Zajęcia 07-08 marca 2011

Blok II. System ubezpieczeń społecznych jako obszar zainteresowania polityki

społecznej
Zajęcia 1.
1. System ubezpieczeń społecznych jako część systemu zabezpieczenia społecznego
2. Systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce:
 ubezpieczenie emerytalne
 ubezpieczenie rentowe
 ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa
 ubezpieczenie wypadkowe
3. Istota i rola ubezpieczenia emerytalnego
4. Definicja systemu ubezpieczenia emerytalnego
5. Rodzaje systemów emerytalnych
6. Typy finansowania
7. Konstrukcja systemu emerytalnego w Polsce
8. Reforma emerytalna i jej wpływ na obecny kształt systemu:
 przesłanki reformy emerytalnej
 wprowadzone zmiany
 ocena dokonanych reform

Literatura: dowolne źródła związane z tematyką zajęć, np. książka: System ubezpieczeń społecznych. Zagadnienia
podstawowe. Pod red. Z. Kluszczynskiej i G. Szpor. LexisNexis. Warszawa 2009.

Sylabus do zajęć zawiera podstawowe treści dotyczące systemu ubezpieczeń społecznych.

AD1. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH JAKO CZĘŚĆ SYSTEMU ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Na system zabezpieczenia społecznego składają się:

1. Realizacja świadczeń z ubezpieczenia społecznego:

a) z ubezpieczenia emerytalno-rentowego,
b) z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego.

2. Realizacja świadczeń pozaubezpieczeniowych:

a) wspierających rodzinę,
b) kombatanckich.

3. Realizacja zadań w ramach pomocy społecznej:

a) wypłata zasiłków,
b) opieka instytucjonalna,
c) opieka zastępcza nad dzieckiem.

4. Działania na rzecz osób niepełnosprawnych.

AD. 2. SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH W POLSCE

Ubezpieczenie społeczne realizowane jest na podstawie przepisów ustaw: o systemie ubezpieczeń społecznych oraz o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ubezpieczeniem tym objęci są wszyscy na terenie Polski
– pracownicy i inne osoby – z wyłączeniem osób ubezpieczonych w systemie rolniczym oraz systemie
zaopatrzeniowym.

W systemie ubezpieczeniowym wyodrębnia się:

a) ubezpieczenie emerytalne,
b) ubezpieczenia rentowe,

1
c) ubezpieczenia w razie choroby i macierzyństwa,
d) ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Zgodnie z zasadami reformy ubezpieczeń społecznych, składka na ubezpieczenie społeczne dzielona jest w
zależności od ryzyka ubezpieczeniowego, a wpływy z tych składek tworzą odrębne fundusze:

a) emerytalny, ze składek opłacanych w równych częściach przez pracowników

i pracodawców – 19,52% wynagrodzenia, pracownik i pracodawca po 9, 76 %,
b) rentowy, ze składek opłacanych przez pracowników i pracodawców 6% (z czego pracownik 1,5% podstawy
wynagrodzenia, pracodawca 4,5% podstawy wynagrodzenia),
c) chorobowy, ze składek opłacanych przez pracowników – 2,45% wynagrodzenia,
d) wypadkowy, ze składek opłacanych przez pracodawców – w wysokości pomiędzy 0,4%–8,12% wynagrodzenia.
Wysokość tej składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana w zależności od wielkości płatnika składek
oraz zagrożeń zawodowych występujących w miejscu pracy i ich skutków.

Świadczenia z ubezpieczenia są finansowane przez Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) z odpowiednich jego
części. Fundusz ten nie posiada osobowości prawnej, a dysponentem jego środków jest Zakład Ubezpieczeń
Społecznych (ZUS).

ROLNICZY SYSTEM UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

Ubezpieczenie społeczne rolników realizowane jest na podstawie przepisów ustawy o ubezpieczeniu

społecznym rolników (Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2009 r. Nr 97,
poz. 800, z późn. zm.)). Ubezpieczeniem tym objęci są rolnicy mający obywatelstwo polskie oraz pracujący z nimi
domownicy. Obowiązek ubezpieczenia dotyczy rolników, którzy prowadzą działalność rolniczą w gospodarstwach o
powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego.

W ubezpieczeniu rolniczym wyodrębnia się:

a) ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie,
b) ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Ubezpieczenia emerytalno-rentowe finansowane są przez fundusz emerytalno- rentowy. Fundusz ten nie posiada
osobowości prawnej, a jego środkami finansowymi dysponuje Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego
(KRUS).
Tworzony jest on:
a) ze składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe płaconych przez rolników. Wysokość składki jest ustalana co
kwartał i jest ona równa wysokości 30% emerytury podstawowej obowiązującej w danym kwartale (począwszy od II
kwartału 2009 r. składka ta wynosi 203 zł),
b) z dotacji z budżetu państwa, które stanowią ok. 94% przychodów tego Funduszu.

Ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie finansowane są ze środków pozabudżetowych, tzn. z

Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników. Fundusz ten posiada osobowość prawną, a funkcje
zarządu tym funduszem pełni z urzędu Prezes KRUS pod nadzorem Rady Rolników. Tworzony jest on ze składek na
ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie płaconych przez rolników, oraz z innych źródeł określonych
w statucie Funduszu.
Wysokość składki jest ustalana co kwartał ( począwszy od II kwartału 2009 r. składka ta wynosi 90 zł za każdą
osobę).

SYSTEM ZAOPATRZENIA EMERYTALNEGO

Ubezpieczenie z systemu zaopatrzenia emerytalnego realizowane jest na podstawie przepisów ustaw: o zaopatrzeniu
emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu
Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz
ich rodzin oraz prawo o ustroju sądów powszechnych.

Systemem zaopatrzenia emerytalnego objęci są wojskowi, funkcjonariusze służb mundurowych oraz sędziowie i
prokuratorzy.

2
W ramach zaopatrzenia emerytalnego przysługują:
a) świadczenia pieniężne: emerytura, renta inwalidzka, renta rodzinna, dodatki do emerytury
lub renty, zasiłek pogrzebowy,
b) inne świadczenia i uprawnienia: świadczenia lecznicze, świadczenia socjalne.

Świadczenia te finansowane są przez odpowiednie resorty (MON, MSWiA

oraz MS) ze środków budżetu państwa.
Źródło: Polska 2010. Raport o rynku pracy oraz zabezpieczeniu społecznym. MPiPS. Warszawa 2010, s.93-96.

AD. 3. ISTOTA I ROLA UBEZPIECZENIA EMERYTALNEGO

Zabezpieczenie emerytalne stanowi cześć szerzej rozumianego, organizowanego przez państwo systemu
zabezpieczenia społecznego, który na zapewnić obywatelom określony standard bezpieczeństwa socjalnego. Zakres
przedmiotowy zabezpieczenia społecznego wyznacza katalog ryzyk społecznych (zwanych też socjalnymi).

Zabezpieczenie emerytalne dotyczy ryzyka starości, czyli okresu po osiągnięciu umownego wieku, nazywanego
emerytalnym. Zabezpieczenie emerytalne stanowi wyraźnie wyodrębniony pod względem przedmiotowym
(materialny aspekt ryzyka starości) podsystem w ramach zabezpieczenia społecznego. Podobnie jak w wypadku
systemu zabezpieczenia społecznego w konstruowaniu systemu zabezpieczenia emerytalnego można stosować trzy
techniki, ale zdecydowanie dominuje tutaj finansowanie o charakterze ubezpieczeniowym, czyli tworzenie funduszy
emerytalnych ze składek. W Polsce występuję też dofinansowanie lub w całości finansowanie z budżetu państwa
emerytur niektórych grup zawodowych (rolnicy, prokuratorzy, służby mundurowe). Finansowania świadczeń
emerytalnych z funduszy charytatywnych raczej się nie spotyka.

Źródło: Leksykon polityki społecznej, pod red. B. Rysz-Kowalczyk, Oficyna Wydawnicza ASPRA –JR, Warszawa 2001.

Ad. 4. DEFINICJA SYSTEMU ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO

Ogół rozwiązań instytucjonalnych, zmierzających poprzez ustalenie zasad:

 gromadzenia środków emerytalnych
 powstawania uprawnień i kapitałów emerytalnych
 wypłat świadczeń emerytalnych
do zapewnienia uczestnikom systemu na okres starości odpowiednich dochodów w postaci pieniężnych świadczeń
emerytalnych.
Źródło: jw.
AD. 5. RODZAJE SYSTEMÓW EMERYTALNYCH

Systemy emerytalne ogólnie można podzielić na systemy:

1) o zdefiniowanym świadczeniu - wyróżnia je określony wór na wypłacanie świadczeń, co wymaga
dopasowania wysokości składek do spodziewanych wypłat świadczeń,
2) o zdefiniowanej składce - określają sam wymiar płaconych składek, a świadczenie jest wynikowe, ściśle
uzależnione od zgromadzonych w ten sposób uprawnień i kapitałów emerytalnych.

AD. 6. TYPY FINANSOWANIA

Systemy emerytalne mogą być finansowe repartycyjnie lub kapitałowo.

1) Finansowanie repartycyjne - oparte jest na zobowiązaniach międzypokoleniowych, co oznacza, że ze składek

przyszłych emerytów (pokolenia młodszego) tworzony jest fundusz, z którego są wypłacane na bieżąco świadczenia
emerytalne należne aktualnym emerytom (pokoleniu starszemu). Płacąc składki młodsze pokolenie nabywa
jednocześnie uprawnienia emerytalne, które w przyszłości będą realizowane w postaci emerytur wypłacanych z
funduszu powstającego ze składek kolejnego pokolenia.

Wady finansowania repartycyjnego:

1) podatność na zaburzenia demograficzne,
2) zmniejszenie ilości osób opłacających składki wskutek:
 bezrobocia,
 wzrostu szarej strefy
3
  migracji ludności za granicę

2) Finansowanie kapitałowe - polega na systematycznym wpłacaniu składek do funduszy emerytalnych (instytucji

ogólnego inwestowania), których zadaniem jest pomnażanie gromadzonych środków emerytalnych poprzez
inwestycje finansowe. Osiągnięte w ten sposób zasoby kapitałowe są źródłem wypłat stosownych świadczeń
emerytalnych.

Zagrożenia systemu kapitałowego:

1) straty z inwestycji kapitałowych
2) utrata wartości pieniądza wskutek inflacji, kryzysów gospodarczych, wojen itp.

W praktyce systemów emerytalnych wykorzystywane są one równolegle. Jednoczesne finansowanie

repartycyjne i kapitałowe ma gwarantować wydolność finansową systemów emerytalnych. Bezwzględnym
warunkiem skuteczności wspomagania rozwiązania repartycyjnego przez rozwiązanie kapitałowe jest efektywne
inwestowanie środków.

AD. 7. KONSTRUKCJA SYSTEMU EMERYTALNEGO W POLSCE

WSTĘP
Obecnie funkcjonujący system emerytalno zdefiniowany został ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych oraz
ustawą o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
System ten oparty jest na mechanizmie uzależniającym wysokość przyszłej emerytury wyłącznie od wysokości sumy
opłaconych składek, sytuacji na rynku pracy (w przypadku uczestnictwa w I filarze) lub efektywności inwestowania
środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (w II filarze).

KONSTRUKCJA SYSTEMU:

W Polsce system emerytalny jest skonstruowany w sposób klasyczny, tj. opiera się na trzech filarach. W
takiej konstrukcji systemu emerytalnego eksponuje się przede wszystkim kryterium podmiotowe. Chodzi tu o
inicjatora danej części systemu, czyli tego kto dba o dochody przyszłych emerytów. Nieobojętnym jest także
kryterium dochodowe, a więc ustalenie, jaki dochód emerytalny jest zapewniamy przez poszczególne części systemu.
Można wyróżnić dochód na poziomie standardowej emerytury, a także dochody uzupełniające, wynikające z
uczestnictwa w dodatkowych przedsięwzięciach emerytalnych.

Filary systemu:

1) Filar I, to Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) będący w dyspozycji ZUS. Składka w tej części systemu
emerytalnego jest obowiązkowa. Przyszły emeryt gromadzi na indywidualnym koncie uprawnienia emerytalne,
które są cały czas waloryzowane.

4
 2) Filar II to OFE, zarządzane przez Powszechne Towarzystwa Emerytalne. Składka w tej części sytemu jest
także obowiązkowa. Przyszły emeryt gromadzi na indywidualnym rachunku w OFE kapitał emerytalny, który
ma być pomnażany przez inwestowanie na rynkach finansowych.

3) Filar III systemu emerytalnego to głównie Pracownicze Programy Emerytalne (PPE). Zaliczanie do trzeciego
filara innych przedsięwzięć emerytalnych jest zasadne, jeżeli cechuje je systematyczne oszczędzanie i
wykorzystywanie środków dopiero w okresie starości, np. indywidualne konta emerytalne.

Trójfilarowy system emerytalny w Polsce:

zasada przystąpienia obowiązkowe dobrowolne

zasada finansowania
repartycyjne filar I
kapitałowe filar II filar III
Sprawowanie nadzoru
ZUS- filar I Komisja Nadzoru Finansowego - filar II/III

Koncepcję docelowego modelu systemu emerytalnego określiła wprowadzana od 1999 r. reforma emerytalna.

AD. 8. REFORMA EMERYTALNA I JEJ WPŁYW NA OBECNY KSZTAŁT SYSTEMU:

W 1999 roku Polska jako jeden z pierwszych krajów w Europie przeprowadziła gruntowną reformę
systemu emerytalnego. Była to jedna z najważniejszych zmian, jakie udało się wprowadzić w naszym kraju po 1989
roku. Poprzedni system był typową piramidą finansową, skazaną na bankructwo. Jej żywot był podtrzymywany
wyłącznie dzięki dotacjom z pieniędzy podatników.
Wprowadzenie reformy emerytalnej było koniecznością przede wszystkim ze względu na zmieniające się
warunki demograficzne i gospodarcze. Polska w tym względzie jest krajem wiodącym w Europie. Funkcjonujący
przed 1999 r. system emerytalny nie spełniał kryterium racjonalności i nie przystawał do zasad gospodarki rynkowej,
przede wszystkim ze względu na zbyt słaby związek między indywidualną aktywnością i przezornością
ubezpieczonych, a poziomem świadczeń. Jego utrzymanie w niezmienionym kształcie prowadziłoby do załamania
finansów publicznych lub istotnego zmniejszenia wysokości świadczeń.
Stary system emerytalny (repartycyjny) był rezultatem czegoś w rodzaju umowy międzypokoleniowej. W
systemie takim ludzie aktywni zawodowo wpłacają część zarobionych pieniędzy do wspólnej kasy, z której na bieżąco
wypłacane są świadczenia (emerytury) osobom już niepracującym. Podstawą systemu był Zakład Ubezpieczeń
Społecznych (ZUS).
Stary system nie zachęcał do płacenia wysokich składek - przede wszystkim dlatego, że wysokość emerytury
miała raczej niewielki związek z wpłacanymi wcześniej pieniędzmi.
Wysokość emerytury była uzależniona od:
 wysokości tzw. podstawy wymiaru,
 uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego,
 kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia.

Emerytura = 0,24 x kwota bazowa x 0,013 P x LS + 0,007 P x LN

Gdzie:
 KB – 100% przeciętnego wynagrodzenia pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne (ogłaszana
corocznie przez GUS, obowiązuje od 1 marca do końca lutego następnego roku
 P - podstawa wymiaru emerytury: 20 dowolnie wybranych ze stażu pracy lat przypadających przed rokiem
zgłoszenia wniosku o emeryturę lub 10 kolejnych przepracowanych lat wybranych z 20 lat poprzedzających
rok, w którym zgłoszono wniosek.
 LS - lata składkowe (okres opłacania składek na ZUS: np. okres urlopu macierzyńskiego, pobierania zasiłku
dla bezrobotnych i oczywiście pracy),
 LN - lata nieskładkowe (niektóre okresy pozostawania bez pracy i niepłacenia składek, np. studia dzienne,
urlopy wychowawcze).

5
 Ze wzoru wynika jasno, że stary system miał charakter socjalny - największy wpływ na wysokość emerytury
miała nie liczba przepracowanych lat czy wpłacone świadczenia, ale aktualne średnie wynagrodzenie w gospodarce,
wyliczane przez Główny Urząd Statystyczny.
Dlatego też mało czytelne zasady obliczania emerytury i niewielki związek jej wysokości z uprzednio
płaconymi składkami zachęcały do ucieczki w tzw. szarą strefę. Firmy wolały wypłacać wynagrodzenia "na czarno",
nie będąc obciążonymi wysokimi składkami na ZUS. Pracownicy godzili się na to, bo sami dostrzegali luźny związek
pomiędzy składkami a późniejszymi świadczeniami.

Do najistotniejszych wad starego systemu należy zaliczyć małą jego wydolność. Zawiniły tu przede
wszystkim pozostałości z poprzednich lat: niski wiek emerytalny, szerokie uprawnienia dla różnych branż i grup
zawodowych itd. Stary system emerytalny niesprawiedliwie wynagradzał więc jedne grupy zawodowe kosztem
innych, nadmiernie obciążał pokolenia czynne zawodowo i łupił skórę przedsiębiorstw pobierając od pracodawców
potężne składki na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeszcze w 1981 roku obciążenie płac z tytułu ZUS wynosiło 25
proc., w roku 1989 już 38 proc., a w latach 90 tych sięgnęło 45 procent.

REFORMA EMERYTALNA

Nowy system emerytalny wprowadzony w 1999 roku ma taki sam generalny cel społeczny, jak zlikwidowany
poprzedni system. Cel ten jest jednak osiągany innymi, nowocześniejszymi metodami - reforma emerytalna polegała
na zmianie metod, a nie celów systemu.
Społeczny cel systemu, pozostając niezmieniony, został rozszerzony w ten sposób, że w większym zakresie
uwzględnia aspekt międzypokoleniowy. Stary system skoncentrowany był na interesie każdego kolejnego pokolenia
emerytów, podczas gdy nowy bierze pod uwagę interes każdego kolejnego pokolenia w obu fazach życia: aktywnej i
emerytalnej. Innymi słowy brany jest pod uwagę także interes bieżącego pokolenia pracującego.
Cały system, bez względu na charakter podmiotu zarządzającego, jak i na sposób zarządzania, realizuje taki
sam cel społeczny, którym jest umożliwienie całemu społeczeństwu bezpiecznego i możliwie najtańszego
przeniesienia części dochodu z okresu aktywności zawodowej na cały okres starości. Określenie „najtańszego” odnosi
się tu do kosztów uczestnictwa (składki), a nie kosztów obsługi (opłaty), które są odrębną kwestią.
Tak rozszerzony w kontekście międzypokoleniowym społeczny cel nowego systemu emerytalnego to
zapewnienie międzypokoleniowej równowagi, która polega na tym, że dobrobyt każdego kolejnego pokolenia ma
równą wagę. Stary system emerytalny, jak i większość tradycyjnych systemów w innych krajach nie spełnia tego
warunku.
Stary system emerytalny był wtopiony w szerszy system ubezpieczeń społecznych. Zasadniczym krokiem
przed wprowadzeniem nowego systemu było wydzielenie w starym systemie ubezpieczeń społecznych jego części
emerytalnej i jej likwidacja dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku. W to miejsce został wbudowany całko-
wicie nowy system emerytalny, w całości oparty na indywidualnych kontach emerytalnych. Po starym systemie
pozostał jedynie tzw. kapitał początkowy, czyli skumulowana wartość należności starego systemu (według
obowiązujących w nim zasad), które wynikały z uczestnictwa w nim przed 1999 roku

Kontekst ekonomiczny i społeczny uwarunkowań funkcjonowania systemu emerytalnego są ze sobą silnie

związane. Pogarszająca się sytuacja finansowa systemu emerytalnego jest zagrożeniem społecznym. System mający
problemy finansowe nie jest bowiem w stanie zapewnić adekwatnych świadczeń emerytalnych.
Spojrzenie na nowy system od tej strony pozwala sformułować społeczny cel działania systemu emerytalnego
w języku ekonomii. Chodzi o to, aby system emerytalnynie generował długu (jawnego bądź ukrytego), którego skala
przekracza zdolność społeczeństwa do jego obsługi. Stary system generował samoczynnie rosnący dług, który
spadając na barki pracującego pokolenia ograniczał jego dochody netto z pracy i przedsiębiorczości, a tym samym
spowalniał tempo wzrostu gospodarczego będącego podstawą dobrobytu społecznego. Nowy system zatrzymał ten
niepożądany proces. Od 1999 roku wielkość długu systemu emerytalnego dąży do stałej relacji z wielkością produktu
gospodarki. Tym samym włączony został dodatkowy czynnik sprzyjający wzrostowi dobrobytu polskiego
społeczeństwa.
Nowy system emerytalny objął wszystkich pracujących poza rolnictwem, którzy urodzili się po 1948 roku.
Reforma emerytalna podzieliła Polaków na trzy grupy, od tego w jakiej grupie się znaleźli zależą ich uprawnienia
emerytalne.
Grupa pierwsza
 urodzeni przed końcem 1948 r.
 należą do starego systemu.

6
  świadczenia dostają tylko z ZUS. Ta grupa nie podlega żadnym zmianom w ustalaniu i wyliczaniu emerytur
Grupa druga:
 ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.
 mogli wybrać, czy zechcą ulokować całą składkę emerytalną na indywidualnym koncie obsługiwanym przez
ZUS w ramach I filaru, czy też, do 31 grudnia 1999 r., zdecydować się na wybór jednego z otwartych
funduszy emerytalnych w ramach II filaru, co powoduje konieczność przekazania części składki emerytalnej
do wybranego funduszu emerytalnego
Trzecia grupa:
 ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r.
 muszą oni ulokować część składki emerytalnej na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS, a część
w jednym z otwartych funduszy emerytalnych (obowiązkowy podział składki między I i II filar)

Jak działa nowy system emerytalny ?

W systemie każdy ma dwa konta:

 jednym zarządza ZUS (I filar), który pomnaża nasze pieniądze, ale nie wykorzystuje do tego rynków
finansowych.
 drugim kontem zarządza wybrane przez nas powszechne towarzystwo emerytalne, które inwestuje w papiery
wartościowe.
Towarzystwa zarządzają Otwartymi Funduszami Emerytalnymi (II filar, tzw. OFE). Co miesiąc z pensji 7,3 proc.
przekazywane jest (za pośrednictwem ZUS-u) na konto w OFE, a 12,22 proc. - na konto w ZUS-ie.
Zasadniczą różnicą pomiędzy indywidualnymi kontami emerytalnymi w ZUS i OFE jest właśnie sposób
pomnażania naszych oszczędności. Indywidualne konto emerytalne w I filarze stanowi tzw. repartycyjną część
systemu emerytalnego. ZUS nie inwestuje naszych składek na rynku finansowym, a jedynie w sposób administracyjny
raz w roku powiększa stan naszego konta emerytalnego – tzw. waloryzacja emerytury. Następuje ona w oparciu o
wskaźnik waloryzacji uwzględniający wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku
kalendarzowym.
W odróżnieniu od ZUS, część składki emerytalnej gromadzonej w otwartych funduszach emerytalnych (II
filar) jest pomnażana na rynkach finansowych. OFE stanowią tzw. kapitałową część systemu emerytalnego. Zmiany
wartości otrzymywanych przez nie składek zależą od zysków i strat otwartych funduszy emerytalnych.

Istnienie dwóch, obowiązkowych indywidualnych kont emerytalnych przyczynia się do stabilizacji przyrostu
gromadzonego kapitału. Przemienne okresy koniunktury i dekoniunktury są zjawiskiem normalnym w gospodarce.
Nowy system emerytalny uwzględnia tę naturalną właściwość rynków i dlatego przewiduje, że dzięki rozdzieleniu
płaconej składki na dwa strumienie, całość systemu staje się bardziej odporna na fluktuacje gospodarcze.

Wysokość emerytury na nowych zasadach

W nowym systemie emerytalnym wysokość emerytur zależy od kwoty, jaką w okresie całej aktywności
zawodowej zgromadzimy łącznie na indywidualnych kontach emerytalnych w ZUS i OFE, czyli odpowiednio w tzw.
I i II filarze. Wysokość tej kwoty jest tym większa im mamy dłuższy okresu zatrudnienia i wyższy poziom
wynagrodzeń, czyli de facto wyższą kwotę odprowadzanych składek emerytalnych. Dodatkowo, wysokość kwoty,
którą zgromadzimy na naszych indywidualnych kontach emerytalnych będzie tym większa, im wyższą efektywność w
ich pomnażaniu osiągną instytucje zarządzające naszymi oszczędnościami.

Reasumując,
System w całości działa w oparciu o zasadę, którą można opisać jak następuje:
• Procentowy wymiar składki jest stały
• Stan kont z poprzedniego okresu powiększany jest o stopę zwrotu
• Stany kont przekształcane są (annuityzowane) w strumień dożywotnich comiesięcznych wypłat w momencie
rozpoczęcia pobierania świadczenia
• Wysokość świadczeń zależy od stanu kont i wieku, w którym rozpoczyna się pobieranie świadczenia
W uproszczeniu można powiedzieć, że z dokładnością do indywidualnej długości życia uczestnicy otrzymują z
systemu tyle, ile zostało wpłacone plus procent, który środki przepływające przez ich konta zarobiły między
momentem wpłaty do systemu i wypłaty świadczenia.

Źródło: Polska 2010. Raport o rynku pracy oraz zabezpieczeniu społecznym. MPiPS. Warszawa 2010; Magdalena Flis, Piotr Pękała, Wiktor
Wojciechowski: Jak działa nowym system emerytalny i co warto w nim zmienić? Analizy Forum Obywatelskiego Rozwoju 1/2009; M. Góra:
Integralny charakter systemu emerytalnego. Zeszyty Forum Obywatelskiego Rozwoju. Warszawa 2009.

7
8