ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACIÓŁ SZCZEBRZESZYNA
NR 1 (5) STYCZEŃ 2010
Do Siego Roku
Nowy Rok 2010.
Międzynarodowe święto przypadające 1 stycznia
każdego roku w kalendarzu gregoriańskim. W Polsce jest
to dzień wolny od pracy.
Obchodzenie Nowego Roku w dniu 1 stycznia
zawdzięczamy kilu reformom kalendarza. Data jest więc
umowna i, w przeciwieństwie do innych, kalendarzy nie
łączy się z konkretną fazą księżyca ani szczególnym
dniem słonecznym. Mimo to właśnie dzień 1stycznia
według kalendarza gregoriańskiego jest niemal na całym
świecie uważany za początek kolejnego roku.
Obecną erę liczy się od przyjętej w VI wieku daty
urodzenia Chrystusa. Choć liczenie lat od 1 roku po
Chrystusie i rozpoczynanie kolejnych lat od 1 stycznia
wydaje się nam oczywiste, to nie dla wszystkich ludzi
nowy rok stanowi czas przełomowy.
W Kościele katolickim jest on dniem Świętej
Bożej Rodzicielki Maryi, jednym ze świąt nakazanych (
dni poza niedzielami, w których wierni powinni
uczestniczyć w Mszy Świętej i powstrzymać się od prac
niekoniecznych).
Nowy Rok Prawosławny.
Większość wyznawców prawosławia i
innych obrządków wschodnich obchodzi Nowy
Rok zgodnie z kalendarzem juliańskim. Jest to
święto przesunięte o 13 dni w stosunku do
kalendarza gregoriańskiego, używanego przez
katolików.
W Nowy Rok chrześcijanie wschodni
obchodzą także Święto Obrzezania Pańskiego.
Podczas nabożeństw modlą się o pokój i łaskę
Bożą dla świata. Natomiast w modlitwie
dziękczynnej zwracają się o pomyślność dla
wszystkich ludzi, nie tylko wyznawców
prawosławia.
Oprócz wyznawców prawosławia w tym
samym czasie świętują grekokatolicy, wyznawcy
obrządku ormiańskiego i bizantyjsko
słowiańskiego.
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
Chiński kalendarz składa się z
Nowy Rok Żydowski. sześćdziesięcioletnich cykli, które stanowią
kombinację Dwunastu Ziemskich Konarów i Pięciu
Rozpoczynający się 18 września 2009 nowy rok Niebiańskich Pni – 12 Zwierząt i 5 Żywiołów.
(Rosz Haszana) według kalendarza żydowskiego będzie Opiera się na precyzyjnej obserwacji wysokości
rokiem kobiet. Od września 2009 do września 2010r. słońca oraz faz księżyca. Od 10.10.2010 do
będą się odbywały cykliczne wydarzenia mające 02.02.2011 Zwierzęciem jest Tygrys, zaś
przybliżyć udział kobiet w życiu nie tylko środowiska Żywiołem - Drewno.
żydowskiego, ale też w życiu całego społeczeństwa.
Żydzi wkroczą w nowy 5766 rok. Według Nowy Rok Hinduski.
tradycji żydowskiej pierwszy człowiek został stworzony
pierwszego dnia miesiąca Tiszrej i dzień ten uznano za 1 Hinduski Nowy Rok jest świętem ruchomym,
dzień nowego roku. Tradycja podaje, że tego samego które teoretycznie trwa 5 dni. Jednakże jego
dnia człowiek zgrzeszył, został przez Boga osądzony, charakter powoduje, że trwa od przełomu września i
prosił o przebaczenie i został wygnany z Ogrodu Eden października do przełomu października i listopada.
za zjedzenie owocu z zakazanego drzewa. Z tego W tym czasie Hindusi odwiedzają wszystkich
powodu Żydzi obchodzą Rosz Haszana jako Dzień swoich krewnych rozproszonych po całym
Sądu. kontynencie. Obchody uznaje się za zakończone,
gdy każdy krewny zostanie obdarowany słodyczami.
Nowy Rok Muzułmański. Mnogość systemów liczenia czasu w Indiach
była i jest imponująca. Na przykład rok 2008 według
18-12-2009 to data Nowego Roku kalendarza Vikram był rokiem 2063-2064, a według
Muzułmańskiego. Właśnie rozpoczął się 1430 rok Kali Yuga 5109 -5110.
według kalendarza księżycowego. Wyznawcy islamu Obchody Nowego Roku w Indiach
liczą czas od hidżry czyli wyjścia Mahometa z Mekki do pokrywają się z religijnym świętem – powrotem
Medyny. Nowy rok nie ma stałej daty, gdyż rok w Ramy wraz ze swoją żoną Sitą do królestwa.
kalendarzu muzułmańskim jest krótszy od roku w
kalendarzu słonecznym. R.
Konopnicka Maria
Rok rozpoczyna się pierwszego dnia miesiąca
Muharran (jest to tak zwany Dzień Odpuszczenia Win),
a kończy się okresem pielgrzymek do Mekki. Nowy Zima
Nasza zima biała
Rok zwany jest Ras as-Sana, czyli dosłownie: głowa Chustą się odziała.
roku. Idzie, idzie do nas w gości
Warto wiedzieć, że przewidywanie dokładnej W srebrnych blaskach cała!
daty nowego roku u muzułmanów jest niemożliwe, Włożyła na czoło
ponieważ zależy od momentu, w którym księżyc jest Księżycowe koło,
widoczny, a decyzję o świętowaniu podejmują władze Lecą z płaszcza gwiazdy złote,
religijne. Gdy potrząśnie połą.
Z lodu berło trzyma,
Nowy Rok Chiński. Tchu ni głosu nie ma.
Idzie, idzie, smutna, cicha,
Ta królowa zima!
Chiński Nowy Rok (Chunjie) to Święto Wiosny
Idzie martwą nogą
– najważniejsze święto w kalendarzu chińskim, Wyiskrzoną drogą,
przypadające między końcem stycznia a końcem lutego. Postanęły rzeki modre,
Od najdawniejszych czasów jest w Chinach Do morza nie mogą.
najważniejszym świętem publicznym i prywatnym. Gdzie stąpi, gdzie stanie,
Ostateczny wygląd Święta Wiosny ukształtował Słychać narzekanie:
się na początku naszej ery w wyniku złączenia się kilku - Oj, biedne my kwiaty, trawy,
świąt. Tradycyjnie trwa ono piętnaście dni i kończy się Co się z nami stanie! -
Świętem Latarni. Do dziś pozostało świętem mimo Przed nią tuman leci,
wprowadzenia w Chinach w 1912 roku kalendarza Straszy małe dzieci...
gregoriańskiego. W Chińskiej Republice Ludowej A my dalej do komina:
- Nie puścim waszeci!
pierwsze trzy dni Nowego Roku są dniami wolnymi od
pracy.

2

Regina Smoter Grzeszkiewicz
Mały słownik historii Szczebrzeszyna – ciąg dalszy
…To on siedział sobie przed tym sklepem i
mówił: "dzisiaj za darmo, jutro będziecie płacić..." Był
jakiś Żyd, nosiwoda, ale to nie Grojser. Ten Żyd nosił
wodę, ale tylko po Żydach, po Polakach – nie . Oni
pomiędzy Polakami nie bardzo chcieli mieszkać, po
prostu bali się. Chociaż nikt im krzywdy nie robił,
woleli pomiędzy swoimi być. Mieli swój język,
obyczaje...
Sztrajcherowie mieli skład apteczny, to byli
bardzo dystyngowani, kulturalni Żydzi. Pamiętam, jak
ich pędzili na kierkut, to oni oboje szli i trzymali się za
ręce, eleganccy... To mi tak stoi przed oczami. Był taki
Froim, końmi się zajmował, to było takie Żydzisko –
wysoki, krępy, on widocznie zobaczył ,co [się święci],
jak ich pędzili na kierkut i uciekał, tutaj w krzakach , co
tu się wchodzi na ten ich kierkut leżał skrwawiony.
***
Gdy w 1939 roku polscy żołnierze wracali z frontu,
w Szczebrzeszynie byli wówczas Rosjanie, to Żydzi
tak się rządzili i tutaj na moście rozbroili naszego
polskiego żołnierza (opowiada Aniela z Kimaczyńskich
Kowalikowa).
A kobieta ze wsi jak niosła do miasta parę
jajek, żeby sprzedać, to wszystko jej zabierali. Jak
chłop jechał do miasta, by sprzedać drzewo, też mu nie
pozwalali. A oto inny przypadek z Brodów k.
Szczebrzeszyna, gdzie mieszkała Józefa Kimaczyńska.
U jej stryja – Jana Kołcona zjawili się Niemcy z
rozkazem, by zaprzęgał konie i jechał do
Szczebrzeszyna. Okazało się, iż Niemcy chcieli
przywieźć z miasta dwie beczki śledzi zrabowane
Żydom. A później była jakaś taka sytuacja, że przyszli
ci Żydzi na Brody z pałami; pół Szczebrzeszyna tych
Żydów: "aj waj, oddaj pieniądze za te śledzie, boś
ukradł....". Musieli się wszyscy Kołconowie składać,
żeby oddać, a przecież wiedzieli [Żydzi], że to Niemcy
zabrali . Stryj nie zjadł nawet jednego śledzia!.
Powiadają (komentarz Anieli z Kimaczyńskich
Kowalikowej), ze jak Polak "wdarł" się pomiędzy ich
sklepy, to tak ceny obniżyli, że zbankrutował, a oni
zostali.... Ja byłam - opowiada Józefa Kimaczyńska raz
w ich synagodze, ale dzieckiem jeszcze byłam, miałam
może 12 może 13 lat . Żeby nie wiem co się tam robiło,
to Żyd się nie obejrzał, nie popatrzył, co się tam robi,
tylko był przed swoim Bogiem, jak się modlił...
Od redakcji: na tym kończymy druk Małego Słownika
historii Szczebrzeszyna i serdecznie dziękujemy
autorce. Liczymy na dalszą współpracę.
Na tej stronie będziemy drukowali opracowanie Pani
Reginy Smoter Grzeszkiewicz o ludziach związanych z
naszym miastem. Tytuł: Warto o nich pamiętać…
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
Regina Smoter Grzeszkiewicz. Warto o nich pamiętać...
Historię Szczebrzeszyna, tak jak historię wielu miast,
miasteczek i wsi na terenie naszego kraju tworzyli ludzie,
mniej lub bardzie zaangażowani w działalność społeczną,
polityczną, oświatową... Do dziś w pamięci mieszkańców, a
także w różnych opracowaniach, publikacjach można
spotkać nazwiska rdzennych szczebrzeszynian oraz tych,
którzy swoje życie prywatne i zawodowe na wiele lat
związali z tym miasteczkiem.
Szczebrzeszyn zamieszkiwało w przeszłości wiele
ciekawych ze względu na zainteresowania, pracę
zawodową, pasje osób. Prezentowany słownik biograficzny
ma na celu przybliżyć sylwetki niektórych z nich. Pragnę w
tym miejscu zachęcić wszystkich Czytelników strony do
nadsyłania na podany adres informacji o tych, którzy
zasługują z różnych przyczyn na upamiętnienie. Dziękuję
za współpracę.
Bender Helena
Zapomniana już dziś łączniczka oddziałów
partyzanckich zgrupowanych wokół Szczebrzeszyna. Była
bardzo odważną i szlachetną kobietą; pracę w konspiracji
rozpoczęła dość wcześnie, w 1939 - 1940 roku. Z zawodu
była krawcową, jak rozpoczęły się zrzuty, szyła ze
spadochronów koszule partyzantom. Oprócz meldunków
często przenosiła broń .
Podczas wysiedlania Szczebrzeszyna uciekła na
Szperówkę. Gdy zmarł jej mąż, już starszy człowiek
(nazywał się Lange), Heleną zaopiekował się brat -
Stanisław. Bardzo pragnął zabrać ją bliżej siebie, do domu
opieki w Warszawie.Podczas wyjazdu po siostrę zasłabł i
zmarł. Rolę opiekuna przejął syn Stanisława. Helena z
Benderów Lange zmarła w jednym z warszawskich domów
opieki.
Benderowie Jan i Sabina
Właściciele kaszarni zlokalizowanej przy ulicy
Zamojskiej (funkcjonowała do lat 90 XX wieku) -
"obrabiali kaszę jęczmienną, jaglaną, i gryczaną; biedni
byli... Obydwoje już nie żyją, ponad 13 lat". . Na
niewielkim drewnianym budynku, gdzie mieścił się zakład,
zachował się do dziś szyld z nazwiskiem Sabiny Bender.
Ber Issachar
Do Szczebrzeszyna przybył w XVI wieku na
zaproszenie miejscowej gminy żydowskiej, by objąć
posadę rabina, wcześniej pracował w kilku miasteczkach
na terenie Galicji. Jest autorem dwu prac: Zwierciadło
kapłaństwa oraz Dary kapłaństwa. We wstępie do Darów
kapłaństwa żartował sobie, iż jest "podporą świętej gminy
Szczebrzeszyn położonej w Rosji...". Zwierciadło
kapłaństwa napisane została w roku 1550 (według rachuby
żydowskiej w 5310 roku), wspomina w niej Ber Issachar
o swoim nauczycielu Remu z Krakowa.
Cdn.
3
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
Działania wolnościowe społeczności
Szczebrzeszyna w latach 1844-1863.
Upadek powstania listopadowego i okrutne
represje, jakie spotkały jego uczestników, nie zdołały
przerwać dążeń wolnościowych społeczności
Szczebrzeszyna. Działające w mieście od 1811 roku
Szkoły im. Zamoyskich były w dalszym ciągu kuźnią
patriotycznych postaw uczniów, mieszkańców
Szczebrzeszyna i okolic. Uczniowie nadal
utrzymywali bardzo bliskie kontakty z przywódcami,
organizatorami spisków i powstań narodowych: z
więźniami caratu Walerianem Łukasińskim i Piotrem
Wysockim, z organizatorem spisku (w 1844 roku)
Piotrem Ściegiennym. Ściegiennego łączyły bliskie
stosunki z Szymonem Tokarzewskim- znanym
rewolucjonistą i uczestnikiem powstania
styczniowego, a po jego upadku - długoletnim
więźniem Sybiru.
Na wieść o przygotowaniach do powstania w
Galicji, uczniowie klas starszych, skupieni w tajnej
organizacji powstańczej, postanowili wziąć w tym
zrywie czynny udział. Spisek został odkryty i w
wyniku śledztwa aresztowano 13 uczniów; 3 z nich
wcielono do wojska rosyjskiego, z którego powrócili
dopiero po 10 latach. Pozostałych zamknięto na dwa i
pół roku w twierdzy w Modlinie. Dwu z nich wskutek
bardzo ciężkich warunków zmarło.
Innym wyrazem buntu młodzieży było
symboliczne przeprowadzenie detronizacji cara
Mikołaja. Głowę cara wycięto z portretu i powieszono
na rynku, na słupie. Sprawców tego czynu skazano na
śmierć. Karę tę, ze względu na młody wiek skazanych,
zamieniono na zesłanie na Sybir. Współdziałający z
uczniami Karol Jan Basajewski został osadzony w
Cytadeli Warszawskiej w okrutnym X Pawilonie. Za
patriotyczny czyn uczniów ze stanowiska dyrektora
gimnazjum zwolniony został Stanisław Godziszewski
( na cmentarzu w naszym mieście znajduje się jego
pomnik) i nauczyciel Karol Olędzki.
Zastosowane represje nie zdołały złamać oporu
społeczności naszego miasta. Dowodem na to były
rozgrywające się w maju 1852 roku wydarzenia, które
były pierwszymi na Lubelszczyźnie od czasu
powstania listopadowego. Wówczas z nakazu władz
carskich w całym Królestwie obchodzono uroczyście
imieniny następcy cara Mikołaja – późniejszego cara
Aleksandra II. To zarządzenie wywołało oczywisty
sprzeciw Polaków, przede wszystkim młodzieży.
Zaprotestowano również w Szczebrzeszynie. Na
domach Mordki
4
Szpera i Lejzora Lamma wywieszona została
odezwa zatytułowana Manifest do wdzięcznych
Synów Ojczyzny. Autor tej odezwy wzywał, aby
zbiorowym wysiłkiem zrzucić jarzmo carskie i
przywrócić niepodległą Ojczyznę – Polskę. Ukazało
się również jeszcze kilka odezw o podobnej treści. W
wyniku przeprowadzonego śledztwa winnymi
uznano nauczycieli Jana Fijałkowskiego i
Wincentego Horoszewicza oraz byłego ucznia
Ksawerego Rollego i jego siostrę Klotyldę. Zapadły
srogie wyroki wydane przez sąd polowy czynny w
czerwcu 1854 roku. Jana Fijałkowskiego skazano na
12 lat twierdzy w Bobrujsku. Jego śmierć, jeszcze
przed uprawomocnieniem wyroku, spowodowała
jego zawieszenie. Ksawerego Rollego skazano na 15
lat twierdzy w Bobrujsku. Karę tę zamieniono na
zesłanie do Irkucka na Syberii. Po sześciu latach, na
prośbę jego ojca, jako obłąkanemu, pozwolono
wrócić do Szczebrzeszyna, gdzie przebywał pod
nadzorem policji. Siostrę Klotyldę skazano na
pięcioletni pobyt w klasztorze. Po rocznym pobycie
wypuszczono ją, pozwalając jej wrócić do
Szczebrzeszyna. Wincentemu Horoszewiczowi
pozwolono osiąść we wschodniej Syberii, gdzie objął
posadę urzędnika, pozostawał jednak pod nadzorem
policji.
Władze carskie uznały, że Szkoły im.
Zamoyskich wywierają zły wpływ na społeczeństwo
i poleciły od września 1852 roku szkołę zamknąć. I
chociaż szkołę, działającą w latach 1811 – 1852,
zlikwidowano, wypracowane w jej murach tradycje
walk patriotycznych, pozostały wciąż żywe w
świadomości mieszkańców Szczebrzeszyna i okolic.
W latach 1860 – 1861 były organizowane w
Warszawie nabożeństwa będące wyrazem sprzeciwu
wobec carskiej przemocy. Były one również hołdem
dla bohaterów narodowych. Podczas tych
nabożeństw śpiewno zabronione pieśni: Boże coś
Polskę, Mazurka Dąbrowskiego, Warszawiankę ,
Chorał Kornela Ujejskiego i inne. Nabożeństwa te,
połączone z procesjami, były organizowane z okazji
ważnych dla Polaków rocznic narodowych: 29
listopada 1860 r. – 30 rocznica wybuchu powstania
listopadowego, 25 i 27 lutego 1861 roku – 30
rocznica bitwy pod Grochowem. Nabożeństwa te
zakończyły się aresztowaniami i śmiercią kilku
uczestników. Wieści o krwawych wydarzeniach w
Warszawie szybko dotarły na prowincję, w tym też
do miast Zamojszczyzny: Zamościa, Biłgoraja,
Józefowa, Zwierzyńca, Szczebrzeszyna. W miastach
tych jawnie demonstrowano żałobę narodową przez
noszenie czarnego ubioru, a w kościołach
odprawiano nabożeństwa, podczas których śpiewano

zakazane pieśni patriotyczne.
Mimo ogłoszonego w dniu 14 października 1862 roku w
całym Królestwie stanu wojennego, który zakazywał
śpiewania w kościołach pieśni patriotycznych,
demonstrowania żałoby narodowej oraz patriotycznych
zgromadzeń, w całym kraju protestowano w ten sposób
przeciwko carskiej przemocy. Protesty takie odbywały
się również w Szczebrzeszynie. Mieszkańcy miasta,
oburzeni prorosyjską postawą burmistrza
Wiciejowskiego, zebrali się 24 listopada 1861 roku pod
jego domem zorganizowali tak zwaną ,,kocią muzykę”,
podczas której obrzucali go przekleństwami i obelgami.
Przerażony burmistrz , nie czując się bezpiecznym,
wezwał wojsko rosyjskie, które rozpędziło tłum i
aresztowało przywódców.
Nie zważając na aresztowania i represje,
mieszkańcy miasta nadal manifestowali patriotyzm i
umiłowanie polskości. 6 listopada 1861 roku, podczas
odpustu na św. Leonarda w kościele parafialnym pod
wezwaniem św. Mikołaja, a później w kaplicy
cmentarnej, śpiewano pieśni patriotyczne, o czym
burmistrz Wiciejowski powiadomił naczelnika powiatu,
a ten gubernatora w Lublinie. Za ten czyn aresztowano 5
osób: Leonarda Sierpińskiego – szewca, Jana Sawica –
sukiennika, Teofila Kołodziejczyka – propinatora z
Gorajca, byłego podoficera Moreau (Moro)ze
Zwierzyńca i Teofila Wiciejowskiego.
Parę miesięcy później, w sierpniu, za śpiewanie
pieśni patriotycznych (Mazurka Dąbrowskiego, Boże
coś Polskę…), z rozkazu naczelnika wojennego
aresztowane zostały kobiety, mieszkanki
Szczebrzeszyna: Krypialkiewiczowa, Cielecka,
Boniewska, Rajska i skazane na kilka tygodni pobytu w
areszcie. Za organizowanie nabożeństw żałobnych i
manifestacji patriotycznych, współpracę z Mroczkiewicz spodziewając się nowych ataków
Towarzystwem Rolniczym w Klemensowie, został
aresztowany i zesłany w głąb Rosji ksiądz proboszcz
Michał Lenkiewicz.
Stosowany przez władze carskie terror wzmagał dążenia
wolnościowe Polaków i wpływał na przyspieszenie
przygotowań do wybuchu powstania. Pisze o tym w
swoich pamiętnikach Robert Alfred Przegaliński
podpisarz Sądu Pokoju w Szczebrzeszynie, od 1862
roku agent powstańczy, komendant tajnej służby
zbrojnej ,,setki powstańczej”. We wrześniu1862 roku
przybył do Szczebrzeszyna osobiście Generalny
Komisarz CKN Leon Frankowski i tenże zorganizował
zarząd miasta i okolicy. Naczelnikiem Miasta
Szczebrzeszyna mianował aptekarza Topolskiego, mnie
pomocnikiem i w dalszym ciągu setnikiem, kasjerem
księdza wikarego Apolinarego Łopuśkiego,
gospodarzami miasta (Rady) malarza Majewskiego,
restauratora Pawłowskiego i paru mieszczan. Wtedy w
rozmowie z Frankowskim usłyszeliśmy jego zdanie, że
powstanie jest bardzo odległe,
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
gdyż większość w Komitecie jest za odroczeniem
wybuchu, ale mogą zajść wypadki nieprzewidziane, że
wybuch będzie musiał nastąpić, do którego wszystko
trzeba przygotować. A gdyśmy zwrócili uwagę na brak
broni, obiecał, że ta będzie na czas, a zresztą Polacy
potrafią kijami zdobyć sobie karabiny, a karabinami
armaty. Mimo zapewnień Frankowskiego – komisarza
województwa lubelskiego o tym, że powstanie jest
odległe, jego wybuch nastąpił niespodziewanie i nas
wszystkich zelektryzował, gdyż nic nie była gotowe,
oprócz ludzi chętnych i posłusznych.
Manifest Centralnego Komitetu Narodowego (już
mianującego się Rządem Narodowym) nakazujący
wybuch powstania w nocy 22 na 23 stycznia 1863 roku
przywiózł do Szczebrzeszyna ksiądz Marcin Padziński,
członek tajnej organizacji powstańczej. Na naradzie u
księdza kanonika Michała Lenkiewicza zapoznał
członków zarządu miasta z tym manifestem.
Opracowany wcześniej plan powstańczy w
Szczebrzeszynie przewidywał zdobycie koszar,
rozbrojenie załogi i rozdanie zdobytej broni
powstańcom i opanowanie miasta. W tym celu w nocy
23 na 24 stycznia przybyło kilkudziesięciu powstańców
ze Zwierzyńca. Na czele ich stał rachmistrz
zwierzynieckiego browaru Władysław Kurkiewicz
(oficer 1849 r.), który dwa dni wcześniej objął
dowództwo nad setką powstańczą Szczebrzeszyna.
Wykonanie tego planu nie udało się, gdyż miasto było
pilnowane przez liczne patrole wojskowe, a żołnierze
rosyjscy w koszarach oczekiwali na powstańców w
pogotowiu bojowym. Toteż po wymianie strzałów na
moście powstańcy wycofali się z powrotem do
Zwierzyńca. Nieudane natarcie przyniosło jednak pewne
korzyści, gdyż dowódca batalionu i koszar major
powstańczych, w obawie przed klęską, wycofał
żołnierzy rosyjskich do Zamościa na okres roku.
W wyzwolonym w ten sposób Szczebrzeszynie
powstały pracownie krawieckie, szewskie i rymarskie
pracujące na potrzeby powstańcze. Z pracowni tych
dostarczane były siodła, buty i odzież dla oddziałów
powstańczych, które walczyły w okolicach Józefowa,
Biłgoraja, a także dla oddziału Lelewela Borelowskiego,
który 3 września 1863 roku stoczył krwawą lecz
zwycięską bitwę pod Panasówką. W bitwie zginęło 52
powstańców, a wśród nich dowódca jazdy baron,
Węgier, uczestnik wielu międzynarodowych walk
wyzwoleńczych. 35 powstańców zginęło na polu bitwy,
17 rannych zmarło w Zwierzyńcu. Wszystkich
pochowano w jednej mogile. Część powstańców lżej
rannych, staraniem Przegalińskiego, została potajemnie
przewieziona furmankami do klasztoru Bernardynów w
Radecznicy.
5
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)

Zakonnicy ukrywali ich aż do czasu wyleczenia.

Kilkunastu poległych powstańców z okolic
Szczebrzeszyna pochowano na miejscowym
cmentarzu. Na ich mogile wzniesiono okazały
pomnik. Dla bezpieczeństwa rodzin pochowanych
nazwisk powstańców nie ujawniono. Dopiero
obecnie na odnowionym cokole umieszczono dane
pochowanych powstańców.
Mimo bohaterstwa i poświęcenia wielu tysięcy
najwybitniejszych i najszlachetniejszych Polaków
powstanie upadło, a liczne rzesze jego uczestników,
w tym liczne grono szczebrzeszaków, zostało
zesłanych na Sybir. Do najbardziej znanych i
umęczonych przez carat należy Szymon Tokarzewski
dwukrotnie aresztowany i zsyłany na Sybir: raz- za
udział w spisku księdza Piotra Ściegiennego, a drugi-
Artur Grottger- Bitwa
za udział w powstaniu styczniowym. Był działaczem
Stronnictwa Czerwonych, przyjacielem Żmi-
Wiktor Wrona
chowskiej, Romualda Traugutta i wielu działaczy
powstańczych. W swoich wspomnieniach pisze o:
całą swą młodość i wiek dojrzały, trzydzieści z górą PAMIĘTNIK
lat swego życia przepędziłem w więzieniach różnych,
w pochodzie do katorgi, i na osiedlaniu (na Syberii). … Po odbyciu służby wojskowej pracowałem w
Przez tyle lat mąk fizycznych i moralnych byłem więc piekarni w Suchedniowie. W 1939 roku zostałem znów
w służbie miłej Ojczyzny. Do tej służby zaś, jeszcze powołany do wojska. W dniu 1 września zostałem
jako ucznia szkoły szczebrzeskiej, zobowiązałem się przydzielony do 9 p.p. do plutonu łączności.
uroczystą przysięgą. Otrzymałem funkcję łącznika cyklisty. Po trzech dniach
Ksiądz M. Kolaszyński, kolega Tokarzewskiego, pobytu w Sitańcu k/Zamościa jednostka nasza
również absolwent Szkól im. Zamoyskich, wyjechała na front w okolicę Puław, gdzie zajęliśmy
duszpasterz Zamoyskich, później kapelan pozycje obronne nad Wisłą. Tam połowa wojska była
powstańców, aresztowany w czasie powstania okopana wzdłuż Wisły na przestrzeni od Puław do
skazany został przez sąd wojskowy na dożywotnie Gołębia. W Wólce Profeckiej był sztab.
posielenije na Syberii, pozbawienie praw Następnego dnia oficer zawodowy, porucznik
politycznych, orderów i konfiskatę mienia. W akcie Zaporowski wraz z dwoma żołnierzami – ochotnikami,
oskarżenia ks. Kolaszyńskiego znalazły się zarzuty:
przeprawił się na drugi brzeg Wisły. Tego dnia, późnym
odbierał przysięgę od powstańców, dostarczył
wieczorem, wrócił z dwoma Niemcami wziętymi do
buntowszczykom mundury, przewoził rannych do
szpitali, witał oddziały powstańcze krzyżem i niewoli. Takie akcje odbywały się kilkakrotnie. Lecz z
chorągwiami oraz święcił ich sztandary. jednej nich porucznik wraz z żołnierzami już nie
Wśród szczebrzeszaków , absolwentów powrócił.
szkoły zamkniętej w 1852 roku, walczących w W drugim tygodniu pobytu nad Wisłą zostałem
powstaniu styczniowym byli też dowódcy: Tomasz wysłany z meldunkiem do majora Fieta, na placówkę
Winnicki szef sztabu generała Jeziorańskiego oraz koło mostu. Miałem ogromne trudności z dotarciem do
Jan Sendek, który stworzył na Litwie własny oddział, celu, gdyż ulice Puław były cale w ogniu, zaścielone
stoczył kilka zwycięskich bitew, zginął pod drutami telefonicznymi i elektrycznymi. Wyglądały jak
Wejherami. palące się tunele. Próbowałem dojechać do pozycji
Najwięcej szczebrzeszaków walczyło jako wzdłuż Wisły. Gdy ujechałem około 300 metrów,
żołnierze szeregowi. Nazwisk Ich nie znamy. Kilka przede mną rozległa się seria z karabinu maszynowego.
pojedynczych grobów ziemnych znajdujących się na Wówczas rzuciłem rower i wykorzystując zagłębienia
cmentarzu uległo zniszczeniu. terenu doczołgałem się do okopów, gdzie doręczyłem
Wszyscy powstańcy znani i nieznani jako meldunek dowódcy kompanii.
bohaterowie walk o wolną Polskę zasługują na cześć Po zburzeniu mostu na Wiśle wycofaliśmy się w
i pamięć żyjących Polaków. okolice Lublina. Koło miejscowości Firlej zaatakowali
Aleksander Przysada. nas Niemcy. Po dwudniowej walce wycofaliśmy się w
kierunku Krasnegostawu, później Rejowca. Po
6

dozbrojeniu żołnierzy wyruszyliśmy w kierunku
Tomaszowa Lubelskiego. Po drodze musieliśmy
walczyć w okolicy Pańskiej Doliny i Trześnik.
Również w okolicy Tomaszowa walczyliśmy 2 dni po
czym wyruszyliśmy w kierunku Lwowa. Po
jednodniowym marszu musieliśmy wrócić, gdyż
Lwów był już zajęty przez Niemców. Wycofaliśmy
się lasami do Krasnobrodu i Suchowoli. Tam
zniszczyliśmy kancelarię batalionu i zakończyli walki,
gdyż oficerowie zwolnili nas do domów. Pod koniec
września 1939 roku wróciłem do domu w
Szczebrzeszynie, gdzie zastałem wojska radzieckie i
polską milicję.
Po kampanii wrześniowej byłem na utrzymaniu
ojca. W roku 1940 ożeniłem się. Podjąłem pracę w
piekarni w Szczebrzeszynie, gdzie pracowałem do
1942 roku. W miesiącu styczniu 1943 roku
rozpocząłem pracę w Fabryce Kalafonii i Terpentyny
w Brodach Małych. Dyrektorem Fabryki był Niemiec.
W maju, podczas pracy, zostałem aresztowany. O
godzinie 7-ej rano, kiedy wszyscy pracownicy byli już
na stanowiskach pracy, do fabryki przyjechało kilka
samochodów żandarmerii. Żandarmi obstawili wokół
fabrykę, aby się nikt nie wymknął. Zaczęło się
legitymowanie pracowników i porównywanie z
przywiezioną przez żandarmerię listą. Osoby
znajdujące się na liście zostały odstawione na bok.
Reszta pracowników podjęła pracę. W ten sposób
grupę, w której byłem ja, Adam Kimaczyński ze
Szczebrzeszyna, Waga z Kawęczyna, kasjer fabryki
Fedorowicz i dwóch innych pracowników, których nie
znałem, załadowano na samochód żandarmerii i
wywieziono do obozu w Zwierzyńcu.
W obozie było kilka baraków zwykłych i teren,
po którym więźniowie mogli się poruszać, i pośrodku
placu był barak karny – zamknięty, do którego nas
wtłoczono. W tym baraku było bardzo wielu
więźniów. Z powodu ciasnoty wszyscy leżeliśmy na
brzuchach, środkiem koło naszych głów było wąskie
przejście. W kąciku siedziała kobieta z Józefowa o
nazwisku Krzaczek, która dostała szoku i zwariowała.
Trzeciego dnia, po południu, do naszego baraku
wszedł gestapowiec i powiedział –ta kobieta jest
Żydówką i do jutra rana ma umrzeć, jak to się stanie,
czy się powiesi, czy umrze na serce lub w inny sposób,
mnie to nie obchodzi. W przeciwnym wypadku co
dziesiąty z was będzie rozstrzelany. W tym baraku
było około 100 osób, w tym trzech księży, jeden za
Szczebrzeszyna – ks. Masłowski. Około północy
jeden z więźniów podczołgał się do księdza z
propozycją, że on może tę kobietę udusić, a rano
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
powie Niemcom, że on to zrobił. Jego więc rozstrzelają
Niemcy, w przeciwnym wypadku nie darują nikomu.
Lecz ksiądz odpowiedział mu, że zabijać nie wolno, a co
się z nami stanie, to już wola Boża. Rano wszedł ten sam
gestapowiec, popatrzył na tę kobietę i na nas wszystkich,
zachował się jakby nigdy nic nie proponował, wyszedł,
zamykając drzwi na klucz.
A potem zaczęło się śledztwo. Wywołano dwóch braci
Władysława i Franciszka Głowackich, których znałem
osobiście. Następnie wywołano mnie i Witolda Tałandę, i
przyprowadzono nas do budynku, w którym mieściła się
kaźnia. Tam prowadzono badania, katowano i zabijano.
Wnętrze tego budynku wyglądało następująco: w jednym
pokoju stał żelazny piecyk, na nim parę drutów z płaskimi
żelazkami na końcach, tak jakby kolby do lutowania, w
kątach leżały grube sosnowe kije około metrowej
długości. W drugim pokoju stał stolik z maszyną do
pisania, w kącie stała skrzynka piwa i leżały sznury do
wiązania. Trzeci pokój był identyczny do drugiego.
Przeprowadzono nas dwóch przez te pokoje do
korytarza, w którym leżało dwóch pobitych,
nieprzytomnych mężczyzn, jeden to kierownik szkoły ze
Szczebrzeszyna Węgierski a drugi Cyc (?). Kazano nam
wynieść ich do piwnicy. Potem ,,zabrano” się do mnie
pod zarzutem przynależności do tajnej organizacji
wojskowej i do sportowej organizacji ,,Sokół” oraz
wydania sztandaru. Związano mi ręce do przodu,
przełożono przez kolana, a w poprzek założono kij. W
takiej pozycji nie można się było nawet poruszyć. Wtedy
dwóch gestapowców biło mnie kijami aż do
nieprzytomności. Po upływie dwóch godzin, oblany
wodą, oprzytomniałem. Miałem rany na głowie,
pośladkach i piętach. Przyprowadzono mnie do baraków
ogólnych, gdzie zemdlałem. Przede mną przyprowadzono
z ,,badań” Jana Menerskiego, który w baraku umarł.
Później przyprowadzono Cichockiego, a Węgierski już
nie powrócił, zabili go w budynku badań.
Pewnego dnia miałem propozycję ucieczki z obozu
przekazaną mi przez partyzanta Czesława Zalewskiego ze
Zwierzyńca. Przysłał on gryps przez pracownika P.C.K.
Kazimierza Smutka, który miał wstęp na teren obozu.
Gryps ten zawierał propozycję ucieczki w czasie
przywozu wody przez więźniów. W obozie wody nie
było, trzeba było ją dowozić z odległości około 1
kilometra. Ja miałem jechać po tę wodę i w tym czasie
uciec. Niestety, nie mogłem z tego skorzystać, bo byłem
okrutnie pobity. Miałem cały krzyż spuchnięty, rany na
głowie, pośladkach i piętach, tak że nie mogłem chodzić,
a co dopiero myśleć o ucieczce. Podziękowałem za to,
wyjaśniając, że stan mojego zdrowia nie pozwała na
ucieczkę i czekałem, co będzie dalej.
Cdn.
7
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)
Obecność Tatarów na terenie
Ordynacji Zamoyskiej
O istnieniu większych skupisk ludności
pochodzenia tatarskiego w administracyjnych
granicach Ordynacji jak dotychczas brak jest
szczegółowych opracowań, nie wiadomo też, czy
takowe w ogóle istniały. W ustnych przekazach można
się spotkać z informacją, że na pograniczu Bodaczowa
i Michalowa w kierunku na Nielisz zamieszkiwała
spora liczba Tatarów pozostających jako oddział
zaciężny Jana Zamoyskiego; mieszkańcy tych okolic
do dziś używają zwrotu „Tatary” na określenie
lokalizacji ich domostw – ale brak jest w tym
przedmiocie wyczerpującej literatury.
Tatarzy dostawali się na tereny dawnej
Rzeczpospolitej głównie jako jeńcy brani do niewoli
podczas staczanych często z ordą krymską potyczek.
Zapewne pozostałością po ich pobycie na naszych
terenach są funkcjonujące do dziś nazwiska: w
Czarnymstoku – Bielak, w rejonie Gorajec – Podborcze
Osman, czy w Tereszpolu- Niczaja, spolszczone od
rdzennie tatarskiego Niczuj.
Na dworze Jana Zamoyskiego przebywali
pojedynczy Tatarzy głównie w charakterze służby, a
sam ordynat u schyłku swego życia zaczął uczyć się
języka tureckiego ( należącego wraz z tatarskim do
grupy języków ałtajskich). Jego nauczycielem był
Ormianin Jan Iwaszkowic . In lingua turcica Joannem
Iwaszkowvium - o Iwaszkowicu wypowiedział się
znany orientalista Jan Reychman - należał do
najbardziej uznanych w Rzeczpospolitej tłumaczy
języka tureckiego. Zamiłowanie do języków
orientalnych przejął po ojcu Tomasz Zamoyski – drugi
ordynat. Jego prywatnym nauczycielem był Wojciech
Bodzęcki znany w kręgu zamojskiego dworu jako
Bozinius”
Niezbyt pochlebną opinię wystawił Tatarom
prof. Akademii Zamojskiej – Birkowski, w „Nagrobku
Osmańskim” napisał: zawiódł cię ...bezecny Mahomet
obalony Osman przeklęty. Tak nieprzychylne
stanowisko w odniesieniu do Tatarów u człowieka
światłego, wykładowcy na uczelni wynikało zapewne z
powszechnie panujących poglądów, że ludzie ci to
„bisurmanie, pochańcy - wrogowie wiary
chrześcijańskiej, przeklęci i sprośni wyznawcy
zrodzonego w piekle Mahometa – cytuję za
wspomnianym wcześniej Janem Reychmanem.
Nieco więcej danych znaleźć można o
wojennych poczynaniach Tatarów w naszym regionie.
Jak podaje Bronisław Chlebowski ,gdy Tatarzy napadli
na dwór pana „na Skokówkach” - Floriana
Zamoyskiego, ich atak odparł przy pomocy pozostałej
służby Scibor z Sitańca. Z Tatarami walczył syn
8
Tomasza z Łaźnina – Maciej.
W roku 1591 Jan Zamoyski pozostający w
opozycji do Habsburgów przyczynił się do
uzyskania w Stambule przez dwóch nieznanych z
nazwiska Tatarów litewskich listu protekcyjnego
od sułtana dla wyznawców Mahometa w Wielkim
Księstwie Litewskim. W roku 1594, gdy Tatarzy
organizowali zbrojną wyprawę na Węgry, przy
czym ich armia miała przemieszczać się przez
Karpaty, zaangażował się w obronę granic
Rzeczpospolitej.
Wprawdzie bezpośredniego udziału w
walkach nie brał, niemniej czynił starania, by
ewentualny atak na Małopolskę odeprzeć.
Wyjechał nawet z Zamościa do Bełza, a później
do Lwowa. Problematykę dotyczącą ewentualnej
obrony poruszał w prywatnej korespondencji
skierowanej m. in. do Krzysztofa Radziwiłła; 30
września 1594 roku z Tarnogrodu rozsyłał
wezwanie do szlachty, by stawiała się zbrojnie
celem zasilenia jego oddziałów. Dopiero w
styczniu 1595 roku opuścił Jan Zamoyski tereny
Podkarpacia , gdy minęło bezpośrednie
zagrożenie.
Tak dwuznaczna postawa pierwszego ordynata
skłania do postawienia pytania: dlaczego z jednej
strony tolerował obecność Tatarów w granicach
Polski i ziem sąsiednich, z drugiej zdecydowany
był z nimi walczyć. Wytłumaczenie jest proste –
co innego oznacza zbrojny napad na dany kraj, co
innego pokojowe współżycie z miejscową
ludnością . Po Bogu najwięcej kochałem
Rzeczpospolitą i królów naszych – mawiał Jan
Zamoyski.
Ciekawostki związane z pobytem Tatarów
na terenie Ordynacji usłyszeć można od
mieszkańców niektórych wsi. Są to przekazy
ustne, podawane z pokolenia na pokolenie. Dwie
takie „opowieści” usłyszałam od mojej nieżyjącej
już babci – Marianny z Mikszów Smotrowej w
Czarnymstoku: Tatarzy naśladując polską mowę
mieli zwyczaj wołać „Maryna”, „Maryna”, gdy
kobieta o takim imieniu wyszła z ukrycia, jej los
został przesądzony – darowano jej życie, ale
została pohańbiona...
I druga „opowieść” : gdy przez wieś
przechodzili Tatarzy, rozmawiali między sobą
„żebyśmy już więcej tędy nie szli...”, na to
gospodarz Cybulski , który słyszał tę rozmowę,
miał odpowiedzieć - „daj Boże, aby ani jeden nie
wrócił”, i rzeczywiście Tatarzy więcej w
Czarnymstoku się nie pojawili.
 CHRZĄSZCZ NR 1 (5)

W roku 1648 Bohdan Chmielnicki oblegał przy Centrum Komunikacyjno-Targowe

udziale Tatarów Zamość, zarówno bombardowaniem "Roztocze" w Szczebrzeszynie
murów ze 60 dział jak i wynikłym z oblężenia głodem i
W piątek, 8 stycznia 2010 roku nastąpiło
morem nękając ludność.
uroczyste otwarcie i poświęcenie Centrum
W latach 1498,1500 i 1502 Tatarzy doszczętnie
Komunikacyjno - Targowego „Roztocze"
zrujnowali Hrubieszów, w latach 1490-1499-1501 został
splądrowany przez nich Krasnystaw, okoliczne wsie w Szczebrzeszynie. Otwarcia dokonali: Roman Mosio
spalone, a zamek w poważnym stopniu zrujnowany. W - Prezes Zarządu INVEST Nieruchomości, Marian
roku 1672 spustoszyli Szczebrzeszyn, pod koniec 1673 Mazur - Burmistrz Szczebrzeszyna, Jacek Czerniak -
roku spalili w Krasnobrodzie drewnianą kapliczkę - Przewodniczący Sejmiku Wojewódzkiego oraz Marek
część pochodzącego z niej sprzętu ukryto w kościółku Wróbel - Dyrektor ds. ekspansji Jeronimo Martins
ormiańskim w Zamościu; w 1672 roku przeszli tędy Dystrybucja S.A., a poświęcenia- Ks. Andrzej Pikula,
Tatarzy przez Grabowiec i okolice. Proboszcz Parafii Św. Mikołaja w Szczebrzeszynie.
Wielu Tatarów dobrowolnie podejmowało Inwestorem była firma INVEST Nieruchomości Sp.
służbę zawodową w szeregach wojsk Rzeczpospolitej . z o.o. w Dąbrowie Tarnowskiej, która w grudniu 2008
Interesujące jest w tym przedmiocie postanowienie króla roku wydzierżawiła od gminy na 30 lat teren przy ul.
Michała Korybuta Wiśniowieckiego, który w roku 1669 Targowej o powierzchni 11 273 m2, wygrywając
zatwierdził przynależne dotychczas Tatarom służącym przetarg na dzierżawę tej nieruchomości. W skład
w wojsku polskim przywileje, a ponadto postanowił, że Centrum wchodzi:
każdego służałego Tatarzyna w wojsku Rzeczpospolitej
zostającego świadectwo w każdej sprawie ma być ważne  budynek wielofunkcyjny, w którym mieści się
i w sądzie każdym przyjęte.. poczekalnia dworca autobusowego,
***  punkty handlowo - usługowe, barek, market
W roku 1935 wydano w Zamościu drugi tom „BIEDRONKA",
„Rocznika Tatarskiego”, kolejne tomy, a było ich  stanowiska postojowe dla autobusów,
zaledwie trzy, ukazywały się w latach: 1932 (Wilno),
 targowisko miejskie z zadaszoną i oświetloną
1938 (Warszawa). Był to periodyk o znaczeniu
wiatą,
ogólnopolskim, poświęcony historii i życiu Tatarów w
 parkingi dla klientów,
Polsce.
Unikalny egzemplarz „Rocznika...” z roku1935  część rekreacyjna z oczkiem wodnym.
prezentowany był w dniach 28 listopad – 30 grudnia
1983 roku na zorganizowanej w Zamościu wystawie
„180 lat prasy na Zamojszczyźnie”, pomysłodawcami
której byli: Redakcja „Tygodnika Zamojskiego”, Klub
Międzynarodowej Prasy i Książki oraz Muzeum
Okręgowe w Zamościu. Ponieważ egzemplarz
„Rocznika...” z 1935 roku jest nieosiągalny, myślę, że
warto zapoznać się w ogólnych przynajmniej zarysach z
jego treścią. Cytuję za Piotrem Borawskim i
Aleksandrem Dubińskim: najcenniejszą pozycją tego
numeru jest praca Leona Kryczyńskiego „Tatarzy polscy
a Wschód muzułmański” - autor ukazał w nim stosunki
polityczne, religijne i kulturalne naszych Tatarów z
krajami Orientu. Zdaniem autorów cytowanej powyżej
wypowiedzi rozprawa ta stanowi do dziś bezcenne
źródło informacji dla orientalistów. Na terenie centrum znajdzie zatrudnienie łącznie
Inne cenniejsze rozprawy zawarte w „Roczniku...” ok. 40 osób. Jego budowa rozpoczęta została w lipcu
to: artykuły Jakuba Szynkiewicza, Olgierda Górki, 2009 roku. Tempo prac przy budowie było bardzo
Ananiasza Zajączkowskiego, Stanisława
szybkie, a organizacja robót wzorowa. W szczytowym
Kryczyńskiego, Alego Woronowicza, Mustafy
okresie na placu budowy znajdowało się do 70-ciu
Aleksandrowicza, Tadeusza Strykiewicza – Korzona.
pracowników.
Regina Smoter Grzeszkiewicz

9
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)

Podczas prac nie było ani jednego wypadku. Informatyzacja Gminy Szczebrzeszyn
Zaznaczyć należy, że budowa była prowadzona
w bardzo uciążliwych warunkach pod względem W dniu 22 grudnia 2009 roku Gmina
organizacyjnym: w bezpośrednim sąsiedztwie Szczebrzeszyn otrzymała oficjalne pismo z Urzędu
przystanku autobusowego i przy funkcjonującym Marszałkowskiego w Lublinie o dofinansowaniu
targowisku miejskim. Również warunki gruntowe Projektu pn. „Informatyzacja gminy Szczebrzeszyn"
były trudne (niestabilny grunt w pobliżu rzeki). złożony w ramach Oś Priorytetowa IV:
Generalnym wykonawcą była firma CB COMPLEX Społeczeństwo informacyjne, Działanie 4.1
BUD Sp. z o.o. ze Szczucina. Część robót, jako Społeczeństwo informacyjne.
podwykonawcy, przeprowadziły firmy
ze Szczebrzeszyna (Zakład Gospodarki Komunalnej Projekt w swoim zakresie obejmuje dwa główne
i Mieszkaniowej, Spółdzielnia Transportowo - elementy:
Handlowa). Naczelnym architektem, autorem projektu
był Maciej Nejman z firmy PROBUD Sp. z o.o. 1. Promocję gminy Szczebrzeszyn: uruchomienie
z Tarnowa. Koszt całej inwestycji wyniósł ok. 6 mln. gminnego portalu o charakterze informacyjno
zł. - promocyjnym, uruchomienie sieci 5
informatorów włączonych w system
Wybudowanie i oddanie do użytku tego informacji turystyczno - promocyjnych gminy
obiektu całkowicie zmieniło wygląd ulicy Targowej, Szczebrzeszyn.
która z peryferyjnej ulicy oszpeconej dotychczasową 2. Stworzenie bezprzewodowej sieci
wiatą przystankową i przyległym, obskurnym szerokopasmowej obejmującej do 98%
budynkiem handlowym, zmieniła się w estetyczny, powierzchni gminy, instalacja masztu ze stacją
nowoczesny ciąg komunikacyjny. W miejsce bazową w technologii WiMAX pełniącą rolę
ciasnego, niefunkcjonalnego placyku targowego sieci szkieletowej, instalacja 33 punktów hot -
kolidującego z przystankiem autobusowym, powstało spot rozsyłających sygnał ze stacji bazowej na
nowoczesne, funkcjonalne targowisko miejskie. teren gminy, podłączenie Jednostek
m. Podległych do powstałej sieci
Anonim szerokopasmowej.
Mój ty nieśmiały święty
Wartość projektu 1 094 050 zł, w tym wysokość
biedny anonimie
dofinansowania 930 707,50 zł., co stanowi 85 %
nie szeptałeś mój Boże
kosztów kwalifikowanych Projektu. Projekt
nie wołałeś Pan Bóg
„Informatyzacja gminy Szczebrzeszyn" znalazł się na
tak chciałeś Jemu służyć
pierwszym miejscu wśród 37 , które wybrane zostały
by o tym nie wiedział
do dofinansowania.
czemu krzyż swój ukryłeś
zataiłeś rany m.
nie udźwigniesz w sekrecie
wiary bez niewiary
Jan Twardowski

10
 CHRZĄSZCZ NR 1 (5)

Nowości w bibliotece Drugą nowością jest książka Stanisława Zasady

"Niewyjaśnione fakty II wojny światowej".
Z okazji Nowego 2010 Roku wszystkim Poruszająca powieść o tragedii ostatniej wojny,
czytelnikom biblioteki serdeczne życzenia podczas której nie tylko znani politycy i wybitni
pogodnych, zdrowych i radosnych dni, samych dowódcy, ale także zwykli ludzie często stawali się
sukcesów w pracy i w życiu osobistym oraz wielu bohaterami. Opisywane przez Stanisława Zasadę
fascynujących książek do czytania życzą pracownicy spektakularne akcje wywiadu, ucieczki z obozów
Miejsko- Gminnej Biblioteki Publicznej zagłady, zamachy czy katastrofy nadal owiane są
w Szczebrzeszynie. tajemnicą.
W styczniu proponujemy Państwu kolejne
nowości wydawnicze.

Ostatnią pozycją jest książka Janusza L.

Doskonałe połączenie precyzyjnie skonstruowanej Wiśniewskiego "Bikini".
intrygi z poruszającym studium psychologicznym Ponadczasowy, trzymający w napięciu
znajdziecie państwo w pierwszej proponowanej i rozbłyskujący zadziwiającymi szczegółami niczym
przez nas nowości autorstwa bestsellerowej fotograficzna migawka fresk społeczno - obyczajowy,
niemieckiej pisarki Charlotte Link "Przerwane który nikogo nie pozostawi obojętnym.
milczenie". Mistrzowsko skonstruowana akcja
prowadzi czytelnika do punktu, w którym wydaje Serdecznie Zapraszamy. MGBP w Szczebrzeszynie
się, że już wszystkiego się domyślamy, a tu nagle
nieoczekiwany, mrożący krew w żyłach zwrot akcji. Apostołowie niewiary
Niesamowity kryminał, który wywoła gęsią skórkę.
niewiara ma swoich apostołów
męczenników
wyznawców
zadziera nos do góry
z każdym się dogada
niesie swój krzyż
uczy milczenia w milczeniu
ciemności przed świtem
załamuje ręce nad grobem matki

tu przychodzi
żeby uwierzyć

1983 Jan Twardowski

11
CHRZĄSZCZ NR 1 (5)

Wiejski Klub Kultury w Kawęczynie już

otwarty.
W dniu 6 stycznia 2010 roku odbyło się
uroczyste otwarcie i poświęcenie Wiejskiego
Klubu Kultury w Kawęczynie. Uroczystość
połączona została z obchodami 80 - lecia
Ochotniczej Straży Pożarnej w Kawęczynie.
Otwarcia obiektu i przecięcia wstęgi dokonał
Burmistrz Szczebrzeszyna Marian Mazur oraz
Sołtys Kawęczyna Jan Krasula. Poświęcenia
obiektu dokonał Dziekan Dekanatu Szczebrzeszyn
Ks.Jerzy Kołtun. Kolejnym punktem uroczystości
było wręczenie odznaczeń członkom Ochotniczej
Straży Pożarnej z okazji jubileuszu. Dekoracji
dokonali: płk. Mieczysław Skiba - Honorowy INWEX ze Szczebrzeszyna. W ramach przepro-
Prezes OSP Ziemi Zamojskiej, mł. bryg. Jacek wadzonych robót wykonano: roboty budowlano –
Sobczyński - Komendant Miejski PSP w Zamościu montażowe i wykończeniowe (instalacja co, instalacja
oraz Marian Mazur - Burmistrz wodno – kanalizacyjna, instalacja elektryczna),
Szczebrzeszyna. Po części oficjalnej odbyły się ogrodzenie i roboty zewnętrzne. Ponadto zakupione
występy Orkiestry Dętej ze Szczebrzeszyna oraz zostało wyposażenie dla Klubu: krzesła, stoły, fotele,
Kapeli Szczebrzeskiej, które zaprezentowały swój wieszaki, stojaki na prasę, regały na książki, biurka itp.
dorobek artystyczny. m.
Projekt pn. Budowa Wiejskiego Klubu Kultury
w Kawęczynie wraz z wyposażeniem i zagospo-
darowaniem terenu” złożony został w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007 –
2013, w ramach działania 313, 322, 323 „Odnowa
i rozwój wsi”. Wartość Projektu, który stanowi
dokończenie wcześniej wykonanych robót wynosi
399 814,84 zł., w tym wysokość dofinansowania
245 787,00 zł. Dotychczas na budowę w/w obiektu
wydatkowano z własnych środków kwotę
w wysokości 154 027,84 zł. Wykonawcą obiektu
było Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych

„Chrząszcz” – miesięcznik informacyjny

Wydawca – Stowarzyszenie Przyjaciół Szczebrzeszyna
Redakcja –Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Leszek Kaszyca, Zbigniew Paprocha
Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kościuszki 1
E-mail: sps@onet.eu
Projekt rysunku Chrząszcza – Monika Niechaj

12