HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO klasa II LO

Zagadnienia na egzamin pisemny

Rządzący i Rządzeni

Wiek rewolucji - Test B (24)

1. Wymień nazwy dwóch urzędów republikańskich w starożytnym Rzymie oraz przypisane do nich
funkcje. 0–2 p.
• …………………………………………………………………………………………………
• …………………………………………………………………………………………………

Rozwiązanie:
Wymień nazwy dwóch urzędów republikańskich w starożytnym Rzymie oraz przypisane do nich
funkcje.
- Konsulowie - posiadali pełnię władzy, czuwali nad religijnym życiem państwa, w czasie wojny
prowadzili armię do boju.
- Pretorzy - czuwali nad porządkiem prawnym w państwie, przysługiwała im władza wojskowa.

2. Uzupełnij zdanie. 0–1 p.

Nadanie obywatelstwa na mocy decyzji administracyjnej po spełnieniu określonych prawem
warunków to ......................................... .

Rozwiązanie:
Uzupełnij zdanie.
Nadanie obywatelstwa na mocy decyzji administracyjnej po spełnieniu określonych prawem
warunków to naturalizacja.

3. Przyporządkuj do każdego z wymienionych pojęć właściwą definicję. 0–3 p.

A. konkordat, B. hanza, C. domicyl

1. stałe zamieszkanie w danym miejscu; dawniej również urodzenie się w nim lub pochodzenie z
rodziny obywateli,
2. umowa pomiędzy państwami: świeckim i kościelnym,
3. organizacja skupiająca rzemieślników wykonujących ten sam zawód, stojąca na straży ich
interesów oraz jakości produktów,
4. związek miast założony w celu prowadzenia wspólnej polityki handlowej i eliminowania
konkurencji

A – .............., B – ............., C – ..............

Rozwiązanie:
Przyporządkuj do każdego z wymienionych pojęć właściwą definicję.
A – 2, B – 4, C–1

A. konkordat - 2. umowa pomiędzy państwami: świeckim i kościelnym

Test 24 1
 B. hanza - 4. związek miast założony w celu prowadzenia wspólnej polityki handlowej i
eliminowania konkurencji
C. domicyl - 1. stałe zamieszkanie w danym miejscu; dawniej również urodzenie się w nim lub
pochodzenie z rodziny obywateli

4. Uzupełnij zdania. 0–3 p.

Chłopi otrzymujący ziemię od możnych zawierali z nimi umowy zwane aktami ..................... . W
zamian za dzierżawę gruntów musieli uiszczać ................................... .................................. w
postaci naturalnej, pieniężnej lub w formie pracy. Na rzecz Kościoła płacili podatek
zwany ................................ .

Rozwiązanie:
Uzupełnij zdania.
Chłopi otrzymujący ziemię od możnych zawierali z nimi umowy zwane aktami inwestytury. W
zamian za dzierżawę gruntów musieli uiszczać rentę feudalną w postaci naturalnej, pieniężnej lub
w formie pracy. Na rzecz Kościoła płacili podatek zwany dziesięciną.

5. Wyjaśnij, jak średniowieczny spór między władzą świecką a duchowną wpłynął na symbolikę
przedstawionej na miniaturze koronacji władcy. 0–2 p.

Koronacja Karola Wielkiego na cesarza przez papieża Leona

III, miniatura, Francja, ok. XV w.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Rozwiązanie:
Wyjaśnij, jak średniowieczny spór między władzą świecką a duchowną wpłynął na symbolikę
przedstawionej na miniaturze koronacji władcy.
Papież Leon III w Boże Narodzenie w roku 800 (25.XII), kiedy Karol przebywał w Rzymie, w
bazylice św. Piotra ku zaskoczeniu wszystkich i samego Karola koronował go na cesarza
rzymskiego. Zaskoczony Karol przyjął cesarski diadem, ale koronacja była bardziej sukcesem
papieża, niż króla Franków. Przyjęcie korony z rąk papieża oznaczało, że to on jest dysponentem
godności cesarskiej i on decyduje o obsadzie tronu cesarskiego.

6. Zapisz literę „A” w kratce umieszczonej obok wydarzenia najwcześniejszego, a literę „B” – przy

Test 24 2
zdarzeniu najpóźniejszym. 0–2 p.
□ nadanie przywileju koszyckiego,
□ rokosz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego,
□ powstanie dokumentu Dictatus papae,
□ pierwsze obrady dwuizbowego sejmu walnego,
□ ustanowienie Artykułów henrykowskich

Rozwiązanie:
Zapisz literę „A” w kratce umieszczonej obok wydarzenia najwcześniejszego, a literę „B” – przy
zdarzeniu najpóźniejszym.
□ nadanie przywileju koszyckiego - 17 września 1374 roku
B rokosz Jerzego Sebastiana Lubomirskiego - 1665 rok
A powstanie dokumentu Dictatus papae - 1075 rok
□ pierwsze obrady dwuizbowego sejmu walnego - 18 stycznia 1493 roku
□ ustanowienie Artykułów henrykowskich - 20 maja 1573 roku

7. Umieść znak „x” w kratkach znajdujących się obok dwóch haseł charakterystycznych dla
demokracji szlacheckiej. 0–2 p.
□ szerokie prerogatywy królewskie,
□ prawo każdego szlachcica do udziału w sejmikach,
□ równość praw i równość wobec prawa reprezentantów wszystkich stanów,
□ dopuszczenie do współrządów z królem szlachty jako jedynego stanu,
□ funkcjonowanie samorządu ziemskiego, złożonego wyłącznie z chłopów

Rozwiązanie:
Umieść znak „x” w kratkach znajdujących się obok dwóch haseł charakterystycznych dla
demokracji szlacheckiej.
□ szerokie prerogatywy królewskie,
■ prawo każdego szlachcica do udziału w sejmikach,
□ równość praw i równość wobec prawa reprezentantów wszystkich stanów,
■ dopuszczenie do współrządów z królem szlachty jako jedynego stanu,
□ funkcjonowanie samorządu ziemskiego, złożonego wyłącznie z chłopów

8. Wyjaśnij znaczenie pojęcia klientelizm. 0–1 p.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Rozwiązanie:
Wyjaśnij znaczenie pojęcia klientelizm.
Klientelizm - popieranie i protegowanie przez osoby wpływowe osób świadczących na ich rzecz
usługi; w starożytnym Rzymie: system zależności klienta od patrona.

9. Wpisz literę „P” obok zdań prawdziwych, a literę „F” – przy wypowiedzeniach fałszywych. 0–4
p.

Test 24 3
 Zdanie Prawda / Fałsz
Rządy absolutne prowadziły do zwiększenia zależności ludności od władcy
wynikającej z poddaństwa państwowego.
Zygmunt August został królem w wyniku elekcji vivente rege, czyli za życia
swojego ojca.
Sarmatyzm przyczynił się do ukształtowania religijnego i patriotycznego wzoru
polskiego szlachcica.
Skutkami konfederacji targowickiej były trzeci rozbiór i upadek
Rzeczypospolitej.

Rozwiązanie:
Wpisz literę „P” obok zdań prawdziwych, a literę „F” – przy wypowiedzeniach fałszywych.

Zdanie Prawda / Fałsz

Rządy absolutne prowadziły do zwiększenia zależności ludności od władcy Prawda
wynikającej z poddaństwa państwowego.
Zygmunt August został królem w wyniku elekcji vivente rege, czyli za życia Fałsz
swojego ojca.
Sarmatyzm przyczynił się do ukształtowania religijnego i patriotycznego wzoru Fałsz
polskiego szlachcica.
Skutkami konfederacji targowickiej były trzeci rozbiór i upadek Prawda
Rzeczypospolitej.

10. Uzupełnij tabelę. 0–3 p.

Biogram Postać
Wybitny rzymski mówca, polityk i obrońca sądowy. Słynął ze zdolności
retorycznych. W I w. p.n.e. sprawował funkcje edyla, pretora oraz konsula.
Podczas walk o władzę w Rzymie wygłosił 14 filipik – mów skierowanych
przeciwko Markowi Antoniuszowi.
Angielski filozof. Żył na przełomie XVI i XVII w. W swoim dziele
Lewiatan przedstawił proces powstawania państw na podstawie umowy
społecznej. Jego teoria władzy absolutnej wsparła dyktaturę Olivera
Cromwella.
Polski publicysta i reformator. Żył w XVIII w. W dziele O skutecznym rad
sposobie postulował przeprowadzenie zmian ustrojowych w
Rzeczypospolitej, m.in. zniesienie liberum veto i powołanie Rady
Rezydentów.

Rozwiązanie:
Uzupełnij tabelę.

Test 24 4
 Biogram Postać
Wybitny rzymski mówca, polityk i obrońca sądowy. Słynął ze zdolności Cyceron
retorycznych. W I w. p.n.e. sprawował funkcje edyla, pretora oraz konsula.
Podczas walk o władzę w Rzymie wygłosił 14 filipik – mów skierowanych
przeciwko Markowi Antoniuszowi.
Angielski filozof. Żył na przełomie XVI i XVII w. W swoim dziele Thomas Hobbes
Lewiatan przedstawił proces powstawania państw na podstawie umowy
społecznej. Jego teoria władzy absolutnej wsparła dyktaturę Olivera
Cromwella.
Polski publicysta i reformator. Żył w XVIII w. W dziele O skutecznym rad Stanisław Konarski
sposobie postulował przeprowadzenie zmian ustrojowych w
Rzeczypospolitej, m.in. zniesienie liberum veto i powołanie Rady
Rezydentów.

11. Umieść we właściwych przedziałach na osi czasu litery przyporządkowane do wymienionych

faktów. 0–3 p.
A. wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych,
B. zawarcie konkordatu wormackiego,
C. panowanie Ludwika XIII we Francji

Rozwiązanie:
Umieść we właściwych przedziałach na osi czasu litery przyporządkowane do wymienionych
faktów.
A. wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych - 19 kwietnia 1775 roku – 3 września 1783 roku
(kratka 8)
B. zawarcie konkordatu wormackiego - 22 września 1122 roku (kratka 2)
C. panowanie Ludwika XIII we Francji - od 14 maja 1610 - 14 maja 1643 (kratka 7)

12. Zaznacz właściwe zakończenia zdań. 0–2 p.

Rewizjonizm i reformizm ukształtowały się w obrębie ruchu
□ anarchistycznego.
□ socjalistycznego.
□ anarchosyndykalistycznego.
□ antyglobalnego.

Do przejęcia władzy przez bolszewików w Piotrogrodzie doszło w

□ 1903 r.
□ 1905 r.
□ 1917 r.
□ 1918 r.

Rozwiązanie:

Test 24 5
Zaznacz właściwe zakończenia zdań.
Rewizjonizm i reformizm ukształtowały się w obrębie ruchu
□ anarchistycznego.
■ socjalistycznego.
□ anarchosyndykalistycznego.
□ antyglobalnego.

Do przejęcia władzy przez bolszewików w Piotrogrodzie doszło w

□ 1903 r.
□ 1905 r.
■ 1917 r.
□ 1918 r.

13. Przyporządkuj do każdego z opisów właściwą literę, którą oznaczono na mapie państwo lub
region. 0–3 p.

1. Na obszarze tego państwa w lutym 1848 r. doszło do rozruchów społecznych, które doprowadziły
do obalenia władz.
2. W wyniku Wiosny Ludów nowym władcą tego kraju został Franciszek Józef I.
3. W państwie tym nie zorganizowano wystąpień rewolucyjnych.

1 – .............., 2 – ............., 3 – ..............

Rozwiązanie:
Przyporządkuj do każdego z opisów właściwą literę, którą oznaczono na mapie państwo lub region.
1. Na obszarze tego państwa w lutym 1848 r. doszło do rozruchów społecznych, które doprowadziły

Test 24 6
do obalenia władz.
2. W wyniku Wiosny Ludów nowym władcą tego kraju został Franciszek Józef I.
3. W państwie tym nie zorganizowano wystąpień rewolucyjnych.

1 – D, 2 – B, 3 – ? (Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandia oraz Imperium

Rosyjskie)

14.Podkreśl właściwe fragmenty zdań. 0–3 p.

Według komunistów / anarchistów przyczynami nierówności oraz niesprawiedliwości społecznej są
kapitał i władza. Zdaniem głosicieli tych poglądów tylko zapewnienie ludziom wolności /
własności umożliwia harmonijne kształtowanie stosunków społecznych. Twierdzili oni, że
rewolucja mająca na celu obalenie państwa musi rozpocząć się w wyniku wezwania przywódców
proletariatu / oddolnej samoorganizacji ludzi.

Rozwiązanie:
Podkreśl właściwe fragmenty zdań.
Według komunistów / anarchistów przyczynami nierówności oraz niesprawiedliwości społecznej są
kapitał i władza. Zdaniem głosicieli tych poglądów tylko zapewnienie ludziom wolności /
własności umożliwia harmonijne kształtowanie stosunków społecznych. Twierdzili oni, że
rewolucja mająca na celu obalenie państwa musi rozpocząć się w wyniku wezwania przywódców
proletariatu / oddolnej samoorganizacji ludzi.

15. Oceń zakres swobód obywatelskich przedstawiony w zacytowanych przepisach konstytucji

marcowej. 0–2 p.

Art. 2. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. [...]

Art. 96. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla
wszystkich dostępne [...].
Art. 97. Ograniczenia wolności osobistej [...] dopuszczane są tylko w wypadkach prawem
przepisanych i w sposób określony ustawami na podstawie polecenia władz sądowych. [...]
Art. 109. Każdy obywatel ma prawo do zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej
mowy [...]. Osobne ustawy państwowe zabezpieczają mniejszościom w Państwie Polskim pełny i
swobodny rozwój ich własności narodowościowych [...].
Źródło: Wiek XX w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2002, s. 145, 151–152.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Rozwiązanie:
Oceń zakres swobód obywatelskich przedstawiony w zacytowanych przepisach konstytucji
marcowej.

Konstytucja marcowa w rozdziale piątym zawierała wolności i prawa obywatelskie. Miały one dość
liberalny charakter. Wolności przysługujące obywatelom państwa ustawa zasadnicza wymienia w
następujących grupach: wolności polityczne, obywatelskie, wolnościowe i społeczne. Obowiązki
obywatela według konstytucji były następujące:

Test 24 7
- szanowanie i przestrzeganie zasad konstytucji oraz innych aktów prawnych
- służba wojskowa
- ponoszenie ciężarów publicznych i świadczeń na rzecz państwa
Obywatel miał prawo do korzystania z biernego i czynnego prawa wyborczego. Mógł brać udział
(po spełnieniu określonych kryteriów wiekowych) w wyborach parlamentarnych, samorządowych,
mógł piastować urzędy oraz publiczne stanowiska. Wśród praw obywatelskich konstytucja
wymienia równość wobec prawa, prawo do ochrony życia. Przyznano im również prawo do
odszkodowania w drodze postępowania sądowego z tytułu bezpodstawnego postępowania organów
władzy państwowej. Ograniczenie praw obywatelskich mogło nastąpić jedynie w drodze
uchwalenia ustawy. Konstytucja ponadto był gwarantem wolności słowa, sumienia, wyznania,
pracy, nauki, zamieszkania oraz pobytu na terytorium państwa. Obywatel miał prawo do
przemieszczania się, do tworzenia zgromadzeń, zawiązywania stowarzyszeń i związków.
Konstytucja zapewniła grupową ochronę mniejszości narodowych i etnicznych, zamieszkujących
obszar III RP. Uznano także za nienaruszalną własność prywatną. Ustawa zasadnicza brała pod
ochronę pracę, która zgodnie z zapisem miała być głównym źródłem bogactwa Rzeczypospolitej.
Prawo do szczególnej ochrony przysługiwało kobietom oraz osobom nieletnim. Zakazane zostało
wykonywanie pracy przez osoby, które nie ukończyły 15 roku życia. Wprowadzono ochronę
macierzyństwa, a także bezpłatność nauczania we wszystkich szkołach państwowych i
samorządowych.

16. Połącz wydarzenia z historii Polski z właściwymi datami rocznymi. 0–3 p.

uchwalenie Konstytucji PRL • • 1926 r.

czarny czwartek w Gdyni • • 1945 r.
zamach majowy • • 1952 r.
• 1970 r.

Rozwiązanie:
Połącz wydarzenia z historii Polski z właściwymi datami rocznymi.
uchwalenie Konstytucji PRL → 1952 rok
czarny czwartek w Gdyni → 1970 rok
zamach majowy → 1926 rok

17. Opisz metody sprawowania władzy w czasie powstania zamieszczonego niżej rysunku. Odwołaj
się do symbolicznego przekazu tej karykatury. 0–2 p.

Test 24 8
 Rysunek z francuskiego dziennika „Le Monde”, 1983 r.

…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...

Rozwiązanie:
Opisz metody sprawowania władzy w czasie powstania zamieszczonego niżej rysunku. Odwołaj się
do symbolicznego przekazu tej karykatury.
Niezależne demonstracje i pochody „Solidarności” w całym kraju. W wielu miejscach doszło do
starć z ZOMO.

Działaczy i zwolenników „Solidarności” zatrzymywano i bito na komendach Milicji. Praktykowano

tzw. ścieżki zdrowia (szpaler bijących gumowymi pałkami funkcjonariuszy, przez który trzeba było
przebiec). Powszechne stały się inwigilacje, przesłuchania, zatrzymania na 48 godzin. Zdarzały się
przypadku napadów i pobić. 3 maja 1983 r. kilkunastu mężczyzn wtargnęło do klasztoru sióstr
Franciszkanek w Warszawie, gdzie działał Prymasowski Komitet Opieki nad Osobami
Pozbawionymi Wolności. 12 maja 1983 r.
w komisariacie przy ul. Jezuickiej w Warszawie milicjanci pobili śmiertelnie maturzystę Grzegorza
Przemyka, syna Barbary Sadowskiej. W pogrzebie Grzegorza Przemyka, który odbył się 19 maja w
stolicy wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy osób.

Test 24 9