¡≥«Â’≈ - I

ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ : «¬«Â‘≈√’, Í«Ì≈ÙÂ, ¡Ê≈ÚÒ∆

◊∆Â≈ ¿∞ÍÁ∂Ù :- ◊∆Â≈ ¡«‹‘≈ ¡ÒΩ«’’ ËÓ ¿∞ÍÁ∂Ù ‘À, «‹√˘ ÙÃ∆ÓÈ È≈≈«¬‰ ÚºÒØ∫ È-Ù∂ÃÙ· ¡‹È ˘ «ÁºÂ≈
«◊¡≈ √∆Õ ◊∆Â≈ ¿∞ÍÁ∂Ù Ù≈ÙÚ √È≈ÂÈ ËÓ Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ó»Ò »Í «Ú⁄ ◊∆Â≈ ¿∞ÍÁ∂Ù Ó‘≈Ì≈ «Ú⁄ ‹ÁØ∫ √Ó≈‡
‹ÈÓ∂‹Ô Á∂ ≈‘∆∫ «¬√ √≈«ڒ ËÓ √øÏøË∆ ‹≈‰’≈∆ Ó≥◊∆ √∆ ª Ó‘ª«Ù∆ ÚÀÙøÍ≈Ô‰ Á∂ ≈‘∆∫ «¬√ √øÏøË∆ «Ú√Ê≈ È≈Ò
«˜’ ’∆Â≈ «◊¡≈ √∆Õ ◊∆Â≈ Á∂ ⁄ΩÊ∂ ¡«Ë¡≈«¬ Á∂ ÙÒØ’ Èß: A Â∂ B «Ú⁄ ÙÃ∆ «¥ÙÈ Ì◊Ú≈È Ú∆ «¬ø‹ ’«‘øÁ∂ ‘È, “«¬√
¡È»ÍÓ ÔØ◊ ÏπºË∆ Ú≈Ò∂ ËÓ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù ÓÀ∫ «√ÃÙ‡∆ Á∂ ¡≈«Á «Ú⁄ «ÚÚÙ©Ú≈È© ˘ «ÁºÂ≈ √∆Õ «ÚÚÙÚ≈È© È∂ ¡≈͉∂ ÍπºÂ
Ó≥ȱ ˘ Â∂ Ó≥ȱ È∂ ¡≈͉∂ ÍπºÂ «¬’©Ù©Ú≈’© ˘ «¬‘ ¿∞ÍÁ∂Ù ÍÃÁ≈È ’Ú≈«¬¡≈, ÍøÍ≈ ¡È∞√≈ «¬‘ «◊¡≈È ≈‹-«Ù∆¡ª
˘ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ «‘≈, Í «¬‘ ’≈Ò Á∂ Ó‘≈È ¡≥Â≈Ò ÂØ∫ «¬√ √Ó∂∫ ÈÙ‡ ‘Ø «◊¡≈ ‘À, ¿∞√∂ Íπ≈ÂÈ ÔØ◊ ËÓ Á≈ ¡º‹ Ó∂∂
≈‘∆∫ ÂÀ˘ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ ±ø Ó∂≈ «Í¡≈≈ Ì◊ Â∂ «Í¡≈≈ «ÓºÂ ¬∂∫Õ Â»ø √ÏØÂÓ ‘º√Ó¬∆ ÔØ◊ «Ú«Á¡≈
Á≈ ¡«Ë’≈∆ ¬∂∫Õ”
ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ Á∆ «¬«Â‘≈√’ «Íº· Ì»Ó∆ √øÏøË∆ Ó‘ªÌ≈ ٪Â∆Í©Ú CDG/DG, DI ÙÒØ’ª ¡È∞√≈ «’‘≈ «◊¡≈
‘À “È∂ÙÚ! «¬‘ ‹Ø ÏÑÓ≈ ‹∆ Á≈ Ì◊Ú≈È Á∂ È≈«Ì ’ÓÒ ÂØ∫ √ÂÚª ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈ ‘À, ¿∞√ «Ú⁄ ¡≈Í È≈≈«¬‰ È∂ ‘∆
Ô∞◊ Á∂ ¡≈øÌ «Ú⁄, ÒØ’ ˘ Ë≈‰ ’È Ú≈Ò∂ ÙπºË-√»Í «ÍÂ≈Ó≈ ˘, «¬√ ËÓ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ «Î «ÍÂ≈Ó‘
È∂ ¡≈͉∂ ÍπºÂ Í©‹≈ÍÂ∆ Á’©Ù ˘ «¬‘ ËÓ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈Õ ¡º◊∂ ‹≈ ’∂ Ó‘ªÌ≈ ٪Â∆-ÍÚ Á∂ CDH/D@-EA ÙÒØ’ª
¡È∞√≈ Áµ«√¡≈ ‘À «’ «Î Á’©Ù È∂ ¡«Á«Â ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ, ¡≈͉∂ ‹∂·∂ ÁØ‘Â∂ √«ÚÂ≈ Á∂ ¡◊Ë ¡≈«ÁÂ©Ô ˘, ¿∞√ ÂØ∫ «ÚÚ√©Ú≈È©
È∂ «¬‘ ¿∞ÍÁ∂Ù ◊둉 ’∆Â≈Õ «Î Â∂ÃÂ≈Ô∞◊ Á∂ ¡≈«Á «Ú⁄ «ÚÚ√©Ú≈È© È∂ Ó≥ȱ ˘, Ó≥ȱ È∂ √øÍ»‰ ÒØ’ Á∂ ’«Ò¡≈‰ Ú≈√Â∂
¡≈͉∂ ÍπºÂ «¬’©Ù©Ú≈’© ˘ ËÓ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈Õ «¬√ ÂØ∫ «√ºË ‘πøÁ≈ ‘À «’ ◊∆Â≈ «Ú⁄ Í∂Ù √≈©Ú ËÓ Ì◊Ú≈È ¡≈«Á-
È≈≈«¬‰ ÂØ∫ ÏÑÓ≈ ˘, ÏÑÓ≈ ÂØ∫ Í‹≈ÍÂ∆ Á’©Ù ˘, Á’©Ù ÂØ∫ ¡≈«ÁÂ©Ô ˘, ¡≈«ÁÂ©Ô ÂØ∫ «ÚÚ√©Ú≈È© ˘, «ÚÚ√©Ú≈È© ÂØ∫
Ó≥ȱ ˘, Ó≥ȱ ÂØ∫ «¬’©Ù©Ú≈’© ˘, «¬‘ √≈ÂÚ ËÓ Á≈ «◊¡≈È ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈Õ «Î ¡º◊Ø∫ √Ó≈‡ «¬’©Ù©Ú≈’© È∂ ÒØ’ ’«Ò¡≈‰
Ò¬∆ «¬√ ËÓ Á≈ ‹ÈÓ≈È√ «Ú⁄ ÍÃ⁄≈ ¡Â∂ ÍÃ√≈ ’∆Â≈, «‹√ È≈Ò «¬‘ Â∂ÃÂ≈ Á∂ ¡≥ º’ Ó≈ÈÚ √Ó≈‹ «Ú⁄ Íë«ٷÂ
«‘≈ ‘ÀÕ «Î «Íº¤Ø∫ ‹≈ ’∂ Ó≈ÈÚ-√Ó≈‹ «Ú⁄ ‹Ø◊π‰ ÚË ‹≈‰ ’≈‰, «¬√ ËÓ Íë ÒØ’ª Á≈ «Ë¡≈È ÿ‡‰ Òº◊≈ Â∂
‘ΩÒ∂-B «¬‘ Í«ÚºÂ ËÓ ıÂÓ ‘Ø «◊¡≈Õ ‘π‰ Ó‘ªÌ≈ Á∂ √Ó∂∫ ÙÃ∆ÓÈ È≈≈«¬‰≈ÚÂ≈ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ È∂ ¡≈͉∂ ÁØ√Â
È≈Ú≈Â≈ ¡‹È ˘ Ó≈«Ë¡Ó ω≈ ’∂ ’∞»’©Ù∂Âz Á∆ Í≈ÚÈ Ì»Ó∆ Â∂ ÔπºË √Ó∂∫ ÒØ’ «‘ºÂ Ò¬∆ ÓπÛ √π‰Ú≈«¬¡≈Õ
Ó‘ªÌ≈ ٪«Â Í©Ú CDH/G ¡È∞√≈ ‹Á √ø◊≈Ó Ì»Ó∆ «Ú⁄ ’ΩÚª Â∂ ͪ‚Úª Á∆ √ÀÈ≈ ‘≈˜ √∆ Â∂ ◊π»‹Èª ˘
√≈‘Ó‰∂ ÷Û∂∑ Á∂÷‰ ’≈È, ¡‹È ˘ Áπ÷∆ Á∂÷’∂, ÙÃ∆ «¥ÙÈ È∂ ◊∆Â≈ ËÓ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈Õ ¬∂Ê∂ √Ú≈Ò ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ‘À
«’ ◊∆Â≈ Á∂ ⁄ΩÊ∂ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ Ì◊Ú≈È ¡≈Í ’«‘øÁ∂ ‘È «’ ÔØ◊ ËÓ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù ÓÀ∫ «ÙÃÙ‡∆ Á∂ ¡≈«Á «Ú⁄ «ÚÚ√©Ú≈È©
˘ «ÁºÂ≈ √∆, Í ÙªÂ∆ Í©Ú Á∂ «¬√ ÍÃ√ø◊ «Ú⁄ ÙÃ∆ÓÈ È≈≈«¬‰ ≈‘∆∫ ¿∞Í«ÁÙ©‡ ËÓ «Ú«◊¡≈È Á∆ ÍøÍ≈ Á∆ Í≥‹Ú∆∫
Í∆Û∑∆ «Ú⁄ «ÚÚ√©Ú≈È© Á≈ ‘؉≈ Áµ«√¡≈ «◊¡≈ ‘À, «¬‘ Â’ √ø◊ «’Ú∂∫ Ó≥«È¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À ? «’ ÙÃ∆ Ì◊Ú≈È È≈≈«¬‰
È∂ ‘∆ «ÚÚ√©Ú≈È© ˘ ¿∞ÍÁ∂Ù ’∆Â≈ ? «¬√ Á≈ √Ó≈Ë≈È «¬‘ ‘À, «’ «¬√ Ë©Ó «Ú«◊¡≈È Á∂ ¡≈«Á ÍÃÚ©Â’ ÙÃ∆ÓÈ È≈≈«¬‰
‘È, «√ÃÙ‡∆ Á∂ ¡≈øÌ «Ú⁄ ¿∞ÂÍÈ ‘ج∂ «Úø«⁄ Á∂ Ú∆ ¿∞‘ ¿∞ÍÁ∂Ù‡≈ Â∂ ◊π» ‘ÈÕ ÏÑÓ≈ Í©‹≈ÍÂ∆ ¡≈«ÁÂ©Ô ¡≈«Á »Íª
«Ú⁄ ¿∞‘ ¡≈Í ‘∆ Í∂Ù ‘πøÁ∂ ‘È ¡Â∂ ¿∞È∑ª ≈‘∆∫ «¬‘ √≈ÂÚ ËÓ ÍÃÁ≈È ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ’ÊÈ «Ú⁄ ’ج∆ «Ú√ø◊Â∆
È‘∆∫ ‘À «’ ÙÃ∆ Ì◊Ú≈È ¡≈Í ¡≈͉∂ ÔÊ≈Ê √»Í Á≈ ¡ÚÏØËÈ ’≈¿∞∫Á∂ ‘ج∂ «¬‘ ’«‘øÁ∂ ‘È, ‹Ø Ó‘ªÌ≈ ٪Â∆ Í©Ú
Á∂ CDB/AD ÙÒØ’ «Ú⁄ «’‘≈ «◊¡≈ ‘À «’ “’«ÍÒ Ù≈√Â Á∂ «⁄øÂ’ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «‹√ ˘ «Úø«⁄ «’‘≈ ‘À, ¿∞‘ √Ï ÒØ’
Í‹≈ÍÂ∆ «Úø«⁄ ÓÀ∫ ‘∆ ‘ªÕ” Ì◊ÚÁ© ¿∞Í«ÁÙ©‡ «¬√ √≈ÂÚ ËÓ Á∆ ÍøÍ≈, ‹Á ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À, ª «¬√ ˘ ÓπÛ Ó≈ÈÚ
√Ó≈‹ «Ú⁄ Íë«ٷ ’È Ò¬∆ Ì◊Ú≈È Á≈ ¡ÚÂ≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È Á≈ «¬‘ ’ÊÈ ·∆’ ‘À «’ “ËÓ Á∆ √Ê≈ÍÈ≈
Ú≈√Â∂ ÓÀ∫ ‘ Ô∞◊ «Ú⁄ ¡ÚÂ≈ Ë≈‰ ’Á≈ ‘ªÕ” ◊∆Â≈ Á∂ «◊¡≈Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ Á≈ ¡·≈Úª ÙÒØ’ Ú∆ «¬√ ◊ºÒ Á∆ ÍÃØÛÂ≈
’Á≈ ‘ÀÕ ÍÃÌ» ¡≈Í ‘∆ «¬√ √≈ÂÚ ËÓ Á∂ ’Â≈ ‘È Â∂ «÷¡’ Ú∆ ‘È, Í Óπº÷-√ø⁄≈Ò’ Ú∆ ‘ÈÕ √≈ÂÚ ÍÃÌ» Á≈
»Í ‘ÀÕ ‹Á ÍÃÌ» ¡ÚÂ≈ Ë≈Á≈ ‘ÀÕ √≈ÂÚ ¿∞√ «Ú⁄ «ÚÁÓ≈È ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √≈ÂÚ© ‹Ø ‘À, ¿∞‘ ÁØÙ-«‘ ‘À, ’≈ÓÈ≈ Ï«‘Â
‘ÀÕ ‘Ó∂Ù≈ ’Ó «Ú⁄ √Ê≈«Í ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ ’∂ÚÒ √≈«Ú «◊¡≈È ≈‘∆∫ Á∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È √≈ÂÚ Á∆ «√‹È≈
’Á∂ ‘ÈÕ √≈ÂÚ Á≈ ¡Ê ‘À ¡«Ú«¤øÈ, «ÈøÂ, «¬’ √, «È©, √È≈ÂÈÕ Ì◊Ú≈È ÙÃ∆ÓÈ È≈≈«¬‰ Á≈ «¬’ Ȫ √È≈ÂÈ
Ú∆ ‘ÀÕ «¬√ ËÓ ˘ ¬∂√∂ Ò¬∆ √È≈ÂÈ ËÓ ’«‘øÁ∂ ‘È, «’¿∞∫«’ «¬‘ ËÓ Ì◊Ú≈È Á≈ √»Í ‘ÀÕ ÔØ◊ ËÓ ¡ÊÚ≈ ◊∆Â≈
ÍëÂÍ≈«Á Á∆ ÍøÍ≈ Ï‘π Íπ≈‰∆ ‘ÀÕ √øÍ»‰ ÚÀ«Á’ «Ú«◊¡≈È ¬∂√∂ ËÓ ¿∞µÍ ‘∆ ¡≈Ë≈« ‘ÀÕ «¬‘Ø ËÓ Ó≈ÈÚ Óπ’Â∆
Á≈ √≈ËÈ ‘ÀÕ «¬‘Ø ËÓ ÔÂ∆¡ª «Ù∆¡ª ÓπÈ∆¡ª Á≈ ËÓ ‘ÀÕ
◊∆Â≈ Á∂ Í«‘Ò∂ ¡«Ë¡≈«¬ Á∂ ¡≈øÌ «Ú⁄ «¬√ Á∆ «¬«Â‘≈√’ «Íº· Ì»Ó∆ Á≈ Úȉ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ó‘ªÌ≈ Á≈
Ô∞ºË ’Á ‘Ø«¬¡≈ ? Â∂ ÙÃ∆ «¥ÙÈ ‹∆ È∂ «¬‘ ◊∆Â≈ ¿∞ÍÁ∂Ù ’ÁØ∫ ’∆Â≈ ? «¬‘ ‹≈‰È≈ Ú∆ ˜»∆ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ ¿∞µÂ Һ̉
Ò¬∆ ¡È∂’ª ÁÒ∆Òª ˘ √≈‘Ó‰∂ º÷‰≈ ÍÚ∂◊≈Õ ’¬∆ «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ Ó‘ªÌ≈ Á∂ Ô∞ºË Á≈ √Óª, ¬∆√≈ Í»Ú’ Í«‘Ò∆ √Á∆
«√ºË ’È Á∂ ÔÂÈ ’∆Â∂ ‘ÈÕ Í ’∞ºfi «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ «¬√ Á≈ ’≈Ò, ¬∆√≈ Í»Ú’ Â∆‹∆ √Á∆ Â∂ ’∞ºfi ’∞ «ÚÁÚ≈È ¬∆√≈
Í»Ú’ Í≥‹Ú∆∫ √Á∆ «Ò÷Á∂ ‘ÈÕ ‚≈. ≈Ë≈ «¥ÙÈ Ú∆ Ó‘≈Ì≈ Á∂ Ô∞ºË Á≈ √Óª ¬∆√≈ ÂØ∫ Í«‘Òª, Í≥‹Ú∆∫ √Á∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
Í ¡È∂’ª «¬«Â‘≈√’≈, ¬∆√≈ ¬∆√Ú∆ ÂØ∫ √ÂÚ∆∫ √Á∆ Ó≥ÈÁ∂ ‘È, Í «‹‘Û∂ «ÚÁÚ≈È Ì≈Â∆ ÍøÍ≈ ˘ Ó≥ÈÁ∂ ‘È, ¿∞È∑ª
Á≈ «Ú⁄≈ ‘À «’ «¬‘ Ô∞ºË, ¬∆√≈ ÂØ∫ CADE √≈Ò Í«‘Òª ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡È∂’ª Íπ≈ÂÈ «ÙÒ≈Ò∂÷ «ÓÒÁ∂ ‘È «‹√ «Ú⁄ ÔπŒËÙ·∆
√øÓ Á≈ ¿∞Ò∂÷ ‘ÀÕ «‹√ È≈Ò «¬‘ «√ºË ‘πøÁ≈ ‘À «’ ¿∞ÍØ’Â √Óª „π’Úª ‘ÀÕ Ôπ«ËÙ©‡ Á≈ ≈‹ «√øÿ≈√È ¡º‹ ÂØ∫ CADE
√≈Ò Í«‘Ò≈ Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ¿
0 ˙Ó© © √© :- «¬‘ ÏÃ‘Ó Á≈ «È©Á∂٠Ȫ ‘À, ‹Ø Ì◊Ú≈È Á∆ Ô≈Á «ÁÚ≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ˙Ó Á∂ «ÂøÈ ¡º÷ ¡ ˙
Ó© - «ÂøÈ ¡º÷ª Ú≈Ò≈ «¬’ Ú⁄È ‘À - ¬∆ÙÚ Á≈ Ú≈⁄’Õ ÏΩ«Ë’ ÙÏÁ È≈Ó ‘À, ¬∂√∂ Â∑ª ‘∆ ˙Ó Â© √© - «¬‘ ÍÓ≈ÂÓ≈
Á≈ Ȫ ‘ÀÕ
0 ˙Ó© © √© :- «¬‘ «ÂøÈ∂ √«⁄Á≈ÈßÁ ËÈ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ Ȫ ‘ÈÕ «‹È∑ª Á≈ ‹≈ÍÈ ’È È≈Ò ‹∆ÚÈ Á≈ ’«Ò¡≈‰
‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ¿πÂÍÂ∆ :- Í«ÚÂÈ Á≈ ÈÚª »Í ‹Ø √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À, ¿∞‘ ¿∞ÂÍÂ∆ ‘ÀÕ
0 ¿∞Í«ÈÙÁ© :- ◊∆Â≈ «Ú⁄ √øÍ»‰ ¿∞Í«ÈÙÁª Á≈ √≈ º ‘À, «¬‘ ¡≈͉∂ ¡≈Í «Ú⁄ Ì◊ÚÁ© Ï≈‰∆ ‘؉ È≈Ò
¿∞Í«ÈÙÁ √»Í ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘ ¿∞Í«ÈÙÁ «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ¡
0 ¡Ù©ÚºÂ©Ê≈Ó≈ :- «¬‘ ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁØÉ Á≈ ÍπºÂ √∆ «‹√ È∂ «’Í∆ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ ‹ÈÓ «Ò¡≈ √∆Õ «’‘≈ ‹ªÁ≈
‘À, ‹ÁØ∫ Ï≈Ò’ Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈ ª «¬√ Á∂ Ó»ø‘ ”⁄Ø∫ ¡Ù©Ú ÙÏÁ Ú◊∆ ËπÈ∆ «È’Ò∆Õ «¬√∂ ’’∂ «¬√ Á≈ Ȫ - ¡Ù©ÚºÂ©Ê≈Ó≈
ÍÀ «◊¡≈Õ «¬√ Ȫ Á∂ ‘Ø ¡Ê Ú∆ ‘È, “«‹‘Û≈ ¡≈͉∆ Ù’Â∆ È≈Ò √Óπº⁄∂ ÁπÙÓȪ ˘ ıÂÓ ’ Á∂Ú∂Õ ¿∞‘ ¡Ù©ÚºÂ©Ê≈Ó≈
‘ÀÕ ¡≈Í ˘ Ì◊Ú≈È Ùø’ Á≈ ¡≥Ù≈ÚÂ≈ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡≈Í Ó‘≈Í≈¥Ó∆ Â∂ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ √ÈÕ ¡≈Í «Ú⁄ √Óπº⁄∂ «ÚÙÚ
˘ «‹ºÂ ÒÀ‰ Á∆ √ÓºÊ≈ √∆Õ ¡Ù©Ú©Ê≈Ó≈ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁØÉ Á≈ ‘∆ ⁄∂Ò≈ √∆Õ ¡≈Í ˘ Ô∞ºË Á≈ ¡«‹ºÂ √»Ó≈
«’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ ¡ÙÚ©Ê≈Ó≈, ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ Úª◊, ’ΩÚ √ÀÈ≈ Á∂ ͺ÷ «Ú⁄ ÒÛÁ≈ «‘≈Õ
0 ¡≈©Ó≈ :- ’·ØÍ«ÈÙÁ© (A/C-C,D) ¡È∞√≈ ¡≈ÂÓ≈ Ê∆ ‘À, ¿∞√ Ê∆ Á≈ «¬‘ √∆ Ê ‘ÀÕ «¬√ √∆ »Í∆
Ê Á≈ √≈Ê∆ ÏπºË∆ ‘ÀÕ ÓÈ Òˆ≈Ó ‘ÀÕ «¬øÁz∆¡ª «¬√ Á∂ ÿØÛ∂ ‘ÈÕ «ÚÙ∂ ÌØ◊ ¿∞√ Á≈ ¡≈‘≈ ‘ÈÕ ¡≈ÂÓ≈ Á≈ ÍÓ Ò’Ù
ÍÓ≈ÂÓ≈ ÍÁ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’È≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò’Ù Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ‘∆ √≈ËÈ »Í «Ú⁄ «¬‘ ÓÈ∞º÷∆ √∆ »Í∆ Ù∂ÃÙ·ÂÓ Ê
ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ºÊ Á∂ ≈‘∆∫ ¡≈͉∂ «ÓÊ∂ √Ê≈È ”Â∂ ª ‘∆ Í𵫋¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ‹∂’ ¿∞√ Ê Á≈ ⁄≈Ò’ ¡ÊÚ≈ √≈Ê∆
√ÔØ◊ √Ú «ÚË∆ ’∞ÙÒ ‘ØÚ∂◊≈Õ √≈Ê∆ ÿØ«Û¡ª ˘ √‘∆ «‡’≈‰∂ ¿∞µÍ «Ò‹≈‰ Á∆ ’Ò≈ ÂØ∫ ‹≈‰± ‘ØÚ∂◊≈Õ ÿØ«Û¡ª ˘ «÷º⁄
’∂ º÷∂◊≈Õ ÿØ«Û¡ª ˘ «ÈÔøÂ‰ «Ú⁄ º÷‰≈ ˜»∆ ‘ÀÕ ÓÈ Á∆ «¬’≈◊Â≈ ˜»∆ ‘ÀÕ ÓÈ Í«ÚºÂ ‘ØÚ∂Õ «‹Ú∂∫ ÿØ«Û¡ª È≈Ò
ÏøÈ∑∆ ‘ج∆ ‚Ø √≈Ê∆ Á∂ ‘ºÊ «Ú⁄ ‘Ø«¬¡≈ ’Á∆ ‘À Â∂ √≈Ê∆ Á∂ «¬Ù≈∂ ”Â∂ ÿØÛ∂ ◊Â∆Ù∆Ò ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞√ »Í «Ú⁄ ÓÈ »Í∆
‹ Á≈ «¬’ Ì≈◊ «¬øÁÃ∆¡ª È≈Ò ‹π«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À Â∂ Á»‹≈ Ì≈◊ ÏπºË∆ È≈ÒÕ ¡≈ÂÓ≈ ¡Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ «⁄øÁ≈√ ’∞Ù∂Âz◊©Ô©
Á≈ ‹∆Ú Ì≈Ú ÂØ∫ «¬√ √∆ »Í∆ Ê «Ú⁄ Ê∆ Á∂ »Í «Ú⁄ «Ú≈«‹Â ‘ÀÕ Ê ˘ «’√ «ÁÙ≈ «Ú⁄ ‹≈‰≈ ‘À, «¬√ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆
Ê Á∆ È‘∆∫, ÊÚ≈È Á∆ ‘πøÁ∆ ‘À, ¡ÊÚ≈ √≈Ê∆ Á∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ‹∂’ √≈Ê∆ ’∞ÙÒ Â∂ √ÏÒ ‘À ª º‹» Á∂ √‘≈∂ ÿØ«Û¡ª ˘
¡≈͉∂ Úº√ «Ú⁄ º÷Á∂ ‘ج∂, ¿∞È∑ª ˘ ¡Ì∆Ù©‡ «ÁÙ≈ ÚºÒ ◊Â∆Ù∆Ò ’Á≈ ‘À Í ‹∂ √≈Ê∆ √ÏºÒ Â∂ ’∞ÙÒ È‘∆∫ ª ÿØÛ∂
¿∞√ Á∂ ¡Ë∆È È≈ «‘ ’∂ ¡≈͉∆ Ó˜∆ ¡È∞√≈ ¡‰«ÓºÊ∂ ≈‘ ”Â∂ Í≈ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞√ ¡Úº√Ê≈ «Ú⁄ ÿØ«Û¡ª Á∂ È≈Ò ÏøÈ∑∆
‘ج∆ ‚Ø √≈Ê∆ Á∂ ‘ºÊ «Ú⁄ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ ÿØÛ∂ Á∂ ¡Ë∆È ‘øπÁ∆ ‘ÀÕ «¬ø‹ ÿØÛ∂ ¡≈͉∆ ÓÈÓ˜∆ ’Á∂ ‘È, «ÁÙ≈‘∆‰ ‘Ø ‹ªÁ∂
‘ÈÕ
0 ¡≈ÂÂ≈¬∆ :- ‹Ø ÿ ˘ ¡º◊ Ò≈Ú∂, ˜«‘ Á∂ ’∂ Ó≈È Ú≈Ò≈, ‘ºÊ «Ú⁄ Ù√Â ÒÀ ’∂ Ó≈È Ú≈Ò≈, ËÈ ⁄π≈¿∞‰
Ú≈Ò≈, Ì»Ó∆ Â∂ «¬√Â∆ Á≈ ‘‰ ’È Ú≈Ò≈ ‘ØÚ∂ - ¿∞‘ ¡≈ÂÂ≈Ô∆ ‘ÀÕ ¡≈ÂÂ≈Ô∆ ¤∂ «’√Ó Á∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ’ΩÚª ˘ ¿∞È∑ª
Á∂ ⁄«ºÂ ’’∂ ¡≈ÂÂ≈Ô∆ «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞ √©Óë H/CE@, CEA - ¡È∞√≈, “¡≈ÂÂ≈¬∆ «Ú¡’Â∆ Á≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫«Á¡ª
‘∆ ¿∞√ ˘ Ó≈ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’ج∆ ÁØÙ È‘∆∫Õ
0 ¡©Ê :- ÍπÙ ¡©Ê Á≈ Á≈√ ‘À, ¡©Ê «’√∂ Á≈ Á≈√ È‘∆∫, ¿∞‘ ª √Â©Ô ‘ÀÕ
0 ¡«ÚÈ≈Ù ‹ª ¡«ÚÈ≈Ù∆ :- «‹√ Ú√± Á≈ ’ج∆ ’≈‰ È‘∆∫ ‘À, ¿∞√ Á≈ ’ج∆ È≈Ù È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ ¿∞‘ √Á≈ «¬’
√ «‘øÁ∆ ‘À, «’¿∞∫«’ «‹√ ’≈‰ ÂØ∫ ¿∞√ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ ‘ج∆ ‘À, ¿∞‘ ¿∞√∂ «Ú⁄ Ò∆È ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞ÂÍÂ∆ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿∞√ Á≈
¡«√©ÂºÂÚ È‘∆∫ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ≈Õ ’≈‰ «Ú⁄ Ò∆È ‘؉, «ÚÈÙ‡ ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ ¿∞√ Á≈ ¡«√©ÂºÂÚ È‘∆∫ «Á÷Á≈, ’∂ÚÒ
¡«Ì«Ú¡’ ¡Úº√Ê≈ «Ú⁄ ¿∞ÂÍÂ∆ ‹ª «ÚÈ≈Ù Á∂ ÓË©Ô Á∆ ¡Úº√Ê≈ «Ú⁄ ¿∞√ Á∂ √»Í Á∆ ¡È∞Ì»Â∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆
«ÚÁÓ≈ÈÂ≈ «‘øÁ∆ ‘ÀÕ ◊©Ô∂Ô ÂºÂÚ ˘ ÍπÙ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ’≈‰ «‘ ‘À Â∂ ’≈‹ «‘ Ú∆Õ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ √Á≈
¿∞ÂÍÂ∆ Â∂ «ÚÈ≈Ù Á∆ Íë’«¡≈ ÂØ∫ Í∂, ¡‹È©Ó≈, ¡«ÚÈ≈Ù∆ ‘ÀÕ «’ø± ÏπºË∆ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡‘ø ÓÈ «¬øÁÃ∆¡ª Á∂ «ÚÙ∂, Í≥‹ Ó‘≈Ì»Â
¡≈«Á Íë¥Â∆ Á∂ ’≈‹, ‹Ø √≈∂ ¿∞√∂ «Ú⁄Ø∫ ‹ÈÓÁ∂ ‘È Â∂ ÍëÂÍÒ Í«Ú©ÂºÂ ‘πøÁ∂ ‘ج∂, ‹Ò ÍÃÚ≈‘ Á∂ ÁzÙÔ ’∞ºfi ’≈Ò Âº’
«Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∂ ‘È Â∂ ÓπÛ ¡≈͉∂ ’≈‰ «Ú⁄ Ò∆È ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √≈∂ «ÚÈ≈ÙÙ∆Ò ‘ÈÕ Í «‹√ Á∆ √ºÂ≈ ‘Ó∂Ù≈ ‘À,
¿∞‘ √© ‘ÀÕ
0 ¡◊©«È :- ÚÀ«Á’ √≈«‘ºÂ «Ú⁄ ¡◊È∆ Á∂ «ÂøÈ »Í ‘È A. Ë©Ô∞‘ ÒØ’ Á∆ «ÈÂ©Ô ¡◊È∆ B. ¡≥«’Ù Á∆ ¡ø«ÓÃÂ
¡◊È∆ C. «¬√ ÒØ’ Á∆ Ó©Â©Ô ¡◊È∆Õ
0 ¡«Ú«Á¡≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ :- ¡«ÈÂ©Ô «Ú⁄ «ÈÂ©Ô Á∆ Ì≈ÚÈ≈, ¡Í«ÚºÂ «Ú⁄ Í«ÚºÂ Á∆ Ì≈ÚÈ≈, Áπº÷ Á∂ √≈ËȪ
«Ú⁄ √πµ÷ Á∆ Ì≈ÚÈ≈, ¡È≈ÂÓ «Ú⁄ ¡≈ÂÓ Á∆ Ì≈ÚÈ≈, «¬‘Ø ¡«Ú«Á¡≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ‘ÀÕ ¡«Ú«Á¡≈ ‘∆ ’≈È √∆ ‘ÀÕ
0 ¡√Ê≈¬∆ √πº÷ :- ÍÃ≈«¥Â ÍÁ≈ʪ Á∂ √øÔØ◊ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘؉ Ú≈Ò≈ √πº÷ √Ê≈¬∆ È‘∆∫, «’¿∞∫«’ «‹È∑ª √≈ËȪ Á∂
√øÔØ◊ ÂØ∫ «¬‘ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ‘À ¿∞‘ √≈∂ √≈ËÈ ÍëÂÍÒ Í«ÚÂÈÙ∆Ò ‘ÈÕ «¬‘ √≈∂ √≈ËÈ «‹È∑ª ÂØ∫ √πº÷ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ‘À,
¿∞‘ «¬’ √ È‘∆∫ ‘πøÁ∂Õ «Î «¬È∑ª Á∂ √øÔØ◊ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘؉ Ú≈Ò≈ √πº÷ √Ê≈¬∆ «’Ú∂∫ ‘Ø √’Á≈ ‘À ? ’≈ÓÈ≈ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘؉
Ú≈Ò≈ √ºπ÷ «Ú¡’Â∆ ˘ ’Á∂ Ú∆ √øÂ∞Ù‡ ¡ÊÚ≈ «ÂzÍ ȑ∆∫ ’ √’Á≈Õ «‹Ú∂∫ ¡º◊ «Ú⁄ ‹∂’ ¡√∆∫ «ÿ˙ Á∆ ¡≈‘»Â∆ Í≈Úª◊∂
ª ¿∞‘ ‘Ø ÚË∂∂ ÍËګÒ ‘ØÚ∂◊∆Õ ¬∂√∂ Â∑ª ’≈ÓÈ≈Úª Á∆ Í»Â∆ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘؉ Ú≈Ò∂ √πº÷ª Á∆ «ÂzÍÂ∆ È‘∆∫ ‘πøÁ∆, ÏÒ«’
’≈ÓÈ≈Úª ¿∞Â∂«‹Â »Í «Ú⁄ ÚËÁ∆¡ª ‘ÈÕ
0 ¡≈√’©Â :- ¡«◊¡≈È∆ - ‹Ø ’ÂºÚ Á≈ ¡«ÌÓ≈È ’∂Õ √ø◊ë‘ ’È Á∆ «¬º¤≈ ’È Ú≈Ò≈Õ
0 ¡√Ó :- ¡≥‘’‰ «Ú⁄ ¡√≈Ú∆∫ ‘Ò⁄Ò «‘‰ Á≈ Ȫ ¡√Ó ‘ÀÕ
0 ¡«‘ø√≈ :- √∆ ÓÈ Á∆ Ú≈‰∆ ¡≈«Á Á∂ ≈‘∆∫ «’√∂ Á≈, «’√∂ „ø◊ È≈Ò, «’√∂ Â∑ª Ú∆ ¡«ÈÙ‡ È≈ ’È ˘
Â∂ ¡«ÈÙ‡ È≈ ⁄≈‘π‰ ˘ - ¡«‘ø√≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¡«‘ø√≈ Á∂ ¡Ê, √Ì ‹∆Úª Á∆ Í«ÚºÂÂ≈ √Ú∆’≈ ’«Á¡ª, «’√∂ ˘ Áπº÷
È≈ Á∂‰ Á∆ Íë’«¡≈ ‘ÀÕ
0 ¡«Ë¡≈ÂÓ© :- ‘∂’ ¡≈ÂÓ≈ √∆ ˘ ¡«ËÙ©·≈È ’’∂ ‹Ø ¡Ú√©Ê≈È ’Á≈ ‘À ¿∞‘ ¡«Ë¡≈ÂÓ© ‘ÀÕ
0 ¡≈‘≈ :- ¡≈‘≈ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ’∂ÚÒ ¡≥È ¡≈«Á Á≈ ÌØ‹È È‘∆∫ ‘ÀÕ ¡º÷ª, ’øÈ, Ⱥ’ ‹∆Ì, ⁄ÓÛ∆ ¡≈«Á
Í≥‹ «¬øÁz∆¡ª ÂØ∫ «‹Ú∂∫ »Í ÙÏÁ ◊øË, √, √ͺÙ ◊둉 ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞‘ Ú∆ ¡≈‘≈ Á∂ ¡≥Â◊ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
0 ¡ÊÚ≈ :- ¡Ê + Ú≈ = ¡ÊÚ≈Õ ¡Ê ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ¡≥Â Â∂ Ú≈ ÙÏÁ ¡ÚË≈‰≈Ê = «ÈÙ⁄Ô≈Ê ‘ÀÕ
0 ¡©‹πÈ :- ¡©‹πÈ - ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ÙπºË ‘ÀÕ ¡©‹πÈ ’∞øÂ∆ ÍπºÂ ‘ÀÕ ‹Ø ÙπºË ’∞Ò «Ú⁄ ‹ÈÓ∆ √∆Õ ¡©‹πÈ «◊¡≈È
ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ Ú∆ ÙπºË ‘ÀÕ ÙπºË «ÈÓÒ ÏπºË∆ Ú≈Ò≈, ¡«◊¡≈È »Í∆ ÙÂ» Á≈ È≈Ù ’È Ú≈Ò≈Õ
0 ¡©‹πÈ :- ¡‹È Á∂ ¡Ê ‘È, «‹‘Û≈ ø◊ ÂØ∫ √¯ÀÁ ‘ØÚ∂, Íë¥Â∆ ÂØ∫ Í«ÚºÂ «ÈÓÒ ‘ØÚ∂Õ ‹Ø «ÁÒ ÂØ∫ ÙπºË
‘À «ÈÓÒ ‘À, ¿∞‘ √º⁄ ˘ ‹≈‰ ÒÀ‰ Á≈ ¡«Ë’≈∆ ‘ÀÕ
0 ¡√»Ô≈ :- ◊π‰ «ÚÙÔ’ ’øÓª «Ú⁄ ÁØÙ ’º„‰≈ ¡√»Ô≈ ‘ÀÕ ¬∂Ê∂ ¡√»Ô≈ ÙÏÁ ÂØ∫ ’≈Ó ’ØÃË ÒØÌ ÓØ‘ ¬∆÷≈ ¡≈«Á
Á≈ ¿∞ÍÒº÷‰ Ì∆ √»«⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ¡◊©«È :- ¡◊È∆ ÂØ∫ ÍÃ’≈Ù Â∂ Á≈‘ ÁØÚ∂∫ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ¡◊È∆ Á≈ √πÌ≈¡ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ «’√∂ È≈Ò ≈◊
ÁØÙ È‘∆∫ ‘ÀÕ ¡◊È∆ Á∆ √‘∆ ÚÂØ∫ ’È Ú≈Ò≈ √πº÷ ÍÃ≈Í ’Á≈ ‘ÀÕ ‹Ø ¡È¿∞µ«⁄ ÍÃÔØ◊ ’Á≈ ‘À - ¿∞‘ Áπ÷∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ¡≈ÂÓ≈ :- ¡Â©Â∆©Ô≈©Ó≈ Ú©Ô≈Í’‘ ¡≈ÂÓ, ‹Ø √Ú «Ú¡≈Í’ ‘À Â∂ ◊π‰ª ÂØ∫ Í∂ ‘ÀÕ
0 ¡«Â-Ê :- «¬’ ¡«ÁÂ∆Ô ÔØË≈ «‹‘Û≈ ¡≈͉∂ Ê «Ú⁄ ÏÀ·≈ Ô∞ºË ’Á≈ ‘ÀÕ
0 ¡≈ÂÓ≈ :- ¡≈ÂÓ≈ Á∂ ¡º· ◊π‰ «¬√ ÍÃ’≈ ‘È, «Á¡≈, «ıÓ≈, ¡È√πÔ≈, ÙΩ⁄, ¡È≈Ô≈√, Ó≥◊Ò, ¡’≈©Í‰©Ô
Â∂ ¡√©Íë‘≈Õ
0 ¡’©ÙΩ«‘‰∆ :- «¬’ ¡’©ÙΩ©«‘‰∆ √ÀÈ≈ «Ú⁄ BAHG@ Ê, BAHG@ ‘≈Ê∆, FEFA@ ÿØÛ∂, Â∂ A@ICE@ ÍÀÁÒ √ÀÈ’
‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Á∂ ¡Ê ‘È ‹Ø √ÀÈ≈ ÈÙ‡ È≈ ‘ØÚ∂Õ
0 ¡¤±Â :- ¡≈͉∂ «Ú⁄ ’¬∆ Í«ÚÂÈ Á∂÷‰ ”Â∂ Ú∆ ¡‹È √≈∆¡ª ¡Úº√Ê≈Úª «Ú⁄ Ì◊Ú≈È ˘ «È«Ú’≈
Ó≥ÈÁ∂ ‘ÈÕ Âª ‘∆ ¿∞È∑ª È∂ ◊∆Â≈ Á∂ ¡≈«Á ÓË©Ô Â∂ ¡≥ «Ú⁄ Ì◊Ú≈È Ò¬∆ ¡È∂’ª Ú≈ ¡¤±Â ÍÁ Á≈ √øÏØËÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ
0 ¡≈©‹Ú Â∂ Ó≈©ÁÚ :- «‹√ «Ú⁄ √∆ Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈ ‘ØÚ∂, ¿∞‘ ¡≈©‹Ú ‘À, «‹√ «Ú⁄ ¡≥‘’‰ Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈
‘ØÚ∂ ¿∞‘ Ó≈©ÁÚ ‘ÀÕ
0 ¡≈‘π«Â Á≈ Ó‘ºÂÚ :- ‹Á ÷∂ «Ú⁄ ‘Ò ⁄Ò≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ ¡È≈‹ Á∂ ÚË∆¡≈ ÚË∆¡≈ Ï∆˜ª ˘ «Óº‡∆ «Ú⁄ «ÓÒ≈
«ÁøÁ≈ ‘À ª ÷∂Â∆ ‘؉ ”Â∂ ¿∞È∑ª Ï∆‹ª ÂØ∫ ’¬∆ ◊π‰ª ÚË∂∂ ¡È≈‹ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, «Î Ù≈√Âz∆Ô Ó≥Âzª Á∂ ¿∞⁄≈‰, Í»Ú
Ú√ª Á≈ ‘ÚÈ ’È≈ ’∆ «È≈Ê’ ‘À ? «Óº‡∆ «Ú⁄ «ÓÒ≈«¬¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Ï∆‹ ª ¡≈«Ë ÏΩ«Ë’ ‘À, «’¿∞∫«’ «ÍÃÊÚ∆ ‹Û∑
‘À, Í Ù≈√Âz «ÚË∆ √≈«‘ºÂ ¡º◊ «Ú⁄ «ÁºÂ∆ ¡≈‘»Â∆ Ú÷≈ Á∂ »Í «Ú⁄ Ï‘π ں‚≈ ’øÓ ’Á∆ ‘ÀÕ ¡Ê≈ ¡º◊ «Ú⁄ Í≈¬∆
¡≈‘»Â∆ ¡≈«ÁÂ©Ô Á∆¡ª «’Ȫ ˘ ÍπÙ‡ ’Á∆ ‘À Â∂ ¿∞È∑ª ÍπÙ‡ ‘ج∆¡ª «’Ȫ ÂØ∫ Ó∆∫‘ ÍÀ∫Á≈‘À («¬‘ ◊ºÒ ˘ ÌΩ«Â’ «Ú«◊¡≈È∆
Ú∆ Ó≥ÈÁ∂ ‘È) Ó≈Â∞ ‹∆Ú ¡≥È ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ ¡≥È ‹Ò ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «ÙÃÙ‡∆ «Ú⁄ ‹Ò ‘∆ ÍÃË≈È ‘ÀÕ ‹Ò-Ó∆∫‘
ÂØ∫ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ Ó∆∫‘/‹Ò Ò¬∆ Ô◊©Ô ‘∂± ‘ÀÕ
0 ¡≈Ò√©Ô Â∂ ¡«’«¡≈ ÍÃÓ≈Á :- ÁØÚ∂∫ Ì≈Ú∂∫ «¬’Ø «‹‘∂ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∂ ‘È, ÁØÚª «Ú⁄ ÊØÛ∑≈ ¡≥Â ‘ÀÕ ¡≈Ò√
«Ú⁄ «ÚÂ∆¡ª Á∂ Ì≈∆ ‘؉ È≈Ò √ºπ÷ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ ¡«’«¡≈ ÍÃÓ≈Á «Ú⁄ ’ÂºÚ ’Óª ˘ ¤º‚‰ È≈Ò √π÷ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ¡≈⁄≈‘∆‰ ÍπÙ :- «√«÷¡≈ ’Ò©Í «È∞’ ¤øÁ «Ú¡≈’‰ Â∂ ‹Ø«ÂÙ «¬È∑ª ¤∂ ¡≥◊ª √«‘ ¡«Ë¡ÀÈ ’∆Â∂
‘ج∂ Ú∂Á Ì∆ ¡≈⁄≈‘∆‰-ÍπÙ ˘ Í«ÚºÂ È‘∆∫ ’Á∂, Í≥÷ ÍÀÁ≈ ‘؉ ”Â∂ Í≥¤∆ «‹Ú∂∫ ¡≈͉∂ ¡≈‘Ò‰∂ ˘ ¤º‚ «ÁøÁ≈ ‘À, ¬∂√∂
Â∑ª «Ó± √Ó∂∫ ¡≈⁄≈‘∆‰ ÍπÙ ˘ Ú∂Á ¤º‚ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ
0 ¡Ì©Ô≈√ :- ¡≈ÂÓ «◊¡≈È ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆ Ú∂ÁªÂ Á∂ Ó‘ªÚ≈’ ¡≈«Á Á≈ ÙÃÚ‰ ’È «Íº¤Ø∫ ¿∞È∑ª Á∆ Ú≈-
Ú≈ ¡≈«ÚÃÂ∆ ˘ ¡«Ì¡≈√ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ¬
0 «¬øÁzÍÃ√Ê :- «ËÃÂ≈Ù©‡ Â∂ ¿∞√ Á∂ ÍπºÂª ˘ ÍÀÂz’ ≈‹Ë≈È∆ ‘«√ÂÈ≈Íπ ÍÃ≈Í ‘ج∆ √∆ Â∂ Ì◊Ú≈È ÙÃ∆ «¥ÙÈ
Á∆ ¡◊Ú≈¬∆ «Ú⁄ ͪ‚Ø∫ ÍπºÂª È∂ ¡≈͉∂ Ò¬∆ ÔÓÈ≈ Á∂ ͺ¤Ó∆ ‡ ”Â∂ ÈÚ∆∫ ≈‹Ë≈È∆ Á≈ «ÈÓ≈‰ ’∆Â≈, «‹√ Á≈ Ȫ
«¬øÁzÍÃ√©Ê µ«÷¡≈ «◊¡≈Õ «‹√ ˘ ¡º‹ ’ºÒ∑ «ÁºÒ∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬øÁzÍÃ√©Ê ˘ ≈‹Ë≈È∆ ω≈ ’∂ ͪ‚Ø ÍπºÂ Í‹≈ Á∆ √∂Ú≈
’È Òº◊∂ √ÈÕ
0 «¬øÁz∆¡ª Á∆ √∂Ú≈ :- «¬øÁÃ∆¡ª ˘ √ø√≈’ ÌØ◊ª «Ú⁄ È≈ Òº◊‰ Á∂‰≈, «¬øÁz∆¡ª Á∆ √∂Ú≈ ‘ÀÕ
0 «¬’ ’ÊÈ :- «Í¡≈∂ Ú≈’ ÏØÒ‰ ÂØ∫ ÓÈ∞º÷ ÍÙ» Í≥¤∆ ¡≈«Á √øÍ»‰ ÍÃ≈‰∆ ÷πÙ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, «¬√ Ò¬∆ ÓÈ∞º÷
˘ «Í¡≈∂ Ú≈’ ‘∆ ÏØÒ‰∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ ÏØÒ‰ «Ú⁄ Á«ÁzÂ≈ ’ø‹»√∆ «’‘Û∆ ◊ºÒ ÂØ∫ ?
0 √
0 √ø‹Ô :- √ø‹Ô ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À “√Ó©Ô’© ‹Ô«Â «¬«Â √ø‹Ô‘” √Ó©Ô©’ ÍÃ’≈ ÂØ∫ ‹Ø ‹Ô ¡Ê≈ ¿∞©’©Ù
˘ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂ - ¿∞‘ √ø‹Ô ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È «Ú¡≈√ Á∂Ú Á∆ «’Í≈ È≈Ò Ô∞ºË ’≈Ò Âº’ ÔπºË ÷∂Â «Ú⁄ ‘؉ Ú≈Ò∆¡ª √Óπº⁄∆¡ª
ÿ‡È≈Úª ˘ Â∂ ¿∞Ê∂ ‘≈˜ Ô∞ºË ’È Ú≈Ò∂ ÔØ«Ë¡ª Á∆ ÏÃ‘Ó Â∂ ¡≥ÁÒ∆¡ª ⁄∂Ù‡≈Úª ˘ Ú∆ ‹≈‰ ÒÀ‰ Á∆ √ÓºÊ≈Úª ÍÃ≈ÍÂ
’’∂ √ø‹Ô ¡≈͉∂ Ȫ ˘ √≈Ê’ ’Á≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È «Ú¡≈√ Á∂Ú È∂ Ô∞ºË Á∂ ¡≈øÌ ‘؉ ÂØ∫ Í«‘Òª ≈‹≈ «ËÃÂ≈Ù©‡© Á∂
’ØÒ ‹≈ ’∂ «’‘≈ √∆, “‘∂ ≈‹È! Â∂∂ ÍπºÂª Â∂ ËÂ∆ ÍπºÂª Á≈ «Ó± ’≈Ò ¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ √ø◊≈Ó «Ú⁄ «¬’ Á»‹∂ È≈Ò
Ô∞ºË ’È Ú≈√Â∂ ÷Û∂∑ ‘ÈÕ ‘∂ Ì≈Â! ¿∞‘ ’≈Ò Á∂ ¡Ë∆È ‘Ø ’∂ ‹Á ÈÙ‡ ‘؉ Òº◊‰ ª ¿∞√∂ ’≈Ò Á≈ ÍÃÌ≈Ú √Ófi ’∂
±ø ¡≈͉∂ «Ú⁄ ÙØ’ È≈ ’È≈Õ” (Ó‘≈Ì≈ Ì∆ÙÓ Í©Ú B-DE) «¬√ Ó‘≈È ÔπºË ˘ Ø’‰≈ «’√∂ Ó‘ªÍπÙ Á∂ Úº√ «Ú⁄ È‘∆∫
√∆Õ Ó‘ª«Ù∆ «Ú¡≈√ È∂ √ø‹Ô Á∂ »Í «Ú⁄ «ËÃÂ≈Ù‡ ˘ «ÁºÚ-È∂Â ÍÃÁ≈È ’Ú≈¬∂, «‹È∑ª Á∆ √‘≈«¬Â≈ È≈Ò √≈≈ «ÁzÙ
Á∂÷ √«’¡≈Õ Ó‘ª«Ù∆ «Ú¡≈√ Á∂Ú √≈’Ù≈ ÍÓ∂ÙÚ √ÈÕ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ Á√Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ ’«‘øÁ∂ ‘È ““ÓÀ∫ ÓπÈ∆¡ª
«Ú⁄Ø∫, «Ú¡≈√ ÓÀ∫ ‘∆ ‘ªÕ”” Ô∞ºË Á≈ ‘≈Ò Á∂÷‰≈ «ËÃÂ≈Ù‡ Á∆ «¬º¤≈ √∆Õ ¬∂√∂ Ò¬∆ Ó‘ª«Ù∆ «Ú¡≈√ ‹∆ È∂ √ø‹Ô ˘ ÚÁ≈È
«ÁºÂ≈ Â∂ «ÁºÚ-«ÁzÙ‡∆ ÍÃÁ≈È ’∆Â∆Õ «¬√ È≈Ò √ø‹Ô Á≈ Ȫ Ú∆ ¡Ó ‘Ø «◊¡≈Õ √ø‹Ô «¬’ Ó‘≈È ÏπºË∆Ú≈È ‘∆ È‘∆∫ √∆,
ÏÒ«’ ¿∞‘ ª «¬’ Íë√ºË È∆Â∆Ú∂Â≈ Â∂ Ï∆ÔØË≈ Ú∆ √∆Õ √ͺهÚ≈Á∆ ı≈ √º⁄≈ «Èͺ÷ «Ú¡’Â∆ √∆Õ ÔπºË Á∂ √Ó∂∫ ¿∞√
˘ «¬‘ Ú∆ ÚÁ≈È ÍÃ≈Í √∆ «’ ¿∞√ ˘ ’ج∆ Ù≈√Â ’º‡ È‘∆∫ √’Á≈Õ ¿∞√ ˘ Ô∞ºË √Ó∂∫ ’ج∆ Ó≈ È‘∆∫ √’Á≈Õ
0 √≈«Â©Ú’ «◊¡≈È :- «‹√ «◊¡≈È Á∂ ≈‘∆∫ Ó≈ÈÚ √øÍ»‰ ̻ª «Ú⁄ «¬’ ‘∆ ¡«ÚÈ≈Ù∆ ºÂÚ ˘ Á∂÷Á≈ ‘À
- ¿∞√ «◊¡≈È ˘ √≈«Â©«Ú’ «◊¡≈È ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √≈«Â©Ú’ «◊¡≈È ÔÊ≈©Ê Ù≈ÙÚ ËÓ Á≈ Óπº÷ ¡≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
(◊∆Â≈ AH/B@)
0 √ΩÌÁz :- √πÌÁz≈ ÈßÁÈ - ¡«ÌÓ≥ȱ :- ¡‹È Á∂ «Í¡≈∂ ÍπºÂ Â∂ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ Á∂ Ì≈‰‹∂ Â∂ «ÙÙ©Ô √ÈÕ
¡≈Í Ì◊Ú≈È ˘ Ï‘π «Í¡≈∂ √ÈÕ ¡≈Í ¡‹È Úª◊ ÏÒÚ≈È ÔØË∂ ÍπÙ √ÈÕ ‹ÁØ∫ Ó‘ªÌ≈ Á≈ Ô∞ºË ‘Ø«¬¡≈, ¡≈Í Á∆
¿∞Ó ¿∞√ √Ó∂∫ ’∂ÚÒ √ØÒª √≈Òª Á∆ √∆Õ ¡≈Í Á≈ «Ú¡≈‘ ≈‹≈ «Ú≈‡© Á∆ ÍπºÂ∆ ¿∞µÂ≈ È≈Ò ‘Ø«¬¡≈ √∆, «‹√ Á∂ Í∂‡Ø∫
ÍÃ∆’Ù ÍπºÂ È∂ ‹ÈÓ «Ò¡≈ √∆Õ ¡‹È Á∆ ˆÀ ‘≈˜∆ «Ú⁄ ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁÃ؉ ≈‘∆∫ ‹Á ¡≈Í È∂ ⁄¥«Ú¿±‘ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù
ª ’ «Ò¡≈ √∆ ª ‘Ø ÚË∂∂ ’ΩÚ ÔØ«Ë¡ª È∂ «ÓÒ ’∂ ¡≈Í Á∆ ‘µ«Â¡≈ ’ «ÁºÂ∆ √∆Õ ¡≈Í ˘ ¡⁄≈∆¡≈ ÁØÉ, ’©‰,
¥Â Ú©Ó≈, «¥Í≈¡≈⁄≈∆¡≈, ÙÒ©Ô ¡Â∂ Ù’π«È È∂ «ÓÒ ’∂ Ù√Âz‘∆‰ ’∆Â≈ √∆Õ ¡ø «Ú⁄ ÁπÙ≈√È Á∂ ÍπºÂ È∂ ¡≈Í Á∂
«√ ¿∞Í ◊Á≈ Á≈ Ú≈ ’’∂ ÓΩ Á∂ ÿ≈‡ ¿∞Â≈ «ÁºÂ≈ √∆Õ
0 √ΩÓÁ«Âº :- «¬‘ √ØÓÁºÂ Á∂ ÍπºÂ, √Ó≈‡ ÙªÂÈ∞ Á∂ ¤Ø‡∂ Ì≈¬∆ Ú≈‘©Ò∆’ Á≈ ÍØÂ≈ √∆, «‹√ Á≈ Ȫ Ì»«’©ÙÚ≈
Ú∆ √∆Õ «¬‘ Ó‘≈ Í≈¥Ó∆ ÍÓ Ë©Ó «ÈÙ· √∆Õ Ô∞ºË «Ú⁄ «¬‘ √≈©ԫ’ Á∂ ‘ºÊØ∫ Ó≈«¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
0 √»Áz :- ‹Ø «ÓÙàÂÓØ◊π‰ ÍÃË≈È «Ú¡’Â∆ Ù»Áz ‘ÀÕ
0 «√˪ :- «√˪ √©’≈©ÔÚ≈Á ‘À «‹√ Á≈ ¡Ê √Á≈ ‹∆ÚÈ Á∂ Ò’Ù Â∂ ¿∞√ º’ Íπº‹‰ Ú≈Ò∂ √≈ËȪ Á≈
√≈ «È⁄ØÛ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ Á»‹≈ Ȫ ‘À «√Ë-¡≥Â, «√˪ ‘ÀÕ
0 √Ó :- ‹Ø «√ºË∆ Â∂ ¡«√ºË∆, «‹ºÂ Â∂ ‘≈, Í»Â∆ Â∂ ¡Í»Â∆, √ÎÒÂ≈ Â∂ ¡√ÎÒÂ≈, ÁØÚª √«ÊÂ∆¡ª «Ú⁄ √Ó
«‘øÁ≈ ‘À, «‹√ ˘ «√ºË∆ È≈Ò ÷πÙ∆ Â∂ ¡«√ºË∆ È≈Ò Áºπ÷ È‘∆∫ ‘πøÁ≈, «‹√ Á∆ ÏπºË∆ ‘Ó∂Ù≈ ٪ √ÓÂ©Ú √«Ê «‘øÁ∆ ‘À,
¿∞√ ˘ √Ó ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 √©È∂‘ :- √È∂‘ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À √«È©◊©ËÂ≈, ¡È∞≈◊ ÍÃ∂Ó, «’Í≈ÒÂ≈ ¡≈«ÁÕ «’√∂ Ú√± Ú≈ «Ú¡’Â∆ ˘
Á∂÷ ’∂ ¿∞√ Á∂ Íë ‹Ø «⁄ºÂ «Ú⁄ √√Â≈ ‹ª √©«È◊©Ë©Â≈ Á∆ ¡«Ì«Ú’Â∆ ‘πøÁ∆ ‘À - ¿∞√ ˘ √È∂‘ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ø ¡º◊∂
⁄ºÒ ’∂ ≈◊ ¡Â∂ ÍÃ∂Ó Ï‰ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 √Â©Ú ÍπÙ :- ÎÒ Á∆ ’≈ÓÈ≈ ÂØ∫ «‘ ‘Ø ’∂ √ = ’≈ÓÈ≈ ÂØ∫ «‘ ‘Ø ’∂, ¬∆ÙÚ Ò¬∆ ’È ÂØ∫ ÍπÙ
√«Â ÙπºË∆ È≈Ò «◊¡≈È Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘Ø «Ú¡’Â∆ √©ÍπÙ ‘ÀÕ
0 √ø√≈ :- √ø√≈ ¡√«ÊÂÓ ‘ÀÕ √ø√≈ «¬’ «¤‰ Ú∆ √«Ê «‘‰ Ú≈Ò≈ È‘∆∫ ‘ÀÕ ’∂ÚÒ Í«ÚÂÈ Á∂ √Ó»‘
Á≈ Ȫ ‘∆ √ø√≈ ‘ÀÕ √ø√≈ ˘ «ÍºÍÒ Á∂ «Ï÷ È≈Ò Â∞ÒÈ≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ √ø√≈ Â∂ «ÍºÍÒ Á≈ Áº÷ ÁØÚ∂∫ ‘∆ ¡≈͉≈
¡≈‘≈ ¿∞µÍ ÂØ∫ ÍÃ≈Í ’Á∂ ‘È Â∂ ‘∂·ª «Óº‡∆ «Ú⁄ πÒ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
0 √«Óë :- «’√∂ ◊ºÒ Á∆ ÌπºÒ∆ ‘ج∆ ‹≈‰’≈∆ («’√∂ ’≈‰ ÂØ∫) ÓπÛ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹≈‰∆ - √«ÓÃÂ∆ ‘ÀÕ √«ÓÃÂ∆ Â∂
«⁄øÂÈ «Ú⁄ ¯’ ‘À, ÈÚ∆∫ ◊ºÒ ¡ÊÚ≈ «ÚÙ∂ Á≈ «⁄øÂÈ ‘πøÁ≈ ‘À, Íπ≈‰∆ ◊ºÒ Á∆ √«ÓÃÂ∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «⁄øÂÈ √ø√≈ Á≈ Â∂ √«ÓÃÂ∆
ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ √ø√≈ Í«‘Òª È‘∆∫ √∆, ÍÓ≈ÂÓ≈, ¡È≈«Á ’≈Ò ÂØ∫ ‘ÈÕ √«ÓÃÂ∆ «Úº⁄ ‹Ø Ù’Â∆ ‘À, ¿∞‘
«⁄øÂÈ «Ú⁄ È‘∆∫, √«ÓÃÂ∆ «Ú⁄ ’Â≈ÍÈ Á≈ Ì≈Ú ÿº‡ ‘πøÁ≈ ‘À, ‹Á «’ «⁄øÂÈ «Ú⁄ ’Â≈ÍÈ Á≈ Ì≈Ú ÚË∂∂ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
«¬’ √«ÓÃÂ∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À, «¬º’ √«ÓÃÂ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ‹Ø √«ÓÃÂ∆ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘À, ¿∞‘ ÏπºË∆ «Ú⁄ ‘πøÁ∆ ‘À, ‹Ø ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À ¿∞‘
¡≈͉∂ ¡≈Í ıπÁ «Ú⁄ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ‘؉ Ú≈Ò∆ √«ÓÃÂ∆ ‹Û∑Â≈ È≈ÒØ∫ ÂÂ’≈Ò √øÏøË ÂØÛ ÒÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ‘؉ Ú≈Ò∆ √«ÓÃÂ∆ Ì◊Ú≈È
ÂØ∫ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ÍÓ≈ÂÓ≈ È≈ÒØ∫ Úº÷ ‘؉ Á∆ ÌπºÒ ˘ ‹ÁØ∫ ‹∆Ú √Ú∆’≈ ’ ÒÀ∫Á≈ ‘À - ¿∞‘Ø ‘∆ √«ÓÃÂ∆ ‘ÀÕ
0 √»‹ :- «ÙÃÙ‡∆ Á∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Ò∆ ¿∞ÂÍÈ ‘؉ Ú≈Ò∆ Ù’Â∆ √»‹ ‘ÀÕ Î∂ √≈∂ ‹∆Úª Á∆Õ √»‹ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª
’ÓÔØ◊ ‘ÀÕ √»‹ ˘ ‘∆ √Ì ÂØ∫ Í«‘Òª ’Ó ÔØ◊ Á≈ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁºÂ≈ «◊¡≈ √∆Õ √»‹ √øÍ»‰ ‹◊ Á∂ È∂Â ‘ÈÕ
0 √Ó◊à :- ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À, “Ó∂∂ √◊π‰ Ì≈Ú ˘ √øÍ»‰ »Í ÂØ∫ ‹≈‰ ÒÀ‰≈ - √Ó◊à ‘ÀÕ
0 √© :- «’√∂ Ú√± ˘ Á∂÷ ’∂ ‹ª √π‰ ’∂ ¡≈͉∂ Ú◊≈ ¡È∞ÌÚ ‘Ø«¬¡≈ ‘ØÚ∂ - ¿∞√∂ Â∑ª Á»‹∂ Á∆ ÏπºË∆ «Ú⁄
Í‘πø⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹Ø Ú≈’ Á≈ ¿∞⁄≈‰ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ √«Â ‘ÀÕ
0 √π÷ :- √πº÷ ¿∞‘ ‘À ‹Ø ¡≥‘’‰ Á∆ ¡È∞’±Ò «ÚÂ∆ «ÚÙ∂Ù ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √πº÷ «¬Ù‡ «ÚÙÔ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆
ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ √Á≈ ¡È∞’±Ò √πÌ≈¡ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √πº÷ È≈Ò Óπº÷ Â∂ È∂Â «÷Û∑ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «Ú«Á¡≈ ÙªÂ∆ √øÂØ÷ Â∂
ËÓ «ÚÙ∂Ù ÂØ∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 √ÓÂ≈ :- «ÓÂz ¡«ÓÂz ¡≈«Á «Ú⁄ √Ó≈È «ÚÚ‘≈ ’È≈ - “√ÓÂ≈” ‘ÀÕ
0 √ºÍ Â∂ È≈◊ :- √ºÍ «¬’ ‘∆ Ó√Â’ Ú≈Ò∂ ‘πøÁ∂ ‘È Í È≈◊ Ï‘π Ó√Â’ Ú≈Ò∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √≈∂ √ºÍª «Ú⁄ ˜«‘
‘πøÁ∆ ‘À Í √≈∂ È≈◊ª «Ú⁄ ˜«‘ È‘∆∫ ‘πøÁ∆, «’√∂ «’√∂ È≈◊ «Ú⁄ ˜«‘ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ “Â’©Ù’” È≈◊ ¡«Â «Ì¡≈È’
˜«‘∆Ò≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 √ÚÈ :- «‹√ Ô◊ «Ú⁄ ÍÃË≈È ¡≥◊ Á≈, √ØÓ √ È≈Ò ‘ÚÈ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞√ ‘ÚÈ ˘ “√ÚÈ” «’‘≈ ‹ªÁ≈
‘ÀÕ «¬‘ «ÂøÈ ÍÃ’≈ Á≈ ‘πøÁ≈ ‘À A. ÍÃ≈‘ √ÚÈ B. Ó≈Ë©Ô «ÁÈ √ÚÈ (ÁπÍ«‘ √Ó∂∫) C. ÂzÂ∆¡≈ √ÚÈ (Â∆‹∂ Í«‘)
0 √©Ê≈È :- ÁØÙ Á∆ √Ó≈ÈÂ≈ Á≈ Ȫ √©Ê≈È ‘ÀÕ
0 √È≈ÂÈ Ë©Ó :- √©Ô, ÁÓ, ÂÍ, √Ω⁄, √øÂØÙ Òº‹≈ «÷Ó≈, √ÒÂ≈, «◊¡≈È ÙÓ, «Á¡≈, «Ë¡≈È - ◊둉
’Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò≈ √È≈ÂÈ ËÓ ‘ÀÕ
0 √≈Ë’ :- √≈Ë’ Á∂ ÁØ »Í ‘πøÁ∂ ‘È A. ‹Ø √© √ø◊ ÙÃÚ‰ Â∂ Ù≈√Âz «Ë¡≈È Á∂ ÎÒ √»Í √≈ËÈ «Ú⁄ ‹π‡∂ «‘øÁ∂
‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ ¡≈͉∂ √≈ËÈ «Ú⁄ ÚË∂∂ ’Ò∂Ù ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ B. Á»‹∂ ¿∞‘Ø «‹È∑ª Á∆ √≈ËÈ «Ú⁄ √πÌ≈«Ú’ ‘∆ π⁄∆ ‘πøÁ∆ ‘À, «¬È∑ª
˘ ¡≈͉∂ √≈ËÈ «Ú⁄ ÿº‡ ’Ò∂Ù ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 √øÂØÙ :- √øÂØÙ √øÏøË∆ Ì≈◊Ú ’≈ Á≈ ’ÊÈ ‘À, «‹Ú∂∫ ÍÀª «Ú⁄ ‹πºÂ∂ Í«‘‰ ’∂ ⁄ºÒ‰ Ú≈Ò∂ ˘ ’ø’, Â∂ ’ø‚∂
ÂØ∫ ’ج∆ ‚ È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ¬∂√∂ Â∑ª «‹√ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ √øÂØÙ ‘À, ¿∞√ Á∂ Ò¬∆ ‘Ó∂Ù≈ √≈∆¡ª Ê≈Úª ”Â∂ √ºπ÷ ‘À, Áπº÷ ‘À ‘∆ È‘∆∫Õ
0 «√º÷‰ Á∆ «ÚË∆ √øÏøË∆ «¬’ ’ÊÈ ‘À :-
“È≈ ’∞fi ¡√∆∫ ‘º√’∂ «√º÷∂ ‘ª, È≈ ’∞ºfi ¡√∆∫ Ø ’∂ «√µ÷∂ ‘ª
‹Ø ’∞fi ÊØÛ∑≈ «‹‘≈ «√º÷∂ ‘ª, «’√∂ Á≈ ‘Ø ’∂ «√º÷∂ ‘ªÕ”
0 √©Ú◊©Ô© :- ¡«ÚÈ≈Ù∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ ‹≈‰È Ú≈Ò≈ √©Ú◊©Ô ‘ÀÕ
0 √Úº◊ ÂØ∫ ÍÂ∂ ÒØ’ :- √Úº◊ ÂØ∫ ÍÂ∂ ÒØ’ª «Ú⁄ ⁄≈ Òº¤‰ ‘πøÁ∂ ‘È A. Á≈È ’È Á∆ «ÚÂ∆ B. ÓËπ
Ï≈‰∆ ÏØÒ‰≈ C. Á∂ګ¡ª Á≈ Í»‹È ’È≈ D. ÏÃ≈‘Ó‰ª ˘ √øÂ∞Ù‡ º÷‰≈Õ
0 √øÈ©Ô≈√∆ :- «’√∂ Ú∆ ’Ó Á∂ È≈Ò ’Â≈ÍÈ Á≈ Ì≈Ú È≈ «‘‰≈ Â∂ ÏπºË∆ Á≈ «’Ë∂ Ú∆ «ÒÍ È≈ ‘؉≈ -
√ø«È¡≈√ ‘ÀÕ √ø«È¡≈√∆ ˘ ≈◊ «‘Â, Ë∆‹ È≈Ò ‘ø’≈ «‘Â, ¿∞ÂÙ≈‘’, «√ºË∆, ¡«√ºË∆ «Ú⁄ «È«Ú’≈ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘ÀÕ √ø«È¡≈√∆ Ò¬∆ ‹Ø √≈ËÈ ¡Í‰≈¬∂ ‹≈‰, ¿∞‘ √≈«ڒ∆, ÏπºË∆ Ú≈Ò∂, ÚÀ≈◊Ó¬∆, «¬’ªÂ Á≈ √∂ÚÈ ’È Ú≈Ò∂, «¬øÁz∆¡ª
˘ «ÈÔÓÈ ’È Ú≈Ò∂, √∆ Ú≈‰∆ ÓÈ ˘ «È¡≥Â‰ ’È Ú≈Ò∂ ‘؉∂ ⁄≈‘∆Á∂ ‘ÈÕ √ø«È¡≈√∆ «Ú⁄ È≈ ≈◊ ‘ØÚ∂, È≈ ’ºÚ
Á≈ ¡«ÌÓ≈È, ÏÒ«’ ¿∞√ Á∂ Ì≈Ú √øÍ»‰ «ÚÌ’©Â ÍÃ≈‰∆¡ª «Ú⁄ «ÚÌ≈◊ «‘ «¬’ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ Á∂÷‰ Ú≈Ò∂ ‘؉, ª
√ø«È¡≈√ Á≈ ÎÒ ÍÓ≈ÂÓ≈ «Ú⁄ Ò∆È ‘؉≈ ‘ÀÕ
0 √«Â Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ :- ¡√«Â ˘ ¡√«Â ‹≈‰È ”Â∂ Ú∆ ÂÁ º’ √«Â Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ È‘∆∫ ‘πøÁ∆, ‹Á º’ ÓÈ∞º÷ √«Â
Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ˘ ¡≈͉∂ ‹∆ÚÈ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ Ò’Ù È‘∆∫ ω≈ ÒÀ∫Á≈Õ
0 √øÍ»‰ «’«¡≈Úª :- √≈∂ ’©Ó Íë¥Â∆ ≈‘∆∫ ‘∆ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ √≈∂ ’Ó Íë¥Â∆ Á∂ ◊π‰ª Áπ¡≈≈ ‘∆ ’∆Â∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ ◊π‰ ‘∆ ◊π‰ª «Ú⁄ ÚÂÁ∂ ‘ÈÕ ÁzÙ‡≈ ◊π‰ª Á∂ «√Ú≈¬∂ ‘Ø «’√∂ ˘ ’Â≈ È‘∆∫ Á∂÷Á≈Õ
0 √»ıÓ Â∂ √Ê»Ò :- ’Ó ÍÃ∂È≈ ª √»ıÓ ‘À Â∂ ’Ó √ø◊ë‘ √Ê»Ò ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ «◊¡≈È ◊©Ô∂©Ô Â∂ «◊¡≈Â≈ «¬‘
«ÂøÈ∂ √»÷Ó √≈Ó◊Ã∆ ‘À Â∂ ’Ó ’‰ Â∂ ’Â≈ «¬‘ «ÂøÈ∂ √Ê»Ò √≈Ó◊Ã∆ ‘ÀÕ
0 √©ÚÌ≈Ú :- ÍπÈ ‹ÈÓ «Ú⁄ «‹Ú∂∫ ’Ó Â∂ ◊π‰ª Á∆¡ª «ÚÂ∆¡ª ‘∆¡ª ‘È, «¬√ ‹ÈÓ «Ú⁄ «‹Ú∂∫ Ó≈Â≈
«ÍÂ≈ ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘ج∂ ‘È, ¡Ê≈ Ó≈Â≈ «ÍÂ≈ Á∂ «‹Ú∂∫ √ø√’≈ ‘∂ ‘È, ‹ÈÓ ÂØ∫ «Íº¤Ø∫ «‹Ú∂∫, Á∂«÷¡≈ √π«‰¡≈ ‘À, «‹‘Ø «‹‘∆
«√µ«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ ‘À, «‹‘Ø «‹‘∂ ’Ó ’∆Â∂ ‘È, ¿∞È∑ª √≈«¡ª ˘ «ÓÒ‰ ÂØ∫ ¡≈͉∆ ‹Ø ’Ó ’È Á∆ ¡≈Á ω∆
‘À - ¿∞√ Á≈ Ȫ “√πÌ≈¡” ‘ÀÕ
0 √È≈ÂÈ ËÓ :- ÓÈ∞º÷ ˘ √º⁄ ÏØÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À ¡Â∂ «ÍÃÔ ÏØÒ‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ «Ú⁄ √º⁄ ‘ØÚ∂, Í ¡«ÍÃÔ
È≈ ‘ØÚ∂ Â∂ ÍÃÔ ‘ØÚ∂, Í √«Â©Ô È≈ ‘ØÚ∂Õ «¬‘Ø √È≈ÂÓ ËÓ ‘ÀÕ
0 √Ó≈«Ë :- √Ó≈Ë∆ ÙÏÁ-ÔØ◊ Ù≈√Âz Á∂ ¡≥«ÂÓ ¿∞µ⁄ÂÓ ¡Úº√Ê≈ Á≈ ¡ÚÏØ«Ë’ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ √≈Ë’ √πÌ≈¡ ÂØ∫, Â∂
¡≈Ú∂Ù ÂØ∫, ¡≈͉∂ «◊¡≈È≈«Ӓ Ì≈Ú ÂØ∫ Ù»È©Ô Á∂ √Ó≈È ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ √Ó≈Ë∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ √Ó≈Ë∆ Á∆¡ª √‹∆Ú
Â∂ «È‹∆Ú ÁØ ¡Úº√Ê≈Úª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ
0 ‘
0 ‘ØÓ :- «Â¡≈◊ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÁzÚ - «‹È∑ª ˘ ¡◊È∆ Á∆ Ì∂∫‡ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À - ‘ØÓ ¡÷Ú≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
0 «‘ø√≈ - ¡«‘ø√≈ :- √∆ Ú≈‰∆ ¡ÊÚ≈ ÓÈ ÂØ∫ ’≈Ó ’ØÃË ÒØÌ ÓØ‘ ÌÀ¡ ¡≈«Á ÓÈØ«ÚÂ∆¡ª Á∂ È≈Ò «’√∂ ÍÃ≈‰∆
˘ √∆’ Ó≈È«√’ Í∆Û≈ ¡ÊÚ≈ ‘≈È∆ Í‘πø⁄≈¿∞‰≈ ‹ª ¿∞√ Á∆ ¡È∞ÓÂ∆ Á∂‰≈ ‹ª √ͺه ¡ÊÚ≈ ¡√ͺه »Í ÂØ∫ ¿∞√ Á≈
’≈È Ï‰È≈ «‘ø√≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ «È«ÚÃÂ∆ - Ï⁄‰≈ ‹ª Á» «‘‰≈ ¡«‘ø√≈ ‘ÀÕ
0 ‘ÃÙ∆’∂Ù :- «¬øÁz∆¡ª Á∂ ¬∆ÙÚ, Ì◊Ú≈È Ò¬∆ «ÚÙ∂Ù‰ ÙÏÁ ‘ÀÕ
0 «‘ÃÙ∆’∂Ù :- «‘ÃÙ∆ Â∂ ’∂Ù - ÁØÚª ÍÁª Á∂ ÔØ◊ ÂØ∫ «‘ÃÙ∆’∂Ù ÙÏÁ ωÁ≈ ‘À, «‹√ Á∂ ¡Ê ‘È : ‹◊© ˘ ¡≈ÈßÁ
Á∂‰ Ú≈Ò∂ «‹√ Á∂ √»‹ ⁄øÁz Â∂ ¡◊È∆ »Í ’∂Ù ‘È, ¿∞‘ Ì◊Ú≈È «‘ÃÙ∆’∂Ù ’‘∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹√ Á∂ ¡Ê «¬øÁz∆¡ª Á≈ √πÚ≈Ó∆
‘ÈÕ
0 ’
0 ’ΩÚ ÍπºÂ :- ‘√ÂÈ≈Íπ «Ú÷∂ «ËÃÂ≈Ù‡ Á∆ ÍÂÈ∆ ◊øË≈∆ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ √Ω ÍπºÂ ¡Â∂ «¬’ ÍπºÂ∆ È∂ ‹ÈÓ
«Ò¡≈Õ ¿∞È∑ª «Ú⁄ √Ì ÂØ∫ Úº‚∂ ÍπºÂ Á≈ Ȫ Á©ÔØËÈ √∆Õ Ì≈Ú∂∫ ◊øË≈∆ È∂ ’∞øÂ∆ ÂØ∫ Í»Ú ◊Ì Ë≈‰ ’∆Â≈ √∆ Í ¿∞√
È∂ Ì◊Ú≈È «Ú¡≈√ Á∂Ú ÂØ∫ √Ω ÍπºÂ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ÚÁ≈È Ó≥«◊¡≈ √∆, «¬√ Ò¬∆ ¿∞√ Á≈ ◊Ì ¿∞√ Á∆ ’∞º÷ «Ú⁄ ÚË∂∂
√Ó∂∫ Ò¬∆ «Ú’≈√ Ë≈‰ ’Á≈ «‘≈Õ Ó◊Ø∫ ‹≈ ’∂ ¿∞√ È∂ «¬’ Ó≈√ Á∂ «Í≥‚ ˘ ‹ÈÓ «ÁºÂ≈Õ Ì◊Ú≈È «Ú¡≈√ Á∂Ú È∂ ¡≈͉∆
Ó‘≈È «Ú«◊¡≈È’ Í륫¡≈ ≈‘∆∫ ¿∞√ «Í≥‚ Á∂ «¬’ √Ω «¬’ ‡π’Û∂ ’’∂ √Ω ÍπºÂ ¡Â∂ «¬’ ÍπºÂ∆ ˘ ¿∞ÂÍÈ ’∆Â≈Õ «¬√
¥Ó È≈Ò ¿∞ÂÍÈ ‘؉ ’≈È, Á©ÔØËÈ, Ô∞«ËÙ‡© ÂØ∫ «Íº¤Ø∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≥ ’∞» ’∞Ò Á∂ ‹∂·∂ ÍπºÂ ‘؉ Á∂ È≈Â∂ ͪ‚Ø
ÍπºÂ Ôπ«ËÙ‡ Á∆ ÍëÂÙ·≈ ‘ج∆Õ «’øÁÓ «Ù∆ Á∂ √≈Í È≈Ò Ó‘≈≈‹ ͪ‚∞ ’≈Ó ◊Û∞º⁄ ‘Ø ’∂ Ó≈ËÚ∆ È≈Ò «Â ¥∆Û≈ «Ú⁄
Ù≈ÓÒ ‘؉ ’≈È Ó ◊¬∂Õ Ó‘≈Ì≈ Á∂ ¡È∞√≈ ¿∞√ «ÁÈ Íª‚∞ Á∂ ¡≈ÙÓ «Ú⁄ ¡‹È Á≈ ⁄ΩËÚª ‹ÈÓ «ÁÈ ÓÈ≈«¬¡≈
‹≈ «‘≈ √∆Õ Ó≈ËÚ∆ Ï‘π ‘π√∆È √∆ Â∂ ¿∞√ Á≈ «Ùø◊≈ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ¿∞√ ˘ Á∂÷ ’∂ Ó‘≈≈‹ ͪ‚∞ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘
√øÌ≈Ò È≈ √’∂ ¡Â∂ ÓΩ Á≈ «Ù’≈ ω ◊¬∂Õ Ó≈ËÚ∆ ª ¡≈͉∂ Ó‘≈ÂÓ≈ ÍÂ∆ Á∂ È≈Ò √Â∆ ‘Ø ◊¬∆Õ Ï≈¡Á «Ú⁄ Ó‘ª«Ù∆
È∂ ’∞øÂ∆ √«‘ Í≥‹ª ≈‹’∞Ó≈ª ˘ ‘√ÂÈ≈Íπ ¡≈ ’∂ Ì∆ÙÓ «ÍÂ≈Ó≈ Â∂ «ËÃÂ≈Ù‡ ˘ √øÌ≈Ò «ÁºÂ≈Õ ¬∂Ê∂ ‘∆ ◊π» «’Í≈-
¡≈⁄≈∆¡≈ ¡Â∂ ◊π» Á؉ ¡≈⁄≈∆¡≈ È∂ √ÌȪ ˘ ËÈ∞Ù «Ú«Á¡≈ Á≈ «◊¡≈È ÍÃÁ≈È ’Ú≈«¬¡≈Õ ‹ÁØ∫ ͪ‚∞ Á∆ ʪ, «ËÃÂ≈Ù‡©
È∂ √Ó≈‡ ÍÁ ÍÃ≈Í ’ «Ò¡≈ ª ¿∞√ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ ‘ΩÒ∂ ‘ΩÒ∂ «¬‘ «¬º¤≈ ÍÃÏÒ ‘؉ Òº◊∆ «’ Ó∂∂ «Íº¤Ø∫ Ó∂∂ ÍπºÂ ‘∆ «¬√
≈‹ Á∂ ¡«Ë’≈∆ ω ‹≈‰Õ ÁÔØËÈ È∂ ¡≈͉∂ Ó≈Ó≈ Ù’π«È Á∆¡ª ’͇-⁄≈Òª ˘ ¡Í‰≈’∂ ͪ‚Ú ÍπºÂª ˘ ÂÏ≈‘ ’È
Á∆¡ª ÔØ‹È≈Úª ω≈¬∆¡ª - «‹√ Á∂ ÎÒ √»Í Ó‘≈Ì≈ Á≈ Ô∞ºË ‘Ø«¬¡≈Õ
0 ’∞»’©Ù∂© :- «‹‘Û≈ «¬Ò≈’≈ √√ÚÂ∆ Á∂ Áº÷‰ Â∂ ÁzÙ©Á»Â∆ Á∂ ¿∞µÂ ÁØÚª ÈÁ∆¡ª Á∂ «Ú⁄’≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘
Í≈ÚÈ Í«ÚºÂ ’∞»’∞Ù∂Â Á∆ Ì»Ó∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ «¬Ò≈’∂ ˘ Ó≈ÈÚ-√Úº◊ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ì»Ó∆ ˘ «Ù∆¡ª Á≈ ¡≈Ù∆Ú≈Á
ÍÃ≈Í ‘ÀÕ «¬‘ ÂÍØ Ì»Ó∆ ‘ÀÕ «‹√ Á∂ Ó≈Â ÁÙÈ È≈Ò √øÍ»‰ ÍÃ≈‰∆ Í≈Í Óπ’ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ ¬∂Ê∂ ‘Ú≈
≈‘∆∫ «Ò¡ªÁ∆ Ë»Ò «Óº‡∆ ‹∂’ √∆ ”Â∂ ÍÀ ‹≈Ú∂ ª ÓÈ∞º÷ Á∆ ÍÓ◊Â∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ Íπ‰Ô-Ì»Ó∆ Á∆ Í«ÚºÂÂ≈ Á≈ ÍÃÌ≈Ú,
¿∞√ ÓÈ ”Â∂ ‘∆ ÍÀ∫Á≈ ‘À, ‹Ø Í«ÚºÂ ‘ÀÕ ÁÔØËÈ ¿∞µÍ «¬√ Á≈ ’ج∆ ÍÃÌ≈Ú È‘∆∫ √∆ «Í¡≈, «’¿∞∫«’ ¿∞√ Á≈ ÓÈ Í≈Í∆
Â∂ ÓÀÒ≈ √∆Õ Ó‘ªÌ≈ Á∂ ÚÈÍ©Ú HB/II@ ¡È∞√≈ «‹√ Á∂ ‘ºÊ, ÍÀ Â∂ ÓÈ «ÂøÈ∂ ¡≈͉∂ Úº√ «Ú⁄ ‘؉, ‹Ø «Ú«Á¡≈ ÂÍ
Â∂ ’∆Â∆ ÂØ∫ √øÍøÈ ‘À, ¿∞‘Ø ‘∆ Â∆Ê √∂ÚÈ Á≈ ÎÒ ÍÃ≈Í ’Á≈ ‘ÀÕ «ËÃÂ≈Ù‡ Á∆ ‹«◊¡≈√≈ «¬‘ ‘À «’ Ô∞ºË ¡≈øÌ ‘؉
ÂØ∫ Í«‘Òª ’∆ ’∆Â≈ ? ’∞»’∞Ù∂Â ÙÏÁ Á∂ È≈Ò ËÓ ’∞Ù∂Â Á≈ ÍÃÔØ◊, ’∞»’∞Ù∂Â Á∆ «¬«Â‘≈√’ Ó‘ºÂÂ≈ Á≈ Ò÷≈«¬’
‘ÀÕ
0 ’∞» :- ⁄øÁÃÚø√∆¡ª «Ú⁄ Ó‘≈≈‹≈ ’∞» ‘ج∂ ‘ÈÕ ¡≈Í Ó‘≈È ËÓ≈ÂÓ≈ Â∂ Ô◊©Ô©Ù∆Ò ≈‹≈ √ÈÕ ¡≈Í È∂ «¬√
Ì»Ó∆ ¿∞µÍ Ô◊≈Ê, ‘Ò ⁄Ò≈ ’∂ «¬√ ˘ Í«ÚºÂ ω≈ «ÁºÂ≈ √∆Õ ¿∞√ √Ó∂∫ ÂØ∫ «¬√ ËÂ∆ Á≈ Ȫ ’∞»’∞Ù∂Â ÍÀ «◊¡≈ ‘ÀÕ
«‹√ Á≈ ¡Ê ‘À Ó‘≈≈‹ ’∞» ÚºÒØ∫ ÙπºË ’∆Â∆ ‘ج∆ Ì»Ó∆Õ Ó‘≈≈‹≈ ’∞» È∂, «¬√ Ì»Ó∆ ¿∞µÍ √Ω ÂØ∫ ÚºË ¡Ù©ÚÓ∂Ë Ô◊ ’∆Â∂
√ÈÕ Í«‘Òª Ú∆ «Ù∆¡ª ÓπÈ∆¡ª È∂ «¬√ ËÂ∆ ¿∞µÍ Ô◊ Â͵«√¡≈ ’’∂ «¬√ ˘ Í≈ÚÈ Ï‰≈«¬¡≈ √∆Õ
0 ’©ÙÂ∆ :- ’©Ù©«ÂzÔ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À ‹Ø Á»«‹¡ª Á∆ ’©Ù«Â ÂØ∫ µ«÷¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ’©ÙÂ∆ ‘À, ‹Ø Ù»≈
‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ’©ÙÂ∆ ω ‹≈‰ Á≈ ¡«Ë’≈∆ ‘ÀÕ
0 ’≈Ù∆ ≈‹ :- «¬‘ ’≈Ù∆ ≈‹ Ó‘≈Ê∆ Ú∆ √∆Õ «¬√ Á∂ «ÂøÈ Èª Ò¬∂ ‹ªÁ∂ ‘È, √ÀÈ≈ «ÏøÁ», ¥∆ ËøÂ≈, ¡«ÌÌ»Õ
«¬√ ˘ Ô∞ºË «Ú⁄ Ú√πÁ≈È Á∂ ÍπºÂ È∂ Ó≈«¡≈ √∆Õ
0 ’©‰ :- ’©‰ ’πøÂ∆ ÍπºÂ Á∂ «Ú¡≈‘ ÂØ∫ Í»Ú Ì◊Ú≈È Ì≈√©’ Á∂ Â∂˜ ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬’ Ú≈ «Ù∆
Áπ©Ú≈√≈, Ó‘≈≈‹≈ ’∞øÂ∆ ÌØ‹ Á∂ ≈‹ ÌÚÈ «Ú÷∂ ÍË≈∂Õ Ó‘≈≈‹≈ È∂ Ó‘ª«Ù∆ Á∆ √∂Ú≈ Á≈ Ì≈ ¡≈͉∆ √ÔØ◊ ÍπºÂ∆, ’πøÂ
˘ √Ω∫«Í¡≈Õ Ï‘π ‘∆ √≈ÚË≈È∆ Â∂ ÂÂÍÂ≈ È≈Ò ’πøÂ∆ È∂ Ó‘≈«Ù∆ Áπ©Ú≈√≈ Á∆ √∂Ú≈ ’∆Â∆Õ «¬√ √∂Ú≈ ÂØ∫ ÷πÙ ‘Ø ’∂ ¿∞√
È∂ ’∞øÂ∆ ˘ «¬’ «ÁÚ©Ô ÚÙ∆’‰ Ó≥Â ÍÃÁ≈È ’∆Â≈ Â∂ ¿∞√ Á∂ ÍÃÔØ◊ Á∆ «ÚË∆ Ú∆ Áº√∆, «‹√ ÂØ∫ ¿∞‘ «’√∂ Ú∆ Á∂ÚÂ≈
Á≈ ¡≈Ú≈‘È ’ ÍπºÂ ÍÃ≈Í ’ √’Á∆ √∆Õ Ó‘ª«Ù∆ Á∂ ⁄Ò∂ ‹≈‰ ÂØ∫ «Íº¤Ø∫ «¬’ «ÁÈ ’πøÂ∆ È∂ Ó≥Â Á∆ ÍÃ∆«÷¡≈ ÒÀ‰
Ò¬∆ ’Ω»‘Ò Ú√, (Ùπ◊Ò Á∂ ÂΩ ”Â∂) ¿∞√ Ó≥Â Á∂ ≈‘∆∫ Ì◊Ú≈È √»‹ Á≈ ¡≈Ú≈‘È ’∆Â≈, «‹√ Á∂ ÍÃÌ≈Ú ÂØ∫ ÂÂ’≈Ò
‘∆ Ì◊Ú≈È Ì≈√’ ¿∞√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ‘≈˜ ‘ج∂, Â∂ ’∞øÂ∆ ˘ ’«‘‰ Òº◊∂, “±ø Ó∂≈ ¡≈Ú≈‘È ’∆Â≈ ‘À, Ó∂≈ ¡≈¿∞‰≈ Ï∂¡Ê
È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ‘π‰ Áº√, ÓÀ∫ Â∂≈ «’‘Û≈ «Í¡≈≈ ’øÓ ’ª ? Ó‘ª«Ù∆ Áπ©Ú≈√≈ ÚºÒØ∫ «ÁºÂ∂ ‘ج∂ Ó≥Â ÂØ∫ ÍÃ∂« ‘Ø ’∂ ¡≈Ú≈‘È
”Â∂ ÓÀ∫ ÂÀ˘ ÍπºÂ ÍÃÁ≈È ’È Ú≈√Â∂ ‘≈˜ ‘Ø«¬¡≈ ‘ª, ±ø ÓÀ˘ √»‹ Á∂Ú ‘∆ Ó≥ÈÕ” Ì◊Ú≈È √»‹ Á∂ÚÂ≈ Á∆ ◊ºÒ √π‰ ’∂
’∞øÂ∆ ¡Ú≈’ «‘ ◊¬∆Õ ¿∞√ È∂ ÍÃ≈ÊÈ≈ ’Á∂ ‘ج∂ «’‘≈, “«’ ‘∂ ÍÃÌ»! ÓÀ∫ ª «¬√ Ó≥Â Á∆ ’∂ÚÒ ÍÃ∆«÷¡≈ ‘∆ ÒÀ ‘∆ √∆
Â∂ ¬∂√∂ Ò¬∆ ¡≈Í Á≈ ¡≈Ú≈‘È ’∆Â≈ √∆Õ Ó∂∂ ’ØÒØ∫ Ï‘π ں‚∆ ÌπºÒ ‘Ø ◊¬∆ ‘ÀÕ ÓÀ˘ ¡≈Í Óπ¡≈¯ ’ Á∂ÚØÕ ‹∂ «¬√Â∆¡ª
ÚºÒØ∫ ’ج∆ ˆÒÂ∆ ‘Ø ‹≈Ú∂ ª Úº‚∂ ÒØ’ ‘Ó∂Ù≈ Óπ¡≈¯ ’ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ” Í Ì◊Ú≈È Ì≈√’ È∂ «’‘≈ «’ ‘π‰ ¿∞‘ ÷≈Ò∆ Ú≈Í√
È‘∆∫ ‹≈‰◊∂ Â∂ ÚÁ≈È «ÁºÂ≈, “Ó∂∂ ÚÁ≈È È≈Ò «‹‘Û≈ ÍπºÂ ÂÀ˘ ÍÀÁ≈ ‘ØÚ∂◊≈, ¿∞‘ Ó≈Â≈ ¡«Á«Â Á∂ «ÁºÂ∂ ‘ج∂ «ÁÚ©Ô
’πø‚Òª Â∂ Ó∂∂ «ÁÚ©Ô ’ºÚ⁄ ˘ Ë≈‰ ’∆Â∂ ‘ج∂ ‘ØÚ∂◊≈Õ ¿∞‘ Ó‘≈ ÍÃ’Ó∆, Ú∆, Ó‘≈Á≈È∆ Â∂ ÏÃ≈‘Ó‰ Ì◊ ‘ØÚ∂◊≈Õ”” «¬ø‹
’∞øÂ∆ Á∂ ’©‰ Ȫ Á≈ ÍπºÂ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈, «‹‘Û≈ √≈∂ √ø√≈ «Ú⁄ Á≈ÈÚ∆ Ú‹Ø∫ Íë√ºË ‘ÀÕ ’∞øÂ∆ Ï‘π Һ‹≈-◊z√ ‘ج∆Õ
«’√∂ ˘ ’∞ºfi Ú∆ È‘∆∫ √∆ Áº√ √’Á∆Õ ¿∞√ È∂ ÏÁÈ≈Ó∆ ÂØ∫ Ï⁄‰ Ò¬∆, ¿∞√ ˘ «¬’ √πøÁ Í∂‡∆ «Ú⁄ Í≈ ’∂ Í≈‰∆ «Ú⁄ Ø‘Û
«ÁºÂ≈, «‹√ ˘ Ó‘≈ÔÙ√©Ú∆ √»Â ÍπºÂ ¡«ËÊ È∂ ¿∞·≈ «Ò¡≈ Â∂ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ ≈Ë≈ ˘ Á∂ «ÁºÂ≈Õ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈͉≈ ÍπºÂ
ω≈ ’∂ ¿∞√ Á∆ Í≈Ò‰≈ ¡≈øÌ ’∆Â∆Õ ’ºÚ⁄ ’∞ø‚Ò ’≈È ¿∞È∑ª È∂ ¿∞√ Á≈ Ȫ Ú√π√∂È µ«÷¡≈Õ «Íµ¤Ø∫ ÏÃ≈‘Ó‰ »Í Ë≈∆
«¬øÁÃÁ∂Ú Á∆ Ô≈⁄È≈ ”Â∂ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ √∆ Á∂ È≈Ò ¿∞ÂÍÈ ‘ج∂ ’ºÚ⁄ Â∂ ’∞ø‚Ò ˘ ’º‡ ’∂ Á≈È Á∂ «ÁºÂ≈, «‹√ ’≈È
¡≈Í Á≈ Ȫ ’©‰ Íë√ºË ‘Ø«¬¡≈Õ ’©‰ ˘ ‹Ø «√µ«÷¡≈ ÍÃ≈Í ‘ج∆, ¿∞‘ ¡≈⁄≈∆¡≈ Á؉ ÚºÒØ∫ ≈‹ ’∞Ó≈ª Á∂ È≈Ò ‘∆
«ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ ¿∞‘ Óπº„ ÂØ∫ ‘∆ ¡‹È È≈Ò «ÚØË º÷Á≈ √∆, «’¿∞∫«’ ¡‹È, ÁØÉ Á≈ «Í¡≈≈ «Ú«Á¡≈Ê∆ √∆Õ ’©‰ ˘
Ú∆ Í√π≈Ó È∂ ‘∆ Ú∂Á «◊¡≈È ’Ú≈«¬¡≈ √∆Õ «¬’ «ÁÈ ÍÙπ≈Ó ’‰ Á∆ ◊ØÁ «Ú⁄ ¡≈͉≈ «√ º÷ ’∂ √Ω ‘∂ √È
«’ «¬’ ˜«‘∆Ò∂ «Ì¡≈È’ ’∆Û∂ È∂ ¿∞√ ˘ ’º‡ «Ò¡≈Õ ¿∞√ È∂ ’∆Û∂ Á∂ ’º‡‰ Á∆ Í∆Û √«‘ Ò¬∆Õ ¿∞‘ «¬√ Ò¬∆ È≈ «‘µ«Ò¡≈,
«’Ë∂ ¿∞√ Á∂ ◊π»Á∂Ú ‹≈◊ È≈ ÍÀ‰Õ ÊØÛ∂∑ √Ó∂∫ «Íº¤Ø∫ ‹Á Ì◊Ú≈È ÍÙπ≈Ó ‹≈◊∂ ª ¿∞√ È∂ Á∂«÷¡≈ «’ ’©‰ Á∆ ‹øÿ≈
ÂØ∫ ÷»È Ï«‘ «‘≈ ‘ÀÕ ’©‰ È∂ √≈∆ ’‘≈‰∆ √π‰≈ «ÁºÂ∆, «‹√ ˘ √π‰ ’∂ Í√π≈Ó ˘ «¬‘ ÌØ√≈ ‘Ø «◊¡≈ «’ ¿∞‘ ÏÃ≈‘Ó‰
≈‹ ’∞Ó≈ È‘∆∫ ‘Ø √’Á≈Õ ¿∞‘ ª ’ÙÂ∆ ‘ÀÕ ’©‰ È∂ ¡≈͉∆ √º⁄≈¬∆ ’«‘ √π‰≈¬∆Õ «‹√ ˘ √π‰ ’∂ ◊π»Á∂Ú ÍÙπ≈Ó
’ØëË ‘Ø ◊¬∂ Â∂ √≈Í «ÁºÂ≈, “«‹√ √Ó∂∫ ÂÀ˘ «¬√ Ó‘≈È «Ú«Á¡≈ Á∆ ¡«Â¡≥ ÒØÛ ÍÚ∂◊∆, ¿∞√ √Ó∂∫ ±ø «¬√ ˘ ÌπºÒ ‹≈Ú∂∫◊≈Õ”
ÍÙπ≈Ó Á∂ ¡≈ÙÓ ÂØ∫ Ú≈Í√ ¡≈ ’∂ ’©‰ ‘√©ÂÈ≈Íπ ¡≈ «◊¡≈Õ «‹ºÊ∂ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ¡‹È Á∂ «ÚπºË √øÿÙ
’È Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’∆Â≈Õ ‹Á «¥Í≈⁄≈∆¡≈ È∂ «¬‘ «’‘≈ «’ ≈‹’∞Ó≈ ¡‹È Á∂ È≈Ò Óπ’≈ÏÒ≈ ¿∞‘Ø ‘∆ ’ √’Á≈ ‘À, ‹Ø
¡≈Í ≈‹≈ ‹ª ≈‹ ’∞Ó≈ ‘ØÚ∂Õ ’©‰, ÁπÔØËÈ Á≈ ͺ’≈ «ÓºÂ Í«‘Òª ‘∆ ω ⁄𵫒¡≈ √∆Õ «¥Í≈⁄≈∆¡≈ Á∆ ◊ºÒ √π‰
’∂ ¿∞√ È∂ ’©‰ ˘ ¡≥◊ Á∂Ù Á≈ ≈‹≈ ω≈ «ÁºÂ≈Õ «‹√ È≈Ò ’©‰, ÁÔØËÈ Á≈ √Á≈ Ò¬∆ «‰∆ ‘Ø «◊¡≈Õ «¥ÙÈ Ì◊Ú≈È,
’©‰ √øÏøË∆ √Ì ’∞ºfi ‹≈‰Á∂ √È «’ ¿∞‘ ͪ‚Ø ÍπºÂ ‘ÀÕ ’πøÂ∆ Á≈ ‹∂·≈ ÍπºÂ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ‹Á «¬‘ Ì∂Á Ì∆ ◊ºÒ √π‰≈ ’∂
’©‰ ˘ ÍÃ∂«¡≈, «’ ¿∞‘ ͪ‚Ø ÍπºÂ ‘À, «¬√ Ò¬∆ ¿∞√ ˘ ÁÔØËÈ Á≈ √≈Ê ¤º‚ ’∂, ͪ‚Ø √ÀÈ≈ Ò¬∆ ÒÛÈ≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À
Â∂ «‹ºÂ ÍÃ≈Í ’’∂ ≈‹ Ì≈◊ √øÌ≈Ò‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ Í ’©‰ È∂ √Ì ’∞ºfi ‹≈‰ ’∂ Ú∆ ÁÔØËÈ Á∆ «ÓºÂÂ≈ ¤º‚‰ ÂØ∫
«¬È’≈ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «’‘≈, “ÁπÈ∆¡ª «Ú⁄ ‹Ø ’∞ºfi ¡√øÌÚ ‘À, ¿∞‘ Ì≈Ú∂∫ √øÌÚ ‘Ø ‹≈Ú∂, ÓÀ∫ ¡≈͉∆ Íë«◊¡≈ Á≈ «Â¡≈◊
È‘∆∫ ’ª◊≈Õ” ’©‰ È∂ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ ˘ «¬‘ Ï∂ÈÂ∆ Ú∆ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ Ë©Ó≈‹ Ô∞«ËÙ‡ ˘ Â∂ ‘Ø ÏøË»¡ª ˘ ¿∞√ Á∆
¡√Ò ’‘≈‰∆ È≈ ’‘∂Õ ’∞øÂ∆ Á∆ Ô≈⁄È≈ ”Â∂ ¿∞√ È∂ ¡‹È ˘ ¤º‚ ’∂ «’√∂ ‘Ø ͪ‚Ú ˘ È≈ Ó≈È Á≈ «¬’≈ Ú∆ ’∆Â≈Õ
’©‰, ÁπÔØËÈ Á≈ ͺ’≈ «ÚÙÚ≈√Í≈Â √∆Õ ¿π√ √øÏøË∆ ÁπÔØËÈ «’‘≈ ’Á≈ √∆ «’ ¿∞√ ˘ Ì∆ÙÓ ÁØÉ Á∆ ¿∞Í∂’Ù≈ ’©‰
¿∞µÍ Í»≈ ÌØ√≈ ‘ÀÕ
0 «¥Í≈⁄≈∆¡≈ :- ¡≈Í Ó‘ª«Ù∆ ◊ΩÂÓ Á∂ ÍØÂ∂ Â∂ ÙÁ©Ú≈È© Á∂ ÍπºÂ √ÈÕ Ó‘ª«Ù∆ ÙÁ©Ú≈È ˘ Ï≈Ò©-’≈Ò
ÂØ∫ ‘∆ Ú∂Á≈-Ë©ÔÈÁ≈ ¡Â∂ ËÈ∞«Ú«Á¡≈ «√º÷‰ Á≈ ÙΩ∫’ √∆Õ ¡≈Í È∂ ÿØ Â͵«√¡≈ ’’∂ ËÈ∞ «Ú«Á¡≈ «Ú⁄ ÍÃÚ∆ÈÂ≈ ÍÃ≈ÍÂ
’∆Â∆Õ «Íº¤Ø∫ Ú∆ ¡≈Í ÂÍ ’Á∂ ‘∂Õ ¡≈Í Á∆ Â͵«√¡≈ ÂØ∫ ÿÏ≈ ’∂ Á∂Ú ≈‹ «¬øÁà È∂ «¬’ ‹≈ÈÍÁ∆ Ȫ Á∆ Á∂Ú ’øÈÔ≈
˘ ¡≈Í Á≈ ÂÍ Ìø◊ ’È Á∂ «¬≈Á∂ Ò¬∆ Ì∂«‹¡≈Õ «¬√ Á∂Ú ’øÈÔ≈ È∂ √πøÁ∆ ω ’∂ ¡≈Í Á∆ Â͵«√¡≈ Ìø◊ ’È∆ ⁄≈‘∆Õ
Ó‘ª«Ù∆ ÙÁ©Ú≈È ¿∞√ ¡ÁÌπ √»Í ˘ Á∂÷ ’∂ ‘À≈È Âª ‘Ø ◊¬∂ Íø± ¡≈͉∆ «ÁzÛÂ≈ «Ú⁄ Íͺ’ ‘∂Õ ¡‰‹≈‰∂ ‘∆ ¿∞√
Á∂ ÓÈ «Ú⁄ ’≈Ó «¬º¤≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø ◊¬∆ √∆, ¿∞√ È≈Ò ¿∞√ Á≈ Ú∆©Ô ÷≈‹ ‘Ø «◊¡≈Õ «Ù∆ ª ¡≈͉≈ ËÈ∞ÙÚ≈È «ÓÃ◊ ⁄Ó
¡≈«Á ¿∞Ê∂ ‘∆ ¤º‚ ’∂ ¡≈ÙÓ ÂØ∫ ⁄Ò∂ ◊¬∂ Í ¿∞È∑ª Á≈ ¡ÓØË Ú∆©Ô ‘∂·ª ͬ∂ √’ø‚∂ ”Â∂ «‚º◊ «Í¡≈ √∆, ¿∞‘ ÁØ Ì≈◊ª
«Ú⁄ «Ï÷ «◊¡≈Õ ÁÀÚ∆ «ÚË≈È ¡È∞√≈ ¿∞√ ÂØ∫ «¬’ ÍπºÂ Â∂ «¬’ ÍπºÂ∆ Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ √øÔØ◊ È≈Ò ¿∞√∂ Ú∂Ò∂ ¿∂πÊ∂
‘√ÂÈ≈Íπ √Ó≈‡ Ó‘≈≈‹≈ ÙªÂÈ∞ ¿∞ÊØ∫ Á∆ ¶ÿ ‘∂ √ÈÕ ¿∞√ Á∂ «’√∂ √À«È’ È∂ «¬È∑ª ϵ«⁄¡ª ˘ Á∂÷ «Ò¡≈Õ ¿∞È∑ª ’ØÒ
ËÈ∞ÙÚ≈È Â∂ «ÓÃ◊ ⁄Ó Á∂÷ ’∂ ¡≥≈Á˜≈ Ò≈«¬¡≈ «’ «¬‘ Ϻ⁄∂ «’√∂ Âͺ√Ú∆ ÏÃ≈‘Ó‰ Á∆ √øÂ≈È ‘ÈÕ √À«È’ ϵ«⁄¡ª ˘
Ó‘≈≈‹ ’ØÒ ÒÀ «◊¡≈Õ ≈‹≈ ¿∞È∑ª ÁØÚª ϵ«⁄¡ª ˘ Á∂÷ ’∂ «Á¡≈ÒÂ≈ Â∂ «’Í≈ È≈Ò ¡«Ì̻ ‘Ø «◊¡≈Õ ¿∞√ È∂ ÁØÚª
ϵ«⁄¡ª ˘ ¡≈͉∂ Ó‘Ò «Ú⁄ «Ò¡ªÁ≈ Â∂ Í≈Ò‰ ÍØÙ‰ ’Ú≈¿∞‰≈ ¡≈øÌ ’∆Â≈Õ ‹∂’ ’ج∆ Íπº¤Á≈ ª Ó‘≈≈‹ ’«‘øÁ≈
«’ «¬‘ Ϻ⁄∂ ¿∞√ Á∂ ‘∆ ‘ÈÕ √º⁄Óπº⁄ ÁØÚª ϵ«⁄¡ª Á∆ Í≈Ò‰≈ ⁄ø◊∂ √ø√’≈ª È≈Ò ’Ú≈¬∆Õ «’Í≈ Í»Ú’ Í≈Ò‰ ’≈È
Ó‘≈≈‹≈ È∂ ÍπºÂ Á≈ Ȫ «¥Í ¡Â∂ ÍπºÂ∆ Á≈ «¥Í∆ µ«÷¡≈Õ Ó‘≈≈‹ ÙÁ≈Ú≈È© È∂ ¡≈͉∂ ÂÍØÏÒ ÂØ∫ ¡≈͉∆¡ª ÁØÚª
√øÂ≈Ȫ Á∆ √«ÊÂ∆ ‹≈‰ Ò¬∆ ¡Â∂ ◊πÍ »Í «Ú⁄ ¿∞Ê∂ ‹≈ ’∂ ¡≈͉∂ ÍπºÂ ˘ ¿∞√ Á∂ ◊ØÂ ¡≈«Á ÂØ∫ ‹≈‰± ’Ú≈«¬¡≈
¡Â∂ ⁄≈∂ ÍÃ’≈ Á∂ Ú∂Á «◊¡≈È Â∂ ‘Ø Ù≈√Âª Á∂ ‘º√ Ú∆ √Ófi≈¬∂Õ ¬∂√∂ ’≈È ‘∆ «’Í≈ ¡≈⁄≈∆¡≈ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ ͪ‚Ø
Íë √È∂‘ √∆, Í ¡≈Í Ô∞ºË «Ú⁄ ’ΩÚª Á∂ ͺ÷ «Ú⁄ ÒÛ∂ √ÈÕ
0 ’∂ÙÚ :- ’ = ÏÑÓÁ∂Ú «ÙÃÙ‡∆ ’Â≈ Á≈ √»«⁄’ ‘ÀÕ ¡ = √Ú «Ú¡≈Í∆ «ÚÙ‰± Á∂Ú Ò¬∆ ‘ÀÕ «¬Ù = «ÈÔÂ≈
√Ú‰ ’Â≈, Ù≈ÙÈ ’Â≈, Ì◊Ú≈È «ÚÙ˘ Á≈ Ò÷≈«¬’ ‘ÀÕ «¬‘ «ÂøÈ∂ ¡º÷ «‹√ Á∂ √∆ ¡Ê≈ ¡«ÌÚ©Ô’©Â √»Í
‘È, ¿∞‘ ÍÓ≈ÂÓ≈ ’∂ÙÚ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹Ø √©Ú Ù≈√Âª Á∂ «◊¡≈Â≈ ‘؉, ¿∞‘ ’∂ÙÚ ‘ÀÕ √»‹ ⁄øÁz ¡º◊ Á∆¡ª «’Ȫ
Ú≈Ò≈ ’∂ÙÚ ‘ÀÕ ÍÃ’≈ÙÓ¬∆ «’Ȫ Ú≈Ò≈ - «ÚÙÚ Á≈ «√‹’ Í≈Ò’ Â∂ √ø‘‰ ’È Ú≈Ò≈Õ ‹Ø ÍÃ’≈Ù Íπø‹ ‘ÀÕ ¿∞‘ ’∂ÙÚ
‘ÀÕ «¬’ ¡Ê : Í≈‰∆ «Ú⁄ √Ω‰ Ú≈Ò≈ Ú∆ ‘ÀÕ
0 «¥Ù‰ :- «¥Ù Ë≈± ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ÍÁ Ì» ¡Ê≈ √ºÂ≈ Ú≈⁄’ ‘ÀÕ È (‰) ÙÏÁ «È‘Úëº ¡Ê≈ ¡≈ÈßÁ Á≈
Ú≈⁄’ ‘À - ‹Ø √Ú «Ú¡≈Í∆ ‘À, «ÈÂ©Ô ‘ÀÕ ¡≈ÈßÁ ÌÍ»Õ ¿∞‘ «¥Ù‰ Ì◊Ú≈È ¡÷≈Ú≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¥Ù‰ ÙÏÁ Á∂ «¬’ ‘Ø
¡Ê ‘È - ‹Ø √≈«¡ª ˘ ¡≈͉∂ ÚºÒ ¡≈Â©Ó √≈© ’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ‹Ø √«⁄ºÁ≈ ÈßÁ ‘ÀÕ «¥Ù‰ = ¡Ê≈ «¥Ù© Ë≈© Á≈ ¡Ê
‘À, «ÚÒº÷‰ «ÈÚ≈‰ ‹ª ’Ù‰ - ’Ù‰ ’È≈ Ì◊ª Á∂ Í≈ͪ ¡≈«Á Á∆ «È«ÚÃÂ∆ ’È Ú≈Ò∂ «¥Ù‰ ‘ÈÕ ‹Ø Í≈Í ÁØÙª
˘ Ø’Á∂ ‘È, Á» ’Á∂ ‘È, «Ó‡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ Ì◊Ú≈È Á≈ Ȫ «¥Ù‰ ‘ÀÕ
0 ’©ÙÂ∆ :- ‹ Â∂ √ÂØ◊π‰ «ÓÙÂà ÍÃË≈È «Ú¡’Â∆ ’©ÙÂ∆ ‘ÀÕ
0 «¥Ù©‰ :- ¥Ù© Ë≈Â∞ √ºÂ≈ Ú≈⁄’ ‘À ¡Â∂ ‰ ÙÏÁ «ÈÚë Ú≈⁄’, «¬È∑ª ÁØÚª Ì≈Úª Á≈ √»⁄’ √≈©Ú© ’∞Ò «Ú⁄
¡ÚÂ∆©‰ ‘ج∂ √©Ú «Ú¡≈Í∆ Ì◊Ú≈È «ÚÙ‰± «¥Ù©‰ ¡÷Ú≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ
0 ’©Ó :- ’©Ó Á≈ Ó»Ò ’≈ÓÈ≈ ‘ÀÕ «⁄ºÂ «ÚÂ∆¡ª Á∂ È≈Ò Ì≈Ú ‘؉ ÂØ∫ ‘∆ ’≈ÓÈ≈ Á≈ ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ Ú≈‰∆
’©Ó ≈‘∆∫ Ë©Ó Á∆ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 ’©Ó «¥¡≈ :- «‹Ú∂∫ ÓÈ ÂØ∫ «⁄øÂÈ ’Á≈ ‘À, ¿∞√∂ Â∑ª Á∆ Ú≈‰∆ ÏØÒÁ≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ «‹‘Ø «‹‘∆ Ú≈‰∆ ÏØÒÁ≈
‘À - ¿∞‘Ø «‹‘≈ ‘∆ ’Ó ’Á≈ ‘ÀÕ ¡≈⁄≈∆¡≈ ⁄’ ¡È∞√≈ ÍÃ◊©Ô©≈ ¡Í≈Ë ÓÈ Á≈ ‘∆ «ÚÙ≈ ‘ÀÕ Á»«Ù ÏπºË∆ ‘∆ ÏΩ«Ë’,
Ó≈È«√’ Â∂ √∆’ Ø◊ª Á≈ Ó»Ò ’≈‰ ‘ÀÕ
0 ’Ó ÔØ◊ :- «‹‘Û∆¡ª ⁄∆˜ª ˘ ¡≈͉∆¡ª Ó≥È Á∂ ‘ª, ¿∞‘ ¡≈͉∆¡ª È‘∆∫ ‘ÈÕ «‹È∑ª ˘ ¡≈͉∆¡ª È‘∆∫
Ó≥ÈÁ∂, ¿∞‘ ¡≈͉∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ √≈Ë’ ˘ √∆ ˘, √ø√≈ Ò¬∆ ¡«Í ’ Á∂‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «¬‘Ø ’Ó ÔØ◊ ‘ÀÕ
0 ’©ÙÓ≈ :- «÷Ó≈ = «ÏÈ≈ ’≈È ¡Í≈Ë ’È Ú≈Ò∂ ˘ Áø‚ Á∂‰ Á∆ √ÓºÊ≈ º÷Á∂ ‘ج∂ Ú∆ ¿∞√ Á∂ ¡Í≈˪ ˘
√«‘ ÒÀ‰≈ - Â∂ ¿∞√ ˘ Óπ¡≈¯ ’ Á∂‰≈ ‘∆ ’©ÙÓ≈ ‘ÀÕ «’√∂ ÚºÒØ∫ «ÈßÁ≈ ’∆Â∂ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆, ‹ª ¡ÍÙÏÁ ÍÃÔØ◊ ’∆Â∂ ‹≈‰
”Â∂ Ú∆, ’∞º‡∂ ‹≈‰ ”Â∂ Ú∆ - «’√∂ «Ú¡’Â∆ Á≈ «⁄ºÂ «È«Ú’≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ «⁄ºÂ «Ú⁄ «Ú’≈ È≈ ‘؉≈ ’©ÙÓ≈ ‘ÀÕ
0 ’≈ÓÈ≈, ÓÓÂ≈ - ¡≈͉∂ Ò¬∆ ’∞fi ⁄≈‘π‰ Á≈ Ì≈Ú ’≈ÓÈ≈ ÓÓÂ≈ ‘ÀÕ ’≈ÓÈ≈ ¡Ì≈Ú ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ È≈ÙÚ≈È
ÍÁ≈ʪ Á∆ «¬º¤≈ ‘∆ ’≈ÓÈ≈ ‘ÀÕ
0 ’Á∆ «¥Â :- ’ Á∂‰ Ú≈Ò∂ ˘ “’Á” ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ‹Ø Í«‘Òª ’ È‘∆∫ √∆ «ÁøÁ≈, ‘≈ ‹≈‰ «Íº¤Ø∫ ’ «ÁøÁ≈
√∆ - ¿∞‘ ’Á∆ «¥Â ¡÷Ú≈¿∞∫Á≈ √∆Õ
0 ’Ω∫Â∂Ô ‹ª ’∞øÂ∆ ÍπºÂ :- «¬‘ Ú∆ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ «¬√ √øÏØËÈ ≈‘∆∫ Ì◊Ú≈È ¡‹È ˘ ⁄∂Â∂
’Ú≈ ‘∂ ‘È «’ ÁπÚ≈√≈ ÓπÈ∆ ¡«Â¡≥ ÚÀ≈◊Ù∆Ò ¡Â∂ ’ØÃË∆ √ÈÕ ¿∞È∑ª ˘ ’ج∆ Úº√ «Ú⁄ È‘∆∫ √∆ ’ √’Á≈Õ Úº‚∂
È∂ Úº‚∂ ≈‹∂ Ú∆ ¿∞È∑ª ˘ Ó«‘Òª «Ú⁄ º÷ ’∂ ¿∞È∑ª Á∆ √∂Ú≈ È‘∆∫ ’ √’∂Õ Í Â∂∆ Ó≈Â≈ ’πøÂ∆ Á∆ √∂Ú≈ ÂØ∫ ¡«‹‘∂ ’ØÃË∆
ÁπÚ≈Ù≈ «Ù∆ ˘ Ú∆ ¡≈͉∂ ÿ «Ú⁄ º÷ ’∂ ÍÃ√øÈ ’∆Â≈ √∆Õ Â±ø ¿∞√∂ ’∞øÂ∆ Á≈ ÍπºÂ ¬∂∫Õ Â±ø Ú∆ ¡≈͉∆ Ó≈Â≈ ‹∆ Úª◊
«ÁzÛ-√ø’ÒÍ∆ ¬∂∫Õ”
0 ’©‰ :- ’©‰ ’ø«È¡≈ ’∞øÂ∆ Á∂ ≈‘∆∫, ÁπÚ≈√≈ «Ù∆ ˘ ¡≈͉∆ √∂Ú≈ ÂØ∫ ÍÃ√øÈ ’∆Â∂ ‹≈‰ ¿∞µÍ, ÎÒ √»Í
Ó‘ª«Ù∆ ÂØ∫ ÍÃ≈Í Ó≥Âz ≈‘∆∫ ¡≈‘»Â √»©Ô (√»‹) ÂØ∫ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¬∂√∂ Ò¬∆ «¬√ ˘ “’≈È∆È” ¡Ê≈ ’È©Ô≈ ‹≈ Â∂
√»©Ô ÍπºÂ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «ÍÂ≈Ó≈ Â∂‹√©Ú∆ ‘؉ È≈Ò ¡≈͉∂ ¡≈Í √»‹ √Ó≈È ‘ÀÕ ÁπÍ«‘ Á∂ √Ó∂∫ ‹Á ’‰ Ì◊Ú≈È
√»‹ Á∆ ¡≈ËÈ≈ ’«¡≈ ’Á≈ √∆ ª ¿∞√ √Ó∂∫ Ï‘π √≈∂ ÏÃ≈‘Ó‰ ËÈ - Ô≈⁄È≈ Ú≈√Â∂ ¿∞√ ’ØÒ ¡≈ ‹ªÁ∂ √È, ¿∞√
√Ó∂∫ ¿∞√ ’ØÒ ÏÃ≈‘Ó‰ª ˘ Á∂‰ Ú≈Ò∆ ’ج∆ ⁄∆˜ È‘∆∫ √∆ ‘πøÁ∆Õ «¬’ Ú≈ «¬øÁz ÏÃ≈‘Ó‰ Á≈ »Í ω≈ ’∂ ’‰ ’ØÒ ¡≈ ◊¬∂,
¿∞√ ÂØ∫ ¿∞√ Á≈ ’Úº⁄ Â∂ ’∞ø‚Ò Ó≥◊ «Ò¡≈ Â∂ ÏÁÒ∂ «Ú⁄ ¿∞√ ˘ «¬’ ¡ÓØË Ù’Â∆ ÍÃÁ≈È ’Ú≈ «ÁºÂ∆ √∆Õ (Ó‘ªÌ≈Â
C.CA@)
0 ’∂ÙÚ :- ’ = ÏÑÓ≈ (√ë٩‡ ’©Â≈) ¬∆Ù - Ó‘∂ÙÚ √ø‘≈ ’Â≈Õ Ú - «ÚÙ˘ (Í≈Ò‰ ’Â≈) ’∂ÙÚ ÙÏÁ
ÂØ∫ √ÃÙ«‡, √©«Ê«Â Â∂ ÍÃÒÔ ’Â≈ ÂØ∫ √»«⁄ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ’≈’ Â∂ ’Â≈ :- «’«¡≈ Á∂ È≈Ò «‹√ Á≈ √øÏøË «‘øÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ’≈’ ‘ÀÕ ’≈’ ¤∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ’Â≈, ’Ó,
’‰, √øÍÃÁ≈È, ¡Í≈Á≈È Â∂ ¡«Ë’‰Õ
0 ’Â≈ ÂØ∫ «ÏÈ≈ «’«¡≈ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ «’«¡≈ ≈‘∆∫ ’Â≈ √≈«¡ª ’≈’ª Á≈ ÍÃÔØ‹È ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ’≈’ Á≈ ¡Ê ‘À, ¿∞ÂÍÈ ’È Ú≈Ò≈Õ
0 «¥Ô≈ :- «’«¡≈Úª ÁØ ÍÃ’≈ Á∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ A. ‘؉≈ B. ’È≈Õ Ï≈Ò’ Á≈ ‹Ú≈È ‘؉≈ Â∂ Ïπº„≈ ‘؉≈ ¡≈«Á
«’«¡≈Úª «’«¡≈ Á≈ ‘؉≈ ‘ÀÕ ÷≈‰≈ Í∆‰≈ ¡≈«Á «’«¡≈Úª “’È≈” ‘ÀÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ «’«¡≈Úª √∆ «Ú⁄ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ
0 ’©Ù‰ («÷‰) ’©Ù‰ Á≈ «ÚÚ∂Ú⁄È Á≈Ù«È’ª È∂ «¬√ ÍÃ’≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ‹∂ ’øÚÒ Á∂ ͺÂ∂ ¿∞µÍ √»¬∆ Ó≈∆ ‹≈Ú∂
ª √»¬∆ Á∂ Á»‹∂ Í≈√∂ ÚºÒ «È’Ò‰ ˘ «ÂøÈ ’©Ù‰ («÷‰) Òº◊Á∂ ‘ÈÕ Í«‘Ò∂ ’©Ù‰ «Ú⁄ √ͺÙ, Á»‹∂ ’©Ù‰ «Ú⁄ ¤∂ÁÈ
Â∂ Â∆‹∂ ’©Ù‰ «Ú⁄ Í≈ «È’Ò‰≈Õ
0 ’©Ó ÔØ◊ :- ÍÁ≈ʪ Â∂ «’«¡≈Úª ˘ √ø√≈ Á≈ Ó≥ÈÈ≈, ’©Ó ÔØ◊ ‘ÀÕ
0 ’ØÃË Â∂ ÁØÑ :- ¡≈͉≈ ¡«ÈÙ©‡© ’È Ú≈Ò∂ Á∂ Íë ÂÂ’≈Ò, ‹Ø ‹ÒÈ≈ÂÓ’ «ÚÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ‘À, ¿∞√ Á≈
Ȫ ’ØÃË ‘À ¡Â∂ ’ØÃË Á≈ ‹Ø ¡≥Á Ì≈Ú ÏÀ·Á≈ ‘À, ¡Ê≈ ÓΩ’≈ «ÓÒ‰ ”Â∂ ¿∞√ Á≈ ¡«ÈÙ©‡ ’È Á∆ ‹Ø Ì≈ÚÈ≈ ÏÀ·Á∆ ‘À,
¿∞√ Á≈ Ȫ ÁØÑ ‘ÀÕ
0 ’ØÃË :- ÓÈ∞º÷ Á≈ √Ì ÂØ∫ Úº‚≈ ÁπÙÓÈ ‘À, «‹‘Û≈ Á∂‘ «Ú⁄ «‘ ’∂ Á∂‘ Á≈ ‘∆ «ÚÈ≈Ù ’Á≈ ‘À «‹Ú∂∫ Òº’Û
«Ú⁄Ò∆ ¡º◊ Òº’Û ˘ ‘∆ ‹Ò≈ «ÁøÁ∆ ‘À, ¬∂√∂ Â∑ª Á∂‘ «Ú⁄ √«Ê ’ØÃË »Í∆ ¡º◊ Á∂‘ ˘ ‘∆ ‹Ò≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ
0 ’©ÂÚ©Ô :- ‹Ø ’È ÔØ◊ ‘À, ‹Ø ¡≈͉∆ √ÓºÊ≈ Á∂ ¡È∞»Í ‘À, ¿∞√ ˘ ˜» ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘À, «‹√ ˘ ’È
ÂØ∫ ¿∞Á∂Ù Á∆ «√ºË∆ ˜» ‘πøÁ∆ ‘À, ¿∞‘ ’ÂºÚ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ’©Ó Á∂ Í≥‹ »Í :-
A. «ÈºÂ ’©Ó :- Íë «ÁÈ Ù≈√Âz∆ «ÚË∆ ¡È∞√≈ ‹Ø ’Ó ’∆Â∂ ‹≈‰ «‹Ú∂∫ √ø«Ë¡≈, ◊≈«¬Âz∆ Í≈·Õ
B. ÈÀ«Óµ«Â’ ’©Ó :- «È«ÓºÂ √Ófi ’∂ ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ’øÓ, «‹Ú∂∫ ◊ø◊≈ «¬ÙÈ≈È, «¬’≈ÁÙ∆ ÚÂ, ÍπºÂ ÍπºÂ∆
Á≈ «Ú¡≈‘ ¡≈«ÁÕ
C. ÍÃ≈ÔÙ©«⁄ ’©Ó :- √≈‚∂ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ Í≈ͪ ˘ Á» ’È Ò¬∆ ‹Ø ’Ó ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ‘È - «‹Ú∂∫ È≈Ó ‹ÍÈ≈, √∂Ú≈
’È∆ ¡≈«ÁÕ
D. «¬Ù‡ ’Ó :- ¡◊È∆ ‘ØÂ ÂÍ √«Â Ú∂Áª Á≈ ÍÛ∑È≈ Â∂ ÍÛ≈¿∞‰≈, ÍÃ≈‘π‰⁄≈∆, Ó≈ÈÚ √∂Ú≈Õ
E. ˜»∆ ’ÂºÚ ’Ó :- «‹Ú∂∫ ÷∂Â∆ ÈΩ’∆ «Ú¿∞Í≈ - ¡≈«Á ’Ó ’È∂Õ «¬‘ ’Ó ‹∆ÚÈ «ÈÚ≈‘ Ò¬∆ ’∆Â∂
‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
0 ’Ó Â∂ √ø√’≈ :- «‹‘Û∂ Ú∆ ÈÚ∂∫ ’Ó Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ √ø√’≈ ωÁ∂ ‘È, ¿∞‘ √≈∂ ’∂ÚÒ ÓÈ∞º÷∆ ‹ÈÓ «Ú⁄
‘∆ ωÁ∂ ‘ÈÕ È≈ ÍÙ»¡ª, È≈ ‘∆ Í≥¤∆¡ª Á∆¡ª ÔØÈ∆¡ª «Ú⁄, ’Ó ÎÒ Á∂ ÌØ◊ª Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 ’≈ÓÈ≈ Â∂ ¡≈ÚºÙ©Ô’Â≈ :- «¬’ ’≈ÓÈ≈ ‘πøÁ∆ ‘À, «¬’ ¡≈ÚÙ©Ôº’Â≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ √ø√≈ Á∆ ’≈ÓÈ≈ ‘πøÁ∆ ‘À Â∂
ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ¡≈ÚÙ©Ôº’Â≈Õ ’≈ÓÈ≈ Á∆ ª ’Á∂ Ú∆ Í»Â∆ ‘πøÁ∆ ‘∆ È‘∆∫, ¿∞√ Á∆ ª «È«ÚÃÂ∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ’≈ÓÈ≈Úª Á≈ ¡«Â¡≥Â
¡Ì≈Ú ‘؉ ”Â∂ ¡≈ÚºÙÔ’Â≈ «‘øÁ∆ ‘∆ È‘∆∫, ¡Ê≈ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
0 ’©Ó «’«¡≈ :- Íë¥Â∆ «ÈøÂ «’«¡≈Ù∆Ò ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ¿∞√ È≈Ò √øÏøË º÷Á∂ ‘ج∂ ’ج∆ Ú∆ ÍÃ≈‰∆ «’√∂
¡Úº√Ê≈ «Ú⁄ Ú∆ «÷‰ Ó≈Â Ú∆ ’Ó ’∆Â∂ «ÏÈ≈ È‘∆∫ «‘ √’Á≈Õ ‹Á º’ Íë¥Â∆ Á≈ √øÏøË ‘À, √Ó≈Ë∆ Ú∆ ’Ó ‘ÀÕ
0 «’«¡≈ Â∂ ’Ó :- ÁØÚª «Ú⁄ Î’ ‘ÀÕ «’«¡≈ Á∂ È≈Ò ‹Á “ÓÀ∫ ’Â≈ ‘ª” ¡«‹‘≈ ¡‘ø Ì≈Ú «‘øÁ≈ ‘À ª
¿∞‘ «’«¡≈ ’Ó ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À ¡Â∂ ¿∞√ Á≈ «¬Ù‡ ¡«ÈÙ‡ ¡Â∂ «ÓÙà- «ÂøÈ ÍÃ’≈ Á≈ ÎÒ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ Í «‹ºÊ∂ ÓÀ∫ ’Â≈
È‘∆∫ ‘À, ¡«‹‘≈ Ì≈Ú «‘øÁ≈ ‘À, ¿∞Ê∂ «¬‘ «’«¡≈ ’Ó È‘∆∫ ωÁ∆ ¡Ê≈ ÎÒÁ≈«¬’ È‘∆∫ ωÁ∆Õ Â©Ú◊©Ô ÍπÙª
≈‘∆∫ ÎÒ Á≈ «¬’ ’Ó È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ’∂ÚÒ «’«¡≈Úª ‘∆ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ
0 ¥«Ù©‰ :- ¡‹È ˘ «¥ÙÈ ‹∆ Ò¬∆ «¥ÙÈ ÙÏÁ Ï‘π «Í¡≈≈ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÙÏÁ Á∆ ◊∆Â≈ «Ú⁄ ÈΩ∫ Ú≈
ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ
0 ’ØÃË :- ¡≈͉∂ √Ú≈Ê ¿∞µÍ ·∂√ Òº◊‰ ”Â∂ Á»«‹¡ª Á≈ ¡«ÈÙ‡ ’È Ò¬∆, ‹Ø ‹ÒÈ≈«Ӓ «ÚÂ∆ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆
‘À, ¿∞√ ˘ ’ØÃË ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ
0 ’≈Ó :- ÌØ◊ ÍÁ≈Ê Â∂ ¡È∞’±Ò ‘≈Ò≈ «ÓÒ ‹≈‰, ¿∞√ «¬º¤≈ Á≈ Ȫ ’≈Ó ‘ÀÕ ÍÃÏÒ ’≈ÓÈ≈ ‘∆ ’≈Ó ‘ÀÕ
0 ’≈©Ô - ¡’≈©Ô :- Ù≈√Âz Ú‰ ¡≈ÙÓ Á∆ ÓÔ≈Á≈ Á∂ ¡È∞√≈ ‹Ø ’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ’≈©Ô ‘À Â∂
Ù≈√Âz ¡≈«Á Á∆ ÓÔ≈Á≈ Á∂ «ÚπºË ‹Ø ’øÓ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ¡’≈©Ô ‘ÀÕ «‹√ ’øÓ Á∂ ’È È≈Ò Á»«‹¡ª Á≈ ’«Ò¡≈‰
‘ØÚ∂, ¿∞‘ ’≈©Ô ‘À Â∂ «‹√ ˘ ’ÂºÚ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹√ ˘ √≈˘ È‘∆∫ ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ ¿∞‘ ¡’≈©Ô ¡ÊÚ≈ ¡’ºÚ
‘ÀÕ
0 ’©‰≈ Í≈‡Ú :- Ú’Â≈ «‹È∑ª «¬øÁz∆¡ª ÓÈ ÏπºË∆ Ú≈‰∆ ¡≈«Á ÂØ∫ ¡≈͉∂ Ì≈Ú ÍÃ◊‡ ’Á≈ ‘À, ¿∞È∑ª «Ú⁄ ’∞ÙÒÂ≈
È‘∆∫ Â∂ ¿∞‘ √ØÂ≈ Á∆ Ì≈Ù≈ Ì≈Ú ÔØ◊Â≈ ˘ È‘∆∫ ‹≈‰Á≈, «¬√ ˘ ’©‰≈ Í≈‡Ú ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ
0 ÷
0 ÷Ø‹ :- ÷Ø‹ ¿∞√∂ Á∆ ‘πøÁ∆ ‘À, ‹Ø Í«‘Òª ÂØ∫ ÓΩ‹»Á ‘ØÚ∂Õ
0 ÷◊ Â∂ ¡º÷ :- ÁØÚª ˘ ¬∆ÙÚ ¡≈͉∂ Ù≈√È «Ú⁄ º÷Á≈ ‘ÀÕ
0 ◊ª‚∆Ú :- ◊ª‚∆Ú Á≈ ¡Ê ◊º· Ú≈Ò≈Õ «ÁÚÔ ËÈ∞Ù «‹‘Û≈ Á∂ګ¡ª ÚºÒØ∫ ¡≈Ë≈« ‘ØÚ∂Õ «¬‘ ËÈ∞Ù «¬’
‘˜≈ √≈Ò ÏÑÓ≈ ’ØÒ, Í≥‹ √Ω «ÂøÈ √≈Ò ÍË≈ÍÂ∆ ’ØÒ, Í⁄≈√∆ √≈Ò Âº’ «¬øÁz ’ØÒ, Í≥‹ √Ω √≈Ò √ØÓ ’ØÒ «‘≈Õ √ØÓÁ∂Ú
È∂ «¬√ ˘ ≈‹≈ Ú©‰ ˘ «ÁºÂ≈, «‹√ ˘ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ ’ØÒ √Ω √≈Ò Âµ’ µ«÷¡≈Õ Î∂ ¡◊È∆ Á∂Ú Á∂ ’«‘‰ ”Â∂ «¬‘ ¡ÁÌπÂ
ËÈ∞Ù Ó‘≈Í≈¥Ó∆ ¡‹È ˘ «ÁºÂ≈Õ «¬√ ◊ª‚∆Ú ËÈ∞Ù ˘ Ë≈‰ ’ ÒÀ‰ «Íº¤Ø∫ ‘∆ ¡‹È Á∆ ’∆Â∆ ÚË∆ √∆Õ «‹√ Á∂
’≈È ¡‹È È∂ Á∂Ú≈‹ ˘ Ô∞ºË «Ú⁄ ‘≈«¬¡≈ √∆Õ
0 ◊Ø«ÚøÁ :- ◊Ø ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À «¬øÁzÔÕ ÏÑÓ≈ Ì≈Ú √øÍ»‰ «¬øÁÃ∆¡ª Á∂ «◊¡≈Â≈ ¡Â∂ ÍÃ’≈Ù’ ‘؉ ÂØ∫ Ì◊Ú≈È
˘ ◊Ø«ÚøÁ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ◊π‚≈’∂Ù :- ◊π‚≈’∂Ù Á≈ ¡Ê ‘À È∆∫Á, ¡≈Ò√, ÍÃÓ≈Á ¡≈«ÁÕ «¬‘ √≈∂ ÂÓØ◊π‰∆∫ Òº¤‰ ‘ÈÕ ‹Ø ÓÈ∞º÷ ˘ «Í¡≈∂
Òº◊Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª ˘ ◊π‚≈’≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡‹È - √ Ë©Ó «√«÷¡≈ «◊¡≈È «Ú⁄ Í»‰ ÔØË≈ ‘À ‹Ø ¡≈ÂÓ-«ÚÙÚ≈√∆
ÓÔ≈Á≈ Á≈ Ó≈Ò’ ‘À ¡Â∂ ‹≈◊»’ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ È∆∫Á ¡≈Ò√ ÍÃÓ≈Á ˘ «‹ºÂ µ«÷¡≈ ‘ÀÕ ÂÓØ◊π‰∆∫ Òº¤‰, ¿∞√ ¿∞µÍ ÍÃÌ≈Ú
È‘∆∫ Í≈ √’Á∂Õ ÂÓØ◊π‰ª ÂØ∫ «‘ ‘؉ ’≈È ¬∂Ê∂ ¡‹È ˘ ◊π‚≈’ «’‘≈ ‘ÀÕ ◊π‚≈’ Á≈ ¡Ê «ÈßÁ≈ ‘ÀÕ È∆∫Á ÂÓØ◊π‰
Á≈ Ò’ÙÈ ‘ÀÕ ‹Ø È∆∫Á Á∂ ÚÙ∆̻ «‘øÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ Ì◊Ú≈È Á∂ ¬∆ÙÚ »Í Á∆ ÔØ◊Â≈ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ Í ¡‹È ‹«ÂøÁ
‘ÀÕ «¬øÁz∆¡ª ˘ «‹ºÂ‰ Ú≈Ò≈ ‘ÀÕ «‹√ È∂ È∆∫Á ˘ ¡≈͉∂ Úº√ «Ú⁄ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
0 «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ∆ :- ÓÈ∞º÷ Á∂ «◊¡≈È ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∂ Óπº÷ ÂΩ ”Â∂ ÁØ ‘∆ √≈ËÈ ‘ÈÕ A. ÙÃÚ‰ B. ÁÙÈ «‹È∑ª ˘
Ù≈√Âzª «Ú⁄ ÁzÙ©‡ Â∂ Ùà«◊¡≈È «’‘≈ ‘ÀÕ Íø± ÍÓ≈ÂÓ ÂºÂÚ È≈ ÍÃÚ⁄È ÂØ∫, È≈ Ó∂Ë≈ ÂØ∫, È≈ Ï‘π √π‰È ÂØ∫ ÍÃ≈ÍÂ
‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ «‹√ ˘ «¬‘ ¡≈͉∂ ¡≈Í Ú‰ ’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ≈‘∆∫ ‘∆ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞√ Á∂ ¡º◊∂ ¿∞‘ ÍÓ≈ÂÓ≈
¡≈͉∂ ÔÊ≈Ê √»Í ˘ ÍÃ◊‡ ’ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ◊«Â :- ‹Ø ’∂ÚÒ «◊¡≈È ÂØ∫ ‘∆ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ◊«Â ‘ÀÕ
0 ◊π» ¡≈ÂÓ≈ ¬∆ÙÚ :- √«Â’≈ Á∂ Í≈Â ‘È, «¬È∑ª Ò¬∆ «¬’ Ú⁄È È‘∆∫ Ú‰≈ ⁄≈‘∆Á≈Õ
0 ◊©Ô≈È Â∂ Ë©Ô≈È :- ÁØÚª «Ú⁄ ’ج∆ «ÚØË È‘∆∫ ‘À, ª Ú∆ «◊¡≈È Á∆ «Ë¡≈È ÂØ∫ «ÚÒº÷‰Â≈ ‘ÀÕ √Ó©Ô «◊¡≈È
√≈’Ù≈ ÓØ’Ù ÍÃ≈ÍÂ∆ Á≈ √≈ËÈ ‘À, «Ë¡≈È È‘∆∫, «’¿∞∫«’ «◊¡≈È ¡«◊¡≈È Á≈ «ÈÚ©Â’ ‘πøÁ≈ ‘À, Í «Ë¡≈È «◊¡≈È
Á≈ «ÈÚ©Â’ È‘∆∫ ‘øπÁ≈, ’≈‰ «◊¡≈È Ú√±-ÂøÂ ‘À ‹Ø «ÚÙ≈ ‘؉ ”Â∂ ‘∆ ‘πøÁ≈ ‘À, ‹∂ «ÚÙ≈ È≈ ‘ØÚ∂ ª È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ Í
«Ë¡≈È ÍπÙπ ÂøÂ ‘À, ‹Ø «ÚÙ≈ Á∂ È≈Ò Ïø«È∑¡≈ ‘؉ ’≈È Ú∆ ÍπÙ Á∆ «¬º¤≈ ¡È∞√≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ◊©Ô≈È :- «◊¡≈È : ¡≈ÂÓ≈ ¡≈«Á ÍÁ≈ʪ Á≈ ¡ÚÏØË ¡Ê≈ ¡≈ÂÓ Â∂ ¡È≈ÂÓ √»Í √Ó√©Â ÍÁ≈ʪ ˘
‹≈‰ ÒÀ‰≈ «◊¡≈È ‘ÀÕ ¡«‹‘∂ ÏπºË∆Ó≈È ÍπÙ ˘ «◊¡≈È∆ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ
0 ◊©Ô≈Í’ :- «◊¡≈Í’ ¿∞‘ ‘À, ‹Ø «◊¡≈È ’Ú≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ
0 ◊©Ô≈È Â∂ ÁØÙ :- «◊¡≈È «’√∂ Á≈ Ú∆ ÁØÙ È‘∆∫ ‘πøÁ≈, «‹Ú∂∫ ÌØ‹È ’Á∂ √Ó∂∫ ‹∆Ì ÂØ∫ √π¡≈Á Á≈ «◊¡≈È
‘؉≈ ÁØÙ È‘∆∫ ‘ÀÕ Í ÌØ‹È Á∂ ÍÁ≈ʪ «Ú⁄ ≈◊ ‹ª ÁÚ∂Ù ‘؉≈ ÁØÙ ‘ÀÕ
0 ◊©Ô≈È ÔØ◊ :- Íë¥Â∆ Á≈ Ó≥ȉ≈ «◊¡≈È ÔØ◊ ‘ÀÕ
0 ◊∆Â≈ :- ‹Á ÓÈ∞º÷ Ó√Â∆ «Ú⁄ ¡≈ÈßÁ «Ú⁄ ‘πøÁ≈ ‘À ª ¿∞√ Á∂ Ó»ø‘ ”⁄Ø∫ ◊∆ «È’ÒÁ≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È È∂ «¬√
˘ Ó√Â∆ «Ú⁄ ¡≈ ’∂ ◊≈«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ «¬√ Á≈ Ȫ - ◊∆Â≈ ÍÀ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¿∞∫‹ √ø√«¥Â Ì≈Ù≈ «Ú⁄ ◊∆ÂÓ© ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈
‘ÀÕ ¿∞Í«ÈÙÁ √»Í ‘؉ È≈Ò «¬√Â∆ «¶◊ ÙÏÁ ◊∆Â≈ Á∆ ÚÂØ∫ ‘؉ Òº◊∆ ‘ÀÕ
0 ⁄
0 ⁄∂«’Â≈È :- ⁄∂«’Â≈È ÚÃÙ©‰∆ ÚøÙ «Ú⁄ ‹ÈÓ ÒÀ ’∂ ÔÁπ ÚøÙ Á≈ Ó‘≈Ê∆ ÔØË≈ Ï«‰¡≈ √∆Õ «¬‘ Ó‘≈ ÍÃ≈’©Ó∆
Ô∞ºË «Ú«Á¡≈ «Ú⁄ «ÈÍπøÈ Ï‘≈Á √∆Õ Íª‚Úª È∂ ¡≈͉∆¡ª √ºÂ ¡’©ÙΩ«‘‰∆ √ÀÈ≈ Ò¬∆ Úº÷∂-Úº÷∂ √ÀÈ≈ÍÂ∆¡ª Á∆ «ÈÔ∞’Â∆
’∆Â∆ √∆Õ ¿∞È∑ª «Ú⁄Ø∫ «¬’ Á≈ √ÀÈ≈ÍÂ∆ ⁄∂«’-Â≈È √∆Õ «¬√ Á≈ Ô∞ºË «Ú⁄ ÁÔØËÈ ‘ºÊØ∫ ¡≥ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ
0 «⁄ºÂ :- «⁄ºÂ √»’ÙÓ √∆ Á≈ «¬’ ºÂÚ ‘ÀÕ «⁄ºÂ ‹Ø ‘À, ¿∞‘Ø ‘∆ ‹∆Ú≈ÂÓ≈ Á≈ ’≈‰ √∆ ‘ÀÕ «⁄ºÂ ÂØ∫ ‘∆
ÏπºË∆ ¡‘ø, ÓÈ «¬øÁÃ∆¡ª ÂÈ©Ó≈Âz≈Úª ¡«Ì«Ú¡’ ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «⁄ºÂ ‘∆ «¬√ «ÚÙ∂Ù Ì≈Ú Á≈ Ï∆‹ ‘ÀÕ
0 «⁄øÂ≈ «‘ ‘؉ Á≈ «ÈºÙ⁄≈ :- ‹Ø ‘؉ Ú≈Ò≈ ‘À, ¿∞‘ ‘Ø ’∂ ‘∆ «‘øÁ≈ ‘À, ‹Ø È‘∆∫ ‘؉ Ú≈Ò≈ ‘À ¿π‘ ’Á∂
È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ¡«‹‘≈ «ÈºÙ⁄≈ «‹È∑ª Á∆ ÏπºË∆ «Ú⁄ ‘À - ¿∞È∑ª ˘ «⁄øÂ≈ ’Á∂ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ
0 ‹
0 ‹ÀÔÁzÊ :- ‹ÀÔÁzÊ Á≈ «√øËπ Á∂Ù Á∂ ≈‹≈ «ÚÃË’∞Ù∂Âz Á≈ ÍπºÂ √∆Õ ¿∞√ ˘ «ÍÂ≈ ÚºÒØ∫ «¬‘ ÚÁ≈È ÍÃ≈Í √∆
«’ «‹‘Û≈ ¿∞√ Á∂ Ó√©Â’ ˘ ËÂ∆ Â∂ «◊≈Ú∂◊≈, ¿∞√ Á∂ Ó√©Â’ Á∂ Ú∆ √Ω ‡π’Û∂ ‘Ø ‹≈‰◊∂Õ ¿∞‘ ÁÔØËÈ Á∆ ÌÀ‰ Áπ‘ÙÒ≈
Á≈ ÍÂ∆ √∆Õ Íª‚Úª Á∂ ÏÈÚ≈√ ’≈Ò «Ú⁄, «¬√ È∂ ÁØÃÍÂ∆ Á≈ ¡Í‘‰ ’ «Ò¡≈ √∆, «‹√ ’≈È Ì∆Ó È∂ ¿∞√ ˘ ÷»Ï
’∞µ«‡¡≈ √∆ Â∂ ¿∞√ Á≈ «√ ÓπøÈ ’∂, Í≥‹ ⁄؇∆¡ª (ÏØÁ∂) º÷’∂, ËÓ≈‹ Á∂ ’«‘‰ ”Â∂, ¿∞√ ˘ «‹¿∞∫Á≈ ¤º‚ «ÁºÂ≈ √∆Õ «Î
¿π√ È∂ ÿØ-Â͵«√¡≈ ’∆Â∆ ¡Â∂ Ì◊Ú≈È Ùø’ ˘ ÷πÙ ’’∂ «¬’ «ÁÈ Ò¬∆ √ø◊≈Ó «Ú⁄ ¡‹È Á∂ «√Ú≈¬∂ ‘Ø ⁄≈ ͪ‚Úª
˘ «‹ºÂ ÒÀ‰ Á≈ ÚÁ≈È ÍÃ≈Í ’∆Â≈ √∆Õ ¡«ÌÓȱø Á∆ ÓΩ Á∂ «Íº¤Ø∫ ¡‹È È∂ ¡≈͉∆ Íë«◊¡≈ «¥ÙÈ Á∆ «’Í≈ ¡Â∂
¿∞È∑ª Á∂ «ÈÁ∂Ù ¡È∞√≈, ¿∞√ Á∂ «√ ˘ ’º‡ ’∂ ¿∞√ Á∂ «ÍÂ≈ «ÚÃË’∞Ù∂Âz Á∆ ◊ØÁ∆ «Ú⁄ √πº‡ «ÁºÂ≈ ‹Ø ¿∞√ √Ó∂∫ Â͵«√¡≈
’ «‘≈ √∆Õ ’º‡∂ «√ ˘ Á∂÷ ’∂ ¿∞‘ ÷Û∑≈ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ ’µ«‡¡≈ «√ ËÂ∆ ”Â∂ «‚º◊ «Í¡≈, «‹√ Á∂ ÎÒ√»Í ¿∞‘Á∂ È≈Ò-
È≈Ò «ÚÃË’∞Ù∂Âz Á∂ Ú∆ √Ω ‡π’Û∂ ‘Ø ◊¬∂Õ «¬ø‹ «ÍÂ≈ ÍπºÂ ÁØÚª Á≈ ¡≥ ‘Ø «◊¡≈Õ
0 ‹È≈©ÁÈ :- «‹√ ÂØ∫ √øÍ»‰ ÍÃ≈«‰Ó≈Âz ⁄≈ ÍÃ’≈ Á∂ Íπ»Ù≈©Ê ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∆ Ô≈⁄È≈ ’Á∂ ‘È, ¿∞‘ ÍÃÌ» ‹È≈©ÁÈ
‘ÀÕ «‹È∑ª È∂ √ÓπøÁ «ÈÚ≈√∆ “‹È” Ȫ Á∂ ÁÀ∫ª Á≈ √ø‘≈ ’∆Â≈ ‘À, ¿∞‘ ÍÃÌ» ‹È≈©ÁÈ ‘ÀÕ ‹Á ¡©Á Ë≈Â∞ Á≈ ◊«Â ¡Ê
«Ú⁄ ÍÃÔØ◊ ’Á∂ ‘ª ª Á∂Ú ÍëÂͺ÷̻ ¡√π ‹Èª Á∆ È’ ¡≈«Á ◊«Â Á≈ ‹Ø ‘∂± ‘πøÁ≈ ‘À - ¿∞‘ ‹È≈©ÁÈ ‘ÀÕ Í ‹Á
¡©Á Ë≈± Á≈ Ô≈⁄È≈ = ÍÃ≈ÊÈ≈ ¡Ê ’Á∂ ‘ª ª ÍπÙ≈Ê »Í ÍÃÔØ‹È Á∆ «√ºË∆ Ú≈√Â∂ «‹È∑ª ÂØ∫ Ô≈⁄È≈ ’Á∂ ‘ª
- ¿∞‘ ‹È≈©ÁÈ ‘ÀÕ
 0 ‹∆Ú :- ‹∆Ú ˘ ÍÃ≈«¥Â ÍÁ≈ʪ Á≈ Í«‰≈Ó Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ‹∆Ú √øÏøË∆ Úº÷∂-Úº÷∂ «Ú⁄≈ ‘ÈÕ ¡≈⁄≈∆¡≈
ÏÑ√©Í«Â Á∂ Ó ÂØ∫ ÍÃ≈«¥Â ÍÁ≈ʪ Á∂ √Ó»‘ ÂØ∫ «¬√ √∆ «Ú⁄ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ⁄∂ÂÈ≈ √∆ Á∆ √«ÊÂ∆
º’ ‘∆ √∆Ó «‘øÁ∆ ‘ÀÕ ‹ÈÓ ÂØ∫ ‹∆ÚÈ Á≈ ¡≈øÌ ‘À Â∂ ÓΩ È≈Ò ‹∆ÚÈ Á≈ ¡≥ ‘ÀÕ ‹ÈÓ ÂØ∫ ÓΩ º’ Á∂ Ӻ˒≈Ò «Ú⁄
«¬‘ ‹∆Ú, ‹Ø ’∞fi ’Á≈ ‘À, ÌØ◊Á≈ ‘À, ¿∞√ Ò¬∆ ÚÂÓ≈È Á∂ ‘≈Ò≈ ‘∆ ’≈‰ ωÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ √∆ √Ó»‘ «’¿∞∫ ‘πøÁ≈
‘ÀÕ «¬√ Á∂ ’∆ ’≈‰ ‘È ? «¬‘ Úº÷≈ ÍÃÙÈ ‘ÀÕ ÏπºË Ӻ ¡È∞√≈ ‹∆Ú Á≈ ’ج∆ √πÂøÂ ¡«√©ÂÂ©Ú È‘∆∫Õ ‹∆Ú ÍÃ≈«¥Â’
ÍÁ≈ʪ Á∂ √Ó»‘ ÂØ∫ ‘∆ ωÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÓºÂ≈È∞√≈ ‹∆Ú Á≈ ÍÃÊÓ Â∂ ¡≥«ÂÓ ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÍπÈ ‹ÈÓ «Ú⁄ «ÚÙÚ≈Ù
’Á≈ ‘ÀÕ ‹ÈÓ ÓΩ Ҭ∆ «ÂzÙÈ≈ Â∂ Ú≈ÙÈ≈ ‘∆ ‘∂± ‘ÀÕ ‹Ø ¿∞«⁄ «ÚÚ∂’ «◊¡≈È √≈ËÈ≈ ≈‘∆∫ ÈÙ‡ ‘Ø √’Á∆ ‘À Â∂ ÙπºË
«⁄ºÂ ÂØ∫ «◊¡≈È Á≈ ¿∞ÁÔ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Íø± ‹ÀÈ ÓÂ, ‹∆Ú Á≈ Úº÷≈ √πÂøÂ ¡«√©ÂÂÚ Ó≥ÈÁ≈ ‘ÀÕ ‹∆Ú ˘ Ë≈± »Í Ó≥ÈÁ≈
‘ÀÕ ’Óª ’≈È ‘∆ ‹ÈÓ ÓΩ ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ’Ó «Â¡≈◊ ÂØ∫ ’≈ÓÈ≈ Á≈ È≈Ù ‘πøÁ≈ ‘À «‹√ ’’∂ ‹∆Ú ÙπºË Í«ÚºÂ ‘πøÁ≈
‘ÀÕ «√ºË ÒØ’ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ «Íº¤Ø∫ ‹∆Ú ‹ÈÓ ÓÈ ÂØ∫ Óπ’ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «√º÷ Ӻ - ‹∆Ú ˘ ÍÃÌ» Á∆ ‹ØÂ∆ Ó≥ÈÁ≈ ‘ÀÕ ÍπÈ
‹ÈÓ ’Óª ¡È∞√≈ ‘∆ ‘ÀÕ ÓØ’Ù ÍÃ≈Í ’È «Íº¤Ø∫ ‹∆Ú Á∆ ¡≈͉∆ ’ج∆ ‘√Â∆ È‘∆∫ «‘øÁ∆Õ ¿π‘ ÍÃÌ» ‹Ø «Ú⁄ √Ó≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «√º÷ Ó Á∆ ‹∆Ú √øÏøË∆ Ë≈‰≈, ◊∆Â≈ ¿∞ÍÁ∂Ù ¡È∞√≈ ‘ÀÕ «Ú«◊¡≈È’ «ÁzÙ‡∆ ¡È∞√≈, ‹∆Ú Íë¥Â∆ Á≈ ‘∆
Í«‰≈Ó ‘ÀÕ Í ¡È∞√øË≈È Á∆ √»ıÓ √«ÊÂ∆ «Ú⁄ Íπº‹ ’∂ ‘π‰ ’¬∆ «ÚÁÓ≈È, «¬√ Íë¥Â∆ ÂØ∫ Í∂ ‹∆Ú Á∆ √ºÂ≈ ˘ √Ú∆’≈È
ÂØ∫ ÓπÈ’ ‘ÈÕ ÍπÈ ‹ÈÓ ˘ Ú∆ È‘∆∫ Ó≥ÈÁ∂Õ ◊∆Â≈ - ‹∆Ú ˘ È≈ ª Íë¥Â∆ Á≈ Í«‰≈Ó Ó≥ÈÁ∆ ‘À, È≈ ‹∆Ú Á∆ Úº÷∆
√πÂøÂ √ºÂ≈ ˘ √Ú∆’≈Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÓºÂ≈È∞√≈ ¿∞‘ ª ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ «¬’ ¡«⁄øÂÔ Ù’Â∆ ‘À ‹Ø √ÁÀÚ ¿∞√ Á∂ ¡≈√∂ ”Â∂
«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ Ù’Â∆ ÂÀÃ◊π‰≈©«Ó’ ‘À, ¿∞√ «Ú⁄ ÍÃ’≈Ù «’«¡≈ √«ÊÂ∆ »Í∆ ◊π‰ ‘Ó∂Ù≈ ω∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª ’≈‰
¿∞√ ˘ Íë¥Â∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ ‹∆Ú ‹ÈÓ Â∂ ÓΩ Á∂ ÍÃÚ≈‘ «Ú⁄ ÂÁ º’ ̇’Á≈ «‘øÁ≈ ‘À, ‹Á º’ ¿∞√ ˘ ÍÓ≈ÂÓ≈
»Í ÍÃ≈Í ȑ∆∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ‹È≈©ÁÈ :- √≈«¡ª ‹Èª ≈‘∆∫ ¡≈͉∆ ¡«ÌÒ≈«Ù Ú√ª Á∆ «√ºË∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ ¡≈Í ¡≈©«Á = Ô≈«⁄Â
= ÍÃ≈©«Ê ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¬∂√∂ Ò¬∆ ¡≈Í ‹È≈©ÁÈ ‘ØÕ ‹È + ¡≈©Á ◊Â∆ ‹≈⁄È≈ = √≈∂ ÒØ’ª Áπ¡≈≈ ÍπÙ≈Ê ÍÃ≈ÍÂ∆ Ò¬∆ Ô≈«⁄Â
= ÍÃ≈«Ê ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘Ø ‹È≈©ÁÈ ‘ÈÕ ‹È≈©ÁÈ : ‹È + ¡∑Á = √≈«¡ª ÒØ’ª Á∆ + ◊«Â Â∂ Ô≈⁄È≈ ‹È≈©ÁÈ = √≈«¡ª
ÒØ’ª ≈‘∆∫ ÍπÙ≈Ê ÍÃ≈ÍÂ∆ Ú≈√Â∂ - ‹Ø Ô≈«⁄ ÍÃ≈«Ê ‘πøÁ∂ ‘È - ¿∞√ ˘ ‹È≈©ÁÈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ Ì◊ª Á∂ Áπº÷ª Á≈ ‹Ø
(¡©ÁÈ) È≈Ù ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ ‹È≈©ÁÈ ‘ÀÕ
0 ‹∆Ú Á∆¡ª Ù’Â∆¡ª :- ‹∆Ú ’ØÒ ÁØ Ù’Â∆¡ª ‘È, A. ÍÃ≈‰ Ù’Â∆ B. «¬º¤≈ Ù’Â∆Õ Í«‘Ò∆ Ù’Â∆ √≈‘ª
Á≈ ¡≈Ú≈◊ÓÈ ‘À, Á»‹∆ Ù’Â∆ «Ú⁄ ÌØ◊ª Á∂ Í≈¿∞‰ Á∆ «¬º¤≈ ‘ÀÕ
0 ‹∆Ú - ‹Ø ÒØ’ ‹ÈÓ ◊둉 ’Á∂ ‘È - ¿∞‘ ‹∆Ú ‘ÈÕ
0 «‹√ Á∂ ≈‘∆∫ ‹≈«‰¡≈ ‹≈Ú∂, ¿∞√ ˘ «◊¡≈È ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ’≈Ó «◊¡≈È∆ Á≈ «ÈÂ©Ô ÚÀ∆ ‘ÀÕ
0 ‹ÈÓ :- «‹√ Á≈ ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ‘À - ¿∞√ Á≈ Ȫ Â∂ »Í ˜» ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ó≈«¬¡≈ Á∂ ¡Ë∆È ‘؉ ’≈È ¡«È©Ô
¡√©Ú◊©Ô Â∂ «Ú’≈√∆ ˜»∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ «‹√ Á≈ ‹ÈÓ ‘À, ¿∞√ Ò¬∆ ÓΩ Ò≈˜Ó∆ ‘ÀÕ
0 ‹È©Ó :- ‹ÈÓ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À “¡≈«Ú©ÌÀ ‘؉≈” ‹ª ¡Ú©Ô©’©Â ÂØ∫ Ú©Ô’©Â ‘؉≈Õ ‹Á ’ج∆ Íë¥Â∆ Á∂ Ó≈Ë©ÔÓ
ÂØ∫ ¡«ÌÚ©Ô’©Â ‹ª ¡≈«Ú©ÌÀ ‘πøÁ≈ ‘À, ª È≈È≈Â©Ú Ì≈Ú ˘ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ‹∆Ú :- ‹Ø Í≈‰ Ë≈‰ ’Á≈ ‘À - ¿∞‘ ‹∆Ú ‘ÀÕ
0 «‹‘Û≈ ‘Ø «’√∂ ’≈’ Á∂ ¡Ë∆È È≈ ‘ØÚ∂ Â∂ ¡≈Í ÷πÁ «’«¡≈ ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ ’Â≈ ‘ÀÕ «’«¡≈ Á≈ ¡≈√≈
’Â≈ ‘ÀÕ
0 ‹Ò Â∂ √©ÊÒ :- ËÂ∆ ¿∞µÍ ‹Ò Á≈ ’∞Ò Ì≈◊ Ò◊Ì◊ GA% ‘À Â∂ √©ÊÒ Á≈ BI% ‘ÀÕ
0 ‹∆Ú≈©Ó≈ :- Íë¥Â∆ ˘ ÌØ◊‰ Ú≈Ò≈ ‹∆Ú≈ÂÓ≈ ¡≥«Óà√»Í ¡«ÚÈ≈Ù∆ ‘ÀÕ
0 Â
0 Â≈Ó«√’ «◊¡≈È :- «‹√ «◊¡≈È «Ú⁄ «Èº‹∆ √Ú≈Ê ’≈Ó, ÓØ‘, ÒØÌ, ‘ø’≈ ÍÃË≈È ‘ØÚ∂, ¿∞‘ Â≈Ó«√’ «◊¡≈È
‘ÀÕ
0 Â∆Ê :- √ø√«¥Â «Ú⁄ Â∆Ê Á∂ ¡Ê Í«ÚºÂ ’È Ú≈Ò≈ Á∂ ‘ÈÕ ‹Ø Â∆Ê ˘ Ú∆ Â∆Ê Ï‰≈Ú∂, Ì≈Ú «¬‘
Í«ÚºÂ ˘ Ú∆ Í«ÚºÂ ’∂Õ ’∞»’Ù∂Â Á≈ Â∆ʪ ÂØ∫ Ú∆ ÚºË √Ê≈È ‘À, «’¿∞∫«’ «¬‘ ËÓ-÷∂Â ‘ÀÕ ËÓ Á∂ ¡Ê Ú∆ «¬‘Ø
‘È ‹Ø «Ú¡’Â∆ Á≈ ÙπºË∆’‰ ’∂, ¿∞‘ ËÓ ‘ÀÕ ÁπÈ∆¡ª ˘ ÙπºË ’È Á≈ ’øÓ, ËÓ Á≈ ‘ÀÕ
0 ÂÍ‘ - ÂÍ - Ìπº÷ «Í¡≈√ √Á∆ ◊Ó∆ Ï÷≈ √«‘‰≈ Ú∆ «¬’ ÂÍ ‘À Í «¬√ ÂÍ «Ú⁄ Ìπº÷ «Í¡≈√ √Á∆
◊Ó∆ ¡≈«Á ˘ ‹≈‰ ’∂ fiºÒÁ∂ ‘ªÕ ¡√Ò «Ú⁄ √≈ËÈ ’Á∂ ‘ج∂ ¡ÊÚ≈ ‹∆ÚÈ «ÈÚ≈‘ ’Á∂ ‘ج∂, Á∂Ù ’≈Ò ‘≈Ò≈ ¡≈«Á
˘ ÒÀ ’∂ ’Ù‡ Óπ√∆Ï «ÚÿÈ ¡≈«Á ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È - ¿∞È∑ª ˘ ÷πÙ∆ ÷πÙ∆ √«‘‰≈ ‘∆ ÂÍ ‘ÀÕ «ÈÔÓ »Í ‘≈Ò≈ ÂØ∫ ‹Ø ’∞ºfi
¡≈ ‹≈Ú∂, ¿∞√ Á≈ √Ú≈◊ ’Ø, ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ˘ È≈ Ø’Ø Â∂ ‹Ø «‹Ú∂∫ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ ¿∞√∂ Â∑ª √«‘‰ ’Ø, «¬‘Ø ¿∞µÂÓ
ÂØ∫ ¿∞µÂÓ ÂÍ ‘ÀÕ
0 «Â¡≈◊ :- ‹Ø Ú√± √øÚ∂ÁÈÙ∆Ò ¡Â∂ √øÚ∂ÁÈ‘∆‰ ‘À, ¿∞‘ ÍÃÌ» È≈Ò √øÏø«Ë ‘À, «Ú¡’Â∆ È≈Ò È‘∆∫, «¬√
Ïπ«È¡≈Á∆ √º⁄ È≈Ò ‹πÛÈ Á∆ Íë’«¡≈ Á≈ Ȫ «Â¡≈◊ ‘ÀÕ
0 ÂÍ :- Ú©Â Â∂ ¿∞ÍÚ≈√ Á∂ «ÈÔÓª ÂØ∫ √∆ ˘ √øÂÍ ’È≈ ÂÍ ‘ÀÕ
 0 ©Ô≈◊ Â∂ ©Ô≈◊∆ :- ’Ó Â∂ ’ÓÎÒ Á∆ ¡≈√«Â’Â≈ Á≈ «Â¡≈◊ ¡√Ò «Â¡≈◊ ‘ÀÕ «Â¡≈◊∆ ¿∞‘ ‘À «‹√
È∂ ’Ó ÎÒ Á≈ «Â¡≈◊ ’∆Â≈ ‘ÀÕ «Â¡≈◊∆ Á≈ ¿∞‘ ¡≈⁄‰ Ù∂ÃÙ· ‘À «‹√ «Ú⁄ ¿∞‘ ¡’∞ÙÒ ’Óª È≈Ò ÁÚ∂Ù È≈ ’∂
Â∂ ’∞ÙÒ ’Óª È≈Ò ¡≈√©«Ê È≈ ‘ØÚ∂Õ «Â¡≈◊∆ Á≈ Ì≈Ú ’ÂºÚ Ó≈Â ’È≈ ‘∆ ‘؉≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ «Â¡≈◊ Á≈ ÎÒ ÍÓ≈ÂÓ≈
«Ú⁄ √«Ê ‘؉≈ ‘ÀÕ
0 «ÂøÈ ◊π‰ :- √≈©«Ú’ ≈‹√© Â∂ Â≈Ó√© «ÂøÈ∂ ◊π‰ ¡≥‘’‰ «Ú⁄ ¡Ì»Â »Í «Ú⁄ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª Á≈ ÍÂ≈
«ÚÂ∆¡ª ÂØ∫ ‘∆ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ
0 ÂÓØ◊π‰ «Úë :- ‹Ø ÍÓ≈Á ‘À «¬‘ ⁄ø◊∆¡ª ÍëÚÂ∆¡ª ˘ Ø’ ’∂ ÷∂‚ ’∞ºÁ ¡≈«Á √≈Ó≈È©Ô Î≈Ò± «’«¡≈Úª
«Ú⁄ Ò◊≈¿∞∫Á≈ ‘À Í ‹Á ÍÃÓ≈Á Á∂ È≈Ò ≈◊ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘À, ‹Ø ‹Ø◊π‰ Á≈ »Í ‘À, ÂÁ ¿∞√ È≈Ò ’≈ÓÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
’≈ÓÈ≈ ÂØ∫ «Î ¡È∂’ ̪ Á∂ Í≈Í, ¡È©Ê ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «‹È∑ª Á∂ Í«‰≈Ó ÏÛ∂ «Ì¡≥’ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
0 Â∞Ù‡∆ :- (ÂπÙ©«‡) ÁÀÚ ÚÙ ¡ÊÚ≈ Ì≈◊ÚÙ ÍÃ≈Í Ú√±¡ª «Ú«Ù¡ª «Ú⁄ √øÂØ÷ ’È≈ - √ÓÂ≈ ‘ÀÕ √øÂØÙ ˘
¡≥«ÂÓ √π÷ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 © ÂºÂ©Ú :- Ùë٩‡ Á∆ ¿∞√ ¡≈Ë©Ô≈Ú√©Ê≈ «Ú⁄ È≈ ¡√© √∆, È≈ √© √∆Õ ¿∞√ √Ó∂∫ È≈ ÒØ’ √∆Õ ¡≈’≈Ù
ÂØ∫ Í∂∑ ‹Ø ’∞ºfi ‘À, ¿∞‘ Ú∆ È‘∆∫ √∆Õ «Î ¿∞√ ¡ºÚ√Ê≈ «Ú⁄ √Ì ˘ ¡≈Ú©Â ’È Ú≈Ò≈ ’∆ √∆ ? «’√ Á≈ √‘≈≈ √∆ ?
¡≈Ë≈ ’∆ √∆ ? «¬√ «ÚÙ∂ «Ú⁄ ’ج∆ È‘∆∫ ‹≈‰Á≈Õ «¬‘ √Ì ¡«ÈÙ«⁄ √∆Õ ¿∞√ √Ó∂∫ È≈ ÓΩ √∆, È≈ ¡ø«Óà√∆, È≈
≈ √∆, È≈ «ÁÈ √∆, È≈ «◊¡≈È √∆Õ ¿∞√ Ú≈Ô± ÂØ∫ «‘ √«ÊÂ∆ «Ú⁄ ’∂ÚÒ «¬’ º© ºÂÚ ‘∆ √∆Õ («◊Ú∂Á A@-ABA-
A-B)
0 Á
0 Á» :- «ÍÃÊÚ∆ ÂØ∫ Á» ‹Ò ‘À, ‹Ò ÂØ∫ Á» Â∂˜ ‘À, Â∂˜ ÂØ∫ Á» Ú≈Ô± ‘À, Ú≈Ô± ÂØ∫ Á» ¡≈’≈Ù ‘À, ¡≈’≈Ù ÂØ∫
Á» Ó‘-ºÂÚ ‘À, Ó‘-ºÂÚ ÂØ∫ Á» Íë¥Â∆ ‘À, Â∂ Íë¥Â∆ ÂØ∫ Á» ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘ÀÕ ‹Ø Á» ÂØ∫ Á» ‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ «Ú¡≈Í’ »Í
«Ú⁄ √≈«¡ª «Ú⁄ ‘À, «’¿∞∫«’ ÍÓ≈ÂÓ≈ √Ì Á≈ ’≈‰ ‘À, ’≈‰ √≈∂ ’øÓª «Ú⁄ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Á∂Ú :- ◊∆Â≈ «Ú⁄ Á∂Ú ÙÏÁ Ì◊Ú≈È Ò¬∆ Ú«Â¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È √©ÚÔø ÍÃ’≈Ù ‘ÈÕ ¿∞È∑ª ˘ ÍÃ’≈«ÙÂ
’È Ú≈Ò≈ Á»‹≈ ‘Ø ’ج∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ
0 Á©ŒŒπÍÁ :- Á©ŒŒπÍÁ Í≥⁄≈Ò Á∂Ù Á∂ ≈‹≈ ÍÃÙ© Á∂ ÍπºÂ √ÈÕ Ì≈ÁÚ≈‹ «Ù∆ Á∂ ¡≈ÙÓ «Ú⁄ «‘ ’∂ ¡≈Í
È∂ «√«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ ¬∂Ê∂ «‘ ’∂ ¡≈Í È∂ Ì≈ÁÚ≈‹ ÍπºÂ ÁØÉ È≈Ò ÁØ√Â∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆Õ ÁØÉ Á≈ «Ú¡≈‘ ÙÁÚ≈È©
«Ù∆ Á∆ ÍπºÂ∆ ¥Í∆ È≈Ò ‘Ø«¬¡≈Õ ¡≈Í Á∂ ÍπºÂ Á≈ Ȫ ¡Ù©Ú©Ê≈Ó≈ √∆, «‹√ Á≈ ‹ÈÓ Ì◊Ú≈È Ùø’ Á∆ «’Í≈ È≈Ò
‘Ø«¬¡≈ √∆Õ ÁØÉ ¡ÀÈ∂ ˆ∆Ï √È «’ ¡≈͉∂ ÍπºÂ ˘ ÁπºË Ú∆ È‘∆∫ «Í¡≈ √’Á∂ √ÈÕ «¬’ «ÁÈ ¡Ù©Ú©Ê≈Ó≈ È∂ ‘Øª ϵ«⁄¡ª
˘ ÁπºË Í∆∫«Á¡ª Ú∂÷, ¡≈͉∆ Óª ÂØ∫ ÁπºË Ó≥«◊¡≈Õ Óª ’ØÒ ÁπºË ª È‘∆∫ √∆, ¿∞√ È∂ √¯ÀÁ ¡≈‡∂ ˘ ËØ ’∂ ÁπºË Ú◊∂ Í≈‰∆
˘ ÁπºË «’‘≈ Â∂ ¿∞√ ˘ Í∆‰ Ò¬∆ «ÁºÂ≈Õ ¿∞‘ ‘ ؘ «¬ø‹ ‘∆ ’Á∆ ‘∆Õ «¬’ «ÁÈ ÍπºÂ ˘ ÍÂ≈ Òµ«◊¡≈ «’ ÁπºË ª
◊¿» «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ ◊¿± ¿∞È∑ª Á∂ ÿ È‘∆∫ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ Óª ÂØ∫ ‹Á «¬√ √øÏøË∆ Í𵫤¡≈ ª Óª ˘ Ï‘π Áπº÷ Òµ«◊¡≈Õ Óª Á≈
«ÁÒ ÂÛÍ ¿∞µ«·¡≈Õ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ ÍÂ∆ ˘ Ï∂ÈÂ∆ ’∆Â∆ «’ ÁØÍÁ ¿∞È∑ª Á≈ «ÓºÂ ‘À, ¿∞‘ ¿∞È∑ª ’ØÒ ‹≈Ú∂ Â∂ ¿∞‘ ¿∞√
˘ «¬’ ◊¿± ÍÃÁ≈È ’ Á∂Ú∂◊≈Õ «‹√ È≈Ò ¿∞√ Á∂ ÍπºÂ Á≈ Í≈Ò‰ ÍØÙ‰ ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈Õ Áz؉ È∂ ¡≈͉∆ ÍÂÈ∆ Á∆ ◊ºÒ Ó≥È
’∂ ÁØÃÍÁ ’ØÒ ‹≈‰ Á≈ ÎÀ√Ò≈ ’ «Ò¡≈Õ ¿∞√ È∂ √Ø«⁄¡≈, Ó∂≈ «ÓºÂ ÁØÃÍÁ ‘π‰ ª ≈‹≈ ω «◊¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ËÓ ÓÔ≈Á≈
Á≈ √«Â’≈ ’«Á¡ª Ó∂∆ √‘≈«¬Â≈ ’∂◊≈ ¡Â∂ ÓÀ˘ ¡≈͉≈ Ó«‘Ó≈È √Ófi∂◊≈ Â∂ ÓÀ˘ «¬’ ◊¿± ÍÃÁ≈È ’∂◊≈Õ ¡«‹‘≈
√Ø⁄ ’∂ ¿∞‘ ÁÃØÃÍÁ ’ØÒ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ ÁØÉ È∂ Ï‘π ‘∆ √È∂‘ Í»Ú’ «’‘≈, “‘∂ ≈‹È! ¡≈Í ˘ ⁄∂Â∂ ‘ØÚ∂◊≈ «’ ¡√∆∫ «Ú«Á¡≈Ê∆
’≈Ò «Ú⁄ «¬’ Á»‹∂ Á∂ «ÓºÂ ‘∂ ‘ªÕ ‘π‰ ÓÀ∫ ¡≈Í ˘ «ÓÒ‰ ¡≈«¬¡≈ ‘ªÕ”” ÁØÃÍÁ È∂ ÍÂ≈Í∆ ÁØÉ ÚºÒ «Ë¡≈È ‘∆ È≈
«ÁºÂ≈, ÏÒ«’ ¿∞√ ˘ ’ØÃË ¡≈«¬¡≈ Â∂ Áz؉ ˘ ’ΩÛ∂ ÏØÒ ÏØÒ∂, “ÏÃ≈‘Ó‰! Â∂∂ ÍÃ◊©Ô≈ √©ÚÊ≈ √ø√’≈ È≈ Ó≈Â ‘ÈÕ Â±ø ÓÀ˘
«ÏÈ≈ √Ø⁄∂ √Ófi∂ ¡≈͉≈ «ÓºÂ ω≈ «‘≈ ¬∂∫Õ Â∂∆ Ó≥Á ÏπºË∆ ‘ÀÕ Â∂∂ Ú◊∂ ¡«Â ˆ∆Ï «Ú¡’Â∆ È≈Ò Ó∂∂ Ú◊≈ ÍÂ≈Í∆
≈‹≈ «’Ú∂∫ «ÓºÂÂ≈ Í≈ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ô≈Á º÷Ø, “Á«ÒÁ∆ ËÈÚ≈È È≈Ò, Ó»÷ «ÚÁÚ≈È È≈Ò, ‚ÍØ’, √»Ï∆ È≈Ò «’Ú∂∫
ÁØ√Â∆ Í≈ √’Á≈ ‘À ? ±ø ª Ï⁄ÍÈ Á∆ ÁØ√Â∆ Á∆ ◊ºÒ ’È≈ ¬∂∫ ?”” Ó‘≈ÂÓ≈ ÁØÉ Á≈ Ï‘π ں‚≈ ¡ÍÓ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ
¡≈Í ¡≈͉≈ ¡ÍÓ≈È √«‘ ’∂ Ú≈Í√ ‘√ÂÈ≈Íπ ¡≈ ◊¬∂Õ ¬∂Ê∂ Ì∆ÙÓ «ÍÂ≈Ó≈ √ÈÕ ¡≈Í È∂ Ó‘≈ÂÓ≈ Áz؉ Á≈ Í»≈ √Ú≈◊Â
’∆Â≈, ¡≈͉∂ √≈∂ ÍØ«¡ª ˘ ¿∞È∑ª Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄ √Óº͉ ’ «ÁºÂ≈Õ ÁØÉ Á∂ ÓÈ «Ú⁄ ÁØÃÍÁ ’ØÒØ∫ ¡≈͉∂ ¡ÍÓ≈È Á≈
ÏÁÒ≈ ÒÀ‰ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÍÃ⁄ø‚ √∆Õ ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁØÉ È∂ √≈∂ ≈‹’∞Ó≈ª ˘ ËÈπÙ «Úµ«Á¡≈ «√÷≈ ’∂ «ÈÍπøÈ ’ «ÁºÂ≈Õ ¡≈⁄≈∆¡≈
ÁØÉ ◊π» √ÈÕ ¿∞√ È∂ ◊π» Á’ÙÈ≈ Ú‹Ø∫, ¡‹È ’ØÒØ∫ Ó≥◊ ’∆Â∆ «’ ¿∞‘ ÁπÍÁ ˘ ÏøÁ∆ ω≈ ÒÚ∂Õ ¡‹È È∂ ¡≈͉≈
«¬’≈ Í»≈ ’∆Â≈Õ ◊π» ¡≈«◊¡≈ Í»∆ ’È Ò¬∆, ¡‹È È∂ ÁπÍÁ ˘ ‘≈ ’∂ ÏøÁ∆ ω≈«¬¡≈, ¿∞√ ˘ ¡ºË≈ ≈‹ Ú≈Í√
´‡≈¿∞∫«Á¡ª «’‘≈ «’ “Â∞‘≈‚∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ‘π‰ ¡√∆∫ Â∞√∆∫ ÁØÚ∂∫ Ï≈Ï ‘Ø ◊¬∂ ‘ª Â∂ «ÓºÂÂ≈ Á∂ ÔØ◊ ‘ªÕ ÓÀ∫ Â∞‘≈˘ Í«‘Òª
Ú∆ «ÓºÂ Ó≥ÈÁ≈ √ª, ‘π‰ Ú∆ √Ú∆’≈Á≈ ‘ª Â∂ Â∞‘≈˘ √Á≈ ¡≈͉≈ «ÓºÂ Ó≥ÈÁ≈ ‘ª◊≈” ≈‹≈ ÁπÍÁ È∂ ¡≈͉∂ «¬√ ¡ÍÓ≈È
Á≈ ÏÁÒ≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ج∂ Ô◊©Ô©≈-È∞Ù©·≈È ≈‘∆∫ «ËÌ٩‡ËπÓÈ ˘ ÍÃ≈Í ’∆Â≈, ‹Ø ¡≈⁄≈∆¡≈ Áz؉ Á∆ ÓΩ Á≈ ‘∂Â∞ Ï«‰¡≈Õ ¬∂√∂
≈‹≈ ÁπÍÁ Á∆ ÍπºÂ∆ ÁØÃÍÁ∆ √∆, «‹√ ˘ ¡‹È È∂ √π¡≥Ï «‹ºÂ ’∂ ÍÃ≈Í ’∆Â≈ √∆, Í ’∞øÂ∆ Á∂ «ÈÁ∂Ù ¡È∞√≈ «¬‘
Í≥‹ª Ì≈¬∆¡ª Á∆ ÍÂÈ∆ ω∆Õ «¬‘ ≈‹≈ ÁπÍÁ, ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁØÉ È∂ Ô∞ºË «Ú⁄ Ó≈ «ÁºÂ≈ √∆Õ
0 ÁΩÃÍÁ∂Ô≈ :- ÁØÃÍÁ∆ Á∂ Í≥‹ª ͪ‚Úª Áπ¡≈≈ «¬’ «¬’ ÍπºÂ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆Õ «‹È∑ª «Ú⁄ Ô∞«ËÙ‡ Á≈ ÍëÂ-
«ÚøË©Ô, Ì∆Ó Á≈ Ùπà√ØÓ, ¡‹È Á≈ ÙπÃÂ’©Ó≈, È’∞Ò Á≈ ÙÂ≈È∆’, Â∂ √«‘Á∂Ú Á≈ ÙπÃÂ√∂È √∆Õ «¬È∑ª Í≥‹ª ÍπºÂª ˘ ÁÚ≈«’≈
«Ú÷∂ √øÍ»‰ ËÈ∞Ù «Úµ«Á¡≈ Â∂ Ú∂Á «Ú«Á¡≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆Õ «¬‘ Í≥‹∂ ÍπºÂ Ó‘≈Ê∆ √ÈÕ
0 Á∂Ú ÁºÂ :- «ÈÚ≈ ’ºÚ⁄ Ȫ Á≈ ÁÀ©Ô≈ Á∂ ’ÂÒ ’È «Íº¤Ø∫ Á∂Ú ≈‹ «¬øÁ È∂ Á∂Ú ÁºÂ Ȫ Á∂ «ÁÚ©Ô √ø÷
˘ ¡‹È ˘ «ÁºÂ≈ √∆, «‹√ Á≈ ÍÃ⁄ø‚ ÙÏÁ ÁπÙÓȪ Á∂ «‘Á∂ ˘ ’øÏ≈ «ÁøÁ≈ √∆Õ «¬√ Á∂ «Ì¡≈È’ È≈Á ˘ √π‰ ’∂ ÁπÙÓÈ
ÌÀÌ∆ ‘Ø ‹ªÁ∂ √ÈÕ
0 «ÁÚ©Ô ◊π‰ :- «‹√ «Ú⁄ ¤Ò ’͇, ÁøÌ Í≈÷≥‚ ÒØÌ ÓØ‘ √ø’∆‰Â≈ Á≈‘Ù∆ÒÂ≈ ¡Ë©Ó ¡√© ¡≈«Á ¡≈√π∆
Áπ◊π‰ È≈ ‘Ø‰Õ «‹√ «Ú⁄ ’∂ÚÒ √© Ë©Ó, Òº‹≈, √ÒÂ≈, √«‘‰Ù∆ÒÂ≈ «ÈÓ≈‰Â≈, «ÈÓÂ≈, √‹‰Â≈, ÏπºË∆ÓÂ≈, «◊¡≈È
«Ú«◊¡≈È Á∂ Òº¤‰ ÍÃË≈È ‘؉, ¿∞‘ «ÁÚ©Ô ◊π‰∆∫ ‘ÀÕ
0 Á∂‘ :- ¡«È© ºÂÚ ‘À, ‹Ø ◊Ì ¡Úº√Ê≈ ÂØ∫ «¬’º·≈ ‘؉ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ «Ú’≈√ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ √∆ ‘ÀÕ √∆
¡‰«◊‰Â ÍÓ≈‰±¡ª ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ‘ÀÕ ‹ÈÓ «Íº¤Ø∫ √∆ Ï≈Ò, ˜ØÏÈ «ÏË ¡Úº√Ê≈ Ë≈‰ ’’∂ ıÂÓ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «Ú’≈√
’È≈ Â∂ ÈÙ‡ ‘؉≈ Á∂‘ Á≈ ËÓ ‘ÀÕ
0 Á∂‘∆ :- Á∂‘∆ «È© º ‘ÀÕ ¡«ÚÈ≈Ù∆ ‘ÀÕ «¬‘ √∆ Á∂ ÍÓ≈‰±¡ª Á∂ ıÂÓ ‘؉ «Íº¤Ø∫ Ú∆ ıÂÓ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ Á∂‘∆
«Ú⁄ ’ج∆ Í«ÚÂÈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ «¬√ Á≈ Ȫ Ï⁄ÍÈ ‘À, È≈ ˜ØÏÈ Â∂ Ïπ„≈Í≈ ‘ÀÕ (Á∂‘) √∆ Á∂ ıÂÓ ‘؉ È≈Ò Á∂‘∆ ÈÚ∂∫
√∆ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ’Á∆ ‘ÀÕ Á∂‘∆ ÏπºË∆ »Í∆ Ï∆‹ »Í ‘ÀÕ √Ê»Ò √∆ Á≈ Ï∆‹ √»’ÙÓ √∆ ‘À Â∂ √»’ÙÓ √∆ Á≈ Ï∆‹
»Í ’≈È √∆ ‘ÀÕ √Ê»Ò Â∂ √»’ÙÓ √∆ ’≈‰ √∆ Á∆¡ª ‘∆ ¡«Ì«Ú¡’Â∆¡ª ‘ÈÕ Ù©Ë≈ Á≈ Ó‘ºÂÚ ‘∆ ’≈‰ √∆
‘ÀÕ
0 ÁÔ≈ :- Á»«‹¡ª ˘ Áπ÷∆ Á∂÷ ’∂ ¿∞È∑ª Á≈ Áπº÷ Á» ’È Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ ÁÔ≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÁøÌ :- Ó≈È Ú«‚¡≈¬∆, Í»‹≈ ¡≈«Á ÍÃ≈Í ’È Ò¬∆, ¡≈͉∆ ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆ È≈ ‘؉ ”Â∂, ¡«‹‘∆ √«ÊÂ∆
«Á÷≈¿∞‰ Á≈ Ȫ ÁøÌ ‘ÀÕ ‹Á «Ú¡’Â∆, ÍÃ≈‰ √∆ ËÈ √øÍÂ∆ ¡≈Á Ó«‘Ó≈ ¡≈«Á ˘ ÍË≈ÈÂ≈ Á∂‰ Òº◊Á≈ ‘À, ÂÁ ¿∞√
«Ú⁄ ÁøÌ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 Á©Í‘ : ÿπÓ≥‚ = ËÈ ‹≈«¬Á≈Á Ó’≈È Í«Ú≈ ÓÓÂ≈ Ú≈Ò∆¡ª ⁄∆˜ª ˘ ÒÀ ’∂ ¡≈͉∂ ¡≥Á ‹Ø Úº‚≈ÍÈ Á≈
¡È∞ÌÚ ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ÁπÍ‘ (ÿπÓ≥‚) ‘ÀÕ
0 ÁøÌ :- ËÈ Ó≈È Í»‹≈ Íëºٷ≈, ¡≈Á √«Â’≈ Ú≈‘ Ú≈‘, «‹ºÊ∂ «ÓÒÁ∂ ‘؉ - ¿∞Ê∂ ¿∞È∑ª Á∂ √≈‘Ó‰∂ - ¿∞‘Ø
«‹‘≈ ‘∆ - ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ «Á÷≈¿∞‰≈ - ÁøÌ ‘ÀÕ
0 Áπº÷ :- Íë’±Ò ¡ºÚ√Ê≈ Á≈ Ȫ Áπº÷ ‘À - ‹Ø ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ª, ¿∞‘ È≈ ‘ØÚ∂, ‹Ø ⁄≈‘πøÁ∂ È‘∆∫, ¿∞‘ ‘Ø ‹≈Ú∂ - «¬‘Ø Áπº÷
‘ÀÕ
0 ÁÀÚ∆ :- ‹Ø ¡≈͉∂ ¡≈Í «Ú⁄ ÍÃ’≈ÙÓ¬∆ ‘À, ⁄∂ÂøÈ ‘À, ¡≈ÈßÁ √»Í ‘À, ¡÷≥‚ ‘ÀÕ
0 Áπº÷ :- ¡≥‘’‰ Á∆ Íë’±Ò«ÚÂ∆ «ÚÙ∂Ù ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ √øÂ≈Í Áπº÷ ‘ÀÕ «¬‘ «¬Ù‡ Á∂ «ÚÔØ◊ ¡ÊÚ≈ ¡«ÈÙ‡
Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √Á≈ Íë’±Ò √πÌ≈¡ Ú≈Ò≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Áπº÷ «Ú⁄ √πº÷ Óπfi≈ ‹ªÁ≈ ‘À Â∂ Á∆ÈÂ≈ ¡≈ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
«¬‘ ¡ËÓ «ÚÙ∂Ù «Ú⁄ ‘øπÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÁÃÙ‡≈ Â∂ «ÁzÙ©Ô :- √©Ú ÍÃÊÓ È∂Â «ÁzÙ‡≈ ‘È Â∂ »Í «ÁzÙ ‘ÀÕ Î∂ ÓÈ «ÁzÙ‡≈ ‘À Â∂ È∂Â ¡≈«Á «¬øÁz∆¡ª
«ÁzÙ ‘ÈÕ «Î ÏπºË∆ «ÁÃÙ‡≈ ‘À Â∂ ÓÈ «ÁzÙ ‘ÀÕ ¡≥ «Ú⁄, ÏπºË∆ Á∆¡ª «ÚÂ∆¡ª Á≈ Ì∆ ‹Ø «ÁzÙ‡≈ ‘À, ¿∞‘ √ÚÀ ÍÃ’≈Ù ¡≈͉∂
¡≈Í Á≈ ÍÃ’≈Ù ¡≈ÂÓ≈ √≈’Ù∆, «’√∂ Á≈ Ú∆ «ÁzÙ È‘∆∫ ‘ÀÕ
0 ÁØÙ :- ¡≈Í√ «Ú⁄ ÓÂÌ∂Á ‘؉≈ Â∂ ¡≈͉∂ Ӻ ¡È∞√≈ √≈ËÈ ’’∂ ‹∆ÚÈ ¶ÿ≈¿∞‰≈ ÁØÙ È‘∆∫ ‘À, Í Á»«‹¡ª
Á∂ Ӻ Á≈ Ïπ≈ Ò◊≈¿∞‰≈ - ¿∞È∑ª Á∂ Ӻ Á≈ ÷≥‚È ’È≈, ¿∞È∑ª Á∂ Ӻ ÂØ∫ «ÿ‰≈ ’È≈ ‘∆ ÁØÙ ‘ÀÕ
0 ÁÀÚ :- Á∂Ú Á∂ Ì≈Ú≈Ê √ø’ÒÍ ÂØ∫ ‘ÈÕ ÓÈ∞º÷ «‹‘≈ ’Ó ’Á≈ ‘À, ¿∞√ Ú◊≈ √ø√’≈ ¿∞√ Á∂ ¡≥‘’‰
”Â∂ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÙπÌ ’Óª √ø√’≈ ÙπÌ Â∂ ¡ÙπÌ ’Óª Á≈ √ø√’≈ ¡ÙπÌ √ø√’≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Á©Í :- ˜Ó∆È ‹≈«¬Á≈Á ¡≈«Á ÏÃ‘Ó ⁄∆˜ª ˘ ÒÀ ’∂ ‹Ø ÿπÓ≥‚ ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ Á©Í ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ
0 Á≈È :- Á≈ÈÓ© - ÒØ’ «ÁzÙ‡∆ «Ú⁄, «‹È∑ª Ú√±¡ª ˘ ¡≈͉≈ Ó≥«È¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞È∑ª Ú√±¡ª ˘ Á∂Ù ’≈Ò
‘≈Ò≈ ¡≈«Á ˘ «Ú⁄≈ «Ú⁄ º÷Á∂ ‘ج∂ ÒØÛ ¡È∞√≈ Á»«‹¡ª ˘ Úø‚ Á∂‰ Á≈ Ȫ Á≈È ‘ÀÕ Á≈È ’¬∆ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘È,
«‹Ú∂∫ Ì»Ó∆Á≈È, ¡≥È Á≈È, ËÈ Á≈È, «Ú«Á¡≈ Á≈È ¡≈«ÁÕ ¡≥È Á≈È Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ ÚË∂∂ ‘À Í ¡ÌÔ Á≈È ˘ √Ì ÂØ∫ ÚË∆¡≈
Ó≥«È¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ¡ÌÔ Á≈È ÁØ Â∑ª Á≈ ‘πøÁ≈ ‘À A. √ø√≈ Á∆ ¡≈¯Â, ‘≈Ò≈ ÌÀ¡ Ì∆ ‘ج∂ ˘ ÌÀ¡ ‘∆‰ ’È≈ B. √ø√≈
«Ú⁄ Î√∂ ‘ج∂ «Ú¡’Â∆ ˘ ‹ÈÓ ÓÈ ÂØ∫ «‘ ’È Ú≈√Â∂ Ì◊Ú≈È Á∂ ÁÙÈ Ó≈◊ Â∂ ÂØÈ≈Õ Á≈È «Íº¤∂ «¬‘ Ë≈È≈
√ø’ÒÍ ‘ØÚ∂ «’ ‹Ø ’∞ºfi «ÁºÂ≈ «◊¡≈ (Á≈È) ‘À ¿∞‘ Ó∂≈ È‘∆∫, √Ì Ì◊Ú≈È Á≈ ‘ÀÕ
0 Ë
0 «ËÃÂ≈Ù©‡© :- ¡≈Í ’∞» ÚøÙ Á∂ ‹∂·∂ ÍπºÂ √ÈÕ ¡≈Í Á∂ «ÍÂ≈ Á≈ Ȫ Ó‘≈ÍÂ≈Í∆ √Ó≈‡ ÙªÂÈ∞ √∆Õ ¡≈Í
Á∂ Ó≈Â≈ ÙÃ∆ ’≈Ù∆≈‹ Á∆ Á»‹∆ Ë∆ ¡≥Ï∆’≈ √ÈÕ ¡≈Í ‹ÈÓ ÂØ∫ ‘∆ «ÁzÙ‡∆ ‘∆‰ √ÈÕ ¬∂√∂ Ò¬∆ ¡≈Í ˘ ≈‹ Á≈ ¡«Ë’≈∆
È‘∆∫ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈Õ «ËÃÂ≈Ù‡© ÙÏÁ Ëà¡Â∂ ≈Ù‡z ÁØ ÍÁª Á∂ ‹ØÛ ÂØ∫ Ï«‰¡≈ ‘ÀÕ ËàÙÏÁ Á≈ ¡Ê Ë≈‰ ’È≈
‘À ¡ÊÚ≈ ÎÛ∆ º÷‰≈ ‘À ‹ª Ë∆ º÷‰≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ ¡Ê Ú∆ ‘À «’ ‹Ø ≈Ù‡ ˘ Ë≈‰ ’Á≈ ‘ÀÕ Á»‹≈ ¡Ê «¬‘ Ú∆ ‘À
«‹√ È∂ ≈Ù‡ ˘ ÎÛ∆ µ«÷¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ‹ª «‹‘Û≈ ≈Ù‡ È≈Ò ÓºÒØÓºÒ∆ «⁄Í«’¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú «¬‘ «’ «‹√ È∂
¡≈͉∂ ‘º’∆ ≈Ù‡ Á∆ ʪ Á»«‹¡ª Á∂ ≈Ù‡ ¿∞µÍ ’Ϙ≈ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∆¡ª ¡º÷ª Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ª ‘∆‰≈ «ËÃÂ≈Ù‡©
Á¡√Ò √Ø⁄‰ √Ófi‰ «Ú⁄≈È Á∆ Ú∆ √ÓºÊ≈ È‘∆∫ º÷Á≈Õ ¿∞√ Á∆¡ª ÓÈ Á∆¡ª ¡º÷ª Ú∆ ’øÓ È‘∆∫ ’Á∆¡ªÕ ¿∞√ ’ØÒ
È≈ ◊Ø⁄, È≈ ‘∆ ¡◊Ø⁄ «◊¡≈È ‘ÀÕ ¡«‹‘≈ ≈‹≈ È≈ ≈Ù‡ Á∆ Íë«ÈËÂ≈ ’ √’Á≈ ‘ÀÕ È≈ ‘∆ ¡≈͉≈ «Èº‹∆ ‹∆ÚÈ
√πº÷-ÙªÂ∆ È≈Ò ¶ÿ≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ‘Ó∂Ù≈ ¡≈͉∆¡ª «√‹∆¡ª «⁄øÂ≈Úª Â∂ √Óµ«√¡≈Úª «Ú⁄ ◊ë√¡≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ÍπºÂ ÓØ‘
’≈È Ó‘≈≈‹≈ «ËÃÂ≈Ù‡© Á∆ √«ÊÂ∆ Ï‘π ‘∆ È≈˜π’ ‘À, Â√ ÔØ◊ ‘ÀÕ ¿∞‘ ¡≈͉∂ ËÓ Á≈ Í≈Ò‰ È‘∆∫ ’ √’Á≈Õ
¿∞‘ ≈‹√∆ ÏπºË∆ Á≈ Ó≈Ò’ ‘ÀÕ ÍÃ≈ÍÂ∆ ’∆Â∂ √‘∆ «◊¡≈È ˘ ¿∞‘ ¤∂Â∆ ÌπºÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 Ë©Ó :- ◊∆Â≈ Á≈ ¡≈øÌ Ë©Ó ÙÏÁ È≈Ò ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √≈∆ ◊∆Â≈ ˘ ¬∂√∂ Ò¬∆ √≈©ÙÚ ËÓ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
◊∆Â≈ «◊¡≈È Á≈ ‹«◊¡≈√» ËÓ Á∂ √øÏøË ÂØ∫ ÍÃ∂È≈ ÒÀ ’∂ ÙÃ∆ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ Á∂ ⁄Ȫ Á≈ ¡≈√≈ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ ÙÃ∆ Ì◊Ú≈È
«¥ÙÈ ‘∆ ◊∆Â≈ Á∂ Óπº÷ Ú’Â≈ ‘ÈÕ ÙÃ∆ Ì◊Ú≈È È∂ ¡≈Í Ï≈‘Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ Â∂ ¡·≈Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ Á∂ ¡≥ «Ú⁄, ◊∆Â≈
¿∞ÍÁ∂Ù Á∆ “ËÓ √øÚ≈Á” È≈Ò Â∞ÒÈ≈ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬√ ËÓ √øÚ≈Á «Ú⁄ ÏÃ‘Ó «Ú«Á¡≈ Â∂ ÔØ◊ Ù≈√Â ÁØÚ∂∫ ÍÃÓπº÷ º ‘ÈÕ
◊∆Â≈ Á∂ ¡≈øÌ «Ú⁄ “Ë©” Â∂ ¡≥ «Ú⁄ “Ó” ¡º÷ ‘À «‹√ ˘ ‹ØÛ ’∂ ËÓ Ï‰Á≈ ‘ÀÕ √Óπº⁄∆ ◊∆Â≈ ËÓ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈
‘ÀÕ ◊∆Â≈ Á≈ ¡≈«Á ÓË ¡≥ √Óπº⁄≈-√≈, ËÓ Á≈ «È⁄ØÛ ‘ÀÕ
0 «ËÃÙ©‡’∂Â∞ :- «ËÃÙ©‡’∂± ⁄∂«Á-Á∂Ù Á∂ ≈‹≈ «ÙÙ»-Í≈Ò Á≈ Ï∂‡≈ √∆Õ «ÙÙ»Í≈Ò Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ ‹∆ Á∆ Ì»¡≈ Á≈
ÍπºÂ √∆, Í ¿∞‘ ‘Ó∂Ù≈ Ì◊Ú≈È È≈Ò ÁπÙÓÈ∆ ’Á≈ √∆Õ ‹ÁØ∫ Ô∞«ËÙ‡ È∂ ≈‹√»Ô Ô◊ ’∆Â≈ √∆ Â∂ Ì∆ÙÓ «ÍÂ≈Ó≈ Á∆
√«‘ÓÂ∆ È≈Ò ‹Á Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ Á∆ ÍÃÊÓ Í»‹≈ ’∆Â∆ ‹≈‰ Òº◊∆ ª «ÙÙ»Í≈Ò È∂ ’ØëË ‘Ø ’∂ Ì∆ÙÓ Ô∞«ËÙ‡ Â∂ Ì◊Ú≈È
«¥ÙÈ ‹∆ Á∆ ’·Ø ÙÏÁª È≈Ò «ÈßÁ≈ ’∆Â∆ √∆Õ Í Ì◊Ú≈È È∂ ¡≈͉∆ Ì»¡≈ ˘ ¿∞√ Á∂ ÍπºÂ Á∂ A@@ ¡Í≈Ë Óπ¡≈¯
’È Á≈ «¬’≈ ’∆Â≈ √∆, «¬√ Ò¬∆ «ÙÙ»Í≈Ò Á∂ √≈∂ ’ΩÛ∂ ÏØÒª ˘ √«‘øÁ∂ ‘∂Õ «¬’ √Ω ¡Í≈Ë Í»∂ ‘Ø ‹≈‰ ¿∞Íø «Î
¡≈͉∂ √πÁÙÈ ⁄º’ È≈Ò Ì∆ √Ì≈ «Ú⁄ ¿∞√ Á≈ «√ ’º‡ «ÁºÂ≈ √∆Õ ¿∞√ Á∆ ʪ ¿∞√ Á∂ ÍπºÂ «ËÃÙ©‡’∂Â∞ ˘ ≈‹ ◊ºÁ∆
”Â∂ Ï‘≈ «ÁºÂ≈ √∆Õ «¬‘Ø «ËÃÙ©‡’∂Â∞, Ó‘ªÌ≈ Ô∞ºË «Ú⁄ ÁØÉ¡≈⁄≈∆¡≈ Á∂ ‘µÊØ∫ Ó≈«¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
0 ËÈø‹Ô :- ËÈø‹Ô ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À, “«ÚÙÚ Á∂ «Ú«ÙºÙ‡ ÂȪ ˘ Â∂ Ù∂ÃÙ©·ÂÓ ËÈ ˘ ¡≈͉∂ Í≈¥Ó ≈‘∆∫
«‹ºÂ‰ Ú≈Ò≈Õ ≈‹√»ÔÔ◊ ÂØ∫ Í«‘Òª Ó‘≈Ú≈‘» ¡‹È È∂ ¡≈͉∂ ÍÃÏÒ Í≈¥Ó ÂØ∫ «ÚÙÚ Á∂ √Óπº⁄∂ Ù∂ÃÙ· ËÈ ˘ «‹ºÂ ’∂
ËÓ≈‹ Ô∞«ËÙ‡ Á∆ √∂Ú≈ «Ú⁄ √Óº«Í ’ «ÁºÂ≈ √∆Õ ¬∂√∂ ’’∂ ¡‹È ˘ ËÈø‹Ô «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 «ËÃÂ≈Ù‡ Ȫ Á∂ ¡Ê ‘È ‹Ø ≈Ù‡ ˘ ÎÛ∆ º÷∂, ≈Ù‡ Á∆ √øÌ≈Ò ’∂Õ ≈Ù‡ Á∆ √πµ«÷¡≈ ’∂Õ
0 Ë∆ :- Ë∆ ¿∞‘ ‘À ‹Ø ÏπºË∆ «Ú⁄ √«Ê ‘À, Â∂ ¿∞√∂ «Ú⁄ Ó‰ ’È Ú≈Ò≈ ‘ÀÕ «‹√ È∂ ¡‘ø ÓÈ «¬øÁz∆¡ª Â∂
¿∞√ Á∂ «Ú«Ù¡ª ÂØ∫ «È«Ú ‘ØÚ∂, ’∂ÚÒ ÏπºË∆ ‘∆ Ó‰ ’Á∆ ‘ÀÕ Ë∆ ÍπÙ ˘ ¡≥«ÓàÍÃ≈Í ’È Á∆ «¬º¤≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 «Ëë‘ :- Ë∆‹ - «’√∂ Ú∆ ¡È∞’±Ò Íë’±Ò ‘≈Ò≈ «Ú⁄ ÿÏ≈¿∞‰≈, ¡≈͉∆ √«ÊÂ∆ «Ú⁄ ’≈«¬Ó «‘‰
Á∆ Ù’Â∆ Á≈ Ȫ «Ëë‘ (Ë∆‹) ‘ÀÕ
0 Ë©Ó :- ¡«‹‘∂ ’øÓ - «‹È∑ª Á∂ ’È È≈Ò √øÂ∞Ù‡∆ «ÚÙÚ≈√ «ÓÒ∂, «Ú’≈√ ÚË∂, ¿∞ÂÙ≈‘ ÷πÙ∆ ÍÃ≈Í ‘ØÚ∂, √«Â’≈
Ì≈ÚÈ≈ ¡≈Ú∂, ÒØ’ ’«Ò¡≈‰ ‘ØÚ∂, √øÂ≈Í ÿ‡∂ - «ÓÒÚÂÈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡≈Ú∂, «È¡≈«¬ ¡Â∂ √«Â√ø’ÒÍ Ë≈È ‘؉ - ¿∞‘
ËÓ ‘À, Ì◊Ú≈È ‘∆ ËÓ Á≈ ¡≈√≈ ‘ÈÕ ËÓ ’Á∂ È≈Ù È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ
0 ËÓ Á≈ √≈ ‘À - ÙΩ⁄, Á≈È, ÂÍ, ÙË≈, ◊π-√∂Ú≈, «ıÓ≈, «Á¡≈, «Ú«◊¡≈È, «ÚÈÔ Â∂ √©ÔÕ
0 «ËÃÂ≈Ù‡ - «¬√ ÍÁ Á∂ ÁØ ¡Ê ‘È A. «ËÃÂ≈Ù‡ Á∂ ÍπºÂ Â∂ √øÏøË∆ B. ¡È©Ô≈Ô Í»Ú’ ≈Ù‡z (≈‹©Ô)
˘ Ë≈‰ ’È Ú≈Ò≈Õ
0 ËÈ Â Ë©Ó :- ËÓ Á≈ ¡È∞Ù©·≈È ËÈ Ú≈√Â∂ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Â∂ ËÈ Á≈ ÷⁄ ËÓ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª ËÓ
ÂØ∫ ËÈ Â∂ ËÈ ÂØ∫ ËÓ - ÁØÚ∂∫ Íº√Í ÚËÁ∂ ‘ÈÕ Íø± ËÓ Á≈ ¡È∞Ù©·©≈È (’È≈) Â∂ ËÈ Á≈ ÷⁄ ’∂ÚÒ ’≈ÓÈ≈ Í»Â∆
Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ ª ËÓ (ÍπøÈ) Â∂ ËÈ ÁØÚ∂∫ ‘∆ ’≈ÓÈ≈ Í»Â∆ ’’∂ ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
0 Ë©Ó-Ô∞ºË :- ¡≈͉≈ Ô∞ºË ’È Á≈ «Ú⁄≈ Ì∆ È‘∆∫ ‘À, ’ج∆ √Ú≈Ê Ì∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ Í ‘≈Ò≈ Á∂ Úº√ ‘Ø ’∂
’∂ÚÒ ’ÂºÚ »Í ÂØ∫ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ‘À, ¿∞‘ ËÓ ÓÔ ËπºË ‘ÀÕ
0 «Ëë :- Ë≈‰ Ù’Â∆ Á≈ Ȫ «Ëë ‘ÀÕ Ë≈‰ ’∆Â∆ Ù’Â∆ ˘ «ÁzÛÂ≈ Íͺ’Â≈ ’«‘ «ÁøÁ∂ ‘ªÕ «‹øÈ∆ «ËëÂ
Ù∂ÃÙ· ‘ØÚ∂◊∆, ¿∞µÈ∆ ÏπºË∆ Ú∆ Ù∂ÃÙ· ‘ØÚ∂◊∆Õ ÏπºË∆ Â∂ «ËëÂ, ‹∂ È≈ÒØ È≈Ò ’≈‹Ù∆Ò ‘È Âª √≈«ڒ ◊π‰ ÍÃÚ∂Ù ’Á∂ ‘È
Â∂ «Ú¡’Â∆ √ø√≈ ÂØ∫ Ù∂ÃÙ· ¿∞µ·Á≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∆ Ó≈ÈÂ≈ «√˪ Ì≈Ú «’«¡≈ «ÚÂ∆ «Ú⁄≈ ¡≈«Á ˘ «ÁzÛ ¡‡ºÒ º÷‰
Á∆ Ù’Â∆ Á≈ Ȫ «Ëë ‘ÀÕ
0 Ë©Ó ¡Ë©Ó :- ËÓ ¿∞‘ ‘À, ‹Ø ‹∆ÚÈ Á≈ ’«Ò¡≈‰ ’∂Õ ¡ËÓ ¿∞‘ ‘À ‹Ø ‹∆ÚÈ ˘ ÏøËÈ «Ú⁄ Í≈ Á∂Ú∂Õ
0 È
0 È≈Ù :- È≈Ù ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ’≈©Ô Á≈ ’≈‰ «Ú⁄ ÒÔ ‘Ø ‹≈‰≈ ‘ÀÕ ‹Á ’ج∆ Ú√± ¡≈͉∂ ’≈‰ «Ú⁄ Ò∆È
‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À ª ¿∞√ Á≈ Í»Ú »Í «Ú⁄ ÁÙÈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ª ¿∞‘ È≈Ù ‘ÀÕ ´Í ‘ج∆ Ú√± È≈Ù ‘ÀÕ
0 È = È ÙÏÁ ÁØ ¡º÷ª È≈Ò Ï‰Á≈ ‘À “È ÓÂ∂ «¬«Â È‘ : ‹Ø ’Óª «Ú⁄ Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ ÎÒª «Ú⁄ Ó‰
È‘∆∫ ’Á∂, ¡È∞’ ȑ∆∫ ‘πøÁ∂ - ¿∞‘ È ‘ÈÕ ’Ó Âª Ó≈ÈÚ Á≈ √πÌ≈¡ ‘ÀÕ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ’©Ó ÂØ∫ «ÏÈ≈ È‘∆∫ ‘πøÁ≈Õ
0 «ÈÔ ’©Ó :- ‹Ø √‘‹ Ú≈ √©ÚÌ≈Ú ‹È©Ô ’Ó ‘À, ¿∞‘ ‘∆ «ÈÔ ’Ó ‘ÀÕ
 0 «ÈÙ©·≈ :- «ÈÙ©·≈ - √≈ËÈ Í«ͺ’ ¡Úº√Ê≈ ˘ «ÈÙ·≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 È∂Û∂ : «ÍÃÊÚ∆ Á∂ È∂Û∂ √Ê»Ò √∆ ‘ÀÕ √Ê»Ò √∆ Á∂ È∂Û∂ √»ıÓ √∆ ‘ÀÕ √»ıÓ √∆ Á∂ È∂Û∂ ’≈‰ √∆ ‘ÀÕ
’≈‰ √∆ Á∂ È∂Û∂ ¡‘Ó© ‘À Â∂ ¡‘Ó© Á∂ È∂Û∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª È∂Û∂ ÂØ∫ È∂Û∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘ÀÕ ÍÓ≈ÂÓ≈ - «‹È∑ª Á∂
È∂Û∂ ‘À - ¿∞È∑ª È∂Û∂ ‘Ø Á»‹≈ ’ج∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ
0 «ÈÂ©Ô ÔØ◊ :- ’©Ó ÔØ◊ Â∂ «◊¡≈È ÔØ◊ «Ú⁄ √»Í Á∂ È≈Ò «ÈÂ©Ô ÔØ◊ ‘À Â∂ Ì◊Â∆ ÔØ◊ «Ú⁄ Ì◊Ú≈È
Á∂ È≈Ò «ÈÂ©Ô ÔØ◊ ‘ÀÕ
0 Í
0 ÍππÙ :- ‹Ø «¬√ ÓÈ∞º÷∆ √∆ »Í∆ Íπ∆ «Ú⁄ «ÈÚ≈√ ’Á≈ ‘À ¿∞‘ ÍπÙ ‘ÀÕ ¡Ê©Ú Ú∂Á «Ú⁄ «¬√ ÓÈ∞º÷∆ √∆
˘ Á∂ګ¡ª Á∆ È◊∆ «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ È◊∆ Á∂ ¡Ù©‡ ⁄¥ ‘È Â∂ ÈΩ ÁÚ≈˜∂ ‘ÈÕ ‹Ø Ó≈ÈÚ √∆ ˘ ¡≈͉∆ ‘≈˜∆
Ó≈Â ÂØ∫ Í»‰ ω≈ «ÁøÁ≈ ‘À ¿∞‘ ÍπÙ ‘ÀÕ Á∂ÚÂ≈ ÒØ’ Ú∆ «¬√ ÓÈ∞º÷∆ √∆ ˘ Á∂÷ ’∂ Ï∂‘ºÁ ÍÃ√øÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¡ÓàºÂÚ
Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆ Á∆ ÔØ◊Â≈ º÷‰ Ú≈Ò∂ ˘ Ú∆ ÍπÙ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÍπÙ ÙÏÁ Á≈ ÍÃÔØ◊ ÏÑÓ⁄¥ Ú≈ ¡≈ÈßÁÓÔ ’ØÙ Ò¬∆ Ú∆
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «‹√ ˘ ÔØ«◊’ Ì≈Ù≈ «Ú⁄ √‘√Âz ÁÒ ’ÓÒ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡‹È Ò¬∆ ÍπÙ √©Ì ÙÏÁ Ú«Â¡≈ «◊¡≈
‘À, «‹√ Á≈ ¡Ê ‘À ÍπÙ «Ú⁄Ø∫ Ù∂ÃÙ· ÍπÙÕ
0 ÍπºÂ :- «ÍÂ≈ Áπº÷ √øÂ≈Í Á» ’È Ú≈Ò∂ ˘ ÍπºÂ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ͪ‚∞ :- Ó‘≈≈‹ «Ú«⁄Â Ú∆©Ô Á∆ Á»‹∆ ÍÂÈ∆ ¡≥Ï≈«Ò’≈ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ Ì◊Ú≈È «Ú¡≈√ Á∂Ú ≈‘∆∫ «ÈÔØ◊
«ÚË∆ ÂØ∫ Á»‹≈ ÍπºÂ ÍÀÁ≈ ’∆Â≈ «◊¡≈, «‹√ Á≈ Ȫ ͪ‚∞ √∆Õ √ÔØ◊ Â∂ √≈ÓÊÙ∆Ò ‘؉ ’≈È, √Ï-√øÓÂ∆ È≈Ò ¡≈Í
˘ √Ó≈‡ ÍÁ ÍÃÁ≈È ’∆Â≈ «◊¡≈Õ Íª‚∞ Ó‘≈È, ÔØ◊-ÔØË≈ √»Ï∆ ÍÃÂ≈Í∆ √ÈÕ ¡≈Í ˘ ËÓ «Ú⁄ Í»‰ ÌØ√≈ √∆Õ ÒØ’
√∂Ú’ √ÈÕ ¡Â∂ ÒØ’ª «Ú⁄ ‘ÓÈ «Í¡≈∂ √ÈÕ «¬’ «ÁÈ ‹ø◊Ò «Ú⁄ «ÓÃ◊ Á≈ «Ù’≈ ’ ‘∂ √È «’ ˆÒÂ∆ È≈Ò ¡≈Í
ÂØ∫ «’øÁÓ Èª Á∂ «Ù∆ Á∆ ‘µ«Â¡≈ ‘Ø ◊¬∆, «‹√ ’≈È Íº¤ØÂ≈Ú∂ Ú‹Ø∫ ¡≈Í È∂ ≈‹ ÍÁ Á≈ «Â¡≈◊ ’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ ¡≈͉∆¡ª
ÁØÚ∂∫ ÍÂÈ∆¡ª, ’∞øÂ∆ ¡Â∂ Ó≈ËÚ∆ È≈Ò «‘Ó≈Ò≈ «Ú⁄ ‹≈ ’∂ «‘‰ Òº◊∂Õ ‹ÁØ∫ ¡≈Í È∂ ¡⁄≈È’ ≈‹ ÍÁ «Â¡≈◊ «ÁºÂ≈
ª Ï‘π ÂÒ≈Ù ’È ¿∞Íø Ú∆ ’ج∆ √ÔØ◊ √»Ï∆ Í‹≈ Á≈ √∂Ú’ ¡≈Í Á≈ ¿∞µÂ ¡«Ë’≈∆ È≈ «Ó«Ò¡≈Õ Íø± «¬‘
√Ï √øÓÂ∆ È≈Ò ÎÀ√Ò≈ ‘Ø«¬¡≈ «’ ‹Á º’ √Ê≈¬∆ ÂΩ ”Â∂ ͪ‚± Ó‘≈≈‹ Á≈ ÔØ◊ ¿∞µÂ ¡«Ë’≈∆ È‘∆∫ «ÓÒÁ≈, ÂÁ
º’ ÙÃ∆ «ËÃÂ≈Ù‡© ˘ ¡√Ê≈¬∆ ÂΩ ”Â∂ ◊ºÁ∆ √øÌ≈Ò «ÁºÂ∆ ‹≈Ú∂Õ «ÁzÙ‡∆‘∆‰ «ËÃÂ≈Ù‡© ˘ ≈‹ ÍÁ √øÌ≈Ò «ÁºÂ≈ «◊¡≈Õ
«¬√ √Ó∂∫ «Ú⁄’≈ Ó‘≈≈‹ ͪ‚∞ Á∂ Í≥‹ ÍπºÂ ÍÀÁ≈ ‘ج∂Õ Ó‘≈≈‹≈ Áπ©Ú≈√≈ Á∆ √∂Ú≈ ÂØ∫ ÍÃ≈Í «ÁÚ©Ô Ó≥Â ≈‘∆∫ ’∞øÂ∆ È∂
Á∂ګ¡ª Á∆ ¡≈ËÈ≈ ’∆Â∆Õ «‹√ ’≈È ËÓ ≈‹ ÂØ∫ Í«‘Òª Ô∞«ËÙ‡, Á»‹≈ Ú≈Ô∞Á∂Ú ÂØ∫ Ì∆Ó ÍÀÁ≈ ‘ج∂, ¡≥ «Ú⁄ «¬øÁ
≈‘∆∫ ’∞øÂ∆ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ ‘∆ ÏÁ«’≈’ÙÓ «ÈÚ≈√∆ «Ù∆ È Á≈ ¡‹È Á∂ »Í «Ú⁄ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ «Î ͪ‚∞ ≈‘∆∫ Ï∂ÈÂ∆
’È ”Â∂ ’∞øÂ∆ È∂ Ó≈ËÚ∆ Ò¬∆ ÁØÚª ≈‹’∞Ó≈ª Ò¬∆ √≈ËÈ≈ ’∆Â∆Õ ÎÒ√»Í Ó≈ËÚ∆ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ È’∞Ò ¡Â∂ √«‘Á∂Ú ÍÀÁ≈
‘جÕ∂
0 Íπ»«‹Â© Â∂ ’∞øÂ∆ÌØ‹ :- ÁØÚ∂∫ ’∞øÂ∆ Á∂ Ì≈¬∆ √ÈÕ ’∞øÂ∆ ÌØ‹ ’πÓ≈ ‹Ø Ì∆Ó √∂È Á∂ Ó≈Ó≈ √È, Ó‘≈È ÔØË∂ Â∂
¡«ÂÊ∆ √ÈÕ Ú∆ Íπ»«‹ºÂ© ͪ‚Úª Á∂ «Í¡≈∂ «‘± √ÈÕ «‹È∑ª È∂ ¡≈͉∂ Ì≈‰«‹¡ª Ò¬∆ Ô∞ºË «Ú⁄ Ï‘π ÔØ◊Á≈È Í≈«¬¡≈
√∆Õ
0 «ÍÂà :- ‹Ø ¡≈͉∆ √øÂ≈È ˘ «Í¡≈ ’Á∂ ‘È, ⁄πøÓÁ∂ ‘ÈÕ Ò≈‚ ’Á∂ ‘ÈÕ √Ì ÍÃ’≈ ÂØ∫ «ÂzÍ ’Á∂ ‘È,
¿∞‘ «ÍÂz ‘ÈÕ «ÍÂz ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À «ÍÂ≈, Â∂ ¿∞√ Á∂ Úº‚∂ ‹ª ¤Ø‡∂ Ì≈¬∆Õ «‹Ú∂∫ Â≈«¬¡≈, ⁄≈⁄≈, Ó≈Ó≈, √‘π≈, √π«‘Á
Úº‚∂ «ÓºÂ ¡≈«Á «ÍÂz √Ófi∂ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
0 Í≈Í :- Á»«‹¡ª ˘ Áπº÷ Á∂‰≈ Í≈Í ‘ÀÕ (Ó‘ª«Ù∆ Ú≈√πÁ∂Ú)
0 ÍøÂÍ :- ÁπÙÓȪ ˘ √øÂÍ©Â ’È Ú≈Ò≈ - «¬‘ ÙÏÁ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ
0 Í≈©Ê :- Í≈©Ê ÙÏÁ Ú∆ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ «¬‘ ÙÏÁ Ó≈Âz ͺ÷ ÂØ∫ √øÏø«Ë √øÏØËÈ ‘ÀÕ Ì≈Ú «¬‘
‘À «’ «¬√ √Ó∂∫ ±ø ¡≈͉∆ Óª ÍÃÊ≈ Á∂ ¡≈Á∂Ù ˘ «Ë¡≈È «Ú⁄ º÷‰≈ «’ «‹√ ”⁄ ¿∞√ È∂ «’‘≈ ‘À, “Â∞√∆∫ ÒØ’ª È∂ ≈‹
Ë©Ó Á∂ ¡È∞√≈ ÔπºË ’È≈ ‘ÀÕ ’≈«¬ ω ’∂ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈Ó‘ Á∂ Ȫ ˘ È≈ ‚ÏØ Á∂‰≈Õ Í≈ÍÓ¬∆ ◊Â∆ È≈ ÍÃ≈Í ’È∆Õ”
«ÍÃÊ≈ Á≈ ÍπºÂ ‘؉ ’’∂ ¿∞√ ˘ Í≈©Ê «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ÍÃ∆Â∆ ‹ª ÍÃÙø√≈ √ÂØ◊π‰ Á≈ ’øÓ ‘ÀÕ ÙØ’ ‹Ø◊π‰ Á≈, ÓØ‘ ÂÓØ◊π‰ ÂØ∫ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ √ø√≈ «Ú⁄ ‹Ø Ì≈Ú
‘È, ¿∞‘ √≈∂ «¬È∑ª «ÂøȪ ◊π‰ª Á∂ ¡≥Â◊ ‘ÈÕ ‹Ø◊π‰ ÙØ’ Â∂ ÌÀ¡ Á≈ ’≈È ‘ÀÕ
0 Í≈Í :- Í≈Í ÙÏÁ Á≈ ¡Ê «¬√ Â∑ª ‘À Í≈ - Á≈ ¡Ê Ë©Ó ‘À, ‹ª ÍÓ≈ÂÓ≈ - ‹Ø ËÓ ¡ÊÚ≈ ÍÓ≈ÂÓ≈
ÂØ∫ Á» ‘؉ Ò¬∆ ’≈‹ ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ Í≈Í ‘ÀÕ «¬‘ «Ú⁄≈ Ì≈Ú ’©Ó «’«¡≈ Á∂ »Í «Ú⁄ ‘Ø √’Á≈ ‘ÀÕ Í≈ Ë≈± ’Ù‰
Á∂ ¡Ê «Ú⁄ ‘ÀÕ ‹Ø √Ú «÷¡’ ÍÓ≈ÂÓ≈ ÂØ∫ Á» º÷Á≈ ‘À, ¿∞‘ Í≈Í ‘ÀÕ «‘ø√≈ ˘ ÍÓ Í≈Í «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ≈‹ Â∂
√πº÷ ÌØ◊‰≈ Ú∆ Í≈Í ‘ÀÕ ‹Ø ’øÓ ’ÂºÚ Í≈Ò‰ Ò¬∆ ’∆Â≈ ‹≈Ú∂, ¿∞‘ Í≈Í È‘∆∫Õ
0 Í≥«‚ :- ‹Ø ÍÃ◊©Ô©≈Ú≈È© ÍπÙª ÂØ∫ ‘Ó∂Ùª ÍÃ◊©Ô© ˘ ÍÃ≈Í ’È Á≈ ÔÂÈ ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ Í≥«‚ ‘ÀÕ Í≥«‚ ‘∆
Ë©Ó Á∂ ¡©Ê ÍÃ≈Í ’’∂ √πº÷ √Ó©«Ë ˘ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «ÚÚ∂’ ¡Â∂ ¡«ÚÚ∂’ ”Â∂ «Ú⁄≈ ’È Ú≈Ò∆ ÏπºË∆ ˘ Í≥‚≈ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ ¿∞√ ˘ Ë≈È ’È Ú≈Ò≈ Í≥«‚ÂÕ
0 ÍÃ◊©Ô≈ ¡Í≈Ë :- ÏπºË∆ ÂØ∫ «Ú÷Ó «Ú«◊¡≈È Á≈ ‘؉≈ ¡Ê≈ ÔÊ≈Ê «◊¡≈È Á≈ È≈ ‘؉≈ Â∂ «Ú÷Ó »Í
ÂØ∫ ’Óª «Ú⁄ ÍëÚÃÂ, ¿∞√ ˘ ÍÃ◊©Ô©≈ ¡Í≈Ë «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÍëÚÂ∆ :- ’≈‹ Ó≈Âz «Ú⁄ Òº◊ ‹≈‰ Á≈ Ȫ ÍëÚÂ∆ ‘ÀÕ Í ≈◊ ÁØÙ-«‘ ‘Ø ’∂ ’≈‹ «Ú⁄ Òº◊ ‹≈‰≈
ÁØÙ È‘∆∫ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ ¡«‹‘∆ ÍëÚÂ∆ ª ◊π‰ ¡Â∆ ӑª ÍπÙª «Ú⁄ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 ÍÃ’≈Ù :- «¬øÁÃ∆¡ª Á∂ ¡≥‘’‰ Á∆ «ÈÓÒÂ≈ Á≈ Ȫ ÍÃ’≈Ù ‘ÀÕ «‹√ ÂØ∫ «¬øÁz∆¡ª Á∂ ≈‘∆∫ ÙÏÁ ¡≈«Á Í≥‹ª
«Ú«Ù¡ª Á≈ √ͺه ÂΩ ”Â∂ «◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ ÂØ∫ ÓÈÈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÏπºË∆ È≈Ò «È‰≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á≈ Ȫ ÍÃ’≈Ù ‘ÀÕ
0 Í≈Í :- ’≈Ó ’ØÃË Á∂ Ú√∆̻ ‘Ø ’∂ ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ’øÓ Í≈Í ‘ÀÕ «ÚÈ≈ÙÙ∆Ò ÍÁ≈Ê Á∆ ’≈ÓÈ≈ ’È≈ Í≈Í ‘ÀÕ
0 ÍÃ≈‰Ô◊©Ô :- √≈‘ ÒÀ‰ Á∆ Í륫¡≈ ¿∞µÍ «È¡≥Â‰ ’È Á∆ ÔØ◊ ÍÉ≈Ò∆ ˘ ÍÃ≈‰ Ô◊ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÍπÙ :- Ù≈√Â ¡È∞√≈ Í≈ Íë¥Â∆ ÍπÙ ‘À, Íë¥Â∆ Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ ÍπÓ-ÍπÙ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÍøÂÍ : ÍÂ≈Í∆ : ÍÓ Âͺ√Ú∆ : «¬‘ ÙÏÁ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ
0 Íπ©Ù :- ‹Ø √∆ »Í∆ Íπ∆ «Ú⁄ «‘øÁ≈ ‘À ¿∞‘ ÍπÙ ‘ÀÕ
0 Í≈©Ê :- «¬‘ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ «¬‘ Áº√‰ Á≈ Ì≈Ú ‘À «’ “‘∂ ¡‹È - ±ø ª «ÍÃÊ≈ Á∂ ÍπºÂ
‘ØÕ Ó∂≈ √øÏøË∆ ‘؉ ”Â∂ Ú∆ ‹∂ ±ø Ó∂≈ ¡È∞Ú©ÂÈ È‘∆∫ ’Á∂ ª ‘À≈È∆ ‘ÀÕ
0 Í≥«‚ :- Í≥‚≈ ÙÏÁ ÂØ∫ Í≥«‚ ÙÏÁ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ Ó≥È∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ÏπºË∆Ó≈È ’«Ò¡≈‰∆ √ÓÁ©Ù∆ = ‘؉ Ú≈Ò≈
Í≥‚≈ ‘À, ¡ÊÚ≈ Í≥«‚ ‘ÀÕ
0 ÍëÂÏøË :- √øÍ»‰ ’≈©Ô - √≈Ó◊Ã∆ «‘‰ ”Â∂ Ú∆ ’≈‹ È‘∆∫ ‘πøÁ≈, ¿∞√ ˘ ÍëÂÏøË «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 Í≈◊«Â :- √Ú©»Í ̻ ÓØ’Ù »Í ÍÓ ¡Úº√Ê≈Õ ‹Á º’ ÍÃ≈Ï©Ë© ÚÙ Á∂‘ ‹∆Ú ‘À ÂÁ º’ ÏÃ‘Ó «ÚÁ©
ÔØ◊∆ ¿∞√ ÏÃ‘Ó - √«ÊÂ∆ ÍÃ≈Í ’’∂ ‹∆ÚÈ Óπ’Â∆ Á≈ ¡≈ÈßÁ ÌØ◊ ’Á≈ ‘À Â∂ ÓΩ «Íº¤Ø∫ «ÚÁ∂∂‘ Óπ’Â∆ ˘ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈
‘ÀÕ «¬‘Ø Í≈◊«Â ‘ÀÕ
0 ͪ‚Ú :- ¡‹È Ò¬∆ ͪ‚Ú ÙÏÁ √øÏØËÈ∆ »Í «Ú⁄ Í∂Ù ‘À, «¬√ Á∂ ¡Ê ‘È «’ ¡‹È Á∂ «ÍÂ≈ ͪ‚Ú
¡«Â¡≥ Ì≈◊Ù≈Ò∆ √È Â∂ ¬∆ÙÚ Á∂ «ÚÓπº÷ «‘‰ Ú≈Ò∂ ÁπÔØËÈ Á∂ «ÍÂ≈ «ËÃÂ≈Ù‡ Ï∂‘ºÁ ¡Ì≈◊Ù≈Ò∆ √ÈÕ
0 Í©Ú :- Ó‘≈Ì≈ Á∂ ’∞ºÒ ¡·≈∑ª Í©Ú ‘È - ¿∞È∑ª Á∂ ¡≥Â◊ ’¬∆ ¡ÚªÂz Ú∆ ‘ÈÕ ¿∞È∑ª «Ú⁄ Ì∆ÙÓ Í©Ú
Á∂ ¡≥Â◊Â, «¬‘ ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ Í©Ú Ú∆ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ‹Ø Ì∆ÙÓ Í©Ú Á∂ Â∂‘Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ ÂØ∫ ¡≈øÌ ‘Ø ’∂ «Ï¡≈Ò∆Ú∂∫
¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ √Ó≈Í ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÍÃ≈‰ Ú≈Ô± Á∂ «ÌøÈ «ÌøÈ Á√ ’≈‹ ‘∂· «Ò÷∂ ‘È
A. ÍÃ≈‰ :- «‹√ Á≈ «ÈÚ≈√ √Ê≈È «‘Á≈ ‘À, «¬√ Á≈ ’øÓ √Ú≈√ª ˘ Ï≈‘ ’º„‰≈ Â∂ ÷≈Ë∂ ‘ج∂ ¡≥È ˘ ‘˜Ó ’≈¿∞‰≈
‘ÀÕ
B. ¡Í≈È :- «¬√ Á≈ «ÈÚ≈√ √Ê≈È ◊πÁ≈ ‘À, «¬√ Á≈ ’øÓ √Ú≈√ ˘ ¡≥Á «Ò‹≈‰≈ Â∂ ÓÒ Ó»Â ˘ Ï≈‘ ’º„‰≈
Â∂ «¬√Â∆ Á∂ ◊Ì ˘ √Ó∂∫ «√ Ï≈‘ «È’≈Ò‰≈ Ú∆ ‘ÀÕ
C. √Ó≈È :- «¬√ Á≈ «ÈÚ≈√ √Ê≈È È≈Ì∆ ‘À, «¬√ Á≈ ’øÓ Í⁄∂ ‘ج∂ ÌØ‹È Á∂ √ ˘ √≈«¡ª ¡≥◊ª «Ú⁄ Úø‚ Á∂‰≈
‘ÀÕ
D. ¿∞Á≈È :- «¬√ Á≈ «ÈÚ≈√ √Ê≈È ’ø· ‘À, ‹ÁØ∫ ÌØ‹È ’Á∂ ‘ª ª «¬‘, ¿∞√ Á∂ ◊»‘Û∂ Ì≈◊ Â∂ Í≈‰∆ Á∂ Ì≈◊
˘ Úº÷-Úº÷ ’Á≈ ‘ÀÕ √»÷Ó √∆ ˘ √Ê»Ò √∆ ÂØ∫ Ï≈‘ «È’≈Ò‰≈ Â∂ ¿∞√ ˘ Á»‹∂ √∆ ‹ª ÒØ’ «Ú⁄ ÒÀ ‹≈‰≈ ‘∆ «¬√
Á≈ ’øÓ ‘ÀÕ
E. Ú©Ô≈È :- «¬√ Á≈ «ÈÚ≈√ √Ê≈È Í»‰ √∆ ‘À, «¬√ Á≈ ’øÓ - √∆ Â∂ ¿∞√ Á∂ ¡≥◊ª ˘ «√’ØÛÈ≈ ‹ª ÎÀÒ≈¿∞‰≈
‘ÀÕ
F. È≈◊ :- «¬√ Á≈ ’øÓ ‚º’≈ ÒÀ‰≈ ‘ÀÕ
G. ’»©Ó :- «¬√ Á≈ ’øÓ ‘À, È∂Âª ˘ ÷ØÒ‰≈ Â∂ ÏøÁ ’È≈ ‘ÀÕ
H. «¥’ :- «¬√ Á≈ ’øÓ «¤º’ Ó≈È≈ ‘ÀÕ
I. Á∂ÚÁºÂ :- «¬√ Á≈ ’øÓ ¡≥◊Û≈¬∆ ÒÀ‰≈ ‘ÀÕ
A@. ËÈ≥‹Ô :- «¬‘ ÓΩ ÂØ∫ «Íº¤Ø∫ Ú∆ √∆ «Ú⁄ «‘øÁ≈ ‘À «‹√ È≈Ò «Ó± √∆ ÎπºÒ ‹≈«¬¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ¡√Ò
«Ú⁄ «¬’ ‘∆ ÍÃ≈‰ Ú≈Ô± Á∂ «ÌøÈ-«ÌøÈ ’øÓª Á∂ ¡È∞√≈ ¿∞ÍÔ∞’ Ì∂Á Ó≥È∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ
0 Í륫 :- Ó≈Â ÍÁ≈Ê Â∂ «’«¡≈Úª Íë¥Â∆ ‘ÀÕ
0 Í륫 :- Íë¥Â∆ ª «ÚÈ≈ÙÙ∆Ò ‘ÀÕ
0 ÍÒØ’ :- ÓÈ «Íº¤Ø∫ ‹Ø ‹ÈÓ ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ⁄≈‘∂ «Ó± ÒØ’ «Ú⁄ ‘ØÚ∂, ⁄≈‘∂ «’√∂ ‘Ø ÒØ’ «Ú⁄, ⁄≈‘∂ ÓÈ∞º÷
ÍÙ» Í≥¤∆ ¡≈«Á ÔØÈ∆ «ÚÙ∂Ù «Ú⁄, √Ì ÍÃÒØ’ ‘ÀÕ
0 Í륫 Â∂ Íπ©Ù :- «¬È∑ª ÁØÚª «Ú⁄ ’∂ÚÒ Íë¥Â∆ «Ú⁄ ‘∆ «’«¡≈ ‘πøÁ∆ ‘À, ÍπÙ «Ú⁄ È‘∆∫Õ Í Íë¥Â∆
È≈Ò √øÏøË ’È ’’∂ ÍπÙ «¬È∑ª «’«¡≈Úª ˘ ¡≈͉∆¡ª Ó≥È ÒÀ∫Á≈ ‘À, «‹Ú∂∫ ’ج∆ «Ú¡’Â∆ ‘Ú≈¬∆ ‹‘≈˜ «Ú⁄ ¿∞µ‚Á≈
«¬‘ √Ófi ÒÚ∂ «’ ¿∞‘ ¡≈Í ¿∞µ‚ «‘≈ ‘ÀÕ
0 ÍÃÓ≈Á :- Ú©’Â≈ «ÚÚ∂⁄È «Ú⁄ ¡≈Ò√ ¿∞Í∂’Ù≈, ¿∞Á≈√∆ÈÂ≈, ºÂÍÂ≈ Á∆ ÿ≈‡, ÒØ’ √Ófi‰ ‹ª È≈ √Ófi‰,
¿∞È∑ª ˘ Ï∂ÍÃÚ≈‘ ’Á≈ ‘À - ¿∞√ ˘ ÍÃÓ≈Á ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÍÃÓ≈‰ ÍÃÓ∂Ô ÍÃÓ≈Â≈ :- «‹√ ÂØ∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞‘ ÍÃÓ≈‰ ‘ÀÕ «‹√ Á≈ «◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ÍÃÓ∂Ô ‘πøÁ≈
‘ÀÕ ‹Ø ‹≈‰È Ú≈Ò≈ ‘À ¿∞‘ ÍÃÓ≈Â≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬øÁz∆¡ª Â∂ ¡≥‘’‰ ÍÃÓ≈‰ ‘À, √ø√≈ ÍÃÓ∂Ô ‘À Â∂ ¡≈͉≈ ¡≈Í ⁄∂ÂÈ ÍÃÓ≈Â≈
‘ÀÕ
0 Í :- «‹Ú∂∫ √ø√≈ Í ‘À, ¬∂√∂ Â∑ª ‘∆ √∆ «¬øÁz∆¡ª ÓÈ Â∂ ÏπºË∆ Ú∆, Í ¡Ê≈ Á»‹∂ ‘∆ ‘ÈÕ ’Ó ÔØ◊∆
«¬È∑ª ˘ ¡≈͉≈ È≈ Ó≥È ’∂, «¬È∑ª Á∆ ‘∆ √∂Ú≈ ’Á≈ ‘ÀÕ
0 Í«◊Ñ :- ÌØ◊ ÏπºË∆ ÂØ∫ √ºπ÷ ¡≈≈Ó ÂØ∫ ⁄∆˜ª Á≈ ‹Ø √ø◊ë‘ ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞√ ˘ Í«◊Ñ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ
0 ÍÃÓ≈‰ :- «‹√ ÂØ∫ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞‘ ÍÃÓ≈‰± ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬øÁz∆¡ª Â∂ ¡≥‘’‰ ÍÃÓ≈‰ ‘ÀÕ ÍÃÓ≈‰ ¡È∂’ ‘πøÁ∂
‘ÈÕ ÍÃÓ≈‰ Á∂ Íú÷, ¡È∞Ó≈È Â∂ ¡≈◊Ó «ÂøÈ »Í ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÍÃÓ∂Ô :- «‹√ Á≈ «◊¡≈È ‘πøÁ≈ ‘À ¿∞‘ ÍÃÓ∂Ô ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÍÓ≈ÂÓ≈ √ø√≈ ÍÃÓ∂Ô ‘ÀÕ
0 ÍÃÓ≈Â≈ :- ‹Ø ‹≈‰È Ú≈Ò≈ ‘À ÍÃÓ≈Â≈ ‘ÀÕ ¡≈͉≈ ¡≈Í ÷πÁ ‹≈‰È Ú≈Ò≈ ÍÃÓ≈Â≈ ‘ÀÕ ÍÓ≈ÂÓ≈ «¬’ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Í≈©Ê :- ◊∆Â≈ «Ú⁄ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ Í≈©Ê ¡º· Ú≈ Ú«Â¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ ‹∆ ˘
Í≈©Ê ÙÏÁ Ï‘π «Í¡≈≈ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ
0 ÍøÂÍ :- ÍøÂÍ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À ‹Ø ¡≈͉∆ Ú∆Â≈ √»Ú∆Â≈ Â∂˜ È≈Ò ÙÂ»¡ª ˘ √øÂÍ©Â ’È Ú≈Ò≈
‘ØÚ∂Õ ¿π‘ ÍøÂÍ ‘ÀÕ ÍøÂÍ Ó‘≈-ÍÂ≈Í∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ¡‹È Á∆ Ï‘≈Á∆ Á≈ √»«⁄’ ‘ÀÕ
0 ÍÓ ◊«Â :- ‹Á ÓÈ Á∂ √«‘ Í≥‹ª «◊¡≈È «¬øÁÃ∆¡ª ÌÒ∆ ̪ «√Ê© ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘È Â∂ ÏπºË∆ Ú∆ «’√∂
ÍÃ’≈ Á∆ ⁄∂Ù‡≈ È‘∆∫ ’Á∆Õ ¿∞√ √«ÊÂ∆ ˘ ÍÓ-◊«Â ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘Ø ÔØ◊ ÏπºË∆ ‘ÀÕ
0 Ï
0 ÏÃ≈‘Ó©‰ :- ‹Ø ÙπºË √ÂØ◊π‰ ÍÃË≈È «Ú¡’Â∆ ‘À, ¿∞‘ ÏÃ≈‘Ó‰ ‘ÀÕ ÚÀ«Á’ «Ú«◊¡≈È «Ú⁄ √ø√’≈ª Á∆ «ÚÚº√Ê≈
Á≈ Óπº÷ Ó≥ÂÚ ÁØÙ Á» ’È≈ Â∂ ◊π‰≈Ë≈È ’È≈ ‘ÀÕ
0 ÏÑ©Ó :- «‹√ ˘ ÓÈ ÂØ∫ È‘∆∫ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈, «‹√ ÂØ∫ ÓÈ ‹≈«‰¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À, ¡«‹‘≈ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ ¿∞√˘ ÏÃ‘Ó √Ófi‰≈ ¿∞«⁄ºÂ ‘ÀÕ ÓÈ Â∂ ÏπºË∆ ≈‘∆∫ ‹≈‰È «Ú⁄ ¡≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ «‹√ ºÂÚ Á∆ “«¬‘” ’«‘ ’∂ ¿∞Í≈√È≈
’Á∂ ‘È, ¿∞‘ ÏÃ‘Ó È‘∆∫ ‘ÀÕ ¡≈ÂÓ ÂºÂÚ ÓÈ Ú≈‰∆ Â∂ «¬øÁz∆¡ª Á≈ ÏÃ‘Ó «ÚÙ≈ ‘∆ È‘∆∫ ‘ÀÕ ÏÃ‘Ó ˘ ‹≈‰È≈ «ÚÒº÷‰
‘ÀÕ ÏπºË∆ ÏÃ‘Ó ÂºÂ Á∂ ‘Ø∫Á ˘ ª ¡ÚÏØËÈ ’Á∆ ‘À, Í ¿∞√ Á∆ √Ó◊ÃÂ≈ ˘ ‹≈‰È ÂØ∫ ¡√ÓÃÊ ‘ÀÕ
0 ÏÃ‘Ó :- ÏÃ‘Ó ÙÏÁ Á∆ «Ú¡≈«÷¡≈ ÁØ Â∑ª È≈Ò ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ÏÃø‘ Ë≈Â∞ ÂØ∫ Ó«ÈÈ© ÍéÔÔ ’’∂ «¬√ ÏÑÓ
ÙÏÁ ωÁ≈ ‘ÀÕ ÏÃø‘ - ‹Ø «Ú√Ê≈ ˘ ÍÃ≈Í ‘πøÁ≈ ‘À - ¿∞‘ ÏÃ‘Ó ‘ÀÕ «‹√Á≈ «Ú√Ê≈ ‘πøÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ÏÃ‘Ó ‘ÀÕ Í«‘Ò∂ ¡Ê
«Ú⁄ ÏÃ‘Ó ¿∞Í≈Á≈È ’≈‰ Á∂ »Í «Ú⁄ ‘ÀÕ Á»‹∂ ¡Ê «Ú⁄ ÏÃ‘Ó «È«ÓºÂ ’≈‰ Á∂ ¡Ê «Ú⁄ ◊둉 ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÏÑÓ
ÙÏÁ «ÈÍπø√’-«¶◊ Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ ÏÃ‘Ó Á≈ ¡ÚÏØË’ Á»√≈ ÙÏÁ ‘À ÂÂ©Õ Ó∂≈ √È≈ÂÈ ¡≥Ù ‘∆ «¬√ ‹∆Ú ÒØ’ «Ú⁄
‹∆Ú≈ÂÓ≈ ωÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÏπºË∆ :- ◊∆Â≈ ¡È∞√≈ ÏπºË∆ Á∂ ⁄≈ »Í ‘È √ªıÔ ÏπºË∆ ÔØ◊ ÏπºË∆, ’≈Ó©Ô ÏπºË∆ Â∂ ¡≈√π∆ ÏπºË∆Õ
0 ÏÃ‘Ó :- ¡’©Ù© ÍÃÓ≈ÂÓ≈ ÏÃ‘Ó ‘ÀÕ ÏÃ‘Ó ‘∆ ¡≈’≈Ù ‘ÀÕ √≈∂ ̻ ¡≈’≈Ù ÂØ∫ ‘∆ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÏÃ‘Ó Á≈
Ú≈⁄’ ˙Ó ‘ÀÕ
0 ÏÑ©Ó √π÷ :- «‹Ú∂∫ ’≈Ò ’±‡ ˘ Á» ’È Ú≈√Â∂ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ¡≥«ÓàÁ∂ګ¡ª Á∆ ‹ÈÓ Â∂ ÓΩ Á≈ «ÈÚÂ’
‘øπÁ≈ ‘À, ¬∂√∂ Â∑ª ¡≥‘’‰ Á∂ ÁØÙª ˘ Á» ’È Ú≈√Â∂ ÍÃ≈Í ‘Ø«¬¡≈ ÏÃ‘Ó √πº÷ Ì∆ ÔØ◊∆¡ª Ò¬∆ ‹ÈÓ ÓÈ »Í Áπº÷
ÍÃÚ≈‘ Á≈ È≈Ù’ ‘؉ ÂØ∫ ¡≥«ÓàÚ◊≈ ÍÓ ¡≈ÈßÁ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÏÑө «Ú«Á¡≈ :- ◊∆Â≈ ˘ «¬√ Ò¬∆ ÏÃ‘Ó «Ú«Á¡≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À «’ «¬√ «Ú⁄ Ú©‰, ¡≈ÙÓ, √øÍÃÁ≈«¬
Á≈ «÷¡≈Ò È≈ ’Á∂ ‘ج∂ √Óπº⁄∂ ÍÃ≈‰∆¡ª Á∂ ’«Ò¡≈‰ Ò¬∆ √©Ú Ù∂ÃÙ· «Ú«Á¡≈ ‘؉ ’≈È «¬√ ˘ ÏÃ‘Ó «Ú«Á¡≈ «’‘≈
‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÏπºË∆ Á∆ √∂Ú≈ :- ÏπºË∆ ˘ Á»«‹¡ª Á∂ ’ÂºÚ ¿∞µÍ «Ú⁄≈ È≈ ’È Á∂‰≈, Á»√≈ ’∆ ’Á≈ ‘À, ’∆ È‘∆∫ ’Á≈,
«¬‘ È≈ √Ø⁄‰ Á∂‰≈ “ÏπºË∆ Á∆ √∂Ú≈” ‘ÀÕ Ú≈√ÂÚ «Ú⁄ √∆ «¬øÁz∆¡ª ÓÈ Â∂ ÏπºË∆ «Ú⁄ ÓÓÂ≈ ¡≈√«Â’≈ È≈ º÷‰≈ ‘∆ «¬√
Á∆ √Ì ÂØ∫ Úº‚∆ √∂Ú≈ ‘ÀÕ
0 ÏÒ :- ˜ÏÁ√Â∆ È≈Ò «ÚÙ∂ÙÂ≈ È≈Ò ÓÈ-Ó≈È∆ ’È Á∆ ‹Ø «˜ºÁ ‘πøÁ∆ ‘À, ¿∞√ ˘ ÏÒ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÏÃ‘Ó :- «‹√ ÏÃ‘Ó ÂØ∫ Ú∆ Ù∂ÃÙ· ¤πÍ∂ ‘ج∂, ¡√∆Ó Â∂ ÍÓ ¡º÷ ÍÓ≈ÂÓ≈ «Ú⁄ «Ú«Á¡≈ Â∂ ¡«Ú«Á¡≈ ÁØÚ∂∫
√«Ê ‘È - ¿∞‘Ø ‘∆ ÏÃ‘Ó ‘ÀÕ ‹Û∑ Ú◊ «ÚÈ≈ÙÙ∆Ò ¡«Ú«Á¡≈ ‘À Â∂ ¡«ÚÈ≈Ù∆ ‹∆Ú≈ÂÓ≈ «Ú«Á¡≈ ‘ÀÕ «‹‘Û≈ «Ú«Á¡≈
Â∂ ¡«Ú«Á¡≈ ÁØÚª ¿∞µÍ Ù≈√È ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ ÍÓ∂ÙÚ ÁØÚª ÂØ∫ «ÌøÈ √©ÚÊ≈ «ÚÒº÷‰ ‘ÀÕ
0 Ì
0 Ì∆Ù©Ó :- Ì∆Ù©Ó ÙªÂÈ∞ Á∂ ‹∂·∂ ÍπºÂ √ÈÕ ¡≈Í Á∆ Ó≈Â≈ ◊ø◊≈ Á∂Ú∆ √ÈÕ ¡≈Í Á∂ ‹ÈÓ Á≈ ÍÃ√ø◊ Ú∆ ¡ÁÌπÂ
‘ÀÕ «¬’ «ÁÈ Ó‘≈≈‹ ÙªÂÈ∞ ◊ø◊≈ ‡ ¿∞µÍ √À ’ ‘∂ √È, «‹Ê∂ ¿∞È∑ª ˘ «¬’ ÍÓ √πøÁ-«¬√Â∆ «Á÷≈¬∆ «ÁºÂ∆, «‹√
˘ Á∂÷«Á¡ª ‘∆ Ó‘≈≈‹ Á≈ √∆ πÓª⁄’ ‘Ø ¿∞µ«·¡≈ ¡Â∂ ¿∞‘ √πøÁ∆ Ú∆ ÓØ«‘ ‘Ø ◊¬∆Õ ÁØÚ∂∫ Ï‘π √Ó∂∫ º’ «¬’ Á»‹∂
˘ «Í¡≈ È≈Ò Á∂÷Á∂ ‘∂Õ ≈‹≈ ÙªÂÈ∞ È∂ √πøÁ∆ ¡º◊∂ ¿∞√ È≈Ò «Ú¡≈‘ ’Ú≈¿∞‰ Á≈ ÍÃ√Â≈Ú Í∂Ù ’∆Â≈ Â∂ ¡≈͉∆ ‹≈‰
Í«‘⁄≈‰ Ú∆ ’Ú≈¬∆Õ ≈‹≈ Á∆ Ô≈⁄È≈ √π‰ ’∂ ¿∞√ Ô∞ÚÂ∆ È∂ «¬’ Ù È≈Ò ¿∞√ Á∆ ÍÂÈ∆ ωÈ≈ √Ú∆’≈ ’∆Â≈, “ÙÂ
«¬‘ √∆ «’ Ì≈Ú∂∫ ¿∞‘ ⁄ø◊≈ ’∂ ‹ª ÌÀÛ≈ ’∂, ¿∞√ Ú≈√Â∂ ¿∞√ ˘ È≈ Ø’‰≈ ‘ØÚ∂◊≈, È≈ ’ΩÛ∂ Ú⁄È ÏØÒ∂ ‹≈‰◊∂Õ ‹∂ ¿∞√
È∂ «¬ø‹ ’∆Â≈ ª ¿∞‘ ¿∞√ ˘ «Â¡≈◊’∂ ⁄Ò∆ ‹≈Ú∂◊∆Õ” ÁØÚª Á≈ «Ú¡≈‘ ‘Ø «◊¡≈Õ ÁØÚ∂∫ ≈‹ Ó«‘Ò «Ú⁄ «‘‰ Òº◊∂Õ Ó‘≈≈‹
Á∂ ◊ø◊≈ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ √ºÂ ÍπºÂ ÍÀÁ≈ ‘ج∂, ¿∞È∑ª √ºÂª ˘ ¿∞√ È∂ ◊ø◊≈ ÈÁ∆ «Ú⁄ Ú‘≈ «ÁºÂ≈Õ ‹Á ¡º·Úª ÍπºÂ ‘Ø«¬¡≈ Â∂
¿∞√ ˘ ÒÀ ’∂ ◊ø◊≈ Á∆ Ì∂‡ ⁄Û∑≈¿∞‰ Ò¬∆ ◊¬∆ ª ÙªÂÈ∞ Ï‘π Áπ÷∆ ‘Ø«¬¡≈Õ ¿∞√ È∂ Áπ÷∆ «‘Á∂ ÂØ∫ «¬ø‹ È≈ ’È Ò¬∆
‡Ø’ «ÁºÂ≈ ¡Â∂ «’‘≈ «’ ¿∞‘ «¬√ ÍπºÂ ˘ ◊ø◊≈ «Ú⁄ È≈ ‚Ïج∂Õ” Â∂ «¬‘ Ú∆ Í𵫤¡≈ «’ ¿∞‘ ’Ω‰ ‘À ? ¡≈͉∂ ÍπºÂª ˘
«¬ø‹ «’¿∞∫ Ó≈ ‘∆ ¬∂∫”Õ ¿∞µÂ «Ú⁄ ‹≈‘˘ Á∂Ú∆ ÍπºÂ∆ ◊ø◊≈ Á∂Ú∆ È∂ «’‘≈ «’, “‘∂ ≈‹È! ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂ «¬√ ÍπºÂ ˘ È‘∆∫
Ó≈Á∆ Í ¡≈͉∆ Íë«◊¡≈ ¡È∞√≈ ‘π‰ ÓÀ∫ Â∞‘≈‚∂ ’ØÒ È‘∆∫ ‘ª◊∆Õ ¿∞√ È∂ Áµ«√¡≈ «’ ¿∞‘ ‹≈‘È∞ «Ù∆ Á∆ ÍπºÂ∆
Ó‘≈«Ù∆ ÁπÚ≈≈ √∂«Ú ◊ø◊≈ ‘ÀÕ Á∂ګ¡ª Á∆ «√«Ë Ò¬∆ ‘∆ ÓÀ∫ ¡ÀÈ∂ «ÁȪ º’ Â∞‘≈‚∂ È≈Ò ‘∆ ‘ªÕ” ¡≈͉∆ ‹≈‰-Í«‘⁄≈‰
Á∂‰ «Íº¤Ø∫ Ó‘≈«Ù∆ Ú«ÙÙ©· Áπ¡≈≈ Ú√㭦 ˘ ÍÃ≈Í ‘ج∂ Ù≈Í Â∂ ¿∞È∑ª ÂØ∫ ¿∞È∑ª ≈‘∆∫ ¿∞Ë≈ Á∆ ’‘≈‰∆ √π‰≈’∂, ¡º·Ú∂∫
ÍπºÂ ˘ ≈‹ ˘ √Óº«Í ’Á∂ ‘ج∂, ¿∞‘ Á∂Ú∆ ◊ø◊≈ È∂ «’‘≈, “«¬‘ ¡≈Í Á≈ ÍπºÂ √øÍ»È Ú√㭦 (≈«‹¡ª Á∂ Ȫ) Á∂ ¡≥Ù
ÂØ∫ Ô∞’ ‘Ø ’∂ ¿∞ÂÍÈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ Ó‘≈È ÔØË≈ Â∂ ÓÔ≈Á≈ Í≈Ò’ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬√ Á≈ Ȫ ◊ø◊≈ ÁºÂ º÷‰≈Õ” «¬‘ ’«‘
’∂ ◊ø◊≈ Á∂Ú∆ ⁄Ò∆ ◊¬∆Õ ¿∞È∑ª ¡º· Ú√»¡ª “ËÔ∞ È≈ Á≈ Ú√π ‘∆ Ó‘ª«Ù∆ Ú«ÙÙ©· Á∂ √≈Í ÂØ∫ √πÁ∆-©ÿ ’≈Ò” º’ «¬√
«Ó± ÒØ’ «Ú⁄ Ó≈ÈÚ √∆ «Ú⁄ «‘‰ Ò¬∆ ÍÀÁ≈ ‘Ø ’∂ ◊ø◊≈ ÁºÂ Á∂Ú-Ú©Â Á∂ Ȫ È≈Ò Íë√ºË ‘Ø«¬¡≈Õ Á∂Ú Ú©Â È∂
Ì◊Ú≈È ÍÙπ ≈Ó ÂØ∫ Í»È ¡√Âz Ù√Âzª Á∆ ¡Â∂ Ú∂Áª Á∆ «√«÷¡≈ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ √∆Õ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈ Á∆ ’ÀÚ©Â ’øÈÔ≈ √©Ô-
ÚÂ∆ ˘ ÍÃ≈Í ’È Á∆ ’≈ÓÈ≈ ˘ Á∂÷, Á∂Ú Ú©Â È∂ ‹∆ÚÈ Ì ÏÑÓ⁄≈Ô Ë≈‰ ’È Á≈ «¬’≈ ’∆Â≈, «‹√ ’≈È
¿∞√ Á≈ Ȫ Ì∆ÙÓ ÍÀ «◊¡≈Õ «ÍÂ≈ ÙªÂÈ∞ ÚºÒØ∫ ¡≈Í ˘ «¬º¤≈ «Ó± Á≈ ÚÁ≈È «Ó«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ ¡Â∂ ¿∞È∑ª È∂ ¡≈‹∆ÚÈ
‘√ÂÈ≈Íπ Á∂ «√øÿ≈√È ¿∞µÍ ÏÀ·‰ Ú≈Ò∂ √Ó≈‡ Á∆ µ«÷¡≈ Á≈ Ú⁄È «ÁºÂ≈Õ ¬∂√∂ Ú⁄È ˘ «ÈÌ≈¿∞∫«Á¡ª ¡≈Í È∂ ͪ‚Ø
ÍπºÂª È≈Ò È≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘ج∂ Ú∆ Ô∞ºË ’∆Â≈Õ Ì∆ÙÓ √»Ó≈ ÍπÙ ¡«ÂÊ∆¡ª «Ú⁄Ø∫ Ï‘≈Á ¡«ÂÊ∆ √ÈÕ ¡≈Í ˘ ’ΩÚ √ÀÈ≈
Á≈ Ô∞ºË √Ó∂∫ Í«‘Òª √ÀÈ≈ÍÂ∆ ω≈«¬¡≈ «◊¡≈ √∆Õ
0 Ì∆Ó ’©Ó≈ :- Ì∆Ó Â∂ ¿∞◊à ’Ó ’È Ú≈Ò∂ «ÚÃ’ØÁÕ «ÚÃ’ Ì∂Û∆¬∂ Ú◊∂ ÍÃ⁄ø‚ ‹·≈◊«È ÂØ∫ Ô∞’ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ
0 Ì◊Ú≈È© :- ÏÃ‘Ó Á∂ ÁØ √»Í ‘È - «¬’ Ó» Á»‹≈ ¡Ó»ÂÕ Ó» »Í ª √øÍ»‰ È≈Ó »Í≈ÂÓ’ ‹◊ ‘À
¡Â∂ ¡Ó» »Í ÍÓ≈-’Ù ºÂÚ ‘À «‹√ ˘ «◊Ú∂Á Á∆ «¬’ «⁄≈ ’«‘øÁ∆ ‘À “¿∞‘ Ì◊Ú≈È” «ÚÙȱø Á≈ ÍÓ ÍÁ ‘À,
«‹√ ˘ ºÂÚ «◊¡≈È∆‹È Á∂÷Á∂ ‘ÈÕ”
“ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ ¿∞‘ √»Í ‘∆ Ì◊ÚÁ© ÙÏÁ Á≈ Ú≈⁄’ ‘ÀÕ Ì◊ÚÁ© ÙÏÁ ‘∆ ¿∞√ ¡≈«Á ¬∂∫Ú ¡’ÙÔ √©Ú»Í Á≈ Ú≈⁄’
‘ÀÕ «¬‘ √Â©Ô ‘À «’ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á≈ È≈ ’ج∆ Ȫ ‘À È≈ «’√∂ ÙÏÁ «ÚÙ∂Ù È≈Ò ¿∞√ Á≈ «È©Á∂Ù ‘∆ ’∆Â≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
Ì◊Ú© ÙÏÁ «Ú⁄ «ÂøÈ ¡º÷ ‘È Ì - ◊, ÚÕ Ì ¡º÷ Á∂ «ÂøÈ ¡Ê ‘È, Ì‰, ÍØÙ‰ Â∂ Ë≈‰, ◊ ¡º÷ Á≈ ¡Ê
‘πøÁ≈ ‘À, ÍÃ≈ÍÂ∆, ◊«Â Â∂ È≈Ù Ì≈Ú «¬‘ √≈∂ ’Óª Á≈ ÎÒ ÍÃÁ≈È ’È Ú≈Ò≈ - √≈«¡ª Á≈ ⁄«ÔÂ≈ Â∂ √≈«¡ª ˘ ÒÔ
’È Ú≈Ò≈ - √≈«¡ª Á≈ ⁄«ÔÂ≈ Â∂ √≈«¡ª ˘ ÒÔ ’È Ú≈Ò≈Õ Ì◊ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê - √øÍ»‰ ¬∂Ù©Ú©Ô Ú∆©Ô ÔÙ
ÙÃ∆ «◊¡≈È Â∂ ÚÀ≈◊ ¤∂ Ì◊ ‘πøÁ∂ ‘È, Â∆‹∂ ¡º÷ Ú Á≈ ¡Ê ‘À, “¿∞√ ¡«÷Ò Ì»Â≈©Ó≈ «Ú⁄ √øÍ»‰ Ì»Â◊‰ «ÈÚ≈√ ’Á∂
‘È Â∂ ¿∞‘ Ú∆ √øÍ»‰ ̻ª «Ú⁄ «Ú≈‹Ó≈È ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¡Ú©ÔÔ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘∆ “Ú” ¡º÷ Á≈ Ú≈⁄©Ô ‘ÀÕ «¬√ Â∑ª Ì◊Ú≈È©
ÙÏÁ Í ÏÃ‘Ó √»Í Ú≈√πÁ∂Ú Á≈ ‘∆ Ú≈⁄’ ‘ÀÕ
0 Ì≈ :- «¬‘ Ì◊Ú≈È «¥ÙÈ ‹∆ ÚºÒØ∫ ¡‹È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ Ì≈ ÍÁ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À ÍÃ’≈Ù «¬‘
ÍÃ’≈Ù, ¡≈ÂÓ ÂºÂÚ Á≈ ¡≈ÚÏØË’ ‘À, ¿∞√ ¡≈ÂÓ ÂºÂÚ «Ú⁄ ‹Ø  «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ Ì≈ ‘ÀÕ ‘Ø «ÚÁÚ≈Ȫ È∂ Ì≈ ÙÏÁ
Á≈ ¡Ê ÏÃ‘Ó «Ú«Á¡≈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ ‹Ø ÏÃ‘Ó «Ú⁄ «È «‘øÁ≈ ‘À ¿∞‘ Ì≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÙÏÁ ¡‹È Ò¬∆ „π’Úª ÙÏÁ ‘À,
‹Ø ¡≈ÂÓ ÍÃ’≈Ù Ú≈Ò≈ ‘ÀÕ ËÓ Í≈Ò’ ‘À, «¬øÁÃ∆¡ª ¿∞µÍ «ÈÔøÂ‰ º÷‰ Ú≈Ò≈ Ï‘≈Á ÍÓ ÍπÙ ‘ÀÕ √ÂÚ≈Á∆ ‘ÀÕ Ì≈Â
ÙÏÁ «ÍÂz ͺ÷∆ ‘ÀÕ ¡‹È Ò¬∆ ’Ω∫Â∂Ô ÙÏÁ Ó≈Âz ͺ÷∆ ‘ÀÕ
0 Ì≈ :- Ì≈ Á≈ ¡Ê «◊¡≈È ‘À, ‹Ø «◊¡≈È «Ú⁄  ‘ØÚ∂Õ ‹Ø Ù≈√Âª Á∆ √Ófi º÷Á≈ ‘ØÚ∂Õ
0 ÌÔ :- ¡«ÌÔÓ© : ¡«ÈÙ‡Â≈ : ¡ÊÚ≈ «È‚Â≈ Á∆ √øÁ∂‘ Ì≈ÚÈ≈ ÂØ∫ ÓÈ∞º÷ Á∂ ¡≥Á ‹Ø ÿÏ≈‘‡ ‘πøÁ∆ ‘À, ¿∞√
Á≈ Ȫ (ÌÔ) ÌÀ¡ ‘ÀÕ ÌÔ Á∂ Í»∆ Â∑ª ¡Ì≈Ú Á≈ Ȫ ¡ÌÔ ‘ÀÕ ÌÀ¡ ‹ª ª Ï≈‘ ÂØ∫ ‹ª ¡≥Á ÂØ∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Ì’©«Â :- Ì◊Â∆ - ◊©Ô©≈È Ò’Ù‰≈ - ÍÃ∂Ó Ò’Ù‰≈ Ì◊Â∆ ‘ÀÕ ¡≈ÂÓ≈ Á≈ ¡È∞√øË≈È ‘∆ Ì◊Â∆ ‘ÀÕ ¡≈ÂÓ≈
Á≈ «ÈøÂ «⁄øÂÈ ’Á∂ «‘‰ Á≈ Ȫ Ì◊Â∆ ‘ÀÕ
0 Ì◊Ú≈È :- «‹√ «Ú⁄ ¤∂ Ì≈◊ √«Ó«Ò ‘È, ¿∞‘ Ì◊Ú≈È ‘ÀÕ A. √Óπº⁄≈ ¬∂ÙÚ©Ô B. Ë©Ó C. ÔÙ D. ÚÀ≈◊
E. ÙÃ∆ F. «◊¡≈ÈÕ
0 Ì’©«Â :- Ì◊ : Á≈ ¡Ê ‘À, ÍÓ ÍÃ∂Ó - ¿∞‘ ÍÓ ÍÃ∂Ó È≈Ò ‘∆ Ì◊Ú≈È Á∂ È≈Ò ÔØ◊ ’È Á∆ Í륫¡≈
Á≈ Ȫ Ì◊Â∆ ‘ÀÕ
0 Ì≈Ú :- Ì≈Ú ÙÏÁ Ú√» Ú≈⁄’ ‘ÀÕ Ì≈Ú Á≈ ¡Ê, ¡≈Â©Ó Ú√± ‘ÀÕ
0 Ì’©«Â ÔØ◊ :- Ì◊Ú≈È Á≈ Ó≥ȉ≈ Ì◊Â∆ ÔØ◊ ‘ÀÕ
0 Ì©Ó :- Ú©’Â≈ «‹√ «ÚÙ∂ Á≈ ÍëÂÍ≈ÁÈ ’Á≈ ‘À, ¿∞√ «ÚÙ∂ «Ú⁄ «ÏÒ’∞Ò «È√øÁ∂‘ È≈ ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ Ì©Ó
’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÌzÓ :- Ú’Â≈ «‹√ «ÚÙ∂ Á≈ ÍëÂÍ≈ÁÈ ’Á≈ ‘À, ¿∞√ «ÚÙ∂ «Ú⁄ ¿∞‘ «ÏÒ’∞Ò «È√øÁ∂‘ È≈ ‘ØÚ∂, ¿∞√ ˘ ÌÓ
’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÌÔ :- √πº÷ Á∂ √≈ËȪ Á∂ «ÚÈ≈Ù Á∆ √øÌ≈ÚÈ≈ ¡Â∂ Áπº÷ Á∂ √≈ËȪ Á∂ ¡≈◊ÓÈ Á∆ ¿∞Ó∆Á - ÌÔ ˘ ‹ÈÓ «ÁøÁ∆
‘ÀÕ
0 Ó
0 Ó‘≈©Ó≈ :- Ó‘≈ÂÓ≈ ÍπÙ Á≈ Òº¤‰ ‘À ÓÈ «Ú⁄ ÙπºË Ú≈‰∆, ’©Ó «Ú⁄ «¬’Ø «‹‘≈ «ÚÚ‘≈Õ
0 Ó‘≈Ê‘ :- «¬‘ ÙÏÁ «ÂøȪ Ò¬∆ ‘À, Í Ó‘ªÌ≈ «Ú⁄ ¡Ë©Ê∆, Ê∆, Ó‘≈Ê∆ Â∂ ¡«ÂÊ∆ - ⁄≈ ÍÃ’≈
Á∂ Ú∆ª Á≈ Úȉ ‘ÀÕ
A. Ó‘≈Ê∆ :- «‹‘Û≈ ËÈ∞-Ë≈∆ Ô∞ºË ÷∂Â «Ú⁄ «¬’ºÒ≈ ‘∆ Á√ ‘˜≈ ÔØ«Ë¡ª È≈Ò Ô∞ºË ’È Á∂ √ÓºÊ ‘ØÚ∂ Â∂
Ù√Â Ù≈√Â «Ú«Á¡≈ «Ú⁄ ÍÃÚ∆È ‘πøÁ≈ ‘À ¿∞‘ Ó‘≈Ê∆ ‘ÀÕ
B. ¡«ÂÊ∆ :- «‹‘Û≈ ¡«ÓºÂ ËÈ∞-Ë≈∆¡ª Á∂ È≈Ò «¬’ºÒ≈ Ô∞ºË ’È Á∂ √ÓºÊ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ ¡«ÂÊ∆ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ
C. ¡Ë©-Ê∆ :- Á√ ‘˜≈ ÂØ∫ ÚË∂∂ ÔØ«Ë¡ª È≈Ò Ô∞ºË ’È «Ú⁄ √ÓºÊ Ê∆ Â∂ ¿∞√ ÂØ∫ ÿº‡ ˘ ¡Ë©-Ê∆ ’«‘øÁ∂
‘ÈÕ
0 ÓËπ√»ÁÈ :- ¿∞‘ «ÍÃÊÚ∆, «‹√Á≈ √∆ ‘À Â∂ «¬√ «ÍÃÊÚ∆ ¡≈«Á √øÍ»‰ ºÂÚª ˘ ÍÃÒÔ ’≈Ò «Ú⁄ ¡≈͉∂
¡≥Á Ò∆È ’ ÒÀ∫Á∂ ‘È, «¬√ ÍÃÌ» Á≈ «¬’ Ȫ ÓËπ√»ÁÈ ‘ÀÕ ÓËπÚ© √ª√≈«’ ÌØ◊ª Á≈ √»ÁÈ ¡Ê≈ ÒÔ ’’∂ ¡≈͉∂
Ì◊ª ˘ ¿∞√ ÂØ∫ «Ú¡’ ’Ú≈¿∞‰ Ú≈Ò∂ ‘؉ ”Â∂ Ì◊Ú≈È ˘ √»ÁÈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÓËπ ÙÏÁ ÓËπ Á≈ ¡ÚÏØ«Ë’ ‘ÀÕ ‹Ø
¿∞√ ÓØ‘ »Í∆ ÓËÔ ÂØ∫ Ô∞’ ‘ØÚ∂, ’∆Â∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ ÙπÌ≈ÙπÌ ’©Ó≈ ˘ Ú∆ ÓËπ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ Ì◊Ú≈È, Ì◊ª Á∂ «‘ÂÀÙ∆ ‘È,
¿∞‘ ¿∞È∑ª Á∂ ÙπÌ≈ÙπÌ ’©Óª ˘ ÈÙ‡ ’Á∂ ‘ÈÕ ¬∂√∂ Ò¬∆ ÓËπ√»ÁÈ ¡÷Ú≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ Ì◊Ú≈È Ò¬∆ «¬‘ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘À
«’ ¡≈Í ÓË» Ȫ Á∂ ÁÀ∫ ˘ Ó≈È Ú≈Ò∂ ‘ØÕ ¡≈Í Ó∂∂ Ò¬∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ ‘ØÕ
0 ÓØ‘ :- ÓØ‘ ÂÓØ◊π‰ Á≈ Í«‰≈Ó ‘ÀÕ ÂÓØ◊π‰ ’≈È ‘∆ ¡«◊¡≈È ÍÃÓ≈Á ÎÀÒÁ≈ ‘ÀÕ
0 «ÓéÔ∞ :- ÍÃ◊‡ ‘Ø ’∂ Ïπfi ‹≈‰≈ ‘∆ «Ó± ˘ ÍÃ≈Í ‘؉≈ ‘ÀÕ
0 Ó»‚ :- ¿∞‘ ÒØ’ ‘È «‹‘Û∂ ¡«Ú«Á¡≈ «Ú⁄  «‘øÁ∂ ‘ج∂ Ì∆ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÏπºË∆Ó≈È Â∂ «ÚÁÚ≈È √ÓfiÁ∂
‘È - ¿∞‘ Ó»‚ ÒØ’ ‘ÈÕ
0 ÓÈ∆Ù≈ :- ÓÈ∆Ù≈ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À “ÓÈ√‘ «¬Ù≈” ¡Ê≈ ÓÈ ˘ ◊Â∆ ÍÃÁ≈È ’È Ú≈Ò∆ ÏπºË∆Õ ‹Ø ÓÈ∆Ù≈
Ô∞’ ‘À, ¿∞‘ ÓÈ∆Ù∆ ‘ÀÕ «¬øÁÃ∆¡ª ¿∞µÍ «ÈÔøÂ‰ ’È Ú≈Ò≈ ÓÈ∆Ù∆ ‘ÀÕ
0 Ó≈ÈÚ :- ¡≈⁄≈∆¡≈ Ùø’ Á∂ Ӻ ¡È∞√≈ “Ó≈ÈÚ” ÙÏÁ Á≈ ¡Ê “√ø«È¡≈√” ‘ÀÕ «‹‘Û≈ Ï≈‘ Â∂ ¡≥Á ÂØ∫
ÏÃ‘Ó ˘ ◊둉 ’Á≈ ‘À, ¿∞√ ˘ Ó≈È = ÍéÔ◊© Á©ÙÈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞√ ÍéÔ◊© ÁÙÈ Á≈ ‹Ø Ì‹È ’Á≈ ‘À ¿∞‘ Ó≈ÈÚ
‘ÀÕ Óȱ Á∆ √øÂ≈È ˘ Ú∆ Ó≈ÈÚ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 Óπ’©«Â :- √ø√≈ Á∆ ⁄∆˜ √ø√≈ ˘ Á∂ Á∂ÚØ Â∂ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ⁄∆˜ ÍÓ≈ÂÓ≈ ˘ Á∂ Á∂ÚØ, «¬‘Ø «¬Ó≈ÈÁ≈∆ ‘ÀÕ
«¬√ «¬Ó≈ÈÁ≈∆ Á≈ Ȫ ‘∆ Óπ’Â∆ ‘ÀÕ
0 ÓΩ :- ÍÃ≈‰ Ù’Â∆ ıÂÓ ‘؉ Á≈ Ȫ ÓΩ ‘ÀÕ
0 Ó≈È :- ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ Úº‚≈ Ó≥ȉ≈ Ó≈È ‘ÀÕ
0 ÓÁ :- ¡≈͉∂ ¡≈Í ’ØÒ ¡ÀÈ∆ «Úµ«Á¡≈ ‘À, ËÈ ÁΩÒ ÔØ◊Â≈ ‘À, ¡«‹‘∆ ◊ºÒ ˘ ÒÀ ’∂ ÈÙ≈ «‹‘≈ ¡È∞ÌÚ
’È≈ “ÓÁ” ‘ÀÕ
0 ÓËπ√»ÁÈ :- ÓË» ÁÀ∫ Á≈ «ÚÈ≈Ù ’È Ú≈Ò≈, «¬‘ ÙÏÁ «¥ÙÈ Ì◊Ú≈È Ò¬∆ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘À, ¡Ê ‘À -
“Ó∂∂ ¡≥‘’‰ «Ú⁄Ø∫ ÂÓØ◊π‰ Â∂ ‹Ø◊π‰ª Ú≈Ò∂ ÓË» ÁÀ∫ Á≈ ‘ÈÈ ’, «¬’ Ó≈Â √Ú Ù’Â∆Ó≈È ¡≈Í ‘∆ ‘ØÕ”
0 ÓØ‘È∆ :- ÓØ‘È∆ ÙÏÁ ≈’ÙÙ∆ Â∂ ¡≈√π∆ - ÁØÚª Íë¥Â∆¡ª Á≈ ‘∆ «ÚÙ∂Ù‰ ‘ÀÕ ÓØ‘ «ÓÊÔ «◊¡≈È ˘ ’«‘øÁ∂
‘ª, ¡Ê≈ Á∂‘ ¡≈«Á «Ú⁄ ¡≈ÂÓ ÏπºË∆ Ò≈¿∞‰≈ ‘∆ ÓØ‘ ‘À, «‹√ Á∂ Úº√ «Ú⁄ ‘Ø ’∂ ¡«ÚÚ∂’ - ‹È ÂØÛÈ ÎØÛÈ, Í∆‰
÷≈‰ «’√∂ ˘ È≈ Á∂‰≈, Á»«‹¡ª Á≈ ËÈ ´º‡‰ Á∆ ÍëÚÂ∆ «Ú⁄ ÍÀ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ
0 ÓΩ :- ‹ÁØ∫ ÍÃ≈‰ ‘È ‘Ø ‹≈‰ ª ÓΩ ‘ÀÕ ÓΩ ÁØ ÍÃ’≈ Á∆ ‘πøÁ∆ ‘À A. ËÈ≈«Á‘ - ËÈ ¡≈«Á Á≈ ‘‰ ’È
Ú≈Ò∆ B. ÍÃ≈‰≈‘ : ÍÃ≈‰ª Á≈ ‘‰ ’È Ú≈Ò∆Õ ËÈ ‘‰ ’È Ú≈Ò∆ ÓΩ √©Ú ‘ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ ÍÃ≈‰ ‘‰ ÓΩ ‘∆ √©Ú‘
‘πøÁ∆ ‘À, «’¿∞∫«’ ÍÃ≈‰ª Á∂ ‘‰ ÂØ∫ ‘∆ √≈∂ ‘‰ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, ¡ÊÚ≈ ÍÃÒÔ ’≈Ò «Ú⁄ √Ì ‘‰ ’ ÒÀ‰ ’≈È ÍÓ∂ÙÚ
»Í ÓΩ Á∆ √©Ú‘ ÓΩ ‘ÀÕ
0 Ó‘≈Ï≈‘Ø :- Ì◊Ú≈È Á≈ «Ú≈‡ »Í Á∂÷‰ «Íº¤Ø∫ ¡‹È Á∂ ÓÈ «Ú⁄ Ì◊Ú≈È Íë ¡Í≈ ÙË≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø ‘∆
‘ÀÕ «¬È∑ª Ì≈Úª ˘ ÍÃ◊‡ ’È Ò¬∆ ¡‹È È∂ ¡≈Í ˘ “‘∂ Ó‘≈Ï≈‘Ø” ÙÏÁ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «‹√ Á≈ ¡Ê ‘À, ¡≈Í Á∆
Ï≈‘π Á∆ Ù’Â∆ Ó‘≈È ‘ÀÕ «¬‘ √øÏØËÈ∆ ÙÏÁ ‘ÀÕ
0 «Ó± («ÓéÔ∞) Â∂ √ø√≈ :- ¡≈ÈßÁ «◊∆ Á∂ ¡È∞√≈ «Ó± Á≈ ¡Ê ¡«◊¡≈È ‘À Â∂ √ø√≈ Á≈ ¡Ê ‘À
¡«◊¡≈È Á≈ ’≈‹Õ «¬√ Ò¬∆ «Ó± √ø√≈ Á∂ ¡Ê ‘ÈÕ ¡«◊¡≈È Â∂ ¿∞√ ’∂ ’≈‹Õ
0 ÓΩÈ :- ¡≈ÈßÁ «◊« Á∂ ÓºÂ≈È∞√≈ ÓΩÈ Á≈ ¡Ê ÓÈÈ ‘ÀÕ «ÚÙ∂Ù Ì≈Ú ÂØ∫ ÓÈ Á≈ √ø‹Ó ÓΩÈ ‘ÀÕ √≈Ó≈È Ì≈Ú
ÂØ∫ ÓÈØ «ÈØË ‘ÀÕ
0 Ó»Û :- ¡«Â¡≥ ¡«ÚÚ∂’∆ ÍπÙ ‘∆ Ó»‚ ‘ÀÕ
0 «Óº‡∆ Á≈ ¡È≈‹ «Ú⁄ »ÍªÂ :- Í«‘Òª «Óº‡∆ Â∂ Ï∆‹ ˘ ÂÒ ÒÚØ, Â∂ «¬’ ÏÂÈ «Ú⁄ «¬‘ Â∞Ò∆ ‘ج∆
«Óº‡∆ «Ú¤≈ ’∂ Ï∆‹, Ï∆‹ Á∂ÚØ ¡Â∂ Í≈‰∆ È≈Ò «√ø⁄≈¬∆ ’ Á∂ÚØÕ Î√Ò ‘؉ ”Â∂ ¿∞√ ˘ ’º‡ ÒÚØ Â∂ «Óº‡∆ ˘ √πº’‰ Á∂ÚØÕ
«Óº‡∆ √πº’‰ «Íº¤Ø∫ Â∂ ¡È≈‹ ˘ ÂØÒ ’∂ Á∂÷Ø, ª «Óº‡∆ Á≈ Ú˜È ÿº‡ Â∂ ¡È≈‹ Á≈ Ú˜È ÚË∂∂ ‘ØÚ∂◊≈Õ «¬‘Ø «Óº‡∆ Á≈ ¡È≈‹
«Ú⁄ »ÍªÂ ‘ÀÕ
0 ÓÈ∞º÷∆ ‹ÈÓ :- ¡√Ò «Ú⁄ ÓÈ∞º÷∆ ‹ÈÓ ‘∆ √≈∂ ‹ÈÓª Á≈ ¡≈«Á Â∂ ¡≥«ÂÓ ‹ÈÓ ‘ÀÕ ‹∂ ÓÈ∞º÷ ÍÓ≈ÂÓ-
ÍÃ≈ÍÂ∆ ’ ÒÚ∂ ª ¡≥«ÂÓ ‹ÈÓ Ú∆ «¬‘Ø ‘À Â∂ ÍÓ≈ÂÓ-ÍÃ≈ÍÂ∆ È≈ ’∂ ª Ì∆ ¡Èß ‹ÈÓª Á≈ ¡≈«Á ‹ÈÓ Ú∆ «¬‘Ø
‘ÀÕ
0 ÓÈ Á∆ √∂Ú≈ :- ÓÈ ˘ «’√∂ Á≈ ¡«‘ºÂ √Ø⁄‰ «Ú⁄ «Ú«Ù¡ª Á∂ «⁄øÂÈ «Ú⁄ Â∂ «Ú¡Ê «⁄øÂÈ «Ú⁄ È≈ Òº◊‰
Á∂‰≈ ÓÈ Á∆ √∂Ú≈ ‘ÀÕ
0 Ô
0 ÔπË≈ÓÈ©Ô∞ ÂÊ≈ ¿∞µÂÓΩ‹≈ :- «¬‘ ÁØÚ∂∫ √’∂ Ì≈¬∆ √ÈÕ Íª⁄≈Ò Á∂Ù Á∂ ≈‹’∞Ó≈ √ÈÕ Ô∞ºË «Ú⁄ Ó‘≈ Í≈¥Ó
ÍÃ◊‡ ’È Á∂ È≈Â∂ «¬’ ˘ Ô∞Ë≈ ÓÈ©Ô∞ Â∂ Á»‹∂ ˘ ¿∞µÂÓ ÓΩ‹≈ «’‘≈ ‹ªÁ≈ √∆Õ «¬È∑ª ÁØÚª Ó‘ªÚ∆ª ˘ ¡‹È Á∂ Ê Á∂
ÁØÚª ⁄º’ª Á∆ µ«÷¡≈ Á∆ «˜øÓ∂Ú≈∆ √Ω∫Í∆ ◊¬∆ √∆Õ
0 Ô◊©Ô - Ô◊ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê - ¡≈‘»Â∆ Á∂‰≈ ‘ÀÕ ¡≈͉∂ Ú‰ ¡≈ÙÓ Á∂ ¡È∞√≈ ‘ØÓ ÏÒ∆ ˘ Ô◊ «’‘≈
‹ªÁ≈ ‘À, Í ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ ¡È∞√≈, «‹√ «’√∂ √Ó∂∫ ‹Ø ’ÂºÚ ÍÃ≈Í ‘Ø ‹≈Ú∂, ¿∞√ ˘ «ÏÈ≈ √Ú≈Ê Â∂ «ÏÈ≈ ¡«ÌÓ≈È
ÂØ∫ Á»«‹¡ª Á∂ «‘ºÂ Ò¬∆ ’È≈ ‘∆ Ôº◊ ‘ÀÕ ÍÓ≈Ê ’øÓª ˘ Ú∆ Ô◊ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 Ô©◊©≈©Ê :- ÍÓ∂ÙÚ Á∆ ¡≈ËÈ≈ Ò¬∆ ‹Ø ’©Ó ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ Ô©◊©≈©Ê ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÔØ◊Ô© :- √≈Á◊∆ √πº⁄Â≈ ÓÈ Á∆ «¬’≈◊Â≈ Â∂ «ÈÔøÂ‰, ÊØÛ∑≈ ÷≈‰ Á∆ «ÏÂ∆ Ë≈‰ ’È≈ - ÔØ◊Ô© ‘ÀÕ
0 ÔØ◊© :- ÔØ◊ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À Ô∞’«ÂÕ ÔØ◊ ˘ ÏÃ≈‘Ó‰ Á∆ Ó≈«¬¡≈ «’‘≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ÔØ◊ :- ÔØ◊ Á≈ «¬’ ¡Ê √Ó≈Ë∆ Ú∆ ‘ÀÕ √Ó≈Ë∆ Á≈ √«Â ¡«Ì¡≈√ ’Á∂ «‘‰ ”Â∂ √Ó≈Ë∆ Ú≈Ò∂ √ø√’≈ª
Á∆ ÏπºË∆ «Ú’√ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «⁄ºÂ «Ú⁄ «ÁzÛÂ≈ √«ÊÂ≈ ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 Ô◊©Ô Á∂ Ì∂Á :- Ú∂Áª Á≈ Í·È Í≈·‰ = ÏÑө Ô◊©Ô «ÍÂª Á≈ Â©Í‰ ’È≈ = «ÍÂz - Ô◊©Ô ‹∆Úª ˘
¡≥È Á∆ ÏÒ∆ Á∂‰≈ = ̻ - Ô◊©Ô©Õ
0 ÔØ◊ Â∂ «ÚÔØ◊ :- ÁØÚª «Ú⁄ ÍÃ∂Ó √ Á≈ Ú≈Ë≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ‹∂ √Á≈ ÔØ◊ ‘∆ ‘∂, «ÚÔØ◊ È≈ ‘ØÚ∂ ª ÍÃ∂Ó √
ÚË∂◊≈ È‘∆∫, ÏÒ«’ ¡÷≥‚ Â∂ «¬’ √ ‘∂◊≈Õ ÍÃ∂Ó √ ˘ ÚË≈¿∞‰ Ò¬∆ Ì◊Ú≈È Á≈ ¡≥Â «Ë¡≈È ’È≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ
0 ÔØ◊ :- √ª√«¥Â Ò≈Ì ‘≈È∆ √πº÷ Áºπ÷ ¡≈Á «È≈Á, «√ºË∆ ¡«√ºË∆ «Ú⁄ √Ó «‘‰ Á≈ Ȫ ÔØ◊ ‘ÀÕ «¬√ ˘
√ÓÂ≈ Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 Ô◊©Ô :- Ô◊ ÁØ ÍÃ’≈ Á∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÁzÚ Ô◊ Â∂ «◊¡≈È Ô◊© A. ÁzÚ Ô◊© - «‹‘Û≈ Ô◊ ÍÁ≈ʪ Â∂ «’«¡≈Úª
Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈ È≈Ò ’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¿∞‘ ÁzÚ Ô◊ ‘À B. «Ú⁄≈ Ú‡ªÁ∂ ÍÃÙÈ ¿∞µÂ ≈‘∆∫ ‹Á Ú≈√«ڒ √«ÊÂ∆ Á≈ ¡È∞ÌÚ
’∆Â≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ¡Â∂ Ú≈√«ڒ ºÂÚ ˘ ‹≈‰’∂ ◊©Ô©≈ ◊©Ô©≈ÂÚ©Ô ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ «◊¡≈È Ô◊ ‘ÀÕ
0 ÔØ◊ Ù≈√©Âz :- ◊∆Â≈ ˘ ÔØ◊ Ù≈√Âz Ú∆ «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘À, «’¿∞∫«’ ◊∆Â≈ «Ú⁄ ’©Ó ÔØ◊, «◊¡≈È ÔØ◊, «Ë¡≈È
ÔØ◊, Ì◊Â∆ ÔØ◊ ¡≈«Á ÔØ◊ √≈ËÈ≈Úª Á∆ «√«÷¡≈ «ÁºÂ∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «‹È∑ª ≈‘∆∫ √≈Ë’ ˘ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∂ È≈Ò ¡≈͉∂ «È©Ô
√øÏøË Á≈ ¡È∞ÌÚ ‘Ø ‹≈Ú∂Õ «¬√ Ò¬∆ «¬√ ˘ ÔØ◊ Ù≈√Âz Ú∆ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 
0 ≈‹«√’ «◊¡≈È :- «‹√ «◊¡≈È ≈‘∆∫ √øÍ»‰ ̻ª «Ú⁄ «ÌøÈ-«ÌøÈ ÍÃ’≈ Á∂ «ÌøÈ «ÌøÈ Ì≈Úª ˘ Úº÷-Úº÷
»Í «Ú⁄ ‹≈«‰¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞√ ˘ ≈‹«√’ «◊¡≈È ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ≈◊ :- √πµ÷ Á∆ √©Óë «Ú⁄ ‹Ø √π÷ Á∂ √≈ËȪ Íë «¬º¤≈ Ú≈⁄’ ‘À, ¿∞√∂ ˘ ≈◊ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ √π÷Á √≈ËȪ
Á∂ ÔÊ≈Ê √»Í Á≈ ÏØË ‘Ø ‹≈‰ ”Â∂ ¿∞È∑ª Íë «¬º¤≈ È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ √©«ÍÑ≈ È≈ ‘؉ ÂØ∫ ¿∞‘ ≈◊ «‘ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ≈◊ :- ≈◊ ÂØ∫ ¡È∂’ª «Ú’≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬‘ √≈∂ «Ú’≈ Íë¥Â∆ «Ú⁄ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ÍπÙ «Ú⁄ È‘∆∫Õ Íë¥Â∆
È≈Ò √øÏøË ‘؉ È≈Ò Íë¥Â∆ Á∂ ¿∞È∑ª «Ú’≈ª ˘ ÓÈ∞º÷ ¡≈͉∂ Ó≥È ÒÀ∫Á≈ ‘À, «Î ÍπÙ ÌØ◊∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Í ‹Á ¿π√ ˘
ÍÂ≈ Òº◊Á≈ ‘À «’ «Ú’≈ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘È Â∂ ⁄Ò∂ ‹ªÁ∂ ‘È, ¿∞ÂÍÈ ‘πøÁ∂ ‘È Â∂ ÈÙ‡ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘È, Í «Ú’≈ª Á∂ ¡≈«Á Â∂
¡≥ ˘ Á∂÷‰ Ú≈Ò∆ ¡≈͉∆ «ÈÂ©Ô √ºÂ≈ «‹¿∞∫ Á∆ «Â¿∞∫ ‘∆ «‘øÁ∆ ‘À ª ¿∞√ ¡Úº√Ê≈ «Ú⁄ ÍπÙ ÔØ◊∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
0 ≈◊∆ :- ≈◊ Á≈ ¡Ê ‘À ’Ó Á∂ ÎÒª «Ú⁄ Â∂ Ú√± ÍÁ≈Ê ¡≈«Á «Ú⁄ ÓÈ Á≈ «÷⁄≈˙ ‘؉≈, ÓÈ Á∆ «ÍÃÔÂ≈
‘؉≈Õ «¬È∑ª ⁄∆˜ª Á≈ «‹√ ¿∞µÍ ø◊ ⁄Û∑ ‹≈Ú∂ - ¿∞‘ ≈◊∆ ‘ÀÕ
 0 Ò
0 ÒØÌ :- ‹Ø ÓÈ∞º÷ª Á∂ ÒØ’ Â∂ ÍÃÒØ’ ÁØÚª ˘ ÈÙ‡ ’Á≈ ‘À, ¿∞‘ ÒØÌ ‘ÀÕ
0 ÒØ’ :- ÒØ’ ÙÏÁ ‹ÈÚ≈⁄∆ ‘ÀÕ
0 ÒØÌ :- «ÈÚ≈‘ Ú≈√Â∂ ⁄∆˜ ’ØÒ ‘؉ ”Â∂ Ú∆ ¿∞È∑ª ˘ ÚË’∂ ÚË≈¿π‰ Á∆ «¬º¤≈ Á≈ Ȫ ÒØÌ ‘À, Í ¿∞È∑ª ⁄∆˜ª
Á∂ √πÌ≈«Ú’ Úˉ Á≈ Ȫ ÒØÌ È‘∆∫Õ «‹øÈ≈ «ÓÒÁ≈ ‘À, ¿∞√ «Ú⁄ Ú≈Ë≈ ⁄≈‘π‰ Á≈ Ȫ ÒØÌ ‘ÀÕ ÒØÌ Á∂ »Í ‘∂· «Ò÷∂ ‘È
A. ¿∞«⁄ ÷⁄ È≈ ’È≈Õ B. ¡È¿∞«⁄ „ø◊ È≈Ò «¬’º·≈ ’È≈ C. ¿∞«⁄ ’øÓª «Ú⁄ ËÈ ÷⁄ È≈ ’È≈ D. ¡‰¿∞«⁄Â
∆Â∆ ¡Ê≈ fi»· ’͇ ¡≈«Á ÂØ∫ ËÈ Á≈ √ø◊ë‘ ’È≈Õ
0 ÒØ’ :- ÒØ’ ÙÏÁ Á∂ «ÂøÈ ¡Ê ‘È A. ÓÈ∞º÷ ÒØ’ B. ÒØ’ª «Ú⁄ «‘‰ Ú≈Ò∂ ÍÃ≈‰∆ C. Ù≈√Âª Ú∂Áª ÂØ∫ «ÏȪ
‘Ø Ù≈√Â, ÒØ’-√ø◊ë‘Õ
0 ÒØÌ :- «ÚÙÔ ÍÃ≈ÍÂ∆ È≈Ò ¡«ÈÚ©Â©Ô «ÂzÙ‰≈ ‘∆ ÒØÌ ‘ÀÕ
0 «ÒÍ©√≈ :- Ú’©Â≈ Á∆ πͬ∂ ÍÀ√∂ Ó≈È Ú«‚¡≈¬∆, ¡≈Á √«Â’≈, √ºπ÷ ¡≈≈Ó ¡≈«Á ÒΩ«’’ ÍÒΩ«’’ ’∞ºfi Ú∆
Í≈¿∞‰ Á∆ «¬º¤≈ ‘À, ¿∞√ ˘ «ÒÍ√≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 «ÒÍ©√≈ :- «‹√ ˘ πͬ∂ ÍÀ√∂ Ó≈È Ú«‚¡≈¬∆ ¡≈Á √«Â’≈ √πº÷ ¡≈≈Ó ¡≈«Á ÒΩ«’’ Í≈ ÒΩ«’’ ’∞ºfi Ú∆
ÍÃ≈Í ’È Á∆ «¬º¤≈ ‘À, ¿∞√ ˘ «ÒÍ©√≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 Ú
0 «Ú≈‡ :- ¡≈Í Ú∆ Ó‘≈Ê∆ √ÈÕ Ó©√©Ô Á∂Ù Á∂ Ó‘≈≈‹≈ √ÈÕ ’ΩÚª È≈Ò ¡≈Í Á∆ ÁπÙÓÈ∆ √πÌ≈«Ú’ ‘ÀÕ
ͪ‚Ú - ¡«◊¡≈ ’≈Ò «Ú÷∂ »Í ÏÁÒ ’∂ ¬∂√∂ «Ú≈‡ ≈‹≈ Á∂ ’ØÒ ‘∂ √ÈÕ ‹Á «¬√ ≈‹ Á∆¡ª ◊¿±¡ª Á≈ ¡Í‘‰
’’∂ ’ΩÚ ÔØË∂ «Ò‹≈ ‘∂ √È Âª «¬È∑ª Á∆ µ«÷¡≈ Ò¬∆ ¡‹È È∂ «¬’ºÒ∂ È∂ Ì∆ÙÓ ¡≈«Á √≈∂ ’ΩÚª ˘ «Ú≈‡ Á∂ ÍπºÂ
Â∂ ◊¿±ËÈ ˘ Ï⁄≈«¬¡≈ √∆Õ ‹Á ͪ‚Úª È∂ ¡≈͉∆ Í«‘⁄≈‰ ’Ú≈ «ÁºÂ∆ √∆ ª «Ú≈‡ È∂ ¡≈͉∆ ÍπºÂ∆ ¿∞µÂ≈ Á≈ «Ú¡≈‘
¡‹È È≈Ò ’È Á∆ √«‘ÓÂ∆ ÍÃ◊‡≈¬∆ √∆, Íø± ¡‹È È∂ ¡≈͉∂ Ï∂‡∂ ¡«ÌÓ≥ȱ Ò¬∆ ¿∞µÂ≈ ˘ √Ú∆’≈ ’∆Â≈Õ ¿∞µÂ≈
Â∂ ¡«ÌÓ≥ȱ Á≈ «Ú¡≈‘ √øÍÈ ‘Ø«¬¡≈Õ ¿πÂ≈ Á∂ ◊Ì ÂØ∫ ‘∆ Í∆’Ù Á≈ ‹ÈÓ ‘Ø«¬¡≈Õ «‹‘Û∂ ͪ‚Ø ÚøÙ Á∂ «¬’-Ó≈Â∞
«÷¡’ √ÈÕ «Ú≈‡ Â∂ ¿∞√ Á∂ «ÂøÈ∂ ÍπºÂ ¿∞µÂ, ÙÚ∂ Â∂ Ùª÷ «ÂøÈ∂ Ó‘ªÌ≈ Ô∞ºË «Ú⁄ Ó≈∂ ◊¬∂ √ÈÕ «¬È∑ª ˘ ¡≈⁄≈∆¡≈
Áz؉ È∂ Ó≈«¡≈ √∆Õ
0 «Ú’©‰ :- «Ú’©‰ ÁπÔØËÈ Á≈ ¤Ø‡≈ Ì≈¬∆ √∆Õ «Ú’©‰ «È¡≈«¬Ù∆Ò √«ÂÚ≈È, Ë≈«Ó’ Â∂ √≈‘√∆ Ú∆ √∆Õ
‹Á ÁØÃÍÁ∆ Á∂ ⁄∆ ‘‰ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ √È Âª ¿∞√ È∂ ÷πºÒ∑ ’∂ ÁπÔØËÈ Á∆ «¬√ ‘’ Á≈ «ÚØË ’∆Â≈ √∆Õ ¿∞√ ˘ ͪ‚Úª
Íë √È∂‘ √∆Õ Í Ô∞ºË ÷∂Â «Ú⁄ ’©ÙÂ∆ Ë©Ó Ò¬∆ ’ΩÚª Á∂ ͺ÷ «Ú⁄ Ò«Û¡≈ √∆Õ
0 ÚÀÙ©Ô :- √© Â∂ ÂÓ «ÓÙz ÍË≈È «Ú¡’Â∆ ÚÀÙ©Ô ‘ÀÕ
0 Ú∂Á :- «ÌøÈ «ÌøÈ ‹◊ Íë’«¡≈Úª Â∂ ¿∞È∑ª Á∂ È≈Ò √øÏøË «◊¡≈È ˘ ‹∂’ «¬’º·≈ ’ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª
¿∞√ «◊¡≈È ˘ Ú∂Á ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ Íë¥Â∆ ‘À, «¬‘ Ú∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ¡«Ì«Ú¡’Â∆ ‘ÀÕ Íë¥Â∆ Á∆ ‘ Ú√±, ÍÃÌ» Á∆
Ú«‚¡≈¬∆ Â∂ ⁄ÓÂ’≈ Á≈ »Í ‘ÀÕ ‹Ø Ú√ª ¡√Ê≈¬∆ ‘È, ¿∞√ Á≈ √Ê≈¬∆͉ √Ú∆’≈ ’ «Ò¡≈ ‹ªÁ≈ ‘À, ÍÃÌ» ‘ ʪ
‘ √Ó∂∫ Ù’Â∆Ó≈È Â∂ ‹≈‰∆‹≈‰ ‘ÀÕ ÍÃÌ», ‹Ø Ú√ª √øÚ∂ÁÈÙ∆Ò ‘È, ‹ª √øÚ∂ÁÈ‘∆‰ ‘È, ¿∞È∑ª «Ú⁄ ‘∆ ‘ÀÕ ÍÃÌ» ª ¡≈ÈßÂÓ©
ÏÃ‘Ó ‘ÀÕ «¬√ Á≈ ‘ ʪ ‘≈˜∆ Á≈ √ϻ Ïë‘Ó≥‚∆ ‹◊ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ ‹Ø √πøÁ ‘À, ¿∞‘ ÍÃÌ» ‘ÀÕ ÍÃÌ» Á∆¡ª Ú√ª ˘ ‹≈‰
ÒÀ‰≈ Ú∂Á ‹≈‰ ÒÀ‰ Ï≈Ï ‘ÀÕ ’∞Á ˘ √Ófi‰ Ú≈Ò≈ «◊¡≈È ‘∆ Ú∂ÁªÂ ‘ÀÕ
0 Ú«‘Ó :- Ú«‘Ó ÌÓ ¡«◊¡≈ÈÂ≈ Á≈ Á»‹≈ Ȫ ‘À, ‹Ø ÙË≈ Á∆ ÿ≈‡ Ùø’≈ Á∆ ¿∞ÂÍÂ∆ Á≈ ’≈‰ ωÁ∆ ‘ÀÕ
0 «ÚÌ»Â∆ :- ¡È∂’ª ÍÃ’≈ Á∆ ¡ÀÙÚ©Ô √≈ËÈ √øÍÂ∆ ‘∆ «ÚÌ»Â∆ ‘ÀÕ
0 Ú≈√πÁ∂Ú :- ‹Ø √≈∂ ̻ª «Ú⁄ «ÈÚ≈√ ’Á∂ ‘È Â∂ ̻ √Ó»‘ «‹√ «Ú⁄ «ÈÚ≈√ ’Á≈ ‘À, ‹Ø Ë≈Â≈ ‘À, ‹◊Â
Á≈ «ÚË≈Â≈ ‘À - ¿∞√ ÍÃÌ» ˘ Ú≈√πÁ∂Ú ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 «Ú◊©Ô≈È :- √≈∆¡≈ «Ú«Á¡≈Úª Á≈ ‹Ø √©ÚÙ‘ Ë≈‰ ’È≈ - «Ú«◊¡≈È ‘ÀÕ
0 «ÚÈÔ :- «ÈøÂ ÙÓ Â∂ ÁÓ º÷‰≈ «ÚÈÔ ‘ÀÕ
0 «ÚÌ»«ÂÔª :- Í≥ÁÚ∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ «Ú⁄ Â∂ª «ÚÌ»Â∆¡ª «¬√ ÍÃ’≈ ‘È :- A. √»‹ «Ú⁄Ò≈ Â∂‹ B. ⁄øÁzÓ≈ «Ú⁄Ò≈
Â∂‹ C. ¡◊È∆ «Ú⁄Ò≈ Â∂‹ D. «ÍÃÊÚ∆ Á∆ Ë≈‰ Ù’Â∆ E. ⁄øÁzÓ≈ Á∆ ÍØÙ‰ Ù’Â∆ F. ÚÀÙ©Ú≈È G. «‘Á∂ «Ú⁄Ò≈ ¡≥Â
Ô≈Ó∆ H. √«Óë I. «◊¡≈È A@. ¡ÍØ‘È (¤∞Í≈¿∞‰≈) AA. Ú∂Áª ≈‘∆∫ ‹≈‰È ÔØ◊ AB. Ú∂ÁªÂ Á≈ ’Â≈ AC. Ú∂Áª ˘ ‹≈‰È
Ú≈Ò≈Õ
0 Ú∂Á :- ÙÏÁ, «◊¡≈È Á≈ Ȫ Ú∂Á ‘À, ‹Ø ¡È≈«Á ‘ÀÕ
0 Ú©Ô’©«ÂÂ©Ú :- «Ú¡’ºÂÚ ¿∞√ ˘ ’«‘øÁ∂ ‘È, «‹√ «Ú⁄ ÓÈ∞º÷ ¡≈͉∆ √ºÂ≈ Úº÷∆ Ó≥ÈÁ≈ ‘À, «‹√ «Ú⁄
ÏøËÈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Ù
0 Ù»≈ :- Ù»≈ ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘πøÁ≈ ‘À «‹√ «Ú⁄ ‘Ó∂Ù≈ ÙÂ» Ì≈Ú Ï‰∂ «‘‰Õ ÙΩ©Ô≈, Â∂‹ Ëë Á’ÙÂ≈, Ô∞ºË
«Ú⁄ √«Ê «‘‰ Ú≈Ò≈, Á≈È Úë Ú≈Ò≈ Ù≈√È ’Â≈, ’©ÙÂ∆ ’Óª Ú≈Ò≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÙÀÏ©Ô :- ¡≈Í «Ù«Ú ÚøÙ «Ú⁄ ‹ÈÓ∂ √ÈÕ ¡≈Í ÍÓ ◊¿± Ì◊ Â∂ ◊¿± «÷¡’ √ÈÕ ¡≈Í ËÓ «Ú⁄ «ÈÙ·≈
º÷‰ Ú≈Ò∂ ≈‹≈ √ÈÕ ¡≈Í Ò¬∆ ÈÍπø◊Ú ÙÏÁ Ú«Â¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ Á≈ Ȫ ◊ØÚ≈√È ‘ÀÕ Ô∞«ËÙ‡ Á∆ ÍÂÈ∆ Á∂«Ú’≈
«¬√ Á∆ ÍπºÂ∆ √∆Õ «‹√ ˘ Ó‘≈≈‹≈ Ô∞«ËÙ‡ È∂ √π¡≥Ï «Ú⁄ «‹µ«Â¡≈ √∆Õ
0 «Ù÷≥‚∆ :- «Ù÷≥‚∆ È∂ ≈‹≈ ÁπÍÁ Á∂ ÿ ’ø«È¡≈ Á∂ »Í «Ú⁄ ‹ÈÓ «Ò¡≈ √∆Õ ¿∞√ Á≈ Ȫ «Ù÷≥‚‰∆ µ«÷¡≈
√∆Õ Í ÒØ’ª È∂ «¬‘ Ȫ ÍπºÂ Á∂ »Í «Ú⁄ ‘∆ Í⁄«Ò ’∆Â≈, «’¿∞∫«’ Ì◊Ú≈È Ùø’ È∂ ≈‹≈ ˘ ÚÁ≈È «ÁºÂ≈ √∆ «’
Â∂∂ ÿ Í«‘Òª ÍπºÂ∆ ‘ØÚ∂◊∆ Â∂ ¿∞‘Ø ÍπºÂ∆ «Íº¤Ø∫ ‹≈ ’∂ ÍπºÂ Á∂ »Í «Ú⁄ ÍÃÚ≈È ‘Ø ‹≈Ú∂◊∆Õ ¬∂√∂ «ÚÙÚ≈√ ˘ ÒÀ ’∂ ¿∞√
È∂ «Ù÷≥‚∆ Á≈ «Ú¡≈‘, ÁÙ©‰ Á∂Ù Á∂ ≈‹≈ «‘‰Ô Ú©Ó≈ Á∆ ÍπºÂ∆ È≈Ò ’ «ÁºÂ≈Õ ‹ÁØ∫ «Ú¡≈‘πÂ≈ ≈‹ ’∞Ó≈∆ ˘ «¬‘
ÍÂ≈ Òº◊≈ «’ ¿∞√ Á≈ ÍÂ∆ «Ù÷≥‚∆ ÍπÙ È‘∆∫, ÏÒ«’ «Ù÷≥‚‰∆ Ȫ Á∆ «¬√Â∆ ‘À ª ¿∞√ È∂ Áπ÷∆ ‘Ø ’∂ ¡≈͉∂ «ÍÂ≈
˘ ¡≈͉∆ ÁÁ ’‘≈‰∆ Áº√‰ Ò¬∆ ¡≈͉∆¡ª Á≈√∆¡ª Â∂ √‘∂Ò∆¡ª ˘ ¡≈͉∂ Í∂’∂ Ì∂«‹¡≈Õ ‹Á ≈‹≈ «‘‰Ô Ú©Ó≈ ˘
¿∞√ È≈Ò ’∆Â∂ «¬√ ¡«È¡≈«¬ Á≈ ÍÂ≈ Òº◊≈ ª ¿∞‘ ’ØëË ‘Ø ’∂ «ÚÙ≈Ò √ÀÈ≈ ÒÀ ’∂ ͪ⁄≈Ò Á∂Ù ¿∞µÍ ‘ÓÒ≈ ’ «ÁºÂ≈Õ
‹Á ‘ÓÒ∂ Á∆ ıÏ √π‰∆, ª ÁØÃÍÁ ≈‹≈ ÿÏ≈ «◊¡≈Õ ¿∞√ È∂ ¡≈͉∂ Á∂Ù Á∆ √πµ«÷¡≈ Ò¬∆ Ì◊Ú≈È Ùø’ Á∆ ¡≈ËÈ≈
’∆Â∆Õ ‹Á «√÷≥‚‰∆ ˘ «¬√ ÿ‡È≈ Á≈ ÍÂ≈ Òµ«◊¡≈, ¿∞‘ Ú∆ ÙÓ√≈ Ó«‘√»√ ’Á∆ ‘ج∆ ‚Á∆ Ó≈∆, ¡≈͉∂ Í≈‰
«Â¡≈◊‰ Ò¬∆, √øÿ‰∂ ‹ø◊Òª «Ú⁄ ⁄Ò∆ ◊¬∆Õ ¿∞Ê∂ ‘∆ √©Ê»‰≈ ’©‰ Ȫ Á≈ «¬’ Ô’Ù «‘≈ ’Á≈ √∆, ¿∞√ È∂ ÁπÍÁ
’ø«È¡≈ «√÷≥‚‰∆ ˘ ‹Á Á∂«÷¡≈ Â∂ ¿∞√ Á∆ ÁÁ ’‘≈‰∆ √π‰∆ ª ¿∞√ ˘ ¿∞√ ¿∞µÍ Â√ ¡≈ «◊¡≈ Â∂ ¿∞√ È∂ «’‘≈,
“ÊØÛ∂∑ √Ó∂∫ Ò¬∆ ÓÀ∫ ÂÀ˘ ¡≈͉≈ ÍπÙ »Í Á∂ ’∂, Â∂≈ «¬√Â∆ »Í ÒÀ ÒÚª◊≈Õ ‹Á Â∂∂ Á∂Ù Á≈ √ø’‡ Á» ‘Ø ‹≈Ú∂◊≈, ±ø
Ó∂≈ ÍπÙ »Í ÓÀ˘ Ú≈Í√ ’ ‹≈‰≈ Â∂ ¡≈͉≈ «¬√Â∆ »Í ÒÀ ‹≈‰≈Õ” «¬‘ ’«‘ ’∂ Ô’Ù È∂ ¡≈͉≈ »Í ¿∞√ ˘ Á∂ «ÁºÂ≈
Â∂ ¿∞√ Á≈ »Í ¡≈Í Ë≈‰ ’ «Ò¡≈ Â∂ «Ù÷≥‚‰∆ ¡√Ò «Ú⁄ «Ù÷≥‚∆ ‘Ø ◊¬∆Õ ‹Á ≈‹≈ «‘‰ Ú©Ó≈ È∂ ¿∞√ ˘ ÍπÙ
»Í «Ú⁄ Á∂«÷¡≈ Â∂ ¡≈͉∂ ¡≈Í ˘ ÍπÙ √Ê≈«Í ’∆Â≈ ª «‘‰ Ú©Ó≈ ÷πÙ ‘Ø «◊¡≈ Â∂ Ú≈Í√ ⁄Ò≈ «◊¡≈Õ ¬∂√∂ √Ó∂∫
ÁÀÚ «¬º¤≈ È≈Ò Ô’Ù ≈‹ ’∞Ï∂ √©Ê»‰≈ ’©‰ Á∂ ’ØÒ ¡≈¬∂ Â∂ ‹Á ¿∞È∑ª È∂ ¿∞√ ˘ «¬√Â∆ »Í «Ú⁄ Á∂«÷¡≈ ª Ì◊Ú≈È
«ÙÚ Á∆ ÍÃ∂È≈ È≈Ò, ¿∞√ ˘ ¿∞√∂ «¬√Â∆ »Í «Ú⁄ «‘‰ Á≈ √≈Í Á∂ «ÁºÂ≈Õ «Íº¤Ø∫ ‹Á «Ù÷≥‚∆ Ô’Ù ’ØÒ «◊¡≈ Â∂ ¿∞√
˘ ¡≈͉≈ ÍπÙ »Í ¿∞√ ˘ Ú≈Í√ ’È Òº◊≈ ª Ô’Ù È∂ «Ù÷≥‚∆ ˘ ÍπÙ »Í «Ú⁄ ‘∆ Ú≈Í√ ’ «ÁºÂ≈Õ «¬ø‹ ÁπÍÂ
ÍπºÂ∆ «√÷≥‚‰∆, ÍπÙÂÚ »Í ÍÃ≈Í ’ ’∂ «√÷≥‚∆ ω ◊¬∆Õ «√÷≥‚‰∆ È∂ Ù≈√Â Â∂ Ù√Â «Ú«Á¡≈, ¡≈⁄≈∆¡≈ ÁØÉ
ÂØ∫ ‘∆ ÍÃ≈Í ’∆Â∆ √∆Õ ¿∞‘ Ú∆ Ó‘≈Ê∆ √∆ Í «ÍÂ≈Ó≈ Ì∆ÙÓ ¿∞√ ˘ ¡‹∂ Ú∆ «¬√Â∆ »Í «Ú⁄ Á∂÷Á∂ √ÈÕ ¬∂√∂ ’≈È
¿∞‘ Ó‘≈Ì≈ Á∂ Ô∞ºË «Ú⁄ Ì∆ÙÓ «ÍÂ≈Ó≈ Á∆ ÓΩ Á≈ ’≈È Ï‰∆Õ
0 ÙÃ∆ :- ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ «Ú⁄ ÙÃ∆ ÙÏÁ ÍÓ∂ÙÚ∆ Á≈ Ú≈⁄’ ‘ÀÕ ¿∞√ Í≈ Ù’Â∆ È≈Ò Ô∞’ ¡Â∂ ËÓ
«◊¡≈È ÚÀ≈◊©Ô Â∂ ¬∂ÙÚ©Ô ¡≈«Á ‘؉ ’≈È «¬‘ √«⁄ºÁ≈ÈßÁ Í ÏÃ‘Ó ÍÓ≈ÂÓ≈ Ì◊Ú≈È ‘ÀÕ
0 Ù≈√©Âz :- Ù≈√©Âz ÙÏÁ Á≈ ¡Ê ‘À ‹Ø Ó≈ÈÚ ˘ √© ºÂÚ Á≈ ¡ÚÏØËÈ ’≈’∂ ¿∞√ ˘ ÍÃ≈Í ’È Á∆ «ÚË∆
Á∆ «√«÷¡≈ ÍÃÁ≈È ’Á≈ ‘À - ¿∞‘ Ù≈√Âà ‘ÀÕ
0 Ù»’ÙÓ √∆ :- Í≥‹ ’Ó «¬øÁz∆¡ª + Í≥‹ «◊¡≈È «¬øÁz∆¡ª + Í≥‹ ÂÈ©Ó≈Âz≈Úª ÓÈ, ¡≥‘ Â∂ ÏπºË∆ ¡·≈ª ºª
ÂØ∫ Ù»’ÙÓ √∆ ωÁ≈ ‘ÀÕ Íø± Ó‰‚±’ «Ù∆ È∂ «¬È∑ª ¡·≈ª ºª Á∂ «Ú⁄ «¬’ «⁄ºÂ Ȫ Á≈ º ‹Ø«Û¡≈ ‘ÀÕ
0 Ù©ŒŒπ«Â ¡È∞√≈ Ú≈√©ÂÚ «Ú⁄ ‘∆ «¬‘ ÓÈ∞º÷ √∆ ÍÓ≈ÂÓ≈ Á∆ √πøÁ ¥«Â ‘ÀÕ
0 Ù∆ : √∆ √øÏøË∆ Ó‘≈Ì≈ ٪Â∆ Í©Ú «Ú⁄ «¬’ »Í’ «¬√ ÍÃ’≈ ‘À, «¬‘ √∆ «¬’ È◊ ‘À, ¡≈ÂÓ≈
«¬√ È◊ Á≈ ≈‹≈ ‘À Â∂ ÏπºË∆ «¬√ È◊ Á∆ ≈‰∆ ‘À, ÓÈ «¬√ È◊ Á≈ Ó≥Â∆ ‘ÀÕ ¡Â∂ «¬øÁz∆¡ª Í‹≈ ‘ÀÕ «¬√ ≈‹ Á∂
√ø⁄≈ÒÈ Á≈ «‹øÓ≈ «¬√ ≈‹ Á∆ Ó‘≈≈‰∆ ÏπºË∆ ¿∞µÍ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∂ ¡≈Á∂Ù ”Â∂ ‘∆ ÓÈ »Í∆ Ó≥Â∆ Í‹≈ Á∆ √Óπ«⁄ »Í ÂØ∫
(Ú©ÔÚÔ©Ê≈) «ÚÚº√Ê≈ ’«¡≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ‹Ø ◊π‰ Â∂ ÂÓØ◊π‰ «¬√ Á∂ ÁπÙÓÈ ‘ÈÕ «¬‘ ÁØÚ∂∫ «¬√ ¿∞µÍ ’Ϙ≈ ’È Á∂ ¡Ú√
„πø‚Á∂ «‘øÁ∂ ‘ÈÕ ‹Á º’ ÓÈ »Í∆ Ó≥Â∆, ÏπºË∆ Ó‘≈≈‰∆ Á∂ ¡≈Á∂Ù ¡È∞√≈ «ÚÚº√Ê≈ «Ú⁄ Òº◊≈ «‘øÁ≈ ‘À, ÂÁ º’ «¬‘
≈‹ √ºπ÷ √ÓÃ«Ê «Ú⁄ ÍÓ ÙªÂ∆ ÍÃ≈Í ’Á≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ Í ‹Á ÏπºË∆ »Í∆ ≈‰∆ ’Á∂ ¡Ú∂√Ò∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À ª ‹Ø◊π‰
Â∂ ÂÓØ◊π‰ »Í∆ ÁπÙÓÈ Á∂ ¡Ë∆È ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À Â∂ «¬ø‹ «¬√ ≈‹ Á≈ √©ÚÈ≈Ù ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ‹Ø◊π‰∆ »Í∆ ÙÂ» Á≈ ÍÃË≈È
√ÀÈ≈ÍÂ∆ ’≈Ó ‘À, ÏπºË∆ «ÚÒ◊ ‘Ø«¬¡≈ ÓÈ »Í∆ Ó≥Â∆, ¿∞√ ’≈Ó È≈Ò «ÓºÂÂ≈ ’’∂ «¬√ ≈‹ ˘ «¬øÁ∆¡ª »Í∆ Í‹≈
√«‘ ¿∞√ Á∂ ‘ºÊª «Ú⁄ Á∂ «ÁøÁ≈ ‘À, «Î ’≈Ó »Í∆ √ÀÈ≈ÍÂ∆ «¬øÁz∆¡ª »Í∆ Í‹≈ ¿∞µÍ ¡≈͉≈ ’Ϙ≈ ’’∂ «¬√ ≈‹
Á∆ ≈‰∆ Â∂ ≈‹≈ ˘ Ú∆ ¡≈͉∂ ¡Ë∆È ’ ÒÀ∫Á≈ ‘À, «¬√ Ó≈ÈÚ Ù∆ Á∆ «¬‘Ø ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ ‹Ø «¤‰ «¤‰ «Ú⁄ ÿ‡Á≈ ‘À
¿∞‘ √∆ ‘ÀÕ
0 Ù©Á©Ë≈ :- ¡≈Â©Ó ÂºÂÚ ˘ Ë≈‰ ’È Ú≈Ò∆ ‘؉ È≈Ò ÏπºË∆ Á≈ «¬’ Ȫ ÙË≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú «¬‘ ‘À «’ ¡√©
¡Ê≈ ÍÃ≈«¥Â’ ÍÁ≈ʪ ˘ Ë≈‰ ’È Ú≈Ò∆ ÏπºË∆ Á≈ Ȫ ÙË≈ ‘ÀÕ
0 Ùª«Â :- ‹ÁØ∫ ÓÈ Ï∂⁄ÀÈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À ª «¬‘ ¡≈͉≈ √øÂ∞«ÒÈ ÷Ø ÏÀ·Á≈ ‘À, Í ‹ÁØ∫ «¬‘ ¡‚ØÒ «‘øÁ≈ ‘À ‹ª
√øÂ∞«Ò «‘øÁ≈ ‘À ‹ª √ÓÂØÒ «‘øÁ≈ ‘À Â∂ «ÈÓ≈‰Â≈ ¡ÊÚ≈ ‘Ò∆Ó∂͉ ÚºÒ ÚËÁ≈ ‘À ª «¬√ ˘ ÙªÂ∆ ’«‘øÁ∂ ‘ªÕ ◊πº√∂-
«‘Â, «ÈÓÒ ÙπºË Í√øÈ ¿∞µ‹ÚÒ √≈¯ - ÓÈØ ¡Úº√Ê≈ Á≈ Ȫ ÙªÂ∆ ‘ÀÕ
0 Ù∂ÃÙ©· Íπ©Ù - Ù∂ÃÙ· ÍπÙ ¿∞‘ ‘À - ‹Ø ’∞ºfi ’«‘øÁ≈ ‘À, Í«‘Òª ¿∞√ ¿∞µÍ ¡ÓÒ ’’∂ «Á÷≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ÒØ’ª ˘
¿∞È∑ª Á∂ ’ÂºÚ ’È Á∆ √Ò≈‘ «ÁøÁ≈Õ ¿∞√ ¡≥Á ’ÂºÚ ’Ó ’È Á≈ ¿∞µÁÓ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «‹È∑ª Á≈ √πÌ≈¡ Ó‘≈È ‘À, ÙπºË
‘À, ¿∞‘ Ù∂ÃÙ· ‘ÈÕ
 0 Ù≈√©Â© :- Ù≈√È ’È Ú≈Ò≈ ‘؉ ÂØ∫ Ù≈√Âz «’‘≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ù≈√È Á≈ ’øÓ ÂØ∫ È«Úà’È≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Ú∂Á ¡≈«Á
ÓÈ∞º÷ª ˘ √© ’Ó «Ú⁄ ÍëÚº ‘؉ Â∂ ¡√© ’øÓª ÂØ∫ «È«Úà‘؉ Á≈ ¡≈Á∂Ù «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ «¬√ Ò¬∆ ¿∞‘ Ù≈√Âz ¡÷Ú≈¿∞∫Á∂
‘ÈÕ ’∂ÚÒ Ù≈√’ ‘∆ È‘∆∫, «‹√ È∂ ◊»Û, ºÂÚ Á≈ ÍëÂÍ≈ÁÈ ’∆Â≈ ‘À ¿∞‘ Ù≈√Âz ‘ÀÕ
0 ÙπÁ©Ë∆ :- ÙπºË∆ Á∂ ÁØ »Í ‘ÈÕ Ï≈‘Ò∆ √∆’ ÙπºË∆ - ‹Ø «¬ÙÈ≈È ’’∂ √¯≈¬∆ º÷ ’∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¡ªÂ’
ÙπºË∆ - ‹Ø Í«ÚºÂ «È¡≈«¬Ù∆Ò ÙπºË ’Ó ’’∂ ÓÈ ˘ Í«ÚºÂ º÷ ’∂ ’∆Â∆ ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ
0 Ù©Á©Ë≈ :- ËÓ ’≈‹ª «Ú⁄ «ÚÙÚ≈√ º÷‰≈ ÙË≈ ‘ÀÕ
0 Ù©Á©Ë≈ :- «‹√ ˘ ¡√∆∫ ¡≈͉∂ ¡È∞ÌÚ ÂØ∫ È‘∆∫ ‹≈‰Á∂ Í Í«‘Ò∂ √πÌ≈«Ú’ √ø√’≈ª ÂØ∫, Ù≈√Âz ÂØ∫ √π‰’∂,
Í»‹ Ì≈Ú √«‘ «ÚÙÚ≈√ ’ ÒÀ∫Á∂ ‘ª, ¿∞√ Á≈ Ȫ ÙË≈ ‘ÀÕ ÙË≈ È≈Ò ¡«Ë¡≈ÂÓ’ Ó≈◊ «Ú⁄ ÍÃÚ∂Ù ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ÓÈ∞º÷
«‹‘Ø «‹‘∆ ÙË≈ Ú≈Ò≈ ‘ØÚ∂◊≈, ¿∞‘Ø «‹‘≈ ‘∆ ¿∞√ Á≈ √»Í Â∂ «ÈÙ·≈ ‘ØÚ∂◊∆Õ
0 Ù©Á©Ë≈ :- √ø√≈’ ÙË≈ «Ú⁄ ÌØ◊‰ Á∆, Ë≈«Ó’ ÙË≈ «Ú⁄ Ì≈◊ Á∆ Â∂ Í≈Ó≈«Ê’ ÙË≈ «Ú⁄ ºÂÂÚ
Á∆ ÍÃË≈ÈÂ≈ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
0 ÙÃ∆Ó© :- ¡Ê≈ ‹Ø √©Ú ÙØÌ≈ √øÍÈ ‘È Â∂ «‹È∑ª «Ú⁄ √øÍ»‰ ¬∂ÙÚ©Ô Ë©Ó ÔÙ ÙÃ∆ «◊¡≈È Â∂ ÚÀ≈◊ ‘ÀÕ
«¬‘ ¤∂ Ì◊ «ÈÂ©Ô «ÚÁÓ≈È «‘øÁ∂ ‘ÈÕ Ì◊Ú≈È Á∂ Óπ÷ ÂØ∫ «Èº’Ò∆ ‘ج∆ ‘؉ Á∂ ’≈È «¬√ ˘ ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© «’‘≈ «◊¡≈
‘ÀÕ
0 ÙÃ∆ «¥ÙÈ ¡‹È √øÚ≈Á :- ◊∆Â≈ «Ú⁄ ¡‹È «È-√ø’Ø⁄ ‘Ø ’∂ ÙÃ∆ «¥ÙÈ ‹∆ ˘ ÙË≈ Í»Ú’ ÍÃÙÈ Íπº¤Á∂
‘È Â∂ «¥ÙÈ ‹∆ «Ú√Ê≈ Í»Ú’ ¿∞µÂ «ÁøÁ∂ ‘È, «¬√ ÍÃÙÈ ¿∞µÂ «Ú⁄ ◊∆Â≈ ÁÙÈ ‘ÀÕ ¬∂√∂ Ò¬∆ ◊∆Â≈ Á≈ Ȫ ÙÃ∆
«¥Ù‰ ¡‹È √øÚ≈Á Ú∆ ‘ÀÕ
0 Ù∆ Á∆ √∂Ú≈ :- √∆ ˘ È∆∫Á ¡≈Ò√ ÍÃÓ≈Á «È’øÓ∂͉ Â∂ ÌØ◊ ÂØ∫ Ï⁄≈¿∞‰ Ò¬∆ ¿∞Í≈¡ ’È∂ √∆ Á∆
√∂Ú≈ ‘ÀÕ

¡≥«Â’≈ - II
0 “¡·≈ª” Á∆ «◊‰Â∆ Á≈ ‘º√ AH,A@H,A@@H, A@@@@H √≈∆ «◊‰Â∆ I Á≈ ◊π‰È ÎÒ ‘ÀÕ ‹∂’ «¬È∑ª √≈«¡ª
˘ ‹ØÛ «Ò¡≈ ‹≈Ú∂ ª «¬‘ I ω ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «‹Ú∂∫ AFxI=ADD ‘πøÁ∂ ‘È Â∂ ADD Á∂ Úº÷-Úº÷ «‘øÁ«√¡ª A+D+D ’∞ºÒ ‹ØÛ
= I ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 ÈΩ Á∂ «‘øÁ√∂ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ «¬√ Ò¬∆ Ú∆ ‘À «’ «¬‘ ’≈«¬È≈ Á∂ «ÂøÈ Óπº÷ ’≈’ ¡ÊÚ≈ ¡≥Ù ‘È A. √Óª B. ÷Ò≈¡
C. ’≈‹ ’≈‰ «√˪ÂÕ
0 ’≈«¬È≈ Á∂ «ÂøÈ Óπº÷ ◊π‰ ‘È A. √≈«ڒ B. ≈‹√ C. Â≈Ó√
0 «¬√ ’≈«¬È≈ Á∂ «ÂøÈ Óπº÷ ’≈‹ ‘È :
A. ¿∞ÂÍÂ∆ B. ÍëÂÍ≈Ò‰ C. «ÚÈ≈Ù
0 ÈΩ Á∂ Áπ◊‰∂ ¡·≈∑ª Ó‘ªÌ≈ Á∆ ÔØ‹È≈ ˘ √øÍÈ ’Á∂ ‘ÈÕ
0 ◊∆Â≈ Á∂ ¡·≈Ú∂∫ ¡«Ë¡≈«¬ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ «¬√ Ò¬∆ ‘À «’ «¬√ «Ú⁄ ÔØ◊≈ ÁÙÈ √øÍ»È ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ
0 Ó‘ªÌ≈ Á≈ Ô∞ºË ¡·≈∑ª «ÁȪ º’ Ò«Û¡≈ «◊¡≈, «‹√ «Ú⁄ √≈∂ √»Ï∆ ÔØË∂ Ó≈∂ ◊¬∂ √ÈÕ
0 ͪ‚Úª Â∂ ’ΩÚ ÎΩ‹ª Á∆ «◊‰Â∆ ¡·≈∑ª ‚Ú∆˜È √∆, ͪ‚Úª Á∆ ÎΩ‹ Á∂ G ¡Â∂ ’ΩÚª Á∆ ÎΩ‹ Á∂ «◊¡≈ª ‚Ú∆˜È
√ÈÕ
0 Ó‘ªÌ≈Â, Ó≈ÈÚ∆ ÍÃ≈ÍÂ∆¡ª Á∂ √øÌÚ ◊π‰ª ˘ ¡·≈∑ª »Íª «Ú⁄ Úȉ ’Á∆ ‘ÀÕ ÙÃ∆ «¥ÙÈ Ì◊Ú≈È Á∂ Úº÷-Úº÷ Ȫ
ÙÃ∆ Ì◊ÚÁ ◊∆Â≈ «Ú⁄ Í∂Ù ‘ÈÕ
0 ¡¤±Â≈ :- ‹Ø ÁÀÚ∆ Íë¥Â∆ ÂØ∫ È≈ «ÊÛ’∂ ¿∞√ ˘ ¡¤±Â≈ ’«‘øÁ∂ ‘ÈÕ
0 ¡©∆√»ÁÈ :- ‹Ø ¡≈͉∂ ÁπÙÓȪ Á≈ ¡≥ ’∂∂Õ
0 Ì◊Ú≈È :- «‹√ ¡≥Á Í»‰ Ù’Â∆, È∂’∆ «Á¡≈ÒÂ≈ ÍëÂÌ≈ ÙØÌ≈ «Â¡≈◊ Â∂ √πÂøÂÂ≈ √øÍÈ ‘ØÚ∂Õ
0 ◊Ø«ÚøÁ :- «‹‘Û≈ ‹∆Ú≈ÂÓ≈ Á≈ «◊¡≈Â≈ ‘ÀÕ
0 «‘ÃÙ∆’∂Ù :- ¡È∞Ì»Â∆¡ª, ÏπºË∆¡ª, «◊¡≈È «¬øÁÃ∆¡ª √øÚ∂ÁÈ≈Úª ⁄∂ÂÈ≈Úª Á≈ Ó≈Ò’ ‘ÀÕ
0 ‹◊È «ÈÚ≈√≈ :- √ÚÒΩ«’’Â≈ Á≈ «ÈÚ≈√ ¡√Ê≈ÈÕ
0 ‹È≈ÁÈ :- «‹√ ˘ ¿∞√ Á∂ Ì◊ ¡≈͉∆¡ª «¬º¤≈Úª Í»∆¡ª ‘؉ ”Â∂ «Í¡≈Á∂ ‘ÈÕ
0 ’∂ÙÚ :- «‹√ Á∂ ¡«Â √πøÁ ’∂Ù ‘؉ Â∂ ‹Ø ÂÀà ÒØ’ Á≈ Ó≈Ò’ ‘ØÚ∂Õ
0 ’ø√ √»ÁÈ :- «‹√ È∂ ’∂√È ˘ ’ÂÒ ’∆Â≈ ‘ØÚ∂Õ
0 ¥«Ù‰≈ («¥ÙÈ) :- «‹√ Á≈ ø◊ ’≈Ò≈ ‘ØÚ∂Õ
0 ‹Ø Í≈ͪ ÂØ∫ Óπ’ ’≈Ú∂Õ
0 ‹Ø Í»‰ ÏÑӉ ‘ÀÕ
0 Ó≈ËÚ : ‹Ø Òº¤Ó∆ Á≈ Ó≈Ò’ ‘ÀÕ
0 ÓË» √»ÁÈ :- «‹√ È∂ ÓË» Ȫ Á∂ ÁÀ∫ Á≈ ’ÂÒ ’∆Â≈ √∆Õ
0 ÍππÙºÂÓ≈ :- Ù∂ÃÙ· ÍπÙ
0 Ú≈©Ù©‰Ô :- «‹‘Û≈ ÚÙÈ∆ ’Ï∆Ò∂ È≈Ò √øÏø«Ë ‘ÀÕ
0 Ú≈√πÁ∂Ú :- Ú√πÁ∂Ú Á≈ √ÍπºÂ, ‹Ø √≈«¡ª Á∂ √Ó∆Í ‘À, ¡‡ºÒ ‘ÀÕ
0 «ÚÙ©‰∞ :- √Ú «Ú¡≈Í’
0 Ô≈ÁÚ :- ‹Ø Ô≈ÁÚ ’Ï∆Ò∂ È≈Ò √øÏø«Ë ‘ØÚ∂
0 ÔØ◊∂©ÙÚ :- ÔØ◊ Á≈ Ó≈Ò’Õ

¡©‹πÈ Á∂ Ȫ Ò¬∆ ‘Ø √ø«◊¡≈Úª

0 ¡È©Ô‘ :- ‹Ø Í≈Í «‘ ‘ÀÕ
0 ¡©‹πÈ :- ‹Ø Íë¥Â∆ ÂØ∫ ÙπºË ‘ÀÕ
0 Ì≈ «ÙÌ‘ :- Ì≈Â∆¡ª «Ú⁄Ø∫ Ù∂ÃÙ·Õ
0 Ì≈ √ÂÔÓ© :- Ì≈Â∆¡ª «Ú⁄Ø∫ √Ú ¿∞µÂÓÕ
0 ËÈø‹Ô≈ :- ÁΩÒÂ/ËÈ ˘ «‹ºÂ‰ Ú≈Ò≈Õ
0 ◊π‚≈’∂Ù :- «‹√ È∂ È∆∫Á ¿∞µÍ ’≈Ï» ’∆Â≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ
0 ’«ÍË©Ú‹ :- «‹√ Á≈ «⁄øÈ∑ ϪÁ ‘ÀÕ
0 ’Ω∫Â∂Ô :- ’∞øÂ∆ ÍπºÂÕ
0 ’∆©«Â :- «‹√ Á∂ «√ ¿∞µÍ Â≈‹ Óπ’‡ ‘ØÚ∂, «‹√ Á∆ ÔÙ ’∆Â∆ ≈«‹¡ª Ú◊∆ ‘ØÚ∂Õ
0 ’π‰≈ÁÈ :- ’π√ Á∆ ÷πÙ∆Õ
0 ’∞»’©Ù∂© :- ’»¡ª Â∆Ê≈ «Ú⁄Ø∫ Ù∂ÃÙ·Õ
0 Ó‘≈Ï≈‘Ø :- Ù’Â∆Ù≈Ò∆ ÔØË≈Õ
0 ͪ‚Ú :- ͪ‚Ø ÍπºÂÕ
0 «ÍÃÊ≈ :- «ÍÃÊ≈, ’∞øÂ∆ ÍπºÂÕ
0 ÍππÙ-«Ú◊©‘ :- ¡≈ÁÓ∆¡ª «Ú⁄Ø∫ ϺÏ Ù∂Õ
0 √Ú©Ô √≈«⁄È© :- ‹Ø ¡≈͉∂ ÷ºÏ∂ ‘ºÊ È≈Ò Â∆ ⁄Ò≈¿∞‰ Á∆ ÔØ◊Â≈ º÷Á≈ ‘ØÚ∂Õ

¡≥«Â’≈ - III
◊øÊ - √»⁄∆
Ó»Ò-̻ ◊øÊ
0 The Bhagavad Gita ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ (¡≥◊∂˜∆) Commentry By Swami Chidbhava nanda. Published
by Swami Sri Rama Krishna Tapovanam TIRUPPARAITTURAI, Distt. Tiruchirappalli Tamil Nadu. Edition
Eights 1975.
0 ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ - √≈Ë’ √ø‹∆ÚÈ∆ «‘øÁ∆ ‡∆’≈ - √©Ú≈Ó∆ ≈Ó √π÷ Á≈√ ÍÃ’≈Ù’ : ◊∆Â≈ ÍÀÃ√ - ◊Ø÷Íπ
√ØÒÚª √ø√¥‰ √øÓ B@E@
0 ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ (Ë©Ó «Ú«◊¡≈È Ì≈Ù©Ô ¡«Ë¡≈«¬ A-B) Ò∂÷’ : ÏÑө «©«Ù «ÚÙ©Ú≈©Ó≈ Ï≈Ú≈ ÍÃ’≈Ù’
: «ÁÚ©Ô≈ ÒØ’ ÍÃ’≈ÙÈ ÏÑө ««Ù ¡≈Ù©©Ó «Ú≈‡ È◊ «Í≥‹Ω - (‘«¡≈‰≈) √ø√©¥‰ : ÍÃÊÓ AIIE
0 The Bhagavat GITA - As it is by A.C. Bhaktivedavta Swami PRABHU PADA. Published by
: Collier Books - A Division of Macmillan Publishing Co, inc. New York Fifth Edition 1974
0 ÙÃ∆ ÓÁ© Ì©◊ÚÁ© ◊∆Â≈ - ÓË»√»ÁÈ √√©ÚÂ∆ ÍÉ∆ ◊π„≈©Ê Á∆«Í’≈ Ú©Ô≈÷©ÔØÍ∂Â≈Õ «‘øÁ∆ Ì≈Ù©Ô≈È∞Ú≈Á’≈ : ‚≈.
ÓÁÈ ÓØ‘È ¡ÀÓ.¬∂.Í∆.¡À⁄.‚∆. ‚∆.«Ò‡, ÍÃ’≈Ù’ : ⁄Ω÷≥Ì≈ √ø√«¥Â ÍëÂÙ©·≈È «ÁºÒ∆ - AA@@@G, ÍÃÊÓ √ø√©’‰ Ì≈◊ I-
II- AIIFÕ
0 √‘≈«¬’ ◊øÊ
0 Ì≈Â∆ «ÓÊ’ - ’ØÙ - «‘øÁ∆ ‚≈. ¿∞Ù≈ Í»∆ «ÚÁ©Ô©Ú≈⁄√©Í«ÂÕ ÍÃ’≈Ù’ : ÈÀÙÈÒ ÍÏ«Ò«Ùø◊ ‘≈¿±√ BC Á«¡≈
◊ø‹, ÈÚ∆∫ «ÁºÒ∆, ÍÃÊÓ √ø√’‰ AIHEÕ
0 ¡Ó-’ØÙ, ≈Ó≈ √©Ú≈Ó∆ - ‡∆’≈ √«‘Â, √øÍ≈Á’ - Í≥«‚ - ‘◊Ø«ÏøÁ Ù≈√Âz∆ ⁄Ω÷≥Ì≈ √ø√«¥Â √∆∆˜ ¡≈«Î√
Ú≈≈‰√∆ AIG@Õ
0 Ó‘≈Ì≈ - Ú∂ÁÚ©Ô≈√ ¡≈ÒØ⁄È≈ÂÓ’ √ø√’‰ Ì≈◊ I-XIX Ìø‚≈ ’ ¡Ω«¬∂∫‡Ò «√⁄ «¬ø√‡∆‡Ô±‡ Í»È≈Õ
0 ÙÏÁ √≈◊ : ¡Àµ⁄.¡Àµ⁄. «ÚÒ©√È√© √ø√«¥Â ◊ÃøÊ≈ÚÒ∆ «¬ø◊«ÒÙ «‚’ÙÈ∆Õ √øÍ≈Á’ Í≥«‚ ’∞ÒÍ«Â ‹∆Ú≈ ÈßÁ
«Ú«Á¡≈ √≈◊Õ ÍÃ’≈Ù’ : ¡≈ÙπÏØË Ìº‡≈⁄≈∆¡≈ ÂÊ≈ «ÈÂ©Ô ÏØË Ìº‡≈⁄≈∆¡≈ ’Ò’ºÂ≈ - AI@@
0 √ø√«¥Â «‘øÁ∆ ’ØÙ - Ò∂÷’ Ú≈ÓÈ «ÙÚ ≈Ó ¡≈Ù‡∂Õ ÍÃ’≈Ù’ : ÓØÂ∆ Ò≈Ò ÏÈ≈√∆ Á≈√Õ «ÁºÒ∆ AIGC
0 √ø√«¥Â «¬ø◊«ÒÙ «‚’ÙÈ∆ Ú∆.¡À√. ¡≈Ù‡∂Õ ÍÃ’≈Ù’ : ÓØÂ∆ Ò≈Ò ÏÈ≈√∆ Á≈√Õ «ÁºÒ∆ AIFC
0 New Larousse Encyclopedia of Mythology - The Hamlyn Publishing Group Limited London.
Eighteenth imression 1984
 0 ÙÃ∆ÓÁ© Ì◊ÚÁ© ◊∆Â≈ Ë©Ó «Ú◊©Ô©≈È Ì≈Ù©Ô ¡Ë©Ô≈Ô : A-B
ÏÃ‘Ó «©Ù∆ «ÚÙ©Ú≈©Ó≈ Ï≈Ú≈, «ÁÚ©Ô≈ÒØ’ ÍÃ’≈ÙÈ, ÏÃ‘Ó «Ù∆ ¡≈Ù©©Ó «Ú≈‡ È◊Õ «Í≥‹Ω (‘«¡≈‰≈) ÎØÈ : @AGCC-
FEAG@Õ
√ø√’‰ : ÍÃÊÓ
ÈÚ √øÚ© B@IB √È AIIE

0 «ÚÙ∂Ù √»⁄È≈
√ø√«¥Â ÙÏÁª ˘ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ «ÒÍ∆¡ªÂ ’È √Ó∂∫ ‘∂· «Ò÷∂ √≈ËÈ ¡Í‰≈¬∂ ◊¬∂ ‘È :-
0 √ø√«¥Â «Ú⁄ ¡ºË∂ ¡º÷ Ò¬∆ ‘¶Â Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À «‹√ Á≈ «⁄øÈ © ‘ÀÕ
0 √ø√«¥Â «Ú⁄ ‹Á  Á∆ ÚÂØ∫ ¿∞µÍ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À ª Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄  ¡º÷ ‘∂·ª Ú ’∂ ¿∞√ Á∂ È≈Ò ‘¶Â Ò≈ «ÁøÂ≈
«◊¡≈ ‘ÀÕ
0 ‹ÁØ∫ √ø√«¥Â ÙÏÁ «Ú⁄ ∆ Á∆ ÚÂØ∫ ’∆Â∆ ◊¬∆ ‘À ª Í≥‹≈Ï∆ »ÍªÂ ’È √Ó∂∫ Í«‘Ò∂ ¡º÷ Á∂ ÍÀ «Ú⁄  Í≈ ’∂
Í«‘Ò∂ ¡º÷ ˘ «√‘≈∆ Ò≈ «ÁºÂ∆ Ò¬∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ËÃÙ‡≈©Ù‡ = «ËÃÂ≈Ù‡Õ
0 «‘øÁ∆ Á∂ Í∂‡ Í≈‡Ú∂∫ √ Ò¬∆ Í≥‹≈Ï∆ ÙI »Í √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂Õ
0 Í≥‹≈Ï∆ ÙÏÁª Á∂ ¿∞⁄≈È ˘ Óπº÷ º÷ ’∂ √ø√«¥Â Ì≈Ù≈ Á∂ ¡È∂’ª ÙÏÁª Á≈ Í≥‹≈Ï∆’‰ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ¡©‹πÈ
Ò¬∆ ¡‹È ¥Ù‰ Ò¬∆ «¥ÙÈ ¥ÙÓ≈ Ò¬∆ «÷Ó≈ ¡≈«ÁÕ
0 ÙÒØ’ª ˘ Í≥‹≈Ï∆ «Ú⁄ «ÒÍ∆ ¡≥Â ’È √Ó∂∫ √Ú≈Ó∆ «⁄ÁÌÚ≈ ÈßÁ Á∂ ◊øÊ (¡≥◊∂˜∆) Á≈ Ì◊Ú ◊∆Â≈ Á∂ √ø√«¥Â
ÙÒØ’ª ˘ ¡º◊∂ µ«÷¡≈ ‘À ‹Ø ÒΩ«’’ √ø√«¥Â »Í «Ú⁄ ‘ÈÕ