854 : 0 quales docto-
res ! o quales ecclesiastici viri! o quales
maligni seductores et Antifraziani. Vide
Antiphrasius.
* ANTIFRISUM, Fimbria, lacinia, quae
in parte anteriori ponitur. Constit.
Feder. reg. Sicil. cap. 94 : Non tamen
prohibetur quod ex superiori parte ca-
pelli, sive orbis sui, possint poni Anti-
frisa ; et quod ilia pars interior, quae re-
volvitur. possint esse laborata de auro,
vel seta, sicut voluerit. Vide Frisum.
ANTIFRO, Genua ftgere. Ugutio.
* ANTIGALE, GALO. [Valde. DIEF.]
T ANTIGALHA, Valde pinguis. Vox cel-
ticae originis, composita ex Galha, Piir-
guis et praepos. augmentativa And. Gal-
lis olim Galba idem erat quod pinguis
teste Suetonio. Superest etiamnum apud
Germanos Gail quae vox pinguem sonat;
unde Gaileerde, terra pinguis. Ita Leib-
nitiusin Collect, etymologicis advocem
Galba in Gloss. Celtico pagina 120. Re-
censio bonorum Prioratus de Podio Cu-
berio ann. 1339. in Armario. S. Victoris
Massil. : Quidam recognoscit se possidere
nomine cellerarise S. Victoris... unam
possessionem vineae et terras planae et An-
tigalhse.
ANTIGARIJE. Fori Oscae ann. 1247. fol.
5 : Si equus. equa, mulus... fuerit ab ali-
quo, cui fidejusserit pignoratus, et qui
eum postiit. noluerit subvenire. jurante
fidejussore. qui eum posuit, solvat de An-
tigariis pro qualibet noctium 5. arrovas
hordei, etc. [Idem videtur quod Angaries.]
* Hac voce significari existimo id,
quod ad bestiae pignoratse nutrimen-
tum subministrari debet. [** Vide An-
gueira in Angaria 5.]
ANTIGENA, 6 itpoyewYjOes'c, in Gloss. La-
tin. Grsec. [Janus in Supplement© Anti-
quarii habet 7tpoyevr)TY|<;.]
1 ANTIGENUS, Antegenitus, in Glossa-
rio Aniciensi MS.
1ANTIGERIO, Valde, in Glossis Isid.
Festus : Antigerio antiquipro valde dixe-
runt.
::
- Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Anti-
gerio. vel quemadmodum, vel inprimis.
} ANTIGERIUM , Quemadmodum, In
primis. Isid. Gloss. Pro Quemadmodum,
Grsevius legendum censet Admodum.Pa.-
ANT ANT
pias MS. habet, Antigorio, Quemadmo- 908. Idem sonat vox Lopin, apud plebem
dum. In primis. in Gallia.
* ANTIGRAPHA, PHIA. [Dignitas can- ANTILOQUUS, ANTILOQUIUM. Ugutio :
cellaria. DIEF.] Antiloquus, qui primo loquitur ; Antilo-
jjeANTIGRAPHUM. [Gall, controle, copie. quium, prima locutio. Eadem habet Joan,
DlEF.l de Janua. Anteloquium dixit Macrobius
ANTIGRAPHUS.ANTlGBAPHEUS.Glossse lib. 2. Saturn, cap. ult. et lib. 7. cap. 4.
Isidori : Antigraphus, Cancellarius. Ugu- Vide Juretum ad Symmach. lib. 1.
tio, et ex eo Joannes de Janua : Anti- Epist. 71.
graphus, scriptor, idem est et Cancella- ANTILOQUIUM, Contradictio, obloquu-
rius. qui et Archigraphus dicitur, quod tio. Nestqrius Patr. Constant, in Epist.
rescribit litteris missis ad dominum suum. ad Celestinum PP : Fraternas nobis in-
Unde Antigraphia, vel Archigraphia, id vicem debemus collocutiones,... quorsum
est ejus dignitas, scilicet Cancellaria. hoc Antiloquium ?
Sunt igitur Antigraphi generatim scrip- * Hinc Avantparliers, Advocati, nostris
tores. Glossar. ^Elfrici : Antigraphus, dicti sunt; non quod ante judicium lo-
w r i t ere id est scriptor. Ordericus Vi- querentur, ut vult De Lauriere in Notis
talis lib. 1 : A priscis doctoribus edita, et ad cap. 14. Stabil. S. Ludov. sed quod
ab Antigraphis scripta considero. Nisi primas in loquendo partes obtinerent.
quis- legendum malit Artigraphis. Pro- Vide Praslocutor.
prie autem Antigraphi, seu Antigraphei, 1 ANTIMENSIUM, Graecis dicitur quod
dicti Cancellarii, et Magistri scriniorum; Latinis, Altare portatile. Lapis sacratus,
GlossaaMSS. : Antigrapheus.antiquarum seu, ut in Ordine Romano, Tabula iti-
rerum sariptor, a commentariis, Cancella- neraria, vel Altare viaticum, ut loquitur
rius. Extat Gregorii Magni Epistola 28. Bqnifacius. VIII. cap. ult. de privile-
lib. 1. scripta Aristobolo, Expraefecto et giis. Manuel Charitopulus Patriarcha
Antigrapho. Et in lib. 2. Ind. 11. Epist. CP. lib. 3. Juris Orient, pag. 239:? "Ev6a
7 : Sebastlanus gloriosus Antigraphus um yvtiptjjioi xaOtepwjxevat ipaTte^at, ou XP£'a
nuncupatur. Scholiastes Juliani Ante- avti[ji.cv(7swv exeT. Ubi scitur altana conse-
cessoris : Quatuor scrinia sunt : primum crata esse, non opus est Antimensis. Lati-
quod dicitur Libellorum : secundum Me- norum Antimensia, seu altariola fuere
mories : tertium Dispositionum : quartum semper lapidea, Graecorum non item.
Epistolarum; unde et quatuor Antigra- Conficiebantur quippe eorum Antimen-
phei sunt. Gloss. Graec.Lat : 'AvTcypa^e^c, sia e segmentis mappae illius, qua altare
Dictator , Rescriptor , 'AvTtypa^euc tris cooperiebatur in die consecrationis Ec-
(jLv^yj;, apud Petrum Patricium in Eclog. clesiae, quamque postea in partes divi-
Legat. Vide Salmasium ad Hist. Aug. debat Episcopus, distribuebatque Pres-
pag. 480. 481. byteris, ut defectu altaris consecrati
ANTIGRAPHUS, apud Isidorum lib. 1. illis uterentur. At in Ordine Romano
Orig. cap. 20. est una e notis sententia- palla ipsa corporalis, interdum appella-
rum, quae cum puncto apponitur, ubi in tur Antimensia, id est loco* mensae, in-
translalionibus diversus sensus habetur. quit Dominicus Macer in Hierqlexico.
[Papias habet divisus pro diversus in MS. De Antimensio Graecorum plurima in
Bituric.l Glossario inflmae Graecitatis ad vocem
« ANTILAMBDA, Signum in libris ad 'AvTC|j,tv(7{ov. Adde quod in Encpmio S.
distinctionem appositum. Consule Bren- Marciani Episcopi torn. ^2. Junii. pag.
cman. lib. 2. Hist. Pandect, cap. 3. pag. 793. E : 'Eiurjijsv TTJV {A\j(TirtXY|V Tpaue^av, TjTt?
117. xaXeiTai 'Avuijitva-iov, xaT1 o^tv TOU aOiroO
* ANTILATIO, Antecessio, praestantia, (jTc^Xacou Tri? ava6a6pa?, xat eTiotet XetTOup-
Gall. Preeminence. Composit. inter Joan. ycav, id est, ut vertit Sirmondus, Mysti-
ducem Brit, et legates Papae ann. 1441. cam mappam quae Antimension dicitur,
ex Bibl. reg. : Procurabimus cum effectu fixit e regione speluncas, sacraque inibi
nominationem concedi prasfato illustri Liturgia rite peracta, etc. Ubi mappam
principi. .... cum Antilationibus et pras- pro mensa posuit ob praefatum Graeco-
rogotivis innominatis. Vide supra Ante- rum ritum. Jam vero unde avTt^uvtnov
latio. dictum sit, non consentiunt omnes : alii
| ANTILENA, apud Sipont. et Isid. in a Graeco avr( et mensa, alii ab avd et
Glossis, Cingulum quo equi pectus cingi- {jiivdo? missus factum fuisse putant, quod
tur, Gal. Poitral. Vide Antela. [** Gloss. Graecis fere omnibus magis arridet.
Lat. Gr. Antilena, \\j.a.<; c Vide Christianum Lupum in Scholiis
icpoffTrjOtStov elffTETvip. Antelina, l[XTtp6(j6ta ad Canones Synodorum torn. 3. pag.
"TOTOU, di:y)6ca(76iip. Dosithei Gloss, in Cod. 748.
Montispess. EvupoffOta, antelena. Vide ANTIMONIUM, Stibium, Graecis ort'tifju,
Forcell. Lexic. et Scheffer. de re vehic. cujus quidem vocis priginem incertam,
1. 11.] ut et usum antimonii veteribus incogni-
* ANTILLA. [Gall, valeriane. DIEF.] tum, fatentur peritiores medici. Hac
T ANTILLARE, OiiXeyEffeat, ^aXXaxsuffOat, usus est voce Constantinus African, lib.
Scprtari , in Antiquarii Supplemento. de Gradib. pag. 381. qui quidem ann.
[** pro Ancillare.] 1100. vivebat. [Vide Diction. Etymolog.
ANTILOGIUM, Altercatio, avTaoyia.Ful- Menagii et Diction. Universale Trivolt.
gentius Planciades de Virgiliana conti- In hoc multa de usu et variis speciebus
nentia : Omisso ergo Antilogii circuitu, Antimonii.]
ccepti operis aggrediamur exordium. 1 ANTINOMI, 'AvTe'vo(jun, Legis hostes.
* Idem quod Praefatio, sermo antece- Sic appellati sunt Johan. Agricolae sec-
dens, ut ex ipso textu facile colligitur. tatores , qui legem divinam inutilem
p::<= Gemma. Gemmar. : Antilogus. est esse, atque Christianos ad ejus obser-
sermo contrarius, ein widersynnige rede. vantiam non teneri docebant, ut narrat
Antilogiai.contradictio. . . . Antiloquium, Rainaldus ad ann. 1529. Alii fuere ejus-
ein vorrede.] dem nominis haeretici,quorum in Anglia
JANTILOPUM, Frustum, ab Anglico primus auctor fuit Joh. Eatonus, qui
Lop, Amputare : Unum sharp auri gar- librum edidit de Justificatiqne libera
nisatum de sexaginta et uno grossi balei- per solum Christum, ubi maxime docet,
siis... totum integrum garnisatum , set Deum nee velle nee posse videre ullum
deficit unum Antilopum et quinque peru- peccatum in justificatis, etc. Vide Lexi-
las, etc. apud Eymerum torn. 9. pag. con Hofmanni.
 ANT
* ANTINOMIA, Legum contrarietas.ab
iv™ et VOJAO?. Praefat. Digest. : Nulla ita-
gue in omnibus praedicti codicis membris
Antinomia aliquem sibi vindicet locum.
1 ANTINZA. Charta XII. seculi inter
Awalonem de Seligniaco et Willelmum
Abbatem S. Remigii Senonensis : An-
tinzae vero sicut in diebus Teudonis duos
denarios solvant Ecclesiae.
* Leg. forte Anzinga. Vide Andecinga.
1ANTIO. Donatiq S. Rudesindi Epis-
copi pro Monasterio S. Salvatoris torn.
3. Collect. Cone. Hispan. pag. 181 : Ad-
jicimus etiam stramina lectulorum. ga-
gnapes,paleas Antionum vii. subminores,
vin. plumatios digniores, paleos x. alios
subminores vm. aliphases vulturinos V.
>:;:
Loco Antionum, ex Aut. de Yepez
Cangius Antiquum edidit in voce Gal-
nabis.
* ANTIONARIUS. [« Venditor minuto-
rum comestibilium. » DIEP.]
1 ANTIORATIO, Orationis Exordium,
initium, Praefatio. Charta BalduiniEpis-
copi Noviom. pro Monasterio S. Eligii
anno 1049. ex Tabulario ejusdem loci :
Summae Divinitatis nomine indivisaeque
Trinitatis miseratione exordium fiat in
privilegii hnjus Antioratione.
\ ANTIPAGMENTA. Vide Antepagmenta.
ANTIPARIES, Paries alteri oppositus,
idem quod Antemurale. Matthaeus West-
monast. ann. 1304 : Immensa quidem
tormenta iclu unius lapidis, duos Anti-
parietes de arce, in vertice rupis funda-
tos, quasi sagitta per filum advolans,
perforarunt. Vide Antemurale, et Barba-
cana.
* ANTIPAS, Testis fidelis. Vocabul.
compend.
0
ANTIPASTUS dictus quod sit ex con-
trariis. ex brevi et longa, et longa et brevi,
in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. Le-
gendum Antispastus.~Vide Lexic. Martin,
in hac voce.
ANTIPATIA, pro Antipathia, dissiden-
tia, Gall. Antipathie, Aversion naturelle.
Anastasius Bibliot. in Sicilia sacra Roc-
chi Pirri pag. 138 : Canon PP. ultra
consuetudinem absque consensu cleri ex
immissione malorum hominum in Anti-
patia Ecclesiasticorum Constantinum
Diaconum Ecclesiae Syracusanae rectorem
in patrimonio Sicilise constituit, hominem
perversum et tergiversatum.
* ANTIPATDS, quasi Proconsul, ab «VT\
et uuaOo;. Fragm. Chron. Amalphit. apud
Murator. torn. 1. Antiq. Ital. med. aevi
col. 210: Anno vero Domini 979. dominus
Manso imperialis patricius et Antipatus,
etc. Vide Anthypatus.
* ANTIPEDALE, Avantpie, in Glossar.
'Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. Vide supra
Antepedes 2.
1 ANTIPELARGOSIN dicunt Grand talio-
nem. Ita Glossar. Isid. Et quidem avtc-
•neXapYwai?, Beneflcii accepti remunera-
tiq est quam voce talionis expressit
Isidorus.
ANTIPEMTON. Anastasius in Leone
III. PP. pag. 133 : Fecit aquae manus
Antipemto deauratas paria duo. Reinerus
de inventione Reliquiarum SS. Euty-
chetis et Acacii apud Ughellum : Cru-
cem Domini ex auro purissimo fecit admi-
rabili artificio compactam, quod splando-
clastum et Antipemton vocabaiur. Utro-
bique legendum videtur Antipephton ;
ex Graeco avrsTOipTov ; id est, <XVCITO<PTO?
^puffo?, aurum recoctum. quomodo obry-
zum vocabant. Vide Aurum coctum.
1 ANTIPENDIUM, Velum ante pendens,
torn. 4. Concil. Hisp. pag. 277. Vide An-
tependium.
ANT
% ANTIPHATUM. Vide supra Antefac-
tum.
1 ANTIPHERNA, Gr. avTiipspva, Juris-
consultis dicuntur mariti dona , quae
remunerandae dotis causa largitur
uxori. Vide leg. ult. Cod. de Donat. ante
nupt.
* Antipherna, vel Antiferna , Dotis
compensatio, quasi contraria dos ex
parte mariti, uti docet Gothofredus ad
leg. ult. Cod. de Donat. ante nupt. vel
propter nupt. lib. 5. tit. 3 : Quia quasi
Antipherna h&c possunt intelligi, et non
simplex donatio. A Gr. ava et <p£pvYj, dos.
Vide Lex jurid. Calvini.
1 1. ANTIPHONA, Femoralium species.
Bernardinus de Busto in Opere Mariali,
Sermone 8. de Conceptione B. Marias
circa flnem quem inscripsit summo
Pontiflci Alexandro VI. narrat Magistri
cujusdam in Theologia, qui adversus
immaculatam Conceptionem Beatae vir-
ginis publicam habuerat orationem, a
quodam robusto Cordigero temeritatem
fuisse liunc in modum publice repres-
sam : Aprehendens ipsum revolvit super
genua sua, erat enim valdefortis ; elevatis
^taque pannis, quia ille magister contra
sanctum Dei Tabernaculum locutus fue-
ratf cepit eum palmis percutere super
quadrata Tabernacula quae erant nuda ;
non enim habebat femoralia vel Antipho-
nam ; et quia ipse infamare voluerat
Beatam Virginem, allegando forsitan
Aristotelem in libro priorum, iste predi-
cator confutavit* legendo in libro suorum
posteriorum. De hoc autem omnes qui ade-
rant gaudebant. Tune exclamavit quaedam
devota mulier dicens : Domine predicator
detis ei alias quatuor palmatas pro me,
et alia postmodum dixit : detis etiam ei
quatuor, sicque multae alise rogabant, etc.
Hinc forte
T ANTIPHONETI, Christi imago dicta,
quod his femoralibus tecta esset. Vita
S. Niconis apud Marten, torn. 6. Ampliss.
Collect, col. 880 : Visus est sibi in occi-
duo graduum, qui ad sacram sedem du-
cunt. ascensu stare, ubi praeter divinam
Domini imaginem , quam Antiphoneti
appellant , ipsius etiam Niconis effigies
expressa est.
[* Rectius diceretur, Species 7rept^o(Aa-
6wv,succintoria nempe.quibus se circum-
cingebant ; et ut apertius dicam, brac-
carum pars anterior, unde jocose Anti-
phona nuncupata, quam nostri Brayette
vocant. Quae cum facete dicta sint, vix
credam ad imaginem Antiphoneti referri
posse : unde cum Martenio lubentius
interpreter de imagine Christi pulpito
apposita aut depicta , ubi Antiphonae
praecinuntur : nisi praeferenda videatur
originatio nroposita a D. Chastelain in
Martyr, univers. pag. 955. ita nimimm
appellatam fuisse hanc imaginem, quod
earn Judseo in pignus mercator quidam
tradiderat. Cui sententiae non parum
favet vox Antibiblium, quam vide. Vide
prseterea Manni de Sigil. ant. torn. 6.
sigil. 8.]
2. ANTIPHONA, est Cantus Ecclesiasti-
cus alternus, cum scilicet a duobus
choris alternatim Psalmi aut Hymni
concinuntur. Ita Isidorus lib. 6. Orig.
cap. 19. et lib. 1. de Eccl. off. cap. 7.
Gloss. Lat. MS. Regium : Antifona, Vox
reciproca. Tjx avTtycova , Germane Pa-
triarch. ConstantinopTin sacra Theoria.
Concil. Eohesinum : Ka\ avaff-rav-u
TOC [iovaaTrjpta , a(i.a
awicpwva. Eddius Steph. in Vita S. Wil-
fridi cap. 44 : Aut quomodo juxta ritum
primitive Ecclesiae consono modulamine,
301
binis adstantibus choris, persultare res-
ponsoriis Antiphonisque reciprocis ins-
truerem. Alcuin. Poem. 3:
Praesentem ergo diem cuncti celebremus ovanles,
Et reciproca Deo modulemur carmina Christo.
Concilium Toletanum I. can. 9 : Nulla
Professa vel vidua absents Episcopo vel
Presbytero, in domo sua Antiphonas cum
Confessore, vel servo suo faciat.
Antiphonarum apud Grsecos auctor
creditur S. Ignatius, a quo formam
illam alterna vice cantandi in Ecclesiam
Antiochenam profluxisse tradunt Geor-
gius in Vita S. Joannis Chrysost. So-
crates lib. 6. cap. 8. Nicephor. Calist.lib.
13. cap. 8. Amalarius de Eccl. off. lib. 3.
cap. 7. Walafrid. Strabo cap. 28. etc. alii
Flavianum et Diodorum Antiphonarum
usum Antiochenaa tradidisse scribunt,
ut Theodoretus, lib. 2. Hist. Eccl. cap.
24. et ex eo Sigebertus, et Radulphus
Tungrensis.
Apud Latinos vero primus S. Ambro-
sius Antiphonas constituit, Graecorum
exeinplum imitatus ; ex hinc in cunctis
occiduis regionibus earum usus incre-
buit, inquit Isidorus lib. 1. de Eccles.
offlc. cap. 7. quod et testatur Paulinus
in illius Vita : ne populus moeroris tae-
dio contabesceret, ait S. Augustinus lib.
9. Confess. Adde Sidonium lib. 5. Epist.
17. Sigebert. ann. 338. Raban. lib. 2. de
Instit. Cleric, cap. 50. Durandum lib. 5.
Ration, cap. 2. n° 30. et seqq. et Duran-
tum lib. 3. de Ritib. Eccles. cap. 17.
[_* Anthaine^ nostris, eadem notione,
in Lit. remiss, ann. 1413. ex Reg. 167.
Chartqph. reg. ch. 98: Une hymne ou
Anthaine de saint Nicolas, qui se com-
mence : Nicolai sqlemnia. A&iahie., in
Testam. Joan. Lessille ann. 1382. inter
probat. Hist. Sabol. pag. 390 : Pour avoir
par chacun Dimanche au commencement
de la grant messe dudit rectour et de ses
successeurs une Antoine, verset et oraison
ordinaire des mors sur la sepulture de
moy.]
ANTIPHONA strictius loquendo, in Ec-
clesiasticis qfflciis, dicuntur merae ex
variis Psalmis diversorum versuum,qui
magis solemnitatis mysteriuin expri-
munt, eclogae, quae Psalmis ipsis eonci-
nendis praemittuntur, seu sententiae quae
Psalmum antecedunt, quia, ut ait Ama-
larius lib. 4. de Eccl. offlc, ad ejus sym-
phoniam Psalmus cantatur per duos
chores, ipsaque Antiphona conjungun-
tur duo chori. Vide Concilium Turo-
nense II. can. 18. Differt autem Antiphona
a Responsorio, quod in Responsoriis
unus dicat versum,in Antiphonis autem
alternent versibus chori.
ANTIPHONA AD INTROITUM, quae in
Introitu Missae canebatur. Walafrid.
Strabo lib. de Reb. Eccles. cap. 22. et
Micrologus cap. 1: Interim cantatur An-
tiphona ad Introitum, quae ab introitu
Sacerdotis ad altare hoc nomen meruit
habere. Ita etiam appellatur in libro
Sacramentorum Gregorii Magni, statim
initio. Fortunat. lib. 5. Poem. 3: in na-
talitio Gregorii Episcopi, cum Antiphona
dicere rogaretur, in Missa dictum.Eadeia
quae Introitus vocatur. Vide in hac
voce, et Menardum ad Sacram. Gregor.
pag. 3.
ANTIPHONA ALLELUYATIC.E. Vide Al-
leluya.
ANTIPHON.E INVITATORI^:, quae inquit
Alamarius lib. de Ord. Antiph. cap. 69.
currunt per Dominicas noctes.
ANTIPHONAM LEVARE, Canendo prae-
cinere. Eckehardus junior de Casib. S.
Galli cap. 1: Antiphonamqueprseoptatam
302 ANT
ipse in Evangelium levavit, et dare per-
cantavit.
* AXTIPHOX.E MAJORES DE OO. In
Indice MS. Beneficiorum Ecclesiae Cons-
tant, fol. 65. v°. e Musseo D. de Cange
dicuntur illae solemniores Antiphonte
incipientes per interjectionem O, quae
septem diebus ante Xativitatem Domini
decantantur.
AXTIPHOXA DF. PODIO, dicta oratio :
Salve Regina, quod facta fuerit ab Ade-
maro Episcopo Podiensi. ut auctor est
Alberieusin Chron. MS. ann. 1130: [Di-
cebatur autem Antiphona de Podio, eo
quod Haimarus [«* Leibnit. Ademarus]
Episcopus Podiensia earn fecerit. ... unde
in quodam Capitulo generali Cisterdensi
veniam suam accept (Beatus Bernardus),
qualiter hxc Antiphona ab omni Ordine
reciperetur ; quod et factum est. Pluribus
probat Wion lib. 5. Ligni Vitae cap. 105.
hujus Antiphonae auctorem fuisse Iler-
inannum Contractum Ordinis S. Bene-
dicti Monachum. At Guill. Durandus in
Rationar. lib. 4. cap. 22. Petro Cpmpos-
tellano Episcopo illam adscribit: cui
suffragatur Claudius a Rota in Xotis ad
Pseudo-Luitprandum.] Hanc alii S. Ber-
nardo, qui sub ea tempora vixit ascri-
bunt. [Johannes Eremita lib. 2. Vitae S.
Bernardi coelestem ei assignat originem,
narratque, Bernardum voce Angelica
audivisse decantari Antiphonam Salve
Regina ex integro usque ad finem, quam
corde tenus et postea scripsisse, atque B.
Eugenia Papse transmisisse refertur, ut
ex prsecepto auctoritatis Apostolicse per
Ecclesias solemnis haberetur... quod et
factum est. Hinc torn. 2. Operum S. Ber-
nardi haec Antiphona composita dicitur
a Sanctis et a Sanctis instituta. Refert
laudatus Albericus, quater in anno Or-
dinem suum (Cluniacensem) hanc Anti-
phonam concinere, quatuor nempe so-
femnitatibus praecipuis B. Virginis,
Puriflcatione, Annunciatione, Assum-
tione et Nativitate.]
AXTIPHOX.E PROCESSIOXALES, quae in
processionibus canuntur, apud Joann.
Episc. Abrinc. de Offic. Eccfes. pag. 38.
ANTIPHON.E ROGATIOXALES, quae di-
cuntur in Rogationibus, apud eumdera
Joan. Ep. Abrinc. de Offic. Eccles.
pag.
0
55.
AXTIPHOXAM IXJUXGERE , Praeci-
nere, Gall. Entonner. Ordinar. MS. eccl.
Camerac. fol. 1. r° : Sabbato in Adventu
Domini,.... cantor major tenet cJiorum in
capa serica rubea, injungens Antipho-
nam, etc.
ANTIPHONARIUM, [*> Gemma Gem-
marum : Antiphonarius vel Antiphona-
rium.] Liber continens^truip/ionas totius
anni. Agobardus lib. de Divina Psalmo-
dia : Necesse fuit omnem sacrorum offi-
ciorum seriem, quss solito Cantorum
miniaterio per totum anni circulutn in
Ecclesiasticts conventibns exhibetur, . . .
diligentius et plenius in libello quern usi-
tato vocabulo Antiphonarium nuncupant,
colligere atque digerere. Hujus auctorem
Gregorium Magnum fuisse ait Joan.
Diaeonus in illius Vita lib. 2. cap. 6:
Antiphonarium centonetn Cantorum stu-
diosissimus nimis utiliter compilavit. Ru-
pertus lib. 2. de Divin. Offic. cap. 21 :
Gregorius Antiphonarium regulariter
centonizavit et Compilavit. Adde eumdem
Agobardum lib. de Correctione Anti-
phonarii cap. 15. Scripsit Amalarius
Fortunatus librum de Ordine Antipho-
narii. Idem liber dicitur etiam Respon-
sonariiiin a Responsoriis, quae ibid, con-
tinentur ; nt observat Durandus lib. 6.
Ration, cap. 1. num. 24. Vide Mona-
ANT ANT
c
chum Engolisraensem in Vita Caroli 2. AimPIRGIUM, Cramaille. Voca-
Magni ann. 877. [*° Lusitan. dicebatur bul. compend.
Antifaal, teste S. Rosa de Viterbo vol. 1. ANTIPODIDM, Anterior sellae pars,
1. pag. 120. Charta sec. XIV : Duas ves- cui equitantes manu innituntur. Alber-
timentas perfeitas. huum Antifaal.] tinus Mussatus lib. 12. de Gest. Ital.
AXTIPHOXARIUM, DlURXUM ET NOC- post Henric. Rubrica 2 : Ut in equis in
TCRXUM, quorum scilicet usus in diur- curia Domini considejites, plerumque et
nis et nocturnis officiis. Chronicon super sellarum Antipodiis dormitantes
Casin. lib. 3. cap. 62 : Antiphonaria de descensum Domini exspectarent. [^Enig-
die duo in choro semper habenda, Anti- matice ad id quod aiunt Appogiars ver-
phonarium de nocte. naculo sermone, inquit Villanus in
1 AXTIPHOXARIUM, Liber in quo In- notis ad hunc locum apud Murat. torn.
troitus ceterasque antiphona3 in Missa 10. col. 764. Podium enim tarn apud
dici solitae continebantur ; nam, inquit Latinos quam apud Graecos hujusmodi
Mabillonius, lib. 1. de Liturgia Gallic. significationem respuere videtur. Est
pag. 36. in omnibus Liturgiis Missa in- igitur haec vox significatione barbara,
cipiebat ab antiphona quadam ; unde compositione hybrida. Anti enim pro
liber qui ejusmodi versus continet An- Ante apud Graecos in usu non est; sed
tiphonarium a Joanne Diacono vocatur et raro apud Latinos. Haec ille.] Vide
in Vita Gregorii Magni. De his antipho- Appodiare.
nis, quas modo Introitus appellamus, AXTIPODIUM, Subselliorum Monasti-
intelligendum videtur Concilium. Aga- corum, quae nostris formse dicuntur,
thense anni 503 : Studendum est ut, sicut pars posterior, quae anterior! seu podio
ubique fit, et post Antiphonas Collectiones opponitur. Odo Cluniac. lib. de Vita S.
ab Episcopis vel Presbyteris dicantur. Geraldi cap. 11 : Jta suspensus in con-
ANTIPHONATIM , Alternis choris. Flo- paululum templatione stetit, ut nee sederet, nee vel
rentinus Wigorn. : Celestinus PP. consti- in Antipodium recubaret.
tuit ut Psalmi David 150. ante sacrificium ratione, 1 2. ANTIPODIUM. Sic, haud scio qua
Antiphonatim decantarentur. Occurrit Actum solemnem Academicum
praeterea apud Galterum Tervan. in appellabant in Academia Parisiensi. Ro-
Vita Caroli Comit. Flandr. Epitaphium bertus Goulet in Compendio jurium
S. Nicetii Archiepiscopi Lugdun. : Universit. Paris, fol. 19. Edit. 1517: Tri-
bus et his diebus (Dominica, Martis et
Psallcre praecepit, norraamque tenerc canendi Jovis) utantur carnibus assis portioniste,
Primus, et alterutrura tenders voce chorum. nunquam vero in prandio, nisi quidam
Vide ejusdem Vitam ex Jurensi Cod. fieret actus solennis et, ul aiunt. Antipo-
n. 3. dium : quod rarissime permitti debet.
Viget apud Graecos alia antiphonatim * ANTIPODUS. ARA AXTIPODA, Quae
canendi ratio, quam uapaxovTtixtov ap- ad sancti tumbam circa pedes, ejus
erecta
pellat Leo Imp. in Tacticis, cap. 7. § 12. Sept. pag. est. Mirac. S. Emmer. torn. 6.
ubi haec habet : ru(ivaff£t{ el; TO Eirep^saOac tanti marti/ris 504. col. 1 : Valde pensandum
avopa; (J. xat uito^wpsiv, xai TtaXtv absque ministeriomeritum, qut mulierem
iv, xai eSeXtddeiv, xaTa TOV TJTTOV voluit ad aram susesuorum pedum venire
requietionis
itapaxovraxioy. In quem locum Philippus darn. Ibid. pag. 503. col. 2: Confessio Antipo-
Pigafatta, quem non viderat Meursius : pedibus appellatur. de
n moto militare che al numero 11. (al. 12.)
raconta quel' Imperatore, e tratto dal | ANTIPOPHORA, a Graeco avOyii6<popa,
canto che usano i caloieri ne loro divini Responsum, Gall. Replique. De negotio
Offici, nomata Paracontaci, conciosia che Formosi Papae apud Mabiil. torn. 4. Ana-
Paracontaci sono himni de Sancti,i quali lect. pag. 612 : Et haec omnis res ex sep-
sono alter nalamente cantati in questa tem locis argumenta contrahit. Horum
maniera. Sara un choro de quatra ca- autem duo quis et quid, omnia continent. Litium
loieri, che canteranno le laudi di un duse sunt voces, insimulantis et
Santo, due die loro prima cantano. et pot repulsantis, quse fiunt per ippophoram et
tacciono, et gli alteri due poi il canto ri- Antipophoram.
pigliano, et poi cessano, et ricominciano j ANTIQUA, FORMATA, MAJOR, Po-
que gli alteri due, et in forma tale si LITA, PRISCA, Variae scripturarum vete-
vanno vicendevolmente cambiando. et tura. species, de quibus in voce Scrip-
rum
dando luogo. Ita etiam describitur al-
ternus et avc^wvo? iste cantus a Jacobo Hungar. ANTIQUALIA. Thwroczius in Chron.
ad Eucholoff. Grsac. pag. 123. part. 1. cap. 24: In quodam.
1 ANTIPHONETI. Vide Antiphona 1. oppido.... cujus Antiqualia hunc usque in
: diem durant.
-* ANTIPHORA, est tacitse questionis Antiquailles , Italis Maceriae, ruinae, Gallis,
responsio, in Gemm. Gemmarum. Anticaglia. Joan.
Villaneus lib. Leap. 38 : Ancor' hoggi in
1 ANTIPHRASIUS , Qui in sermonibus Terma si rede dell' Anticaglia.
Antiphrasibus uti amat. Epistola Eli- * ANTIQUALIA, Maceria?, ruinae, ut
pandi Episc. Tolet. apud Mabiil. torn. Antiqualia. Charta ann. circ. 1282. in
2. Annal. Bened. pag. 273 : Non cum ma- Access, ad Hist. Cassin. part. 1. pag.
gistris optimis, sed cum ignaris et schis- 353. col. 1: Homines S. Germani cum
maticis, videlicet Felice et Beato Anti- genie Manfredi.... opposuerunt seregi, et
phrasio. aequales in virtute. et pares in muniverunt ottime Antiqualias. quae sunt
errore liabuit collationem. Vide Anlifra- extra S. Germanum valde fortes, etc.
zianus. 1 ANTIQUANA CRASS AX A, Scripturae
* 1. ANTIPIRGIUM, Escrin, in Glossar. veteris spfcies. Vide Scriptura.
Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. et in alio JANTIQUARE, In antiquum statum
ann. 1352. ex Cod. 4120. Magis forte ar- restituere. Gerardus Abb. in Vita S.
rideret vox Gall. Ecran. umbella qua Adalhardi num. 21 : Nee ante desistit,
ante ignem u t u n t u r ; sicque Antipirgium quam fcedus inter eos usque ad oscula
componeretur ex av:\ et TTJO. ignis; restituit: pacem partibus redintegrat, mo-
[** ita Gemma Gemm. : Antepirghun. ein res et fine-! certo limite Antiquat. His ergo
schirmbret vor dem fuer ab ante et pir, et sirnilibus fcederabat regnum indefessus.
quod eat ignis.] alioqui vpxest hybrida ex Vereor ne legendum sit Adxquat. Alia
OCVT\ et pirgius. via publica; porro itine- notione occurrit mox in Antiquarius.
rantes areas secum deferre solent. * Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : An-
 ANT ANT ANT 303
tiquare, Quae. ante inte in augeres sunt Episcopi non semel appellantur in Vita Sunponis Ducis de Paterno Pinnensis
(sic). Alii, Antiquare, ad statum revo- S. Theodardi Archiepisc. Narbon. apud civitatis S. Clementi facta ann. 872. in-
care. Aliud Lat. Gall, ex Cod. 7692 : An- Catellum. ter Additamenta ad Chronicon Casu-
tiquari. esveller. ANTISECUS, Ante, eiiupoffOev, in Glos- riense apud Murat. torn. 2. part. 2. col.
ANTIQUARIUS, Isidorus lib. 6. Orig. sis Graeco-Lat. Vide Postsecus. 935 : Et insuper dono ipsam chartularn
cap. 14 : Librarii iidem qui et Antiquarii ANTISIGHA, Una e notis sententia- vel con(irmo infra istani vestram chartu-
vocantur; sed Librarii sunt, qui nova et rum, qu33 ponitur ad eos versus, quorum latn, ut vos cuiii ipsa chartula ipsas res
vetera scribunt, Antiquarii qui tantum- ordo permutandus est, sicut et in anti- ab omni homine Antistare et defendere
inodo vetera. unde et nornen sumpserunt. quis auctoribus positum inrenilur. Anti- debeatis. Ibid, ad ann. 1046. col. 996:
Glossae veteres : Antiquarius. ip-/ato- sigma cum puncto, ponitur in Us locis, ubi Unde repromitto et obligo me vel meos
ypa?oc, xaXXtypajpo;. Sunt igitur Antiqua- in eodem sensu duplices versus sunt, et heredes in ipso Monasterio et tibi doini-
rii, qui vetustate obsoletos libros com- dubitaturqui potius eligendus sit. Isidor. nico Abbati. . . . ut ipsam meam conces-
ponunt, reparant, describunt, ut est in lib. 1. Orig. cap. 20. [Ubi pro Antisigma sionem Antistare et defendere debeamus
1. 2. C. Th. de Studiis liber, urb. Rom. legitur in MS. Papiae Bituric. Antis- vobis ab omni homine.
et 1. 10. Cod. de Proximis sacror. serin. sima.] 1 ANTISTES, Hoc honoris nomen non
Vide Senator, de Divin. lect. cap. 15. 30. SANTISMA, pro Antisigma, in Glos- Episcopis solum et Abbatibus. sedquan-
Sidon. lib. 9. Epist. 16. S. Augustin. sar. ex Bibl. reg. Cod. 7613. et 7646. doque etiam Prioribus et Parochis da-
Serm. 44. Auson. ad Probum, Odericum ANTISMICUS, Urbanus, non amarus, tum fuisse norunt, qui antiqua lege-
lib. 3. pag. 470. etc. non iracundus, Joan, de Janua. Videtur runt instrumenta.
ANTIQUARIA ARS, apud S. Hieron. legendum Antiajnicus. \*# Gemma Gem- A N T I S T I T A , Abbatissa, in veteri
Epist. ad Florentium. Vita S. Nili Ju- marum : Anlismus est florida vel urbana Charta quam laudat Hieron. Hennen-
nioris pag. 137 : Kal n«6u>v, irap" au-coO responsio. Legendum Astysmus. Gloss, gius in Geneal. Rhetise Curiensis Prin-
TTIV TT,; xaXXiypa9'a; SuffSiopOwrov T£^V/)V. in cod. Reg. 7644: Astismos est thropus cipis; Sacerdotissa, Ugutioni. Occurrit
AXTIQUARE, xaXXiypa^rjffai, in GlOSSa- multiplex . . . namque Antiamos (sic) pu- haec vox apud Plautum.
rio veteri. Eadem Vita S. NiH junioris tatur dictum omne quod simplicitate rus- ANTISTITARE, Episcopum agere. in
pag. 29 : 'Aito upon ew? TptTt)? o^lw; IxaX- tica caret, etc. Vide Isidori Origines lib. Excerptis ex veteribus lectionibus MSS.
Xtypa?£i, Xeimo xat mivxva> XptojAevo; tSto- 1. cap. 36. sect. 30.] Ecclesiae Vesontionensis nuper editis a
Xeipw, Infra p'ag. 33 : Kripov 5k irrupt? lut * ANTISOLIUM, Porticus species, ves- viro doctissimo Petro Francisco Chif-
TO) £uXw, Sl'otUTOO TWV TOlOUTtoV (3l6Xio>V TO tibulum, vel etiam umbraculum li- fletio, dissertat. 2. de Conversione Cons-
nXr,6o; exaXXtypaq>/]<7£. Mann Antiquaria li- gneum projectum, compluvium, Gall. tantini M.: Tune temporis Hilarius An-
bros conscribere, in Chronico NovaJicensi Avant-toll. Liber niger eccl. S. Vulfran. tistitabatur Crisopoli.
cap. 20. Abbavil. fol. 32. v° : Walterus Baumer ANTISTITIUM, Pr&sulatus vel Prima-
AXTIQUARIORUM DoMUS, in Monaste- xij. den. ad Natale de AntisoUo domus tus, in Gloss. MSS. S. Germani Paris.
riis, quod et Scriptorum dicitur. Vitae et buds cellariorum. Vide Antesolarium. Cod. 524. Joanni de Janua, Sacerdotium,
Abbatum S. Albani pag. 41 : Hie primi- ANTISPER, upb TO^JTOU, in Gloss. Lat. divinum : unde. Marcus venerabili Antis-
tus Antiquariorum domum Abbatis sui Greec. ut tanlisper. titio prseerninebat. [Gesta Abbatum Lo-
jussione rexit, librorumque copiam huic 1ANTISSIMA, pro Antisigma: quod biensium Spicil. Acher. torn. 6. pag.
Ecclesitt contulit. vide. 565: Farabertum Prumix Abbalem An-
* ANTIQUATDS, Senex, a Gall. Ancien, * ANTISTA, Sacerdotissa. Cathol. Pro listitii sui reliquit hxredeni. De S. Leone
vieillard. Eegist. A 2. Cam. Comput. Antistita. Vide in hac voce. PP. IX. torn. 2. Aprilis nag. 649 : Qui
Paris, ad ann. 1321. fol. 47. v°: Johan- 1 1. ANTISTARE, Idem quod Antisti- postea ad Antistitium Meaiomaticse urbis
nes de Fonte, serviens eques institutus, tare. Episcopum vel Abbatem agere, voto cleri et plebis magis quam suo as-
in loco Philippi d'Jquebonde debilis et Praeesse. Annal. Bened. torn. 4. pag. sumptus.]
Antiquati, habeat vadium mediatum dicti 374. num. cvi. : « Cum electionis (ad ANTISTITIUM, pro Monasterio occurrit
officii. Vide Antiquus. « sedem Moguntinam) causa festo die non semel in lib. Miraculor. S. Thomse
1 ANTIQUITAS, Senectus. Gall. Vieil- <tSS. Apostolorum Petri et Pauliconve- Cantuar. Arch, edito a Stapletono.
lesse. Vita B. Coletse, torn. 1. Martii, «nissent omnes, petito silentio, infit -: ANTISTOMACHUS , Pars dorsi contra-
pag. 557. C : Signanter autem inter ora- «Imperator, virum se nosse eximiae ria alomacho, in Glossar. vet. ex Cod.
tiones vocales et mentales singularem ge- « sanctitatis ac doctrinae ad id officii reg. 7646.
rebat devotionem ad Psalterium et ad « omnino idoneum ; huic se suffragari ANTISTROPHA, Reciproca conversio,
septem Psalmos pcenilenliales cum Leta- «omnes dixere. Turn Imperator nutu quando totum Responsorium convertitur.
mis ; et nunquam a juventute percurrens « accito Bardpne » : Novimus, inquit, Papias.
usque ad Antiquitatem, occupationibus Fuldense pnvilegium. nee infringimus * ANTITA. [Postica. DIEF.]
quibuscumque non obstantibus, omisitilla statutum prxdecessorum nostrorum, sed 1 ANTITACTICI, Haeretici ex Gnosti-
dicere. quia non desunt qui noverint, qua causa corum portentosa sententia suppullu-
ANTIQUUS, Senex, ex vernaculo An- non proveamus ^46&a(em(Richardum) te, lantes, peccatum adeo non malum esse
cien. Ancestre. Falco Beneventanusann. ait ad Bardonem conversus, ejus ovilis agnovcrunt, ut etiam pnemio dignum
1136 : Quique Antiquorum suorum seque- Antistare statuimus secundum priorum statuerent. Clem. Alex. Strom, lib. 3.
bantur honestatem. Occurrit in Vita Ma- voluntatem. Gesta Abbatum Gemblac. Baron, ann. Chr. 120.
rise de Mailliaco; Joannes Villaneus Spicileg. Acher. torn. 6. pag. 518 : Not- ANTITAS, Antiquitas. in Breviloquo,
non semel vocem Antico hac notione gerus tune temporis Tungrensibus Antis- ex quo emendandae Glossae Lat. Graec.
usurpat. Vide Senex. tabat. Vide Acta SS. Mail torn. 6. nag. Antas, yepouffta, legendum enim Antitas.
w ANTIQUUS ANGUIS, ANTIQUUS 412. F. Apud antiques Antestare, vel ut Infra, Antites, yepo-jdiac. Forte pro Anti-
HOSTIS, Diabolus. apud Gregor. M. saepius scribebant Antistare, idem erat quitas. Alibi : Antiquitas, apyaiorr.c.
Opp. vol. 1. pag. 111. et 1019. Postea quod Prascellere, prsestare. Lucretius lib. * ANTITECA, THETA. [Contraria po-
saepe usitatum. Vide Grimmii Mytholo- O. £& '• sitio. DiKFj
giam pag. 55:3 et 558. Herculis Antistare autcm si facta putabis. ', ANTITHEI, quinam fuerint docet
«* ANTIQUUS EXERCITUS. Vide infra Arnobius advorsus Gentes lib. 4 : Magi
in voce Hellequinus et Grimmium My- quae Cato de Re Rust. cap. 156 : Brassica est, haruspicum fratres memorant suis in ac-
thol. nag. 528. omnibus oleribus Antistat. cilionibus Antilheos ssepius obrepere pro
•ANTIREX, Tyrannus, qui legitimo 12. ANTISTARE. ChartaWillelmi Aqui- accilis ; esve autem hos quosdam materiis
Regi adversatur. Chron. Siciliae inter tanorum Ducis pro Angeriaco inter ex crassioribus spiritus. qui Deos se fin-
Aneod. Marten, torn. 3. col. 221: Qui Instrum. torn. 2. novas Gal). Christ, col. gant, ncscio-que mcndaciis et simulatio-
post ejus felicem obitum iste successor 465 : Willelmus Dux Aquilanorum . . . nibus ludant.
ejus SS. Pater noster D. Papa Clemens, quandam Abbatiam in honore beatissimi ANTITHETARIUS, In Legibus Canuti
non clementiam, sed inclementiam ope- prsecursoris Chrifti Johannis fcdificatam... Regis Angl. apud Bromptonum. lemma
ratus in nobis. evexit in regno praediclo pro redemptione atque salute anitiiie sux capitis 47. de Antithetario, inscribitur :
ncquiter nostrum temerariutnAntiregem; cunctorutnqite parentum suorutn Antis- sed in ipso capite vox ipsa deest. Legif
qui demum per omne regnurn ipsum ob- tare cupiens, etc. Verbum Antistare autem sensu penitus inspectp, eum qui
tinuit. ut vobis incognitum nonexislit. Dionysius Sammartanus vertit excitare, illatam accusationem. recriminatione,
* A N T I R O N . L Gall. incombustible. restaurare, quam certe notionem pati- id est, contraria intentata actione. sa-
DlEF.l tur habita textus ratione : vereor tamen tsgerit repellere, Antithetarium vocari
* ANTIS, est anni ordo. Gloss. Bituric. ne idem sit quod sequens. censPt Somnerus.
MSS. Vide Antes. 1 3. ANTISTARE, Tueri, tuturn pra?s- «! ANTITRINITARII circa annum Christi
ANTISCOPI, pro Antiepiscopi, pravi tare, Gall. Garantir. Defendre. Donatio 1570. exorti. tres Personas Divinas una
304 ANT
in Personalitatesubsistere, impie docere
coeperunt. Hofman. in Lexico.
* ANTITROTUS, COGDS. [Flos sam-
buci.
C
DiEF.l
ANTIVAGIUM, Tributum, quod pro
apertura minae ferri apud Dalphinates
illi praestatur, qui fundi dominus est,
vulgo Antivage. Inquisit. ann. 1284 :
Minatores in valle Alavardi requisite co-
ram suprascriptis ferre testimonium super
usu et consuetudine minatorum minam
fern fodientium apud Vallemvaugii,
qualiter se debeant habere minatores erga
dominum. de cujus feudo mina ferri
eruitur sive extrahitur, pro Antivagio
solvendo.... Dixeruntjurati ad sancta Dei
evangelia, quod de mina, qux extrahitur
de qualibet fovea, solvuntur primo ex-
pensse totius foveae. videlicet merceries
operariorum, candelae ad illuminandum,
acumenta picorum, sacci ad extrahen-
dum. Postea vero mina extracta, qitx
superest, solutts expensis, dividitur in
quatuor partes; quarum minator debet
habere tres partes, et Me ad cujus domi-
nium pertinet fundus ubi est fovea, scili-
cet ingressus foveae, debet habere quartam
partem, et dicta quarta pars dicitur esse
Antivagium, pro quo Antivagio dominus,
qui Mud accipit, debet eis minatoribus
manutenere nemus ad muniendum fo-
veam, ubicumque vemus valeat reperire,
salvis arbonbus fructiferis. Transact, in-
ter Joan, dalph. et Petr. Barralem ann.
1315: Item de minis ferreis ordinamus et
volumus. quod extrahantur, quserantur
et deportentur,.... soluto Antivagio ab
inventoribus dictarum minarum, prout
usque ad haec tempora extitit usitatum et
consuetum.
%. ANTOCREA. [Panis ex cibo et came
pistus. DIEF.]
* ANTOFALUS. [Gall, giro/Here. DIEF.]
* ANTONES. [Rustici vel stulti. DIEF.]
1 ANTONIANI AUREI, Moneta Romana
cui ab Antoninolmperatore nomen.Vide
Vopiscum in Probo cap. 3.
11. S. ANTONIDS, Rostratus superne
baculus, Gall. Bequille, sic dictus quod
formam referret crucis S. Antonii quee
ut littera T formari solet. Epistola MS.
ann. 1320. ex Archive S. Viet. Massill. :
Innixus super quodam ligno vocatus S.
Ant humus.
1 2. S. ANTONIUS, Ordo a Gastone
quodam nobili Delphinate ann. 1095.
institutus in solatium eorum qui igne
sacro afflicti erant. Insigne ejus littera
T. est. Item Ordo militaris in Abyssinia,
de quo librum edidit Job.. Balthasar
Abyssinus Eques. Hofman.
^ANTOPHORA vel ANTHOPHOBA, Flo-
res ferens, ab «v9o; flos et 9006; ferens,
ut notant docti Editores ad Vit. S. Rosse
torn. 5. Aug. pag. 952. col. 2 : Semper in
modico Rosse viridario intacti vernabant
pulluli, quos in proximum Sabbathum
ccclesti Antophorss consecraret; Deiparae
scilicet. Virgin!.
ANTOPIUS. Anonymus Barensis in
Chron. ann. 1046 : Et ceciderunt Grseci
el multi Antopii per gladio et in mare.
Expressit, ni fallor, vocem Graec. avQpw-
T.O:, viri.
ANTOR, pro Auctor, primus venditor.
Occurrit passim in Foris Aragon. Vide
lib. 6. de Furto.
* ANTORCA, Cereus intortus, taeda,
Gall. Torche. Charta ann. 1332. in Reg.
69. Chartoph. reg. ch. 175: Necnon et
homines, qui quazrant officinis ecclesise
parrochialis. ut pote candelse B. Marise,
operi. luminariis. Antorcis, pauperibus
verecundis, etc. Comput. ann. 1380. inter
Probat. torn. 3. Hist. Nem. pag. 28. col.
ANT
1: Pro una Antorca empta in Avinione,
etc. Entorca, ibidem pag. 29. col. 2.Vide
infra in hac voce.
JANTORCHIA, Fax sepulcralis, Gall.
Torche pour les funerailles. Collect. Con-
cil. Hisp. torn. 4. pag. 195 : In quo an-
niversario seu Missa assistere habeant
amnes Canonici... necnon et Scholares....
componere tumulum ac incendere sex
Antorchias.
^f. ANTRA. [Gall, entrailles de poisson.
DIEF.]
% ANTRACIDIS. [Anthracitis, escarbou-
cle. DIEF.]
1 ANTRJE. Vide Angrx.
T ANTRAS, vel Antrax, Graece avOpal;.
Carbunculus, genus ulceris. Albertus
Mussatus de Gestis Henrici VII. Ceesaris
lib. 16. apud Murat. torn. 10. col.
568: Triplex illi interitus causa depre-
hensa est, una in nate sub genu lethalis
ulceris, quod physici Antras vacant. Ubi
Villanus adnotat: Legerem ego sic :
Una in crure sub genu lethalis ulceris
quod physici Anthrax vacant. Vita S.
Edmundi Cantuar. Archiep. apud Mar-
ten, torn. 3. Anecd. col. 1802 : Contigit
aliquando eum in pede gravari aposte-
mate quod Antracem solent medici nomi-
nare.
1 ANTRELLUM, Parvum Antrum. Vita
S. Guillelmi Politiensis Erem. torn. 2.
ApriliS pag. 469. C : Aliud quandoque
ingressus Antrellum ita meditationi sedu-
lus invigilayit. ut sequentem quoque diem
orationi adjiceret.
s»c ANTRIARE. [Gratias referre. DIEF.]
ANTRILLUS, fnstrumentum lapicida-
rum. Breviloq.
* ANTRITHENA, Repaguli species.Con-
tin. Chron. Andr. Danduli apud Mura-
tor. torn. 12. Script. Ital.: Dominicalfe
custodia fit ad portam sancti Nicolai,
clausum cum fortissima catena et Antri-
thena.
s»c ANTROFUGI. [Anthropophagi.DIEF.]
* ANTROLIUH, an Locus ubi stat mo-
lendinum, vel idem quod Trolium ?
Chartul. Med. monast. Bitur. fol. 222.
v° : R. Trosselli, canonicus beati Ursini
Bituricensis. recognovit quod in Antrolio
dicti molendini erant debiti quatuor solidi
Paris, de censu.
* ANTRONISCDS, Incastratura, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7613.
1 ANTROPOMORFEON, vel ANTROPO-
MORFENS, Mandragora Graece dicta quod
habeat formam hominis. Ita Papias MS.
[** cod. reg. 7644: Antropomorfetis. Heec
omnia ex Isidor. Origin, lib. 17. cap. 9.
sect. 30.1 Vide Anthropomorphitss.
* ANTROPOSPATOS, STATES. [Est hu-
mana passio attributa Deo. DIEF.]
* ANTRORIUM, Lo vaso da tirar aqua,
in Glossar. Lat. Ital. MS.
1 ANTRORSUM, Adverse cursu. Chron.
parvum Ferrariense apud Murat. torn.
8. col. 476 : Antrorsum tendens (Padus) a
quadrivio jam dicto, cum Gauro intrat in
pelagus.
1 ANTROSA, opxrjercp;a, Saltatrix, in
Supplemento Antiquarii.
1 ANTRUM, Tempi um. Papias in MS.
Bituric. : Corcium civitas fuit Piratorum
ubi famosissimum est Antrum, id est,
tetnplum.
1 AXTRUM TUMBALE, Sepulcrum. Car-
men de Berengario Imp. apud Murat.
torn. 2. pag. 411. col. 2: Luce Deus qua
factus homo processit ab Antro Tumbali,
etc.
0
Id est, Die Resurrectionis Christ!.
Acta S. Januar. torn. 6. Sept. pag.
885. col. 1 : Omnia teeta Antraque beati
martyris Januarii. tarn virorum raucis
vocibus, quam feminarum Claris ululati-
ANU
bus, personabant. Paulo ante Cubiculum
beati Januarii dicitur.
T ANTRUSSIO, ut fere semper legit
Eccardus in Lege Salica vel Antrustio,
ut legunt alii, Idem est qui fidelis do-
mino, qui ei juramento fidelitatis obli-
gatus est, vel in ejus ministerio occu-
patus. Vide Trustis.
ANTRUSTIO. Vide trustis.
1 ANTSINGA, Modus agri. Codex MS.
Irminonis Abbatis San-German. Paris,
fol. 11. recto col. 1: De terra arabili Ant-
singas 11. de vinea duas partes arip. Ibi-
dem fol. 23. col. 1 : De terra arabili bun-
naria duo et Antsingam unam. ^Saepius;
vide Guerardi Indicem GeneralemJVide
Andecinga.
* ANTVERPIENSIS MONETA memora-
tur in Charta ann. 1124. inter Instr.
torn. 4. Gall. Christ, col. 307 : Aureum
nummum Antverpiensis monetas et pon-
*ANTULENTUS, Clarus, lucidus, Prov.
Clar. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
7657.
j ANTUS, av-rv?, Ora, Antes, in Supple-
mento Antiquarii. Vide Antes.
1 ANTUSTRIO, Apud Marculfum lib. 1.
tit. 18. Idem ac Antrussio: quod vide.
| ANTYPHATUS, Dignitas Palatina,
apud Byzantines. Locum Vide in Vesti.
[** Vide Anthypatus.]
ANTYPIRA, ^E. Gall. Escren, in vet.
Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 521.Vide
supra Antipirgium.
* ANUABILE. [Gall, outil de forge, poi-
gnee, vetement. DIEF.]
ANVANNA. Vide Auvanna.
| ANUATUS, Annotinus, Gall. D'un an.
Charta Libert. S. Palladii ex cod. MS.
Coislin. : De quolibet porco.... Anuato
quern habebunt in dicto nemore communi
tres denar. Parlsienses.
ANUBDA, ANUPDA, ANUDA, Praestatio-
nis vel oneris species. Charta Hispanica
ann. 824. apud Sandovallium : Et omnes
qui venerint ad populandum ad illaBra-
noossaria. non dent Anupda.non vigilias
de castellos, nisi dante tnbutum. et infur-
tione, quantum poterint ad Comite, etc.
Alia 33ra3 1010. apud Yepez torn. 5. pag.
456 : Ipsas las cum foro ex lecto quse non
pro homicidio non Anuguvera, neque fo-
ratera, neque saione,de Comite non teneat.
Alia 33rae 1016. torn. 5. pag. 444 : Ut non
habeant istas villas et istos terminos super
saionem, nee fossatum, nee Anuda, neque
alicidio (scrib. homicidio) neque erbatico,
nee portatico in terminis de Castella.
Alia eerae 1018. torn. 1 : Et ad populan-
dum damus ibidem licentiam. ut qui ibi
habilaverit, nulla habeat super se regalia,
aut comitialia imperia, neque respondeat
aliquid ad ejus debita, non pro furtum,
neque pro homicidium, neque pro forni-
tio, non pro manneria, neque pro senna,
neque pro fossare, neque pro Anubda,
neque pro castellia. neque pro facienda
villa, etc. Alia Aldefonsi VI. Regi? aerse
1118. torn. 3 : Ut nullus minister meus
vel hseredum. meorum, vel aliarum qua-
rumlibet potestatum intra terminos Mo-
nasterii audeat intrare, vel pignus acci-
pere, aut in omnibus villis vel Ecclesiis,
seu hfereditatibus quse juris eorum sunt,
per manus saionis sigillum ponere, sive
pro homicidio. sive pro fossatore, sive pro
roxo, sive pro castellato, sive pro Abnuda,
aut pro nuntio, aut pro pignore, aut pro
furto. etc. Alia Ferdinandi I. Regis Cas-
tellse ser?e 1100. torn. 1 : Ut non parian-
tur nullius modi aliquod detrimentum
nostris sayonis. nee nullius hominis non
pro fossato, non homicidio. non pro furco,
non pro fornitio, non pro Annubda, non
 'ANU
pro castelleria, non pro annassia, non pro
nulla calumni de hoc mundo, etc. Alia
Sanctii Reg. torn. 5. pag. 468. 469: Ut
sint liberae omnes haereditates vestras. et
absque injuria cujuslibet personas Rega-
lis et Pontificalis et Laicalis, sine saiune,
sine homicidio, sine fosato, sine Anupta,
etc. Adde pag. 742. torn. 6. pag. 486. 490.
Videat Lector an ex hisce locis vocis
notionera
c
percipiat.
Academ. Hispan. in Diction. Anu-
blar, Obscurare, qbscurum facere. Sed
haec quid ad hujus vocis interpreta-
tionem ?
*» Vide Adubare, Adubum. De hac
voce optime disseruit S. Rosa de Viterbo
Elucidarii torn. 1. pag. 56. unde sequen-
tia exscribimus : Vocabulum a IX usque
ad XV seculum saepe obvium et mira
diversitate scriptum, Adua, Annuduva,
Anuduva, Anuduba, Annaduva, Anuda,
Aduba, Adnuba, Anubda, Anupda, Anu-
guera, Anudiva et Annadua, est Tribu-
tum irrogatum pro construendis aut
reparandis castellis, munimentis, aliis-
que quse ad terrae defensionem spectant
operibus. Interdum tamen habitatores
non pecuniam sed operas in hanc rem
pra3stabant, ita ut Dominus materias et
cetera aedificanti utiliacompararet. Pri-
vileg. de Cea ann. 1136: (Collapso muro
Dominus terrse dabit) Mozom, et luria, et
marra, et malios, et duas lavancas, et nos
nostrps corpos, et ilia muro sedeat faclum.
Pluribus documentis constat Lusitano-
rum reges Anubdam recipere solitos
fuisse in terris et oppidis in beneflcium
concessis. Do'natio Sanctii II. Templar.
Ordin. facta anno 1244 : Quod (habitato-
res) recipiant monetam meam et quod
dent inde mihi collect as, et quod eant in
exerciturn meum et in meam Anuduvam;
et alia jura secundum quod habeo, et ilia
habere debeo in aliis castellis et villis quae
praedictus ordo Templi in regno meo ha-
oet. Exslat Charta Alfonsi III. Portug.
regis anni 1265, qua hoc tributum, quo
se premi populus querebatur, denuo
ordinatur et constituitur: Primo, Mando
et statuo quod ego nee aliquis successo-
rum meorum numquam levemus denarios
nee aliam pecuniam pro Anudivis per
nos, nee per a/mm, nee per alias. Item
mando et statuo quod homines qui moran-
tur in hseredilatibus alienis, videlicet ju-
garii et alii homines, qui morantur in
hasreditalibus alienis, de quibus dant cer-
tam portionem dominis suis, non vadant
ad Anudivam. Item, mando quod infifmi,
depositi, peregrini, soltarii (nisi fuerit
talis filius qui contineat casam cum sua
malre), et uxorati de ipso anno, et omnes
homine-i excusati per cartas conciliorum,
secundum consuetudinem et forum terras,
et homines de creatione regum, et omnes
homines qui morantur cum dominis suis,
omnes isli tales nee aliquis eorum, non
vadant ad Anudivam. Item, nichil de-
mandetur mulieribus pro Anudiva. Item,
mando et statuo quod serviciales. ortolani
et molendarii. et fornarii, et amoucouva-
res de ganatis, non vadant ad anudivam.
Item, alii homines qui sunt in servitio
dominorum suorum. de quibus habent
soldadas aut gubernium. aut vestitum,
aut aliquam partem animalium. rerum,
vel fi-ucluum, in quibus serviunt dominis
suis, non radant ad Anudivam. Item,
omnes alii homines, quimorantur in locis,
de quibus non iverunt ad Anudivam tern-
pore patris mei, nee avi mei. non vadant
ad Anudivam. Item, pauperes qui non
habent de suo, per quod vadant. et in
redditu per quod possint vivere ; ita quod
non oporteat eos venders domum, aut
ANW ANZ 305
vineam, aut lixreditatem quam habent, Anivillas. solvunt, etc. [°° Guer. ix, 2.
propter hoc non vadant ad Anudivam. pag. 76.]
Item. Clerici et scutiferi fidalgos non va- * Ita et nostris Anwille, pro Anguille.
dant ad Anudivam. Item, homines de Codex redit. comit. Hannon. ann. 1265.
cautis et de honris antiquis, et quas rex in Cam. Comput. Insul. : Si a li cuens et
fecit, vel fecerit de novo. non radant ad mesires Stievenes as Anwilles les iij.pars,
Anudivam. Item, mando et statuo quod et li monnier lequarte partie: et as Anwi-
omnes alii homines regni mei. </MOS ego, sons et au blanch pisson, c'on prent a ces
vel successores mei debuerimus vocare ad seuwieres as buirons et as nasses. li cuens
Anudivas, non vocemus eos ad Anudivas, et mesires Stievenes ont le moitiet et li
nisi tempore guerrse. aut tempore magnse monnier I'autre.
necessitatis, et ad frontariam regni, quod 1 ANXER, pro Anser, Locum vide in
habeamus eos multum necessitate, et non Leito. c
compellantur ire. nisi per praitores. et Occurrit in Leg. Alph. III. reg. torn.
alvaziles, et judices locorum; quia invent 1. Probat. Hist, geneal.domus reg. Por-
pro in veritate. quia ita fuit usatum tem- tugal, pag. 58.
pore patris mei et avi mei, etc. His adde 1 ANXESTATA. Leges Luitprandi,apud
Alfonsi X. Castiliae regis Partidam II. Murat. torn. 1. part. 2. pag. 60: [** Lib.
tit. 18. leg. 15. et Guid. Papae consil. 1. 5. cap. 10. (:39) ] De Anxestata et fidejus-
PaulJo aliam significationem sortita sore. Si quis alii homini quadiam dederit
sunt vocabula Adhoa et Adoha, quae pro quacumque causa et fidejitssorem po-
videas suo loco, conferetiamLud. Bian- suerit, etposteaipsi fideju*8:>ri antestete-
chini Storia delle Finanze diNapoli, vol. rit, aut pignus de manu tulerit, et proba-
1. pag. 91. sqq.et229. tum fuerit. componat solidos xx. Anxes-
jjc ANUBIS. [Id est sine nube, mani- tata videtur mendose dictum pro Antes-
festus. DiEF.V tata, qui Antestat.id est. impedit, obstat.
* ANUCCIATIO. [Adnuntiatio. DIEF.]
0
Vide Antestare. [Al. Annexestata.]
ANUDARE, pro Anullare vel Annu- 1 ANXIANI. Vide Antiani.
lare, in Charta ann. 1067. ex Tabul. * ANXIARI, Anxio animo esse, Gall.
Massil.: Quod si quis contra hanc dona- Eire inquiet, embarrasse. Fragm. Hist.
tionem venerit aut earn Anudare tempta- Franc, torn. 8. Collect. Histor. Franc,
verit. pag. 301 : Noli Anxiari propter paucita-
* ANDERE. [Gall, faire signe avec tem militum, etc.
I'ceil. DIEF.] 1 ANXIATIO, Anxietas, Gall. Trouble,
ANUGUERA. Vide Anubda. agitation. Anxiatio cordis, in Vita S.
*1. ANULA. Dialog, fr. Pauli Florent. de Winwaloei MS.
Orig. ordin. Server, apud Lam. torn. 12. 1 ANXIETUDO, Eadem notione.t Sup-
Delic. erud. pag. 20 : Quod et factum est, plem. Antiquarii: Anxietudo,^^, wjvr\,
ut ilium veneno necare statuerit. et vino Sarcina. labor.
infusum ei per Anulam quamdam tradi- * ANXIGENA. [Axungia. DIEF.]
dit sub eleemosynas specie. Dimin. ab ANXILLA, Olla superius stricta. Brevi-
Anus, Gall. Vieille; Anicula, apud Te- loq.
rent. in Andr. act. 1. sc. 4. * ANXILLALE. [Lentigo. DIEF.]
j|c 2. ANULA. [Arula, patella carbonum. ANXIMONIA, Anxietas. In Vita S. Gu-
DIEF.] thlaci cap. 31.
ANULARE, Coloris species qua pictores ANXIFERIUS, Mcestificus. Papias.
utuntur. Isidor. lib. 19. Orig. cap. 17 : 1. ANXIONARIUS. Auctorde Disoiplina
Anulare quod vacant, candidum est. quo Scholarium cap. 4 : 0 quam proficiens
muliebres pictures luminantur. Fit et est sanitalique consentaneum secundum
ipsum ex creta admixtis vitreis gemmeis. facultatem in unum componere. ne arto-
Ab eo hausit Papias, [apud quern legi- copi mucore Anxionarius anhelitum in-
tur, quo mulieres et pictures luminantur, firmet, et vini insipidi acor cordis secreta
etc.] confundat.... et quod deteiius est, ne
* ANULATOR. [Anularius. DIEF.] assiduis incursibus ingrassetur Anxiona-
* ANULLARE. [Adnihilare. DIEF.] rius.
* ANULUM TERRE. [ Malum terrse. * 2. ANXIONARIUS. Joan.de Trokelowe
DIEF.] Anna!. Edwardi II. reg. Angl. pag. 32 :
\ ANULUS. Vide Annulus. Hujus igitur provisione per omnes comi-
ANUPDA. Vide Anubda. tatus Anglife publicata. et gravi pcuna in
% ANUS. [Vulgo annee : « Audolena... puletarios et alias Anxionarios. Londoniis
qui vixit in pace Anus XXXVII. (Le et alibi provisionem non observantes, in-
Blant, inscript. d'Albigny, n. 13.) »] flicta. Anserum venditor, vel vplatiiium
1 ANVOIRE, Tributum 28. denar. quod saginator designari videtur. Vide supra
olim Episcopo Bellovacensi a novis con- Anxer. * 3. ANXIONARIUS. [Gall, revendeur,
jugatis pro primo anno persolvebatur; regrattier. DIEF.]
nee non et ab iis qui in civium adscri- * ANXIORIUS. [Traditor. DIEF.]
bebantur catalogum ; 14. vero denar. ab C
omnibus, sequentibus annis , exceptis nomine act. Ligatura.
ANXULA, Comoedia sine
4. sc. 5. ex Cod. reg. 8163 :
clericis etiam conjugatis, quareplerique Nee timere quicquam te jubeo priusquam
tonsuram clericalem una cum Contir- enudavero Anxulas,aut explicavero enig-
matione accipiebant. tnata somniati.
ANUREPORESIS. Gloss. Saxon.^Ifrici: -ANZAUGIA, pro Anzingia. in Bulla
Anureporesis. id est homo utriusque gene- Eugenii III. PP. ann. 1147. inter Probat.
ris : b se d d e 1. torn. 2. Annal. Praemonstr. col. 544. Vide
ANWEGUN. Eeinerus contra Walden- Andecinga.
ses cap. 5. de iisdem haereticis : Primo •-• ANZI, vox Italica, Ante. Charta anu.
de Baptismo dicunt. quod Catechi^mus 1100. apud Corbinel. inter Probat. domus
nihil sit... Item quod oblalio ilia quae di- de Gondi pas. 455 : Stipulatione promissa
citur Anwegun. sit adinventio. Ad mar- et dampnorum. et e.rpensarum, et inte-
ginem scripsitGretzerus: Illyr.Awvegen. resse litis An~i refectione.
Freher. Alwegen. f ANZIANATUS, ANZIAXUS. Vide in
1 ANWILLA, pro Anguilla, in MS. Antianus.
Irminonis Abbatis San-German, fol. 45. 1. ANZINGA. Vide Andecinga.
col. 1 : Si poterint in ipsa aqua prendere * 2. ANZINGA. [Modus agri, ut ande-
39
306 APA
cinga: « Facial preterea mansus unus-
quisque, Anzingam integram in corro-
gata, dies n ad utramque sationem.
(Affranchissementdes habitants de Mor-
ville sur Seille. 16 aout 967, archives de
Meurthe et Moselle.) »]
* ANZOPERTUS. Charta ann. 1279. apud
Murator. torn. 2. Antiq. Ital. med. aevi
col. 508: Scribat statum cujuslibet loci,
scribendo solaria, ossicles, gradus, ostia,
fenestras, Anzopertos , coperturas , etc.
Idem forte quod Auventus. Vide infra in
hac voce.
1 AORASIA, Caecitas. Vox Graeca. Vita
Trudperti Erem. Mart. torn. 3. Aprilis
pag. 435. F : Sed Dei ac Martyrjis sui
tnanu, non clypeo proteclus, aut galea.
percussis caecitate pariter et Aorasia car-
nificibus. Abbas transiens per medium
illorum ibat.
& AORS. Redit. Bellaequercus in Reg.
34. bis Chartoph. reg. part. 1. fol. 91.
r°. col. 2: De advocationibus x. modios.
videlicet in Aors et thalamasio. Quod
rursum occurrit part. 2. fol. 107 40. col.
2. Idem videtur quod Arro. Vide in hac
voce.
1 AOSTAGIDM, pro Hostagium , Jus
hospitii, ut videtur. Charta ann. 1232.
apud Stephanotium torn. 3. Antiquit.
Bened. Pictav. MSS. pag. 822 : Similiter
serviens percipiet per se consuetudines
suas, videlicet terrageurias, Aoslagia,
mestivam, gallos, caseos, tortellos et cor-
veiam suam et unutn gellonem vini, etc.
Vide Hostagium.
* Aostagium, perperam de Jure hos-
pitii expositum; est enim Praestatio,
quae ad medium Augusti exigebatur,
unde vocis origo: nostris Aoustage dic-
ta. Charta Philippi Pule. ann. 1298. qua
Ludovico comiti Ebroic. feoda aliaque
assignat, in Lib. rub. Cam. Comput.
Paris, fol. 41 : Les rentes des eritages
d'ilec (de Gien) et les A oust ages, la penne
et le seel.... La prevoste de la Ferte Aa-
les,....huit solz de rente a la Mi-aoust, etc.
1 AP, Filius, Lingua Cambro-Britan-
nica ex Johanne Davies. Rymer. torn.
3. pag. 156 : Rex dilectiset fidelibus suis...
Griffino Ap Res, et Yerewardo Ap Grif-
fyn, salulem. Et pag. seq. : Philippus Ap
Howell, Morganus Ap Mereduk.
APACARE, Satisfacere, contentum red-
dere, Italis, Appagare, dar sodisfaltione.
Pacta inita inter Francos et Venetos, in
Gestis Innocentii III. PP. pag. 92. : Si
autem aliquid residuum fuerit, debemus
per medietatem inter nos et vos devidere,
donee fuerimus Apacati. [Murator. torn. 3.
pag. 537. col. 1. D. pro Apacati legit
Apagati.]
0
Nostris, Apaer et Apaier, eadem
acceptione. Charta ann. 1254. apud Mar-
ten, torn. I. Ampl. Collect, col. 1326 : Et
si hont ostroe li cuens (de Bretaigne) et
la contesse sa fame que il se faisant, se
tiendront Apae, ne que rien plus ne de-
manderont. Lit. ann. 1297. in Lib. rub.
Cam. CompUt. Paris, fol. 55. r°. col. 2 :
Desquels douze vinz et dis livres de Pare-
siz il se tiennent asouls et Apaie. Apoier,
ibid, in Ch. ejusd. ann. fol. 11. v°. col. 1.
Le Roman de Cleomades MS. :
Et chil li ont en convenant
Que il rcvenront a son rnant ;
De lui se tirent Apaite ;
En larmoyant ont pris congie.
Sed et Apaier adhibuerunt nostri, pro
Allicere, Gall. Attirer. Bestiarius MS. :
Chest goupil qui (ant get barat,
Que nous apelon chi renart....
A chascun qui vit charneument
Se fait tout mort chertainement,
Pour chou que plus pros les Apaie.
APA
1 APACTIO, Pacificatio in Tabulario S.
Dionys. Lemov.
5 APA6ARE. Vide Apacare.
1 APALANCARE, Palis munire. Ital.
Palancare. Chron. Parmense ad ann.
1295. apud Murat. torn. 9. col. 831 : Cas-
trum Curriachi per Commune Parrnse
fuit custoditum et Apalancatum per ho-
mines de ultra Hentiam a strata in sur-
sum.
_| APALAR, APALARE, etc. Cochlear.
Vide Applare, Apalarea, Apalareus, et
contracte Aplare, Cochlear, item.
* APALLATEA, in Epist. Pauli I. PP.
apud D. Bouquet torn. 5. Collect. Histor.
Franc, pag. 505. ubi legit Cangius Apal-
larea ; quod vide in Applare.
APALTUS, Ital. appalto, Locatio. Syno-
dicum Raphaelis Archiep. Nicosiensis
sub ann. 1252. cap. 18 : Denuntiamus
excommunicatos omnes qui non restituunt,
vel restitui faciunt integre et plenarie
decimas Ecclesias Nicosiensi, de omnibus
possesnonibus, animalibus, Apaltibus, et
reddiiibus suis, etc. Eadem habentur in
Concilio Nemosiensi ann. 1298. cap. 4.
ubi pro aplatibus editum appactis. Unde
forte vocis etymon. Adde aliud Concil.
Nemosiense ann. 1840. cap. 1.
APALTOR, Manceps, Ital. Appaltatore.
Idem Synodicum cap. 19 : Prohibemus
Clericis et prxcipue Presbyteris et Dia-
conibus, ne commercia vel offtcia siecula-
ria exerceant, maxime inhonesta : et ne
sint casalium aut redituum Apaltores,
aut procuratores Militum, etc. Vide Apa-
tisatio.
* APALUS, Mollis, ex Gloss, ad Alex,
latrosoph. MS. lib. 1. Pass. cap. 6 : Qui-
bus etiam utilia sunt intubx et lactucas,
malvse, ova mollia et Apala. Et cap. 35 :
Collirium facit ad flectinas, et ipsum sa-
tis Apalum. Sed et nostri Apalir dixe-
runt, pro Debilitare, enervare, Gall.
Affoiblir, enerver, engourdir. Le Roman
du Riche homme et du Ladre MS. :
Un peu de mal, ou fievre ague,
Qui de legier le saole mue,
Et fait ton visage palir,
Et les membres si Apalir,
Qu'a peines te peus tu aidier.
Graece 'AiraX6«. Vide infra Appalus.
* APALUSTRIA, Ornamenta navis, in
yet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. Rectius
infra : Aplustria, armamenta navis. Vide
Aplaustrum.
APANARE, Panem ac cibum porrigere,
pascere : panem enim pro quocunque
alimento usurpari palam est. A. Gellius
lib. 9. cap. 2 : Ad Herodem adiit nobis
praesentibus palliatus, ac petiit ae,s sibi
dari el? apro-jj. Et in Oral. Dominica :
Panem nostrum da nobis hodie. Ita in
Lege Salica tit. 57. § 5. et tit. 59. |
Panem et hospitalitatem dare, idem est
quod pascere, et hospitium dare, quod
habetur in tit. 76. § 1. Edit. Heroldi.
Panem et aquam dare, in Capitulari Si-
cardi Princip. Beneyent. cap. 1. Panem
et aquam naturadesiderat.inquit Seneca
Ep. 25. nemo ad hxc pauper est: infra
quse quisquis desiderium suum conclusit,
cum ipso Jove de felicitate contendat, ut
ait Epicurus. Adde Epist. 110. Charta
anni 1328. Dqminorum Canneti in Pro-
vincia : Omnis persona extranea vel pri-
vata caveat ne infra castrum Canneti,
seu ejus territorium receptet et occultet,
seu etiam Apa.net aliquem latronetn. Et
mox : Quod intelligimus, si tales Apana-
tores, vel auxilium prxbentes, scirent esse
latrones eos quos Apanarent. Apaner une
fille, est dotem, seu legitimam portio-
nem bonorum nliae conferre, ita ut cae-
APA
teris hasreditatis bonis renuntiet, in
Consuetudine Nivernensi cap. 23. art.
24. Machiensi art. 220. 224. 292. Burbon.
art. 265. 305. et seq. et in Consuetud.
loci de Thear in Biturig. art. 25. Apana-
ger in Silvanecensi art. 66. Bourbon,
art. 265. Bituricensi tit. 5. art. 17. et Tu-
ronensi art. 284. [Hinc Appanare apud
Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. pag.
283. in defensionibus Robert! Delphini
contra Guillelmum Comtoris : Quando
pater Appanavit filiam suam, quod fa-
cere potest virtute consuetudinis prxdic-
tse, el plia hujusmodi Appanationem pro-
bat, nihil amplius pelere potest ex succes-
sions bonorum paternorum.]
[° Charta Reginald! comit. Forens.
ann. 1265. ex Bibl. reg : Primogenitus
seu primogenita debet habere possessio-
nem baronise. integraliter et perfecte, per
consuetudinem terras illius (Bellijoci,) et
alios fratres suos Appanare, per eamdem
consuetudinem. Nostris, Appaner, eodem
intellectu. Charta Ludov. X. regis
Franc, ann. 1314. in Reg. 50. Chartoph.
reg. ch. 138 : Entre Lays de Clermont
sires de Bourbon et Jehan son frere, fu
meue questions sur ce que le devantdiz
Jehan demandoit a avoir sa portion de la
succession des biens de leur dame et
mere.... et devantdiz le Loys disoit que il
le devoit Appaner lant seulement, quar il
estoit ainsnez, etc.] Hinc
APANAMENTUM, APANAGIUM, ab eo-
dem fonte, pro eo quod ad victum et in
alimentum secundogenitis praestatur et
conceditur a parentibus ; Soustenance
dicitur Petro de Fontanis in Concilio
cap. 34. nam in pluribus Galliae provin-
ciis, utait Petrus de Vineis lib. 6. Epist.
25. Major natu, exclusis minoribus fra-
tribus et cohasredibus, solus in castro suc-
cedit, inter eos nullo tempore dividendo.
Quippe Baroniae, seu majora praedia ac
feuaa, divisionern non recipiunt, nee
inter hseredes dividuntur, sed ad solum
primogenitum pertinent: qui tamen te-
netur assignare apanagium fratribus
suis secundogenitis, seu certain quam-
dam provisipnem, uti et vocatur, id est
pensionem in alimentum pro dignitatis
ac natalium ratione. Aresta O. SS. ann.
1269. in 1. Reg. Parlam. fol. 60 : Alie-
nora Comitissa Leicestrias petebat a Co-
mite Engolismensiportionemin Comitatu
Engolismensi ralione fraragii spectantem
ad ipsam ex parte... quondam matris
ipsius Comitissas Leicestr. et proavix Co-
mitis supradicti. Sed idem Comes in con-
trarium respondebat, quod dicta Comi-
tissa Leicestr. in tali petitione non debe-
bat audiri, cum dictus Comitatus esset
impartibilis. nee unquam fuerit per quo-
tas partitus, licet multi casus acciderint,
1in : quibus si esset partibilis, debuisset
partiri. Super quibusdam facta inquisi-
tione diligenti, fuit per inquestam inven-
tum, quod dictus Comitatus numquam
fuit per quotas partitus vel divisus : ta-
men per Comites seu Comitissas dominos
Comitatus praedicti inter filios et filias,
fratres et sorores, factas fuerunt quaedam
partes, quas in partibus illis Appana-
menta dicuntur. Et cum judicatum
fuisset, quod dicta Comitissa pro dicta
petitione non deberet audiri : tune petiit
D. Comitem Engolismensem et D. Gau-
fridum de Leziguen adjornari. Quibus
adjornatis et prassentibus, tertia die ea-
dem Comitissa petiit a dictis Comite et
Gaufrido sibi Appanamentum fieri se-
cundum Consuetudinem terras. Qua peti-
tione facta, auditis responsionibus dicto-
rum Comitis et Gaufridi, et visis inques-
tis super hoc factis et diligenter intellec-
 APA
tit, abtolutus fuit per judicium dictus
tfoufridus a praedicta impetitione ipsius
CoinUissae, cum ipse Appanatus fuerit, et
per Appanamentum teneat, nee per Con-
sffftudinem terras, qua liquido inventa
est esse tali* per istam inquestam, Appa-
itamentwn facere debeat Appanatus. Dic-
tus autem Comes fuit per judicium con-
demnatus ad faciendum dictae Comitissae
omnium perpetuum Appanamentum qua-
dringentarum libratarum terras mpnetae
cttrrentis in Comitatu Engolismensi prae-
dicto. Item, condemnotus fuit idem Comet
{* octingentis libris monetae Engolism.
pro orrerogiis 2. annorum a tempore titis
motae. In hujus autem pronuntiatione
tgnltntiss expressefuit dictum, quod dicta
.Cemitissa in terra hujusmodi sari adjudi-
ejUa non haberet domum seu fortentiam
Mr istam sententiam, quia omnia loco
•dbmus plus sibi dederat de terra. [Arres-
tam Parlamenti ann. 1841. apud Lobi-
inellum torn. 2. Hist. Britan. col. 485 :
Prssdicto Carolo ex causa uxoris prtsdictae
eoe adverso proponente, quod de usu et
tconsuetudine notorUs Britannia in suc-
Ifessoribu* feudorum inter nobiles genera-
liter obeervabatur, quando sunt plures
'fratres, primogenitus in otnnibus feudis
quantutncumque magnis et nobilibus,
etiam si Cotnitatus, Baronies aut Viceco-
•mjtatus exittant, ut haeres proprietarius
SMCcedit, et solus et in solidum recipitur
,.H4 fldem et homagium feudorum praedic-
jefitm, et fratribus suis junioribus seu
ppttnatis tenetur facere provisionem vic-
* Apanagium secundum eorum
et quantttatem terras... Suntque
consuetudines antedictss confor-
uoibus et Consuetudinibus victnarum
et tarn in Andegavensium,
rium, Turonensiumf Picta-
ac in magna parte Bituricen-
am in plunbus aliis regni nostri
notarial et communiter observo-
; et, quod de .usu et consuetudine on-
q\us in hoc general* consuetudini
sunt conformes (si filii non sint)
-, fra (primogenita exclusis sororibus)
tMcct)ait in feudis, sive sint Ducatus, Co-
mitatus, Perrist aut Baronies, quantum-
cumque magni et nobiles, et quod ita
evenerat in Comitatu ArtesU, Campanias,
necnon et Britoniae, in quo
iriMali-Clerici non est dubium
et consimiliter in pluribus
:*Ui* regni nostri. Haec omnia confirman-
J »r sententia hujus Parlamenti.l Pac-
iiupann. 1828. quod refertur in Proba-
tionibus Hist. Castilionensis pag. 100 :
I*dit lehan son frere ne devoit, ne povet
demander en ladite Comtd de Blois, que
.Apanage tant seulement. Ledit lehan di-
fftnt et maintenant le contraire que il de-
«0it avoir droit de portage en ladite
Comte, etc. Ubi apanagium, divisioni
feu partagio opponitur: nam apanagium
est certa pensio, seu annuus reditus ra-
tione praedii quod divisionem non reel-
pit, assignatus secundo genitis, quo
sibi panem ad victum comparent; par-
tagium vero, divisio ipsa praediorum.
Et sane ea Francorum nostrorum
mens fuit, dum morem hunc induxere,
uti major natu solus in majoribus prae-
diis, nusquam inter fratres erciscundis,
succederet, ut nobilium familiarum di-
gnitas Integra, illibatusque splendor
permaneret, dum ad uniciim ex liberis
universa majorum praediorum perveni-
ret successio. Quippe si ea divisionem
reciperent, lapsu temporis, crebra ac
frequenti jpartitione, ad nihilum redu-
cerentur. Proinde satius duxerunt, etsi
idquodammodo juri natural! adverse-
APA
tur. ut secundogeniti sola, ut dixi pro-
visione ad victum content!, vel clerica-
lem aut caelibem vitam eligerent, vel
bella sectarentur, nisi aliunde illos bo-
nis ditari contingeret.
Proferam in hujus recepti jampridem
apud nostros moris bina exempla in
sola familia Monspeliensi, ac primum
quidem ex Testamento MS. Guillelmi D.
Montispessulani filii Ermessendae 3.
Idus Dec. 1146 : Bernardum Guillelmum
filium meum dimitto Guillelmo filio meo
majorif ita scilicet ut usque ad sstatem 18.
annorum bene facial eum docere, et in
litteris studer<i : et si tune voluerit Cleri-
cus fieri, et ad sacros ordines promoveri,
Dominus Montispessulani teneat ilium
honorifice secum, ita scilicet ut equos et
arma, et armigerosf et victum, el vesti-
tum sibi honortfice administret, et Ber-
nardus nihil aliud in toto honore ipsius
aliqub jure petere possit ; vilis enim hes-
reditas nobilem nominem non decet.
Aliud exemplum subministrat Testa-
mentum Guillelmi D. Montispessulani
fllii Mathildis Ducissae pridie Non. No-
vemb. 1202 : Volo quod fuius meus major
natu nostquam Tortosa (fllius secundoge-
nitus) equitaverit, cum armis, del ei toto
tempore vitas suae annuatim 1000. sol. et
pro his sit contentus omnibus aliis bonis
meis.
Ex quibus patet earn fuisse Domino-
rum Monspehensium mentem, ut omnis
nobilissimae familiae dlgnitas lllaesa per-
maneret, dum ad unicum Montispessu-
lani Dominum perveniret hsereditas. Id
ipsum de Comitibus Flandriae tradit
Lambertus Schaffnaburgensis ann. 1071:
In Comitatu Balduini ejusque familia id
multis jam saeculis servabalur, quasi san-
citum lege perpetua, ut unus filiorum
qui patrt potiasimum plocuisset, nomen
potrts occiperet, et totius Flandriai prin-
cipatum solus hsereditaria successione
obtineret. Caeteri vero fratres, aut huic
subditif dictoque obtemperantes, inglo-
riam vitam ducerent, aut peregre profecti,
magis propriis rebus gestis florere conten-
derent, quam desidias ac socordias dediti,
egestatem suam vana majorum opinione
consolarentur : hoc scilicet fiebat. ne in
plures divisa provincia, claritas Ulius fa-
miliae perinopiam rei familiaris obsoleret.
Neque alia pariter fuit Principum quo-
rundam mens, qui legum condendarum
auctoritatem sibi arrogarunt, dum sta-
tuere, ut tota bonorum successio uni-
cum spectaret'primogenitum ; secundo-
geniti certis ac statis pensionibus pro
victu et vestitu ad vitam content! es-
sent: quod etiamnum obtinet in Ponti-
vensi Comitatu, et in aliquot aliis
Francise provinciis.
Neque alio jure Beges nostri liberos
suos secundogenitos certis pariter pen-
sionibus contentos esse voluere. Nam
cum Regnum Franciae per se sit diyi-
sionis expers, ut pote suprema Baronia,
secundogeniti in partem successionis
pervenire non possunt, sed pro natalium
dignitate ac praerogativa tuenda, a Re-
gibus donantur certis quibusdam pen-
sionibus. quae assignantur in statis ac
designatis praediis, vel etiam ipsis prae-
diis, quibus ii fruuntur, quamdiu eo-
rum masculina stirps superstesest: qua
extincta Apanamentum ad Fiscum re-
gium ipso jure redit. Nam feminae ex
Lege Salica regiorum praediorum suc-
cessionis sunt incapaces. Prostat Di-
ploma LudoviciHutini Regis Franc, ann.
1315. pro Carolo Comite Marchiae, in quo
mentio fit des heritages et possessions qui
li sont et seront assignees et delivrees,
APA 307
tant pour cause de Apanage et provision
pour cause du Boyaume de trance,
comme par la succession de noire tres-
chere Dame et mere, etc. ubi satis innui-
tur bona quae Begum secundogenitis
donantur, non haeredii, sed Apanamenti
ac provisionis jure assignari : quorum
ea est natura ac species, ut deflciente
secundogenitorum linea directa, ad Be-
giam Coronam ipso jure revertantur :
quod quidem ex antiqua Regni consue-
tudine obtinuisse evincit Arestum se-
quens, cujus meminit Tillius, quod ex
schedis Peirescianis olim descripsi-
mus : Notum sit omnibus, quod cum du-
dum sanctse memoriae Ludovico quondam
Francorum Rege defuncto, bonss memo-
rise Alfonsus quondam Comes Pictavift
postmodum deeesserit, illustrissimo Do-
mino Rege Philippo possidente et tenente
Comitatum Pictaviae et terrain Alvernite,
Procurator serenissimi Principis Caroli
Regis SciKcias frotris dicti Alfonri quon-
dam Camitis Pictaviae, et potrui dicti
Dom. Philippi Regis Franciae, in Curia
dicti domini Regis Franciae dictum Comi-
tatum Pictaviae et terram Alvernifs petiit
deliberari, et reddi a dicto Domino Phi-
lippo, Regi Sicilies Carolo supra dicto;
cum dictus Carolus frater dtcti Alfonsi
Comitit quondam esset proximior, quam
dictus Dominus Rex Phtlipput, qui dicti
Alfonsi tantummodo nepos erat: alleaans
insuper Procurator, et Cpnsuetudvnem
Regni generalem et specialem locorum,
ubi bona consistebant pnedicta, dicto Do-
mino Carolo suffragan: praeminsa petsns
idem Procurator, cum idem Alfonsus Go-
mes dictum Comitatum Pictaviae, ut par-
tem terras ab avo dicti Domini Philippi
Regis Francorum habuisset, ut dictjbat
Procurator preefatu*. Verum parte tKc^i
Dom. Regis Phllippi in contrarium pro-
ponente, quod de general* Consuetudine
nactenus a multis generationibus Regum
plenius observari cum donatio qutecunque
/uereditagii procedit a Domino Rege uni
de Fratribus suis, donatario ipso sj>ne
heerede proprii carports viam universae
carnis ingresso,donationes ipste ad ipsum
donatorem, aut ejus fuereaem succlfden-
tem in Regno, revertuntur plena jure. &
in hoc easu nepos. patruum excluaitt cum
idem nepos tuo jure, et generali jJpnsue-
tudine in omnibus personam priori* do-
nettoris repreesentet. Adjiciens part D.
Regis Philippi, quo defuncto Rege, /Bto-
que Regis primogenito succedente in re-
gno ejusdem Regis fratres portionem cer-
tam bonorum patris, tertiam, quartam
vel quintam, seu quotam non possunt pe-
tere, sed nee petentes audiuntur : sed '
primogenitus quantum vult, et quando
vult, eis confert. His autem non contenta,
pars Regis proposuit Consuetudines spe-
ciales locorum, ubi bona petita sila sunt,
tales esse quod in omnibus Baroniis tales
donationes decedentibus donatarns sine
hserede proprii corporis, non ad fratrem
donatani, sed ad filium donatoris. succe-
dentem in Regno, mortuo donatore, re-
vertuntur plena jure. Itaque pluribus
aliis rationibus et persuasionibus propo-
sitis hinc inde, ac negatis hinc inde factis,
et Consuetudinibus, quatenus contraria-
bantur ad invicem. de Consuetudinibus
hinc inde proppsitis, prout decuit, a testi-
busjuratis diligentius inquisito, vtsis et
attentis et testamento quoaam, et litteris,
et depositionibus testium super dictis
Consuetudinibus. auditore die certa as-
signato ad audiendum judicium, anno
Dom. M. CCLXXXin. feria IV. post In-
vocante me. dicta die, videlicet Dom.
Rege Philippo ex una parte, et Dom. Rege
308 APA
Siciliae ex altera pr&senlibus : Per jus
pronuntiatum fuit, dictum Dom. Regem
Siciliae non habuisse, nee habere jut pe-
tendi Coinitatum Pictavix, et ten-am
Alverniae ; ac ipsum Dom. Philippum
Regem absolvit Curia ab impetitwne Re-
gis Caroli praenolati. Huic judicio prae-
sentes adfuerunt. etc. Pronuntiatum in
Parlamento incnepto in crastino festi Om-
nium SS. anno Dom. M. CCLXXXIII.
[Addas illud arm. 1491. quod ex Regis-
tro Parlamenti refert Baluz. torn. 2.
Hist. Arvern. pag. 694 : Quod si contin-
gat ut nullis existentibus maribus haere-
ditas cadat in filias, filix bona inter se
partiantur ex aequo praeter earn portio-
netn seu Appennagium quod provenerit
ex corona et patrimonio Regum Francias,
quod Appennagium guide in restituetur
unde profectam fuerat, secundum consue-
tudinem et legem Francorum.]
* Apanement. in Contractu matrim.
ann. 1340. torn. 1. Probat. Hist. Brit,
col. 1410: Non contraitant I'Apanement
dessus dit.
1 APPANATIO, Eadem notione apud
Baluzium torn. 2. Hist. Arvern. col. 282 :
Et sic ilia bona ex Appanatione ilia
competebant dicto Hugoni solum ad vi-
tam suam. Alium locum vide in Apa-
nare.
^ APANEUS. [Araneus mus, araneis
infestus. DiEF.J
APANTETERIUM. Gloss. Lat. Graec.
'A7tavTr)T7)ptov, Apanteterium, diverso-
rium.
*> APANTITIUM, jEdificium domui ad-
ditum. vulgo Appentis. Charta ann. 1836.
torn. 1. Probat. Hist. Brit. col. 1377 :
Item prsecipimus et ordinamus, quod
Apantitiam dicli hospitalis flat et perfi-
ciatur, ut sit ibi camera congrua, cum
regnabili et convementi camino, fovea
privata seu latrina. Vide Apenticium et
infra Atan.
1 APARAMENTA NAVIS, Apparatus,
Gall. Agrets, apud Rymerum torn. 3.
pag. 170. col. 2. et pag. 171. col. 1. et
alibi.
° Nostris olim Apareillement, pro
Appareil, Apparatus, pompa. Sermo 29.
ex Cod. S. Viet. Paris, scripto saeculq
14 : Li Apareillement des noces, fu li
Apareillement de nostre redemption.
APARAZMDS. Vide Amparare.
* APARENCIA, a Gall. Apparence. Si-
militude, species. Joan, de Gardalhaco
serin, in Circumc. Dom. : Dico tertio,
quod est aliud nomen a quo rnulti intitu-
lantur hodie in hoc mundo. quod est no-
men Aparencix et fictuositatis, et tali
nomine utuntur ypocritae, qui solum ha-
bent nomen fictum et Aparenciarum
sanctitatis.
APARES.
0
Vide Appares.
APARIARE, a Provinc. Apariar, Gall.
Apparier, Conjugare, copulare ; unde
Aparialio, conjugatio, copulatio. Charta
ann. 1501. ex schedis Pr. de Mazaugues:
Quod cum lites et controversial... suscitalae
forent... super facultatem calcandi, seu
calcare faciendi eorumdem. hominum
blada el grana qusevis.... ac adjunctio-
nem seu Apariationem animalium ipso-
rum hominum ad calcandum.... qux ani-
malia ipsi homines prsetendjbant... se
posse Apariare seu adjungere. et se esse
in pos-ie-'isione et consuetudine antiqua et
recenti adjungendi et Apariandi pro cal-
candis eorum bladis. Vulgaris est apud
Provinciates usus, ut vassalli, cum ju-
mentis domini sui, blada sua calcare
seu tritutare possint, modo eorum vi-
gesimam partem solvant. Vide infra
Appariare.
APA
8
APARIBILIS, Apparens, Practicis
nostris Apparoissant vel Apparissant,
Apertus. manifestus. Vide Lex Appa-
rens. et Paribilis. Charta ann. 1108. ex
Bibl. reg. cot. 19 : Dono libi Frabrissae
uxori meae in dole medietatem tocius mei
honoris,... tali pacto, ut quamdiu vixeri-
mus, simul habeamus ac teneamus nos
et infantes noitri in omni vita nontra.
qui de nobis duobus Aparibiles fuerint ;
si vero de nobis duobus infantes non apa-
ruerint, etc. In Charta ann. 1196. ibid.
Apparibilis, eodem sensu occurrit, ut et
in Contractu matrim. ann. 1139. inter
Probat. t9m. 2. Hist. Occit. col. 488 : Et
si jam dictus vir tuus supervixerit te
Bernardam uxorem suam, habeat ipse
donationem istam in vita post obitum
ejus, si esset infans de vobis duobus pro-
creatus ; si Apparibilis non fuerit, pras-
dicta donatio ad nos donatores vel ad
propinquos nostros remaneat.
* APARILLA. [ Aparine. DIEF.]
^ APAS, pro Abbas. Locum vide in
Fruniscat.
0
APASCAIRARE, a Provinc. Apascai-
rar, Pascua ad depascendum locare.
ApascairatiOf eorumdem conductio. Ber-
trandus torn. 4. Consil. 231. pag. 259 :
Nee ipse, nee quidem alii videntur ea
(animalia) posse immittere. aut dictum
territorium Apascairare extraneis. In-
fra : Cum in Apascairatione pascuorum
seu pasturgiorum facienda extraneis ver-
tatur magnum interesse subditorum, etc.
Pluries ibi.
* APASINA. TILLA. [Aparine. DIEF.]
APATISATIO, Pactum, conventio, [«]uae
cum hoste fit a regionis subactae inco-
lis, ut a cssdibus et incendiis temperet
sub certa tributprum solutione, Gall.
Contributions. Olim dicebatur Appatis
ut videre est in voce Appatissamenta, et
in praesentibus exemplis.] Litterae Tho-
mae de Monte-Acuto Comitis Sarisbe-
riensis apud Nic. Uptonum lib. 2. de
Officio Militari cap. 12 : Concedimus
per prxsentes bonum et salvurn conduc-
tum, ac salvam gardiam sive securitatem
Apatisationis. Lpactio, vel pactio, in Ta-
bul. S. Dionysii Lemovic. cap. 5. Apas-
tis, apud Monstrelletum 2. vol. pag. 81.
83. B. Apaticer apud Juvenalem Ursi-
num in Epist. ad Status Blesenses :
Esquelles choses le pauvre peuple de tous
Estats cuido.nl mettre remede, delibera de
soy Apaticher a la Garnison plus pro-
chaine ; mais tantost tous les autres
Garnisons commencerent a courir villa-
ges, voulans avoir patis. Idem in Epist.
ad Carol. VIII. Reg. ann. 1439 : Apatis-
soient les villages a huit ou dix places, et
si on paroit, on aloit mettre le feu es vil-
lages. Alanus Charterius, ait livre des 4.
Dames :
Et desir tient tout Apastis
MOD vouluir, qui est amatis.
FASTIS, in Charta Caroli V. Reg.
Franc, ann. 1372 : Les raenzons et Pas-
tis, qui par les Barons estoient faits sur
nos sujets. Ex praedictis satis liquet Apa-
tisationem, Apastis, Pastis, et Apatiser,
ab eodem fonte derivari, a pacto scili-
cet, non vero a pastu, ut perperam cen-
suit Duchesnius. ita ut apatisatio nihii
aliud sit quam pactum initum cum ali-
quo ; apatiser vero, pacisci. Vide Apal-
tus, Appatiamentum, Appatissamenta,
Pactum, et mox Apatuare.
1 APATOR, Gr. iua-cwp, Sine patre.
Apator et Ametor dicuntur de Melchi-
sedech a Tertulliano lib. de Praescript.
cap. 5. Spurii quoque dicuntur airaropec,
quasi sine patre filii, § 12. Instil, de Nupt.
APE
* APATRUUS. [Frater avi. DIEF.]
* APATUARE, APPATUARE, Pacisci, de
exigendis tributis convenire. Instr. ann.
1384. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem.
pag. 66. col. 1 : Item ponunt quod, ut
veri hastes regni, faciebant Apatuare
loca, castra singularia cum eis, inde
exhigendo, extorquendo infinitas finan-
cias. Et pag. 70. col. 1 : Item ponunt, ut
supra, quod castra et plures singulares
polenles plebeyos fecerunt finari, com-
poni, Appatuari. Apactir, eadem no-
tione. in Lit. remiss, ann. 1389. ex Reg.
138. Chartoph. reg. ch. 54 : Les autres
par oppressions, ne pouvant plus souffrir
estre raenconnez et Apactis auxdits en-
nemis depuis six ou sept ans, et pour
payer lesdits raencons et Appatiz ont
reperie, converse, frequente et marchande
avec eux. Vide in Pactum et supra Apa-
tisatio.
c
APEAMENTUS, Liber censualis, in
quo census descripti sunt cum eorum-
dem literis authenticis, quas Recogni-
tiones vocant, Gall. Terrier; ab Hispa-
nico, ni fallor, Apeamiento, Agri men-
sura, finiumque limitatio, ex Diction.
Academ. Hispan. quia prius mensuran-
tur atque limitantur agri, quam confi-
ciatur ejusmodi liber. Stat. Ord. S.
Joan. Hieros. ann. 1584. torn. 2. Cod.
Ital. diplom. col. 1850 : Sancimus ut de
csetero nulla melioramenta pro validis
approbentur. nisi prius commissarii, pro
recogno'icendis talibus meliorationwus
praepositi. juramento media in acta pu-
blica redacto profiteantur se vidisse in-
tegre et diligenter confectos. pro regionis
ubi sunt usu, censuales libellos, quos pa-
pyros terras quidam vocant. alii recognos-
centias, nonnulli cabrevationes seu Apea-
mentos. Atque adeo hue referendaa
videntur Assisiae Hierosol. cap. 289 :
Quant le seneschau vodra que elles (les
rentes du roy) soient Apautees, il les
doit comander.... Que il (le seneschal)
sache lor value de tout le gaing que les
Apauteors gagneront en chascun Apau.
Ubi Apau est Datio ad censum, Apauter,
Sub censu annuo locare, et Apauteor,
Is qui ad censum tenet. Vide Apaltus.
?|e APECULA. [PINSA. DIEF.]
jjc APEDISGUS. [Uncinus, pecten. DIEF.]
j(c APEDIUM. [Appendix. DIEF.]
^ APELIT^. Haeretici, angelum quern-
dam Deo superiorem, quern Deum
Igneum appellabant, Israelitarum Le-
gislatorem fuisse asserentes. Christum
verum Deum esse negarunt, etc. ab
Apelle quodam dicti. Hofman. ex Macri
Hierolexico. ^ Scribendum Apellitx
cum Isidore in Origin, lib. 8. cap. 5.
sect. 12.]
APELLA, Judaeus circumcisus, quasi
sine pelle, [In veteri Glossario : Apella,
)>tTc63ep(io<;.] Horat. lib. 1. Serm. Sat. 5 :
Credat Judaeus Apella ;
Non ego.
Aurora in Exodo:
Exlinguit Domini factus Apella puer.
* APELLARE, APPELL.ARE, Repetere,
redimere, Gall. Reclamer, rocketer.
Charta Gellonensis ann. 1097 : Ego Pe-
trus Bonafos dono et concedo.... domino
Deo et S.f Cruet.... quidquid Apellabam
in Ecclesia S. Caprarii et medium man-
sum del Perer. Chartul. Celsinian. ch.
279 : Cedo... unum campum.... in tali
convenientia, ut filii mei.... ad Nativita-
tem Domini red^mptum habeant cam-
pum ipsum c. solidis ; et si c. solidos re-
ditos non habent, jam non amplius Ap~
pellent. [*» Vide Clamare, 2.]
APELLAREA. Vide Applare.
 APE
* APELLERE, Depellere. Glossar. vet.
ex Cod. reg. 7(546 : Apellet, depellet.
* APELLESTICA. [Gall, avidite insa-
tiable. DlEF.1
* APELLIDUM, Hisp. Apellido, Sub-
monitio, seu convocatio populorum ad
vindicanda maleficia. Charta ann. 1096.
torn. 1. Probat. Hist, geneal. domus
reg. Portugal, pag. 3 : Illos burgeses
tarn longe vadant in Apellido. quomodo
in ipso die possint revertere in domos
suas. Alia Aldefonsi reg. Castel. ann.
1181. apud Baluz. in Hist. Tutel. col. 494:
Concedo etiam vobis ut habilatores de
Fornellos et de Orbanella, si earn popula-
veritis, nunquam pergant in fossadum
nee in Apellidum. Vide Appellilum.
1 APELLUM, Appellatio, Provocatio,
Gall. Appel. Ex Arresto Parlamenti To-
Iqsani pro Episcopo Albiensi ann. 1498.
die 2. Martii : Of/iciarii fieri facient cri-
dias et prasconisationes in ipsa civitate
Albise. . . excepto de literis relevamenti
in 0casu Apelli. Vide Appellum.
APELLUS, Practicis nostris, Relief
d'appel ; ut videtur. Instr. ann. 1420.
apud Spon. torn. 2. Hist. Genev. pag.
157 : Provocationes et appellationes pro-
sequendi. intiinandi. insinuandi et no i-
ficandi, Apellosque et literas dimissorias,
etc. [«* f. Apostolos.]
if. APELTA. [Pelta, ferrum in medio
gladii vel breve scutum. DIEF.]
APENARII. Trebellius in Gallienis :
Carpenta cum mimis et oinni genere
histrionutn : pugiles sacculis non veritate
pugnantes : Cyclopea etiam luserunt om-
nes Apenarii, ita ut miranda et slupenda
qucedam monstrarent. Casaubonus mq-
net in quibusquam MSS. legi apinarii
et apennarii. Meursius vocem formatam
ex iuTJvir) censet, quae vox Graecis cur-
rum asinis aut mulis junctum sonat :
ita ut aTvrjvapioc aurigae fuerint. [Vide
Apinarii.]
1 APENDARIA, Appendix, Gall. De-
pendance. Charta Bernardi Arberti
apud Baluz. torn. 1. Hist. Arvern. pag.
485 : Convenientiam fecit Bernardus Ar-
bertus cum domno Bladino priore. . . de
medietate Ecclesias S. Pardulfi, quam
dedit pro remedio anitnx sux, videlicet
offerenda et sepultura, et fevum presby-
terii et unam Apendariam. unum pra-
tum et unum hortum. Charta ann. 1062.
ex Archive S. Viet. Massill : Donamus,
III. mansos et unam Apendariam, in.
pecias de vinea. Vide Appendana.
APENDICE CEDBI, eid TOO uTiYiiavpc, in
Inscript. apud Gruter. 601. 10. Ofticium
Domus Augustae, cui arcularum aut
aliarum rerum e cedro compactarum
cura erat, inquit Salmasius ; est enim
pendix, idem q uod pendigo. apud Arno-
Dium : Pendigines statuarum, etc.
Hf. APENDICIA. [Vulgo appartenances :
« aquis aquarumve decursebus,, adje-
cencies, apendiciis (A. N. K. 2, n. 10,
mon. fonde a Bruyeres-le-Ghatel, an.
670). »]
APENDIMENTUM, Appendix, Gall. Ap-
pendances. In Charta ann. 1218. apud
Guichen. in Probat. Hist. Sabaud.
pag. 62.
* APENNARIA, pro Apendaria, Quod
vice appendicis datur. Charta ann. 30.
Lotharii reg. in Tabul. Gellon. : Ego in
Dei nomine Abbo.... dono.... S. Salvatori
Gellonenni.... in terminum de Villare,
quam vacant Montilius, Apennariam
unam. Alia ibid, habet Apendaria. Vide
Appendaria.
APENNIS, Scriptum dicitur, confec-
tum in gratiam eorum qui incendio,
aut hostili depraedatione, chartas, qui-
APE APE 309
bus possessionum suarum proprietatem ciendo, et pro muro reficiendo, LXV. s. et
et jura ostendere poterant, deperdide- dim. Vide Appendana.
rant. Tune eniin coacta loci plebe, ipsq- 1 APEPESIA, vel APEPICIA, Velox ire-
que coram Judice facta accurata inqui- ginia, id est. indigestio. Ita Papias MS.
sitione aliud conflciebatur instrumen- Bituric.
tum quo in posterum rerum suarum Apepesia,J. quae Laurent, in Amalthea habet
est stomachi vitium,
jura firmarentur : idque duplici facto nempe cumcibi tales egeruntur, quales
exemplari, quorum unum in foro civi- ingeruntur, ut loquuntur
tatis publico affigeretur, ut omnibus Indigestio. a Graeco aue^ia. Medici, GalJ.
innotesceret, alterum penes possesso- 0
rem remaneret, qui ad majorem rei pitiaGlossar. vet. ex Cod. reg. 7646 : Ape-
vel oxyregmia. hoc est, indigestio,
cautelam, Regi ipsi, aut loci Principi, vel acrosruptos. fit ex multa comestione,
flrmandum proferret. Unde relatum et vel axsidua drimifagia, vel flegma in sto-
Chartula relationis dicitur in formulis macho diffusa, aut ex tumore stomachi.
veteribus a Bignonio et Lindenbrogio Ex Galieiio. Sed haec medica manu indi-
editis, quia ex aliorum relatu cqnlicie- gent.
batur. Incertus auctor in formulis post 1 APER, signiftcat diabolitm. educem
Marculfum cap. 45. quod inscribitur :
Kelatum. quod dicitur Apennis. Mos no- ferum. Pupias MS. Bitur. Ex illo Scrip-
turae : Singularis Aper egressus est de
bilium Romanorum adsuevit, et ratio ju- silva, etc.
ris deposcit. ut si cujuacunque dotnus * APERATUS. [Ornamenta missae.
igne crementur, is per speciem sct-iptura- DIEF.]
rum Chartulam relationis, quae dicitur ^ APERCULARIDS. Vide Apertularitis.
Apennis, recipiat. Formulae vett. secun-
dum Legem Rom. cap. 28 : Consuetudine tit* APERCULDS. [Diminutif d'aper, pe-
sanglier. DlEF.J
hujus loci, vel etiam legis terrenx justi- c
tite constat esse perfeclum, ut quicunque APERFECHARE, Utendo consumere.
ab incendiis, vel hostibus, seu a latroni- Lit. Caroli V. de forma vestium mulier.
bus fuerit perpe>>sux dispendium, oportet Montispess. ann. 1367. inter Probat.
hoc casu in foro publico, vel civitate, cum torn. 4. Hist. Occit. col. 294 : Item quod
Curia publica et Dtfensore, vel reliquis nulla ipsarum ab inde inantea audeat
civibus publicare. Reliqua praetermitti- facere vel ponere, aut fieri vel poni facere
mus, quae ad firmanda supra allata in suis mantellis aliquam foleraturam
spectant, cum ea inspicere Lector pos- variorum ; . . . . anliquas tamen folera-
sit. Sed notandum in MS. Regio Cod. turas. quas nunc habent, possint Aperfe-
1097. Adpennem, et Appennem, hoc loco chare. 0
Galli diceremus, Achever d'user.
haberi. Extant de ejusmodi Apenni APERIBILIS. Vide infra Feudum
formulae 30. 31. 32. in Formul. Andegav. Aperibile.
ubi Apennis et -App<mnj'sproiniscue scri- 1 APERILITER, Aperte, Palam. Occur-
bitur. [** Formulam apennis aliam rit in Statutis MSS. Capitulorum Gene-
primo editam et commentario illustra- ral. S. Victoris Massiliensis.
tarn a V. D. Pardessus. vide in Biblio- 1. APERIRE. Aperti honores, Aperta
theque de I'ecole des chartes vol. 1. pag. beneficia, Aperta feuda, dicuntur, cum
217. Tres formulae Apennis in cod. reg. vacant, nee possessorem habent. Capi-
4405, inscriptae sunt : Incipiunt relati. tula Caroli Calvi tit. 43. cap. 8. [** apud
Item alium relatum. Alium relatum. Ho- Carisiacum ann. 877.] : Si, antequam
rum secunda quae apud Sirmondum redeamus, aliqui honores Aperti fuerint,
exstat num. 28. ita terminatur: Factum considerandum est, quid exinde agatur.
relatum anno illo, sub mense illo, vel die Eginhardus Epist. 50 : Ut aliquam con-
illo, regnante rege illo. Tertia Sirmondo solationem ei faciatis de beneftciis, quae
est num. 27 ; prima est petitio apen- hinc in nostra vicinia absoluta et Aperta
nis. esse noscuntur. Aperta feuda, in vet.
| APENSATES, pro Appensatus, seu Instrumento apud Pontanum lib. 7.
Appensus, in Charta Comitis Chrodardi, Rer. Danicar. pag. 389. Fief wide et ou-
anno 764. apud Felibianum in Hist. Mo- vert. in Consuetud. Blesensi art. 47. 76.
nast. S. Dionysii pag. xxix : Unde ac- 77. 78. Ouvert, decouvert, ouverture de
cepimus a tein precium, sicut inter nos fief in aliis passim. Contra Feudum
placuit atque convenit, solidus probus operire. Couvrir le fief, in Consuet.
Apensates numerum quinque milia. Montfortensi art. 46. cum vassal 1 us
possessionem feudi, praestito hominio,
j APENTAT. Charta Henrici II. An- miit.
gliae Regis et Ducis Normannias ex Ar- 1 APEBTIO FEUDI, Gall. Ouverture de
chivo Beccensi : Solutas et liberas (ha- fief, Eadem notione qua Aperire feu-
beant possessiones suas) et quietus de dum. Histor. Dalphin. torn. 2. pag. 589 :
syre et humdret, et pladtis. et querelis, De gratia speciali omnes et singulas
et de murdro, et de Apentat, et scut agio, Apertiones et commissiones feudorum et
et geldiSf et danegeldis. Haud scio Apen- retrofeudorum.... Aperta vel commissa
tat idem sit quod de Wapentac, Anglice eidem Domino... remisit et quittavit omni-
armorum tactus, ita ut hi de Apentat bus et singulis suis subditis.
liberi dicantur, qui militari servitio non APERT.E LITER.E, quae vulgo patentes.
essent obnoxii. Haec conjectura utcum- Synodalis Epistola Concilii Viennensis
que fulcitur sequenti voce et scutagio : ad Paschalem PP. : Cujus confirmation's
quod fere idem sonat. Vide Wapenta- argumentum per Apertas nobis Literas
chium. significare dignemini. Qccurrit praeterea
1 APENTICIUM. ^Edificii appendix hu- in Chartis aliquot Danicis ann. 1321. et
milior, Gall. Appentis, Angar. Liber 1323. apud Pontanum lib. 7. Hist. Dan.
Anniversariorum Monast. S. Germani pag. 430. 433. Eaedem Chartx Apertae di-
Paris. B. fql. 18. v°: De 40, solidis Pa,-is. cuntur in Charta Caroli Imperat. in
quos percipimus Parisiis super Apenticiis Chronico Laurisham. ann. 779 ; Ex nos-
juxta portam Regis. Apendaria eodem tra auctoritate habeant, et defensare va-
sensu ibidem fol. 54. Computus genera- leant secundum legem. sicut per Apertam
lis redituum Regis Franc, ann. 1202. Chartam usque nunc auctoritas Regum
apud D. Brussel Tract, de Usu Feud, defensavit et denuo confirmavit.
torn. 2. pag. 209 : Pro aulis Vernonis APERT.E TERRJE, Aratro proscissae,
cooperiendis, et pro uno Apenticio fa- in Charta Longobardica torn. 1. Italias
310 APE
sacrae pag.47.48, Aperire Terram, torn. 9.
pag. 277. Vide Aprisio.
APERTI LIMITES, qui ex lege patent,
et pervii sunt itineribus et mensuris
agendis, apud Hygenum de Limitibus.
** APERTURE feudum, Apertura feudi
et cAperibile feudum. Vide in Feudum.
2. APERIRE, Annuntiare, monstrare,
patefacere. Placidus. Glossar. vet. ex
Cod.
0
reg. 7646.
APERIRE CURIAM, LEGEM, Aliquem
ad litigandum admittere. Charta ann.
1328. in Reg. 69. Chartoph. reg. ch. 28 :
En ladite information n'avoit chose que
lois et vote de droit ne deust estre audit
Raoulin Aouverte, par la vertu duquel
jugement nous lieutenant dessusdit li
Aouvrismes loi, et feismes faire criees.
Sentent. praepositi capit. Tervan. ann.
1358. in Reg. 105. ch. 341 : Le suppliant
nous requist a grant instance que nous li
vousissiens assauler le court des frans
homines de nosdis seigneurs, pour enten-
dre ad die qu'il vaurroit dire ; lesquels
nous li assaulames et Adovrimes court.
APERTjE literal, terras, Aperti limites.
Vide in Aperire 1.
* APERITIO TESTIUM, Eorum testifica-
tiojuridica. Statuta Mantuae lib. 2. cap.
14. ex Cod. reg. 4620: Post testium autem
Aperitionem fiat publicatio. et non repe-
tantur testes super eorum dictis ad peti-
tionem partis,
* APERITORIUM. [ APPARATURIUM.
DlEF.1
^ APERTILIS, av<nxT6c, Apertus, apud
Janum Lauremberg. in Supplem. Anti-
quarii.
* APERTINENTES, Appendices, ut Ap-
pertinentias. Charta Berthae comit. pro
monast. Montis-major, ann. 6. Lotharii
reg. Franc. : Mancipia cum suis Aperti-
nentibus, vel quidquid ad ipsam villam
aspicit.
1 APERXINENTI-ffi, apud Baluz. torn. 2.
Hist. Arvern. pag. 255. et alibi. Idem
quod Appertinentise, seu Pertinentias,
Appendices, Gall. Dependanc.es.
APERTIO, Apertionis mysterium ; Cere-
monia , qua Sacerdos accedentis ad
Baptismum nares et aures tangit, di-
cens Epheta, id est, Adaperire. S. Am-
brosius lib. de Initiandiscap. 1: Aperire
igitur aures, et bonum odorem vitas seter-
nae inhalatum vobis munere Sacramento-
rum carpite. cum Apertionis celebrantes
mysterium diceremus, Epheta. quod est
Adaperire. etc. Idem lib. 1. de Sacrament,
cap. 1: Ergo quid egimus Sabbato? nempe
Apertionem. Qu& mysteria celebrata sunt?
Apertionis.
VERSUS APERTIONIS, in Regula Ma-
gistri cap. 44. Domine,labia mea aperies,
quo scil. sacra Liturgia aperitur.
5 APERTIO FEUDI. Vide in Aperire.
1 APERTIO ORIS, Gall. Ouverture de
bouche, Vox juris Pontificii. Nova Cons-
titutio dementis XI. adversus caeremo-
nias Sinenses : Decernentes prassentes
Litter as... nullo unquam tempore de sub-
reptionis. vel obreptionis, aut nullitatis
vitio... retractari.in controversiamvt'Cari,
aut ad terminos Juris reduci, seu adver-
sus illas Apertionis Oris. restitutions in
integrum, etc.... pretextu venire posse.
Solemni ritu et apparatu in consistorio
summus Pontifex recentis Cardinalis os
solet aperire.
APERTORIDM, Officina; taberna aperta
in qua artifices palam opera sua confi-
ciunt, ex Gallico, Ouvroir, tametsi vox
haec Gallica ab opere, vel opera, nostris
ceuvre. deducta videatur, unde ceuvroir
et ouvroir, pro officina : nam et Ouvrier,
pro opifice dicimus. [Apertorium itaque
APE APH
dici videtur pro opertonum, vel pqtius 47. v« : Risus, oscula, amplexus. ac alia
operatorium , ab operators, Ouvrier. ] signa Apetiliva experientias copulas conju-
Charta ann. 1194. apud Catellumin His- galis.
toria Occitana lib. 4. pag. 645: Si vero * APEUTISMENUS. Alex. latrosoph.MS.
ad tabulas numularias. vel ad Apertoria, lib. 2. Passion, cap. 80: Thenasmus est
vel domos civium Biterris confugit, non passio intestini Apeutismeni. Ubi Glossae,
debet inde violenter extrahi, etc. t. Recti.
APERTULARIUS, seu Apercularius, Ef- t 1. APEX, Decretum Imperatorium.
fractor, in GlossisLat.MSS. Regiis Cod. Saepe occurrunt. Apex, Apices, pro Ins-
1013. et Isidori. [Janus Lauremberg. in trumentis, Diplbmatibus, Epistolis, etc.
Supplemento Antiquarii : Apertularius, Vita S. Innocentii Episc. Dertonensis
6Xaff(iot exwv ""io;, Equus contusions labo- torn. 2. April, pag. 483. F: Praecepit
rans. Idem : Apertularius, OVPETCSVO-XTTJI;, Constantinus omnia restitui, quidquid
Janitor. Melius Gloss. Lat. Gr.: Apertu- occultum fuerat. Et ordinavit eum Epis-
larius, O'jpEirotvotxTr;;. Alias GrSBC. Lat. : copum, deditque ei Apicem, qui ei omnia
6upE7ravocxTY);, Effractarius, Qui vi effrin- restitueret. Vide Apices.
git vel aperit fores.] 1 2. APEX, Est Pileum subtile, quo Sa-
| APERTURA, Expositio, Explicatio.cerdotes gentiles utebantur, appellatus ab
Concil. Tolet. VIII. torn. 2. Cone. Hisp. Apiendo, id est, a ligando. Isid. lib. 19.
pag. 541 : Hujus sanctee fidei regula id- Orig. cap. 30. Festus vero : Apex, qui
circo nunc tractatus non recipit Apertu- est Sacerdotum insigne, dictus est ab eo,
ram, quia et a sacris Doctoribus abinde quod comprehendere antiqui yinculo,
constat exposita. Spicil. Acher. torn. 9. Apere dicebant, unde aptus is, qui conve-
pag. 326: Legalis et nuntiis per eamdem nienter alicui junctus eat. Hinc
sedem missis ssepe numero oblationes et | APICES FASTIGATI, pro Pileis cacu-
varix Apefturse factas sunt. Quo in pos- minatis, quibus utebantur Alani, apud
teriori loco Apertures idem sunt ac via Isidorum [«* lib. 19. cap. 23. sect. 6.]
seu media quse quis tentat vel aperit, teste Hofmanno. Hujus Lexicon con-
ut ad propositum possit pervenire. sule.
^ APERTURA.M FACERE, Aperire, apud | 3. APEX, Episcopos et Abbates Api-
Lobinel. in Glossario ad calcem torn. 3. ces vocabant, forte quod Flaminum di-
Hist. Paris. gnitatis nota erat pileus quern Apicem
° Propositum^ oblata conditio, Gall. appellabant. Annal. Benedict, torn. 5.
Offre, ouverture. Joan, de Monsterol. pag. 664:
apud D. Le Beuf torn. 3. Dissert, pag. Teropore sub cujus miracula magna peregit
470 : Quatenus ignorantibus notum esset, Angilbcrtus Apex, quo Deus astra beat.
quibus circumstantiis et conditionibus
praefatus quondam rex Karolus dictas * APEXA60. [Gall.saucisse rotie.ViEF.]
oblationes, ques apertures vocitantur, fa- 1 APHETA, Grasce aqpsTY);, Preetor apud
ciebat. Romanos dictus est, quod signum daret
APES, APIS, Alveare apum. Lex Salica in Circensibus emittendarum quadriga-
Edit. Heroldi tit. 9. § 1 : Si quis Apem rum a verbo iqp-.lvat mittere. Vide Lexi-
de intro clavem furaverit. Editio Pithoei con Hofmanni.
habet: Siquis unum vas Apium, etc. § 3 : ^c APHILOS. [Gall, sans amis. DIEP.]
Si quis unam Apem, hoc est, uno vascello, APHOPLISTA!, aafov^iycan, Exarmato-
furaverit, etc. Editio Pith.: Siquis unum res. Julianus Antecessor constit. 15. |
vas cum Apibus, etc. Interdum ipsum 10 : Cumque in provinciis Prassides justi
apum examen. Lex Bajuvar. tit. 21. cap. mittuntur, superfluum est latrunculatores
18 : Si Apes, id est examen, alicujus ex mittere, et eos, quos biocolytas, id est, qui
apili elapsum fuerit, etc. Adde cap. 9. violentias prohibent, vel Aphoplistas va-
Vandelbertus de Miraculis S. Goaris cant ; id est, eos. qui privatis hominibus
cap. 32 : Ego tibi pro munere unam arma habere non concedunt, ne rapinas
Apim (sic enim vocare rustici Examen aut aedes faciant, etc. [** Idem ibid. §
Apum consueverunt) hue protinus affe- 60.] Ugutioni vox nota ; sed perperam
ram. explicata : Aphoplista, qui privatis om-
* APESATOR, Qui appendit, ponderat. nibus arma senea habet, vel cxdere fa-
Concordia Venet. cum Ferrar. ann. 1230. ciens.
apud Murator. torn. 4. Antiq. Ital. med. T APHORISMUS, A Grseco, apoptqjiic,
sevi col. 365 : Excepto, quod pro ponde- Liber in quo breves sententiae Physicis
ratione staderise, debeant solvere Apesa- necessarise. Petrus Diaconus de Viris
tori.... pro mercede sua decem imperiales, illustribus Casinensibus cap. 35. apud
pro quolibet milliario, et non ultra. Nos- Murat. torn. 6. col. 51 : Johannes medicus,
tris Appesart, Incubus, suppressio noc- supradicti Constantini Africani discipu-
turna, vulgo Cauchemar, Ital. Pesarvolo, lus et Casinensis Monachus, vir • in Phy-
Hispan. Pesadilla. Radulph. de Presles sica arte disertissimus ac eruditissimus :
in lib. 15. cap. 23. de Civ. Dei: Et aussi post Constantini sui magistri transitum
des Dyables. qu'ils appellent Epicalte ou Aphorismum edidit Physicis satis neces-
Epicaltem. que I'en appelle I'Appesart. sariurn. Vide Aforismus. [** Isidor. Ori-
* APESTIS. [Gall, avidite insatiable. gin, lib. 4. cap. 10 : De libris medicinali-
DlEF.l bus. Sect. 1. Aphorismus est sermobrevis,
* APETISSARE, Imminuere, decrescere, integrum sensum rei propositse scribens.
Gall. Apetisser, olim Apeticier. Instr. Nomen dedit Hippocratis liber.]
ann. 1359. inter Probat. torn. 2. Hist. * APHOTOCEPHALUS, Lo ambicioso, in
Nem. pag. 222. col. 1: Quod ubi vadia Glossar. Lat. Ital. MS.
officialium,impositionis et gabellas noviter •} APHTHARTOCITJE, Haeretici ex Eu-
indictarurn pro subventions guerrarum, tychianorum secta pullulantes : Serva-
universaliter Apetissentur. Lit. ann. torem nostrum corpus a conceptione
1367. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag. immortale habuisse commenti sunt.
12 : Nostre droit en ressort.... sanz estre Sanderus haeres. 106. Baron, anno Christi
aucunement Apelicie. etc. Charta ann. 535.
1406. ex Bibl. reg.: Si est le peuple moult APHUS. Charta Alani Episcopi Auti-
Apeticie de cests derniere mortalite. siodorensis apud Sammarthanos : Si
* APETITIVDS, Appetens, appetitum Episcopus venerit in villam..... accipiet
indicans, Gall. Appetitif. Acta dissolut. patellam, cacabum, scutellas, Aphos, cul-
matrim. Ludovici XII. ex Bibl. reg. fol. citras. Sed videtur legendum cyphos, seu
 API API API 311
»cyphos. Mallem, Anaphos. Vide Hana- c APIASTRUM, at Apiarium, Locos lor ees.[**A\io sensu ex inscript ap.
JHW.J ubi sunt apum alvearia. Vita B. Robert. Marat. 909.11. vide apud ForcellH
« APHTA, Piscis, sardiniae species. de Arbriss. torn. 8. Febr. pag. 611. col. 1APICULARIUM, Afvear, Gall. Ruche
Tract. MS. de Piscibus cap. 128. ex Cod. 2 : Sicut enim fertile Apiastrum examina d'abeiUes, apud Spelmannum in Lexico,
Teg. 6888. C : Aphyx species est qu& Ce- sua cireumguaque dispergit.... Ex hoc sed apud Muratorium torn. 1. part. 2.
terin a Gattia appeUatur, Agathopoli Cal- itaquevenerabihum apum mystico Apias- pag. 42. col. E. Apicularium idem est
Kques vel Laschez, Massilia Harenguade. tro, etc. Vide infra Apistrium. quod Apiarium seu locus in quo sunt
F* Vox Ciceroni non ignota. Vide For- * APICARE, ab Ital. Impiccare, Ligare, plerague apum alvearia: Si quts ex Api-
cellin. Lexic. Plin. Hist. Natur. lib. 81. seu ad furcam suspendere. Bareleta cularto vasculum cum apibus furaverit.
cap. 8. sect. 44: Apuam nostri, Aphyen serm. in fer. 5. bebd. 1. Quadrag. : Sus- [*» Vide ApiculareJ
Grseci vacant, Gr. fAiputj.] pendit septem viros de domo Saul, etper OAPICDLI, ut ApiceUi, diminut. ab
APpYTREARIA. Testamentum Audonis dies aliquot steterunt ibi Apicati. Vide Apices, liters. Vita S. Betharii torn. 1.
Episcopi Veronensis ann. 11. Ludovici Apicire. Aug. pag. 171. col. 2: Quamquam lacry-
Pli, apud Ughellum : Ut si Patriarcha, APICELLfi. Cbarta Willelmi Regis Si- nue operiant oculos meos,ne valeantnotare
vel Abas . .. ipsam curtem subtrahere vo- ciliae apud Ughellum torn. 7. Ital. Sacr. Apiculos.
luerint, aut per qualecunque ingenio ali- 409 : Insuper confirmamus eidem Mino- APICULUS, Ligamen, ex quo fUacteria
cui ea dedertnt,stn (sive)per Apnytrearia, rensi Eccleste omnes homines de eadem dependent: et profllis accipitur. Apicere,
tHtt in beneficio, aut n Patriarcha ad terra, qui dicuntur Apicellas, prtefatte ligare. Ugutio. [«* Vide Festum ef For-
manus suets tenuerit, etc. Sed legendum EccletsisB pertinentes, apothegarios 2. et cell. in voce Apiculum.]
per emphyteosin, aut prsestariam, aut furnarios 2. mandantes et firmiler prteci- Y 1. APICUS, &mnxt<rr)|C »« IoufcpviXto«,
quid simile. pientes, ut tarn homines ipsi, qui dicuntur Opicus, in Supplemento Antiquarii.
*l.APIA,intergladiosvetitosrecensetur Apicellas, quam et ipsi 2. apothegarii... ei [» vide Juvenalis locos apud Forcelli-
in Stat. ciyit. Astae cap. 92. pag. 84. v° : respondeant. num in voce Opicus, ita enim legen-
Cttadii vetiti sunt isti :... omnes falzoni, VAPICELLI, ut mox Apices. Vita S. dum.l
Apia,
r
piolse, jusarma, etc. Dunstani Episc. Cantuar. torn. 4.* Maii ^t 2. APICUS. [Papa, propter
* 3. APIA. [Platea. DnsF.l pag. 846 : Acceptes obsecro, sola septus sacerdotum dictum apex. DIEF.]
< 1 APIAGO, Apiastrum seu Mellissophyl- connexione caritatis, horum Apicellorum APIDISCDS. Gloss. Sax. MM
ion, O&H. ifelisse, quibusdam CitroneUe, tenuem cpngeriem, vix ebenina titulatione discus, we b b oc, id est pecten>
sic dicta quod flares ejus apes maxime styloque fuscanti concretam. torius uncus.1
appetant. Papias MS. Bituricensis. * APIGERE, CIRE. [Gall. lier. DIEF.] >k APIERIUM. [ApiFEETUM. DIEF.]
* Glossar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7698: APICES, pro scriptis, epistolis, passim APIFER, Magister apum, Ugutionl.VIde
iApiago, Senechon. usurparunt sevi tnferioris Scriptores. Apiaster.
APIARIUM. Ugutio: Apiarium, locus, Glossae Graec. Latin. Apex, Divini Apices, » APIFERA, Funet nautiti. Catbol.Vide
ubi aunt, vel mellificant apes. Gloss. S. rpa(t(M( p«aiXiwc. Vide Savaronem ad Si- mox.
Benedict! : Apiarium. aeXeaaatov, vox donium, et Juretum ad Symmachum. » APIFERIOH, Quo cornua antennas Un~
Columellffi nota. Lex. Wisigoth. lib. .8. [Mabillon. Liturgiae Gall. pag. 266. col. duntur ante et retro, in Glossar. Protinc.
:
tit. 6.1 8 : Si quis apiaria in civitate, aut 1 : Hoc itaque sanctum iejunium in Lewi- Lat. ex Cod, reg. 76W.
I* ItUla forsitan conslruxerit, etc. Vas ticis Apicibus per famulum tuum Moysen APHTRIUM et APISTBBIUM, Alveariam
jAjwm, in Lege Salica tit.j9. 81. Vascu- evidentius declat*asti.] [«° Theod. cod. apum, Ugutioni. fVide Apiarium.}•"
ftttn Apum, in Leg. Bajuvar. tit. 21. cap. lib. 16. tit. 2. const. 7 : Lectores divino- He APirUSUS. [Gall, turoau. DlBF.]
& Alvearia Apum cum ipsis apibus pro- rum Apicum, et hypodtaconi cxterique * API6LUM, Para plauatri, qtiod aiterl
" ta ab ofasessis in bostes, in Hist.Aus- clerici. vide Dirksen. Forcellin. et supra inbsereat, sic dicta, at videtur, ab Hal.
Ji ann. 1289. Apium detinue, apud Apex 1.1 Appigliare, adhserere. Stat. Avelln aaBV
fericum Vital, lib. 5. pag. 582. Apium oo APlCIO, i. q. Apiarium, in Vocabul. 1496. cap. 146. ex Cod. reg. 4624: Si <*K-
*tHitnt*s, in Cbarta Henrici V. Imp. ann. 1482. ADEL. cui bubulco vel conducenti boves eum
tan. 1113. apud Nicol. Zyllesium in S. APICIOSUS, Calvus, Calvaster,in Gloss. plaustro... contingat quod ruperit... Oe
tfftximino, nag. 49. Vide Capitul. de Isid. Festo ^pica, dicitur ovis, qu& ven- aliquo Apiglo ejus plaustri vel celoj/rw,,
Hfllfis ann. 800. cap. 17. p> Gemma Gem- trem glabrum habet. [Puto Legendum possit... capere... ad dictum suumpuntf-
tnar. t Apiarium, ein bynenkorbe(&lve\is)f AlopeciBsus, quam vocem pro Calvus trum, et dutam «uom celoyram ten Api~
otffctom cficunt Apiastrum.} usurpavit Octav. Horatian. Vide Alope- glum ejus, vel eorum, aptandum vel ap-
«• APIASTELLUM. Peyenkraut, in Vo- ^ tandam, licite et sine poma.
cabal. ann. 1482. Vide Apiago. ADEL. APIGIRE , Ligare. Apicitus , Ligatus. o APILA6IUM, ivtB erigendi sea cons-
• APIASTBR, APIASTRA, Espec, in Glos- Gloss. Isid. [Gerhardus emendat Aptare, truendi porticus nundinarios, ubi raer»-
Bar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. Avicula, ligare, Aptatus, ligatus. Cerda vero Alii- ces venum exponantur, a pilis quiboa
quse deglutit apes.quas Es nostri appel- cere, ligare, Allicitus, ligatus, a Licio. sustentantur dictae. Charta ann. 188B:
labant. Consuet. Calvimont. in Atrebat. Sed Graevius credit ferendum esae vul- Quondam domum fortem, cum... furifrtw,
ton. 1229. ex Beg. 198. Cbartopb. reg. gatum, et posteriores scriptores id for- iniroitibus, exitibus, Apilaqiis.fene***-
en. 441: Les trauvaiges de mes terres sont masse ex Apere, quod est ligare. Cic. de giis, et pertinentiu unwersts. Vide infra
miens, ainsi corrime etles seuent, si comme Nat. Deorum : Baldu* multa dixit, etiamsi PiloS.
4» ^aisseaux de Es. P* Vide Leiseri Jus minus vera, tamen apta inter se et cohse- o 1. APILAMEHTUM, Jus flgendl paloa
Georgic. lib. 2. cap. 21. sect. 8. Stabilim. rentia.] aggeris sustinendi causa. Charta ann.
Ludov. IX. cap: 165. Boutillierii Summ, % APICULA. [Pinsa. DIEF.] 1898. in Reg. 147. Chartoph. reg. ch. 20:
rural, tit. 85. In Cbarta S. Stepbani Di- APICULARE, idem quod Apiarium, in Abbas monasterU S. •Satvatons Lodovm
Tionens. apud Perardum in Burgund. Lege Longob. lib. 1. tit. 25. ( 87. [*> Ro- facit pro Apilamento paaeerite sui molen-
rag. 45: Jnventio vasorum opium, ubi thar. 828. Vide Apicularium.\ dini.... duos denarioe.
Bonberius in Observ. ad Consuet. Bur- APICDLARII, Qui jure abollagii, de °2. APHiAM£MTUM, Fulcrum, fultura.
gund. cap. 58. sect. 16. Legere jubet quo supra, in silvisdominorum gaudent. Gall. Appui, arc-boutant. Charta aim.
«txuorum apium, quern erroris arguit Regestum Castri Lidi in Andibus f. 27 : 1888. inter Ordinal, reg. Franc, torn. 8.
locus a Carpenterio allatus et alius in Comes habet etiam summam mellis, et 4. pag. 280: Quod dicti carrayrarU possunt
voce Abollagium, quam videas.] Aliud solidos de Apiculariis. Aurilleurs dicun- cognoscere tarn ex rutnw porietum,
Glqssar. Lat. Ital. MS. : Apiaster, la tur in voce ex Apicularius formata, fol. quam ex occupacionibusetusurpacionibus
maistro delle ave. [°° Gemma Gemmar.: 55. Ex quo sequentia descripsimus : Bo- trabum et fustarum, Apilamentarum (I.
Apiaster est apum magister. Vide^pi/er.] rel et Chrestien du Burau ant I'Aurillerie Apilamentorum) ac aliter. Vide AppUla-
5 APIASTRA, Merops, avis quse inter par tote la Forest de Burcai et de Cloipas : gium.
volandum apes deglutit. Servius in 4. et ont chascun doze Mansais ou premier APILE, Alveariam apum, in Lege Ba-
lib. Georgic. : Meropes sunt aves virides, pasnage et poent prendre les ees en cette juvar. tit. 21. S 8: Si apes, id est examen.
f t vocanturApiastne,quia apes comedunt. maniere. Se les ees sont en crous de chesne alicujus ex Apili elapsum furaverit, etc.
Papias MS.EccIesiae Bituricensis: Apias- ou d'autre arbre, I'Aurilleor poent escrou- [Vide Apiarium et Apicularium.]
trte, aves qua apes comedunt, unde et ser I'arbre ou eles seront. Et seil ne les ^APIHARI, pro Atinari vel Aginari,
dtcunfur. Vide Craulus. poent aveir, pour escrouser, il poent I' ar- hoc est, In parvo morari, legendum
j APIASTRIlHf, Locus ubi sunt apum bre estraissier a doze pied de haut, se U censent Bartnius et Casaubonus apud
alvearia. Papias in MS. Bituricensi : ne les poent aveir autrement. Et se U tro- Graevium in notis ad Glossas Isid. Vide
Apiastrium ubi sunt apes, sic aoiarium vent aucun emblant ees en la Forest, til Atinari. Emendationi favet vox se-
voi sunt aves, violarium ubi viote, rosa- qui i seront trove, feront au Seigneur 60. quens.
rium ubi ros*. sols Gen. d'amende, et li Aurilleor auront 1APWARII, memorati Trebellio Pol-
312 APL
lioni in Gallienis cap. 8 : Cyclopea etiam
luserunt omnes Apenarii, ita ut miranda
quaedam et stupenda monstrarent. Non
sunt rhedarii seu aurigae, Graece aTcr,v<i-
pio:, ut quidam virdoctus contendit; sed
ab Apinis dicti Apinarii, scurrae videli-
cet vel ludii, qui moribus et gestibus
fabulas et historias desaltabant in scena
et varia miraque in iJlo genere ostende-
bant, ut hi Apinarii qui Cyclopea luse-
runt et totam illam Cyclopis fabulam
expresserunt. Hofraannus in Lexico.
Vide
0
Apenarii.
Haud scio an hue referenda sit vox
Apiniaulx ex Chartul. Latiniac. fol.246.
v°. ubi inter emolumenta, quae ex nun-
dinis Campaniae percipiebant monachi
Latiniacenses, recensetur praestatio ex-
soluta ab iis, qui Apiniaulx vocabantur :
nihil quippe mirum est a scurris vel
ludiis aliquod exactum fuisse tributum :
Ce sont aucunes fermes qui estoient de
prouffit a I'abbaye de Laigny es foires de
Champaigne et Brye.... Cil d'Apiniaulx
et autres menues trueues Ixx. livres.
APIO, Ligo. In Gloss. Arab. Lat.
[Vide Apex 2.]
* APIOS. [Gall,figueseche.DIEF.]
<* APIPHORIUM, i. 9. Apiarium, in
Vocabul. ann. 1484. ABEL.
* APIRIFIUM, RISIUM. [Cicuta. DIEF.]
1 APIS significat formam virginitatis,
sive sapientiam, in malo. invasorem. Pa-
pias MS. Bitur. ex illb forsan officii
Ecclesiast. in festo S. Ceciliae : Cecilia
famula tua. Domine, quasi Apis tibi ar-
gumentosa deservit, etc. [*** Conf. Isidor.
Orig. lib. 7. cap. 6. sect. 53.] * [Vulgo
abeille : « apes, non apis. (App. ad Pro-
bum, Meyer, text, bas latins, 2, 1. 84). »]
°* APISMA est vitis qusedam quae vi-
num dulce facit, (f. Apiana sc. uva) in
Gemma Gemmarum.
1 APISMERGIS, La calentia aparum.
Glossar. Isid. ad quod Graevius haec ad-
dit : Spectant haec locum Virgilii in 5.
-(Eneid. :
Tranquillo silet imraolaque atlollilur unda
Campus, et Apricis slalio gralissinta mergis.
Vide ibi Servium. Videtur itaque le-
gendum : Apricis mergis, loca parum
calentia. apta. Periit ultimum verbum
apta. Sunt autem aprica loca, quae non
sunt nimis calida. ut notum est.
1 APISSIMUM, Otium largissimum, Pa-
piae
0
in MS. Eccl. Bituric.
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646 :
Apissima, ocio largissima. Apissimo, diu
largissimo.
1 APISTERIUM. Vide Apiferium.
* APISTRIUM, Apisteriutn, Apiarium,
Ruche oil les mouches font le miel, in
Glossar. Lat. Gall, ex cod. reg. 7679.
Vide Apiarium, et supra Apiastrum.
APITERNUS, qui rebus caret mundanis.
Ugutio.
* APIUM. [Distinguit DIEF. APIUM
CANINUM, RANINUM, RUSTICUM.]
^ APL/E, Graecis ircXat, Soleae quas
Graeci etiam aavSaXta dixere. Hofman.
APLANARE, Planum reddere, colere,
Gall. Aplanir. Charta Hispanica aerae
818. apud Sandovallium in Sylone Rege,
et Yepezium torn. 3 : Non est dubium,
sed multis manet notissimum, quod istum
locum, quod dicunt Oveto. tu jam dictas
Maximus erexisti, et Aplanasti ilium
cum servos tuos et scalido nemine ppssi-
dente et populasti de tnonte. etc. Ubisca-
lidus ponitur pro squalidus. Infra :
Hunc locum squalidum a nemine havi-
tante irrumpimus, etc. [Extractum com-
puti Raymundi Chaberti Castellani
ann. 1336. Hist. Dalphin. torn. 2. pag.
APL
325 : Primo videlicet, pro fractura rupis
super qua dictum castrum est sedificatum,
et pro derochatura rupis ante turnm, li-
cet modum sit Aplanata, ut expedit, et
pro faciendis terraylliis murorum. etc.]
° Hispan. Aplaner. Nostri Ahonnier et
Aonnier. eadem acceptione, usurparunt.
Monstrel. 1. vol. cap. 18 : Plusieurs la-
boureurs et manouvriers, qui alloient de-
vant ladicte lictiere d tout louchez et au-
tres instrumens, pour reflaire et Ahonnier
les chemins. Ch. ann. 1421. in Chartul.
Corb. sign. Ezechiel fol. 109. v° : Et
prendront terre pour terrer ledite vin-
gne.... oil il lui plaira. par si qu'il sera
tenus de Aonnier le place, oil il ara
prins ledite terre. Aplanir vero dixerunt,
pro Polire, componere. Gall. Polir, ren-
dre uni, arranger, ajuster. Guignevil. in
Peregrin, hum. gen. MS. ubi de exqui-
sito corporis cultu :
Un jour lu li caiifes le bain,
Puis si I'estuves lendemaio,
Tu le pignes el le blondis,
El Apianies et polis.
Eodem sensu Aplanoiier, vide in Tin-
tinnabulum. Hinc forte Aplaigner, Fe-
lem delinire, in Vit. SS. MSS. ex Cod.
28. S. Viet. Paris, fol. 67. v°. col. 2 : En
eel tans fu uns hermitains, hons de grant
verlu. qui avoit laixsie toutes chores por
Dieu, et n'avnit nule chose fors que une
chate, laquelle il Aplaignoit souvent. et
ausai com sa compaigne en ses genouz la
norrissoit.
APLANES, Firmamentum : ex Graeco
amXavTic, i. non erraticus. Macrobius lib. 1.
de Somnio Scipionis : Prima ilia stelli-
fera sphsera, quae proprio nomine dicitur
cesium, Aplanes apud Graecos vocatur,
continens et arcens cxteras. Joan, de Ja-
nua : Aplanos, vel Aplane, vel Aplanes,
id est, firmamentum, quasi sine errore,
quia semper movetur in eodem loco, et
acuitur in fine. Dungalus Reclusus de
Solis Eclipsi ad Carolum Magnum : De
novem circuits, qui Aplanem ilium am-
biunt, hoc est maximam sphasram, in
qua 12. signa videntur infixa. et cui sub-
jectse 7. alias sphasrae, etc. Infra : Maximse
sph&ras 12. signa continenti, qvas Apla-
nes vocatur. Rursum : Mundani ergo
anni finis est, cum Stellas omnes, omnia-
que sidera, quse Aplanes habet, a cerlo
loco ad eundem locum ita remeaverint,
etc. Radbodus Episcop. Carm. in S.
Suibertum Episcopum :
Nonne luas modulis oblectat dulcibns aures
Orbibus Aplanes obvius empyreis *
Vide Joan. Sarisber. lib. 2. Policrat.
cap. 16.
APLATA. In veteri Expositione verbo-
rum Juris MS. apud Spelmannum, haec
leguntur : Aplata, hoc est, pro curio.
Etiamnum dicimus, a plat, pro plane.
APLAUSTRUM, pro Aplustrum, vel
Aplustre, in Vita S. Appiani Monachi
Ticinensis n. 10. Est porro Aplustrum,
tabulatutn ad decorandum superficiem
navis adpositum. Ita Schol. Juvenal.
Sat. 10. Gloss. Lat. Gr. Aplustra, Trrepbv
KXoiou u>; 5 'Evvio?. Alibi : TO "Axpov TT-,;
•repwpa?. f * Vide supra Amplustria et
infra Aplustre, et confer Jal, Archeologie
navale vol. 1. pag. 166, qui ex Gloss. An-
glos. Bruxell. sec. X laudat : Aplustra,
G e r e d r u . G e r e - ^ o r , plur. G e -
r e 'b r u idem est ac r o ^ g o r , Remus.
Apud Somner. autem legitur G e r e d u ,
sing. G e r e d a . Germanis hodie Ge-
rseth. Armamenta.]
j APLEGIARE, Plegium seu vadem
dare. Charta Guillermi D. de Linieriis
ann. 1268. apud Thomasserium Consue-
APL
tud. Bituric. pag. 196 : Concedimus quod
dicti Burgenses non possint capi, nee in-
carcerari. nee detineri, dutn tamen pos-
sint se Aplegiare, excepto furto, homici-
dio et raptu. Vide Plegius.
* Aploier, nostris olim, pro AcqvAes-
cer, Assentiri, acquiescere. Vita J. C.
MS. ubi de petitione matris filiorum
Zebedaei :
Je TOUS requier, dist ele, Sire,
C'* ce voiis voellies Aploier,
S ue vous me voellies otroier
ue mes deux fiex, que cbi vees,
En paradis vous assees,
L'un, biau dous Sire, a vostre destre,
Et 1'autre ausi a vos seaeslre.
* Apploier vero, Caput prae metu flee-
tere sonat, apud Phil. Mouskes ad ann.
1214 :
Et quant on escrie Monjoie,
N'i ot Klamen qui ne s'Apploie...
Cis molt esuiaia les Flamens.
* APLESTIA, TUS. [Gall, avidite insa-
tiable. DIEF.]
* APLISTIA, Crapula, saturitas, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7641. Gloss. Gr.
Lat. airXY](jTea, avaricia, nummaria cupi-
ditas.
1 APLOBLATTEUS, vel Aploblattius.
Charta Cornutiana apud Mabilloniuna
de re Diplomatica pag. 462 : Item vela
Aploblattea, coccoprasina, cantharata.
Ubi Aploblattea, idem mihi yidetur,
quod purpurea. Vide Blatteus in voce
Plata. Aplo autem posset esse a Graeco
6ntX6o?, simplex, nisi legere malueris,
Asproblattia, quod esse ab asper et blat-
teus.
1 APLOIDUM, Rete.piscatorium. Vox
Graecae originis ab aidoo?, simplex, unde
&nXot<;, Vestis simplex. Hinc rete dic-
tum Aploidum. quod ejus textura rara
sit et tenuis. Charta Curiae Remensis
anni 1250. in Chartulario S. Nicasii Re-
mensis : Ne navem mittere. pedes ire ad
piacandum, vel Aploida sua mittere, ad
piscandum ponere, vel levare prsesumant.
Etiamnum piscatores orae maritime
Normanniae instrumenta sua piscatoria
vocant Aplets ; nine ilia eorum vox fre-
quens cum navem ad piscandum cons-
censuri sunt : As tu tons tes Apletz f id
est, Omnia habes ad piscandum neces-
saria
0
?
Vox generica, qua quidquid pisca-
tioni necessarium est, imo et equi vel
bovis instructus signiflcatur, nostris
Aplait, Applect, et Applois. Stat. ann.
1376. torn. 6. Ordinat. reg. Franc, pag.
228. art. 13 : Des forfaitures que les ser-
ganfi prendront.... de ce qui sera porte a
somme, auront la somme et les bas et
Aplait. autrement harnois. Lit. remiss,
ann. 1379. in Reg. 116. Chartoph. reg.
ch. 128 : Comme Jehan Mignot et Jehan
Colin se fussent accompaigniez pour estre.
a un proffit a peschier ;... advint que
I'Apploit ou harnois dudit Colin fu plus
greve. Aliae ann. 1452. in Reg. 181. ch.
242 : Icellui Messent donna d'un Applect
d beufs, dont on lye ou attele les beufs,
etc. Vide infra Explectum.
* APLUDA, Fur furibus alii pannicii-
que. Placidus. Glossar. vet. ex Cod. Reg.
7646. Leg. Furfur frumenti, milii panni-
ciique. Vide Lex. Martin, v. Appluda.
* APLUSTRE, Gouvernail de nef, in
Glossar. Lat, Gall, ex Cod. reg. 7679.
Rithm. in Cod. 12. S. Martial. Lemov.
fol. ult. : Orbis Aplustre frangitur. . . .
Lucerna verbi moritur. Vita S. ^Egidii
torn. 1. Sept. pag. 300. col. 1 : Ibi vero
nautss egressi, ut Aplustria colligerent,
etc. Vide Aplaustrum.
 APO APO APO 313
[*> Alio sensu in Isidor. Origin, lib. centra sunt nata, aut syndetus fuit cum Tonsurse mordet HOD Apocopa finem.
18. cap. 7. sect. 3.] malo, aut invisibilis, aut in schemate, APOCOPUS, Spado, abscissus. Julius
| APNADES, 6Y)pxXElov, Vasis argenteiaut immobilis circa te extitit cursus in Firmicus lib. 3. Mathes. cap. 14 : Si
genus, in Supplemento Antiquarii. stellis. Ad quod vocabulum sic Bollan- vespertini ambo in diurna fuerint geni-
[** Vide Apptares. Vulcanius legit dus : Ita MSS. plerique. Tempus quo tura, inefficaces et Apocopos reddent, et
©r.ptxXaiov SUoaudiendo itoTr.piov.l sol (aliusve planeta) in eamdem partem qui nihil agere possunt. Suidae, otTtoxoTto:,
* APOBASMUM. [Gall. Saume infe- signiferi per eosdem numeros redit, per sunt exTO[i;at, interdum et a^cvsr;, id
rieur. DIEF.] quos cursus sui principium coeperat, est, debiles et imbecilles. [Ita vocem
| APOCA, Schedula quaquis fatetur seauoxaTaoraffiv vocant studiosi rerum coe- hanc usurpat S. Athanasius in Epistola
quippiam ab alio recepisse. Apoca de lestium. Columella : Potest ergo et re- ad Solitaries.] Vide Impotentes et Glos-
receptis, apud Lobinellum torn. 3. Hist. volutio Saturni planetae ad primum si- sar. med. Graecitat. in 'AHOXOTTO;.
Paris, in Glossario. Vide Apocha. tum intelligi, aut turbatio rerum et
APOCALIGUS, Miles caligatus. Adria- xaTaoraut; maligno ejus sidere concitata. * APOCRIFARI. [Loquendo peccare.
nus PP. Ep. adlrenemet Constantinum At MS. Rip. habet Apocasticus, Brech- DIEF.
Impp. in Concilio Nicaeno II. Act. 2. et tus Apostaticus, id est, retrogradus, aut * APOCRIPHUM. [Gall, doute. DIEF.]
ex eo Joannes VIII. PP. Epist. 200. de pptius, contrarius, maleticus. [*° Vide 1. APOCRISIARIUS, Nuntius, Legatus.
Tarasio Patriarcha Constantinop. : Quia Forcell. Lexic.] GlOSS. Basilic. ayyeXo;, o (r/;|xatva>v, S
ex Laicorum ordine, et imperialibus ob- APOCHA, APOCA. Petrus Damiani in aTtoxptatap'.oj, T. 6 Ta; ayyeXia;... StayylXXwv.
sequis deputatus, repente Patriarchatus Vita S. Odilonis cap. 19 : Protinus idem Lexicon Gr. MS. Reg.( Cod. 206 12.
culmen adeptus est, et Apocaligus contra Portuensis Episcoptis.... Apostolicss lega- TtpEffSy;, 6 7iapaxXr,To;, TJ 6 aTtoxp'.aiapio;.
sanctorum Canonum censuram factus est tionis Apocas dirCgit. Greecis aTtoyii, est Chronicon S. Vincentii de Vulturno :
Patriarcha. Id est, qui adhuc gregarius acceptilatio, ut apocha Senatori [et Ul- Imperator . . . . Apocrisiarium suum sibi
miles, novitius in rebus Ecclesiasticis piano.] Gloss. Lat. Graec. Acceptilatio, admodum carissimum illuc dirigere cu-
et tyro, statim factus est Patriarcha ; cxmovov ypap.(iaTtov. Hie vero diploma ravit, etc. Willelmus Tyrius lib. 2. cap.
quomodo a caliga ad Consulatum perve- quoavis significat. ' 19 : Ipse cum paucis Constantinopolim
nisse Marium dixit Seneca lib. 5. de * Quanquain Apocha, pro Chirographo ingressus, . . . prsecedentibus eum Impe-
Benef. Caliga enim spectavit potissi- interdum sumitur, ut in Stat. Avenion. rialibus Apocrisiariis, suam Imperalori
mum manipularios et gregarios : cum lib. 2. rubr. 13. art. 1 : Statuimus quod presentiam exhibuit. Idem lib. 18. cap.
universim caligati dicerentur aTpatnoTat si quis citatus non in domicilio, sed per- 24 : Insuper et de Imperials latere mitti-
£voivXoc, EUTeXeerrcpoi xa: ayaveerrepot, ut est sonaliter ad recognoscendum literam tur illustris Apocrisiarius, etc. Ita vo-
in Novella Justin. 74 ; unde ejusmodi cambii, Apocham, vel aliam scripturam cem, aTtoxpKTiafHo;, non semel usurpant
tyronum et militum militiae, anoxaXtyot privatam, etc. ; in usu tamen vulgatiori, Theophanes, Cedrenus, Nicetas, Cons-
<rrpaTetat CaligatSB militias, dicuntur Mo- accipitur pro libello acceptae vel solu- tantinus Porph. et alii.
destino lib. 3. Excus. in leg. 10. § 1. D. tae pecuniae, quietationis apocha, uti le- Id porro nominis inditum Legatis,
de Excus. In ea enim legendum arbi- gitur in Constit. Federici reg. Sicil. quod aTtoxptcfei;, seu responsa Principum
tror oOTOxaXcyou;, pro OCTCO xaXt'vo;. etsi ali- cap. 31. Gall. Quittance. Vide Apodixa. deferrent. Responsa enim non modo
ter videatur Salmasio ad Hist. Aug. * APOCHAPA, Una figura, in Glossar. Rescripta Principum ad supplicantium
pag. 290. quod suadet Adrianus PP. Lat. Ital. MS. [^ leg. Apocope. Versus libellos, sed etiam quaeyis decreta et
nisi hoc loco proverbium Castrense, memorialis : mandata appellabant. Sic Justinianus
o Caliga, intellexerit, uti usurpatum Aufert Apocopa finera, quern dat paragoge. Nov. 25. Ta patrtXtxa 7tapayy£Xu.aT«, a de-
dixi a Seneca. Vetus Inscriptio apud cessoribus suis otTtoxpiaei; aicta fuisse
Baron, ann. 285 : Honorati et Decuriones, APOCHARE, in Leg. 1. et 2. Cod. scribit. Atque inde Procopius lib. 3. de
et numerus militum Caligatorum. Theod. de Tribut. in ipsis specieb. in- bello> Vandal, veredarios scripsit esse,
1 APOCALYPSIS, aTtoxaXu^i?, Revelatio, fer, est pecuniam pro specie ipsa dare, qui elff Tac paaiXtxai; airoxptuen; mittuiltur :
Nomen, ut dmnes norunt, tributum li- species adserare. Nam cum Provinciales quo loco, aTcoxptdet; appellat negotia :
bro visionum S. Joannis Evangelistae ; species in urbem comportare pro tribute nam et Responsorum appellatione ne-
sed multis etiam libris apocryphis in- tenerentur, ut ab itinerum gravamine gotia, qua? inter personas invicem dis-
ditum fuisse observat Hofmannus in sese liberarent, pretium speciei ipsius sitas peragebantur, donarunt Scripto-
Lexico : hunc consule. susceptoribus dabant qui collatoribus res inferioris aevi, ut suo loco dicetur.
* Haud reverens in Apocalypsim mihi apochas seu securitates, tanquam re APOCRISIARIUS, Cancellarius, qui si-
videtur dictum Adami de Cameraco exsoluta, dabant : quod vetant binae gillum Principis servat, et diplomata
parlamenti Paris, primi praesidis in istaB leffes. regia signat. Jo. de Janua : Apocrisia-
Cod. reg. 4152. qui de Apanagiorum jure * APOCHITIA, in eo ab Apocha differre rius, Secretarius, Conslliarius, vel etiam
interrogatus, ait: Qu'il a oy alleguer et videtur, quod haec in casu venditionis, dicitur Cancellarius, quia ipse est Secre-
proposer moult de coustumes, usage et ob- ilia vero emptiqnis concedebatur. Pri- tarius Regis, vel Imperatoris, et ejus se-
servances ; et veu que gens coustumiers et vil. concessa Pisanis ann. 1269. apud crela scit. Penes eum cura erat annul!
non clercs en parloient comme S. Jehan Lam. in Delic. Erudit. inter not. ad Regii, quo diplomata et regia praecepta
de I'Apocalipse ; mais il ne vit oncques Chron. ifnper. Leon. Urbevet. pag. 275 : subsignabat. Honorius Augustod. in
homme bon clerc, ne bien fonde en jus- Item quod officiales et bajulivi nostri.... Gemma animae lib. 1. cap. 185 : Huic
tice, qui de coustumes et usages n'en par- Pisanis, qui praedictum drictum solve- (Episcppo) dum regimen committitur
last sobrement et en grant doubte. rinr, vel solvi fecerint, vendendo et Ecclesiee. baculus quasi Pastori, et an-
** APOCALYPSARI, revelare, in Gemm. emendo, ut superius est expressum, Apo- nulus velut Apocrisiario. id est, secreto-
Gemmar. cham vel Apochitiam patentem, eorum rum sigillatori, traditur. Proinde idem
T APOCARTERESIS, a Marcionitis dicta sigillo munitam, sine mercede vel pretio fuit .Apocrisiarius, qui Referendarius :
BSt mors violenta ex inedia vel laqueo aut exactions aliqua, illico tradere te- nam et Referendarium servasse annu-
accelerata. a verbo Graeco auoxapT£p£w. neantur. lum regium supra ostendimus, in verbo
Tertul. lib. 1. contra Marcion. : Hypo- 5 APOCHRISARIUS, APOCHRYSARIUS. Annulus. Id praeterca firmat Frigebo-
crita ut Apocarteresi probes te Marcioni- Vide Apocrisiarius. dus, scribens, S. Audoenum fuisse Apo-
tam. Idem eamdem vocem adhibet ad- * APOCIOSUS, Calvus, in Glossar. vet. crisiarium Regis ; quern Gesta Dago-
versus Gentes lib. 1. cap. 46-: Lycurgus ex Cod. re?. 7646. Vide Apiciosus. berti cap. 39. et 43. et Aimoinus lib. 4.
Apocarteresin optavit, quod leges ejus APOCOPARE, Abscindere, aTtoxoTrreiv. cap. 41. Referendarii inunus obiisse
Lacones emendassent. Alanus in Planctu naturae : Aureus ta- narrant. Ordericus Vitalis lib. 12. ini-
1 APOCATASTICUS. Vox Astronomica men crinis.... qui nee forficis Apocopatus tio, Gelasium PP. quern Cancellarii mu-
a Graeco aTroxaTdtrrafft;, Anniversarius industria, nee intricaturx manipulis nus antea gessisse ait. Apocrisiarium
reditus planetae in idem signum. Acta colligatus. etc. Infra : Hujus crinis tanta Prsssulum mox vocat. [** Vide Eich-
S. Sebastian! Martyris torn. 2. Januarii fuerat forficis demorsione succisus, ut hornii Hist. Jur. German. | 25. B.
pag. 274. B : PrsKcipe hodie ad te mathe- Apocopationis figura fere in vitium trans- sect. 2.]
sis venire doctorem, cui dicas illo tern- migraret. [Chronicon Ricobaldi Ferra- At postea in aula Regum, Apocnsiarii
pore te asperis casibus laborasse, et in- riensis Monachi inter Fragm. Hist, munus fuit circa res Ecclesiasticas :
quire per quas Stellas hoc tibi evenerit apud Stephanotium torn. 7 : Anno 1286. unde et Responsalis negotiorum Eccle-
mali; responsa ejus erunt procul dubio Carolus Rex mense Januario morbo pe- siasticorum dicitur ab Hincmaro lib. de
talia, quod tempus tuum a malitioso riit. Aiunt quod mxrore rerum adversa- Ord. Palatii cap. 13. idque officii gerebat,
Marie susceptum est, aut Saturnus Apo- rum sibi ingruentium Apocopata sit vita quod Constantinopoli Apocrisiarius Ro-
catasticus fuit, aut annus tuus ex diame- ejus ; i. e. abbreviata.J Lib. 3. Anticlau- manse Ecclesise. cujus instar erat: neque
tro susceptus est, aut climacterica tibi in diani cap. 1 : enim a Sede Apostolica delegabatur,
I 40
314 APO
sed deligebatur a Rege. Idem cap. 16:
Apocrisiarius, quern nostrates Capella-
nurn, vel Palatii custodem appellant,
omnem Clerum sub euro et disposltione
sua regebat. Cui sociabatur summus Can-
cellarius, qui A secretis olim appellabatur;
erantque illl subjecti prudentes et intelli-
gentes ac fideles riri, qui praecepta Regia
absque immoderata cupiditatis venalilate
scriberent. et secreta illius custodirent.
Adde cap. 19. et 20.
APOCRISIARIUS praeterea dicti, praeser-
tim qui a Pontifice Romano, vel etiam
ab Archiepiscopis ad Comitatum mitte-
bantur, quo res Ecclesiarum suarum
peragerent, et de iis ad Principem refer-
rent. Si enim quaepiam ingrueret diffi-
cultas in rebus Ecclesiasticis, seu poli-
ticis, quae a Principe definiri deberet,
vel de qua consulendus ille esset, per
Apocrisiarium, qui in Comitatu, seu
Principis curia agebat, actitabatur, qui
et Pontificem, a quo missus erat, de
Principis, et vicissim Principem de Pon-
tiflcis responsis, tanquam internuntius,
admonebat, quousque res legitimo exitu
donaretur. Justinianus Nov. 6. cap. 2:
Propterea sancimus. si quando propter
Ecclesiasticam occasionem incident neces-
silas, hanc aut per eps, qui res agunt
sanctissimarum Ecclesiarum, quos Apo-
crisiarios vacant, aut per suos wconomos,
notam Imperio facere aut nostris adminis-
tratoribus, ut impetrent quod competen
est.
Neque tamen id juris Episcopos omnes
spectavit, sed Patriarchas tantum, cum
el Metropolitan! et Episcopi caeteri, si
Principem consulere, et ad eum referre
necesse haberent, id per Patriarchae,
cui subjecti erant, Responsalem facere
tenerentur : quod indicat eadem Justi-
niani Novella cap. 3. dum prohibet ne
Metropolis, vel Episcopi Imperatorem
adeant, nisi a Referendaria Ecclesice
Constantinopolitanae, vel ab Apocrisiario
cujusque diccceseos sanclissimorum Patri-
archarum exhibeanlur.
S3ZJ* Suum nihilominus Apocrisiarium
habuisse Ravennatis Arcliiepiscopum
constat ex Bulla Paschalis PP. I. ad
Petronacium ejusdem sedis Archiep.
apud Murat. torn. 2. pag. 220: In quo
confirmabit (confirmavit) privilegia Leo-
nis quondam Imperatoris facta ab Epi-
phanio quondam religioso notario et scri-
niario et Apocrisiario sanctx Ravennatis
Ecclesiae, qui directus est a venerandae
memoriae Damiano Archiepiscopo. ut con-
firmatae sacrae essent prsecedentes formulas
ab ipso Leone Imperatore. Non ergo id
juris ita Patriarchas spectavit, ut non
aliquando et Metropolitan! suos habue-
rint Apocrisiarios, qui suae Ecclesiae
negotia etiam apud Orientis Imperatores
agerent. p* Concilium Lateranense anni
649, vol. 6. pag. 94. Marini Papiri Diplo-
mat, pag. 219. not. 4. De Apocrisiario
Roma Ravennam misso, vide infra in
fine hujus vocis.]
At Romani Pontifices Constantinopo-
lim Responsales suos delegabant, ex
ordinepotissimum Diaconorum desump-
tos. Diaconorum enim, ut ait Alcuinus
lib. de Divin. Offic. cap. Quid Signiflcent
yestimenta, est ire ad Comitatum : unde
in sandaliis suis ligaturam habent pe-
rinde ac Episcopi, quorum munus est
hue illuc discurrere per. parochiam, ut
ait idem Alcuinus. Hue etiam fortasse
spectant Glossae Isidori, in qui bus Apo-
crisiarius dicitur Minister Ecclesise Ro-
manae: seu munus Apocrisiarii designare
voluerint, seu per Ministrum, Diaconum
intellexerint. Gesta sub nomine Acacii:
APO APO
Tune temporis Anatolius quidam Presby- in Martino PP. 49. et 50. Ex quo praeterea
ter Alexandrinus apud Constantinopolim docemur, Apocrisiariis Apostolicis ad-
morabatur. Haec enim consuetudo prae- dictam fuisse Domum Placidias, in qua
dictis est.utad Comitatum vicibus Clerici Oratorium exstructum erat, quod Altare
dirigantur, ne quid forte causes vel neces- sanctas Sedis Romanae appellat, quia in
sitatis emergat. Qui quidem Anatolius, eo sacris Liturgiis, more Latinorum,
dum Apocrisiarii Alexandrinae Eccle- vacabant: de qua quidem Domo pluribus
siae munere Constantinopoli fungere- agimus in nostra Constantinopoli Chris-
tur, ad Patriarchicam in eadem Urbe tiana.
Regia evectus est^dignitatem: TTJC 'AXe- At quae eorum fuerit dignitas, seu
SavSpltov IxxXrjffta? aitoxpsffet; Tioioyjievo;, ut potius qualis fuerit ejusce dignitatis
ait Theodorus Lector lib. 5. in VII. Sy- gradus, video in dubium vocari. Certe
nodo act. i. Ita apud Theophanera ann. in Synodo habita Constantinopoli sub
37. Justiniani Joannes anb Sx0^^'*^ Menna Patriarcha post obitum Agapeti
airoxpKTtapto; wv T?,; 'AvTiox£'-a; -rij; (lEya)^?, Pelagius Diaconus Apostolicas Sedis post
factus est Patriarcha Constantinopoli- omnes Episcopos in Actis Concilii recen-
tanus. setur. Quandoque tamen, si extraordi-
Atque hunc mittendorum de Sede naria a summo Pontifice ei delegaretur
Apostolica Responsalium Constantino- jurisdictio, in qua vices ipsius ageret,
polim morem Hincmarus Remensis in tune caeteros, non Episcopos duntaxat,
lib. de Ordine Palatii cap. 13. obtinuisse sed etiam Patriarchas anteibat: cujus
ab ipsis Noya3 Romas incunabulis tradit, rei exemplum profert Liberatus cap. 23.
quanquam id alii longe postea invaluisse Nullam enim habebant jurisdictionem
contendunt; nee nisi circa Justiniani ex officii et muneris ratione, nisi a Pon-
tempora auditum Responsalium in Urbe tifice imponeretur: cujusmodi est juris-
Regia npmen, quos inter, hi a me obiter dictio ilia Responsalibus attributa apud
adnotati: Gregor. M. lib. 2. Epist. 46.
VIGILIUS DIACONUS sub Silveriq PP. Desiit tandem mos ille mittendorum
et Justiniano, apud Anast. in Silver, Responsalium in UrbemRegiamquodam
pag. 39. temporum intervallq, occasione haeresis
PELAGIUS DIACONUS sub Agape to et Monothelitarum, cujus acerrimi propu-
Vigilio PP. et Justiniano Imp. apud gnatores fuerant Sergius, Pyrrhus, et
Procopium in Hist, arcana, Liberatum Paulus, Patriarchae Constantinopolitani,
cap. 22. 23. et Anastasium in Vitis PP. Imperantibus Heraclio et Constante.
pag. 41. Postmodum Vitalianus PP. electus Res-
STEPHANUS DIACONUS, Pelagii succes- ponsales quidem juxta consuetudinem
sor, apud Facundum Hermianensem lib. Constantinopolim misit, inquit Anasta-
4. cap. 3. 4. Ferrandum Diacon. lib. 4. sius, qui Constanti electionem et ordi-
Allatium de Consensu utriusque Eccle- nationem suam significarent: sed ii,
siae lib. 1. cap. 17. n. 4. Romanae Ecclesiaa privilegiis denuo san-
LAURENTIUS DIACONUS, sub Pelagio citis, statim domum reversi sunt. Sopitis
PP. apud Gregorium M. lib. 4. Epist. 38. denique schismatum dissidiis per Sextam
GREGORIUS DIACONUS, qui postmodum Synodum cecumenicam, Constantinus
summus fuit Pontifex, sub Pelagio I. Imperator a Leone II. PP. Apocrisiarium
PP. et Tiberio Imper. apud eundem ad se mitti postulavit, sed cum plenae
Gregorium M. lib. 3. Dialog, cap. 36. Legationis auctoritate, ut liquet ex act.
Joannem Diacon. in ejus Vita, Baro- 18. VI. Synodi, i. e. qui emergentes de
nium ann. 584. n. 14. etc. fide quaestiones et Ecclesiastica omnia
SABINIANUS DIACONUS, sub eodem negotia, illius vice, dirimendi jus habe-
Gregor. M. ann. 593. apud eundem Gre- ret. Imperatoris postulationi acquievit
gor. lib. 2. Ind. 11. Epist. 52. lib. 3. Pontifex, et Constantinopolim misit
Epist. 19. 81. Constantinum Subdiaconum, nulla tamen
BONIFACIUS DIACONUS , sub eodem concessa Legationis potestate. Tandem
Gregorio et Phoca Imper. ann. 603. apud ineunte saBculo VIII. Iconoclastarum
eundem Gregor. M. lib. 11. Epist. 46. exorta in Oriente haeresis, Ecclesiae
MARTINUS , postmodum PP. apud Constantinopolitanae cum Romana com-
Anastas. pag. 50. mercium abrupit omne, ita ut baud
ANASTASIUS, qui obiit ann. 666. Vide liberum fuerit summis Pontificibus mit-
Vitam S. Maximi Confess, num. 17. Col- tere suos Responsales in Urbem Regiam.
lectanea Anast. Bibl. sub finem, et At capta a Francis Constantinopoli,
Chronic. Casin. lib. 3. cap. 8. rursum summi Pontifices in urbem mi-
MICHAEL PRESBYTER sub Artemio, serunt Cardinales, qui non Apocrisiario-
apud Theophan. ann. 2. pag. 322. rum duntaxat, sed et Legatorum a latere
Enimvero Apocrisiarii Sedis Romanae vicem agerent, Patriarchis modum im-
ad Imperatores CP. mittebantur, ut res ponerent, facta curiosius indagarent,
Ecclesiasticas procurarent. Gregorius nutantes sublevarent, omnia denique
M. lib. 3. Dial. cap. 36: Dum jussione exequerentur, quss ad firmandas res Ec-
Pontificis mei in Constantinopolitanae clesiae idonea arbitrarentur. Vide Notas
urbis Palatio Responsis Ecclesiasticis nostras ad Villehard. num. 194. et in
observirem: verbi gratia, si quaedam de verbo Responsum. Habebant praeterea
fide oborirentur quaestiones, aut compo- summi Pontifices suos Apocrisiarios
nenda essent Ecclesiarum dissidia, aut Ravennae, ut eodem fungerentur munere
alia ejusmodi negotia, personam illi erga Exarchos, quo Apocrisiarii Cons-
summi Pontificis induerent, ac supremo tantinopoli erga Imperatores : cum ii in
jure dirimerent, vel certe de iis ad Pon- Italia ministerium Imperialis fastigiiper-
tificem referrent. Constantinus Imp. agerent, ut est in Diurno Romano cap.
Epist. ad Leon. PP: npoTpeuojiev Tr,v 2. tit. 5. ubi etiam tit. 7. mentio nt
•OjieTepav iiav:epov xopy?r,v avuTrepOETti); exicefi- Apocrisiarii Ravennas. [s^Vide Ad respon-
4<at TOV iwtp' a-JT^? 6ptt6(jL£vov 'Anoxptaia- sum, Responsalis, Glossar. med. Graecit.
piov, 69' w TOUTOV xaTa TY)V paatXtSa xa\ et Meursii Gloss. Graeco-Barbar. hac
Oeoif-jXaxTOv ujicov Siaystv uoXiv, xa\ ev TOT? voce.]
avax-jirrovxriv, etTeSoyjiotTixot;, etTSxavovtxoi?, APOCRISIARIATUS , Dignitas Apocri-
xai airXwc exxX^fftaartxots auafft itpayjiaffi siarii, seu Legati. Humbertus contra
TO Tr,5 uaeTlpa? ayitocrjvYjs I^etxtovi^etv upo- Graecor. calumnias : Apocrisiariatus sui
. Exempla profert Anastasius Bibl. tempore.
 APO
2. APOCRISIARIUS, Officium Monasti-
cura, quod describitur ad Udalrico lib. 3.
Consuetud. Cluniacens. cap. 12: Apocri-
siarius est, qui custodit Ecclesiss thesau-
rum. et in cujus manu est, quidquid ad
altaria offertur, etc. Fuit igitur Apocri-
siarii ofttcium idem, quod Thesaurarii,
quod etiam flrmat Papias : Apocrisiarius,
ThesaurariuSf vel Legatus; vel potius
Sacrista. Bernardus Mon. in Constitut.
Cluniac. MSS. cap. 53 : De principals
Ecclesiss custode, qui vulgo Sacrista,
dignius vero et honorabilius Apocrisiarius
vocatur. Huic praeterea portarum Eccle-
siae aperiendarum et claudendarum
munus incumbebat, et semper in Ecclesix
morabatur excubiis, ibi dormiebat et lege-
bat, ut ait idem Udalricus: quod etiam
observat Anonymus Floriacensis lib. 4.
de Miraculis S. Benedict! cap. 44 : Porro
Apocrisiarius ipsius sacri loci, . . . Laico
cuidam, qui sub eo basilicx excubias
observare solebat, etc. Tabularium S.
Theofredi Velaviensis : Cui officium
Apocrisiarii prius in eo monasterio pera-
gens,
0
etc.
APOCRISIS, Depulsio, in cod. reg.
Glossar. 7646.
* APOCRUSTICUS , Repercussivus, ex
Gloss, in Alex. latrosoph. MS. lib. 1.
Pass. cap. 19: Qusedam (medicamenta)
diaforesin faciunt, et iterum Apocrustica
sunt.
APOCRYPHA, quss ab hseretids, sive
schismaticis conscripta et praedicta sunt,
et nullatenus recipit Catholica et Aposto-
lica Ecclesia Romana. Ita Concilium
Komanum sub Gelasio, in quo ea recen-
sentur. Jo. de Janua: Apocrypha proprie
dicuntur ilia scripta, quorum origo igno-
ratur [*° Melber. Vocabular. cujus auctor
ignoratur]: et quamvis ibi sint multa
vera. tamen non habentur in auctoritate
propter plura falsa, qux ibi continentur.
Bernaldus Presbyter Constantiensis lib.
de Reconciliatione lapsorum pag. 258:
Apocrypha auteni did Ecclesiastics Doc-
tores tradunt, non quia omniarnenliantur,
sed quia dubix et suspectse auctoritatis
esse videantur. Nam sxpissime multa
canonica suis nasniis interserunt, quas
nequaquam Catlwlici cum eisdem nasniis
refutare debebunt. Vide Leonem I. PP.
Epist. 9. cap. 15. ["*> Aprocriphi sunt
libri secrete legendi, in Gemma Gemma-
rum.]
° De duplici hujusce vocis sensu, ejus-
que etymologia, nee non de decreto
Gelasii de apocryphis, consule doctiss.
Fontaninum Jib. 2. Antiq. Hortae cap. 3.
pag.
e
211. et seq.
APOCRYPHARI, Apocryphus haberi,
reputari. Mirac. S. Dion, episc. Paris, in
Praef. lib. 3. Ssec. 3. Bened. part. 2. pag.
360 : Ergo nisi Clemens Romanse ecclesise
Apocryphetur pontifex, Dionysius totius
declaratur Gallix apostolus.
APOCULANIDS ORCUS, in Fragm. Pe-
tronii, ubi Adrianus Valesius legendum
putat Abocularius, tenebricosus, caedus.
APOCULARE, A poculis discedere, in
Fragm. Petronii. [ Forte melius, Ab
oculis recedere : Apoculo me, id est, Dis-
cedo, ab oculis me removeo.]
* APOCUS. [APOCHA, Gall, quittance.
DlEF.l
APODANEA, dicta Ecclesia S. Michaelis,
a pedis vestigia ibi impresso. Ita Papias ;
sed alia notione videtur accipi apud
Jacobum Cardinalem de Anno jubilaeo
cap. 3 : Alteramque ipsi jam tactx (Basi-
licae S. Petri Lateran.) principals formae
Apodaneam, quia illius inobedientes schis-
maticique, extorres fiunt, suis utrisque
infra complecti verbis extimamus.
APO APO 315
0
APODELON Grxce, Latine ferula did- 0
Launoius torn. 2. Oper. ejusd. part.
tur,
C
in vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. 1. pag. 212: Commentaries Apodicticos
-APODETERIUM, Ubi deponuntur vestes invenies apud And. Sausseium in tnarty-
lavantium, in alio Glossar. ex Cod. reg. rologio Gallicano. Vide Apodixis.
7613. ubi et Apodisterium Grasce. ubi po- * APODIDRASCINDA. [ G a l l , jeu de
nuntur res in balneo. Apoleterium, in cligne musette. DIEF.]
Cod. 7646. et in Provinc. Lat. 7657. Gloss. "APODIRE, Apponere, Gall. Appuier.
Lat. Gr. : Apodyterium , exoy-rr.ptov. Vide infra Appilare.
f*5 Gemma Gemmarum : Apolucium vel 0
APODISIA, ut Apodissa. Acceptilatio,
Apodisteriutn est locus ubi vestes exuuntur vel chirographum. Charta ann. 1295. ex
in balneo. Vide Isidori Origin, lib. 17. Cod. reg. 8409. fol. 67. r°: Secum portat
cap. 2. sect. 41. ibique var. lect.l signum Apodisix dictx clavarix, (Aqua-
{APODEX, vel APODIX, Probatio, expe- rum mortuurum)7t/omodo ipse Raymun-
rimentum, Gall. Preuve, Experience. B. dus est mercator Catalonix. Vide
Richardus Abbas de Miraculis S. Vitoni APODISSA, ut mox Apodixa. Accepti-
Episc. inter Acta SS. Benedicti saec. 6. latio, apud Petrum de Vineis lib. 5.
part. 1. pag. 566. ubi de caeco sanato : Epist. 105.
Qui protinus intuens intuentes, illis rcti- * Stat. MSS. eccl. S. Laurent. Rom. :
centibus et hujus rei Apodicem curiosius Secundutn quod quilibet canonicorum
explorantibus, vitltiis eorum et personas. lucratus fuerit, sibi solvatur, .si pecunia
quos ante cxcitatem sui cognoverat, in fuerit; et si non. redpiat Apodissam de
hocce recognoscere evidenter indicavit, manu camerarii. Ubi in margine legitur :
quod propriis vocabulis unumquemt/ue De Apodissa sive Chirographo. Constit.
eorum singulariter designavit, talisque Jacobi reg. Sicij. cap. 57 : Quod justi-
medicamenti experimento detersa est ab tiariipro quaternis et titulis qitaternorum,
oculis eorum omnis super hac re dubitatio. particularis taxationis pecunise, promis-
Vide Apodixis. sionis, Apodissx et jure sigilli certam
1 APODIAMENTUM, Adminiculum, Res quantitatem pecunix exigebant.
qusevis cui innitimur, Gall. Appuy. Ital. * APODISTERIUM. Vide supra Apode-
Appogio. Vita B. Edmundi Archiep. Can- terium.
tuar. apud Marten, torn. 3. Anecd. col. APODIX, Meretrix. Hist. Rptonensis
1884 : Sequitur miraculum memoria di- Monast. lib. 1. cap. 10: Subito instiqante
gnum et multis testibus comprobatum. diabolo, reperit eum una Apodix, id est
Raynaldus de Villa Franca tibias fiabuit meretrix. [Papias MS. Ecclesije Bituri-
per decem annos arefactas, quas nee censis : Apodix, soda, comes. Vide Apodex
baculo, nee alio Apodiamento valuit sus- et Appendix.]
tentare.Ghron. Cornelii Zantfliet ad ann. APODIXA , 'ArooEiiU? , Harmenopulo
1403. apud eumd. Marten, torn. 5. Am- lib. 2. tit. 2. § 7. 8. et JC. Gracis, quasi
pliss. Collect, col. 365 : Cum Apodia- auoos^i;, id est, cautio de suscepta pecu-
mentis ligneis ad Ecclesiam convenire nia, inquit Cujacius ad African, tract. 9.
solebat, potius reptans quam gradiens. Apocha, Acceptilatio, Gall. Quittance.
Vide
ft
Podium. Constit. Siculie lib. 1. cap. 49. § 2. de
Nostris olim Apoial. Guignevil. in Notariis : Et de receptis. . . gratis fadant
Peregr. hum. gen. MS. ubi de adulatione: Apodixas, et ipsi redpiant antapocham
De orguel par especial de solutis. Charta Joannne Regime Nea-
Sui Apoial el soustenal ; polit. ann. 13J4. apud Waddingum in
Je le porte, je le soustien. Regesto, torn. 3. pag. 308. 309 : Concedens
ContreapoialfObe-x.,vulgo, Barre de porte, ipsa Reqina . . . auctoritatem plenariam
in Chron. S. Dion. lib. 1. cap. 21. torn. 3. fadendi singulis offidalibus de computis
Collect. Histor. Franc, pag. 172 : II senti eorum. . . absolutiones. quietationes, Apo-
et s'apercut que il portoit en sa main une dixas, finales remisaiones et pactum de
verge de fer en lieu de baston, d'autel ulterius non pelendo. Infra : Prasdicti
quantite comme le Contreapoial d'un huiz. Tliexaurarii et alii deputandi de solutis
APODIARE, [Inniti, Fulcire, sustinere. Apodixam fadendi plenam habeant potes-
Inquisitio pro canonisatione S. Yvonis tatem. Vide torn. 7. Ughelli pag. 899.
MS. : D. Yvo quando somno nimio grava- 1081. et Jacob. Gothofred. ad leg. 23.
batur, tune poxitis brachiis supra pectus, Cod. 0
de Susceptorib.
et involutus ad modum crucis, sedendo et Charta Occit. ann. 1326 : De his qux
se Apodiando de pectore super libros, et propter ea solveris, Apodixatn redpias
inclinato capite dormiebat. Litterae Phi- singulis vidbus, qux tibi suffidat ad
lip. III. ann. 1280. apud Marten, torn. 1. cautelam.
Anecd. col. 1160 : Concessimus. . . quod 1 APODIXIA, Impensa , ad apoducias
possint facere pilarios lapideos vel ligneos alicujus quidpiam facere, idem quod
in quibus possent. . . tectum domorum impensis , Gall. Aux frais et depens.
suarum et sedificiorum firmare, Apodiare Jacobi Auriae Annal. Genuens. lib. 10.
et 0apponere, etc.] Vide Podium. ad ann. 1282. apud Murat. torn. 6. col.
Espuier et Espuer, nostris alias, 579 : Pisani igitur milites prxparaverunt
eadem acceptione. Lit. remiss, ann. 1381. et pedites pro dicti judids auxilio. Unde
in Reg. 119. Chartoph. reg. ch. 417: Commune Janux armavit galeas xxill.
Jcellui Sourgoing... se assist emmi le et panfilos xil. ad Apodixias de civitate
chemin en soy Espuiant du coste d terre. et potestatiis. Ibidem ad an. 1283. col. 583 :
Aliae ann. 1391. in Reg. 142. ch. 119 : Reliqux L. (galeae) armatx fuerunt per-
Icellui suppliant s'Espua (sic) sur une optitne ad Apodixias tarn de nobilibus et
fenestre, etc. Le suppliant cuida tumber d popularibus dvitatis, quam de potestatiis
terre, et lui convint soy Espuyer d'un et tota riperia.
genoil et d'une main d terre, in aliis ann. APODIXIS, Specimen, experimentum,
1480. ex Reg. 208. ch. 66. ex Gr. a7t6o£i5t;. Gloss. Lat. MS. Reg.:
1 APODICTICUS, Demonstrative, expe- Apodixis, Oslensio. Symphosius in Hist.
rimentalis. Fridegodus in Vita S. Wil- Apollonii Tyrii pag. 20 : Magister. indpe
fridi in Actis. SS. Benedict, saec. 4. part. disdpuli tui Apodixin praeclaram laudare.
1. pag. 723: Athanasius in Vita S. Antonii: At'
Ex bine convaluere nimis diorismata forlis ii:o5£:$Ew; Xoywv. Vita S. Theophanis
Alhletx pereuntque mail sophismata civis ; Confess, n. 14 : Ata ^-JT'.XUV xa\ Ypx?;x5>v
Germinis Hydrei penitus tenuata cicatrix ; _
Additur atque boois virtus Apodictica viclrix.
316 APO APO APO
APODIXES. Papias : Apodixes est osten- ab Apollinari Laodiceae Episcopo, qui, I pan. Apuntar, Collineare, Gall. Ajuster.
sio. Ugutio : Apodixen, Ostensio, fanta- teste Socrate, primum docuit hominem Proces. ann. 1488. ex Tabul. D. Venciae :
sia, probatio, experimentum, virtus, potes- a Verbo susceptum fuisse sine anima, Petrus Serralherii quandam acham
tas. 'A«GO£i£n;. Demonstratio, designatio, deinde animam quidem Christo dedisse, Aponchavit contra quemdam Mathxum.
probatio, adprobatio. S. Ambrosius lib. 4. non vero mentem, cujus loco Deum Infra: Apunctavit.
Ep. 34. ubi de S. Agnete : Crudelis&ima Verbum fuisse autumabat. Plures alios 1 APONDEGTA, Qui vectigalibus prxest.
omnium feminarum, ad filium meum ro- errores Apollinaristis adscribunt cum Sic in Adversariis D. Godefroy MSS.
luisti Apodixen tux artis magicx demons- Historici, turn Patres. Illos omnes tri- * Pro Apodecta, Munus apud Athe-
traref Vita MS. S. Arnulfl Episcopi bus capitibus comprehendit Greg. Nys- nienses. Vide Alex, ab Alexand. Genial,
Turonensis : Ti&i soft* esse debuit, quod senus. Ex hoc doctore professi sunt dier. lib. 3. cap. 13. et Calvin. Lexic.
haclenus Apodixen artis tux exercuisti, ApollinaristaB. Verbum carneum, filium jurid. Glossar. Gr. Lat. anoStxirat, Appa-
ac prxvaluisti in veneficiorum tuorum hominis sasculorum conditorem, et mor- ritores. Ubi leg. aitoSee'xTat.
ingeniis. Paulus Diac. in Vita Gregorii talem Divinitatem. [** Isidor. Origin, | APONSARE, Aponsam facere, Immit-
M. : Duos magos pecuniis ex placito locat, lib. 8. cap. 5. sect. 45J tere tigna, Mettre ou Appuier des poutres
ut in sanctum Apostolicum ad vindictam * APOLLIRE, Apportare. Glossar. vet. sur un mur voisin. Charta Thossiacensis
ejus Apodixen artis sux exercerent. Or- ex Cod. reg. 7646 : Apollit, apportat. in Dumbis ann. 1449 : Item de novo aber-
dericus Vital, lib. 11 : Et Apodixen me- APOLOGETICUM, Papia3, Satisfactions gagio pro licentia si&i data de Apcnsando
dicinalis peritix super desperatum juve- judicium, verum testimonium. Charta et Aponsam faciendo super corseriis dictx
nem exercere coepit. Vide Henricum Va- Caroli M. apud Ughellum torn. 5. pag. villx. Ibidem: Licentia datur faciendi
lesium ad lib. 4. Hist. Theodoriti cap. 8. 1563: Et quia termini ejusdem Ecclesix Aponsatn supra corseriis villx Aponsatam
[•-"" Gemm. Gemm.: Apodixis, Probatio in confiniis Mantuanis,... et res ipsius muris tali modo qua dessubtus possit
vel demonstratio, Apodosis et Apodixia Episcopi conjacent, Apologeticum idem transire una charrata feni, et quod ala-
idem.] Pontifex habebat, in quo omni remota toria dictorum murorum maneat in statu
1 APOFERETA, APOFERTUM. Vide Apo- dubitatione, res jam prsefatx Ecclesias in quo sunt deprxsenti.
phoretum. per singula loca et vocabula. terminique * APONTAMENTA, Puncta seu capita
1 APOFFRAGISMA, Signaculum annuli, et con/inia insita erant, etc. [j™ Vide ad deliberandum et statuendum propo-
quod cerx infigitur. Gloss. Bituric. Vide Apolegium, f. leg. Apologium, ' sita, Gall. Articles. Deliberat. consil.
Aposfragismus. enim, unde efformari potuit ' Nem. ann. 1359. inter Probat. torn. 2.
APOFLATIZARE, Caput afflare, purgare, apud Hesychium exponitur aTr Hist. Nem. pag. 221. col. 2: Cum certa
in Glossis MSS. ad Alexandrum latro- 1. APOLOGIA , Excusatio , Ugutioni. Apontamenta nuper Biterris facta fue-
soph. Gloss, veteres: Apologia, vel Apologesis, runt in consilio generali ibidem tenuto,
APOFORETUM. Vide Apophoretum. Excusatio: hinc Apologeticus ser'mo, Ex- per tres Status lingux Occitanss,... quo-
APOGJEUM , pro Hypogxum. Liber 2. cusativus. Eadem fere Papias et Joannes rum Apontamentorum tenores tales sunt:
Miracul. S. Bertini cap. 18: Sub ipso al- de Janua. Gloss. Gr. Lat. "ATtoXoyta, Ex- Premierement, etc. Infra, pag. 222. col.
taris loco quoddam Apogxum duris lapi- cusatio, purgatio, satisfactio, aitoXoyoyjiat, 1: Aponctamenta.
dibus, tegulis, antiquoque cxmento ope- Excuso me. Porro Apologias vacant excu- T APOPEMPOGUS, Servator, liberator.
rose conditum offenditur. [Papias MS. sationes et purgationes, quibus Sacer- Fridegodus in Vita S. Wilfridi inter
Bituricensis : Apogeum, xdi/icium cons- dotes, sacra facturi, excusant se, quod Acta SS. Benedict, saec. 4. part. 1. pag.
tructum sub terris.] indigni ad tarn veneranda et tremenda 725:
* APOGEUS. [Ut APOPEMPTICUS. mysteria accedant, quarum formulae Mox Apopempoeo grales persolvere summo
DlEFj complures habentur in libro Sacramen- Accelerant, nomenquo patris constanler honorant.
* APOGRIFUS, pro Apocryphus, Abscon- torum Gregorii M. nag. 242. edit. Me-
ditus, occultus, ab aTtoxpuTrrw, Abscondo. nardi: harum loco Confessio, seu Confi- Allusio est ad Averruncos Deos, qui
Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Apogrifa, teor, dicitur. In Missali Gothico pag. Gentilibus credebantur mala avertere:
secreta, recondita, vel occulta, sive remota. 338. Apologia Sacerdotis : Ante tux im- dicebanturque Graecis ocTioTiojjiitoToi 8at|j.o-
* APOLEGIUM, Liber commentarius, mensitatis conspectum , etc. Missa Ro- vec, ab iitoiteiAiito, Dimitto.
in quo Chartaedonationum, emptionum mana, edita ab Illyrico : Quomodo Sacer- * APOPEMPTICUS. f Emissarius. DIEF.]
et similes describebantur, idem quod dos Apologetica celebrare debeat, ante- ^ APOPHLEGMATIDIARE, apud Th.
Polyptychus. Vide in hac voce. Translat. quam ad Missarum celebrationem accedere Priscianum lib. 2. de Diaeta cap. 3. Idem
S. Gorgonii torn. 3. Sept. pag. 343. col. debeat, etc. Vide Menardum ad Sacra- quod Graecum aTco^XEyiJiaTe^etv , Pituita
2: Mpnasterium construxit (Chrodegan- ment. Gregorianum pag. 242. et Cardin. purgare. [** Apoflegeref caput purgare,
gus) in loco, qui vocatur Gorzia: prxdiis- Bona lib. 2. Rer. Liturg. cap. 1. n. 1. in Gloss. Jaeckii. Vide Apoflatizare.]
que quamplunmis non modici pretii dita- ] 2. APOLOGIA, Occasio. Bernerus Abb. 1 APOPHLEGMATISMUS, aTto^XeytJiaTtar-
vit,.... ut idem in Apolegiis suis scribit, in Translatione S. Hunegundis inter 1*6;, Purgatio pituitae, seu id quo uti-
qux penes noshactenus diligenti custodia Acta SS. Benedict, saec 5. pag. 223: Cx- mur ad earn purgandam et eliciendam.
servantur. r*° Vide Apologeticum.] terum omnipotens Deus volens sux sponsx Apophlegmatismum adhibere, dixit Gael.
* APOLETERIUM. Vide supra Apodete- honorare membra, occulta dispositionis Aurel. lib. 1. Tard. Morb.
trium. sux prxrogativa differri fecit mutationem APOPHORETUM, ocTroqpopvjTov, pro mu-
1 APOLIDES, dicuntur qui sunt sine ci- ossium felicium diem usque in tertium, nere e convivio ferri solito, vel dono
vitate. Vocabul. utriusque juris. Vox hujus Apologias, id est, Occasionis eventu ; quovis in munerum editione et dignita-
composita ex a privat. et 716X1;, Urbs, Episcopus guippe, etc. tum votis, ut apud Symmachum, usur-
civitas. Earn usurparunt Martianus et *APOLTATS, Retis species, idem, ni passe veteres palam est, ex iis, quae ad-
Ulpianus. fallor, quod Apostadum, apud Laurent, notarunt Raderus ad Martialem, Casau-
*Quibus, Ulpiano scilicet in leg. 1. § in Amalth.: Aposladum, rete piscatorum, bonus ad Suetonium , Beroaldus ad
2. ff. de Legat. 3. et Martiano in leg. 17. plumbo et calamis hinc inde circumvesti- Apuleium , Rpsweidus ad Paulinum,
ff. de Poenis, Apolides, ideo sine civitate tum. Unde Apostats, pro Apoltats, legen- caeterique Criticorum filii. [Spelmannus
dicuntur, quia ab ea extorres sunt et dum existimo, in Inquisit. ann. 1268. censet, Apophoreta proprie dicta fuisse
deportati, Gall. Exiles. [°* Gloss. Graec. ex schedis Pr. de Mazaugues: Sed ipse munera, quae in Saturnalibus mense
Lat. : "ATioXe;, extorris. Gemm. Gemm. : a duodecim annis circa usus est in pis- olim Decembri summo cum fastu et
Apollides, perditi.] Charta Philippi VI. cando, aboleiando, ducendo Apoltats. et laetitia celebratis, xenia dantes ab acci-
reg. Franc, ann. 1337. ex Bibl. reg. cot. aves capiendo in stagnis seu paludibus pientibus referebant, amoyipzw enim,
15 : Quod multi Januenses... erant exicii, usque ad ecclesiam B. Marix et ultra, inquit, est referre.]
exules, Apolides civitatis sux prxdir.tx. quandiu poterant navigium ducere. Postmodum pro ipso vase, in quo
T APOLLID./E, Servi qui in opuspublicum * APOLUS, Divinus, Apope , res. f§. munera ipsa reponebantur, vox Apopho-
perpetuo dantur. Sic in Adversariis MSS. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. reta, usurpata, nam ita eflFertur ab Isi-
D. Godefroy. [* Vide Calvini Lexic. jurid. APOLUTIUM , Vestibulum, seu locus , dore lib. 20. Grig. cap. 4. de vasis esca-
in hac voce.] ubi vestes exuendx abluuntur. Breviloq. riis: Apophoreta, a Crxcist a ferendo
1 APOLLINARIACI, lidem qui Apollina- Forte Ablutium. [*° Vide Apodeterium.] poma, vel aliquid, nominata; est enim
ristx. Epist. S. Paciani ad Sympronia- * APOMEL, Est aqua in qua favua mel- plana. Quo loco Apoforetum et Apofer-
num torn. 2. Collect. Concil. Hispan. lis bis vel ter immittitur et extrahitur. tum habet Joan, de Janua : aitque. Apo-
pag. 81: Ego forte ingressus populosam Ita Glossae ad Alex. latrosoph. MS. lib. foreta esse vasa, sic dicta a ferendo
urbem hodie, cum Marcionistas, cum Apol- 1. Pass. cap. 140: Quando et pro mulsa poma, etc. Qua notione videtur usur-
linariacos... et cxteros hujusmodi compe- usus fuerit Apomelliti, quemadmodum et passe Paulinus Epist. 1. ad Severum:
rissem, qui se Christianas vocarent. mulsa paulatim. Ac nepanis siligineus tibi modum twstrx
1 APOLLINARISTJE, Haeretici sic dicti * APONCHARE, pro Apunctare, ab His- humilitatis excedere videretur, misitnus
 APO APO APO 317
testimonialem divitiarum nostrarum scu- rentius Xovariensis Episcop. homil. 1:
tellam buxeam, ut Apophoritum voti spi- nostris propriis rebus nos yobis ad ves-
Mens perdita obstupescit, spes depravata tram propnetatem in simili loco duplum
ritalis accipies, etc. Sed et pro vase ad liquescit, omnisque futurorum tntentio et meliorata restaurare promittimus.
deferendum reliquias vocem hanc usur- Aporiata torpescit. dum unusquisque per- APOSFRAGISMTJS, Sigillum iKo^poYta-
ari observat Mamotrectus ad Legen- pendit, etc. Rigordus : De eadem medie-
S amSS. Vitalise!Agricolae : Apophoreta,
vasa, a ferendo poma. vel aliquid aliud
tate donabunt illis, qui per tallias Apo-
y.y. Regula Solitariorum cap. 15: Post
ingressionem autem prxcipiat Episcopus
riati sunt. Chron. Reichesperg. ann. ostium retrusionis cellulx Aposfragismo
dicta: vel vasa consecrata, in quibus bea- 1111: Ad dehonestandam vel Aporiandam suo0 sigillare.
tus Ambrosius portabat reliquias. Quo Ecclesiam. Tho. Walsinghamus in Ri- Notae Tironis ex Cod. reg. 190 : Apos-
sensu habetur apud Glabrum Rodulf. cardq II: Permisit suos spoliare patriam, fragisma, sigilli signum, quod cerx tnfi-
lib. 4. cap. 3: Ossa evellens e cmeribus Aporiare vulgus. Infra : De subtantia gitur.
nuperrime defunctowm hominum , sic- rerum pretiosarum amissarum, sive pecu- * APOSOMUS. [Decoctio herbarum.
que impositis in diversis Apophoretis , nias, qua pauperes Aporiati sunt. Matth. DIEF.]
venditabat apud plurimos pro sanctorum Paris : Et ad Judxos Aporiandos desti- APOSTA. Vide Apposta.
Martyrum et Confessorum reliquiis. Id nabantur. Sed hsec obvia. Vide Orcleri- 0
APOSTADUM. Vide supra Apollats.
mox cassellam et feretrum vocat. Et cap. cum Vital, lib. 12. pag. 892. Vitam S. l.APOSTARE, Postponere, violare. Le-
5 : Ad quos etiam multa delata sunt cor- Geraldi Abbatis n. 9. etc. Alia notione ges Eduardi Confess, tit. de Heretochiis
pora Sanctorum , atque innumerabiles occurrit in Charta Edgari Reg. Angl. 35 : Qui leges Apostabit.... werx suse reus
sanctarum Apophoretas reliquiarum. Ea- pro reformat. Monast. apud Seldenum sit apud Regem. Quss totidem paene ver-
dem nptione usurpat auctor Vitae S. ad Eadmerum : In civitate degentes, in bis habentur in Legibus Henr. I. cap.
Hugonis Abbatis S. Martini Eduensis refectorio pompaticas lascivasque sascula- 12. nisi quod Apostatabit legitur. Unqe
n. 28: Multa Sanctorumpignora in diver- rium delicias. ut melancoliam, Aporian- Apostare et Apostatare leges, his locis
sis Apophoretis. ut solitum erat facere, tes, licitis caritativi utantur cibariis. Ubi
nihil aliud sonat, nuam legespostponere,
illuc delata sunt a fidelibus. Aporiare est vitare. Glossae MSS. : Apo- violare, a legum qbservatione deflcere,
APOPLACIUS. Charta donationis facta rio, affligo. hinc Aporia, paupertas. ocTcooraTEtv, quod aliis yerbis cap. 31. Le-
Ecclesiae Cornutianae, edita a Suaresio : APOKIAM vero neutrum, Angi, hsrere, gum Henrici sic concipitur : Qui praeva-
Vela holoserica holoblattea 2. vela Apo- dubitare, ex Graeco iitoperv. Papias: ricator vel eversor conscriptae legis extite-
placia coccoprasina cancellata duo: ubi Aporiari, tribulari, conviciari, vel quasi rit, etc. Eadem etiam locutiqnis formula
Suaresius adoram libri: lego Aploblattia pauper abjici: nam Aporos Greece pauper. usus est Lambertus Ardensis : Tandem
vel Aploblattea. [quod vide.] Activi verbi a neutro differentiam notat a Saracenis captus legern Christianam et
* APOPLECTICUS , Morbo apoplexies vetus Grammaticus apud Spelmannum : fidem, etpaternas Apostatavit traditionea.
obnoxius, nostris etiam Apoplectique. Aporio, si sit aclivum, tanta notabit, Vide
0
Apostatare.
Alex. latrosoph. MS. lib. 1. Pass. cap. Indicat et aperit, depauperat alque revelat. Adoser etAdosser, eodem signiflcatu,
9 : Propter quod utilissimum est aliqua, Cum neutrum, signal tune anxior atque laboro. in Chron. S. Dion. lib. 3. cap. 10. ubi
quss subtiliant et paulatim calefaciunt, In sensu et tali deponens vull reperiri. yerba Aimoini lib. 3. cap. 27 : Cumque
in hiis, quss tingere possunt, adrnisceri:...
Ugutio: Aporiare, Laborare, vel labo- in talibus versarentur, Deum post terga
nam si per singulos dies adhibeantur rando sudare, anxiari, et tune est neu- ponentes, ipsi quoque a Deo postpositi
multa, magis periculum incurrunt, ita trum. Interdum passive sumitur pro de- iram ejus incurrerunt, sic Gal lice red-
ut maxime catarizent, et peripleumonili, pauperari et pauperem facere. Epist. Gela- duntur : Tel vie menerent longuement, et
epilemptid aut Apopleclici fiant. Nostri sii PP. ad Rusticum Episcop. Lugdun. Adoserent nostre Seigneur et ses com-
Apopelisie dixerunt. pro Apoplexie. Lit. torn. 5. Spicilegii Acheriani: Licet Apo- mandemens; et nostre Sire les Adosa, si
remiss, ann. 1453. in Reg. 182. Chartoph. riantes et angustiati, confidimus in eum, comme vous oirez ci-apres. Rursum lib.
reg. ch. 33: Jcellui Recullet se refroidi qui dabit cum tentatione proventum. Apo- 4. cap. 6 : Ausi est-il des gens de religion,
tant, que une maladie, appellee Apope- riamur. pro Haerentes sumus. et an^tia- qui le monde ont Adosse et guerpi. Ader-
lisie,... le print, etc. mur, usurpavit etiam S. Pauli Interpres rierer vero, pro A tergo sequi, vulgo De-
* APOPULARE , In regionem incolas 2. ad Corinth. 4. 8. Vide Amalarii Epis- meurer derriere, in Lit. remiss, ann.
inducere, propagare, Gall. Peupler. copi Epist. 6. torn. 7. Spicilegii Ache- 1473. ex Reg. 195. Chartoph. reg. ch.
Instr. ann. 1384. inter Probat. torn. 3. riani, et Laurentium Mellifluum in Orat. 854 : Icellui Didier, qui estoit monte sur
Hist. Nem. pag. 63. Col. 2: Eorum pro- de : Chananaea pag. 35. ung cheval grison.... se Aderriera en che-
priam terram Apopulando de subditis •• 1. APORISMA, Certa et summaria mint . . . auquel Didier le suppliant dist
regiis Nemausi. Vide Populare. conclusio. Acta varia ad Cone. Basil, qu'il avoit beaucoup demoure derriere.
1 APOREARI, Inopem esse consilii, a apud Marten, torn. 8. Ampl. Collect, col. * 2. APOSTARE, Italis Appostare, Insi-
Graeco ircopeiv, Bulla Bonifacii VIII. PP. 527: Ex prasdictis omnibus infertur una diari, vel observare. Stat. Mantuae lib.
torn. 3. Collect. Cone. Hispan. pag. 535: corollaria conclusio seu Aporisma, videli- 1. cap. 45. ex Cod. reg. 4620 : Si.... timo-
In us profecto dolemus et premimur, cet quod erronea, insana et perniciosa rem eidem fecerit,.... seu occisum, ut ab
Aporeamur assidue. Vide Aporiare. est ilia doctrina, etc. occisore occideretur, Apostaverit, etc.
11. APORIA, Ulceris species, sic dicta * 2. APORISMA, Constantino est Collec- 1 APOSTASIA, Desertio militum. Gaspa-
quod inde defluat pus ac sanies : pro tio sanguinis in aliquo membro extra ris Barthii Glossar. ex Hist, palaest. Rai-
otTioppoia, defluvium , liumor defluens. venas non putrefacti, maxime sanguinis mundi Agilaei. Apostasia, alia notione,
Papiae MS. Eccle?ise Bituricensis est arterialis. Gloss, medic. Sim. Januens. vide infra verbum Apostatare.
Aporia... vulnus, stimulus, abhominatio. ex Cod. reg. 6959. * APOSTASIALIS , APOSTATICUS, Fic-
Vita B. Columbae Reatinae torn. 5. Maii APORIUM. Charta Constantias Impera- tus, commentitius, reapse non existens,
pag. 348. * F. : Demum suis manibus tricis apud Rocchum Pyrrurn in Notitia quamvis existere videatur. Joan, de
avellebant vesicas et apostemata, ulcera- Eccl. Siciliae torn. 1. pag. 131: Ipsi nola- Cardalhaco serm. in Nativit. Dom : De-
tasque Aporias leniebant. rio Rainaldo dedimus potestatem, ut ubi- sistamus affirmare carnes tuas Aposta-
.* Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646: Apo- cumque vel apud quemcumque praedictos siales. quia tu secundum veram carnem,
rta, Grsecum nomen est. Est autem fluxio, villanos, seu filios, vel descendentes eorum, non fictam, non Apostaticam, secundum
nee non excadeniias, et ipsorum Aporia quod dicunt hxretici, hodie natus es Ver-
vel dirivatio, vel feces, vel reliquse sordes
elementorum. quss in aere purgantur; invenerit, liceat ei ex auctoritate magni- bum et caro factum est.
unde gignuniur interra diversa animalia, tudinis nostrse capere.... Barones vel Ba- ^APOSTASIUS, pro Apostata scribit
arbores, lapides et herba. juli, qui villanos ipsos et eorum Aporia Guibertus, lib. 1. de Vita sua cap. 18.
2. APORIA, airopta, Paupertas. Gerar- detinent. etc. Vide Apportum. APOSTATA, Qui a vera, seu Christiana
dus Abbas Silvae majoris in Vita S. Ade- * APORUS. [Calamitosus. DIEF.] religione deficit, 'ATtoaraT^;. Prxvarica-
lardi Corbeiensis Abbatis cap. 3: Sed 1APOSENNARIUM, f. Redemtio agnatis tor, S. Ambrosio in Epist. ad Theodo-
rerum mundi Aporiam sponte sibi infere- permissa, modo pretium reddant emtori, sium Imp. ubi de Juliano Apostata. Jo.
bat, quia in Christo pauper esse volebat. Practicis nostris , Retrait Lignager. de Janua : Apostata, Perversus, Renun-
Flodoardus lib. 14. carm. 18 : Charta Litolfi de villa Nennari, anni tiatus, Refuga. Retromissus. Avitus Vien-
Ejus ab Aporia se se compescere censent. 999. ex Chartulario Casauriensi pag. 77: nensis Epist. 4 : Quasi jam Apostatas,
In tali autem tenors repromitto et obligo id est, ab standi firmitate deciduos, ne-
[Papias in MS. Ecclesiae Bituric: Aporia. me ego supra scriptus Litolfus vel meos cesse est a Communione suspendi. Decre-
Anxietas, tsedium, vulnus, stimulus, abho- heredes vobis supra scriptis Sigeczomi et tum Nicolai II. PP. in Synodo Romana
minatio.} Actoni... ut si de hoc mea venditione ali- ann. 1059. editum : De his autem Clericis
.APORIARE, Ad paupertatem, angus- quo tempore Aposennarium facere volue- qui tonsuram projiciunt, et a Clericatu
tiam, ircoptav, reducere, ita ut qui in hoc rimus, vel si contra oinnes homines antis- recedunt, quos Apostatas Julianistas jure
statu fuerit, nesciat, quo se vertat. Lau- tare et defendere non potuerimus... de vocitamus, ut nisi ad professionem Cte-
 APO
ricatus redierint, omni Christiana com-
munione priventur. Vide titulum Codic.
de Apostatis lib. 1.
APOSTATARE, A vera religione defi-
cere; Praevaricare, S. Ambrosio in Epis-
tola ad Theodosium Imp. : Si Julianus
non est ultus Ecclesiam, quia Prasvarica-
verat. Ibidem : Si aut Prxvaricari coga-
tur, aut subire martyrium. Salvianus lib.
6. de Gubern. : In spectaculis quaedam
Apostatatio fidei est, et a symbolis ipsius
et ccelestibus sacratnentis lethalis prxva-
ricatio. Victor Utic. lib. 3. de Persecut.
Vandal.: Hie dudum fuerat apud nos in
Ecclesia Fausti baptizalus post vero
dum Apostataret, tantx exstilit feritatis
adversus Ecclesiam Dei, etc. Vide Con-
cil. Arelat. I. can. 23. Arelat. II. can. 25.
Joannem Diac. lib. 4. de Vita Gregor.
M. cap. 86. Paulum Emerit. Diacon. de
Gestis Episcop. Emeritensium in S.
Masona cap. 4. Specul. Saxon, lib. 2.
art. 13. | 6. etc. ixayap^Eiv apud Theo-
phanem, Apostatare vertit Anastasius
Biblioth.
^ APOSTATARE , active sumitur pro
Abducere, a vera Religione ad falsam
trahere. Vitae Patrum Emeritensium
torn. 1. Collect. Cone. Hisp. pag. 648 :
Comperto hinc crudelissimus tyrannus,
quod nee minis nee muneribus viri Dei
anitnum a recta fide ad sui perfidiam
Apostatare posset.
APOSTATARE praeterea dicuntur Mo-
nachi, cum. voto obstricti, cucullam
exuunt, et ad vitam ssecularem redeunt.
Auctor Breviloqui ait, apostasiam in
tribus consistere, primo quidem in de-
missione fidei Christianas, secundo in de-
missione habitus religionis, tertio in de-
missione tonsurse Clericalis. S. Cypriani
Epist. 54 : Qui vel Apostataverunt, et ad
saeculum, cui renuntiaverunt, reversi
gentiliter vivunt. Capitula Caroli M. lib.
6. cap. 139 [_** 141.] : Quicunque post
sanctsB religionis professionem Aposta-
tant, et ad sseculum redeunt. Concilium
Triburiense ann. 895. cap. 27 : Si post-
moditmrelicto Clericatus habitu, a castris
dominicis, quibus adscnptus est, profu-
gus et Apostata elabitur, et ad sasculum
egreditur. etc. Concilium Remense ann.
1049. cap. 8 : Ne quis Monachus vel Cle-
ricus a suo gradu Apostataret. Vide Cse-
sariumEysterbach. lib.2. de Mirac. cap.
2. lib. 12. cap. 29. : A pristina virtute
Apostatare, apud Fulbertum Carnot.
Epist. 58.
APOSTASIA, Eadem origine et notione
apud Joannem Portarum Monachum
Epist. 5. pag. 431.
APOSTATICUS, Proselytus, scilicet qui
procul salit de una secta in aliam, in
Breviloquo. At Joanni de Janua, Apos-
taticus est perversus. Italis, Apostatico
idem qui Apostata. Hugo Flaviniacensis
in Chron. pag. 226. de Wiberto anti-
papa : Invasit Sedem Apostolicam, a
damnatis et excommunicatis suique simi-
libus in Apostaticum, non Apostolicum
electus. [** Ita Tertullian. adversus
Marcum 4, 5: Facilius Apostaticum inve-
nias quam Apostolicum. Vide Forcellin.]
* APOSTATICE dicitur de eo qui voto
obstrictus, a monasterio, sine superio-
rum licentia, recedit. Chartul. Clarifont.
ch. 27 : Omnes qui Apostatice ab ecclesiis
nostris recesserint. apostolica auctoritate
excommunicatos esse.etc. Vide Apostatare.
[*-= Justin. Cod. lib.'l. tit. 1. const. 4.]
T APOSTATIO, APOSTATATIO, Ead. si-
niflcatione qua apostatare. Vita MSS.
f . Winvaloei : Statimque ritu pene pa-
ganico Apostatione, et divina lugubriter
APO APO
insecuta ultione, etc. Altera manus ad in Angliam praedicatoribus ad fidem
marginem addidit Apostatatione. perduxisset.
APOSTATIZARE, [ab Ecclesiae commu- pata * Sic et Apostola a nonnullis nuncu-
nione separare. tanquam Apostatam serm.est S. Maria Magdalena. Bareleta
habere.] Charta Humberti Episcopi .. . toloruminApostola.
Capite jejunii.Magdalena,Apos-
Unde Augusta? in Pe-
ex Tabulario Ecclesise Gratianopolit. demuntio, monente
fol. 86 : Hanc vero mancipations char- tio Apostolorum die D. Le Beuf, praefa-
illius festo in Missa
tarn de prselibatis rebus, quam vobis faci- decantatur. Vide Santolium
mus, non tantum irritam fieri optamus ; ejusdem Sanctae. Cujus appellationis in hymnis
verum etiam hoc tangentem seu quseren- ratio est, quod resurrectionem Domini ea
tem anathematizamus. et in vice Petri prima nunciaverit; est autem Apostolus
Apostoli hos vel has Apostatizamus. eorum idem atque nuncius, legatus, ut videre
vitam suorumque corpora foras Ecclesias est in Apostoli 2. [** Vita S. Marias Mag-
et orationes Christianorum dejicitnus. dal. provincial, lingua conscripta apud
Apostatizando ad la'icalem conversionem Raynouard. in Gloss, vol. 1. pag. 106 :
redire, in Lege Wisigoth. lib. 3. tit. La sancta Magdalena de tot ben adhum-
5. § 3.
j APOSTATORES, Monachi qui ab or- plida, Apostola de Diu.... Quan fon re-
dine spretis votis deflciunt. Statuta Or- suscitaz.
d'onor, c
premieramens lo vi, e li fes tan
Apostola en fes. cant a sos cars
dinis Cisterc. apud Marten, torn. 4.
Anecd. col. 1515. B : Apostatores de cx- amics cochadamens la frames.]
] APOSTOLARE, APOSTOLATUS. Vide in
tero ab ordine, etiam sola vice, omnino Apostolus.
decernit generale Capitulum inhabiles ut 1.
eligantur in Abbates. 1. APOSTOLI, Vox nota Livio et Juris-
* APOSTATURA, Commissura, Gall. Erant auteminApostoli,
consultis, et Jure Canonico frequens.
dimissoriaa lit-
Jointure, assemblage, maxime quae ex terae,
quas Episcopus Lai'co, vel Clerico,
additis segmentis tit. Stat. Massil. lib. 3. in alienam
cap. 17 : Ordinamus.... quod omnes bo- lai'co quidemdioecesin transituro, dabat,
ut ibi ordinaretur; Clerico
terii Massilias, qui vendiderint botas, vero, ut vel ordinaretur,
vendant et debeant vendere illas botas sacriflcaret, vel in alienaevel ordinatus
Ecclesiae ca-
bonas et legales, quse quidem careant, talogum referretur. Dabantur
tarn in dogis, quam in arbore et pennis, Apostoli ab Officialibus et Ecclesiasticis etiam
omni Apostatura sive junctura.
judicibus, [testandae appellationis gra-
* APOSTELA. [Posterior pars collis. tia] quoties Romam ad summum Ponti-
DIEF.] - ficem provocabatur ; in quas provoca-
1 1. APOSTEMA, as, Eodem signiflcatu, tiones invehitur Hilde'bertus Episcop.
quo Apostematio, torn. 1. Maii pag. 539. Cenomanensis Epist. 82. quod per eas
B : Antea cruciabatur ex Apostema tabo Pontificalis censura pereat, et omnis con-
profluente maximis doloribus. teratur Ecclesise disciplina. Quis enim,
* 2. APOSTEMA, Tumor, species car- inquit, raptor ad solam anathematis
bnnculi seu ulceris. Annal. Genuens. ad comminationem non statim appellavit 9
ann. 1394. apud Murator. torn. 17. Script. etc. Arnulfus Lexov. in Epist. pag. 12:
Ital. col. 1168 : Hoc anno segritudo febris Appellatum est ergo a Monachis ad Oct.
epidemialis et Apostematum, quse regna- Pentecost. Apostoli postulati et traditi.
vit in urbe. [** Vide Forcell. Lexic.] Concilium Lugd. ann. 1245. Si quis in
^ APOSTEMARI , Apostemate corripi, judicio.... ad nos duxerit appellandum....
Apostemate turgere. God. Lex. Phil. petat Apostolos, quos ei praecipimus exhi-
1 APOSTEMATIA, Apostema, Gall. bere, in quibus appellationis causam ju-
Apostume, Abces. Acta SS. Aprilis torn. dex exprimat. Ejusmodi Apostolorum
2. pag. 27.7. A: Hujus Apostematias reli- formulam accipe ex Rollandino in
quias in interioribus corporis sui reserva- Summa Notaries: Dimissorias litterse.
vit usque ad mortem. quas appellantur Apostoli. Sanctissimo
* APOSTEMATICUS, Qui apostemate Patri Domino Alexandra sacrosanctse Ro-
laborat. Vita S. Dominici torn. 1. Aug. manse Ecclesise Pontifici, Philippus Bono-
pag. 561. col. 2 : Allophitium et Aposte- niensis Archidiaconus, seipsum ad pedum
maticum similiter eum curasse, probatum oscula beatorum. A Sanctitate vestra
est. recepi litteras in hunc modum : Alexan-
T APOSTEMATIO, Eadem ratione, ibi- der, etc. Cum igitur ad executionem
dem pag. 356: Videtis quod brachium mandati vestn humiliter et devote proce-
dexterum. . . . ob continuo pullulantes dens partes easdem coram me legitime
ulcerationes seu Apostemationes de loco fecerim evocari, idem Antonius omnem
suo movere non valuerim. Vita B. Kingse causss processum sub forma ad vestram
torn. 5. Julii pag. 741 : Habebat autem audientiam appellavit: Coram vobis. Do-
Apostemationem quamdam in venire du- mine Philippe, etc. ponendo appellationis
ratn et compactam. formam. Verumtamen, sanctissime Pater,
* APOSTHOLECUS. [Vulgo apostoli- communicato Concilia sapientum, ipsius
que : « Ea vero racione ut, sub evange- appellationi non duxi aliquatenus diffe-
leca et apostholeca tradicione et regola rendum, tune ipsum monitum ab examine
sanctorum patrum (A. N. K. 2, n. 10; mei judicii evocavi : prsecepi tamen ei-
monastere fonde a Bruyeres-le-Chatel, dem, ut usque ad 40. dies cum his litteris
an. 670.)»]
vestro se conspectui prassentaret. In cujus
APOSTILLI. Vide Apostoli 1. ret testimonium prsesentes litleras proprii
*° APOSTIZA vox, Composita, efficta. sigilli munimine roboravi. Ejusmodi for-
Donatus Proyinc. pag. 168 : Figura com- mulas alias descripsit Jo. Sarisber. in
posita sicut in hac dictione, Vicecomes, Epist. Sed et interdum pro quibusvis
quse est pars composita id est Apostiza a litteris. uti vocant, appellationis, [etiam
Vice, Comes. Prov. item Apostiza. ad judices laTcos] haec vox usurpata.
| APOSTOLA FRAXCORUM. Sic, inquitCharta ann. 1038 : Ab eadem interlocuto-
Spelmannus in voce Apostolici, nuncu- ria, ut injusta. salva vestn gratia et re-
pata est Clotildis Regis Clodpvei uxor, verentia appello in his scriptis ad D.
quod prima apud eos Christiana, cete- Reg em Majoricarum, et instanter Apos-
ros fecit ad Christum provehi: quemad- tolos peto mihi concedi et tradi. [Appel-
modum Gregorius M. a Beda Anglorum latio interjecta ann. 1409. contra impo-
Apostolus dictus est, quod Anglos missis sitionem novi pedagii apud Rymer. torn.
 APO
8. pag. 578 : Ad ipsum dominum nostrum
Regem, sui loco et tetnpore congruis, per
rue, nomine quo supra, legitime et vera-
citer informandum et consulendum, et ad
suam curiam regnalem seu consisiorium
regnale reclamo, appello etprovoco, infra
juris terminum et in his scriptis, Aposto-
losquepeto, semel, ssepe. saspius et instan-
ter, et cum ea reverentia, qua decet et
convenit, rnihi modo prsemisso per vos
dari et concedi. Et paulo post : Quaqui-
dem appellationis cedula. . . . eidetn do-
mino Episcopo supplicavit et requiaivit,
ut sibi . . . daret et concedere vellet super
prsemissis suos Apostolos, quos ibidem dic-
tus dominus Episcopus, tanquam causa
coram ipso facta et gesta, suos Apostolos
testimoniales eidetn procuratori et sindico
concessit atque dedit, (sic) etc.] Vide
Joan. Hocsemium ann. 1341. et Souche-
tum ad Epist. 219. et 220. Ivqnis Carnot.
Apostres dicuntur in Statutis MSS. Ca-
roli I. Regis Siciliae cap. 143. [«* Vide
Haltausii Gloss. Germ. col. 47. in vqce
Antwort, col. 719. in voce Gezug-Brief,
et col. 2168. in voce Zug; idem col. 182.
in voce Boten scribit, primo non per
epistolam sed per nuntium delegatum,
judicem inferiorem superiorem de ap-
pellatione non neganda certiorem te-
cisse. Lusitanis Apostolado dictus Judex
delegatus. Vide S. Rosas Elucidar. vol.
1. pag. 127.]
3Bf" Haec autem erat consuetude, ut
judex superior, ad quern fuerat appel-
latum de causa ad se delata non diju-
dicaret, nisi prius sibi constaret ab
appellatoribus postulates fuisse et im-
Tpetratos Apostolos; quseconsuetudo cum
interdum negligeretur, gravis ea de re
exstat querela in Concilio Narbonensi
ann. 1430. apud Marten, torn. 4. Anecd.
col. 354 : Primo namque quotiescumque
a nobis seu officialibus nostris, inquiunt
Episcopi congregati in cedula Archie-
piscopo Narbonensi oblata, in quibus-
cumque causis tarn criminalibus, quam
civilibus, sive a preeparatoriis judiciorum,
sive ab interlocutore ante definitivam ad
curiam vestram metropolitanam appel-
lari, judex vester appellationem indiffe-
renter antequam sibi constet, an appella-
tio sit emissa ex causa probabili vel non,
antequam inceperit cognoscere, an ilia
causa sit vera vel non, et sic antequam
sit judex. antequam sibi constet de Apos-
tolorum petitione et dalione, ad simpli-
cem partis assertionem appellasse se
asserentis, litteras inhibitorias contra Of-
ficialem a quo appellatur, ordine juris
totaliter prsetermisso, concedit. Item esto
quod sit appellatum et dicto Officiali
vestro appellationum (f. appellantium)
constiierit de appellatione, antequam
dicta appellatio dictis Officialibus nostris,
seu alteri a quo est appellatum. intimata
fuerit, et antequam Apostoli fuerint petiti
et dati vel denegati, dicti Officiales vestri
appellationum litteras inhibitorias simili-
ter concedunt; ex quibus sequuntur multa
gravisiima incommoda: qua3 ibidem re-
censentur.
ESP Verum non solum cum ab Epis-
copis ad Romanum Pontificem aut ad
Metropolitanum provqcabatur, postulati
sunt Apostoli. sed etiam cum ab ipso
summq Pontifice ad Concilium gene-
rale fuit appellatum. Praeter recentiora,
quae meminisse nolim, hujus petitionis
exempla. antiquius nobis exhibetur
tomo 6. Spicilegii Acheriani pag. 152.
in Appellatione Universitatis Parisien-
sis pro facto Schismatis a domino PP.
Benedictq XIII: Et petit (Universitas
Parisiensis) primo, secundo, tertio, ac
APO
instanter, instantius, instantissime Apos-
tolos saltern testimoniales super hoc sibi
dari, protestans de aliis Apostolis peten-
dis ab illis a quibus de jure fuerint
petendi. Haec quidem appellatio ab ille-
gitimo Papa : sed et in appellationibus
a legitimis Pontificibus Romanis pos-
tulates fuisse Apostolos probat inter
cetera Instrumentum appellationis De-
cani et Capituli Ecclesiae Parisiensis,
Philippi Regis qui a Bonifacio VIII. ad
Concilium generale provocayerat, ap-
pellationi adhaerentis, in qua sic legitur:
Et ne dictus dominus Bonifacius motus
seu provocatus ex Us, prout timemus ex
verisimilibus conjecturis et comminatio-
nibus multis, contra nos vel aliquem ex
nobis quoquomodo procedat... excommu-
nicando vel suspendendo. . , ad prsedic-
tum Concilium generale congregandum...
provocamus et appellamus in scriptis, et
Apostolos testimoniales cum instantia pe-
timus.
A P O S T I L L I , Eadem notione apud
Matth. Paris, pag. 458: -Si quis ad Pa-
pam duxerit appellandum, causam appel-
lationis in scriptis assignare deproperet,
petat Apostillos, quos ei prsecipimus ex-
hiberi.
2. APOSTOLI, Legati, nuncii. Luith-
prandus in Legat.: Consonantia scripta
juramento firmata sunt, ut omnium gen-
tium Apostolis, id est, Nuntiis, penes nos
Bulgarum Apostoli prxponantur.
3. APOSTOLI apud Judasos, qui ad exi-
gendum aurum atque argentum a Pa-
triarcha certo tempore dinguntur, in lib.
14. C. Th. de Judseis. Coronarium scili-
cet, cujus canon anniversarius erat, et
a Judseis pensitari solebat. Vide Jaco-
bum Gotnofredum ad hanc leg. ubi
multa de Apostolis Judaeorum.
4. APOSTOLI, Papiae dicuntur, Haere-
tici quidam, hoc sibi nomen sumentes,
quia nihil proprium possidentes. nequa-
quam recipiant aliquid in hoc mundo
possidentes. lidem, qui Apostolici appel-
lantura S.Augustino lib. deHaeres.cap.
40. t5---' Ita etiam scribendum apud Pa-
piam, qui exscripsit Isidorum in Origin,
lib. 8. eap. 5. sect. 19. Gloss, reg. 7644.
addit: Dicunt conjugatos vitam non ha-
bere seternam.]
APOSTOLICI prseterea extitere alii
haeretici, tempore S. Bernardi, in quos
gravius invehitur Serm. 66. in Cantic.
qui ita se appellabant, quod sese suc-
cessores Apostolorum jactitarent. V.
Rainer. contra Vald. cap. 6.
APOSTOLI in Concilio Herbipolensi
ann. 1287. cap. 34. nescio an alii ab Apos-
tolicis S. Bernardi: Leccatores, seu repro-
batos Apostolos, in eorum reprobata regula
manere vetantes omnino: volumus, quod
nullus Clericus, nulla saecitlaris persona,
intuitu religionis eorum, ac insolito ha-
bitUf eos de c&tero recipiat, aut eis ali-
menta ministret, etc. De iis etiam agit
Synodus Cicestrensis ann. 1289. cap. 39.
quos falsos fratres vocat, et a SedeApos-
tolica titulum professionis non habentes.
° Cone. Trevir. ann. 1310. torn. 2. Hist.
Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 51.
col. 1 : Item inhibemus sub po&na ejccom-
municationis.ne aliquis in nostra civitate,
dioecesi et provincia Treverensi aliquem
vel aliquos de illis rusticis, qui se Apos-
tolos appellant, in domurn suam recipiat,
aut0 eis eleemosynas eroget.
5. APOSTOLI in dioacesi Ambianensi
nuncupantur presbyteri. qui parochiis,
curione viduis, deserviendis mittuntur.
* 6. APOSTOLI appellati apud Italos,
Viri pii ex eleemos> nis, more Apostolo-
rum, viventes. Poggius in lib. Facet.
APO 319
apud Cl. V. Garamp. in Dissert. 1. ad
Hist. B. Chiarae pag. 111. in not.: Bea-
tus, unus ex eis, qui vulgo Appostoli vo-
cantur, quorum est consuetudo sedere ad
ostium domus nihil petentes. Religiosis
etiam societatibus idem nomen inditum.
Stat. Perns, ann. 1391. ibid. pag. 497.
col. 2 : Fratribus pcenitentite, vocatis
Apostolis, etc. Breve Greg. XIII. ann.
1584. ibid. : Cong reg ationis seu societatis
fratrum Apostolorum, pauperis vitx nun-
cupatorum. etc.
'-• APOSTOLICALIS ABBATIA. Vide supra
in Abbas.
APOSTOLIC^E ECCLESI.E , dictae olim
Cathedrales omnes et si in confesso
esset Apostolicae Ecclesiae principatum
in Romana vigere, ut ait S. Augustinus
Epist. 162. cujus etiam haec sunt : De
Collegis agebatur, qui possent aliorum
Collegarum judicio, prxsertim Apostoli-
carum Ecclesiarum, causam suam inte-
gram reservare.
1 APOSTOLICA SEDES, Eadem ratione
Episcopalis Sedes,Gall. Siege Episcopal.
Annal. Bened. torn. 5. pag. 361: Letnovi-
cas dein adiit Pontifex (Urbanus II. ann.
1095.) x. Kal. Januarii, ubi primam Do-
minicse Nativitatis Missam quam de Galli
cantu vacant in Ecclesia puellarum sanc-
tse Marix de Regula. . . . celebravit, Mis-
sam vero de Luce seu de Aurora in Basi-
lica regali apud S. Martialem ; inde
solemni pompa coronatus ad Sedem Apos-
tolicam seu Episcopaletn rediit, ubi reli-
qua solemnitatis of/icia peregit. Patres
autem Apostolicas appellabant sedes,
quae fundatse fuerant ab Apostolis : de
quibus intelligendus est S. Aug. cum
ait lib. 2. de Doctr. Christ, cap. 8: In
canonicis autem Scripturis Ecclesiarum
Catholicarum quamplurium auctoritatem
sequatur, inter quas sane illas sint quae
Apostolicas Sedes habere et Epistolas acci-
pere meruerunt. Hinc Leo M. Ep. 95.
num. 3. suadet Anatolio, ut non dedi-
gnetur regiam civitatem, quam Apostoli-
cam non potest facere sedem ; quod nimi-
rum ab Apostolis non fuisset instituta :
qui tamen usus non adeq constans fuit,
quin vox Aposlolica omnibus Episcopa-
libus Sedibus tributa fuerit ab ejusdem
aevi Scriptoribus, ut videre potes apud
S. Paulinum Ep. 3. ad Alypium n. 1.
pag. 10. Ep. 18. ad Victriciumn. 6. pag.
102. edit. 1685.
| APOSTOLICALIS CATHEDRA, Pontifi-
calis, Papalis, seu Romana. De SS.
Emano et sociis Martyr, torn. 3. Maii
pag. 596. D : Qui ibi tune temporis Apos-
tolicali Cathedrae praesidebat, prediction
adolescentem benignissime suscepit. Hie
agitur de urbe Roma.
•'= APOSTOLICI.Qui a summis Pontifici-
bus literas impetraverant ad vacantia
beneficia, ita vocantur in Cone. Ande-
gav. iv. Can. 5. et 6. Vide Maan. pag.
89.
1 1. APOSTOLIGUM. Sic srepius nppel-
lantur summorum Pontificum epistolae,
decreta, bullae, etc quod, ut mox di-
cetur. ipse summus Pontifex vocetur
Apostolicus. Vide alia notione in Aposto-
lium.
2. APOSTOLICUM, in Ordine Romano :
Subdiaconus autem qui lecturus est sub
cura sua habebit Apostolicum, et Archi-
diaconus Evangclium : 'Ar:o<7To/.:y.ov [5--
8).;ov,apud Cabasilam in Exposit.Liturg.
cap. 22. Vide Apostolus 1.
1. APOSTOLICDS. Olim, et nascente
primum Ecclesia, universim Episcopi
omnes, Apostolici dicti. interdum ad-
juncta Episcopi, viri, aut alia voce, tan-
quam Aposlolorum successores : seu po-
320 APO
tius, quod quisque in sua dicecesi vices
Apostolicas ageret. S. Hieron. Epist. 54:
Apud nos Apostolorum locum Episcopi
tenent. Et Epist. 85. de Episcopis : Ubi-
cunque fuerit Episcopus sive Romas, sive
Eugubiif.. omnes Apostolorum successores
sitnt. Sic Fortunatus ad Gregorium Tu-
ron. Episcopum scribens, ipsum Domi-
mim Apostolicum vocat, in Prologo ad S.
Martini Vitam, et ad lib. 1. Poem, ut et
Euphronium Episcopum Turon. lib. 3.
et Xicetium Trevir. eodem lib. Poem.
10. Ita etiam apud Marculfum promiscue
legimus : Hie Rex viris Apostolicis patri-
bus nostris: Apostolico illi Episcopo. Et
lib.l. form. 6 : Domino sancto Apostolicas
Sedis dignitate colendo illi Episcopo.
Form. 7 : Vir Apostolicus ille, illius urbis
Episcopus, etc. In Epist. Clodovei Regis
ad Synodum Aurelian. II : Dominis
sanctis et Apostolica Sede dignissimis
Episcopis. Clodoveus Rex. Et Fortunatus
lib. 5. in Epist. ad Syagrium Augusto-
dunensem : Domino sancto et Apostolica
Sede dignissimo Domino Syagrio Papas,
Fortunatus. Epitaphium S. Trophimi
Arelatensis Episcopi, apud V. 01. Jacob.
Sponium :
Trophimus hie colitur Arelatis Praesul accitus,
Gallia quern primum sensit Apostolicum.
Sed haec passim obvia. Inde Episcopa-
lis Sedes Aposlolica dicta Sidomo lib. 6.
Epist. 1. ad Lupum Trecensem.
Verum sicut Papas appellatio, quse
Episcopis omnibus communis primp
fuit, postmodum soli summo Pontinci
adscripta legitur, ita et Apostolici, qua
quidem Scriptores a3vi medii saepe, ne
dicam semper, Papam indigitant; quia,
ut ait Gregprius M. lib. 5. Epist. 37:
Cum mulli sint Apostoli, pro ipso tamen
principatu, sola Apostolorum Principis
sedes in auctoritate convaluit. Rupertus
Tuitiensis lib. 1. de Divin. Offic. cap.
27 : Aliorum quidem Apostolorum succes-
sores Patriarchae sunt dicti : Petri autem
successor pro excellentia Principis Apos-
tolorum , Apostolicus nominatur. Idem
Gregorius lib. 1. Dial. cap. 4 : Quis est
iste vir rusticus , qui auctoritatem sibi
prsedicalionis arripuit, et officium Apos-
tolici nostri Domini sibimet indoctus usur-
pare prsesumit. Oapitula Caroli 0. tit.30.
§4. p*3. Nov. 862.]: Adportavit mihi...
aoso domni apostohci epistolas. [** Lp-
thar. I. Leges Lpngob. 34.] Tandem in
Concilio Remensi anno 1049 : Lectis sen-
tentiis super hac re olim promulgatis ab
orthodoxis Patribus, declaratum est, quod
solus Romanas Sedis Pontifex universalis
Ecclesiss Primas essel, et Apostolicus. In
eodem Concilio excommunicatus est
etiam sancti Jacobi Archiepiscopus Galli-
censis, quia contra fas sibi vendicaret
culmen Apostolici nominis. Vita Aldrici
Episcopi Cenoraanensis n° 44 : Dominus
Gregorius Romanx sedis Ecclesiee venera-
bilis Apostolicus. [Hinc Franci superioris
aevi Romanes pontifices nominare con-
sueverunt.4posfoies.seu Apostoiles. Guyot
in Bibl. :
De notre pere 1'Apostoile
Voulsisse qu'il semblast 1'Estoile
Qui ne se rr.uet, moult bien le voyent
Les Maroniers qui s'y avoient.]
[-- Charta Phil. Pulcri ann. 1305. in
Reg. 38. Chartoph. reg.ch. 125 : Clement
par la divine pourveance Apostole de I'e-
glise de Rome.Aposteilat. eadem notione,
apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 1013 :
Guillaume . . . . patriarche de Jerusalem
et legat de I'Aposteilat, etc. Espotoile, in
Lit. ann. 1301. ex Lib. rub. Cam. Corn-
put. Paris, fol. 149. r». col. 2: Renun-
APO
ce. . . . a toutes graces, indulgences et
respiz donnees ou a donner de nostre pere
I'Espotoile. ou dou roy de France.}
[*° Provincial bus Apostolis.Viae Ray-
nouardi Glossar. Roman, vol. 1. pag.
106.; ita semper in Historia belli contra
Albigenses, quam nuper publici juris
fecit V. D. Fauriel. Catalanis Apostolich.
Castellanis Apostoligo. Lusitanis Aposto-
ligo et Apostolico. Vide S. Rosse Elucida-
rium vol. 1. pag. 127.
At cur Pontifex Maximus, non Apos-
tolus, sed Apostolicus passim dicatur,
omninp ridicula et insulsa videtur
Claudii TaurionensisEpiscopi sententia,
quam jure suggillat Dugalus, qui Ludo-
vico Pio imperante vixit. Sic enim ille
de Papa Paschali : Apostolicus autem
dicitur, quasi Apostoli custos. aut Apostoli
fungens officium. Parum certe feliciter,
cum, ut ait Dugalus, Apostolicus simplex
nomen sit. et derivativum ab Apostolus,
non enim dicitur Italicus, Italiae custos,
etc. Imo Apostolicus dictus summus
Pontifex adjective respectu yocis Papae,
ut Apostoli successor. (Simili etiam
etymo Amicum, quasi animi custodem
dictum scripsit Alcuinus Ep. 4.) Vide
Leges Alfonsi IX. Regis Castellse parte
1. tit. 5. leg. 2. et Casaubonum Exercit.
14. in Baron. | 4. an. 32. n°5.
APOSTOLICARE , APOSTOLARE , sum-
mum Pontincatum obtinere. Charta
ann. 1059. apud Jo. Lucium lib. 2. Hist.
Dalmat. cap. 15 : Beatissimo Papa Nico-
lao universaliter mundo Apostolicante.
Tabular. S. Severini Burdegal. : Goceli-
nus ego Pontificatus mei temporibus,
Papa Gregorio Apostolantef dum episco-
parer, Us ingens orta est, etc.
APOSTOLICATUS, Papatus, in Vita S.
Eusebii Episcopi Vercellensis, initio, et
apud Ottpnem Morenam in Hist. Rerum
Laudensium pag. 9.
1 APOSTOLICATUS, Titulus apostolatui
proximus. Gaspar Barthius in Glossa-
rio ex Hist. Palaest. Fulcherii Carno-
tensis.
APOSTOLATUS , Glos. Lat. Graec. aTroo-
TOX^, Apostolatus. Ipsa Episcorum di-
gnitas, ac titulus honorarius. Epistola
Vitalis et Constantii ad Capreolum
Episcopum Carthagin. : Idepque provo-
luti genibus exoramus humiles servi tui
sanctum Apostolatum vestrum, ut infor-
melis parvitatem nostram. etc. Sidonius
lib. 6. Epist. 4. ad Lupum Episc. Tre-
censem : Prseter officium. quod... emi-
nenti Apostolatui tuo sine fifie debelur.
Et Epist. 7. ad Fontelum Vasion. Episc.:
Ego quoque ad Apostolatus tui notitiam...
accedo. Testamentum Bertichranni
Episc. Cenoman. pag. 134. Edit. Mabil-
lonii torn. 3. Analect.: Ideo conjuro vos
Domni, et Pontifices per sanctum Aposto-
latum, quern divina traditione accepistis,
etc. Ita passim apud Hadrianum PP.
Epist. 92. Codicis Carolini, Ruricium
lib. 1. Epist. 14. lib. 2. Epist. 8. 49. 50.
57. Ennod. lib. 5. Epist. 17. Avitum
Epist. 10. 23. 37. 59. Fortunat. Epist. ad
Euphron. Turon. Episc. lib. 3. Poemat.
Epist. 44. et 45. torn. 1. Hist. Francor.
pag. 874. etc.
Verum ut Apostolici appellatio penes
summum Pontificem mansit. ita et
Apoatolatus vox pro suprema Paparum
dignitate usurpari coepta. Paulus War-
nefrid. de Gestis Longob. lib. 4. cap. 30:
B. Gregorius migravit ad Christum,...
cujus in locum ad Apostolatus officium
Sabinianus est ordinatus. [Hist. Meld,
torn. 2. Instrum. pag. 18 : Facto, sunt
autem hssc ab Incarnatione Domini ann.
MCII. Paschasio Apostolatum obtinente.]
APO
S. Bernardus Epist. 88 : Eugenii Aposto-
latiis excusat me. Inde pro titulo hono-
rario usurpata vox. Honorius Imp. in
Rescripto ad Bonifacium I. PP.: Peti-
mus uti quotidianis orationibus Apostola-
tus tuus studium ac votum tuum... digne-
tur impendere. Joannes Saris ber. Ep.
110. ad Alexandrum PP. : Cum ergo
Apostolatus vestri culmen nequeamus pro
toto visitare. Epistola Nicolai PP. apud
Loisellum: Sed quoniam Sanctitas tua
detulit, ac suggessit Apostolatui nostro,
quod, etc. Ita passim apud Scriptores.
Philippus Mouskes in Hist. Francor.
MS. :
Adont 1'Empereris Henris,
Ki n'estoit fols ne esniaris,
Desposa le Pape Grigoire,
Ce nos raconle li Esloire,
Par aquoison le mist en trape,
Par fou que Grigoire cil Pape
De son avoir ot acate
Le don de 1'Apostolite
Trois mil livres de deniers,
As Cardinaux fos et laniers.
| APOSTOLATUS, Fines Jurisdictionis
Episcopi Romani, Gall. Jurisdiction, Dis-
trict. Bulla Sergii Papae pro Monasterio
S. Tiberii in Dioecesi Agathensi in His-
toria MS. ejusdem loci : Nullus judex
publicus... in Ecclesias aut loca vel agros
seu reliquas possessiones quas moderno
tempore infra Apostolatum nostrum....
ingredi audeat.
f 2. APOSTOLICUS. Ridicule nimis
Scriptor Anonymus lib. 4. Belli Palaes-
tini cap. 21. apud Ludewig. torn. 3.
Reliq. MSS. pag. 4. Apostolicum vpcat,
qui turn apud Saracenos erat et religio-
nis et imperii supremus arbiter : Cali-
phse nostro Apostolico et nostro Regi do-
mino Soldano Militi fortissimo, salus et
immensus honor. Hoc modo inducit
Curbaran scribentem ad Calipham. Et
infra: Curbaran cum habuisset jam ma-
ximum exercitum Turcorum ex longo
collectum tempore,et licentiam Christianas
occidendi accepisset a Calypha eorum
Apostolico. illico incoavit Her.
* Non unius Anonymi est isthaec ap-
pellatio, ut ex Cangii observat. ad
Jpinvil. pag. 97. colligitur; neque enim
ridiculosius Apostolicus, quam Papa vo-
catur, ut a Raymondo d'Agiles et Jac.
de Vitr. lib. 3. pag. 1125.
I APOSTOLICUS ORDO , Monasticus.
Visio Wetini Monachi Augiensis inter
Acta SS. Benedict, ssec. 4. part. 1. pag.
270. ubi de Monasteriis : In hoc namque
maxime ipsa vita Apostolici Ordinis con-
funditur. quod virtutes vitiis suffocantur.
Infra Vitam Apostolicam appellat vitam
monasticam.
* APOSTOLIFICUS, Apostolicus. Acta
S. Florent. torn. 6. Sept. pag. 428. col. 1:
Mirabilem Deum in suorum sanctificato-
rum glorificatione Sanctorum, non modo
proinde Apostolificis prssconiorum laudi-
bus efferre mortales condecet. etc.
APOSTOLIUM. Epistola Clodovei I.
Regis Fr. ad Episcopos : De cxteris qui-
dem captivis laicis. qui extra pacem sunt
captivati, Apostolia. cui volueritis, arbi-
trii vestri non est negandum. Concil.
Aurelian. II. cap. 13 : Abbates, Martyra-
rii, Reclusi. vel Presbyteri Apostolia dare
non prassumant. Sed ibi perperam vox
base effertur: nam legendum Epistolia,
uti dicuntur in Concil. Turon. II. cap.
6: Ut nullus Clericorum vel Laicorum,
prsster Episcopos, Epistolia facere prassu-
mat. Et in Concilio Calchedonensi, act.
15. can. 11 : ELavTsc; TOW; TtlvrjTa; xa\
 APO APO APO 321
xi? <rj<rrxTixic eitiffToXac irpo<neiv TOI; o f f t absentem, sive etiam res inanimatas ex Archivo S. Victoris Massil.] [« Vide
jiivot? ev inoXr^ei TCxplYca6ai npoffwiyot;.Ex convertimus. Hinc Haltausii Glossar. German, col. 1128.
quibus percipimus, Epistolw , litteras APOSTROPHARE, Alloqui, Gall. Apos- voce Kram.]
fuisse, quas, Pacificas yocarunt veteres, tropher. Utitur Silvester Giraldus in POTHECA, et APOTHECA, in Cbartis
quas pauperibus aut inique oppressis, Topogr. Hibern. dist. 1. cap. 22. Italicis apud Ughellum torn. 7. Ital.
et Ecclesiae subsidium implorantibus, APOTACTITJE, iuoraxTiTat, Haeretici, ita sacr. pag. 400. 404. 410. 417.
dabant Episcopi, cum Commendatorix appellati, quod bonis omnibus renun- APOTHECAR, pro APOTHECA. Fortuna-
spectarent viros honoratiores. [°° Non tiarent, quasi dicas Penuntiantes, ut tus Epist. ad Syagrium Epis. Augus-
honoraliores, sed eos qui in aliquam sus- Encratitx , id est Abstinentes. Horum tod. : Unde Indus et merces. et unus ri-
picionem venerunt, secundum Justellum, mentio est in lib. 7. Cod. Theod. de Hae- gans oculis, alter bibens auribns, quod
quern videas in notis ad Codic. Canon. ret. lidem videntur, qui Apostoli, seu iste torcular et in fletu, ille Apothecar et
Eccles. Univers. can. 189; at in Pithoei Apostolici, de quibus supra. [°° Vide in fi-uctu. [Non erat hie scribendum
Codic. veter. Eccles. Roman, est honora- Gloss, med. Grace, in hac voce et in Torcular el, Apothecar et, divisis voci-
tioribus. Conf. etiam Glossarium mediae vifi.] bus, sed Torcularet atque Apothecaret
Graecitatis in voce Ey<rcaTtxa(.] * APOTECA,
OTECA, ut Apotheca, domuncula. a verbis Barbaro-Lat. Torculare et Apo-
1. APOSTOLUS, Liber Epistolarum S. Stat. MSS. eccl. S. Laurent. Rom. : Con- thecare. Est autem Apothecare Fortunate,
Pauli, qui in Ecclesia ad Missam legi cedant omnem utilitatem et usumfructum in apotheca seu horreo recondere.]
solet. Liber Sacrament. Gregorii M. : percipiendorum ex cerlis Apotecis seu BOTICA, ex Hispanico Botica, in Con-
Deinde sequitur Apostolus, id est, lectio domunculis inchoatis el non perfectis.... cilio Palentino ann. 1388. cap. 5.
ex Apostolo. Hincmarus Rem. torn. 2. >tecas seu domunculas licitiim
Sit eisdem canonicin.... illas Apo- HYPOTHECA. in Concilio Monspeliensi
opusc. 7. pag. 149 : Usque ad Evangelium per eos per/icere, seu supra nominatas
per alium. Adde
ann. 1258. cap. 9 : Operationem soil, sive
mensem, Hypothecam, vel similia pro
in Missa stare polent et recedunt, statim constit. Federici reg. Sicil. cap. 116. vendendis mercibus tenentes.
post Apostolum, id est, post Epislolam, ] APOTELESMATA, Superstitiosa verba, & Apotheca notarii. in Lit. remiss,
nanc admonitionem nostrum.... legite. Isi- qualia sunt ilia quibus se rustici Ka- ann. 1381. ex Reg. 119. Chartoph. reg.
dorus Hispal. apud Ivon.Carnot.Deeret. lendis Januarii, in Picardia praesertim, ch. 435 : Propter quod idem exponens
part. 6. cap. I : Apostolum et Evangelium salutare solent .Aw guy Van neuf. Res- (notarius publicus) dictum contractum
legal : quo loco Gratianus Epistolam,pro pondetur, Plantez, Plantez ; his vero sibi receptum rediens ad Apothecam suam,
Apostolum, habet. Vide Concilium Tole- fertilem annum apprecantur. Quern ubi scribere et contractus recipere con-
tan. I. cap. 2. et ToletanumlV. cap. 12. morem rusticum vufgus, veterum ri- suevit.
Regulam Magistri cap. 46. etc.
Ita in Ecclesia Graeca vocem, 'Au6<rro- tuum Gallorum
verborumque tenax a Druidis
acceptum servavit, ut omnes
1 1. APOTHECARE. Vide paulo supe-
rius, Apothecar.
Xoc , pro librq Epistolarum S. Pauli norunt. At nescio unde habent illam * 2. APOTHECARE, pro Hypothecare, in
usurpatam legimus. Cyrillus Scythopo- consuetudinem colligendi artemisiam, pignus assi.^nare. Charta Roberti milit.
litanus in Vita S. Sabae : ""Ajjux 81 xa\ Gall. Armoise, pervigilio Nativitatis S. et Mugnae Bertrandas ex Tabul. Flamar:
,
xat TOV A7t6<TTo>ov. Codinus de Offic. cap. Herbe Johan. Baptistae , quam inde vocant, Apothecavit ei expresse supra quamdam
6 : 'Avayivwffxei... T/JV 7tpo9?)Tecav xal tbv prolatisque de la S. Jean : cui hac die collectae, vineam. etc.
Ait6<rroXov 6 nowTaitoaroXapto?. Erat prae- dam verbis, turn superstitiosis quibus-
multas inesse sibi lingunt
1 1. APOTHECARIA, Res omnes quae a
pbarmaoopolis vendi solent, Gall. Dro-
terea apud Graecos Liber alius quern virtutes. Quare
itpa5a7c6oToXov nuncupant, quod praeter et coronas quas ex ilia cingulos plectunt
ubique in domibus, sta-
gues. Codex MS. censuum Episcopi Au-
tissiod. ann. circiter. 1290. exaratus :
Epistolas Pauli, et alias Canonicas, Ac- bulis, pvilibus, etc. appendunt per an- Figuae, amigdalae, risus, dates, castaneie,
tus etiam Apostolorum contineret. De ahtjua Apolhecaria, caro salsala... ali-
hoc agunt Typicum Sabae, et Triodium. num Grimmii
integrum asservandas. [*** Vide
Mythologiam, pag. 35.] Vita S. quis pisns. aliqua caro parata. . . omnia
Vide Apostohcum. [«* In Gloss, med. Hugonis torn. 2. April, pag. 267: Prxsli- isla non debent ventas. Hie aliquis et
Graecitatis: Liber Graecorum Ecclesias- giorum quoque fascinattones et verborum aliqua sumuntur pro quxlibet.
ticus Actus Apostolorum a S. Luca cpns- illusoriorumApotelesmata.quss tarn in Ca- 1 2. APOTHECARIA, Officina pharma-
criptos contmens, vulgo Lectionibus lendis Januariis, quam in Nativitate S. copolae, Gall. Apothicairerie, in Synodo
S. Pauli Apostoli et aliis canonicis ad- Johannis Baptist ae, insipientium multitude Vallis-Oletana ann. 1322. inter Concil.
junctus, unde pro ipso, quern 'A^ffroXov committebant, ila abhorrebat, ut sub ana- Hispan. torn. 3. nag. 567.
vocant, interdum usurpatursedettitulo themate hoc a nullo mortali fieri prohi- 1. APOTHECARII, Qui apothecas, seu
Apostoli editus Venetiis ann. 1638.... beret. Vox omnino Graeca, quae Graecis bothegas tenent. In Charta ann. 1178.
Vide Lambecium de Bibl. Caesarea lib. proprie effectus stellarum sonat, et ima- apud Ughell. torn. 7. pag. 410. Tabular.
5. pag. 287.] Ecclesiae Cadurcensis : In tale vero con-
f APOSTOLORUM SORTES. Concil. Tre- gines subcerto sidere factas ad ejus vim
venlum, dum ego vivo, Gausbertus teneatn
vir. ann. 1310. apud Marten, torn. 4. detinendam, responsa,
aut etiam genethliacorum
quibus praenuntiatur . quae et posaideani. et post obitum meum teneat
Anecd.col. 257: Nullus etiam super sor- fortuna ilium maneat, Apothecarius et Cellerarius S. Stephani,
tes quas Sanctorum seu Apostolorum vel ilia constellatione natusqui est.
sub hac vel
oid arma non prxsumant in Slipendia
Psalterii vocant, aut cujuscumque Scrip- * Consule Diction. Trevolt. et (Eco- Fratrum : et si arma prxsumpserint, te-
tures inspectione divinationis scienliam neanl alii duo, qui non prxsumant. Vide
profiteatur.aut futura promittatf etc. Vide nom. 0
voce Armoise.
APOTESIA, Afflatus divinus. Acta Hipothecarius.
Sortes Sanctorum. elect. Riculfl episc. Helen, apud Baluz. -' 2. Diploma Xeapolit. pro Amalphit.
1 2. APOSTOLUS, pro Amirallo, seu Jom. 2. Capitul. col. 634 : Cui affatim ann. 1190 : Ita et vos negotiatores, camp-
Maris Praefecto interdum accipi testatur condolentes. eo quod exuisset hominem, sores seu Apothecarii, etc. Ubi Brenc-
Spelmannus, quern consule. abunde consolatoris Apolesia Spiritus re- man. in dissert. 1. de Rep. Amalphit.
^ APOSTOMA, Malum quod diversis cpl- pleti, etc. Gloss. Gr. Lat. auoOew, divino, pag. 17. magnariae mercis propolas,
lectionibus, id est. causis evenit. Papias Deumfacio. Gall. Marchands en gros, interpretatur.
MS. Greece 'Au6ffTt)[j.a, abscessus, suppu- APOTHECA, Officina, unde Itali Bo- Vox frequens in Pandectis. Consule
ratum, Gall. Apostume. Addit Papias, tegha, Galli Boutique ; Locus ubi mer- Calvin. Lexic. jurid. [*° Vide Haltausii
Apostomas enim Chrxce collectionem vo- ces-aliaeve res asservantur, et recon- Gloss. German, cap. 1129. voce Kramer.]
cant, [*» Ex Isid. Orig. lib. 4. cap. 7. duntur, horreum. Gloss. S. Benedicti, 3. APOTHECARII, Apothecarum seu
sect. 19.1 sedperperam. cap. de Habitatione : Horreum, gvSoxov horreorum curatores. Glossar. Graeco-
«• APOSTQUE, Posteaquam, Gall. Apres xa\ a7to6r,xTj. [** Vide Isidori Orig. lib. 5. Lat. 'ATioOrjxaptot, Horrearii, 'AitoOrixti
que. Instr. ann. 1451. inter probat. torn. cap. 5. sect. 8.] Hariulfu? lib. 3. cap. 1 : Horreum. Breviar. Canon. Fulg. Fer-
8. Hist. Nem. pag. 279. col. 1 : Petrus Ipsas partes intulerunt in Apothecam cu- randi cap. 133 : Ut Clerici Apothecarii
Quotini A post que fuit consul circa, sem- jusdam custodiendam. Hugo Falcandus : vel raliodnatoresnon ordinentur. Concil.
per fuit conaiharius dictse civitatis. Multi Sarracenorum, qui in Apothecis Carthag. I. sub Julio PP. cap. 9 : El ip-
J APOSTROPHA, Pars circuit dextra et suis tnercibus vendendis prxerant. Vide sis non liceal Clericos noslros eligere
ad summam litteram apposita. Papias Constitut. Sicul. lib. 3. tit. 34. S 3. Apo- Apothecaries, vel ratiocinatores. Ubi Apo-
MS. Est elisae vocalis nota quam Graeci thecse vini, apud Evodium lib. 2. de Mi- thecarii latiori significatione dicuntur,
au6trrpoipov appellant; unde Isid. Orig. racul. S. Steph. cap. 3. [Apotheca Regia qui. curatoriis, aut tutelaribus ratioci-
Jib. 1. cap. 19. [«° 18, 8.] Apostroptws torn. 2. Operum S. Bernardi col. 1346. niis erant obnoxii, ut quidam censent.
legit rectius, quam Apostropha, quae B. edit. 1690. ubi de canonizatione ejus- 1 4. APOTHECARTUS, Qui in domibus
Latinis flgura Rhetorices est, qua ser- dem S. Doctoris. Apotheca barberix. pro magnatum conficit bellaria, fructus
monem ad aliquem sive praesentem sive Officina tonsoria, in Charta anni 1450. coctos et saccharo conditos, et alia hu-
i 41
322 APP
jusmodiquse ad secundam mensam per-
tinent ; qui apothecarius Gallice dici-
tur, Of/icier, Maistre de Voffice. Leges
Palatinae Jacob! II. Regis Majoric. inter
Acta SS. Junii torn. 3. pag xxvm : Ma-
jor camerlengus... species et confeclas
et fructu-i et similia ad officium Apolhe-
carii pertinentia, qux extra mensam
comeder<imus. facto gustu nobis ministrare
(debeat.) Eodem sensu occurnt ibid,
pag. 37. nee non et torn. 2. Hist. Dal-
phin. pag. 279. et apud Lobinell. torn. 1.
Hist. Paris, pag. 427.
* APOTHECARIUS, Codicis MS. nomen,
in Tabul. S. Petri Carnot. quasi sit Apo-
theca seu horreum, rebus quamplurimis
refertum.
[^ APOTHEOSIS. Divinitatio, contem-
platio.
0
DIEF.I
APOTICARIUS, a Gall. Apothicaire,
Pharmacopeia. Codicil. Carol. Andegav.
Proy. ultimi comit. ann. 1481 : Item le-
gavit dom. noster rex nobili Joanni de
Hicii'i ejus Apolicario, etc. [*** Vide Apo-
thecarii 3.]
1 APOTROPJEI Dn als&xaxot, hoc est,
averrunci sive malorum depulsores, qui-
bus agnicula immolabatur. Hofmann.
ex Amm. Marcel, lib. 25.
* APOYSUS. Glossar. yet. ex Cod. reg.
7646 : Apousis, compositis vel circwncisis.
APOZIMARE, arcoSenaTiSeiv , Apozerna,
seudecoctum medicamentum infundere.
Octavius Horatianus lib. 1. Rer. medi-
car. cap. 19 : Sales trili, ac in linfeolo
ligati aceto infundantur, et ex hoc vulnus
tandiu Apozimandum est, vel infunden-
dum, donee sanguinem eliciat. Apozima
enim dicebant pro Apozema. Macer de
Herbis :
His Poius seminum, vel Apozima prodcrit huic.
APOSIA, Excoctio, in Querulo sub fi-
nem.
* Gloss, medic. Simpnis Januens. ex
Cod. reg. 6959 : Apozima, decoctio di-
versarum medicinarum. Provincialibus
Apousemo est potio medica.
w APPALIA. Recessus Hansae Theut.
ann. 1363. apud Lappenbergium in His-
tor. Orig. Hansae, Document, pag. 525 :
Exceptis XXVI marcis argenli puri pro
captivilate trium amicorum suorum. ex-
positis et exceptis eciam captivis eripien-
dis, armis, perdicionibus veslimentorum
et rerum aliarum, et dominorum Appali-
bus et sumptibus captivorum, machinis,
instrumentis etc.
1 APPAGARE, Solvere, exsolvere. Vide
Pagare. pro Pacare.
1 APPALCATOR, pro Apaltator, Man-
ceps, Gall. Traitant, Fermier, Entrepre-
neur, Inleresse. Italice, Appaltore. Ry-
mer. torn. 13. pag. 159. col. 1: Licentiam
damns dilectit nobis Augustino Cldgi mer-
catori Senensi curium Rotnanam in prx-
senti sequenti, Appalcatori aluminum
sive minarum aluminum cameras Aposto-
licae sive sanclfB Cruciatse, etc. Vide Apal-
tus et Apatisatio.
* APPALLAREA, in Actis SS. ex Anas-
tasio torn. 3. Sept. pag. 442. col. 1. pro
Apallarea, ut legit Cangius. Vide in
Applare.
1 APPALLARIA. Vide Applare.
0
APPALPARE, Cum reverentia pal-
pare, tangere. Chron. Mutin. ad ann.
1329. apud Murator. torn. 11. Script.
Ital. col. 118 : Eisdem Theolonicis obviam
accesserunt, nedum ipsos. sed eorum
arma et vestes osculantes. et ut Sancto-
rum reliquias Appalpantes, etc.
* APPALTOR, ab Ital. Appaltatore,
Manceps. Gall. Fermier public. In Pet.
Franc. Tonduti Quaest. et Resol. civil.
APP
cap. 59. pag. 138. Rota Genuens. decis.
24. num. 53. et 55 : Ubi dicit similes as-
socialos.... non posse conveniri tamquam
liberatarios seu Appaltores. quia camera
seu communitas suum constituit Appal-
torem. in quern jus Appaltns transfert,
nee illi concedit hanc facultatem consti-
tuendi Appaltores seu cunductures dictas
exactionis. Quam vocem a Lat. Pactum
accersit La Monnoye in Diction. Burg,
pag. 32. unde Ital. Appalto quasi appac-
tum, et appactare. Vide Apaltus et Ap-
palcator.
0
APPALUS. Glossae latricae ex Cod.
reg. 6881 : Ova Appala, mollia, juscel-
lata. Vide supra Apalus.
--• APPANAGIDM, Census, yel prsestatio
pro jure pascendi porcos in silva do-
mini vulgo Panage. Vide Pastio, Assi-
gnatio dotalit. Joannae regin. Franc,
ann. 1319. in Reg. 60. Chartoph. reg.
ch.69 : Item pro Appanagio dictas forestx,
ad relationem dictorum juralorum, cen-
tum libras. Unde nostri Appanager dixe-
runt, pro Porcos glandibus pascere. Lit.
remiss, ann. 1472. in Reg. 193. ch. 774 :
Le suppliant pour nourrir et Appanager
ses pourceaulx, a prins du seigneur de
Courtenay les hayes et bois d'icelle sei-
gneurie. Apparnaiger, vel potius Ap-
pannaiger, Licentiam pascendi porcos,
soluto ob id censu debito. concedere.
Charta Renati Alenconii ann. 1480. ex
Tabul. Cartus. B. M. de Parco : Ilz ont
droits de franchises et libertez, tels que
nous avons en nostre dite forest de Char-
nie. et entr'autres sont en possession de
prendre et a eux apartenir toutes les bes-
tes porchines. aumailles et autres. qu'ilz
treuvent au dedans de leurdit pare, non
herbaigees et Apparnaigees, cornme a eux
appar/.enanti par confiscation.
f APPANAGIUM, APPANARE. Vide Apa-
nare.
APPAR, et APAR, Papias : Suppar,
compar, Appar, cotnposita. Appares
porro vel Apares vocant inferions sae-
culi Scriptores Epistolas generales, quse
uno exemplo, paucis mutatis, ad diver-
sos mittuntur. Anastasius in S. Ha-
driano PP. pag. 108 : Apparem istius do-
nationis per eundem &therium adscribi
faciens. Ubi pro exemplo, seu uti dici-
mus copia, vox sumitur. [Apparum ea-
dem notione occurrit in Chron. Farfensi
apud Murat. torn. 2. part. 2. col. 498:
Et fecit ei de pr&dicta cella destructa
libellum in tribus personis Monachorum,
succ.edentibus uno duobus, sicut consue-
tudo saculariiim Monachorum tune erat.
Unde et Apparum ipse Abbas retinuit
apud se, quo ingressus incolumem locum
rettituii. Et col. 499 : Qua de causa
egressus Johannes Abbas de hoc Monas-
terio abiit ad Azonem Abbatem de Aven-
tino suum germanum, portans secum
quasdam prsecepta, et aliquant as chartas
hujus Monasterii. inter quaserat prsecep-
tum de cella Minionis et Apparum jam
dicli libelli.] Post Novellam Thepdosii et
Valentiniani de Amota militantibus fori
prsescript. ad Ariovindum Magistrum
Militurn : Eodem exemplo A spari viro il-
luttri Comiti Exmagistro Militum et Ex-
considi bin ordinario. Atque li33C quidem
Epistolae Consimiles in TestamentoSan-
cii I. Regis Portugaliae asrae 1217, Uni-
formes dicuntur apud S. Hilarium in
fragment)s pag. 45 : Liberius, antequam
ad exilium iret. hanc Uniformem Epis-
tolam Cortfessoribus scripsit.etc. Et apud
Nicolaum PP. I. Epist. 8. in fine : Nee
non et Epistolam Uniformem. quam qui-
busdam clans Urbis Conslanlinopolitanx
Senatoribus singillatim scribendam atque
APP
mittendam fore praevidimus. Epistolae
autem istius, quae est 16. titulus sic
concipitur : Nicolaus... singulis quibus-
dam Senatoribus Constantinopoleos, Apa-
ribus. Ubi vox Aparibus. non ad vocem
Senatoribus refertur, sed per receptam
hac astate formulam additur, ut innua-
tur uno exemplo dictatas et missas
Epistolas ad diversos ; quae pluries oc-
currit apud Gregorium Magn. interdum
per apparibus, interdum per Aparibus
cum unico P. descripta, lib. 1. Epist. 24.
25. lib. 2. Indict. 11. Epist. 49. lib. 5.
Epist. 29. 52. 54. lib. 7. Indict. 1. Epist.
15. Ind. 2. Epist. 27. 39.112. lib. 9. Epist.
52. lib. 10. Epist. 7. et apud Joannem
VIII. PP. Epist. 99. 191. 227. Sed et
apud Gregorium VII. PP. lib. 1. Epist.
4. quae ad diversos inscribitur, haec ha-
bentur : Incosptis quidem Aparibus, sed
circa finem singulis Epistolis juxta loco-
rum et personarum competenttam discre-
pantibus. Data Romas, etc. Adde lib. 2.
Epist. 16. [Hugonis Abb. Farfensis rela-
tio de Monasterio suo, apud Mabillon.
torn. 4. Annal. Benedict, pag. 700. col.
2. : Et cum die sequenti Sabinis venisse-
mus manibus nostris firmavimus tertium
genus, et nostros direximus ad eum lega-
tos, ut acciperet Mud praefatus Comes et
Appare ab illo firmatum nobis mandaret,
sed facere noluit.] Ita apud Radulfum de
Diceto, Epistola, quam Richardus An-
glorum Rex nobilibus, quibus Regni
curam commiserat, dum sacram pere-
grinationeni obiret, scripsit. hanc prae-
fertinscriptionem : Richardus Rex Angl.
Willelmo Cancellario, G. Filio-Petri, W.
Marescalle, et H. Bard, et W. Briwer,
Apparibus. Salmasius in lib. de Jure
Attico et Romano vocem distinguendam
putat, a paribus, ut sit <xw> TOO t'aou, aitb
TOO laoTJitou, laoTvmj)!:, epistpla scilicet
eodem, quo alia exemplo scripta. Palla-
dius in Vita Chrysostomi pag. 22^:
'Avcaiie<7TeiXev 6 (Jiaxapio? 'IvvoxevT'.o; 6 Ha-
otepot? tote |iepe<Ti xa i'<ra TT(? xot-
Agatho Diacon. de VI. Synod.
v? IvaTto-ypa^oy; TOftoy? VOCat. Sed
loci supra allati videntur evincere, apa-
rem, vel appa>-em similem denotare, vel
potius exemplum alterius scripti,
maxime locus Anastasii. At cur apari-
bus vulgo scriberetur in ablativp, exis-
timaverim indicari Epistolas pari tenore
vel certe aparibus, seu similibus, des-
criptas, singulisque (quibus alias gene-
ra tim inscribuntur) licet eodem con-
textu inscriptas ac missas. Charta
Ludovici Pii pro Monast. S. Dionysii
in Tabulario ejusd. Ecclesiae : Duas su-
per hoc jure pari tenore conscriptiones
fecerunt, easque manibus firmaverunt
propriis, ut altera eorum in archivo ip-
sius Monasterii... servaretur : alter am
vero nostrse magnitudini direxerunt, ut
illam Palatinis scriniis juberemus recondi.
Caeterum nescio an in Synodico adver-
sus tragoediam Irenaei cap. 115. initio
non legendum sit, Apparis pro Sarparis.
Judicet Lector. [Haec vero formula quae
in subsequentibus summorum Pontifi-
cum epistolis frequens est, primum oc-
currit in epist. 3. Zosimi PP. quae apud
Constantium torn. 1. Epist. Rom. Pon-
tif. pag. 949. legitur.] Vide Paricla.
APPARAGIUM, [Pars hereditatis quae
a primogenito datur secundogenitis.]
Locus est in Paragium. [Vide Apana-
gium in Apanare.]
1 1. APPARAMENTA, Apparatus, id
omne quod bello inferendo necessarium
est, Gall. Preparatifs de guerre. Chron.
Parmense ad ann. 1308. apud Murat.
torn. 9. col. 872 : Quum ordinatum esset
 APP
per Commune Parmae exercitum focere
generalem contra preedictos extrinsecos,
et multa mangnona et Apparamenta fie-
rent ad prxdicta.
<*2. APPARAMENTA, Instrumenta quae-
vis rei alicui perflciendae necessaria.
Charta Phil. Aug. ann. 1215. in Reg. S.
Justi Cam. Comput. Paris, fol. 110. v°.
col. 2 : Dicti monachi (de Bono portu)
nobis conquesti sunt, quod molendinarii
nostri, praedicta die Mercurii, utensilia
eiusdem molendini et Apparamenta eis
denegabant, unde molta eorum impedie-
batur. Appareil. eadem notione. in Lit.
remiss, ann. 1466. ex Reg. 200. Char-
toph. reg. ch. 174-: Chacun des supplians
ayans son Appareil ou charrue de beufs
pour labourer,... et quant furent chacun
en son Appareil pour illec labourer, etc.
At vero Appareille, iisdem est Prsepara-
tus. dispositus.expeditus.Gall. Toutpret.
dispose. Charta ann. 1360. ex Ghartul.
23. Corb. : Jls seront prest et Appareil-
lies, et offeront a faire amende condigne.
Ejusdem originis est vox Appareil, Ap-
parata ad vulneris curationem medica-
menta ; unde Desappareiller, pro Ilia
auferre, in Lit. remiss, ann. 1444. ex
Reg. 176. ch. 356 : Icellui Huguet par
son yvresse se Desappareilla et osta ce
que on avoit mis sur icelle playe.
* 3. APPARAMENTA, Pacis prolusio-
nes. Gall. Preliminaires. Acta varia ad
Cone. Basil, apud Marten, torn. 8. Ampl.
Collect, col. 92 : Item ipsum Concilium
pro ponenda pace, pro qua inter cetera
congregatum existit, tarn inter quamplu-
res~ reges, principes, civitates, et alios.
plura Apparamenta et initia fecit ad
dandum modos pro pace.
APPARAMENTUM. Charta MS. Petri
II. Regis Aragon. ann. 1283. pro Liber-
tatibus Catalaniaa : Item quod animalia
Militum, et arma sui corporis, nee Appa-
ramenta suas domus non pignorentur pro
aliquo debito eorundem. Hispanis, Para-
mentos de sala, aulaea. peristromata.
[Concil. ann. 1591. inter Hispanica torn.
4. pag. 622. col. 1 : Nee ipse Pre byter,
vel alius calices, vestimenta, vel Appara-
menta alia divino cultui deputata Ju-
dseo vendere.... seu reficienda tradere
quacumque ratione prxsumat. In Tabu-
lario S. Martialis Lemovic. Appara-
menta recensentur inter dona S. Mar-
tiali facta.l
^ APPARARE, Commentariis explicare
et ilkistrare. Testam. Henrici Ostiensis
Cardinalis inter instrum. torn. 3. novae
Gall. Christ, col. 180 : Decretales meas
novas quorum quatuor libri fere sunt
Apparati, relin'juo summo Pontiftci, qui
et si voluerit, id quod deest faciat Appa-
rari, sumto exemplo e Vicecancellaria.
Vide Apparatus.
* APPARATA, f. pro Appendaria. Vide
in hac voce. Charta ann. 975. inter
Instr. torn. 6. Gall. Christ, col. 267 :
Tres quoque Apparatus eidem canonicae,
cum omni integrilate distribuit ; merca-
tum vero medium.... omnigena caritate
concedit.
0
APPARATOR. Stat. comit. Venaiss.
cap. 55. ex Cod. reg. 4660. A : Item quia
stratores, Apparatores et servienles cu-
riarum, vulgariter nuncupantur stipem
pauperum et panem esurientium sitien-
tes.... solummodo unum grossum... exi-
gant. Ubi lea:, videtur Apparitores.
1 1. APPARATORIUM. Inscriptio vetus
apud Reinesium pag. 818 : Hoc Adpara-
torium pertinet ad monumentum A.
Aquili Dionysi. Interpretatur de loco,
ubi rogus fuerit apparatus : verum Fa-
brettus Inscript. pag. 232. asserit Appa-
APP
ratorium aedificium aliquod sepulcro
annexum fuisse, ad lustrationem se-
pulcri et coenas sociales paratum, etc.
Vice Apparalurium. [---•' Conf. Forcellini
Lexic. in hac voce. Glossae Graec. Lat.:
'E5apTt<rcr,piov, Apparatorium ; ab e£ap-
tKa), Apparo, instruo.l
e 2. APPARATORIDM, Idem quod su-
pra Apoteca, Domuncula, officina. In-
ventar. Chart, reg. ann. 1482. fol. 50. v°:
Dictus rex (Aragonum) tradidit dido ar-
chiepiscopo (Narbon.) in. excambium....
insulam seu tenentiam domorum. Appa-
ratoriorum et boligarum, quse est in Mon-
tepessulano cum pertinentiis, in ann.
1259. Vide Apparaturium.
1 APPARATDRA, Ornamentum, Gall.
Parure, Ornement. Agius in Vita S.
Hathumodae apud Bern. Pez, torn. 1.
Anecdot. part. 3. col. 291. A : Aurum et
Apparaturam pretiosam, quse infantes
utpote pulckra quanquam innocenter
concupiscant. neque concupivit, neque
habere voluit. Apud Rymerum tom. 10.
pag. 516. col. 2. Apparaturx recensentur
vestes 00inter et domesticam suppellecti-
lem. f Germanis Gerseth. Gothofridi
Strasburg. carmen de Tristando et
Isolda, v. 4600 :
Von -werlllicher Zierheit,
Von richeme Gurxle.
Glossar. Agios, apud Somner.: G e -
r e d a , Apparatus.]
* Nostris olim Appareillement, eadem
acceptione. Le Roman de Robert le Dia-
ble:
Tous arm^s dcs blans garnimens,
El de lels Appareillcmens,
Com li blans chevaliers avoit.
Apparreure vero, pro Specimen, quo
mercatores solent merces suas parare,
in Lit. ann. 1415. ex Reg. 170. Chartoph.
reg. ch. 1 : Ordonnona que aucun mar-
chant.... ne mettra plus belle Apparreure
par dessus que par dessous. Unde Afou-
parans dicitur de eo, cujus forma seu
corporis habitus non placet, in jam
laudato Poemate :
Esgardes, font-il, fu il donques
Si Mauparans, ne si menus?
APPARATURIUM, Ubi res qusecumque
paratur, in Glossis MSS. Reg. Cod. 1019.
Hinc emendandae Glossae Lat. Graec.
Apparatorium, s^pTtor^ptov. Ubi perpe-
ram Edit. Apparitorium. [** Vide in
hac voce.] Ut et apud Papiam in V. Ap-
paritor, cui dicitur : Ubicumque res pa-
rantur. vel adjutorium.
1. APPARATUS, ita appellata Glossa
Accursii ad Digestum et Codicem ; sed
et quivis commentarius. Rollandinus in
Summa Notariae cap. 3 : Vi pignoris
obligaverunt unum codicem, scriptum in
cartii hedinis cum Apparatu domini Ac-
cursii. Hinc emendandusWillelm. Thorn,
in Chron. ann. 1274 : Contulit huic Ec-
clesix Bibliam pulcram. et totum corpus
Juris operalu ordinario glossatum. Le-
gendum enim apparatu. Tancredus JC.
Bononiensis in praefat. ad Compilation.
Decretalium : Dacretales dicuntur super
quarum expositionibus plures Doclores
Bononise Glossas plurimas varias et di-
versas posuerunt. et Apparatus plures
super eis fecerunt atque scripserunt. Vide
Paratae, [Apparare,] [** et Savinii His-
tor. Jur. Roman. Med. tempor. vol. 3.
pag. 523. vol. 5. pag. 257. etc.]
* 2. APPARATUS , Reparatio, refectio,
Gall. Reparation, vel Sumptus, conser-
vatio, nostris Enlretien. Charta ann.
1202. ex Chartul. S. Joan, in Valle: Cum
inter me et alios participes molendini de
APP 323
Charruel diutius contentio verteretur, su-
per Apparatibus et etnendationibus ejus-
dem molendini, contuntionem isiarn volens
pacifice terminare. confiteor quod tertiam
debeo mittere portionem a plancherio
molendi-ii et subtus. etc.
« APPARELLAMENTUM, Receptio in
fratremapud Albigenses haereticos. Acta
Inquisit. Tolos. ad ann. 12^38. inter Pro-
bat, torn. 3. Hist. Occit. col. 387 : Impo-
suerunt librum et manus super caput
ipsius. et legerunt evangelium et conse-
quenler ipsi haeretici fecerunt .\pparella-
mentum, tit fecerunt pacem ibi osculantcs
sese invicem ex traver&o.
«* APPARENS. Vide Lex apparent.
1 1. APPARENTER, Probabiliter, in
speciem, Gall. Apparemment Acta SS.
Martii torn. 1. pay. 561 : Quod Apparen-
ter nunquam mulier alir/ua tantnm labo-
ravit parturiendo. quantum condolendo.
° Nostris olim Apparetnent et .-Ippa-
reement, pro Manifeste, dare, nunc Vi-
siblement. evidemmenl. Lit. ann. 1396.
torn. 8. Ordinal, reg. Franc, pag. 100 :
Se ledit boisn'esloit Apparement marquie
ou scelle, etc. Reg. sign. Pater in Cam.
Comput. Paris, fol. 44. v° : Item que les
baillis... menans Appareement deshonesle
vie. etc.
12. APPARENTER, per visum a Deo
profectum. Vita prior B. Lidwinfe Virg.
torn. 2. Aprilis pag. 302. C : Cont':g\t
ergo post hzec quod felix Lydewigis virgo
Apparenter visitavit virginetn lanyuen-
tem, dando el remedium ai\is medicinse,
et veraciter curata surrexit sana, atnbu-
lans, comedens, et opera sanarum virgi-
num exercens.
11. APPARENTIA,Ostentatio.Boncom-
pagnus de obsidione Anconse cap. 10.
apud Murat. torn. 6. col. 933: Non sur-
rexi ad Apparentiam vel inanis glorias
fastum, quia hujui sxculi pompa mihi
jam emarcuit. cum vix lumen ca'.li videam
et fervor spiritus ad sublimiora cons-
cendit.
1 2. APPARENTIA, Parvula causula,
simulatio, Gall. Apparence, Couleur, Pre-
texte. Charta Wenceslai Ducis Bra-
bantise, qua varia privilegia concedit
Lovaniensibus, apud Mirseum Diplom.
Belgic. torn. 2. pag. 1025 : Neque ullum
quaererepermittemusullam Apparentiam,
occasionem aut praetexlum, per quern hsec
puncta scindere possemus.
* 3. APPARENTIA. Ix APPAREXTIA, Sub
dio, palam. Gall, d decouvert. en public,
olim en Appart et en Appert. Stat. Ave-
nion. ann. 1243. cap. 89: Piscatores te-
neantur afferre et tenere simul omnes
pisces in Apparentia in mercato macellij
et in nulla domo repimantur. Ordinat.
ann. 1358. torn. 3. Ordinat. reg. Franc,
pag. 246 : Les deniers d'or fin au mou-
ton.... n'auront cours et. ne seront pris et
mis en Appart ou en convert, etc. Stat.
ann. 1372. torn. 6. earumd. Ordinat. pag.
120. art. 10: Ne (pourront) faire fait de
tannerie en Apert. ne en requoij. Ne en
repost, ne en Appert. in Ch. aim. 1306.
Appert vero, pro Indu-=trius, peritus, in
Lit. remiss, ann. 1380. ex Reg. 116.
Chartoph. reg. ch. 209 : Guy, qui ert
joennes. fort Appert et tenuz de cculx qui
le cognoissent pour hardi hotnme et bon
marinier. Froi-ssart. vol. 1. cap. 1 : Aussi
en France ont-ils trouve bonne chevalerie,
raids, f t r t e et Apperle. Unde Appertese
et Appertise, Dexterita-, indu?tria. sub-
tilitas. Chron. S. Dion. torn. 3. Collect.
Histor. Franc, pag. 2S8 : En chaces de
bois se deportoit (Dagobert) as^iduel-
ment. en Apertisse* et en legierete de
cors estoit moult ause;. Lit. remiss, ann.
324 APP
1411. in Reg. 166. ch. 152 : Le suppliant
eust este tnehaignie de ses membres, se
par son Appertise ne leur feust etchappe.
Aliae ann. 1470. ex Re?. 195. ch. 873 :
Ung basteleur qui aloit parmi la ville
(d'Alby)powr jouer d\Appertese. Christ.
Pisana part. 3. cap. 25 : Un homme estoit
a Paris gut tomboit et faisoit pluseurs
Appertises sus cordes tendues haut en
I'air. Occurrit saepius apud Froissart.
Aprestise, Exercitatio. Le Roman du
Chevalier delibere MS. :
Les esiais et les Aprestises,
Qui te font pour sou adrecer;
Ce sent les devotes n|>ris«s,
Qui sont pour baUille raquises.
Hinc Aperte, Praeclare factum. apud,
Monstrel. vol. 1. cap. 31 : Les Hainuyes
s'en retournerent en leur pays sans faire
Aperte. qui soit d racompter, n'escrire.
1 1. APPARERE, Arbitrium, sensus, ab
Italico Parere, quod idem significat.
Gall. Fantaisie, caprice. Acta S. Fran-
ciscae Romanae torn. 2. Martii pa;?. * 114.
C : Ego creavi hominem ut haberet vitam
Kternam. sed ipse plus acquievit diemoni
guam mihi, voluit ascendere in superbiam
et sequi suum Appar ere.
* 2. APPARERE, Componere, dispo-
nere. Charta ann. 1331. in Reg. 66.
Chartoph. reg. ch. 527: Ad quss pondera
dicti molinerii seu dicta molenaina gu-
bernantes blada molenda et farinam
multam Apparere et ponderare haberent.
*3. APPARERE, Juri stare, Gall. Com-
paroitre. Scacarium Paschae apud Fale-
siam ann. 1212. ex Bib!, reg. Cod. 4653.
A : Judicatum est quod Hugo de Rotis sit
forbanitus.quia secutus de mortehominis,
in quatuor assisiis noluit retro Apparere.
1 APPARES CHARTS. Vide Appar et
Paricla.
0
APPARIARE, Conjugare, copulare,
Gall. Apparier, faire alliance. Contract,
matrim. ann. 1162. inter Probat. t. 2.
Hist. Occit. col. 590 : Rogerivs-Bernardi
comes Fuxensis. Essemenae filiu*, et Ar-
naldus-Bernurdide Marcafaba, filius Gal-
lardx. consilio suarum uxorum suorum-
que hominum, bo no ampre et bona fide
conjunxeritnt et Appariaverunt se tali
convenlu, quod dominus comes Fu.censis
Roger iut-Btirnardi convenit dare uxorem,
et dedit filiam suam cum xx. casalibus et
una milicia Guillelmo-Arnaldi filio Ar-
naldi-Bernardi de Marcafaba. Vide su-
pra Apariare.
1 APPARIATIO, Gall. Pariage, cum
quis alterum dominii participem facit.
Vide Pariagium in Par.
a APPARIATUS, Consentaneus, con-
tentions, Gall. Conforme, vel Rei alicui
proprius. destinatus. Stat. Massil. lib.
1. cap. 47: Et quod notarius clavariae
teneatur speciali sacramento scribere dic-
tas batistas in q>wdam Cartulario Appa-
riato dictis ballstis. ad monitionem dicto-
rumc
proborum virorum, etc.
0
APPARIBILIS. Vide supra Aparibilis.
APPARISIS, Eat cum id quod in
animOf quasi judicintn deposueramus,
opportune reposcimus. Glossar. vet. ex
Cod. reg. 7613.
1. APPARITIO, pro Apparitoribus ipsis,
non semel in Codice Theod. Glossae
Graec. Lat. T<X$I; ap-/ovco;. Of/icium, Ap-
paritio. Male edit. Apparatio. Coronatus
Notarius in Actis S. Zenonis Episcopi
Veronensis : Ut hoc Rex Gallienus audi-
vit, missis Apparitionibus ad perquiren-
durn sanctum virum caipit solicit e de-
mandare. Vide Collat. III. Carthagin.
cap. 29. Maximum Taurin. in Homil. in
Vigiliis Natalis Domini, et Ammianum
Lib. 18. et 19. pag. 123.144.1. Edit.
APP
1 APPARITIOXIS PRINCEPS, Princeps
seu primus apparitorum. Vide Princeps
officii, post vocem Princeps.
1 2. APPARITIO, Epiphania. Ordo Of-
ficii Gothici torn. 3. Collect. Cone. His-
pan. pag. 266: Notandum est... Appari-
tionem...
0
idem esse cum Epiphania.
Stat. S. Capellae Bitur. ann. 1407. ex
Bibl. reg.: Fesla vero.... Circumcisionis
et Apparitionis Domini. Nostris etiam
Apparition, eadem acceptione. Homag.
Joan, de Baleicourt milit. in Mem. E.
Cam. Comput. Paris, fol. 167. v°: Ces
lettres furent faites Van de grace 1316. le
Merquedi apres I'Apparition. Infra : Le
jeudi apres I'Aparition au mois de Jan-
vier, Vide infra : Festum Apparitionis.
1 3. APPARITIO, Quarta e novem par-
tibus hostiae divisae in Missa Muzara-
bica. Vide Hostia.
1 APPARSUS, Visus.qui apparuit.Vita
S. Juvenalis Episc. Narniensis torn. 1.
Maii pag. 402: Vt dominatio sua illus-
trissima ad videndum accederet miracu-
lurn in sua Ecclesia denuo Appai-sum, et
repertum intus capsam lapideam, in qua
repertumfuit corpus S. Juvenalis.
*APPARTATUS, Sua parte seu por-
tione donatus, Gall. Qui a sa part.
Chron. Andr. Danduli apud Murator.
torn. 12. Script. Ital. col. 326 : Quartam
vero partem vsbis retinere debetis, donee
fuerimus ipsa solutione co&quales; si au-
tem aliijidd residuatum fuerit, per me-
dietatem inter nos et vos dioideref usque
dam faerimus Appartaii. Vide Appar-
tiamenlum.
* APPARTENENTIA, Tutela, protectio,
qua quis rem aliquam, ut suam, tue-
tur. Charta Guill. de Beaux princ.
Araus. ann. 1292. ex schedis. Pr. de Ma-
zaugues: Insuper recipimus in noslra
salvatoria, et securitate. protectione. et
Appartenentia dictum domum S. Trini-
tutts }fassilise.
APPARTIAMENTDM, Partitio. divisio
bonorum inter libarps. Consuetudines
Tolosanae : Si in ultima voluntate sua
relinquat.... vel jure institutionis, vel Ap-
partiamenti, etc.
5 APPARUM. Vide Appar.
1 APPASSAMENTUM, Induci33, belli
sedatio, a Gallico Appaiser, Pacificare.
Gregorius X. PP. in Epist. ad Abbatem
Casin. apud Marten, torn. 7. Ampliss.
Collect, col. 244 : Af'firmans te cum inte-
gro familias numero rediisse, treugis,
quas Appassamentum in eisdem litteris
nominabav, inter carissimum in Christo
filium nostrum Jmperatorem CP. et Re-
gem Sicilian ex una parte. et Michaelem
Palxologum Imperalorern Grascorum ex
altera procuratis. Vide [** octo verba
sequentia] Appeysamentum, et Apati-
satio.
APPATIAMENTUM, [Tributa region!
subactae. durante ballo a victore impo-
sita, Gall. Contributions. Olim Appastis,
vel Pactis. quod sub certis pactis et
compositionibus, v. g. a caede, incendio,
agrorumque devastatione temperandi,
exigantur solvanturque.] Charta Ama-
nevi de Lebreto Militis ann. 1400 : Nunc
vero fortius solito depauparati propter
exactwnes Appatiamenti factas per No-
par Cavimontis. et quia dicti Nopar et
sui complices gentes armorum nituntur
mercham exigere. pro quadarn summa
pecuniae excessiva in cau.a Appatiamenti
pr<edicti, licet solverint dictum Appatia-
mentum. [** Vide Appassamentum.]
[Froissart. torn. 3. cap. 101. pag. 27d.
edit. 1560: Encore avez vous bien oui
conter Geoffroi Teste-noire Breton qui le
tenoit d la garnison et fort chatel de
APP
Ventadour en Limosin. Ce Geoffroi ne
s'en fut jamais parti pour nul avoir. Car
il tenoit ledit chatel de Ventadour comme
sien et son propre heritage, et avoit mis
tout le pays d certains Pactis, et parmi
toutes ces pactions touttes gens labou-
roientenpaix dessous lui et demeuroient.]
1APPATICIAMENTUM, Eadem notione.
De et super extorsionibus, pilleriis, robe-
riiSf impositionibus, Appaticiamentis, et
aliis actionibus indebitis, apud Rymerum
torn. 10. paar. 12.
* APPATICIRE, Tributa sub nomine
Appatis exigere, Gall. Ranconner ; olim
Appatissier. nostris, pro Pacisci, Gall.
Trailer, convenir des contributions. Me-
mor. H. Cam. Comput. Paris, ad. ann.
1423. fol. 163. v° : Sine capiendo, nee capi
permittendo ab ipsis subditis aliqua vic-
tualia, nee alia bona, nisi solvenao prom-
pte et ad taxationem justitias. pro eorurn
victu ea quss habere vellent, nee alias
ipsos Appaticiends quoquo modo. Lit. re-
miss, ann. 1385. in Reg. 128. Chartoph.
reg. ch. 89 : Les habitans avoient ran-
connez ou Appatissiez aux Anglois d
certaine somme d'argent. Vide Apalisatio,
et Appatiamentum.
T APPATISSAMENTUM, Eodem intel-
lectu, quo Appaticiamentum. De et su-
per A ppalissamentis capiendis et levandis
in terris patriis et dominiis inimicorum
et rebellium prxfati domini Regis ultra
flumen Ligeris : quod si possent Appatis-
samenta hujusmodi ad hoc sufficere,
solvetur et stipendiabitur numerus gen-
tium prxdictarum de reliquo, super et de
redditibus et provenlibus, etc. apud Ry-
mer. torn. 10. pag. 558. Et torn. 11. pag.
135 : Per captivitates, Apatissamenta,
Gallice dicta Appatis, cursus, fouragia,
etc
I'APPATIZAMENTUM, Eadem
catione. in eodem torn. 11. pag. 406.
j APPATIZARE, Apatizamenta impo-
nere, ibidem. Vide Apatisatio.
* APPATUARE. Vide supra Apatuare.
* APPEISSAMENTUM , Induciae, paci-
ficatio. Charta ann. 1269. in Hist. Lug-
dun, pag. 3. col. 2 : Presterea prsedictse
partes dederunt sibi ad invicem. scilicet
una pars alteri Appeissamentum sive
quietam pro eis et pro adjutoribus suis,...
et juravit super sancta Dei evangelia at-
tendere bene et /ideliter dictum Appeissa-
mentum, et de hoc dederunt fidejussores.
Vide Appeysamentum.
* APPELLARE, Pro Appellere, ut col-
ligitur ex voce Apulsus infra. Charta
ann. 1411. in Reg. 167. Chartoph. reg.
ch. 340: Item quod nutritores dictorum
animalium.... po-tsint immittere libere....
dicta animalia infra regnum Aragonum
causa depascendi, Appellandi, vel abe-
vrandi seu adajuandi jure ademprivii
vel servitutis. Vide alia notione supra
in Apellare.
1 APPELLARE, Vide in Appellum.
APPELLAREA. vide Appiare.
11. APPELLATIO, Vox forensis nota.
T APPELLATIONEM APPLICA.RE. Idem
quod Jurisconsultis appellationem ex-
plicare, seu appellationis causam per-
sequi. Arrestum Parlamenti ann. 1322.
Hist. Harcur. torn. 3. nag. 240: Ex qui-
bus dictus procurator ab iosis a defectu
juris ad Senescallum prxdictum appel-
lavitf ac dictis articulis respondere recu-
savit, et licet dictx Appellationi tam-
quam frivolx deferre minime debuissent
commissarii prasdicti, ut dicebant; ipsi
tamen lapsum decem dierum expectaoe-
runt ad viddndum, si dictus procurator
Appellationem praedictam Applicaret se-
cundum patrix consuetudinem.
 APP APP APP 325
1 APPELLATIONES LAUDUXEXSES, nos- | Cum autem ejusmodi appellationesad judicem appellant, vel approbant, id
tris olim Practicis Appeaux volages. Sic Laudunensibus essent gravamini, lites est. deferunt. Vide Probatores.
dicebantur, quod pluriraum haberent prorogarent, ordinariosque Judices suis * 1. APPELLATUS, pro Appellans. Lex
usum in agro Laudunensi. In pluribus exspoliarent juribus, Philippus IV. co- Godefridi episc. Camerac. ann. 1227.
locis hujus agri Rex gaudebat jure oc- gnomento Pulcher, illas abrogavit ad art. 17 : Civis civern ad duellum appellare
cupationis.vulgo praeventionis, in oranes tempus. Ad tempus, dico, nam conque- non potest. Et si hoc fecerit, et ille qui
vassal os et subditqs, superiores, mediqs rentibus procul dubio Judicibus regiis, fuerit appellatus inde querimoniam fece-
et inferiores Justitiarios, ubi causa cri- ab eodem Rege restitutse sunt anno rit, AppMatus lioc emendabit per po;nam.
minalis agebatur; in aliis locis etiam 1296. cujus restitution is existat Praecep- c. sol. Ubi versio Gallico : Li Apelans
ubi causa erat ordinaria. In aliis deni- tum apud D. de Lauriere torn. 1. Ordi- I'arnende'-oit par la Painne de c. solz.
que ejusdem territorii locis, jus Regis nat. Reg. pag. 328. In Chartulario S. * 2. APPELLATDS. Lit. Innoc. HI. PP.
seu Judicurn Regiorum tale ac tantum Vandregisili torn. 2. pag. 1856. habetur in Chartul. Campan. fol. 87. v : Ex parte
erat, ut si cujuspiam causa ad Judices aliud ejusdem Regis Edictum anni 1:302. dilectie in Christo filix nobilis mulieris
ordinaries et inferiores esset delata, ubi Appellationes Lauduneniea in prx- Blanchie cotnitissx Ca>npanix... nostro
posset ipse ab illis Judicibus ad Bailli- judicium subditorum introductx dicun- est Appellatui reseratum, etc. Sed leg.
vum Viromanduensem provocare appel- tur; unde Proponimu*, inquit. et ordi- Apostolatui.
lationibus, de quibus hie agitur. Illas jiamus personas mittere ydoneas ad * APPELLERE. [Navem ducere. DIEP.]
sic explicat Boutillerius in sua Rurali inquirendum de antiquis consuetudinibus APPELLITUM, vel APPELLITUS, Sub-
Summa lib. 2. tit. 14 : Appel volage est Appellationum prsedictarum. Quid inde monitio, seu evocatio populorum ad
communement usite en Laonois plus factum sit, aliunde non liquet ; sed vindicanda maleficia. Quadruplicem
qu'ailleurs, et ceci se fait sitost qu'aucun appellationes Laudunenses a Philippo porro v4ppe(tifumrecensent Practici Ara-
est adjourns devant le Juge a certain VI. anno 1332. in villa seu urbe Launay gonen^e.s: Appellitum de tolli fortiam,
jour, il peut venir au Juge au jour ou Porcien abrogatas fuisse nos docet jam Appellitum appreliensionis, Appellitum
devant, ou soit que la cause soit encom- laudatus D. de Lauriere, Edicto ejus criminalem, et Apfjellitum manifestatio-
mencee on, non, et dire: Sire Juge vous Regis torn. 2. Ordinat. pag. 81. relato. nis. De singulis agit Michael de Molino
m'avez faict adjourner par devant vous a Aliud ibidem pag. 444. refertur Edictum ill Repertorio Foror. Aragon. quern qui-
la requeste de tel, si qu'on me dit que j'ai Johannis I. Franc. Regis ann. 1351. quo vis consulere potent, cum hisee non
cause d'appeller de vous et de votre ju- easdem appellationes facit irritas, ea liceat immorari. Vide Juncta et Concur-
risdiction, et pour ce en appelle-je d'Ap- tamen conditione, ut vi 11 arum exemp- sus.
pel volage. Et le doit aussi nommer en tarum incolse. non Clerici et bigami, Submonitio qua3vis. Ch. Alfonsi III.
I'appel faire. Et pour soutenir des main- duorum solidorum Paris. Foagium sol- Reg. Portug. aerae 1267. apud Brandao-
tenant mon Appel volage. je vous ad- vant: quod ad hivnc usque diem obser- num lib. 15. Monarch. Lusitan. cap. 24:
journe pardevant Monseigneur le Bailly vatur. Solum hoc, quod mihi et successoribus
de Vermandois, ou son Lieutenant au * Lege praeterea torn. 5. earurad. Or- reservn in perpetuum, videlicet collectam,
premier Siege de Laon, au jour de la dinat. nag. 29. et 93. Literas eadem hac monelam, hoste. annaduam, Appellidum,
prochaine avsise contre moi a voir soute- de re ibi editas. fossadum. etc. Alia Alphonsi Regis Por-
nir mondit volage Appel. et si vous cui- o APPIAUS AU VOIRBE. Qua? appellatio tugal Mae apud eumdem lib. 13. cap. 17 :
dez que bon soit, soyez y. Des maintenant sic dicta fuerit olim a practicis nostris, Et vobis illam utique concedo liberam et
intime ma partie averse qu'ellt y soit, si explicat Bellomanerius MS. cap. 63 : Se exemplam ab omni regali onere: ila quod
bon lui semble, pour voir par moi soute- li appelerres disoit que on li eust tue homines, qui ibidem morantur. de cactero
nir mondit Appel volage. et n'y faut ad- Pierre son parent, el il e .toit mis en voir non vadant ad Appellidum ad Castellum
journement. Ne puet aussi le Juge appelle, que chil Pierres est encore vis. Car ap- faciendum, etc. Fori Alcaconenses : Et
ny oseroit proceder en outre sur peine piaus. qui n'est veritaules. n'est pas d qui non fuerit ad appeUido Cavaleiros et
de atlempter. Et si le Juge ne compare rechevoir ; et celes manieres d'Appiaus si Pedone*. exceptis his. qui sunt in Servitio
au jour, I'appellant auroit comparu, et sont appeles au voirre ; autant vaut au alieno, Miles pactet 10. soi. pedones 5. sol.
commission pour faire adjourner et inte- voit"re, come bourdes proposees en juge- ad vicinos. [w° Vide Apellidum. Hanc
riner. Et si I'Appellant avail alors prouve, ment. submonitionem duplicem fuisse : gene-
que leJuge eust ainsi appelle et adjourns, * Rem notandam eo in casu exhibet ralem, cui ab omnibus obediendum erat,
lors feroit d I'appellant donner deffaut Registrum parlam. Paris. Olim fol. 98. quando Mauri invasores terram infesta-
en cas d'appel. Post hujusmodi appella- ad ann. 1259. ubi unus ex Judicibus, a bant. aliam a qua privilegiis plurimum
tiones supremus Viromanduorura Bail- quorum sententia appellabatur, rectum excipiebantur oppida, docet S» Rosa de
livus aut ejus locum tenens de causa ad esse judicium, deposito pignore, proba- Viterbo Elucidarii vol. 1. pag. 122. Chart,
se delata primus ipse cqgnoscebat, si turum se pollicetur; appellantis quippe, ann. 1188 : Numquam de vestra villa
auditis partibus litigantibus, appella- non judicis, erat ad monqmachiam pro- faciatis carrejra a senhor cum vestros
tiones judicaret esse legitimas ; sin au- vocare. Vide Falsare judicium in Falsare corpos. nee per vestros haberes, nee vada-
tem ad Judices ordinarios earn causam 4. Cum prolato judicio in curia ipsius tis in Apelido, nisi ergo super vos vene-
rejiciebat. Vide praescripta Acta Con- abbatis (S. Medardi) prsedicti burgenses rint Mauros, vel gens alienas. Alia anni
suetudinum Virqmanduorum. (Suessionenses)a^peWassertt ; quidam de 1098: Omnes scutarii vadant ad Apelido,
j Verum et aliud erat appellationum judicatoribus portavit gagium suum, et cum opus fuerit, sed non transeant aquas
Laudunensium genus in iisdem actis obtulit se facere. quod illud judicium Durii, nisi cum rege vel cum domino terras
explicatum his verbis: Toutes les fois, erat bonum. a se misso. Alia ann. 1225. Et omem de
gu'un soi disant et maintenant possesseur c S. Ccucj qui non fuerit in Apelido cum
d'aucun heritage estoit trouble, ou empe- 2. APPELLATJO, Evocatio, qua? ad suos vicinos pectet uno morabitino; et si
che par trouble et empeschement de fait sonum campana3 tit, Gall. Appel. Stat.
en sondit heritage par un autre. qu'il eccl. Tullens. MSS. ann. 1497. fol. 103. di.ter : non lo ovi, juret cum duos vicinos.
trouvoit sur son heritage lui faisant le r° : Post Primam venirent cong regal tones Denique S. Rosa Apelidum etiam idem
fuisse ac Anaduam statuit, laudando
trouble et empeschement. en ce cas il es- et pulsaretur Appellatio; et postmodum chartam quam ex Brandaqni lib. 13f
toit loisible au possesseur ainsi trouble a toto conventu iretur eum quxsitum ad cap. 17. supra aft'ert Cangius. sed ibi
sans commission ou ordonnance de Juge. suurn hospitium cum cruce, etc. fortasse post Appelidum virgulas locus
d'appeller luy mesme promptement par APPELLATORES, Fures. Anglis. Arti- est.]
Appel volage celui, ou ceux qui lui fai- culi Cleri Anglicani, oblati Edwardq II. ^ APPELLIUM, ut mox .-IppeHum.Charta
soient le trouble, d brief jour et heure. et Regi ann. 1316. cap. 10 : Placet etiam Henrici II. Regis Angliie circa ann.
les appellez estoient tenus de comparoir domino Regi. ut latrones et Appellatores, 1155. apud D. Brussel Tract, de usu
dans Vestal ou Us se trouvoient, c'eat-d- quandocumque voluerint. possint Sacer- Feud. torn. 2. pag. 6 : Nullus capiatur
dire, avec leurs instrumens. leurs armes et dotibu* sua facinora confiteri. Thorn. vel imprisionetur propter Appellium fe-
leurs bastons. dont Us estoient garnis Walsing. in Richard. II. pag. 288: Cap- minse, 0
de morte alterius. quam viri sui.
faisant ledit trouble ; par devant le Pre- fas nempe mulieres in prisona. quae voca- Appellinn legitur in Reg. S. Justi fol.
vost royal de la Prevoste foraine, ou celui tur Dolium, incarcerarunt. Postremo 36. r°. col. 2. unde perperam Appellium
qui avoit este trouble pouvoit conclure au perductas ad conspectum publicum des- exsfripsit. Brussel.
possessoireentnatiere de nouvellete, apres cissa caesarie. ad modum furum. quos APPELLUM, In jus vocatio. accusatio :
quay le Prevost renvoyoit et remettoit les Appellatores dicimus. circutnduci fece- proprie enim in criminalibus actioni-
partie* en ses plaids ordinaires, d mains runt. Generaliter autem Appellatores et bus vocem hanc usurpant Angli, vulgo
qu'il n'y eust lieu d'adjuger quelque pro- Approbatores, Angli vocant eos. qui cri- Appeale. Vide Bractonum lib. 3. de Co-
vision, comme de sequestre. de fournisse- men aliquod, seu feloniam, commisere. rona cap. 11. | 2. 3. Fletam. lib. 1. cap.
ment de complainte ou autre. eamque ultro confessi, criminis socios 34. et Rastallum. [Marten, torn. 4. Anecd.
326 APP APP APP
col. 456. E. et 557. C. Ludewig. Reliq. rue S. Abraham,... dix et huit deniers diciis et aliis pertinenciis universis et
MSS. torn. 5. pag. 475.] Articuli Cleri tournoispatis. Infra: Appendeis. [t&Apen- singulis.
Anglican! ann. 9. Edw. II. cap. 16 : Ad- tich in Comput. Hospital. S. Johannis 1 APPENDICIA JUSTITI^;. Fragmen-
mittunt accusationem illorum, quam ipsi ann. 1460. apud Roquefort, in Supplem. tum Hist. Monasterii-novi Pictav. apud
communiter vacant Appellum, etc. Gloss. Roman, pag. 22.] Marten, torn. 3. Anecdot. col. 1217 : In
APPEL.LA.RE dicitur, qui appellat, aut [SJ^ Eaedem voces omnes iisque simi- refectorio perpetuo Justitia cum Appen-
accusat: vel qui appellum, seu accusa- les non soliim tectum domui appensum diciis suis pro eo exhibetur ; scilicet pro
tionem suam prosequitur. Brompton : rusticumve aedificium levioris pretii ; Gaufrido Comite praedicti Monasterii
Cum Rex eum tntuitus esaet, de prodi- sed etiam quosvis agellos, quseyis aedifl- fundatore defuncto. Quo in loco per
tione et tnorte Alfredi fratris sui Appel- cia rustica ab aliquo majori praedio Appendicia intelligo obsonium ; hinc dic-
lavit in hsec verba : Godwins, ego te dependentia, et ei tamquam appendices tum Appendicia Justitise, quod Justitise,
Appello de morte fratris mei, quern pro- adjuncta, qua? vulgo Dependences ap- id est, portioni vini Monachorum addi
ditionaliter occidisti. pellamus. Id conficitur ex Tabulariis soleret ad integram pauperis, cui heec
* APPENAGIUM, ut Apanagium. Vide Celsiniacensi, Claromontensi apud Jus- eleemosyna dabatur, refectionem.
in Apanare. Lit. Blanches Roberti ducis tellum, Brivatensi et Prioratus de Pare- « 1. APPENDICIDM, Vectigal, aut tri-
Burg, filiae ann. 1307. inter Probat. torn. do jam laudatis. His adde Codicem butum, quod domino villas seu feudi
2. Hist. Burg. pag. 134. col. 1 : Renun- censuum Piperaci fol. 19: Dedit Appen- penditur pro facultate habendi et exs-
cians omni jun quod poteram habere in dariam unam ad Runiacum. Th. Madox truendi appendicium in villa. Vide infra
bonis paternis... rations successionis, vel Formul. Anglic, pag. 42: Sciatic me Appentitium. Gharta ann. 1256. ex Char-
Appenagii, vel alio quocumque jure. Oc- dedisse et concessisse terram meam de tul. S. Joan, in Valle : Quilibet dictorum
currit praeterea in Lit. ann. 1369. torn. 5. Chiggewilla cum omnibus Apentiriis suis bu-gensium vel eorum heredum, habens
Ordinal, reg. Franc, pag. 688. Ricardo de Luci et hseredibus suis. Tabu- vel habiturus menagium apud Curvavil-
APPENDARIA. Appendix, appensum lar. Monast. de Casa Dei, e rotulo saeculi lam in no-itro dominio, teneatur nobis et
domui tectum, seu potius aedificium XII. de Prioratu S. Pauli de Tartas. : heredibus nostris solvere quolibet anno, in
rusticum levioris pretii ac momenti Ebrardus pelliciarius te filii ejus dederunt crastino festi S. Egidii. pro quolibet her-
respectu eorum, quae Capita mansuum dimidiam Appendariam de feue et alode. bergamento 5. solidos pro festagio. et pro
appellabantur. cujusmodi sunt ea quae Codex MS. Celsiniacensis inter Fragm. quolibet herb erg amento ad Appendicium
vulgo Appentis vocarnus. Joan, de Ja- Hist, apud Stephanotium torn. 4: Wil- in dicta villa et nos'ro dominio sito 2.
nua : Appendix, Mansiuncula, quae ma- lelmus inftrmitate gravi depressus cedit solidos et dimidium monetae currentis. Ut
gnae domui adhasret. scilicet quod appen- Domino Deo et ad locum Celsiniacensem... enim ibi tributum pro festagio, de eo
ditur parieti. non habens tectum diviium Ecclesiam de Casa-Mejana cum mansis et quod exsolvebatur pro exstruenda domo
in duo latera. Brito in Vocab. MS. : Appendariis, et campis. et pratis, et sil- intelligendum est; haud dubie vectigal
Apheduo, est appendix, Galhce dicitur viSf et decimis. Ibidem : Stephanus de quod ad appendicium dicitur, illud in-
Appentis , Mansiuncula, quae adhaeret Brugelles Miles dedit medietatem Appen- telligi debit, quod pro habendo appen-
rnagnae domui. et dicitur projectum, si de danse, quam tenebat Gausbertus de Mon- dicio exigebatur. Vide alia notione mox
lignis, moKnianum, si de lapidibus cons- tanac. Iterum ibidem : Stephanus Claro- in Appendiliu-n.
tructum sit. Tabular. Celsinianense : Et montensis Episcopus dedit S. Petro tres w 2. APPENDICIUM. Chart. Jacobi II.
una Appendaria, quam laborabunt in Ecclesias et sex Appendarias. Apud eum- Arag. reg. ann. 1325. apud Capmany
dominio, de qua non apprehendent deci- dem eodem torn. 4. in Narratione de Historia commercii Barcellon. Docum.
mam monachi. Tabular. Claromontense constructione Monasterii S. Flori : Ro- vol. 2. pag. 93: Prsesenti cartae nostrae
apud Justell. in Probat. Hist. Arvern. bertus de S. Usizio donavit Monasterio S. bullae nostrae plumbeae Appendicium jus-
pag. 21: Ego Balbus cedo Domino Deo Flori Ecclesiam S. Juliani cum prato et simus apponendum. Ibidem saepius.Idem
unum mansum in villa de Carinaco, et Appendario del Rion. Miraei opera Di- quod Sigillum pendens. Vide Appensum.
unam Appendariam. quse fuit feus Ber- plom. torn. 1. edit. 1723. pag. 421. col. 2 : Alio sensu supra in Appendaria.
trandi Galli. et unum campum de duobus Nos eandem hxreditatem cum omni com- 1 APPENDICIDS, Appensus, Gall.
sextariis,et istee duae Appendariae et cam- moditate et Appendicio... contulirnus, etc. Pendu, Attache. Vita posterior B. Lid-
pus eranl alodium Willelmi Comitis. Tes- Annales Bened. torn. 3. pag. 685. col. 2: winae torn. 2. April, pag. 318: Habebat
tamentum S. Fulcranni Episc. Lodo- Hordigum cum Appendicwla sua. Et alibi enim Virgo ipsa virgulam quamdam de
vensis n. 5. 'apud Boland. 13. Febr.: Et passim.] stipula conopi, aptam eestus tempore aut
de villa, quam vacant S almas, mansos APPENDENTIA;, APPENDITI^:, pro eo, febrium ad trahendam vel pellandam
tres, et unam Appendariam. Charta quod Dependances appsllamus, crebrius cortinulam, quae stratui ejus Appendicia
fundationis Eccles.-S. Petri in urbe Ani- occurrit, quam ut immoremur rei fir- fuit.
ciensi apud Labbeum torn. 2. Bibl. pag. mandae. 11. APPENDITIA. Albertinus Mussa-
751 : Unam Appendariam ad Galhnat \ APPENDERE, Dependere. Charta tus de Gestis Italicorura postHenricum
nutriendas ; urn perperam editum Ap- Widonis Comitis Matisc. ann. 1078.apud VII. lib. 5. apud Murat. torn. 10. col.
pendaciam, rectius Appendariam, apud Acherium torn. 6. Spicil. pag. 458: Prse- 626 : Erat obsidio hsec Friderico Siculis-
Sammarthanos in Episcopis Podiens. n. terea pro meis parentibus et pro meipw que perquam nocua. obstrusa quippe per
42. Occurrit passim in Tabulariis Bri- donavi ad memoriam et Ecclesiam $>S. orae hujus Appenditias Siculis navigatio.
vatensi, LCalmiciacensi, Celsiniacensi] Apostolorum (Cluniaci). .. Blandens et Ubi Petrarcha : verbum Appenditiae
et Gonchensi in Ruthenis. omnesclausos et clausarios.silvaset aquas, usurpat alibi pro Suburbiis; at hoc loco
APPENDICULA., Idem quod Appendaria. et pascuaria, et omnia Appenditia; Do- pro ora maritima, quae appellatur vulgo
Tabular. Brivatense cap.357 : Cedimus... blens et quidquid ibi Appendit. mansos Pendice. Vide Appendentise.
unum mansum cum farinariis, et unam et omnes consuetudines, quae in aliis villis 1 APPENDITIUM, ^Edicula sacra pen-
Appendiculam, et pratum, etc. sunt huic Appendentes. Lobinellus Hist. dens ab Ecclesia majori, Gall. Annexe.
APPENDITIA. , APPENDERIA.. Tabula- Paris, torn. 3. in Glossario : Una cum Charta anni 1299. apud Mirasum, Ope-
rium Prioratus de Paredo fol. 66 : Dede- manentibus illis qui ibi Appendunt; hoc rum Diplom. torn. 2. edit. 1723. pag. 880.
runt. . .. Appenditiam unam, quae sita est, qui conditione sua sunt dependentes col. 2 : Profitemur nos et successores nos-
est juxta villam, quse dicitur Nauliacus. et servi, ut Addicti glebse. tros nullum jus habere in Ecclesia seu
ipsaque Appendentia vocatur Vernedum ° Apendre. nostris olim, eadem no- Appenditio de Ettene praedicto. Ibidem
Gundaldi. Fol.69: Et terram de Bru- tione. Charta ann. 1285. in Chartul. S. rursum occurrit.
nisils, et Appenderiam de rua merdosa, Nigasii Mel let. : Une maiaon avec le * Charta ann. 1220. in Chartul. abbat.
etc. courtil, qui Apent a ladite maiaon. qui est Montis S. Mart. part. 6. fol. 103. v°. col.
APPENDICIUM, Joanni de Janua, ap- assise a Teasencourt. 2 : Super personatu. presbyteratu, majo-
pendix, seu appendaria. Richardus Ha- * APPENDEX, Servus, qui ab aliquo ria et wionagio, et alio quocumque jure
gulstad. lib. de Eccles. Hagulstad. cap. dependet, addictus glebae. Charta Otto- ad Appenditium de Grothenberge spec-
3: Ipsum quoque corpus Ecclesiss Appen- nis III. imper. ann. 990. torn. 1. Hist. tantibus, etc. Alia Godefridi Camerac.
diciis et porticibus undique circumcinxit. Trevir. Joan. Nic. ab Hontheim pag. 327. episc. ann. 1223. pro erectione ecclesiae
Miracula S. Eutropii Episcopi Santo- col. 2: Nee alicui sedi aut ecclsxise. ex- de Saucy in ecclesiam paroch. : Nee
nensis n. 15: Erat enim locus, quo ipsi cepto nostree regalitati, successorumque etiam de aliis ad aliquod aliud praescriptct
detinebantur captivi, quoddam Appendi- noslrorum, famulum aut Appendexf vel ecclesia teneretur, quam eo tempore, quo
cium extremal partis domusPraeposili,etc. beneficia'-ium subjaceat. ecclesia dicti loci erat Appendicium vel
Vide
9
Appenditium. 1 APPENDIA, ut Appenditiae, Gall. De- capella. Vide Appendicium in Appenda-
Nostris etiam Appendeis. Charta pendances, apud Ludewig. torn. 6. Reliq. ria.
ann. 1295. in Cbartul. Arremar. ch. 261: MS. pag. 523 : Incolis. sculteto, jttdice et 1. APPENDIUM, Pretium. vel pondus.
Item sur un Apendeis, qui se fiert en la rusticis, agricultures, Appendiis, Appen- Petrus Damian. lib. 7. Epist. 7: Si nul-
 APP
lius erat pretii, sicut dicitur, ergo mille
talenta argentl, ne unius quidem poterant
ovi Appendio snpputari.
* 2. APPENDIUM, Expensum, Gall.
Frais, depens, ut videtur. Assisia Abrinc.
ann. 12b(5. in Reg. S. Justi Cam. Corn-
put. Paris, fol. 30. v°. col. 1 : Juramen-
tum gagiatum in assisia de Appendiis,
pladti. putesl fieri in placitis vicecomita-
libus sit (sic) maxime quando leges debent
in proximo claudere.
1 APPENDIX, Soda. Papias in MS. Ec-
clesiae Bituric. Vide Apodix.
<* APPENFLIT, Soda, comes, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7646. Vide Apodix
et Appendix; unde locum hunc emenda.
1 APPENITA, Ad intima, id est, peni-
tus. Ita Papias MS. Ecclesiae Bituri-
censis.
c
APPENNAGIUM. Vide Apanare.
APPENNARIA, ut Appendaria, Ap-
pendix. Vide in hac voce. Charta ann.
1075. inter Probat. torn.-2. Hist. Occit.
col. 287 : Similiter ego Ugo comtor dono
post mortem meam ecdesiam S. Johannis
cum villa, quae vocant Balmas, cum man-
sibus quatuor, et cum Appennariis qua-
tuor. in una quss mea dono Appennariam
et porcutn de sex denariis.
* APPENNARIUS. DONATIO APPENNA-
RIA, Quae rerum datarum facta inquisi-
tione, scripto duplici firmatur. Chartul.
magn. S. Viet. Massil. fol. 350 : Et est
ipsa donatio Appennaria, quam Duran-
nus faisnator tenuit, quantum homo
invenire potuerit. Vide Apennis et Ap-
pensa 1.
* APPENNATIO, Pensio, praestatio. Con-
suet. MSS. monast. S. Crucis Burdegal.
ante ann. 1305: Rotularius cum suo cle-
rico semper debent esseparati ad scriben-
dum, citandum et prosequendum, et pro-
curandum cartas et instrumenta, citutio-
nes,monitiones et Appennationes usque ad
ultimum fructus, reditus et proventus,
tarn abbatis quam cellerarii. Vide infra
Appensare.
T 1. APPENNIS, Chartae species. Vide
Apennis.
2. APPENNIS, Modus agri. Vide Ara-
pennis.
1. APPENSA, Mensura frumenti ad ali-
cujus corporis pondus. Gonzo Abbas in
Miracul. S. Gengulphi Mart. n. 28: Mi-
rabilius etiam sanabis hie absentem,quam
in tua Ecclesia prxsentem ; ejus (puellae)
Appensam si placet, tibi devoveo, et ne
dift'eras amplius, oro, etc.
T 2. APPENSA, ut supra Appendaria.
Tectum domui appensum, humilipr
appendix ssdificii, Gall. Appentis. Concil.
Tpjos. ann. 1228. apud Acherlum torn. 2.
Spicileg. pag. 621 : Sollidti etiam sint
Domini terrarum drca i nquixitionem
haereticorum, in villis, domibus et nemo-
ribus faciendam, et drca hujusmodi Ap-
pensa. adjuncta seu subterranea latibula
destruenda.
* 3. APPENSA, Scriptum, quo asseritur
g ossessio rerum, quarum authenticae
hartae incendio aut hostili depraeda-
tionedeperditaesunt;qua ratione autem
conflciebatur, vide in Apennis. Placitum
ann. 927. inter Probat. torn. 1. Hist.
Nem. pag. 19. cpl. 2: Facta plancturia
seu et Appensa ista, in mense Junio. die
Veneris, anno xxx. regnante Carlo rege.
Infra pag. 20. col. 1 : Ugbertus episcopus
et Ictor in veslram prxsentiam fecerunt
plancturiam vel Adpensam, nos ipsam
vidimus et audivimus legentem et rele-
gentetn.
0
4. APPENSA, Appensum domui tec-
turn, seu umbraculum ligneum projec-
tum, quod fenestrae vel officinae appen-
APP
ditur, Gall. Auvent. Stat. Avenion. ann.
1243. cap. 81. ex Cod. reg. 4659: Remo-
veantur Appensss vel pendenlia super viis
publids, qux obesse possent equitantibus,
vel arma portantibus, sive aliter tran-
seuntibus.
1 APPENSAMENTDM, Dies Appensa-
menti concedi dicitur litigatori, quando
cum eo differtur vadimonium. Locum
vide
0
in Arramentum.
Appansement, eadem notione. in
Libert, villae de Chagny torn. 4. Ordinal,
reg. Franc, pag. 381. art. 8: Se... lidiz
adjournez demandoit Appansement a la
demande, et a celle journee, qui li est
donnee de respondre comrne Appansez, etc.
Aliud sonat Apensement, in Poemate de
Cleomades MS. :
Car de Ires grant vaillance est oil,
Et de Ires grant Apeusement,
Souvent avuit I'uel a sa gent.
Ubi idem est quod Attentio, meditatio,
Gall. Reflexion, meditation.
0
APPENSARE, Locare, dare ad censum,
Gall. Louer. donner a cens. Libert, villas
de Viridi-folio ann. 1369. torn. 5. Ordinat.
reg. Franc, pag. 278. art. 9 : Ut ipsi
consules... construere et aedificare possint...
domos et operatoria; et eas seu ea vender-e
seu Appensare; et proprio domanio seu
palrimonio dictas untversilalis dictie villas
convertere.
1 APPENSATE, Consulto, dedita opera,
Italis Appensato, Nostris De guet a pens,
vel ut alii scribunt, De guet appens. ab
antiquato verbo Appenser, Deliberare.
Chron. Parmense ad ann. 1271. apud
Murator. torn. 9. col. 785: Et quum prop-
terea essent tn Ecclesia civitatis ejusdem,
Comes de Monte-forte, qui erat Vicarius
in tola Thuscia pro domino Rege Carolo,
arma a manu et Appensate, tempore quo
Chnsti corpus levabatur, interfedt filium
Henrici quondam Regis. Apud Goclenium
in Lexico Philos. Appensale exponitur
per Accurate, justo examine, Gall. Avec
poids et mesure.
* APPENSATUS. FACTO APPENSATO,
vulgo de fait appense, Consulto. Lit.
remiss, ann. 1396. in Reg. 151. Chartoph.
reg. ch. 88: Quemdam. dictum le Lie-
geois,... animo irato et facto Appensato
invaserunt. Aliae ann. 1389. in Reg. 138.
ch. 100 : Guillaume de le Valee, qui
I'attendoit de fail Appense et de froit
sane, etc. Apense et contrepense, eodem
sensu, in aliis ann. 1416. ex Reg. 169.
ch. 217 : Pour aucunes conspirations,
monopoles el conjuroisons long temps A pen-
sees et Contrepensees. Vide Appensale et
infra Impensalus.
1. APPENSIONARE, Ad pensionem dare,
Donner d pension, in Libertatibus Burgi
in Bres ia ann. 1387. apud Guichenonum
pag. 24. [Alium locum vide in Albergare.
Dare ad Albergam.l
* 2. APPENSIONARE, Annuos redditus,
nomine pensionis, assignare, Gall. Pen-
sionner. Stat. sabater. Carcass, ann. 1402.
torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag. 559.
art. 4: In qua capella unus bonus et
devotus presbiter conduclus et Appensio-
natus per suprapositos, et expennis dicti
miniaterii, celebret et celebrare hob eat
missas. etc. Vide Pensionare.
*» APPENSIONATOR, Qui sub annua
pensione solvenda aliquid tenet. Charta
ann. 1478. in Hist: Lugdun. pag. 29. inter
Instr. col. 2 : Si ad aliquam ipsi dominus
abbas et conventus de jure teneantur,
ratione et ad causam rerum et posseasio-
num. diclis capellx el hospitali olim spec-
ta/itium et pertlnentium, et per ipsos
dom. abbatem et conventum venditarum
APP 327
et appensionatarutn erg a emptores et
Appensionalorea
0
earumdem, etc.
APPENSIS, Appendix, quidquid ab
aliquo. quod praecipuum est, dependet,
Gall. Dependence. Charta ann. 846. torn.
8. Collect. Histor. Franc, pag. 383: In
Bolsenheim dominicam curtem, capellam,
et decitnam cum salica terra, et suis
Appensibus. Vide Appendaria.
1 APPENSUM, Instrum. ann. 1327. torn.
2. Hist. Dalphin. pag. 159: Nos frater
Elyonus Magisler praefatus (Ord. S. Joan.
Jerosol.) praesentibus bullam nostrum
plombeam in Appenso apponi jussimus,
etc. In veteribus aliquot Gallicis instru-
mentis dicitur, avec le seel en pendant ;
in aliis avec noire seel en queue dre
jaune, etc. id est, cum sigillo Appenso.
Vide A ppendidum 2.
| APPENTITIA, Idem quod Appenditia
in Appendaria supra. Item in Lambrofi-
care.
T APPENTINUM, Appendix, idem quod
Appendaria, prima significatione, Gallice
Appentis. Tabular. S. Vandreg. torn. 1.
pag. 1026 : Poterimus Appentinum seu
aliud aedifidum facere, et aedi/icare supra
praedictam pechiam terras.
* APPENTITIUM, Vectigal, aut tribu-
tum, quod domino villae seu feudi pen-
ditur, pro facultate habendi et exstru-
endi appentitium in villa. Libert, castri
Theodor. ann. 1301. in Reg. 38. Char-
toph. reg. ch. 77 : Concedimus quod
omnes domus caslri Theodorid. a quibus
gentes noslrx lecabant pladta generalia,
quae sunt pro quolibet foco domus ad fes-
tagium duos solidos, et pro quolibet foco
domus ad Appentitium duodedm denarios,
sint liberx a prsedictis. Vide supra Ap-
pendicium. [«* Vide chartam Roberti
comit. Drocensis in voce Festagium.
Gramaye in Antiq. Namurc. pag. 42:
Capitulum D. Albani ann. 1213. ad peli-
lionem villici et scabinorum Namurcen--
siurn concet>sit, ut super allodium suum,
quod estju»ita S. Remigium, Appentitium
quoddam fucerent, sub quo propter inju-
rias aeris planta sua quietius agere pos-
sint. Ubi Haltausius Glossar. German,
col. 1642. legere jubet placita pro planta,
aliis enim exemplis probat scabinos in
diversoriis seu tuguriis convenisse pro
tractandis et expediendis negotiis judi-
cialibus.]
* APPERANT, Dividentur, in Glossar.
vet. ex Cod. reg. 7613.
* APPERPETDUS , Perpetuus. Testam.
Nic. de Pratocomit. ann. 1474. in Reg. 3.
Armor, gener. part. 2. pag. xij : Item
lego dictas ecclesise sanctas Crucis,... Ap-
perpetuis temporibus. etc.
APPERSONARE. Vide Persona.
APPERTINENTI.E, idem f|uod Pertinen-
tix. appendices, Appartenances et depen-
dances. Ditmarus lib. 5. pag. 55: Hanc
urbem . . . . cum Apperlinentiis, etc.
[Tabular. Calense pag. 60: Cum domo
prsedicta et cum ejus Appertinentiis, etc.]
1 APPERTINERE ALICUI, pro Pertinere
ad aliquem. Gall. Appartenird quelqu'un,
apud Rymenim torn. 8. pag. 287.
1 APPERTURA RERUM FEUDALIUM.
Cum feudum vacat, Gall. Ouverture et
vacance de fiefs. Charta ann. 1317. torn. 1.
Hist. Dalphin. pag. 134: Ado quod in
commissionibus seu Apperturis Rerum
Feudalium. census seu empkiteuseum, etc.
Vide Apertio Feudi.
APPETIATUS, Resartus. Ulpho in Vita
S. Catharinae Suecicae n.37: Cumhaberet
manicas consumptas et Appetiatas. Vide
Petia.
1 APPEYSABfENTDM , Belli sedatio ,
induciae, pacificatio, a Gallico Appaiser,
328 APP APP APP
quod ab Appatisare, Gallis vett. Appa- Charta Composit. inter comit. Sabaudi33 per forciam suam in mansione arimanni
tiser. Confoederationes inter Archiepis- et delph. Vienn. ann. 1314. in Chartul. se Applicet. [«* Guidon, cap. 3. In for-
copum Vienn. et Annam Dalphinam Sabaud. fol. 12. v° : Item convenerunt,... mula vet. huic capiti annexa : Petre
ann. 1291. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. quod diclus dom. comes destruat et Ap- Comes te appellat Martinus, tuus Eri-
43 : Et insuper D. Comitissa promittit, pla.net. aut destrui vel Aplanari facial mannus quod tu Albergasti per virtutem
quod ipsa cum Comite Sabaudise. cum ba>ititam Montis Briconis. Instr. ann. in casam suam, etc.] Charta Sisulphi
quo praefatus D. Dalphinus vir suus et 1409. inter. Probat. torn. 3. Hist. Nem. Ducis Beneventani in Chronico S. So-
ipsa prsesentialiter guerram habent, pa- pag. 200. col. 1 : Dictum vallatum et phise pag. 612: Ut neque posteris, aut
cem, treugam. vel guerram cassam, Ap- fossatum tolli, et arrasari, atque Appla- judicibus nostris per nullam quamvis
peysamentum seu respeytum, vel aliquod nari, etc. rationem in ipsum Honasterium quam-
aliud remedium de jure vel de facto non APPLARE, Cochlear, Isidore in Glossis. libet personam ad habitandum, aut pro
facient. vel accipient seu habebunt, absque Auson. Ep. 20 : ora Adplicandum quisquam mittatur.
eo quod dictus D. Archiepiscopus et Jam patinas implebo meas, ut parcior ille
Sed proprie nostri hac voce utebantur
Capitulum jura sua, etc. Vide Apatisatio, Majorum raensis Applaria succus inundet. pro in campo , in agro , sub tentoriis
Appassamentum. et Appeissamentum. degere, quod solenne fuit Wisigothis et
1. APPIA, ^Estiva, calens. temperata, In Gloss, sancti Germani, Appia, eTSo; Burgundionibus , atque adeo Francis
in Glossis Isidori. Ita repbno, pro ca- (Txeuou;, to? Ilaxoygto;. Videtur legendum, nostris, cum iter agerent, uti observatum,
dens. [Pithoeus in Excerptis habet Can- Applar: nam ut cochlear et cochleare a nobis in Notis ad Alexiadem pag. 334.
dens, quod potest ferri. Gebhardus et dicitur, ita et Applar et Applare. Papias: ex Lege Wisigoth. lib. 8. tit. 12. § 3. et
Cerda emendant: Aprica. &-,tiva, calens Amplare, ris, cloca. signum, campana. tit. 4. | 25. et ex Leg. Burgundion. tit.
temperata. Graevius putat scripsisse Isi- ubi leg. applare, [MSS. codices habent 38. §7. Edicto Rotharis Regis Longobard.
dorum : Aprica, temperata. Estiva, Amplare. ] quo vocabulo campanam tit. 108. [«* 333.] etc. Id etiam flrmat
calens, et haec duo loca fuisse confusa.j vocat, quod Applaris formam referat. Gregorius Turonensis lib. de Vitis Pa-
| 2. APPIA, ecSo;ffxsuo-j;,Vasculum,Salmasius ad Pollionem vas fuisse trum cap. 17 : Cum propinqui ad urbem,
apud Janumin Supplemento Antiquarii. existimat ovis hapalis, deinde aliis qui- cadente sole , fixis tentoriis mansionem
Vide
0
Applare. buslibet obsoniis capiendis aptum, pararent, etc. Et liber 1. de Miraculis
APPI6LANTIA, Rixa. quae non tantum indeque dictum. Ovorum hapalorum S. Dionysii cap. 10 : Bertrandus quidam
verbis, sed et facto committitur ; nulla meminit Marcellus Empiricus. [°* Vide Comes iter faciens, temporexstivo, divertit
tamen pneeunte animi deliberatione, et Forcell. Lexic. in voce Apalare.] temere in pratum fonti, qui vulgari voca-
sine praecogitata malitia ; idem quod APPELLAREA, APPELLARIA, idem quod bulo Tricina dicitur, contiguum, 'ibique
Mesleia Scriptoribus medii aevi. Acade- Applare. Paulus PP. Epist. 15. in Cod. figi jussit tentoria, etc. Sidon. lib. 4.
micis Cruscanis, Pigliare est alicui inju- Carolino : Pro verae benedictionis causa, Epist. 8 : Caeterum. diluculo familia prx-
riari. Stat. Vercell. lib. 4. pag. 108. r°: direximus vobis Apallaream unam, spa- cesserat ad duodeviginti millia passuutn
Item statutum et ordinatum est, si aliqui tham ligalam in gemmis. cum baltheo ftxura tentorium, quo quidetn loci sarci-
inter se Appiglantias vel rixas fecerint in sup. Anastasius in Sergio PP. pag. 61: nulis relaxandis multa succedunt condu-
civitate vel districtu Vercellarum, feriendo Hie posuit in absida Basilicse supra- cibilia : fons gelidus in colle nemoroso,
se manu, vel pede, vel accipiendo, per scriptse, super sedem Appallaream (al. subditus ager herbis abundans, etc. Adde
capillos , irato animo sine sanguine, apellariam) argenteam pens. sing, libras Itinerarium S. Willibaldi n. 9. et Pas-
solvat pro posna solidos 60. Pap. Nostris, 120. Id est, operuit sedem operimento chasium Radbertum in Epitaphio Walsa
Apicquoteur, Rixator. morosus, vulgo ex laminis argenteis, in figuram et for- Abb. Corbeiensis lib. 1. cap. 16. et Ed-
Querelleur. fantasque. Litt. remiss, ann. mam c
applaris seu cochleae. dium Stephanum in. S. Wilfrido cap 62.
1480. in Reg. 207. Chartoph. reg. ch. APPLAUDA, APPLUDA, Sorbitiuncula Hinc a^X/jxTov , Graeci recentiores pro
367: Et pour ce que Anthoine Malye. . . . ex paleis facta, cui pueri applaudunt. castris, seu loco , ad quern exercitus
estoit Apicquoteur, le suppliant lui dist Item furfur. Cathol. applicat, et ubi tentoria flgit, usurpa-
qu'il n'en feroit riens. sinon quejurassent ^ APPLAUDERE, Arridere. placere. Gasp. runt. G1OSS33 MSS. "AuXrjxTov, xaTaXy[jL{ia.
sur les .taints Evangiles. Vide infra Ara- Barthii Glossar. ex Robert! Monacni Applicatus, apud Ethelwerdum lib. 4.
vigliantia.
0
Hist. Palaast.: Jam vero qux vobis Ap- cap. 3. 'AivXY]XT£U£tv, castra ponere in
APPILARE, Apponere, applicare, Gall. plaudunt, super his nobis aperite; quas Chronico Alexandrine pag. 692. [** Vide
Appuyer,mettre contre. Charta ann. 1344. vero vobis displicent. in communi edwite. Gloss, med. Graec in 'AuXoxeueiv.J
in Tabul. Gellon. : Concedit licentiam °APPLAUSIVUS, Propitius, favorabilis, APPLICARI AD DEOS, Exodi cap. 22.
ipsum pontem firmandi, apodiendi sive Gall. Favorable. Charta Rudqlfl imper. V- 8. et in Capit. Caroli Mag. lib. 6. cap.
Appilandi in tttraque riparum dicti flu- ann. 1290. in Chartul. Romaric. ch. 16: 22. de fure : Si latet, dominus domus
minis.
0
Vide Appilagium. Ancelinus de Perroya . canonicus Vir- Applicabitur ad Deos, et jurabit, quod
APPILIARIUS, Cumulatus, Gall. Com- dunensis, ... supplicavii ut venerabilem non extenderit manum in rem proximi
ble, ab Hispan. Apilado, In acervura Felicitatem, dictam Loretam. abbatissam sui, etc. Ubi Graecus^Interpres, •7tpo<reXeu-
aggestus. Testam. Protasii abbat. Cuxan. Romarici montis, principem nostram, 6 x^Jp^o; o'txca? evcomov toy ©soO, xa\
ann. 878. in Append, ad Marcam Hispan. suam consanguineam ad Applausivas dul- etc. Id est, in Templo. Sic Deos
col. 803: De ve.itimenta quoque usumona- cedinis amplexus suscipientes dignaremur pro Deorum templis dixit Lactantius
chorum pleniter ad sufficientiam illorum. earn ad cfetum principum collocare. Vide lib. de Mortibus persecut9r. num. 36 :
etdevictu tritici ccclxv.modiosAppiliarios. Applaudere. Nostri vero Aplaudir dixe- Novo more Sacerdotes maximos per sin-
1 APPILLA6IUM, Anteris, seu Fultura, runt, pro Tegere, velare, Gall. Couvrir, gulas civitates singulos ex primoribus fecit,
qua domus caduca sustinetur, Gall. cacher. Lit. remiss, ann. 1394. in Reg. qui et sacrificia per omnes Deos suos
Appui, Pilier boutant. Recognitionura 146. Chartoph. reg. ch. 401 : Icellui facerent, etc. Utitur etiam alio loco.
in vent ar. 18. cap. 41. de Vouta fol. 327 : Thomas dist qu'il I'avoit frappe d'une APPLICIUM, Diversorium, hospitium.
Item plus pro quodam Appillagium cujus- fourche de bois, combien que en verite il Ethelwerdus lib. 4. cap. 3. ann. 878:
detn domus sive feneriie sues sites infra n'en feust riens: tnais le dist pour A plau- Appliciumque sumunt hiemale in loco
castrum. etc. dit' et coulourer son fait. Cip^anharnme. [** 'ArcXixtov in AssisiiS
* APPIRE. Ligare. Glossar. vet. ex Cod. APPLEGIARE, (Applegiamentum, etc.) Hierosol. Gr.]
reg. 7646: Appiendo, Uganda. Vide Apex Vide Plegius. ' APPLICARE SE ALICUI. Vide Common-
2. etApicire. Nostris, Apiecer, Fragraenta * APPLICAMENTUM, Appulsus navis datus.
0
vel assuraenta colligare, simul assuere. ad littus, Gall. Abord. Charta ann. 1344. Libert, villas S. Juliani ann. 1259. in
Lit. remiss, ann. 1463. in Reg. 199. Char- in Tabul. Gellon. : Cesserunt et dederunt Reg. 30. Chartoph. reg. ch. 561: Si autetn
toph. reg. ch. 65: Ne fut trouve en la remissionem xcij. sestariorum bladi... pro aliquis, qui non sit de burgensibus. emerit
maison du suppliant cousturier tant seu- Applicamento navis. quam abbas et con- vina in prsedicta villa, et duxerit ea ad
lement que ung pourpoint faille, encores venlus Vallismagnse Cisterciensis ordi- portum causa Applicandi. aut extra jus-
a Apiecer et a quouldre. nis,...juxta molendina de Loris lenere titiam nostram, ipse solvet duos denarios
T APPLANAMENTA, Agri recens culti, solebant. Vide Applicare et Applicatio. Parisienses de rotagio, pro qualibet qua-
Gall. Fonds defriches. Chartul. Matiscon. APPLICARE, Divertere, hospitari. ap- driga. Sed hasc vox. eo ipso sensu, non
fol. 195. verso, anno circiter 1100: De pellere. Glossae Lat. MSS.: Appellens. omnino
0
incognita Scriptoribus Latinis.
messionibus aliorum Applanamentorum. Applicant. Alibi: Appulit, Advexit,Admi- 2. APPLICARE, Sibi vindicate, asse-
quas ipse vel allquis pro eo habuerit deci- nuit, Adplicavit. Gloss. Lat. Graec. Appli- rere, Gall. s'Appliquer, s'approprier. Lit.
mas integre et medietatem nonarum Ca- cata, xaTaX-jffavra. Applicatio, xaTayaiytov. ann. 1359. in Reg. 90. Chartoph. reg. ch.
nonicis reddat. \^ Vide Aplanare.] Alibi : TtpocntEXaat;, Applicatio. Ita non 444 : Plura de bonis, victualibus... nostro-
* APPLANARE, Adasquare, diruere, ad semel utuntur Latini Scriptores veteres. rum subditorum ceperunt. sibique et suis
solurn evertere, Gall. Applanir, raser. Lex Longobard. lib. 3. tit. 12. §5: Neque usibus propriis AI plicarunt, contra volun-
 APP
totem personarum, quarum erant bona
prxdicta. Nostris vero olim s'Appliquer
de paroles, pro Rixari, Gall. Se prendre
de paroles, guereller. Lit. remiss, aim.
1416. in Reg. 169. ch. 456: Avecques lequel
orfevre le suppliant s'Applica de paroles.
T APPLICATIO, Conttrmatio. Charta
Nicolai Ducis Silesise pro Coenobio
Grissoviensi ann. 1340. apud Ludewig.
torn. 6. pag. 500: Nos vero diligentius
attendentes, quod licet ea que per dictum
Dominum avum nostrum gesta sunt pro-
vide, ultioris porro Applicationis firmitate
non egeant.
1 APPLICATIO NAVTUM, Tributum quod
exsolvitur pro navibus ad litus appli-
candis. Madox Formul. Anglic, pag. 291:
Honorifice teneat cum saca, et soca, et
tol, et team, et infangenetheof, et flemene
fyrmthe, et miskenninge, et sceanwinge,
et pads infractione, et domus invasione,
et assullu in suo jure, et Navium Appli-
catione, et omnibus consuetudinibus, etc.
Vide Ripaticum.
#
0
APPLICATUS. fAppositus. DIEF.]
APPLUDA. Vide supra Applauda.
APPLDMBARII PAP^E, dicuntur Glos-
satori Gratiani, qui summorum Pontifi-
cum bullis plumbum aptant.
APPLUMBATIO, Applumbatura, diver-
sarum materiarum consolidatio, ut auri,
argenti, plumbi, stanni, etc. et earum
materiarum conjunctio dicitur Applum-
batura. Ita Breviloq. Gloss. Graec. Lat.
dtfi^pou SvwtTt; IXTO; (ioXt'6Sou. Ferrumina-
tio, 8ta jioXc65ou, plumbatura dicitur. Vide
Bractonum lib. 2. cap. 2. § 3. Fletam lib.
3. cap. 2. § 12. et Glossographos Juris
civilis.
* APPLUTIS, Locus ubi paleae recon-
duntur, vel tugurium palea coopertum.
Charta an-n. 869. apud Murator. torn. 1.
Antiq. Ital. med. aeyi col. 721: Resedere
et laborare debeam in terra vel A pplute
palliaticie, seo res sancte ecclesie Motine,
etc.
0
APPOCA, Chirographum , quo quis
debitorem se profitetur, Inventar. ann.
1476. ex Tabul. Flamar.: Item plus
unum aliud debitum de summa viginti
sex scutorum auri,... mediante Appoca...
per eundem nobilem Stephanum manu
sua pronria subsignata. Vide Apocha.
1 APPODIAMENTUM, Res quaevis qua
innitimur, Gall. Appui. Vide Apodiamen-
turn, et Podium. [°° Gemm. Gemm.:
Appodiamen, ein anlenung.]
1. APPODIARE, [APODIARE, Inniti, ful-
ciri.1 Vide [Apodiare et] Podium.
[*° Melber. Vocao.:
Appodiat lapidem qui vult projicere eundem.]
^ 2. APPODIARE SE AD jus, Gall. S'en
rapporter a Justice, a ce que de droit,
Vocare ad jus, eo sensu quo Cicero ait:
Cuncta vocare ad Senatum. S'en rappor-
ter au Senat. Judicatum ann. 1224. apud
D. Brussel Tract, de usu feud. torn. 1.
pag. 340 : Dominus Rex fecit Comitissam
citari coram se per duos Milites. Comi-
tissa ad diem comparens, proposuit se non
fuisse sufficienter cilatam per duos milites,
quia per pares suos citari debebat. Parti-
bus Appodiantibus se super hoc : judica-
tum est in! Curia Domini Regis, quod
Comitissa fuerat sufficienter et competen-
ter cilata per duos milites. Arrestum
Parlamenti ann. 1264. ex Tabulario S.
Richarii: Quibus proposttis dictse. paries
se Appodiaverunt ad jus.
** APPODIARE, Arbeiten, Laborare. Ap-
podiare. Vocab. Lat. Germ. ann. 1482.
ADEL.
1APPODIATIO, Idem quod Appodia-
mentum. Haud semel occurrit.
I 42
APP APP 329
1 APPODIATORIUM, Cubiti fulmentum. confirmato, qua notione etiam infra
Gall. Accoudoir. Fieri etiam fecit Appo- snmitur Appunctuamentum, licet alias
diatorium pulcrum ante stalla ministro- saepe accipiatur pro decreto, quo sta-
rum altaris in presbyterio. apud Leibni- tuuntur articuli controversiae, non ipsa
tium
0
tom.2.Scriptor.Brunswic.pag. 453. definitur controversia. Vide Appunctare
Nostris olim Appoiee. Executio 3. 0
aresti ann. 1394. ex Cod. reg. 9852. 3. 3. Nostris, Appointement, eadem no-
fol. 110. r°: Deux pommeaulx des Ap- tione. Joinvilla in Hist. S. Ludov. edit.
poiees dudit siege despicies par moittie, Gang. pag. 120 : Qu'il (le Roy) fait mal
et pluseurs trenches faites sur ycellles quand il ne les (ses voisins) laissoit guer-
Appoiees. Appoiement, Appodiatio , in roier, et que les Appointemens s'en fe-
Glossar.
0
Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684. roient mieulx apres. Transactio ann.
1. APPODISIA; ut supra Appoca. Stat. 1501. ex schedis Pr. de Maiaugues:
civit. Genuens. lib. 2. cap. 3. pag. 37: Transaclionem , conventionem, concor-
Quando de aliquo debito constiterit per dia'm, Appointamentum. capitula,et pacta
Appodisiam scriptam, seu subscript am fecerunt. Ubi et Appointare. pro Pacisci,
per aliquem, post cujus Appodisiae confec- pluries occurrit. Hinc Appoinleur dicitur
tionern non transiverint anni decem, pos- is cui res tractanda committitur. Frois-
sint dictse Appodisias privatse per cfedito- sartes vol. 1. cap. 64 : Si se devoient as-
rem, vel legitimam personam pro eo. peti sembler ces Appointeurs en une chapelle...
exequi contra debitorem. vel ejus succes- le jour ordon ne apres la messe el apres
sorem universalem, vel reprsesentantem boire. ces traiteurs vindrent ensemble, etc.
personam ipsius obligati. 1 APPOINTARE, Idem quod Appunc-
2. APPODISIA, Scheda, in qua merces tare 1. Gall. Appointer. Charta Carol!
descriptae sunt, Gall. Lettre de voiture, Regis Franc, ann. 1446. apud Thomas-
in iisdem Stat. lib. 4. cap. 16. pag. 121 : serium Consuetud. Bituric. pag. 107:
Nullus patronus sive prsefectue, secuto Facere examinari per dictos consiliarios
jactu, possit in itinere exonerare aliquid. nostros. Appointatts partibus.
nisi in locis ad qux merces, seu alia one- IAPPONDERE, Tignumimmittereaedi-
rata fuissent destinata, cum Appodisiis ficii augendi causa, Gall. Appuyer des
caricati. poutres sur un mur voisin. Charta Thos-
| APPODISSA, Scheda seu mandatum siac. ann. 1404 : Et palest Appondere ad
de pecunia exhibenda a Grsaco «7t6Sei5si;, muros villas de subtus... sed tenetur facere
Declaratio. Statuta Narniensia inter duo ostia ab utraque parte, unum juxta
Acta SS. Maii torn. 1. pag. 397 : Tenean- dictos muros ad transeundum , si sit
tur etiam Camerarius Communis Nar- neces'tarium. Vide Aponsare.
niensis et notarius ejus, ad petit ionem 1 APPONDIAMENTDM, Idem quod Ap-
Camerarii dicti operis, eas in introitibus pendaria, Gall. Appentis. Charta Cassa-
et expensis dicti Communis ponere et ni33 in Bressiasignata Rouvet: Quoddam
scribere sine aliqua Appodissa et delibe- Appondtamentum
0
. . . molendini sui.
ratione alicujus consihi. auctoritate prae- APPONENDUM , Consensus scripto
sentis statuti. statuto aliquo non obstante, appqsitus, Gall. Attache. Charta Simonis
quod in contranum loqueretur. comit. Pontiv. ann. 1237. ex Lib. 1. nigro
1 APPODITIDM PILARIU^I , Anteris, S. Vulfr. Abbavil. fol. 6. r°: Concedentes
Gall. Arc-boutant, apud Leibnit. Script. eisdem decano et capilulo garandiam et
Brunsvic. torn. 2. pag. 452. delfenswnem. ut dominus, contra omnes
* APPODIUM, inter arma recensetur, quijuri vel legi stare voluerint, sine nos-
f. Baculi vel clavaa genus, in Lit. offl- tro Apponendo. Occurrit non semel in
cialis Belvac. ann. 1391. ex Reg. 155. aliis Chartis ejusd. Libri. Vide supra
Chartoph. reg. ch. 392 : Quemdam homi- Annexa.
nem percuti fecit cum hachiis, Appodiis, 1. APPONERE, Pignori dare, penes ali-
badalariis et ensibus,... et eum percussit quem deponere rem pro debiti securitate.
de quodam Appodio. Gloss. Lat. Grsec. MS. TtapattOr^i, Ap-
* APPODIX, Idem quod Apodixa, Cau- pono, depono, commendo, mando. Grego-
tio de suscepta pecunia, vel Apocha, rius M. lib. 1. Epist. 42: Quta omnes res
acceptilatio. Stat. civit. Cumanae cap. suas, quas in Sicilia habuit, vel venunde-
208. ex Cod. reg. 4622. fol. 185. r«: De dit, vel Apposuit. Ibid. Suppositorium
Appodicibus non fiendis... Non fiat nee aliquod argenteum pro uno solido dicitur
fieri debeat vel possit aliqua Appodix, esse Appositum. Guillelm. Neubrigensis
seu aliqua scriptura privata continens lib. 1. cap. 2. de Roberto Duce Norman-
vim Appodicis. niae : Accepla a fratre Guillelmo sum Via
«APPODIXIUS, Aversus. Stat. civit. non modica, Normanniam illi Apposuit.
Genuae lib. V cap. 20. pag. 28. v : Reli- [*° Hinc Germ. Versetzen.]
quorum vercf nomina scripta in partibus * 2. APPONERE, Addicere, attribuere,
Appodixiis, ponantur in sacculo, et inde Gall. Attribuer. Charta pro monast. S.
extrahatur unum nomen, ita quod ille sit Stephani de Fontaneto in Reg. 106. Char-
et esse intelligatur scriba in dicta causa, topn. reg. ch. 371 : Statuerunt ut ipsi
cujus nomen ad sortes venerit. homines Apponerentur ecclesiae illi, cui
f APPOINTAMENTUM, Pactum, conven- placeret monachis.
tum, a voce punctum, eo quod pacta seu 1 APPONTUAMENTUM, Dedendae urbis
conventa dividantur in articulos et vel arcis conditiones pactionesve, Gall.
puncta. Protestatio Ducis Britanniaa Capitulations. Hist. Dalphin. torn. 2.
facta Turonibus ann. 1382. apud Lobi- pag. 439. refertur Appontuamentum
nellum, in Glossarip Hist. Britan.: Ac (ann. 1342.) factum in obsidione de Ro-
de et super dissentionibus et conlrover- manis cum Burgensibus, pro redditione
siis.... bona etiam Appointamenta. Charta dictse villas, oc receptions D. Dalphini
Hugonis dicti Archiepiscopi Militis ex intra muros eiusdem. Vide Appunctare.
Tabulario Monasterii Burgoliensis ann. * APPORIARE, Ad paupertatem et an-
1263: Dominus Partiniaci, Volventi et gustiam reducere. Chron. Angl. Th. Ot-
' Mareventi exsistens de quodam Appointa- terbourne pag. 188: Unum certe sciturf
mento facto inter praedictum Hugonem et quod ab illo tempore ccepit rex tyranni-
homines virorum religiosorum Abbotts et zare, populum Apporiare, etc. Vide Apo-
Conventus de Burgolio. Ex Integra hujus riare.
Chart33 serie patet Appoinlamentum 1 APPORIATUS, Ad inopiam et angus-
intelligendum esse de pacto deflnito et tias redactus. Charta Communiae Com-
330 APP APP APP
pendii arm. 1186. apud Baluzium torn. 7. desdiz biens communs. Vide supra Ap- roisse de Nostre Dame de Tendron, ou il
Miscell. pag. 309 : Notum sit omnibus fu- partatus. av
turis et praesentibus Ecclesiam Compendia 1 APPORTIONATIO, Rata portio, Gall. Dame.
mag nee auctoritatis fuisse... ipsamque vil- Part, portion, in Charta Eduardi III. ter,
lam egregiam et magni extitisse nominis Regis Angliae ann. 1342. apud Rymerum Robert le Diable'tiLS. :
palam est. Peccatia autem exigentibus torn. 5. pag. 326. Lors a commando de recief
Ecclesia pariter et villa attrita est et gra- 11. APPORTUM , Merces et sarcina A celz a qui il n'est pas grief,
viter Apporiata. Vide Aporiare. quaevis, quas quispiam secum portal vel Que viaiide Apporchent ass^s,
Taut que li foil soil asases.
1 APPORTAGIUM, ASPORTAGIUM, Cen- advehit. Mandatum Eduardi III. Angl.
sus, proventus, quidquid Ecclesiae adfer- Regis ann. 1337. apud Rymerum torn. 1 APPOSITA PERSONA, Interposita per-
tur in sustentationem eidem deservien- 4. pag. 729 : Et si forte aliqui ad dictum sona, Gall. Personne apostee, interposes.
tium ; idem fere quod Apportum. Charta portum... declinaverint, tune diligens Formula in Chartarum conclusionibus
Galcheri de Radulphi-curte ann. 1247. e scrulinium super ipsos et eorum quemli- frequentissima : Sane si quis nos vel suc-
Tabulario S. Nicasii Remensis : Ornne bet, tarn de litteris quam deApportis, quae cessores nostri, vel ulla Apposita Persona,
jus quod habebam et habere poteram in secum detulerint, secreliori modo. quo qui hanc Chartam contrariare voluerint,
Capella de Radulphi-curte. tarn oblatio- poteritis, facialis... et Apporta hujusmodi &tc
nibus. obventionibus, Apportagio. quam arestari... Nos de summis. quas de hujus- 1. APPOSITIO, Ferculum, Missus, Mets
aliis reddit ibus. Ecclesiae B. Nicasii Rem. in modi Apporlis arestaverilis, necnon de Gallice. Charta ann. 1148. apud Puricel-
perpetuum quitavi. ita quod Apportagium nominibus eorum qui hujusmodi Apporta lum in Basilica Ambrosiana pag. 704:
applicabitur fabricas et in usus. Charta ibidem deportaverint. etc. Porcellos vero plenos quandoque in prima
Evrardi Decani de Balcham ann. 1248. 2. APPORTUM , Vectigal, tributum, Appositione, et carnem porcinam frigidam
ex eod. Tabulario : Cum discordia verte- census, qui dominis infertur, adfertur, in tertia Appositione habebant, etc.
retur.... super oblationibus, Apportagio et vox forensis. Monasticum Anglic, torn. * 2. APPOSITIO, Assignatio. Bulla Eu-
jure Capellanias, etc. Apportagium autem 1. pag. 603: Ita quodproficua manerii et genii IV. PP. ann. 1432. apud Marten,
quod fiet in dicta Capella, etc. Ecclesias prssdictas ultra sustentationem torn. 8. Ampl. Collect, col. 155: Item
| ASPORTAGIUM , Ibidem in Chartaunius Prioris et socii sui Capeilani, quod omnes et singules requisitiones,
Ottoboni nepqtis et Capeilani Domini divina in prioratu prasdicto pro animabus exhortationes, monitiones, citationes, die-
papae, Remensis Archidiaconi ann. 1251 : prsediclis in perpetuum celebraturorum, rum Appositiones, et processus incepti, etc.
Ecclesia S. Nicasii percipiet et habebit in nomine Apporti quolibet anno prasfatis APPOSITUS, Episcopus intrusus, con-
perpetuum omnes oblationes et omne As- Abbati et Conventui in subventionem sus- tra Canones electus. Concilium Mogun-
portagium et omnes eleemosynas, etc. tentationis suas prasdictas solverentur; tinum ann. 1071: Illud vero quod ma-
qui quidem socius dicti Prioris Capella- xime in causa fuit de Constanliensi Appo-
1 APPORTARE, Pati, ferre, admittere, nus, causa inopise dicti Prioralus amove- sito inter fratres studiose ventilatur, etc.
Gall. Comporter. Instrum. ann. 1193. tur, etiam prasdictum Apportum prasfato *2. APPOSITUS, Idem qui residens, te-
apud D. Brussel Tract, de usu feud. torn. Abbati et Conventui subtrahitur, a tern- nens, vel yassallus qui aliunde venit,
2. pag. 12: De prasdictis vero terris, ego pore captionis dicti manerii. etc. Et pag. cui domicilium appositum est seu assi-
Regi Francias et successoribus suis Regi- 607. In Charta. cujus lemma est, De As- gnatum. Charta ann. 1175. inter Access,
bus Francias faciam servitium et justitias portatis Religiosorum : Prasterea inhibet ad Hist. Cassin. part. 1. pag. 264. col. 2:
in curia sua pro singulis feodis, sicut Rex... ne de castero tallogia, census, im- Homines residentes in feudis ipsius eccle-
unusquisque fepdus Apportat, et sicut positiones, Apporta, seu alia quaecunque sise, qui dicunlur Appositi. in jure et
antecessores mei anlecessoribus suis fece- onera aliquibus Monasteriis... imponant. potestate ecclesias, penitus relaxamus.
runt. Litterae Richard! Regis Angliae [Eduardi Regis Angliae Litterae ann. APPOSTA, Fulcimentum, Appodiatio.
ann. 1195. ibidem pag. 16: Amodo non 1369. apud Marten, torn. 1. Anecd. col. Beda lib. 3. Histor. Angl. cap. 17. in ti-
intromittemus nos de hominibus Regis 1509: Idem procurator firmas seu Ap- tulo : Ut Apposta Ecclesias, cui idem ac-
Francias, nee de feodis quas ad eum per- porta quas de terris et possessionibus illis cumbens obierat, ardente castera domo,
tinent, nee ipse de nostris: salvis Regi solvi debent ad terminos statutes solvet.] flammis absumi nequiverit. In contextu
Francias serviliis quas ipsi debemus de Hac notione vox Apport usurpatur in Destina appellatur.
feodis quos ob ipso tenemus, sicut feodi Consuetud. Arvernensi cap. 31. art. 31. * APPOSTAMENTUM, Ambitus, pensa-
Apportant. 32. Sed aliud sonat in Consuetud. Re- tio, Gall. Brigue, caballe. Appostamento,
1 APPORTATDRA, Apportatio, vectura, mensi art. 240. 241. 246. 254. Est enim insidiae, Academicis Cruscanis. Stat.
Gall. Voiture. Concilium Terracon. ann. ibi Apport, quidquid bonorum uxor ma- civit. Pistor. ann. 1107. apud Murator.
1329. apud Marten, torn. 4. Anecd. col. rito in dotem confert. torn. 4. Antiq. Ital. med. sevi col. 545:
302 : Non permittunt per illos ad quos 1 APPORTUS, Idem quod Apportagium, Qualiter potestas et consules absque am-
dictae decimas et primitias bladi pertinent, quidquid emolument! adportatur ad bitione-vel Appostamento, aut simonia
portan libere dictum bladum suis propriis sustentationem illius qui Ecclesiae cu- eligi possint.
animalibus, vel etiam alienis, nisi pro ram habet. Charta Joannis Episc. Ara- '-APPOSTATOR, Perfidus, perjurus, f.
Apportaturis prasfati bladi in duplo vel bian, ann. 1371. ex Tabul. Corbeiensi: pro ApoKtatator. Annal. Estens. ad ann.
triplo quo alii portarent necessario eis Insuper habebit ipse Curatus... omnes 1396. apud eumd. Murator. torn. 18.
detur. Similia occurrunt apud eumdem oblationes et obventiones vel Apportus ad Script. Ital. col. 932 : Quos, quamprimum
Marten, torn. 7. Ampliss. Collect, in al- capellam ipsam venientes, in quibus- fuerunt egressi. comes Joannes, fidei suas
tero Concilio Terrac. ann. 1291. cap. 10. cumque rebus consistant. Appostator egregius, omnibus rebus pras-
APPORTIONAMENTUM, Vox fori An- *Maxime yero eo nomine signiflcari vi- dari jussit. Vide Apostalores.
glici, dicitur de tenemento alicui censui dentur oblationes, quae ecclesiis a fideli- * APPOSTOLI. Vide supra Apostoli 6.
obnoxio, quo diviso inter haeredes divi- bus fiunt et apportantur. Vide infra APPOTIARE, Potionem, seu venenum
ditur etiam census respectu partium. Asportatio. Charta ann. 1140. inter Instr. propinare, praebere, Empoisonner. Arnol-
Rastallus. torn. 1. Hist. Lothar. col. 568: Ea prop- dus Lubecensis lib. 2. cap. 3: Ipsa nocte
1 APPORTIONARI, dicitur, Qui portio- ter unicuique nostrae Ecclesias jus suum Rex veneno interiit, Appotiatus, ut dici-
nem bonorum haereditariprum accipit per omnia cupientes servare. omne mu- tur, a fratre suo. etc. Vide Potionare.
ea lege, ut ab reliquo patrimonio exclu- nus sive collatum, quod etiam vulgo ap- * APPRADARE, APRADARE, In Pra-
datur, Gall. Recevoir son appanage. Re- pellatur Apport quod venit ad altare B. tum redigere. Provinc. Apradir, Gall.
gestum Parlamenti ann. 1452. apud Rodualse, etc. Alia ann. 1143. ibid. col. Mettre en pre. Charta ann. 1338. in Reg.
Baluz. torn. 2. Hist. Arvern. pag. 453 : 569: Omnem quoque eleemosynam sive 72. Chartoph. reg. ch. 55 : Item acquisi-
In patria Borbonii... filia per patrem et oblationem, quas vulgo appellatur Apport, vit a dicto nobili quandam aliam peciam
matrem. aut alterum eorum, aut etiam etc. Comput. MS. fabricae S. Petri Insul. terras, in parte Apradatam et in parte cul-
per suum fratrem rnaritata et Apportip- ann. 1367. inter recepta: Item pro Ap- tam. Alia ann. 1391. in Reg. 143. ch. 288:
nata... eisdem amplius non succedit. quin portu capellas in die S. Michaelis, xxiiij Ipse Guillielmus expost dictas quarteriatas
imo ipsa et etiam descendentes a succes- sol. Charta Henr. VI. reg. Angl. ann. seu majorem partem ipsarum Appradave-
sions... etiam collaterali, sunt exclusi et 1441. in Chron. Joan. Whethamstedii rit, seu in pratis conversus fuerit, etc. Ins-
privati, quandiu extat masculus descen- pag. 312 : Habendum et tenendum prio- tr. ann. 1459. in Reg. sign. Columba ex
dens ab eo. qui earn maritavit. Pluries ratum prasdictum. una cum omnibus ter- Cam. Comput. Aquens. : Ipsaprata... a
ibidem recurrit. ris, oblalionibus,... Apportis, rebus, etc. paucis diebus cilra Apradata et adherbata.
* Nostris etiam Apportionner, eadem Aliud autem sonat vox Apport, Populi Esprahir,eodem sensu, inCh. ann. 1265.
acceptione. Lit. remiss, ann. 1419. in scilicet concursum, nostris Affluence, ex Chartul. Lingon. Cod. reg. 5188. fol.
Reg. 171. Chartoph. reg. ch. 164: La- in Lit. remiss, ann. 1477. ex Reg. 206. 206. v° : Omnes seturss, quas sunt encen-
quells Katerine avoit ete Apportionnee Chartoph. reg. ch. 1173: Au lieu et pa- sies, ille, cujus seturas sunt, les puet Es-
 APP APP APP 331
prahir, et scindere minutum nemus. Vide dixerunt, pro Docere, erudire. Stat. pro nee in hominibus nee in avero. Vide su-
Appratare et infra Apprayere. hospitio Joannse reginae aun. 1316. in pra Apprehendere 2. et infra Appressio 1.
* APBADATUM, Pratum, seu ager re- Reg. sign. Croix Cam. Comput. Paris, * 2. APPREHENSIO, Ager ex inculto ad
cens in pratum redactus. Reg. 24. Char- fol. 88. v» : Item nous ordonnons qu'il ait culturam redactus. Charta ann. 869. in
toph. reg. seu Terrear. castell. d'lbois un clerc. qui Aprendra nos filles. Append, ad Marcam Hispan. col. 793 :
fol. 36. r» : Quatuor cuppas frumenti et * 2. APPREHENDERE, Possessionem Cum omnibus aut regali dono, aut quo-
tertimn tertix partis unius gallinx, pro rei alicujus adire, unde Apprehensio, rumlibet Deum timentium largitionibus,
quodam Apradato, sito.... juxta pratum pro ipsa possessione. Charta ann. 1235. aut comparationibus. aut commutationi-
Joh. Chazel. Amprail, eadem significa- apud Cencium inter Census eccl. Rom.: bus,aut omnibus Apprehensionibus, quas
tione, in Reg. Cam. Comput. Paris, Nos Alatrinus dom. Papa? subdiaconus et ipsi monachi propriis manibus de eremi
sign. Bel ad ann. 1310. fol. 124. r° : Item capellanus, ducatus Spoletanensis rector, vastitate traxerunt. Alia ann. 872. ibid,
une piece de terre Amprail d'une part, Apprehendimus villam de Surripa. cum col. 795 : Procter Apprehensiones Hispano-
etc. Vide Appratamentum. omnibus pertinenciis suis. ad opus eccle- rum intra ipsos terminos sitas. Vide Apri-
* APPRJESENTARE, Coram adesse, co- sias RomansR. pro pertinenciis vallis siones.
ram judice sistere, tradere, exhibere, Tupinx. Et quicumque venerit con- t APPREHENSUM, Adjunctum, Appen-
Gall. Presenter, Ital. etiam Appresen- tra ipsam Apprehensionem, vel earn sum.Concil. Albiense c. 1. Spicil. Acher.
tare et Hisp. Apresentar, eadem no- infringere prxsumpserit, etc. Vide Ap- torn. 2. pag. 630 : Et Apprehensa seu ad-
tione. Placit. ann. 1105. apud Murator. prehensa. juncta ipsis tectis ssdificia, seu qusecum-
torn. 1. Antiq. Ital. med. aevi col. 966 : 1 APPREHENSA. Charta Annse Dab- que alia lalibula, qux omnia destrui
Et si aliquis homo est, qui exinde agere saco, dominae de Monte Astruco pro prxcipimus. Vide Appendaria.
aut causare vult, parato sum is vestris Guillelmo Bertrand. ann. 1488 : Seu * APPREHEYSONARE, In carcerem
prxsentiis cum standum et legitime finien- etiam spectata possessione dictarum rerum conjicere, Gall. Empnsonner. Instr.ann.
dum. Et quod ibi nemo se Apresentasset, et possessionum superius arrendatarum 1384. inter Probat. torn. 3. Hist. Nem.
etc. Stat. Cadubrii lib. 1. cap. 11. Et et confrontatarum intro ut et Apprehen- pag. 77. col. 2 : Morti tradendo gentes
quod quilibet officialis teneatur et debeat datarum corporalem Apprehensam, q\ie regias Nemausi. nulla causa racionabili
per unum mensem, ante completum offi- teneant pacifice et quiete donee, etc. Hie prxheunte Appreheysonando, etc, Vide
cium dom. vicarii, Appraesentare sibi aliquid deest, unde lux posset accedere : Aprisionare.
dom. vicario dictum suum quaternum. Et crediderim tamen Apprehendere, sumi 1 APPREMIRE, Praemiis donare, Mu-
lib. 3. cap. 62 : Teneantur et debeant ho- pro Prehendere, Prendre possession, et nerare, Gall. Recompenser. Jacobus
mines et commune ipsius villas seu con- Apprehensa pro Prehensione, Prise de Eluym. seu Auctor Commentarii super
tracts malefactorem seu malefactores ca- possession. [*~ Vide Corporalis possessio. hymnos, edit. ann. 1499. fol. 1. in Expo-
pere et Apprxsentare domino vicario. German. Kcerperliche Besitzergreifung. sitione super hymnum. Primo dierum,
Vide supra Adpriesentare. Edict. Theodor. Reg. Ostrog. cap. 142 : sic loquitur : Reddat, inqtiam. nos polo-
1 APPRATAMENTDM, Ager in pratum Liceat unicuique domino ex prssdiis. qua; rum sedibus ut muneretf id est, Appre-
redactus. Charta anni 1108. in Tabula- corporaliter et legitimo jure possidet. miat nos beatis donis.
rio B. Marias de Charitate ad Ligerim : Theod. Cod. lib. 8. tit. 12. const. 1 : 1 APPRENTICIATDS, Tirocinium, Gall.
Seguinus Nivernensis dedit Monachis Corporalis traditio subsequatur. Paul us Apprentissage. Madox Fprmul. Anglica-
Cnaritatis partem suam Appratamenti, 1C. in Dig. lib. 41. tit. 3. fr. 4. | 22num : pag. 98 : Matrimonium cum aliqua
quod liomines nostri et alii fecerunt; si Apprehenderis possessionem. Vide Voca- muliere non contrahet, durante termino
autem Priori de Charitate placuerit, ut bul. Juris.] Apprenticiatus sux, sine voluntate dicti
inde Appratamentum plus fiat, similiter 1. APPREHENSIO, [Comprehensio per- magistri.0
dedit partem suam . . . Actum ann. 1106. sonae, Gall. Prise de corps. Idem etiam Nostris olim Aprinse et Aprise. Lit.
Indict, xv. regnante Philippo, Willelmo interdum quod manucaptiq, id est, in- ann. 1402. torn. 8. Ordinal, reg. Franc,
Nivernensi Comite. jectip manus Regis, magistratus, aut pag.513: Pourveu qu'il ait servi trois ans
APPRATARE, In pratum redigere. Ta- domini feodalis in alicujus res et prae- en bonne Aprise, etc. Se il est filz de
bular. S. Albini Andegav. : Quod cum dia, Gall. Saisiereelle.] Tabularium Con- maistre et de ladicte Aprinse. il ne paiera
Heudo contradicere probabiliter non pos- chensis Abbatiae in Ruthenis ch. 26 : que la moitie de ladicte hanse, in aliis
set, dixit iterum, se tantummodo fecisse, Dimitto malos usus et Apprehensiones. et Lit. ann. 1404. ibid. torn. 9. pag. 45.
quia Monachi pastitia sua, quod Comes torlos, quos pater meus habuit, vel ali- 1 APPRENTICIETAS, Eadem signiflca-
fieri intra sua vetuerat, Adpratassent : uis homo per ilium in villa de Palatio. tione in voce Apprenticii.
cui cum Comes adjecisset, quare et ipse S h. 365 : Et in tolam prxdictam villam APPRENTICII, ex Gallico, Apprentis,
pastitia de Blazono depratasset ? respon- totum decimum de Apprehensionibus ho- Tyrones, discipuli. qui ediscendi alicu-
dit, etc. [Charta anni 1098. in Tabulario minum, et medietatem decimi de anima- jus artificii ex pacto ad tempus consti-
B. Mariae de Charitate ad Ligerim : libus eorum. Et ch. 345 : Ut Geraldus de tutum serviunt : a voce Gallica Ap-
Quidquid inde Monachi sxpefati et om- Rofiaco qui juxta sub ditione mea assis- prendre, discere, quod qui discunt,
nes quos ibidem hospitaverint villani Ap- tit, per manum Abbatis et Monachorum animo scientiam, aut artem. apprehen-
pratare voluerint.] sanctx Fidis in unaquaque Apprehen- dant. Est, inquit Cowellus lib. 1. Insti-
* APPRAYERE, In pratum redigere, sioneunum solummodo denarium habeat, tut. tit. 3. § 10. apud Anglos certa per-
nostris olim Appratir. Terrear. Bellijoc. quandiu in servitio et fidelitate eorum sonarum conditio, servorum instar, li-
fol. 69. v° : Super quodam prato noviter permanserit. Charta Henrici Irnperato- bera tamen et ingenua, eorum nimirum
Apprayeto, olim vercheria, continents se- ris ann. 1014. apud Ughellum in Epis- quos Apprenticios dicimus, qui ad artem
men trium bichonatarum vel circa. copis Savonensibus : Insuper etiam ju- aliquam mechanicam. sive alias merce-
Charta ann. 1470. ex Chartul. Latiniac. bemus, ut in his prasscriptis conftnibus nariam perdiscendam heris suis con-
fol. 232. v°: Seront tenus lesdits preneurs castella non xdificentur, neque aliqua ventione sua, parentum yel gubernato-
et chacun pour le tout de icelles terres la- superitnposita a Marchionibus, vel a suis rum astringuntur. Hi enim in herorum
bourables labourer, lesdits prez faucher, Comitibus vel Vicecomitibus prxdictis ho- potestate sunt, durante tempore con-
et Appratir deuement tout ce qui n'est minibus fiat, scilicet de fodro, de Appre- ventionis.et illis acquirunt non sibi vel
pas en nature, nettoyer, deffricher prez hensione hominum, vel saltu domorum. etc. parentibus suis. nisi aliter conventum
et terres turner. Vide supra Appradare. APPRISIO, Eadem, utvidetur, notione. merit. Hi dominis spondent baud
| APPREHENDARE. Vide Apprehensa. Bulla StephaniVII. PP. apud Catellum pauca, et haec praecipue, quod per tem-
I. APPREHENDERE, Discere, ex Gal- lib. 5. Historiee Occitan. pag. 774 : Sta- pus conventum bene et fideliter domino
lico, Apprendre. Fulbertus Carnot. in tuentes... ut nulli unquamparvo aut ma- suo servient, secreta sua celabunt, prae-
Hymno de S. Pantaleone : Unde pater gno homini liceat quamlibet forciam, vel cepta sua licita et honesta libenter ubi-
more patrumf Ixtus ac sollicitus fecit Apprisionem in omnibus rebus ejus fa- que facient, etc. Vide Fortescutum de
eum liberales artes Apprehendere. Ecke- cere, aut potestatem aliquam habere. vel Legib. Angl. cap. 8. et Thomam Smith
hardus minimus de Casib. S. Galli cap. aliquem distringere, etc. Vide [Apprisia.] lib. 3. de Republ. cap. 10. [Madox For-
7. de Musica : Qua? cum cxleris artibus Apprisio
0
et Captio. mul. Anglic, pag. 98.] Thomas Walsin-
sit naturalior, et quamvis difficilius Ap- Apprehensio, Minus recte intelligi ghamus in Richardo II. pag. 301 : De
prehensa, usu quidem sit commodior ac videtur a DD. Benedictinis ; supra alla- Londoniis multi Apprentitii. plures servi,
suavior, etc. Willelmus Malmesburiensis tis magis convenit Usurpatio, injusta sumptis albis capwiis. invitis magistris
in Vita S. Adhelmi Episc. cap. 4 : Hxc, exactio, sive ex rebus fiat, sive ex homi- et dominis sunt profecti. Henric. de
ut reor, et his similia brevi temporis in- nibus, ut et in Chartul. S. Viet. Massil. Knighton lib. 5. ann. 1381 : Apprentitii
tercapedine Apprehendi nequaquam pos- pag. 164 : Facio donationem et gurpitio- quoque relictis magistris suis illuc accur-
sunt.
c
[Vide Adprehendere.] nem.... eo tenore, .... ut nee nos. nee ulla rebant. Habetur porro indentura. seu for-
Nostri vero Apprendre quelqu'un persona faciamus ullam Apprehensionem mula Apprenticietatis in Charta feodi
332 APP APP APP
ag. 163. seu in libro Anglico, inscripto tern de Sithiu anno 32. Karoli Regis, 3. tur, nee annulabitur. Occurrit rursus
Sustice of peace.
AppREXTiTti JURIS, vulgo Schplares
Augusti : Juxta quod mea fuit petitio,
ut suprascriptas res michi usualiter Ap-
apud Lobinellum in Instrum. Hist. Pa-
ris, torn. 2. pag. 520. Vide Apprisio in
Juris, quiediscendarumlegum civiliura, presto bene/icio vestro prasstare promisis- voce Apprehensio ; forte enim idem so-
vel etiam regni, scholas et Academias tis ad excolendum vel emeliorandum. nat quod hie Apprisia. Vox Apprise in
publicas frequentant. Idem Walsingha- Charta Ricardi II. Regis Angl. ann. Consuetudine Leodiensi, ut exppnitur
mus pag. 249 : Locum, qui vocatur Tem- 1377. de pardonatione pro Episcopo in Glossario ad calcem obseryationum
ple-Barre. in quo Ap rentitii Juris mora- Wintoniensi, apud Rymerum torn. 7. Johannis Meani in Jus Le9diense, est
bantur nobiliores, diruerunt. Alibi pag. pag. 164 : Per quod ipsum avum nostrum Mandatum quo Judex superior formam
329 : Joannes Blake Juris Apprentitius. opportebat communitatem regni et cleri, sentential exprimit, jubetque inferiori,
Henric. de Knighton lib. 5 : Juratos per viam subsidii et Apprestorum, one- juxta hanc formam pronuntiare.
quoque civitalis et juris regni Apprenti- rare, etc. * Lit. Phil. Pulcri ann. 1295. in Lib.
tios.... interfecerunt. Dictos etiam Ap- * APPRETIAMENTDM, ^stimatio, pre- rub. Cam. Comput. Paris, fol. 6. r>. col.
prenlitios ad Legemauctor estSpelman- tii impositio rebus venalibus et maxime 2 : Quas omnia. per Apprisiam de man-
nus, qui alios Apprenlitios ad Barras vino, Gall. Appreciation. Charta Phil. data nostro factam. appreciata fuerunt
recenset, qui scilicet post exacta juris Pulcri in vet. Protocollo ex Cod. reg. valere in annuo redditu ducenlan unde-
studia in scholis, cancellos fori (quos 4184. fol. 60 v° : Ballivo Vitriaci salutem. cim libras novemdecim solidos, cum un-
Barras vocant, unde Barreau, pro ipso Ex parte habitatorum et communitatis decim denariis. Constit. MS. Ferdinandi
foro) salutare, atque illic causas agere villas de sancta Manheulde nobis est con- reg. Aragon. ann. 1413 : Hoc nostro pro-
permitterentur. Andreas Horn, in Spe- querendo monstratum, quod cum ipsi vidimus edicto ne inquisitio seu Apprisia
culo Justitiarum, seu Mirrour aux Jus- sint... in possessione et saisina pacifica ex officio vel ad procuratoris fischalis ins-
tices : vendendi vina sua, absque Appretia- tanttam inchoata vel recepta, per quem-
Hanc Legum summam, si quis vult nrrira tueri,
mento in eis ab aliquo apponendo.... tu vis judicem publicetur. Vide infra Apri-
Perlegal, cl sapiens si vull orator habcri. nihilominus Appretiatores in dicta villa sia.
Hoc Appreutiiiis ad Barras Kbore niunus, pro dictis vinis appretiandis.... ponere.... 1 APPRISIATIO, inclusio in carcere,
Gralum Juriaitis utile miltit opus. niteris. Vide Afforagium. Gall. Emprisonnement. Charta Caroli
Horn milii cognomen, Andreas est mibi nomen. 1. APPRETIARE [vel APPRETIARI. Pre- Franc. Regis ann. 1383. apud Stephano-
Vide Fletam lib. 2. cap. 37. tium imponere, Gall. Apprecier, Hispa- tium torn. 10. Fragm. Hist. MSS. pag.
nis Appreciar, Italis Appreciare. Concil. 200 : Insultus, incendia, homicidia. Ap-
* APPRENTISSUS, a Gall. Apprenti, anni 1012. inter Hispanica torn. 3. pag. prisialiones, captiones, etc. Vide Appre-
Discipulus, tiro. Reg. arest. parlam. 192: Sed si voluerit ipse sua sponte ven- hensio.
Paris^e^ Cod. reg. 9822. 2. fol. 164. v°. dere domum .sworn, duo Christiani et duo j APPRISIO. Vide Apprehensio et Apri-
ad anhT. 1321 : Facta quaedam ordina- Judaei Apprecientur labor em illius.] Vide siones.
tio quoct pbterant habere tot Appren- Adpretiare, * APPRISIONARE, In carcerem conji-
iissos quot volebant, et de omni patria. * Nostri olim Appresagier, et Apresa- cere,Gall.£mpriso»ner. Lit. remiss.ann.
vide Apprenticii. gier, eadem notione dixerunt. Lit. ann. 1382. in Reg. 121. Chartoph. reg. ch. 92.
* 1. APPRESSIO, Injusta et violenta 1334. in Reg. 69. Chartoph. reg. ch. 109 : In dicta grangia grangerium seu custo-
rei alicujus invasio, usurpatio, Gall. Nous vous mandons et commettons.... detn ejusdem violenter ceperunt et Appri-
Pri.se de force. Charta ann. 1097. ex Ta- que... vous fassiez Apresagier lesdiz dom- sionaverunt. Vide Aprisionare et Priso.
bul. S. Petri Carnot. : Accepto a nobis mages, etc. Lit. eomit. Augi ann. 1376. * APPROBARE, Proponere, offerre,
quodatn ambulatorio equo, centum solidos in Reg. 109. ch. 70: Lesquelx bles et brais Gall. Proposer. Lit. Joan, ducis Bitur.
appreciato. retnota omni inquietudinis aient este Apresagiez valoir en somme en ann. 1359. in Reg. 111. Chartoph. reg.
calumnia in perpetuum dirnisit ; quern revenue de terre. la somme de xx. livres ch. 108 : Et ultra hoc propter sincerss di-
equum mox ut primum ascendit corporali de terre par an. Apprisagier, in Memor. lectionis fervorem, quam gerit (Gadrardus
tactus incommodo, divina, ut credimus, E. Cam. Comput. Paris, ad ann. 1389. dom. de Albaterra et de Ozilhaco) ergo,
ultione reatum prasdictas Appres^ionis fol. 209. Vide supra Appressio 2. coronam Francias, suas audacias in facto
extortique equi a nobis...in eo tnultante, * 2. APPRETIARE, Emere, pretio com- armorum, per ipsum szepius Approbalas,
cepit acrions molestiae violencia urgeri.... parare. Charta pro monast. de Fonta- ad effectum deduci cupiendo, etc.
Tandem divings correptionis persuasus neto in Reg. 106. Chartoph. reg. ch. 371: 1. APPROBATOR. Vide Probatores.
verbere de prasnotata consuetudinis Ap- Quadraginta acras terras, quas Appre- * 2. APPROBATOR, Probator, Gall. Es-
pressione satis faciendo, etc. Vide infra tiaverat in hoc Fontanetensi territorio ab sayeur. Approbator monetas argenti seu
Aprisiatio. Appresser, Urgere, persequi, Osmundo, cognomento Labita. (Ubi Ch. legarum, in Charta ann. 1317. apud
in Lit. remiss, ann. 1449. ex Reg. 184. fundat. habet : emerat.) Qusecumgue Manni torn. 4. Observ. histor. in sigil.
Chartoph. reg. ch. 4 : celui Fournier fat autem ipse abbas Appretiavit de homini- antiq. pag. 77.
tres fort Ap resse et esmeu, et en grant bus ejusdem Radulphi. sive dono recepit * APPROBATUS, Convictus, Gall.
aventure d'avoir la gorge coupee. seu cujuslibet rei gratia conquisivit, idem Prouve, Convaincu. Charta Raim. vice-
* 2. APPRESSIO, ^Estimatio, ab Ital. Radulphus concessit. corn. Turennae ann. 1218. ex Cod. reg.
Apprezzare, aestimare, pretium statuere. * APPRETIATOR. Qui rei venali pre- 8542. 6. fol. 40. r° : Quicumque habitator
Consuet. Neapol. MS : Prsedicla autem tium imponit. Vide supra Appretiamen- villas Martelli cum aliqua uxorata in ea-
Appressio facienda auctorilate propria, tum et mox Appretiatura. dem villa captus esset et Approbatus per
ut dictum est, habet locum infra annum * APPRETIATURA, Officium appretia- adulterium, trahetur per genitalia nudus
a tempore quo mulier ipsa dissescent toris. Petrus Cantor lib. 2. Summse MS. et adultera nuda.
(discessit) de domo mariti prsemortui. cap. 10 : Aliquis princeps habet officium * APPROFIAMENTA, Emolumenta,
Nostris Appresagement. eadem notione. in curia sua, quod vacant Appretiaturam; fructus, qui ex praediis proveniunt, Gall.
Lit. ann. 1334. in Reg. 69. Chartoph. et dicitur Appretiator ille, qui potest im- Profits. Chron. Angl. Th. Otterbourne
reg. ch. 109 : En faisant li un Appresage- ponere pretium quod voluerit rei emendas pag. 88: Posuit ad custodiam ipsius regni
ment des dommages, etc. Apprisagement, in emptione ciborum praelati. (Scotise) certos viros de suis, qui media
in Lit. remiss, ann. 1405. ex Reg. 160. 1 APPREYSONARE. Captivos abducere, tempore exitus et Approfiamenta terras,
Ch. 121 : Par vertu d'icelles lettres Guil- Gall. Prendre prisonniers. Hist. Dalph. ad opus illorum, quorum intererat, custo-
laume le Couvreur eust fait aprisagier les torn. 1. pag. 64 : Aciebus hinc inde ordi- dirent. Nostris, Approfiter, pro Quaestum
arrerages d certaine somme de deniers, natis. dictus D. Gubernator Barones, Mi- facere, Profiler, tirer du profit. Lit. ann.
contenue audit Aprisagement. Vide infra litev et Nobiles... benigne monuit et cari- 1400. torn. 8. Ordinat. reg. Franc, pag.
Appretiare 1. talive, quod hodie curarent de honors, 425. art. 12 : Afin que chacun puisse Ap-
APPRESTAMENTDM, quod Latini Ins- nee curarent aliquos Appreysonare, sed profiter et vendre sa part. Vide Appro-
tructum, [seu Instrumentum] vocant. Rolum tender-ent ad percutiandum... aliis vamenta in Appruare.
[Galli Meubles, attirail.] Testamentum iuterfectis, aliis Appreysonatis. etc. * APPROFUNDARE, a Gall. Approfondir,
Sisnandi Comitis Conimbricensis, apud 1 APPRISIA, ut Aprisia, Inquisitionis Altius fodere, cavare. Reg. 34. bis Char-
Brandaonum torn. 3. Monarchies Lusi- species, Gall. Enquete. Regestum Magn. toph. reg. part 1. fol. 95. r°. col. 2: Apud
tan. : Et medietatem de ilia azenia de dier. Campaniae fol. 93. verso apud D. Archias fossata sunt dilatanda. .... et
Colimbria. cum snis molinis, et Appre^ta- Brussel Tract, de usu feud. torn. 2. pag. Approfundanda secundum mensuram
tionibus. Infra : Cum suis vineis et Ap- 227 : Fists regixtris curias pr&dictas, et aliorum. Apporfondir. in Ch. ann. 1340.
prestamentis. quicquid de eo negotio alias per dictam ex Chartul. 23. Corb.: Pour ce que ne-
1 APPRESTUM,Mutuum,mutuo datum, curiam extitit judicatum. nonobstantibus cessites est des fortresches de la ville de
Gall. Pret, donne a pret. Charta preca- proposilis dictas Dominas, inquest a seu Corbie retenir et de plusieurs rivieres, es-
riae Deodati Clerici ad Odlandum Abba- Apprisia, super dicto facto facta videbi- tans en ladite ville Apporfondir, etc. Em-
 APP APP APP 333
profondir, eodem sensu, in Chartul. tactus, Gall. Attouchement, occurrit in idem Monasticum Anglic, torn. 2. pag.
sign. Ezechiel ejusd. monast. ad ann. Bestiario MS.: 18. 57. 182. 483. Ingulfum pag. 860. Con-
1418. fol. 30. r°: Et aveuc ce doibt Em- cil. Londinense ann. 1268. cap. 23. In-
prof ondir tous noeufs graviers. qui lui Fuir doivenl la compaignie quisitionis Archidiaconor. Lincolnen-
Des femaies entenlivcroent,
seroientprejucticiables. Vide Profundare. Et lor charnel Aprocheinent. sium ann. 1233. cap. 35. Lindwodum
* APPRONARE SE, Inclinare corpus, pag. 88. 2. Edit. Rastallum, praeterea
Gall. S'incliner. Apuleius lib. 1. Meta- 2. APPROPINQUARE, Idem quod Ap- Consuetudinem Britanniae art. 269. 306.
morph. : Opertus paUiolo in planiorem propriare, Rem sibi propriam facere. 319. 433. 443. [«* Charta ann. 1294. in
ripx marginem complicitus in genuaAp- Stat. synod, eccl. Castr. ann. 1358. part. Avemanni Append, ad Histor. Burgg.
pronat se. avidus adfectans poculum. 2. cap. 5. ex Cod. reg. 1592. A : Ne aliqui Kirchberg. pag. 42: Ipsatn curiam cum
1 APPROPENDICLE , Manicarum mu- religtosi decimas novalium seu aliorum bonis predictis... Ecclesie in Suabehusen,
liebrium ornamenta, quae Germanis di- locprum ad eos legilime non speclantes tanquam dotem jure proprietario libere
cebantur Lussum. Statuta synodalia sibi Appropinquare seu usurpare prsesu- Appropriamus.]
Ecclesiae Argentinensis ann. 1435. apud mant. * Nostris etiam Approprier, eadem
Marten, torn. 4. Anecd. col. 5^0. E: Item APPROPRIANTER, In proprietatem. in notione, scilicet pro Rem alteri adjun-
Dominabus S. Stephani prohibemus. . . . proprios usus. Charta ann. 1306. inter gere, Gall. Unir, incorporer. Lit. ann.
forraturas zendaliorum non nigri coloris. Prooat. torn. 2. Annal. Praemonstr. col. 1371. torn. 5. Ordinat. reg. Franc, pag.
Item ornatum extra mitlentem qui dici- 375 : Approprianter ac liberaliter donan- 415: Nous avons Approprie, unie et an-
tur Ussum em gebraensel. Item Appro- tes jus patronatus ecclesix parrochialis in nexe, et denostre auctorite.... Approprions,
pendicias Manicarum , quce dicuntur Fridburg. Vide Appropriare 1. unions • et annexons perpetuellement a
Lussum, excedentes manicas tunicas in- 1. APPROPRIARE, Rem propriam sibi nous, a no: successeurs et au domaine de
ferior is. facere, in suos usus et sua commoda la coronne de France, etc.
APPROPIARE , Approximare, Appro- convertere. Glossar. Lat. Graec. Appro- 0
2. APPROPRIARE, yEstimare, pre-
pinquare, Joanni de Janua, qui a pro- priare, voo-y^E'.v. Auctor Mamotrecti : tium imponere, idem quod supra Appre-
pius deducit, Gall. Approcher. Exod. cap. Vendico, Approprio. Apud Aurelianum tiai-el. quomodo etiam f. leg. est.Charta
4. y. 4 : Ne Appropies. inquit, hue. Lucae Siccensem lib. 2. de Tardis passion, cap. ann. 1228. in Chartul. Campan. fol. 367.
10: Appropians alligavit vulnera ejus. 13. ciborum Appropriatio dicitur, quorum v°. col. 2 : Hunc autem bladum de bono-
Occurrit praeterea aliis locis in veteri succus per digestionem in propriam rum virorum consilio sic Appropriari de-
Testamento. Lucifer Calaritanus lib. 1. hominis substantiamcqnvertitur. [** Vi- crevimus; decem frumenti aextarios judi-
pro S. Athanasio pag. 82 : Custodite ju- de Forcell. Lexic.] Vincentius Belva- cavimus valere solidos Ix. unicuique sex-
dicium, facite justiliam, Appropiavitenim censis lib. 32. cap. 92 : Et in primis lo- tario sex solidis annuatim imperpetuum
salutare meum advenire. Infra : Petunt cumf in quo erat Mahomeria, reconciliavit deputatis: decem sextarios sigali et spel-
a me judicium, et Appropiare Deo desi- Legatus, qui dudum in altera ejusdem tas soltdos xl. unicuique sextario imposito
derant. Simon Dunelraensis lib. de Ec- urbis (Damiataa) caplione B. \irginis precio iv. solidorum.
cles. Dunelm. cap. 6: Quia dies mortis, Ecclesix deputatus fuerat, et Appropria- * 3. APPROPRIARE, Occupare, vel ador-
vel vitas magisillius, quae sola vita dicenda tus. Chronicon Upsalensium Archiepis- nare, praeparare ; quo sensu etiam dici-
est, jam Appropiaret introitus. Lamber- copor. n. 10 : Mansionem suam in Beremi mus Approprier. Ordinat. capejlanorum
tus Ardensis : In abdito cordis sui cubi- et Grenly cum suis pertinentibus et alti- eccl. Arabian, ex Chartul. ejusd. ch.
culo intendebat, ut si quomodo aliqua nentiis omnibus Appropriavit. [Charta 202: Nee praesumant aliquod altare Ap-
feudali sublimatione Ghisnensis terras Ludovici II. Regis Siciliae e MS. D. Bru- propriare sibi, dum canonicus sacerdos
finibus Appropriare, et in ea pedem figere nei fol. 116 : Possint... stratas publicas... velit ibidem celebrare.Vide infra/lppunc-
potuisset, etc. ubi videtur leg. Appropiare. sibi quomodolibet Appropriare.] Sed tare 1.
Heremannus de Restaurat. S. Martini APPROPRIARE, proprie usurpatur in
Tornac. cap. 1 : Jam verp si scholae Ap- foro Ecclesiastico de Ecclesiis aut bene- 1 APPROPRIATE , Singulariter. Com-
propiares, cerneres Magistrum Odonem, ficiis Ecclesiasticis, quae Ecclesiis prin- pendium jurium et consuetud. Univer-
etc. Vide Adpropiare. cipalibus aut Monasteriis, a quibus sitatis Paris, per Rob. Goulet fol. 10 : Et
[** Appropiatio. Vide Forcell. Lexic. dependent, uniuntur, earum fructibus hec de his que specialiter singulis faculta-
in! voce Appropriatio.] in proprios Ecclesiae, quibus Appro- libus aut nationibus seorsum et Appro-
- 1. APPROPINQUARE, In jus vocare, priantur, usus redactis. Synodus Exo- priate conveniunt, dicta fuerunt: aliqua
accusare, a Gall. Approcher. Approchier, niensis ann. 1287. can. 84 : Obventiones enim alia sunt toti corpori Universitatis
et Approuchier, eadem acceptione. Lit. el oblationes, quas fieri contigerit in ca- communia. . . . de quibus breviter pauca
remiss, ann. 1356. in Reg. 85. Chartoph. pellis, ubi matrix Ecclesia Religiosis est dicemus.
reg. ch. 188: Baillivus Ambianensis et appropriala personis, non ipsis religiosis 11. APPROPRIATIO, Constitutio Johan-
procurator (regius) homines prssdiclos et cedant, sed Vicariis duntaxat inibi cano- nis Stratford Archiep. Cantuar. : Statui-
eorum complices coram se aduocari et nica constitutis. Charta Regis Angl. torn. mus, quod si ipsi (Religiosi) beneficia
Appropinquari fecerunt. Alia ann. 1347. 1. Monastic! Angl. pagina 237: Conces- hujusmodi, vel suas, quas virtute Appro-
in Reg. 68. ch. 258: Comme Jean Vin- simus et licsntiam dedimus dictis Priori priationum in eis decimarum aut proven-
cent de Bares... soit Approuchiez en nos- et Conventui, quod ip.ti et successores sui tuum percipiunt, portiones ad firmam
tre cour ou bailliage d'Amiens d'avoirfait Ecclesiam parochialem S. Andreas... quas tradiderint clericis, non obtenta diaecesani
raire et fauaser par un clerc et alongner est de advocalione et patronatu suis pro- licentia... pasna... percellantur. Quern in
une date de nos lettres, etc. Alia3 ann. priis, ut dicitur, Appropriare, et earn sic locum observat Lynd^yoodlls pag. 159.
1389. in Reg. 137 : Le prpcureur du, Roi Appropriatam in proprios usus tenere Approprialionem duplici modo sumi
I'a fait venir et Approchier. Aliae ejusd. posxirit, etc. posse, vel pro proprietate beneficii. vel
ann. in Reg. 138. ch. 67 : Pour lequel Ejusmodi appropriationum abusus at- pro proprietate fructuum ex beneficio
recellement il a deja este Approche parde- tigit Alexander IV. PP. in Regesto anni provenientium. Hinc scriptorem, si vis,
vant le prevost et les etchevias da la ville 7. Epist. 23. ex Bibl. Regia : Tune siqui- consule.
de Chaalons. Memor. D. Cam. Gomput. dem referentibus vobis accepimus, quod 0
Eo sensu intellige. quo exponitur in
Paris ad ann. 1374. fol. 144. v°: Sur ce Religiosorum quorundam non solum An- Appropriare a Cangio.
gue Pierre de Vergny... fist Aprocher et gliae. sed et aliorum regnorum avara cu- * 2, APPROPRIATIO. Proprium, pecu-
convenir messire Jaques de Montmor che- piditas, qui, ut vestro utamur eloquio, lium, Gall. Proprc. Concif. Rem. ann.
valier et gouverneur de la Rochelle par- Approprialionem Ecclesiarum parochia- 1408. apud. Marten, torn. 7. Ampl. Col-
devant M. le Chancellier et AIM. des lium in reg no Anglix a Sede Aposlolica lect, col. 420. n. 53 : Amplius si in paro-
Comptes. Adde Ordinat. reg. Franc, torn. ex falsis causis hactenus obtinuere sibi chia sunt domus religiosorum vel hospi-
5. pag. 495. 493. et 636. Aproismier idem concedi in eodem regno, usque adep late talia. fiet inquisitio secundum status eo-
sonat, in Charta Guidoniscomit. Fland. patet, quod illud veneno hujusmodi lota- rumdem, ut quomodo servant vota. specia-
ann. 1289. ex Chartul. Namurc. in Cam. liter fere in suis parlibus jam infecit : liter continentias et paupertatis sine
Comput. Insul. fol. 6. r°: Et autrement quoniam ex hoc divinns in eiscultus perit, Appropriatione.
ne porons Aproismier bourgois, ne fius de intermittitur hospitalitas. jura Epixcopa-
bourgois. Aliud sonat vox Approchemens, lia detrahuntur, pauperibus clauduntur •} APPROVAMENTA, APPROVARE. etc.
apud Froissart. vol. 1. cap. 261 : Si eut ostia pietatis, ac proficienlibus Clericis, Vide Appruare.
Id grans Approchemens et grans recognois- dum spes provisionis adimitur, proficiendi * APPROXIARE, Consulere, ab Ital. ut
sances d'amour, quand Us se trouveront studium minoratur. Inter alia quoque videtur, Approcciare. quod Accedere, ap-
tous ensemble. Obi Amicitias testimonia, scandala. quas de hujusmodi Ecclesiarum propinquare interpretantur Academici
v. g. amplexus significantur, Gall. Mar- Appropriationibus suborla proponitis. si- Cruscani. Stat. crimin. Saonae cap. 38.
ques d'amilie, embrassemens. Pro Con- gnanter exprimere curavistis, etc. Vide pag. 80: De sacramento medicorum
334 APP APP APP
Toties quoties inde requisiti fuerint pa- ita tamen quod iidem Abbas et conventus certa, convenient, unde recte Appunc-
tientem visitare, cum al.is conferre de habeant liberum et largum ingressum et tamentaforensibus dici censuit Budaeus,
segritudine et cura ipsius,sibique remedia regressum, et sufficientem pasturam -ad acta et conventa cdntroversise. Galli dicunt
salubria Approxiare, eisque bona fide 300. owes. Radulfusde Hengham in Parva Appointer une affaire, Appunctuatio, Ap-
mederi, etc. cap. 7. ait, disseisinam fieri, cum ma- pointement. Charta ann. 1337. apud Gui-
1 APPROXIMARE, Appropinquare.Gall. nuopus alicujus impeditur per superfluo- chenonum in Hist. Sabaudica pag. 164:
Approcher. Vet. Interpres Psalm. 31. 6 : sam, et hoc in tenemento diu ante Ap- Et convenit per pactum expressum Ap-
Ad eum non Apprommabunt. Ibid. Jr. 9 : pruato, vel de tenemento de novo Appru- punctuatum, etc. Vita" Gregor. XL PP.
In camo et fraeno maxillas eorum cons- ando, verbi gratia, si quis vastum suum pag. 223 : Fuitque pro Appunctuatione et
tringe, qui non Approximant ad te. Ter- non prius 'Appruatum redigat in cultu- perfectione tractalus hujusmodi, etc. For-
tull. adv. Judaeos cap. 11. Approximavit ram, etc. Vide Guillelm. Prynneum in mula frequens in Curiarum' placitis,
vindicta civitatis. Occurrit apud Mura- Libertatib. Eccl. Angl. torn. 3. pag. 174. cum res omnino definiri non potest,
tor. torn. 3. pag. 327. torn. 8. col. 602. et * APPRUVIAMENTA, Emolumenta et quod ea non omnino constet, nee partes
alibi. fructus, qui ex praediis proveniunt.Gall. inter se conveniant. Arestum ann. 1357.
* Olim Aproismier. Vitae Patrum Profits. Charta Joannis reg. Angl. inter in Probat. Hist. Castil. pag. 108 : Tan-
MSS. : Probat. torn. 1. Annal. Praemonst. col. dem dictis partibus super praemissis et
Pour que mcs cors si fort puoit 412 : Et In omnibus aliis pertinentiis suis, aliis ad plenum auditis. Appunctatoque
Quo nus Aproismier n'i osoit. aisiamentis, libertatibus et Appruviamen- per nos, quod castrum et villa praedictss
Bestiarius MS. : tis. Vide in Appruare et supra Approfia- realiter et de facto in manu nostra pone-
menta. rentur, etc, Aliud Arestum ann. 1396.
La femelle de 1'oliphant * APPUBLICATIO. Charta Robert! ducis pag. 178 : Super quibus antedictis parti-
Aproisme a 1'erbo main tenant. Burgund. ann. 1284. in Chartul. S. bus per dictas gentes compotorum nostro-
1 APPROXIMATIO, Appropinquatio , Mart. Augustod. : Quod si per resortum rum ad tradendum rationes suas per
accessus, apud Bernardum Fez torn. 1. vel Appublicationem aliqui ad nos vene- modum memoriae, una cum suis litteris
Anecd. part. 1. col 635. etc. rint, etc. Ubi legendum .videtur Appel- et munimentis, ac in jure Appunctuatis,
APPRUARE, vel APPBOVARE sibi, vel lationem. etc. id'est, in jure receptis, ac de quibus
se de re aliqua; hac frui et uti ad sua 1 APPUINCTAMENTUM. Vide in Ap- partes conveniunt. Aliud. 5. Octob. 1394.
commoda et suas necessitates ; quasi in punctare 3. pro Lugdunensib.: Et partes in facfis
provandam, seu prsebendam sibi assere- 1 APPULERE, pro Appellere Supplem. contrariis Appunctatse, etc. [Id est, de-
re, vel (forte) sibi appropriare. Fleta Antiquarii: Appulo, Trpoo-raXaCw. cretum est, ut partes facta de quibus
lib. 2. cap. 37. f 19 : Nulli Ballivo sit vile, APPULSARE. Wil. Brito in Vocab. : controversabantur, vera probarent aut
si de rebus domini dominam possit Ap- Accire, significat advocare, vel Appul- falsa. Instrum. anni 1415. inter Anecd.
pruare, ut de suis ordeis braseum, de sare. Marten, torn. 2. col. 1606: Post quam
lanis pannum, de linis telas et hujusmodi * APPONCTAMENTUM, Decretum |udi- quidem petitionem fuit in dicta nations
fieri, vel si equum. putlum, vel palafre- cis, arbitri sententia ; nostris Appointe- Appunctuatumquod... legeretur praedicta
dum de furfure, fabisque educi, faciatque ment, eadem notione. Charta ann. 1395. responsio; hoc est ratum fuit et conven-
nutriri, etc. ubi Appruare, est commo- itt Chartul. S. Germ. Prat.: Secundum tum. Appunctatum ad consilium, apud
dum domini facere de prsediorum exiti- ejusdem curiie Appunctamentum et ordi- Lobinellum torn. 3. Hist. Paris, pag.
bus, faire le profit du maistre. [Hinc nationem. Sent, official. Camerac. ann. 273. et alibi non semel tempus est a
Apruare terram pro Accurare, Gall, la 1416 : Ut prasmissa omnia et singula in Judicibus concessum actori et reo, ut
faire valoir, ut fructus domino ferat, prsedicto Appunctamento seu ordinatio- commodius litem elucidare possent, et
cujusexemplum habeturin Faldare.] ne.... contenta et narrata teneant, faciant ad majorem elucidationem Jurisperito-
APPROVAMENTA , APPROVIAMENTA , et adimpleant. Charta ann. 1404. in Char- rum consilium exquirere. Vide Ares-
Emolumenta et fructus, qui ex praediis tul. 21. Corb. fol. 202: Se submirent et tum 1.]
proveniunt, Gallis Profits. [Olim Approu- compromirent du tout ou dit, ordenance 1 APPUINCTAMENTUM, pro Appuncta-
vandement, ut legitur in Consuetud. et A ppointement de nous arbitres. mentum. Charta Caroli Regis Franco-
Hannoniensi cap. 40.] Thomas Walsin- 11. APPUNCTARE, Reficere, restaura- rum ann. 1446. apud Thomasserium in
ghamus pag. 57: Posueruntque custodes, re, Gall. Reparer, Raccommoder, Remet- Biturig. pag. 107 : Qui consiliarii nostri,
qui media tempore exitus et Approvia- tre en bon point^ Hinc apud veteramen- partibus super hssc auditis, per suam sen-
menta terras ad opus illorum, quorum in- tarios sutores de calceis recens refectis tentiam interlocutoriam seu Appuincta-
tererat , custodirent. Ita in Monastico dicitur Souliers Rapointez, et apud Bo- mentum quidem pr&fatum examen ad ju-
Anglic, torn. 2. pag. 133. 607. 608. 632. rellum in Diction. Gall. Appointe, idem dicandum reciperetur.
APPRUATOR, Qui domini commodis est quod Mis en bon point. Etymon vocis | APPUNCTUARE, Notione nonnihil
invigilat, et ejus reditus et commoda Gallicum A point, quod est Apte, con- diversa pro Pacisci, Convenire, Pactum
percipit et auget. Fleta lib. 2. cap. 76. venienter. Testamentum Antonii de articulis seu punctis distinctum facere.
§ 1: Pr&positus autem tanquam Ap- Claromonte Abb. S. Tiberii ann. 1499. in Statuta Ordinis Cisterc. ann. 1450. inter
pruator et cultor optimus, per villatam Hist. MS. ejus Monasterii pag. 96: Item Anecd. Marten, torn. 4. col. 1620 : Cons-
electus, etc. Cap. 82. § 2 : Nullus Praeposi- voluit quod chorus S. Tiberii, seu sedilia tituit et ordinal Procuratores generates
situs ultra unum annum remaneat irre- chori per eum incospta, sumptibus hasre- et speciales ad promovendum, procuran-
motus, nisi pro fideli ac optima Apprua- dum suorum perficeretur, et in bona et dum, tractandum, Apunctandum pro et
tore, etc. laudabili forma relevaretur et Appuncta- nomine totius Ordinis. Concordia inter
APPRUARE, Propria significatione, uti retur, et in dicta Ecclesia S. Tiberii ap- Capitulum S. Petri Aycuriensis et Rec-
est apud Rastallum, dicitur, cum qui portaretur. torem parochialis Ecclesiae S. Jacobi
Cpmmuniam habet in vasto terrse domi- * Nostri Appointier dixerunt, pro Prse- Lovaniens. apud Miraeum torn. 2. pag.
ni, et dominus partem vasti terras in- parare. Lit. remiss, ann. 1399. in Reg. 901. edit. 1723: Qui praemissis omnibus,
cludit ad suum commodum, relicta 154. Chartopb. reg. ch. 458 : Icellui dum s i c . . . . agerentur. ordinarentur,
participibus sufflcienti Communia ad Doue.... prist le fromage, qui estoit Ap- Appunctuarentur, laudarentur et ratifi-
egressum et regressum. Statutum West- pointie pour faire ladite tartre, et le getta carentur, una cum testibus prssnominatis
monasteriense 2. cap. 50: Domini vasto- sur I'espaigniere, la ou icelle femmes fai- interfui, eaque sic fieri vidi et audivi.
rum, boscorum, et pasturarum, Appruare soient les couvrechias d'icelle. Vide supra [* Appunctare in arresto, est in eo arti-
se possunt de vastis et pasturis illis, non Appropriare 3. culatim notare instrumenta, quae rei
obstante contradictione tenentium suo- 1 2. APPUNCTARE, Canonicum alte- controversae elucidandae inserviunt. Or-
rum, dummodo tenentes ipsi haberent rumve Clericorum ab officio canoniali dinat. ann. 1358. torn. 4. Ordinat. reg.
sufficientem pasturam ad tenementa sua, absentem puncto notare^ Nostris Piquer: Franc, pag. 724: Ac alias quascumque
cum libero ingressu et egressu ad eadem. quod fit in catalogo. ubi omnium, qui scripturas, acta et munimenta in arresto
Infra : Ita quod domini hujusmodi vasto- choro interesse debent, nomina descri- Appunctatas et Appunctata, diligenter ac
rum, boscorum, et pasturarum, salva suf- buntur. Concil. Hisp. torn. 4. pag. 187 : fideliter videatis. Arest. parlam. Paris,
ficienti pastura hominibus suis, Approvare Prsedicti cantores et ministriles Appunc- ann. 1417. in Memor. H. Cam. Comput.
sibi possint de residua. Ubi Approvare, tentur per eum qui a populo designabi- fol. 89. r°: Ad ponendum penes eandem
exponitur in Statute Mertonensi cap. 4 : tur... Absentes pro quolibet puncto, in quo curiam litteras, titulos, et alia muni-
Commodum suum facere. Monasticum defecerint, solvant unum solidum. Vide menta, quibus se juvare volebant et in
Angl. torn. 1. cap. 781: Scilicet a terra Appuntare. arresto Appunctatas.} Hinc pag. 900. col.
de Hiltone per viam Regiam, et sciendum, 3. APPUNCTARE, AppUNCTUARE.Litem 2. apud eumdem Miraeum
quod bene liceat praedicto Waltero Ap- non tarn pacto definire, quam eo partes j APPUNCTUAMENTUM, Pactum vel Con-
pruare sibi et suis infra dictas divisas, adducere, ut de re controversa, tanquam ventum punctis articulis sive capitulis

distinctum. Nos ad hujusmodi benevolurn
ab eodem obtinendum consensum... ami-
citiss et tranquillitatis producliva Appunc-
tuamenta sive capitula fecimus. Oratio
Legatorum Caroli Franc. Regis ann.
1459. in Conventu Mantuano apud Ache-
rium torn. 9. Spicil. pag. 319 : Quoties
treuga aut Appunctuamenta habita fue-
rint inter Begem nostrum Christianissi-
mum et Anglos, idem Rex in prssfatis
treugis et Appunctuamentis illustrissi-
mum Ducem (Burgundiae)... comprehen-
dit. Rursum occurrit paulo post. Vide
Appointamentum.
* Inventar. Chart, reg. ann. 1482. fol.
116. v° : Continet etiam ulterius dicta lit-
tera Appunctuamentum sive tractatus
pensionis a rege dicta Andress promisses,
cum certis aliis in dicta littera declara-
tis... De anno 1230. Ibid. fql. 118: Lit-
tera... anno 1312. per quam ipse rex emo-
logat pacem vel Appunctuamentum inter
Johannem ducem Britannise et Yolendem
uxorem duds Arturi, dicti Johannis pa-
trem. Instr. ann. 1481. inter Probat.
torn. 3. Hist. Nem. pag. 345. col. 1 :
Iceulx pacles et Appunctemens.
1 APPUNCTUATUS , Appunctuamento
seu pacto pertinens ad aliquem. Litterae
Regis Angl. ann. 1559. apud Rymerum
torn. 15. pag. 500 : Nobis per statuta aut
consuetudines hujus regni nostri An-
gliss aut eorum aliquam sive aliquod in
suo robore aut virtute modo existens, da-
torum,legatorum, unitorum, annexorum,
Appunctuatorum, sive limitorum existen-
tium. etc.
* APPUNCTUATIO, Conventio, pactum.
Vide Pactuatio 1.
* APPUNTAMENTUM, ut supra Ap-
punctamentum. Arestum parlanis Paris,
ann. 1499 : Super quo partes ipsa? in Ap-
punctamentum condescenderant. Italis,
Appuntamento, eadem notione.
1. APPUNTARE, [pro Appunctare 3.]
Vide Ughellum in Italia sacra torn. 3.
pag. 294. [* Pro Statuere pacisci, vide
in Punctuare.]
* 2. APPUNTARE, Puncto nptare no-
niina eorum, qui offlciis sibi injunctis,
vel ex debito, adesse negligunt, vulgo
Piquer. Vide Appunctare 2. et Punctare.
Stat. ant. Florent. lib. 1. cap. 37. ex
Cod. reg. 4621. fol. 24. r°: Qui officiates
conductse, regulatores custodies, .et alii ad
hoc deputati teneantur.... Appuntare eos
qui defecerint, et defectus et Appuntatu-
ras.... scribi facere in quodam libra....
Qui inmonstris preedictisAppuntabuntur,
intelligantur eo ipso quod Appuntati fue-
rint, capsi et revocati ab officiis. servitiis
et stipendiis ipsorum.
* APPUNTATURA, Punctum, quo de-
fectus ab officio notatur. Vide supra in
Appuntare.
* APRAARE, In pratum redigere, idem
quod supra Appradare. Stat. Vercell.
lib. 5. pag. 128. r°: Item quod queslibet
persona civitatis et districtus Vercella-
rum possit plantare, Apraare, adaquaref
seminar-e, ad cultum reducere... terras et
possessiones, quss appellantur seghies.
* APRADARE, APEADATUM. Vide su-
pra Appradare.
APRALE. Charta Ruthenensis ann.
1307. ex Regesto 2. Philippi Pulcri Regis
Franciae, in Chartophylacio regio ch. 4:
Videlicet quasdam domus faciendas et
construendas in quodam Aprali ipsius
domini Regis sito in dicta castro de
Naiaco, juxta Portale vocatum Del Pon-
tet, etc. [Forte legendum Areali. Vide
Area.]
® F. Ager incultus, ubi herbse cres-
APR APR 335
cunt; unde quasi pratum habetur. Vide Hist. Bellovac. pag. 289. 300. 301. Fuse
Apradatum supra in Appradare. autem de Aprisiis disserit Philippus de
APRATARE, Agrum in pratum redi- Beaumanoir cap. 40. quaeve sit differen-
gere. Charta Stephani Episcopi Eguen- tia inter Aprisiam, et inquestam docet.
sis ann. 1177. in Tabul. Abb. Reigniac. [Interdum nullam esseprobare videntur
Ord. Cisterc. : Dederuntetconcesserunt... Litterae Philippi Regis Francorum ann.
in loco, qui dicilur Cesant, omnem ter- 1289. apud Rymer. torn. 2. pag. 464. per
ram planam. et prata quse ibi sunt, et quas Perpinianum Commissarii mittun-
quicquid adhuc ibi poterit Apratari. Con- tur de excessibus commissis tempore
cesserunt etiam illis omne booletum, et treugae inter Reges Franciae et Arrago-
quicquid ibidem poterunt extirpare vel niae inquisituri: Gentes nostrss et ipsius
essartare. Charta Gaufredi Comitis An- Regis Angliss insimul prsedictse Aprisies
degay. ann. 1062. ex Tabul. S. Florentii seu informations intererunt... testes insi-
veteris: De pratis vero eis abstulerunt. mul audient.]
sive in terra sua Apprataverunt, avus *[ APRIZIA , Eadem notione. Instru-
noster et avunculus, etc. [Vide Appra- mentum concordiae inter Abbatem, Sa-
tare.] cristam et Monachos . Grassenses ex
* APRELLA, a Gall. Aprele et Asprele, Archive ejusd. Monasterii : Facia ut as-
vel Prele, Equisetum. Charta Roberti seruit prius plena informatione et sum-
comit. Alencon. in Reg. forest, comitat. maria Aprizia cum fide dignis Monachis
Alenc. ex Cam. Comput. Paris, fol. 22. et officiariis et servitoribus dicti Monas-
r°: Concede (monachis de Persania) usa- terii.... et eliam facta summaria Aprizia
gium suum adomniaet singula loca prse- cum fandliaribus, etc.
dicta ; ... etiam medietatem de albaspina, * Nostris etiam Aprise. Charta ann.
de Aprella, de sachofago, et ad omnes 1336 : Et depuis a nostre temps aient este
alias domos ipsorum factas et faciendas. faites certaines informations et Aprises
1 APRENTICIUS, Tiro, Gall. Apprenti. par escript et autrement. Reg. sign. Pa-
APBENTICIATUS, Tirocinium, Gall. Ap- ter ex Cam. Comput. Paris, fol. 134. r°.
prentissage. Vide supra cum duplici p. col. 1: Soit faite secretement et saige
» APRESTITUM, AD PRESTITUM, Lu- Aprise devant toutes chases. Vide supra
sitanis Omnia qu89 ad instruendas do- Apprisia.
mus, praedia rustica, etc. pertinent, ait T 2. APRISIA, Epitome, Summarium,
S* Rosa Elucidarii torn. 1. pag. 127. Gall. Precis, Abrege ; aut si mavis, Des-
Chart, ann. 870. apud eumdem : Contes- criptio, Exemplar. Gall. Copie. Collect.
tamus (ipsam hereditatem) in ipsa EC- Cone. Hispan. torn. 4. pag. 507: Verum
clesia. cum quantum hominis hie Apresti- quia plures... dum ab aliqua parochia in
tum est: signum, caballos. equasf babes qua tamquam Rectores, Vicarii aut No-
et vaccasf pecora promiscoa, cobrast et tarii fecerunt residentiam. recedunt, pro-
cuposf lectos, et catedras, mensas, sautos tocolla seu librum manuale nuncupatum,
et pumares, amexinares, vineules, terras aut alias scripturas publicas secum as-
ruptasy vel barbaras, casas, lacus, petras portant in grave partium prxjudicium et
mobiles, vel imobiles. Alia anni 989 : Vel jacturam; alii vero dicta instrumenta,
omne quanta que ivi Ad Prestidum hom- seu illorum Aprisias in papyro volanti
nis est, etc. Alia ann. 1133: Quantas scribunt, nee illas in libra aliquo, sicut
hereditates in illorum voce potueris ex- convenit. redigere curant, sicque de facile
quirere, casis, vineis. terris ruptis vel in- amilluniur.
ruptis, exitus viarum, et serigis molina- 1 3. APRISIA, Facultas, ut videtur.
rumt et perfias, ingressus et regressus Capitulum Generale MS. S. Victoris
cum quantum Ad illis Prestitum fuit; Massil. ann. 1322 : Domino Priori Gar-
dono tibi, etc. Hinc dies pro conslruendis carceribus plenam
** APRESTATIO , APRESTAMENTUM. facimus Aprisiam.
Vide Apprestamentum. ® APRISIATIp, Injusta et violenta rei
*APRETIATOR, Qui rei, et maxime alicujus invasio, usurpatio, Gall. Prise
vino, venali pretium imponit. Arest. par- deforce. Lit. remiss, ann. 1404. in Reg.
lam. Paris, in Chartul.S. Cornelii Com- 158. Chartoph. reg. ch. 436: Captiones,
pend. fol. 155. r° : Item dictos religiosos spoliationes. Aprisiationes, hominum ani-
nan habere jus impediendi dictos majo- maliumque et aliorum bonorum occupa-
rem et juratos ponendi afforatores seu tiones. etc. Vide supra Appressio 1.
Apretiatores vini in terra ipsorum reli- •••• APRISIO , ut Aprisiatio. Charta ann.
giosorum, et signandi dolia apretiata. 832. in Append, ad Marcam Hispan. col.
Vide supra Appretiamentum et Appre- 769: Veniebant pagenses loci illius et
tiatura. volebant Aprisionem facere in ipsa ejus
* APRICUS. [Delectabilis. DIEP.] termina. Vide in Aprisiones. Aprisonvero
1 APRIFICATIO. Vide Aprificare. pro eo, quod ita per vim occupatur, apud
* APRILAX, Color, in vet. GJossar. ex Guill. Guiartum.
Cod. reg. 7646. Apricitas, eadem notione, Qui ja icrent tous embarnis,
apud Columell. lib. 7. cap. 4. Et de lelle Aprison garnis,
<* APRIOLUS, Capreolus, Gall. Che- Que chacun d'eux hoiume oceist,
vreuil. Charta ann. 1501. ex schedis. Pr. Tel con son niestre li deist.
de Mazaugues : Quod talis venator.... te- Vide mox Aprisionare 2.
neatur portare et trader e eidem domino...
carterium ejusdem talis animalis poste- * APRISIONACIO, Incarceratio, inclu-
riorem, scilicet dextram illius animalis, sio in carcere, Gall. Emprisonnement.
videlicet cervif aut biche, seu Aprioli. Lit. remiss, ann. 1383. inter Probat.
1. APRISIA, Vox forensis ; Inquisitio- t9m. 3. Hist. Nem. pag. 56. col. 2. Apri-
nis, in jure factae, species, cujus mentio sionacioneSf capciones et submersiones of-
occurrit in Arestis aliquot: estque ea ficiariorum. etc. Vide Aprisionare I.
inquisitio, quae fit ad appretiandam rem APRISIONES, et APPRISIONES, in Char-
aliquam, unde vocis origo. Regeslum tis Caroli M. Ludovici Pii et Caroli Gal.
Parlamenti Paris, signatum B. fol. 53 : pro Hispanis, quae dictae fuerint, non
Visa Aprisiaseu appretiatione 200. libra- adeo bene constat. Anton. Dominic, lib.
rum terrse, -etc. Adde fol. 78. Charta de praerogativa alodior. cap. 11. n. 1. 2.
ann. 1314. in 50. Regesto Tabularii Regii Jacobus Gothofredus ad Leg. un. Cod.
n. 7 : Inquestse seu Aprisise super iisdem Th. de Rei vindicat. Casanova, et ali-
excesslbus inchoates. Vide Loisellum in quot alii censuere,ita appellata novalia,
336 APR
seu novales, rupturas, arva primum
proscissa ac aperta, quasi apertiones,
quomodo vulgo dicimus ouvrir la terre,
pro agrum proscindere: nam et Itali
Aprire, pro aperire, etiamnum dicunt,
ita ut agri isti inculti et in solitudinem
redacti a Regiis ipsis Marchionibus, ut
est in Constitut. Ludovici Pii, Hispanis,
qui se de potestate Saracenorum sub-
traxerant, a Carolo M. excolendi dati
fuerint. Sed longe, ni fallor, absunt a
vero cum Aprisiones dicti ii fuerint
agri, tanquam adportiones, hoc est, in
portionem, seu sprtem dati, quos ii post-
modum ex eremis et incultis ad cultum
traduxerunt: quod sane imprimis evin-
cit Prseceptum laudatum Ludovici Pii
pro Hispanis descriptum in torn. 2.
Hist. Franc, pag. 321. in quo hsec ha-
bentur : Et si quispiam eorum in partem,
quam ille ad habitandum sibi occupave-
rat, olios homines undecunque venientes,
attraxerit et secum in portions sua. quam
Adportionem vacant, habitare fecerit, etc.
Infra : Et si aliquis ex his hominibus,
qui ab eorum aliquo attractus est. et in
sua Portione collocatus, locum reliquerit,
etc. Ubi viri iidem dbctissimi Aprisio-
nem, pro adportionem legendum cpnten-
dunt, quod ita legi in aliquot aliis si-
milis tenoris diplomatibus adverterint.
Verum nemo erit sani omnino ingenii,
qui iis serio inspectis ac perpensis, prss-
sertim quse pronuper edidit vir doctis-
simus Steph. Baluzius in Appendice ad
Capitularia Eegum {"rancor, non conti-
nue pedibus eat innostram sententiam:
quod quidem ut facilius de hac contro-
versia judicet eruditus lector, locos hie
proponere operae pretium visum est.
Prseceptum Caroli M. pro Hispanis:
Nullum censum superponere prsssumatis,
neque ad proprium facere permittatis;
sed quoad usque illi fideles nobis aut
ftliis nonlris fuerint, quod per triginta
annos habuerunt per Aprisionem, quieti
possideant. Praeceptum aliud ejusdem
Caroli M. ex Tabulario Narbonensi :
Nos vero concedimus ei ipsum villarem, et
omnes suos terminos et pertinentias suas
ab integro, et quantum ille cum homini-
bus suis in villa Fontejoncosa occupavit,
vel occupaverit, vel de heremo traxerit,
vel infra suos terminos, sive in aliis locis
velvillis seu villare occupaverit, velApri-
sione fecerit cum hominibus suis. Aliud
Diploma Lud. Pii: Postulans idem Ramo
Comes Clementiam nostram, ut eum cum
prsedicto Monasterio et Monachis ibi de-
gentibus, una cum rebus, quas tarn ipsi ex
heremo traxerunt, vel ex Adprissionem
acceperunt.... sub mundeburdo et defen-
sione atque immunitatis tuitione consti-
tueremus. Aliud Caroli Calvi : Quas
siquidem Aprisiones prsefatorum Hispa-
norum progenitores per licentiam, seu
concessionem, avi nostri Karoli, ac post
obitum illius, genitoris nostri Augusti
Ludovici, ex deserti squalore habitabiles
frugumque uberes proprio labore fece-
runt. Infra : Cum dictis Aprisionibus,
sive h&reditatibus, id est. domibus, vi-
neiSf etc. Aliud ejusdem Caroli : Habue-
runt per Aprisione cultum vel incultum,
etc. Aliud ejusdem Principis pro Barci-
nonensibus apud Diago in Historia Co-
mitum Barcinonensium lib. 2. cap. 4:
Placuit etiam nobis illis concedere, ut
quidquid de eremi squalore in quolibet
Comitatu ad cultum frugum traxerint,
aut deinceps infra eorum Aprisiones ex-
colere potuerint, integerrime teneant at-
que possideant. Alia denique Charta
ejusdem Caroli apud Catellum in His-
toria Occitana pag. 559. et Casanovam
APR
lib. de Franco Alodio pag. 300. pro iis-
dem Hispanis: Quas siquidem Aprisiones
pr&fatorum Hispanorum progenitores per
licentiam seu concessionem Imperatoris
avi nostri Caroli. ac post obitum genito-
ris nostri Augusti Ludovici, ex deserti
squalore habitabiles frugumque uberes
proprio labore fecerunt, etc. Vetus placi-
num ann. 876 : Et vos prsefati judices me
interrogastis, si potuissem per legitimos
placitos habere scripturas, aut legitimos
testes, aut quodlibet verum documentum,
per quod probare potuissem, ut ssepe dic-
tus locus per beneficia, vel Adprisionem
Comiti regalem servitium persolvi debeat,
etc. Charta Ludovici Regis ann. 866:
Et donum S. Cucuphatis et S. Feli-
cis ad locum Octavianum, cum Apri-
sionibus, adjacentiis et omnibus ibidem
pertinentibus. Aliud Judicatum ann.
884 : Ad proprio iste Andreas retinet ad
Aprisione pro parlibus de villa, qua& di-
citur, etc. Infra : Non eas teneo injuste;
sed per legis ordinem eos teneo per Apri-
sione, et per prseceptum Regis, el pro
partibus de supra dicta villa. Stephanus
VII. PP. in Epist. ad Archiepisc. Nar-
bon. apud Catellum lib. 5. Rerum Occi-
tan. pag. 773: Statuentes.... ut nulli
unquam parvo aut mag no homini liceat
quamlibet forciam vel Apprisionem in
omnibus rebus ejus facere, aut potesta-
tem aliquam habere. etc. Ubi videtur
accipi pro usurpatibne Ecclesise prser
diorum incultorum. quse in Aprisionem
tanquam derelicta vulgo a Regibus con-
cedebantur. Charta donationis factae a
Berengario Comite Barcinpnensi civi-
tatis Tarraconensis Ecclesise Romanse
ann. 1090. apud Barqnium ann. 1091.
num. 9: Et ut principes universi, vel
omnes alii, qui mecum insudaverunt ad
pr&fatse urbis restaurationem. habeant
in confinio hujus urbis, paralodium, suam
Aprissionem, vel quod acceperint per
manus nostrss largitionem, non inde per-
solventes aliquam pensionem nisi forte
compuncti amore Dei voluerint ipsi per-
solvere sua gratuita voluntate. Ex quibus
perspicue patet, Aprisiones non fuisse
duntaxat terras eremas, sed eos potissi-
mum agros, revera incultos, quos His-
pani ab Regibus nostris dono accepere,
et inter se in varias portiones divisere :
proindeque recte scribi in laudato Di-
plomate Ludovici Pii Adportionem.
[** Wachtero, qui alias Cangii inter-
retationi assentitur, Aprisio est a voce
E uecica bryta, Dividere, Franc, bruttan,
Anglos, brytan, Frangere, Graac. itpti^stv,
Scindere, qui antiquissimus yerbi sen-
sus, postea ad generalem dividendi ra-
tionem perductus est, ita ut Aprisiones
sint Distributiones agrorum, eo fine
ex eremis factse, ut quilibet portionem
suam a principe concessam, ad cultum
traduceret. Conf. etiam F. C. von Buri
Erlffiuter. des Lehnrechts, part. 4. pag.
18. sqq. ABEL.]
T 1. APRISIONARE, In carcerem conji-
cere, Gall. Emprisonner. Charta Arnul-
phi Locum-tenentis Regis in Occitania
ann. 1372. apud Baluzium torn. 2. Hist.
Arvern. pag. 439: Ex quibus causis meritos
subditos utriusque sexus dicti Vicecomitis
et valitorum suorum Aprisionaverant. et
Aprisionari fecerant iidem D. de Rota et
Robertus Dalphini.
* 2. APRISIONARE, Per vim occupare,
tenere. Charta ann. 1390. in Reg. 141.
Chartoph. reg. ch. 33 : Animalia grossa
et minuta capiendo, Aprisionando, inter-
ficiendo. etc. Vide supra Aprisio.
* APRISONARE, Alicui manum inji-
cere. Gall. Arreter. Charta ann. 1372:
APT
Dictum dominum Aprisonarunt et captum
duxerunt. Aprisonner vero olim nostris,
idem quod Ranconner, mettre a prix,
Pecuniam pro libertate cxtorquere. Lit.
remiss, ann. 1385. in Reg. 126. Chartoph.
reg. ch. 270: Lesdiz supplians crurent
que les quatre Alemans estoient ennemis
de nostre royaume, et pour ce les prinrent,
fiancerent et Aprisonnerent; et ainsi
qu'ilz les amenoient, etc.
} APKlZIA. Vide in Aprisia 1.
* APROBERIAj Approbatio. Stat. ant.
Florent. lib. 1. cap. 68. ex Cod. reg. 4621.
fol. 36. r°: Dicli aprobatores pro aliqua
Aproberia quam facerent, non possint nee
debeant... petere... aliquid ab aliqua per-
sona.
APRONES, Avium species. Fridericus
II. lib. 1. de Venat. cap. 18: Grues,
Aprones, anseres. anates, et hujusmodi
multo magis propter intemperiem aeris
transeunt.
APROPALARE, Publicare, palam facere,
Gall. Rendre public. Stat. castri Redaldi
lib. 1. pag. 5. r°: Et quod servabunt
statuta super prsediclis edita, et non
Apropalabunt nee manifestabunt ullo
modo. directe vel indirecte, etc.
] APROPLEGIARE, alias mendose pro
Applegiare, in Charta Durandi Episc.
Cabilon. inter Instrum. torn. 4. novae
Gall. Christ, col. 247. B. Vide in Plegius.
* APROSTILLA, sive rafanos agria, in
Glossar. medic. Simonis Januens. ex
Cod. reg. 6959. [ ** Hortus Sanitatis,
tractat. de Herbis cap. 38 : Aprostilla est
herba, uncos duos sive tres spargit in
terra rubentes; folia habet rute similia,
radices ut cepe sed ampliores, quam qui-
dam rafanum agrestem vel silvestrem
vacant.... Operationes. Plinius. Aprostilla
purgat infenus et superius, excitat libidi-
nem in viris et mulieribus et propter hanc
causam prohibeturnulricibus. Haec partim
ex Plin. Hist. Nat. lib. 26. cap. 8. sect.
46. ubi hodie legitur Apios ischas.
1 APROVARE, pro Approbare, Gall.
Prouver, in Instrumento anni 782. novae
Hist. Occitanee col. 25.
>(< APRUS. [Vulgo sanglier: « aper, non
aprus. (App. ad Probum, Meyer, text, bas
latins. 3.1. 120). »]
* APRUSCUS. [Opacus. DIEP.]
* APSELLA, quid sit docet Charta ann.
1434. apud Cl. V. Garamp. in In dice ad
Hist. B. Chiarae, pag. 496. col. 2: Fovea
molendini sive Apsella, etc. Apsella mo-
lendini communis, in alia ann. 1452.
ibid. pag. 498. col. 2. Sed legendum for-
tassis Capsella, quod ad modum arcae
constructa. Vide Capsa 1.
• APSIDA. Vide Absida.
j APSIS, itpoer^aTov, vsapov, Recens, in
Supplemento Antiquarii. Vide alia no-
tione in Absida.
* APSONARE, Dissonare. Descordar,
Prov. Glossar. Provinc. Lat. ex Cod. reg.
7657.
j|e APSTA. [ Occurrunt nominativus
apsta et accusativus apstas ap. Polypt.
Massiliens. Mus. arch. dep. p. 4 et p. 6:
« Inibi colonica in Nannas apsta... inibi
vercarias apstas. »]
APSUM, Vellus ovis, Senator! lib. de
Orthograph. Vellus lanse, in Glossis Isi-
dori.
APSUS, APSITAS. Vide Absus.
APTABILIS, Aptus. S. Gaudentius Bri-
xiensis Episcop. in Serm. in die ordina-
tionis suae dicto: Suscepi hoc summi
Sacerdotii manu, nee merito dignus, nee
setate Aptabilis, nee doctrina maturus.
APTAMENTUM. Consuetudines MSS.
Riomi in Arvernis ann. 1270 : Nee ferra-
menta, nee utensilia Aptamenta, cum
 APT
quibus panem suum lucratur... pignoren-
tur. Charta Occitanica habet hoc loco :
Ny ferramen, ny espletamen en los quas
son pa horn gazanha.
* Supellex quaevis, quidquid ad rem
aliquam conflciendam necessarium est.
Charta arm. 1252 : Qui Durantes dixit
dom. Amalrico quod monachi dicti monas-
terii (Fontis Frigidi) circa auroram hodie
difamaverant et ruperant cabanam quam
fecerant in dicto opere, et piconas, et
galas, et expletam, et alia Aptamenta
inde asportaverant. Libert, villae de Lu-
nacio dioec. Agen. arm. 1295. in Reg. 48.
Chartoph. reg. ch. 124: Item quod pro
debitis non pignorentur. . . . ferramenta
seu utensilia, vel Aptamenta, cum quibus
panem suum lucrantur. Lit. arm. 1343.
in Reg. 111. ch. 131: Nullus homo seu
femina hujus villas Tholosse... ausus sit
tenere amodo bancas seu tabulas, seu
qusecumque alia Aptamenta ad merces
vendendas. Vide supra Aisamenta.
* 1. APTARE, FUSTIBTJS, Egregie ver-
berare; quomodo etiam Ajuster usurpa-
mus, pro Mal-traiter. Acta S. Vamnis
torn. 3. Aug. pag. 288. col. 1: Cumque
non adquiescentem audiret, fustibus eum
Aptavit, et projecitsemivivum in carcerem.
Vide infra Associare 3.
*2. APTARE VULNERATTJM, Sauciato
adhibere fomenta, curationem, Gall.
Panser. Lit. remiss, ann. 1386. in Reg.
130. Chartoph. reg. ch. 57 : Ipsum pasto-
rem sic vulneratum per barbitonsorem
Aptari et parari fecerunt, et in lecto repo-
suerunt. Apointier, eodem sensu, in Lit.
remiss, ann. 1402. ex Reg. 157. ch. 114 :
Lequel Mafias icellui Regnault leva et le
porta en la maison de son maistre pour
I'Apointier, et le fu par eulx,.., ensuite il
fina vie par mort.
*APTATIO, Refectio, reparatio. Correct,
stat. Cadubrii cap. 48: Volumus quod
quotienscumque occurrerit pontes aptari
sive reffici debere, quod dominus vicarius
prascipiat officialibus centenariorium, ad
quos spectat tails Aptatio, sive refectio,
quod dicti officiates procurent et faciant
aptare seu refficere omnes pontes, qui
indigent reparatione seu refectione.
* APTECTANEDM, Appensum domui
tectum, seu rusticum sediflcium levioris
pretii ac momenti, idem quod Appen-
daria. Vide in hac voce. Charta Rorii
episc. Patav. ann. 870. apud Fez. torn. 6.
Anecd. part. 1. col. 80: Ut in senedochium
cum omnibus sedificiis earum et casalibus,
Aptectaneis, hortis, areis. etc.
] APTENTARE, pro Attentare, in Charta
Reginald! Episc. Carnotensis ann. 1198.
tomo 2. Tabularii Fontanellensis pag.
1645 : Et ne aliqua occasione aliquis dictos
Monachos aptentet inquietare, etc.
i APTHEO. Mendose in Lege Salica
editionis Heroldi § 11. pro Achteo. Vide
Chunna.
* APTIARE, perperam, non attenta
abbreviationis nota, pro Apretiare, Ms-
timare, statuere pretium, Apprecier.
Charta Soldani pro Pisan. ann. 1174.
apud Lam. in Delic. erudit. inter not.
ad Hist. Sicul. Laur. Bonincont. part. 1.
pag. 198: Et omnes eas (merces) quas
camera nostra debet accipere, et antequam
accipiat, debet esse Aptiatum, sic ut mer-
catores clamasse se non possent. Vide
Appretiare.
APTIFICARE, Aptum judicare : Galli
dicunt Juger a propos. Marculfus lib. 2.
form. 27 : Igitur, juxta quod mihi Aptifi-
4avit, taliter, inter nos convenit. Form,
incerti Auctor. cap. 26 : Sed dum solidos'
-ipsos minime habui, unde transsolvere
debeam, sic mihi Aptificavit, ut brachium
I 43
AQU 337
in collum posui, etc. Form. vett. Bignpnii judicatum, ut hac causa Apud proxi-
cap. 25. de Mandato : Et quicquid exinde miores parentes suos, octo de parte geni-
egeris. gesserisve, apud me in omnibus, et toris sui et octo de parte gemtricis suse...
ex omnibus ratum et Aptum atque tran- Jurent. Ubi Apud parentes, idem valet
sactum, in ommbus definitum esse cognos- quod cum parentibus. Et cap. 39 : Ibique
cat. Capitulare Caroli M. ann. 797. apud veniens homo aliquis nomine ille suggessit
Holstenium [** Pertzio pag. 75.]: Omnes eo quod Apud nostrum signaculum homi-
unanimiter consenserunt et Aptificave- nem aliquem. . . mannitum habuisset. Id
runt, ut de illis Capitulis, etc. Ibidem est, cum litteris annulo nostro signatis.
cap. 2 : Omnes statuerunt et Aptificave- Formulae secundum Legem Roman, cap.
runt, etc. Charta ann. 841. in Tabul. 30: Conjurare debeat Apud homines viso-
Bellileci Lemovic.: Unde accipimus a te res et cognitores, etc.
pretium, in quo nobis bene complacuit, vel 1 APULIA. Tertullianus de Spectac.
Aptificatum fuit. Charta Theodorici Reg. cap. 20: Deus etiam extra cameras et
Franc. : Ermenteus in praesenti taliter gradus et Apulias oculos habet. In quem
fuit professus, quodipsa villa... vindedisit, locum Latinius per Apulias intelligit
et juxta sui Aptificatione pretio exinde locum obtectum et a pluvia securum,
recepisit. [Perperam apud Doubletum in Latinioque concinunt Macer et Hofman-
Hist. Sandionys. pag. 687. Aprificatione.] nus in Lexicis suis. Melius hie Rigal-
Adde Epistolam Caroli M. de Victoria tius: hoc yocabulo significari videntur
Avarica, sub flnem, et Notas Tyronis vela quss in theatris et amphitheatris,
pag. 198. [Mabill. Analect. torn. 4. pag. ad ornatum. et ad cxcludendos ictus
solis fervidos adhibentur. Ea vero quan-
APTUM. Tabular. Brivatense cap. 210: doque purpurea, quo colore praestantis-
Et componat, cui Aptum est, auri libram simae, ut verisimile est, lanae imbue-
unam, etc. Id est, solvat ei, ad quem id bantur, quales ex Apulia. Martialis
spectat, vel cui convenit. Velleribus primis Apuha. Unde et velis
1 APTISARE, Idem, ut opinor, quod nomen Apuliarum. Haec ille.
Aptificare. Locum vide in voce Solidus.
De solido et denano sponsare. * APULSUS, Jus appellendi animalia
*\ APTITUDO, Tempus aptum, opportu- ad aquas. Charta ann. 1308. in Reg. 40.
nitas. Rolandinus Patayinus de factis Chartoph. reg. ch. 137 : Dicebant.... se....
in Marchia Tarvisina lib. 10. cap. 10. habuisse usam et explectam... abevrandi
apud Murat. torn. 8. col. 319: Hincsumta seu Apulsum habendi cum suis animali-
occasione multi de Vicentinis et de Pa- bus in aquis pertinentiarum et districtus
duanis, qui cum ipso venerant de Verona, castri memorati.
cum Aptitudinem sibi viderunt, fugieruni | APUNCTAMENTUM, APUNCTARE, Ap-
Paduam, tamquam ad portum refugii et punctatio. Vide Appunctare 3.
salutis. Occurrit iterum ibid. cap. 17. * APUNCTARE, Erogare, dispendere,
col. 323. vel oppignerare, obligare, Gall. Engager.
T APTOTA, Id est incasualia, suntque Lit. remiss, ann. 1351. in Reg. 81. Char-
indeclinabilia, proprie tamen sunt dicenda toph. reg. ch. 108: Rebus suis in minis-
quss nominativum solum habent, ut Jupi- terio suo necessariis per se ipsum et quern-
ter qui et nominativus invenitur, et non dam famulum suum Apunctatis, etc.
accipitur etiam pro obliquis. Papias MS. Vide alia notione Supra in Aponchare et
Graeca vox ab air-ewe, WTO?, Firmus, qui Appunctare 3.
non cadit. Hoc utuntur Grammatici, ut *APURARE, a Gall. Appurer, Rationes
nomina signiflcent quae declinari non decidere. Instr. ann. 1391. torn. 2. Probat.
possunt. [** Vide Forcell.] Hist. Brit. col. 589: Pro faciendo et
| APTRA, ocjjLTOXocpuXXa, w? TITCVIO;, Pam-Apurando hujusmodi computum compa-
pini. Supplem. Antiquarii. [** Vide Sal- ruissent.
mas, ad Plin. pagf. 101. qui legit: Apias- T 1. AQUA, Quodvis delictum in aquis
tra, -cot txs^tauXXa, w? TITIVVIO?.] commissum ; item jus de illo cognos-
* APTUARE, Rem propriam sibi facere, cendi, Gall. Justicier de I'eau. Charta
vindicare, quasi sibi aptare, Gall. s'Ap- Henrici, I. Angl. Regis pro Monast.
proprier. Inquisitio ann. 1156. torn. 1. Beccensi ann. 1134. in Historia MS.
Hist, episc. Massil. pag. 479 : Quod ejusdem Monast. pag. 36: Concedimus
Raymundus de Vita eterna Massiliensis eisdem Monachis ut habeant in tola paro-
episcopus pro querimonia, quam ab homi- chia Becci omnes regias libertates, mur-
nibus S. Cannati habuit de novis deffensis, drum, mortem hominis, plagam, mehaim,
quos caslani fecerant, ipse episcopus eos- sanguinem, Aquam, et ignem : sed et
dem deffensos Aptuavit, et quicumque de latronvm in Becci parochia captum unde-
illis sive de aliis deffensis novis aliquid cumque fuerit. Charta Henrici II. ex
habere voluit.per episcopum cognovit, et Archivo ejusdem Monasterii: Hsec omnia
in singulis deffensis duos cirogillos annua- concessi cum murdro, et morte hominis. et
tim pro censu retinuit. Coacta nimis et plaga, et mahaim, et sanguine, et Aqua,
longius repetita originatio, qu&Aptuare, et igne, et cum omnibus regiis libertatibua
ab Apaltus vel Appatiamentum accersit; et consuetudinibus ad me pertinentibus.
neque felicior est interpretatio, qua * Ejusmodi est Praepositi Mercatorum
Aptuare, per In feudum dare, exponitur. ^Ediliumque Parisiensium jurisdictio;
* APTUARIUM, pro Actuarium, Gall. de qua consule Dissertationem D. le
Brigantin. Joan. Simoneta de gest. Fr. Roy, editam torn. 1. Hist. Paris, a Lobi-
I. Sfortiae ad ann. 1448. apud Murator. nello promulgat33.
torn. 21. Script. Ital. col. 441: Dimissis a j 2. AQUA, Fluvius, flumen, apud Ry-
Venetorum classe biremibus et Aptuariis, mer. torn. 7. pag. 247 : Ultra Aquam de
prssdatoriisque naviculis permultis, totum Severnda versus Walliam. Idem torn. 8.
id Padi litus... vexabatur. pag. 439: Constituimus ipsum Admiral-
T APTUM. Vide in Aptificare. lum nostrum flotse navium ab ore Aquas.
* APTUS, Habilis, idoneus, agilis sive Thamisiae versus partes Boreales, etc.
gracilis. utilis sive necessarius. in Glossar. Ibidem pag. 551: In partibus Pykardiss,
vet. ex Cod. reg. 7646. ab Aqua de Summe usque ad Aquam de
* APDA, Piscis minutus, in Glossar. Gravelyng, etc. Et pag. 271: Aquam Thar-
vet. ex Cod. reg. 7613. Vide supra Aphya. misise modo guerrino in csetero intrare
APUD, pro Cum vel Per. Formulae vete- magis timeant et evitent.
res Bignonii cap. 2: Et taliter ei fuit * Charta ann. 862. apud Dunodum in
338 AQU AQU AQU
Probat. Hist. S. Claudii pag. 65: Sicut benedicta et ejus apud Christianos usu vobis (archiep. Rotpmag.) quod si episco-
Aqua currit, quae vocatur Serrona. ac virtutibus congessere Durandus lib. 4. pus Abrincensis eis Aquam benedictam
3. AQUA, Alveus, rivus, Innocentius de Ration, cap. 5. Marsilius Columna in ad opus illarum ecclesiarum dare nolue-
Casis litterarum : Locus. . . duas Aquas, Hydragiologia, Baronius ann. 57. n. 106. rit, vos ipse eis illam dare: ne ecclesias
sive duos alveos habeat. Idem : Duas et sqq. ann. 132. n. 4. Franciscus Tur- castelli mei, quod noviter firmavi, sine
Aquas vivas. rianus lib. 3. pro Epistolis Pontific. officio divino remaneant. Quod praastitit
4. AQUA, inquit Matth. Silvaticus in cap. 9. lib. 5. cap. 4. Bosquetus Episco- idem archiepiscppus, ut patet ex ejus-
Pand. Aliquando sumitur pro succo, ut pus Monspelliensis ad Epist. Innocentii dem Literis ibid. : Sciat dilectio tua
Aqua absinthii, i. succus absinthii. HI. PP. et alii. (episcopum Abrinc. alloquitur) nos prece
Infra: Aqua casei vel lactis, serum. BENEFICIA AQU.E BENEDICTS, dicun- domini nostri regis Henrici et ex jure
Adde Joannem de Garlandia in Syno- tur in Synodo Exoniensi ann. 1287. cap. auctoritatis nostras metropolitanas, dedisse
nymis Chymicis. 29: Fuisse a majoribus ab initio instituta Aquam benedictam dilecto filio nostro
5. AQUA, Baptismus, Aquae salutaris intuitu caritatis, ut ex eorum proventibus Roberto abbati S. Michaelis de periculo
lavacrum. Tertullianus de Pcenitentia : pau/.,eres Clerici exhiberentur in Scholis, maris ad capellam de Ponte-Ursonis, et
Si ab Aquis peccare desistimus. Lib. de ibidem taliter proficerent, ut aptiores et licentiam divina celebrandi in eadem ca-
Baptismo : Deinde Dominus post Aquam magis idonei fierent ad Majora. Mox addit pella, quoniam tu semel, et secundo et
segregatus in desertum. Eodem libro : eadem Synodus : Statuimus, quod in tertio requisitus, Aquam benedictam ei
Felix sacramentum Aquae nostrse. S. Hie- Ecclesits quoque a Scholis civitatis, vel dare noluisti.
ronym. Epist. 73. cap. 3 : Aquarum lau- Castrorum Dicecesis ultra 10. non distan- * Populum aqua benedicta quolibet
des et baptismi prasdicemus. Passio SS. tibus miiliaria, Aquas Benediclae beneficia die post missam aspergere olim fuisse
Perpetuae et Felicitatis: Et mihi Spiritus solis Scholaribus assignentur. Deinde in usu, discimus ex Lit. remiss, ann.
dictavit aliud petendum ab Aqua nisi jubentur Presbyteri Parochiales Clericos 1471. in Reg. 201. Chartoph. reg. ch.
sufferentiam carnis. Id est, post percep- magis idoneos ad ejusmodi beneficium 167. ubi factum, quod die Jovis post
tum baptisma. Sed in ipsis quoque praeficere, qui sciant et valeant in divinis Cineres accidit, narratur : Incontinant
Scripturis SS. quotiescumque Aqua sola officiis sibi congrue deservire, et suis man- que la messe fut ditte. ainsi que le pres-
nominatur, Baptismum innui prolixe datis obtemperare: qui bus si parochiani tre donnoit de I'eau benite au peuple a
docet Cyprianus Epist. 63. Vide Rhaba- subtrahere velint eleemosynas consue- I'issue de la messe, etc. Quod apud Ger-
num in Allegor. MSS. tas, ad ipsas erogandas moveri yel com- manos etiam nunc viget.
* 6. AQUA. Charta ann. 1341. in Keg. pelli deoent. Ex quibus colligitur, hie ClRCUITIONES CUM AQUA BENEDICTA
72. Ohartoph. reg. ch. 250: De cervis agi de Parochiarum, uti vocamus, Cle- inter jura Paroeciarum recensentur ab
dare consueverunt domino nostro regi... ricis, qui etiamnum in aliquot Galliae Innocentio III. PP. lib. 13. Epist. 81.
de nodo Aquarum usque ad renes. Leg. Provinciis statim post peractam majo- Nam solis Presbyteris Ecclesiarum, seu
prorsus Anquarum. Vide supra Anqua. rem Missam, Aquam Benedictam in Pa- CurionibuSj jus erat die Dominico cum.
* 7. AQUA, Jus utendi aqua seu in ea rochianorum domos deferunt eaque psallentio circumire Ecclesiam suam una,
piscandi. Charta ann. 1059. inter Instr. familiam universam aspergunt, brevi cum populo, et Aquam Benedictam se-
torn. 11. Gall. Christ, col. 15: Similiter facta ad id oratione. Agunt prseterea de cum ferre, uti praecipitur in Capit. Ca-
decimam do, et Aquam de Criolio octo ejusmodi Aquae benedictae beneficiis roli M. lib. 5. cap. 220. [*> 372, ex concil.
diebus ante festivitatem S. Michaelis et Statuta Alexandri Episcopi Coventri- Mogunt. ann. 813. cap. 4.]
ipsa node festivitatis ejusdem. Aquam de ensis ann. 1237 : Sed guia plerique Scho- AQUA CALIDA VEL TEPIDA, in sacri-
eo eidem abbatiae do: similiter ante fes- lares carent necessariis, quorum scientia ficio adhiberi solita a Graecis. Innocen-
tum translationis S. Benedicti, Aquam multi per gratiam Dei poterunt ssdificari, tius IV. PP. Epist. ad Ottonem Car-
de Criolio concedo eidem ecclesias quatuor volumus, ut Scholares ferant Aquam Be- dinalem Tusculanum | 8 : Porro in
diebus, et ipsa nocte festi Aquam de eo. nedictam per villas rurales, si sint qui appositipne Aquss, sive frigidss, sive Ca-
Vide infra Aquaticutn. postulent et indigeant. Statuta ./Egidii lidse, sive Tepidas, in altaris sacrificio
** AQUA, pro spiritu sancto ponitur, Episcopi Sarisberiensis ann. 1256: Per- suam, si velint consuetudinem Grasci
quoniam mundat omnia. Et Aquas sunt sonas, vel Vicarii, dabunt Beneficium sequantur, etc. Consulendus omnino in
populi. Melber. Vocabul. Versus memo- Aquas Benedictae Clerico pauperi scholari, hanc rem vir doctissimus Jacobus Goa-
rial, in Gemm. Gemmarum : ita quod veniat omnibus solennibus diebus rus ad Euchologium Graecorum pag.
Est Aqua doctrina, populus, dolor, unda marina. ad Ecclesiam serviendum, de qua habet 148. Vide praeterea Nomocanonem seu
dictum beneficium. Charta J. Cantua- Poenitentialem Graec. torn. 1. Monumen-
* AQUA ARDENS, Potio abortiva. Lit. riensis Archiep. in Monastico Anglic, tor. Eccl. Graec. cap. 130. et 436.
remiss, ann. 1447. in Reg. 178. Chartoph. torn. 3. pag. 229: Volumus insuper ibidem AQUA CISTERNINA. Caelius Aurelianus
reg. ch. 259: Lequel Frobert conseilloit a esse duos Clericos Scholasticos per paro- Siccensis lib. 5. Chron. cap. 10: Aqua
icelle femme qu'elle beust de la rue ou de chianorum. de quorum habeant vivere imbrialis offerenda, quam vulgo Cister-
I'Eau ardente, et que c'estoit la chose au eleemosynis, industriam eligendos, qui ninam vacant.
monde qui plustost la feroit a/fouler Aquam Benedictam circumferant in Paro- J AQUA COELESTIS. Rocho le Baillif in
d''enfant... Aussi lui vault faire boire de chia et Capella diebus dominicis etfestivis, Dictionario Spagyrico, est Vinum subli-
I'eaue d'escabieuse, ce qu'elle ne vault in divinis ministrantes officiis, et profestis matum.
consentir. diebus disciplinis scholasticis indulgentes. * AQUA CRASSA. Vide supra Adipata.
AQUA BENEDICTA, AQUA ASPERSIONIS. Hue etiam videtur spectare Charta Leo- AQUA EXORCIZATA, Eadem, quae Bene-
Anastasius in Alexandro: Hie constituit nardi Episcopi Caesenatis ann. 1175. dicta, quia in illius benedictione Exor-
Aquam Aspersionis cum sale benedici in apud Ughellum torn. 2. pag. 460: Id est, cizantur daemones, jubenturque, ut ab
habitaculis hprninum. Micrologus cap. plebem integram S. Victoria, qui vocatur ea recedant. Sacramentarium Gregorii
46. et Honorius August, lib. 3. cap. 27 : in Voile, cum titulis et Capellis, nee non et M. ex Bibl. Ecclesiae Belvacensis : Ora-
Alexander Papa quintus a B. Petro cons- oblationibus, et decimationibus et Aqua tio Aquas Exorcizatas in domo. Exorcizo
tituit, ut sal et Aqua Benedicerentur. ad Sancta, et unctionibus vivorum et mor- te creatura Aquas in nomine Dei Palris
conspergendum populum. et habitacula tuorum, etc. Occurrit rursum infra, et in omnipotentis, et in nomine Jesu Christi
eorum, quod et nos in omni Dominica alia Charta ibid. pag. 469. ubi per <aquam Filii ejus Domini nostri, ut fias Aqua
juxta Canones sequimur. Ex his facile sanctum nude, intelliguntur obventiones Exorcizata ad effugandam omnem potes-
est emendare Scriptorem Vitas S. Guth- ex aqua benedicta, qua non modo popu- tatem inimici. Gordianus Monachus in
laci cap. 40 : Ilia etiam partem glutinam lum, sed et domus ipsas aspergi ab an- Vita S. Placidi Mart. cap. 58 : Rogavit...
salis a sancto Guthlaco ante consecratam tiquo obtinuit, uti diximus. Consecratio ut totius Monasterii ambitum Aqua Exor-
arripiens in Aquam apertoriam levi rasura Fontis et Aquas per domos spargendas, cizata respergeret. Braulio Caesaraugust.
mittebat. Legendum enim aspersoriam apud Riculfum Suessionensem Episco- in Vita S. ^Emiliani cap. 24 : Salem
nemo non videt. [In Actis SS. Aprilis pum in Constitut. cap. 5. Exorcizat, et Aquas commiscet more Ec-
torn. 2. pag. 49. habetur, opertoriam, * AQUA BENEDICTA, Ecclesiae seu Ca- clesiastico, ac domum ipsam aspergere
Mabillonius dubitat qui legendum sit, ellae benedictio. Chartul. S. Dionysii ccepit. Marbodus Diac. in Vita S. Licinii
sed retinendum esse Apertoriam, hoc S e Nogento : Concessit prior Bernardus
est, quae aperiat oculos, ex sequentibus dari Aquam benedictam (pro capella)
Episcop. Andegav. Exorcizatis Aquis
lavat infirmum, et adsacrarummanuum
verbis manifestum est. Sic se habent: quam domino, Eustachia faciebat in paro- tactum dicto citius lepra disparuit. Adde
Ipsam denique Aquam cum intra palpe- chia S. Leobini, et divinum servitium fieri Capitul. Theodori Cantuariensis cap.
bras caeci guttatim stillaret, mirabile in ea, eo tonore ut nihil parrochiale un- 80. et Vitam S. Petri Cavensis n. 21.
dictu ! ad primum tactum primas guttss, quani ibi haberetur. Charta Henr.* reg. Odonem Cluniacensem lib. 2. de Vita
detrusis csecitatis nubibus oculis infusum Angl. ann. eirc. 1160. inter Instr. torn. S. Geraldi cap. 21. 26. Librum Miracul.
lumen redditum est.] Vide, quae de Aqua 11. Gall. Christ, col. 114: Quare mando S. Winoci cap. 22. etc.
 AQU AQU AQU 339
* AQUA GRE&ORIANA, Quae ritu Gre- vinum igne stillatum. Tract. MS. de Re tur: ita ut si supernataret, nocens ac
goriano benedicitur. Pontif. MS. Senqn. milit. et mach. bellicis cap. 147 : Ha- reus; contra si in imum delaberetur,
ad usum eccl. Paris. : Finiatur letania. beanlur muscipulas Aqua vitis balneatae, innocens judicaretur. Annales Franco-
Deindesurgatepiscopus, benedicat aquam, et postea ligetur eis funiculus sulfure unc- rum Bertiniani ann. 876: Hludovicus
cum sale, cinere et vino fiat Aqua Grego- tus, et accendatur funiculus, etc. Occur- Hludovici Regis filius, decem homines
riana. Lit. Guillel. de Brocia archiep. rit prseterea apud Barelet. Serm. 1. in Aqua Calida. et decem ferro calido, et
Bituric. circa ann. 1825. ex schedis D. Dom. 1. Quadrag. decem Aqua Frigida ad judicium misit
Le Beuf: Vos autem unum quilibet in so- AQUA VIVA, Perennis, jugis, nostris coram eis, qui cum illo erant, petentibus
lidum reconciliare possitis cum Aqua Eau vive, quse semper fluit. Apud Inno- omnibus, ut Deus in illo judicio declara-
Gregoriana vobis unum cuilibet commit- centium Gromatic. : Sub se Aquam ret, si plus per rectum ille habere deberet
timus vices nostras. Vivam habens. Seneca lib. 8. Nat. quaest: portionem de regno, quam Pater suus di-
* AQUA LEVATA, Quae fluit, pausatae Non coslestem esse, nee collectitium humo- misit ex ea parte, quam cum fratre suo
opponitur. Chartul. Casaur. fol. 51. v°: rem, sed, quod did solet, Vivam Aquam. Carolo per consensum illius et per sacra-
Cum insula. et cum introitu et exitu suo, Hoc sensu vero vivam aquam dici ob- mentum accepit: qui omnes inlsssi reperti
et cum Aqua levata et pausata, etc. servat Cujacius, quo Virgilio vivum sunt. Wibertus in Leone IX. PP. cap.
* AQUA LOSTRA, f. Fetida. Vide Lus- saxum, vivum flumen, vivus lacus et viva 2 : Utrum integre reddidissent rerum
tramentum. Chartul. S. Ursini Bituric. terra, id est, naturalis. suarum decimationem sub judicio Aquas
ch. 39: Ego Guarnerius Rusus et Joan- T AQU.E APPREHENSIO, Fons seu caput Frigidas perscrutabantur. Charta funda-
nes filius meus vendimus S. Ursino et fluminis vel aquasductus. Gall. Source. tionis Abbatiae S. Severi apud Marcam
canonicis ejusdem ecclesiae alodum nos- Annal. Bened. torn. 5. pag. 150 : Deo ac in Hist. Beneharn. lib. 3. cap. 8 : Tan-
trum ; et habet has terminationes ex una S. Marias Sanctoque Victori martyri... dem complacuit illis judicium facere in
parte Aqua lostra et tres ulmos, etc. (donationem faciunt aquaeductus, qui Aqua Frigida, etc. Cum Aqua Frigida ad
T AQUA LUBRICATA est Aqua muscilla- yocatur Welna, cum omnibus fontibus judicium Dei exire, apud Hincmaruin in
ginosa ut sirupi. Rochus le Baillif in in eamdem aquam descendentibus, om- Opuscule 55. Capitul. cap. 43. Usatici
Dictionario Spagyrico. nemque terrain) per quam itura est ex Barcinonenses MSS. cap. 101 : Vere ju-
T AQUA MUSCATA. Collect. Concil. Apprehensione ipsius Aquss, quas est ad dex aliter noverit, nisi hoc quod judica-
Hispan. torn. 4. pag. 130. col. 2: Solent Ecclesiam Samti Melnse, et -omnem pis- verit ad verum, iraxent per sacramen-
nonnulli aquas benedictae, dum ea in fes- cationern ipsius aquas, usque ad descen- tum. et per batayam, vet per judicium
tis populo aspergilur, odoriferam Aquam, sum ejus in mare. Aquae Frigidas, vel Calidas. Charta Ilde-
et quam Muscatam dicimus, permiscere : * Aquas Apprehensio, nequaquam fons fonsi Regis Aragon. ann. 1187. pro liber-
quern usum... tolli volumus. est seu caput fluminis; sed Locus ubi tatibus villae Amiliani, in Regesto Lu-
* AQUA NAVALIS, Navale, statio na- hauritur aqua, qui Provincialibus Mar- dovici Hutini Regis Franc, pag. 7: Item
vium, portus. Constit. Caroli III. imper. teliero dicitur, aut saltern, id quo deri- ille, adversus quern maleficium factum
ann. 880. apud D. Bouquet inter Probat. vatur aqua. fuerit. vel proditio, si alium accusaverit,
torn. 1. JUT. publ. Franc, pag. 393 : In- AQUJE CURSUS, seu Cognitiq de delic- de quo aliqua suspicio sit Curias, accu-
super soumarium cum capistro concedant, tis, quse in aquae cursu contingunt, in sansprasstabit sacramentum de calumnia,
quern, si domini voluerint, ipsi ad pri- Chron. Hugonis Flaviniac. pag. 132. quod credit ilium accusatum forefactum,
mam navalem Aquam usque perducant. AQUARUM DIMERSIONES, Quaa ut ait de quo eum accusat. fecisse, et exinde
1 AQUA OPERTORIA, pro Aqua Aper- Durandus lib. 6. Ration, cap. 81. num. accusatus recipiet judicium Aquae Fri-
toria. Vide Aqua Benedicta. 20, tempore Paschali fieri solebant. ne gidas. Constitutio Jacobi I. Regis Ara-
1 AQUA PERMANENT est solis et lunse quia homines vigilaverunt in Quadrage- gon. : Si quis intra hanc praedictam
Aqua, Rocho le Baillif in Dictionario sima, in his sanctis diebus dormire velint. pacem Domini, aliquod malum alicui
Spagyrico. 1 AQUA FORMARUM, Quae, per tubos fecerit, in duplum ei componat. et postea
* AQUA PICIS, Gluten, quod ex pice vel arcus defertur. Tubi vel arcus a Ju- per judicium Aquae- Frigidae treugam Do-
aqua diluta fit, Gall. Colle, ut videtur risperitis formas non raro dicuntur, mini in Sede sanctiPetri ernendet. Charta
D. Secousse. Lit. ann. 1358. torn. 8. Or- ubi de aquasductibus. Cqmmuniae Tornacensis ann. 1187 : Si
dinal, reg. Franc, pag. 92 : De una con- ** AQUA FORADIZA, Idem. Charta Lu- aliquis super alicujus morte fuerit accu-
glutinatura in duabus pellibus pergameni sitan. ann. 1192 apud Sa Rosa pag. 63 : satus, et per legitimos testes ilium occi-
cum Aqua picis, una post aliam. Qui mutaverit Aquam foradizam pectet disse probari non poterit, judicio Aquae
| AQUA PRIMA, ex quafitsapo. Vide LX solidos: et totum istum sit cum vozeiro. Frigidaeinnocentiam suamprobabit. laem
in Capitellum. AQUA RECONCILIATIONIS, Aqua bene- statuitur de eo, qui de nocte aliquem
AQUA ROSALIA, id est, Rosacea, Gall. dicta, qua asperguntur Ecclesiae, quae armis molutis vulneraverit. Apud Gre-
Eau-rose. Hist. Dalphin. torn. 2. pag. reconciliantur. Vide Reconciliare. [Et gor. lib. 5. Decret. cap. 8. Presbyter de
282 : Pro duobus flasconibus pro Aqua mox Aqua sanctificationis.] hpmicidio infamatus, judicio Aquas Fri-
Rosalia ad opus dominss Dalphinae... 9. 1 AQUA REFEGTIONIS, id est, Baptis- gidae suam innocentiam probasse dicitur.
gross. matis apud S. Paulinum epist. 19. n. 4. Adde Wibertum in Vita S. Leonis IX.
1 AQUA SANGTA, apud Ardonem in novae edit, ad S. Delphinum a quo fue- PP. cap. 1.
Vita S. Benedicti Anianensis n. 39. rat baptizatus : Hunc tu Dominum ora Ejusmodi porro probationis vulgaris
Charta ann. 1176. apud Ughellum in donee exores, ut vellera nostra, quas in speciem Aquae Judicium nude crebro
Episcopis VeronensiD. : D. Jonathas Aqua Refectionis manibus tuis lavit, etc. appellant yeteres Tabulae et Scriptores.
Concordiensis Episcopus et D. Aldemarius 1 AQUA SANCTIFICATIONIS, Idem quod Cnarta Philippi August! Regis Franc,
Xantonensis Episcopus fecerunt Aquam Aqua Sancta "vel Benedicta. Charta ann. 1200. pro Universitate Parisiensi
Sanctam cum aqua et sale, et iverunt per Lamberti Atrebatensis Episc. pro Mo- contra Praepositum Parisiensem: Msi
tres vices deforis Ecclesiam, etc. Mox : nasterio Canonicorum in Aroasia apud forte elegerit (idem Praepositus) Parisiis
Fecerunt Aquam Benedictam cum sale, Miraeum Diplom. Belgic. torn. 1. pag. publice Aquse subire Judicium. in quo si
cinere, et vino, et sanctificaverunt altaria, 167 : Si autem aliquando, quod absit, ceciderit. damnatus erit ; si liberatus,
etc. Vide Puricellum in Basilica Am- antiquo hoste instigante in prsedicto loco nunquam Parisiis, vel alibi, in terra
brosiana pag. 1155. vel parochia tale quid acciderit. pro quo nostra Praepositus noster, vel Ballivus
AQUA SANCTIFICATA. Regula S. Bene- reconciliatio necessaria fuerit, iibi legiti- erit. Ita usurpant Leges Forestarum
dicti : Fratres Aquis se Sanctificatis per- misque successoribus tuis, vice nostra, Canuti Regis cap. 13. Statuta Willelmi
fundant. Sanctificatum elementum, apud accepta Aqua Sanctificationis et reconci- Regis Scotiae cap. 15. 16. Statuta Ale-
Petrum Cluniac. lib. 1. de Miracul. liationis ut ea reconcilies, religioni vestras xandri II. Regis Scotiae cap. 7. Regiam
cap. 7. annuimus et impertimus. Majestatem lib. 4. cap. 3. § 4. Decreta
f AQUA SATURNIA, est generata ex tri- * AQUABELLA, Titulus libri, in In- Ladislai Regis Hungariae lib. 1. cap. 28.
bus primis, (id est. coslesti, lubricata et ventar. ann. 1218. inter Probat. torn. 1. lib. 3. cap. 1. Chronicon Flaviniacense
permanenti, de quibus suo loco) in mea- Hist. Nem. pag. 67. col. 2: Librum isto- pag. 244. Gervasius Dorobernensis pag.
tibus terras, quales sunt thermarum. Ro- riss ex Socrate, librum qui vocatur de 1590. Historia Vezeliacensis lib. 4. Brae-
chus le Baillif in Dictionario Spagyrico. Aquabella ; librum quadragenarium. ton, lib. 3. tract. 2. cap. 15. § 2. Adde
AQUAM SORDIDAM et stercoratam su- * AQUACIUM, lo conducto del aqua, in Ughellum torn. 7. Ital. Sacr. pag. 864.
per sponsam jactare. in Lege Longob. Glossar. Lat. Ital. MS. Aqua Judicialis dicitur in Tabulario
lib. 1. tit. 16. § 8. [» Aistulph. 6. In AQUJE. vel AQU^E FRIGID^E JUDICIUM, Angeriacensi fol. 30 : Judicium Aquse
formul. ibid. : Aquam sordidam et ster- una ex purgationibus vulgaribus, quas Exordzatae, apud Guibertum lib. 3. de
cora.]
s Judicia Dei appellabant : qua criminis Vita sua cap. 16. Interdum tamen aquas
AQUA VITIS, pro Aqua vitse, Gall. alicujus suspectus, vel de gravi aliquo nomine utramque, et frigidam, et cali-
Eau de vie; nisi ita vocetur quod sit facinore delatus, in aquam demergeba- dam, intelligi posse non diffiteor, ut in
340 AQU
Tabulario Prioratus S. Nicasii de Mel-
lento ann. 1280. fol. 50: Gum omni liber-
tate et plena justitia, videlicet cum banno
et sanguine, Aqua et duello, et aliis hu-
jusmodi liberlatibus. Hie enim tarn Judi-
cium aquae frigidae quam calidae intelligi
potest.
Jam vero quo nixi fundamento veteres
judicium aquae frigidae adinvenerint,
pluribus docet Hincmarus Remensis de
Divortio Lotharii et Tetbergae pag. 60 :
Et quoniam... ostendimus divina auctori-
tate baptismum esse judicium. unde et
Jordanis baptisma designans interpreta-
tur Rivus judicii, quo Princeps mundi
vnendax, et pater ejus, foras ejicitur, et
baptismus Dei est consilium, divini viri
ad ignota investiganda invenerunt Judi-
cium Aquae Frigidae. In quo aquae fri-
gidae Judicio, ad invocationem veritatis,
quse Deus est, qui veritatem mendacio
cupit obtegere, in aquis, super quas vox
Domini Dei intonuit, non potest mergi,
quia pura natura aquas naturam huma-
nam per aquam baptismatis ab omni
mendacii figmento purgatam, iterum
mendacio infectam, non recognoscit pu-
ram, et ideo earn non recipit, sed rejicit
ut alienam, etc. Idem ad Hildegarium
Episcqp. Meldens. pag. 676: Solertia
Christianitatis, inter acta et agenda judi-
cia consistentis, ex antiquo sanxit et fre-
quentavit Judicium, quod fit per Aquam,
quodque sub Noe factum fuerat in Area
fidei, liberans innocentes et condemnans
noxios. His consentanea habent Oratio-
nes ipsaa, quse a Sacerdote pronuncia-
bantur in exorcismo aquae frigidae, de
quibus mox.
In aquse igitur frigidae examine, nocens
ac reus supernatat, innocens in imum
delabitur, ut ex Hincmaro colligitur. Ita
etiam Orationes in adjuratione aquas a
Sacerdote facta : Ut si de hoc furto scisti,
aut vidisti, aut bajulasti, aut in domum
tuam recepisti, aut consentiens, aut con-
sentaneus exinde fuisti, aut si habes cor
incrassatum vel induratum, evanescat cor
tuum, et non suscipiat te aqua, neque
ullum maleficium contra hoc prasvaleat,
sed manifestetur. lisdem infra ferme
similia habentur. [* Pontificate anti-
quissimum MS.: Novum ac mirabile si-
gnum in eis ostendere digneris, ut inno-
centes de crimine furti, vel homicidii, vel
adulterii, aut alterius naevi, cujus exami-
nationem agimus, more aquae in se reci-
piant et in profundum pertrahant: cons-
cios autem hujus criminis a se repellant
atque rejiciant, nee patiantur recipere
corpus, quod ab onere bonitatis evacua-
tum ventus iniquitatis allevavit. Ibid, ex
alia oratione : Ut nullomodo suscipias
has homines illos, si in aliquo sunt cul-
pabiles de hoc. quod illis obicitur, scilicet
aut per opera, aut per consensum. vel per
conscientiam, seu per ullum ingenium ;
sed fac eos super te natare, et nulla pos-
sit esse contra te causa facta aut ullum
prasstigium inimici, quod illud possit oc-
cultare.] [** Formulae integrae ex Ordine
Dunstani Dorobernensis Ecclesiae Ar-
chiepisc. leguntur apud Pithceum in
Glossar. Capitular, pag. 10. et 11.] Idem
Hincmarus de Divortio Lotharii : Sed
in Aquse Frigidae Judicio, non constare
videtur, quod innoxii submerguntur,
aqua. (f. aquam) culpabiles supernatant.
Historia Vezeliac'ensis lib. 4. extremo:
Sequenti die adducti sunt illi duo, qui
videbantur revocati ad Judicium exami-
nis Aquse. quorum unus omnium judicio
salvus per aquam factus est: alter porro
remersus in aquam fere omnium ore dam-
natus est. Et infra: Iterum ipso petente
AQU
ad Aquae Judicium reductus, et secundo
demersus, nee vel parum ab aqua recep-
tus est. Guibertus lib. 3. de Vita sua
cap. 14. de quodam fure : Ineffabili com-
mento gazophylacium prorupit, et copio-
sius aurum gemmasque tulit. Quibus tul-
tis, celebrato jam sacri laticis judicio, in
hunc cum aliis Matriculants injectus est,
superque natando convictus, cum quo et
alii primi damni cognitores, quorum alii
furcis illati, aliis vero. parsum. Idem
Scriptor capite 26. de quibusdam haere-
ticis : At quia talium est negare, et sem-
per hebetum clam corda seducere, addicti
sunt Judicio Aquae Exorcizatae... Dixi ad
Episcopum: Quoniam testes absunt. ccepto
eos addicite judicio... Missas itaque egit
Episcopus, de cujus manu sub his verbis
sacra sumpserunt: Corpus et Sanguis
Domini veniat vobis ad probationem ho-
die. Quo facto piissimus Episcopus et Pe-
trus Archidiaconus, vir fide integerrimus,
qui ut non subjicerentur judicio, eorum
promissa respuerat, ad aquas procedunt.
Episcopus cum multis lacrymis letaniam
praecinuit, deinde exorcismum fecit: inde
sacramenta dedere, se nunquam contra
fidem nostram credidisse, aut docuisse.
Clementius in dolium missus, ac si virga
supernatat. Quo viso infinitis gaudiis tota
effertur Ecclesia, etc. Hermannus Mona-
chus de Miraculis S. Mariae Laudun.
cap. 28. de quodam fure : Ubi dum ser-
varetur, quadam nocte vas maximum
aqua impleri, seque in eo ligatum fecit
deponi, tentare scilicet volens, utrum in
aqua intus mergeretur, an supernataret ?
Cum vero se sine ulla dilatione vidisset
ab aqua receptum fuisse, et ad vasis fun-
dum pervenisse, exhilaratus dixit, se ni-
hil ultra timer'e; sed sponte in aquam
ingressurum fore. Sed res, cum serio acta
est, longe aliter successit, uti infra
narratur. Statuta MS. Caroli I. Reg.
Sicil. cap. 114. ubi de lege paribili:
Quant aucuns estoit accusez d'aucun
crime, dont il deust estre noyez, s'il n'es-
toit coupable. il ne pooit noyer: mais ce
n'est mie voir, car ce fesoit li banfices de
I'air, qui le retient, non mie autre chose.
Adde Loccenium lib. 2. Antiq. Suecicar.
cap. 7. [** et Suhmii Histor. Daniae.
9. 42.]
Interdum pluries in aquam demerge-
bantur, si plurium criminum suspecti
haberentur. Hincmarus torn. 1. pag.
608 : Sic et inventus in judicio noxius, si
fuerit forte super plura suspectus. iterato
est Judicio examinandus quousque inve-
niatur emendationis confessione probatus.
Colligabantur vero immergendi. Idem
Hincmarus de Divortio Lotharii pag.
607: Conligatur autem fune, qui exami-
nandus in aquam demittitur: . . . qui ob
duas causas Conligari videtur, scilicet ne
aut aliquam possit fraudem in judicio
facere, aut si aqua ilium velut innoxium
rcceperit, ne in aqua periclitetur, ad tern-
pus valeat retrahi. Infra: Et hoc exami-
nandus judicio, Conligatus in aquam
dimittitur, et Conligatus retrahitur, et aut
purgatus statim judicio arbitrorum absol-
vitur, aut usque ad purgationem Conli-
gatus, judicio examinatur. Eadem habet
Opusculo 59. pag. 681. Denique Leges
JEthelstani Saxonicae cap. 23. Edit. La-
tinae 30: Si aqua gelida faciunda est
quaestio, ad sesquiulnam funis in aquam
mergitor. [** JEthelst. in concil. Grea-
tanlag. cap. 26. haec habet, sed abest vox
gelida, neque Phillipsius Hist. Jur. An-
glos. § 55. inter ordalia, Anglosaxonibus
usitata aquam frigidam recenset. Confer
ejusdem Histor. Jur. Anglic, vol. 2. pag.
270.]
AQU
Qui in ejusmodi judicio cadebat, ut
loquitur Charta allata Philippi Augusti,
perire vulgo dicebatur. Assisae Henrici
II. Regis Angliae, apud Rog. Hovede-
num, de eo qui retatus fuerit de murtro
vel latrocinio, etc. : Eat ad judicium
aquse, et si Perierit, alterum pedem amit-
tat. Et apud Northamtune additum est
pro rigore justitiae, quod dextrum simili-
ter pugnum cum pede amittat, et regnum
abjuret. Idem Hovedenus pag. 566: Sed
quia judicio aquse Perierat, etc. Et pag.
804: Donee judicio, aquae vel ferri se mun*
daverit, et, si Perierit, suspendatur. Ger-
vasius Dorobern. in Chrpn. ann. 1195:
Ibique per ministros Regis judicio aquse-
mundati sunt, vel Perierunt.
Jam vero quo pacto istud judicium, et
cum quibus ceremoniis perageretur,
pluribus docemur, non modo ex loco
allato Guiberti, sed et ex Ordine ad
exorcismum aquae frigidae, quern habent
Juretus ad Ivonis Carnotensis Epist. 74.
Delrius lib. 4. Disquisitionum magica-
rum quaest. 4. sect. 4. Pithoeus in Gloss.
ad Capitul. Caroli M. Lindenbrogius
post formulas solennes, Spelmannus,
Goldastus torn. 2. Alemannicorum pag.
178. denique vir doctissimus Joannes
Mabillonius torn. 1. Analector. pag. 47.
[** Canciani Leges Bar bar. vol. 1. pag.
282. ex Murator. torn.2. Anecd. et Antiq.
Med. aevi diss. 38.] Ex quo quidem or-
dine ea tantum, quae ad peragendi judi-
cii fprmam pertinent, depromere operas
pretium videtur, cum orationes ipsas,
quas Senedictiones aquae judicii indigitat
Gilbertus Lunicensis Episcopus, de usu
Ecclesiastico, apud Laudatos Scriptores
legere cuivis promptum sit. Ita autem
se habent: Cum hominem vis mittere ad
judicium aquae frigidae ob comprobatio-
nem, ita facere debes : accipe illos homi-
nes, quos vis mittere in aquam; adduc
eos in Ecclesiam, et coram omnibus illis
cantet Presbyter Missam, et fac eos ad
ipsam Missam offerre. Cum autem ad
Communionem venerint, antequam com-
municent, interroget Sacerdos cum adju-
ratione ista, et dicat: adjuro vos homines
per Patrem et Filium et Spiritum sanc-
tum, et per Christianitatem, quam sus-
cepistis, et per S. Trinitatem, quam do-
cuistis, et per istas sanctas reliquias, vel
sanctam venerationem, quae in ista Ec-
clesia sunt, ut non praesumatis accedere
ad hoc sanctum altare, nee istam sacram
Communionem accipere ullo modo, si
hanc causam vestrse reputationis (hoc est
ilia vel ilia) fecistis, aut scitis, quis hoc
egit. Si autem tacuerint, aut nullam pro-
fessionem inde dixerint, accedat Sacerdos
ad altare, et more solito communicet: pos-
tea vero communicet illos, qui in aquam
mittendi sunt. Cum autem communicat,
dicat Sacerdos ad altare : Corpus hoc et
Sanguis Domini nostri Jesu Christi sit
vobis ad probationem hodie. Expleta Missa,
accipiat Sacerdos Crucem et Evangelium,
et incensum, et pergat ad locum destina-
tum cum aspersione aquae benedictae ubi
probentur. Et cum venerit ad ipsum lo-
cum, det illis hominibus bibere de aqua
benedicta. Cum autem dederit, unicuique
dicat: Hanc aquam dedi vobis ad proba-
tionem hodie. Postea conjuret aquam, ubi
illos mittere debet, dicens ita : Adjuro te,
aqua, etc. Post conjurationem autem
aquae, exuat eos vestimentis suis (et induat
eos vestimentis de Exorcista, et alliget in
eis singulariter sinus rectae consuetudinis)
faciatque eos osculari Evangelium et Cru-
cem, et posthac aspergat super unum-
quemque ex ipsis de ista aqua benedicta,
et dicat adjurationem sequentem, et pro-
 AQU AQU AQU 341
jitiat eos statim singulariter in ipsam bus, quss pro sua fragilitate contraxit, regnat per omnia saecula sasculorum.
aquam. Haec autem omnia facere debet tua benignitate liberetur, et in hoc judi- Amen.
jejunus; et neque illi antea comedant, do, prout meruit, tua justitia prasve-
neque ipsi, qui eos mittant. Sequitur niente, adversitatis censuram invenire ADJURATIO ANTE PERCEPTIONEM COR-
exorcismus, etc. Hactenus Qrdo ad exor- [Ordo Dunstani.] mereatur. Per Domi- PORIS DOMINI.
cismum aquae frigidae, cui consonant num, etc. * Adjuro te N. per Patrem et Filium et
Leges ^Ethelstani Saxonicae § 23. Codex Spiritum Sanctum, et per christianitatem^
vero MS. quern laudat Mabillonius, haec LECTIO LIBRI LEVITICI. quam in baptismo suscepisti, et per sane-
subdit: Hoc autem judicium creavit om- * In diebus illis locutus est Dominus ad tarn Trinitatem, et per sanctum Evange-
nipotens Deus, et verum est; et per dom- Moysen dicens: Ego sum Dominus Deus lium, et per sanctas Reliquias, quse in
num Eugenium Apostolicum inventum vcster: non facietis furtum, non mentie- hac ecclesia, vel in toto mundo continen-
est, et omnes Episcopi, Abbates, Comites, mini, etc. usque ad haec verba: sed time- tur, et per ilium sanctum baptismum quo
seu omnes Christiani per universum orbem bis Dominum Deum tuum, quia ego sum sacerdos te regeneravit, ut nullo modo
eum observare studeant, quia multis pro- Dominus. Levit. 19. a y. 11. ad 15. prassumas hoc sacrosanctum Corpus Do-
batum est, et verum inventum est. Ideo [** In ordin. Dunstani ante Graduale: mini accipere, neque ausus sis ad hoc
enim ab illis inventum est et institutum, Item alia lectio Epistol. beati Paul. Apost. sanctum altare accedere, si hoc furtum
ut nulli liceat super altare manum po- ad Ephes. cap. 4. y. 23. ad 28.] fecisti, aut consensisti, aut scis qui hoc
nere, neque super reliquias vel Sanctorum egerit.
corpora jurare. [** Hsec ultima intelli- GRADUALE. * Si autem tacuerit et nulli hoc dixerit,
genda de conjuratoribus.] Idem etiam vertat se sacerdos ad altare, et sumat sa-
Codex a Domno Apostolico in Franciam tris * Propitius esto. Domine, peccatis nos- crificium in semetipso. Postea vero com-
ejusmodi judicium missum indicat. In f ne quando dicant Gentes: Ubi est
municet eum, qui aquae judicio probandus
Codice MS. S.Laurentii prope Leodium, Deus eorum. y. Adjuva nos, Deus saluta- est, ita dicens: Corpus Domini nostri hoc
in quo plures Hincmari tractatus des- ris nosier, et propter honorem nominis et Sanguis Christi sit tibi ad probationem
cripti leguntur, habetur idem Ordo ad tui. Domine, libera nos. hodie.
examen aquae frigidse, tametsi non iis- * Alleluia, y. Deus judex Justus, fortis COMMUNIO.
dem plane verbis, cum hocce prooemio : et patiens, numquid irasceturper singulos
Examen aquas frigidas. Quando Romani * Justus Dominus et justitias dilexit;.
propter invidiam tulerunt Domino Leoni asquitatem vidit vultus ejus.
LECTIO S. EVANGELII SEC. MARCUM.
Papas oculos et linguam propter thesau- POST COMMUNIONEM.
rum S. Petri, tune venit ad Imperatorem * In illo tempore : Cum egressus esset
Karolum, ut eum adjuvaret de suis ini- Jesus in via, procurrens quidam genu- * Perceptis, Domine Deus noster, mu~
micis. Tune Imperator reduxit eum Ro- flexo ante eum dixit ei: Magister bone, neribus sacris, te suppliciter deprecamur,
mam, et restituit eum in locum suum, et quid faciam ut vitam aeternampercipiam, ut hujus participatio sacramenti et a
thesaurum supradictum non potuit in- etc. usque ad haec verba : habebis thesau- propriis reatibus nos indesinenter expe-
venire nisi peristud judicium. Quod judi- rum indeficientem in coslo, et veni, se- diat, et in hoc famulo tuo veritatis sen-
cium fecerunt beatus Eugenius et Leo et quere me. Marci 10. a y. 17. ad 21. tentiam declaret. Per, etc.
Imperator, ut Episcopi et abbates et Co- * Ita missa expleta, homo prasdictus in
mites firmiter teneant et credant, quia OFFERTORIUM. ecclesia exuatur non solum laneis vestibus,
grobatum habuerunt illi sancti viri, quia * Immittet angelum Dominus in cir- verum etiam femoralibus, et accingatur
^llud invenerunt. Cum volueris hominem cuits timentium eum, et eripiet eos. Gus- circa renes novo panno lineo, ne pudenda,
mittere ad examen aquas frigidas, appre- tate et videte quoniam suavis est Do- ejus videantur, cooperiaturque ad horajrn,
Tiende illos, quos vis examinare, et due minus. sive tempus, pallia vel coppa propter fri-
eos ad Ecclesiam, etc. SECRETA. gus ; et sic ad lacum aquas cum proces-
[* Quanquam Cangius multa circa sione et letania ducatur, donee dicatur
hujusce examinis ceremonias congesse- ne,* Intercessio sanctorum tuorum, Domi-
misericordias tuas munera nostra
Agnus Dei, usque Miserere nobis. Lacus
rit, indicaveritque scriptores hac de re commendet: autem aquas duodecim pedes mensuratoz
consulendos; attamen, cum ii nequa- valent, eorumut deprecationibus
quia merita nostra non habeat in profunditate, viginti vero cir-
quam omnibus praesto sint, nostrique tiam valeat obtinere. Per, etc. indulgen- cumquaque in latitudine, «t usque ad
sit instituti obsoletos ejusmodi ritus ob summum aqua impleatur : in tert'ta vera
oculos ponere, rem lectori haud ingra PR^FATIO. parte foveas fustes fortissimi cum cleta
tarn facturum me existimavi, si ea om- fortissima ponantur desuper, ad sustinen-
nia, quae hue spectant, uno tenore sub * JEterne Deus, qui non solum peccata dum videlicet sacerdotem aquam benedi-
uno aspectu exhibuerim ex Tabulario dimittis; sed ipsos etiam justificas pecca- centem, et judices desuper assistentes, et
S. Ebrulphi, ubi nonnulla legere est, tores, et reis non tantum pcenas relaxas, hominem intraturum in aquam, cum duo-
quae alibi non reperias : Incipit ordo ad sed dona largiris et prsemia, cujus nos bus vel tribus hominibus eum ibidem de-
Judicium faciendum. Si aliquis de furto pietatem supplices exoramus ut famulum mittentibus.
reprehensus fuerit, ipseque hoc fecisse se N. tuum non de prssteritis judices reati- INCIPIT BENEDICTIO AQU^E.
negaverit; die Martis ad vesperas causa bus ; sed hujus culpas veritatem expectan-
purgandi se se perducatur ad ecclesiam tibus insinues ; quatenus in hoc populus Deus judex Justus, fortis, autor et ama-
laneis indutus vestibus et nudis incedens tuus prseconia nominis tui efferat, et te tor pads, patiens et multum misericors,
pedibus ; ibique in ecclesia, videlicet usque vitas praesentisetperpetuss auctorem agnos- qui judicas quod justum est, et rectum
ad diem Sabbati cum legalibus custodi- cat. Per Christum Dominum nostrum. judicium tuum, qui respicis terram et
bus commoretur, triduanum faciens jeju- * Post orationem Dominicam, antequam fads earn tremere, tu Dominus omnipo-
nium, in pane videlicet azymo puri ordei, dicatur : Pax Domini, dicat sacerdos tens, qui per adventum filii tui Domini
et aqua, et sale, et cressone aquatico : hanc orationem super eum, qui aquas ju- nostri Jesu Christi mundum salvasti, per
mensura autem ordei sit quotidie tails, dicio probandus est: Deus, de quo scrip- ejus passionem genus humemum redemis-
qualem apprehendere potuerint duse ma- turn est, quia Justus es, et rectum judi- ti; hanc aquam benedicere et sanctificare
nus insimul junctas, et quantum pugillus cium tuum, fac cum servo tuo secundum dignare, et prsesta, clementissime Pater,
capere poterit de cressone, et quantum misericordiam tuam.utnon depristinis ju- dominator omnipotens, ut si quis innocens
salis ad hoc sufficiat. In his autem tribus dicetur reatibus, sed in hoc, prout meruit, de hoc furto in hanc aquam corpus suum
diebus matutinas et missam cum horis ad tua benediclione prasveniente, veritatis applicare voluerit. confestim ab ista aqua
diespertinentibus audiat,et exquiratur ne subsequatur judicium. Amen. Et quia in tuo nomine atque virtute sanctificata
aliquod maleficium super se habeat. Die Justus es et amator justitias, et a cujus suscipiatur et salvus. prasstante Domino
vero Sabbati missam sic sacerdos ind~ vultu videtur asquitas; fac in conspectu nostro, permaneat ; et sicut filios Israel
piat. populi tui ut nullis malorum prasstigiis eductos de &gypto in transitu rubri man's
MISSA. veritatis tuas fuscentur examina. Amen. salvasti, et Susannam de falso crimine
* Justus es, Domine. et rectum judicium Petitiones nostras, Domine, placatus in- liberasti: sic corpus innocentis, omnipo-
tuum : fac cum servo tuo secundum mise- tende, et culparum omnium praeteritarum tens Deus, ab omni lassione insanise (f.
ricordiam tuarn. Ps. Beati immaculati. huic veniam clementer tribue; et si culpa- infamiee) [** Ordo Dunstan. Isesionis in-
Gloria. bilis est de hoc furto, tua larga benedictio sanie.] salvare dignare. Quod si aliquis
OBATIO. non ei ad suffragium, sed hujus culpas culpabilis vel noxius de hoc furto corde
nobis ad insinuandam veritatem proficiat. tumido induratoque pectore vel superba
* Absolve, quaesumus, Domine, delicta Amen. Quod ipse prasstare dignetur qui mente reus de hoc furto in hanc aquam
famuli tui, ut a peccatorum suorum nexi- cum Patre et Spiritu Sancto vivit et corpus suum apponere voluerit; tu Deus
342 AQU AQU AQU
omnipotens, tua pietate et rectissimo ju- \ ne aut innocens injuste a nobis damne- videri, misi meam uxorem cum meis filiis,
dicio tuo declarare et manifestare digne- tur, aut nocens sua negatione, aut diabo- cum episcopis et senioribus, atque cum
ris ; et jube ut ab aqua hac non excipia- lica fraude, aliquo modo impunitus eva- principibus totius Vasconias et vicinorum
tur ; sed videntibus famulis tuis rejiciatur, dat. Sed et ipse qui examinandus in comitatuum, qui in circuitu terras istius
ut anima ejus per posnitentiam salvetur : aquam dimittiturf invocationem invocan- sunt, ego remanens castro. Cum vero jam
et si ille nocens vel reus per aliquod ma- tium sua responsione et denotations con- adesset hora, ut parvulus ab episcopo in
leficium, vel per herbas, vel per causas firmat. juxta formam quodammodo ante aqua mergeretur, etc.]
diabolicas cor suum induraverit, et pec- baptisma, etc. Idem opusc. 39 : Aqua fri- Ej usmodi autem aquae frigidas judicium
catum quod fecit confiteri noluerit, tua gida, sicut et in baptismate, sacratur. interdixit Ludovicus Pius Imp. in Lege
dextra, quassumus, Domine , declarare Guibertus lib. 3. de Vita sua cap. 14: Longob. lib. 2. tit. 55. | 31. [» L9thar.
dignetur. Per, etc. Celebrato jam sacri laticis judicio, in I, cap. 55.1 in Capitul. Wormatiensi ann.
ALIA ORATIO.
hunc cum aliis macriculariis injectus est. 829. cap. 12. et in Addit. 4. Capitul. Oa-
Et cap. 16 : Addicti sunt judicio exorci- roli M. cap. 80. al. 115. [*> 113] Interdixit
* Deus innocentiae restitutor et amator, zatae aquae. Infra : Missas itaque egit etiam Fridericus I. Imp. in Constit.
qui autor pads es et judicas eequitatem, Episcopus. de cujus manu sub his verbis Sicul. lib. 2. tit. 31. ut et Alexander II.
humilibus te rogamus precibus, ut hanc sacra sumpserunt : Corpus et sanguis Do- Rex Scotiae in Statut. cap. 7. | 3. quia,
aquam ordinatam ad justitiam et exami- mini veniat yobis ad probationem hodie. ut quidarn existimarunt, quasi rebapti-
nationem cujusqumque dubietatis benedi- Quo facto piissimus Episcopus et Petrus zaretur, qui in nomine Domini aquis
cere, et sanctificare, atque superna vir- Archidiaconus... ad aquas procedunt. immergebatur. Sed hanc rationem im-
tute tua perlustrare digneris : ita ut si Episcopus cum multis lacrymis Letaniam probat Hincmarus Remensis de Divortio
innocens de hoc furto, unde purgatio quss- prsscinuit, deinde exorcismum fecit. Inde Loth, et Opusc. 39. licet non modo aliam
renda est, in hanc aquam tua benedic- sacramenta dedere, se nunquam contra non afferat, sed et ipse fateatur, baud
tione sanctificatam corpussuumimmittere fidem nostram docuisse aut credidisse, uno loco, hanc judicii speciem baptis-
voluerit, tua benignissima miseratione etc. Denique Durandus lib. 4. Ration, mum reprsesentare. Tandem ut caeteras
confestim ab ista excipiatur aqua et post- cap. 4. n. 10. ait, quatuor esse genera vulgares purgationes, hancce proscripsit
modum illassus appareat. Si autem culpa- aquas benedictse, atque in iis primam Ecclesia, vel certe non admisit, ut cons-
bilis aut reus contempserit, et quasi recenset Aquam, in qua fit judicium pur- tat ex libr. 5. Decretal, tit. 34. cap. 8.
temptator judicium tuum adierit; aut gationis, quse, inquit, in usu non est. Sed Observat denique Delrius, examen per
per herbas, vel per qusscumque tempta- prohibitum tandem in Concilio Latera- aquam haesisse postmodum in solo cri-
menta seu molimina moleficiosa peccata nensi sub Innocentio III. PP. cap. 18. mme maleflcii, seu magise, ita tamen
sua confiteri noluerit, sed defendere in- ne ullus Clericus aut Sacerdos purga- ut sine ulla Dei invocatione, sine ullo
flatus per aflictorem [** Ordo Dunstan. tioni aquae ferventis. vel frigidae. seu ferri ritu pietatisaliquid praeferente, quasi per
Afflatorem] malitias contra examen veri- candentis. ritum cujuslibet benedictionis ludum judices eo abutantur in quibus-
tatis tuae : justissime et misericordissime aut consecrationis impendat. dam Germanias regionibus. Quas enim
Domine Deus, ad hoc virtus tua, quae om- Judicium aquas frigidae rusticos ac in- fama vel aliarum depositione suspectas
nia super at cum veritate quas permanet flm83 conditionis homines spectasse col- habent, eas statim absque ulteriore in-
in seculum seculi, declaretur, ut reus de ligimus ex Legibus Scoticis, seu Regiam quisitione capiunt , captasque extra
hoc furto ab ista aqua tua virtute rejicia- Majestatem, lib. 4. cap. 3. § 4. et Glan- urbem deducunt, et in aquam frigidam
tur : qu&tenus justifies tuae non dominetur villa lib. 14. cap. 1 : Tenetur accusatus ita conjiciunt, ut dextra manus sinistro
iniquitas, sed veritati subdatur falsitas, se purgar e per Dei judiciumf scilicet per pedi, sinistra vero dextro pedi sit alli-
et ut casteri hoc videntes ab increduli- ferrum calidum, si fuerit liber homo, vel gata, et si supernatant, yeneficas vene-
tate sua, te miserante. liberentur. Per, etc. per aquam si fuerit Rusticus, secundum mentius suspicantur, et idcirco duriori
* Postea jurent sacramenta et accusans diversitatem conditionis hominum. His subjiciunt quaestioni: sin submergantur,
et defensor, quasi duellum ingressuri ju- consentit Hincmarus Remensis torn. 2. innocentes esse putant: magicis praesti-
rent ; et connectantur insimul manus pag. 543 : Ut si praefati sui homines, quia giis, ut par est credere, adscribentes, si
repressi sub flexis poplitibus ad modum non liberae conditionis sunt. aut cum supernatent. Ad ejusmodi veneficarum
hominis in campum artum intrantis. aqua frigida, aut cum aqua calida inde examen yidetur spectare, quaa habet
Deinde vero corda quadam, quas eum ad judicium Dei exirent, quid inde Deus auctor Vitsa Ludovici Pii ann. 834 : Ger-
tanere queat, circa lumbos alligetur ; atque ostenderet mihi sufficeret. Conventus Al- berga... tanquam venefica, aquis praefo-
in corda ad largitudinem longioris capilli saticus anno 1051. | 6. apud Goldastum : cata est. Nithardus lib. 1. ann. 835. de
fiat nodus ; et sic in aquam suaviter, ne Plebeius autem et minoris testimonii Rus- eadem : Gerbergam more maleficorum in
aquam commoveat. demittatur. Si vero ticus aquse frigidae se expurget judicio. Ararim mergi prascepit. Adeo ut jam olim
usque ad nodum demersus fuerit. extra- Verum non semel viros nobiles ej us- maleficaeimmersioneexaminarisolerent.
hatur ceu salvus • sin autem, quasi reus a modi aquae judicium subiisse legimus. [° Extant Tractatus duo singulares
videntibus szstimetur.] Hovedenus pag. 566 : Inter quos quidam de Examine sagarum super aquam fri-
Ex his planum fit, coram ipsis Sacer- Nobilis et dives captus fuit, nomine Johan- gidam projectarum, editi Francofurti et
dotibus peracta ejusmodi aquae frigidae nes Senex, qui cum per judicium aquas Lipsiae in 4°. ann. 1686. Primi auctor est
examina, quod testantur praeterea Le- se mundare non posset, obtulit Domino Jac. Rickius JO. electoratus Colon,
ges Edw. Confess, cap. 9. Verum id im- Regi quingentas libras argenti pro vita ann. 1590. cujus titulus est: Compen-
probat Eckeardus junior de Casib. S. habenda. Sed quia ipse judicio aquae diosa certisque modis astricta defensio
Galli cap. 14 : Adsdscunt sibi Presbyte- perierat noluit Rex denarios illos recipere, Probas. ut loquuntur, aquas frigidae, quo,
ros, qui animas hominum carissime ven- sed prascepit eum suspendi in patibulo. in examinatione maleficarum plerique
dant, feminas nudatas aquis immergi Narrat praeterea Gonradus Abbas Urs- judices hodie uluntur. Alterum vero ad-
impudicis oculis curidsi -perspiciant, aut pergensis Welphonem quemdam Comi- versus ejusdem examinis usum scripsit
grandi sepretioredimere cogant. [**Apud tem sub Conrado II. Imp. judicio aquae ann. 1585. Hermannus Neuvalds.]
Pertzium pag. 137. inflm. Vide ibi not.] frigidae innocentiam suam probavisse. Id Ad vulgare aquae frigidae examen non
Quin et in ipsa Ecclesia actitata legere etiam flrmat quod in Praepositum Pari- videtur referri posse, quod auctor libri
est in Concilio Helenensi ann. 1065 : Et siensem statutum supra observavimus. de miraculis B. Marias Rupis Anatoris
postea per judicium aquas frigidae trevarn Vide Gervasium Dorobern. ann. 1195. apud Oadurcos lib. 1. cap. 36. prodit de
Domini in Sede sanctse Eulaliae emendet. pag. 1590. uxore Gastonis Vicecomitis Benehar-
Praeterea in Statutis Calomanni Regis [* Monet Cangius non semel viros no- nensis, quae procurati abortus accusata,
Hungariae lib. 1 : Judicium ferri et aquas biles ejusmodi aquae judicium subiisse ; in fluvium de ponte praecipitata, inno-
in aliqua Ecclesia fieri indicimu<i, nisi in 3uod interdum per filios suos prsestitisse centiam suam supernatando probavit,
Sede Episcopi et majoribus prseposituris. iscimus ex Charta Sancii comitis Vas- cum in vulgari aquae examine superna-
Vide Guillelm. Prynneum in Libertat. con. pro fundatione S. Severi apud Mar- tantes rei arguerentur: Enim vero in
Angl. torn. 2. in Append, pag. 20. cam in Hist. Beneharn. lib. 3. cap. 8: modum subiturae judicium aquas, ligata,
Hanc porro aquarum exorcizationem Accersitis militibus qui prsesidebant, il- ab altissimo ponte Castri Salvaterra no-
seu benedictionem attigit preeterea Hinc- ium sacratum locum precabar ut sanctum mine projecta est in profundum torren-
marus de Divortio Lotharii: Quando qui cum praedio venderent mihi. Illi vero re- tem... Ilia vero super undas profundissimi
putatur et qui est noxius, in aquam exa- sistebant nolentes vendere locum francum torrentis miseratione Domini, plusquam
minandus dimittitur a dimittentibus se- et ab omni censu liberum. Super hac re ter posset arcusjacere sine mersione delata,
cundum quandam formam baptismatis iratus perhibebam locum in alodio castn consedit arenis, unde sui cum gaudio
Dominus invocatur. quatenus veritas unde mei esse. Tandem complacuit illis judi- reportaverunt ad propria. Hisce fere
requiritur , demonstretur, et tenebras cium facer e in aqua frigida. Ventum est similia habet Gregorius Turonensis lib.
ignorantise nostras inluminare dignetur, ad horam diei: nolens hujus rei victus 1. Miraculor. cap. 69. et 70.
 AQU AQU AQU 343
* Quemadmodum vero factorum, sic primum fac eos intrare^cum omni humi- expient. Caldaria judiciaria, in Charta
et Reliquiarum veritas eodem examine litate in Ecclesia, et prostratis in ora- Gastonis Vicecom. Beneharn. ann. 1282.
nonnunquam asserta est et comprobata, tione dicat Sacerdos has orationes (quas in hist. Beneharn. lib. 5. cap. 10. n. 2.
ut colligitur ex Gloria posth. S. Helenas praetermittimus). His orationibus comple- cap. 28. n. 4 : Concessi quoque eidem Ec-
torn. 3. Aug. pag. 616. col. 2: Ipsam tis surgatur pariter, et coram hominwus clesix Caldariam Judiciariam cum mar-
Helenam Constantini imperatoris matrem illis cantet Presbyter Missam, et faciet more, ita quod in toto Archidiaconatu
(esse) omnipotens Trinitas Deus... suis ad ipsam Missam offerre. Cum autem non habeatur, nisi ibi tantummodo : ubi
dignatus oslendere famulis supplicatus, ad Communionem venerint, antequam marmoris voce intelligitur, ni fallor, vas
triduano jejunio, et consultus vulgari suo communicet, interroget Sacerdos cum marmoreum ad examen per aquam fri-
judicio aquae. adjuratione , et dicat: Adjuros vos, gidam. [** Lapis potius in cacabum
[oo Vide Grimmii Antiq. Jur. pag. 923.] etc. (ut supra ubi de Aquae frigidae judi- demersus. Vide Grimm. Ant. Jur. pag.
AQUJE FERVENTIS JUDICIUM, seu Exa- cio). Deinde imponatur ignis subter cal- 923.] Vide Epistol. Joannis II. Archie-
men, quo quis de crimine suspectus, daria, et dicat Sacerdos has orationes, pise. Lugdun. ad Glascuensem Episc.
quo se purgaret, manum in aquam fer- quando ipsa aqua calescere cceperit, etc. Sag. 492. et Petrum de Dusburg. in
ventem nudato brachioimmittebat atque et qui manum mittit in aquam ad igsum hron. Prussia cap. 332.
si illaesam extraheret, innocens ; si con- examen, dicat Orationem Dominicam, et Cacabus, pro exalnine ferventis aquae
tra, reus pronuntiabatur. Judicium fer- signet se signaculo Crucis, et festine de- usurpatur in Charta ann. 1102. apud
ventis Aquae appellatur in Lege Frision. ponatur ipsa aqua fervent desuper juxta Ughellum torn. 7. pag. 864 : Ferrum, Ca-
tit. 3. | 6. in Lege Longob. lib. 1. tit. 9.ignem, et judex perpendat ipsam lapidem cavum. pugnam, aquam vobis non judi-
129. [«> Lud. Pii cap. 9.J 35. [oo Lothar. inligatam ad mensuram N. infra ipsam cabit, vel judicari faciet. Johannes Tin-
1. cap. 57. ex Capit. ann. 829. III. cap. aquam more solito, et sic inde extrahat nemuthensis in Vita S. Paterni Epis-
I.] 39. [oo Henrici II. cap. 2.] et in Capi- earn in nomine Domini ipse qui intrat ad copi Venetensis n. 4: Tune in fervore
tul. 1. ann. 819. cap. 1. [** Pertz. pag. examen judicii. Postea cum magna dili- spiritus jubet Paternus aquam in seneo
210.] lib. 4. Capitul. cap. 13. etc. Exami- gentia sic fiat involuta manus sub sigillo Cacabo, donee ferveret, calefieri, et ma-
natio Aquae Ferventis, in Lege Wisigoth. judicis signata, usque in die tertio, quo num immittens, albam et frigidam post
lib. 6. tit. 1. | 3. et in Lege Frision. tit.visa sit viris idoneis et sestimata. Quae hie aliquantulum morse spatium traxit.
8. | 4. [OO6.] Ad Examinationem Ferventishabentur de lapide inligato, distinctius Sed praestat veterem Notitiam ex ad-
Aquae Dei judicio probandus accedat, explicantur in Legibus Adelstani Regis: versariis Peirescianis a me dudum des-
Ibid. § 5. [» 8.] Adde tit. 14. | 3. Ad In aqua fervente accipiat homo lapidem, criptam, ad istius examinis supra allatos
Aquam Ferventem se idoniare, in Lib. 4. qui per funem suspendatur in simpla flrmandos ritus, vice corollarii hoc loco
Capitul. Caroli M. Append. 2. cap. 33. probatione per mensuram palmae, in tri- inserere : Arnulfus? Amara Farina co-
[oo 34. ex Capit. de Exercit. ann. 811. pla autem unius ulnae; manus vero sigil- gnominatus, S. Mariae Monasterio vineas
cap. 5. apud Pertz. pag. 169.] Aqua Fer- letur, et aperiatur, ut supra diximus in suas post mortem filiorum suorum Lau-
venti se expurgare, purificare. in cap. 15. consecratione ferri. Nimirum lapis fune rentii et Frogerii, si absque liberis migra-
20. Caus. 2. qu. 5. Aqua Bulliente se desuper alligatus in cacabum demerge- rent a saeculo, in perpetuum concessit.
expurgare, apud Burchardum Episcop. batur, quern reus extraheret, immissa Quibus nullo remanente haerede defunctis,
"Wormaciensem in Lege familiae [** cap. in aquam ferventem manu, vel brachio. Gaufridus Adelelmi filius, Telbertusque
30.] Judicium Aquae Ferventis, apud Joan- Ex ordine porro ad benedicendum Praepositus, Odilaus, atque Lambertus
nem Sarisberiensem Epist. 122. Agobar- aquam ferventem patet , in seno , vel sese hseredes illius propinquitate sangui-
dus lib. contra Judicium Dei cap. 1: seneo, id est, cacabo, seu ollacalefactam nis asserentes, donationem illam irritam
Jube ferrum vel Aquas Calefieri, quas aquam igne supposito. Glossae Graec. fore debere proclamanttes,praedictis vineis
inlaesis manibus attrectem. Speculum Lat. y_a&-x.Btov, Olla, aeneum , miliarium. calumniam imposuerunt, quod in Curia
Saxon, lib. 1. art.39: Vel ferrum candens Hinc in Lege Salica tit. 55. | 1: AdS. Mariae ante Richildim Abbatissam
manibus portent, vel in aquam Bullien- Mneum mallare: si quis ad JEneum mal- veraces, sublimesque personae, quorum
tem Brachium usque ad cubitum impo- latus fuerit, et forsitan convenerit, ut ille nomina subter scribuntur, APERTA LEGE
nant. Aqua Calida, in Charta Ferdi- qui admallatus est, manum suam redi- probandum fore judicaverunt: qui videli-
nandi Regis Castellee aerae 1081. apud mat, etc. Adde § 7 :• Manum suam in cet calumniatores hominem suum, Her-
Yepez torn. 6 : Quod si aliquis homo, qui Mneum mittere, in Pacto legis Salicae maldum nomine, sicut dijudicatum fue-
sit de mandatione Regis, moratur in tit. 76. | 2. Ad Mneumfidemfacere, in rat, in sanctiss. Trinitatis Ecclesiam, ubi
domo sancti Andreae, sit absolutus ab im- eodem Pacto tit. 59. § 1. Pactum Childe- calefiebat aqua, deduxerunt. Sed Deus
perio Regisf etpropter aliquam calumniam berti et Chlotarii. § 4 : Si homo ingenuus omnipotens. judex Justus- et rectus S.
non faciat aliud Judicium, ni det quinque in furto inculpatus, ad JEneum provoca- Matris suae famularum, tanti non patiens
homines, qui sint digni Aqua Calida de- tus manum incenderit, quantum inculpe- injuriam detrimenti, nee viri fidelis vo-
fendendi. Le Roman du Renard MS.: tur, furtum componat. Gregorius Turo- lens eleemosynam remanere in manus
Voir il n'ot oncques en moi part, nens. lib. 1. Miracul. cap. 81 : Factis rei iniquorum, aperto manifestavit judicio,
En lei maniere. n'en tel guerre. veritas approbetur: succendatur igni illos praedictarum calumniatores injuste
Si que j'en ftroie un juise, (Judicium) jjEneus, et in ferventi aqua annulus cu- extitisse vinearum. Nam praedictus Her-
De Cliaude Yaiie, et de fer chaud. jusdam projiciatur: qui vero eum ex fer- maldus Missa celebrata, corporisque
De istiusmodi examine multa prae venti undo, sustulerit, ille justitiam con- Christi ac sanguinis Communione per-
caeteris habet Hincmarus Rem. de Di- sequi comprobatur. Adde lib. de Gloria cepta, necnon et jurejurando super sanc-
yortio Lotharii et Tetbergae : ~Vicarius Confess, cap. 14. Leges Adelstani Regis torum reliquias pro more persoluto, ita
ipsius feminae ad Judicium Aquae Ferven- apud Bromptonum pag. 856 [** Leg. oculorum lumine privatus erat, ut vix ad
tis exiit, et postquam incoctus fuerat ipse Inae Append.] : Si aquae Judicium fit. sartaginem. in quam manum missurus
repertus, eadem femina maritali toro ac calefiat, donee excitetur ad bullitum, et erat, sicut ipse postea omnibus, qui ade-
conjugio regio... est restituta. Infra: sit alfetum (caldarium) ferreum vel rant, retulit, recedere potuisset. Immis-
Constat nimirum, ut inquiunt, quia in asreum, vel plumbeum, vel de argilla; et sam vero manum ita ex aqua lotam re-
Aqua Ignita coquuntur culpabiles. et in- si anfeldthylhe sit. (id est simplex accu- traxit, ut ipse non solum in manu, verum
noxii liberantur incocti, quia de igne satio) immergatur manus post lapidem etiam interius paene usque ad intima cor-
Sodomitico Lot Justus, evasit inustus. vel examen usque ad Wriste, (id est car- dis se combustum confiteretur, et ille, et
et futurus ignis, qui prseibit terribilem pum), et si triplex accusatio sit, usque ad magistri sui, praedicti scilicet calumnia-
judicem, Sanctis erit innocuus, et sce- cubitum. [** conf. Adelst. concil. Grea- tores, reatum suum signi virtute cognos-
lestos aduretr ut olim Babylonica fornax, tanl. cap. 26.] Quod vero aeneum veteres, cere cogerentur. Qui etiam dum in ma-
quae pueros omnino non contigit, neque alii caldariam appellarunt. Lex Longo- num, sicut moris est, sigillare permitte-
contristavit, vel quicquam molestiae eis bard. lib. 1. tit. 33. § 1 [™ Luithpr. 50. ret. rogaretur; aiebat se nullatenus posse
intulit; sed vincula eorum comburens, (5, 21)]: Si quis servum alienum sine vo- prse dolore pati, ut aliquid manum illam
incendit quos reperit de Chaldaeis minis- luntate domini sui in sacramentum mise- contingeret. Servatus in manu nuda us-
tros Regis, qui earn succendebant. rit. aut manum in Caldaria mittere fece- que ad diem tertium. inflatam admodum
Istis igitur exemplis hanc examinis rit, etc. ubi Editio Heroldi Calderiam. et excoricatam, sanieque jam carne pu-
et purgationis formam induxere veteres, Examen Caldarise. in Usaticis Barcino- trida effluentem dexteram invitus osten-
quae in orationes in Ordine exorcismi nensibus cap. 46 : Deinde quidquid ju- dit. Ita divinitus ostensa veritate, et fal-
vel benedictionis aquae calidae retulere, rent, per examen Caldariae demonstrent. sitate detecta, recte acquisitse omnino re-
ex qua sequentia excerpsimus, quae ad Cap. 74 : Respondere debent Bajulis suis manserunt CoKnobio vineae. Nomina judi-
ritum hujusce examinis illustrandum de eorum directis per Calderiam, etiam cum sive testium Gaufridus de Meduana,
spectant: Cum homines vis mitt ere ad sine judicio. Cap. 10: Uxores rusticorum Clarembaldus atque fratres ejus, Adelal-
comprobationem Judicii Aquae Calidae, manibus propriis per Calderiam... se dus, Gaufridus, etc. Habetur alia Charta
344 AQU
in hanc rem in Hist. Monast. S. Nicolai
Andegav. pag. 67. Quibus omnibus ad-
denda, quse habent Sibrandus a Sicama
ad Legera Frision. tit. 14. ex Jure Fri-
sico vernaculo, et Kilianus in Waeter-
ordeel.
* Pontif. antiquissimum MS.: Incipit
adjuratio ferri vel Aquas fervidas in simplo
unum pondus. in triplo tria ferrum sequi-
paret pondera. Et in ilia adjuratione
non adsint, ut prasdiximus, nisi jejuni.
Et dictis letaniis sic sacerdos in loco ubi
ferrum accenditur, vel Aqua infervesca-
tur adjurationem initiando inchoet. Se-
quuntur orationes. His peractis aqua
benedicta cunctis adstantibus detur ad
degustandum, et aspergatur per totam
domum. Ubi notandum pondus e cacabo
extrahendum, pro ratione criminis aut
levius aut ponderosius fuisse. Improba-
tum tandem atque interdictum fuit
legum canonumve auctoritate ejusmodi
aquas ferventis judicium, ita tamen ut
judices etiam inferiores illud revocare
potuerint, cum judicarent necessarium.
Id saltern colligitur ex Libertat. novas
bastidae de Avoy ann. 1308. in Reg. 40.
Chartoph. reg. ch. 62 : Item duellum, vel
judicium Aquas ferventis, vel ferri can-
dentis in dicta bastida non fiat, cum sit
legibus et canonibus improbatum nisi
aliter dominus senescallus Carcassonensis
et abbas Candelii, vel ejus judex secun-
dum criminis qualitatem cognoscerent
faciendum. [** Vide Grimmii Antiq.
Jur. pag. 919. Phillipsii Histpr. Jur.
Anglos. § 55. 2. et ejusdem Hist. Jur.
Angl. vol. 2. pag. 270. Adelungius laudat
0. Grupen. Olbservationes rerum et an-
tiquitat. German, et Romanor. pag. 45.]
\ AQUACULARE, Lenocinari. Vetus
Onomasticon in Adversariis Turnebi lib.
28. cap. 5. [** f. Aquariolare. Vide infra
in voce Aguariolus.]
AQUADUELLUS. For! Oscae ann. 1257.
fol. 5 : Potest pignorare tabrtlam illam,
quas stat supra molendinum, in loco, qui
dicitur Aquaduello, et refrenat aquam,
quod non exeat aliunde, sed quod vadat
ad canales, et faciat molas molere, ut
de cibaria faciat farinam. Hispanis,
Aquedar. est sistere, continere.
j AQUJSDUCTOR, Qui adducit, advehit
aut affert aquam. Leges Palatinae Ja-
cobi II. Regis Majoric. inter Acta SS.
Junii torn. 3. pag. vn : De botelleriis pro
nostris familiaribus deputatis. De servi-
toribus sive Aquasductoribus botellarias.
1 AQU^DUGTULUS, Minor aquaeduc-
tus, Gall. Petit tuyau pour conduire les
eaux. Madox Formulare Anglic, pag.
128 : Licebit quemdam Aquseductulum
parvum plumbeum... aqussductui ipsorum
annectere.
* AQU.EDUCTUS, Fluvius. Acta S. An-
tonini torn. 1. Sept. pag. 354. col. 2 : In
plurimaspartesfrustradivisus, in Aquas-
ductum, qui ad urbem Apamiss deflue-
bat, sacrilegis impiorum manibus jacta-
retur.... Postea fluentum quoque ipsius
Aquasducti, acsi injuriam sancto corpori
inferre metueret, se a cursu solito lap-
suque suspendit.
* AQUJEMERITUM. Vide infra Aqua-
meritum.
f AQUJEMOLA, Moletrina, cujus molae
vi aquarum versantur, Gall. Moulin a
eau. Anastasius in Vitis PP. apud Mu-
rat. torn. 3. pag. 188. col. 2: Cum massis,
fundis, casahbus, vineis, olivetis, Aquas-
molis et omnibus ei perttnentibus. Annal.
Bened. torn. 4. pag. 706. col. 2 : Castrum
Longonis cum omnibus pertinentiis su-
pradictis et cunctis Aquasmolis. Bulla
Stephani IV. PP. pro Monast. Farfensi
ann. 817. apud eumdem Murat. torn. 2.
part. 2. col. 369 : Casas, vineas, prata,
silvas, salicta. rivos, aquas, nee non
Aqussmolas. oliveta cum vineis.
AQUJEMOLINA, Mola aquaria. Charta
ann. 968. in Tabulario Casauriensi :
Silvis, ripis, ripinis, aquis, Aquasmolinis,
seu decursibus vel usibus aquarum, etc.
[Janus Laurenberg. in Supplement© An-
tiquarii legit : Aquamilina, 68po[AuXri,
Mola aquatica. Rectius Aquasmolina, vel
ut habetur in Glossis Graeco-Lat. Aquss-
mulina. Vide Aquimola.]
j AQU^MOLUM, AQU.EMOLUS et AQTLE-
MOLLUS, Eadem notione. Chron. Far-
fens, apud Murat. torn. 2. part. 2. col.
533 : Ubi dicitur Caicla, in quo sunt
Aqussmola. Ibidem col. 544 : Item pro
solidis xx. concessit ad aquam calidam
juxta Bobariam, et in Granica, excepto
horto secus Aquasmolos. Ibidem col. 563 :
In Pantanula et in Sangriniano, et Ca-
sarina et super Albucianum cum Aquse-
mollis. Vide Aquimola.
* AQU.EVERSUS, Alveus, canalis, ri-
vus ; item id omne per quod aqua foras
mittitur et elicitur, aquarium. Libert,
de Stagello ann. 1331. in Reg. 69. Char-
toph. reg. ch. 174 : Aquam fluminis de
Ayglino hactenus decurrentem et defluen-
tem per Aquasversum de loco seu castro,
vocato de Turre,... avertendo,... fregit
paxeriam. Charta ann. 1326 in Reg. 64.
ch. 420 : Quijurati potestatem habeant...
decidendi et declarandi contrastus (sic)
quoscumque, qui inter privatos evenerint
ratione... viarum et itinerum, stilicidio-
rum et Aquasversuum. Libert, castri
novi de Arrio ann. 1356. in Reg. 185. ch.
36 : Cognitio contractuum simplicium,
Aquasversus, stillicidiorum, carreriarum,
exituum, etc. Ita etiam leg. torn. 5. Or-
dinat. pag. 6.
* AQUA VERSUS, Eadem notione. Lit.
ann. 1398. torn. 8. Ordinat. reg. Franc,
pag. 284. art. 6 : In ipsorum solis, sole-
riis, parietibus, tectis, stilicidiis, Aqua-
versibus, aquarum discurcibus, etc.
* AQUISVERSUS , Eodem intellectu.
Concordia inter monachos et habitato-
res Anianae ann. 1332. in Reg. 69. Char-
toph. reg. ch. 175 : Determinamus quod
dicti tres proceres.... plenam potestatem
habeant... eligendi tres probos et suffi-
cientes homines, qui videbunt et diligen-
tiam habebunt de asdificiis, hospitiis,
Aquisversibus, parietibus, viis, etc.
* AQUAGIA, Praestatio, ut opinor, quae
propter aquae usum pensitatur. Terrear.
Bellijoc. fol. 417. r° : Pro et super medie-
tate indiyisa... cujusdam prisias seu Aqua-
giss capiendas in itinere quo itur, etc.
Vide infra Aquaticum.
AQUAGIUM, AQUAGANGIUM. Festus :
Aquagium, quasi Aquas agium, id est,
aquas ductus appellatur. Breviloq. Aqua-
gium, Aqussductus, scilicet canalis, in
quo ducitur aqua. Gloss. JSlfrici : Aqua-
gium, v e t e r ^ e o t e , id est, canalis.
[** 1 e g. • w ae t e r J> e o t e.] Catholicon
Armoricum : Aquagium, la voye, par le-
quel I'en mene I'eaue de son propre che-
min. Est igitur Aquagium, fossa, per
quam aqua ducitur in locis palustribus,
seu per quam elicitur. Gloss. Graeco-
Latin. uSpaywyetov, Aquiductium, Aqua-
rium, Aquagium. [** Forcell. censet dif-
ferre aquagium ab aquaeductu, quod
illud natura factum sit, hie arte. Pom-
pon. J C. in Dig. lib. 8. tit. 3. fr. 15. tit.
6. fr. 9. et lib. 43. tit. 20. fr. 3.] Charta
Hilsundis Comitissae Striensis ann. 992.
apud Mirseum in Diplom. Belg. [** pag.
146. edit. ann. 1723. vol. 1.] : Cum omni
jure, Wancapio, teloneo, molendino,
AQU
censu, pedagio et Aquaglo in pratis,sil-
vis, agris, etc. [Hist. Dalphin. torn. 2.
pag. 29 : Damus totam terram et prata de
Tirola cum aquis et Aquagiis omnibus
dictorum pratorum, et molendina nostra
de Travers cum eorum Aquagio. Quibus
in locis posterioribus Aquagium non so-
lum pro aquasductu, sed et pro jure du-
cendi aquas per prata aliena sumi pos-
set, ut interdum illud sumunt Juriscon-
sult!.] Gerardus Abbas Silvae Majoris in
S. Adelardo cap. 4 : Quippe quasi ali-
quod Aquagium manabant ex eis lacri-
mae. Ordinatio marisci de Rameney facta
tempore Henrici III. et Edw. I : Non
liceat alicui facers dammas vel fordas,
aut alia impedimenta in aliquibus lan-
deis. watergangiis. fossatis, sive Aquagiis
communibus in marisco prasdicto. [* Glos-
sar. Gall. Lat. ex Cod. reg. 7684 : Aqua-
gium, Conduit de plan. Duo loci poste-
riores, de aquarum receptaculo intelli-
gendi sunt.] Scribitur ibidem et
AQUAGANGIUM, Eadem notione : Eo-
dem modo fiat et observetur in omnibus
Aquagangiis infra prascinctum dicti ma-
risci. Item mox : Et quod ipse (Baillivus)
in propria persona sua omnes collectores
et expenditores, tarn generates scottas,
quam speciales Aquagangias, assessas, ut
prasdictum est, onerabit, per sacramentum
fideliter legare, expendere et computare.
Ubi Aquagangias assesses, videntur esse
taxationes impositas. Occurrit vox ai~
guage, inter prsestationes in Regesto
censuum Carnotensis urbis fol. 12. et 18.
* 2. AQUAGIUM, Tributum quod pro
mercibus per aquam transvehendis exi-
gitur. Charta Henrici reg. Angl. in Reg.
46. Chartoph. reg. ch. 38 : Dono eisdem
(monachis de Belbeco) liberam quietan-
ciam vendendi, emendi et transportandi
per terram et per aquam... quascumque
voluerint absque passagio, pontagio,
Aquagio, tholoneo, etc. Liberat. de Roto-
mago statutae, ad scacar. in Reg. 34.
bis fol. 46. r° : Pro Aquagio piscium Se-
canas, xxxy. lib. Ubi idem omnino vide-
tur quod infra Aquaria.
* AQUAIROLIUM, AQUAROLIUM, Aqua-
rium, canalis per quern aqua currit.
Stat. Avellae ann. 1496. cap. 144. ex Cod.
reg. 4624 : Quascumque persona,... quae
clauserit vel occupaverit... aquasductum,
vel meatum, sive etiam aliquod Aquay-
rolium, etc. Stat. Montis-reg. pag. 198 :
Quod aqua pluvialis discurrat et discur-
rere possit ad Aquairolia dicti muri com-
munis ; et taliter providere quod Aquai-
rolia dicti muri stent aperta et apta ad
recipiendum aquam. Aquarolia, ibid. pag.
209. et Aqueirolii pag. 247.
* AQUAROLIUS, Eadem notione, in
Statutis Vercell. lib. 3. pag. 91. r°.
AQUALE, Canalis, rivus. Vetus Noti-
tia ex Tabul. S. Benigni apud Perardum
in Burgundicis pag. 16 : Ibi Aquale ad
farinarios 3.
* Charta senescalli Bigorrae ann. 1391
in Reg. 142. Chartoph. reg. ch. 80 : Cunt
ipse supplicans habeat... quoddam molen-
dinarium extra villam Tarnias... in alveo
seu Aquali domini nostri regis. Yauette,
Rivulus, in Lit. remiss, ann. 1387. ex
Reg. 131. ch. 105. bis : Tant fu ledit Co-
pin poursui par ledit suppliant, qu'il
fu aconsuy au passage d'une Yauette...
Lequel Copin bien eust passe ladite yaue,
etc.
] AQUALEGELLE, Mendose dicitur in
Glossario Graeco-Lat. quod observat Can-
gius noster in voce Gillo.
\ AQUALENTUS, Hydropicus, aqua tur-
gidus, Gall. Hydropique. Secunda Vita
sanctae Wiboradae Virg. et Mart. torn. 1.
 AQU AQU AQU 345
Mali pag. 294. B : Ilico venit ei in ani- Trulleum, et Guttum, et Aquiminale, auxdiz escuiers par maniere de moquerie
mum, ut sibi postularet afferri Martyris et derision, qu'il allassent yauuer leurs
cilicium, illudque super Aqualenta exten- AGMAKILE. Historia Episcopor. Auti- prez et porter de I'yaue en leurs champs
deret membra. siodor. cap. 20 : Agmanilia pens. lib. 2. et en leurs vignes.
AQUALICIDM, Locus, vel guttatorium, et unc. 9. AQUARIA. Sugerius Abbas S. Dio-
per quod aqua foras mittitur, et elicitur pag. AQUAMANUS. Anastasius in Leone III. nysii de Reb. in administrat. sua gestis
aproprio alveo. Breviloq. [** Terra con- manus 153 : Enimvero ubi supra fecit Aqua- cap. 23 : Consuetudinem autem, quam
cava, vel fossa per quam ducitur aqua. sanies simul antipemto deauratas paria 2. pen- vulgo dicunt Aquariam, festivissimo Re-
Gemna. Gemmar.] libr. 29. gis Dagoberti anniversario, refectioni
AQUAMMANUS. Ordo Romanus : Pate- Fratrum assignavimus. Bulla Innocen-
^ AQUALICULUS, Ventriculus, sed pro- nam quotidianam, calicem, scyphos, et tii II. PP. ann. 1172. in Hist. S. Mar-
prie porcorum pinguedo super umbilicum. pugillares. etc. Alibi : Sequuntur sella- tini de Campis pag. 172 : Apud Ruam.
Papias MS. Ecclesiae Bituricensis. In rem Pontiftcis cumAcolytho, qui Aquam- Vertumnum, et Waben, reditus salis, et
Glossario MS. Montis S. Eligii Attrebat.: manus portat. Aquarias piscium. Tabular. Fiscanense
Aqualiculus, Ventriculus, unde Persius t AQUAMANILE, Notione paulo di- ann. 1216. fol. 48 : Abjuravi Deo et Ec-
[** 1, 57.] Pinguis Aqualiculus penso sex versa sumitur, sell, pro urceolo quo clesiae S. Trinitatis Fiscanensis omnes in-
quipede extat. Sumitur etiam pro ca- aqua calici infunditur in Sacrificio ventiones, et omnes escaetas portus de
nali praesertim porcorum. Gall. Auge. Missae, in Epist. Gilbert! Episc. Pictav. Isport, cujuscumque modi fuerint, et om-
P* Isidor. Orig. lib. 11. cap. 1. sect. 136. ann. circiter 1156. apud Marten, torn. 1. nem consuetudinem allectium et make-
Vide Forcell. Lexic.] Anecd. col. 428 : De miscenda vino aqua rellorum, et Aquarias eorumdem, et le
1 AQUALIFERA CAPPA, Vulgo Plu- eis (Ministris) non credimus nisi... vel flet, et porpeis, et esturjon, et piscem,
viale, Ornamentum Ecclesiasticum, ipsi prss oculis nostris aquam infundant, qui dicitur Crassus piscis. Idem videtur,
Gall. Chappe, sic dictum quod illo pri- vel nobis Aquamanili tradita earn calici quod Aquatia. Vide in hac voce.
mum usi sint Clerici extra Ecclesiam misceamus. * Charta Guidonis comit. Pontivi ann.
procedentes, ut sibi a pluvia caverent. Ex praeallatis patet, Aquimanile, etc. 1100. pro fundat. prioratus S. Petri Ab-
Index Onomastic. tomi 2. Actorum SS. fuisse trulleum, seu vas, .quod vulgo Ba- bavill. in Lib. nig. ejusd. monast. fol.
Julii. cinurn appellamus, in quod aqua ad ma- 297. v° : Tradidi... sex Aquarias de plaite
T l . AQUALIS, Aquaticus. Sidon. lib. nus lavandas infunditur, contra quam in Sexagesima singulis annis in eadem
8. Epist. 6 : Aqualis pcena. [** Vide For- apud Latinos, apud quos Aquaemanale, villa. Et fol. 346. r° : Sex Aquarias melio-
cell. Lexic.l urceolus fuit, sic dictus, inquit Varro res de plais. Porro idem esse Aquaria et
2. AQUALIS, ut^gwaZe, Canalis. Charta lib. 2. de Vita Populi Roman! apud No- Aquatia dubium vix esse potest: at non
Jacob! Regis Aragon. ann. 1313 : Insu- nium, quod eo aqua in trulleum effun- ita certa mini videtur Joseph! Ignatii
per vobis dono omnes pasturales, aquas deretur, quasi a manando. Verum falli- interpretatio, ut pote quae locis ad
et Aquales. boscos et meneres, etc. tur, ait Scaliger, nam a manibus dic- utramque vocem allatis, et maxime iis
* 3. AQUALIS, alicujus, aqualicujus, in tum, estque id vas, quod postea Aqui- quae addq, accommodari non yaleat.
vet. Glossar. ex Cod. reg. 7646. manile appellatum. Sed, ut dixi, hanc Suspicor igitur his signiflcari piscium
* AQUALITASSUS, Boutellier, in Glos- vocem posteriores pro trulleo usurpa- fercula, quae a piscatoribus domino
sar. Lat. Gall, ex Cod. reg. 7692. runt. p--5 Vide Forcell. in voce Aquimi- feudi ex jure praestabantur, quae ipse
AQUALIUM, summa pars capitis, in aliquando monasteriis concedebat. Vide
Glossis Isid. Illms etymon attigere, qui per Aqua- supra Aquagium 2.
AQUAMANILE, uti deflnitur a Lan- manus, vel Aquammanus extulere : nam f AQUARIATUS, Offlcium Aquarii, cui
franco Arehiepiscopo Cantuar. Epist. innuere voluerunt earn Iqquendi formu- de bonis Monasterii S. Crucis de Tale-
13 : Fas inferius, in quod manibus in- lam, qua nobis, aut convivis, aquam ad mundo tantum assignatur, uti patet ex
fusa aqua delabitur. Urceolus vero, vas manus lavandas ministrari petimus. Charta Petri Abbatis ejusdem Coenobii
superius, unde lavandis manibus aqua Unde in Gloss. Lat. Graec. Aquamanus, ann. 1366. quantum ipsi necessarium
infunditur. Ordo Romanus : Aquama- pervty<x(7Te effertur, ubi legendum vi^aTE, est, ut possit dicto Conventui in victu et
nile, hoc est, vas manuale, quo scilicet lavate, vel, ut alii censent, vtyaaBs. Et vestitu providere. Deinde longa series
manus lavantur. Joan, de Janua : Aqui- in excerptis^veteris Gloss. Aquam mani- texitur bonorum Aquario creditorum,.
manile, dicilur res, super quod cadit bus, uSwp irpb? x £ -P a ?» quod iisdem paene et eorum omnium quae fratribus pro
aqua qua abluuntur digiti Sacerdotum verbis effert Auctor colloquii, i. Affer victu et vestitu debet ministrare, hinc-
post sumptionem Corporis Christi. Catho- aquam manibus, gveyxs vi8wp irpbc ^sTpa?. que liquet rerum omnium ac redituum
licon Armoricum : Aquamanilla, Piscine Loquendi formula vulgaris apud Plau- hujusce Monasterii administratorem
en quoi le Prestre lave les mains. [Glos- tum in Trucul. et in Persa. Vide Cujac. fuisse Aquarium. Vide Aquarius.
sar. MS. Montis S. Eligii Attreb.: Aqua- lib. 2. Observat. et lib. 10. cap. 13. 17. * AQUARICIA, Ureeus. vas certae capa-
manile, Vas super quod cadit aqua, qua Perperam porro Lydius, Spelmannus, citatis. Census eccl. Rom. ex Censio
abluuntur digiti Sacerdotis post sump- et vir doctissimus ad Epistolas Innoc. apud Murator. torn. 5. Antiq. Ital. med.
tionem Corporis Christi, quod tenere et III. ita appellari apud recentiores Scrip- aevi col. 805 : In die Jovis sancti tres de-
pr&parare debet Subdiaconus.] Chroni- tores censuerunt vas illud, quod in in- narios,... et unam Aquariciam olei... In
con Fontanellense cap. 15 : Vrceos duos gressu Ecclesiae aqua lustrali plenum unaquaque statione, quando dom. Papa
cum Aquamanilibus. Cap. 16. Aquama- collocari solet. vadit ad S. Petrum, redpit xl. solidos
nile, et urceum argenteum mirabili opere. « AQUAMERITUM, vel AQU.EMERITUM, Proveniensium et iv. Aquaricias clareti.
Occurrit ibi rursum, turn etiam Aqui- Aquae proyentus. Chartul. magn. S. Pluries ibi.
manile, inter ministeria et vasa Eccle- Viet. Massil. fol. 28 : Donamus et guir- AQUARICIUM, Idem quod Aquarium.
siae in Concilio Carthaginensi IV. can. pimus suprudictos molendinos, et Aqua- Vetus Charta Abbatis Agaun. in Probat.
5. apud Fortunatum in Vita S. Rade- meritum, et vineas sine ullo retinemento. Hist. Sabaud.: Cum exitibus et perviis,
gundis cap. 26. Hariulfum in Chronico Vide Meritum. et Aquaricio, quse. ibi pertinet.
Centulensi lib. 2. cap. 10. Anastasium 1 AQUAMILINA. Vide Aqusemolina. AQUARII, Isidore lib. 8. Orig. cap. 5.
Bibl. in Gregorio III. pag. 72. Hugonem -• AQUARE, Irrigare, Gall. Arroser. et Papiae : Hseretici, dicti, quia aquam
Rotomagensem lib. 2. de Haeret. cap. 5. Charta ann. 1322 : Dicto Bernardo Petrus solum offerunt in Calice sacramenli. Ho-
in Chronico Casin. lib. 3. cap. 57. lib. 5. la Vernha dedit aquagium et egestum rum meminit. S. Augustin. haeresi 64.
cap. 90. etc. sive mealum per terras et prata ejusdem S. Joan. Chrysost. homil. 83. in Matth.
AQTLEMANILE. Idem Chronicon Casin. domicelli ad Aquandum. Stat. Vercell. Rhabanus, etc.
lib. 2. cap. 99 : Aquasmanilia argentea lib. 3. pag. 90. v°. Item statutum est, 1 AQUARIOLUS, Serviens meretricis,
duo. Unde emendandus locus alter lib. quod licitum sit cuilibet civi, nobili vel qui crebro defert aquam ad earn mun-
1. cap. 56. Edit. Brolianse : Urceolum castellano districtus Vercellarum, posse dandam et venustandam. Ita Glossarium
quoque cum Aqua et manili suo. Legen- ducere vel duci facere aquam et aquas MS. Montis S. Eligii Attrebatensis. Fes-
dum enim Aquasmanili. Traditiones ad Aquandum eorum prata, dummodo tus : Aquarioli dicebantur mulierum im-
Fuld. cap. 35 : Cortinas et Aqusemanilia, non ducantur per possessiones proprias pudicarum sordidi adseclss. Graeci eos
urciolos, etc. Ita apud Anastasium in S. aliquorum. [«* Plin. Histor. nat. lib. 18. appellantrepiYUTa?autuapaxyTa?. [** Vide
Innocentio et in Sixto III. pag. 23. 25.26. cap. 17. sect. 45 : Solum crassum et pin- Forcellinum.T
AQUIMANILE, ^spdvtSov, in Gloss. Lat. gue aquari gaudet, ut prsepinguis et 1. AQUARIUM, Idem quod Aquale, Cana-
Graec. densa ubertas diluatur. Vide ibi Har- lis, Gloss. Grseco-Lat. uopaywyeiov, Aqua-
AQUIMINILE, in 1. 3. § 3. D. de Supell. duin.] Yauuer, eadem acceptione, in rium. Charta Ludovici Pii Imp. pro Ec-
legat. rectius Lit. remiss, ann. 1364. ex Reg. 98. Char- clesia Mutinensi apud Ughellumtom. 2.
AQUIMINALE, in Gloss. Lat. Graec. toph. reg. ch. 128 : Icellui Chevalier dit pag. 118: Similiteret donationem quam fe-
I 44
346 AQU
tit de molendinopropestratam,cum acces-
sions, sive Aquaria, quod pertinebat ad
curtem Regis civitatis novas, etc. Adde
ag. 137. Charta Friderici Imp. aim.
f 178. apud eumdem torn. 7. pag. 1434:
Cum... silvis, pratis, pascuis, capilo,
Aquario, herbatico, etc. Charta Sicula
ann. 1185. apud eumdem torn. 9. pag. 67:
Et Aquarium juxta eum (molendinum)
qui ex parte mortitii ad nostras cecidit
manus. Chronicon Andrense pag. 631 :
Ita, quod nee in aqua, necinpiscibus, nee
in Aquario. junco, nee in terra, etc.
AQUARIUM, Alveolus, Auge, ad quern
adaquantur animalia. Ordericus Vital,
lib. 6: Ingens saxum in domum suam
devexit, ibique Aquarium sibi suisque
jumentis facere voluit. Sic etiam Cato
cap. 1. de Re rustica.
* 2. AQUARIUM, Emissarium, Gall.
Evier. oiim Yauyer, Massil. Aiguier.
Stat. Massil. lib. 3. cap. 3: Statuimus ut
quilibet habens domum in civitate Massi-
lisB. habeat infra earn Aquarium.... per
quod aquas projiciantur, Charta ann.
1326. in Chartul. S. Maglorii Paris, ch.
275 : Si aucuns de leur hostes demourans
en la terre et justice desdiz religieus, vou-
loit faire Yauger en sa meson, qui allast
et deffluat en la voierie. Pluries ibi ut et
Yeuyer occurrit; a voce yeaue, pro eau,
ut saepe efferebant. Vide infra Aquosa-
rius.
1. AQUARIUS. Gloss. Lat. Graec. Aqua-
rius, vSpoxoo?, Gloss. Lat. Graec. uSpoyoo?,
Aquarius, canalis. Alibi: vSpc^opo?, Aqua-
rius. Joan, de Janua : Aquarius, serviens,
qui portat aquam. [Gall. Porteur d'eau.]
S. Hieronym. Epist. 27. cap. 4 : Et Ga-
baonitas ob dolos et insidias fcederis impe-
trati, in Aquarios lignariosque damnavit.
Ex Josue cap. 9. ubi Aquarii sunt, qui
aquas portant. Jul. Firmicus lib. 4. cap.
6 : Faciet bubulcos, Armentarios, Aqua-
rios, pastores, etc. Lib. 8. cap. 25 : Bal-
neatores faciet, mediastinos, et Aquarum
ministros. Lampridius in Commodq :
Aquam gessit ut lenonum minister, in
balneis: ii vepoyopoi dicuntur in Passione
sancti Patricii Episcopi n° 7. 28. April,
quam vocem non intellexere viri doctis-
Simi : 6 Se osio? HaTptxio? ettreXGwv Iv TW
SejAom, u>? ei<7 vepo<popov evils'"), ubi legen-
dum, &$ efa- vepo<p6pwv, tanquam unus ex
aquariis. [Hanc emendationem corrigit
ipse Cangius in Glossario mediae Graeci-
tatis, ubi retinet vepo96poy: quod inter-
pretatur partem balnei. in qua layari
solent, qui eo contendunt. Liber Niger
Scaccarii pag. 353 : JEquarius duplicem
cibum et quando Rex iter agit 1. d. ad
pannos Regis exsiccandos, et quando Rex
balneat 1111. d. exceptis tribus festis
annuls. Legendum Aquarius.] Vide Sal-
masium ad Vopiscum pag. 515. [et supra
Aquariolus.]
2. AQUARIUS, Officium Monasticum,
cui aquarum, seu piscationis, cura in-
cumbebat. [Idem qui in Monasterio
Vedastino Attrebat. dicitur Aquarum
prsepositus. ] Tabular. Abb. Ulterioris
portus fol. 28: Anno 1107. piscatores S.
Michaelis tempore Paschali piscem, qui
vocatur Sturio, ceperunt, quo capto pisca-
tores ad Abbatem Osbernum venerunt, de
pisce capto dixerunt. Ipse annuit piscem
captum, in navi cepit. ad Ecclesiam anti-
quo more deferre prascipit. Sed Gisleberto
Presbytero, qui ex tune temporis Aquarius
Comitis erat.resistente, et violenterpiscem
capiente, facere non potuit, etc.
5SirAmpliprfuitadministratio.4gttam
in Monasterio S. Crucis de Talemundo,
uti jam observatum in voce Aquariatus.
Omnes fere fructus agrorum, pratorum,
AQU
vinearum, et salinarum ad Monachos
pertinentium, emolumenta altse et mediae
justifies, homagiorum Abbati debitorum
census, redditus firmarum, saltern plu-
rimarum, etc. percipiebat ipse et quasi
jure proprio possidebat ea conditione,
ut vestimenta fratribus necessaria cum
cibariis omnibus ministraret. Haee sin-
gula constant ex Charta ann. 1366. jam
laudata, unde hoc unum describemus,
quod mensam spectat: Item tenebitur
dictus Aquarius facere et administrare
omnibus et singulis Religiosis dicti Con-
ventuSf exceptis Abbati. Capellano suo et
Prasposito. omnium, ciborum administra-
ttpnem sive carnium, sive piscium, vide-
licet ter in hebdommada carnium, die
Dominica, die Martis et die Jovis: et si
contingeret (Abbatem) a Monasterio ab-
sentari, et dicti Prsspositus et Capellanus
ad Monasterium declinarent, tenebitur
dictus Aquarius ipsorum singulis minis-
trare, sicut uni alii de Conventu. Et si
occurreret jejunium die Martis et die
Jovis, tenebitur dictus Aquarius die Lunse
prsecedenti pro duobus unum ferculum
castrati vel bovis secundum tempora.
Deinde statuitur quid unoquoque die,
quid majoribus festis eorumque pervi-
giliis, quid tempore Adventus vel Qua-
dragesimae, etc. mensse fratrum appo-
nendum esset ab Aquario, cujus offlcium
dicitur perpetuum: ex quibus omnibus
liquet, Aquariatum fuisse offtcium claus-
trale, ut erant officia Inflrmarii, Eleemo-
synarii, Sacristae, etc. ipsiusque emolu-
menta et onera fuisse quam maxima.
j 8. AQUARIUS, Apud Spagyricos est
Sal nitreum. Diction. Spagyr. Rochi le
Baillif.
0
AQUAROLIUM, AQUABOLIUS. Vide
supra Aquairolium.
~ AQUASSERIUM, Canalis, rivus, idem
quod Aquarium, ut videtur. Lit. Joan,
comit. Arman. ann. 13o3. torn. 4. Ordi-
nat. reg. Franc, pag. 324 : In claudendo,
muniendo et fortifficando eandem /basti-
tam) fossatis, palaciis, portallis, Aquas-
seriis et aliis fortaliciis.
j AQUASTOR, Est visio qussdam rem
aliquam representans quse revera non
est. Ita in eodem Diction. Spagyrico.
AQUATIA. Charta Guidonis Comitis
Pontivi ann. 1100. in Tabulario Abbat.
S. Judoci: Notum fieri volo, quod dedi
Ecclesise pr&fati Confessoris 7. Aquatias
apud Waben, et 1. apud Stapulas. etc.
Alia Joan. Comitis Pontivi ann. 1190.
apud Joseph.Ignatium in Hist. Comitum
Pontivi: Dedi etiam et concessi dictss
Ecclesiss in perpetuum jus redilus et do-
nationis de piscibus maris, quas habebant
prius, de qualibet navi territorii illius in
mari piscante,.... cum tribus Aquatiis i»
quolibet anno ad nutum dictorum Mona-
chorum, ita tamen quod quilibet rector
navis pro se et suis nautis habeat pro
qualibet Aquatia in die S. Quintini. 6.
panes valoris quilibet unius denarii mo-
netes Pontivensis, sicut mos est. Idem
auctor in Hist. Eccles. Abbavil. cap. 84.
Aquatiam, ait esse jus piscandi tribus
diebus in anno. Aliter tamen, ni fallor,
Computum dominii Bononiensis Comita-
tus ann. 1478. in Camera Comp. Paris. :
Recepte de eawes deus au Roy, c'est d
scavoir, que chascun pescheur allant aux
grosses et menues cordes depuis le Can-
delier. doivent au Seigneur en saison de
caresme une maree, et sur ce on leur
rabat leur Acq.
AQUATURA, Idem sonat quod Aquatia
apud eumdem Ignatium pag. 301. Charta
Philippi Reg. Francorum ann. 1075 :
Dimidiam piscaturam in duabus aquis, et
AQU
anguillas de altera aqua, et 6. Aquaturas
RUSK.
0
Quo sensu accipienda videatur Lssc
vox, jam monui supra in Aquaria; at
vero quid hie sonet vox Gallica Acq, ex
Compute dominii Bonon. comitatus,
non satis video, nisi contracte scripta
sit pro Acquit. Vide supra Acquitum.
AQUATIC A, Idem quod supra Aquaria.
Bulla Anast. IV. PP. ann. 1154. inter
Instr. torn. 10. Gall. Christ, col. 315 : Ad
Staplas hospiles quatuor, Aquaticas tres,
sagenas duas. Sed forte leg. Aquaturas.
Vide in Aquatia.
AQUATICUM, Jus utendi aqua. Charta
Pandolfl et Landolfl Ducum Beneventa-
norum in Chron. S. Sophiaa Benevent.:
Cum cunctis piscationibus inde vel Aqua-
tico. Alia Friderici Imp. ann. 1175. pro
Ecclesia Bellicensi: Ad hasc omnia civi-
tatis regalia, videlicet monetam, telonium,
pedaticum, ripaticum, Aquaticum... pas-
cua,... concessimus. Alia Romualdi Ar-
chiepisc. Salernitani ann. 1180. apud
Ughellum torn. 7. pag. 572 : Et quoniam
per terram vacuam ipsius... tempore irri-
gationis hortorum,.... immittebatur de
aqua fluvii Lirni ad irrigandum tarn
hortos EcclesisR Salernitanss, quam alio-
rum: et proinde causa Aquatici, ipsi Lucas
annuus census dabatur, etc. Adde eum-
dem Ughellum torn. 4. pag. 483. [Charta
Theodorici Flandrensium Comitis ann.
1136. ex Chartulario S. Nicasii Remensis:
Eva de Helemes dedit frustum terre ad
Aquaticum.]
AQUATICUM, in forestis. Charta Phi-
lippi Pulcri Regis Francor. ann. 1309. in
Regesto ejusdem Regis cap. 16. ex Ta-
bulario Regio : Volumus tamen quod
ipse et ejus hasredes dictss domus, seu
castri custodes habeant in foresta nostra
Aquatici usagium ad fagum et mortuum
boscum pro calfagio ejus in eadem domo
seu castro tantummodo expediendo.
••' Item et tributum, quod pro eo jure
exsolvebatur. Charta ann. 1215. ex Char-
tul. Fiscan.: Debent plenarie consuetu-
dines Aqnaticorum et lochiarum, sicuti
alias ejusdem villas. Inquisit. ann. 1270.
inter Access, ad Hist. Cassin. part. 1.
pag. 317. col. 2: Item de omnibus terns
de quibus debetur terraticum, si contingat
seminari canape in eis, debetur Aquati-
cum curies Cassinensi, videlicet de triginta
partibus unum. Vide supra Aqua 7. et
Aquagia.
T 2. AQUATICUM, Praestatio pro peco-
ribus adaquandis. Vita S. Guillelmi
Abbatis, torn. 5. Junii pag. 129. F : Con-
cedimus etiam ut de animalibus quas ad
jus prsedictas Ecclesiae spectare videntur,
nullus herbaticum aut Aquaticum toilat
vel exigat.
AQUATICUS, Hydrus, in Gloss. Isid.
Vide Natrix.
* AQUATIQUUS. Codex reg. 5600. ann.
circ. 800. fol. 101 : Sunt aliqui rustici
homines, qui credunt aliquas mulieres,
quod vulgum dicitur strias, esse debeant,
et ad infantes vel pecora nocere possint,
vel dusiolus, vel Aquatiquus, vel geniscus
esse debeat. Neptunus, vel aliquis genius,
quia quis praeest, designari videtur.
* AQUATORIUM, Aquarium, Gall. Ab-
breuvoir. egout. Aquatorium plateas S.
Michaelis, in Chartul. prioratus S. Eligii
Paris, fol. 59. v°.
^ AQUATUM VINUM , hoc est, aqua
dilutum. Aug. lib. 6. Confess, cap. 2:
Vinum Aquatissimum. Apud Baluz. torn.
5. Miscell. pag. 443 : Vinum maxime
Aquatum et vere villum. Vide Villum suo
loco.
AQUATURA. Vide Aquatia.
 AQU AQU AQU 347
* AQDAVERSUS. Vide supra Aquae- decem annos continues et proxime se- Waldum in Hist. Lobiensi lib, 9. pag.
versus. quentes.... financiam aliquam.... facere 441. Vide Durandum lib. Rational, cap.
AQDAVIRILE. Gloss. Arabico-Lat. Ltt- nullathenus teneantur. Vide Acquestus. 24. n° 20.
xus, Aquavirile, [ forte melius, Fluxus * AQUE-USUS, pro Aquaeversus. Vide \ AQUILA, Vexillum in quo Aquila pin-
Aquaevirilis.] Occurrit praeterea sub lit. supra in hac voce. gebatur. Albertinus Mussatus de Gestis
A. nulla explicatione addita. AQUI. Tabular. S. Cyrici Nivernensis Henrici VII. lib. 9. apud Murat. torn. 10.
* AQUAYROLIUM. Vide supra Aquairo- cap. 65: Cum 4. colibertis et progenie col. 470: Nee minus extemplo Aquilas
lium. illorum, quae de illis in posterum ventura Aureamque Flammam explicans, in Flo-
j AQUEBIBRIS, Qui saepe bibit aquam. est, et Aquis. Infra : Et terra arabili, et rentiae fines processit. Ubi Pignorius :
Glossarium Montis S. Eligii Attrebat. MS. masnilibus et aliis colibertis, quos retine- « Aquilas signis regiis fuisse impressas
1 AQUEDUGTUS, estjus ducendi aquam mus vivente uxore mea, et Aquis. « quis dubitat ? fuit autem biceps et
per fundum vel agrum alienum, etc. Vo- S33" Lubens legerem Arquis; sunt « bicorpor, ut ita dicam ; vel aurea
cabul. Juris utriusque. enim Archi Ottoni Morenae iidem qui « tota, uti gestarunt Imperatores Orien-
1 AQDEHAUSTUS , est jus hauriendi Sagittarii seu Arcatores, ut dicetur in « tis, vel atra, uti Caesares Occiden-
aquam vel portandi per agrum, fundum hac voce : jam vero fuisse Archos, qui « tales. »
seu praedium alterius, ratione servitutis. Colibertis inter homines alicujus domini * Sed et Aquilam deauratam gestasse
Vocabular. Juris utriusque. adjungi potuerint, plane conflcitur ex Caesares Occidentales, docent Annal.
* AQUEDUCTUS et AQUEHAUSTUS a Archeria 2. quae species est feudi ser- Victor. Mss. ad ann. 1214. ubi de praelio
Glossario prorsus amandari debent, si vientis, ut a Cl. Cangio exponitur, quod Bovinensi : Ottho timens recessit de
quidem ad puriorem latinitatis sermo- qui possidet, arcum habere pro servitio campo, nee postea reversus est: nam equus
nem pertineant: sed et Aquas ductus et domini, vel Archeriam castri illius ser- ejus cito mortuus est in campo, sed alius
Aquae haustus distinctis vocibus scriben- vare tenetur; atque etiam ex Archeria 3. statim ei redditus est, et statim veloci
dum; non semel eninr legitur Haustus quee Dombensibus rustica domus est a fuga recessit. dimisso vexillo suo in campo,
aquae, ut in leg. 2. ff. de servitutib. prse- colono, qui Archus dici potuit, habitata. scilicet Aquila deaurata cum curru.
dior. rusticor. [** f. per compendium scriptum pro * AQUILJE ROMULE^:. Translat. SS.
* AQUEITATES, Primigeniae aquae par- aquisitionibus.] Arsacii et Quirini apud Mabill. saec. 3.
tes. Arnauldus in Rosario Ms. lib. 2. ® AQUIATICUM, Tributum, quod pro Bened. part. 1. pag. 665:
cap. 7 : Et scitote quod distillacio aquae mercibus per aquam transvehendis exi- Aquilas Rorauleas Noricus ensis
habet fieri in balnea Mariae, eo quod sub- gitur. Charta ann. 917: apud Murator. Regit, ac ducit in omnes penetratorius hostes.
tiliores lapidis partes et sine calore ad torn. 3. Antiquit. Ital. med. aevi col. 198 :
naturam simplices Aqueitates totum ap- Nulla denique magna parvaque publicae [** Aquilas pro legionibus dixit auctor
proximantes per eum distillantur, Aquei- actionis persona... jam dictam ecclesiam, Bell. Hisp. cap. 30, Romuleas positum
tas, abstractio aquas, in Vocabul. com- vel suos homines teloneum, ripaticum, pro Romanas.]
pend. Aquiaticum, vel aliquod. quod publicae AQUILAM IN PAVIMENTO DESCRIBERE.
1 AQUELUS, Fons. Uffingi Monachi parti pertinere debet, aliquam occasionem Vide Gloss, med. Graecit. in 'Ae-uo;.
Carmen de S. Ludgero Episcopo torn. 3. dare compellat. Vide supra Aquagium 2. AQUILAM VERTERE. Ditmarus Jib. 3.
Martii pag. 659. 0 : et Aquaticum. pag. 29 [*# cap. 6.]: Post haec autem Im-
Arida de vero, qui mox rigat ora docendo, 1 AQUICINGTUM, et AQUICINUM, Mo- perator omni studio ordinavit expeditio-
in vitarn puteo salientis Aqueli. nasterium Ord. S. Bened. in Belgio nem suam adversus Lotharium Regem
prope Duacum : sic dictum ab aquis Karolingorum, qui in Aquisgrani pala-
JAQDEMOLUS, ^SpaM-nic, Molitor aqua- quibus cingitur, vulgo Anchin. Hinc tium et sedem regiam, nostrum semper
rius, in Supplemento Antiquarii. Vide Aquicinctenses. Acquicinenses, etc... quas respicientem dominium, valido exercitu
Aquimola et Aquaemolum. occurrunt passim in Scriptoribus et praesumpsit invadere , sibique , Versa
AQUENSE SERVITIUM. Vide Bos Aquen- Tabulariis Belgicis. Aquila, designare. Haec stat in Orientali
sis. AQUIDUCA Medicamina , quoe Graeci parte domus, morisque fuit omnium, hunc
| AQUERE, Supplementum Antiquarii :Hydragoga vocaverunt. Caelius Aurelian. locum possidentium, ad sua earn vertere
Aqueo.fifoeOopat,aquor, haurio. lib. 3. Chronicon cap. 8. regna.
* 1. AQUERIA, Idem quod Aquarium, AQUIDUGTIUM, Aquarium. uSpaytSytov. AQUILAM IN DORSO FIGURARE. Saxo-
Canalis, rivus, vel emissarium. Libert. in Gloss. Gr. Lat. MS. Editum habet Grammat. lib. 9: Interea Sivardus ac
villae de Florencia ann. 1358. torn. 8. uSpaywyeTov , Aquiductium, Aquarium , Biarnus cum 400. navium classe superve-
Ordinat. reg. Franc, pag. 89. art. 18: Aquagium. nientes, bellum Regi manifesta provoca-
Concedimus quod dicti consules soli et in * ACQUIDUGTUS. [Vulgo aqueduc : tione significant: idque statuto tempore
solidum po3sint creare et constituere cu- « Aqu33ductus, non aquiductus. (App. executi, comprehensi ipsius Dorsum plaga
ratores seu gardiatores operum, aedificio- ad Probum, Meyer, text, bas latins. 1, Aquilam Figurante affici jubent, saevissi-
rum, parietum, Aqueriarum, stillicidio- 1. 20.J »] mum hostem atrocissimi alitis signo pro-
rum, fossatorum dictae villae. AQUILA, Lectrum, seu Analogium in fligare gaudentes; nee vulnus impressisse
* 2. AQUERIA, Aqualis, urceus aqua- modum aquilae alas expansas habentis contenti. laceratam salivere carnem. Ubi
rius, Gall. Aiguiere, ad usum sacri confectum, in quo libri Ecclesiastici, Stepharius Stephanius, Saxonis Inter-
ministerii. Obituar. eccl. Lingon. ex qui in Ecclesia leguntur. reponuntur: pres, eum viguisse morem scribit apud
Cod. reg. 5191. fol. 246. r° : Johannes de qua quidem aquilse specie S. Joannes Anglos, Danos aliasque nationes borea-
Gilauco puer nobilis, canonicus Lingo- Evangelistadesignatur. Hugo Flaviniac. les, ut victor ignominia summa debella-
nensis, qui dedit 200. libras... una cum in Chronico pag. 165: Instrumentum vero tum adversarium afflicturus, gladium
duabus Aqueriis argenteis, servitio ma- illud, quod paratum est receptui textus circa scapulas ad spinam dorsi adigeret,
joris altaris deputatis. Vide Aquamanile. Evangelii, Joannes Evangelista in simi- costasque, amplissimo per corporis lon-
| AQUERIUM MOLENDINUM, pro Aqua-litudine Aquilae volantis adornat. Suge- gitudinem facto vulnere, utrimque a
rium. Gall. Moulin a eau. Cbarta Ber- rius de Administrat. sua cap. 32: Aquilam spina separaret, quae ad latera deductae
mund. Abbatis S. Tiberii ann. 1257. in vero in medio chori ammirantium tactu alas repraesentarent aquilinas: ejusmodi
Histor. MS. ejusdem loci pag. 37 : Dedit frequenti deauratam, reaurari fecimus. vero vulnus in Glossario Islandicp
dicto domino Abbati Molendinum Aque- Necrologium Ecclesiee Ambianensis: Id. Bloderne, sive Bladugle, et Blodrisil
rium quod dicitur Opera. Nov. obitus Milonis de Bonavilla et Adae appellari. In bane rem Scriptores Islan-
* AQUESTA, Adeptio, comparatio, emp- uxoris ejus, ac liberorum, et eorumdem. dicos laudat. [*° Vide Grimm. Antiq.
tio, Gall. Acquest, acquisition. Charta pro quorum anniversarii institulione, Jur. pag. 691. num. 7.]
Erardi de Brena ann. 1221. in Chartul. Jacobus dictorum conjugum filius loco * AQUILA, Monetae genus, aquila insi-
Campan. Cam. Comput. Paris.: Post- distributionis dedit nobis Aquilam cu- gnitae. Stat. Petri abbat. Cassin. torn. 2.
quam essent in saisina et tenetura illius pream in choro existentem. super quod Hist, ejusd. monast. pag. 542. col. 1 :
Aquestae sive acquisitionis, etc. legitur Evangelium, et full Aquilae, pre- Qui contrarium fecerit,... solvat qualibet
» AQUESTUS, Eadem notione. Cbarta tium sexies 20. librarum. Gesta Francor. vice Aquilam unam.
ann. 1000. in Append, ad Marcam His- usque ad Robertum MSS. ex Bibl. Loi- 1 AQUILA GALE.E, Contabulatio trire-
pan. col. 955 : Ex Aquestibus parentum selliana, ann. 1014: Porro multis ipsam mis. Acta S. Francisci de Paula torn. 1.
meorum digne mihi succedentibus dono sacratissimam aedem honestavit ornamen- Aprilis pag. 181. A : In eo Sermone B. P.
vel concedo, etc. Libert. Villaefranchae in tis : inter quas Analogium Hispanico me- Franciscus protulit caput e camera et
Ruthenis ann. 1369. torn. 5. Ordinat. reg. tallo fieri fecit fusoria arte compactum, conscendit Aquilam sive contabulationem
Franc, part. 700. art. 9 : Concedimus cui imminet Aquila, alis expansis. Aiglier, galeae. et interrogavit qui essent sermones
eisdem consulibus,... quod pro Aquestibus vocat Charta vernacula Guillelmi Comi- eorum.
suis factis ac etiam pro aliis, usque ad tis Hannoniensis ann. 1409. apud ^Egid. | AQUILA Philosophorum est Mercurius
348 AQU AQU
metallorum, Roeho le Baillif in Dictio- fulvus intelligi potest: nam et Claudia- ductu lib. 11.1. 4. de Canone fruinentar.
nario Spagyrico. nus fulvum Jovis armigerum dixit. Le urb. Romae C. Th. lib. 14. tit. 5.
1 AQUILA, Spagyricorum est sal armo- Roman d'Auberi MS.: * AQUIMOLLIA, ut Aquimola, Molendi-
niacum et aliquando mercurius prascipi- Forqueres point le destrier Aquilant. num aquaticum. Charta Frider. II. im-
tatus, eidem. per. ann. 1221. apud Murator. in Antiq.
\ AQUILARIUS CANONICTJS , Canonicus Quidam Codd. MSS. Joannis Diaconi Estens. pag. 427 : HSBC autem omnia de
hebdomadarius sic dictus in quibusdam habent hoc loco : Aquilino et vivido. certa scientia et plenaria voluntate con-
Ecclesiis, quod ejus nomen in Aquilae SSp" Hadrianus Valesius uti refertur cedimus,.... cum pratis. silvis,.... aquis,
rostro appendatur. Jus habere consuevit in libro cui titulus Valesiana putat, et Aquimolliis, salectis, etc.
nominandi seu prsesentandi ad beneflcia merito quidem, ut nobis videtur, Can-
per suam hebdomadam vacantia. gium deceptum fuisse mala interpunc- * AQUIMOLUS, AQUISMOLUS, Eadem
^ AQUILATUS, Decoratus flguris aqui- tione loci ex Joanne Diac. laudati, sic- notione. Bulla Honorii PP. ann. 1217.
lam repraesentantibus. Exempla vide in que censet hunc locum esse restituen- apud Ughell. torn. 1. Ital. sacrae edit,
Basiliscus et Orthoplumus. dum : Colore aquilino, et (vel potius at) ann. 1717. col. 1193: Casale in integro,
* AQUILEA, Herba valens ad oculos, livido nondum, sicut et postea contigit quod vocatur Antisanum, cum Aquimolo
Gall. Aquilee, in Glossar. ex Cod. reg. cardiaco. hoc est, Gregorius adhuc juve- suo, et Teruniam cum Aquimolis suis.
521. nis et integra valetudine fuscus erat et Charta ann. 1068. ibid. col. 535 : Vendi-
* AQUILETA, diminut. ab Aquila, Gall. subniger; (haec est enim vera notio vocis dimus.... inclitam portionem nostram de
Aiglette. Inventar. S. Capellae Paris, Aquilinus) sed lividus demum evasit, ipso Aquismolo de episcopio S. Gajetanse
ann. 1363. ex Bibl. reg. : Item quoddam postquam Cardiacus factus est, seu sto- ecclesiss.
sanctuarium,.... in quo quidem a longo macho laborare coepit. Vide notam •-• AQUINA, Quo ad malum antenna
tempore defftciunt dues Aquiletx. Aliud Benedictinorum in hunc locum Vitae constringitur, in Glossar. Provinc. Lat.
Gallicum : 11 deffaut deux Aiglettes d'ar- S. Greg, inter ejusdem opera. [** Vide ex Cod. reg. 7657. Vide Anquina et supra
gent. Forcellin. et Interpretes Festi in voce Apiterion.
j AQUILETARIUS, Qui stylo munit liga- Aquilus.] AQUINDAMENTUM, AQUINDARE. Vide
mina, Gall. Aiguilletier. Locum vide in T AQUILIO, xevT^pv Sowv xai erxopitt'wv, Acunydare.
Stigula. Stimulus, aculeus, in Supplemento Anti- * AQUISTARE, Acquirere, comparare,
* AQUILEUS, Nigro, e fuscho, in Glos- quarii, Gall. Aiguillon. emere, Hisp. Aquistar, Gall. Acquerir,
sar. Lat. Ital. Ms. Aliud ex Cod. reg. : :
~ AQUILISIMA, Inculisma, Gall. Angou- olim Acquester et Aquester. Placit. ann.
7646 : Aquileum, fuscum vel nigrum. Vide leme. Hericus mon. in Mirac. S. Germ. 971. inter Probat. torn. 2. Hist. Occit.
Aquilinus. [** De colore Aquilo vide For- Autiss. torn. 7. Jul. pag. 257. col. 1: Elud col. 123 : Exparte aliqua feminie, nomine
cellin. infra Aquilinus. etFestum in voce sane, quod apud urbem Aquilisimam, Hermegutis. per aquesta quse de ipsa
Aquilus.] sive, ut usus frequentior Egolismam cog no- Aquistavit, ipse habere vel tenere debet,
AQUILI, Dsemones, qui in similitudine minal, etc. et proprium habere cupiebat. Ch. ann.
aquilae apparent, apud Papiam et Joan, AQUILIUM, summa pars capitis. Pa- 1338. ex Chartul. 21. Corb. : Par I'us ou
de Janua. Martianus Capella lib. 2 : pias MS. Vide Aqualium. la couslume du pays ou cas ou /tome ou
Diis, quos Aquilos dicunt. [* Glossse in f AQUILONALIS, pro Aquilonaris, in femme bastars Acquestoient aucuns heri-
hunc locum : Aquili, sunt dasmonum spe- Formulari Anglicano pag. 177. tages, etc. Lit. ann. 1371. torn. 5. Ordinat.
cies, qui in forma aquilarum curvo rostro * AQUILONIOR, in Act. Gold. Alamani. reg. Franc, pag. 474 : Et aussi toutes per-
solent apparere. Vide mox Aquilus.] Saxo torn. 2. pag. 49. i. e. magis septemtrio- sonnes, qui Aquesteront heritages en la-
Grammat. lib. 2. Hist. Dan. : Silvanis nalis. dicte ville de Burrey, etc. Unde Acques-
coeunt Aquili. Et lib. 8 : Quern Comitibus | AQUILUM, Antiqui dicebant fuscumterresse dicitur mulier, quae acquirit, in
foris pr&stolari jussis, ingressus duos vel nigrum. Papias MS. Vide Aquilinus. Ch. ann. 1375. ex Reg. 107. Chartoph.
eximiae granditatis Aquilos conspicatur. * AQUILUS, Aliquis habens longum'na- reg. ch. 122 : Et apres,4adite femme, qui
[** Arnobius 3. pag. 108 : Dii Aquili, ce&si, sum; Gall. Becu. Inde Aquilim, Demo- estoit Acquesterresse, I'a depuis le tres-
ravi.] nes, habentes nasos longissimos. Glossar. passement dudit Guillaume son mart.
| AQUILIANA STIPULATIO, est promis-Lat. Gall, ex Cod. reg. 521. Vide Aquili. pourfiz et tenu sa vie.
sio,quse novat omnem contracium. Voca- AQUIMANILE, [AQUIMINALE, AQUIMI- » AQUISVERSUS. Vide supra in Aquas-
bull Jur. utriusque. Per acceptilationem NiLEj Vide in Aquamanile. versus.
et Aquilianam stipulationem, verbis so- AQUIMITI. Vide Acosmeti. ^AQUITANIGA MONETA. Vide Moneta
lemnibus introductum, liberationem fece- AQUIMOLA, Molendinum aquaticum, Baronum.
runt, et pro mittentes, ipsis Domino Duel Aquaria mola : nostris, Moulin a eau. 1 AQUITANIGENUS, pro Aquitanus, ut
et Concilia stipulanlibus, etc. apud Ryine- Gloss. Lat. Graec. ySpaXeT^?, Aquemolus. Francigenus pro Francicus, apud Mabill.
rum torn. 5. pag. 570. col. 2. Idem habe- {iSpo^yXv), Aquamulina. Sic in MS. unde Diplom. lib. 2. cap. 23. ex charta ann.
tur col. seq. Vide Stipulatio.^Bignon. forte Molinum, vox. [Bulla Paschalis 962: Sub imperio Clotharii clarissimi regis
ad Formul. pag. 359. et Marini, I Papiri PP. I. pro Monast. Farfensi ann. 817. Francigeni seu Aquitanigeni.
Diplomatici pag. 347. not. 19. Hi de apud Murat. torn. 2. part. 2. col. 371 : | 1. AQUITARE, Rationem accept! et
abusu, de recto usu huius formulae vide Campos et silvas, prata et aquas, vineta expensi reddere. Gall. Rendre ses comp-
J. C.] et oliveta. et aquimolas cum universis tes. Statuta Ordinis Cisterc. ann. 1189.
| AQUILICES, seu aquae libratores, quiappendicibus. Anastasius Bibl. in Leone apud Marten, torn. 4. Anecd. col. 1265 :
aquarum inventos ductus et modos do- IV. pag. 196 : Aquarum copiam ad popu- Qui habuit in quibuslibet mobilibus penes
cili libratione ostendunt. Codex Theo- lum confortandum. et cseteras utititates se repositum unde se testimonio officia-
dos. 1. 2. et 3. de excusat. artiflcum. humanas, Aquimolasque molentes pleniter liurn suorum et cognitione patris Abbatis
p* et in dig. fr. 6. tit. 7. lib. 50. Vide subministrabant. Idem in S. Hadriano vel Visitatoris Aquitare valeat, et sumtus
Forcell. in voce Aquilex.] pag. Ill : Quam videlicet domocultam sibi per annum nee ceteros providere, reus
1 AQUILICIUM. Festo Pompeio, Aquae- cum massis, fundis, casalibus, vineis, oli- sub poena de non asdificando nullatenus
licium dicitur, cum aqua pluvialis reme- vetis, Aquimolis, etc. Charta Benedicti de teneatur.
diis quibusdam elicitur. Sacrificium pro Prato Episcopi Portuensis, apud Ughel- j 2. AQUITARE, Quietum reddere, im-
impetrandis imbribus Tertulliano Apo- lum in Ital. Sacra : Aquis perennibus, munem facere. Interdum Solvere, dimit-
loget. cap. 40 : Aquilicia Jovi immolatis, cum locis ad Aquimolam faciendam. Adde tere. Charta Willelmi Ducis Aquitan.
nudipedalia populo denuntiatis, coslum Petr. Damian. lib. 6. Ep. 21. Habetur pro Angeriaco inter Instrum. torn. 2.
apud Capitolium quseritis. [** Vide For- passim in Chartis Italicis, cujusmodi novae Gall. Christ, col. 470 : Aquitavi
cell.] molarum aquariarum nulla occurrit enim ibidem burgum S. Johannis de Es-
AQUILINUS COLOR. Joannes Diac. de apud JC. mentio : unde conjectarunt nenda de exercitu et talliata, atque omni
Vita Gregorii Magni lib. 4. cap. 84 : quidam.recentius esseinventum. Verum mala consuetudine. Charta ann. 1194.
Mento a confinio maxillanim decibiliter Augusti tempestate, vel paulo ante Au- apud Marten, torn. 1. Anecd. col. 658 :
prominente, Colore Aquilino et livido, gustum, molas aquis actas. Romse in Praedictis fratribus penitus Aquitavit et
nondum, sicut postea ei contigit, cardiaco. Tiberi primum factas. auctor est Pom- donavit. Chartul. S. Crucis Kemperl. :
Est igitur color Aquilinus idem, qui ponius Sabinus ad Virgilii Moretum : Aquitaverunt in perpetuum : hanc Aqui-
lividus nee forte alius ab Aquilo colore. idque testatur Antipatri Thessalonicen- tationem, etc. Chartul. S. Vincentii
qui Festo fuscus et subniger est, a quo, sis Epigramma, quod a Salmasio in Cenom. fol. 127 : Illi siquidem plegiipost
inquit, Aquila dicta videtur. Gloss. Lat. Notis ad Lamprid. et Solinum refertur. decessum praedicti villani, dixerunt Ma-
Grasc. Aquilum, [x&av. Plautus : Aquilo Agunt etiam de iis Vitruvius lib. 20. heut uxori suss, quod eos erga Judasos
est corpore, statura haud magna. Quod cap. 10. Procopius lib. 3. Goth. Senator Aquitaret. Vide Quietus.
si ab aquila aquilinus color dictus est. lib. 3. Var. Ep. 81. 1.10. C. de Aquse- 1AQUITIARE, Eadem notione in Charta
 ABA ABA ARA 349
anni 1404. ex Archive S. Victoris Guid. ann. 1098. inter Probat. Hist. Sa- chi (de Bellismo) in praedicta foresta nos-
Massil. bol. pag. 360: Et si non possint (porci) tra percipiant pacifice et quiete quercum
AQUIVERGIUM, Aquarum divergium, at ting ere ad suam Aram, faciant in fo- et fagum sitas, stantes,.... alnam et Ara-
diverticulum : vox Agrimensorum. In- resta banita, si voluerint. Alia ann. 1354. blium. Charta Phil. V. reg. Franc, ann.
nocentius : Habet sub se juncina, et foras in Reg. 82. Chartoph. reg. ch. 195 : Cum 1319. ex Reg. 56. Chartoph. reg. ch. 603 :
aquivergia. Idem : Sub se cannicias et res quadam camerula seu Ara porcorum a Nomine bosci mortui accipiuntur salices,
palustres habet, et foris Aquivergia. parte retro seu posteriori dictse. domus. marsalices, tremble. Arable, charme, ti-
f» Goes. pag. 225 et 234.] Gesta quarumdam Soror. Ord. Praedicat. lium, bolum et alnse. Unde efflcitur vo-
* Charta ann. 1336. in Reg. 71. Char- ex Cod. reg. 5642. fol. 9. v°: Deinde jubet cem Arabia supra non aliter esse intelli-
toph. reg. ch. 119 : Ideoque dictam do- earn retrudi in Aram porcorum, ut post gendam.
mum sic superius confrontatam et desi- cruciatus tantos in fetore porcorum per- * ARABODICTA, quasi Arrabona, in vet.
natam, cum omnibus introitibus, exiti- noctaret. Giossar. ex Cod. reg. 7613. [** leg. ex
? us. Aquivergiis, stillicidiis.... deinceps
habeatis. Vide Acqueversium.
* 3. ARA, Sepulchrum, rogus, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7641. [** Gloss, cod.
cod. reg. 7644 : Arrabo, dicta quasi arra
bona, etc. Vide Isidori Origines lib. 9.
* AQDOSARIDS , Emissarium , Gall. reg. 7644: Aram sepulchri, pyram. Virg. cap. 7. sect. 5.]
Evier. Charta ann. 1303. in parvo Ohar- Vide Servium ad Virgil. JSneid. lib. 6. -ARACARE, Fodere interpretatur D.
tul. episc. Paris, fol. 165 : Thomas de vers. 177.] Calmetus : at cum ex sequentibus illud
Autholio asseruit quod a baillivo episcopi ARABAM. Papias : Arabam interpreta- ad fenum spectare videatur, pro Secare,
Paris, tenebat. in domo sua in terra et tur insidias. Ita MS. Codex sed Editus colligere, siccare, accipiendum existimo.
dominio dicti episcopi..... unum Aquosa- habet Araba: vox forte Longobardica. Charta ann. 1121. inter Probat. torn. 2.
rium currentem in viaria, ad unum de- [Hebraicaaradice rrw Insidiari.] [**Idem Hist. Lothar. col. 267 : Libera etiam fa-
narium Paris, census. Vide supra Aqua- glossema in cod. reg. 7644. ut ex Ori- milia ecclesias tres dies singulis annis
rium 2. gene. Ibidem aliud : Arabes, humiles vel debet Aracare, fenumque ad horreum
JAQUOSITAS, Aquosum, palustre. Ger- campestres.] ducere.
vasius Tilberiensis in Otiis Imperial, * ARABARCHUS. Vocabul. Biblicum ex ARACHILD, [Obsequium militare Prin-
apud Leibnitium torn. 1. Scriptor. Bruns- Bibl. reg. ad vocem Ephot: Arabarchus cipi debitum.j Vide Heereschild.
vic. pag. 986 : In terra Walensium... dicitur ab ara et archos, quod est prin- * ARAGIA. Vide infra Aratia.
monies excelsi fundamenta sua in saxis ceps, quasi princeps ar&. Sic principem ARACIUM , [ Grex equorum , Gallice
dUrissimis statuerunt, et in cacumine sacerdotum vocabant. Haras.] Vide Haracium.
tanta Aquositate terra crustatur. quod ubi ARABICI, Hasretici dicti ab Arabia, in j ARACIUNCUL^, Fossae parvas ad ins-
vix pedem fixeris, terram ad jactum lapi- qua sunt orti, dicentes, animam et corpus tar sulci aratri. Papias MS. Ecclesiae
dis moveri senties. simul mori, simul resurgere. Papias. Bituricensis. Ciceroni Aratiuncula est
* Vocabul. compend. : AquosUas, abun- [** Ex Isidor. Origin, lib. 8. cap. 5. set, arabilis terrae portio minima. Vide Ara-
dantia aquae. 59.] De Arabum circa animarum origi- tiuncula.
* AQUS, pro Acus, Gall. Aiguille. Lit. nem , mortalitatem, immortalitatem , ARADA, Aratio. Jacobus I. Rex Ara-
officialis Senon. ann. 1336. in Reg. 82. transmigrationem, etc. consulendus om- gon. in Foris Oscae ann. 1247: Debet
Chartoph. reg. ch. 22 : Item duas duode- nino Abrahamus Echellensis in Historia etiam habere duas bestias de Arada cum
n& diversarum bursarum operum de bro- Arabum cap. 12.13. 14.15. etc. suis apparatibus, si faciat laborare. Id
dura. sex bursas de sirico factes ad Aqum, 1. ARABILIS. Breviloq. Arabilis dicitur est,
c
aratorias.
Gall, a I'esguille. quod est aptum et bonum ad arandum, ARADATORIUS, Ad arationem seu
|1.ARA DIGNITATIS, in qua nulli licet ut terra est Arabilis. Charta ann. 964. agriculturam pertinens. Libert. Lauser-
celebrare, praeterquam Sacerdotibus in ex Tabulario S. Petri Treverensis : Ego tae ann. 1370. torn. 6. Ordinat. reg. Franc,
dignitate constitutis. Hoc privilegio Leo Sigefridus Comes,... dedi ad altare S. pag. 402. art. 15 : Unusquisque ipsorum
IX. Pontifex Max. donavit majus altare Petri... lineam in eadem Marcha, in Co- possit acuere sen, acui facere ferra sua
S. Remigii Remensis anno 1049. statute mitatu Bedensi Arabilem unum, et inter Aradatoria nuncupata vulgaliter relhas.
edito, inquit Mabillonius, Annal. Bene- terram Arabilem et prata jugera 73. et j ARADIA, Gemma ex patria dicta.
dictin. torn. 4. pag. 503 : Ne quilibet praa- quicquid ad eundem arabilem pertinere Eburnea est. Papias MS. Bituric. [*® Ita
ter Archiepiscopum Remensem et loci dignoscatur. Arabilis terrae jugera 106. in etiam in Gloss. 7644. sed leg. Arabica ex
Abbatem, ac septem ab eodem Abbate Traditione Fuldens. lib. 1. trad. 92. Isidor. Origin, lib. 16. cap. 15. sect. 14.
designates Presbyteros Cardinales, in [Sed et apud Plinium Campus Arabilis Alius est Arabicus lapis, de quo idem
principe altari sacra faceret, etc. In hujus legitur.] Gloss, reg. : Arabicus lapis similis est
autem altaris tabula marmorea haec *2. ARABILIS, Qui agriculturae inser- ebori, sine ulla macula. Hie defricatus ad
inscriptio legitur, anteriori ipsius mar- vit, nostris etiam Arable, eadem accep- cutem succum dimittit croco similem, ex
gini eleganti charactere Romano incisa tione, qiiod de bobus praecipue dicitur. ejusdem Isidori Originib. lib. 16. cap.
in haec verba : DE SUMMA HAG DI- Charta Henrici episc. Claromont. ann. 4. sect. 11.1
GNITATIS ARA, FERRO BIPERTITA, 1392. in Reg. 153. Chartoph. reg. ch. 169: ARADRADIT. Vide Aratraib.
SALUTIS MENSA GENTIBUS DI- Dicebamus dictos Jiabitantes dictas villas 1 ARADRIA, ARADURIA, Vide in Ara-
RECTA NORDALBINGORUM IN WE- (Laudozi) habentes boves Arabiles, nobis toria.
LENA. FOLCO. ADALBERO. Quibus lapi- leneri bis in anno facere currum, sive | ARAGADIA, Supellex militaris. Vide
dem hunc ex Nordalbingia seu Saxonia appellatum lo charres. Reg. parlam. To- Hariraida.
Transalbina istuc allatum fuisse pro- los. ex Cod. reg. 9879. 6. ad ann. 1458. ARAGAIGUS, Morbi equini species: Cum
batur. [**dimidiam ejus partem Rents 10. Jun.: La cour condamne ledict Andre in equi ventre fiunt torsiones, et intestina
\\jfelenam sive Neomonasterium perla- Mathieu d rendre et paier doresnavant rugitum faciunt. et indigesta et liquida
tam.] audict abbe de la Chaize-Dieu, acause du emittit stercora, etc. apud Petrum de
j ARA SACRATA, Parvula tabula lapi- prieure dudict lieu de Boschet S. Nicolas, Crescentiis lib. Agricult. cap. 22. ubi
dea consecrata, qua? mensae altaris non tant que ledict Andre sera habitant, et vetus Interpres Gallicus habet Arga-
consecratae superponitur vel inseritur fera feu et lieu audict lieu et tendra deux ratus.
ad sacra facienda. Collect. Concil. His- bceufs ou plusieurs Arables, trois boverees * ARAGIUM, Ager aratorius, simul et
pan. torn. 4. pag. 762. col. 2 : Quod ou corvees de boeufs chacun an. Vide infra tributum, quod ex agris aratoriis pendi-
quando Sacerdos celebraturus est Missam Aratareus. tur; idem quod Agrarium, vulgo Ter-
videat an in altari sit Ara sacrata et 1ARABLA, Arbores tenerae, quas vulgo rage, champart, olim Arage et Araige.
adsint tria tobalia linea per Missale prses- vocamus. Bois Blanc, quales sunt sali- Charta Joan. Trevir. archiep. ann. 1210 :
cripta; et si Ara tabulae inserta sit, an ces, ulmi, tiliae, etc. Chartul. SS. Trinit. Molendinum etiam de Sauz et Aragia,
forte tabula sursum et Ara deorsum versa Cadomensis fol. 49 : Omnes operarii qufe idem Herardus habebat in Maunege.
sit, ut ita reperiat, vertat, ad Missam rite Aveningiae pro mortuo bosco et pro spina Ubi Chart. Frider. II. hujusce connr-
faciendam. et pro Arabia in Haselhot, quilibet dena- matoria habet Arana. Charta Renaudi
| 2. ARA pro Hara, Gall. Stable a rium co- unum. etc. Gall. Erable eadem ar- episc. Tull. ann. 1211 : Quicquid possi-
chons. In veteri Glossario MS. Monas- bor est quae Latinis Acer: qua notione dent apud Maunage in servis et ancillis,
terii S. Andreae Avinionensis: Ara Dei vox Arabia in laudato loco non videtur terris, pratis atgue silvis, et Aragia. quae
et Ara suis, id est, Naut porcorum. accipienda. dictus dominus de Sorceio. Gerardus no-
[sa Versus memorial, in Vocabul. utrius- *ARABLIUS, Acer. Gall. Erable, olim mine, habebat ibidem. Chartul. colleg.
que Juris: Arable. Charta Thomae comit. Pertic. 5. Gengulfi Tull. ad ann. 1257: Ego Sy-
Est Ara porcorum brevis et non ara doorum. ann. 1217. in Reg. forest, comit. Alen- mon, dictus dc Chamblezr quicquid habeo
con. Pertic. ex Cam. Gomput. Paris, fol. et possideo in villa et banno de Manil
* Charta fundat. prioratus de Monte- 50. r°: Confirmamus quod prior et mona- juxta Andeliers in Aragiis, censibus, an-
350 ARA
nuis redditibus.... ecclesiss gloriosissimi
martyris Gengulphi Tullensis do. Charta
Ancellidom. de Joinvilla ann. 1324. in
Beg. 62. Chartoph. reg. ch. 249: Dere-
chiefuns Arages seansen banet ou finage
de ladite yille, que on appelle les Arages
saint Estienne. Lit. ann. 1357. torn. 6.
Ordinal, reg. Franc, pag. 631. art. 3 :
Devront et paieront lesdiz habitans audit
seigneur autantd'Araige comme dedenre,
de toutes labours de charrues qu'il feroni
es bans et finage de Boullaumont et de
Frebecourt. Vide notam ibi et Arativum.
ARAHUM. Lex Kipuar. tit. 10. § 1: Ad
Placitumvenienscum 3. testibusin Araho
conjuret. Tit. 32. § 3 : Cum 7. Rachim-
burgiis in Araho conjurare debet.lit. 33.
| 2 : Sibi septimus in Araho conjuret. Tit.
41. § 1: Si quis ingenuus ingenuum liga-
verit, et ejus culpam cum 6. testibus in
Araho non approbaverit. Adde tit. 77.
Basileensis Editio Legum Bipuar. ann.
1530. passim legit cum aspiratione ha-
raum, quam vocem pro loco consecrate,
vel honorato, a Saxonico a r , vel a r e ,
id est, honor, pietas, deductam putat
Spelmannus: ut sit in araho conjurare,
approbare, in Ecclesia et loco sacrato
sacramentum prsestare. Nam omne sa-
cramentum in Ecclesia et super reliquias
jurabatur, ut est in Capit. Caroli M.
lib. 6. cap. 209. [*•••• 214. ex Oapit. quae
in lege Bibuaria mittenda sunt ann.
803. cap. 12. Vide etiam tit. 67. leg. Bib.
cap. 5.J At Guillimannus lib. 1. de Beb.
Helvet. pag. 80. ait, vocem hanc a Ger-
manico, arnrechten, deduci, sonareque,
coram judicum consilio. [** Schiltero
Arhahum significat locum quempiam
editiorem, et in specie altare, a Germ,
voce erhsehen. ADEL.]
Eccardus [** ad tit. 30. cap. 2.]
Basilicam intelligit : 1°. Quia notum
est, inquit, Sacramentum apud Francos
Christianos, quales Bipuarios fuisse sa-
tis apparet, in Ecclesia et super Beli-
quias juratum fuisse. 2°. Quia Basilica,
Ecclesia, fanum imo omnis locus publi-
cus, ubi jus sub auctoritate Principis
exercebatur, Haruc olim vocabatur,quod
Latinizantes, omni dubio procul, in
Haraum mutavere h. nempe pro c vel ch
posito. Haec Vir 01. [** Vide Grimm.
Antiq. Jur. pag. 794. et 903. 3. ejusdem
Grammat. vol. 2. pag. 297. et Boggium
de Judic. German, pag. 175. not. 225.J
T ARAIARE, Instruere, Gall. Equiper.
Item Ordinare, disponere suo quoque
loco; Milites ad pugnam componere,
Gall. Mettre en ordre, Ranger en bataille,
olim Arroyer, arrayer, mettre en array.
Hispani etiamnum dicunt Arear la casa,
suppellectilem domesticam suo loco
apte disponere. Charta ann. 1322. apud
Bymer. torn. 3. pag. 961: Vobis manda-
mus ut... congregari et Araiari facias ad
resistendum dictis inimicis nostris, quanta
potentius et robustius poteritis.
* Araisnier, nostris olim, eadem no-
tione. Le Boman de Robert le Liable
Ms.:
Quant 1'emperere ot desrainie
Le camp, u furent Araisnie
Li Sarasin, si laidement, etc.
Ubi Desrainier, pro Hostes dispergere,
dissipare, Gall. Mettre en desordre. Vide
Arraiare.
T ARAINAMENTUM, Actio qua quis se
coram judice rem quampiam facturum
promittit, v. g. juraturum, testes adduc-
turum et his similia. Apud Practices
Arrement ab arrhis quae dabantur in
promissionis cautionem. Charta ann.
1385. apud Bymer. torn. 7. pag. 463. col.
ARA ARA
2: Non obstante aliquo Arainamento, pro- toto ducatu Lotharingise servatur usque
cessu, veljudicio contra ipsum Comitem, hodie.
etc. Vide Adhramire. * ARALOGIUM, ex vitiosa dictione, pro
* ARAINUM, JEt, a Gall. Airain, Stat. Horologium. Invent, ann. 1218. inter
Avellae ann. 1496. cap. 156. ex Cod. reg. Probat. torn. 1. Hist. Nem. pag. 67. col.
4624 : Si aliquis faber, vel payrolerius seu 1 : Item in armario Aralogii inveni no-
aciererius... haberet in fusina sua ali- vem coopertoria serica. Vide infra Arre-
quod ferrum, Arainum vel cuprum ad logium.
coquendum seu maserendum et collan- * ARAMEN, ^s, Gall. Airain. Charta
dum, etc. Hinc Araine dicta tuba, buc- ex Archiv. Cassin. inter schedas D. de
cina, Gall. Trompette, quia ex sere con- Montefalc.: Quatuor concas de Aramen.
flcitur. Philippus Mouskes in vita Phil. Vide infra Aramum.
Aug. : » ARAMENTUM, ut mox Araminum, in
Les Araines fit haul sonner.
Glossar. Lat. Ital. MS. : Aramentum, Lo
vaso de ramo.
Bursum : * ARAMINUM, ARAMINUS, ab Ital. Ra-
Moult sonnerent bien les Araines.
mino, Vas ex aere, quod Rame dicunt,
Gall. Airain. Invent, ann. 1389. torn. 3.
Guillelmus Guiart. ad ann. 1214 : Cod. Ital. diplom. col. 366: Araminum
Cors, anacaires et Araines, unum argenti album. Cod. 368 : Araminus
Dont tons poigneis se renvoise, unus argenti albi, cum una vipera et aliis
Font dega el deU tel noise, signis. Vide mox Aramum.
QUA toute la contree estonnent. * ARAMIRE. Vide supra Adramire.
* Arene, in Chron. S. Dion. torn. 3>. fol.*>173:ARAMIUM. Hispan. Sacra torn. 35.
Cum Ararnio de uno jugo de
Collect. Hist. Franc, pag. 311.Haud scio bobes.
an hue spectet vox Araingier, ita ut sit
* ARAMUM, ab Ital. Rame, Ms. Stat.
opifex in Araino seu sere,, in Charta ann. Montis-reg.
1310. ex Chartul. Pontiniac. pag. 229 : cauderarii vendere pag. 268. Teneantur dicti
Ce fu fait presenz Jaquin le coyfier, .... ratum ab Aramo. et pesare suum Aramum sepa-
Jehannin le fil a I'usurier boichier, G-ilet Vercell. lib. 4. pag. 57. r° :divisum. Stat.
Et pro quali-
Araingier, etc.
bet mensura de ferro vel Aramo, etc. Stat.
* ARAJOINTES, Nundinarum, quae Saluciar. coll at. 4. cap. 120 : Teneantur
apud Castrum Caninum habebantur, dicti revenditores garnire omnes mensu-
nomen. Lit. remiss, ann. 1425. in Beg. ras eorum ferro vel Aramo. Vide supra
173. Chartoph. reg. ch. 182 : Comme icel- Aramen.
lui Arnault feust ale a une foire, nommee 1 ARANCANES. Vide Arrancanes.
la foire de Arajointes, seant a Chasteau 8
ARANCARE, Eradicare, evellere, Hi-
Chinon. etc. span. Arrancar, Gall. Arracher. Stat.
* ARAIRIGA, Agriculturae instrumen- civit. Astae collat. 11. cap. 83 : Si aliquis
ta, vulgo Araires. Leudse minut. Car- de Ast vel de posse Asten, terminum
cass. Mss. : Item de saumata Arairigo- Arancaverit vel Arancari fecerit, . . . .
rum, 1. den. Vide infra Arar. amittat pro posna libras centum. Arace-
** ARAL. Charta Lusit. ann. 1116 : mant dixerunt nostri, pro ipsa actione
Unum medium de uno Aral, cum sua casa eradicandi. Vita J. C. MS. :
et cum vinea et cum sua aqua. Pour chou fist Diex 1'arbre esragier,
*ARALDUS, pro Haraldus vel Heral- Mil ans apres 1'Aracemant, etc.
dus, Fetialis. Gall. Heraut, Gesta Franc. Vide infra Arrancare.
I. Sfortiee lib. 24. ad ann. 1458. apud
Murator. torn 21. Script. Ital. col. 652 : , Pomum aureum, idem
Ea re permissa, bellum rex per caducea- quod mox Arangia. Vita B. Columbse
torem, quern Galli Araldum dicunt, Ve- Beatinae Maii torn. 5'. pag. 382.: In ardore
netis indixit. dir& febris aliquando succasset frustulum
ARALIA, ARALE, ABALIS. Domesdei acris Arancii, vel aliqua grana cerasonis;
tit. de Essexia : Silva 20. pore. 10. acr. sed Sacramento altaris Christi virgo re-
prati, 2. runcal, 4. Aralia. 23. pore. 50. fecta prorsus confortabatur.
oves, 24. cdpones, 2. vasa apis. Ubi Aralia * ARANCIUS, Aurancium, malus au-
videntur esse agri ad arationem idonei, rancia, Gall. Granger. Stat. crimin. Bi-
cui opponuntur runcalia, id est, agri per cap. 150. fol. 22. r° : Si quis evulserit
sentibus obsiti. [Charta anni 926. apud aliquam arborem, videlicet citrones, Aran-
Martenium torn. 1. Ampliss. Collect, col. cios. etc.
281 : De parte Franconis et Humberti * ARANCUM, f. pro Haracium, Stabu-
mansos V. et jug era Jill, in villa quse lum porcorum. Vide supra Ara2. Charta
dicitur Brola, et arale unum in villa quse ann. 1382. torn. 3. Cod. Ital. diplom. col.
dicitur Cardonis, cum suis appendiciis. 1567 : Cum domo solariata uno solario, et
Et col. 282. B : Dederunt itaque pr&fati soloriolis cum claustro, puteo, Arancis,
viri... mansos quinque et insuper IIII. horto, pergula. etc.
jugera.... et Arales III. cum eorum ap- * ARANOATUM, Charta seu instrumen-
pendiciis. [Vide Araturia terra et Aral. tum locationis, seu dationis ad censum.
* Araules, nostris olim, eadem accep- Charta ann. 1. Valentin, imper. in Hist.
tion. Charta ann. 1317. ex Chartul. 21. Lugd. pag. 21. col. 1 : Ut prsefati sumus
Corb.: Avons vendu... toute la terre, que vobis cedimus, prseter quod in Arandato
nous aviemes et poiesmes avoir a Bel- ad prsssens servamus nobis. Vide Arren-
le, .... soit en cens, en rentes, en terres damentum.
Araules. 1. ARANEA, Betis subtilioris species,
*ARALITIUS DOMINUS, Cui aragium qua capiuntur aviculae : describitur a
seu agrarium pertinet, Gall. Seigneur Petro de Crescentiis lib. 10.de Agricult.
terragier. Charta ann. 1033. Inter Probat. cap. 23.
torn. 1. Hist. Lothar. col. 545 : Si quis | 2. ARANEA, Fibulae species, forte sic
autem de familia hac, vel advena in banno dicta quod in modum retis subtilioris
sanctas Crucis hsereditatum mortuus fue- sit efformata. [* Clathri potius, cujus
rit, si equum, vel bovem, vel quidquid forma ad reticulum propius accedit.]
melius in mobilibus reliquerit, indigena Acta S. Germani Episc. torn. 7. Maii
capitali, et advena Aralitio terrse domino pag. 549 : In uno brachio argenteo cum
dare debebit; quod in Nidensi pago et in bordura, infra concavum clausum sive
 AM
frmatum Aranea argentea, fuit repertus
sacculus quidam.
* ARANEUM. [Aquosum. DIEF.]
1 ARANGA, apud Spelmannum pro
Arenga : quod vide.
ARANGIA, Ital. Arancio, Kiliano Aran-
je-appel, Gall. Orange, malum citrinum,
quod Scholiast® Nicandri vepav-tfiov. My-
repso, vepavT?ia, arbor, quse mala fert
aurea. Matth. Silvaticus : Pomum Aran-
tias, id est, citrangulum, vel citromelum.
Hugo Falcandus: Videas ibi et lamias
acetositate sua condiendis cibis idoneas,
et Arangias acetoso nihilominus humore
plenas interius, quae magis pulcritudine
sua visum oblectant, quam ad illud utiles
videantur. [Oomputus ann. 1333. et seqq.
in Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 276 : Apud
Scaulum in primo jardeno ubi Dominus
accepit fructus Arangiarum et limum
cellorum, pro ipsis fructibus et uno pan-
nario taren. l.j Vide Salmasium ad So-
linum pag. 955. [et Acripomum.]
jl. ARANGIUM, Aurea malus, Gall.
Granger. Computus ann. 1333. et seqq.
in Hist. Dalphin. torn. 2. pag. 279 : Item
pro arboribus viginti de plantis Arangio-
rum ad plantandum... taren. 10.
* 2. ARANGIUM, f. Stabulum porco-
rum. Inquisit. ann. 1371. in Access, ad
Hist. Cassin. part. 1. pag. 433. col. 2 :
Item ferragnale unum cum Arangiis, et
cum aedificio verlasciorum juxta mcenia
terras. Vide supra Arancum.
* ARANIS. [Lusorium. DIEF.]
ARANSCARTI.Lex Bajuvar. tit. 12. cap.
8 : Si quis messes alterius initiaverit mar
leficis artibus, quod Aranscarti dicunt.
Ubi Lindenbrogius : Aran spica est fru-
menti, sive arista, et cart, laesio, sive
fissura, unde et lidiscarti, orscrati, etc.
de quibus suis locis. Est igitur Arans-
carti, maleficium sortilegorum, quo aris-
tas sive spicas inanes ac vacuas faciunt,
non vero auris abscissio, uti vult Vos-
sius. [w Vide Grimm. Mythol. German,
pag. 268.1
* ARANTEA, Bambis, in vet. Glossar.
ex Cod. reg. 7641. [«* Gloss, cod. reg.
7644: Bombix, aranea.]
ARANTINUS PABOPSIS. Cyprianus lib.
1. Vita S. Caesarii Arelat. n. 17 : Custp-
diens illud, quod Dominus [fecit cum] in
Arantino Paropside tinxit panem, non in
argenteo vase. [Et discipulis praecepit non
possidere aurum neque argentum. Deri-
vatum videtur ab apouo;, inquit Mabil-
lonius in Actis SS. Ord. S. Benedict!
saeculo 1. pag. 664. quod rem fragilem
signiticat, quale est vas figulinum vel
vitreum.l
* ARANUNCULffi, in Glossar. ex Cod.
reg. 7613. pro Araciunculae. Vide in hac
voce.
* ARANZADA, vox Hispanica, Juge-
rum, Academ. Hispan. Tantum terrae,
quantum par mulorum uno die arare
potest. Charta de eccl. S. Vincent, in
Hisp. ex Chartul. Cluniac. : Colemus
etiam vineas, quae jacent incultae, vide-
licet Ixx. Aranzadas. Vide infra Aren-
zada.
* ARAO, ABRAO, Idem quod Mixtura,
miscellum frumentum, nostris Bled me-
teil. Vide Mixtum 2. Quo etiam sensu
accipienda infra vox Arro. Charta Guil-
lel. de Levias ann. 1215. inter Probat.
torn. 3. Hist. Occit. col. 249: Dono et
concedo... tibi Raymundo Segerio abbati
domus Bolbonae... Ires modios de blati, in
uno quoque anno in messibus, scilicet
duos modios de Araone, et unum modium
frumenti. Alia ann. 1314. in Reg. 50.
Chartoph. reg. ch. 74 : Item duos sexta-
rios, sex punherias Arraonis, partionibus
ARA
computatis, valet pro sextariosex solidps...
sex punherias Araonis et decent solidos.
Admortizatio pro eccl. Narbon. ann.
1406. in Reg. 161. chap. 137: Item partio-
nes seu taschas Arraonis seu mixtures.
Vide infra Rao.
1. ARAP, Raptus. [Gall. Rapt, Larcin,]
Assisiae Hierosolym. MSS. cap. 97 : Qui
veaut appeller homme d'Arap, ou de 6rt-
sure de chemin, ou de force quelle qu'elle
soit, etc. Cap. 98: Et se feme qui ait Ba-
ron, veaut faire apeau du murtre, ou
d'omecide, ou d'Arap, ou de brisure de
chemin, etc.
* 2. ARAP, PIS, Lo ancino de ferro, in
Glossar. Lat. Ital. MS.
ARAPAGARE, Effodere, vel sculpere ab
area, et ponitur simplidter pro effodere,
et componitur ab area, etpagus, quod est
villa. Arapagatus, ab area effosus. Unde
Plautus in Aulularia : Aurum milii intus
Arapagatum est. (Editio habet harpaga-
tum) Ita Joannes de Janua,cui ut assen-
sxim in omnibus det Lector, baud velim.
Vide Harpagare.
ARAPENNIS, ABEPENNIS, ARIPENNIS,
ABIPENNUS , ABPENNIS , ARPENTUM ,
AGRiPENNus,etc. Voces unius ejusdem-
que signiflcationis, quarum qussdam
veteribus Scriptoribus etiam notaa ;
mensura, qua finitores et agrimensores
agros metiuntur, quam cum jugero vel
jurnali, vulgo confundimus. [** Vide
Forcellin. in voce Arepennis et Burman-
num ad Antholog. latin, vol. 2. pag.
659.]
ABAPENNis.Vetus auctor deLimitibus
agrorum pag. 311 : Arapennis, quern
semijugerum dicunt, id est, quod et Actus
major, habens undique versum pedes 210.
perticas vero 12. Alius pag. 297: Actus
quadratus undique finitur pedibus 120.
hunc Betid Arapennem dicunt, etc.
ABEPENNIS, apud Columellam lib. 5.
cap. 1.
ABIPENNIS. Glossa MS. ad Caii Insti-
tut. in Cod. Bibl. Regiae 1197 : Jugerum
in longitudine pedes 240. in latitudine
220. Aripennis est semijugerum in longi-
tudine pedum 120. in latitudine 170. duo
Aripennes jugerum faciunt, qui est cen-
tuna. Occurrit apud Festum et in Notis
Tyronis : praeterea apud Gregor. Tu-
ronens. lib. 1. Hist. cap. 6. in Legib.
Wisigoth. lib. 8. tit. 4. 125. lib. 10. tit.
10.114. et apud alios, a nobis mox lau-
dandos.
ABIPENNUS, apud Joannem VIII. PP.
Ep. 122.
ABIPENDIUM VINE.Ei, in Tabulario
Conchensi in Ruthenis ch. 159. 161. et
alibi
0
non semel.
ABIPENDUS. Testam. Hugon. episc.
Tolos. ann. circ. 960. inter Probat. torn.
2. Hist. Occid. col. 106: Ipse casalis....
remaneat Bernardo filio Grimaldi, excep-
tos illos quatuor Aripendos, quos tenet
Bernardus dispensator.
ABPENNIS, in Decretione Chlotarii
Reg. § 13. et apud Reginon. in Chronic,
pag. 19.
AGRIPENNUS. Tabularium Vindoci-
nense Thuani ch. 20 : Notum, etc. dom-
num Germundum fratrem nostrum 30.
Agripennos emisse, etc. Ch. 66: Dat simi-
liter alios duos Agripennos vinearum.
Chart. 55 : Habebat vine& Agripennum
unum alodialiter immunem. Adde Char-
tarn 343. Charta Gaufredi Comitis Mau-
ritaniae in Biblioth. Clun. pag. 542 :
Vicum v Ecclesiss etiam supramemoratx
adjacentem cum decem prati Agnpennis.
Adde pag. 545.
AGRIPENNA. Ordericus Vitalis lib. 5 :
ARA
Et duas vinearum Agripennas.... dedit
Adde pag. 587. 777.
AGRIPENNIS, apud eumdem Orderi-
cum Vital, lib. 5. pag. 591.
AGRIPENNII AGRI apud Papiam, illi
dicuntur, qui non in toto quadrati, sed
in longo sunt.
AGRIPENNALES et AGRIPEDALES PER-
TIC.E. in Chr. Besuensi, pag. 525. quae
alibi Arpennales dicuntur. Charta ann.
877. in Tabulario S. Benigni apud Pe-
rardum pag. 155 : De alio vero fronte
strada piiblica pergit, et habet in longum
perticas Agripedales 36. et per transver-
sum perticam unam, etc. Adde pag. 156.
159. Vide Pertica.
ARPENTUM. Lex Bajuv. tit. 1. cap. 14.
i 2. Pratum Arpento uno claudere, etc.
Charta Caroli Crassi Imp. torn. 7. Spi-
cilegii Acheriani pag. 185 : Colonicam
unam... cum sex Arpentis ex vinea.
* Charta ann. 1255. ex Tabul. com-
mendariae Trecens.: Duo mille et 500.
arpenta nemoris... mensurata adArpenta
Trecensia, quse continent sex percas de
grosso et tringinta de longo. Arpentum
regale, in Ch. ann. 1317. ex Reg. 53.
Chartoph. reg. ch. 311.
Non una autem eademque est aripen-
nis in Gallia nostra mensura : Nam Ar-
pennis Parisiensis constat 100. perticis,
pertica vero 22. pedibus, quae in quadra-
turn redactae, dant 220. pedes, hoc est,
10. perticas pro latere jugeri quadrati,
quod 48,400. pedibus quadratis constat:
quapropter nostrum arpentum Romano
jugero majus est, quod pedes 28,800.
complectebatur. [Pertica Parisiensis 18.
pedibus solum constat. Mirum hac in
re deceptum fuisse virum pruderitissi-
mum.J
Arpennis Nivernensis constat 4. quar-
teriis, seu quartis, quarteriae 10. tesis,
(toises) tesae 6. pedibus, pes 12. pollici-
bus. Consuet. Nivernens. cap. 37 art. 23.
Arpennis Perticensis constat 100. per-
ticis, pertica 24. pedibus, pes 13. pollici-
bus. Consuet. Pertic. art. 39.
ARPENNIS DUNENSIS constat 100. per-
ticis, pertica 20. pedibus. Consuet. Du-
nens. art. 51.
ARPENNIS DE MARCHES^IR, 100. chor-
dis, chorda 22. pedibus. Ibid.
ARPENNIS PICTAVENSIS continet 80.
passus in latera singula. Consuet. Pic-
tav. art. 197.
ARPENNIS COMITATUS MARCHLE, idem
continet quod sexterata. Consuet. March,
art. 426.
ARPENNIS MONTARGENSIS , continet
100. chordas, chorda 20. pedes, pes 12.
pollices. Consuet. Montarg. cap. 22.
art. 22.
ABPENNIS GLAROMONTENSIS in Bello-
vacis constat 100. virgis, virga 26. pedi-
bus. In quibusdam locis constat tantum
72. virgis. Consuet. Claromont. art. 241.
ARPENNIS, seu Jornale apud Armori-
cos constat 20. chordis in longitudinem,
et 4. in latitudinem extensis, chorda
vero 24. pedibus regiis. Consuet Brit,
art. 263.
ARPENNIS silvae, in Ducatu Burgun-
diae, constat 440. perticis; Jurnale terrae,
vineae aut prati 860. perticis.
* ABPENNIS PAMPILONENSIS. Charta
ann. 1341. in Reg. 74. Chartoph. reg. ch.
643: Item quod dicta arpenta perticentur
ad mensuram, ad quam dicta villa de
Pampilona fuit in fundatione dictas villas
perticata; quae pertica continet decem
palmos ad mensuram Ruthenensem, et
arpentum continet acxxij perticas in lati-
tudine et in longitudine Ixiiij.
ABPENNIS interdum pro territorii fini-
352 ARA
bus, districtu, seu banleuca sumitur.
Tabular. S. German! Paris. : Vicarii de
Pirodio infra Arpennos villas nullam ha-
bent viariam, neque aliquid ibi accipiunt.
etc. Occurrit ibi pluries.
Recte porro observat Spelmannus,pos-
terioribus saeculis vocem Aripennis non
alias fore usitatam reperiri, quam in
vinearum aut pratorum mensurationi-
bus, quod quidem yerum esse firmabunt
loci aliquot ex Scriptoribus et Chartis
desumpti, quos hie describere operas
pretium videtur. Testamentum S. Cae-
sarii Arelatensis Episcopi: Plus minus
centum Aripennes vineae, et trecentorum
modiorum campos reservavimus. Infra:
De vetere vinea vix 30. Aripennes contu-
limus. Gregor. Turon. lib. 5. Hist. cap.
29: Statutum enim fuerat, ut possessor de
propria terra unam amphoram vini per
Aripenne redder et. Hariulfus lib. 3. cap.
7. pag. 495: De terra setici sex. et de vi-
nea Aripennes octo. Charta Caroli Crassi
mox laudata : Cplonicam unam.... cum
sex Arpentis ex vinea. Ita etiam passim
in Domesdei, quern laudat idem Spel-
mannus, in Tabulario Vindocinensi, uti
constat ex Chartis, quas descripsimus,
in Charta Odonis Regis apud Beslium
in Ducibus Aquit. pag. 210. et Rangen-
fredi Episcopi Carnotens. apud Duches-
nium in Histor. Monmorenc. pag. 6.
Adde Probat. Hist. Castrovil. pag. 5.
Jam vero de vocis etymo, vetus auc-
tor de Limitibus pag. 297. Arapennem
ab arando dictum scribit, a quo hause-
runt Isidorus lib. 15. Origin, cap. 15.
Papias, Ugutio et alii.
Columella lib. 5. cap. 1. vocem Galli-
cam esse ait, Josephus Scaliger, et Sal-
masius ad Solinum volunt Aripennem
dictum quasi arvipendem, quia arvipen-
dio, id est, funiculo, agros olim metie-
bantur. Gloss. Lat. Graec. Arvipendium,
ffxoTvo? yetopeTpcxoi;. Nee obstat, inquit
Salmasius, quod verbum, pendere, de
ponderibus tantum accipiatur, cum et
certum agri modum libram dixerint etiam
veteres, ut auctqr est Hygenus. Charta
Gosleni Episcopi Carnotensis anni 1155.
in Tabulario N. D. de Josaphat: Arvi
pennum ad hortum faciendum.
* ARAR vel ABARE, Aratrum, Gall.
Charrue, olim et maxime Occitanis,
Araire, Arere, et Areyre; quibus est
pertica absque rotis, octo circiter pedum
Tonga, habens in quadrum semipedem:
ad cujus anteriorem partem junguntur
animalia aratoria, ad alteram verq ins-
trumenta arationi necessaria alligan-
tur ; Hispan. Arado. Consuet. Dumben-
ses MSS. arm. 1325. art. 25 : Nullushomo
dictorum nobilium non potest nee debet
pignorare, alium hominem de bobus li-
gatis, nee de ligone neque de triente,
nee de Arare, curru, etc. Lit. remiss,
ann. 1443. in Reg. 176. Chartoph. reg.
ch. 282 : Icellui Dupont tenant en samain
une petite cognie, dont il appareilloit son
Araire. Alias ann. 1458. in Reg. 187.
ch. 315: Jehan le Maine geta a icellui
Laurens laditte estoyne de charrue on
Araire. etc. Une piece de bois de I'Areyre,
icelle piece de bois nommee estene, in aliis
ann. 1469. ex Reg. 196. ch. 93. Arere, in
Mirac. MSS. B. M. V. lib. 2:
Car qui sa main met a 1'Arere,
S'arriere lui regarde un pas,
Du regne Dieu digne n'est pas.
Neque alia notione Areau, in Lit. re-
miss, ann. 1459. ex Reg. 190. ch. 24:
Quant les supplians laissoient leur Areau
et autres habillemens de leur labouraige.
Et Ayreau, in aliis ann. 1457. ex Reg.
ARA
189. ch. 186: Le suppliant print.... ung
Ayreau fourni de coustre et de souef. At
vero Aree dixerunt, pro Sulcus, Gall.
Sillon. Lit. remiss, ann. 1400. in Reg.
155. ch. 115: Jehan Vidal d'une agul-
lade, qui est la verge ou baston dont I'en
poing et fait aler les buefs en I'Aree....
Ledit Vidal arroit ou labouroit en une
certaine piece de terre.
* ARARE, Habitare. incolere, in vet.
Glossar. ex Cod. reg. 7613. [** cod. 7644.
ut ex Virgilio. f. respexit JSn. lib. 2.
vers. 780.]
* ARARIUM. Vide supra Aragium.
j ARAS, id est, operis Atrebatici, Gall.
a'Arras. Testament. Richardi II. Regis
Angl.Apud Rymer. torn. 8. pag. 76. col.
1: Omnes vestes de Aras nostro rema-
neant successori. Vide Arras.
* ARASARE, Adsequare, ad solum di-
ruere, Gall. Raser. Charta ann. 1377.
inter Probat. torn. 2. Hist. Nem. pag.
335. col. 2: Quod clausura fontis rema-
neatf et rivus sive fossatum acumuletur
et Arasetur in totum. Vide infra Ar-
rasar.
ARASCILD, ARSCILD, ARISCHILIT. [Ob-
sequium militare Principi debitum.]
Vide Heereschild.
* ARASSA. Joan. Demussis in Chron.
Placent. ad ann. 1388. apud Murator.
torn. 16. Script. Ital. col. 583 : Et primo
communiter utuntur.... cortinis de tela
circumcirca dicta lecta, et etiam banderiis
de Arassa. Id est, d''Arras, operis Atre-
batici. Vide Aras, et Atrabaticse Vestes.
* ARASTARIUM, perperam, ni fallor,
pro Avastarium. Vide infra in hac voce.
* ARAT, impersonale, i. Convenire. ad
ornatum pertlnere. Glossar. Gall. Lat.
ex Cod. reg. 7684. [** f. leg. aptat.]
ARATA. Charta Henrici Ducis Bava-
riae ann. 1276. in Metropqli Salisbur-
gensi torn. 2. pag. 339 : Adjicimus etiam
de gratia speciali, ut provisores dicti
Ccenobii de hominibus in suis prsediis
residentibuSf quoad debit a, Aratas, vitu-
peria, tractus gladiorum. et violentias
quascumque, perpetuam Isssionem, quas
vulgo lem dicitur, non inferunt, judicore
valeant. Ubi lem, vel leme, est mutilatio,
vitium, Kiliano.
1 ARATARE, pro Arare. Polyptych.
Fiscanense anni 1235: Et debet dimi-
diam acram Aratare ad hiemalia et di-
midiam acram ad tremeis.
* ARATAREUS , pro Aratorius. Charta
Ludov. comit. Andegav. ann. 1372. in-
ter Probat. torn. 4. Hist. Occit. col. 309:
Volumus quod non fiant executiones pro
prsedictis, contra aliquem habitatorem
dictarum senescalliarum. in animalibus
Aralareis. Vide supra Arabilis 2.
ARATER, pro Aratrum, apud Hyge-
num de Limitibus, non uno loco: Quo
falx et arater ierit.
* ARATIA, vel ARACIA, pro Haracium,
ut videtur, Gall. Haras. Constit. MSS.
Caroli reg. Sicil. : Item magistri pas-
suum, magistri massariarum, magistri
Aratiarum et magistri forestarum, etc.
ARATICUM, Agrarium. [Tributum ex
agro pensum.] Tabular. S. Remigii Re-
mensis : In Luperiaco est mansus domi-
nicatus, cum sediftciis et viridario. Sunt
ibi avergarise in. ubi possunt seminan de
sigilo modi xx. de terra forastica cultures
IV. campi n. recipientes semine speltas
modios CCCXX. ubi possunt colligi de fozno
carrucss vin. Pasql. map. Theutarius
ser. ten. mans, seruil. i. arat. hibernat,
sat, map. i. long, pertic. lat. in. facit,
corrogat. n. asstivant, sant, simul donant
Araticum de omni conlaboratu pull. in.
ova xxv. ligni car. i. aut den. nil. clau-
ARA
suram car. tempore yindemix dies xv.
aut din. n. facit brazium, et vigl. caropr.
et omne servitium sibi injunctum, etc. Ubi
observandse voces, arat, hibernat. sat,
etc. quae servitutis speciem denotant,
ratione cujus tenentes, et qui operas
debebant arare tenebantur terras domi-
norum intra manerium suum: quod
arare et herciare ad curiam domini, vo-
cat non semel Domesdei: quod etiam
habetur in Lege Bajuvar. tit. 1. cap. 4.
Idem Tabularium : Omnes mansi donant
Araticum, in tertio anno decimam de ver-
vecibus. Alibi : Facit in anno corrogat.
4. donat Araticum extra avergariam et
pratum, foetam 1. cum agno, et annicu-
lum 1. pullos 3. etc. Ibidem : Donant
Araticum de hibernatica, de ordeo, etc.
Ibidem : Omnia mansa donant Araticum
et decimam de vervecibus. Vide Arati-
vum.
* ARATILLI dicuntur porri vinese, in
Glossar. medic. Simonis Januens. ex
Cod. reg. 6959. Aldui Lat. Ital. MS:
Aratili, orum, Lo seme del uva. Vide in-
fra Aristillum.
* ARATIO, Quantum terras uno aratrq
arari potest, idem quod Aratrum; nisi
sit corvatae species, qua vassal li tenen-
tur ad agros domini arandos. Bulla Ce-
lest. III. PP. ann. 1196. inter Probat.
torn. 1. Annal. Prsemonstr. col. 696 :
Arationes terrarum, quas vobis dederunt
Mainerus Abbatisvillas et filii ejus. Vide
mox Aratura 2.
| ARATIVA, Supellectilis seu orna-
menti species, ut opinor, vermiculata,
Gall. Marquetee, faite de pieces de rap-
port. Sic dicta, si conjicere fas est, quod
hujusmodi opera lineis seu sulcis quasi
aratro factis distinguatur. Locum vide
in Maneficium. Videsis etiam Aratiun-
cula.
j ARATIUNCULA, Joanni de Janua est
fossa parva quss instar sulci aratur. Lib.
3. Regum 18. 32 : Fecitque aquasductum,
quasi per duas Aratiunculas in circuitu
altaris. Alium locum vide in Vermicula-
tus, ubi dicitur Vermiculatus duci a
vermibus, qui rodendo ligna varias fa-
ciunt Aratiunculas, quse in modum yi-
neae conducuntur. Hinc, uti conjicio,
Arativa de qua mox dictum est. Vide
Araciunculss.
ARATIVUM. Lex Alemann. tit. 22:
Qualiter servi Ecclesiss tributa solvere de-
bent : Ancillas autem opera imposita sine
neglecto faciant, serui dimidium sibi, et
dimidium in dominico Arativum reddant.
Idem quod Agrarium in Lege Bajuvar.
tit. 1. cap. 14. § 1. [Lindenbrogius in
Glossario ad calcem Codicis Legum
Antiquarum Arativum reddere yertit,
Opus ruri facere arando: quod si vera
est interpretatio non unum sunt Arati-
vum et Agrarium: cum Agrarium sit
tributum ex agro pensum : quod vulgo
vocamus Champart.]
* ARATIVUS, Arabilis, arationi aptus.
Unam petiam terras Arativas, in Charta
ann. 1328. inter Probat. domus de Gondi
pag. 87.
* 1. ARATOR, Rusticus, in vet. Glossar.
ex Cod. reg. 7641.
* 2. ARATOR, pro Aratrum, in Inven-
tar. ann. 1361. ex Tabul. D. Venciae :
Item unum Aratorem garnitum. Vide
supra Arar.
ARATORIA, Terra ex agro culto sum-
pta ad Invesiituram. Formulae veteres :
Notitia traditionale, ... illi delegavit...
ipsas res de quantum in sua largitione
loquitur, vel insertetm est, ante fronts ho-
minibus per hostium et Aratoria visus fuit
consignasse. Alia Notitia traditionis ibid:
 AM
Qualiter veniens illejcKe illo in villa ilia
ante bonis hominibus per hostium et Ara-
toria, seu terra, et herba, ab homine all-
quo nomine illo rem itlam visus fuit tradi-
disse. Alia formula habet: Per terra, et
per herba, et per hostium visus fuit tradi-
didisse. Alia denique: Per terra el herba,
per hostium et Aratura, etc.
ARATORIA, Agri aratorii, in leg. 7. 0.
de Bonis proscriptor.: Quid in vineis.
olivis, Aratoriis pascuis fuerit inventum.
Terra Aratoria, in Capital. 2. ann. 813.
cap. 19. in Charta ann. 799. apud Bol-
land. 26. Mart. pag. 634. et in alia apud
Ughellum torn. 5. pag. 656. 657. et alibi
passim.
ARATURIA. Tradit Fuldens. lib. 1:
Absque 22. jugeribus inter prata et ter-
rain Araturiam. Alibi : Trado in loco,
qui dicitur.... de terra Araturia 40. ju-
gera. Passim ibi. Vide pag. 462. 521.
S8o^Arduria lib. 1. tradit. 25.
ARADRIA, Eadem notione in Tabula-
rio Brivatensi ch. 188 : Et terra Aradria
una, quae ad ipsam casam pertinet.
ARATRIA. Ibidem ch. 214 : Vineam
unam cum Aratriis, cum ortis et campis,
ARADURIA. Ibid. ch. 293.
ARATRAIB, ARITRAIB. Lex Longo-
bard. lib. 1. tit. 19. cap. 25.: Si casam,
ubi viri habitant disturbaverit, componat,
sicut in hoc Edicto legitur, Aratraib, id
est^sibi tertiam. Ubi Edictum Rotharis,
Regis Longobard. tit 105. § 28. habet
havit rabid. [** Murator. 382. ubi ara-
traib. Glossar. Longob. in cod. Cavensi
legum Longob.: Aritraibus, id est soli-
dos nurtgentos. An etymi ratione sepa-
randum arat sive arit et raib ? Ita
efficeretur domus spoliatio; ard enim
Saxonibus habitatio et robh, spoliatio.
Vide Schmelleri Glossarium.'] Papias :
Aritraib, id est, sibi tertiam in Lege. Ita
in 2. MS. Editus vero : Aritraib. id est,
5. tertia in Lege. Ugutio : Aratrapap, id
est, dominicum <* sequitur. Aradradit, id
est, cum justitia, i. consolidus. Sic in
MSS. In Cod. Navarraeo : Aradradip,
cum justitia, i. solidus. [Vocabularium
Goticum a Grotio collectum apud Mu-
rat. torn. 1. part. 1. pag. 370: Aratreit.
Har-treit, Pars tertia, male Aratreib] ;
In MS. Hariraib ; sed scribendUm Hari-
tra.it. [** Aratraib vox nihili est, verba
sunt Schilteri, et lectio plane corrupta,
nee a Papia intellecta. Res ipsa, quam
intendit Rotharis rex extat in principle
hujus ipsius tituli, (Roth. 146.) ibi : Si
quis casam alienam hasto animo (volun-
tarie) incenderit, in triplum earn, quod
est tertia sestimaiione pretii.... restauret,
et hoc est quod adjecta interpretatio
vult, i. e. sibi tertiam, puta 33Stimatio-
nem. Legendum enim Warit trait, ses-
timationem tertiam; nam Warit, Germ.
Wserth, sestimatio est, trait, Germ, dritt,
tertia. ADBL.]
* ARATRIA, Ager arajtorius. Charta
ann. 864. ex Cod. reg. 9612. X : Dede-
runt.... ecclesiam in honore S. Marias
constructam Jussiaco villa, cum mansis,
et hortis. et pratis, et vineis, et Aratriis.
Similiter et in villa Lubiriaco mansum
et hortum, cum Aratria una et pratellos
duos. Alium locum vide in Aratoria.
1. ARATRUM, Idem quod Carrucata
terras quantum terrse uno aratro arari
potest. Helmodus lib. 1. cap. 12 : Daba-
tur autem Pontifici annuum de omni
Wagirorum... terra, tributum. quod sci-
licet pro decima imputabatur de quolibet
Aratro mensura grani, et 4. resticuli lini,
et 12. nummi puri argenti... Slavicum
vero Aratrum, par bourn aut unus confi-
I 45
ARA ARB 333
tit equus. Adde cap. 14. Idem cap. 88 : 1 ARATURIA, Terra arabilis, in Tradit.
Porro Slavicum Aratrum perficitur duo- Fuldens. Vide Aratoria.
bus bobus et totidem equis. Vita B. Ma- 1 ARAUCA, Ornamentum Ecclesiasti-
riani Abbatis Ratisp. cap. 4. n. 20. Ti- cum. Vetus Catalogus vasorum et totius
neas 2. ac 7. Aratra in Austria Deo et B. supellectilis Ecclesia? S. Martialis Lemo-
Jacobo destinavit. Occurrit ibi non se- vic. anno 1227 : Item duse Araucse de ce-
mel, et cap. 5. et 6. Will. Thorn, in rico. Vide Arrancanes.
Chron. ann. 616 : Hoc manerium est 30. * ARAVIGLIANTIA , Rixa , jurgium,
Aratorum. Et ann. 687: Idem Rex dedit Gall. Contestation, querelle. Stat. Taurini
eidem Abbatissas terram duorum Aratro- ann. 1360. cap. 334. ex Cod. reg. 4622. A :
rum, etc. Passim apud hunc Scriptorem. In rixis et Aravigliantiis et causis crimi-
Vulgo dicimus: Une ferme, ou une terre nalibus, eorum (vicarii et judicis) arbi-
d'une ou de deux charrues, ou plus. [Vide trio. inspecta negotiorum et personarum
Miraei Opera diplom. edit. 1723. torn. 2. qualitate, possint et valeant imponere
pag. 1189. col. 1.] pcenam. Idem quod supra Appiglantia.
* Charta Phil. Pulcr. ann. 1307. in Vide in hac voce.
Lib. rub.' Cam. Comput. Paris, fol. 197. 1 ARAYRAGIUM. Sic scribitur inPaten-
v°. col. 2 : Concedimus quod... habeant... tibus Litteris Caroli Regis Sicilias ann.
quindecim modios et oclo sextaria avenss... 1270. et Archivo S. Victoris Massil. Vide
super Aratro seu sus la charrue de Triel. Areragium.
•-• AD ARATRUM REDUCERE, Ad solum %. ARAZZO. [Italis tapisserie, tenture.
diruere, evertere, Gall. Passer a la char- « Aule... parate fueruntpannis de Arazzo
rue. Arestum ann. 1390. 27. Aug. in et aliis pulchris usque post recessum
vol. 8. arest. parlam. Paris: Petebat ducis. (Diar. Burchardi, p. 263. an.
procurator noster dictam villam Novi 1487.) »]
Castri ad Aratrum reduci. - ARBALESTANUS, Balistarius , idem
ARATRUM CIRCUMDUCERE, in Lege qui Arbalista 2. Comput. MS. fabricae S.
Bajuvar. tit. 17. | 2. Petri Insul. ann. 1400: Receptum de le-
** 2. ARATRUM, Multitude hominum, gatis et jocalibus. Item pro quodam pour-
quaacommuni quodam nexu et vinculo point , dato per unum Arbalestanum,
in unam societatem colligitur, sodali- vendito 24. sol.
tium, asseclae, quo sensu vox Ploog, in | ARBALESTARIUS , ARBALESTRIUS.
Germania inferior! et Ploeg, in Belgio Idem quod Arbalista 2. Arbalestariorum
notissima. Chron. quoddam Frisiae in Franciss magister, apud Baluzium torn.
Brem. Niederd. Wcerterb. Part. 3. pag. 2. Hist. Arvern. pag. 468.
339 : Snelgerari et eorum Aratra incospe- ^ ARBALESTENA, Fenestricula oblon-
runt campanas trahere. ADEL. gior et strictior in urbium et castrorum
muris per quam in obsidentes emitte-
i;ARATUM, ARATIO. Concil. Aure- bantur sagittas, Gall. Creneau. Litteraa
lian. cap. 28 : De opere rurali. id est, ann. 1213. apud Marten, torn. 1. Anecd.
Arato, vel vinea, vel sectione, messione, col. 903: Possint facere murum... sine
&tC fossatis et tornellis, et de archeriis et Ar-
\ 2. ARATUM, Ratis, Gall. Radeau. balestenis sine aleors. Vide Archeria.
Privilegium Raimundi Berengarii Co- 11. ARBALISTA, Arcus Gall. Arbaletre.
mitis Provincise pro Hospitalariis ann. Menoti Serm. Quadragesim. fol. 25: Et
1114: Donamus Deo et Hospitali Iherusa- aliquis habens Arbalistam ad trahendum
lem teumitum Arati hospitalis, qui per contra avem. etc.
alveum fluminis, qui vocatur Durentia, 0
Arbaleste a bersaux, in Lit. remiss,
descendit. ann. 1381. ex Reg. 119. Chart9ph. reg.
1. ARATURA, Aratio agri, quam Te- ch. 53 : Arbalestee et Arbalestree, Jactus
nens Domino debet ex debito et stato arbalistss, Gall. Portee d'arbalete. Msti-
servitio. Capitulare 5. ann. 803. cap. 17. matio terrarum seu dominii de Soublain-
Ut liberi homines nullum obsequium Co- nes et de Beaufort, ann. 1350. in Reg.
mitibus faciant, nee Vicariis, neque in 80. ch. 17: Item la pescherie de la vitte
prato, neque in messe, neque in Aratura, environ deux Arbalestrees de lone, puet
aut vinea, etc. Monasticum Anglic, torn. valoir par an dix solz. Guillel. Guiartus
2. pag. 302 : Sacrista sive Prsefectus acci- ad ann. 1264:
peret liberum censum, videlicet de quali- L'ost au roi Challes tant s'approche
bet acra 2. denarios: Celerarius habebat De hardement admonestee,
Araturas, et alia servitia, videlicet Ara- Qu'il n'a pas une Arbalestee,
turam unius rodm qualibet acra sine cibo. Jnsques ceus qui les contratendent.
[Tabul. SS. Trinit. Cadom. fol 61 : De- Sic et Archee dixerunt, pro Jactus arcus,
bent unam acram Araturse et herciaturse Gall. Portee d'arc. Poema de Giron le
et precarias.... si dederit filiam suam ex- Courtois: Tantost s'esloigne messire Gau-
tra vilanagium dabit 3. sot. Abbatissss et vain du Chevalier bien une Archee. Lit.
precariam Araturse et herciaturx.] remiss, ann. 1396. in Reg. 150. Chartoph.
ARATURSE, Quasvis opera3, corveiae, vel reg. ch. 105 : A deux ou trois Archees
servitia. Tabularium S. Remigii Remen- loings de laditte ville de Vitry.
sis : Wandefridus tenet mansum servilem 2. ARBALISTA, Ballistarius, seu Arcu-
1. pro omni Aratura et servitio providet balistarius, Gall. Arbalestrier. Petr. Tu-
silvam. et nutrit. Occurrit ibi non semel. debodus lib. 2. de Hieros. Itinere : Con-
Vide Arura. siliati sunt in unum, qualiter fecissent
* Nostris olim Areure et Areux, pro fodere turtem, et Arbalistss et sagittarii.
Labourage et Laboureur. Glossar. Gall. qui eos defenderent. Triumphus S. Lam-
Lat. ex Cod. reg. 7684 : Areux de terres, berti de Castro Bullonio cap. 1 : Pxne
arat or. Areure, Aratura. ab omni securus injuria. nisi ab ipso val-
" 2. ARATURA, Idem quod Aratrum, lis confinio eijaculum intentet, cum sui
Quantum terrae uno aratro arari potest. periculo cautus Arba'ista.
Charta ann. 1379. torn. 6. Anecd. Pezii ARBALISTARIUS, Eadem notione non
part. 3. pag. 63. col. 1 : Nee non ad dota- S6H161
tionem ipsius fundationis nostrse usque j ARBALISTATOR , Eodem intellectu
ad centum sexagenas grossorum Pragen- apud Lobinellum torn. 2. Hist. Britan.
siurn,... nee non quatuor Araturarum et pag. 853.
sufficientiam nemorum seu silvarum, etc. 1 ARBALISTERIA , ut Arbaleslena.
Vide supra Aratio. Charta ann. 1239. apud D. Brussel de
354 ARE ARE ARB
Usu Feudorum torn. 2. pag. 855 : Domum cetera de jornalibus. quse debebant no- Vetus Inscript. 550. 1 : Arbiterio Larcias
nostrum de Cheeigneio asseguravimus do- bis,... de coquina et de Arberegio canum. Fortunate uxoris. [** Vide Forcell.
mino Comiti Montisfortis... tali modo, | ARBERG, ARBERGA, Jus gisti, seu Lexic.]
quod non possumus habere in eodem ar- hospitii. Vide in Alberga. ARBITRAGIUM. Guillelmus de Guille-
cheriam, nee Arbalisteriam, neque cerne- 11. ARBERGAMENTDM, Eadem notione. villa in Paraphrasi Symboli Apostol. :
lium, neque scutum. Charta fundationis Abbatise S. Marise Ex Maria ergo pium pacis traxit coimnurcium,
* Nostris olim Arbalestiere. Lit. re- apud Santonas inter Instrum. torn. Nova reparans feeder a, et reddens Arbitragium,
miss, ann. 1363. in Reg. 101. Chartoph. 2. novse Gall. Christ, col. 480: Curtes Sed ad patns arbilrium obtulit propter scclera
reg. ch. 47 : Une fenestre mi Arbalestiere igitur prsenominatas et terras quascum- Mundi beata viscera.
par ou la clarte leur venoit d'une tour, que dedimus Deo et B. Marise, sic con- * ARBITRALITER, Ad Arbitrium, Gall.
qui est dessus les fosses de la ville du cedimus possidendas, ut nee nos ipsi. nee A sa volonte. Paridis de Grassis Caere-
Pont de I'Arche, oil il estoient (en prison.) prsepositi. nee famuli, nee forestarii nostri, mon. capellar. Papal. MS. : Qui omnes
Vide Archeria 1. nee ullus homo, nos in eo ibi Arbergamen- (sermones) non nisi in capella et per re-
T ARB AN, ARBANAGIUM, Submonitio tum aut exercitum, qusestam, procuratio- gulares fiunt: sed alii decem, tarn per re-
ad exercitum, et mulcta ei imposita, nem aliquamf aut cavangadam vi aut gulares quam seculares. Arbilraliter fieri
qui pergere detrectat post submonitio- terrore aliquo ulterius habeamus. Vide possunt.
nem. Vide Herebannum. Alberga. * ARBITRAMENTALIS, Arbitralis, arbi-
| ARBANABILIS , Obnoxius arbanno. 1 2. ARBERGAMENTUM , Hospitium trarius, Gall. Arbitral. Sentent. ann.
Oharta Caroli Regis Franc, ann. 1446. ipsum, seu domus rustica. Charta Johan- 1497. ex schedis Pr. de Mauzaugues:
apud Thomasserium in Biturig. pag. nis Morelli pro Monasterio S. Johannis Decisionibus et mandamentis Arbitra-
106: Arbannabiles et explettabiles ad Angeriac. aun. 1309. ex Chartul. ejus- mentalibus. Infra : Sententiam Arbitra-
vetura (vecturas) et alia servitutis jura. dem Monast. pag. 243 : Dicebant dictum mentalem. Transact, ann. 1515. ex iisd.
* ARBANNUM, Submonitio ad exerci- Prioratum habere decimam in Arberga- schedis: Sententiam compromtssariam
tum, vel etiam ad operas seu corveias, mentis suis. Spicil. Acher. torn. 6. pag. seu Arbitramentalem fieri postulantibus,
quas subditi dominis suis prsestare, ex 681 : Exnunccedimus...hospitia,3Bdificia, &tc
lege vel usu tenentur. Vide Herebannum, Arbergamenta et alia qusecumque bona * ARBITRAMENTARE, Arbitri nomine
1 ARBARES SODALES, Lib. de Offlc. immobilia. Hoc intellectu passim occur- sententiam ferre. Charta ann. 1428. torn.
Proconsul, di vvept TWV opcov SiayiVfjoirocovTes rit in Antiquit. Bened. Pictav. a Stepha- 4. Cod. Ital. diplom. col. 1705: Item'de-
3txa<7Tac, Finitores, terminorum et ;K; finium notio nostro collectis torn. 3. pag. 527. claramus, atque arbitrando et Arbitra-
arbitri , in Suppl. Antiquarii. [ leg. 657. 658. 696. mentando sententiamus, etc. Pluries ibi.
Arvales. Vide Brissonium in voce Ar- ARBERGARIA, pro Albergaria, vel Vide Arbitrari.
biter.! Hereberga, id est, jure hospitii, ut Alber- <* ARBITRAMENTATOR, Arbiter. Stat.
JARBASUS, Pannus crassus, ex rudi gari pro Hospitari baud raro occurrit. Montis-reg. pag. 158: Qui boni viri electi
et nigra lana contextus. Processus in- Charta Godefridi Lingonens. Episc. de ut arbitri, arbitratores et Arbitramenta-
format. ad Canonizatipnem S. Francisci Philippo Abbat. S. Benigni et de Vidone tores teneantur causam decider e, infra
de Paula torn. 1. Aprilis pag. 121 : Ves- de Sumbernone, ann. 1158. inter Ins- tempus dicti capituli limitatum. Vide
titum grosso et rudi panno lana nigra trum. torn. 4. novse Gall. Christ, col. Arbitrator.
confecto, vulgari eloquio in dictis partibus 176 : Recognitum fuit dominum de Sum- | ARBITRAMENTUM. Sententia arbi-
appellato Arbaso. Hinc bernone vel aliquem suorum in terra et trorum, "Gall. Arbitrage. Lobinellus torn.
1 ARBASEUS, Eadem notione, in Vita in omnibus Sancti nullam justitiam, nul- 3. Hist. Paris, in Glossario: Retentis do-
ejusdem S. Francisci de Paula ibidem lam actionem sive exactionem nullam mibus quse per hoc Arbitramentum debent
pag. 182: Qui pauper expandit chlamidem Arbergariam habere, nisi forte comittitus ad ordinem S. Guillelmi redire. Et alibi
suam Arbaseam, et desuper projecit pa- ejus lantus fuerit, quod in mansis suis non semel.
nem unum grani Germani. congrue Arbergari non possint: tune ARBITRARE, pro Arbitrari, in Epist.
1 ARBEGIATGII, Videntur esse habita- demum suis mansis primitus Arbergatis, 69. inter Francicas.
tores prsediorum seu pagorum, qui pen- qui superfuerint in mansis Sancti sine ARBITRARI, Sententiam ferre arbitri
debant a dominis ut servi, vel saltern violentia Arbergabuntur , nihil ab eis nomine. Tabularium Ecclesise Carnp-
alia rations dominis obnoxii. [* lidem penitus accipientes nisi stramen tantum. tensis ch. 5 : lidem arbitri partibus in
qui apud nos Hospites seu Mansionarii Si plura cupis. Vide Albergaria. sua prsesentia constitutis plenum dare
dicti sunt, ii scilicet qui domos incolunt 1 ARBERGERIA, Eadem signification, arbitrium noluerunt, asserentes, se non
sub annuo censu unde a voce Arberga in Tabulario S. Cypriani Pictav. fol 122. debere super earum consuetudinibus vel
vel Alberga ita appellatps censeo.] Tabu- I ARBERJAMENTUM , Domus munita. libertatibus Arbitrari. Alexander III. PP.
larium S. Cypriani Pictav. fol. 116: Vide Reparium. ad Archiepisc. Ebqracens.: Quoniam
Concesserunt Monachis S. Cypriani quid- * ARBERJARE, Hospitium seu domum igitur non decet te aliquatenus sustinere,
quid in terra de Convol illorum erat assignare, concedere sub annuo censu, ut. quod perperam Arbitrati sunt, incor-
prsster medietatem terragii; sed Arbegiat- vel statutis servitiis. Charta Hugonis rectum debeat relinqui. etc. Ita etiam
gios haberent liberos et quietos ab omni IV. duels Burgund. ann. 1252. inter apud Rollandinum in Summa Notarise
consuetudine, et quidquid ex eorum casa- Probat. torn. 2. Hist. Burg. pag. 19. col. cap. 6.
tis potuissent adquirere. In eodem Tabu- 1 : Dicebamus quod ipsi prior et canonici T ARB1TRATIO , ut Arbitramentum,
lario habetur Charta Arnaldi Abbati? (de Sinemuro) per eleemosinas vel alio apud Rymer. torn. 2. pag. 809 : Eapropter
S. Seyerini, qua tanquam dominus feudi modo acquirebant mansos. terras et tene- SS. Pater, vestrx ordinationi, Arbitra-
praedictam donationem confirmat his menta in dicta villaf in quibus homines tioni dicto seu laudo... de alto et basso
verbis : Concessit... quidquid ad eosper- suos similiter Arberjabant. Vide in nos... submittimus.
tinebat in terra de Convol... habitationum Alberga. ARBITRATOR, id est, amicabilis compo-
et habitatorum libertatem et quiptan- * ARBERNANNIA. Lit. remiss, ann. sitor, in Regiam Majest. lib. 2. cap. 4. §
ciam... habitatores ergo terras proprii illo- 1395. in Reg. 148. Chartoph. reg. ch. 10. Rpllandinus in Summa Notaria3 cap.
rum erunt, omnesque consuetudines et 135: Comme Guillaume de Neelle eust 6 : Differentia est inter Arbitrum et Arbi-
reditus extra medietatem terragii. etc. ennorte le suppliant d'aler avec lui ou tratorem: nam Arbiter est, qui judicis
-*ARBEGLUS. FABA AEBEGLA', i. e. pais d'Arbernaige, ou voyage qui a este partes sustinet, et qui cognoscit ordinario
cum siliqua, Gall. Avec sa cosse, ut vide- fait derreinement par nos genz, etc. Ubi judicio. sicut judex, et ab ejus sententia
tur. Stat. Montis-reg. pag. 321: Item, pro legendum videtur Allemaigne. appellari non potest. et sententia ejus di~
quolibet sestario fabarum non fractarum IABBETES, SevSpa, Arbores, apud Ja- citur arbitrium. Arbitrator est, qui non
et Arbeglarum. den. viiij. num in Supplemento Antiquarii. servato juris or dine cognoscit et definit
T ARBELLUM, BacraviorYJpcov, Tprmen- | ARBILLA, Arvilla, ;; s
id est, pinguedoamicabiliter inter partes: et pronuntiatio
menlum. in Supplemento Antiquarii. corppris. apud Festum. [ " Vide Forcell. ejus dicitur laudum: et ab hac potest ap-
Potius videtur locus ubi habetur quses- Lexic.] pellari, et illud peti reduci ad arbitrium
tio, quam tormentum ipsum, juxta vim T ARBIPENDITJM , uXlOpov , Mensura boni viri. Charta ann. 1284. apud Joan.
vocis Grsecae. agri, jugerum. in Supplemento Antiqua- Lucium lib. 4. de Regno Dalmat. pag.
*ARBEREGIUM CANUM, Servitium, rii. Est pro Arvipendium. quod vide in 183: Judex, arbiter. Arbitrator, et amica-
quo subditi ad hospitium et pastum Arapennis sub finem lin. Columella. etc. bilis cotnpositor, etc. [Apud Lobinellum
canum venaticorum dpmini tenentur. ARBITERIUM, Gloss. Isid. Arbiterium, torn. 3. Hist. Paris, in Glossario : In
Vide Bren. Charta Guidonis vicecom. collectio arbitrorum multorum, i. ipsa venerabilem fratrem nostrum Prsenesti-
de Combornio ann. 1284. in Reg. 61. consensio. Ita non semel scribi in Pan- nensem Episcopum tanquam in arbitrum
Chartoph. reg. ch. 424: Item volumus... dectis Florent. tit. de Receptis arbitr. Arbitratorem et amicabilem compositorem
quod dicti homines... convicti sint de monet Cujacius 1. 10. Observ. cap. 87. compromiser unt.]
 ARB ARB ARB 355
0
Hispan. Arbitrador, nostris etiam introitu uvarum : Pro qualibet carrata ' [«* Vide Grimmii Antiquit. Jur. pag.
Arbitrageur, eadem acceptione. Charta sive Arbio uvarum, solidos tres Asten. 544. 545.]
Joan. dora. de Cramailles ann. 1339. ex 1. ARBOR FlNALIS, NOTATA, CLAVI- ARBOR SIGNATA. Lex Salica tit. 29. |
Chartul. S. Vincent. Laudun: Jehan TATA. Inter agrorum terminos recen- 29 : Si quis Arborem, post annum, quam
de Saint-Germain mont advocat, arbi- sentur passim Arbores a Gromaticis, a fuerit Signata, capulare praesumpseritf
trens, Arbitrateurs on amiables apaisen- quibus ideo finales, a Papiano tit. 89. nullam exinde habeat culpam. Linden-
teurs. Comme arbitres. Arbitrateurs ou lib. Resp. Terminales, arbores quae fines brogius de Arboribus finalibus, notatis,
aimables appaiseurs, in Charta ann. 1404. dirimunt, in § 6. Instit. de Offic. jud. de quibus supra, hsec intelligenda pu-
in Chartul. 21. Corb. fol. 202. Tabular. dicuntur. Siculus Flaccus de Condition, tat: secus Bignonius, cum de finibus
S. Joan. Laudun. ann. 1489: Monseigneur agror. : Si Arbores Finales observabun- nullum hie verbum, quinimq quod de
Jehan Aubinet abbe de S. Jehan de Laon tur, videndum erit, quae sint Arborum anno additur, contrarium evincat. [Ec-
arbitre, Arbitrateur et amyable appai- genera. Nam quidam in finibus naturales cardo, qui hunc locum aliter refert tit.
senteur, prins et esleu par noble homme qualescunque Arbores intactas finales ob- 27. n. 28. Arbor signata est arbor ad ese-
Charles de Longueval. servant, alii diversas: quidam de cunc- dendum alicui assignata, vel designata
ARBITRATUM, Sententia arbitri, Italis tis ex ipsis Arborum generibus unum quod notum sit arboribus csedendis
Arbitrate. Gloss. Graec. Lat. MS. tantum genus in finibus relinquunt, quo signum a Forestariis apponi. Probabili-
aic6?a<n; (i£<rtTou. rfrot Siaf.TY)ToO. Arbitra- manifestum jus appareat, finales loca tate non caret Scriptoris acutissimi con-
tum. Editum Arbitratio habet.' munierunt. ut material differentia argu- jectura.] Neque certum etiam, an per
ARBITRATUS, ^amx, in vet. Gloss. mento sit. etc. Lex Bajuvar. tit. 11. cap. arborem signatam finalem intellexerit
[Adjective sumitur apud Muratorium 5 : Quotiens de commarchanis contentio Lex Longob. lib. 1. tit. 25. | 37. [» Ro-
torn. 3. pag. 116. col. 1. in Vitis PP. ab nascitur, ubi evidentia signa non appa- thar. 323.324.325.326.]: Si quis de Arbore
Anastasio : Dotnum in clivo patricii Ar- rent in Arboribus. aut in montibus, etc. Signata in silva altenus apes tulerit. etc.
bitratam, (id est, ut opinor, aestimatam Vide Fletam lib. 4. cap. 2. § 17. et Char- § 38 : Si quis de Arbore Signata in silva
arbitrorum judicio) domum juxta Basili- tarn 99. Allemannic. Goldasti, et Brae- alterius accipitrem de nido tulerit, etc.
cam in vico longo... prsestantem solidos ton, lib. 4. Tract. 1. cap. 8. § 1. Charta Mathildis Comitissge ann. 1096.
octuaginta duosA Certis porrq incisuris aut notis in in Bullario Casinensi torn. 2. pag. 116:
* ARBITRIAMENTDM, Hispan. Arbitra- trunci cortice incisis notabantur ; unde Antiqui homines, qui bene sciebant veri-
mento, Sententia arbitri. Charta ann. et Notatse dicuntur eidem Flacco. Agge- tatem, monstraverunt finem terrse, et Si-
1290. apud Spon. torn. 2. Hist. Genev. nus Urbicus: Finis multis documentis gnaverunt Arborem in circuitu, et ita fir-
pag. 62 : Si.... nollent observare.... sen- servabitur, terminis, et Arboribus Notatis, miter juraverunt esse juris S. Benedicts,
tentias. concordias, arbitria seu Arbitria- et fossis. etc. Et Incisae. Tabularium Vin- etc. Sed hie Arbor signata pro termino
menta dicta, vel pronunciations quae docin. Charta 470. ann. 1091: A parte est. Interdum arbores Cruce signabant.
fierent per amicos, arbitros, arbitratores, silvae quasdam Arborum Indsiones ad [®* Vide Crux.] Tabular. Absiense fol.
etc. Vide Arbitr'amentum. instar divisionum similiter fecerunt, quas 17: Quo monstrante, Cruces Arboribus
| ARBITRIS, pro Arbiter, in Actis SS. Arbores Incisas ob divisionem silvae suae, impressae sunt. Vide Decuria. [** Vide
Julii torn. 3. pag. 138. et haiarum instituerunt, et in suo domi- Haltaus. Gloss. Germ. col. 1299. 1300.
ARBITRIUM, Sententia arbitri. Festus: nio retinuerunt. Tabularium Abbatise de German. Malbaum , Arbor terminalis,
Arbitrium dicitur sententia, quse ab Ar- Rota fol. 9 : Quibus congregatis, idem signo aliquo, plerumque crucis, notata.
bitro statuitur: Arbitrarium autem, cum Albinus fines nostrae terras coepit peram- Charta Ottonum, March. Brandenb.
adhuc res apud arbitrium geritur. Vox bulare, ac Incisuras Arborum. quae eas- ann. 1285. ap. Ludew. Rel. Manuscr.
etiam aliis Scriptoribus Latinis nota. dem terras terminabant, eisdem demons- torn. 9. pag. 502 : De lacu Tribusch usque
Alexander III. PP. Vel si Arbitrium trate , ostensioni cujus praefatus Hugo ad Arborem, qui ein Malbom dicitur.
ipsum noveris xquitate subnixum, ad ob- noluit credere. Et fol. 11 : Qui cum illo Wicislai Rugian. Princip. Chart, ana.
servantiam ipsius utramque partem ap- peragrantes terram supradictam. ei indi- 1225. in Westphal. Monument. Ined.
pellatione remota compellas. Innocen- caverunt, et Arbores in circuitu natas vol. 2. col. 2063 : Villse quoque terminos
tiusIII. : Perpendimus Arbitrium, quod... Inciderunt, easdemque Incisas ejusdem sicdistinximus...in nernove vero terminus
dicebatur super eodem negotio promul- terras metas esse dixerunt. Vetus Charta erit supra dicti amnis parva curvatura
gasse, contra formam juris et compromissi in Chronico Laurishamensi ann. 764. ubi manu nostra in Arbore quadam si-
dictaium fuisse. Occurrit praeterea apud [** ap. Eccard. Francia orient, vol. 1. gnum crucis secuimus, ab hac arbore ter-
Thorn. Archid. in Hist. Salonitana cap. pag. 610.] : D3 illo rubero (robore, quercu) minus erit fttgus quaedam etiam manu
32. extremo. in Charta S. Ludovici ann. qui est de Ecclesia S. Nazarii ad partem, nostra signata, etc.
1259. quae extat torn. 9. Spicilegii Acher. meridianam inter partem S. Petri per ARBOR INSERTA, in Lege Salica tit.
in Chronico Montis-Sereni pag. 135.136. Agilolfum et suos consortes signo inci- 29. §16: Si quis in agro alieno Arborem
etc. sa :... et de ipso rubero ad partem aquilo- Insertam exciderit, etc. Arbor Insita ,
ARBITRIUM, in Regiam Majest. lib. 2. nis, sicut ilia Incisio Arborum in ipsa die apud Servium 2. Georg.
cap. 2. definitur Actus legitimus perso- facta fuit. quae vulgo lachus appellatur, ARBOREM JUXTA VIAM EVERTERE.
narum, super civili qusestione et querela sive divisio. etc. Infra : Sicut ilia Incisio Vetus placitum sub Guillelmo I. Rege
in quasi-judicio contendentium. Arborum seu lachus in ipsa die facta Anglias, apud Seldenum ad Eadmerum
ARBITRIUM conditum, ultimum, mo- fuit. pag. 199 : Demonstratum fuit, quod Rex
rientis testamentum. 1. 17. G. de Testa- Has autem notas et incisuras, Decu- Anglorum nullas Consuetudines habet in
ment. 1. 107. 124. Cod. Th. de Decurion. rias appellant Papianus loco citato, omnibus terris Cantuariensis Ecclesise,
Per Arbitrium judicium , opponitur quod in decussem effictas essent, ut ex nisi solummodo tres. Una. etc... altera si
judicio per legem. in Legibus Luith- Lex Bajwar. tit. 11. cap. 3. | 2. Lex Wi- quis Arborem incidit juxta regalem Viam
prandi Regis Longob. tit. 21. § 2. 3. sigoth. lib. 8. tit. 6. § 1. lib. 10. tit. 3. § 3. et earn super ipsam viam Dejecerit.
[** 28. (4,10)] cum scilicet ex animi sen- Theclaturas. Lex Longob. lib. 1. tit. 26. ARBORES JACEXTIVAS et bine fructu.
tentia pronunciat. Idem Luithprandus | 1. [** Roth. 242. 243. 214. 245.] Cujusin cujuslibet silva ad usus sups inci-
pag. 232: Quoniam alii volebant per vocabuli vim esse eandem puto, quse dendi libera potestas datur, in Lege
usum , alii per Arbitrium judicare. apud nos Esclat,esclature, Fragmentum, Burgund. tit. 2. § 1. 3. Bois Chablis. Ea-
{**Praefat. ante cap. 83 (6, 30.) Vide astula. Charta Desiderii Regis Longob. dem videntur, qu33 Vergisans appellan-
Praefat. ante cap. 69. (6, 16), ubi alii per in Bullario Casinensi torn. 2. pag. 14.: tur in Charta Caroli Regis ann. 1447.
consuetudinem. alii per Arbitrium, etc.] Et deinde per ipsa via percurrentes per apud Thomasserium in Consuet. Bitu-
* ARBITRIUM LUMINIS, Sol, luminis Arbores Teclatos habentes litteras Omega, ricens. pag. 411 : Attendu, que le bois
parens et auctor. Vita S. Emmer. torn. etc. Vide Teclatura. mort, et mart bois ne psut servir ausdits
6. Sept. pag. 494. col. 1 : Truculentia fu- Interdum Clavitatae arbores appellan- Supplians, sinon pour chauffer et ardoir,
rentis aurae quievit, reditque pax setheris tur, quod in earum truncis clavi, nota- et que le Vergisant et assummette. est
et Arbitrium luminis. rum loco figerentur. Gromaticus Arce- gros bois vieil. qui ne pent servir en au-
rianus : Arbores notatas scire debemus in cune partie des edifices, sinon seulement
1 ARBITRUM, f. Muliebre ornanientum. idioma regionis, quas Clavitatas vacant. a faire poultres, pousteaux, et solleaux,
Sallas Malaspinae lib. 4. Rerum Sicul. Incisurarum porro in terminis meminit etc. [** Vide Grimmii Antiq. Jur. pag.
apud Baluzium torn. 6. Miscell. pag. prseterea incertus Agrimensor pag. 272:
294: Volentesque suarum pretiosarum re- Terminus si Incisuram habuerit. rivum 514.] ARBORES SACRIVI, quas ut sacras co-
rum abundantiam... ostendere... suspen- aul fossatum significat. aut fluvium os- lebant pagani. Concilium Autisiod.
sis ad chordas strophaeis, flutis, dextroche- tendit. Infra : Terminus si aliquam Scis- can. 3 : Non licet. . . . inter sentes, aut
riis, Arbitris, etc. suram , hoc eat, Taliaturam habuerit, ad Arbores Sacnvos, vel ad fontes vota
* ARBIUM. Stat. civit. Astae, ubi de montem scissum. id est. taliatum ostendit. exolvere. S. Eligius Noviomensis Episc.
356 ARB
in Homil. et apud S- Audoenum in
illius Vita : Nulh creatures prseter Deum
et sanctos ejus, venerationem exhibeatis,
vel Arbores, quos Sacrivos vacant, succi-
dite. Hinc emendant viri docti Legem
Longob. lib. 2. tit. 38. §1. [« Liutpr. 83.
(6, 30).] : Qui ad Arborem. quam rustici
Sanguinum vacant, atque ad fonlanas
adoraverit. Ubi sacrivum legunt. Sed
editio Heroldi pag. 232. habet, quam
rustici Sanctivum vacant, [Goldasti vero,
quam rustici Sanctum vacant.] [** Sanc-
tivum in cod. Mutin. Sanctivam in cod.
Estensi.] Arbores Consecrates in Concilio
Nannetensi cap. 20 : Ut Arbores dsemo-
nibus Consecrates, quas vulgus colit, et in
tanta venerations habet, ut nee ramum
vel surculurn inde audeat ampulare. ra-
dicitus excindantur. Sedulius Presbyter
lib. 1. Paschalis operis cap. 20: Alius
Arboreis radicibus aras instituens, dapes
apponens, ramos ac robora flebiliter orare
nan cessat, ut natos, domos, rura, conju-
gium . famulos, censumque custodiant.
Paulinas Epist. 38. ad Jovium: Unde
enim putas tantam miseris mortalibut
vel superbiss vel ignaviss perversitatem
inolevisse, ut nan colentes Deum, dsemo-
niis aut elementis subditis sibi serviant,
aquas, ignem, sidera, Arbores, simulacra
venerantes cum impiissima divinss majes-
tatis injura 9 Votum in Arbore vovere, in
veteri Poenitentiali MS. Ejusmodi arbo-
rum cultores SuXoXd^a; vocat Nicetas
Paphlago in Encomio S. Hyacinth!
pag. 8.
Quanta vero religione observarint ye-
teres Galli arbores, querceas praasertim,
decent Plinius lib. 16. cap. 34. et alii,
ubi de Druydibus. Sed et sub arboribus
vota olim reddita evincunt quse haben-
tur Genes, cap. 18. Osese cap. 4. et lib.
4. Beg. cap. 16. et 18. Vide Cluverium
in Germ, antiq. lib. 1. cap. 34.
Diu etiam post Christi inductam reli-
gionem arborum et lucorum cultum
adeo inyaluisse ac viguisse in Africa,
Germania, Italia, Gallia aliisque Pro-
vinciis constat, ut in eo evellendo mul-
tum insudarint Pontiflces Regesque
ipsi: quod testantur [Arnobius lib. 7.]
5. Augustinus Serm. 215. et 261. de
Tempore, Serm. 241. de Divers. Grego-
rius M. lib. 7. Indict. 1. Epist. 5. et 20.
Gregor. Turon. lib. 2. Hist. cap. 10. Con-
cilium Arelat. II. can. 20. Carthaginense
V. can. 15. Turonense II. can. 22. Auti-
siodor. can. 3. Toletan. XVI. can. 2.
Braccarense can. 22. Francoford. can.
43. Halitgarius lib. 6. Poenitent. cap. 6.
1. 12. Cod. Theod. de Paganor. sacrif.
Lex Longob. lib. 2. tit. 38. §:::1. Capitul.
Caroli Mag. lib. 1. cap. 64. p 62. ex Ca-
pit. ann. 789. cap. 64.1 lib. 7. cap. 236.
[** 316. ex Concil. II. Arelat.] Capit.
ejusdem de Partibus Saxonise cap. 20.
[» 21. Pertzio ann. 785. pag. 49.] Capi-
tul. 1. incerti anni cap. 41. [** Pertzio
ann. 802. pag. 99.] Edgarus Rex Ang. in
Canonib. Saxon, cap. 1. § 16. Ladislaus
Rex Hungar. in Decret. cap. 22. Nicetas
Paphlago in Vita S. Hyacinth! Amas-
triani pag. 7. Constantinus Porph.
de Adm. Imp. cap. 29. quibus adjungen-
da, quae habent de ejusmodi arborum
cultu Procopius lib. 4. Goth. cap. 3.
Helmodus lib. 1. cap. 84. Adam Bremen-
sis cap. 86. 234. Baldricus lib. 2. Chron.
Camerac. cap. 4. Vita S. Severi Episc.
Abrincat. num. 2. Vita S. Juliani Epis-
cop. Cenoman. Vita S. Amandi Funda-
toris Monasterii Nantuensis apud Gui-
chenonum, etc. [** Vide Grimmii My-
thol. German, pag. 69. 373. sqq. et in
Apend. pag. 33. sqq.]
ARB ARB
ABSORBS, Candelabra majora in Ec- Graec. Lat. Arborala, eadem notione ibi-
clesiis multis instructa luminibus, quae dem legitur.
a terra surgunt. S. Bernardus de Vita et ;S
ARBORATUS Locus, Arboribus con-
morib. Relig. cap. 11: Cernimus et pro situs, ut Arbustatus. Tract. MS. de Re
candelabris Arbores quasdam erectas, milit. et mach. bell. cap. 1: Oportet quod
multo asris pondere, miro artificis opere locus, in quo est exercitus, sit circumdatus
fabricator, nee magis coruscantes super- a ripis aut flumine. ac sitArboratus causa
positis lucernis, quam gemmis. Paul us quoquendi ac aquandi equos. Vide mox
Silentiarius in Descrip. S. Sophias part. Arboreta.
2. de ejusmodi candelabris vers. 458 :
j ARBOREA, Idem quod mox Arbore-
Ketva yap T\ xtivotniv optTpecpleffffiv 6[xo7a tum. Charta Heriberti de Campagnia
AlvSpea ft? xaXeaetEV.
pro Monasterio Sistriensi : Tradimus
Et versu 473: itaque. . . . mansum cum casa et aliis
casticiis et Arborea.
Kat Tt; avqp ore9avoto ^opooraercY]? TE
[Soxeuwv * ARBORETA, ut Arboretum, Hispan.
AevSpsa (psyyrJEVTa, XurcaXyla 6u[Ji6v latvet. Arbodela, Locus arboribus consitus, nos-
tris olim Arboie et Arbriere. Charta
* ARBOR MOLENDINI. Reparat. factas Joan, ducis Bituric. ann. 1402. in Reg.
in senescal. Carcass, ann. 1435 : Item Chart, ejusd. ex Cam. Comput. Paris,
pro uno graffono ferri posito in fine unius fol. 186. v° : Donamus..., quoddam sali-
Arboris dictorum molendinorum. cium seu Arboretam et Arboriatam in
* ARBOR AMBULATORIA, Machina bel- dicta parrochia S. Privati existentes.
lica. Tract. MS. de Re milit. et mach. Haud facilis est distinctio Arboretse et
bell. cap. 22: Arbor ambulatoria cum Arboriatss ; nisi una sit series arborum
verochio potest altius elevari ac declmari ordinatim, altera vero sine ordine dis-
ad beneplacitum machinantis. positarum, qua ratione etiam distingui
* ARBOR quae Chargans et non Char- posse videntur voces Gallicaa Arboie et
gans nuncupatur, in Lit. Bertr. Gues- Arbriere. Poemata reg. Navar. cant. 41.
clini ex Reg. 109. Chartoph. reg. ch. 64: torn. 2. pag. 95 :
Donnons... terres, vignes, bois, haies, Ar-
bres chargans et non chargans, comme Parmi cele Arboie,
Gil oiselon s'envoisent,
quelconques autres chases; qusenam ilia Et mainent grant baudor.
sit, an fructifera, aliave, non satis scio.
2. ARBOR, in duello. Speculum Saxon, Lit. remiss, ann. 1457. in Reg. 187. Char-
lib. 1. art. 63. | 6. et Wichbild. Magdeb. toph. reg. ch. 33 : Le suppliant trouva en,
art. 35. § 7. ubi duelli formam descri- unes burletes quatre escus d'or, lesquelz
bunt : Cuilibet eorum (duello contenden- il enterra au pie d'un chesne en I'Ar-
tium)judex unum qui arbor em sub Pha- briere ou haye de bois de Pousiniere. pres
lagam ejus (desunt haac tria yocab. in dudit lieu de S. Michau. Vide infra
Wichb.) ferat, ordinabit, qui ferentes Arbuta. Hue etiam spectare existimo
neminem eorum ullatenus impedient.Sed vocem Arbroys, in Ordinat. ann. 1402. ex
si eorurn quis ceciderit, vel vulneratus Cod. reg. 9849. 4. fol. 4. r°: Et aussi que
fueritf Arborem petierit, et judex hoc I'en ne batte aux arches, ne aux gars, ne
licentiaverit, Arborem interponant. Post- aux Arbroys. Ubi signiflcari videntur
quam circulo pax est nuntiata, etc. [** In dumeta, quaa ad ripam fluminis ut plu-
Germ. § 4.] rimum exstant. Neque vero me fugit
3. ARBOR, Mains nayis, yulgo I'arbre hasc aliter edita esse torn. 8. Ordinat.
d'un navire, vox veteri Latio haud inco- reg. Franc, pag. 535. sed potior mihi
gnita; [quare potuisset omitti.] Gloss, visa est lectio Codicis regii. Arbruissel
vet. Arbor navis, tcrtbv uXocou. S. Grego- diminut. pro Arbrisseau, arbuscula, in
rius M. lib. 3. Dial. cap. 36: Ex navi Lit. remiss, ann. 1380. ex Reg. 116. ch.
clavis perditis Arbor abscissa est, etc. 235: Ilz coperent d'un coustel un Ar-
[** Vide Jal, Archeologie Navale. vol. 2. bruissel.
pag. 395.] * Aliud autem est Arbrier: sic enim
14. ARBOR MARIS, id est, corallina, nostri vocabant scapum balistas seu
Rocho le Baillifin Dictionario Spagy- arcus. Lit. remiss, ann. 1402. in Reg.
rico. 157. ch. 20: Lequel Giral fery ledit feu
15. ARBOR PASCHALIS, Cereus Pas- Benoist en la teste de I'Arbrier d'une
chalis Sabbato S. in Ecclesia Romana arbaleste. Alias ann. 1464. in Reg. 199.
Benedici solitus. Statuta Ecclesise S. ch. 539: Icellui Genesquet vint par-der-
Audomari condita anno domini 1432. riere I'un desdiz compaignons et print
et in Arch!vis ejusdem asservata : Qua- I'Arbrier de son arbaleste, et la fist des-
litercunque prssbenda ipsius Ecclesiss bender. Abrier, eodem sensu. in aliis
vacaverit. . . dicta fabrica pro uno anno Lit. ann. 1429. ex Reg. 174. ch. 325: Ainsi
mediam partem fructuum percipiet . . . . que le suppliant ot tendue son arbalestre
quod si bis in anno vacaverit prsebenda, et couchee la vire sur VAbrier en baissant
volumus fabricam una annata contenta- pour desserrer, ne scet se sadite vire estoit
ri . . . de castero fabrica prasfata tenebitur couchee sur le cours de I'abret de sadite
singulis annis facere fieri Arborem Pas- arbalestre, etc. Occurrit rursum in Reg.
chalem, quam Prsspositus antediclus fa- 175. ch. 118.
cere tenebatur, in qua quidem Arbore ARBORETUM, Locus arboribus consi-
ponentur arma Prsspositi. tus; 3lv6pwv 6 TOUO?, in Gloss. Gr. Lat.
ARBORAGIUM. Charta Ecclesias Deipa- Occurrit in Statutis antiq. Monasterii
r33 Scardonensis in Dalmatia ann. 1307. Corbeiensis cap. 1. torn. 4. Spicilegii
apud Joan. Lucium : Se obligaverunt Acheriani, [et apud Miraeum torn. 1.
solvere pro Arboragio porti, et pro tran- Diplom. Belgic. pag. 935. col. 1.] Utitur
situ barchanei libr. 600. Facultas forte etiam Gellius.
erigendi malum navis in portu. j ARBOREUM, Idem quod Arboragium.
* Nisi legenduin putes Anchoragium, Charta Ludovici IX. pro Equitibus S.
vel Abordagium, trioutum scilicet^ quod Joan. Hierosol. in Collect, privileg. eo-
pro facultate figendi in portu ancho- rumd. Equitum pag. 32: Sint liberi et
ram, vel pro appulsu ad portum, sol- quieti de exercitu, et equitatu, et de Ar-
vitur. boreo, pagio. pontagio et passagio, et vi-
ARBORATURA, Ssvopou xapS-a, in Gloss. nagio et stagio. Ubi Arboreum est tributi
 ARE
species, quae sicut et Arboragium, eadem
videtur quae Arbustaritia.
* ARBOSTURA, perperam pro Abros-
tura, Depastio. Vide in hac voce. Charta
fundat. Blancae-landae ann. 1154. inter
Instr. torn. 11. Gall. Christ, col. 242:
Arbosturam bourn et coria cervorum et
omnium bissarum, etc. Ubi legendum ex
Reg. 154. Chartoph. reg. ch. 146 : Abros-
turam bourn et coria cervorum, etc. Unde
etiam emendanda haec Charta ex Co-
lumbo laudata in Abrostura.
* ARBDA, Idem, ut videtur, quod Ar-
boreta. Charta Guill. dom. Salionis ann.
1281. in Chartul. eccl. Lingon.ex Cod.
reg. 5188. fol. 18. r°: Sex jornalia Arbuse
in finagio de Dianeto ubi dicitur ad sep-
tem fontes.
1 ARBUSCULOSUS, rjvtev8poi;,Ramosus,
in Supplemento Antiquarii.Vide Arbus-
tatus.
ARBUSTARITIyE, Exactionis species.
Charta Arnolfl Regis, ann. 894. apud
Puricellum in Monument. Basilicas Am-
brosianae pag. 264: Nee ullas publicas
functiones, aut redhibitiones vel inlicitas
occasiones, aut illas. quas Arbustaritias
vacant, ex rebus jam dicti Monasteriir. . .
exigere audeat. Alia Ludovici Imp. ann.
901. apud Caelestinum et Ughellum in
Episcopis Bergqmensib.: Nee ullas pu-
blicas Arbustaritias, aut redhibitiones,
vel illicitas occasiones, sive angarias su-
per imponere audeat: et quia ipsi nostri
dilecii fidelen nostras innotuerunt man-
suetudini, quod ab ipsius Ecclesias perti-
nentibus, qusedam venationes, Arbustari-
tiseque injustse et contra ornnes leges. . . .
exquirantur, etc. Nos dicimus Arabuster,
vel Tarabuster quelqu'un, pro vexare,
metaphora ducta ab arbustis, seu senti-
bus, quae itinerantium pedes intricant.
Vide mox Arbusteritia.
ARBUSTATUS, Arbusculis consitus.
Idem quod Arbustatus In Glossis Graec.
Lat. <rjvSsv8poc, Arbusculosus, ramosus.
Idem quod Arbustatus in Bulla Joannis
XXII. ann. 1321. apud Waddingum torn.
3: Item alius campus de terra Arbusta-
tus. . . . alia petra de terra Arbustata.
Italis Arbustoso. [** Vide Forcell. in
Arbusto. Marinii Papyr. num. 114. circa
ann. 539: Fundum quod Concordiacos
nunccupator.... culti optimi Arbustati
jugera viginti. Eidem num. 117. ann.
541 : Vineis arboribus arbusteis Arbusta-
tis taleis, etc. Apud Columellam Arbus-
tivus.]
* ARBUSTERICIA, Exactionis, vel cor-
vatse species, eadem quae Arbustaritia.
Charta Bereng. I. ann. 901. apud Mura-
tor. torn. 6. Antiq. Ital. med. aevi 09!.
324: Teloneum. velripaticum, atque dis-
trictum, seu Arbiistericiam. aut quam-
cumque redibitionem publicam quoquo
modo exigere.
* ARBUSTIFER, Arborum ferax.Charta
ann. 909. inter Probat. torn. 2. Hist. Oc-
cit. col. 52 : Terrenum, arenosum, nemo-
rosum, Arbustiferum, etc.
* ARBUSTUM VITATUM, Locus arbori-
bus consitus, ad quas applicanturvites.
Charta ann. 874. apud Murator. torn. 1.
Antiq. Ital. med. aevi col. 833: Offerimus
ibi terram, quse appellatur de Pandula ad
ipsas quercias, capientem seminationem
modiorum quatuor, et est ibi Arbustum
vitatum... Et aliam terram, quas fuit de
Domininu f quse est Arbustum vitatum
modii unius. [** Arbustum vitatum est
quod Gallice dicunt Bois en defens, olim
Bois vetez. Vide Vetatum.]
* ARBUSTUS, Genus arboris floribus ra-
ris. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646. Pro
Arbutus, Gall. Arboisier, Provinc. Agu-
ARC
lencier, ut legitur in Glossar. Prov. Lat.
ex Cod. reg. 7657.
•»- ARBUTA, Eadem notione qua supra
Arboreta. Charta Guidonis episc. Lin-
gon. ann. 1260. in Chartul. ejusd. eccl.
ex Cod. reg. 5188. fol. 238. r°: Octo jor-
nalia in Arbuta, sita sub grangia, quse
fuit defuncti Bernardi. Nisi locus sit ex
Arbutis ita appellatus. Vide supra Ar-
bustus.
1. ARCA, ARCELLA, ACATURA, Voces
Gromaticis et Agrimensoribus familia-
res. apud quos Areas, dicuntur, signa
fin alia per possessionum extremitates
constituta, sive constructa. Frontinus
de Coloniis : Adrianus ager... finitur per
rationem Arcarum, riparum. etc. Idem:
Limitum delineatio est per rationem Arca-
rum. Lex Wisigoth. lib. 10. tit. 3. 1 3 :
Quotiescunque de terminis fuerit orta con-
tentio, signa, quas anliquitus constituta
sunt, oportet inquiri : id est, aggeres
terrss sive Areas, qu_as propter fines fun-
dorum antiquitus apparuerit fuisse cons-
tructas, congestas. Charta Thepdemiri
Regis Gallaeciae aeraa 610. apud Bivarium
in Notis ad Pseudochronicon Maximi
pag. 451: Unicuique civitati suam tribui*
mus diffinitionern, seu portionem, ac per
villarum cacuminaque montium, seu an-
tiquorum castrorum, vel Archarum con-
finia eis terminos ingessimus. Est igitur
Area nomen genericum, quo termini
omnes^ significantur. Gloss. Lat. Gr.
ArcsR. apxa XTtcrjjiaTwv, leg. XTYIIXMTCOV. Pa-
pias: Area, ab Arcendo dicta, fines enirn
agri custodit, eosque adiri prohibet.
At cum Areas, a cseteris limitibus,
forma et figura diversae fuerint, cen-
sendum potius peculiarem et pro-
priam fuisse appellationem certi cujus-
dam termini, cujus cum usus creber
esset in finiendis agris, factum inde, ut
casteri limites Arcarum vocabulo intelli-
gerentur. Nam Hygenus de Limitib.
constit. pag. 222. Arcam repraesentat
forma quadrata, atque intus cava, que-
madmodum sunt arcse, sive cistae, unde
et nomen inditum; cum caeteri limites,
ut varia et diversa figura, ita et appel-
latione ab eodem donentur. Vide Sal-
masium ad Solin. pag. 1206. Vetus Pla-
citum ann. 17. Ludovici Pii, editum a
V. 01. Stephano Baluzio in Append, ad
Capitul. num. 34 : Et perquisierunt ter-
minos de ipsa villa, Arenas et fixorias et
vindenates... et testiftcaverunt et jurave-
runt, et fuerunt per ipsas Archas et
fixorias. Alia ann. 881. n. 116 : Cellam S.
dementis cum... terminis suis atque Ar-
chis. Occurrit ibi rursum, et in aliis
ibid. n. 118. 119. [» Vide S. Rosa de
Viterbo Elucidar. torn. 2. pag. 109. voce
Mamoa. Charta Alphonsi III. circa ann.
897: (Confirmamus antiques limites,)
quos priores nostri interposuerunt et
ageres terrse sive Archas, prope quos fines
fundarunt, apparuerunt antiquitus fuisse
congestas, atque constructas : lapides,
quos per indicia terminorum notis eviden-
tibus sculptos vel constat fuisse fixos, etc.
quse conferas cum lege Wisigothorum
loco supra laudato, ubi monendum in
Hispanico esse era, unde interpres vide-
tur legisse areas.}
ARCELLA, ab Area, diminutivum. Vi-
talis Gromatic.: Invenies Arcellam in
trifinio positam. Frontinus : Asculanus
ager terminis Claudianis in modum
Arcellse est demeritus. Apud Caasarium
in Regula ad Virgines cap. 26. Arcella,
cistula est. Arcellula, apud Gregorium
Turon. lib. 10. Hist. cap. 16. Vide Theo-
dericum in Hist. Translat. S. Celsi
Episc. Trevir. n. 17.
ARC 3S7
ARCATURA, Eadem noti9ne apud Se-
natorem lib. 3. Ep. 52: Miramur, tanta
animositate fuisse litigatum, quod aut
terminis, testibus, aut fluminum ripis,
aut Arcaturis constructis, aliisque signis
evidentibus constat esse definitum.
12. ARCA, Career, Gall. Prison, et
forte Career coecus, seu locus carceris
depressior, Gall. Cachot, sic dictus, quod
sit sub fornice, quern appellamus Arche,
Voute. Tabularium Monasterii S. Ma-
xentii Pictav. : Petrus filius Christiani
de Pampro dudum pro malis, quse dicebat
et faciebat Monachis suis dominis, captus
est et compeditus, et in area missus. Ibi-
dem : Aymericus Calvet captus fuit et
compeditus, et in eadem Area missus;
unde exiit per sigillum Comitis et Epis-
copi. Etiamnum quasi ab Area, Gall.
Coff're, dicimus : Coffrer quelqu'un, pro
Aliquem in custodiam tradere.
1 3. ARCA, Arcula seu sacra pyxis in
qua SS. Eucharistiae Sacramentum re-
conditur apud Ludewig. torn. 6. Reliq.
MSS. pag. 201. Ubi tamen scribitur
Archa, pro Area. [* Hinc
*ARCA vel ARCHA, Feretrum, theca
in qua reconduntur sacrae Reliquiae. Or-
dinar. MS. eccl. S. Petri Insul.: Archa
B. M. visitata cum aliis Archis, videlicet
SS. Euberti et xj. millium Virginum,
defertur ad ipsam processionem candelis
et tsedis accensis.]
4. ARCA, Fiscus, thesaurus publicus,
non semel in Inscriptionibus, Area Pop.
Rom. apud Grut. 1033. 8. Area publica,
386. 4. Judex arcse Galliarum 455. 10.
Area vicarianss sedis, apud Senatorem
lib. 2. Epist. 24. Vita Ludovici Pii ann.
814: Ut singulis annis septem millia
solidorum auri Arcse publicse inferet. In
Area publica functionem exsolvere, in
Lege Wisig. lib. 5. tit. 14. § 19.
ARC.E ECCLESIARUM, qulbus olim praa-
fecti erant Diaconi. Paulinus lib. 4. de
Vita S. Martini:
Protinus astanti Diacono, quern more priorum
Anlistes sanctae custodem legerat Arcae.
Inde Arcarii, Arcarum Ecclesiae custo-
des, de quibus infra. Vide Aricula 1.
ARCA PECUNI^E, apud Anastas. in S.
Stephano.
:
[* Hinc
»- ARCA MONETJE, Jurisdictio quae de
re monetaria judicat, Gall. Cour des
monnoies. Charta Henr. I. reg. Angl.
circ. 1108. inter Instr. torn. 11. Gall.
Christ, col. 157: Omnia autem placita....
exceptis solummodo placitis de expedi-
tione mea, et bello, si ortum fuerit, de
placito monetss, quod quidem in abbatis
curia judicabitur, sed apud Arcam mo-
netse
:;;
terminabitur.
-ARCHA, Oblationes, quae in area,
Gall. Tronc, immittuntur. Charta apud
Cencium inter Census eccl. Rom.: In
die Jovis sancti etdie Veneris, siepiscopus
S. Rufinse recipit jus, quod consuevit
habere, videlicet Archam et altare, ex quo
pulsatur ad matutinum usque dum finitur
officium,
;;
etc.
"' ARCHA PIETATIS, Area da piedade,
Lusitanis olim Area in quam immitte-
bantur oblationes, quibus redimendi
erant captivi. Vide S. Rosa Elucidarii
Suppl. pag. 10.
* ARCA inter insignia ecclesiarum col-
legialium, ut et communiarum jura, re-
censetur. Bulla Sixti PP. IV. ann. 1483.
inter Instr. torn. 2. Hist. Meld. pag. 263:
In collegiatam ecclesiam cum Archa. sigillo
et aliis collegialibus insigniis... erigimus.
Libert, villse de Sarlato ann. 1370. torn.
•5. Ordinat. reg. Franc, pag. 339: Super
jurisdictione, Archa consulatu et domo
358 ARC
communi de Sarlato, etc. Occurrit pas-
sim. Vide in Campana 2.
5. ARCA. Statuta Synodalia Odonis
Episcopi Paris. : Non permittantur Prse.-
dicatores super Areas celebrare, nee pul-
sare campana per vicos, nee loqui in
Ecclesiis. nee prassentare reliquias; sed
tantum deferant ferenda, et Sacerdotes
pro illis loquantur. f. areas, coemeteria
[vel altaria portatilia.]
6. ARCA GRANARIA, [in qua granum
seu frumentum conditur.] Charta ple-
narise securitatis . scripta sub Justi-
niano, apud Brissonium lib. 6. Formul.:
Area Granaria minore ferro legata,valente
siliquas aureas duas.
| ARCA ANNONA , Eadem notione.
Gharta ann. 1111. ex Archive B. Marias
de Charitate ad Ligerim : Bartholpmasus
de muro donat Monasterio Charitatis...
Areas viginti Annonas modios capientes.
Tabular. Dunense : Gaufredus Viceco-
mes... misit famulos suos ad domum ubi
erat Archa cum Annona, et invenerunt
ipsam Archam firmatam... cumque vidis-
sent famuli quod Archa plena esset An-
nona, dimiserunt earn, et ilia vice nihil
de annona abstulerunt.
7. ARCA, Pars corporis, quam thora-
ceni appellamus. sic dicta, ut videtur,
quod in ea intestina omnia recondantur,
tanquam in area. Domus stomachi, Com-
modiano instr. 76. Papias : Thorax a
Greeds dicitur pars anterior trunci a
collo usque ad stomachum, quam nos Ar-
cam dicimus, quod sit ibi arcanum. Unde
legendum videtur area, pro Orca, apud
Constantinum African, lib. 2. Gommun.
locor. Medic, cap. 6. cujus lemma est,
de spatula, furcula, vel Orca. Nam, ut
ait idem Auctor, furcula est, ubi spatio-
sitas est pectoris. Sic Arcam, pro pectore
usurpat Fortunatus in Praefat. ad libros
de Vita S. Martini:
Nam celsum merilis Martinum ad sidera notum,
Cum sint vola mihi, non valet Area loqui.
Id est, pectus. Et lib. 1. de Vita ejusdem
Sancti, ubi mortuum ab eodem resus-
citatum describit:
Incubuit super exanimis pallentia membra,
Et premit Area sacri, ne hunc deprimat area sepulcri.
Et lib. 3 :
Quae facies, oculi, gena, pes, Area, figura.
lib. 4. Poem. 11. Area pectoris. lib. 7.
Poem. 8. lib. 8. Poem. 5. de Deipara:
Infra Arcam abscondens fulgida luna jubar.
Nos etiam Galli usitato loquendi modo,
hanc corporis sentinam, Coffre, voca-
mus. Catholicon Armoricum : Coff, Gall.
Ventre, Lat. Venter. Ita Anglis chest,
est non modo area, cista, capsa, sed
etiam pectus. Vide Capsum. p'-'Lusitanis
olim eodem sensu Arcabouco et Arca-
boico. Vide S. Rosa de Viterbo Elucid.
torn. 1. pag. 134.]
* 8. ARCA, Modus agri, a forma qua-
drata forte sic dictus. Vide Area 1.
Charta ann. 1249. apudSchwart.in Hist,
fin. principat. Rugise col. 222: Prppter
quod et fratres prasdicti monasterii (de
Hylda) in sulta eorum censum de tribus
Arcis, quas eligimus tantum ad vitam
nostrum, nobis concesserunt; ita tamen
ut si Areas ipsas, quas elegerimus, in tan-
tum deteriorentur, ut censum solvere non
possint, etc. Area vineas, in Ghartul. eccl.
Autiss. ad ann. 1286. fol. 523. Chartul.
Gelsinian. ch. 96 : Duos modios S. Petro
dimitto, et alias duos ad quatuor presbi-
teros,... unum tonellum et duas Archas
dimitto sorori mex. Ch. 435: Dono... me-
diam mansionem cum tres tonnas et vj.
ARC
Areas, et in alio unam vineam de medio
planto. Ch. 458: Dono ad eumdem locum
mansionem unam,... et in ipsa mansione
x. modios de vino cum ipsa tonna, et
unum modium de. annona cum ipsa
Area. Et ch. 881: Dimitto de annona sex
modios cum ipsas Areas. Vide in Archa
6. et infra Arcata 2.
* 9. ARCA, Officina, locus ubi res ve-
nales exponuntur. Charta ann. 1211. in
Chartul. Campan. fol. 430. col. 1: Cum...
dedisset idem rex (Navarrse) quod nulla
Archa ante prasdictam domum de cetera
poneretur. quamdiu idem Garsias viveret,
nisi de volunlate ipsius ; nos... protesta-
mur, quod post decessum ipsius Garsyse,
dictus rex aut hasres ejus. si voluerit,
possit ponere de jure illam Archam ante
dictam domum in nundinis antedictis.
* 10. ARCA, pro Arcus, mendose ac ri-
dicule apud Scriptores semibarbaros,
quotjes de Ponte areas. Gall. Pont de
I'arche, scripserunt, ut monet Valesius
in Notit. Gall. pag. 453. col. 1.
ARCAGIUM. Vetus Charta apud Orde-
ricum Vitalem lib. 5: Videlicet Eccle-
siam... et medietatem decimas illius villas,
cimiterium... nee non Monasterii Area-
gium quantum Goselinus tenuit. Forte
Areagium.
53^" Puto recte scriptum esse Area-
gium , quod fuerit praestationis species,
qua quis tenebatur in domo sua arose
reponendae locum dare. Inter consuetu-
dines debitas tertia pars loci unius
arches numeratur in Tabulario Calensi
pag. 94 : Prasdicta domus tempore Dro-
gonis debebat xxvm. denarios de censu
Arnulfo de Couberon, qui etiam in pras-
dicta domo has consuetudines quasrebat,
tertiam partem unius Archas et unius
dplii et vil. solidos ex credicione, et ter-
tium hospitalitatis suse quandocumque
vellet. Vide Arcasium.
* Neque Areagium reponendum est,
neque eo sensu, qui a DD. Benedict,
proponitur, accipienda est hsec vox :
Tributum enim seu praestatio esse vide-
tur ex agris, nomine Areas designatis,
praestita. Vide supra Area 8. Idem itaque
quod Agrarium, Terragium alibi dicitur.
* ARCHAGIUM, Eadem notione. Charta
ann. 1157. ex Tabul. Miciac. : Villam
S. Albini. cum domibus. vineis. virgultis,
terris. hospitibus, Archagio. et omnibus
quas ad eamdem villam pertinent. Chartul.
S. Sigiranni: Ego Ramnulphus pro re~
demptione animas et parentum meorum
reddo loco S. Sigiranni et servientibus in
eo decimam et beneficia. quas ad illam
ecclesiam pertinent cum sepultura, cum
Archagio, cum censu, etc.
* ARCAHUT. Vide infra Artahut.
* ARCALECTUS, ARGHALETUS, Ligneus
lecti instructus, quasi Area lecti, Gall.
Chalit, Vasconibus Arcoliet. Inventar.
Ann. 1476. ex Tabul. Flamar.: Unum
lectum incortinatum.... cum suo Arca-
lecto postium coralli et cum suo marchipe
coralli. et cum prasdicto Arcalecto clave-
rato ad circuitum dicti Arcalecti. Occurrit
rursum ibidem. Consuet. MSS. monast.
S. Crucis Burdegal. ante ann. 1305:
Infirmarius habet tenere cameras infir-
morum... bene garnitas Archaletis ligno-
rum, tabulis, scamnis et sedilibus, etc.
Vide Archilectile.
* ARCANDIUM, in Hist. S. Mart. pag.
483. Idem videtur quod supra Areagium.
] ARCANUM, Anima, Vita, ipsa etiam
natura cujusque rei apud Philosophos
Spagyricos. Rochus le Baillifin Diction.
Spagyrico : Arcanum est res secreta in-
corporalis atque immortalis quas cognosci
non potest, nisi experientia. Est enim
ARC
virtus cujusque rei quas millies plus ope-
rator quam res ipsa.
« ARCARAGIUM. Vide infra Feudum
Arcaragii.
* ARCARE, Arcum seu fornicem exs-
truere. Charta S. Ludov. ann. 1259. in
Reg. 30. Chartoph. reg. ch. 304 : Senes-
callo^ Carcassonas salutem. Mandamus
vobis quatenus infirmariam S. Nazarii
Carcassonas amphari permittatis;... per-
mittatis etiam quod Arcent carrerias in
burgo novo Carcassonss.
I. ARCARIA, Tpaite^iTtxy), in Gloss. Lat.
Grsec. Ita enim lego, pro TpaTO£iT/]xa, ut
intelligatur ars mensaria, in qua qui
pecuniam servat, Arcarius dicitur, nos-
tris, celui qui garde la caisse.
ARCARIA, Dignitas Arcarii, apud Anas-
tas. in S. Agathone pag. 53.
* 2. ARCARIA, Cambium publicum, Ta-
bula nummularia, Gall. Change. Charta
Phil. Pulcri ann. 1308. in Reg. 62. Char-
toph. reg. ch. 64 : Nos Guillelmo de
Nozeriis servienti nostro armorum... Ar-
cariam, quam Vascones tenere solebant,
cum omnibus juribus et pertinentiis suis,
prout per dictos Vascones seu gentes
nostras alias explectari solent, concedi-
muset donamus in hereditatem perpetuam
tenendam a prasdicto Guillelmo et here-
dibus suis ex recta linea descendenlibus,
faciendo servitium consuetum, volentes
nichilominus quod prsedictus Guillielmus
et heredes sui propter hoc teneantur,
quamdiu et quotiens nobis placuerit. cus-
todies castri nostri de Pacinchia. quam
sibi commisimus, sine vadiis deservire.
ARCARII, Sagittarii, Archers, in Epis-
tola Episcopi Asconensis ad Honorium
III. PP. torn. 8. Spicilegii Acheriani, in
Actis Innocentii III. PP. pag. 10. 143.
147. apud Silvestrum Girald. lib. 1. Iti-
ner. Cambrias cap. 5. etc. Arcarii Anglici
olim multi sestimati. Chronicon Ber-
trandi Guesclini MS.:
Et sans les bons Archiers du bon pays Anglois.
Ita Froissart. 1. vol. pag. 296. Tasso
cant. 1. stanz. 44. Dux Clivensis in Tac-
ticis pag. 81. etc. De Francis Arcariis,
qui vulgo nostris, Francs-archers, con-
sulendi Monstrelletus 3. vol. pag. 13. et
Berrius in Carolo VII. pag. 165.
* ARCARIUM, ^rarium. Bulla Ste-
phani PP. ann. 896. inter Probat. torn.
2. Hist. Occit. col. 30 : Datum... per ma-
num Stephani episcopi sanctas ecclesias
Nephesinas in Arcario sanctas sedis Apos-
tolicas. Vide in Arcarius.
ARCARIUS, Cui areas publicse, sive
thesauri cura demandata erat. Gloss.
Gr. Lat. 6 eu\ TTJ? 8y,txo<i:a; Tpaite^?, Arca-
rius. Gloss. Latino-Grsec. Arcarius, o'txo-
vojjioc. Gloss. Isid. et Papias, Arcarius,
actor, dispensator. Brito : Arcarius, qui
custodit. vel facit Arcam, vel custos the-
saurorum. Vicarius Arcarii in Inscript.
apud Grut. 580. 10. Arkarius Reip. Ame-
rinorum. 1091. 7. Arcarius prssfectorum,
apud Senatorem lib. 1. Epist. 10. [e* Ma-
rin. Papyr. diplom. num. 139. lin. 10. et
not. pag. 376. a.] Occurrit non semel in
Cod. nac notione. Apud Alcuinum Epist.
105. Megenfridus regalis Palatii Archarius
inscribitur, et in ipso contextu, fidelissi-
mus dispensator thesaurorum indigitatur.
Charta Witlasii Regis Merciorum apud
Ingulfum pag. 856 : Arcarius meus omnes
expensas hujusmodi, cum dicti ministri
mei annumeraverint, pro fisco integre ac-
ceptabit. Vide Ordericum lib. 10. pag. 798.
799. [Marten, torn. 3. Anecd. col. 1124.]
ARCARIUS ECOL,ESI^E ROMANCE, .recen-
setur inter offlcia Ecclesiastica apud
Anastasium in Agathone, et in Cons-
 ARC
tantino PP. pag. 53. et 65. et apud Luit-
prandum Jib. 6. c. 6. extreme, apud
Joannem VIII. Epist. 294. Ughellum
torn. 1. Ital. sacr. pag. 1101. etc. Ecclesias
Arcarius apud Odonem Abbatem lib. de
Miracul. S. Mauri cap. 10. [Arcarius
Apostolicss Sedis apud Mabill. tom. 4.
Anna!, pag. 706.] [*:-! Vide Marin. Papyr.
Diplomat, pag. 224. not. 3. num. 25.]
Vide Archidiaconus Ecclesias Romanas.
« Numerorum Arcarius. in Actis SS.
Getulii. etc. tom. 2. Jun. pag. 266. col. 1.
Ordo Rom. MS. ex Cod. reg. 4188: Ar-
charius, qui ab archano dicitur, debet
scire secreta consilia imperatoris et colli-
gere censum.
* ARCASIA, Locus in pago Tornacensi,
cujus meminit Charta commun. Tornac.
ann. 1187. in Reg. 34. bis Chartoph. reg.
part. 1. fol. 10. v°. col. 2 : Si vero versus
Arcasiam cum exercitu venerimus nos vel
successores nostri, communia tola Torna-
censis usque ad eumdem locum, vel usque
ad seque remotum locum circa Tornacum,
nobis occurrere debent.
1 ARCASIUM, f. Idem quod Arcagium.
Rotulus saeculi XII. de Prioratu S.
Pauli de Tartas in Archive Mqnasterii
de Casa-Dei : Dalmacius Dentil Arca-
sium. quod habebat in Ecclesia S. Pauli,
unam mulam et C. sol. dedit Monachis
presentibus et futuris. [* Vide supra Arca-
gium.]
11. ARCATA, Afcus, fornix, Gall. Arche,
Arcade. Processus de B. Petro de Lu-
xemburgo tom. 1. Julii pag. 593. B :
Interrogatus quantum distabat ipse lo-
quens a puero 9 Dixit, quod per spatium
duarum Arcatarum pontis. Sebast. Fan-
toni torn. 2. Hist. Avenion. pag. 119. ex
inquisitione ann. 1291: Dixit quod supra
pontem de petra. . . vidit in ultima Ar-
cata quoddam portale. Alium locum vide
in ! Caputfinis.
•« 2. ARCATA, Idem quod supra Area 8.
Modus agri. Charta ann. 1197. in Tabul.
S. Viet. Massil.: Dedit ad acapitum duas
Arcatas freneas remanentes magnse curtis.
T ARC ATE. Vide Pradisterium, ubi, ait
Cangius, nihil succurrit, nisi Arcate sit
pro Arcacq, quod Hispanis idem est
cum0
Area.
ARCATIUM, Area, Gall. Coffre. Stat.
civit. Mutin. rubr. 400. pag. 88. r°: Qui
liber debeat gubernari in uno Arcatio
communi ipsorum notariorum.
ARCATORES et ARCHATORES, Sagit-
tarii. Archers, apud Ottonem Morenam
in Historia Rerum Laudensium pag. 55.
69. 70.110. [Obertus Cancellarius Annal.
Genuens. lib. 2. apud Murat. tom. 6.
col. 294 : Eo (prselio) diutius durante
Arcatores ferierunt Balduinum filium
Henrici Guercii, et Gandulphum Usus-
maris. Ogerius Panis Annal. Genuens.
lib. 4. ad ann. 1215. apud Murat. tom. 6.
col. 409: Et guarnito illo de castellano,
Archatoribus, et balistariis. ad propria
sine Isesione aliqua feliciter redierunt.]
ARCATURA. Vide Area.
ARCATURIA. Falco Beneventanus : Ad
frangendam, ut ita dicam, Arcaturiam
ivit. Palorum sepem in publicum priva-
tumque commodum structam ad arcen-
dam constringendamque perennis flu-
minis aquam hicinterpretatur Camillus
Peregrinus, populari vocabulo plerisque
etiamnum in Italiae locis usurpato, quo
sensu forte dicuntur Archaux. in Con-
suetudine municipal! de Menetou sur
Cher, art. 23. ubi de servitutibus reali-
bus : Les garennes et Archaux en ladite
riviere de Cher sont defendus. Vide Area,
Arcatura.
* Munimenti etiam genus, nostris
ARC ARC 359
Arce, quo scilicet arcentur aggressores. 1. ARCELLA. Guigo II. Prior Cartu-
Charta Ludov. XII. reg. Franc, ann. sieusis in Statutis ejusdem Ordinis cap.
1510. ex Chartul. episc. Carnot. : Don- 50. 11: Domus, in qua fiunt casei, quam
nons licence de fortifier et emparer ledit vocamus Arcellam. Eadem verba haben-
bourg et ville de Pontgoing a I'entour de turin antiquis Statutis ejusdem Ordinis
icelles de murailles, tours, palnys. barba- part. 3. cap. 18. § 3. Vide Fromageria.
canes. boulevers, excluses, portaulx.ponts- Arcella pastoris, in iisdem Statutis
leveys, Arces, barrieres, et autres clos- part. 3. cap. 28: In Arcella pastoris, et
tures et fortifications. Nisi sit pro Herse, in furno nullus ingreditur.
cataracta. 1 2. ARCELLA, pro Arcula, Gall. Cas-
1" ARCAVUS, f. Atramenti vasculum, sette . Hist. Monasterii Novientensis tom.
Gall. Ancrier. Locum vide in Scarpel- 3. Anecdot. Martenii col. 1152 : Arcellse
lium. sive in dormitorio. seu in quocumque
* ARCAYRAGIUM, Officium arcarii, seu loco fuerunt inventae, securibus effringun-
sagittarii, Gall. Archer. Vide infra Ar- tur, quia in loculis quorumdam spera-
queriatus. batur argentum inveniri.
1. ARCE, pro apxji, Dignitas. Indicu- 3. ARCELLA. Vide in Area 1.
lus Dagoberti Regis ad Sulpitium Ar- ARCELLINA, inter ministeria vel vasa
chiep. ex Vita S. Desiderii Episcopi sacra, in Charta Ferdiriandi M. Regis
Cardurcensis MS. : Proinde dum vos Hispaniae serae 1101. apud Anton, de Ye-
Arcem Metropolitani scimus tenere, etc. pez in Chronico Ord. S. Benedict! tom.
Vita S. Theodardi Archiepiscopi Narbo- 6 : Tertia vero (Corona) est diadema ca-
nensis apud Catellum pag. 766: Ut om- pitis mei aureum, et Arcellinam de crys-
nis, qui Pontificatus ilhus Arcem sortitus tallo auro coopertam, et crucem auream
erit electione, etc. Ubi. Arce videtur vox cum lapidibus, etc. Ubi forte Arcellina,
formata, nori ex arx, quod yolunt viri minor area.
docti, sed ex Grseco apx'n- [** Glossar. | ARCELLUS, ARCHELLUS, Arcus, for-
cod. reg. 7644 : Arche, locis sublimitate.] nix, Gall. Arceau. Hinc ita dictas ipsae
Eadem Vita pag. 759 : Vel consensu om- asdificiorum portse in arcum exstructas ;
nium Episcoporum ejus Provincise, cui ut in Monasterio Tyroniensi. Anna!. Be-
prseponendus est, qui ap^riv regiminis ned. torn. 4. pag. 219: Robertus Abbas
ejusdem curamque nihilominus pastora- Salmuriensis... sepultus In claustro juxta
lem suscepturus est, etc. Et pag. 757: Arcellum Capituli. . . . ubi voces canen-
Expetitur ad suscipiendam Diaconatus tium eo moriente auditssferuntur. Charta
ap-xrjv. Infra : Ex eo tempore. quo Diaco- Capituli Autissiod. ann. 1297 : Noverint
natus apxr,v suscepit. Nolim tamen pm- universi, quod nos portam claustri Beati
nino contendere voculam arcem hisce Stephani Autissiod. quss porta Pendens
locis non posse deduci ab arx. Nam et appellatur, cum Archello super earn exis-
arcem translate pro eo, quod summum tente, reparatione indigentem, nondum
est, et eminet, frequenter usurpasse est dudum, opere latomise reparari feci-
veteres Scriptores constat. Locos colle- mus.
git Stephanius in Notis ad Saxonem \ ARCENTUM. Vide Arcetum.
Grammat. pag. 194. 223. Adde Foros Re- ARCEPELLONES, Qui vulgo dicuntur
gni Aragon. fol. 128. v. a. Eadem Vita ingeniarii, inquit Ugutio.
S. Theodardi, pag. 765: Regum Franco- ARCEPS. Vide Archivum.
rum, ad quos celsitudo principatus ejus- | ARCEPTA, Genus navis, acatus, apud
dem terrss specialiter pertinet. Vita S. Gra3vium ad Gloss. Isid. in voce Ac-
Conwoionis Abbat. Rothonensis num. cepta, ex Pithcei Excerptis. Genus est
1: Ecclesias Venetensis Diaconi Arcem vasis Ugutioni, cujus locum vide in Pi-
meruit conscendere. Vetus Charta in gella.
Actis Episcop. Cenoman. pag. 204 : * ARCERA, Vehiculum in arce nondum
Unde Domnorum Episcoporum et Metro- confixum, non utique plaustrum, id est.
politanorum Arcium sedes tenentium suf- carrum. Glossar. vet. ex Cod. reg. 7646.
Ubi perperam ar- Quae sic emendanda sunt : Vehiculum in
fragia poscimus, etc. :::<:
tium prsefert editio. [ Privileg. Ageradi areas modum confictum. Gellio lib. 20.
Carnotensis Episcop. ann. 698. Brequi- cap. 1, Arcera plostrum est tectum undi-
nio num. 233. : Unde domnis metropoli- que et mssnitum ; quasi area qusedam
tanis arcium sedes divinitatis suffragia magna vestimentis instrata, qua nimis
poscimus, etc. [Ita Basilius Seleuciensis segri aut senes portari cubantes solebant.
Homil. in Davidem, TYJ? aorepeiai; aveX6wv Nostris vulgo Litiere.
axpoitoXtv dixit. * ARCERE, Occupare, ad manum pp-
] 2. ARCE, pro Archivum. Legitur in nere, Gall. Saisir. Lit. Alfonsi comit.
Charta Childeberti III. ann. 994. apud Pictav. ann. 1269. in Reg. 11. Chartoph.
Mabil. lib. 6. de Re Diplom. pag. 477. reg. fol. 153. v°: Significavit nobis vene-
[** Charta Childeberti III. ann. 695. Bre- rabilis pater episcopus Mimatensis, quod
quinio num. 231.] : Duas prseceptiones vos Arcetis seu justitiare vultis feudum
uno tenure conscriptas exinde fieri jussi- Guidonis de Montonge, quod feudum te-
mus. una in Arce Basilicas sancti Dio- nere debet dictus Guido a domino castri, et
nisii resediat. et alia in tessauro nostra. dominus castri, ab ipso episcopo, et idem
[** Vide Archia 1.] episcopus a nobis.
| ARCEDO, Ligamen quo sanguis vena? 1 ARCERETUS, Conflictus. Papias. ex
sectse sistitur seu arcetur, a quo dic- MS. Bituricensi. Forsan est Arceretus
tum Arcedo, ut exponit D. Marquardus pugna quae fit emissis sagittis ab Arce-
Herrgott Vet. Discipl. Monast. pag. 112. riis seu sagittariis.
Discipl. Farsensis cap. 41. : Si quis fra- ARCERII, Sagittarii, Italis Arcieri,
ter yoluerit sanguinem minuere, procuret nostris Archers. Acta Alexandri III.
indicare Abbati. . . Licentia denique ac- ann. 1175 : Procedentes in multa fortitu-
cepta eat indicare cellerario, ut habere dine mililum, peditum, armatorum, et
faciat Arcedonem. vel si tempus fuerit Arceriorum versus Alexandriam. Vide
hyemis, ignem accendere faciat in cale- Arcarii.
factorio. Ubi, si particulam disjuncti- * Chron. Placent. ad ann. 1360. apud
vam, vel attendas, nihil aliud Arcedo Murator. tom. 16. Script. Ital. col. 506:
significare videtur quam cubiculum Cardinalis et legatus domini Papas misit
concameratum, quod in aastate alsurn exercitum magnum equitum et peditum
est: sic dictum ab Area, Gall. Voute. Arceriorum cum comite Simone. Arcerii
360 ARC
de Candia. in Chron. Travis, apud eum-
dem torn. 19. col. 749.
* ARCERSIRE. [Advocare, appellare.
DIEF.]
1 ARCERNUM, Thuribulum. Vetus
Pontificate Gemeticense MS. ubi de
Consecratione Ecclesise : Tune imponas.
in Arcernum ignem. Forte legendum
Acerram.
BARGES, Tortiles ex virgultis laquei,
nostris. Harts. Charta Oliverii abbat. S.
Eemigii Senon. ann. 1311. in Reg. 47.
Chartoph. reg. ch. 127 : Poterunt dicti
emptores facere collegii (1. colligi) Arces,
Gallice Arz, inrecrescentiis dicti nemoris,
pro ligando opere dicti nemoris. Vide in-
fra Areale in Area 1. et Hardes.
•* ARCESSIRE, Ad superos evocare. Ar-
cessitt vocat. provocat. Glossar: vet. ex
Codd. reg. 7613. et 7646. Vide Arcessitio.
ARCESSITIO, Mors, qua scilicet ex hoc
mundo ad Deum arcessimur, evecamur.
Vox. S. Cypriano familiaris, Epist. 22 :
Si quis post Arcessitionem meam abs te
pacem petierit: id est, postquam a Deo
ex hac vita evocatus fuero. Utitur etiam
in Exhortat. ad Martyres, ut et Ruri-.
cius Lemovicensis Episcopus lib. 2.
Epist. 4.
Accersio, in Libello precum Marcellini
et Fa'ustini pag. 65: Sed hie vir sanctus,
licet sit ssepenumero afflictus, tamen pro-
pria Accersione requievit. Ubi leg. forte
Accersitione vel Arcessitione, id est,
morte. [Gloss. Gr. Lat. MS. Ka-raxXufft?.
ARC
simis quos alit Arcadia asinis, et ab in-
colarum stupore, ob quern olim male
audierunt. Hinc Juvenalis Satyra 7.
versu 160:
Lseva in parte mamillae
Nil salit Arcadico juveni, etc.
Carmen Anonymi apud Mabill.Annal.
Bened. torn. 5. pag. 653. col. 1 :
Hie tuus Archadicus super omnes rcgnat amicus
Frangatur collo, certe sic laudat Apollo.
T ARCHAGIUM. Vide Arcagium.
* ARCHALETUS. Vide supra Arcdlec-
tus.
*ARCHANGELICA. [Lamium galeopsis,
(herbaYDi^v.]
ARCHANUS, pro Archangelus, licentia
plusquam Poetica, ut solet, dixit Fride-
godus in sancto Wilfrido cap. 48 :
Archanus Michael nitido lampabilis ore.
* ARCHARAGIUM. Vide infra Feudum
Arcaragii.
j ARdHARISSIMUM, Archivum, Archa-
rium. Acta Tullensium Episc. inter
Anecd. Marten, torn. 3. col. 1009 : Cujus-
modi autem fuerit rerum ibidem ab eo
destinatarum dispositio, continet Aposto-
licum privilegium Alexandri Papse, quod
in sancti protomartyris Stephani retine-
tur Archarissimo.
ARCHARIUM, Archivum, tabularium,
area, ubi monumenta vetera recondun-
tur: apyapiov seu apxstov. Vita S. Pauli
Episc. Verdun, cap. 5. n. 11 : De quibus
ARC
Harsegaye, OM demi-lance frappa par la
poitrine<icellui cavalier. Vide Hasta 1. et
Lancea.
* ARGHELHARIA, Arbalista, arcus, vel
Salista. machina jaculatoria. Charta pro
consulibus villaa de Marciaco ann. 1345.
in Reg. 75. Chartoph. reg. ch. 607 : Lv-
centiam concedimus de novo construendi...
in media ipsius platess vel circa unam
turrim altam et fortem. pro... conservan-
dis infra... Archelhariis et armis neces-
sariis in loco praedicto.
5 ARCHELLUS. Vide Arcellus.
j ARCHEMISTA, Chymise peritus, Qui
exercet artem chymicam, Gall. Chymiste,
Souffleur. Lobinellus torn. 3. Hist. Pa-
ris. inGlossario: Nonnulli monetarum
falsatoreSfArcJiemistas et usurarii. [* Vide
Chimia.]
* ARCREPHALUS, perperam pro Ace-
phalusf sine capite, in Lit. Ludov. II.
reg. Jerusal. et Sicil. ann. 1402. et sche-
dis D. Le Fournier : Hanc igitur (Eccle-
siam) ascensurus (J. C.) ad Patris dex-
teram, ne vidua in terris remaneret
Archephala, beato Petro, et cuilibet sue-
cessori Papas catholico et nulli alteri
commisit.
:= Vide Acephali.
" ARCHERA, Lignum quoddam, Gall.
Archure. Guido de Vigev. MS. de Modo '
acquirendi et expugnandi T. S. cap. 13 :
Et qu&libet assis habeat unam Archeram
et unum baculum pro podio ipsius pan-
theras.
ARCHERARIUS, Sagittarius,