Czasownik i nieosobowe formy czasownika

1. Przeczytaj podany tekst, a następnie wykonaj związane z nim polecenia.

Jeden z działów wiedzy ludowej stanowiły, jeszcze stosunkowo niedawno, czary. (1) Wierzono, że czarownik
może komuś pomóc lub zaszkodzić, stosując odpowiednie praktyki. (2) To przekonanie o skuteczności magii
było silnie zakorzenione nawet wśród osób o wyższym poziomie wykształcenia, niemogących się wyzbyć
resztek tradycyjnego światopoglądu. (3)

A. Podkreśl wszystkie czasowniki, a następnie podziel je na formy osobowe i nieosobowe.

CZASOWNIKI W FORMIE OSOBOWEJ CZASOWNIKI W FORMIE NIEOSOBOWEJ

Stanowiły, może, było Pomóc, zaszkodzić, wyzbyć,
wierzono

B. Wypisz wszystkie imiesłowy i podaj ich dokładne nazwy.

stosując – imiesłów przysłówkowy współczesny
niemogących - imiesłów przymiotnikowy czynny

C. Zdanie (3) przeredaguj tak, aby zamiast imiesłowów wystąpiły w nim czasowniki w formie osobowej. 
To przekonanie o skuteczności magii silnie zakorzeniło się nawet wśród osób o wyższym poziomie
wykształcenia, które nie mogły się wyzbyć resztek tradycyjnego światopoglądu.

2. W podanym tekście przekształć bezokoliczniki z nawiasów w odpowiednie formy nieosobowe.

Najstarszym polskim uniwersytetem jest Uniwersytet Jagielloński. Uczelnia ta, (funkcjonować)
___________funkcjonując____________ początkowo pod nazwą Akademii Krakowskiej, została (założyć)
____________założona______________ w 1364 r. przez Kazimierza Wielkiego. Szczególnie (zasłużyć)
____________zasłużeni____________ dla uniwersytetu są królowa Jadwiga i król Władysław Jagiełło, pod których
patronatem został (odnowić) ____________odnowiony___________ w latach 1397 – 1400. Na cześć pary
królewskiej (nadać) _____________nadano_____________ mu nazwę Uniwersytet Jagielloński. W XV w. stał się
głównym ośrodkiem naukowo-kulturalnym w Polsce, (skupiać) _________skupiając___________ najwybitniejszych
uczonych z kraju i zagranicy. Do wielkich osobistości (pobierać) __________pobierających____________ nauki w
murach uczelni należą m.in. Mikołaj Kopernik, Jan Kochanowski, Andrzej Frycz Modrzewski. (Stracić)
_____________Straciwszy_____________ nieco na znaczeniu na przełomie XVI i XVII wieku, został (zreformować)
____________zreformowany______________ i (unowocześnić) ___________unowocześniony_______________ w
XVIII wieku przez Hugona Kołłątaja na polecenie Komisji Edukacji Narodowej.

3. Uzupełnij tabelkę. Tam, gdzie nie można utworzyć formy imiesłowu, postaw kreskę.

bezokolicznik imiesłów imiesłów imiesłów imiesłów formy

przymiotnikowy przymiotnikowy przysłówkowy przysłówkowy zakończone
czynny bierny współczesny uprzedni na -no i –to
liczyć liczący liczony licząc liczywszy liczono
wykopać wykopujący wykopany wykopując wykopawszy wykopano
 4. Od podanych czasowników utwórz sformułowania w stronie biernej. Tam, gdzie nie jest to możliwe,
postaw kreskę.

kupiła –......................kupiony............................... spał –......................------................................

zabrał –.......................zabrany................................ siedziała –......................------.........................

Jak nazywa się czasowniki, które tworzą stronę bierną?

Czasowniki, które nie tworzą strony biernej, nazywamy czasownikami ....................nieprzechodnimi.......................... .

5. Określ, czy podane czasowniki występują w aspekcie dokonanym, czy niedokonanym.

zabierze –..............dokonany....................... zabrał – .......................dokonany...............................

będzie zabierać – ..............niedokonany.......... zabierała– ......niedokonany.....................

zabiorą – ......................dokonany..................... zabierz – .......................dokonany.............................

6. Przekształć podane zdanie tak, aby wystąpił w nich imiesłów przysłówkowy.

Kiedy Neron patrzył na płonący Rzym, recytował poemat.

..................Neron, patrząc na Rzym, recytował poemat..........................................................................................

7. Przekształć podane zdania, tak aby w wypowiedzeniu podrzędnym zamiast czasownika znalazł się
imiesłów przymiotnikowy.
a) Miałem na sobie bluzę, którą otrzymałem od chrzestnej.

.................Miałem na sobie bluzę otrzymaną od chrzestnej.

b) Oddałem do serwisu telefon, który rozbił się o chodnik.

..........… Oddałem do serwisu telefon rozbity o chodnik.

8. Określ formę gramatyczną czasownika:

odpowiesz – 2 osoba liczby pojedynczej, czas przyszły, dokonany

9. Wyjaśnij, dlaczego podane zdanie jest niejednoznaczne.

Wyjazd poprzedza powrót.

Zdanie możemy zrozumieć na dwa sposoby: wyjazd jest poprzedzony przez powrót lub powrót jest poprzedzony
przez wyjazd.

Przekształć je tak, aby jego sens nie budził wątpliwości.

Powrót jest poprzedzony przez wyjazd.