„Moralność i rozwój psychologiczny” by Laurence Thomas. „Przewodnik…”, rozdz. 41.

Lawrence Kohlberg – istnieją wyraźne stadia rozwoju moralnego i jest on w znacznej mierze
zgodny z rozwojem psychologicznym. Znaczny wpływ na rozwój moralny mają zdolności
kognitywne.

POZIOMY ROZWOJU MORALNEGO (jest ich 6, występują zawsze w niezmiennej

kolejności):
A. Poziom przedkonwencjonalny
1. jesteśmy posłuszni, ponieważ obawiamy się kary.
2. Słuszne jest działanie, które sprzyja realizacji interesu. Konflikty rozstrzyga się
przez instrumentalną wymianę usług.
B. Poziom konwencjnalny
3. postępować słusznie, to spełniać oczekiwania najbliższego otoczenia.
4. postępować słusznie, to spełniać obowiązki nałożone przez społeczne instytucje.
5. postępować słusznie, to podporządkować się regułom, na które wyraziliśmy zgodę,
a które zapewniają życie i wolność.
6. postępować słusznie, to przestrzegać zasad etycznych, pierwotnych względem
obowiązków prawnych i instytucjonalnych.

Ogólnie: rozwój egoisty w kierunku altruizmu. Im dalej, tym lepiej, pod względem moralnym
i epistemologicznym. Dopiero w 6 pojawia się empatia (tu: „odwracalność”, chodzi o
odwrócenie perspektywy, wyzbycie się egoizmu). Większość ludzi zatrzymuje się na 4.

Kontrowersja: 5 to utylitaryzm, 6 to deontologiczna teoria moralności (kantyzm). „Każde

następne lepsze”, więc kantyzm lepszy od utylitaryzmu?!

Krytyka: 1. utylitaryzm wcale nie jest mniej wyrafinowany od kantyzmu, zbyt wiele mądrych
głów nad nim myślało ;).
2. skąd bierze się odwaga w 6? (empatia -> chęć poświęcenia się dla innych).
3. nie uwzględnia zła systemu. Np. w 4 dobrym człowiekiem będzie hitlerowiec w
Rzeszy.

Do pewnego momentu rozwój moralny nie musi się odwoływać do żadnych konkretnych
treści moralnych.

W rozwoju moralnym bardzo ważny jest szacunek dla samego siebie. Niemal każdy szanuje
siebie za coś i przez to jest bardziej moralny :P.