UNIWERSYTET WROCŁAWSKI

WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNYCH

INSTYTUT STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

ALBI MIFTARI

ALBANIA W PROCESIE INTEGRACJI Z UNIĄ

EUROPEJSKĄ

PRACA LICENCJACKA NAPISANA POD

KIERUNKIEM

DR RENATY KUNERT-MILCARZ

WROCŁAW 2020
SPIS TREŚCI
Skróty ....................................................................................................................... 3
Wstęp ........................................................................................................................ 4
I Albania w systemie komunistycznym ................................................................. 5
Wprowadzenie ........................................................................................................................... 5
1.1 Albania- informacje ogólne ................................................................................................ 5
1.1.1 Dane geograficzne ....................................................................................................................... 5
1.1.2 Dane historyczne ......................................................................................................................... 6
1.1.3 System polityczny........................................................................................................................ 7
1.1.4 Dane demograficzne ................................................................................................................... 9
1.1.5 Dane religijne ............................................................................................................................ 10
1.1.6 Dane ekonomiczne (1945-1991) ............................................................................................... 11
1.2 Albania pod komunistycznym reżimem 1948-1991........................................................ 13
1.3 Stosunki międzynarodowe Albanii w czasach komunizmu ........................................... 17
1.4 Okres tranzycji 1991-1997 ................................................................................................ 20
1.5 Podsumowanie ................................................................................................................... 23
II Uwarunkowania procesu integracji Albanii z UE. ......................................... 25
Wprowadzenie ......................................................................................................................... 25
2.1 Definiowanie terminu integracja europejska ................................................................. 25
2.2 Integracja z UE i wymagane kryteria ............................................................................. 27
2.3 Przesłanki dla procesu integracji europejskiej Albanii ................................................. 28
2.5 Podsumowanie ................................................................................................................... 30
III Proces negocjacji UE z Albanią ...................................................................... 32
Wprowadzenie ......................................................................................................................... 32
3.1 Rozwój relacji Unii Europejskiej z Albanią ................................................................... 32
3.2 Kulturowe, społeczne i gospodarcze płaszczyzny integracji ......................................... 40
3.3 Obecny stan integracji ...................................................................................................... 43
3.4 Podsumowanie ................................................................................................................... 49
4. Zakończenie ....................................................................................................... 48
5. Literatura ........................................................................................................... 50

2
Skróty
NATO Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

UE Unia Europejska

PKB Produkt Krajowy Brutto

PKSh Albańska Partia Komunistyczna

PPSh Albańska Partia Robotnicza

CIA Centralna Agencja Wywiadowcza

ShIK Państwowy Komitet Wywiadu

ShISh Państwowa Służba Wywiadowcza

ONZ Organizacja Narodów Zjednoczonych

KE Komisja Europejska

PHARE Program Pomocy Polsce i Węgrom w Przebudowie Gospodarki

PSS Proces Stabilizacji i Stowarzyszenia

USiS Układ Stabilizacji i Stowarzyszenia

TAIEX Biuro Pomocy Technicznej i Wymiany Informacji

IAP Instrument Pomocy Przedakcesyjnej

PKIE Plan Realizowania Integracji Europejskiej

WBF Umowa ustanawiająca Fundusz Bałkanów Zachodnich

RYCO Regionalna Biuro Współpracy Młodzieży

WB6 CIF Forum Inwestycyjne Izby Handlowej Bałkanów Zachodnich 6

KLP Najwyższy Rady Prokuratorskiej

SPAK Specjalna Struktura Antykorupcyjna

BHK Krajowe Biuro Śledcze

3
Wstęp
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie polityki zagranicznej Albanii względem Unii

Europejskiej, poczynając od upadku komunizmu w 1991 roku. Głównym tematem jaki został

poruszony, są postępy poczynione przez Albanię, zbliżające ją do wstąpienia do Unii oraz powody,

dla których powinna zostać częścią wspólnoty europejskiej. Pytania badawcze jakie postawiono

to: czy Albania potrzebuje integracji z Unią Europejską oraz jak przebiegał proces integracji

Albanii z Unią. Założono hipotezę, że integracja Albanii z Unią Europejską przyniesie korzyści

dla Albańczyków i pokaże obywatelom szanse na możliwość lepszego życia w tym kraju. Praca

ta została podzielona na trzy rozdziały. W pierwszym rozdziale przedstawiono ogólne informacje

na temat Albanii oraz omówiono, jak wyglądała Albania w okresie komunizmu. W tym rozdziale

przedstawiono również stosunki międzynarodowe w czasach komunizmu. W drugim rozdziale

skupiono się na znaczeniu integracji Albanii z Unią Europejską oraz wyjaśniono złożoności tego

procesu. Przywołano również powody przystąpienia Albanii do Unii Europejskiej oraz opisano

kryteria przyjęcia i przyspieszenia negocjacji. W trzecim rozdziale chronologicznie pertraktacje

między Albanią a Unią Europejską. Zwrócono w nim także uwagę na efekty jakie przyniósł proces

negocjacyjny, podkreślając, dlaczego Albania powinna jak najszybciej zintegrować się z Unią

Europejską. Metody badawcze jakie zostały wykorzystane w pracy to analiza literatury, metoda

historyczna oraz case study. Literatura, która została wykorzystana to książki historyczno-

polityczne, oficjalne strony internetowe rządu albańskiego i Unii Europejskiej, artykuły

popularnonaukowe, biuletyny rządowe, raporty Unii Europejskiej, statystyki publikowane przez

albańskie i światowe instytuty badawcze, publikacje naukowe, wywiady z politykami z Unii

Europejskiej oraz oświadczenia polityków, dotyczące integracji Albanii z Unią.

4
I Albania w systemie komunistycznym

Wprowadzenie
Celem pierwszego rozdziału jest przekazanie ogólnych informacji o Albanii. Jest to

państwo, o którym jest niewiele informacji oraz są one mało dokładne, zatem poświęciłem

pierwszy podrozdział na scharakteryzowanie współczesnej Albanii. Następnie omówiłem okres

komunizmu i dyplomacji prowadzonej w tym czasie. Biorąc pod uwagę fakt, że pierwsze rozmowy

Albanii z Europejską Wspólnotą Gospodarczą zostały nawiązane od razu po upadku albańskiego

komunizmu w 1991 roku, postanowiłem poświęcić czwarty podrozdział okresowi 1991–1997,

który był czasem wielkiej przemiany gospodarczej w Albanii, obnażającym nieumiejętne

wprowadzanie reform gospodarczych oraz demokracji, co jest typowe dla tak młodego państwa,

które potrzebuje oprzeć się na silniejszym i stabilnym modelu, takim jak na przykład Unia

Europejska.

1.1 Albania- informacje ogólne

1.1.1 Dane geograficzne

Albania ze stolicą w Tiranie, to kraj położony w południowo-wschodniej Europie, w

zachodniej części Półwyspu Bałkańskiego. Całkowita powierzchnia wynosi 28 748 kilometrów

kwadratowych, a długość linii granicy wynosi 1094 km. Na północy Albania graniczy z

Czarnogórą, na północnym wschodzie z Kosowem, na wschodzie z Republiką Północnej

Macedonii, a na południu z Grecją. Albania położona jest nad Morzem Adriatyckim na zachodzie

i nad Morzem Jońskim na południowym zachodzie. W pobliżu miasta Vlora nad Morzem Jońskim

znajduje się wyspa Sazan, która odegrała bardzo ważną rolę w czasie Zimnej Wojny ze względu

na swoje położenie. Wyspa ta jest najdalej wysuniętym punktem Albanii w stronę Włoch, które w

5
czasach ustroju komunistycznego Albanii, były uważane za wroga, jak każdy kraj należący do

NATO.1

Teren Albanii jest w większości górzysty. Średnia wysokość nad poziomem morza wynosi

708 metrów, czyli 2 razy więcej niż średnia wysokość terenu w Europie. Pola zajmują głównie

zachodnią część wybrzeża Adriatyku, ale są też nieliczne uprawy w innych częściach kraju. W

Albanii jest ponad 152 rzek i strumieni, które ostatecznie tworzą 8 dużych kanałów wodnych,

płynących od południowego wschodu do północnego zachodu i wpływających głównie do Morza

Adriatyckiego. W Albanii znajduje się również wiele jezior, z których największe to: Szkodra,

Ochryda i Prespa, które stanowią granicę z Czarnogórą (Szkodra), granicę z Północną Republiką

Macedonii (Ochryda) oraz granicę z Grecją (Prespa).2

Albania jest częścią strefy podzwrotnikowej i należy do układu klimatu

śródziemnomorskiego z stosunkowo krótkimi i łagodnymi zimami oraz z gorącym i suchym latem.

Klimat Albanii jest inny w każdej prowincji. Na terenie kraju występują duże różnice temperatur,

opadów, oświetlenia słonecznego oraz wilgotności powietrza. Temperatura waha się od 3,5 do 8,9

° C zimą, a od 17,8 do 24,6 ° C w lecie.3

1.1.2 Dane historyczne

Terytoria dzisiejszej Albanii zamieszkiwane są od 10 tysięcy lat. Na terytorium Bałkanów

Zachodnich żyli Ilirowie, przodkowie dzisiejszych Albańczyków, którzy rozwinęli tam swoją

cywilizację. Jednak w pierwszym wieku po narodzeniu Chrystusa, Imperium Rzymskie przejęło

władzę nad Ilirią. Wraz z upadkiem Imperium Rzymskiego Iliria przeszła pod okupację Cesarstwa

Bizantyjskiego, co trwało aż do kolejnej okupacji tym razem osmańskiej. Terytoria albańskie były

1 G. Trandafili, Gjeografia e Shqipërisë, Wydawnictwo Ideart, Tirana, 2011, s. 7.

2 Ibidem.
3 Ibidem.

6
pod ciągłym podbojem. Albańczykom udało się odzyskać niepodległość od Turków, jedynie przez

krótki okres czasu, w latach 1444-1468, pod przywództwem albańskiego bohatera narodowego

Gjergja Kastrioti znanego jako Skanderbeg. Po kolejnych 500 latach okupacji Albanii przez

Imperium Osmańskie, w 1912 roku kraj odzyskał w końcu swoją niepodległość po czasach

nieustannej okupacji. Następnie od roku 1928 do 1939 Albania była monarchią, aż do wybuchu II

Wojny Światowej, podczas której, początkowo była okupowana przez faszystowskie Włochy

Mussoliniego, które następnie ustąpiły nazistowskim Niemcom w 1943. W listopadzie 1944 roku,

kiedy nazistowskie wojska uciekły z Albanii, władzę przejęła partia komunistyczna, a w krótce

potem nastąpiła totalitarna dyktatura. W 1992 roku Albania ostatecznie znalazła się na arenie

międzynarodowej jako wolny, demokratyczny kraj.4

1.1.3 System polityczny

Po upadku komunizmu Albania została ogłoszona republiką parlamentarną. Konstytucja

Albanii została zmieniona 28 listopada 1998 roku w ogólnokrajowym referendum. Zgodnie z

ustawą zasadniczą sejm jest organem ustawodawczym i ma 140 członków, którzy wybierają głowę

państwa, czyli Prezydenta Republiki, który ma jedynie ograniczoną władzę, to Rada Ministrów

sprawuje władzę wykonawczą. Prezydent jest wybierany na maksymalnie dwie pięcioletnie

kadencje, kieruje on wojskiem i odgrywa kluczową rolę w wyborze starszych sędziów.

Kandydatem na prezydenta może zostać tylko obywatel Albanii, który ukończył 40 lat. Wszyscy

członkowie Kuvendi (sejmu) odbywają czteroletnią kadencję. Premier jest szefem rządu i jest

wyznaczany przez partię rządzącą lub koalicję większościową. Ponieważ zarówno prezydent, jak

i premier są wybierani przez prawodawców, sprawowanie więc tych urzędów zależy od przebiegu

4Ministry of Economy, An investor’s guide to Albania, Wydawnictwo Ministry of Economy, (Ebook), 2003, s. 9-
10.

7
wyborów parlamentarnych. W kwietniu 2017 roku prezydentem został Ilir Meta, szef

Socjalistycznego Ruchu na rzecz Integracji (LSI) natomiast lider Partii Socjalistycznej (PS) Edi

Rama utrzymał pozycję premiera Albanii po wyborach parlamentarnych w czerwcu 2017 roku. 5

Obywatele Albanii mają prawo do organizowania się w partiach politycznych. Kandydaci

na wybory parlamentarne, którzy nie należą do ugrupowań obecnie zasiadających w parlamencie,

muszą zebrać określoną liczbę podpisów, aby móc kandydować. Frakcje natomiast są zwykle

utożsamiane z przewodniczącymi. Dwa główne ugrupowania- Partia Socjalistyczna i Partia

Demokratyczna, są ostro spolaryzowane a rywalizacja między nimi opiera się na krytyce

prywatnego życia głównych polityków.6

Władza sądownicza sprawowana jest przez sądy. Najwyższym organem sądowym jest

Trybunał Konstytucyjny, który składa się z dziewięciu członków, rozstrzygających spory

konstytucyjne i dokonujących ostatecznej wykładni Konstytucji. Konstytucja przewiduje

niezawisłe sądownictwo, ale niedofinansowane sądy podlegają presji politycznej i wpływom, a

zaufanie publiczne do instytucji sądowych jest niskie. Korupcja w sądownictwie pozostaje

poważnym problemem, a skazania wysokich rangą sędziów za korupcję i nadużycie władzy są

zbyt rzadkie. W 2016 roku parlament zatwierdził szereg reform mających na celu zwiększenie

niezależności i efektywności sądownictwa, między innymi przeprowadzana jest ocena obecnych i

przyszłych sędziów i prokuratorów na podstawie ich profesjonalizmu, uczciwości moralnej i

niezależności. Procesy weryfikacji trwają, a w 2018 roku doprowadzono do zwolnienia lub

rezygnacji wielu sędziów z powodu niewyjaśnionego majątku.7

5 Freedom House, Freedom in the World – Albania Country Report 2019,

https://freedomhouse.org/country/albania/freedom-world/2019, (dostęp online: 01.06.2020).
6 Ibidem.
7 A. Xhaferraj, Sistemi partiak në Shqipëri, Wydawnictwo EUT Press & Mappo Edition, Tirana, 2018, s.12.

8
 Pomimo ostatnich wysiłków rządu, korupcja i przestępczość zorganizowana pozostają

poważnymi problemami. Przenikanie się potężnych interesów biznesowych, politycznych i

medialnych hamuje rozwój prawdziwie niezależnych serwisów informacyjnych. W ramach

wprowadzanych reform w 2016 roku została utworzona specjalna prokuratura, która ma za zadanie

ściganie korupcji na wysokim szczeblu, jednak nie osiągnęła ona jeszcze pełnej zdolności

operacyjnej.8

1.1.4 Dane demograficzne

Rejestr demograficzny w Albanii jest prowadzony przez Albański Instytut Statystyczny.

Pierwszego oficjalnego spisu ludności albańskiej dokonano w 1923 roku, kiedy kraj liczył 830 000

mieszkańców. Po II wojnie światowej, przez politykę rządu komunistycznego, ludność Albanii

wzrosła trzykrotnie z 1 200 000 w 1945 roku do 3 300 000 w 1990. Od czasu upadku reżimu

komunistycznego w marcu 1991 roku do chwili obecnej liczba ludności Albanii stale spada.

Powodem tego była i jest emigracja. W spisie ludności z 2001 roku, wykazano, że populacja

zmniejszyła się do 3 023 000 mieszkańców, podczas gdy w ostatnim spisie powszechnym

przeprowadzonym w kwietniu 2011 roku liczba ludności wynosiła już tylko 2 876 591. Gęstość

zaludnienia w tym czasie wynosiła 98,5 osób na kilometr kwadratowy.9

W okresie przejściowym w 1991 roku wielu Albańczyków przeniosło się z obszarów

wiejskich do miast. Dane spisu ludności pokazują, że aktualnie 53,7% ludzi żyje w miastach, a

46,3% na obszarach wiejskich. Pomimo dalszego spadku ogólnej populacji Albanii, ludność

8 Freedom House, op. cit.

9 INSTAT, Institute of Statistics, Popullsia e Shqipërisë 1 Janar 2018, http://www.instat.gov.al/al/temat/treguesit-
demografik%C3%AB-dhe-social%C3%AB/popullsia/publikimet/2018/popullsia-e-shqip%C3%ABris%C3%AB-1-
janar-2018/, (dostęp online 21.03.2019).

9
stolicy ciągle ogromnie wzrasta. Tirana w 1990 roku miała około 250 tysięcy mieszkańców,

podczas gdy aktualnie zamieszka w niej około miliona ludzi.10

1.1.5 Dane religijne

Podczas ogłoszenia niepodległości w 1912 roku Albanię zamieszkiwali muzułmanie,

poganie i chrześcijanie. W 1923 roku rząd w Tiranie na Albańskim Kongresie Muzułmańskim

postanowił oderwać się od kalifatu i zmodernizować kraj, a w 1929 roku ogłoszono również

Albański Kościół Prawosławny jako autokefaliczny. W 1945 roku, kiedy do władzy doszli

komuniści, 2169 kościołów, meczetów i świątyń Teqe zostało znacjonalizowanych i zamienionych

na centra kultury młodzieżowej. Typowy komunistyczny ateizm doszedł do skrajnego stanu po raz

pierwszy w historii Albanii. W 1967 rozpoczął się upadek obiektów kultów religijnych. Rząd

pozostawiał tylko te obiekty, które miały wartość historyczną. Albania w 1976 roku ogłosiła się

oficjalnie pierwszym ateistycznym państwem na świecie. Odtąd praktyka religii była zabroniona

przez prawo. Dziś Albania jest państwem laickim, bez oficjalnej religii i z konstytucyjnie

gwarantowaną wolnością wyznania. Dwa główne wierzenia mają swoje święta religijne

wyznaczone jako państwowe, ze względu na historyczną tradycję kraju. Edukacja publiczna jest

niereligijna, a religijna indoktrynacja jest zabroniona przez prawo. Religia w Albanii nie jest

traktowana jako przedmiot.11

Po 50 latach od formalnego i nieformalnego ateizmu, w 1993 roku został przeprowadzony

zagraniczny sondaż, w którym ujawniono, że około 50-65% Albańczyków deklaruje się jako

10Ibidem.
11B. Fevziu, Feja dhe statistikat fetare në Shqipëri, https://opinion.al/faktet-feja-dhe-statistikat-fetare-ne-shqiperi/,
(dostęp online 22.03.2019).

10
osoby niereligijne, natomiast w badaniach przeprowadzonych w latach 2005-2006 uzyskano

deklaracje 72-75% niereligijnych Albańczyków.12

Albania często nazywana jest epitetem "muzułmańskim" lub "muzułmańsko-

większościowym". Jest tak dlatego, że instytucje religijne propagowały nieprawdziwe dane w

Europie i na Świecie. Według ich statystyk wynika, że cała populacja Albanii jest religijna i 70%

z nich to muzułmanie a 30% to chrześcijanie (20% prawosławnych, 10% katolików). Te

nieprawdziwe dane są powielane ze względu na to, że MSZ i przedstawiciele państwa albańskiego

nie podejmowali żadnych działań na rzecz ochrony i właściwej prezentacji wizerunku kraju.

Wynikiem tego jest, że każdy może mówić, co chce, bez żadnych konsekwencji. Niedawne

badanie przeprowadzone przez Pew Research w sierpniu 2012 roku wykazało, że jedynie około

25% populacji jest religijna, wśród nich połowa to muzułmanie, a połowa to chrześcijanie, w tym

15% z nich to radykalni wyznawcy- ortodoksyjni chrześcijanie i muzułmńscy sunnici.13

1.1.6 Dane ekonomiczne (1945-1991)

Rząd komunistyczny w 1946 roku wprowadził kilka etapów radykalnej reformy

wywłaszczenia obszarów rolnych. Ziemie należące do prywatnych właścicieli, instytucji

religijnych oraz zagranicznego kapitału zostały znacjonalizowane i zostały dystrybuowane na

rzecz ubogich chłopów i bezrolnych. Proces ten trwał do 1967 roku. W oparciu o politykę

sowiecką priorytetowo traktowano rozwój przemysłu i w latach osiemdziesiątych przemysł

przyczynił się do wytworzenia ponad 50% produktu krajowego brutto. W ostatnim dziesięcioleciu

komunizmu gospodarka albańska przejawiała oznaki całkowitego kryzysu, zaczęło brakować

towarów powszechnej konsumpcji, wprowadzono więc system żywności na kartki. Pojawiły się

12 Ibidem.
13 Ibidem.

11
zakłócenia równowagi makroekonomicznej, eksport spadł do zera, a wzrost gospodarczy, który w

latach 80. wynosił średnio 5% zatrzymał się, a następnie stale spadał w latach 1985-1990. Kraj

popadł w głęboki kryzys pomimo prób modyfikacji polityki gospodarczej i dopuszczenia pewnych

elementów "gospodarki kapitalistycznej”. Jednak tak naprawdę był to kryzys systemu

socjalistycznego i w związku z tym można było go rozwiązać tylko poprzez zmianę całego

ustroju.14

1.1.7 Dane ekonomiczne (1991-2020)

Rozwój gospodarczy ostatnich trzech dekad w Albanii ma średnią stopę wzrostu 2,5%. Po

przewrocie antykomunistycznym w latach 1991-2014 kraj nadal znajdował się w ubóstwie,

ponieważ modernizacje socjalistyczne zostały w większości zniszczone, a nie było środków na

nowe inwestycje. Zdeklarowana wolność własności zaczęła przekształcać się w wolność, która i

tak nie przynosi zysków. Własność prywatna nie stała się istotna dla planu gospodarczego Albanii

i w związku z tym osoby prywatne i inwestorzy nie byli zachęcani do lokowania pieniędzy w celu

maksymalizacji zysków w nowej i dynamicznej gospodarce kraju. Podczas gdy w latach 2001-

2010 nastąpił wzrost zainteresowania prywatnymi inwestycjami w wydobywanie zasobów

naturalnych, państwo albańskie nie utworzyło żadnych możliwości dla organizacji i dla

wzmocnienia inwestycji przemysłu wydobywczego oraz przemysłu rolnego. Jednak dzięki

prywatyzacji telekomunikacji i banków wprowadzono na rynek firmy z zachodnim

doświadczeniem. Statystyki UE, a także prowadzone przez albańskie instytucje wskazują, że

niektóre inwestycje osiągnęły poziom 9% PKB. Jednak albańska gospodarka nie wypracowała

takiej stabilności ekonomicznej, aby utrzymać zrównoważony rozwój gospodarczy. Z drugiej

strony rozpowszechniona korupcja i przestępczość zorganizowana, w dalszym ciągu

14A. Civici, Ekonomia Shqiptare gjatë regjimit komunist (1945-1990, https://www.monitor.al/100-vjet-ekonomia-

shqiptare-gjate-regjimit-komunist-1945-1990/, (dostęp online 25.03.2019).

12
uniemożliwiają prawdziwe reformy gospodarcze w tym kraju.15

Według statystyk prowadzonych przez Transparency International w oparciu o badania

Corruption perceptions index (CPI), które polegają na ocenie kraju lub terytorium na podstawie

tego jak bardzo skorumpowany jest sektor publiczny kraju, w oparciu o opinię ekspertów i

dyrektorów biznesowych. CPI jest to złożony indeks, będący połączeniem 13 ankiet i ocen

korupcji, zebranych przez wiele renomowanych instytucji. CPI jest najczęściej stosowanym

wskaźnikiem korupcji na świecie. Albania w 2019 roku znajdowała się na pozycji 106 na 180

ocenianych krajów, uzyskując 35 punktów na 100 możliwych. 16

Od 2010 roku do chwili obecnej (czerwiec 2020) można zaobserwować wzrost

gospodarczy, wynoszący 3-4%, który jest w 70% zdeterminowany przez sektor handlu i usług.

Kraj jednak wciąż nie ma nowego, stabilnego modelu rozwoju. Większość dochodów, które są

generowane na czarnym rynku, jest inwestowana w sektor budowlany. Wzrost gospodarczy oparty

na inwestycjach w budynki mieszkalne w czasie, gdy liczba ludności spada, jest kolejnym

zagrożeniem, przed którym stanie gospodarka kraju w nadchodzących latach. Należy wspomnieć

również, że kumulacja kapitału w rękach kilku osób i przedsiębiorstw jest powodem, który

zmniejsza dynamiczny wzrost gospodarczy w ostatnich latach.17

1.2 Albania pod komunistycznym reżimem 1948-1991

W listopadzie 1941 roku utworzono „Partie Komuniste e Shqipërisë” (PKSh) - Albańską

Partię Komunistyczną - pod przewodnictwem Envera Hoxhy, który został komunistą w wieku 18

15 E. Gjokutaj, Rritja ekonomike në Shqipëri: Faktorët që ndikojnë dje, sot dhe nesër, https://www.monitor.al/rritja-
ekonomike-ne-shqiperi-faktoret-ndikues-dje-sot-dhe-neser/, (dostęp online: 01.04.2019).
16 Transparency International, Corruption perceptions index 2019,
https://www.transparency.org/en/cpi/2019/results/alb, (dostęp online: 23.01.2020).
17 Ekonomia shqiptare ne 40 vjet. Si ndryshoi PPB-ja dhe inflacioni, https://www.monitor.al/ekonomia/, (dostęp
online: 01.04.2019).

13
lat podczas studiowania we Francji w 1930 roku, gdzie został wysłany przez swojego bogatego

ojca. Nazwa PKSh została zmieniona w 1948 roku na „Partia e Punës e Shqipërisë” (PPSh) czyli

Albańska Partia Robotnicza. Zmiana nazwy była jednak tylko nieistotną formalnością, gdyż

wszystkie inne partie zostały szybko zakazane. W przeciwieństwie do państw satelickich Europy

Środkowej, które przed wojną miały silne więzi handlowe i kulturowe z Europą Zachodnią, w

Albanii nie było potrzeby udawania demokracji, ponieważ nigdy jej tam nie było. Hoxha przyjął

mimo wszystko tytuł premiera, a później mianował się ministrem spraw zagranicznych i ministrem

obrony. Hoxha, aż do swojej śmierci w 1985 roku, kontrolował stworzone przez siebie, na

metodach stalinowskich, państwo policyjne. Kiedy Chruszczow potępił socjalizm, Hoxha zerwał

stosunki z Moskwą i wycofał się z Układu Warszawskiego. Po śmierci Mao, albański dyktator

uznał, że następcy chińskiego przywódcy „zmiękli”, więc odseparował się również od Chin.18

Podobnie jak Stalin, Hoxha sprawował rządy, kontrolując Biuro Polityczne, które

kontrolowało Komitet Centralny- teoretycznie wybierany przez Kongres Partyjny, który zbierał

się na kilka dni co pięć lat. Objął on władzę w kraju zrujnowanym, gdzie wszystkie instalacje

portowe, kopalnie i elektrownie zostały zniszczone podczas II wojny światowej. Do pozytywnych

aspektów jego rządów można zaliczyć budowę pierwszej w kraju linii kolejowej, otwarcie

pierwszego uniwersytetu (jego imienia), wybranie jednego dialektu, jako języka urzędowego

(tego, którym posługiwał się dyktator) i wprowadzenie masowej edukacji, która doprowadziła do

zmniejszenia analfabetyzmu w Albanii do poziomu zbliżonego do stopnia analfabetyzmu

dorosłych w Europie Zachodniej. Pierwsza niemal endemiczna plaga malarii została

wyeliminowana przez zastosowane opryski i osuszenie bagien oraz ogólnodostępną medycynę.

18D. Boyd, Moscow Rules: Secret Police, Spies, Sleepers, Assassins, Wydawnictwo The History Press, Brimscombe
Port, 2015, s. 335-336.

14
Średnia długość życia wydłużyła się dwukrotnie, a liczba ludności potroiła się w ciągu czterech

dekad jego rządów. Po raz pierwszy w Albanii kobiety otrzymały prawa. 19

Ciemną stroną rządów Hoxhy była wewnętrzna represja myśli lub działań, które

postrzegano jako zagrażające partii. Podczas pierwszych czystek, według oficjalnych rejestrów z

1944 i 1945 roku, wykazano, że 2000 „wrogów ludu” lub „zbrodniarzy wojennych” (nie było

wśród nich prawie żadnych zbrodniarzy wojennych) zostało osądzonych i zamordowanych.

Jednak bardziej wiarygodne szacunki wskazują, że w tamtym okresie zostało wykonanych 15–20

tysięcy egzekucji, co jest bardziej prawdopodobną liczbą. W 1981 roku Hoxha miał kilku

najbliższych współpracowników, którzy również zostali straceni jako „zdrajcy Albanii, którzy

służyli zagranicznym agencjom wywiadowczym”. 20

W latach 1951 i 1952 powstały małe grupy albańskich partyzantów, walczących o wolność.

Byli oni wyszkoleni, wyposażeni i infiltrowani przez CIA i MI6. Wszyscy oni zostali zabici z

powodu zdrady, a wraz z nimi Albańczycy, którzy ośmielili się nie zgodzić z polityką rządu. Art.

47 kodeksu karnego stanowił, że próba ucieczki z ojczyzny była przestępstwem zagrożonym karą

co najmniej dziesięciu lat więzienia lub śmiercią. Dowody paranoi reżimu są do dziś widoczne

wszędzie- na wsiach jest około 175 tysięcy betonowych bunkrów różnej wielkości, które miały

służyć do obrony przed obcym najeźdźcą. 21

Głównym instrumentem wewnętrznych represji były Drejtoria e Sigurimit të Shtetit, co

oznacza Dyrekcję Bezpieczeństwa Państwowego, zwykle w skrócie Sigurimi. Organizacja ta

została założona w marcu 1943 roku, jeszcze zanim siły niemieckie opuściły Albanię. Ostatecznie

liczyła 30 tysięcy umundurowanych funkcjonariuszy i 800 pracowników wyższego szczebla.

19 Ibidem.
20 Ibidem. s. 337.
21 Ibidem. s. 337.

15
Sigurimi miała lokalną siedzibę w każdym z 26 okręgów administracyjnych w Albanii, a także

swoją centralę w Tiranie. W placówkach tych czytano korespondencje obywateli, monitorowano

rozmowy telefoniczne, cenzurowano wszystkie media i infiltrowano każde społeczeństwo

kulturalne i każdą placówkę edukacyjną. Skuteczność policji państwowej została znacznie

zwiększona dzięki ogólnokrajowej sieci przymusowych i nieopłacanych informatorów, którzy

działali nieoficjalnie. Jeden informator obejmował czterech lub pięciu obywateli. Meldujący

przekazywali raporty o swojej rodzinie, przyjaciołach i sąsiadach. Dodatkowych 7,5 tysiąca

policjantów, miało specjalne zadanie tłumienia wszelkich niepokoi społecznych. Zostali oni w tym

celu uzbrojeni i zmotoryzowani oraz uformowani w pięć pułków zmechanizowanej piechoty.

Podobnie jak w innych krajach bloku wschodniego w czasie zimnej wojny cały ten personel został

pozytywnie zweryfikowany jako lojalni członkowie PPSh, utrzymywani pod ciągłym nadzorem.

Zezwalano im na wiele przywilejów w zakresie zakwaterowania i specjalnych uprawnień do racji

jedzenia, odmówionych reszcie społeczeństwa. Sigurimi miało wiele funkcji służby cywilnej

takich jak praca w archiwach państwowych. Specjalna policja dostarczała też uzbrojonych

ochroniarzy dla czołowych postaci politycznych, ale także jednocześnie ich szpiegowała.

Przeprowadzono prawie 200 egzekucji członków Komitetu Centralnego i Biura Politycznego.

Sekcja kontrwywiadu była odpowiedzialna za neutralizację operacji wywiadu zagranicznego w

Albanii i działalność antypartyjną Albańczyków.22

Tak jak po śmierci Tito w sąsiedniej Jugosławii, tak i w Albanii po śmierci Hoxhy w 1985

roku jego system upadł. Pierwsze wolne wybory odbyły się w kwietniu 1991 roku. Do czasu

wyborów Ministerstwo Spraw Wewnętrznych kontrolowało trzy gałęzie bezpieczeństwa państwa:

Sigurimi, straż graniczną i tak zwaną policję ludową. W lipcu 1991 roku wciąż zdominowany

22 Ibidem. s. 338-339.

16
przez komunistów parlament zniósł Sigurimi, zastępując ich Shërbimi Informativ Kombëtar

(ShIK) czyli Państwowym Komitetem Wywiadu, który z kolei został później zastąpiony przez

Shërbimi Informativ Shtetëror (ShISh) czyli Państwową Służbę Wywiadowczą w 1997 roku.23

1.3 Stosunki międzynarodowe Albanii w czasach komunizmu

Polityka zagraniczna prowadzona przez Albanię w czasach komunizmu jest przykładem

na to jak nie powinna wyglądać dyplomacja. W latach bezpośrednio po II wojnie światowej

Albania była satelitą Jugosławii, która z kolei była satelitą Związku Radzieckiego. Sytuacja ta

pozbawiła Albanię jakiejkolwiek inicjatywy w sprawach zagranicznych i pozostawiła poza

głównym nurtem spraw Europy Wschodniej do 1948 roku, kiedy zerwano zupełnie więzi z

Jugosławią i Albania stała się pełnoprawnym satelitą Związku Radzieckiego. 24

Pozycja Albanii w stosunku do innych krajów satelickich uległa poprawie, gdy znalazła

się ona pod bezpośrednią opieką Związku Radzieckiego. Stała się odbiorcą pomocy gospodarczej,

pomocy wojskowej oraz doradców wojskowych i gospodarczych, nie tylko ze strony potężnego

sponsora, ale także innych narodów komunistycznych. Z czasem Albania stała się także członkiem

Układu Warszawskiego i Rady ds. Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. Radziecki wpływ na sprawy

albańskie był wszechobecny od 1948 do 1960 roku, ale z materialnego punktu widzenia Albania

skorzystała na tym sojuszu. Sowieci anulowali duży dług Albańczykom i wysłali pomoc finansową

oraz doradców, aby rozwinąć zacofaną gospodarkę Albanii. 25

Wewnętrznie elita rządząca, kierowana przez Envera Hoxhę, utrzymywała sztywny reżim

23 Ibidem, s. 340.
24 W. Giloane, J. M. Moore, E. K. Keefe, Area Handbook for Albania, Wydawnictwo Proofreading Team, (Ebook
#32129), 2010, s. 213.
25 Ibidem s. 214.

17
typu stalinowskiego. W sprawach zagranicznych kraj stał się uczestnikiem zimnej wojny,

całkowicie akceptującym wskazówki z Moskwy.26

Związek Radziecki miał również wpływ na edukację albańską. Język rosyjski został

wprowadzony we wszystkich szkołach średnich. W 1953 roku otwarto szkołę nauki języka

rosyjskiego w Tiranie. Zgodnie z ustalonym pięcioletnim planem państwa rosyjski studiowało 900

młodych Albańczyków. Ci, którzy ukończyli rosyjskie uniwersytety, zajmowali najwyższe

stanowiska w systemie edukacji. Rosyjskie programy i metody nauczania zostały przyjęte przy

użyciu rosyjskich podręczników.27

Trzynaście lat Albanii jako sowieckiego satelity, to lata zamieszania dla kraju, szczególnie

po śmierci Józefa Stalina i nastaniu rządów Nikity Chruszczowa, jako sowieckiego kierownika.

Polityka Chruszczowa opierała się na dążeniu do zbliżenia ZSSR z Jugosławią. Martwiło to

zarówno Hoxhę, przywódcę partii, jak i premiera Shehu, dlatego, że podczas oczyszczania swojej

partii napotkali oni na silną projugosłowiańską frakcję, która została usunięta w celu

zabezpieczenia władzy kierownictwa partii. 28

W latach pięćdziesiątych XX wieku przywódcy albańscy, namawiani przez Moskwę,

podjęli pewne próby przywrócenia normalnych stosunków z Jugosławią. Jednak po zamieszkach

w Polsce i buncie na Węgrzech w 1956 roku Albańczycy podnieśli ostry głos przeciwko tak

zwanemu rewizjonizmowi Jugosławii, jakoby rzekomemu wypaczeniu marksizmu-leninizmu.

Stwierdzili, że jest on podstawą kłopotów dotykających Europę Wschodnią. Według oficjalnego

26 Ibidem. s. 214.
27 Ch. J. Kersten, Communist takeover the occupation of Albania, Wydawnictwo United States Printing Office
Washington, 1954, s. 17.
28 W. Giloane, J. M. Moore, E. K. Keefe, op. cit., s. 213-214.

18
dogmatu albańskiego największe zło na świecie to rewizjonizm i imperializm, uosabiane

odpowiednio przez Jugosławię i Stany Zjednoczone.29

Pod koniec lat 50. stało się jasne dla Hoxhy i Shehu, że są bliżej ideologii Pekinu niż

Moskwy, a tylko pomoc gospodarcza Moskwy pozwalała zachować wspólne stosunki. W 1960

roku, gdy Chruszczow starał się namówić kraje komunistyczne do potępienia komunistycznych

Chin, Albania odmówiła udziału, a pod koniec roku spór sowiecko-albański został otwarcie

ogłoszony. Pod koniec 1961 roku stosunki dyplomatyczne między obiema krajami zostały

zerwane, sowiecka pomoc ustała, a radzieccy doradcy i technicy opuścili Albanię, ustępując

miejsca Chińczykom. Chociaż formalnie nie zerwano stosunków dyplomatycznych, inne kraje

komunistyczne w Europie Wschodniej wstrzymały programy pomocowe i wycofały swoich

doradców. Chruszczow stał się wówczas obiektem gwałtownych ataków w prasie albańskiej, która

potępiała go jako większego rewizjonistę niż Tito.30

Po ostatecznym zerwaniu ze Związkiem Radzieckim, Albania weszła w trzeci etap

komunistycznej egzystencji- sojusz z komunistycznymi Chinami. Etapy pierwszy i drugi stawiały

Albanię na pozycji satelity, najpierw Jugosławii, a potem Związku Radzieckiego. W trzecim

etapie, Albania została klientem potężnego sponsora. Przez całe lata sześćdziesiąte i

siedemdziesiąte XX wieku kraj nadal wymagał wsparcia ekonomicznego z zewnątrz.

Komunistyczne Chiny zapewniały takie wsparcie, choć na znacznie mniejszą skalę niż Związek

Radziecki. W zamian za chińską pomoc, Albańczycy zaakceptowali chiński pogląd na sprawy

światowe i przemawiali za swoim sponsorem w Europie Wschodniej i ONZ. Albania skutecznie

przeciwstawiła się ZSRR, ale jej wewnętrzne i międzynarodowe pozycje pozostały słabe. W 1968

roku Hoxha wycofał swój kraj z Układu Warszawskiego w proteście przeciwko inwazji na

29 Ibidem. s. 214.
30 Ibidem. s. 215.

19
Czechosłowację, ale był to przede wszystkim symboliczny ruch, ponieważ Albania i tak nie

uczestniczyła w sprawach Układu Warszawskiego już od 1962 roku.31

Do 1970 roku Albania próbowała normalizować stosunki ze swoimi bałkańskimi

sąsiadami, ale jej główne działania propagandowe nadal były skierowane przeciwko

rewizjonizmowi i imperializmowi. W 1970 roku poczyniono działania ukierunkowane na

prowadzenie polityki z Grecją i Jugosławią, co może wskazywać, że Hoxha uznał daremność i

niebezpieczeństwo polityki izolacjonistycznej. Oficjalne postawy wobec Związku Radzieckiego

pozostały takie, jak przez poprzednie dziesięć lat: ostre i obelżywe, ale poszukiwano lepszych

stosunków między narodami Europy Wschodniej, a także niektórymi państwami

niekomunistycznymi. Można było odnieść wrażenie, że reżim uznał, że komunistyczne Chiny są

zbyt odległym sojusznikiem, że Chińczycy nie mogą wspierać albańskiej gospodarki i że jeśli

Albania ma pozostać rentowną jednostką narodową, będzie musiała zwrócić się w stronę

europejskich sąsiadów i w efekcie stać się częścią Europy.32

1.4 Okres tranzycji 1991-1997

Prawdziwym punktem zwrotnym, szczególnie w odniesieniu do kierunku albańskiej

polityki zagranicznej, było oświadczenie prezydenta Albanii- Ramiza Ali na 10. posiedzeniu

plenum Komitetu Centralnego PLA w kwietniu 1990 roku. Oznajmił on wtedy, że Albania jest

gotowa przywrócić stosunki polityczne ze Stanami Zjednoczonymi i Związkiem Radzieckim.

Decyzja ta stanowiła poważne odejście od linii centralnej polityki Envera Hoxhy, która

ukształtowała albańską politykę zagraniczną do tej pory. W czerwcu 1991 roku, zostały

31 Ibidem, s. 215-216.
32 Ibidem s. 217.

20
sformalizowane stosunki dyplomatyczne między Albanią i Europejską Wspólnotą Gospodarczą.

Zakończono tym samym izolację Albanii. 33

Wprowadzone po upadku ustroju komunistycznego reformy gospodarcze i polityczne

podjęte w 1991 roku doprowadziły do gruntownych przemian społecznych. Wraz z nadejściem

demokracji i możliwością swobodnej zmiany miejsca zamieszkania, nastąpiła imigracja ludności

ze wsi do miasta na dużą skalę. Ten ogromny, niekontrolowany ruch spowodował problemy z

infrastrukturą, edukacją, transportem, służbą zdrowia i w innych kwestiach socjalnych. W tym

samym czasie zaczęła się również nielegalna imigracja poza Albanię. Ze względu na położenie

geograficzne Albańczycy najpierw wyemigrowali do Grecji i Włoch, a później do Francji,

Niemiec, USA oraz innych krajów w mniejszym stopniu.34

Obraz Albanii w okresie postkomunistycznym, przypominał stan powojenny. Praktycznie

wszystko musiało być zbudowane od zera. Zamknięcie zakładów i przedsiębiorstw

metalurgicznych doprowadziło do głębokiego kryzysu ekonomicznego i wysokiego bezrobocia.

Przemysł albański, który został zbudowany tak by nim rządzić, pozostał bez dowodzenia. System

centralnego planowania przestał istnieć, a wolny rynek nie został jeszcze ustanowiony. Albańska

gospodarka została pogrążona w chaosie i anarchii. 35

Państwo albańskie znalazło się w sytuacji, w której konieczne były radykalne zmiany.

Stary system socjalistyczny został porzucony, a kraj musiał zacząć budować swój rozwój na

gospodarce wolnorynkowej. Pośpiesznie wprowadzone reformy wywołały powszechne

niezadowolenie, chociaż wprowadzały długoterminowe cele gospodarcze. Zdaniem ekspertów tak

nagłe ustanowienie kapitalizmu było błędem, który w niekorzystny sposób wpłyną na przyszłość

33 E. Biberaj, Albania and Albanians in the Post-Communist Period”, in The Volatile Powder Keg: Balkan Security
after the Cold War, Wydawnictwo, The American University Press, Washington, 1994, s. 31.
34 V. Duka, Historia e Shqipërisë 1912-2000, Wydawnictwo, Kristalina KH, Tirana 2007, s. 370.
35 Ibidem.

21
kraju, gdyż społeczeństwo nie było na to gotowe. Wdrożenie reform w krótkim okresie

doprowadziło do skrajnego kapitalizmu, bez żadnej kontroli ze strony państwa, który bardzo

szybko wpłynął na społeczeństwo albańskie. Powszechne było bezrobocie oraz ubóstwo związane

ze wzrostem cen i kosztów utrzymania. Chociaż podjęte reformy i uwolnienie rynku, miały na celu

przyciągnięcie inwestycji zagranicznych do Albanii, to słaba infrastruktura i niestabilność państwa

albańskiego uniemożliwiły osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. 36

Nieudolnie wprowadzone reformy gospodarcze umożliwiły w latach 1991–1997 na

działalność firm pożyczających pieniądze od obywateli, które nazwano później piramidami

finansowymi. Spowodowało to ogromny cios dla gospodarki ekonomicznej i dla albańskich

gospodarstw domowych. Piramidy finansowe oferowały obywatelom wypłacanie odsetek od 10%

do nawet 50% wpłaconego kapitału. Wysokie stopy procentowe obiecywane przez te firmy

zachęcały Albańczyków do inwestowania oszczędności w przekonaniu, że ich majątek wzrośnie.

Ta forma inwestycji była tak rozpowszechniona wśród Albańczyków, że zarejestrowano ogółem

2 miliony deponentów na 3,5 miliona mieszkańców Albanii. W 1996 roku liczba osób

inwestujących w takie firmy zaczęła spadać. W konsekwencji doprowadziło to do bankructwa

piramid finansowych. Ich upadłość miała poważne konsekwencje dla gospodarki Albanii. Spadła

aktywność producentów, wzrosły ceny, wzrósł deficyt budżetowy, a przede wszystkim zaufanie

publiczne do formalnego rynku finansowego. Ibidem. s. 190-191.

Upadek piramid w krótkim czasie przyniósł chaos i anarchię w Albanii, która trwała do

końca 1997 roku. Wiele osób zostało bez dachu nad głową po sprzedaży domów w celu

36 A. Nexhipi, Aspekte të tranzicionit politik në Shqipëri, Wydawnictwo, Universiteti i Tiranës, Tirana, 2018, s. 100.

22
zainwestowania pozyskanych środków w te firmy. Daily Finance uznał to za jeden z największych

skandali finansowych na świecie.37

1.5 Podsumowanie
W pierwszym podrozdziale wyróżniłem siedem najważniejszych, względem tej pracy,

aspektów dotyczących Albanii. Są to ogólne informacje geograficzne i historyczne, omówienie

aktualnego systemu politycznego, dane demograficzne, informacje dotyczące religii i ekonomii w

latach 1945-1991 oraz 1991-2020. Pozwala to na stworzenie obrazu kraju, który będzie omawiany

w niniejszej pracy.

W kolejnym podrozdziale przedstawiłem wygląd Albanii podczas reżimu

komunistycznego. Skupiłem się głównie na opisaniu tego jak funkcjonował system polityczny,

propaganda rządowa i rozwój gospodarczy Albanii w okresie prześladowań politycznych. W tym

najciemniejszym okresie w historii Albanii dochodziło do represji przeciwników systemu

politycznego poprzez osadzanie ich w więzieniach, internowanie lub morderstwa za

pośrednictwem instrumentów państwowych, takich jak np. tajna policja. Stanowiło to prawdziwe

oblicze albańskiego państwa komunistycznego i odbiło się wielkim piętnem na dzisiejszej sytuacji

w kraju.

Trzecia kwestia, którą poruszyłem to stosunki międzynarodowe, które albańskie państwo

socjalistyczne prowadziło przez 45 lat komunizmu. Stosunki te były zorientowane w tamtych

czasach głownie wokół Jugosławii, Związku Radzieckiego i Chin do momentu zaprzestania

prowadzenia jakiejkolwiek polityki zagranicznej w okresie od 1967 do upadku komunizmu w

37 B. Lund, 10 financial scandals of all the time, “Daily Finance”, https://artofthinkingsmart.com/top-10-financial-

scandals-history/, (dostęp online: 10.12.2019).

23
1991 roku. W tamtym czasie Albania zerwała wszystkie więzi dyplomatyczne i zupełnie

odizolowała się od reszty świata na 24 lata, dlatego w podrozdziale znajduje się głównie

omówienie lat między 1945 a 1967, kiedy to działała jakakolwiek dyplomacja albańska. Jest to

bardzo dobry przykład na to jak nie należy prowadzić polityki zagranicznej i do czego może

doprowadzić brak dobrosąsiedzkich stosunków. Kraj popadł w gospodarczą ruinę, a wielu

obywateli głodowało i martwiło się o swoje życie i przyszłość. W czwartym podrozdziale pokazuje

jednak, że zmiana ustroju nie rozwiązała problemu ubóstwa mieszkańców. Gospodarka, mimo że

uwolniona spod komunistycznego planowania centralnego, nie zaczęła się dynamicznie rozwijać.

Kraj ten musiał zmierzyć się z kolejnymi problemami, spowodowanymi nieumiejętnie

przeprowadzonymi reformami. Pozwala to na wysunięcie założenia, że Albania potrzebuje

zewnętrznego wsparcia.

24
II Uwarunkowania procesu integracji Albanii z UE.

Wprowadzenie
Po krótkim scharakteryzowaniu Albanii w pierwszym rozdziale przechodzę do zwięzłego

zdefiniowania czym jest integracja z Unią Europejską. Przedstawię ogólne kryteria ustanowione

przez Unię dla krajów aspirujących do przystąpienia do Wspólnoty. Podam także powody, dla

których Albania powinna dążyć do integracji z Unią Europejską, a Unia Europejska z Albanią.

2.1 Definiowanie terminu integracja europejska

Pojęcie ‘’integracja’’, wywodzi się od łacińskiego integratio i oznacza proces łączenia,

scalania mniejszych elementów w większe całości. Istotną kwestią w trakcie tego procesu jest

również zanikanie odrębnych części, ich scalanie i tworzenie większych struktur.38

Integrację można zdefiniować również jako współpracę w ramach nowych instytucji,

zmierzającą do osiągnięcia jedności. Jej założeniem jest kompleksowa struktura wspólnych

organów i ich szerokie uprawnienia w stosunku do państw należących do wspólnoty.39

Realizacja integracji może następować w ramach różnych modeli ekonomicznych,

politycznych, socjalnych czy instytucjonalnych, a wyboru danego modelu dokonują przede

wszystkim zainteresowane integracją państwa. Niektórzy badacze zauważają też, że równolegle z

38 J. Marszałek-Kawa, Procesy integracyjne w Europie po II wojnie światowej, Wydawnictwo Adam Marszałek,

Toruń, 2003, s. 21. Za: D. Byrska, K. Gaworski, D. Liszkowa, Unia Europejska, Geneza funkcjonowanie wyzwania,
Wydawnictwo Exante, Wroclaw, 2017, s. 7.
39 A. Rodowski, R. Zendarowski, Integracja Europejska, Wydawnictwo UKSW, Warszawa 2002, s. 49. Za: D.
Byrska, K. Gaworski, D. Liszkowa, Unia Europejska, Geneza funkcjonowanie wyzwania, Wydawnictwo Exante,
Wroclaw, 2017, s. 7.

25
procesem integracji następuje (powolny) proces zmniejszania się indywidualnej roli państwa na

rzecz zarówno organów międzynarodowych jaki i organów samorządowo-regionalnych.40

Integracja może obejmować różne sfery życia społecznego, aczkolwiek w historycznym

wymiarze dotyczyła ona przede wszystkim integracji międzynarodowej, która sprowadza się do

procesów politycznych lub/i ekonomicznego scalania państw. Integracja gospodarcza państw nie

jest każdorazowo związana z ich integracją polityczną. W obu przypadkach państwa przystępujące

do integracji kierują się własnymi motywami (korzyściami) oraz wspólnymi interesami. Każda

integracja musi opierać się na ustalonych instytucjonalnych oraz formalno-prawnych podstawach.

Głównymi cechami integracji międzypaństwowej są: internalizacja życia gospodarczego oraz

politycznego, świadoma działalność podmiotów integracji w zakresie formowania oraz

regulowania trwałych i głębokich powiązań integracyjnych, a także procesy zbliżania narodów. 41

Na potrzeby przystąpienia do Unii Europejskiej opracowano w połowie 1993 roku tzw.

kryteria kopenhaskie, które obok wytycznych, dotyczących kondycji gospodarczej państw

ubiegających się o przystąpienie do UE, zawierały warunki sine qua non natury politycznej, które

kraje kandydujące powinny respektować. Były to stabilność instytucji gwarantujących zasady

demokracji i praworządności oraz przestrzeganie praw obywatelskich i praw mniejszości

narodowych.42

40 Z. Czachór, A. Graś, Vademecum Europa od A do Z, Wizja Press&It, Warszawa 2006, s. 80. Za: D. Byrska, K.
Gaworski, D. Liszkowa, Unia Europejska, Geneza funkcjonowanie wyzwania, Wydawnictwo Exante, Wroclaw
2017, s. 7. za: E. Dynia, Integracja Europejska, LexisNexis, Warszawa 2003, s. 13,
41 D. Byrska, K. Gaworski, D. Liszkowa, Unia Europejska, Geneza funkcjonowanie wyzwania, Wydawnictwo
Exante, Wroclaw 2017, s. 8.
42 European Council in Copenhagen, Conclusions of the Presidency, 1993, cz. 7, ust. a, pkt III, 21–22.
Za: A. Pacześniak, M. Klimowicz, Procesy integracyjne I dezintegracyjne w Europie, Wydawnictwo OTO-
Wroclaw, 2014, s. 320-321.

26
2.2 Integracja z UE i wymagane kryteria
Proces przystąpienia do Unii Europejskiej oficjalnie rozpoczyna się, gdy kraj ubiegający

się o członkostwo złoży wniosek do Rady Prezydencji UE. Komisja Europejska przedstawia

formalną opinię (AVIS) na temat kraju kandydującego, zalecając lub odmawiając przyznanie

statusu kraju kandydującego i otwierając lub zamykając tym samym negocjacje. Gdy Rada

jednomyślnie uzgodni mandat negocjacyjny, negocjacje między krajem kandydującym a

wszystkimi państwami członkowskimi UE mogą zostać formalnie otwarte. Zanim jednak

negocjacje się rozpoczną, kraj kandydujący musi spełnić, wspomniane już wcześniej, kryteria

przystąpienia do Unii Europejskiej, tak zwane „kryteria kopenhaskie” ustalone przez Radę

Europejską w grudniu 1993 roku. Zgodnie z nimi wymaga się, aby kraj kandydujący miał:

a) zrównoważone instytucje gwarantujące demokrację, praworządność, respektowanie praw

człowieka, poszanowanie i ochronę mniejszości;

b) funkcjonującą gospodarkę rynkową, a także zdolność do poradzenia sobie z presją konkurencji

i siłami rynkowymi działającymi w Unii Europejskiej;

c) zdolność do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa, w szczególności do

możliwości realizowania celów unii politycznej, gospodarczej i walutowej. 43

Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Madrycie, które odbyło się w grudniu 1995 roku,

dodano czwarte kryterium do grupy kryteriów kopenhaskich. Według tego kryterium wymaga się,

aby kraj kandydujący mógł zastosować przepisy i procedury UE poprzez dostosowanie jego

struktur administracyjnych. Ustanowienie odpowiedniej administracji oraz odpowiednia

organizacja sądów są warunkiem wstępnym skutecznego wdrażania prawodawstwa UE. Ibidem.

Ważną rzeczą, która umożliwiła przyjęcie nowych członków do UE jest Traktat Lizboński.

43European Movement Albania, Procesi i Anëtarësimit të Shqipërisë në BE, http://em-al.org/sq/1865-2/#Kriteret,

(dostęp online: 16.12.2019).

27
Bez traktatu lizbońskiego UE nie byłaby zdolna do rozszerzenia o kolejne państwa, ponieważ

wcześniejszy Traktat z Nicei przewidywał rozwiązania instytucjonalne dla maksymalnie 27

członków i po przyjęciu Bułgarii i Rumunii w 2007 roku nie było żadnego aktu prawnego, który

dawałby możliwość na przyjmowanie nowych państw. Instytucjonalny pakiet nicejski,

obowiązywał do 1 grudnia 2009 roku, kiedy wszedł w życie Traktat z Lizbony i tym samym dał

możliwość na dalszą integrację Unii z kolejnymi krajami.44

2.3 Przesłanki dla procesu integracji europejskiej Albanii

Na szczycie Rady Europejskiej w grudniu 2006 roku unijni przywódcy potwierdzili, że

przyszłość Bałkanów Zachodnich leży w Unii Europejskiej. Zapowiedzieli, że obszar ten stanie

się integralną częścią UE, gdy tylko spełni kryteria akcesyjne i warunki ustanowione w Procesie

Stabilizacji i Stowarzyszenia. Rada stwierdziła, że niektóre trudne kwestie takie jak reforma

administracyjna, walka z przestępczością zorganizowaną lub reforma sądownictwa będą

sprawami, którymi należy się zająć na wczesnym etapie integracji. Rada zachęciła też do

większego bezpośredniego kontaktu między obywatelami UE, a obywatelami Bałkanów

Zachodnich poprzez wprowadzenie ruchu bezwizowego i zwiększenie stypendiów dla studentów

z tego regionu.45

Podobnie jak dla większości byłych państw komunistycznych w Europie Środkowej i

Wschodniej, Unia Europejska jest atrakcyjna dla Albanii z kilku powodów. Po pierwsze dlatego,

że jest to miejsce dobrobytu, stabilności i dobrostanu. Po drugie, kraje założycielskie, są ważnym

modelem demokracji dla jej członków i innych krajów Europy. Po trzecie, terytorium Unii

44 Rozszerzenia UE: tylko jednogłośnie, https://www.dw.com/pl/rozszerzenia-ue-tylko-

jednog%C5%82o%C5%9Bnie/a-4965033, (dostęp online: 01.06.2020).
45 Rada Europejska, Konkluzje Rady Europejskiej 14-15 grudnia 2006, Bruksel,
http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-16879-2006-REV-1/pl/pdf, (dostęp online: 01.06.2020), s. 3-5.

28
Europejskiej od ponad pięciu dekad cieszy się pokojem i bezpieczeństwem. 46

Albania od upadku komunizmu miała euroatlantyckie aspiracje. W 2009 roku dołączyła do

NATO. Wejście do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego zdeterminowało jej chęć do

zintegrowania się z UE. Jako członek NATO Albania aktywnie uczestniczyła w jej działaniach,

grając istotną role w tej części Europy. Albania leży w sąsiedztwie newralgicznego i

konfliktogennego, jak dowodzi niedawna historia, obszaru byłej Jugosławii, przy czym sama nie

stała się areną działań zbrojnych, ani konfliktów na tle narodowościowym. Należy również

zauważyć, iż pomimo ograniczonego potencjału, jakim dysponuje Albania z uwagi na swe

położenie geopolityczne jest ważnym członkiem NATO angażującym się w różnorodne

przedsięwzięcia sygnowane przez Sojusz. 47

Biorąc pod uwagę położenie geograficzne Albanii i całego regionu bałkańskiego, są to

ważne terytoria dla Unii Europejskiej pod względem utrzymania bezpieczeństwa, stabilności

regionu, prowadzenia handlu i utrzymywania ważnych szlaków tranzytowych. W związku z tym

przyszłość gospodarcza i polityczna krajów Bałkanów Zachodnich oraz ich rozwój w standardach

europejskich powinny pozostać jednym z głównych priorytetów Unii.48

Naród albański jest bardzo entuzjastycznie nastawiony do pełnego członkostwa Albanii z

Unią Europejską. Postrzegają integrację jako sytuacje, która na pewno będzie miała miejsce.

Według sondażu opublikowanego przez Delegaturę Unii Europejskiej w Tiranie poparcie

obywateli Albanii dla UE od 2014 roku stale rośnie. W 2019 roku uzyskano dane ukazujące, że

93% Albańczyków aprobuje członkostwo Albanii we Wspólnocie. Według tego badania

46 M. Bogdani, J. Loughlin, Albania, and the European Union: The Tumultuous Journey towards Integration and
Accession, Wydawnictwo I. B. Tauris, London, 2007, s. 17- 18.
47 A. Biernat, Przystąpienie Albanii do NATO i jego wpływ na bezpieczeństwo w regionie, Wydawnictwo Bałkany w
XXI wieku, Warszawa, 2014, s. 127.
48 M. Dabrowski, Y. Myachenkova, Western balkan on the road to European Union, Wydawnictwo Bruegel 2018, s.
2.

29
obywatele kandydującego kraju mają pozytywną opinię na temat tego, jak Unia traktuje Albanię i

uważają, że warunki postawione Albanii przez Unię są dobre, a proces integracji europejskiej

powinien objąć całe społeczeństwo albańskie, a nie zatrzymywać się jedynie na podjętych

reformach.49

2.5 Podsumowanie
W pierwszym podrozdziale przybliżyłem istotę integracji europejskiej oraz ogólne kryteria

stawiane przed nowymi członkami, aby dać wstępny obraz tego jak wygląda i na czym polega cały

proces. Następnie skupiłem się na omówieniu powodów, dla których Albania powinna

zintegrować się z Unią. Chciałbym również zwrócić uwagę na to, że kraj ten jest historycznie i

geograficznie częścią Europy. Wśród Albańczyków od czasu upadku komunizmu popularne jest

powiedzenie- „Albania jak cała Europa”, które sugeruje, że kraj chce skierować swój rozwój w

kierunku europejskim. W kraju widoczne są też silne konotacje Albanii z Europą- albańskie

dziedzictwo archeologiczne i historyczne, europejska tożsamość Albańczyków i harmonia

religijna. Mówiąc o pierwszych starożytnych cywilizacjach rozwiniętych w Europie, Albania ma

swoje miejsce w historii świata obok Grecji i Cesarstwa Rzymskiego. Na dzisiejszych terytoriach

Albanii leżały starożytne iliryjskie cywilizacje, które pozostawiły ślady archeologiczne do dziś-

Durres, Szkodra, Berat lub Apolonia to niektóre z miast, które powstały i rozwinęły się od VII w

p.n.e., jako jedne z pierwszych cywilizacji w Europie. Dzisiejsi Albańczycy są bezpośrednimi

potomkami Ilirów, a język albański jest językiem indoeuropejskim, jednym z najstarszych na

kontynencie. Pozwala nam to mówić o europejskiej tożsamości Albanii. Albania zawsze była

europejska i należała do kontynentu europejskiego, choć w całej swojej historii była okupowana.

49Olsi Shehu, Mbi 90% e Shqiptarëve mbështet integrimin në BE, Anadolu Agency,
https://www.aa.com.tr/sq/ballkani/mbi-90-p%C3%ABr-qind-e-shoq%C3%ABris%C3%AB-shqiptare-
mb%C3%ABshtet-integrimin-n%C3%AB-be-/1471566, (dostęp online: 01.06.2020).

30
Fakt, że Albania przechodziła przez ręce różnych okupantów, którzy narzucali swoje wierzenia

nauczył nas tolerancji, którą najlepiej obrazują zgodnie współwystępujące religie w Albanii, dając

tym samym dobry przykład dla Europy. Chodź, jak opisałem w punkcie czwartym rozdziału

pierwszego, Albania nie była potęgą gospodarczą, to jej dziedzictwo kulturowe, położenie

geograficzne oraz względy polityczne stawiają Albanię na istotnej pozycji jako członka Wspólnoty

Unii Europejskiej.

31
III Proces negocjacji UE z Albanią

Wprowadzenie
Rozdział trzeci został podzielony na trzy części. Pierwsza część jest poświęcona historii

procesu integracji Albanii z Unią Europejską w latach 1991–2016. Poruszyłem w nim również

temat rozwoju? Albanii, osiągnięty dzięki umowom, które zostały podpisane i ratyfikowane z UE

w tym prawie 30-letnim okresie.

W drugiej części rozdziału opisałem jakie umowy zostały podpisane przez Albanię i inne

kraje bałkańskie oraz jakie instytucje zostały do tej pory utworzone w tym kraju, aby proces

wdrażania wymaganych reform był jak najbardziej kompletny i znaczący dla integracji.

W trzeciej części natomiast przedstawiłem dzisiejszą pozycję Albanii względem Unii.

Omówiłem wymagania jakie zostały postawione Albanii przez Unię Europejską jako warunek

członkostwa. Przedstawiłem jakie reformy kraj musi wdrożyć, aby utorować drogę do otwarcia

negocjacji z UE. Zaprezentowałem jakie postępy umożliwiające wejście do Unii zostały już

osiągnięte oraz jak dotychczas wprowadzone reformy, mające na celu spełnienie wymagań,

określonych jako priorytetowe dla rozpoczęcia negocjacji, zostały odebrane przez Komisję

Europejską, w oparciu o jej najnowszy raport z 2019 roku.

3.1 Rozwój relacji Unii Europejskiej z Albanią

Stosunki dyplomatyczne między Albanią a Europejską Wspólnotą Gospodarczą zostały

oficjalnie ustanowione w czerwcu 1991 roku, bezpośrednio po upadku komunizmu. Następnie 11

maja 1992, podpisano Umowę o handlu i współpracy, która weszła w życie 5 listopada 1992.

Jednocześnie Albania stała się częścią programu pomocy UE PHARE. Projekt PHARE został

zaprojektowany, aby pomóc krajom kandydującym we wzmocnieniu ich zdolności

32
instytucjonalnych, umożliwiając im sprostanie wyzwaniom związanym z członkostwem w UE.

Program ten koncentrował się w szczególności na wzmocnieniu zdolności administracji

publicznej. Łączna kwota środków jakie dzięki programowi PHARE zostały przekazane Albanii

w latach 1991-2000 wyniosła 631,5 mln euro. Był to ważny krok w kierunku restrukturyzacji

pomocy od Unii i umożliwiło to rozwój w obszarach istotnych dla przeprowadzenia integracji

Albanii.50

Integracja Albanii w tym okresie była związana z integracją całej Europy Południowo-

Wschodniej, tj. Bałkanów jako całości. W dniu 29 kwietnia 1997 roku Unia Europejska określiła

warunki polityczne i gospodarcze, jakie mają być spełnione przez kraje bałkańskie. Spełnienie

tych warunków to podstawa do spójnej i przejrzystej polityki w zakresie rozwoju stosunków

dwustronnych w dziedzinie handlu, pomocy finansowej oraz stosunków gospodarczych. Na

posiedzeniu Rady Europejskiej w Kolonii w dniach 3–4 czerwca 1999 roku potwierdzono

gotowość Unii Europejskiej do zbliżenia krajów tego regionu z perspektywą pełnej integracji ze

swoimi strukturami przez wprowadzenie nowego rodzaju umów (zwanych później Procesem

Stabilizacji i Stowarzyszenia - PSS), które uwzględniały specyficzne sytuacje każdego kraju.51

Albania w latach 2001-2006 korzystała też z Instrumentu Pomocy Przedakcesyjnej (IPA),

dzięki któremu otrzymała 282 mln euro. Głównym celem tego Instrumentu jest wspieranie krajów,

które są potencjalnymi kandydatami, w wprowadzaniu reform instytucjonalnych,

administracyjnych, gospodarczych tak, aby mogły przestrzegać wartości Unii oraz stopniowo

dostosowywać się do obowiązujących w niej zasad, norm i praktyk. Priorytetem są reformy w

zakresie praworządności, wzmocnienia instytucji demokratycznych- w tym administracji

50 European Movement Albania, Historiku i mardhënieve BE – Shqipëri, http://em-al.org/sq/1865-2/#Historikun

(dostęp online: 20.12.2019).
51 Ibidem.

33
publicznej, zarzadzania gospodarczego i poprawy konkurencyjności gospodarczej.52

24 listopada 2000 Rada Europejska w Zagrzebiu oficjalnie rozpoczęła Proces Stabilizacji

i Stowarzyszenia dla pięciu krajów Europy Południowo-Wschodniej, w tym Albanii. Na szczycie

podkreślono związek między krajami tego regionu a koniecznością rozwoju w nich demokracji,

praworządności, pojednania i współpracy regionalnej dla umożliwienia potencjalnego

członkostwa w UE. W 2003 roku zostały oficjalnie otwarte rozmowy w sprawie Układu

Stabilizacji i Stowarzyszenia (USiS) między Albanią a UE. Układ ten został podpisany 12 czerwca

2006 między Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi z jednej strony, a

Albanią z drugiej strony. Wszedł on w życie 3 lata później- 1 kwietnia 2009, kiedy został

ratyfikowany przez parlamenty wszystkich państw członkowskich. Pierwsze spotkanie w ramach

Układu Stabilizacji i Stowarzyszenia między Albanią a UE odbyło się 18 maja 2009.53

W dniu 16 października 2013 w raporcie Komisji Europejski na temat Albanii po raz

pierwszy zalecono przyznanie Albanii statusu kraju kandydującego. Zostało jednak zalecone

kontynuowanie walki z korupcją i ustalono pięć priorytetów, których realizacja jest kluczowa w

procesie integracji z Unią Europejską. Ta rekomendacja została uwzględniona przez rząd albański

w strategii rozwoju Albanii oraz kluczowych wyzwaniach na lata 2013–2014. Priorytety ustalone

przez Komisję to:

1. Wzmocnienie niezależności instytucji wymiaru sprawiedliwości;

2. Walka z korupcją;

3. Walka z przestępczością zorganizowaną;

52 Murzyn, Kierunki wpływu funduszy Unii Europejskiej na rozwój inteligentny, zrównoważony i sprzyjający,
Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2018, s. 205. Za: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1085, Instrument pomocy
przedakcesyjnej (IPA), 31.07.2016 s.82-93.
53 A. Balcer, Albania, w: Bałkany zachodnie a integracja europejska. Perspektywy i implikacje, Wydawnictwo
Urząd Komitetu Integracji europejskiej, Warszawa, 2008, s. 75-76.

34
4. Ochrona praw człowieka;

5. Stworzenie profesjonalnej i odpolitycznionej administracji. 54

W raporcie Komisji omówiono też stan liberalizacji wizowych. Obywatele Albanii

podróżujący do strefy Schengen od grudnia 2010 nie potrzebują wizy. W ramach mechanizmu

monitorowania liberalizacji wizowej, Komisja regularnie ocenia postępy poczynione przez kraj

we wdrażaniu reform wprowadzonych w ramach planu działania dotyczącego wiz. Dobra

współpraca Albanii z Frontex w ramach kontrolowania granic, podczas kryzysu migracyjnego w

latach 2013-2016, również przyczyniła się do pozytywnej opinii Komisji. 55

W kolejnym raporcie Komisji Europejskiej opublikowanym 10 listopada 2015 zamieszczono

sprawozdanie z postępów jakie poczyniła Albania w zakresie 5 kluczowych priorytetów. Raport

wykazał umiarkowane przygotowanie Albanii do przeprowadzenia reformy administracji

publicznej. Zwrócono w nim uwagę, że konieczne są większe starania, aby osiągnąć oczekiwany

przez Unię poziom. Należy w tym celu zwiększyć nakłady finansowe i administracyjne na rzecz

jednostek samorządu terytorialnego.56

Według raportu system sądowy w Albanii jest na wczesnym etapie przygotowań. Podstawową

wadą tego systemu pozostaje brak niezawisłości sądów i nieponoszenie odpowiedzialności

prawnej przez sędziów i prokuratorów. Kolejnym problemem wymiaru sprawiedliwości jest jego

zbyt wolne orzekanie w prowadzonych sprawach oraz słaba współpraca międzyinstytucjonalna.57

54 Komisja Europejska, Raport Albania 2013, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-

enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2013/package/al_rapport_2013.pdf, (dostęp online: 15.02.2019), s.
7-10.
55 Ibidem. s. 4.
56 Komisja Europejska, Raport Albania 2015, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-
enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2015/20151110_report_albania.pdf, (dostęp online: 16.02.2019), s.
4
57 Ibidem.

35
 Raport wykazał również, że przygotowania do walki z korupcją są na poziomie

umiarkowanym. Mimo tego, że przyjęto nową strategię antykorupcyjną i nowy plan działania,

korupcja jest w dalszym ciągu szeroko rozpowszechniona i potrzebne są dalsze wysiłki, aby

dokonać znaczących postępów w celu ustanowienia spójnego rejestru śledztw, postępowań i

wyroków skazujących na wszystkich poziomach. 58

Kolejnym priorytetem, ocenionym w raporcie Komisji, są umiarkowane postępy w

przygotowaniu do walki z przestępczością zorganizowaną. Albania przeprowadziła szereg

operacji egzekwowania prawa, które doprowadziły do zniszczenia dużych upraw konopi. Jednak

liczba ostatecznych wyroków skazujących, które skutecznie prowadziłyby do likwidacji

organizacji przestępczych, pozostaje nieznaczna w porównaniu z szacunkową wartością

regionalnego rynku przestępczego. Śledztwa finansowe w sprawach prania brudnych pieniędzy i

konfiskata mienia są ciągle obszarem do udoskonalenia.59

Komisja oceniła również ramy prawne ochrony praw człowieka, które według raportu są

zasadniczo zgodne ze standardami europejskimi. Jednak pomimo tego w rzeczywistości

odpowiednie przepisy i strategie nie są skutecznie wdrażane, a wprowadzanie mechanizmów

ochrony praw człowieka pozostaje niewystarczające. W zakresie obrony wolności słowa Albania

osiągnęła względny poziom przygotowań. Otoczenie zasadniczo sprzyja wolności słowa, ale

potrzebne jest lepsze wdrożenie prawodawstwa w tej kwestii.60

W następstwie tego sprawozdania Komisji Europejskiej z 2015 roku dotyczącego

postępów Albanii rząd kandydującego kraju przygotował plan działania w celu realizacji

krótkoterminowych zaleceń zawartych w tym raporcie. Plan przygotowany przez albański rząd

58 Ibidem.
59 Ibidem s. 4-5.
60 Ibidem s. 5.

36
został zatwierdzony przez Radę Integracji Europejskiej oraz organy rządu albańskiego. Został on

ustanowiony w celu monitorowania i wspierania procesu integracji europejskiej. Nazwano go

Krajowym Planem Integracji UE na lata 2015–2020. Plan ten zawiera dwa podstawowe

dokumenty rządowe:

● Plan Działania- służący realizacji pięciu kluczowych priorytetów przyjęty decyzją Rady

Ministrów nr 330 z dnia 28.5.2014; (PKIE);

● Krajowy Plan Integracji Europejskiej.61

Plan Działania to przewodnik opracowany specjalnie w celu spełnienia pięciu kluczowych

priorytetów wymaganych w raporcie Komisji Europejskiej z 2013, który zawiera krótkoterminowe

środki zaradcze ukierunkowane na różne obszary. W związku z tym, że Albania podpisała i

ratyfikowała Układ Stabilizacji i Stowarzyszenia z Unią Europejską i jej państwami

członkowskimi, który wszedł w życie 1 kwietnia 2009 zobowiązuje się do przestrzegania ogólnych

zasad demokracji i praw człowieka zapisanych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz

określonych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Ponadto Albania jest również

zobowiązana do kontynuowania i promowania dobrosąsiedzkiej współpracy i utrzymywania

stosunków z krajami regionu, w tym odpowiedniego poziomu wzajemnych koncesji dotyczących

przepływu osób, towarów, kapitału i usług oraz rozwoju projektów będących przedmiotem

wspólnego zainteresowania. Szczególnie tych związanych z walką z przestępczością

zorganizowaną, korupcją, praniem pieniędzy, nielegalną emigracją i handlem ludźmi, że

szczególnym naciskiem na nielegalną emigrację i handel narkotykami. Zobowiązanie to jest

kluczowym czynnikiem w rozwoju stosunków i współpracy między stronami, które przyczynią

61Q. Shqiptare, Plani kombëtar për integrimin europian, 2015-2020 PKIE,

https://drive.google.com/file/d/1do7Z2qm5om7JgYbGQrSJDGS1ASRz_6pL/view, (dostęp online: 20.02.019), s.
13.

37
się tym samym do stabilności regionalnej i trwałej współpracy między Republiką Albanii a Unią

Europejską.62

Zbliżenie ustawodawstwa krajowego do acquis communautaire UE składa się z

następujących kroków:

● analiza prawodawstwa Unii Europejskiej;

● identyfikacja braków / sprzecznych aktów ustawodawstwa albańskiego;

● opracowywanie / weryfikacja zbliżonych aktów albańskich;

● monitorowanie wdrażania zbliżonych przepisów.63

PKIE ma na celu koordynację procesu poprzez ustalenie priorytetów dla zbliżanych aktów

prawnych. Każde z ministerstw jest odpowiedzialne za opracowywanie i przegląd projektów

albańskich aktów prawnych w zakresie swoich kompetencji, z obowiązkiem ustalenia dat ich

przyjęcia oraz terminów wejścia w życie. Brak terminowego przyjęcia wpłynie negatywnie na

proces koordynacji międzyinstytucjonalnej w procesie integracji europejskiej oraz na zbliżenie

ustawodawstwa albańskiego do acquis communautaire Unii Europejskiej.64 Ibidem s. 15.

Krajowy Plan Integracji Europejskiej obejmuje środki średnio- i długoterminowe w okresie

do 2020. Ustanowiono je, aby zapewnić, że Albania w pełni dostosowała swoje ustawodawstwo

do acquis communautaire UE oraz że wszystkie sektory spełniają normy określone w rozdziałach

UE. W art. 70 USiS określono szczególne zobowiązanie Republiki Albanii: zbliżenie

ustawodawstwa krajowego do ustawodawstwa Unii Europejskiej. Proces ten powinien zostać

zakończony w dwóch 5-letnich fazach do 2019 roku. Zbliżenie przepisów i wdrożenie

prawodawstwa przyspieszy rozwój gospodarczy i handel z Unią Europejską oraz poprawi warunki

62 Ibidem s. 14.
63 Ibidem s. 14.
64 Ibidem s. 15.

38
życia obywateli Albanii, a tym samym zwieńczy stowarzyszenie Albanii z Unią Europejską. PKIE

będzie poddawany corocznemu przeglądowi z uwzględnieniem osiągniętych postępów, nie tylko

w tempie zbliżania, ale także we wdrażaniu zbliżonych przepisów.65

W związku z zaleceniem Komisji Europejskiej z października 2013, dotyczącym

przyznania Albanii statusu kandydata, zostały przeprowadzone ważne rozmowy. W latach 2013-

2016 odbyło się sześć spotkań na wysokim szczeblu w Tiranie, w ramach dialogu UE-Albania,

dotyczących pięciu kluczowych zagadnień. Na ostatnim spotkaniu 30 marca 2016, które było

prowadzone przez premiera Albanii Ediego Ramę i komisarza europejskiego Johannesa Hahna,

Komisarz Hahn wyraził aprobatę dla progresu Albanii w zakresie 5 kluczowych priorytetów.

Komisarz z zadowoleniem przyjął i pochwalił dalsze wdrażanie ustawy o pracownikach

administracji publicznej i zaprosił Albanię do dalszej poprawy procedur rekrutacji w tym sektorze.

Z zadowoleniem przyjął również postępy w reformowaniu systemu wymiaru sprawiedliwości, w

tym także prace wykonane przez grupę ekspertów wysokiego szczebla pracujących nad projektem

zmian konstytucyjnych i reorganizacją funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Efekt ten został

osiągnięty dzięki zaangażowaniu Komisji Weneckiej w ten proces, która gra w nim zasadniczą

rolę.66

Komisarz Hahn zachęcił Albanię do wykazania się większymi postępami w budowie

systemu walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną na wszystkich poziomach oraz

zapewnienia prawidłowych dochodzeń w postępowaniach prowadzonych na wysokich szczeblach.

Przypadki, o których mowa są skierowane do Prokuratury przez Wysoką Inspekcję ds. Deklaracji

i Kontroli Bogactwa i Zapobiegania Konfliktom Interesów (ILDKPKI). Komisarz powitał z

65Ibidem. s. 15.
66Q. Shqiptare, Konkluzionet e Përbashkëta të takimit të 6-të të Dialogut të Nivelit të Lartë për Prioritetet Kyce,
Tirana, http://em-al.org/wp-content/uploads/2015/12/6.-Konkluzionet-e-Takimit-t%C3%AB-Gjasht%C3%AB-
t%C3%AB-Dialogut-t%C3%AB-Nivelit-t%C3%AB-Lart%C3%AB-.pdf, (dostęp online: 01.06.2020), s. 1.

39
zadowoleniem konkretne wyniki osiągnięte w walce z uprawą narkotyków i handlem nimi.

Podkreślił, że należy wzmocnić współpracę między organami ścigania w celu skutecznego

demontażu sieci przestępczych.67

W odniesieniu do wdrażania i wzmacniania praw człowieka komisarz zachęcał Albanie do

zwiększenia wysiłków na rzecz włączenia Romów i Egipcjan do społeczności, w tym do

skutecznego wdrażenia Krajowego Planu Działania na rzecz integracji społeczności Romów i

Egipcjan oraz opracowanie zasad przewodnich w przypadkach deportacji, które będą zgodne z

międzynarodowymi standardami.68

3.2 Kulturowe, społeczne i gospodarcze płaszczyzny integracji

Od czasu przyjęcia Planu Działania przez Albanię w 2014 roku, który został opracowany

po publikacji pięciu priorytetów dla integracji Albanii, przedstawionych przez Komisję

Europejską w 2013 roku. Kraj ten podpisał od tego czasu szereg umów z sąsiadującymi krajami

bałkańskimi. Umowy te mają na celu głownie prowadzenie dobrosąsiedzkich stosunków między

krajami bałkańskimi i ich wspólną integrację z Unią Europejską. Jedną z takich umów jest Umowa

ustanawiająca Fundusz Bałkanów Zachodnich (WBF). W Pradze w 2015 roku rządy Albanii,

Macedonii Północnej, Serbii, Kosowa, Czarnogóry oraz Bośni i Hercegowiny osiągnęły

porozumienie w sprawie ustanowienia Funduszu Bałkanów Zachodnich. Fundusz ten będzie dążył

do:

• rozwijania ściślejszej współpracy między stronami;

• umacniania więzi między państwami bałkańskimi;

• integracji umawiających się stron z Unią Europejską,

67 Ibidem. s. 2.
68 Ibidem. s. 2.

40
 wspólnej prezentacji w krajach trzecich.69

Cele Funduszu będą realizowane dzięki wsparciu finansowemu działań w każdym obszarze,

który przyczyni się do współpracy transgranicznej i międzyregionalnej oraz do wzmocnienia

spójności regionalnej, w szczególności w następujących obszarach:

• promowania i rozwoju współpracy kulturalnej;

• promowania i rozwoju wymiany naukowej, współpracy badawczej i edukacyjnej;

• promowania i rozwoju wymian młodzieży;

• promowania zrównoważonego rozwoju umawiających się stron.70

Kolejna umowa została podpisana przez premierów regionu bałkańskiego na szczycie w

Paryżu 5 lipca 2016 roku. Jest to porozumienie w sprawie utworzenia Regionalnego Biura

Współpracy Młodzieży (RYCO). Siedziba biura została utworzona w Tiranie, jego misją jest:

a) wspieranie regionalnej wymiany młodzieży i dzielenie się pomysłami, jako podstawy dla

przyszłej współpracy w regionie opartej na wartościach współistnienia, tolerancji, poszanowania

praw człowieka i różnorodności;

b) zacieśnienie współpracy regionalnej między młodzieżą a dedykowanymi instytucjami

młodzieżowymi oraz zapewnienie realizacji wspólnych programów dla młodzieży,

skoncentrowanych na zasadach demokratycznego sprawowania rządów, zrównoważonego

rozwoju gospodarczego, edukacji i innowacji;

c) koordynowanie współpracy młodzieży na Bałkanach Zachodnich.71

69 Republic of Albania, Macedonia, Bosnia, Montenegro, Kosovo, Serbia, Agreement concerning the establishment
of the western Balkans fund, https://drive.google.com/file/d/1XKQ9K-aM0lJULuYCzZ8IKDQMC948m9oD/view,
(dostęp online: 25.02.2020), s. 1.
70 Ibidem.
71 Western Balkan Countries, Agreement on the establishment of the regional youth cooperation office, Paris,
https://drive.google.com/file/d/1pKBkx4D6HwiI0SdZZydmrRk7rvKii5fW/view, (dostęp online: 25.02.2020), s. 2-
3.

41
 Opierając się na 50-letnim doświadczeniu francusko-niemieckiego Urzędu ds. Współpracy

Młodzieży, podobnie misją Urzędu w Tiranie jest wspieranie działań promujących pojednanie

ludzi, a także wspieranie programów promujących różnorodność, wymiany międzykulturowej,

mobilności, rozwoju regionalnego i promowania wartości demokratycznych. Wszystkie państwa

uczestniczące w spotkaniu wyraziły przekonanie, że RYCO wniesie istotny wkład w pojednanie i

zapewni europejską przyszłość regionu, poprzez wzmacnianie wymiany i ruchu młodzieży z

obszaru bałkańskiego.72

Kolejną wspólnym przedsięwzięciem jest inicjatywa izb handlowych i przemysłowych z

Albanii, Bośni i Hercegowiny, Kosowa, Macedonii Północnej, Czarnogóry i Serbii do stworzenia

Forum Inwestycyjnego Izb Handlowych Bałkanów Zachodnich 6 (WB6 CIF). Jest to współpraca

podjęta w 2017 roku w celu zapewnienia wspólnego głosu społeczności biznesowej w regionie,

dla ułatwienia kontaktów między przedsiębiorstwami oraz w celu promowania regionu jako

miejsca inwestycji.73

WB6 CIF jest odpowiedzią społeczności biznesowej na procesy polityczne w regionie,

które mają miejsce w ramach Procesu Berlińskiego. Jest to dodatkowa zachęta dla Bałkanów

Zachodnich do przystąpienia do UE. Regionalna integracja i współpraca gospodarcza stała się

jednym z głównych narzędzi przyczyniających się do wzmocnienia wymiaru gospodarczego

znaczenia integracji regionu Bałkanów Zachodnich z UE, uwalniania nowych możliwości wzrostu

gospodarczego i wspierania współpracy politycznej w regionie.74

72 Ibidem. s. 3.
73 Western Balkan Countries, Agreement on the establishment of the chamber investment forum, Vienna,
https://drive.google.com/file/d/1xYoCeemiEGDgBJeD8cMPy1OOMV1sLGdC/view,
(dostęp online: 26.02.2020), s. 2.
74 Ibidem.

42
 Albania jest również członkiem Unii Śródziemnomorskiej, do której należą państwa

członkowskie Unii Europejskiej i 15 państw śródziemnomorskich, które nie są członkami

Wspólnoty- w tym Albania. Unia Śródziemnomorska została zainicjowana na szczycie w Paryżu

w 2008 roku jako kontynuacja partnerstwa eurośródziemnomorskiego (Euromed), znanego także

jako proces barceloński. Jej celem jest stanowienie wielostronnych ram stosunków politycznych,

gospodarczych i społecznych między Unią Europejską, a południowymi i wschodnimi krajami

śródziemnomorskimi, stworzenie obszaru pokoju, stabilności i bezpieczeństwa oraz wspólnego

dobrobytu gospodarczego, w pełnym poszanowaniu zasad demokratycznych, praw człowieka i

wolności obywatelskich, a jednocześnie na propagowaniu zrozumienia między kulturami i

cywilizacjami w basenie Morza Śródziemnego. 75

3.3 Obecny stan integracji

Albania poczyniła znaczne postępy i wykazała zaangażowanie w rozwój w agendzie UE.

Kraj ten osiągnął wymierne i trwałe rezultaty, takie wnioski można wyciągnąć zwłaszcza na

podstawie konkluzji zawartych w raporcie Komisji Europejskiej z 2019 roku w sprawie otwarcia

negocjacji akcesyjnych. Raport ten był opublikowany podczas spolaryzowanej atmosfery

politycznej- bowiem partie opozycyjne w większości zrezygnowały z mandatów parlamentarnych

w lutym 2019 roku. Komisja nawołuje partie do ponownego konstruktywnego zaangażowania się

w instytucje demokratyczne i w szeroko rozumiany konsensus europejski.76

Raport wykazał, że w Albanii kontynuowano wdrażanie reformy wymiaru

sprawiedliwości, podejmując konkretne kroki, które spowodowały znaczne postępy, a także

75 Europejska polityka Sąsiedztwa, Unia dla Środziemnomorska,

https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_5.5.4.pdf, (dostęp online: 15.04.2020), s. 5.
76 Komisja Europejska, Raport Albania 2019, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-
enlargement/sites/near/files/20190529-albania-report.pdf, (dostęp online: 15.04.2020), s. 3.

43
stworzyły podstawy do wzmocnienia sektora wymiaru sprawiedliwości i umocnienia

niezależności, bezstronności oraz profesjonalizmu. Podczas procesu Vetting, który został

wprowadzony w celu uzdrowienia systemu sądownictwa i trwa ciągle od kilku lat. Dzięki niemu

zostały osiągnięte pozytywnie oceniane rezultaty, które pozwalają sądzić, że nastąpiła poważna

zmiana w zakresie ustanawiania niezawisłych sądów. Znaczna część dotychczasowych sędziów i

prokuratorów została usunięta ze względu na skorumpowanie, brak odpowiedzialności, brak

odpowiedniego wykształcenia i etyki pracy oraz przez kontrole majątkowe.77

Trwa także restrukturyzacja instytucjonalna sądownictwa. Nowe instytucje samorządu

sądownictwa to Najwyższa Rada Sądownictwa, Rada Najwyższej Prokuratury i Rada ds.

Nominacji Sprawiedliwości, stanowi to istotny krok w kierunku wzmocnienia niezależności i

rozliczalności sądownictwa. Pod patronatem Komisji Europejskiej, Międzynarodowa Operacja

Monitorująca nadal nadzoruje ten proces.78

Kolejnym przedmiotem raportu Komisji Europejskiej jest stan przygotowania Albanii do

walki z korupcją. Według Komisji w dalszym ciągu jest ona jedynie częściowo przygotowana do

tego zadania. Poczyniono co prawda znaczne postępy w tej kwestii, zwłaszcza dzięki przyjęciu

nowego planu działania na lata 2018–2020 dotyczącego wdrożenia przekrojowej strategii

przeciwko korupcji. Utworzenie grupy zadaniowej ds. antykorupcyjni zwiększyło pro aktywność

dochodzeń administracyjnych. Utworzenie Najwyższej Rady Prokuratorskiej (KLP) pozwoliło na

powołanie wyspecjalizowanych organów antykorupcyjnych (Specjalna Struktura Antykorupcyjna

- SPAK, Krajowe Biuro Śledcze - BKH). Po zakończeniu weryfikacji kandydatów, organy zaczną

działać, co wzmocni ogólną efektywność dochodzenia i ścigania korupcji. Zasadniczo jednak

korupcja jest w dalszym ciągu szeroko rozpowszechniona w wielu obszarach i pozostaje

77 Ibidem.
78 Ibidem.

44
przedmiotem troski.79

Albania jest również w dalszym ciągu jedynie częściowo przygotowana do walki z

przestępczością zorganizowaną. Zintensyfikowano co prawda operacje policyjne mające na celu

zlikwidowanie organizacji przestępczych. Przeprowadzono kilka operacji policyjnych z licznymi

aresztowaniami oraz postawiono szereg ważnych zarzutów i wyroków skazujących. Operacje te

doprowadziły do aresztowania i ścigania znanych przywódców grup przestępczych.

Międzynarodowa współpraca policyjna, szczególnie z państwami członkowskimi UE,

zintensyfikowała się, prowadząc do wielu udanych akcji organów ścigania na dużą skalę-

obejmujących aresztowania i ściganie liderów organizacji przestępczych. Kroki te stanowią

namacalny dowód realizacji zaleceń z ostatnich lat dotyczących poprawy tej sytuacji. Powinno się

jednak stale kontynuować te wysiłki. Szczególną uwagę należy poświęcić tematowi prania

pieniędzy i wprowadzeniu konfiskaty nieuzasadnionych dochodów pochodzących z

przestępstwa.80

Według raportu Komisji Albania jest tylko częściowo przygotowana do podjęcia reformy

administracji publicznej. Co prawda stale kontynuowano starania w kilku powiązanych obszarach,

co spowodowało postęp w zakresie wydajności i przejrzystości świadczenia usług publicznych.

Należy jednak dalej rozwijać konsolidację tych osiągnięć, aby zapewnić bardziej wydajną,

odpolitycznioną i profesjonalną administrację publiczną.81

W kwestii praw podstawowych Albania zasadniczo przestrzega międzynarodowych praw

człowieka. W okresie sprawozdawczym Albania dołożyła starań, aby wypełnić swoje

zobowiązania wynikające z instrumentów międzynarodowych. Konieczne są dalsze wysiłki w

79 Ibidem. s. 4.
80 Ibidem s. 4.
81Ibidem. s. 4.

45
związku z konsolidacją praw własności. Jeśli chodzi o wolność słowa, środowisko sprzyja

korzystaniu z tego prawa, ale zupełne wdrożenie go wymaga dalszych wysiłków.82

Pod względem kryteriów ekonomicznych Albania poczyniła pewne postępy i jest

umiarkowanie przygotowana do rozwoju sprawnej gospodarki rynkowej. Ciągle obserwowany jest

wzrost gospodarczy oraz spadek bezrobocia, które mimo tego pozostaje wysokie. Eksport

wyraźnie wzrósł, dług publiczny zmniejsza się, ale tempo konsolidacji fiskalnej pozostaje

powolne.83

Albania nadal dostosowuje swoje ustawodawstwo do wymogów UE, poprawiając zdolność

do przyjmowania zobowiązań członkowskich. Kraj jest niewystarczająco przygotowany w wielu

obszarach, takich jak: kontrola finansowa, edukacja, kultura i statystyka. Również w dziedzinie

zamówień publicznych i sieci transeuropejskich jest widoczny jedynie umiarkowany poziom

przygotowania. Albania ma jeszcze wiele do zrobienia w zakresie ogólnych przygotowań do

przyjęcia i wdrożenia acquis communautaire UE, ale w obliczu poczynionych postępów Komisja

zaleca, aby Rada rozpoczęła negocjacje akcesyjne z Albanią. Aby wesprzeć utrzymujący się impet

reformy, Komisja zastosowałaby wzmocnione podejście do rozdziałów negocjacyjnych

dotyczących sądownictwa, sprawiedliwości, wolności i bezpieczeństwa w kraju. Albania musi

kontynuować walkę z korupcją na wszystkich poziomach oraz w walce z przestępczością

zorganizowaną.84

Negocjacje w październiku 2019 roku nie zostały jednak otwarte. Zostały one przełożone,

ponieważ Francja zastosowała veto wobec postępów Albanii i Macedonii Północnej. Na

oficjalnym spotkaniu w dniu 9 grudnia 2019 r. komisarz UE ds. Rozszerzenia Oliver Varhelyi

82 Ibidem. s. 4.
83 Ibidem. s. 4-5.
84 Ibidem. s. 5.

46
stwierdził mimo tego, że:

„Rozmawialiśmy dziś rano z działającym Ministrem Spraw Zagranicznych Albanii i Ministrem

Spraw Zagranicznych Macedonii Północnej. To była bardzo poruszająca dyskusja. Musimy

posunąć się naprzód i naprawić popełniony w październiku błąd, aby być w stanie rozpocząć

negocjacje akcesyjne z obiema krajami na wiosnę.”85

To oświadczenie komisarza ds. rozszerzenia opiera się na dokumencie sporządzonym

przez fińską prezydencję, w którym Rada zgadza się rozpocząć negocjacje akcesyjne nie później

niż w pierwszej połowie 2020 r.86

Sytuacja, do której doszło w Albanii 26 listopada 2019 roku pokazała jasno Albańczykom

znaczenie wspólnych relacji między ich krajem a Unią. Doszło wtedy do potężnego trzęsienia

ziemi o sile 6,4 w skali Richtera z epicentrum w Durres. W wyniku trzęsienia zginęło 51 osób,

rannych zostało 3 tysiące oraz tysiące zostało bez dachu nad głową. Unia Europejska oficjalnie

zareagowała kilka godzin po trzęsieniu ziemi, wysyłając strażaków, ekspertów i pomoc medyczną

do szpitali. Raport finansowy o trzęsieniu ziemi po obliczeniach wykazał straty na łączną kwotę

1,1 miliarda euro. Mały kraj, taki jak Albania, który ma 13 miliardów PKB, stanął przed

wyzwaniem, które było obciążeniem dla budżetu w wielkości 6,4% PKB. To był bardzo poważny

cios dla Albanii. Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula Von Leyen, za pośrednictwem

Ambasadora Unii Europejskiej w Tiranie Luigi Soreca, obiecała zorganizować w Brukseli

konferencję darczyńców pod tytułem Razem dla Albanii. Mimo tego, że to bolesne wydarzenie

wstrząsnęło biedną, rozwijającą się Albanią, to jednak pojawiły się aspekty wzbudzające

pozytywne emocje. Sukces konferencji Razem dla Albanii zorganizowanej 17 lutego 2020 roku

85 Oliver Varhelyi, Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Bruksel, https://www.rtsh.al/lajme/komisioneri-i-ri-i-

zgjerimit-oliver-varhelyi-premtoj-hapjen-e-negociatave-me-tiranen-dhe-shkupin-brenda-muajve-te-ardhshem/,
(dostęp online: 25.04.2020).
86 Ibidem.

47
przekroczył wszelkie oczekiwania rządu albańskiego i Unii Europejskiej. Udało się zebrać 1,15

mld euro w formie dotacji i pożyczek miękkich. Pozostawiło to bardzo dobre wrażenie w oczach

zwykłych Albańczyków jako solidarności okazanej przez Unię Europejską i potwierdziło, że

Albania i Albańczycy nie są sami. 87

W czasie, gdy cały świat cierpi na Covid-19, a większość państw zamknęła swoje granice,

Rada Ministrów Unii Europejskiej spotkała się podczas wideokonferencji 24 marca 2020 r.

Postanowiła dać zielone światło dla rozpoczęcia rozmów dotyczących członkostwa Albanii i

Macedonii Północnej. Tę długo oczekiwaną wiadomość ogłosił komisarz ds. rozszerzenia Oliver

Varhelyi, który napisał na Twitterze: ‘’Bardzo się cieszę, że dziś państwa członkowskie UE

osiągnęły porozumienie polityczne w sprawie otwarcia rozmów członkowskich z Albanią i

Macedonią Północną. Z całego serca gratuluje obu krajom. Wysyłam również głośny i jasny

komunikat do Bałkanów Zachodnich: Twoja przyszłość należy do UE.’’ 88

Po decyzji otwarcia negocjacji w dniu 24 marca przez ministrów spraw zagranicznych UE

następnym celem będzie pierwsza konferencja międzyrządowa. Ambasador UE w Albanii, Luigi

Soreca wyjaśnił, że aby zasiąść przy tym stole, Albania musi spełnić cztery wymagania:

1. Przeprowadzić reformę wyborcza zatwierdzoną zgodnie z zaleceniami OBWE;

2. Kontynuować reformy wymiaru sprawiedliwości, ustanowienie trybunałów konstytucyjnych i

sądów wyższych;

3. Utworzyć wyspecjalizowane organy antykorupcyjne- SPAK i BKH;

87 European Commission, EU and international donors pledge 1.15 mld euro for reconstrucion after the earthquake
in Albania, Bruksel, https://ec.europa.eu/echo/news/eu-and-international-donors-pledge-115-billion-reconstruction-
after-earthquake-
albania_en#:~:text=EU%20and%20international%20donors%20pledge%20%E2%82%AC1.15%20billion,after%20t
he%20earthquake%20in%20Albania&text=Out%20of%20the%20%E2%82%AC1.15,for%20the%20reconstruction
%20of%20Albania., (dostęp online:25.04.2020).
88 Oliver Varhelyi, Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Bruksel,
https://twitter.com/olivervarhelyi/status/1242439329122865154?lang=en, (dostęp online: 25.04.2020).

48
4. Kontynuować walki z przestępczością i korupcją. 89

Następnie istnieje szereg innych warunków, które jednak zostaną przedłużone w czasie, tj.

będą obowiązywać w ramach negocjacji na nadchodzące lata. „Prace muszą być kontynuowane

zgodnie z tym, co wspomniano w dokumencie Rady; walka z azylem, zmiana prawa medialnego,

ważna tutaj będzie opinia Komisji Weneckiej. Prace muszą być kontynuowane w odniesieniu do

tych innych elementów, które są wspomniane w niemieckim dokumencie Bundestagu. Również w

kwestii praw człowieka, mniejszości, spisu, praw obywateli. Pierwszy zestaw warunków musi

zostać spełniony przed zorganizowaniem konferencji międzyrządowej, a resztą ram

negocjacyjnych w nadchodzących latach.” powiedział Luigi Soreca.90

3.4 Podsumowanie
W pierwszej części trzeciego rozdziału opisałem z jakich programów Unii Europejskiej

skorzystała Albania na początku swojej drogi w procesie integracji. Omówiłem również raporty

Komisji Europejskiej dotyczące postępów Albanii i efekty jakie one przyniosły w planowaniu

działania rządu. Raport Komisji Europejskiej z 2013 roku określił pięć najważniejszych obszarów,

w których konieczne są gruntowne zmiany. Demokratyczna polityka Albanii jest młoda i często

nazywana w Albanii jako „nastolatka polityczna”, ponieważ albańscy politycy czekają zwykle na

opublikowanie zaleceń i raportów bardziej doświadczonej w zakresie wprowadzania koniecznych

reform i działań mających na calu rozwój polityczny i gospodarczy kraju Unii Europejskiej.

W drugiej części pokazałem jak dzięki rozmową państw bałkańskich z Unią poprawiły się

i umocniły stosunki między krajami tego regionu. W wspólnym interesie Unii jak i Bałkan leży

utrzymywanie pokoju na tym terenie, który może być zapewniony dzięki wprowadzonym

89 Luigi Soreca, Negocjatat u hapën, https://shqiptarja.com/lajm/celja-e-negociatave-soreca-24-marsi-dite-historike-

5-arritjet-e-shqiperise-ne-6-muajt-e-fundit#556577 , (dostęp online: 25/04/2020).
90 Ibidem.

49
programom kulturowym i gospodarczym. Zainteresowanie wspólną kulturą od najmłodszych lat

pozwoli uniknąć konfliktów opartych na dezinformacji, a wspólne elementy gospodarcze

umożliwią stabilny rozwój dobrobytu w regionie.

Działania Albanii w ciągu ostatnich pięciu lat były intensywnie ukierunkowane na

realizację pięciu priorytetów wskazanych przez Komisję Europejską. Zmiany, które wprowadziła

Albania pokazały zgodność parlamentu, co do konieczności zmiany konstytucji. Wprowadzone

zmiany umożliwiły utworzenie nowych organów sądowniczych, co pozwoliło na spełnienie

warunków postawionych przez KE. Najważniejszą informacją, która znalazła się w trzeciej części

tego rozdziału to fakt, że Albania otrzymała oficjalny status kandydata.

50
4. Zakończenie
Metoda badawcza zastosowana w pracy umożliwiła gruntowną analizę i obserwacje

przemian, jakie od czasów odzyskania niepodległości w 1912 roku, do otrzymania oficjalnego

statusu kraju kandydującego do UE w 2020 roku, przeszła Albania. Wykorzystanie w pracy opisu

opartego na metodzie historycznej pozwala na usytuowanie Albanii w odpowiednim miejscu w

dziejach historii najnowszej. Zaczynając analizę literatury postawiono sobie dwa pytania

badawcze: czy Albania potrzebuje integracji z UE oraz jak przebiegał proces integracji.

Odpowiedź na pytanie czy Albania potrzebuje tej integracji zawiera się w pierwszym rozdziale

pracy. Mowa w nim o nieumiejętnym zarządzaniu krajem i gospodarką, nieumiejętnym

prowadzeniu polityki zagranicznej- głównie w czasach po II wojnie światowej, kiedy to komunizm

doprowadził do klęski gospodarczej i politycznej. Dowodzi to temu, że Albania potrzebuje silnego

partnera na arenie międzynarodowej a takim niewątpliwe jest dla niej Wspólnota Europejska,

również ze względu na położenie geograficzne omawianego kraju. Proces integracji przebiegał

powoli ze względu na to, że politycy albańscy nie wychodzili z inicjatywą, oczekiwali na zalecenia

Komisji w sprawie koniecznych reform, których należało i nadal należy przeprowadzić bardzo

dużo. Korzystając z wielu źródeł dowiodłem, że integracja Albanii z Unią Europejską przyniesie

korzyści dla Albańczyków i pokaże im szanse na możliwość lepszego życia w tym kraju. Jak

dowiedziono w rozdziale drugim zdecydowana większość obywateli Albanii jest zwolennikami

Unii Europejskiej i pozytywnie odbiera przeprowadzane w ramach procesu integracji reformy.

Programy opisane w rozdziale trzecim dają namacalny dowód uzyskiwanych dzięki współpracy z

Unią korzyści. Zniesienie wiz, walka z korupcją, wolny handel, ułatwienie procesów

biurokratycznych, respektowanie praw człowieka i bardzo pozytywnie odebrana przez

48
Albańczyków natychmiastowa pomoc Unii po trzęsieniu ziemi. To najważniejsze aspekty

pozwalające ocenić integracje Albanii z UE jako ważną i korzystną, również dla obywateli.

Chciałbym jeszcze dodać, że chociaż Albania była „oddzielona” od Zachodu przez pięć

wieków, w czasach okupacji osmańskiej, a później przez 45 lat pod represją komunistyczną, to

Albańczycy uważają się za Europejczyków, geograficznie, historycznie i kulturowo. Wniosek

Albanii o członkostwo w UE pokazał, że kraj jest zdecydowany przezwyciężyć dziedzictwo

przeszłości i przyjąć wartości demokratyczne promowane przez UE. Od upadku komunizmu w

1991 roku zaangażowanie Albanii w integrację organizacji euroatlantyckich było znaczące.

Zbliżenie prawodawstwa do wspólnotowego dorobku prawnego pokazuje wysiłki Albanii na rzecz

harmonizacji ustawodawstwa i integracji struktur gospodarczych. Zaangażowanie Albanii mające

na celu dostosowanie instytucji, zarządzania, zdolności administracyjnych i systemu sądowego do

standardów UE miały pozytywny wpływ na rozwój kraju. Z drugiej strony Unia Europejska musi

nadal wspierać wysiłki Albanii z trzech głównych powodów: bezpieczeństwa, geografii i handlu.

Bezpieczeństwo jest ważne nie tylko dla UE i Albanii, ale dla całej Europy, ponieważ

ustabilizowany region, taki jak Bałkany, stanowi lepsze środowisko dla wszystkich. Po drugie,

dzielimy tę samą geografię. Obecnym problemem, z którym zmaga się Europa od kilku lat, jest

kryzys związany z uchodźcami. Dowodzi to, że polityka musi być wspólna, aby lepiej zarządzać

naszym wspólnym obszarem geograficznym. Po trzecie, istotna jest kwestia rozwoju

gospodarczego. Nie tylko Albania, ale cały region Bałkanów, z ich położeniem geograficznym i

posiadanym potencjałem, są obopólną korzyścią dla handlu i inwestycji. Na podstawie całego tego

procesu możemy powiedzieć, że dzięki Albanii w UE wszyscy odnoszą korzyści- zarówno UE,

jak i Albania i całe Bałkany.

49
5. Literatura

Dokumenty źródłowe
1. European Commission, EU and international donors pledge 1.15 mld euro for reconstrucion after the
earthquake in Albania, Bruksel, https://ec.europa.eu/echo/news/eu-and-international-donors-pledge-115-
billion-reconstruction-after-earthquake-
albania_en#:~:text=EU%20and%20international%20donors%20pledge%20%E2%82%AC1.15%20billion,
after%20the%20earthquake%20in%20Albania&text=Out%20of%20the%20%E2%82%AC1.15,for%20the
%20reconstruction%20of%20Albania., (dostęp online:25.04.2020).
2. European Movement Albania, Historiku i mardhënieve BE – Shqipëri, http://em-al.org/sq/1865-
2/#Historikun (dostęp online: 20.12.2019).
3. European Movement Albania, Procesi i Anëtarësimit të Shqipërisë në BE, http://em-al.org/sq/1865-
2/#Kriteret, (dostęp online: 16.12.2019).
4. Europejska polityka Sąsiedztwa, Unia dla Środziemnomorska,
https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/pl/FTU_5.5.4.pdf, (dostęp online: 15.04.2020), s. 5.
5. Freedom House, Freedom in the World – Albania Country Report 2019,
https://freedomhouse.org/country/albania/freedom-world/2019, (dostęp online: 01.06.2020).
6. INSTAT, Institute of Statistics, Popullsia e Shqipërisë 1 Janar 2018,
http://www.instat.gov.al/al/temat/treguesit-demografik%C3%AB-dhe-
social%C3%AB/popullsia/publikimet/2018/popullsia-e-shqip%C3%ABris%C3%AB-1-janar-2018/,
(dostęp online 21.03.2019).
7. Ministry of Economy, An investor’s guide to Albania, Wydawnictwo Ministry of Economy, Ebook, 2003,
s. 9-10.
8. Q. Shqiptare, Plani kombëtar për integrimin europian, 2015-2020 PKIE,
https://drive.google.com/file/d/1do7Z2qm5om7JgYbGQrSJDGS1ASRz_6pL/view, (dostęp online:
20.02.019), s.
9. Transparency International, Corruption perceptions index 2019,
https://www.transparency.org/en/cpi/2019/results/alb, (dostęp online: 23.01.2020).
10. Republic of Albania, Macedonia, Bosnia, Montenegro, Kosovo, Serbia, Agreement concerning the
establishment of the western Balkans fund, https://drive.google.com/file/d/1XKQ9K-
aM0lJULuYCzZ8IKDQMC948m9oD/view, (dostęp online: 25.02.2020), s. 1.
11. Western Balkan Countries, Agreement on the establishment of the regional youth cooperation office, Paris,
https://drive.google.com/file/d/1pKBkx4D6HwiI0SdZZydmrRk7rvKii5fW/view, (dostęp online:
25.02.2020), s. 2-3.
12. Western Balkan Countries, Agreement on the establishment of the chamber investment forum, Vienna,
https://drive.google.com/file/d/1xYoCeemiEGDgBJeD8cMPy1OOMV1sLGdC/view, (dostęp online:
26.02.2020), s. 2.

Opracowanie naukowe
13. A. Balcer, Albania, w: Bałkany zachodnie a integracja europejska. Perspektywy i implikacje,
Wydawnictwo Urząd Komitetu Integracji europejskiej, Warszawa, 2008, s. 75-76.
14. A. Biernat, Przystąpienie Albanii do NATO i jego wpływ na bezpieczeństwo w regionie, Wydawnictwo
Bałkany w XXI wieku, Warszawa, 2014, s. 127.
15. A. Pacześniak, M. Klimowicz, Procesy integracyjne I dezintegracyjne w Europie, Wydawnictwo OTO-
Wroclaw, 2014, s. 320-321.
16. A. Nexhipi, Aspekte të tranzicionit politik në Shqipëri, Wydawnictwo, Universiteti i Tiranës, 2018, s. 100.
17. A. Xhaferraj, Sistemi partiak në Shqipëri, Wydawnictwo EUT Press & Mappo Edition, Tirana, 2018, s.12.
18. Ch. J. Kersten, Communist takeover the occupation of Albania, Wydawnictwo United States Printing
Office Washington, 1954, s. 17.
19. D. Byrska, K. Gaworski, D. Liszkowa, Unia Europejska, Geneza funkcjonowanie wyzwania, Wydawnictwo
Exante, Wroclaw, 2017, s. 7-8.
20. D. Murzyn, Kierunki wpływu funduszy Unii Europejskiej na rozwój inteligentny, zrównoważony i
sprzyjający, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2018, s. 205.

50
21. D. Boyd, Moscow Rules: Secret Police, Spies, Sleepers, Assassins, Wydawnictwo The History Press,
Brimscombe Port, 2015, s. 335-336.
22. E. Biberaj, Albania and Albanians in the Post-Communist Period”, in The Volatile Powder Keg: Balkan
Security after the Cold War, Wydawnictwo, The American University Press, Washington, 1994, s. 31.
23. G. Trandafili, Gjeografia e Shqipërisë, Wydawnictwo Ideart, Tirana, 2011, s. 7.
24. M. Bogdani, J. Loughlin, Albania, and the European Union: The Tumultuous Journey towards Integration
and Accession, Wydawnictwo I. B. Tauris, London, 2007, s. 17- 18.
25. M. Dabrowski, Y. Myachenkova, Western balkan on the road to European Union, Wydawnictwo Bruegel
2018, s. 2.
26. V. Duka, Historia e Shqipërisë 1912-2000, Wydawnictwo, Kristalina KH, Tirana 2007, s. 370.
27. W. Giloane, J. M. Moore, E. K. Keefe, Area Handbook for Albania, Wydawnictwo Proofreading Team,
(Ebook #32129), 2010, s. 213.

Czasopisma
28. A. Civici, Ekonomia Shqiptare gjatë regjimit komunist (1945-1990, https://www.monitor.al/100-vjet-
ekonomia-shqiptare-gjate-regjimit-komunist-1945-1990/, (dostęp online 25.03.2019).
29. B. Lund, 10 financial scandals of all the time, “Daily Finance”, https://artofthinkingsmart.com/top-10-
financial-scandals-history/, (dostęp online: 10.12.2019).
30. E. Gjokutaj, Rritja ekonomike në Shqipëri: Faktorët që ndikojnë dje, sot dhe nesër,
https://www.monitor.al/rritja-ekonomike-ne-shqiperi-faktoret-ndikues-dje-sot-dhe-neser/, (dostęp online:
01.04.2019).
31. Ekonomia shqiptare ne 40 vjet. Si ndryshoi PPB-ja dhe inflacioni, https://www.monitor.al/ekonomia/,
(dostęp online: 01.04.2019).

Raporty
32. Komisja Europejska, Raport Albania 2013, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-
enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2013/package/al_rapport_2013.pdf, (dostęp online:
15.02.2019), s. 7-10.
33. Komisja Europejska, Raport Albania 2015, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-
enlargement/sites/near/files/pdf/key_documents/2015/20151110_report_albania.pdf, (dostęp online:
16.02.2019), s. 4
34. Komisja Europejska, Raport Albania 2019, Bruksel, https://ec.europa.eu/neighbourhood-
enlargement/sites/near/files/20190529-albania-report.pdf, (dostęp online: 15.04.2020), s. 3.
35. Q. Shqiptare, Konkluzionet e Përbashkëta të takimit të 6-të të Dialogut të Nivelit të Lartë për Prioritetet
Kyce, Tirana, http://em-al.org/wp-content/uploads/2015/12/6.-Konkluzionet-e-Takimit-t%C3%AB-
Gjasht%C3%AB-t%C3%AB-Dialogut-t%C3%AB-Nivelit-t%C3%AB-Lart%C3%AB-.pdf, (dostęp online:
01.06.2020), s. 1.
36. Rada Europejska, Konkluzje Rady Europejskiej 14-15 grudnia 2006, Bruksel,
http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-16879-2006-REV-1/pl/pdf, (dostęp online: 01.06.2020),
s. 3-5.

Inne
37. B. Fevziu, Feja dhe statistikat fetare në Shqipëri, https://opinion.al/faktet-feja-dhe-statistikat-fetare-ne-
shqiperi/, (dostęp online 22.03.2019).
38. Luigi Soreca, Negocjatat u hapën, https://shqiptarja.com/lajm/celja-e-negociatave-soreca-24-marsi-dite-
historike-5-arritjet-e-shqiperise-ne-6-muajt-e-fundit#556577 , (dostęp online: 25.04.2020).
39. Oliver Varhelyi, Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Bruksel, https://www.rtsh.al/lajme/komisioneri-i-
ri-i-zgjerimit-oliver-varhelyi-premtoj-hapjen-e-negociatave-me-tiranen-dhe-shkupin-brenda-muajve-te-
ardhshem/, (dostęp online: 25.04.2020).
40. Oliver Varhelyi, Rada Ministrów Spraw Zagranicznych, Bruksel,
https://twitter.com/olivervarhelyi/status/1242439329122865154?lang=en, (dostęp online: 25.04.2020).

51
41. Olsi Shehu, Mbi 90% e Shqiptarëve mbështet integrimin në BE, Anadolu Agency,
https://www.aa.com.tr/sq/ballkani/mbi-90-p%C3%ABr-qind-e-shoq%C3%ABris%C3%AB-shqiptare-
mb%C3%ABshtet-integrimin-n%C3%AB-be-/1471566, (dostęp online: 01.06.2020).
42. Rozszerzenia UE: tylko jednogłośnie, https://www.dw.com/pl/rozszerzenia-ue-tylko-
jednog%C5%82o%C5%9Bnie/a-4965033, (dostęp online: 01.06.2020).

52