,

MINISTERSTWO OBRO NY NARODOWEJ

Piech. 128/ 58

. .
REGULAMIN MUSZTRY
Sit ZBROJNYCH
POLSKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ
LUDOWEJ

WYDAWNICTWO MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ

1 9 5 8
 Warszawa, dnia 25 stycznia 1958 r.

TRESC
Str.
Rozdzial I. ZASADY OGOLNE
Dowodzenie
ROZKAZ nr 4/ MON
. .. 1. Komenda .
2. Dowodzente pododdziaiatni i oddzialami
9
9
Zatwierdzam i wprowadzam do uzytku w wojsku . 3. Wr6c . 10
,Reguiamin musztry Sil Zbrojnych Polskiej Rzeczy- 4. Szyk 10
pospolitej Ludowej". Obowii\Zki dow6dcy i s~regowca przed uszykowaniem
'I'raci moe ,Regulamin musztry Sil: Zbrojnych Pol- i w szyku
skiej Rzeczypospolitej Ludowej'' :..__ Piech . 123/ 57. 5. Obowi~zki dow6dcy . 11
6. ObowillZki szeregowca 11
MINISTER OBRONY NARODOWEJ
R o z d z i a l II. MUSZTRA POJ EDYNCZEGO ZOL-
Marian SPYCHALSKI NIERZA
general broni
P ostawa zasadnicza i swobodna
7. Postawa zasadnicza . 12
8. Postawa zasadnicza z broni4 13
9. Postawa swobodna 14
10. Postawa swobodna z broniq 15
Zwroty
11. Zwroty w miejscu 15
12. Zwroty w marszu 15
13. Zwroty w miejscu z broniq 16
Marsz
14. Rodzaje krok6w 16
15. Krok defiladowy 16
16. Krok r6wny ' 17
17. Bieg
18

3
 '
j.
Str. Str.
18. Marsz (bieg) w miejscu 18 Chwyty sztandarem
19. Zatrzymanie 19 44. Trzymanie s~tandaru 37
20. Zmiana szybkosci marszu 19 45. Na rami~ bron 37
Chwyty bronia, 46. Prezentuj bron 37
21. Uwagi o chwytach 19 47. Salutowanie 38
• >
Chwyty karabinem Zachowanie si~ zolnierza w szyku
22. Na pas bron 20 48. Zachowanie si~ zolnierza w chwili przechodze-
23. Przez plecy bron 21 nia przelozonego przed szykiem 38
24. Na rami~ brofl 22 49. Wyst~powanie 38
25. Prezentuj bron 25 50. Podchodzenie do przelozonego 40
26. Za szyjk~ bron 26 51. Wyst~powanie z szyku z broni<i· 40
27. Pol6z bron 27 52. Zdejmowanie i trzymanie czapki 40
28. Nakladanie i z·d ejmowanie bagnetu . 27 Oddawanie h onor6w
Chwyty pistoletem maszynowym 53. Salutowanie 41
29. Uwagi o chwytach 27 54. Oddawanie honor6w z frontowaniem 43
30. Przez plecy bron 27 Padanie, skoki i czolganie sit:
31. Przez szyj~ bron . 28
29 55. Padanie 43
32. Pol6z bron
Chwyty r~cznym karabinem maszynowym
33. Na pas brofl 30
1 56. Skok
57. Czolgan!e si~
44
45
34. Po16z bron
Chwyty granatnikiem przeciwpancernym
30
I R o z d z i a l III. MUSZTRA PODODDZIALOW I OD-
DZIALOW
S'5 Uwagi o chwytach 30 Szyki
36. Przez plecy bron 30 58. Rodzaje szyk6w 47
37. Po16z bron 30 59. Szyk zwarty 47
C'hwyty szablq 60. Szyk rozwini~ty 47
38. Wladanie szabl<i 31 61. Siyk marszowy 47
39. Salutowanie 32 62. Szyk rozczlonkowany 18
40. Prezentowanie 33 63. Elementy szyk6w 48
Czynno5Ci z bronll\ Drueyna
41. Do przysi~gi 34 64. Szyki rozwini~te druzyny 49
42. Salwa honorowa 36 65. Szyki m arszowe druzyny 49
43. Zdejmowanie i wkladanie oporzqdzenia 36 66. Zbi6rka 50

4 5
 ·I
67. Rozejsc siE:
Str.
51
l Str..
I

68. R6wnanie i krycie 51 Pododdzialy moZdzierzy

69. Odliczanie 52 96. Uwagi og6Ine 71
_, 70. OdstE:powanie 52 97. Zbi6rka obslugi przy mozdzierzu 72
71. PrzesuniE:cie szyku 53 98. Zbi6rka obslugi z mozdzierzem na jukach 72
72. Zm'iana frontu szyku rozwini~tego 53 99. Zmiana szyk6w 73
73. Zmiana SZ?"k6w 53
74. Szyk rozczlonkowany dl'U:Zyny 55 Marsz i zatrzymanie
Pluton 100. Rozpocz~cie marszu 73
75. Szyki rozwiniE:te plutonu 57 101. Spos6b marszu 74
76. Szyki marszowe plutonu 57 102. Ulgi w marszu .. 74
77. Zaginanie skrzydel 58 103. Marsz przez most 75
78. Zmiana szyk6w 59 104. Spiew 75
79. Szyk rozczlonkowany plutonu 60
Kompania. Oddawanie honor6w
· 80. Szyki rozwiniE:te komparuii 61 105. Oddawanie honor6w w szyku rozwini~tym 76
81. Szyki marszowe kompanii 61 106. Oddawanie honor6w w szyku marszowym 77
82. Zmiana szyk6w 62 107. Witana.e przelozonego 78
~3. Szyk rozczlonkowany kompanii 64 108. Oddawanie honor6w przez oficer6w w szyku 78
Batalion
84. Szyki rozwini~te batalionu 65 Ukladanie broni. i oporzl\dzenia
85. Szyki marszowe batalionu 66
109. Ukladanie broni 78
86. Zmiana szyk6w 66
110. Ukladanie oporza,dzenia 79
Pulk
87. Zbiqrka pulku 66 Rozdzial IV. MUSZTRA NA POJAZDACH ME-
88. Szyki rozwini~te 67 CHANICZNYCH
89. Szyki marszowe 67 Ladowanie i wyladowywanie pododdzial6w
90. Zmiana szyk6w :.. 67
Pododdziaty ci~zkich karabinow maszynowycb 111. Podzial zolnierzy i sprz~tu 80
91. Uwagi og6Ine 112. Ustawienie pododdzialu przy . samochod~ie 80
67
92. Zbi6rka dru:Zyny ckm na kolach 113. Zajmowanie 'miejsc w samochodzie 82
69
93. Zbi6rka druzyny cl~m z odla,czonym karabi- p~. Wsiadanie i ladowanie pododdzial6w ckm 83
nem 115. Wsi~danie i ladowanie · pododdzial6w moi-
69
94. Zmiana szyk6w dzierzy 83
70
95. Szyk rozczlonkowany plutonu i kompanii ckm 71
116. Wysiadanie pododdzial6w piechoty, ckm i moi-
dzierzy 83

6
7
 '-

Str.
· Szyk.i pojazdow mecha.nicznych
117. Rodzaje szyk6w 8-4
118. Szyki rozwini~te 84
119. Szyki marszowe 85
120. Przejscie z szyku rozwini~tego w szyk
mars~owy 86
121. Przejscie. z szyku marszowego w szereg 86 Rozdzial I
122. Zbi6rka pododdziaJ6w przed samochodami 87 I

. 12S. Szyki rozwini~te pododdzial6w n9- motocy- ZASADY OGOLNE

klach 87
Oowodzenie
Dowodzenie
1. K o m ~ n d a jest to odmiana rozkazu poda-
124. Spos6b dowodzen'ia wanego bezposrednio glosem do natychmiastowego,
125. Ruszanie kolumny jednoczesnego i jednolitego wykonania.
126. Regulowanie szybkosci ruchu Komenda sklada si~ z zapowiedzi i hasla. Jest
127. Spos6b przekazywania komend kierow"cy przez kilka komend, skladajqcych si~ tylko z hasla, np.:
s'tarszego samochodu 89 nBACZNOSC", ,SPOCZNIJ" itp.
128. Zatrzymywanie samochod6w 89 Zapowiedz komer.dy podaje si~ wyraznie, glosem
Oddawanie honor6w
.ddnosnym i przeciqgajqc ostatni<! zglosk~, aby zol-
nierze znajdujqcy si~ w szyku zrozumieli, jakich
129. Oddawanie honor6w przez pododdzialy 89 czy.nno5ci wymaga od nich dow6dca. ·
130. Oddawanie honor6w przez ·zolnierzy na mo- Haslo komendy (wydrukqwane w regulaminie
tocyklach 89 duzymi literami) podaje si~ po kr6tkiej przerwie,
R o z d z i a l V. PRZEGLt\D MUSZTRY /
glosno, wyraznie, kr6tko i ostro. Po hasle nast~puje
natychmiastowe, scisle wykonanie kQmendy.
. 131. Uwagi og6lne o prze~tl<!i:lzie 90 2. Dowodzenie pododdzialami (oddzialami) w szy-
132. Wydawanie zarzC~dzen o prz,eglqdzie 90 . kach odbywa si~ za pomocq koniend oraz rozkaz6w,
133. Komendy do defilady 91 ,kt6re dow6dcy podajq glosem, znakami i sygnal'ami
134. Defilada 91 um6wiohymi (zalqcznik 1}, a takze przykladem oso-
135. Zakonczenie defilady 91 bistym lub przekazujq je za pomocq r6inych srotl-
k6w lqcznosci.
Z a l <1 c z n i k 1. Tabela znak6w (sygnal6w) dowo-
Komendy i rozkazy mogq bye . przekazywane
dzenia 92
r6wniez w marszu - wzdluz kolumny (przez pr.a-
Z a l <1 c z n i k' 2. .Znaki um6wio·ne 98 .I 'woskrzydlowych w druzynach) i w tyralierze
wzdluz linii (od zolnierza do zolnierza) .
. !. ' .
9

/
 yvszyk~ _dow6dca calosci znajduje si.~ tam, skqd
naJ~og?dm~J moz~ . dowodzic; pozos tali dow6dcy
znaJ~U~q. Sl~ w mleJSC~c~ przewidzianych dla nich
w mmeJszym regulam1me i z szyku mogil wyst~­
powac tylko na komend~ lub za zezwoleniem do-
w6dcy calosci. Wszystkie komendy dow6dca calosci
podaje zas_adniczo · z miejsca ustalonego dla dow6d-
cy w . kazdym szyku marszowym, moze jednak
w_ czas1e ma~szu wystqpic z szyku tylko dla poda-
rua komend 1 sprawdzenia ich wykonania. - sprz~tu;
Komendy zasadniczo podaje dow6dca od dow6d-
cy. kompanii ~ dol, rozkazy zas - od dow6dcy ba-
tahonu v:zwyz. W wyjqtkowych wypadkach komen-
dy podaJq dow6dcy batalion6w i dow6dcy pulk6w.
Wyzsi dow6dcy zawsze podajq rozkazy np. do-
w6dca dywizji podaje: ,W pulkach bacz~osc pre-
zentowac broil, na prawo patrzec". ' zolnierzy).
J ezeli komend~ chce podac przelozony dow6dcy
lub p~dwladny na rozkaz dow6dcy, kt6ry dotych-
czas .m e wydawal komend, obowiqzany jest przed-
tem podac ,Na mojq komend~".
W celu zwr6cenia uwagi pododdzial6w lub po-
sz~ze~6l~ych zolnierzy, w zapowiedzi komendy wy-
m1em~ s1~ nazw~ pododdzialu lub sto_pien (i nazwi-
s~o) zolm.erza, np.: ,Pluton - STOJ", - ,Sze1·ego-
Wtec Stamszewski (szeregowiec), w tyl - ZWROT".
3. Komend~ ,WROC" podaje · dow6dca w ceiu
cofni~cia lub przerwania wykonywania czynnosci.
Na .t~ ~~mend~ zolnierze wracajq do takiej postawy,
w Jak1~J. byh przed rozpocz~ciem wykonywania
czynnosc1.
_4.. S z y k . jest to ustalone w niniejszym regula-
~mm; ~ozmieszcze~ie zolnierzy, pododdzial6w, po-
Jazdow 1 woz6w boJowych w celu wykonania wsp61-
nych czynnosci.
10
Obowhtzki dow6dcy i szeregowca
przed uszykowani~m i w szyku
5. 0 b 0 w i qzk i d 0 w 6 d c y:
okreslic miejsce, podac czas, szyk zbi6rki i ro-
dzaj ubioru;
...:... sprawdzic stan ob~cnych pododdzialu (od-
dzialu), stan posiadanej broni, amunicji oraz
- sprawdzic stan posiadania, dokladnosc i pra-
widlowosc dopasowania umundurowania i opo-
rzqdzenia; ·
- sprawdzic i, jezeli potrzeba, przeprowadzic
podzial organizacyjny lub bojowy ;
....:.. zwracac uwag~ na dokladne wykonywanie
komend · przez pododdzialy (poszczeg6lnych
6. 0 bow i q z k i s z ere gowca:
- sprawdzic stan broni, amunicji, umundurowa-
nia i oporzqdzenia;
- poprawic dokladnie umundurowanie, prawi-
dlowo nalozyc i przypiqc oporzqdzenie, pom6c
koledze usunqc zauwazone usterki;
- znac i pami~tac swoje miejsce w szyku oraz
sprawnie i szybko zajmowac je;
- zachowac r6wnanie, krycie, nakazane odst~py
i odleglosci, nie wychodzic z szyku bez zezwo-
lenia dow6dcy;
- w szyku zachowac cisz~, uwaiac na rozkazy
(komendy, znaki, sygna~y) dow6dcy, szybko
i dokladnie wykonywac je nie przeszkadzajqc
innym oraz przekazywac rozkazy i meldunki
wzdlui szyku.

Rozdzi al II
MUSZTRA POJEDYNCZEGO ZOLNIERZA
Postawa zasadnicza i swobodna
7. P o s t a w a z a s a d n i c z a jest postaw(l
wyst(lpien sluibowych. Wyraia ona gotowosc :Zol-
nierza do przyjE:cia i wykonania rozkazu (komen-
-dy).
W postawie zasadniczej iolnierz stoi nieruchomo.
W przyjE:tej postawie zasadniczej nie wolno robic sa-
~owoln~e i~dnych poprawek. Ci~iar ciala spoczywa
rownom1erme np obu calych stopach. Ramiona mu-
sz(l miec polozenie r6wnolegle do linii frontu. Pi~ty
zl(\.czo~e, stopy. ro~arte tak, by odleglosc miE:dzY
duzym1 palcam1 nog r6wnala siE: szerokosci wlasnej
stopy. Kolana zblizone do siebie, jeieli pozwala na
to. budowa ciala, nogi w kolanach wyprostowane.
MIE:snie . krzyia. i g6rne~ CZE:Sci ud napiE:te, aby
usztywmaly tulow w pas1e. Brzuch lekko wci(\gniE:-
ty, piers wysuniE:ta ku przodowi przez swobodne
cofniE:cie ramion w tyl. R~ce opuszczone swobodnie
wzdluz tulowia dotykaj(l uda nasad<l dloni or.az zl<l-
czonymi i wyprostowanymi palcami w ten: spos6b,
b~ srodkowe palce r(lk wyczuwaly szew spodni. Ra-
miOn~ na r6wnej wysokosci, szyja wyciqgniE:ta swo- .
~odme, glowa podniesiona, broda przyci(\gniE:ta nieco
12
w d6l. Wzrok skierowany na wprost, usta zamkniE:te
normalnie (nie zacisniE:te).
Na komendE: ,BACZNOSC" zolnierz natychmiast
przyjmuje postawE: zasadnicz(\ i nie porusza siE:.
Postaw~ zasadniCZC\ przyjmuje si~ r6wniei bez
komendy , BACZNOSC" w nastE:pUj(\cych wypad-
kach:
- ~na zapowiedz kaidej komendy nie poprzedzonej .
komendq ,BACZNOSC";
- w czasie wydawarua Ruib ot<rzy-
mywania 1t'ozkaz6w;
- w czasie !I'ozmowy z p.rzeloiony-
\ :nymi lub starszyrrri;
- w CUlSie skladania meldunku;
- w czasie oficjaJmego gran:ia hyl'l}-
nu paflstwowego, hymnow pailstw
obcych,· hasia WojSk·a Polskiego
oraz sygnalu ,Sluzba war<tow-
n:icza";
- ow czasie oddawa:nia hooor6w;
- przy podawaniu komend;
- - w szylk:u po wykonaniu komendy
,ZBIORKA".
8. Postawa zasadnicza z rbroni(\
(rye. 1 i 2) jest talka sama jalk 1b ez
broni, z tym ie karabin i rkm zol-
niem trzyma przy trodze j~ykiem Rye. 1. Postawa
spustowym do przodu tak, aby kol- zasadnicza
ba opierala si~ o ziemi~ dotykaj(\c z karr abinem
stopy prawej nogi. Koniec trze-
wika kollby powinien 1b yc na ' linii czu(bkO.W 1but6w,
broil lekko prz.yci5ni~ta do lbiodra.
Prawa r~ka opuszczona obejmuje broil kciukiem
13

od strony wewn~trznej, a pozostale palce na zew-
nqtrz zwarte i wyprostowane.
. Pozostal<l
.
zenm ,na pas .
,, indywidualnq trzyma si~ w polo-
bron
9. P o s t a w a s w o b o d n a jest formq cz~­
sciowego odpoczynku zolnierza podczas wykonywa-
. nia ·czynnosci sluzbowych.
Na komend~ ,SPOCZNIJ" zolnierz wysuwa ener-
gicznie lew<4 nog~ w prz6d o polow~ dlugosci st6-
py w kierunku, kt6ry wskazujq palce tej nogi. Ci~­
zar ciala spoczywa na prawej nodze. R~ce opusz-
czone swobodnie, palce dowolnie ulwone. Poza tym
a b c mende ,W prawo- ZWROT", ,W lewo- ZWROT''.
Rye. 2. Postawa zasadnicza z pistoletem maszyrnowym:
a - pm z kolbq drewnianll; b - pm z kolbq skladana;
c - pmK. ·
14
.<>
zolnierz rna zupelnq swobod~ ruch6w, lecz nie wol-
no mu rozmawiac. W razie potrzeby poprawia umun-
durowanie i oporzqdzenie, znajdujqc si~ zas w szyku
zwartym - takze r6wnanie i krycie ..
Jezeli zolnierz pozostaje przez dluzszy czas w po~
stawie swobodnej, np. w czasie parad i uroczyst?-
sci moze zmienic polozenie n6g w ten spos6b, ze
do~tawi~ lewq nog~ do prawej, a nast~pnie wys;twa
prawq i odwrotil.ie. Na dodatkowy rozkaz dowodcy
nioze palic, chwilowo opuscic szyk itd.
10. Postawa swobodna z broni<l jest
taka sama jak bez broni, z tym ze karabin i r~czny
karabin maszynowy (rkm) stawia si~ na calym trze-
wiku, pistolety maszynowe (pm) i granatnik (r~ppanc)
nie zmieniajq polozenia (jak w postaWle za-
sadniczej).
Zwroty
11. zwrot y w m i e j s c u wykonuje :;ie aa
komend~ , W,.. lewo - ZW ROT", , W prawo
ZWROT", ,W tyl - ZWROT". Zwro.ty . ~ lewo
i w tyl wykonuje si~ w kierunku leweJ reki na le-
wym obcasie i na czubku prawego buta. Zwrot
w prawo- odwrotnie.
Zwroty wykonuje si~ na dwa tempa:
T e m p o p i e r w s z e - zwrot.
T e m p o d r u g i e - jak najkr6tszq drogq dosta-
wia si~ energicznie noge pozostawiOD:<l w tyle,.. .
W czasie wykonywania zwrotu gorna czesc <'lala
poz.ostaje w postawie zasadniczej ; n6g w kolanuch
nie zgina sie. .
12. z w rot y w mars z u wykonuje si~ na ko-
W celu wykonania zwrotu w pra~o. w ma~zu .ha-
slo komendy · nalezy podac w chw1h, gdy zolmerz
15
 I Ruszajqc z ~iejsca :iolnierz, podajqc c1~zar ciala
stawia na ziemi prawq nog~ . Na haslo zolnierz wy-
konuje jeszcze pol kroku lewq nogq, po czym na ·
czubku lewego buta· obraca si~ w tempie jedn~go
kro}cu w -prawo o 90° odbijajqc si~ czubkiem praweg.)
buta. ~ed?ocze~nie ze z.wrotem wyrzuca prawq n·)g~
w przod 1 maszeruje dalej w nowym kierunku.
W celu wykonania ?:Wrotu w lewo w marszu haslo
komendy nale:iy podac w chwili, gdy :iolnierz sta-
~ia na zi~mi lewq nog~. Na haslo :iolnierz wykonuje
Jeszcze pol krokti prawq nogq, po czy:m na czubk•J
prawego buta obr.aca si~ w terripie j ednego 1<ro1cu ..
w lewo o 90° odbijajqc si~ czubkiem lewego butu.
J ednoczesnie ze zwrotem wyrzuca lewq nog~ w przod
i maszeruje dalej w nowym kierunku.
13. Podczas zwrotow w miejscu z broniq u nogi
~a zap?wie_d~ komendy nale:iy bro~ nieco poc:lniesc
. 1 przyc1snqc Jq do uda. Po wykonamu zwrotu jedno-
czesnie z przystawieriiem nogi nale:iy .Plynnie posta-
wic broil na ziemi.
Marsz
14. Marsz wykonuje si~ z postawy zasadniczei i za-
le:inie od okolicznosci krokiem defiladowym lub row- "
nym, rozpoczynajqc lewq nogq.
15. Krok defiladowy stosuje si~:
- ruszajqc z miejsca (pierwsz~ trzy kroki);
- w marszu na komend~ ,BACZNO$C";
- w_ ~arszu po zapowiedzi komendy do zatrzyma-
ma 1 zwrotu.
Marsz wykonuje si~ na komend~ , np. ,Kie1·unek
na wprost, (w prawo, w lewo, w tyl na lewo, w tyl
· na pr~wo, w lewo w skos, w prawo w skos), sze-
regowtec- MARSZ". Po ka:idej komendzie pierwsze
trzy kroH:i wykonuje si~ na wprost.
16
W--J?rz6d, wykonuje wykrok lewq nogq podnoSZ!\C jq
z z1emi z r6wnoczesnym lekkim ugi~ciem w kolanie,
tak by stop~ skierowanq palcami ku ziemi i .nieco
na zewnqtrz · mo:ina bylo przesunqc w przod. Podno-
szctc w ten spos6b nog~ prostuje j!\ w kolanie i wy-
prostowanq wyrzuca na wysokosc 1-1,5 stopy, li-
czqc od ziemi do pi~ty, trzymajqc podeszw~ mo:iliwie
poziomo. Nast~pnie opuszcza jq spr~:iyscie na cal4
dlugosc kroku (70-80 em) ·i stawia mocno stop~ na
ziemi. W tym czasie podnosi praw(! ~nog~ i wykra-
cza ni4 w taki sam sposob jak lewq, przenosi ci~:iar·
ciala na lewq nog~ podajqC przez caly czas tu~ow do
przodu. Glowa i tul6w pozostajq w postawie zasad-
ni~zej. Kierunek marszu jest prostopadly do linii ra-
m10n. Ruchy rqk wykon.uje si~ na przemian w na-
st~pujqcy spos6b: w przod - zginajqc· je w lokciach
i podnoszq.c dlonie z wyprostowanym1 palcami na
wysoko~~ sprz~czki pasa w odleglosci od niej na
szerokosc dlom, a w tyl - do oporu VJ' stawie bar-
kowym. Tempo marszu - 116 .krokow na mio.ut~ .
16. K r o k row n y stosuje si~ zawsze :? wyjqt-
kierp wypadk6w przewidzianych w poprzednim punk-
cie. Marsz krokiem rownym wykonuje si~ jak inarsz
krokiem defiladowym, z tym :ie :iolnierz nie zmie-
niajq? . tempa i dlugosci kroku przyjmuje swo-
bodmeJSZ!\ postaw~ ciala przez zwolnienie mi~sni
napi~tych w czasie marszu • krokiem defiladowym.
Przej.scie z kroku defiladowego w krok rowny odby-
wa s1~ na komend~ ,SPOCZNIJ", z wyjqtkiem gdy
:i?lnierz przyjmuje rowny krok s~morzutnie po
p1erws;zych trzech krokach rozpoczyn.ajqcych marsz.
w. czasie marszu z broni!\ na ramieniu,· na pasie lub
przez plecy wolne r~ce (r~ka) ·poruszajq · si~ j ak
w marszu be? broni.
Do marszu z broni(! u nogi na zapowied:i komen-
2- Regulamin ·musztry
17
dy naleiy broil lekko uniesc i z tak trzymanq broniq
maszerowac. Ruch wolnq rek<l wykonuje sie tak jak
w marszu bez broni.
17. B i e g z miejsca i w marszu wykonuje sie na
komende ,Biegiem - MARSZ". Na zapowiedz ko-
mendy do biegu z miejsca naleiy tul6w podac lekko
qo przodu, rece ugiqc cofajqc lokcie nieco do tylu;
na haslo komendy - rozpoczqc bieg lewq nogq swo-
bodnie poruszajqc rekami w takt biegu. Tempo bie-
gu- 165-180 krok6w na minute; dlugosc kroku-
85-90 em.
W celu przejscia z kroku r6wnego w bieg haslo
komendy podaje sie jednoczesnie z postawieniem le-
wej nogi na ziemie. W6wczas iolnierz prawq nogq
wykonuje jeszcze jeden krok, a lewq rozpoczyna
bieg. W celu przejscia w r6wny krok na komende
,ROWNY KROK", podanq jednoczesnie z postawie-
niem lewej nogi na ziemi, zolnierz wykonuje jeszcze
trzy kroki biegiem i z lewej nogi rozpoczyna marsz
r6wnym krokiem.
Broil znajdujqcq sie u nogi na zapowiedz ,Bie-
giem" nalezy uniesc ~ieco prawq rekq i ugiqc w lok-
ciu lewq reke. W czasie biegu broil trzymac w lekko
zgietej prawej rece tak, aby wylot lufy skierowany
byl nieco do przodu; w szyku zwartym bagnet ka-
ra~ina przycisnqc do siebie.
Broil znajdujqCq sie w •polozeniu .,na pas", .,na ra-
mie", .,przez szyje" lub .,przez plecy" na zapowiedz
,Biegiem" nalezy wziqc w reke. Po ,zakoilczeniu
biegu iolni~rz bez komendy przenosi broil w takie
polozenie, w jakim mial j(l przed rozpoczeeiem biegu.
• Chwyty broniq
18. Mars z (bieg) w m ie j s c u wykonuje si~ na
komende ,W miejscu - MARSZ", ,W miejscu bie-
giem - MARSZ", natomiast w celu przejscia z ru-
chu w marsz w miejscu - na komende ,W MIEJ-
18
SCU". Na te komende marsz wykonuje sie przez
podnoszenie i opuszczanie n6g stawiajqc na zieffii
najpierw przedniq czesc stopy, a p6zniej reszte (bieg
na przedniej czesci stopy) wykonujqC jednoczesnie
ruch rekami.
w celu ruszenia z miejsca zolnierzy maszerujq-
cych (biegn(lcych) w miejscu podaje sie komende
,NA WPROST" jednoczesnie z postawieniem le-
wej nogi na ziemi; zolnierz wy_k onuje prawq nog(l
jeszcze jeden krok w miejscu i lewq nogq rozpoczy-
na marsz. (bieg).
19. Za trzymanie odbywa sie na komende
,Szeregowiec - STGJ''. Na zapowiedz komendy
zolnierz zaczyna maszerowac krokiem defiladowyrl},
a na haslo wykonuje jeszcze jeden krok i przysta-
wiajqc energicznie drugq noge przyjmuje postawe za-
sadniczq. Broil pozostaje w poloieniu jak w czasie
marszu.
W biegu, na komende ,ROWNY KROK" zolnierz
biegnie jeszcze trzy kroki, a nastepnie przechodzi
do kroku r6wnego biorqc broil w takie polozenie,
w jakim byla przed nakazaniem biegu, po czym na
komende ,Szeregowiec - STGJ" zatrzymuje sie.
20. W celu zmiany szybkosci marszu podaje sie
nastepujqce komendy: ,SZYBSZY KROK", ,WOL-
NIEJSZY KROK"; do kroku r6wnego powraca sie
na komende ,ROWNY KROK". Kferunek marszu
i olnierz zmienia na komende ,KIERUNEK W LE-
WO (w prawo, w tyl na lewo, w tyl na prawo, w le-
wo w skos, w pra.wo w skos)".
21. Chwyty broniq wykonuje sie w postawie za-
sadniczej. Wyjqtek stanowiq "chwyty: ,przez plecy",
.,przez szyje" i ,za szyjke broil". Po wykonaniu
19
kazdego chwytu z wyjqtkiem ,prezentuj" .i ,na ra-
mi~" mozna na komend~ przyjqc postaw~ swobodnq.
Pojedyncze ruehy skladowe kazdego chwytu bro-
niq wykonywane kr6tko i energieznie powinny siE:
lqczyc plynnie w jednq calosc.
Chwyty ka1·abinem
. T e m p o t r z e e i e. Lewq r~k~ energicznie opusz-
cza, a prawq przenosi karabin na ziemi~ w polozenie
,do nogi".
23. ,Przez plecy - BRON". Na zapowiedz tej ko-
mendy zolnierz przyjmuje postaw~ zasadniczq, na
haslo - spoczywa, zdejmuje bagnet i zaklada kara-

22. ,Na pas - BRON". Na t~ komend~ zolnierz

bierze karabin od nogi na trzy tempa.
T e m p o p i e r w s z e. Prawq r~k<:l podnosi kara-
bin przed siebie, skr~cajqc go jednoczesnie w lewo
tak, aby przednie strzemi~ znalazl6 si~ na wysokos-
ci' podbr6dka, lew"! r~kq chwyta karabin za loze
w miejscu wyzlobienia.
Temp o dr u g i e. Prawq r~kq chwyta pas mi~­
dzy kciuk i palec wskazujqcy w odleglosei 2-3 dlo-
ni od przednieg0 bqczka naci~gajqc pas do siebie
(rye. 3). ·
Tempo t r z e c i e. Energicznie zarzuca karabin
na rami~, lewq r~k~ opuszcza, praw<:l trzyma pas na
wysokosci piersi (g6rnej kieszeni) przyciskajqc nie-
co kar:abin lokciem do tulowia (rye. 4).
, Do nogi- BRON". Nat~ komend~ zolnierz z po- Rye: 3. Chwyt Rye·. 4. Ch\ovyt Rye. 5. Chwyt
lozenia , na pas" bierze karabin do nogi na trzy karabinem ,na karabinem ,na karabinem ,do
tempa. pas" (tempo pas" (tempo nogi" z polo:i:e-
drugie) trzecie) nia ,na pas"
T e m p o p i e r w s z e. Prawq r~k<:l trzymajqc za (tempo pier-
pas podaje karabin kolb<:! do przodu, lew"! chwyta w.sze)
karabin pod pasem w poblizu eelownika i lekko uno-
si go w g6r~ i w tyl (rye. 5). bin na plecy w spos6b najdogodniejszy, wylotem lu-
fy do g6ry, pasem przez lewe rami~ (rye. 7).
Tempo drug i e. Zrzuca pas z prawego ramie- ,Do nogi - BRON". Na zapowiedz tej komendy
nia, przenosi karabin lewq r~kq zza plec6w przed zolnierz ~ przyjmuje postaw~ zasadnicz<:l, na haslo -
prawq cz~sc ciala i chwyta go prawq r~kq za na- spoczywa, zdejmuje broil. z plec6w w spos6b najdo-
kladk~ (rye. 6). godniejszy i stawia przy nodze.

20 21
 Zolnierz maj(ley na sobie pleeak nie wykonuje
chwytu ,przez pleey bron".
24. , Na rami~- BRON". Na t~ komend~ iolnierz
bierze karabin od nogi na eztery tempa.
Tempo pier w s z e. Prawq r~kC\ unosi karabitl
i przenosi go w poloienie pionowe przed srodek cia-
• la j~zykiem spustowym w lewo, muszka na wyso-
kosci oezu, lew(\ r~kC\ chwyta karabin tui pod prawq,
lokeie zbliione do eiala (rye. 8).
Tempo drug i e. Prawq r~kC\ ehwyta trzon zam-
ka nad r(\ezkq aamkowq, (w kbk Simonowa pod
rqeZkC\), tak aby ke!uk wyprostowany byl wzdlui lo-
ia (rye. 9).

Rye. 9. Chwyl Rye. 10. Chwyt Rye. 11. Chwyt

karabinem ,na karabinem ,na karabinem ,na
ramit:;" (tempo ramit:;" (tempo i·amit:;" (.tempo
drugie) trzec;e) ezwarte)

T e m p o t r z e e i e. P raw(\ r~kC\ obraea karabin

j~zykiem spustowym do eiala i podnosi karabin tak
wysoko, aby wsun(\c go na lewe rami~. Lewq r~k&
chwyta kolb~ w ten spos6b,. aby koniee trzewika kol-
by leial mi~qzy kciukiem a palcem wskazuj(\eym,
a dlon i konce palc6w p.rzylegaly do plaskiej ez~sci
Rye. 6: Chwyt Ry~.7. Karabin Rye. 8. Chwyt kolby.
karabinem ,do w polozeniu karal:5inem ,na
nogi" z potoze- ,przez pleey" ramit:" (tempo T e m p o e z w .a r t e. Prawa r~ka wraca najkr6t-
nia ,na J>as" pierwsze) SZC\ drogq do poloienia w postawie zasadniezej
(tempo drugie) (rye. ·n).
22 23
 Karabin lezy na ramieniu r6wnolegle do rz~du gu-
zik6w, a kolba dotyka lekko lewej ladowniey. Lewa
r~ka przylega do tulowia.
,Do nogi- BRON". Na t~ komend~ zolnierz bie-
rze karabin do nogi na trzy tempa.
T e m p o p i e r w s z e. Lewq r~kq obraeajqe kol-
b~ nieeo w prawo seiqga jq do lewego uda na eal&
dlugosc wycia,gni~tej lewej r~ki. Prawa, r~ka, zgi~tq
w przegubie ehwyta karabin na wysokosei barku od-
ehylaja,e lokiec lekko w dol (rye. 12).
T em p o drug i e. Prawa. r~kq przet'iosi p6lko-
lem karabin w polozeniu pionowym dd' prawego bo-
ku, obraeaja.e go nieeo na zewnqtrz tak, aby kolb<i
wyezuwac maly palee u prawej nogi, zas lewa reka
' legle do boeznej kraw~dzi eelownika, znajdowal si~
Rye. 12. Chwyt karabincm Rye. 13. Chwyt karabinem
,.do nogi" z polozenia ,na ra- ,.do nogi" z polo:i:enia ,na ra-
mi~" , (tempo pierwsze) mi~" (tempo drugie)
24
wraea szybko do polozenia w postawie zasadniezej
(rys. 13).
T e m p o t r z e e i e. Prawq r~ka, przystawia kara-
bin kolbq do prawej stopy w polozenie takie, jak
w postawie zasadniezej, zsuwaja,e r~k~ po karabinie
az do wyprostowania jej. .
25. ,Prezentuj- BRON". Na t~ komend~ zolnierz
bierze karabin z ramienia na dwa tempa.
T e·m p o pier w s z e. Lewa, r~ka, skrE:ea karabin
w prawo i seia,ga go przed lewa. polow~ eiala. Jedno-
ezesnie prawa, r~ka. ehwyta karabin za szyjkE: kolby;
keiuk od strony eiala (rye. 14). ·
T e m p o d r u g i e. Lewa. r~ka. ehwyta karabin za
loze tak, aby koniee keiuka, wycia.gni~tego r6wno-
na r6wnej wysokosei z g6rna, jego kraw~dzia, i razem
z prawa, r~ka, skr~ea karabin j~zykiem spustowym
w prz6d, jednoezesnie obiema rf:kami seia,ga karabin
na eala, dlugosc prawej r~ki , przenosza.c go przed sro-
dek ciala. Keiuk prawej rE:ki, trzymaja.eej szyjke kol-
by, znajduje si~ pod kurkiem, a pozostale palce
zwarte i wyprostowane tuz pod kablctkiem. Lewa re-
ka zgi~ta prawie pod ka,tem prostym (rye. 15).
,Na rami~ - BRON". Na te komendf: zolnierz
bierze karabin na ramiE: na trzy tempa.
Tempo pier w s z e. Lewa, r~ka, skrE:ea karabin
jE:zykiem spustowym w lewo, a jednoe?esnie prawa,
r~kq ehwyta komor~ zamkowa, tak, ze keiuk lezy
wyprostowany wzdluz loza.
Temp o d rug i e. Skr~eaja,e karabin j~zykiem
spustowym do eiala podnosi go prawa, r~kq tak wy-
soko, aby wsuna,c gp ria lewe rami~, lewa, r~k<i
ehwyta kolb~ w ten spos6b, aby koniee trzewika
kolby lezal miE:dzy keiukiem a palcem wskazuja.-
eym, a dlon i konee pale6w przylegaly do plaskiej
ez~sci kolby.
25
 . TemPo t r z ~ c i_e. Prawa r~ka najkr6tszq, dro-
gq, wraca do polozema w postawie zasadniczej.
26: ,Za s~yjk~ - B_ROJ.IJ". Na t~ komend~ z~lnierz
~nos1 kara?m od nog1 pray.rq, r~k'l pionowo do gory
1 chwyta g~ lewq, r~kq tuz , pod prawq. Prawq, r~k~'
ch~yta. szyJk~ kolby od strony rq,czki zamkowej
obeJmUJqc szyjk~ kciukiem z przodu, a pozostal:vnii
I wej nogi, po czym cofajq,c lewq, nog~ przystawia jq,
,Do nogi - BROIV". Na t~ komend~ zolnierz
chwyta karabin lewq, r~kq, za nakladk~, nast~pnie
prawq r~k~ przenosi nad lewq, i stawia karabin przy
nodze opuszczajq,c jednoczesnie lewq, r~k~.
27 . ,Pol6z - BROIV". Na t~ komend~ zolnierz
z broniq u nogi wykonuje" lewq, nogq, wykrok
w prz6d i kladzie broil na ziemi rq,czkq, zamkowq
w d6l, trzewikiem kolby tuz przy czubku buta pra-
do prawej.
,Za - BROJ.IJ". Na t~ komend~ zolnierz wykonu-
je wykrok lewq nogq, podnosi prawq, r~kq, broil z zie-
mi, po czym cofajq,c lewq nog~ przystawia jq, do
prawej.
28 . Przed komendami nakazujq,cymi chwyt ,na
rami~" lub ,t>rezentuj" zolnierz na komend~ ,Bagnet
na - BRON" naklada ·bagnet b~dq,c w postawie
swobodnej. Bagnet sklada si~ na komend~ ,Bagnet
- ZDEJM".

Chwyty pistoletem maszynowym ~ ,

29. Pistolet maszynowy ria pasie zolnierz trzyma

lufq, do dolu, z wyj'ltkieni pm Kalasznikowa z kol-
bq, drewnianq,, kt6ry trzyma luf'l do gory; zasady
ulozenia cz~sci ciala jak przy chwytach karabinem.
30. ,Przez plecy ._ BROIV". Na: zapowiedz tej ko-
mendy zolnierz przyjmuje postaw~ zasadniczq,, na
Rye. 14. Chwyt Rye. 15. Chwyt Rye. 16. Chwyt haslo - spoczywa, zdejmuje pm z polozenia ,na
karabinem karabinem karab1nem ,za pas" i zaklada go w spos6b najdogodniejszy, lecz
prezentuj" ,prezentuj"
(te~po phirw- szyjk~" energicznie przez plecy na lewe rami~, wylotem lu-
(tempo drugie)
sze) fy do dolu, a pm kalasznikowa - do gory (rye. 17).
,Na pas - BROJ.IJ". Na zapowiedz tej komendy
palcami od tylu przenosi karabin do prawego zolnierz przyjmuj,e postaw~ zasadniczq,, na haslo -
~oku op~~z?~ajqc je~noczesnie lewq, r~k~ i trzyma spoczywa, zdejmuje pm w spos6b najdogodniejszy,
go przyc1sm~ty do bwdra i ramienia (rye. 16) .. lecz energic;znie i zaklada ,na pas".
26 27
 31. ,P:zez_ szyj~ - . BRC?N". Na zapowiedz tej ko-
mendy zolmerz. przyJmUJe postaw~ zasadnicza., na
haslo - spoczywa, zdejmuje pm z polozenia ,na
a . b c
Rye. 17. Chwyt pm ,przez plecy":
a - pm z kolbq drewnianq; b - pm z kolb<t sktadanq;
c - pm~
. pas" ~ za~lada g_o ~ spos6b najdogodniejszy, lecz
energlCzme na :t:ner~, wyl?tem lufy w lewo w g6r~,
prawa. ~~k~ obeJmUJe szyJk~ loza pm (z kolba. skla-
dana. UJmuJe za r~kojesc) (rye .. 18).
U wag a: Ch~ ?m .,przez szyj~" wykonuje si~ ty1ko do
przys1~g1 .
. ,~a pas -: Bf!-ON". Na zapowiedz .tej komendy
zolmerz przyJmUJe postaw~ zasadnicza., na haslo -
28
spoczywa, zdejmuje pm w spos6b najdogodniejszy,
lecz energicznie i bierze w polozenie ,na pas".
32. ,Pol6:i - BRON". Na t~ komend~ zolnierz
zdejmuje pm z ramienia chwytajqc go prawa. r~ka.
Rye. 18. Chwyt pm .,przez szyj~"
pomzeJ podstawy muszki, pozostale czynnosci wy-
konuje jak z karabinem.
~Kladzenie pm Kalasznikowa z kolba, drewniana.
odbywa si~ z ta. r6znica., ze lewq r~ka. zolnierz chwy-
ta za· szyjk~ i trzymaja.c prawa. r~ka. nadal za pas
zdejmuje bron z ramienia i kladzie przy prawej no-
dze .. Podnosza.c pm, r~kami chwyta za to samo miej-
sce co przy kladzeniu i zaklada go na pas. ·
,Za- BRON". Na t~ komend~ zolnierz wykonuje
wykrok lewa. noga., chwyta pm lewq r~ka. ponizej
podstawy muszki, a prawa. za pas przy tylnym strze-
29

mieniu, nast~pnie bierze w polozenie ,na pas" i co-
fajq,c lewq, nog~ przystawia j(! do prawej.
Chwyty r~cznym karabinem maszynowym
33. ,Na pas - BROJIJ" i ,Do nogi - BROJIJ". Te
komendy zolnierz wykonuje jak karabinem.
34. ,Pol6z - BROJIJ". Nat~ komend~ zolnierz po-
st~puje jak z karabinem z tq r6znicq,, ze rkm nie
kladzie, lecz stawia na n6zki.
Torby (skrzynki) z magazynkami do rkm uklada
si~ z prawej strony karabina przy kolbie.
Chwyty r~cznym granatnikiem przeciwpancem·u m
35. R~czny granatnik przeciwpancerny zolnierz
trzyma na pasie urzqdzeniem uderzeniowo-spusto-
wym do g6ry, ·r~kojesciq, w prawo; ulozenie cz~sci
ciala jak przy chwytach karabinem.
36. ,Przez plecy - BROJIJ". Na zapowi.e dz tej ko-
mendy zolnierz przyjmuje postaw~ zasadniczq,, na
haslo - spoczywa, zdejmuje granatnik z polozenia
,na pas" i zaklada go w spos6b najdogodniejszy, lecz
energicznie na plecy przez lewe rami~ , urzq,dzeniem
uderzeniowo-spustowym do g6ry.
,Na pas - BROJIJ". Na zapowiedz tej komendy
zolnierz przyjmuje postaw~ zasadniczq, na haslo -
spoczywa, zdejmuje granatnik w spos6b najdogod-
niejszy, lecz energicznie i wklada go ,na pas".
37. ,Pol6z - BROIV". Na t~ komend~ zolnierz
zdejmuje granatnik z ramienia, chwyta go prawq,
r~kq, za dolnq, cz~sc drewnianych oslon i pozostale
czynnosci w ykonuje j ak z karabinem.
,Za - BROJIJ". Na t~ komend~ zolnierz wyko-
nuje wykrok lewq, nogq,·, chwyta granatnik lewq, r~­
kq, za dolnq, cz~sc drewnianych oslon, a prawq, za pas
30
przy tylnym strzemieniu, nast~pnie bierze w po-
lozenie ,na pas" i cofajqc lewa. nog~ przystawia jq
do prawej . .
Chwyty szablOt
38. Dobycie szabli przez dow6dc~ calosci jest z?-a-
kiem do wydobycia szabel przez podleglych mu Clo-
w6dc6w. ' b.
Chwyty szablq, odpowiadajq, chwytom kara ma.
Wykonuja. je wszyscy posiadaja.c~ ?zable, k!6~zy sto-
jq, w szyku oddzialu, jednakowo 1 Jednoczesme z da-
nym oddzialem (pododdzialen;t)· . · •
W p o s t a w i e z a s a d n 1 c z ~ J z sz~b!~ u nog~
prawa r~ka obejrriuje calq, dloma. r~koJe~c szabh
w kablq,ku, kciukiem od strony u~a (ran;tl~ opusz~
' czone). Szabla jest opuszczona Vf dol~ komec .gl?wn.
oddalony od ziemi na szerokosc. d':"och dl?m, ]elce
szabli przy szwie spodni. Poloze.me szabh prosto-
padle do linii frontu, a ostrze zwr<;>eo~e na zewnq,trz.
Lewa r~ka przytrzymuje pochw~; kcmk do przodu,
pozostale palce opr6cz wsk.azuj~cego zwarte. na po-
chwie, lekko zgi~te podtrzymuJa. pochw~ od tyl~.
Tak samo trzyma si~ pochw~ w postaw1e zasadm-
czej, gdy jest w niej szabla. .
w p o s t a w i e s w o b o d n e J trzymanie doby-
tej szabli jest dowolne. . .
W postawie z szablq, na ram1en1u
szabl~ trzyma si~ prawa. r~ka., przy cz;ym palec w~ka:
- zuja,cy i sreqni wyprostowane obeJmUJq .r~ko)esc
w kabla,ku od przodu, kciuk od tylu z l~we) strony;
pozostale palce ':"yprost?wa;ne z praweJ,, stron;v: ~~
metalowej opraw1e r~koJesc~. ~ylna c.z~sc r~ko]eScl
znajduje si~ mi~dzy przedluzemem k~mka a P8:lce~
wskazuj,cym. Rami~ jak . w pos.tawle za~admcze],
kciuk , przy szwie spodm. Grzb1et glowm oparty
• 31
 o szew wszycia r~kawa. Lewa rE}ka jak w postawie
zasadniczej z szablCl u nogi.
P o d c z a s m a r s z u z ·s z a b 1 C\ n a r a m i e-
n i u - na ,bacznosc" prawa rE}ka nie porusza si~,
kciuk przy szwie spodni, grzbiet glowni oparty
o szew wszycia rE}kawa. Podczas marszu z szablC\ na
ramieni:u na ,spocznij" prawa r~ka trzyma w calej
dloni r~kojesc, zwr6conC\ do ciala. Kciuk obejmuje
kabl(lk od strony ciala. R~ka porusza si~ umiarko-
wanie w takt marszu. · czone na szesc krok6w przed przelozonym. Poszcze-
Podczas marszu z szablq na ramieniu lub w po-
chwie lewa rE}ka trzyma pochwE} calC\ dloniq, przy
··czym kciuk znajduje siE: od przodu, a pozostale pal-
ce zwarte - od tylu; konce palc6w schodZC\ si~
z kciukiem od strony uda. Pochw.a wygi~ciem do
przodu, koncem podniesiona w prz6d, tak aby piE}tka
jej znajdowala siE: na szerokosc dw6ch dloni nad
ziemi(l.
P r z e j s c i e z p o s t a w y z s z a b 1 C\ u n o-
gi do postawy z szablCl na ramieniu
i odwrotnie wykonuje siE} jednym ruchem po naj-
kr6tszej drodze.
39. S a l u tow an i e wykonuje si~ z postawy
z broniq na ramieniu na trzy tempa. ·
Tempo pier w s z e. Przeniesc szybkim ruchem
szablE: z ramienia przed srodek twarzy tak wysoko,
aby jelce znalazly si~ na wysokosci brady, glownia
pionowo plazem do twarzy, ostrzem w lewo; oddalo-
na od niej na szexokosc dloni. W czasie wykonywa-
nia ruchu. calC\ dloniCl chwycic r~kojesc, ujmuj(lc j(l
od tylu pozostalymi palcami od strony kabl(lka.
T em p o drug i e. Wytrzymac jedno tempo.
T e m p o t r z e c i e. Opuscic szabl~ szybkim ru-
chem po najkr6tszej drodze do postawy ,do nogi"
skr~cajqc jC\ w czasie ruchu ostrzem w prawo.
32
Powr6t do postawy po salu towaniu wykonuje siE}
r6wniez na trzy tempa.
· T e mp o pie-r w s z e. Podniesc szabl~ po naj-
kr6tszej drodze przed srodek twarzy w polozenie jak
przy salutowaniu.
Tempo drug i e. Wytrzymac jedno tempo.
Tempo t r z e c i e. Opuscic szablE: po najkr6t-
szej drodze do postawy ,na rami~".
S a 1 u tow a n i e w m a r s z u musi bye ukon-
g6lne tempa wykonuje si~ w takt marszu. Saluto-
wanie rozpoczyna si~ na dziewi~c krok6w przed
przelozonym, pierwsze tempo przy stawianiu lewej
nogi, postawienie prawej nogi przetrzymuje jako
drugie tempo, trzecie tempo zn6w na lewq n<;>g~
z jednoczesnym zwrotem glowy w kierunku prze-
lozonego.
. Powr6t do postawy po salutowaniu rozpoczyna si~
jeden krok za przelozonym; wykonuje si~ r6wniez
w trzech tempach.
Salutowanie szablq wykonujq tylko oficerowie wy-
st~puj(lcy przed frontem oddzialu (pododdzialu)
i podajqcy komendy; oficerowje i podoficerowie
z szablami, b~dC\CY w szyku oddajq honory w miej-
scu przez prezentowanie szablq i :;o;wrot glowy, wy-
konywane jednoczesnie ze swym oddzialem (podod-
dzialem); w marszu przez zwrot glowy.
40. P r e z e n t o w a n i e wykonujq oficerowie
<;>raz podoficerowie, nie uprawnieni postanowieniem
p6przedniego punktu do salutowania szablC\, na ko-
mend~ , P-rezentuj - BRON" wydanq calemu pod-
oddzialowi (oddzialowi).
Na komend~ ,Prezentuj- BRON" nalezy wykonac
pierwsze tempo salutowania wedlug poprzedniego
punktu i zatrzymac szabl~ w tym polozeniu, gg-
p6ki nie padnie komenda 11 Na rami~- BRO~", kt6-
3- Regulamin musztry 33
r(\ nalezy wykonac jak trzecie tempo powrotu do po-
stawy po salutowaniu.
--
Czynnosci z broni~
41. ,Do - P RZYSII}Gl". Na t~ komend~ zolnierz
uzbrojony w karabin praw(\ r~k<\ stawia karabin
z nalozonym bagnetem, kolb<\ przy wewn~trznej stro-
nie prawej stopy, j~zykiem spustowym w prz6d, po-
chyla go w lewo i opiera na lewym przedramieniu
w o~olicy stawu lokciowego. Prawq rE:)cq zdejmuje
czapk~ i kladzie j<\ na zgi~tym przedramieniu lewej
r~ki chwytaj(\c za daszek od dolu. Czapka ulozona
('
(rye. 19). W szyku odst~p mi~dzy zolnierzami powi-
nien wynosic p6l kroku.
,Po - PRZYSII}DZE". Na t~ komend~· zolnierz
wykonuje czynnosci w kolejnosci odwrotnej niz na
poprzedni<\ komend~·. .
Zolnierz uzbrojony w rkm post~puje- jak z kara-
binem. .
Zolnierz uzbrojony w pm trzyma broil w p.oloze-
niu ,przez szyj~", rgppanc - ,przez plecy", a pozo-
stale czynnosci wykonuje jak z karabinem.
Helmu nie zdejmuje si~ .

Rye. 19. Zolnierz w postawie ,.do przysi~gi"

jest orzelldem do przodu, denkiem do g6ry. Nast~p­

nie podnosi praw(\ r~k~ do przysi~gi w nast~puj(\cy
spos6b: przedrami~ pionowo do g6ry, dlon na wyso-
kosci oczu zwr6cona w kierunku frontu tak jak do
salutowania, reszta ciala w postawie zasadniczej Rye. 20. Salwa honorowa

34 35
 42. ,Do salwy hon01·owej, t1·zema - LADUJ". Na
t~ komend~ zolnierz przyjmuje postaw~ strzeleck(\
stoj(\c, laduje broil skierowuj(\c luf~ w g6r~, po za-
ladowaniu trzyma bron w obu r~kach nie zmienia-
j(\c jej polozenia. N ast~pnie na komend~ ,SALW }\''
stawia karabin (pm) na prawe rami~ (rye. 20). Na
komend~ ,OGNI4" oddaje strzal, zdejmuje broil
z ramienia i przeladowuje. Nast~pne salwy wykonu-
je si~ r6wniez na komend~ ,SALW }\" i ,OGNIA"
i w taki sam spos'6b jak pierwsz(\. Jezeli broni nie
tTzeba f~Cznie przeladowywaC, zolnierz po oddaniu
pierwszego strzalu nie zdejmuje jej z ramienia; ko-
mendy w tym wypadku nie ulegaj(\ zmianie. Po osta-
tniej salwie nalezy rozladowac i przejrzec broil.
43., ,Oporzqdzenie - ZDEJM". Na t~ komend~
zolnierz staje w postawie najdogodniejszej, zdejmuje
plecak, stawia go przed sob<\ cz~sci<t przylega]C!CG\ do
plec6w do siebie i opiera go na menazce. Mask~ prze-
..
Rye. 21. Zlozone oporz!\dzenie i broil
36
ciwgazow(\ stawia z lewej strony plecaka. Nast~pnie
zdejmuje pas i uklada mi~dzy plecakiem a swoimi
nogami tak, aby wszystko to, co znajduje si~ na pa-
sie, lezalo na lopatce zwr6conej trzonkiem w lewo.
Jezeli opr6cz tego rna jeszcze inne oporzqdzenie,
sklada je przed plecakiem (rye. 21). Po wykonaniu
tych czynnosci przyjmuje postaw~ swobodnq.
Mozna r6wniez zarz<tdzic tylko cz~sciowe zdj~cie
oporz<tdzenia, np. ,Plecak - ZDEJM".
Przed podaniem komendy do zdj~cia oporzqdze-
nia nalezy podac komend~ .do polozenia broni.
,Oporzqdzenie- WLOZ". Na t~ komend~ zolnierz
wykonuje wszystkie czynnosci w odwrotnej kolejnos-
ci niz przy zdejmowaniu.
Chwyty sztandarem
44. W p o s t a w i e z a s a d n i c z e j ze sztanda-
rem u nogi sztandarowy trzyma sztandar postawiony
na trzewiku drzewca przy prawej nodze na wyso-
ko5ci czubka buta. Drzewce przytrzymuje prawq
r~kC\ powyzej pasa gl6wnego, lokiec prawej r~ki
lekko przycisni~ty do ciala.
W p o s t a w i e s w o b o d n e j sztandar pozosta-
je przy prawej nodze. ·
45. Gdy oddzial wykonuje ,na rami~ broil", sztan-
darowy kladzie drzewce prawq r~kq (pomagajqc so-
hie lewq) na prawe rami~ i trzyma je pod k<ttem
135° do poziomu ziemi. Plachta sztandaru musi bye
oddalona przynajmniej na szerokosc dloni od bark6w
sztandarowego.
Gdy oddzial wykonuje chwyt ,do nogi broil",
sztandarowy przenosi sztandar praw<t r~k<t (pomaga-
jqc sobie lewq) do postawy u nogi. .
46. Na komend~ ,Prezentuj - BROlV" sztandaro-
wy przenosi sztandar z ramienia w polozenie piono-
we przy prawym ramieniu; prawq r~k<t opuszczon<t
37

na cal<:i dlugosc obejmuje trzewik, lewq przytrzymuje
drzewce na wysokosci barku. W tym polozeniu
pozostaje sztandar dop9ty, dop6ki nie padnie komen-
d~ ,Na rami~- BRON", po kt6rej przenosi sztandar
w polozenie ,na rami~". . r~k<:i swego poprzednika w plecy. Na ten znak zol-
47. Sa 1 u tow ani e w miejscu wykonuje sztan-
dar<>wy z postawy ,Prezentuj- BROZV". Gdy odbie-
rajqcy honory zblizy si~ na 6 krok6w, sztandarowy
wykonujqc zwrot w prawo w skos pochyla sztandar
obi~ma r~kami w prz6d o 45°. W tej postawie pozo-
staJe tak dlugo, az odbier:ajqcy honory minie sztan-
dar o 1 krok, po czym bez komendy przenosi sztan-
·dar z powrotem do postawy prezentowania.
W marszu podczas defilady salutowanie ndbywa
si~ przez opuszczenie sztandaru z postawy na ramie- .
niu w taki sam sp<>s6b, jak podczas salutowania
w miejscu. Sztandarowy pochyla sztandar na 6 kro-
k6w przed przelozonym, a bierze go na rami~ bez
spe~jalnej komendy po mini~ciu go o 1 krok.
Zachowanie si~ iolnierza w szyk~
48: Jez~li p_rzelozony lul;> starszy przechodzi przed
s~yk1em_, ~olmerze, obok kt6rych przechodzi, powin-
m pr~~J."iC postaw~
zasadniczq, a po jego przejsdu
pov:roc1~ d~ postawy swobodnej. Podczas rozmowy
- z mm, . zolmerz b~dqcy w szyku i zolnierze stojqcy
obok mego przyjmujq postaw~ zasadniczq.
49. Zolnierz wywolany z jakiegokolwiek szyku, np.
,Szeregowiec Jankowski", przyjmuje postaw~ zasad-
niczq i odpowiada glosno ,Jestem", a. na komend~
,WYST}\P" - wykonuje trzy szybkie kroki
w prz6d i przyjmuje postaw~ zasadniczq frontem jak
pododdziat
Zolnierz nie wywolany po nazwisku, lecz wskaza-
ny, zamiast slowa ,jestem" podaje swoj stopien woj-
skowy i nazwisko.
38
,
Zolnierz z drugiego szeregu wyst~puje 5 krok6w
W przod (wykonUjqC dwa kroki do wyso~osci pierw-
szego szeregu) przez luk~, kt6rq robi mu jego po-
przednik. W tym celu wywolany dotyka lekko lewq
nierz pierwszego szeregu wykopuje prawq nogq krok
w prawo w skos dostawiajqc do niej lewq no~~; po
przejsciu wywolanego wraca na swoje miejsce wyko-
nujqc lewq nogq krok w skos do tylu. Zolnierz z trze-
ciego szeregu post~puje tak jak z drugiego, z tym ze
poprzednik w drugim szeregu po dotkni~ciu go w le-
we rami~ dotyka swego poprzednikq w pierwszym
szeregu i wy:st~puje w prawo w skos w luk~ mi~dzy
pierwszym a drugim szeregiem jednoczesnie ze swym
popriednikiem z pierwszego szeregu, zolnierz' z trze-
ciego szeregu wyst~puje 7 krok6w (wykonujqc czte-
ry kroki do wysokosci pierwszego szeregu). Tak samo
zachowuje si~ poprzednik przy powrocie zaplecznika
na miejsce. Skrzydlowy drug~ego (trzeciego) szeregu
wyst~puje obchodzqc skrzydlo z lewej (prawej)
strony.
W luk~ powstalq ws:kutek wystqpienia Z"olnierza
z pierwszego szeregu wst~puje natychmiast jego za-
plecznik wykonujqc jeden krok do przodu. Przy w.y-
stqpieniu zolnierza z drugiego szeregu zaplecznik
z trzeciego szeregu nie wst~puje na jego miejsce.
Zolnierz wywolany z kolumny wyst~puje na pra-
Wq stron~ kolumny · lub na stron~ wskazanq przez
dow6dc~, przechodzqc poza plecami zolnierzy swoje-
go szeregu i staje w postawie zasadniczej na jego
wysokosci, w odst~pie jednego kroku.
·• Na komend~ , W$T }\P" zolnierz wykonuje zwrot
w kierunku, w ktorym rna odejsc, wraca szybkim
krokiem na swoje miejsce w szyku, staje, wykonuje
zwrot do frontu pododdzialu i przyjmuje postaw~
jak pododdzial. Zaplecznik na t~ komend~ wraca na
39
 swoje mteJsce wykonujq,c jeden krok do tylu bez Oddawanie honorow
zwrotu.
50. Zolnierz wywolany z jakiegokolwi~k szyku na . 53. Salutowanie wykonuje zolnierz w postawie
komend~ ,DO MNIE" lub na rozkaz, np. ,Do oby- zasadniczej. Szybko zwraca glow~ w kierunku przelo-
wa_tela kpt. Mrozowskiego" podq,za szybkim krokiem zonego (starszego) patrzq,c mu w oczy, jednoczesnie
naJkr6tsz~ drogq, _do wzywajq,cego, zatrzymuje si~ podnosi kr6tkim ruchem do daszka czapki prawGt
trzy k rokt przed mm w postawie zasadniczej, oddaje r~k~ ulozonq, tak, aby palec wskazujq,cy i sredni
h?no~y i melduje si~, na przyklad ,Obywatelu ka- byly wyprostowane i zlq,czone, pozostale zas palce
pttante, szeregowiec Kowalski melduje si~ na rozkaz". zlozone na ·dloni i przycisni~te kciukiem.
Na komen_d~ ,WST.f!P" oddaje honory, wykonuje Zewn~trzna strona pierwszego czronu palca wska-
zwrot w potrzebnym kierunku i szybkim krokiem zujq,cego przylozona do brzegu daszka nad prawym
wraca najkr6tszq, drogq, na swoje miejsce w szyku kq,tem prawego oka, dlon zwr6cona ku przodowi, lo-
albo post~puje odpowiednio do otrzymanego rozkazu. kiec skierowany w dol i na prawo w skos (rye. 22).
W. ~a.rs~u podct:odzi d~ przelozonego z lewej stro- Po salutowaniu zolnierz opuszcza kr6tkim ruchem
ny 1 Jezeh przelozony me zatrzyma si~, maszeruje r~k~ w d6l z jednoczesnym zwrotem glowy na
obok niego p6l kroku z tylu i po oddaniu honor6w wprost.
melduje si~ w marszu.
51._ ~rzy wywolywaniu zolnierza z .broniq, z szyku
w mteJscu lub w marszu obowiq,zujq, zasady jak bez
broni, z tym ze zolnierz przed wystq,pieniem z szy-
ku_ bi7rze bron do nogi, jezeli trzyma j q, na ramieniu,
a Jesh trzyma w inn~m polozeniu, nie zdejmuje jej,
po czym wyst~pu1e na przepisowq, odleglosc.
~aj q,c bron w polozeniu ,przez plecy" honory od-
daJe przez salutowanie. P o wstq,pieniu zolnierz bie-
rze bron w takie polozenie (jezeli je uprzednio zmie-
nil), w jakim jet trzyma pododdzial.
. _Z?lnierz chcq,cy wystq,pic z szyku z wlasnej
ln1CJatywy post~puje tak samo jak wywolany.
52. ?olnierz z~ejm1;1je czapk~ prawq, r~kq, i prze-
klada JC!: do leweJ, ktorq, swobodnie opuszcza na calq,
dlugosc trzymajq,c czapk~ podszewkct do siebie orzel-
~iem i d8:szkiem do przodu. Furazerk~, p~l6wk~
1 czapk~ ZlffiOWq zolnierz trzyma z{ozonq, podszewkq,
do w ewnq,trz, denkiem do g6ry; kciuk wyciaani~ty
wzdluz czapki. ·"' · Rye 22. Salutowan ie w miejscu

40 41
 W marszu lewa r~ka pozostaje przez czas sa1uto-
wania nieruchomo, przylozona lekko nasadq dloni
i km'lcami palc6w do spodni - srodkowy palec pr~y
szwie.
Przyj~cie postawy i ruchy r~ki do salutowania
zolnierz konczy na pi~c krok6w przed przelozonym
(starszym), a powr6t do poprzedniej postawy rozpo-
czyna jede? krok za nim. Przy salutowaniu w miej-
scu przelozonemu (starszemu) stojqcemu r6wniez
~ miejscu (np. przy meldowaniu si~) przytrzymuje
Sl~ r~k~ przy nakryciu glowy jednq sekund~, nato-
miast przy wyprzedzaniu rozpoczyna si~ salutowanie
po zr6wnaniu si~ z przelozonym (starszym), a kon-
czy - po wyprzedzeniu go 2 kroki.
Gdy zolnierz rna inne nakrycie glowy, np. helm,
furazerk~, przyklada r~k~ do salutowania tak samo
jak przy salutowaniu w czapce. Zolnierz oddajqcy
honory bez nakrycia glowy przyjmuje postaw~ za-
sadniczq i zwraca szybkim ruchem glow~ w ki(;lrun-
ku przelozonego (starszego) trzymajqc obte r~ce
w postawie zac;a-:lniczej; zachowuje si~ poza tym tak
samo jak przy salutowaniu. Oficerowie w tych wy-
padkach oddajq honory przez sklon glowy majqc tu-
l6w wyprostowany. · piersiq, do kolana, jednoczesme op1era o z1enu~· dlon
· Zolnierz stojqcy w miejscu z broniq na ramieniu,
na pasie, przy nodze, za szyjk~ (z wyjqtkiem przez
plec~) d~a oddania honor6w przyjmuJe postaw~ za-
sadmczq frontem do przelo,Zonego (starszego) nie
zmieniajqc polozenia broni i wykonuje zwrot glowy
w jego kierunku, poza tym zachowuje si~ tak samo, ·
jak przy oddawaniu honor6w bez nakrycia glowy.
W marszu zolnierz z broniq, bez wzgl~dy. na to,
w jakim polozeniu przewidzianym regulaminem trzy-
ma jq (z wyjqtkiem przez plecy), dla oddania hono-
r6w, nie zmieniajqc polozenia broni, zwraca glow~
w kierunku przelo:ioneg0 (starszego) w odleglosci
42
i na przeciqg czasu jak przy salutowaniu, poruszajqc
wolnq r~kq,. Zolnierz z broniq przez plecy oddaje ho-
nory - zar6wno w miejscu, jak i w marszu - przez
salutowanie. '
54. W wypadkach gdy przed oddaniem honor6w
nalezy wykonac frontowanie, zolnierz frontUjqC W le-
WO wykonuje ostatni krok prawq nogq z r6wnoczes-
nym zwrotem w lewo, przyciqga lewa. nog~ do pra-
wej, staje w postawie zasadniczej i oddaje honory.
Odchodzq,c wykonuje zwrot w prawo i nie dociq,ga-
ja.c lewej nogi do prawej wykonuje niq, od razu
pierwszy krok. . . .
Frontujqc w prawo, zwroty wykonuJe . odwrotme.
.
Padanie, skoki .i czolganie si~
55. Pad ani e wykonuje si~ na komend~ ,PAD-
NIJ''. Na t~ komend~ zolnierz stojq,cy w miejscu wy-
konuje zwrot w prawo w s.kos, wystawiajq,c jedno-
czesnie prawa. nog~ o pol kroku w prz6d, szybko
opuszcza si~ na lewe kolimo, po czym, opierajqc si~
na lewej r~e, kladzie si~ na ziemi. .
Zolnierz biegnq,cy (maszerujq,cy) wykonuje wykrok
prawq nogq, w prz6d i niec~ ~ pra:wo, poc~yl<l: tul6~
lewej r~ki palcami w poblizu prawej stopy, po czym
opierajq,c si~ kolejno na lewej r~ce i udzie lewej no-
gi kladzie si~ na lewy bok i lokiec lew~j r~ld, nast~p­
nie wyprostowujqC prawq, nog~ kladz1e s1~ na brzu-
chu. Powstawanie wykonuje si~ na komend~ ,PO-
WSTAN". Na t~ komend~ :iolnierz podciqga r~ce na
wysokosc piersi z jednoczesnym zlqczeniem n6g,
unosi si~ na r~kach i wysuwajqC zgi~t"i prawq nog~
powstaje, a przyciq,gajqc lewq nog~ do prawej pr.zyj-
muje postaw~ zasadniczq. .
Padanie z broniq, u nogi zolnierz wykonuje Jak bez
broni, z tym ze broil kladzie wzdluz ciala, cz~scia.
43
wyloto~q ~a przedramieniu zgi~tej lewej r~ki, przy-
trzymuJqc Jq prawq r~kq powyzej punktu ci~zkosci
(r.yc. 23).; zolnierz z broniq w biegu wykonuje pacta-
me. tak Jak bez ~roni, z tym ze bron trzyma w pra-
weJ r~ce wylotem lufy w g6r~ i skosnie w lewo
w prz6d.
cokolwiek w bok. Jezeli wyznaczone rmeJSCe jest za
daleko, aby je osiqgna.c jednym skokiem, ~ol~ierz .z~­
trzymuje si~ padajqc w obra,nych p~zez s1eb1e _ml~J­
scach. Podczas skoku bron nalezy trzymac Jak
w czasie biegu. ·
57. C z olga n i e si~ mozna wykonywac:
- pelzaniem;
- na czworakach;
- bokiem.

Rye. 23. ,Padnij" z bronil:l

Powstawanie z broni~ zolnierz wykonuje . jak bez

bron~, z tym ze trzymajqc bron w prawej r~ce opie-
ra s1~ zewn~trznq stronq kisci tej r~ki zwracajq_c
uwag~, aby wylot lufy byl skierowany do gory
(rye. 24a i 24b). ·
. .fez~li zol~ierz rna bron ,na pasie" lub ,przez szy-
J~ , b1erze . J<l uprzednio do prawej r~ki. Z broniCl
,przez plecy" zolnierz post~puje zaleznie od poloze-
nia (pada z broniq ,przez plecy" lub uprzednio bie-
rze ja, do prawej r~ki).
u.w ~ g a: Poszczeg6lne czynnosci sklada'jqce si~ na pa-
~ame 1 powstawanie powinny bye wykonywane plynnie
1 szybko. Broil nalezy chronic przed uderzeniem i zanie-
c<zyszczeniem. •
56. S k o k wykonuje si~ na komend~, na przy-
klad ,Skokami na wysokosc lasu (skok do rowu) -
N_APRZOD:'· Na zapowiedz komendy zolnierz zabez- b
piecza bron, wybiera drog~, na haslo NAPRZOD"
0 0 ,,
Rye. 24. ,Powstan" z bronict: . . .
energ1czme po~s~aje, schylony szybko przebiega do a - podciqganie r(\k i trzymanie k~r3:bina; b.- umes1eme
wskazanego mleJSCa, tam pada i przeczolguje si~ si~ .na r~kach z wysuru~Clem nog1

44 45
 Czolganie wykonuje si~ na komend~, na przyklad
,Na wysokosc drzewa (lasu itp.) - CZOLGAJ
SI~". Na zapowiedz komendy zohlierz wybiera dro-
g~ posuwania si~, a na haslo czolga sie do wyzna-
czonego miejsca najdogodniejszym sposobem.
Czolgajqc si~ p e l z a n i e m zolnierz scisle przy-
lega do ziemi, prawq r~kq ujmuje pas przy przed-
nim strzemieniu, ukladajClC broil na przedramieniu
prawej r~ki, podciqga bokiem prawq (lewl:l) nog~ pal-
cami stopy na 2ewnqtrz wysuwajqc jednoczesnie le-
WCl {praw<l) r~k~ mozliwie jak najdalej; odbijajqc si~1
zgi~tq nogq przesuwa cialo w prz6d; podciqgajqC
drugq nog~ wysuwa drugq r~k~; w dalszym C!iqgu
posuwa si~ w ten sam spos6b.
Czolgajqc si~ na c z w o r a k a c h zolnierz kl~ka
i opiera si~ na lokciach lub na dloniach rqk, podciCl-
ga zgi~t<l prawq (lewct) nog~ pod piers z jednoczes-
nym wysuni~ciem w prz6d lewej (prawej) r~ki,
przesuwa cialo do przodu na dlugosc calkowitego
wypro9towania prawej (lewej) nogi; podcictga pod
siebie drugq nog~ zgi~tq i wysuwa drugq r~k~ do
przodu; w dalszym ciqgu posuwa si~ w ten sam
spos6b. · 60. S z y lk r o z w i n i ~ t y - sz~ zy;arty, kt6re-
CzolgajqC si~ zolnierz trzyma broil: przy opieraniu
si~ na dloniach - jak przy czolganiu pelzaniem,
przy opieraniu si~ na lokciach - w obu r~kach jak
w czas~e czolgania si~ przez podmokly teren.
Czolgajqc si~ b o k i e m zolnierz kladzie si~ na
lewym boku. Po podciqgni~ciu w prz6d lewej nogi
silnie zgi~tej w kolanie opiera si~ na przedramieniu
lewej r~ki, a praw<l nog~ opiera obcasem o ziemi~
mozliwie najblizej .ciala; prostujqc prawq nog~ prze-
suwa cialo w prz6d zmieniajqc polozenie lewej nogi,
po czym w dalszym ciqgu posuwa si~ w ten sam
sp9s6b. Broil kladzie na udzie lewej nogi i przytrzy-
muje jq prawq r~kq. · - rzC:ld;
R o z d z i a l III
MUSZTRA PODODDZIAL~W I ODDZIALOW
Szyki
58. Rozr6inia si~ nast~pujqce rod z a j e s z y-
k6w:
- zwarte (rozwini~te i marszowe); .
- rozczlonkowane.
59. S z y k z war t .y - szyk, w kt6rym J?O~od­
dzialy znajdujq si~ w. szeregach (szyk roZWlm~ty)
lub rz~dach (szyk marszowy) w usta~on¥ch. odst~­
pach i odleglosciach zachowujqc kryc1e 1 rowname
frontem w nakazanym kierunku.
go szerokosc jest wi~ksza od gl~bokosc1.
Do szJ71k6w rozwini~tych zalicza si~:
- szereg;
- dwuszereg;
- tr6jszereg;
- linia lko1umn.
61. Szyk marszowy- szyk zw~y, w ~t6-
rym pododdzial znajduje si~ w kolumme lub kllka
pododdzial6w znajduje si~ w kolumnach uszykowa-
nych jedna za drugC:l.
Do szyk6w marszowych zalicza si~:
47
 - kolumna dw6jkowa; · 1ub w6z bojowy p(>ruszajqcy si~ w nakazanym kie-
- kolumna tr6jkowa; runku, do kt6rego pozostali dos-tosOlWUjq ruch.
- !kolumna c~w6rkowa; Z am y k a j <\ c y - zol:nierz, pododdzial1 pojazd
- ko•l umna 6semikowa; 1u:b vi6z bojowy poruszajqcy si~ w tkolumnie jako
- kolumna szesnastlkowa. ostatni.
62. S z y k i r o z c z l o n k ow a n e Sq to szyki Druiyna
powstale przez zwi~kszenie odleglo5ci i odst~p6w po-
mi~dzy pododdzialami rozmieszczonymi wzdlui fron-
64. S zykiem rozwini~tym druzyny jest:
tu i w glqb. Pododdzialy przyjmujq szyki rozczlon- - szereg (rys. 1);
kowane na komend~ lUib znaJk (sygnal). - dwuszereg (r:y:s. 2).
63. Szyki skladajq si~ z nasrtwujqcych element6w:
S k f!' z y d l o - prawe i lewe zakoii.czenie szyku. 0000000
F .r o n t - kierunek szyku, w ikt6rym :iolnierze,
ppjaroy lu:b wozy bojO'We Sq zwr6cone przodem Rys. 1. Druiy.na w szeregu
(t warzami) majqc pr~we slcrzydlo z prawej strony.
0 d s t ~ p - oddalenie mi~zy :iolnierzami, pod-
oddzialami, odd3ialaini, poj·a zdami lub wwami hojo- oooo
wymi wzdluz frontu. 000
0 d l e g l o s c - oddalenie n'li~dzy zolnierzami,
pododdzialami, oddzialami, pojaroami lub wozami bo- Rys. 2. Druiyna w dwuszeregu
jO'wymi w glqb szy'ku.
S z e r o k o s c s i y ik u - odda.lenie mi~dzy sikrzy- 65. S z y k i e !Yl mars z ow y m druzyny· jest:
dlami szyku. -- rzqd (rys. 3); ·
T y l s z y k u - stJrona szylku pr.zeciwlegla do - ko1umna dw6jkowa (rys. 4).
frontu. 0 d s t ~ p pomi~dzy zolnierzami w szeregu lub
G l ~ b o k o s c s z y k u - oddalenie od czola do w dw6jkach r6wna si~ szerokosci dloni.
tylu szyku. 0 d 1 e g l o s c mi~dzy szeregami, dw6jkami albo
K o 1 u m n a - szyk, w kt6rym :iolnierze, pojaroy
1uh wozy ibojowe znajdujq si~ jeden za dxugim. Gl~­ <) •
bokosc szj"ku w kolumnie jest wi~ksza 1ub r6wna je- 0 6
0 00
go szerokosci. · 0
C z o l o k o 1 u m n y - przednia <:z~sc (poczqtek) 0 oo
k0'1u1nny. 0 00
0 go n ' k o 1u m n y - tylna cz~sc ~koniec) ko- 0
1umny. Rys. 3. Druiyna w rzE:dzie Rys. 4. Druiyna w kolum-
K i e r u n k o w y - zolnierz, pododdzial, pojazd nie dw6jkowcj

48 4 - Regulam!n musztry 49
 zolnierzami stoja,cymi w rz~dzie wyriosi 1,20 m, li-
cza,c od jednej linii obcas6w do drugiej. · na komend~ ,Pierwsza druzyna -
66. Z b i 6 r k ~ zarza,dza dow6dca w celu ustawie-
nia zolnierzy w szyku.
Na komend~ dow6dcy, np. ,Druga druzyna" lub
,BACZNOSC" zolnierze zwracaja, si~ frontem do do-
w6dcy i przyjmuja, postaw~ zasadnicza,. Nast~pnie
· dow6dca podaje zapowiedz komendy, np. ,W dwu-
szeregu" i staje w postawie zasadniczej w miejscu,
gdzie chce uszykowac pododdz~at Na haslo ,ZB~OR­
KA" zolnierze biegiem poda,zaja, do swego dowodcy,
staja, w nakazanym szyku w postawie zasadniczej,
jezeli uprzednio dow6dca nie nakazal inaczej, w tym
samym kierunku co dow6dca. Prawoskrzydlowy zol-
nierz staje obok w lewo od dow6dcy, a podczas zbi6r-
ki w kolumnie (w rz~dzie) - za nim. Z chwila, roz-
pocz~cia formowania szyku dow6dca wychocfzi przed
front s~yku na taka, odleglosc, aby m6gl g_o objC:\c
wzrokiem. Szyk powinien bye wyr6wnany i pokryty.
Dow6dca moze nakazac zbi6rk~ nie przy sobie,
. lecz w okreslonym miejscu lub kierunku, np. na
.komend~ ,Pierwsza druzyna - na dt·odze, prawe
skrzydlo (czolo} na wysoko§ci drzewa - frontem
.do lasu - w dwuszeregu (kolumnie dw6jkowej itp.)
- ZBIGRKA". Jezeli zbi6rka wykonywana jest po-
nownie, mofna podac komerid~ np. ,Pi-erwsza dru-
zyna - na poprzednim· miejscu - w dwuszeregu-
ZBIORKA". Zolnierze post~puja, jak przy wyko-
nywaniu zbi6rki przy dow6dcy, z tym ze ustawiaja,
si~ w nakazanyl]l miejscu.
W celu sformowania kolumny w marszu np. na
komend~ ,Piet·wsza dt·uzyna - w kolumnie dw6j-
kowej w tnarszu - ZBIORKA" dw6jka czoiowa
masze~uje za dow6dca, druzyny, ~pozostali zolnierze
dola,czaj(\ do niej z broniC:\ na pasie.
Dow6dca moze r6wniez nakazac zbi6rk~ w wy-
50
...
znaczonym miejscu i kierunku marszu. Na. przyklad
na drodze
w kierunku wsi- w kolumnie dw6jkowej, w mar-
szu - ZBIORKA". Zolnierze post~puja, jak przy
wykonywaniu zbi6rki za dow6dca, z tC:\ r6znica,, ze
maszeruja,c formu}C:\ nakazany szyk w wyznaczonym
miejscu,
67. ,ROZEJSC SI~" . . Na t~ kome)ld~ zolnierze
natychmiast opuszczaja, szyk w dowolnym kierun-
ku. Dow6dca moze w zapowiedzi o}{lreslic kierunek.
lub kieruriek i miejsce, gdzie po rozejsciu si~ · zol-
nierze majC:\ przebywac, np.: ,Na lqk~ ·- ROZEJSC
SI~", Do namiot6w (biegiem) - ROZEJSC SI~",_
,W miejscu - ROZEJSC SIW~, ,Od -czola w pt·awo
- . ROZEJSC SI~" itp. Komend~ ,ROZEJSC SI~"
podaje si~ w kazdym szyku w miejscu 1ub w mar-
szu.
68. R 6 w n a n i e i k r y c i e zolnierze stoja,cy
w szyku wykonujC:\ samorzutnie po komencjzie
,SPOCZNIJ" albo na komend~ dow6dcy ,R6wnaj
- W PRAWO (w lewo}", wydan(\ po komendzie
,BACZNOSC" lub jesli upr~ednio zolnierze znajdo-
wali si~ w postawie zasadniczej. Na t~ komend~
wszyscy zolnierze zwracaja, jednoczesnie i energicz-
nie glowy w prawo (w -lewo) - z wyja,tkiem *ol-
nierza prawoskrzydlowego (lewoskrzydlowego) -
w ten spos6b, aby prawym (lewym) okiem mogli
widziec tylko swego s~siada, lewym .( prawym) zas
piers czwartego od siebie. .
R6wnanie wykonuje si~ bez broni lub z bronia,
u nogi, przez plecy i na pasie.
Po wyr6wnaniu na komend~ ,BACZNOSC" zol-
nierze jednoczesnie zwracajC:\ glowy na wprost.
R6wnanie mozna wykonywac r6wniez wedlug
wyr6wnanego pododdzialu s(\siedniego na komend~.
np. ,Na pierwszq druzyn~ r6wnaj - W PRAWO".
51
 69. 0 d 1 i c zan i e ma na celu umozliwienie
sformowania nowego szyku rub stwierdzenie stanu
liczebnego zolnierzy. Wykonuje si~ je na komend~
,Kolejno· - ODLICZ", ,Do dw6ch - ODLICZ" ..
MoinGJ. tez nakazac odliczanie do jakiejkolwiek licz-
by, np. ,Do siedmiu (dziesi~ciu, dwunastu itp.) -
ODLICZ".
Na ,Kolejno" (,Do dw6ch", ,Do pi~ciu") wszyscy
zolnierze przyjmujq postaw~ zasadniczct, na ,QD-
LICZ" zolnierze.pierwszego szeregu zwracajct jedno-
czesnie glowy w prawo, a zolnierz prawoskrzydlowy
w lewo i podajct kolejne liczby zwracajctc glow~
z prawa na .lewo, po czym szybko zwracajct glow~ na-
wprost i przyjmujct postaw~ swobodnq; lewoskrzy-
dlowy nie zwraca glowy w lewo po odliczeniu.
Zolnierze drugieg? szeregu zwracajct uwag~ na
wypowiedzianct przez ich poprzednik6w liczb~, kt6ra
odnosi si~ r6wniez do nich. Po wym6wieniu przypa-
dajqcej na danego zolnierza liczby zar6wno on, jak
i jego zaplecznik przyjmujq postaw~ swobodnq.
W dwuszeregu lewoskrzydlowy drugiego szeregu
zwraca(jctc glow~ w kierunku dow6dcy podaje glo-
sno ,Pelny" lub ,Niepelny".
U w a ·g a: W tr6jszeregu lewoskrzydlowy trzeciego sze-
regu podaje ,Pelny" lub ,Jeden niepelny" lub tei ,Dwa
niepelne".
70. 0 d s t ~pow an i e wykonuje si~ w celu
latwiejszego dokonania przeglctdu zolnierzy lub za-
pewnienia im wi~kszej swobody ruch6w w . czasie
cwiczen. Polega ono na zwi~kszeniu odst~p6w mi~....
dzy :iolnierzami o okreslon<l ilosc krok6w podan<l
w komendzie, np. ,W lewo (prawo) na pi~c (siedem,
dziesi~c itp.) krok6w - ODST4P (biegiem - od-
stctp)". Na t~ komend~ zolnierze, z wyjqtkiem skrzy-
dlowego, od kt6rego zaczyna si~ odst~powanie, wy-
konujct zwrot ·w lewo (w prawo), maszerujq (biegnq)
52
w nakazanym kieruriku ogl<ldajqC si~ przez lewe
rami~ na iolnierza zaplecznika, a po jego zatrzy-
maniu kaidy iolnierz wykonuje tyle krok6w, ile po-
dano w komendzie i wykonuje zwrot w lewo (w pra-
wo).
Przy odst~powaniu od srodka naleiy wskazac
zolnierza, od kt6rego ma si~ rozpoczctc odst~powa­
nie. Na komend~, np. , Od sze1·egowca Zielinskiego
na k1·ok - ODST4P" wyznaczony zolnierz m6wi
,Jestem" i na chwil~ podnosi lewct r~k~ do przodu.
· L <l c z e n i e odbywa si~ w Jodwrotnej kolejno-
sci niz odst~powanie na komend~ ,fDo pmwego (le-
wego, srodka) - L4CZ (biegiem - lqcz)".
71. P r z e sun i ~ c i e s z y k u o jederi krok
w prz6d lub w tyl odbywa si~ na komend~, np.
,Krok w prz6d (w tyl) - MARSZ". Na t~ komend~
wszyscy iolnierze wykonujq krok w nakazanym
kierunku bez uprzedniej zmiany frontu.
W celu przesuni~cia szyku na wi~kSZ<l odleglosc
niz jeden krok nalezy najpierw podac komend~ do
wykonania zwrotu w potrzebnym kierunku, a na-
st~pnie komend~ do przesuni~cia.
72. Zmian~ frontu szyku rozwini~tego wykonuje
si~ z postawy zasadniczej na komend~ , W prawo
(lewo) zachodi, d?·uzyna - MARSZ". Nat~ komende
iolnierz skrzydlowy nieruchomego skrzydla zachodzi
w miejscu w prawo (lewo) w takim tempie, aby po-
wstali zolnierze maszerujqc po kr~gu kola mogli
utrzymac r6wnanie . Po dojsciu na odpowiednict wy-
sokosc dow6dca podaje komend~ do zatrzymania si~.
Czynnosc t~ moi na wykonywac biegiem na ko-
mend~ ,W prawo (lewo) zachodi, druzyna, bie-
giem- MARSZ".
73. Zmiana szyk6w: .
I,
53

P r z e j s c i e z s z e r e g u w r z a. d wykonuje
si~ na komend~ , W prawo - ZW ROT".
Powr6t z rz~du do szeregu wykonuje si~ na ko-
mend~ ,W lewo - ZWROT".
P r z e j s c i e z s z e r e g u w k o l u m-
n ~ d w 6 j k o w a. wykonuje si~ z postawy zasad~
niczej na komendE; , W dw6jki w prawo -
ZWROT". Na t~ komend~ zolnierze, na kt6rych przy
odliczaniu wypadla liczba r a z wykonuja. zwrot
w miejscu, zolnierze oznaczeni liczba. d w a jako
pierwsza. cz~sc ruchu wykonuja. zwrot w prawo na
prawej pi~cie, po czym lewa. noga. zaskakuja. na lewo
od swych so.siad6w, oznaczonych liczba. r a z.
Powr6t z kolumny dw6jkowej do szeregu wyko-
nuje si~ z postawy .zasadniczej na komend~ , W sze-
reg w lewo - FRONT". Na t~ komend~ zolnierze,
kt6rzy przy formowaniu dw6jek wykonywali zwrot
w miejscu (oznaczeni liczba. r a z) zaskakuja. prawa.
noga. na prawo od swych so.siad6w, a zolnierze, kt6-
rzy poprzednio zaskakiwali (oznaczeni liczba.. d w a),
wykonuja. zwrot w miejscu.
P r z e j sci e z d .w us z ere g u w k o l u m n ~
d w 6 j k ow a. wykonuje si~ na komend~ , W pra-
wo- ZWROT". ~ dow6dcy odst~py mogq, bye zw1~kszone lub z~leJ­
Powr6t z kolumny dw6jkowej do dwuszeregu
wykonuje si~ na komend~ ,W lewo- ZWROT".
Przejscie z kolumny dw6jkowej
w r z a. d - wykonuje si~ na komend~ , W rzqd -
W TYV' . ,Na t~ komend~ lewy zolnierz kazdej ~w6j­
ki przesuwa si~· w takt marszu za swego prawego
so.siada przyjmujo,c przepisowa. odleglosc.
P r z e j s c i e z r z ~ d u w k o 1 u m n ~ d w 6 j-
k o w a. wykonuje si~ na komend~ , W dw6jki -
W PRZOD". Na t~ komend~ zolnierze, na kt6rych
przy odliczaniu wypa:dJ'a liczba d w a, przesuwaja.
54
..
si~ w prz6d na lewo od swych poprzednik6w; uszy-
I
kowane w ten spos6b dw6jki dolo,czajo, i kryja. dw6j-
k~ czolowci. Czolo skraca krok bez osobnej komendy
i przyjmuje krok normalnej dlugosci na komend~
dow6dcy ,ROWNY KROK" podana. z chwil<} osi~~­
ni~cia przez pododdzial regulaminowych odleglosc1.
U wag a: Kolumn~ dw6jkowct (rzctd) z dwuszer-:gu (sze-
regu) formuje si~ zawsze w prawo; dwuszereg 1 szer-:g
z kolumny dw6jkowej lub rzE:du - w lewo. Tylko w ~az1e
potrzeby wykonania nieznacznych przesuni~c pododdziala-
mi mozna sformowac kolumn~ dw6jkowct i rzqd w lewo,
a dwuszereg i szereg w prawo; spos6b wykonania ~yc.h
zmian szyk6w jest odwrotny niz normalnych. PrzeJSCle
z kolumny dw6jkowej w rzctd • i na odwr6t mozna wykony-
wac tylko w marszu.
74. S z y k i e m r o z c z l o n k o· V: a r;t y :n
d r u z y n y j e s t t· y r · a 1 i e r a. PrzyJmUJe Sl~
ao z rz~du na komend~, np. ,Kierunek d1·zewo, kie-
~u.nkowy szeregowiec Jankowski dru.zyna,
W TYRALIERF;" lub ,Za mnq druzyna - W TY-
RALIERF;".
Na t~ komend~ kierunkowy lub dow6dca: druzyny
maszeruje w nakazanym kierunku, a pozost;:tli wy-
biegaj<} w lewo i w prawo na jego wys9kosc zacho-
wuja.c mi~dzy soba. odst~PY, 6-~ krok6w. Na roz~~z
szone. Dow6dca moze podac komend~ nakazUJC\CO.
rozsypanie si~ w tyralier~ w okreslonym kierunku,
np. ,Za mnq, dru.zyna, w lewo (w . prawo) -
W TYRALIERF;".
W celu rozsypania si~ w tyralier~ w miejscu do-
w6dca druzyny podaje komend~ ,Dru.zyna - W TY-
RALIERF;" lub ,Druzyna na lewo (prawo) - W TY-
RALIERF;".
Na t~ komend~ zolnierze wybiegaj<} na jego
wysokosc. w nakazanym kierunku, padaj<} wykorzy·-
stuj<}c teren i przygotowuj<} si~ do prowadzenia
ognia. Dla dalszego posuwania si~ druzyny .w tyra-
55
 \

lierze dow6dca druzyny podaje komend~, np. ,Kie- zmienia kierunek, a pozostali zolnierze dostosowujq
ru_ne~ drzewo, kierunkowy szeregowiec Jaworski si~ do niego.
(b1eg1em) - NAPRZOD". Na t~ komend~ zol'nierze Ruch tyraliery druzyny do tylu wykonuje si~ ty-
zabezpieczajq bron, posuwajq si~ az do podania ko- mi samymi sposobami co do pq;odu na komend~, np.
'?en?y (sygnalu) - ,STOJ". Na t~ komend~ (sygnal) ,Skokami od p1·awego (lewego, lub od prawego i le-
zoh~1erze padajq i przygotowujq si~ do prowadzenia. wego) wycofac si~ na wysokosc k1·zak6w, kie?·unko-
ogma. wy szeregowiec Malinowski - DO TYLU". Po
Na komend~ ,W TYRALIERF;" lub NAPRZ0D" wycofariiu si~ na nakazanq lini~ zolnierze druzyny
zoln~erz~ samorzutnie biorq bron jak p~y wykony- padajq twarzq ku nieprzyjacielowi, wykorzystujqc
wamu b1egu. przy ~ym teren, po czym przygotowujq si~ do prowa-
W celu przesuni~cia tyraliery druzyny na okreslo- dzenia ognia.
nq v:yso.kosc skokami pojedynczo lub po dw6ch Pluton
podaJe s1~ komend~, np. ,Skokami od prawego (le-
wego lub od prawego i lewego), na wysoko§c k7·zd,- 75. Szykiem Toz wini ~tym plurtonu jest:
k6w, kiemnkowy szeregowiec Jankowski - NA- - szereg (rys. 5); 6._
P.RZOD". Na haslo komendy pierwszy podrywa si~ - dvroszereg (rys. 6); 3kr.
k1erunkowy, po przebiegni~ciu 20-40 m pada dla - t r6jszereg (cys. 7). o-
V:Ytchnienia: R6wnoczesnie z jego zatrzymaniem 0
oooooo6ooooooooooooo6o 0
Sl~ wykonuJe skok nast~pny zolnierz lub dw6ch 0 (dr
Jdr 2dr ldr
nast~pnych zolnierzy (jezeli byla komenda ,Od 0
praw.~go .i lewego"), kt6rzy wysunqwszy si~ na wy- Ry:s. 5. Pluton w szeregu. 0
sokosc k1erunkowego r6wniez padajq. Wtedy kie- ·g
runkowy zn6w wykonuje skok. Pozostali zol'nierze 0
druzyny posuwajq si~ kolejno w taki sam spos6b.
000000000000
0000000000 0
W celu pr~esuni~cia tyraliery druzyny c z o l- 0 2dr
g an~ em podaje si~ komend~ ,Od prawego (!ewe- 0
go. lub od prawego i lewego) kierunkowy szerego- Rys. 6. Pluton w dwuszeregu 0
0
wtec Jankowski, na wysoko§c krzak6w - CZOL~ 0
GAJ SIF;". > •
3dr 00000000 0
Ruch druzyny czolganiem odbywa si~ podobnie 2dr 0000006 0
do ruchu skokami. Spos6b czolgania zalezny jest od ldr 0000000 0 Jdr
0
sytuacji, tere~u i nat~zenia ognia nieprzyjaciela. Rys .. 7. Pluton w tr6jszeregu 0
Kierunek frontu tyraliery w miejscu i w ruchu 0
zmienia si~ przez podanie . nowego kierunku, np. 76. S z y k i em mars z ow y m Rys. 8.
,Kierunek pojedynczy dom - NAPRZOD" . Na t~ plutonu jest: Pluton
komend~ zolnierz kierunkowy (dow6dca druzyny) -· rzqd (rys . 8); ":' . rz~dzie

56 57
 .- kolumna dw6j).<owa (rys. 9); 78 . Zmiana szyk6w:
- kolumna tr6jkowa (rys. 10); P r z e j s c i e z d w u s z e r e g u w k o-
1 u m n ~ c z w 6 r k ow ct wykonuje si~ z postawy
- kolumna czw6rkowa (rys. 11). zasadniczej na komend~ ,w czw6rki w prawo . .:____ •
ZWROT". Na t~ komend~ zolnierze, na kt6rych przy
~ Q_ odliczaniu wypadla liczba r: a z . wykonujct zwrot
.]kt w ' miejscu, a zolnierze oznaczeni liczbct d w a jako
6o- 6__
pierwSZC! 1cz~sc ruchu wykonujq zwrot w pr-awo na
00 Jkr.
00 6oo- pra~ej pi~cie, pb czym lewq nogq zaskakujq na lewo
Oo 000 ~
od swych sctsiad6w oznaczonych liczbct r a z.
00 000 • Powr6t z kolumny czw6rkowej do dwuszeregu wy-
00 ' 000 oooo-
Jkr.
. konuje · si~ z postawy zasadniczej .na komend~
88
00
0 00
000
0 . 00
6ooo
gooo
· ,W dwuszereg, w lewo- FRONT". Nat~ komend~
zolnierze, ktorzy przy formowaniu kolumny czw6r-
00 000 kowej wykonywali zwrot w miejscu (oznaczeni Hcz'-
3dr 2drldr 0000
0 0 bct r a z) . zaskakujq prawct· nogq na prawo od swych
s<1siad6w, a zolnierze, kt6rzy poprzednio zaskakiwali
Rys. 9. Pluton Rys. 10. Pluton Rys. 11. Pluton (oznaczeni liczbi! d w a) wykonujct zwrot w miejscu.
w kol umnie w kolumnie w kolumnie Przejstie z tr6jszeregu w k~lumn~
dw6jkowej tr6jkowej czw6J'kowej
t r 6 j k o w Cl wykonuje si~ na komend~ , W prg.wo
77. Z'a g i ~ c i e s k. r z y d e 1: szyku rozwini~tego · - ZWROT".
wykon;uje si~ na komend~, np. ,Druga druzyna za- · Powr6t z kolumny tr6jkowej do tr6jszeregu wy-
giqc - SKRZYDLO" lub ,Od szeregowca Stanki~­ konuje si~ na komend~· ,W lewo - ZWROT".
wicza i kaprala Zielinskiego, zc;tgiqc- SKRZYDLA". Przejscie z. kolumny czw6rkowej
Na t~ ~omend~ wymienione pododdzialy (skrzydlowi w k o 1 u m n ~ d w 6 j k o w Cl wykonuje si~ na
zolnierze wraz z wymienionymi) zaginajq skrzydlo komend~ ,Dw6jki - W TYL" . Na t~ komend~ zol-
(skrzydla) do przpdu, post~pujqc jak przy zmianie nferze oznaczeni przy odliczaniti liczb<l d w a prze-
frontu szyku rozwini~tego i zatrzymujq si~ samo- chodzq w takt marszu za swych sctsiad6w z prawej
rzutnie po osiqgni~ciu k<1ta 90° w stosunku do fron- strony i przyjmujq przepisowq odleglosc kryjctc ich;
t u pododdzialu. ' . l~we jedynki w tym czasie dolctczajct do prawych.
Odginanie skrzydel wykonuje si~ na komend~, np. Zolnierze idctcy w czole nie zmieniajct dlugosci kroku..
, Odgiqc - SKRZYDLA". Na t~ komend~ zolnierze Powr6t z kolumny dw6jkowej do czw6rkowej wy-
skrzydlowych pododdzial6w, kt6rzy poprzednio zagi- konuje si~ na komend~ ,Dw6jki- W P.RZDD". Na
nali skrzydla wyl~onujq w tyl zwr.ot, .zach0dz<1 szy.l;:>- t~ komend~ jedynki lewego rz~du odst~puj q- w lewo,
kim krokie!ll na swoje poprzednie miejsce pr:zyjmu- a zolnierze kt6rzy poprzednio przeszli w tyl (dw6j-
jqc front jak calosc S?yku i wyr6wnujq. ki), wst~pujq w prz6d . na dawne swoje miejsce,

58 59

I
•·
~zol0 skraGa krok i · przyjmuje krok normalnej dlu- jqc teren. Przejscie ·z tyraliery w lini~ druzyn ,
gosci na komend~ dow6dcy ,ROWNY KROK". nast~puje ria komend~, np. ,Kierunek dom, kierun-
kowa druzyna trzecia, w lini~ druzyn, pluton -
U w ··a g a: !nne zmi.any szy<k6w, zbi6rki, rozejscie si~, MARSZ".
r6wnanie i k>rycie, odliczanie, odst~powanie, przesuni~cie
szyku o.raz zmian~ frontu szyku rozwJru~tego wy.konuje si~ · · Zmian~ kierunku posuwania si~ plutonu wykonuje
wedtug zasad podanych dla dru:iyny. Na rysun~ach przy- si~ na komend~, np. ,Kierunek pojedynczy do~ -
j~to organizacj~ druzyny 1 + 6; przy innej organizacji obo- NAPRZOD". ;-.Ta t~ komend~ dru:iyna kierunkowa
wiqz,ujq te same zasady przy formowaniu szyk6w. (na. komend~ dow6dcy dru:iyny) zmieni~ kierunek,
79. S z y k i e m r o z c z l o n k o "w a n y m a pozostale wybiegajq na nowq lini~
. frontu.
.
plutonu jest linia dru:iyn. Pluton. rozczlonkowuje
si~ na komend~, np. ,Kierunek drzewo, kierunkowa
Kompania
druzyna pierwsza, w lini~ druzyn, pluton (bie- ·
giem) - MARSZ" lub na odpowiedni znak (sygnal). 80: S z y k i e m r o z w i n i ~· t y m kom-
Na. t~ komend~ (znak, sygnal) druzyna kierunkowa paqii jest:
(na komend~ dow6dcy druzyny ,Za .mn£!'1) masze- - dwuszereg (rys. 12);
ruje w nakazanym kierunku, a pozostale (na komen-
dy swych dow6dc6w ,Za mnq.") wybiegajq na wyso-
kosc druzyny kierunkowej, · przyjmujq odst~p
35-50 m (50-70 kr>ok6w) i maszerujq ·dalej stosu- 3p/ 2pl !pi·
jqc si~ do ruchu dru:iyny .kierunkowej. Z chwilq
rozczlonkowania, dow6dcy dru:iyn wyznaczajq lqcz- · Rys. 12. Kompania w dwuszeregu
nik6w.
Dow6dca plutonu znajduje· si~ w miejscu, z kt6re- - tr6jszere_g (rys. 13).
go najlatwiej jest mu dowodzic. .
W celu powrotu z szyku rozczlonkowanego do
marszow:ego podaje si~ komend~, np. ,Kierunek
drzewo, kierunkowa druzyna druga, w kolumnl':,
dw6jkowq. (tr6jkow"q itp.) pluton - MARSZ". . ·
Po. przyj~ciu przez pluton ·szyku rozczlonkowanego
w celu rozsypania si~ · dru:iyn w tyra~ier~ dow6dca Rys. 13. Kompania w tr6jszeregt.i
plutonu podaje komend~ lub sygnal ,W TYRALIE- .
RF?'. Dru:iyny rozsypujq si~ w tyralier~ na odpo- 81. · S z y k i ·e m mars z ow y m k om pan i i ·
wiedniq komend~ dow6dc6w dru:iyn. W celu zatrzy- j ·e st: ...
mania plutonu, podaje si~ komend~ (znak, sygnal) - kolumna dw6jkowa (rys. · 14);
- ,Pluton- STOJ". Na t~ komend~ (syg~al) dru:iyny , - kolumna tr6jkowa (rys. 15);
padajq (na . komend~ dow6dc9w druzyn) wykorzystu- kolumna czw6rkowa (rys. 16).

60 61
 82. Z m i a n a s z y k 6 w:
P r z e j s c i e z d w u s z e r e· g u w k o-
1 u m n ~ d w 6 j k o w q wykonuje si~ na komend~
,W prawo- ZWROT". Na t~ komend~ pododdzial
wykonuje zwrot; dow6dcy pluton6w wykonujq trzy
kroki do tylu rozpoczynajqc marsz lewq nogq, z tym
ze trzeci krok wykonujq w lewo w skos z r6wno-
6 zolmerze, na ktorych przy odliczaniu wypad1:a liczba
6.___
3kr.
Jkr.
~ w kolumn~ dw6jkowq.
Rys. 14. Kompania Rys. 15. Kompa-
- .
Rys. 16. Kompania
w kolumnie nia w kolumnie w kolumnie
dw6jkowej tr6jkowej czw6rkowej
czesnym zwrotem w prawo i stajq w postawie za-
sadniczej na prawym skrzydle pierwszej dw6jki
swojego plutonu; zast~pca dow6dcy kompanii po-
st~puje jak dow6dca plutonu, z tym ze wykonuje
jeden krok wi~cej; szef kompanii post~puje jak do-
w6dcy plutonu, z tym ze pierwszy krok rozpoczyna
prawq nogq, a trzeci krok wykonuje w prawo w skos
z r6wnoczesnym zwrotem w prawo i staje na pra-
wym skrzydle ostatniej dw6jki kompanii.
62
Powr6t z koh1mny dw6jkowej do dwuszeregu wy-
konuje si~ na komend~ ,W lewo - ZWROT". Na
~~ komend~ po~oddzial wykonuje zwrot; dow6dcy
1 szef powracaJq rozpoczynajqc marsz przeciwnq
nogq.
PrzeJs.cie . z dwuszeregu w kolumn~ czw6rkowq
wykonuJe s1~ z postawy zasadniczej na komend~
'.'.w .czw6rki w prawo - ZWROT". Na t~ komend~
r a z, wykonujq zwrot w miejscu, zolnierze oznacze-
ni liczbq d w a jako pierwszq cz~sc ruchu wykonujq
zwrot w_ prawo na pr~wej pi~cie, po czym lewq nog(\
z.askakUJ<\ na lewo od swych sqsiad6w oznaczonych
hczbq r a z. W tym czasie dow6dcy pluton6w, za-
st~pca dow6dcy_ ~ompanii i szef ~ompanii wykonujq
te same czynnosc1 co podczas przejscia z dwuszeregu
· ·
Po:"'r6t .z kolumny czw6rkowej do dwuszeregu wy-
kop.uJe s1~ . z postawy zasadniczej na komend~
,_,W _dwuszer~g w lewo -FRONT". Na t~ komend~
zolr:1erze, ~torz:>:' J?rzy formowaniu czw6rek wykony-
wa~1 zwrot w m1eJscu (oznaczeni liczbq r a z), zaska-
k~Jq praw~ nogq na prawo od swych Sqsiad6w, a zol-
r:Ierze, ktorzy poprzednio zaskakiwali (oznaczeni
liczbq d w a), wykonujq zwrot w miejscu. Dow6dcy
pluton6w, zast~pca dow6dcy kompanii i szef kom-
panii powracajq na dawne miejsca w dwuszeregu.
Przejscie z tr6jszeregu w ko-
lumn~ tr6jkow(\ wykonuje si~ na komend~
,W pr~wo .- ZWRO!''· Na t~ komend~ dow6dcy
plut~now 1 pod~~dz1al wykonujq zwrot; zast~pca
dowodc~ kompan~1 wykonuje cztery kroki do tylu,
z tym, ze ostatm krok wykonuje w lewo w skos
z _r6wnocze~ny~n zwrotem w ··prawo i staje w posta-
~~e zasadmcze.J na prawym skrzydle pierwszej tr6j-
ki; szef kompanii wykonuje cztery kroki do tylu
63
rozpoczynajqc lewq nogq, z tym ze czwarty krok posuwania si~ kompanii, rozsypywanie w tyralier~.
wykonuje w prawo w skos z r6wnoczesnym zwrotem zatrzymywanie oraz zbi6rki odby-wajq . si~ w taki
w prawo i staje na prawym skrzydle ostatniej tr6jki sam spos6b jak w plutonie.
kompanii. ·
Powr6t z kolumny tr6jkowej do tr6jszeregu wy- Batalion
konuje si~ na · komend~ ,W Zewo - ZWROT". Na 84. S z y k i e m r o z w i n i ~ t y · m batalio-
t~ komend~ .pododdzial wykonuje zwrot; zast~pca nu jest:
dow6dcy kompanii i szef wracajq czterema krokami - linia kolumn kompanii (rys. 17);
na poprzednie miejsce. - dwuszereg (rys. 18);
U w a g a: Przejscie z kolumny czw6rkowej w dw6jkow<t - tr6jszereg (rys. 19).
i odwrotnie wykonuje si~ wedlug zasad podanych dla plu-
tonu, natomiast zbi6rki, rozejscie si~, r6wnanie i krycie, lkr.l . ~/lkr.l...
~
r.
odliczanie (zas~pca dow6dcy kompanii, dow6dcy pluton6w
i szef nie odliczaj<t), odst~powanie, przesuni~cie szyku oraz
zmian~ frontu szyku rozwini~tego wykonuje si~ wedlug za-
~ t)
sad podanych dla druzyny. I komp.
- 83. S z y k i e 'm r o z c z l o n k o w a n y m Zasfcpca
kompanii jest linia pluton6w. Kompania rozczlonko- dowddcif
ild 2 komp. kompani/,
wuje si~ na komend~, np. ,Kierunek wzdluz drogi, dowddcjl
kierunkowy pluton pieTwszy, w lini~ pluton6w, plutonow
kompania (biegiem) - MARSZ". Na t~ komend~ i sze{ sloiq
lub odpowiedni znak (sygnal) · pluton kierunkowy jokna rys.
na komend~ dow6dcy plutonu ,Pluton w kolumnie 15 lub n;s. /o
tr6jkowej (jezeli maszerowal w innym szyku) -
ZA MNJ\" maszeruje w nakazanym kierunku, a po- Rys. 17. Batalion w linii kolumn kompanii
zostale wybiegajq na komendy swych dow6dc6w,
przyjmujq odst~p 150-180 · metr6w (200-250 kro~
k6w) i maszerujq (biegnq) dalej stosujqc si~ do plu- ., k=:JOc:=J6~~~c:=:i)c::x)~~ktJ~h
I td c:::J C:::J c:=J c:::J c:::=J c::::J
tonu kierunkowego. 2komp I komp
Z chwilq rozczlonkowania kompanii dow6dcy plu-
ton6w wysylajq lqcznik6w do dow6dcy kompanii Rys. 18. Batalion w dwuszeregu
i organizujq obserwacj~ sygnal6w dow6dcy kom-.
panii. Miejsce dla pododdzial6w ckm i mozdzierzy
oraz broni przydzielonej dow6dca kompanii okresla i/d
~~I§~§§sg~~~kc)§§g~~~~~k
,
kazdorazowo.
Dow6dca kompanii znajduje si~ w miejscu, z kt6- 2komp lkomp
rego najlatwiej jest dowodzic. Zmiana kierunk6w
Rys. 19. Batalion w tr6jszeregu

64 5 - Regulamin mus:t.try
65
 850 S z y k. mars z ow y batalionu sklada si~
z szyk6w marszpwych kompanii, ustawionych w glq_bo
Odleglosci wynoszq: od dow6dcy batalionu do szefa
sztabu - 3 kroki, od szefa sztabu do czolowej dw6j-
ki kolumny ofic~r6w sztabu - 2 kroki, od kolumny
oficer6w sztabu do dow6dcy czolowej kompanii -
5 krok6w, mi~dzy nast~pnymi kompaniami - r6w-
niez 5 krok6w 0
860 Z m ian ~ s z y k 6 w batalion wykonuje
kolejno kompaniamio
P r z e j s c i e z s z y" k u r o z w i n i ~ t e-
g o w m a r s z o w y wykonuje si~ na rozkaz ,Ba-
talion w kolumn~ marszowq, kierunek w prawo
(w lewo itpo) - MASZEROWAC" o Na ,w kolumn~
marszowq" dow6dcy · kompanii ustawionych w ko-
lumn~ wy~hodzq 3 kroki i nie zmieniajc:tc front!J
stajc:t przed pododdzialem; dow6dcy kompanii usta-
wionych w dwuszeregu lub tr6jszeregu wykonujq,
krok w prz6d z jednoczesnym zwrotem w lewo, a po
wydaniu komend i sformowaniu szyku marszowego
wychodzc:t 3 koroki przed czolo pododdzialuo Na ,MA-
:SZEROWAC'' .dowodcy kompanii kolejno podajc:t
komendy do marszu zwracajc:tc glow~ w lewo i roz-
p.oczyna:jc:t marsz r6wnoczesnie z pododdzialemo
P orzejscie z szyku marszowego
w r o z w i n i ~ t y wykonuje si~ na rozkaz,
w kt6rym podaje si~ miejsce, szyk w jakim ma
stanc:tc i front dla kompanii czolowej o Na ten rozkaz
dow6dca kompanii czolowej ustawia swojc:t okompani~,
a pozostale kompanie ustawiajq si~ wedlug niejo
U w a g a: W szystkie komendy wydaw.ane batalionowi
poprzedza slowo batalion, npo ,B~talion na rami~ -
BRON", ,Batalion prezentuj - BRON" itpo
Pulk
0
87 W celu wykonania zbi6rki pulku dow6dca pul-
0 · Obsluga wykonuje zbi6rk1 z ckm w pofozeniu ,na
ku wyda.j e rozkaz, w kt?rym podaje dow6dcom ba-
66
.
talion6w i pododdzial6w specjalnych nueJSCe, czas,
kolejnosc ustawienia oraz rodzaj umundurowania,
sprz~tu i uzbrojenia. ·
880 S z y k r o z win i ~ t y pulku tworzc:t bctta-
liony uszykowane w lirii~ kolumn kompanii (ryso 20)0
890 S z y k mars z ow y pulku sklada si~ z szy-
k6w ma:rszowych batalion6w Odleglosci wynoszc:t:
0
od dow6dcy pulku do kapelmistrza- 12 krok6w, od
ogona orkiestry do dow6dcy kompanii honorowej -
9 krok6w, od dow6dcy kompanii honorowej do pocz-
tu sztandarowego - 3 kroki, od ogona kompanii ho-
norowej do szefa sztabu - 9 krok6w, od szefa sztabu
do czola kolumny oficer6w sztabu - 3 kroki, od
ogona kolumny oficer6w sz-tabu do dow6dcy batalio-
nu - 10 krok6w, od ogona batalionu do dow6dcy
nast~pnego batalionu - 10 krok6wo
900 P r z e j s c i e · z s z y k u r o z w i n i ~­
tego w marszowy wykonuje si~
n a r o z k a z ,Pulk, w kolumn~ marszowq, kieru-
nek w prawo (w lewo itpo) - MASZEEOW AC"o Na
,w kolumn~ marszowq", dow6dcy batalion6w wycho-
dzc:t 10 krok6w przed srodek ofrontu batalionuo Na
,MASZEROWAC" dow6dcy batalion6w wykonujq
zwrot w tyl i kolejno podajc:t rozkaz do marszuo
U w a g a: Of~cerowie funkcyjni, nie majqcy przydziatu do
pododdzial6w &tojq w szyku sztabu puliku.
Pododdzialy ci~zkich karabinow maszynowych
91. Zbi6rk~ pododdzial6w ci~zkich karabin6w
maszynowych bez i z bronic:t maszynowc:t w stanie
0 rozlozonym, r6wnanie, zwroty, marsz, zmiany kie-
runku i zatrzymywanie wyk0nuje si~ na komendy
i stosownie do zasad podanych dla pododdzial6w
piechotyo
kolach" lub z odlqczonym karabinemo ·
I I
67
 92. Zbi6rka druzyny ckm ,na kolach" odbywa si~
% __ ----------1 na komend~, np. ,Druga druzyna, ckm na kolach-
ZBIORKA". Na t~ komend~ obsluga ustawia si~:
" tasmowy w lewo od ·dow6dcy druzyny, p6l kroku
_____ _1 w prawo od lewego ramienia uchwytu; celowni-
[fi]
e
~ ------1
czy - p6l kroku w lewo od prawego ramienia ·
uchwytu; amunicyjni kryjct tasmowego i celownicze-
go (cys. 21). Wylot lufy karabina zwr6cony do tylu.
~ " Skrzynki amunicyjne ustawione przy . kolach na
zewnqtrz ckm po obu stronach .
.../"\ -------_____l
" ' - " - - - - - - - - - _ __ j Zbi6rka plutonu i kompanii z ckm ,na kolach"
/\'::! ae
o --------- ---~ odbywa si~ na komend~, np. ,Druga kompania, ckm
na kolach - ZBIORKA". Na t~ komend~ obslugi
o ___________ ·a
'--'-() •
~
Q)'

ustawiajct si~ w plutonach kolejno wedlug numeracji

--------; ·~
w lewo od dow6dcy plutonu. W kompanii plutony
B ustawiajct si~ kolejno wedlug numeracji, w lewo od
] dow6dcy kompanii.
i:i
V> 93. Zbi6rka druzyny z odlctczonym karabinem od-
- -------1 ~ bywa si~ na komend~, np. ,Druga druzyna, karabin
..~
odlqcz, w szeregu - ZBIORK A". Na t~ komend~
~ ------------r ~p.. celowniczy odlctcza tarcz~, kt6rct bierze lewy amuni-
rn_______ j g cyjny, nast~pnie odlctcza karabin od podstawy, bierze
go na rami~ w najdogodniejszy spos6b i staje w le-
wo od dow6dcy druzyny. Tasmowy z pomocct amu-
~------------f ~ nicyjnego zaklada sobie podstaw~ na plecy i staje
w lewo od celowniczego, amunicyjni biorct tarcz~
. ochronnct i skrzynki amunicyjne i stajq w lewo .od
tasmowego (rys. 22). Na komend~, np. ,Druga druzy-
na, karabin odlqcz, w dwuszeregu - ZBIORKA",
zolnierze po o~Uctczeniu karabina ustawiaj<l si~
w dwuszeregu. W pierwszym szeregu w lewo od do-
worley druzyny staje celowniczy i amunicyjny,
a w drugim amunicyjny i tasmowy (rys. 23).
Zbi6rka plutonu i ko,mpanii z odlctczonym karabi-
nem odbywa si~ na komend~, np. ,Drugi pluton

69
(kompania), karabin odlqcz, w sze1·egu (w dwuszere-
gu itp.) - ZBIORKA".
Na t~ komend~ pluton i kompania ckm post~puj~
wedlug zasad podanych dla plutonu i komparui
piechoty.
@ @6
®0
Rys. 21. Druiyna
Rys. 22. Druiyna Rys. 23. Druzyna
clrm z karabinem ckm w s:teregu z ckm · w dwuszere-
,na kolach" karabinem odl(l- gu z karabinem
czonym. odlqczonym.
J esli obsluga nie znajduje si~ przy ckm przed za-
rzqdzeniem zbi6rki, nalezy podac komend~ ,DO
BRONI". Na t~ komend~ obslugi ustawiajq si~ jak
podczas zbi6rki ckm ,na kolach".
,ROZEJSC SfE;" mozna zarzqdzic tylko od ckm
,na kolach".
94. Przejscie z szyku rozwini~tego w szyk mar-
szowy z ckm ,na kolach" odbywa si~ na komen-
d~ ,Na prawo zachodz - · MARSZ". Na zapo-
wiedz ,Na prawo zachodz" celowniczy chwyta za
uchwyt podstawy i staje w postawie zasadniczej,
a amurucyjni biorq ~krzynki. Na haslo ,MARSZ"
celowniczy i tasmowy wykonujq trzy kroki w prawo,
prawy amunicyjny obraca si~ w miejscu, lewy amu-
nicyjny wykonuje dwa kroki, a dow6dca druzyny
trzy kroki tylem. Wszyscy zmieniajq front o 90°.
Jezeli pluton wyst~puje samodzielnie, dow6dca
plutonu wychodzi przed czolo i staje w odleglosci
trzech krok6w, jezeli natomiast pluton wyst~puje
w skladzie komparui, to wykonuje cztery kroki do
tylu i staje w prawo od dow6dcy druzyny. Dow6d-
70
ca kompanii wyst~puje trzy kroki przed czolo kom-
panii. Po takim ustawieniu mozna podac komend~
do marszu lub ,Na lewo zachodz - MARSZ". Na
t~ komend~ dow6dca i obsluga z.achodzq w lewo we-
dlug zasad zachodzenia na prawo i wracajq do szyku
rozwiJ.li~tego. Na komend~ ,SPOCZNIJ" celowniczy
kladzie ramiona uchwytu na ziemi.
Przed. przejsciem z szyku rozwini~tego w marszo-
wy (jak wyzej) mozna podac ·komend~ ,Ckm - N A
RE;KACH". Na t~ komend~ celowniczy chwyta za
uchw yt podstawy, a amunicyj ni za kola. Na kolejn~
komend~ ,Na prawo zachodz - MARSZ" post~pujq
jak z ckm ,na kolach". ·
95. Pluton ckm przyjmuje z koli.Jmny marszowej
szyk rozczlonkowany w lini~. Wykonuje on czynnos-
ci jak pluton piechoty, z tym ze odst~py mi~dzy
druzynami wynoszq 25-35 metr6w (35-50 krok6w).
Druzyny ze sprz~tem nie rozsypujq si~ w tyralier~.
Kompania ckm przyjmuje z kolumny marszowej te.
same szyki co kompania piechoty, z tym ze odst~py
mi~dzy plutonami wynoszq 50-70 metr6w (70-100
krok6w). •
U w a g a: J eieli pododdzial ckm wchodzi orga.niczmie do
pododdzialu piechoty, to w szyJm oalego pododdzialu pie-
~hoty ustawia Sif: jal<o pododdzial lewoskrzydlowy. Poda-
wane w6wczas komendy do chwyt6w broniq indywidu-
alnq Sq wykonywane przez obslugi ckm tylko wtedy, gdy
ckm znajduje sif: w stanie zloionym. Podczas wykonywa-
nia czynno8ci z ckm obsluga rna broil indywidualnq w po-
lo:i:.eniu ,przez plecy".
P ododdzialy mozdzierzy
· 96. Uszykowanie pododdzial6w mozdzierzy bez
sprz~tu i ze sprz~tem na jukach, r6wnanie, zwroty,
marsz, zmiany kierunku marszu i zatrzymywanie
wykonuje si~ na komendy i stosownie do zasad po-
danych dla pododdzial6w piechoty. Obsluga wyko-
71
 nuje zbi6rki z mozdzierzem w polozeniu ,na ju-
kach" lub przy mozdzierzu.
97. Zbi6rka obslugi przy mozdiierzu odbywa si~
na komend~, np. ,D1·uga obsluga, p1·zy moidzierzu -
ZBIORKA". Na t~ komend~ obsluga ustawia si~ na-
st~pujqco: ladowniczy w lewo od dow6dcy mozdzie-
rza przy ostrodze dw6jnoga, celowniczy w lewo od
lufy przy ostrodze dw6jnoga, nosiciel kryje ladowni-
czego, amunicyjny - celowniczego, jak w dwusze-
regu. Wylot lufy mozdzierza zwr6cony jest w kie-
runku frontu obslugi (rys. 24).
Zbi6rka plutonu i kompanii przy mozdzierzach
odbywa si~ na komend~, np. ,Drugi pluton (kompa-
riia), przy moidzierzach - ZBIORKA". Na t~ ko-
0 (f) 6 niC"znie do pododdzialu pieohoty, to w szyku calego pod-
':iii
@ 0
Rys. 24. Obsluga przy mozdzierzu
•
mend~ obslugi ustawiajq si~ w plutonach kolejno
wedlug numeracji w lewo od dow6dcy plutonu,
w kompanii plutony ustawiajq si~ kolejno wedlug
numeracji w lewo od dow6dcy kompanii.
98. Zbi6rka obslugi z mozdzierzem ,n.a jukach"
odbywa si~ na komend~, np. ,Dmga obsluga, moi-
dzierz na jukach, w sze1·egu - ZBI0RKA". Na te
komend~ obsluga kladzie broil indywidualnq (z wy-
jqtkiem amunicyjnego, kt6ry bierze jq przez plecy),
bierze mozdzierz na juki, broil indywidualnq na pas
i ustawia si~ w szeregu w nast~pujqcej kolejnosci:
dow6dGa mozdzierza, celowniczy, ladowniczy, nosi-
ciel i amunicyjny.
Na komend~, np. ,Dmga obsluga, moidzierz na ju-
kach, w dwuszeregu - ZBIORKA", zolnierze po
72
wzi~ciu mozdzien:a na juki ustawiajq sit; w dwusze-
regu. W6wczas w pierwszym szer~gu w_ lewo od. do-
w6dcy mozdzierza staje celowmczy 1 ladowmczy,
w drugim nosiciel i amunicyjny.
Zbi6rka pl~tonu i kompanii z moz~zierzami ,na .
jukach" odbywa si~ na komende ,Dmgt pluton (kom:.
pania), moidzierze na jukach, w szeregu (dwuszere-
gu itp.) - ZBIORKA~'. Na :~ . komend~ pluton
i kompania mozdzierzy post~pllJq Jak pluton 1 kom-
pania piechoty.
99. Przejscie pudoddzia~6w mozdzierzy z mvzdzie-
rzami na jukach z szyku rozw\ni~tego w szyk mar-
szowy odbywa si~ tak samo, jak przejscie podod-
dzial6w pieclfoty.
u w a g a: J ezeH pododdzial mozdz.ierzy . wchodzi v1·ga.-
oddzialu piechoty staje jako pododdzial lewos~rzrdlo~.
Komendy podawane w6wczas do chwyt6w brom(\ mdyWl-
dualn(\ SC\ wykonywane przez obslugi ~oidzi~rzy tylko
wtedy, gdy mozdz.ierze znajduj(\ si~ w stame zlozonym.
Marsz i zatrzymywanie
100. M1:1rsz rozpoczyna si~ na komend~, np. ,Kie-
runek na wprost (w pr~wo, w . lewo, w, tyl na pra-
wo, w tyl na lewo), druzyna- MARSZ . ~atrzyma­
nie odbywa si~ na komende, np. ,Dru~yna_ (plu-
ton itd.) - STOJ''. Czynnosci te wykonuJe s1e we-
dlug zas(/.d podanych dla pojedynczego zolnierza. .
Dla niejednoczesnego zatrzymania maszerujqce]
kolumny podaje si~ komendy ,Czolo - STOJ" albo
,Stawaj - W LEWD (w prawo)". · ·
' Czolo - STOJ". N a te komend~ czolowy zolnierz
(d;6jka, tr6jka, czw6rka) zatrzymuje si~, po~t~li
zolnierze w miar~ dochodzenia do poprzedmkow
73
zatrzymuj& si~, biorct bron do nogi (opr6cz pm
i rgppanc) i przyjmujct postaw~ swobodnct.
,Stawaj - W LEWO (w prawo)". Na t~ komende.
czolowy zolnierz (dw6jka, tr6jka, czw6rka)· zatrzy~
muj_e si~, W):"konu~e zwrot w lewo ·(w prawo), bierze
bron do nog1 (oprocz pm i rgppanc) i przyjmuje po-
staw~ swobodnq. Pozostali zolnierze w miar~ podcho-
dzema wykonujct te same czynnosci· z ]ednoczesnyni
przestrzeganiem przepisowej odleglo~·d, odste.p6w
i krycia.
101. Kolumna maszeruje za dowc dc~ w ustalonej
odleglosci. Jezeli dow6dca nie idzie na czole w celu
zmiany kierunku poda je jednq z nast~pujct~ych ko-
me~d, w zaleznosci od potrzeby: ,Kierunek w lewo",
,K~erunek w prawo", ,Kienmek w tyl na lewo",
,Kterunek w tyl na prawo", ,Kierunek w lewo
w skos", ,Kierunek w p1·awo w skos". Na kazdq
z ty?h komend czolowy zolnierz (dw6jka, tr6jka,
czworka) za:hodzi w nakazanq ~.tron~ i maszeruje
w nowym klerunku ; reszta kolumny stosuje si~ do
czola.
102. W czasie· marszu mozna stosowac ulgi.
P o z a g a r n i z o n e m podczas dluzszego mar-
szu lub w terenie trudnym do poruszania si~ dow6d-
ca moze podac -komend~ ,MASZEROWAC SWOBOD-
NIE". Na t~ komend~ zolnierze przyjmujct postawe.
s~o?od.nq , mo~ct cicho rozmawiac, zmieniac sie. przy
n:e~1_emu brom zespolowej oraz bron indywidualnct
~1esc w spos6b dla nich najdogodniejszy. Wszelkie
~rne ulgi~ ja~ rozpi~ci~ kolnierzy, zdj~cie czapek
11p. stosuJe s1e. na specJalne zarzqdzenie dow6dcy.
P owr6t kolumny do normalnego marszu naste.puje
po nak~za.niu prze~ dow6dce. uporzC~dkowania opo-
rzqdzema 1 komendzie ,.ROWNY KROK".
N a t e r e n i.e g a r n i z ? n .u podczas dluzszego
marszu z karabmem na ram1emu dow6dca moze na-
74
I
kazac przelozenie broni na drugie ramie. komendC~
P RZELOZ BRON". Na te. komende. zolnierze prze-
kladajct bron na prawe ramie. i niosct jC! jak na 1~­
wym. P rzeniesienie broni z powrotem na lewe ramu~
naste.puje na powt6rno. komende. , P RZELOZ BRON" .
R6wniez na terenie garnizonu podczas dluzszQgo
marszu z karabinem n a ramieniu, dow6dca moze po-
dac komende. , ODTRA.BIONO". Na te. komen~e. k:iol-
nierze, r6wnoczesnie z postawieniem lewej nog1, s r~­
cajct karabiny rctczkct zamkowo. w lewo ku do~o~1;
wylot lufy skierowany jest poza glow~ w ~rawo _1 me-
co ku g6rze tak, a by nie przes~kadzal. so.s1adow1: Po-
wr6t do poprzedniego polozema brom naste.puJe na
komende. , BACZNOSC". Komende. ,(?DTRA.BION_O"
stosuje sie. tylko w6wczas, gdy oddz1al (pododdz1al)
wyste.puje bez sztandaru. .
103. Przed mostem dow6dca podaje komende. , DO-
WOLNY KROK". Na te. komende. kazdy zolnierz
zmienia tempo marszu. Po przejsciu mostu dowodca
podaje ,ROWNY KROK".
Na w o.skich drogach lub w wypadku gdy potrzebny
jest szerszy przejazd po lewej stronie an~zeli pozo-
stawia· maszerujo.ca kolumna (np. dla .czolgow) - do-
w6dca lub zolnierz zamykajo.cy, ·podaje komende.
,LEWA WOLNA". Na te. komende. caly pododdzia~
jednoczesnie schodzi w prawo w skos na prawy skra]
drogi i dalej kontynuuje marsz.
104. S pie w w szyku zarzo.dza <;low6dca podajo.c
komende. , SPIEW" lub, np. , SPIEW - (tytul pies-
ni)". Pododdzial rozpoczyn a spiew na le~ct. noge.. Je-
zeli piesn ma przedtakt, to rozpoczyna s1e. JC\ na pra-
wo. noge.. Piesn spiewa sie. bez przerwy; przer~y na
czas wykonania dw6ch krok6w SC\ tylko m.1e.dzy
zwrotkami. Zaprzestanie spiewania odbywa s1e. na
komende. DOSC" lub po zakonczeniu piesni. Podod-
dzial moz~ spiewac maszerujqc tylko r6wnym kro-
75
•
 kiem z broniq w poloieniu ,na pas", ,przez plecy"
lub na ,odtrqbiono".
W kolumnie marszowej wi~kszej od kompanii pod-
od?zialy spiewajq na zmian~ tak, aby jednoczesnie
sp1ewal najwyzej co trzeci pododdzial. Dow6dca ca-
losci. moze ustalic co i kiedy rna spiewac kazdy pod-
oddzlal. . · chodzi przelozony, znajdujq si~ sztandary - fron-
Pododdzial lub od~zial maszerujqcy z orkiestrq nie
spiewa.
Oddawanie honor6w
105. W s z y k u r o z win i ~ t y m pododdzial (od-
dzial) ,?ez broni oddaje. honory na komend~. ,BACZ-
NOSC . ,Na prawo (lewo) - PATRZ". Zolnierze
stojqc w postawie zasadniczej zwracajq energi.cznie
glowy w .nakazanym kierunku, patrzq na przeloio-
nego i przeprowadzajq go wzrokiem zwracajqc glo-
wy w slad za nim; oficerowie salutujq.
Dow6dca podchodzi r6wnym krokiem do przelozo-
nego, zatrzymuje si~ trzy kroki przed nim i po od-
daniu honor6w_ ·sklad~ meldunek. Dow6dca wydaje
~omendy z tak1m wyhczeniem, aby zdqzyl ukoilczyc
Je, gdy przeloiony dojdzie na wysokosc skrzydla
szyku.
. Dow6dca po zlozeniu meldunku salutuje, wykoriu-
)e prawq nogq krok z jednoczesnym zwrotem w lewo
i prz~pusciwszy przelozonego w prz6d podqza z jego
leweJ strony. Przelozony przechodzi przed frontem
szyku . poczqwszy od prawego skrzydla i caly czas
salutu]e. Dow6dca r6wniei salutuje (wyst~pujqc
z sza~lq _trzyma jq w pol<>Zeniu ,do nogi" ), prze-
chodzl wo~c~as z lewej na prawq stron~ przelozo-
ne_g~ (podqzaJqC po zewn~trznej stronie .szyku). Po
mu:n~cm leweg? skfzydla przelozony i dow6dca prze-
sta)q salutowac, wychodzq na srodek przed front
76
· szyku; przelozony wita si~ i zezwala dow6dcy na
przyj~cie przez pododdzial (oddzial) postawy swobod-
nej. Dow6dca podaje komend~ ,BACZNOSC:', na
kt6rq zolnierze zwracajq glowy na wprost (oflcero-
wie przestajq salutowac), a nast~pnie komende
,SPOCZNIJ". Jezeli w szyku, wzdluz kt6rego prze-
tuje przed nimi.
W szyku rozwini~tym pododdzial (oddzial) z broniq
oddaje honor~ na komend~ ,BACZN9,~C", ,Na ra-
mi~ - BRON", ,Prezentuj - BRON , ,Na prawo
(lewo) - PATRZ". Pozostale czynnosci wykonuje
w taki sam spos6b, jak bez broni. ·
U wag a : Hono1·y przez p.rezentowan:ie br~:mi o~­
dajq tylko pododdzialy (oddZialy) uzbroJone Jednoh-
cie w karabiny.
106. W s z y k u mars z ow y m oddzial (podod-
dzial) bez broni oddaje honory na komend~ ,BACZ-
NOSC", ,Na praivo (lewo) - PATRZ" wydanq przez
dow6dc~ z odleglosci 20-25 krok6w przed. przelozo-
nym (starszym). Na komend~ ,BACZNOSC'' wszyscy
zolnierze przechodzq w krok defiladowy, an~ komen-
d~ ,Na prawo (lewo) - PATRZ" zwracajq jedno-
czesnie glowy i patrzq na przeloionego (starszego),
z wyjqtkiem prawoskrzydlowego pierwszego szere-
gu kolumny, wykonujqc w dalszym ciqgu ruchy re-
kami; oficerowie salutujq. Po min:i~ciu przelozonego
(starszego) przez ostatniego zolnierza kolumny lub
wczesniej na jego rozkaz dow6dca przestaje salute-
wac i podaje komend~ ,BACZNOSC", na kt6rq zol-
nierze zwracajq glowy na wprost (oficerowie przesta-
jq salut0wac), a nast~pnie ,SPOCZNIJ", na kt6rq
zolnierze przyjmujq r6wny krok.
W szyku marszowym .oddzialy (pododdzialy) z bro-
nlq oddajq honory na te same komendy co bez bro-
ni, trzymajqc broil na ramienfu, na pasie lub przez
77
 I?.iecy, oraz .wykonuja, te same czynnosci. Podczas de-
hlady ~dd~1al (pod~ddzial) oddaje honory majqc broil
w polozemu: karabm - ,na rami~", pistolet maszy-
n?wy, r~~zny karabin maszynowy i r~czny granat-
mk przec1wpancerny - ,na pas".
107. Przeloiony (starszy) wita si~ i iegna z oddzia-
lem (pododdzialem) zwrotem ,Czolem zolnierze
(druzyna, pluton itp.)", na co iolnierze odpow.iadaja,
glosno, wyraznie i jednocze.Snie, np. , Czolem obywa-
telu .Pul~ownik'U:"· W marszu iolnierze zaczynaj~ od-
powl~dac z chwilq postawienia lewej nogi na ziemi~,
a ~azde nast~pne slowo - z chwilq postawienia ko-
leJnej nogi na ziemi~.
Na -y.ryrazn<l pochwal~ albo podzi~kowanie zolnie-
rze odpo~iadaja,, np. ,Ku chwale Ojczyzny obywa-
telu maJorze (pulkowniku itp.)", na wzniesiony
o~rzJ:k.- trzy~rotnie , Niech zyje". Wymawiaja, to
rowmez skanduJa.c kaide slowo.
1?8. Jezeli szyk sfo:tmowany jest z samych ofi-
ce;ow, to h~nory l?rzez salutowanie oddaje tylko do-
w odca, a ofiCeroW1e w szyku oddajq honory wedlug
zasad obowia,zuja,cych pododdziat · zaj<\ na swoje . miejsca i na komend~ , Oporzqdze-
Ukladanie broni i oporzqdzenia
109. Pododdzial uklada broil stojqc w szeregu
dwuszeregu lub tr6jszeregu na komend~ Pol6z ___:
BROfl".. Na t~ komen?~ pierwszy szereg d~szeregu
V.:YkOnUJe dwa k rok1 W prz6d, zas w tr6jszeregu
p1erwszy szereg wykonuje cztery kroki, a drugi -
dw~, .nast~pnie wszystkie szeregi wykonuja, •jedno-
~zesme wykr?k lewa, noga, w p r-z6d (szeregi wyst~pu­
Jq'Ce wyko~uJa. wykrok w marszu i kladq broil), po
czym cofaJqc lewa, nog~ przystawiajq ja, do prawej.
Obs~ugi ckm klada, broil indywidualnq przy ckm
ustawwnych ,na kolach", a obslugi mozdzierzy sto-
78
j a, przy mozdzierzv wedlug zasad podanych dla dwu-
szeregu.
Po ulozeniu broni dow6dca z reguly wyprowadza
pododdzial w lewn albo w prawo wzdluz uloionej
broni.
Na komendf;, , Druga d1·uzyna (pluton, kompa-
nia) - DO BRONI" iolnierze podqzaja, na swoje
miejsca i na kom ~nd~ ,Za - BROfl" podnoszq
broil ; drugi szereg samorzutnie wykonuje dwa kroki
w prz6d, a trzeci - cztery. ~
110. Oporza,dzenie pododdzial uklada stoja,c w sze-
regu, dwuszeregu lub tr6jszeregu. na komend~ , Opo-
rzqdzenie - ZDEJM". Nat~ komend~ zolnierze zdej-
mujq i uklad~ja, oporzqdzenie wedlug zasad poda-
nych dla pojedynczego zolnierza. Po ulozeniu opo:..
rz<\dzeniq dow6dca z reguly wyprowadza pododdzial
w lewo albo w prawo · wzdluz uloionego oporzq-
dzenia.
Wlozenie oporzqdzenia wykonuj e si~ na komend~ .
np. ,Druga druzyna (pluton, kompania) - DO
OPORZA.DZENIA". Na t~ komend~ zolnierze. poda,-
nie - WLO.Z" - wkladajq uprzednio zlozone opo-
rzqdzenie.
Pododdzial uzbrojony i . w oporzqdzeniu na odpo-
wiednia, komend~ dow6dcy kladzie najpierw broil,
a p6zniej oporzqdzenie.

R o z d z i a l IV
~SZTR~ NA POJAZDACH MECHANICZN~CH
Ladowanie i wyladowywanie pododdzialow
111. Przed wsiadaniern do sarnochod6w dokonuje
si~ podzialu :iolnierzy i sprz~tu, odpowiednio do iloi§-
ci sarnochod6w, unikajqc rozdzielania etatowych pod-
oddzial6w.
Przed wsiadaniern sprawdza si~, czy broil jest roz-
ladowana. Je:ieli przew6z odbywa si~ z broniq zala-
dowanq, sprawdza si~, czy jest ona zabezpieczona.
Bagnety zdejrnuje si~ .
.. Na ka:idy sarnoch6d wyznacza si~ sposr6d ofice-
r6w lub podoficer6w - starszego sarnochodu, kt6re- '
rnu podlega caly stan osobowy sarnochodu lqcznie
z kierowcq. Je:ieli w kabinie siedzi dow6dca, to kie-
rowca podlega jernu bezposrednio.
112. Przed zaladowaniern na sarnoch6d pododdzial -
ustawia si~ w rz~dzie z jednej lub po obu stro.nach
sarnochodu albo w kolurnnie dw6jkowej za sarno-
chodern.
Jezeli sarnoch6d rna odkryte nadwozie i lawki usta-
wione wszerz skrzyni, to zbi6rk~ przeprowadza · si~
po bokach sarnochodu, jezeli natorniast sarnoch6d rna
kryte nadwozie lub lawki ustawione wzdl:u:i skrzy-
ni, zbi6rk~ przeprowadza si~ za sarnochodern.
80
Na kornend~, np. ,Drugi pluton, przy samochodzie
z 1!rawej (lewej) - ZBIORKA", pluton staje w rz~­
dzte, czolern na wysokosci tylnego kola, r6wnolegle
do bocznej sciany sarnochodu (rys. 25). ·
® . -o-ooooooo-ooooooo-ooooooo
.
"
®
Rys. 25: Ustawienie plutonu przed zaladowaniem z prawej
strony samochodu
~a kornend~, np. ,Drugi pluton, p1·zy samocho-
dzte z p1·awej i lewej - ZBIORKA", pluton staje
w dw6ch rzE:dach, jeden na wysokosci lewego tylne-
go, drugi na wysokosci prawego tylnego kola, r6w-
fotOlegle do bocznych scian sarnochodu (rys. 26) . .
00000000000
Rys. 26. Ustawienie plutonu przed zaladowaniem z obu stron
samochodu
"
Na kornend~, np. ,D1·ugi pluton, p1·zy samochodzie
(transporterze) z tylu - ZBIORKA", pluton staje
w kolumnie dw6jkowej jeden krok za sarnochodern,
frontern prostopadle do tylnej klapy skrzyni (rys. 27).
.u.w a_g a: Dow6dcy, od dow6dcy kompanii wzwyz, . usta-
WJ~J~ SJ~ p_odczas zbi6rki krok przed samochodem na wyso-
kosct blotmka frontem jak pododd~ial; kierowcy jeden ){rok
w lewo od kabiny.
6- Regulamin musztry
81

® .
Rys. 27. Ustawienie plutonu przed :z;atadowaniem przez ty1nq
· klap~ illadwozia
113. Na komend~ (sygnal) - ,Do - SAMOCHO-
DU" zolnierze zajmuj(l miejsca w nast~pujqcy
spos6b:
- w samochodzie z lawkami wszerz
s k r z y n i - przez prawq lub lew(\ sciank~ albo
przez praw(\ i lewq r6wnoczesnie (w zaleinosci
od ustawienia). Po oddaniu broni Sf!Siadowi do ty-
lu, zolnierz staje na kole, chwyta r~kami scian~ .
nast~pnie wchodzi do skrzyni, bierze od Sqsiada
SWC\ bron i zajmuje miejsce w kolejnosci: pierw-
sza lawka, druga itd., ostatnia, przedostatnia itd.,
z wyliczeniem; aby na koncu zostala zaj~ta lawka
srodkowa polozona najbli:iej tylnego kola. Dow6d-
ca kompanii zajmuje miejsce w kabinie kierowcy,
starszy samochodu - lewe skrajne miejsce na
pierwszej lawce.
- w sam o c hod z i e z law k ami w z d'l u :i
s k r z y n i i w samochodzie z krytym ·nadwo-
ziem z lawkami wszerz skrzyni pierwszych dw6ch
:iolnierzy otwiera tyln<\ klap~, wchodzi do
skrzyni i zajmuje miejsca w kolejnosci, poczqw-
szy od przedniej scianki. z broniq pos~puje si~
jak przy wsiadaniu z · boku. Starszy samochodu
zajmuje miejsce·na lawce przy lewej scianc-e jako
pierwszy. Tyln(! klap~ skrzyni zamyka kierow-
ca przy pomocy dw6ch :iolnierzy, kt6rzy wsiedli
ostatni.
82
Bron na sa~ochodzie naleiy trzymac obur(!cz, mi~­
dzy kolanam1, kolbq opartq o podlog~. Je:ieli samo-
ch6d jest w ruchu, zolnierze wsiadajq wedlug zasad
obowiqzujqcych w miejscu z tym, ze wsiadaj(\c z bo-
ku samochodu zolnierz nie staje na kole lecz chwyta
tylnf! cz~sc sciany skrzyni pod pach~ i zewn~tr~n~
nog~ przeklada przez g6rnq kraw~dz.
114. Wsiadanie pododdzial6w ckm i ladowanie ckm
w s t a n i e z l o z o n y m odbywa si~ na komend~
np. ,Drugi pluton, ckm na kolach, przy samochodzie
z ~y_lu-:- ZBIORKA". Na t~ komend~ dru:iyny usta-
WlaJq Sl~ czolem k.rok za samochodem, frontem pro-
stopadle do tylnej klapy.
· Na komend~, (znak, sygnal) ,Do - SAMOCHO-
DU" celowniczy i tasmowy otwierajq tylnq klap~
wsiadaj(\ i przyjmujq ckm od amunicyjnych. Nastep~
nie wsiadajq amunicyjni. Tyln(\ klap~ zamyka kie-
rowca przy pomocy dw6ch zolnierzy, kt6rzy wsiedli
ostatni.
W siadanie z ckm w s t a n i e r o z l o z o n y m
odbywa si~ na komend~, np. ,Drugi pluton, karabin
?dlqcz~ przy samochodzie z prawej (z lewej,.z prawej
1 leweJ, z tylu)- ZBIORKA". Po wykonaniu tej ko-
mendy podaje si~ komend~ ,Do - SAMOCHODU".
Na t~ komend~ pododdzial wykonuje czynnosd jak
pododdzial piechoty. ·
.Bron, z wyjqtkiem podstawy, kt6rq podaje i usta-
~Ia na podl~dze samochodu dw6ch zolnierzy, podaje
s1~ przy ws1adaniu i trzyma na samochodzie jak
w pododdzialach piechoty. . ·
115. Wsiadanie i ladowanie pododdzial6w mozdzie-
/ rzy odbywa sie tak samo jak pododdzial6w ckm
w stanie rozlo:ionym (mozdzierze przewozi si~ zawsze
w stanie rozlo:ionym).
. 11~ . .Wysiadanie pododdzial6w piechoty, ckm
1 mozdz1erzy odbywa si~ na komend~, znak (sygnal)
83

Z SAMOCHODU". Na t~ komend~, znak (sygnal)
~ododdzial wysiada w odwrotnej ko~ejnosci i od-
l leglosciach 10 krok6w, kolumny poszczeg6lnych pod-
wrotnie wykonuj~c czynnosci niz ·przy wsiadaniu jak
najszybciej opuszcza samoch6d. Na~t~pn~e usta:vi~
si~ przy samocho.dzie jak ·przed ws1adamem. Jezeh
zachodzi koniecznosc uszykowania pododdzialu po
wyladowaniu w innym miejscu niz stal prz~d zala-
dowaniem, podaje si~ komend~, np. ,Drugt p~~ton
na prawo (lewo, prawo i lewo, do ty~u)· zbwrka
tv dwuszeregu na wysokosci drzewa, fr_ontem na ·
las - Z SAMOCHODU". Na t~ komend~ zolnierze
wysiadaj~ podanym w komendzie sposobem i uszy-
kowuj~ si~ we wskazanym miejscu. • Odleglosc pomi~dzy pododdzialami w zaleznosci od
Wysiadanie w ruchu odbywa si~ wedlug zasad
obowi~zuj~cych przy wysiadaniu w miejscu z tym,
ze kazdy zolnierz skacze z samoahodu z wla~nq ~r<;>­
nict. Zasada ta nie obowiqzuj: w ~to~unku do Cl~z­
kiego karabina maszynowego 1 mozdz1erza.
Szyki pojazdow mechanicznych
117. Szyki pojazd6w mechani9znych mogq bye
rozwini~te i marszowe.
118. S z y k ami r o z win. i ~ t y m i p~~azd6w
mechanicznych jest: szereg, dwuszereg, troJszereg
oraz linia kolumn pododdzial6w.
W s z ere g u pojazdy mechaniczne stojq_na jeq-
n,e j wysokosci jeden obok drugi~go w odst~pach
3 krok6w frontem w•nakazanym k1erunku.
W d w'u s z ere g u pojazdy mechaniczne stoj':l
w dw6ch szeregach w odleglosci 10 krok6w. Drug1
szereg kryje pierwszy. . .
W t r 6 j s z e r e g u pojazdy mechamczne trzecle-
go szeregu stojq za drugim szeregiem w takiej
odleglosci, jak drugi szereg za pierwszym. . moch6d -
W lin i i k o l u m n pododdzial6w pojazdy me-
chaniczne jednego pododdzialu stojq w rz~dtie w od-
84
'
-·
oddzial6w stoj~ na jednej wysokosci, jedna obok
drugiej w odst~pach 3 krok6w lub jeden pododdzial
za drugim.
Wyb6r jednego z szyk6w rozwini~tych ustala sie
zaleznie od ilosci pojazd6w mechanicznych i wielkos-
ci rejonu zbi6rki.
119. Szykiem marszowym pojazd6w me-
chanicznych jest kolumna marszowa. W czasie defi-
lady moina przyjqc r6wniei kolumn~ dw6jkOWCI,
tr6jkow~ itp. w zaleznosci od warunk6w.
otrzymanego zadania ustala dow6dca kolumny zgod-
nie z postanowieniami ,Regulaminu polowego".
W czasie marszu · i zatrzymail. kolupmy na drodze
w k a i d y m w y p a d k u n a l e i y p o z o s t a-
w i a c l e w q s t r o n ~ d r o g i w o l n q w celu
umozliwienia wyprzedzenia i ruchu w przeciwnym
kierunku.
W czasie marszu nie wolno zatrzymywac si~ na
skrzyzowaniach i rozwidleniach dr6g, w ci'asninach,
na mostach, przejazdach kolejowych i przed innymi
wjazdami do zabudowan i urzqdzen, chocby to bylo
zwi~zane z utratq przepisowej odleglosci.
W czasie ruchu kierowca obowiqzany jest obser-
wowac uwaznie znaki (sygnaly) jadqcego w przodzie
samochodu i stosowac si~ do wszystkich komend
i rozkaz6w starszego samochodu (dow6dcy podod-
dzialu) oraz znak6w (sygnal6w) or_g an6w regulacji
ruchu.
W razie uszkodzenia samochodu kierowca zatrzy-
muje go na prawej stronie drogi i podaje sygnal ,Sa-
uszkodzony". Pozostale samochody nie
zatrzymujqC si~ objezdZajq stojqcy samoch6d. Po
usupiec;iu uszkodzenia kierowca dolqcza do kolumny
85
 '
i podqza w j~j ogonie~ Swoje mleJsce w szyku zaj-
muje dopiero po zatrzymaniu si~ kolumny.
120. · Z s z y k u r o z win i ~ t ego przechodzi si~
w szyk marszowy na komend~ ,Kolumna marszo:..
wa". Na t~ komend~ (znak, sygnal) rusza samoch6d
prawoskrzydlowy, a pozos tale podqzajq za nim w ko-
lejnosci ustawienia przyjmujctc od razu przepisowe
odleglosci. Przy uszykowaniu samocho~6w w dwu-
szeregu lub tr6jszeregu w kolumn~ marszowq prze·
·chodzct kolejno samochody piJrwszego pododdzialu,
a potem w kolejnosci nast~pne.
Po uszykow.aniu samochod6w w lini~ kolumn pod-
oddzial6w po komendzie (znaku, sygnale) ;,Kolumna
marszowa" rusza z miejsca kolumna pierwszego (pra-
woskrzydlowego) pododdzialu, za niq w kolejn·osci
ruszajq kolumny nast~pnych pododdzi~l6w.
121. Z s z y k u mars z owego przechodzi si~
w szereg na komend~, (znak, sygnal) ,ROZWINJtC" .
Na t~ komend~ (znak, sygnal) czolowy samoch6d za-
trzymuje si~, a pozostale rozwijajq si~ w lewo od·
niego.
W celu rozwini~cia szyku marszowego w szereg na
okreslonej wysokosci podaje si~ komend~, np. ,Dru-
ga kompania, na wysoko§ci_ skraju polany - ROZ-
WIN4C". Na t~ komend~ czolowy samoch6d wyjez-
dza na wska?anq wysokosc ~ zatrzymuje si~, a pozo-
stale rozwijajq si~ w lewo od niego.
W inny szyk rozwini~ty niz szereg przechodzi si~
z kolumny marszowej na rozkaz dow6dcy przekazany
przez radio ·lub inne srodki lqcznosci. w wypadku
gdy dow6dcy znane Sq warun):d i r ejon wyladowania,
zawczas.u ustala on spos6b rozwini~cia pojaz-
d6w poszczeg6lnych pododdzial6w. W rejonie prze-
widzianym do rozwini~cia, pojazdy poszczeg6lnych
pododdzial6w rozwijajq si~ na um6wiony znak (syg-
.nal) wedlug zawczasl:l ustalonej kolejnosci.
86
122. Jezeli po rozw1m~ciu samochod6w w szyk
rozwirii~ty zachodzi koniecznosc uszykowania pod-
oddzial6w przed samochodami, to podaje si~ komen-
d~, np .,Pierwsza druzyna (pluton itp.), w dwuszere-
gu (w tr6jszeregu, w linii kolumn komp~nii), przed
samochodami- ZBIORK.A". Nat~ komend~ podod-
dzialy ustawiajq si~ p rzed swoimi sainochodami w na-
kazanym szyku, frontem na takiej wysokosci, azeby
tyl szyku stal przed samochodami w odleglosci 3 kro-
k6w. Kierowcy · stojq jeden krok pr:zed lewymi blot-
. nikami swoich samochod6w. Szerokosc froritu pod-
oddzialu nie moze przekraczac szer6kosci frontu je- '
go ·s amochod6w. P rzy ustawieniu pododdzialu w lini~.
kolumn prawe skrzydlo. kolumhy samochod6w kryje
prawe skrzydlo . kolumny pododdzialu.
1~3 . Pododdzialy na IJ;lOtocyklach . ustawiaja. si~
w szykach rozwini~tych jak samochody - w odst~­
pach 2 krok6w i odleglosciach 3 krok6w mi~dzy mo-
tocyklami.
/
Po ustawieniu motocykli na komend~, np. ,Pierw-
sza ·druzyna, przy motocyklach - ZBIORKA·" zol-
nierze stajq ·w szeregu jeden krok przed motocy-
klami. ·
Na komend~ ,Do- MOTOCYKL.I" zolnierze wy-
konuja. w ty1 zwrot i najkr6tszq drogq zajmujq swo-
je rniejsca. .
W czasie jazdy zolnierze majq broil w poloieniu
,przez plecy", a jezeli maja. plecaki - ,pr zez szyj~".
Przechodzenie z kolumny marszowej w szyk roz-:
wini~ty i z szyku rozwini~tego w kolumn~ marszo-
Wq or.az marsz odbyWa si~ zgodnie z zasadami pos.t~-
powania pododdzial6w na samochodach. ·
Dowodzenie
124. Dowodzenie odbywa si~ glosem, za pomocct ·
znak6w (sygnal6w) oraz srodk6w la.cznosci.
87
 Dow6dcy od dow6dcy kompanii wzwyz w czasie
ruchu kolumny znajdujC} si~ w kabinie razem z kie-
rowcq lub w samochodzie osobowo-terenowym (komu
przysluguje); w transporterach dow6dcy znajdujq sic:
w miejscach dla nich przewidzianych.
Znaki (sygnaly) podawane przez dow6dc~ przyj-
mujf! podlegli mu dow6dcy pododdzialaw i starsi sa-
mochod6w osobiscie lub przez wyznaczonych obser-
wator6w, kt6re w formie rozkaz6w osobiscie
przekazJ,.tjq kierowcom.
Znak (sygnal) podany przez obserwatora z samo-
chodu dow6dcy uwaza si~ za przekazany w6wczas,
·gdy obserwator z drugiego samochodu potwierdzil
jego zrozumienie i prawidlowo przekazal go na na-
st~pny samoch6d. . 129. Zolnierze jadC}cy samochodem w skl:adzie pod-
W wypadku gdy odbywa si~ ruch kolumny bez
pododdzial6w, wyznaczony dow6dca kolumny dowo-
dzi czolowym samochodem. Pozostale samochody,
scisle przestrzegajqc dyscypliny marszu,. posuwa]'l
' si~ za samochodem czolowym. W wypadkach koniecz-
nych (np. dla rozwini~cia) do przekazyw.ania rozka-
z6w wykorzystuje si~ srodki lf!cznosci.
125. W celu ruszenia kolumny podaje si~ komen-
d~ (znak, sygnal) ,SILNIKI W RUCH". Po tej ko-
mendzie kierowcy uruchamiajq silniki. .
Starszy samochodu upewnia si~ o gotowosci samo-
chodu do odjazdu, o czym melduje dow6dcy kolumny
znakiem (sygnalem) ,GOTOWE".
Na komend~ (znak, sygnal) ,NAPRZOD" wszyst-
kie samochody ruszaj_q jednoczesnie.
126. W celu regulowania szybkosci ruchu podaje
si~ komend~ (znak, sygnal) ,ZMNIEJSZYC SZYB-
KOSC" lub ,ZWIE;KSZ¥C SZYBKOSC", a w celu
regulowania gl~bokosci kolumny - ,ZMNIEJSZYC
ODLEGLOSC" lub ,ZWIE;KSZYC ODLEGLOSC".
88
W celu objechania prieszkody lub zwolnienia dro-
gi podaje si~ znak (sygnal) ,PRZESZKOD;A" (zwol-
nic drog~), a w .razie potrzeby - ,UWAGA -
ROBCIE TO CO JA". -
127. W czasie ruchu starszy samochodu przekazu-
je kierowcy komendy tylko glosem.
128. Zatrzymywap.ie samochod6w odbywa si~ na
komend~, znak (sygnal) ,UWAGA", a nast~pnie
,STOJ". Po tef komendzie wszystkie samochody
zatrzymujf! si~ w odleglosciach jak w czasie postoju.
W razie potrzeby podaje si~ komend~, (znak, sygnal)
,SILNIKI ZGAS". . .
Oddawanie hon01·6w
oddzialu oddajq honory na komend~· dow6dcy (star-
szego samochodu) ,BACZNOSC", ,Na prawo (le-
wo)- PATRZ" przez zwrot glowy w kierunku pze-
lozonego.
Na komend~ ,BACZNOSC" zolnierz siedzi pro-
sto, nie pochyla si~ w pasie, glow~ trzyma prosto,
patrzy przed siebie, a nogi rozstawia na szerokosc
'oark6w nie zmieniajqc pol:ozenia broni.
Zolnierze z karabinami i r~cznymi karabiz:tami
maszynowymi na komend~ ,Na pmwo (lewo) -
PATRZ" jednoczesnie ze zwrotem glowy, ujmujq
prawq r~kCl karabin lub rkm za luf~ na wysokoSci
g6rnej lcieszeni, trzymajqc lokiec przycisni~ty do
tulowia. Pistolet maszynowy skr~·COny · mag9zynkiem
w lewo chwyta si~ praw·li r~kCl pod pod3taw~ muszki.
Zolnierz bez broni trzyma ·dlonie swobodnie na
udach nieco wyzej kolan.
130. Zolnierze jadC}cy motocyklami ~ z wyjC}tkiem
kierowc6w) oddaje} honory tylko przez zwrot glowy;
oficerowie oddaje} honory przez salutcwanie.
 133. Po zakonczeniu przeglctdu, na rozkaz prze-
prowadzajctcego, przeprowadza si~ defilad~ . . W tym
celu dow6dca pododdzialu podaje komend~ do od-
marszu, np. ,BACZNOSC", ,W czw6rki w prawo-
ZWROT", ,Do defilady, kompania - MARSZ" .
Od batalionu wzwyz dow6dca wydaje rozkaz np.
,Batalion, ao defilady, W kolumnf: marSZ()Wq, kie-
Rozdzial V runek w prawo (w lewo itp.) - MASZEROWAC".
134. Podczas defilady, dow6dcy rozpoczynajct .
PRZEGLl\D MUSZTRY oddawanie honor6w na 15 krok6w przed przyjmujct-
cym defilad~, a konczct na 5 krok6w po mini~ciu
131. Przeglctd musztry przeprowadza si~ tylko go. Dow6dcy kompanii Ironczct wydawanie komend
kompaniami lub batalionami w celu sprawdzenia do oddawania honor6w na. 20- 25 krok6w przed
opanowania musztry z zakresu przewidzianego pro- przyjmuj(;!cym defilad~.
gramem dla danego pododdzialu. Nalezy ponadto Dow6dca calosci po ukonczeniu oddawania hono-
sprawdzic wyglctd zewn~trzny zolnierzy, znajomosc r6w podchodzi i staje z lewej strony przyjmujctcego
przelozonych i .podwladnych oraz umiej~tnosc spie- defilad~. ,
wania piesni zolnierskich przez pododdzial w szyku 135. Po zakonczeniu defilady, pododdzialy odma-
marszowym. szerowujct a dow6dca calosci pozostaje w celu wy-
Przeglctd ptzeprowadzajct przelozeni lub osoby sluchania uwag przeprowadzajqcego przeglctd.
wyznaczone do kontroli pododdzialu. Osoby te usta-
lajct miejsce przeprowadzenia przeglctdu, rodzaj
umundurowania oraz uzbrojenia i wyposazenia.
Pododdzial moze na zct'd anie wystctpic do przeglctdu
tylko z bronict indywidualnct (kb, pm itd.) lub r6w-
niez Z etatOWq broniq zespolOWq (ckm, mozdzierze
itd.), a takze w szyku pieszym lub na etatowych
pojazdach mechanicznych i wozach bojowych.
132. Po przyj ~ciu meldunku i przywitaniu si~
przeprowadzajctcy przeglctd wydaje odpowiedni0
zarzctdzenia dow6dcy przeglctdanego pododdzialu
w celu wykonania poszczeg6lnych czynnosci oraz
wydaje zarzctdzenia oficerom, kt6rzy przybyli z nim
jako pomocnicy do sprawdzenia wyznaczonych im
pododdzial6w.

90
 - Zalllcznik 1
1'ABELA ZNAI{0W (SYGNAt.OW)
DOWODZENIA
1. Kazdy zolnierz obowiqzany jest znac doRladnie
znaki (sygnaly) dowodzenia oraz zasady porozumie-
wania si~ nim i. · '-
2. W p_ododdzialach do obserwacji znak6w (sygna-
l6w) przelozonego i ich pFzekazywania wyznaeza
· si~ obserwator6w spost6d zolnierzy najlepiej znajq-
eyeh z.asady poslugiwania si~ n1mi.
3. Znaki (sygnaiy) dowodzenia przekazuje si~ z6l~
tymi (bialymi) i ezerwonymi chorqgiewkami
30 X 40 em na trzonkach 70 em, latarkami: ezer~
wonym, zielonym i bialym (z6ltym) swiatlem oraz
r~kami .
4. Przekazywanie kazdej komendy lub rozkazu za
pomocq znak6w (sygnal6w) rozpoezyna si~ od poda-
nia sygnalu ,Uwaga", kt6rego przekazywani'e konty-
nuuje ~i~ az do odezwania s~~ wszystkich potrzeb-
nych rozm6wc6w znakiem (sygnalem) ,Widz~ -
_.slysz~", w6wczas dopiero przekazuje si~ wlaseiw(l
tresc komendy (rozkazu) az do ezasu odezwania si~
wykonawc6w· znakiem (sygnalem) ,Zrozumialem -
wykonuj~".
·5. W czasie przekazywania znak6w (sygnal6w)
dow odzenia przekazujqcy obowiqzany jest stac
w kierunku swych r:ozm6we6w, w kolumnie marszo-
wej ·_ w kierunku ruchu kolumny; inne polozenie
92
dozwolone jest tylko podczas podawania znak6w
(sygnal6w)" zwiqzanych ze wskazywaniem kierunk6w
w terenie.
6. Na rysunkach strzalka ciqgla przy wykonywa-
niu ruch6w (chorqgiewkq, r~kq, latarkq) oznaeza
kilkakrotne powtarzanie ruch6w do chwili otrzyma-
nia znaku (sygnalu) ,Zrozumialem - wykonuj~" .
Strzalka liniq grubq (podw6jnq) oznaeza szybkie w y-
konywanie ruch6w i powtarzanie ich az do wykona:..
nia zqdanej czynnosci. Strzalka liniq przerywanq
oznaeza jednorazowe przejscie z pierwszego poloze-
nia w drugie. W kazdym polozeniu ehorqgiewki
(r~ce) nalezy przytrzymywac 2- 3 sekundy lub dlu-
zej zgodnie z punktem 4 zala,cznika.
7. Kropka ozna:cza kr6tki blysk swi~tlem (ulamek
sekundy). Kreska ·oznaeza dlugi sygnal swietlny
(okolo dw6ch' sekund) .
Dluga kreska oznacza staly sygnal swietlny danym
kolorem.
8. Sygn3l swietlny powt~rzaj a,ey si~ dWtJ.krotnie
a oznaczaja,cy r6zne czynnosci nalezy rozumiec
w zaleznosci od sytuacji, np. sygnal swietlny, kt6ry
oznaeza w . miejscu ,Silniki zgas" w ruchu oznaeza
,Zmniejszyc szybkosc".
9. Kr~gi i luki latarkami nalezy wykonywac za-
taezaja,c calym wyprostowanym ramieniem, a przy
podawaniu sygnalu ,Gaz" jednoczesnie wychylac
si~ na J:?oki.
10. Przy podawaniu znak6w chorqgiewkami, czer-
wona, ehorqgiewk~ trzyma si~ w prawej n~ce, a z6lt<i
w lewej. Przy podawaniu znak6w r~kq znaki poda-
wane czerwona, chorqgiewka, podaje si~ prawa,; r~ka,,
a .Podawane z6lta, chorqgrewkq - lewq r~ka,.
9.3
 Znaczenieznoku (Stjqnulu) ' Rqkq Chorqgiewkq Swietlny l noczenie znoku (svqnolu) Chorqqiewkq Swiellny
/. Uwogo
"2. Robcie to co jo
J . Widre- slysze
p I. Wlmie Orlli1Jn.pluton6w
W
2. linie kofumn (pojatdy)
4. lrozumiolem- wykonuje

f. Wr6c-syqnotile padon!l
(ad podajq~ego)
2.Nie rrorumialem-powtrirz
Wyslepem wprawa(lewo) ~rowo
(wozybojowe) ~ wp
wle~ prawo(lewo)
(od przyjmujqcego)

Zbitirka dow6dc6"
0 1. w tyroliere
2. Do t>oju ( pojozdy)
.- -o - e - szybko

Wszyst;!J Niebnpieczens/wo

Powielrze.'
Pierwszy pododdrial IZl2Z<IO 121ZZZ1.
(somolot nieprryjocieto) • ••••••••
Seria

Czorgi!
Oruqi podoo'drial
( czolqi nieprzyjociefa) •••••••••
Serio

Trzeci pododo'dol Goz!

( teren skaiony)
Serio

l Rozwinqc (pojordfl)
2.Rorczlonkowoc (art ) p
f. If fintf ( pojozo'y) mtony - a l /)/Oflj(i6fty)- D
curwonv - -
2. W!inir o'zio!ami marsz

crerwony - · zielony-~ btuly{rlilfy)-0

94 95
Znaczenie znaku(s!Jgnall.l} Chorqgiewkq Swietlny Znoczenie znaku (sygnolu Rekq Swiet/ny

f. Przy somochodach (wozach)

- zbiOrka Dodoc transport Sygnol, Silniki w ruC.h "in Noprztid"
'2. zsamochodow ( wozow)

"'-.\I~ p\ /'' '\

lp I

,
/. Do samochodow l/ ) 0
-
l ( Kolumna morszowo
2. No miejsca I J . /
\ ........ _.... I
/ \ / · Szybko
.,; ......
Silniki w rvch
00 Powickszyc szybkosc
( biegiem)
Sygnof
HNopmhr
povtlorzyc'
3-4 r~z!/ Szybko
.... .

I. GOIOWP
2. Drago wolno ( rozpJ

Naprzod w(prowo, w /ewo,

do tylu) - marsz
/0
45°

//p
rw~~tl~

noprzod
wprawo
Zmniejszyc szybkosc

I. Powiekszyc odlegloici
(odsf~PIJ)
--
~ -

(lr ' Powoli

, . . . . .,
Oowoli

( wskozuj£> kil!runek)
/~·ff ------1v~ 2. Hamulce (or!.)
\
•
t sroi
2. Padnij
J. Przerwii ogien
.,) l
. Zmniejszyc odleglaici
( Odstepy) u) p
owo!t
. \
J·
C> Somochod (woz) us[kodzony
~
W f!JI zwr~t (co(o/)
tf=P ~em (oworia)

__ (_...
Silniki zga$

tielony-FJl4 oialy (iolty}·CJ .

I. Jllprzpdzie przeszkoda
2. lwolnic droge

czerwony- - zielony-~
----
bioty (iolty) - D
~ cterwony - -
7 - - Regulamln musztry
96 97

l •
 /
/
zai~cznik 2

ZNAKI UMOWIONE

I
. -,
-
6 Dow6de'a pulku
' I •
f Zast~pca dow6dcy pulku
.I .
" /
cf Szef sztabu p:.~lku

8 Sztandarowy

0 D'ow6dca batalio.nu

~ Szef sztabu batalionu

6 Dow6dca ko~·pani~

0 Zast~pca dow6dey kompanii

;...

6 Dow6dca plutonu \

® Szef kompanii

6 Dow6dca druzyny

Sze.regowiec
0
Kierowca
®
Po~cnik kierowcy
® Wojsk. ZakL Graf. Zam. 1081 z dnia 6.II.58 r. CW-36098

98