WYKŁAD 1

Przedmiotem ped.reso jest tzw. rzeczywistość wychowawcza (całokształt wyników, obiektów

i faktów)

Samodzielna gałąź wiedzy o ludzkich patologicznych zachowaniach i jego naprawie

- teleologia wychowania ( cele oddziaływań wychowawczych, cel ogólny)
- teoria wychowania (metody oddziaływań wychowawczych)
- metodyka wychowania (zalecenia, środki)

Ped.reso korzysta z wiedzy:

psychologii rozwojowej
psychologii klinicznej
psychiatrii
kryminologii (symptologia kryminalna, profilaktyka kryminalna, etiologia
kryminalna)
prawa (ustawa o postępowaniu wobec nieletnich, KK i wykonawczy)
filozofia

socjalizacja – spontaniczne procesy (rodzina, grupa rówieśnicza, szkoła)

wychowanie – celowe działanie ped.
norma – normalne jest to co przeciętne

kryteria przystosowania:

 biologiczne (ekologiczne) – dążenie do zachowania swojej egzystencji,

dążenie do przetrwania w środowisku
 medyczne (medyczno – psychiatryczne )- stan doskonałego zdrowia
fizycznego i psychicznego (zdrowa struktura osobowości, jej funkcje nie
zaburzone)
 psychologiczne – optymalne sposoby redukcji stresu, subiektywne poczucie
przystosowania, szczęścia
 interakcyjne – adekwatne reakcje na bodźce z otoczenia
 społeczne – zgodność postępowania z powszechnie akceptowanymi wzorami i
normami
 samourzeczywistnienie, autonomia, samowychowanie rozwój

reedukacja
pomoc w wyuczeniu się pewnych zachowań
obejmuje uczenie się unikania pewnych zachowań
wytwarzanie struktur nawykowych, skłaniających do zwiększenia gotowości do
określonej aktywności)
zwiększa gotowość do określonej aktywności

- zapominanie reakcji ( Organizm nie powtarza danej reakcji. Następuje wówczas,

gdy bodźce wywołujące reakcję zmniejszają swą intensywność i przestają
wywoływać reakcje; następnie intensywność bodźców wzrasta i w rezultacie nawet
jeśli bodźce działają nie wywołują reakcji – odporność na reakcję)
 - wygaszanie – powtarzanie jakieś reakcji nie przynosi żadnych nagród, wówczas
prawdopodobieństwo jej wystąpienia stopniowo słabnie
- kara i nagroda

zachowania aspołeczne – łamanie norm obyczajowych, moralnych (np.prostytucja)

mogą łamać normy prawne
antyspołeczne – łamanie norm o.m. i p

niedostosowanie społeczne / niedostosowani społecznie

Dzieci i młodzież, u których na skutek zaburzeń osobowości lub
niekorzystnych warunków środowiskowych występuje utrwalone zaburzenie w
zachowaniu
Natomiast zagrożeni niedostosowaniem to dzieci i młodzież wychowująca się
w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na których
negatywny wpływ wywierają takie środowiska wych. jak rodzina, rówieśnicy..

WYKŁAD 2
Mechanizmy i elementy socjalizacji

elementy:
- rola społeczna
system wymogów (normy kierowane z zewnątrz)
koncepcja jednostki, jak ma pełnić swoją rolę
system działań jednostki rozpatrywanych w odniesieniu do wartości i norm danych z
zewnątrz

4 komponenty wzoru osobowego i roli społecznej (Znaniecki)

 jaźń odzwierciedlona
Swój własny obraz, powstały na podstawie tego, jak widzą nas inni
 stan socjalny
Całokształt praw, które przysługują jednostce z racji funkcjonowania w jakieś
grupie
 funkcja społeczna
 tzw. znaczenie życiowe

- odruch warunkowy i kanalizacja (reagowanie w ten sposób, w jaki wyuczyło otoczenie)

- motyw i aspiracja
motyw – stan organizmu, którego energia skierowana jest na zewnątrz. Jest bardziej
realny niż aspiracje. Im bardziej przedmiot aspiracji jest odległy, tym słabsza
motywacja do pracy

mechanizmy podtrzymywania aktywności:

- impet – ludzie przekonani są, że jak podejmą działania to je zakończą, ale przy
długotrwałych działaniach czasem brakuje motywacji
- segmentyzacja zwielokrotnionej gratyfikacji
- magiczna połowa
- przekonanie o swobodzie wyboru (jeśli jesteśmy przekonani, że mamy wybór to
zwiększa to naszą wytrwałość)
- przekonanie o wpływie na zdarzenia
- zwrotny wpływ informacji
- identyfikacja i internalizacja
Identyfikację odnosimy do stosunku jednostki do grupy.
Internalizację do jej reakcji na reprezentowane przez grupę wartości.

mechanizmy:
 nacisk zewnętrzny – ma wyjaśnić przyswojenie przez jednostkę postaw,
przekonań, wartości i sposobów zachowania się starszego pokolenia. Oparty na
nagrodach i karach
 naśladownictwo – nabywanie przez jednostkę przekonań, wartości, norm
obowiązujących w jego najbliższym środowisku.
Identyfikacja, imitacja modela, pełnienie ról społecznych
 nacisk wewnętrzny – system zinternalizowanych informacji dot. reguł
postępowania i współżycia społecznego, uznanych przez podmiot za zasady
własne

asocjacja – prawidłowa socjalizacja

dysocjacja – nieprawidłowa socjalizacja

1. etap utraty wiary w siebie
ociąganie się z pójściem do szkoły
osłabienie zainteresowania nauką
2. etap kłamstwa, arogancji, buntu, wagarów

WYKŁAD 3

integracja dysocjalna
inna hierarchia wartości
charakterystyczne zaburzenie osobowości
zaburzenie psychotyczne, socjopatyczne, neurotyczne

czynniki biopsychiczne, mikrouszkodzenia CUN

czynniki socjokulturowe

nieprzystosowanie (specyficzny stan osobowy)

- problem z postawą/zachowaniem jednostki
- nieadekwatność reagowania na przepisy
- uporczywe łamanie norm społecznych
- lekceważenie norm społecznych
(wg Makowskiego)

- nieprzystosowanie może być formalne (nieznajomość środowiska, norm, zwyczajów)

- społeczne (brak integracji wew. jednostki ze środowiskiem)
- merytoryczne (brak atmosfery do nauki)

niedostosowanie społeczne – dewiacja osobowościowa, spowodowana czynnikami

biopsychicznymi lub środowiskowymi o destruktywnym wpływie na kontakty społeczne i
aktywność jednostki
wykolejenie – skrajna forma degeneracji psychospołecznej, destruktywne środowisko,
łamanie norm prawnych

zaburzenia zachowania
interakcja czynników

teorie powstawania zaburzeń:

- organiczna
- psychodynamiczna (embriologia, epigeneza)
- behawioralna
- ekologiczna
- socjologiczna
- kulturowa

Im lepsze ego (mediator) tym większe prawdopodobieństwo, że nie pojawi zaburzenie w

zachowaniu

funkcje ego:
 poznawcza (ocenia co drzemie wewnątrz nas i jakie warunki dyktuje otoczenie
 energia (ego wywiera presję na nasze działanie)
 selektywna (jakie działanie jest korzystne)
 syntetyczna (kiedy musimy się podporządkować a kiedy nie)

‘ego przestępcze’
- rozwinięte id, rozwinięte ego, nie ma superego
- słabe ego, nie potrafi się oprzeć id, pojawia się superego (nieracjonalne działanie)
- silne ego (zwichnięcie), przerzucanie odpowiedzialności

 zaburzenie superego, stopień nasilenia poczucia winy w różnych jednostkach

(hipomanik – brak poczucia winy)
 hipoparanoid – kierowanie winy na innych, ulega uprzedzeniom społecznym
 p.autorytarna – niezdolna do działań prospołecznych, niesamodzielna, lęk
 typ ludzki, humanista – wie, kiedy łamać normy, poczucie winy

- teoria behawioralna (interakcja ze środowiskiem)

- teoria ekologiczna (ekosystem)
- teorie socjologiczno – kulturowe (rodzina, grupa rówieśnicza)

4 cechy zaburzonego zachowania:

- nieadekwatność do sytuacji (nieracjonalne)
- sztywność
- szkodliwość dla podmiotu i otoczenia
- towarzyszące przykre emocje

mechanizm samospełniającego się proroctwa

cechy niedostosowania:
- zaburzony proces akomodacji
- integracja socjalna
 WYKŁAD 4
Kryminologia pozytywistyczna

kierunki:
- biologiczny
- psychologiczny
- socjologiczny

indywiduum

1.teorie (cechy somatyczne):

- teorie Lombroso
- koncepcja naw. do genetyki (do zaburzeń OUN, endokrynologicznych)

2. teorie (cechy psychiczne)

- teorie konstytucjonalno – typologiczne
- koncepcja dot. nieprawidłowej osobowości
- koncepcja pogranicza zdrowia i choroby psychicznej (psychopatia)

ad1. Lombroso
„przestępca z urodzenia”
źle funkcjonujące ciało

typologia przestępców:
- przestępcy z namiętności
- z nawyknienia (rodzice- przestępcy)
- pseudo-przestępcy
- kryminoidzi (podatni na przestępstwa)
- przestępcy z urodzenia (40% przestępców)

genetyka
mikrouszkodzenia, mikrodefekty

89% przestępców – mężczyźni

typologia Kretschmera
typ:
- asteniczny
- atletyczny
- pykniczny
- dysplastyczny

typ pykniczy (maniakalno – depresyjny)

typ asteniczny, atletyczny, dysplastyczny (schizofrenia)

ad2.
konstytucjonalno-typologiczna (Eyesenck)

ekstrawertyków trudniej socjalizować

koncepcja nieprawidłowej osobowości:
- zespół ogólnego niepowodzenia
- przestępczy rdzeń osobowości

psychopatia – osobowość nieprawidłowa lub dyssocjalna (lekceważenie norm, zwyczajów

społecznych i wartości, bezosobowy i manipulacyjny stosunek do innych, zaburzenia sfery
popędowo-emocjonalnej (ciała migdałowate, płaty czołowe))

psychopatia:
- brak poszanowania dla norm społecznych („rozhamowanie”)
- brak umiejętności wyciągania wniosków z doświadczenia, zwłaszcza zw. z karą)
- brak umiejętności przewidywania konsekwencji własnych zachowań i decyzji
- deficyt sumienia i brak poczucia winy
- chroniczne poczucie pustki i nudy
- brak umiejętności odraczania gratyfikacji
- brak odpowiedzialności, beztroska
- problemy z kontrolą sfery emocjonalno-popędowej
- czerpanie satysfakcji z krzywdzenia innych
- nieliczenie się z uczuciami innych
- instrumentalne traktowanie innych
- niemożność utrzymania związków

cechy pojawiające się izolacji więziennej:

- brutalność wobec współwięźniów
- patologicznie wzmożona pobudliwość (opór wobec personelu)
- tendencja do przesadnego wyolbrzymiania faktów, stałe skarżenie się na innych
- cechy hipochondryczne
- podejrzliwe nastawienie do innych
- niemożność opanowania wybuchów agresji
- niepokój, uleganie nastrojom
- koncentracja na potrzebach seksualnych

WYKŁAD 5
Nieletni
czynniki:
- kryzys w rodzinie
- niepowodzenia szkolne
- przynależność do nieformalnych grup rówieśniczych
- uzależnienia

powody popełniania czynów karalnych:

- chęć zdobycia pieniędzy
- chęć zaimponowania innym
- chęć przebywania w grupie
- powielanie wzorców
- wzorce zaczerpnięte ze środków masowego przekazu
- poszukiwanie akceptacji
2 stadia „dojrzewania przestępczego”
1) f.reaktywna – reakcja dziecka na wartości środowiska
2) autonomiczna – 17/18 rż

Sąd rodziny może:

- udzielić upomnienia
- zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia szkody
- nadzór rodzica lub opiekuna
- nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej
- nadzór kuratora
- skierowanie do ośrodka kuratorskiego
- zakaz prowadzenia pojazdów
- przepadek rzeczy pochodzących z czynu karalnego
- umieszczenie w Młodzieżowym Ośrodku Wychowawczym
- umieszczenie w Zakładzie Poprawczym

- Policyjna Izba Dziecka

- Pogotowie Opiekuńcze 3-18 rż
- Dom Młodzieży – całodobowa, okresowa lub stała opieka
- ośrodki kuratorskie
- Schroniska dla Nieletnich (zwykłe, interwencyjne)
- Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze
- Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii
- Ośrodki Szkolno-Wychowawcze
- Zakłady Poprawcze

postępowanie opiekuńczo – wych.

postępowanie poprawcze

Zakłady Poprawcze:
1.zakłady resocjalizacyjne:
- otwarte – MOAS (Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej) – wola uczestnictwa
- półotwarte
- zamknięte
- o wzmożonym nadzorze wych.
2. zakłady resocjalizacyjno-rewalidacyjne (osoby z upośledzeniem)
3. resocjalizacyjno – terapeutyczne
4. readaptacyjne

Środka poprawczego nie orzeka się w latach

WYKŁAD 6
Ośrodki Socjoterapii:
umieszczenie na wniosek rodziców, orzeczenie Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej

przeznaczone:
- dla osób z zaburzeniami emocjonalnymi
- dla uczniów, którzy nie potrafią funkcjonować w szkołach masowych
- problemy rodzinne lub środowiskowe i wymagają wsparcia socjoterapeutycznego
Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze
ORE – Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie

bezpieczeństwo:
- stan (osiągnięte poczucie bezpieczeństwa)
- proces (zapewnianie poczucia bezp.)

Zagrożenie bezpieczeństwa (sytuacje trudne):

- deprywacje
- przeciążenia (długotrwałe szykanowanie)
- utrudnienia (choroba, zamknięcie w celi)
- zagrożenie (własnego zdrowia, dóbr materialnych)
- konflikty (pole działań przeciwstawnych sił fizycznych lub sprzężenie nacisków o
charakterze społecznym

następstwa procesu izolacji:

- proces stygmatyzacji
- standaryzacji – jednakowe traktowanie, podleganie regulaminowi, taki sam ubiór,
żywienie, sposób postępowania
- degradacji
- depersonalizacji – unifikacja, łączy się z poprzednimi, zawieszenie planów

Przyczyny zagrożenia bezpieczeństwa

1. Ze strony pracowników zakładów poprawczych

- błędy w kierowaniu grupą wych.

- skracanie dystansu
- wyidealizowany wzorzec wychowanka
- rutyna w codziennych czynnościach
- negatywne nastawienie i skonfliktowanie pracowników
- rywalizacja o względy wychowanka

2. funkcjonariusze

- błędy w rozmieszczeniu w celach

- zachowania korupcjogenne
- negatywne postawy funkcjonariuszy wobec osadzonych
- bagatelizowanie podkultury więziennej
- słaby przepływ informacji

3. wychowankowie

- fascynacja środowiskiem więziennym

- walka o pozycję w grupie
- chęć zaimponowania (agresja, przemoc)
- pozytywne nastawienie do przestępstwa
- transmisja wzorów zachowań rodziny (np.dysfunkcja w rodzinie)
- uprzednie doświadczenia i wzorce zachowań wyniesione z grupy rówieśniczej
- przeciwstawienie się regulaminowi placówki (skrajna forma – bunt)
 3. skazani

- chęć przynależności do podkultury

- agresja w relacjach ze strażnikami, personelem
- walka o miejsce w hierarchii
- stres, alkohol, środki odurzające