10.

Zdanie pojedyncze i złożone

Zdanie pojedyncze – wypowiedź zawierająca tylko jedno orzeczenie; dzieli się na zdanie
rozwinięte i nierozwinięte.

Zdanie pojedyncze rozwinięte to takie wypowiedzenie, które oprócz podmiotu i orzeczenia,

posiada również określenia w swych strukturach (przydawka, dopełnienie, okolicznik[3]).
Zdanie pojedyncze nierozwinięte to takie wypowiedzenie, które może posiadać tylko
orzeczenie i podmiot (orzeczenie jest konieczne, aby wyrażenie nazwać zdaniem)[1].

Zdanie pojedyncze rozwinięte:

Mały chłopiec idzie ścieżką prowadzącą do lasu.

Zdanie pojedyncze nierozwinięte:

Chłopiec idzie.

ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie:

1. ŁĄCZNE - Czynności współistnieją ze sobą, czyli występują w jednakowym czasie i
przestrzeni.
przykład: "Adrian nie jest zdolny i uczy się słabo."
spójniki: i, oraz, ni, ani, a, jak
wykres: ---- ... ----

2. ROZŁĄCZNE - Zdania składowe wykluczają się wzajemnie.

przykład: "Jutro pójdę do sklepu albo posprzątam mieszkanie"
spójniki: albo, lub, czy, bądź
wykres: ----< ... >----

3. WYNIKOWE - Jedna czynność wynika z drugiej.

przykład: "Adam się nauczył, więc może wygrać konkurs"
spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego
wykres: ----> ... >----

4. PRZECIWSTAWNE - Czynności przeciwstawiają się sobie.

przykład: "Chłopcy byli już zmęczeni, ale nie chcieli wracać do domu"
spójniki: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
wykres: ----> ... <----

ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE

W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego
(nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.

Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:

1. PRZYDAWKOWE - jaki? który? czyje? ile?
Przykład: "Słowa, (jakie?) które kłamią wprowadzają błąd".

2. DOPEŁNIENIOWE - kogo? czego? (D.) komu? czemu? (C.) kogo? co? (B.) kim? czym? (N.)
o kim? o czym? (Msc.)
przykład: "Wiem, (o czym?) że nic nie wiem."

3. OKOLICZNIKOWE:
- MIEJSCA - gdzie? skąd? dokąd? którędy?
- CZASU - kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?
- SPOSOBU - jak? w jaki sposób?
- PRZYCZYNY - dlaczego? z jakiej przyczyny?
- CELU - po co? w jakim celu?
- PRZYZWOLENIA - mimo co? mimo czego?
- STOPNIA I MIARY - ile? jak bardzo?
- WARUNKU - pod jakim warunkiem?

4. ORZECZNIKOWE - kim jest? czym jest? jaki jest?

przykład: "Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś" (Nie byłeś [jaki?] taki jaki ...)

5. PODMIOTOWE - kto? co?

przykład: "Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs."
(Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył)