DEPARTEMENT DE PHYSIQUE
FICHE N°1
l1
θ1 m1
l2
m1 m2 θ2 m2
d ∂T ∂T
dt ( ∂ q̇ ) -
i ∂ qi = Fq i
Où
Exercice 4
Exercice I
m k
L (q,q̇ , t) = q̈ ² - q² + bqcos ( At + β)
2 2
- L’équation de Lagrange
Exercice 2
1 2 1 4
V(q) =
2
q - 4
q
Exercice 3
→
Où r k est le rayon vecteur du kième point matériel d’un système constitué de n
points matériels et possédant s degrés de liberté.
Exercice 4
U(x)
-U 0
Figure1
Exercice 5
- L’équation de D’Alembert
2) Déterminer le nombre de degré de liberté et préciser les coordonnées
généralisées du système lorsque la tige est remplacé par un ressort de masse
négligeable.
θ l
θ l
m m
Figure Ω
CORRECTION TD 2008-2009
Exercice 1
ndl=1
0 x
ndl=2
0 . y
(4)
d’après le schéma (4):
ndl =2(3)-1=5
Corps rigide
θ
r
y
Exercice 2
Par définition, nous savons que les coordonnées généralisées d’un système
mécanique à s degré de liberté sont des paramètres indépendants qui nous
permettent de déterminer la position du système dans un référentiel.
Supposons que nous travaillons dans le référentiel terrestre.
α1 l1
m1
l2
α2
Les autres mouvements des 2 boules ne nous intéressent pas. Pour établir S
il faut se mettre dans la situation du problème. Donc S=2
θ1
l θ2 l
m1
m2
3)
x1
x2
m1
m2
k3
k1 m1 k2 m2 k 23 m3
x2 x3
x1
θ1 θ2 θ3 θ4
m1 m2 m3 m4
k1
x1
k2
x2
k3
x3
ndl=3 ( x 1, x 2, x 3)
Exercice 3
d ∂T ∂T
dt ( ∂ q̇ ) -
i ∂ qi = Fq i
mk
d 2⃗
d t2
Mk = ⃗F +⃗
R a
k k
n n
d 2⃗
Soit ∑ mk d t 2 M k
k =1
.δ =∑ ¿¿+⃗
R ).δ⃗
Mk
⃗ M
k =1
k k
n n
.δ⃗
M =∑ ⃗
F .δ⃗
2
D’où ∑ (m ¿ ¿ k ddt 2 M k ¿ )¿ ¿
⃗ M
k
a
k k
k =1 k =1
n
⇒ ¿¿ ¿ ¿ ).δ⃗
∑⃗ M k =0
k =1
s
∂⃗Mk
Par ailleurs, le déplacement virtuel, δ M k=
⃗ ∑
i=1 ∂ qi
δ qi
n s
).∑ ∂∂Mq
⃗k
D’où ∑ ¿¿ - ⃗F ak δ qi
k =1 i=1 i
n
∂⃗Mk
⇒ ∑ ¿¿ - a
Fk.
⃗
∂q i )=0 avec i=1 à s
k =1
n n
∂⃗Mk ∂⃗Mk
⇒ ∑ mk ⃗γ k ∂ qi
= ∑ ⃗F ak . ∂ qi
k =1 k =1
On a en outre,
∂⃗M k ⃗ ∂⃗ Mk
γk
⃗ = M̈ k .
∂q i ∂q i
d ∂⃗Mk d ∂⃗
Mk
or dt ¿ ]=⃗
M̈ k
∂ qi + ⃗
Ṁ k
dt [ ∂q i
¿
∂⃗Mk ∂ d⃗ Mk
=⃗
M̈ k
∂ qi + ⃗
Ṁ k [
∂ qi dt
]
∂⃗Mk ∂ ⃗
= ⃗
M̈ k
∂ qi + ⃗
Ṁ k Ṁ
∂ qi k
∂⃗Mk
D’où
⃗
M̈ k .
∂q i
= dtd ¿] - ⃗
Ṁ k
∂ ⃗
Ṁ
∂ qi k
∂⃗Mk
On a alors, ⃗
γk
∂ qi
= d
dt
¿ ]- ⃗
Ṁ k
∂ ⃗
Ṁ
∂ qi k
s
∂⃗
Mk ∂⃗
Mk
⃗
On sait que : Ṁ k =∑ i=1 ∂ qi
δ q̇i + ∂t
∂⃗Ṁ k ∂⃗Mk
⇒
∂ q̇ i ∂q i =
∂⃗
Mk ∂⃗
Ṁ k ∂ ⃗ M˙ k 2
D’où
⃗
Ṁ k
∂ qi = ⃗
Ṁ k
∂ q̇i = ∂ q̇i (
2
¿
⃗ ∂ ⃗ ∂ ⃗ Ṁ k 2
De même, Ṁ k ∂ qi Ṁ k = ∂ qi( 2
¿
n
∂⃗Mk
Et on admet que : F q
⃗
i =∑
k =1
F ak
⃗
∂q i
On a par conséquent :
n n
d ∂ ⃗ ∂⃗Mk
∑ mk { dt
¿ ]- ⃗
Ṁ k Ṁ
∂ qi k }=∑ ⃗F . a
k
∂ qi
k =1 k =1
⃗
∂ ⃗
n n n
M˙ k 2 Ṁ k 2 ∂⃗Mk
k =1
d
∑ mk dt ¿ 2 ¿ ( ]- ∑ mk
k =1 ∂ qi
( 2
¿ =∑ ⃗F .k =1
a
k
∂ qi
n
d ∂ ∂⃗Mk
dt
¿¿ )- ∂ qi
¿ ) =∑ ⃗F . k =1
a
k
∂ qi
⃗
n
M˙ k2
En posant : T= ∑ mk 2 , on obtient donc finalement :
k =1
d (∂T ) ∂T
dt ∂ q̇i - ∂ qi = Fq i (1)
Si F q dérive d’un potentiel alors on peut écrire que :
i
∂U
Fq =-
i
∂ qi
d (∂T ) ∂T ∂U
⇒
dt ∂ q̇i - ∂ qi =- ∂ qi (2)
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
si les forces appliqués dérivent d’un potentiel U indépendant des vitesses on a :
∂U
∂ q̇i =0
en introduisant l’égalité précédente dans l’équation (2) on a donc :
d (∂T −∂U )
dt ∂ q̇i ∂ q̇i
- ∂T
∂ qi = - ∂U
∂q i
d ∂U ∂T ∂U
⇒
dt
¿ - ∂ q̇i )–( ∂ qi - )= 0
∂ qi
d ∂(T −U )
⇒
dt
¿ )-( ∂ qi )=0
en posant L=T-U, l’égalité précédente devient :
d
dt
¿
)- ∂L
∂ qi =0 (3)
Exercice 4
k⃗ direction du mouvement
i⃗ ⃗j y
P
⃗
Sens du mouvement
sol
∑ ¿¿).δ⃗
M k = 0 (*)
k =1
⇒ δ ⃗r ⃗
P . = m⃗γ .δ ⃗r (v) or k P
⃗
=-mgk⃗
d 2 d 2 d 2 ⃗ d 2 ⃗
γ⃗ = dt2
r⃗ = dt2 x +
i⃗
dt2
y j + dt2
zk
γ⃗ = ẍ i⃗ + ÿ ⃗j + z̈ ⃗k
r⃗ =x i⃗ + y ⃗j + z ⃗k
δ ⃗r = δx i⃗ +δ y ⃗j + δ z k⃗
⇒ ẍ =0
ÿ =0 (s)
g+ z̈ =0 équation différentielle du mouvement
d ∂l ∂l
i i
( )
D’après l’équation de Lagrange, on a dt ∂ q̇ − ∂ q =0 où q i est la coordonnée
généralisée.
Dans ce cas, q i =z
L=T-υ
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
d ∂l ∂l
( )
(*)⟺ dt ∂ ż − ∂ z =0 (A)
1
T= 2 m v =¿ ¿˙ ¿ + ẏ + z˙ )
2 2 2
υ =mgz
1 ˙2
L= 2
mz - mgz
∂l d ∂l
∂ ż =m ż et dt ∂ ż ( ) =mz̈
∂l
∂z =-mg
(A) devient :
m z̈ + mg =0 ⟺ z̈=-g
or d’après le système (s)
ẍ =0 ẍ =0
ÿ =0 et z̈=−g ⇒ ÿ =0
g+ z̈ =0 z̈=−g
A
b) z =- ρα , (ρ, θ, z)
D’Alembert
z
¿ - mγ⃗).δr⃗ = 0
P . δr⃗ =mγ⃗ δr⃗
⇒⃗ M(point matériel
⃗P = -mg k⃗ k⃗ P
⃗
r⃗ = ρ⃗e + z k⃗ ρ ez
θ ρ⃗ eθ
⃗
x
eρ
⃗
A
¿ eρ
⃗ = cos θ i⃗ + sin θ ⃗j et z =- ρα
∂ ⃗r ∂ r⃗
δr⃗ = ∂ρ δρ + ∂θ δθ
∂ ⃗r
∂ρ = eρ
⃗ + 𝜶A ρ −(α +1)
k⃗
=ρ = ρ⃗e
∂ r⃗ ∂⃗
eρ
θ
∂θ ∂θ
δr⃗ = (⃗e + 𝜶A ρ ρ
−(α +1)
k⃗ ).δρ + ρ δθ⃗e θ
eθ
⃗ e⃗θ ⃗j
⃗j
e⃗θ i⃗ 0 i⃗ e⃗ρ i⃗ x
eθ
⃗ = −sin θ i⃗+cos θ ⃗j
∂⃗
eρ
eθ
⃗ = ∂θ
A
r⃗ = ρ⃗e - ρ
ρα
k⃗
d r⃗ d r⃗ dρ d r⃗ dθ
or =
dt dρ dt + dθ dt
d r⃗
dt
=¿ (⃗e + α A ρ
ρ
−(α +1) ⃗k ¿ ρ̇+ ρ ⃗
eθ θ̇
d 2 d d ⃗r dρ d d ⃗r dθ
dt2
r⃗ = dρ [ dt ] . dt + [ ]
dθ dt dt
d⃗
eρ d d⃗
eθ
= ([ dρ + αA
dρ ) +[ρ
¿ ¿ ρ̇ θ̇
dρ +
dρ d⃗
eρ d e⃗θ d θ̇
θ̇ ⃗
eθ
dρ
¿ ρ̇ +( dθ
ρ̇ +[ ρ θ̇
dθ + ρ⃗e θ
dθ ])θ̇
+(⃗e + 𝜶A ρ ρ
−(α +1)
)
k⃗ ρ̈ [3]
d 2
d t2
r⃗ = [-(𝜶+1)𝜶A ρ −(α +2)
) + ⃗e
⃗k ρ̇2 ρ ρ̈ ρ̇ +
α A ρ−(α +1) k⃗ ρ̈ ρ̇ + ρ̇ θ̇ ⃗e + ρ̇ θ̇ ⃗e - ρ θ ˙⃗e
θ θ
2
ρ
1
+ ρ ⃗e θ̈ θ̇ θ̇ θ
- gk⃗(δ ρ ⃗e + ρ δθ ⃗e + 𝜶A ρ
ρ θ
−(α +1)
δ ρ k⃗ )
=[( ρ̈ ρ̇- ρ θ̇ )⃗e +( ρ θ̈+2 ρ̇ θ̇)⃗e +α A ¿-
2
ρ θ
𝜶A ρ −(α +1)
δ ρ k⃗ ¿
-g 𝜶A ρ −(α +1)
δρ =( ρ̈ ρ̇-ρ θ̇ )δ ρ 2
+ ( ρ θ̈+2 ρ̇ θ̇) ρ δθ
+ ( Aα ) ( ρ̈ ρ̇ ρ 2 −2 (α +1 )
- (𝜶+1) ρ̇ ρ 2 −(2 α + 3)
¿δρ =0
D’où: ( ρ θ̈ +2 ρ̇ θ̇) ρ = 0 (1)
[( ρ̈ ρ̇ ρ - (𝜶+1)¿ ρ̇ ρ
( Aα )2 −2 (α +1 ) 2 −(2 α +3 )
¿ + ρ̈ ρ̇ −ρ θ̇2 +
g 𝜶A ρ =0 −(α +1)
(1) ⟺ ρ2 θ̈ +2 ρ ρ̇ θ̇ =0
⇒
d 2
dt
( ρ θ̇) =0
⇒ ρ2 θ̇ = cte équation de la trajectoire
c) Deux points matériels qui exercent entre eux une force centrale
F2
⃗ m2
F1
⃗
m1
r1
⃗ r2
⃗
⃗j
F1
⃗
= F 1 x i⃗ +F 1y
⃗j
OM 1
⃗
= x 1 i⃗ + y 1 ⃗j
d⃗
OM 1
dt
= x˙1 i⃗ + ẏ 1 ⃗j
d 2⃗
OM 1
dt 2
= x¨ i⃗ +
1 ÿ 1 ⃗j
δ⃗
OM = δ x i⃗ + δ y ⃗j
1 1 1
[ F i⃗ + F
1x 1y
⃗j
- m( x¨ i⃗ + 1 ÿ 1 ⃗j )]( δ x i⃗+ δ y ⃗j)=0
1 1
( F - m x¨ ) δ x = 0
1x 1 1
( F - m ÿ ) δ y = 0
1y 1 1
δ x 1 et δ y 1 étant indépendants, on a:
F1x - m x¨ = 0 1
F1 y - m ÿ = 0 1
Exemple :
m 1 ẍ + k x + 𝜶y = 0
1
m 2 ÿ + k y + βx = 0
2
Il y a donc couplage
d ∂L
(
dt ∂ q̇i
) - ∂L
∂ qi =0 (1)
1
L1 = m ẋ 2
2 1 ( + ẏ ) - 2
U1
F1
⃗
=⃗
grad U (⃗
r - ⃗
r) 1 1 2
Potentiel d’interaction
∂U 1 ∂U 1
F1
⃗
= -( ∂ x1
⃗i
+ ∂ y1
⃗j
)
∂U 1
F1x =- ∂ x1
∂U 1
F1 y =- ∂ y1
∂ L1
∂ x˙1
= m 1 x˙1
∂ L1
∂ ẏ 1
= m 1 y˙1
d ∂L
(
dt ∂ ẋ1
) = m 1 x¨1
d ∂L
(
dt ∂ ẏ 1
) =m y¨ 1 1
∂ L1
∂ x1
=- ∂U 1
∂ x1
∂ L1
∂ y1
=- ∂U 1
∂ y1
On obtient :
d ∂L
(
dt ∂ ẋ1
) - ∂L
∂ x1 =0
∂U 1
⇒ F1x =- ∂ x1
∂U 1
F1 y =- ∂ y1
F1 y =m y¨ 1 1
TD série 2
EXERCICE I
m k
L (q,q̇, t) = 2
q̈ ² - 2 q² + bqcos (Ωt + β )
a) Equation du mouvement à partir de :
-L’équation de Lagrange
dt ) - ∂ q = 0
d ∂L
¿
⇒
mq̈+ kq- bcos (Ωt + β )=0
k b
⇒ q̈ + m q- m b cos(Ωt + β )=0
Principe de moindreaction
Pour 2 positions Q 0 (q 0 ; t 0 ) et Q 1 (q 1 ; t 1)
δS =∫ δLdt
t0
=0 or L=L(q,q˙ , t)
∂L ∂L
δL = ∂q
δq +
∂ q̇
δ q̇
d
or δ q̇= dt δ q
∂L ∂L d
⇒ δL = ∂q
δq + ∂ q̇ dt
δq
t1
∂L ∂L d
δS =∫ ( ∂ q δ q+ ∂ q̇ dt δ q)dt
t0
t1
∂L d
∫ ∂ q̇ dt δ q dt =H(Hamiltonien)
t0
∂L d ∂L
Posons h(t)= ∂ q̇ et ḣ(t)= dt ( ∂ q̇ )
t t1
∂L d ∂L
H -∫ dt ( ∂ q̇ )δ q dt
1
¿[ δq]
∂ q̇ t 0 t0
t1
∂L d ∂L
= ∂ q̇ ( -
¿ t 1 ¿ δ q(t 0) ¿ -∫ dt ( ∂ q̇ )δ q dt
t0
( =δ q(t )=0
Or δ q t 1 ¿ 0
t1
d ∂L
⇒ H= ∫ dt ( ∂ q̇ )δ q dt
t0
t1
∂L d ∂L
ainsi : δS = ∫ [ ∂ q δ q− dt ( ∂ q̇ )δ q ]dt
t0
t1
∂L d ∂L
= ∫ [ ∂ q − dt ( ∂ q̇ )]δ q dt =0
t0
d ∂L ∂L
⇒ (
dt ∂ q̇ =
)
∂q
k b
⇒ q̈ + =
m
q
m
cos(Ωt + β) (a)
b ¿ le système correspond à priori à un système harmonique linéaire
P
C’est-à-dire P= mq̇ ⇒ q̇ = m
P2 P2 k
H(P, q̇, t)= -m + 2 q -bq cos (Ωt + β)
2
m 2m2
Comparaison
E=T+U
1 1
⇒ E= 2 mq̇ + 2 kq 2 2
⇒ E ≠ H
d) Interprétation de la solution
b
-Aω cos (ωt +φ)+ω Acos (ωt +φ)= m cos(Ωt + β)
2 2
0
k
Avec ω 0
2
= m
b
⇒ A(-ω +ω ¿= m
2
0
2
b 1
⇒ A= m ¿¿ (solution de l’équation avec second membre)
q̈ +ω q=0
2
0
ou cos(ω t +¿ 0 φ¿
Exercice 2
1 2 1 4
V(q) = 2
q - 4
q
lim V (q)
q →−∞
= −∞ ; lim V (q)
q →+∞
= −∞
1 2 1 4
V (q ) = 0 ⇒
2
q - 4 =0
q
1 2
⇒ q 2(1-
2 )=0
q
q −∞ -1 0 1 +∞
q - - + +
1-q + + + -
1+q - + + +
V̇ (q) + - + -
1 1
4 4
−∞ 0 −∞
V (q )
1
4
⃗j
−√ 2 -1 0 i⃗ 1 √2 q
1 1 4
v(q)=E⇒ 2 q - 4 =E
2
les points d’arrêt sont les points pour lesquels q
Q2 -2Q+4E=0
Δ =(−2) -4(4E)=4(1-4E)
2
2+ 2
Q=
2 =2,
1 Q =0 2
⇒ q =√ 2; q =-√ 2 ; q =0
1 2 3
q2= ± √ 1+ √1−4 E
1
(4 points d’arrêt pour E ϵ ]0, 4 [)
Q=1⇒ q =-1, q =1 1 2
1
(2points d’arrêt pour E= 4 )
1
-si E ϵ ] 4 , +∞ [⇒ Δ<0
1
Aucun point d’arrêt pour E ϵ ] 4 , +∞ [
. type de mouvement
qϵ ¿−∞,-√ 2 ¿∪ ¿, +∞[
1
-siE ϵ ]0, 4 ¿on a 2 mouvements infinis pour
qϵ ¿−∞,-1 [∪ ] 1, +∞[
puis un mouvement vibratoire si qϵ ¿;1 ¿
1
si E ϵ ] 4 , +∞ [ on a 1 mouvement infini
Exercice 4
Déterminons la loi du mouvement et la période des oscillations.
1
L=T-U= m + /2
ẋ 2 U 0 ¿
U 0 sinh(αx)
=m ẍ; =-2𝜶 (cosh αx)
d ∂L ∂L
( ) 3
dt ∂ ẋ ∂x
d ∂ L ∂L
(
dt ∂ ẋ
)
∂x - =0
U 0 sinh(αx)
⇔ m ẍ+2𝜶 (cosh αx) =0 3
U0
⇒ ¿ =- E
−U 0 12
⇒ e αx + e−αx =2 (
E
) =C
⇒ (e αx )2 - Ce +1=0 αx
U 0 sinh(αx)
∫¿¿ m ẍ+2𝜶 (cosh αx) 3
¿ ẋ dt =C
U 0 sinh(αx)
Car m +2𝜶 ẍ
(cosh αx)3 =0
U 0 sinh(α x )
∫ m ẍ ẋ dt+∫ 2 α (cosh α x )3
ẋ dt =C
1
2 m ẋ −U /¿= C= E
2
0
m ẋ = E+U /¿
1 2
0
2
2
ẋ 2 = m [ E+U /¿] 0
ẋ =¿ ¿
dx
dt =¿ ¿
∫ dx=∫ ¿ ¿ ¿ dt
Exercice 2
θ1
l1 eθ
⃗ 1
m1 eθ
⃗2
θ2 l2
er
⃗ 1
m2
er
⃗2
Ndl=2, q =θ , q =θ 1 1 2 2
L=T-U
1 2 1 2
Or T= 2 m V + 2 m V
1 1 2 2
⃗
=
OM 1 l 1 ⃗
er 1
d⃗
OM 1
⇒⃗
V1 = dt =
l 1 θ˙1 ⃗
eθ 1
⃗
= +l ⃗e
OM 2 l 1 ⃗
er 1 2 r2
d⃗
OM 2
V2
⇒ ⃗ = dt =l θ˙ ⃗e +l θ˙ ⃗e
1 1 θ1 2 2 θ2
= +
⇒ V 22 l 12 θ˙12 l 22 θ˙22 +2l l θ̇ θ˙ cos (¿ θ −θ ) ¿
1 2 1 2 2 1
On a alors :
1 1 2
T= 2 (m +m )l 1 2 1
2
θ˙12 + 2m l 2 2 θ˙22 m 2 l 1 l 2 θ̇1 θ̇2 cos(¿ θ2 −θ1)¿
+
1 1 2
L= 2 (m +m )l 1 2 1
2
θ˙12 + 2m l 2 2 θ˙22 + m 2 l 1 l 2 θ̇1 θ̇2 cos(¿ θ2 −θ1)¿ +m g l (1-cos θ )+m g[l (1-cos θ )
1 1 1 2 1 1
+l (1-cos θ )]
2 2
θ1 2 θ2 2
Or cos θ 1 ≃ 1- , 2
cos θ 2 ≃ 1- et cos (¿ θ −θ )≃ ¿1
2
2 1
1 1
⇒ L= 2 (m +m )l θ˙ + 2 m l θ˙ +m l l θ̇ θ̇ -
1 2 1
2
1
2
2 2
2
2
2
2 1 2 1 2
θ12 θ2 2
-(m + ) 1 m2 g l1
2 - 2
d ∂L
Equation de Lagrange pour la masse m1: dt ∂ θ̇
1
( )- ∂θ∂ L = 0 1
d ∂L ∂L
Equation de Lagrange pour la masse m 2: dt ∂ θ̇
2
( ) ∂θ = 0
- 2
∂L
∂θ 1 = -(m +m ) g l θ 1 2 1 1
∂L
∂ θ˙1 = (m +m )l 1 2 1
2
θ˙1 + m l l θ̇ 2 1 2 2
d ∂L
( )- ∂θ∂ L = 0⇒ (m +m )l θ¨ + m l l θ̈ +
dt ∂ θ̇1 1
1 2 1
2
1 2 1 2 2
(m +m ) g l θ = 0
1 2 1 1
m2
⇒ l 1 θ¨1+ l θ¨
m1 +m2 2 2 + gθ = 0 1 (Equation de Lagrange pour la masse m1)
∂L
∂θ 2 = - m gl θ 2 2 2
∂L
∂ θ˙2 = m l θ̇ + m l l θ̇
2 2
2
2 2 1 2 1
d ∂L
( ) = m l θ̈ + m l l θ̈
dt ∂ θ̇2 2 2
2
2 2 1 2 1
⇒ m 2 l22 θ̈2 + m l l θ̈ +m g l θ = 0
2 1 2 1 2 2 2
+ +g θ =0
⇒ l 2 θ¨2 l 1 θ¨1 2
θ
r eθ
⃗
Y
Etablissons l’équation du mouvement en utilisant le principe de Hamilton
t2
δS = ∫ δLdt = 0
t1
L= T – U
1
Or T= 2 mV 2
OM
⃗
=r⃗e r
d⃗
OM
dt = ṙ ⃗
er + rθ̇ ⃗e θ
1
⇒ T = 2 m(ṙ ⃗e +r θ̇ ⃗e ) r θ
2
1
= 2 m(ṙ + 2
r 2 θ̇2 )
1
U= -mgy + 2 k(r −r ) o
2
1
=-mgrcos θ + 2 k(r −r ) o
2
1 1
L = 2 m(ṙ + 2
r 2 θ̇2 ) - mgrcos θ + 2 k(r −r ) o
2
∂L ∂L ∂L ∂L
⇒ δL = ∂r
δr + ∂θ
δθ + ∂ ṙ
δ ṙ + ∂ θ̇
δ θ̇
∂L
∂r = mrθ̇ - mgcos θ – k(r-r ¿
2
o
∂L
∂ ṙ = mṙ
∂L
∂θ = mgrsin θ
∂L
∂ θ̇ = mr θ̇ 2
∂L
∂t = 0 car t n’est pas une coordonnée généralisée
d
On sait que: dt ( ṙ δ r ) = ¿)δ r + ṙ
d
dt
δr
= r̈ δ r + ṙ δ ṙ
d
⇒ ṙ δ ṙ = dt
( ṙ δ r ) - r̈ δ r
d d
De même, on a : dt
( θ̇ δ θ) = ¿)δ θ + θ̇
dt
δθ
d
dt
( θ̇ δ θ) =θ̈ δ θ + θ̇ δ θ̇
d
⇒ θ̇ δ θ̇ = dt
( θ̇ δ θ) - θ̈ δ θ
δS = ∫ ¿ ¿
d
(mgr sinθ) δ θ + m dt (ṙ δ r ) - mr̈ δ r
d
+ mr
2
( θ̇ δ θ)−m r 2 θ̈ δ θ ¿ dt
dt
δS = ∫ ¿ ¿ +
d d
m dt (ṙ δ r ) + (mgr sinθ - mr θ̈)δ θ+ mr
2
2
( θ̇ δ θ) ¿ dt
dt
Par ailleurs:
Par suite,
δS = ∫ ¿ ¿
+ (mgr sinθ - mr θ̈ - 2
) =0
2 mr ṙ θ̇ δ θ
−m r̈ + (mr θ̇ - k)r - 2
mg cos θ + kr = 0 o
r 2 θ̈ + 2 r ṙ θ̇ + gr sinθ =0
Exercice 3
∂ r⃗˙k d ∂⃗ r
1) ∂ qi = ( k)
dt ∂ q i
∂⃗r˙k ∂⃗rk
∂ q̇ i =( ∂ qi )
On sait que :
d r⃗k
vk
⃗ = dt
s
∂⃗
rk ∂⃗
rk
Or d = =∑ ∂ q dq +
Mk
⃗ d⃗
rk
i=1 i
i
∂t dt
s
∂⃗
r ∂⃗
rk
vk
⃗ = ∑ ∂ qk
i=1 i
q̇ i + ∂t (1)
Or
∂⃗vk
∂ q̇1
= ∂∂ ⃗rq k
∂⃗vk
∂ q̇2
= ∂∂ ⃗rq k
….. ….
….. ….
∂⃗vk
∂ q̇ j
= ∂∂ ⃗rq k
j
jϵ 1,2,…..,+ ∞
D’où
∂ r⃗˙k
∂ q̇ j
= ∂⃗
rk
∂qj
vk
car ⃗ = ddtr⃗ =r⃗˙
k
k
Ou encore
s
∂⃗
r ∂⃗
rk
vk
⃗ = ∑ ∂ qk
i=1 i
q̇ i + ∂t
1 si i=j
Avec δ ij =
≠
0 si i j
∂⃗vk ∂⃗
rk
∂ q̇ j = ∂qj
∂⃗vk ∂ r⃗˙k ∂⃗
rk
∂ q̇ j = ∂ q̇ j = ∂qj
∂⃗r˙k d ∂⃗ rk
∂ qi = (
dt ∂ q i
)
∂ q̇i
q̇ i n’est pas une fonction explicite de q i donc
∂ qi =0
s
∂ r⃗ ∂⃗
rk
vk
De même : ⃗ = ∑ ∂ qk
j=1 j
q̇ j + ∂t
∂⃗
vk s
∂ ∂ ∂ r⃗k
∂qj =∑ ∂ q ¿ ¿)+ ∂ q ( ∂ t )
j=1 i i
s
∂2 r⃗ ∂2 ⃗
rk
=∑ ∂ q ∂ kq
j=1 i j
q̇ j + ∂ qi ∂ t (1)
=∑ ∂∂ qA +
dA ∂A
Or dt q̇ j
j=1 j ∂t
∂⃗rk
En prenant A= ∂ qi
d ∂⃗
= )+ ∂∂t ( ∂ q )
rk s
∂ r⃗k
On a (
dt ∂ q i
) ∑ ∂∂q ¿¿
i
j=1 j
∂2
∂ qi ∂ q j
= ∂2
∂ q j ∂ qi
de (1) et (2) on a :
∂⃗
vk
∂ qi
= ∂ r⃗˙k
∂ qi
= d ∂⃗
(
rk
dt ∂ q i
)
Exercice 5
θ l
Hypothèse(données de l’exercice)
ω=cte, ρ= ωt
Remarques fondamentales
Ρ est une fonction explicite du temps donc ρ n’est pas une coordonnée
Or OA =asin ρ i⃗ + acos ρ
⃗ ⃗j
AB=lsin θ i⃗ + lcos θ ⃗j
⃗
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
OB
⃗
=(asin ρ + lsin θ)i⃗ +( acos ρ + lcos θ) ⃗j
En posant OB =OM
⃗ ⃗
x = lsin θ + asin ρ
y = lcos θ + acos ρ
ẋ 2 + ẏ =l θ̇ +a ω +2 l θ̇ a ω cos(θ−ρ)
2 2 2 2 2
P
⃗
=-⃗
grad V
∂V ⃗ ∂V ⃗
P
⃗
=- ∂x
i - ∂y
j
∂V
∂x =0
∂V
∂y = -mg
V=∫−mgdy ⇒ V=-mgy +cte
En prenant comme référence des énergies potentielles l’axe (ox), on a :
V(y=0)=0⇒cte=0
Alors : V=-mgy
=-mg(lcos θ + acos ρ)
Hamilton: H(P,θ)=∑ P θ̇ – L θ
1
L= 2 m¿+a ω +2 l θ̇ aω cos (θ−ρ)] + 2 2
mg(lcos θ + acos ρ)
∂L
Pθ = =ml θ̇+ma ωlcos (θ− ρ)
∂ θ̇
2
q̇
NB: le Hamiltonien n’est pas fonction de
Pθ aω cos (θ−ρ)
θ̇ = ml - 2
l
H(P,θ)=∑ P θ̇ – L θ
1 2 2
⇒ H=ml θ̇ +ma ωlθ̇ cos (θ− ρ)-
2 2
2
ml θ̇
1
- 2
m a2 ω 2 -ma ω l θ̇ cos(θ−ρ)- mglcos θ
- mgacos ρ
1 2 2 1
H=ml θ̇ - 2 2
2
ml θ̇ - 2
m a2 ω 2−mgl cos θ
- mgacos ρ
1 1
H= 2 ml θ̇ - - mgacos ρ
2 2
m a2 ω 2−mgl cos θ
2
2
En substituant θ̇ par sa valeur dans l’expression de H on a :
1 Pθ 1 aω Pθ cos(θ−ρ)
H= + 2 m a ω cos (θ−ρ)-
2 2 2
2 ml 2 l
-
Pθ 1 aω P θ cos (θ−ρ)
H= 2m l 2
2
m a2 ω 2 cos 2 (θ−ρ)−
l
-
∂H Pθ aω cos (θ−ρ)
θ̇
= = ml ∂ Pθ 2
l
Ṗθ a ω2 aωθ
θ̈
= ml - 2
l
sin (θ−ρ)
+ l
sin (θ−ρ)
∂H
Ṗθ =- ∂θ =m a ω cos(θ−ρ)sin (θ−ρ)
2 2
-mglsin θ
a2 ω2 cos(θ−ρ)sin (θ−ρ) g
θ̈ = l2 - l
sin θ
g a2 ω2 cos(θ−ρ)sin (θ−ρ)
⇔ θ̈ + l
sin θ = l2
g a2 ω2
θ̈ =- l
sin θ + l
sin (θ− ρ)
g a2 ω2
⇒ θ̈ + l
sin θ = l
sin (θ− ρ)
g a ω2
⇒ θ̈ + l
sin θ = l
sin (θ−ρ)
F
⃗
=⃗P + ⃗R car la masse de la tige étant négligeable donc la tension
T
⃗
=0⃗
OM =⃗
⃗ OA +⃗
AB
OM
⃗
=(asin ρ + lsin θ)i⃗ +( acos ρ + lcos θ) ⃗j
d⃗
OM
dt = (lθ̇ cos θ + aωcos ρ ¿ i⃗ ¿ +
AM
⃗
P
⃗
=mg ⃗j ; ⃗R=R ∥⃗
AM ∥ =-R(
sin θ i⃗ + )
cos θ ⃗j
∂⃗
OM
δ OM
⃗
= ∂θ δθ=(lcos θ i⃗ - lsin θ ⃗j)δθ
d 2⃗
OM
( -mF
⃗
dt 2 ).δ⃗
OM =0⇒[ mg ⃗j - Rsin θ i⃗
+ ml θ̇ sin θ cos θ
2 2
g a ω2
⇒ θ̈ + l
sin θ = l
sin (θ−ρ)
Exercice 5
1
V(x)= - 4 x (x- x )(x- x )
2
1 2
1
V(x)= - 4 x (x+√ 2)(x+1)
2
1 1
V(x)= - 4 x - 4 (1+√ 2) x - √4 x
2 4 3 2
d V ( x)
dx =0
⇒ x =0 ou 4 x +3(1+√ 2)+2√ 2=0
1
2
Δ=9(3+2√ 2)-32√ 2
= 27 - 14√ 2
−3 ( 1+ √2 ) −√ 27−14 √ 2
x2i= 8
≃ -1,24
−3 ( 1+ √2 ) + √ 27−14 √ 2
x3 i = 8
≃ -0,57
lim V (x)
x→ ±∞ = −∞
V ¿- 1,24)=0,016
V(-0,57)=-0,023
x −∞ -1,24 -0,57 0 +∞
d V ( x)
dx + - + -
V(x) 0,016 0
−∞ -0,029 −∞
-2 -1 0 1 2 x
T=0
1
E= V(x)=- 4 x (x+√ 2)(x+1)
2
2 mouvements infinis
mouvement oscillatoire¿ x 6; x 7[
h θ l
φ =Ωt M'
eφ
⃗
OM
⃗
=⃗
OM +⃗ '
M M '
O M'
sin θ = l
x
cos Ωt =O M ' ⇒x =O M cos Ωt '
h
cos θ =l
⃗'
et O M = O M ⃗e + zk⃗
'
φ
=O M (cos Ωt i⃗ +
'
sin Ω t ⃗j )
= lsin θ( cos Ω t ⃗i+ sin Ωt ⃗j)
z= OA – h ⇒ z1 - lcos θ
d’où on a finalement:
x=lsin θ cos Ωt
OM
⃗
y=lsin θ sin Ω t
z= z - lcos θ 1 avec z =OA 1
car ndl=4-3=1
1
2) Montrons que T= m(l 2 θ̇ 2 + l 2 Ω 2 sin2 θ)
2
1
T= mv 2
2
x=lsin θ cos Ωt
OM
⃗
y=lsin θ sin Ω t
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
z= z1 - lcos θ
ż = lθ̇ sin θ
v = ẋ + ẏ + ż
2 2 2 2
=l θ̇ + l Ω sin θ 2 2 2 2 2
1
D’où on a : T= 2 m(l θ̇ + l Ω sin θ)
2 2 2 2 2
= + +
T T +∞ T +∞ T
= Ta = T ∫ f ( x ) dx
⇒ ao 1
⇒ ∫ f ( x ) dx o
0 0
0 n =1 0 n =1 0
+∞ T
T T
2
an = ∫ f ( x ) cos nx dx et b n
T 0 =∫ f ( x) sin nxdx
0
Si f(x)= 2 + ∑ an cos nx
n =1
+ b n sin nx
T T
2 2
ao = =
∫ f ( x ) dx ; a n
T 0
∫ f ( x ) cos nx dx ;
T 0
=
bn 2
∫ f ( x ) sin nxdx
T 0
Exercice 5
1 si 0≤t≤ π
f(x)=
-1 si t
π ≤ ≤2π
+∞
bn =∑ bn sin nt
n =1
2π
2
bn = ∫ f (t)sin nt dt
2π 0
π 2π
1
= (∫ sin nt dt - ∫ sin nt dt )
π 0 π
1 cos nt π cos nt 2 π
= π ([- n
¿0 +[ n
¿π )
1 1−(−1)n 1−(−1)n
= π n + n
2
= nπ ¿]
4
bn= π (2 p+1) si n=2p+1 =0
et b n si n=2p
∞
1 4
f(t)= ∑
p=0 2 p+1
sin (2 p+1¿)t ¿
π
4 1 1 1
f(t)= π (sin t + 3
sin 3 t + 5
sin 5 t+ sin7 t ¿ ¿
7
2)
k f(t) k
1 1
U= 2 k x + 2 k x - xf(t) 2 2
= k x - xf(t) 2
m ẍ + 2k x = f(t)
1 2k
⇒ ẍ + ω2 x = m f ( t) avec ω = m 2
posons t
'
=ωt
3
4
on a alors : ẍ + 2
ω x = ∑ 1 sin (ω p ¿ ) t ¿
mπ p=0 2 p+1
ẍ + ω2 x =0
1
x = x sin (ωt +φ)
0 ici E p = 2 mω x 2
0
2
δE=∫ f ( t ) dx or dx = ẋdt
t
t +τ
=∫ f ( t ) ẋ dt
t
3 t +τ
4 x0 ω
=∑ p=0
∫ ¿¿
π 2 p+1 t
Si ω p ≠ ω alors : δE=0
Si ω p = ω alors :
ωp = (2 p +1) ωt
ωp = ω si p=0
4 x0 ω τ
δE = π 0
∫¿¿
1
Rappel : sin a cos b =2 ¿ + sin(a−b) ]
4 x0 ω τ
δE = 2π 0
∫¿¿
4 x0 ω cos(2 ωt +φ)
= 2π [- 2ω
−t sin φ ¿τ0
2 x0 ω cos(2 ωτ + φ) cos φ
= π [- 2ω - τ sin φ + 2ω ]
2 x0 ω cos φ cos φ
= π [- 2 ω + 2ω - τ sin φ ]
2 x0 ω 2π
=- π
τ sin φ or τ =ω
2 x0 ω 2 π
=- π ω
sin φ
=- 4 x sin φ 0
];
Si φ ϵ π 2 π ¿
−4 sin φ
⇒ δ x0 = mω2
Exercice 3
d ∂L ∂L
( )
dt ∂ ẋ
−
∂x
=F qi (force généralisée)
eε0
⇒ ẍ + ω0 x = m
cos(ωt+ ϕ0 ) (1)
Equation homogène : ẍ + ω 02 x =0
xh =Asin( ω t+ ϕ) 0
(ω - ω )B[cos ωt cos ψ –
0
2 2
sin ωt sin ψ ]=
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
eε0
m [
cos ωt cos ϕ0 – sin ωt sin ϕ0 ]
eε0
(ω - ω )Bcos ψ =
0
2 2
m
cos ϕ 0
eε0
(ω - ω )Bsin ψ =
0
2 2
m
sin ϕ0
tanψ = tan ϕ 0 ⇒ ψ =ϕ 0
eε0
B= m(ω 0
2
−ω2 )
et de la solution particulière :
eε0
x = Asin( ω t+ ϕ) + 0
m(ω02−ω2 )
cos( ωt+ ϕ0 )
Or à t=0, x=0
eε0
⇒ Asin ϕ + m(ω02−ω2 )
cos ϕ 0=0 (1)
e ε0 ω
ẋ =Aω cos (ω t +ϕ) -
0 0
m(ω02−ω2 )
sin(ωt +ϕ 0)
Et à t=0, ẋ=0
e ε0 ω
⇒ Aω cos ϕ -
0
m(ω02−ω2 )
sin ϕ0 =0 (2)
On obtient donc :
e ε 0 ω0
(1) ω0 A sin2 ϕ =- m(ω02−ω2 )
sin ϕ cos ϕ 0
e ε0 ω
(2) Aω cos ϕ =
0
2
m(ω02−ω2 )
cos ϕ sin ϕ 0
e ε0
⇒ A= mω (ω 0 0
2
−ω2 ) [ω cos ϕ sin ϕ - 0 ω 0 sin ϕ cos ϕ0 ¿ ¿
ω +ω 0
Phénomène de battement de pulsation,
2
3) Loi de variation de T
t
sin( ω¿¿ 0−ω) ¿ ≃
2
- ϵt
2
2 e ε0 t t
x = m(ω 0
2
−ω ) ([
2 sin( ω¿¿ 0−ω) ¿ [ sin(ω +ω ) ¿ + ϕ ]¿
2 2 0 0
+ϕ sin ϕ sin ω t0 0
ω 02−ω 2 =-2ω ϵ 0
2 e ε0 ϵt
x = −2 mω 0 ϵ 2
sin( ω0 t+ ϕ0)
eε0
x = 2m ω tsin( ω t+ ϕ )
0
0 0
1
T= 2 m ẋ
2
Or
eε0
ẋ = 2m ω0 [
sin( ω0 t+ ϕ0) + tω cos (ω ¿ ¿ 0 t+ϕ )¿
0 0
1 e2 ε 0 2
T= m
2 4 m2 ω 02 [
sin2 ( ω0 t+ϕ 0) + t 2 ω 02 cos 2 (ω 0 t+ ϕ0 )
e2 ε 02 2 2
T= 8 m2
t cos (ω 0 t +ϕ 0)
1 1
W= 2 m ẋ +
2
mW 02 x 2
2
1 e2 ε 02 2 2
= 8m m
t cos (ω0 t+ ϕ0 )
1 e 2 ε 02 t 2
+ 2
mW 02 2
4 m ω0
2
sin 2( ω0 t+ ϕ0 )
k 2 ε 02 2
W= 8m
t cette loi parait absurde
Exercice 4
k
1
C
;m L ; h R
k1 k2 ⇔ R2 C2
C1
k1
⇔ C2
h k2
R C L
R C L
k h
e(t)
f(t)
k1
C2
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
m1 C1 R L2
k2 h L1
m2
Exercice1
Rappel
En parallèle: C eq =C + 1 C2
1
En série : C
eq
= C1 +
1
1
C2
R L C
(fig1)
R L C
(fig2)
C'
1 1
=2 π f = √ LC
ω0 0 ⇔ 4 π f = LC
2
0
2
(1)
Calcul de L :
1
L= 4 π 2
f 02 C
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
AN :
1
L= 4 π (10 ) × 61,75.10 =4.11.10
2 5 2 −9
−5
L=4.11.10 H −5
1
2 π (f 0−f ' )2 = =ω0
√ L C eq
1
⇔ 4 π 2( f 0 −f ' )2 = LC eq
(2)
1
(1) ⇒ L= 4 π 2
f 02 C (3)
1
4 π 2 f 02 C
(3) dans (2) ⇒ 2
4 π (f 0 −f ) ' 2
= Ceq
= C eq
4 π 2 f 02 C
Or C eq = C + C'
f 02 C
⇒ ( f 0−f ) ' 2
= C+C '
(
⇒ (f 0 −f ' )2 C+ C' ¿ =f 0
2
C
[ - ] =-( f −f ) .C
⇒ ( f 0−f ' )2 f 02 C 0
' 2 '
AN: C =61,75 nF
Exercice2
m ẍ + k x=0
k
m ẍ + k x=0⇒ ẍ + m
x =0
k
⇒ ẍ + ω 02 x =0 avec ω 0 =m
2
k
Or ω 0 =2 π f = 0
√ m
1 1 k
⇒ f0 =2π ω0 =2π √m
1 k
⇒ f 02= 4π 2
m (1)
1 k
2f 0 df0 = 4 π (- m )dm 2 2
df0 1 k
⇒
dm = 8 π f (- m )2
0
2
k
=- 8 m π 2 f 0 or
2 k =4 π 2
m f 02 d’après (1)
4 π 2 m f 02 f0
=- 2 2
8m π f 0 =- 2m
f0
⇒m =- 2d f0
dm
f0
k = 4 π 2× ( f 2 dm
2d f0 0 )
f 03
k =-2 π
2
df0
dm
Autre méthode
k
ω0 =2 π f = 0
√ m
1 k
⇒f0 =2π √ m
df0 1 dk 1 dm
⇒
f0 = 2 k - 2 m
Or k =cte
df0 1 dm
⇒
f0 =- 2 m
f0
⇒ m =- 2d f0
dm
Exercice1
k1
m1 x1
k2
m2 x2
k3
L=T-U
1 1
T= 2
m1 x˙12 + 2
m 2 x˙22
1 1 1
U= k x2 + 2 k ( x ¿ ¿ 2−x ) +¿ ¿
2
k x2
2 1 1 2 1
2 3 2
1 1 1 1
⇒ L= 2
m 1 x˙12 + 2
m 2 x˙22 - 2
k 1 x12 - 2
k 2 (x ¿ ¿ 2−x 1 )2 ¿
1
– 2
k 3 x 22
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
d ∂L ∂L
( )
−
d t ∂ x˙1 ∂ x 1
=0 m 1 ẍ 1 +k ( x −x )+k x =0
2 1 2 1 1
d ∂L ∂L
( )
−
d t ∂ x˙1 ∂ x 1
=0 -
m 2 ẍ 2 k 2( x 1−x 2 ) +k x =0
3 2
m 1 ẍ 1 +(k +k ) x -k x =0
1 2 1 2 2
-
m 2 ẍ 2 k 2 x 1 +(k +k ) x =0 2 3 2
m1 0 ẍ k 1+ k 2 −k 2 x1 0
( ( 1)
0 m2 ẍ 2 ) + ( ( )
−k 2 k 2+ k 3 x2 ) =(0 ¿
3)
m1 0
f=( 0 )
m2 matrice d’inertie
k 1+ k 2
=( −k
−k 2
u
2 k 2+ k 3 ) matrice d’élasticité
4) Fréquences propres :
Ẍ + P−1 u X =0
Les solutions de ces 2 équations différentielles se trouvent sous la forme :
x1 (t) = A1 cos ¿ ¿ )
x2 (t) = A2 cos ¿ ¿ )
(t) = - A ω cos ¿ ¿)
ẍ 1 1
2
(1)
(t) = - A ω cos ¿ ¿)
ẍ 2 2
2
(2)
-m 1 A 1 ω2 +(k +k ) A -k A =0
1 2 1 2 2
-m 2 -
A 2 ω 2 k 2 A1 +(k +k ) A =0
2 3 2
[(k +k )-m ω ] A -k A =0
1 2 1
2
1 2 2
-k A +[(k +k )-m ω ] A =0
2 1 2 3 2
2
2
seulement et si Δ ω =0
⇒ [(k +k )-m ω ][(k +k )-m ω ]−k =0
1 2 1
2
2 3 2
2
2
2
+m m ω =0 1 2
4
k 2 +k 3 (k 1+ k 2)( k 2 +k 3 ) k 22
⇒ω 4
-ω ¿+ 2
m2
¿ + m1 m2 m1 m2 - =0
k 1+ k 2 k 2 + k 3 2 k 22
Δ = [
m1
+
m2
] -4 - ¿
m1 m2
¿
1 k 2 +k 3
ω2 = + 2
¿
m2
¿± ¿
( k 1 +k 2) ( k 2+ k 3 ) −k 22 1
-4( m1 m2
¿¿ 2
A2 k 1 +k 2 −m1 ω 12
Soit λ 1 = A1 , = λ1
k2
k2
= k +k −m ω 2 3 2 1
2
A2 k 1 +k 2 −m1 ω 22
λ2 = A1 = k2
k2
= k +k −m ω 2 3 2 2
2
Exercice1
Equation de Lagrange
d ∂T ∂T
dt ( ∂ q̇ ¿− ∂ q = F
i i
qi
d ∂T ∂T
FL = dt ( ∂ L̇ ) - ∂L
d ∂T ∂T
Fθ = dt ( ∂ θ̇ ) - ∂θ
d ∂T ∂T
Fϕ = dt ( ∂ ϕ̇ ) - ∂ϕ
d⃗
O' M d⃗
OM
⇒V
⃗
= dt = dt , ⃗
O' O =⃗
cte
OM
⃗
= L⃗e L
d⃗
O' M d⃗
OM d⃗eL d⃗
eL
⇒
dt = dt = L̇ ⃗e +
L L
dt or dt = ?
u⃗ =cos ϕ i⃗ + sin ϕ ⃗j
e⃗ ϕ =-sin ϕ i⃗ + cos ϕ ⃗j
e⃗ L =sin θ u⃗ –cos θ k⃗
d⃗
eL
dt =θ̇ cos θ u⃗ + ϕ̇ sin ϕ e⃗ ϕ + θ̇ sin θ k⃗
k⃗ =-cos θ e⃗ + L sin θ e⃗ θ
u⃗ =sin θ e⃗ L + cos θ e⃗ θ
d⃗
eL
⇒
dt =θ̇ cos θ [sin θ e⃗ L + cos θ e⃗ θ ¿ +ϕ̇ sin θ e⃗ ϕ
=θ̇ cos θ 2
e⃗ θ + θ̇ sin2 θ ⃗eθ + ϕ̇ sin θ e⃗ ϕ
=θ̇ ⃗e + θ ϕ̇ sin θ e⃗ ϕ
⇒V
⃗
= L̇ ⃗e + L L¿ + ϕ̇ sin θ e⃗ ϕ ¿
1 1 1
⇒ T= 2 m L̇ + 2 m L θ̇ + 2 m L ϕ̇ sin θ
2 2 2 2 2 2
d ∂T ∂T
FL = dt ( ∂ L̇ ) - ∂L
;
d ∂T
(
dt ∂ L̇
) =m L̈
∂T
∂L = m L θ̇ + m L ϕ̇ sin θ
2 2 2
d ∂T ∂T
Fθ = dt ( ∂ θ̇ ) - ∂θ
∂T
∂θ = m L ϕ̇ cos θ sinθ
2 2
∂T d ∂T
∂ θ̇ = m L θ̇ , 2 (
dt ∂ θ̇
) =2m L̇ L θ̇ + m L θ̈ 2
D’où F θ =m[ L θ̈ + 2 L̇ L θ̇ - 2
L2 ϕ̇2 cos θ sinθ ]
∂T ∂T
∂ϕ =0, ∂ ϕ̇ = m L ϕ̇ sin θ 2 2
d ∂T
(
dt ∂ ϕ̇
) =2m L̇ L ϕ̇ sin θ +m L ϕ̈ sin θ
2 2 2
+2 m L θ̇ ϕ̇ cos θ sinθ2
Exercice2
1) s=1
Condition d’équilibre :
P
⃗
+ ⃗π =0⃗ 0 ⇒ m g ⃗k + m e g k⃗ =0⃗
P - π =0⇒
0 mg - me g =0
⇒m g - ρ V g=0 e e
⇒ m g - ρ π r x g=0 e
2
0
A l’instant t quelconque :
P
⃗
+ π
⃗ = m ⃗a
⇒ m g ⃗k - π ⃗k =m ẍ ⃗k
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
⇒ mg – π = m ẍ (1)
Or π =m g= ρ V g= ρ π r ( x + x ) g
e e e e
2
0 (2)
mg - ρe π r 2 x g - ρe π r 2 x0 g = m ẍ
+ ρ π r x g=0 car m g -
⇒ m ẍ e
2
ρe π r 2 x0 g =0
Or m= ρ V , m= ρ π r h
2
c c e
ρ π r h ẍ + g ρ π r x =0
2 2
c e
g ρe
⇒ ẍ + h ρc
x =0
g ρc
⇒ ẍ + dh
x =0 avec d= ρe
Autre méthode
L=T-U
1 1
= 2 m ẋ – U, U= 2 ρ π r g x
2 2 2
e
1 1
= 2 m ẋ -
2
ρe π r 2 g x 2
2
d ∂L ∂L
(
dt ∂ ẋ
) - ∂x =0 ⇒ m ẍ + ρe π r 2 g x =0
g
⇒ ẍ + dh
x =0
C’est un oscillateur libre.
g
x = Acos ω t + 0 B sin ω0 t , ω= 0
√ dh
ρc
d= ρe est la densité du corps à l’eau distillée
x (0)=h ⇒A =h
ẋ 0 (0)=0⇒ B=0
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
g
x =h cos ω t=h cos 0
√ dh
t
2π ω 1 g
T= ω ⇒ F= 2 π = 2 π √ dh
1 g
F= 2 π √ dh
Exercice3
1 A 2 A 4
T= 2 m ẋ , V( x)= - +
2
x x
2 4
1 A 2 A 4
L=T-U= 2 m ẋ + -
2
x x
2 4
1 A 2 A 4
H= P ẋ – L= P ẋ -
x x
2
m ẋ 2 - 2
x + 4
x
∂L
Px = ∂ ẋ =m ẋ
1 A 2 A 4
H=m ẋ - 2
2
m ẋ 2 - 2
x + 4
x
1 A 2 A 4
= 2 m ẋ - +
2
x x
2 4
Px
Px =m ẋ ⇒ ẋ =m
En substituant ẋ par sa valeur dans l’expression du Hamiltonien on obtient :
P x2 A 2 A 4
H= 2 - 2
x + 4
x
2) Equation du mouvement
d ∂L
(
dt ∂ ẋ
)
∂L
∂x
⇒ m ẍ - =0 – Ax + A x3 =0
⇒ m ẍ + ( - 1)=0
Ax x 2
1 1 1
2
m ẋ 2 + 4
A x4 - 2
A x2 =Cte
1 1 1
2
m ẋ 2 + 4
A x4 - 2
A x2 =E
3) Représentation de V( x)
A 2 A 4
V( x)= - 2
x + 4
x
d V ( x)
dx =– Ax + A x3
A¿0
x -∞ -1 0 1 +∞
d V ( x)
dx - + - +
+∞ 0 +∞
A A
V (x ) -4 -4
A¿0
x -∞ -1 0 1 +∞
d V ( x)
dx + - + -
A A
-4 -4
V (x ) -∞ 0 -∞
T=0 ⇒ E= V( x)
A 2 A 4
⇒ E=- 2
x + 4
x
⇒ A x - 2 A x – 4E = 0
4 2
Posons X= x 2
⇒ A X -2AX – 4E = 0
2
E
⇒ X2 - 2X - 4 A = 0
E
∆' = 1 + 4A
E
∆' ≥ 0 ⇒ 1 + 4 A ≥0
E 1
⇒
A
≥ - 4
A
Si A¿0 ⇒ ∆' ≥ 0 ⇒ E≥ - 4
A 4E
E>¿ - 4
⇒ X1 =1+ √ 1+
A
4E
X2 =1- √ 1+
A
A
Pour - 4
<¿ E¿0 ⇒ X 1 >¿ 0, X 2 >¿ 0
On a 4 points d’arrêt:
x1 = √√ 1+ 1+
4E
A
; x =-
2
√√ 1+ 1+
4E
A
x3 = √ √
1− 1+
4E
A
; x =-
4
√ √
1− 1+
4E
A
A
Pour E=- 4
∆' =0, X1 = X =1 2
=1
x1
x =±1
= -1
x2
On a 2 points d’arrêt
On a 3 points d’arrêt
x1=√√ 1+ 1+
4E
A
x2=-√ √ 1+ 1+
4E
A
A
Pour E¿− 4 , il n’y a pas de points
A
*/ Si E¿− 4 , il n’y a pas de mouvement
Exercice4
U( x)=U (e 0
−2 αx
- 2 e−αx )
0 ¿ U 0 <¿ E, α >¿ 0
1) Loi du mouvement
E=T+U ⇒ T=E–U
1
m ẋ = E – U
2
⇒
2
2
⇒ ẋ 2 = m (E – U)
2
⇒ ẋ =± √ m
(E–U)
dx 2
⇒
dt =± √m
[E – U 0 (e−2 αx −2 e−αx )]
dx
⇒ 2 ± dt =
√ m
[E – U 0 (e−2 αx −2 e−αx )]
dx
⇒∫
2 =± t
√ m
[E – U 0 (e−2 αx −2 e−αx )]
m
√ 1−
E
e
e αx dx
+
E
e
=
±
√ ∫
2E U 2 U 0 αx
2U 0 αx
√ e2 αx − 0 +
E E
e
Posons X= E
e
2U 0 αx
d X=E
α e dx α dx =X
1 E
dX
m α 2 U0
D’où t = ±
2E
∫ 2√
[
E
2
2 U0
1
X − + X ]2
E
4 U0
1 E dX
m α 2 U0 ∫
= √ . 2 1
± E 2 U0 2
2E [ 2
X − + X ]
4 U0 E
1 E dX
m α 2U ∫
= √ .
2
± 0 E 2 4 U0 4 U 03 12
2E [X + 2 X− 3 ]
2 U0 E E
1 dX
m α∫
= √
2 2
± 2U 0 4 U 04 4 U 03 12
2E [(X + 2 ) −( 4 + 3 )]
E E E
dX
1 ∫ 2 U 02 2 1
m 1 1
= ±
√ 2 U 0 U 02 U 0 [ ( X + 2 ) −1] 2
2E α
E E2 E
+
√ ( 4 U 04 4 U 0 3
E4
+ 3
E )
E
2 U 02 2
( X+ )
E2
Posons V
2
= 4 U 04 4 U 03
+ 3
E4 E
2U 02
2(X + 2 )d X
E
⇒ 2VdV = 4 U 0 4 U 03
4
+ 3
E4 E
2U 02 2U 02
X+ 2 2(X + 2 )d X
E E
⇒ 2 4 U 04 4 U 03
dV
= 4 U 0 4 U 03
4
√ E4
+ 3
E E4
+ 3
E
m 1 dV 1 m
t = ±
√ ∫
2 E α √ −1+V
2 =± α √ 2E
argchV
2E
argch V =± √ m
αt
2E
⇒V =cosh (± √ m
αt)
2U 02
X+ 2
E
⇒
4 U0 4
4 U0 3
=cosh (± √ 2E
m
αt)
√ E
2 U0
4
2
+
E 3
2U 0 U 0 U 02
⇒ X+
2U 0 αx
E
2 = E E E √
+ 2 cosh (±
2E
m
αt )
√
2U 02
= 2U 0 U 0 U 02
-
⇒
E
e
E E E
U 0 U 02
√
+ 2 cosh (±
2E
m
U
αt )
√ E2
⇒ αx = ln [
√
U 0 U 02
E E
+ 2 cosh ±
2E
m
αt − 0 ]
E (√ )
U
⇒x = 1
α
ln [ +
E E2 √ cosh ( ±
2E
√m Eαt )− ]
points remarquables.
dU ( x )
dx
= -α U 0 [2 e−2 αx −2 e−αx ]
dU ( x )
dx =0 ⇒ e−αx =1, x=0
U ( 0) =U (1-2)=-U
0 0
x -∞ 0 +∞
dU ( x )
dx - +
+∞ 0
Le physicien 2012-2013 CHARLY BORDS
1.
U (x)
-U 0
Exercice5
1 1
1) T
⃗
=⃗T +⃗T =- 2 k x i⃗ - 2 k x i⃗ = -k x
1 2 i⃗
1 1
⇒ k eq = 2k + 2k = k
⇒ k eq =k
2) s=1 car le mouvement a lieu suivant (o x )
L=T-U
1 1 2
L = 2 m ẋ +
2
kx
2
T
3) F x (t )=b si 0≤ t ≤ 2