Octòbre 2020

Cors de provençau - Començaires

Ostau dau País Marselhés

La familha dei lengas romanicas
L’occitan qu’es aquò ?
Lo provençau e sei dialèctes
Una dei promierei lengas « latinas »

● Escricha despuei lo sègle XI

● Promiera gramatica publicada en 1356 (1530
per lo francés!)
● Lenga de l’administracion, de la poesia, de la
literatura dins lei país occitans en concurréncia
amb lo latin fins a la mitat dau sègle XVI
 La decadéncia
● Ordonnance de Villers-Cotterêts, 1539 :
impausa que leis actes juridics e administratius
siguèsson redigits « en langaige maternel
françois et non autrement »
● Remplaçament progressiu de l’occitan dins
l’escrich oficiau : se manten fins au mitan dau
XVI (Bearn, Provença Orientala)
● Pèrda de l’ortografia de la lenga que demòra
pasmens escricha (literatura, poesia, teatres...)
● Diglossisme francés / occitan : lo francés ven la
lenga deis elèits e de la noblesa, l’occitan es
acantonat ai « bassei » classas socialas
 La respelida
● Au sègle XIX, creis l’interés per lei lengas
localas amb lo movament dau romantisme

● Creacion dau Felibritge en 1854 : objectiu :

restaurar la lenga provençala (dins lo sèns de
lenga d’òc), codificar son ortografia, publicar
d’òbras en lenga e sus la lenga
 La grafia mistralenca
Basada mai que mai sus lo dialècte rodanenc (de
Mistral)
Pròchi de la prononciacion per cu saup legir lo
francés
Simplifica l’ortografia dei mòts (« una letra per un
son »)
Ex : Lou pichoun se passejo dins l’oustau de sa
maire
 Cante uno chato de Prouvènço.
Dins lis amour de sa jouvènço,
A travès de la Crau, vers la mar, dins li blad,
Umble escoulan dóu grand Oumèro,
Iéu la vole segui. Coume èro
Rèn qu'uno chato de la terro,
En foro de la Crau se n'es gaire parla.
Lei limits de la grafia mistralenca
Rende malaisida la compreneson inter-
dialectala escricha
necessita de conóisser cada dialècte per
l’emplegar sus tot l’espandi occitan
Perda de l’etimologia dei mòts (« aigo /
eigalado »)
 La grafia classica
● Fin dau sègle XIX (mai engimbrada en
Provença per Honnorat tre 1846)
● Basada sus l’ortografia originala
● Respecta l’etimologia dei mòts
● Ajuda l’intercompreneson dialectala
Ex : Lo pichon se passeja dins l’ostau de sa
maire
 Lei dificultats de la grafia classica
● Grafia autonòma : s’aluencha deis abitudas
d’un legèire de francés
● De letras non prononciadas (en provençau) son
notadas
● Mens « instinctiva » au promier agach.
 Cante una chata de Provença.
Dins leis amors de sa jovença,
A travèrs de la Crau, vèrs la mar, dins lei blats,
Umble escolan dau grand Omèra,
Ieu la vòle seguir. Coma èra
Ren qu'una chata de la tèrra,
En fòra de la Crau se n'es gaire parlat.
 Lei consonantas
Totei lei consonantas se prononcian parier
coma en francés, levat (sauf) :
J / G / TG (davans vocala) se pronóncia « DJ » :
jas / vilatge
CH se pronóncia « TCH » : penche
NH se pronóncia « GN » : montanha
LH se pronóncia « Y » : filha
X se pronóncia « Z » : exercici
En provençau, lei consonantas finalas se
pronóncian pas (en generau) levat per lo -n finau
dins lei vèrbes conjugats.
 Lei vocalas

Totei lei vocalas se pronòncian

Ò se pronóncia « O »
O, Ó pronóncia « OU »
E, Á se pronóncia « É »
A en fin de mòt se pronóncia « O≃E »
AU, EU, OU etc : lo « u » s’entende totjorn « aw,
ew, ow »
AI, EI, OU etc : lo « i » s’entende totjorn « ay, ey,
oy »
 L’accent tonic
● Coma en espanhòu, portugués, etc
● Sus la darriera sillaba : mòts acabats per
consonanta ò diftòng : libertat, ostau, pagan
● Sus la rèire darriera sillaba : mòts acabats per
vocalas e per s dau plurau ò s / n de la
conjugason : frema(s) , pagan
● Sus la vocala accentuada a l’escrich papa /
papà