Kanały TRP i ASIC:

Czujnikami bodźców w receptorach czucia bólu i temperatury są kanały TRP i ASIC. Kanały TRP
otwierają się na krótko, generując krótkotrwały potencjał receptorowy (transient receptor potential).
Są one nieswoistymi kanałami dla jonów Na i Ca które mogą przez nie wnikać do cytoplazmy
zakończenia nerwowego z zewnątrz, oraz dla jonów K które mogą wypływać z cytoplazmy na
zewnątrz.

Kanały ASIC działają na podobnej zasadzie; są wrażliwe na protony (H+) – acid sensing ion channels.
Otwierają zatem kanały dla jonów Na i Ca pod wpływem stanu zapalnego, niedokrwienia czy
zakwaszenia środowiska.

Receptory opioidowe:

Endorfiny uwalniane w synapsach działają na receptory opioidowe, które są receptorami

metabotropowymi. Aktywacja receptora opioidowego powoduje unieczynnienie związanego z nim
białka G typu hamującego i zahamowanie cyklazy adenylanowej. Innym skutkiem aktywacji
receptorów opioidowych jest wypływ jonów K z komórki i hiperpolaryzacja błony. W konsekwencji
działaniem endorfin jest hamowanie neuronów. Endorfiny wywołują jednak również efekt
pobudzający gdy hamują inny neuron GABA-nergiczny. Funkcja pobudzająca polega więc na
‘’hamowaniu hamowania’’.

Rozróżnia się kilka receptorów: mi, delta i kappa. Receptory mi i delta są aktywowane głównie przez
B-endorfinę i enkefaliny, zaś receptory kappa wyłącznie przez dynorfiny.

Układ autonomiczny:

Ośrodki układu autonomicznego znajdują się w pniu mózgowia i rdzeniu kręgowym. Zawierają one
neurony których aksony zwane włóknami przedzwojowymi opuszczają ośrodki i biegną do zwojów
autonomicznych poza układem ośrodkowym. W tych zwojach włókna przedzwojowe tworzą synapsy
z aksonami włókien zazwojowych unerwiającymi narządy.

Neuroprzekaźniki w układzie autonomicznym:

Przekazywanie pobudzenia w układzie autonomicznym zachodzi z udziałem acetylocholiny,

noradrenaliny i adrenaliny. ACh uwalniana jest z zakończeń wszystkich włókien przedzwojowych
zwojów współczulnych i przywspółczulnych oraz w rdzeniu nadnerczy i wszystkich zakończeniach
przywspółczulnych włókien zazwojowych. Na zakończeniach włókien współczulnych uwalnia się
przeważnie noradrenalina. W funkcjach autonomicznego układu nerwowego odgrywają rolę także
różne kotransmittery i modulatory.

Ośrodki układu współczulnego:

Ośrodki układu współczulnego znajdują się w rdzeniu kręgowym: od Th1 do L2/L3. W każdym z tych
segmentów w obrębie rogu bocznego znajduje się jądro pośrednio-boczne, w którym są skupione
neurony przedzwojowe. Aksony neuronów przedzwojowych opuszczają rdzeń przez korzeń przedni i
dochodzą do zwoju nerwowego odpowiadającemu danemu segmentowi rdzenia.

Pień współczulny i nerwy autonomiczne:

Z przodu od kręgosłupa znajduje się parzysty pień współczulny utworzony przez zwoje kręgowe.
Każdy zwój kręgowy łączy się ze zwojem położonym wyżej i niżej. W pniu współczulnym rozróżnia się
trzy parzyste zwoje szyjne, 10-12 piersiowych, 3-4 lędźwiowych, 2-6 krzyżowych i 1 guziczny. Do
zwojów pnia współczulnego dochodzą włókna przedzwojowe. Te włókna nerwowe które kończą się w
najbliższym zwoju kręgowym tworzą synapsy z jego neuronami. Aksony tych neuronów nazywają się
włóknami zazwojowymi. Zwoje organizują się w sploty.

Przewodzenie pobudzenia w układzie współczulnym:

1) Acetylocholina uwolniona z zakończeń włókien przedzwojowych działa na receptory

nikotynowe i muskarynowe. Aktywacja receptorów nikotynowych (jonotropowych)
powoduje otwarcie kanałów i napływ jonów Na i Ca do komórki. W wyniku tego powstaje
krótkie EPSP. Jest ono krótkie ponieważ jony wapnia otwierają regulowane przez siebie
kanały potasowe i powodują wypływ jonów K z komórki – hiperpolaryzację błony.
2) Po szybkim EPSP pojawia się IPSP wywoływane przez dopaminę.
3) Następnie po 0,1-0,2s po uwolnieniu ACh pojawia się drugi potencjał pobudzający – powolny
EPSP trwający nawet kilkadziesiąt sekund. Ma on miejsce dzięki aktywacji receptorów
muskarynowych (metabotropowych). Z tymi receptorami sprzężone są białka G które
warunkują zamknięcie kanałów potasowych poprzez wytworzenie cAMP. Jony K pozostając w
komórce wywołują jej depolaryzację

Powstawanie serii potencjałów czynnościowych w neuronach zwojów współczulnych zależy od

rodzaju receptorów obecnych w błonie neuronu. Nie każdy neuron ma taką samą ilość danego
rodzaju receptora.

Pobudzenie zwojów współczulnych utrzymuje się dłużej, niż trwają wywołujące je bodźce,
umożliwia to skuteczniejsze przygotowanie organizmu do sytuacji stresowych; pozwala bowiem
przygotować się wcześniej do kolejnego pojawienia się stresora.

Procesy hamowania w zwojach współczulnych:

Wyróżnia się dwa rodzaje hamowania w tych zwojach: oboczne i presynaptyczne.

Hamowanie oboczne zachodzi w zwojach współczulnych między komórkami zwojowymi. Od

aksonu komórki zwojowej (włókna zazwojowego) odchodzi bocznica do sąsiedniej komórki.
Noradrenalina uwalniająca się w zakończeniach bocznicy działa na receptory adrenergiczne
hamujące syntezę cAMP, co prowadzi do zahamowania czynności komórki.

Hamowanie presynaptyczne dokonuje się wskutek działania peptydu opioidowego – enkefaliny

metioninowej. Uwalniana jest ona z niektórych zakończeń nerwowych włókien zazwojowych i ich
synaps aksono-aksonalnych. Uniemożliwia to uwolnienie ACh i zapobiega pobudzeniu neuronu.

Regulacja czynności ośrodków współczulnych:

W regulacji czynności układu współczulnego biorą udział ośrodki zlokalizowane w rdzeniu

przedłużonym i moście a także struktury układu limbicznego. Neurony w rdzeniu przedłużonym i
moście unerwiają bezpośrednio neurony przedzwojowe w ośrodkach współczulnych rdzenia
kręgowego.

Układ przywspółczulny:

Układ przywspółczulny od współczulnego różni się nie tylko umiejscowieniem ośrodków lecz
także organizacją unerwienia narządów. Włókna przedzwojowe po opuszczeniu ośrodka biegną
do zwojów przywspółczulnych, które znajdują się w pobliżu lub w obrębie danego narządu.
Dlatego włókna zazwojowe są krótkie i unerwiają tylko dany narząd.

Ośrodki przywspółczulne znajdują się w pniu mózgu (część głowowa) w jądrach nerwów
czaszkowych III, VII, IX i X, oraz w części krzyżowej rdzenia kręgowego (2,3 i 4 segment rdzenia).
Włókna zazwojowe części krzyżowej unerwiają końcową część przewodu pokarmowego, pęcherz
moczowy i narządy płciowe.

Odmienna organizacja unerwień narządów przez oba układy powoduje, że pobudzenia jakiejś
części układu współczulnego może rozprzestrzeniać się za pomocą długich włókien jednocześnie
na wiele narządów, podczas gdy pobudzenie układu przywspółczulnego z powodu
umiejscowienia jego zwojów w pobliżu narządów ma charakter bardziej lokalny. Mimo to układ
współczulny może również działać na jedne lub kilka narządów, co jest zależne od wielu
czynników (np. od wspomnianego hamowania obocznego czy presynaptycznego).