Podział metod

I. Metody podające (słowne, asymilacji wiedzy):

 Wykład informacyjny (konwencjonalny)

 Wykład problemowy
 Wykład konwersatoryjny
 Opowiadanie, opis
 Tekst programowany

II. Metody poszukujące (samodzielnego uczenia się):

Problemowe:
 Klasyczna metoda problemowa
 Sytuacyjna
 Giełda pomysłów (burza mózgów)

Ćwiczeniowo - praktyczne

 Ćwiczeniowa (ćwiczebna) oparta na wykorzystaniu różnych

źródeł wiedzy
( film, fotografie, materiały archiwalne, teksty źródłowe,
dokumenty, roczniki statystyczne, mapy, Internet itp.)
 Metoda projektu
 Studium przypadku (studium przykładowe)
 SWOT
 Metoda stolików eksperckich
 Laboratoryjna (eksperymentu)
 Doświadczeń
 Obserwacji, pomiaru w terenie

Dyskusji
 Panelowa
 Oxfordzka
 Okrągłego stołu
 Punktowana
 Seminaryjna
 Referatu

III. Eksponujące:
 Pokaz
 Wystawa
 Drama
 Symulacyjna (gier symulacyjnych)

1
 Charakterystyka metod

Uwagi dotyczące zalet,

Nazwa metody Założenia metodyczne efektów stosowania

I. Metody podające (słowne, asymilacji wiedzy):

Wykład Słowne przekazywanie określonych treści kształcenia Z punktu widzenia celów

informacyjny w postaci wypowiedzi ciągłej, usystematyzowanej, w obecnie stawianych przed
(konwencjonalny) przystępnej formie, zgodnej z zasadami logiki. edukacją akademicką
Polega na podaniu gotowej wiedzy w naukowej jakim jest obok przekazu
postaci z uwzględnieniem terminologii właściwej wiedzy - kształcenie
danej nauce. Wymaga od słuchaczy znacznej umiejętności i postaw jest
dojrzałości umysłowej, myślenia abstrakcyjnego, metodą mało efektywną
rozumienia związków i zależności, ale też
zapamiętania dużej porcji informacji. Wykład
umożliwia przekazanie największej ilości informacji
w najkrótszym czasie. Być może właśnie dlatego jest
metodą chętnie i często używaną, a nawet
nadużywaną.

Wykład Poświęcony omówieniu jakiegoś problemu, w tym Można go stosować wtedy

problemowy sposobów oraz końcowego rozwiązania tego gdy w założeniach
problemu. Cechuje go nawiązanie szerszego kontaktu wykładu nie dominują
wykładowcy ze słuchaczami, czego wyrazem jest ich szczegółowe informacje,
„dialog wewnętrzny” polegający na uważnym, ale treści wykładu
aktywnym śledzeniu wywodu wykładowcy i koncentrują się wokół
rozumowaniu równolegle z nauczycielem. pewnych problemów.
Nauczyciel myśli głośno, pozwalając tym samym
słuchaczom uczestniczyć w gromadzeniu przesłanek,
podążać tokiem swego myślenia: od zrozumienia
istoty problemu aż do jego rozwiązania.

Wykład Wykład połączony z bezpośrednią aktywnością

konwersatoryjny samych słuchaczy, skierowaną na rozwiązanie Posiada szereg walorów
problemów teoretycznych lub praktycznych. kształcących.
Największą jego wartością jest postawienie na tej Ograniczeniem jest
samej płaszczyźnie mistrza i ucznia oraz masowość kształcenia i
zapewnienie udziału studentów poszukiwaniu duże grupy studentów
odpowiedzi, dochodzeniu do prawdy i bronieniu
własnego stanowiska. Wykład ten jest swoistym
dialogiem pomiędzy wykładowcą a słuchaczami,
którzy poprzez działanie dochodzą do rozwiązania
problemu. Nazwa wykładu pochodzi od łac.
conversari - obcować.

2
Opowiadanie, opis Słowne przedstawienie zdarzeń, faktów, procesów. Niewielkie walory
Spełnia swe założenie gdy jest żywe, zwarte, kształcące na poziomie
obrazowe, wpływa na uczucia i emocje, podtrzymuje akademickim
napięcie. Może być wspomagane środkami
ilustracyjnymi.
Tekst Najważniejszym elementem kształcenia jest Bardzo dobre warunki
programowany program, rozumiany jako ciąg powiązanych ze sobą stosowania tej metody
logicznie i merytorycznie dawek informacji na dany stwarza komputer oraz
temat, który ma zostać przyswojony za pomocą inne nowoczesne media
odpowiedniego urządzenia eksponującego ten służące eksponowaniu
program (np. komputera) lub za pomocą tekstu i obrazu. Sprzyja
odpowiednio skonstruowanego podręcznika. Każda samodzielnemu uczeniu
dawka informacji kończy się pytaniem, na które się. Wiele elementów
uczący się formułuje odpowiedź i otrzymuje kształcenia tą metodą jest
informację zwrotną dotyczącą poprawności podanej wykorzystywanych w
odpowiedzi i sugestię wskazującą kolejne kroki e-learningu.
postępowania.

II. Metody poszukujące (samodzielnego uczenia się)

Problemowe
Klasyczna Polega organizowaniu i kierowaniu przez Uczy dostrzegania,
problemowa nauczyciela zdobywaniem wiedzy i umiejętności formułowania i
studentów za pomocą rozwiązywania problemów. rozwiązywania problemów
Problem - to trudność o charakterze teoretycznym oraz sprawdzania wartości
lub praktycznym, której przezwyciężenie wymaga rozwiązania, aktywizuje
aktywnej postawy ze strony odczuwającego ją intelektualnie i wyzwala
podmiotu i prowadzi do wzbogacenia jego wiedzy i aktywność badawczą.
umiejętności. Główne etapy zajęć prowadzonych Czynnikiem
metodą problemową stanowi: aktywizującym jest
1. Zorganizowanie (stworzenie, zainicjowanie) wyzwalanie pozytywnej
sytuacji problemowej. 2.Formułowanie (nazywanie) motywacji do zdobywania
problemu. 3. Tworzenie hipotez. 4.Omówienie wiedzy, działania
sposobów, warunków weryfikacji hipotez. 5
Weryfikacja hipotez w formie samodzielnej pracy
studentów. 5.Podsumowanie wyników samodzielnej
pracy, ocena trafności postawionych hipotez i
ewentualne transfer tj. zastosowanie (lub wskazanie
możliwości zastosowania) wyników w praktyce.
Sytuacyjna Zespołowe analizowanie i rozwiązywanie przez Poza zdobyciem przez
studentów konkretnych, rzeczywistych sytuacji studentów nowej wiedzy o
problemowych pod kierunkiem prowadzącego. danej sytuacji umożliwia
Najlepiej aby problem dotyczył sytuacji rzeczywistej, rozwijanie myślenia
ale może również dotyczyć sytuacji fikcyjnej. analitycznego,
Wymaga od prowadzącego precyzyjnego określenia kształtowanie umiejętności
problemu, szczegółowego przygotowania i samodzielnego
przedstawienia opisu sytuacji (w formie słownej, podejmowania decyzji
pisemnej, za pomocą filmu, przezroczy,
magnetofonu, rysunku), problemu do rozwiązania i
stworzenia warunków do jego rozwiązania.

3
Giełda pomysłów Zgłaszanie, eksponowanie przez grupę osób O skuteczności przesądza
(burza mózgów) pomysłów i skojarzeń mających na celu rozwiązanie całkowita swoboda w
jakiegoś problemu. Wyróżnia się w niej najczęściej zgłaszaniu hipotez
trzy etapy:1. formułowania problemu, określenia rozwiązania
trudności teoretycznej lub praktycznej wymagającej analizowanych
przezwyciężenia; 2. wysuwania pomysłów (hipotez) problemów, oddzielenie
rozwiązania analizowanego problemu; 3.krytyczna fazy zgłaszania pomysłów
analiza i weryfikacja wysuwanych hipotez i od fazy wartościowania
przyjęcie ostatecznego rozwiązania oraz rzetelna dyskusja w
toku ich weryfikacji
Ćwiczeniowo -praktyczne
Ćwiczeniowa, Jest to raczej forma zajęć akademickich, której Sprzyja kształtowaniu
(ćwiczeń podstawowym założeniem jest kształtowanie umiejętności, nawyków,
przedmiotowych, różnorodnych umiejętności i postaw (ich charakter rozwijaniu zdolności i
ćwiczebna) zmienia się w zależności od kierunku studiów). zainteresowań
Opiera się na wykorzystaniu różnych źródeł wiedzy poznawczych,
( film, fotografie, materiały archiwalne, teksty przyzwyczaja do
źródłowe, dokumenty, źródła statystyczne, mapy, posługiwania się metodami
Internet, aparatura badawcza, obserwacje i badania myślenia
terenowe itp.).Jej nazwa obejmować powinna i badania naukowego
również źródło(a) w oparciu o które student zdobywa typowego dla danej
wiedze i kształci umiejętności. Stanowi podstawowy dziedziny. Metody te służą
sposób doskonalenia kwalifikacji ogólnych i również kształtowaniu
zawodowych, które są niezbędne w dalszym umiejętności dobrej
samokształceniu i przyszłej pracy (m.in. takich jak organizacji samodzielnej
sprawność w myśleniu, posługiwaniu się wiedzą, pracy, właściwego
ocenianiu, działaniu praktycznym). Ze względu na to, korzystania z fachowej
że te główne umiejętności ulegają szybkim literatury, korzystania z
przemianom, ważne jest aby w uczelni jak narzędzi badań, aparatury
najczęściej „uwspółcześniać” formy, treść i badawczej.
stosowane źródła wiedzy będące podstawą
wykonywanych przez studentów samodzielnych prac
ćwiczeniowych, zadań.

Projektu Realizacja dużego zadania poznawczego lub Pozwala na rozwijanie

praktycznego przez grupę studentów lub wielu ważnych
indywidualnie. Prowadzący zajęcia jest inspirującym współcześnie
grupę do wspólnego jego tworzenia oraz umiejętności: korzystania z
kontrolującym jego przebieg.. Praca nad projektem różnych źródeł informacji,
jest wieloetapowa i cechuje ją dłuższy czas realizacji oceny ich wiarygodności,
(czasem semestr). Obejmuje samodzielne współpracy w grupie,
zdobywanie, gromadzenie informacji, ich umiejętności
przetwarzanie, opracowanie i prezentowanie komunikacyjnych,
wyników innym. Efektem pracy nad projektem jest kreatywności, samooceny,
powstanie jakiegoś dzieła (wystawa, publikacja, organizacji pracy
nagranie radiowe lub telewizyjne, inscenizacja, i kierowania pracą innych
organizacja imprezy kameralnej lub terenowej,
wycieczka, itp.)

Studium przypadku, Polega na szczegółowej analizie konkretnego Szczególnie dobre efekty

4
studium przypadku, wydarzenia a następnie wyciąganiu przynosi jej wykorzystanie
przykładowe wniosków, dokonywaniu porównań, uogólnień. Ze na zajęciach studentów
względu na stosowaną procedurę i zakładane cele prawa, nauk społecznych.
można wyróżnić trzy typy studium Zaletą tej metody są jej
przypadku:1.Ilustracyjny – celem jest diagnoza walory praktyczne, gdyż
danego zdarzenia, sytuacji, osoby, miejsca; ma inspirację do
charakter poglądowy; 2.problemowy – celem jest nie formułowania tematów
tylko rozpoznanie konkretnej sytuacji lecz także studium przypadku
zawartych w nim problemów do rozwiązania; 3. stanowić mogą sytuacje
Otwarty epizod – opisana sytuacja nie ma doświadczane
zakończenia a zadaniem studentów jest podanie bezpośrednio przez
przewidywanego rozwoju tej sytuacji, propozycja studentów, pochodzące z
działania, rozwiązania zaistniałego problemu, praktyki zawodowej
sposobów zapobiegania negatywnym skutkom w prowadzącego zajęcia,
podobnych okolicznościach. doniesienia prasowe,
wyroki sądowe, naoczne
opisy wydarzeń, reportaże,
fragmenty filmów.
SWOT Polega na identyfikowaniu mocnych i słabych stron Rozumienie istoty i
oraz szans i zagrożeń pozwalających na rzetelne opracowanie
podejmowanie skutecznych decyzji. Obejmuje wszystkich etapów analizy
diagnozę obecnej sytuacji a na jej podstawie SWOT pozwala na
określenie kierunków rozwoju, stworzenie strategii właściwe jej zastosowanie
postępowania, Nazwa pochodzi od pierwszych liter w rozwiązywaniu
angielskich słów: S- strenght (siła), W- weaknesses problemów w wielu
(słabości), O- opportunities (szanse), T- threats dziedzinach. Szczególnie
(zagrożenia). Analiza SWOT stanowi często przydatna w kształceniu
podstawę do skutecznego zarządzania firmą i jest studentów kierunków
prowadzona w trzech etapach:1.identyfikacja ekonomicznych
wewnętrzna, 2. identyfikacja otoczenia, 3. określenie
pozycji strategicznej i kierunków rozwoju.
Stolików eksperckich Technika pracy grupowej umożliwiająca uczenie się Sprzyja samodzielnemu
we współpracy. Grupa studentów jest podzielona na uczeniu się,. Metoda
grupy np. 4-sobowe.Każdy członek grupy dostaje do wymusza solidną pracę w
opracowania (przygotowania) inne określone zadanie grupie, gdyż od niej zależy
stanowiące część jednego, wspólnego, większego czy będzie w stanie
zadania. W pozostałych grupach przydział zadań jest przekazać wiedzę jako
taki sam. Osoby, z różnych grup, które otrzymały to ekspert pozostałym
samo zadanie siadają razem tworząc tzw. stoliki członkom grupy. Sprzyja
eksperckie: dyskutują, analizują źródła, opracowują kształtowaniu postawy
wnioski, przygotowują się do przekazania wiedzy odpowiedzialności.
innym członkom grupy. Po opracowaniu zadania
eksperci od poszczególnych zadań wracają do swoich
grup i prezentują materiał, który opracowali w
grupach ekspertów ucząc pozostałe osoby w grupie.
W ten sposób wszyscy uczą się od siebie a każdy
opanowuje cały materiał, a nie tylko jedną, swoją
część.

5
Laboratoryjna, Studenci samodzielnie przeprowadzają Kształtowana jest
eksperymentu eksperymenty w celu zbadania jakiegoś zjawiska: umiejętność samodzielnej
przyczyn występowania, przebiegu, skutków. pracy badawczej,
Podstawowym elementem eksperymentu jest dokonywania pomiarów,
postawienie hipotez i ich weryfikacja. właściwego wykorzystania
aparatury, przyrządów
pomiarowych, weryfikacji
hipotez
Doświadczeń Prezentacja procesu lub rezultatu bezpośredniego Mniejsze zaangażowanie
poznawania rzeczywistości uzyskanego w drodze studentów niż w
systematycznej obserwacji. eksperymencie, większe
osoby prowadzącej
Obserwacji, pomiaru Planowe i systematyczne gromadzenie informacji, Sprzyja samodzielnemu
w terenie danych, identyfikowanie problemów, uczeniu się, prowadzenia
dokumentowanie wyników obserwacji, obserwacji i badań, ich
rozwiązywanie konkretnych problemów w toku dokumentowania,
prac terenowych. wnioskowania na ich
Pomiar jest najczęściej pierwszym etapem badań, podstawie
mających na celu zebranie materiału, który następnie
staje się przedmiotem analizy, porównań,
wnioskowania. Polega na przyporządkowaniu
odpowiednich, mierzalnych właściwości
przedmiotom, zjawiskom, procesom przy
zastosowaniu określonej skali i narzędzi
pomiarowych.
Dyskusji
Jej cechą charakterystyczną jest istnienie dwóch Termin discussio (łac.)
Panelowa grup: dyskutującej (eksperci – panel) i słuchającej znaczy rozrzucanie,
(audytorium – uczący się). Prowadzący zajęcia roztrząsanie. Jest wymianą
czuwa nad właściwym, uporządkowanym myśli zbiorową i
przebiegiem dyskusji. W końcowej fazie dyskusji wzajemną służącą
pytania mogą zadawać słuchający. Mogą też oni rozwiązaniu jakiegoś
przedstawić własne stanowisko, uzupełnić dyskusję, problemu teoretycznego
wyjaśnić, zaakceptować lub odrzucić stanowisko lub praktycznego
któregoś z ekspertów ( z uzasadnieniem). Dyskusję
podsumowuje prowadzący panel. Metoda ta wymaga
wcześniejszego przygotowania studentów.

Oxfordzka Cechą odróżniającą debatę oxfordzką od innych form Uczy dyscypliny dyskusji,
dyskusji jest jej sformalizowany charakter. W przestrzegania ustalonych
debacie bierze udział 6 osób. Trzech reprezentuje zasad dyskutowania
zespół broniący danej tezy. Pozostali trzej tę tezę
negują. Poza bezpośrednio dyskutującymi
uczestniczy w jej prowadzeniu: przewodniczący,
zespół sędziów, osoba pilnująca czasu (timekeeper).
Przewodniczący otwiera dyskusję i czuwa nad jej
przebiegiem a po jej zakończeniu prosi sędziów o
wydanie werdyktu.

Okrągłego stołu Polega na swobodnej wymianie poglądów pomiędzy Nabywane są umiejętności

6
 prowadzącym zajęcia a studentami oraz pomiędzy prowadzenia dyskusji,
studentami. Charakteryzuje ją swoboda wypowiedzi. poszukiwania i
Studenci wymieniają własne poglądy i gromadzenia informacji,
doświadczenia, wzajemnie udzielają sobie wyjaśnień, identyfikowania i
które w razie potrzeby uzupełnia i koryguje rozwiązywania
prowadzący zajęcia. Po zakończeniu dyskusji problemów,
nauczyciel lub student podsumowuje dyskusję. przygotowywania
Podstawą dobrej dyskusji oxfordzkiej jest jej dość wystąpień publicznych,
kontrowersyjna teza oraz bardzo dobre obrony własnych
przygotowanie jej uczestników. przekonań, akceptacji osób
o odmiennym sposobie
myślenia
Punktowana Dyskusja jest prowadzona w gronie kilku osób, a Pozwala unikać
(oceniana) pozostali studenci obserwują i oceniają jej przebieg. monopolizowania
Każde wystąpienie jest ograniczone czasowo. dyskusji w grupach gdzie
Pomocą w tej metodzie dyskusji jest plansza, lub taka tendencja ma miejsce,
tablica na której wypisane są nazwiska uczy kultury dyskusji,
dyskutujących oraz kryteria oceny dyskusji, np.: umiejętności rzeczowego
umiejętność argumentowania opartą na wiedzy, argumentowania.
przytaczanie konkretnych faktów, dostrzeganie
analogii, zwrócenie uwagi na błędy adwersarzy,
ataki osobiste, wypowiedzi nie związane
bezpośrednio z tematem. Wskazanym w tabeli
kryteriom oceny dyskusji przypisana jest
odpowiednia liczba punktów (in plus i minus), które
obserwujący dyskusję mogą przypisać
dyskutującemu. Np. kiedy dotyczą kategorii
pozytywnych takich jak kultura wypowiedzi lub
wysoki poziom merytoryczny można uzyskać dwa
punkty dodatnie, jeśli natomiast związane są z
błędami lub niewybrednym atakiem na adwersarzy –
dwa punkty ujemne. Dyskusja kończy się
podsumowaniem zarówno jej strony merytorycznej
jak również sposobu jej prowadzenia.

Seminaryjna Opiera się na kompetentnych wypowiedziach Uczy rzeczowej,

przygotowanych do dyskusji studentów. W trakcie merytorycznej dyskusji;
seminarium nauczyciel akademicki: wprowadza w sprzyja wymianie
temat, organizuje i kieruje dyskusją, porządkuje, poglądów, prowadzenia
podsumowuje wypowiedzi studentów, dokonuje dialogu
oceny: przygotowania do dyskusji, formy
wypowiedzi, udziału w dyskusji.

Referatu Przygotowane przez studentów referaty stanowią Jej wartość edukacyjna

wprowadzenie, podstawę do dyskusji. Jej poprawna jest niewielka i
realizacja wymaga: właściwego doboru tematu i uzależniona od spełnienia
źródeł, problemowego ujęcia treści inspirujących określonych wymagań.
dyskusję, sposobu wygłoszenia (unikanie czytania),
podsumowania - ustalenia wyników dyskusji.

7
 III. Eksponujące:

Pokaz Demonstrowanie przedmiotów, zjawisk, procesów Jest okazją do zapoznania

i czynności, przy jednoczesnym, umiejętnym studentów z naturalnymi
kierowaniu uwagi obserwujących na istotne cechy. przedmiotami, zjawiskami,
Często jest tylko jednym z elementów zajęć na środkami poglądowymi,
których stosowane są inne metody. poznania określonych
czynności, umiejętności,
które powinni opanować
również studenci
Wystawa Prezentuje wyniki prac indywidualnych lub Sprzyja kształceniu
zespołowych. Może stanowić podsumowanie zajęć, kreatywności, kształci
efekt konkursu, prac terenowych, obejmować bardzo umiejętności
różne tematy i przyjmować bardzo różne formy organizacyjne, umiejętność
(wystawa fotografii, zebranych okazów, pamiątek, współpracy
dokumentów itp.) w grupie, zmysł
estetyczny
Drama Głównym sposobem pracy na zajęciach jest Rozwija kreatywność,
odgrywanie ról pełnionych przez określone postaci koncentrację i wyobraźnię,
(itp. prezydenta miasta, turysty, dyrektora zakładu, empatię, wrażliwość i
prokuratora, pensjonariusza domu starców, samoświadomość. Poprzez
nauczyciela itp.). Drama nie jest inscenizacją. odtwarzanie roli pełnionej
Uczestnik dramy nie gra kogoś, lecz jest sobą w przez daną postać,
nowych sytuacjach. Najprostszym sposobem bycia w wzbogaca doświadczenie,
roli jest rozmowa lub wywiad na określony temat w pomaga w zapamiętaniu
zespołach dwuosobowych. Elementem roli może być informacji. Może być
etiuda pantomimiczna. Kilkunastoosobowa grupa wykorzystana do
może zademonstrować tzw. żywy obraz. zrozumienia lub przeżycia
sytuacji z zakresu historii,
literatury, języka
Symulacyjna Polega na odtworzeniu przez uczących się różnych Angażuje i aktywizuje,
(gier symulacyjnych) sytuacji problemowych, które mogą być sytuacjami może ujawniać
rzeczywistymi (historycznymi, ekonomicznymi, właściwości interakcji
prawniczymi).W grach symulacyjnych występuje międzyludzkich.
element rywalizacji, wprowadzony po to by Skuteczność edukacyjna
uczestnicy zrozumieli mechanizmy rywalizacji zależy w dużym stopniu od
społecznej, jej przyczyny i konsekwencje; mogą fazy końcowej, czyli
pojawić się zwycięzcy i pokonani, których sukces lub dyskusji i podsumowania.
porażka są wypadkową oddziaływania czynników
sytuacyjnych, z którymi można spotkać się w
codziennym życiu. Symulacje stwarzają również
szanse generowania wniosków na temat możliwych
przyczyn oraz konsekwencji funkcjonowania ludzi
w sytuacjach podobnego typu.

Opracowanie:
prof. dr hab. Elżbieta Szkurłat