Praca zaliczeniowa z przedmiotu ​Mechanika kwantowa i świadomość

Dorota Pszczołowska (Jankowska)

Kognitywistyka komunikacji III rok
Numer albumu 218353

Mechanika kwantowa i świadomość. Fizyka i umysł

Świadomość od lat stanowi przedmiot zainteresowania wielu naukowców i powstało

na jej temat wiele interesujących teorii i badań. Wraz z rozwojem współczesnych technologii
znaczące stały się ramy teoretyczne kognitywistyki wyznaczane przez komputacjonizm.
Według tej obliczeniowej teorii umysłu myślenie oznacza swojego rodzaju przetwarzanie
informacji analogiczne do sposobu działania komputerów - stąd ludzki mózg miałby
przypominać komputer - z tym że przyczyn niecałkowitego poznania jego mechanizmów
można byłoby się upatrywać w znacznym stopniu skomplikowania neuronalnych połączeń.
A zatem komputacjonizm zakłada, że ludzki system poznawczy działa poprzez
odbieranie informacji z otoczenia - a także informacji o własnym wnętrzu - jednak działania
w oparciu o te bodźce nie są podejmowane automatycznie, ale po analizie informacji (czyli
ich przetworzeniu). Jedną z alternatyw dla tego podejścia jest teoria sformułowana przez
Rogera Penrose’a oraz Stuarta Hameroffa, według której świadomość jest zawdzięczana
efektom kwantowym - i to nieco ogólnemu opisowi tego podejścia będzie poświęcona
niniejsza praca.
Według Penrose’a procesy komputacyjne zachodzące w mózgu mają w znacznej
mierze charakter nieświadomy, a zatem to nie na ich mocy może zostać zobrazowana
świadomość. Charakter działania procesów zachodzących w mózgu jest według niego ten
sam, co charakter procesów zachodzących we wszechświecie i nie da się ich wyjaśnić przy
pomocy algorytmów czy obliczeń - a w miejscu luki informacyjnej, której nie są w stanie
zapełnić neuronauka czy biologia - pojawia się mechanika kwantowa.
Według koncepcji trzech światów Karla Poppera rzeczywistość tworzona jest przez
trzy sfery: świat zjawisk fizycznych, świat wrażeń zmysłowych oraz świat kultury (świat
wytworów procesów umysłowych). Roger Penrose proponuje, żeby zamiast o świecie kultury
mówić o świecie platońskich absolutów i absolutnych prawd matematycznych - dzięki czemu
w celu wyjaśnienia związku między światem umysłowym a fizycznym można byłoby skupić
się np. na wytłumaczeniu, jakie mechanizmy decydują o poznawaniu przez człowieka praw
matematycznych.
Związek między myśleniem a obliczeniami opiera się u Penrose’a na założeniu, że
świadomość staje się obecna na skutek fizycznych procesów zachodzących w mózgu, ale nie
powinna być symulowana za pomocą obliczeń. Ponieważ nasza znajomość praw fizycznych
jest niewystarczająca do wyjaśnienia świadomości, aby ją zrozumieć należy wyjść poza ramy
dotychczasowej wiedzy i szukać nowej teorii, rewolucjonizującej świat fizyczny - a taką
rewolucję stanowi na swój sposób mechanika kwantowa.
Przykładowo mikrotubule - struktury białkowe obecne w neuronach mózgu - istnieją
w superpozycjach kwantowych, co oznacza, że mogą być w wielu stanach istniejących
jednocześnie, a później - jako koherentne kwantowo systemy elektronów - łączą się w jeden
wynik obliczeń. Teoria Penrose’a i Hameroffa mówi o tym, że mikrotubule w naszych
mózgach kształtują świadomość dzięki temu, że potrafią gromadzić i przetwarzać informacje
i stanowią pewnego rodzaju “kwantowe urządzenie”.
Obecność mikrotubuli ma za zadanie modyfikować czasoprzestrzeń - jeżeli
czasoprzestrzeń “lokalna” w jakiś sposób może mieć wpływ na zmiany stanów kwantowych
w neuronach mózgu, wówczas zmiany materii dokonane przez świadomość mogłyby być
równie dobrze rejestrowane w znacznie odleglejszych czasoprzestrzeniach takich jak
chociażby nawet obce galaktyki (jest to teoria bliska poglądom Spinozy o pewnego rodzaju
świadomości znajdującej się we wszystkim dookoła oraz teorii Chalmersa o powszechnej
obecności bytów potencjalnie świadomych).
Model Penrose’a i Hameroffa z jednej strony nie spotkał się z powszechnym
uznaniem, z drugiej natomiast nieustannie wzbudza zainteresowanie dzięki temu, że daje
nadzieję na odkrycie nowej drogi ku wyjaśnieniu świadomości. Z hipotez nakreślonych w
kwantowym modelu Orch-OR wynikają interesujące konsekwencje dla rozwoju badań nad
świadomością, technologią i sztuczną inteligencją.
Bibliogafia:

1. Marcin Miłkowski - ​Kognitywistyka i modele umysłu​, Dwutygodnik, wyd.176,

01/2016
2. Marcin Miłkowski - ​Więcej niż metafora​, Granice Nauki, 05.02.2017
3. Roger Penrose - ​Makroświat, mikroświat i ludzki umysł​, Wydawnictwo Prószyński i
S-ka, Warszawa 1991
4. Roger Penrose - ​The quantum nature of consciousness​, fragment wywiadu na portalu
internetowym Youtube, dostęp z 12.07.2020
https://www.youtube.com/watch?v=3WXTX0IUaOg
5. Steve Paulson - ​Skandal świadomości,​ tłum. Jan Dzierzgowski, Kwartalnik Przekrój,
19.09.2017
6. Andrzej Stępnik - ​Poppera trzeci świat okiem życzliwego krytyka​, Filozofia Nauki
14/1, 9-29, 2006