ELLE reportage

Kunst- en
vliegwerk

Naam: Nikki Roosenboom

Leeftijd: 24 jaar
Academie: Willem de Kooning,
richting Modevormgeving
Status: net afgestudeerd

Karel Appel zei al: ‘Als kunstenaar moet voor kunstenaars. Bovendien moet het
je vechten om je creatieve vrijheid te aantal studenten aan kunstopleidingen

Daar sta je dan, met je vingers nog nat van de verf, behouden.’ In het huidige politieke met een vijfde omlaag en is het streven

je filmpje nog niet eens op een vaag festival, en plots wordt de klimaat lijkt de vrijheidsstrijd van
kunstenaars groter dan ooit. De circa
subsidiekraan dichtgedraaid. Hoe ziet de toekomst 25.000 studenten die nu een creatieve
om het niveau van de afgestudeerden
omhoog te krijgen.
ELLE sprak zes getalenteerde (bijna)

er dan uit? Zes vers of bijna afgestudeerde kunststudenten opleiding volgen hebben straks te
maken met korting op cultuursubsidies,
blikken vooruit. Kunnen zij straks nog leven van hun werk? verhoging van de btw en afschaffing
tekst Marieke Verhoeven _ fotografie Teska Overbeeke van de WWIK, de bijstandsregeling
afgestudeerden in de schone kunsten
over subsidies, ondernemerschap,
dromen en over de noodzakelijkheid
van kunst. J

100 ELLE APR11 APR11 ELLE 101

ELLE reportage
Klaar met
Willem de Kooning
Creatief met geld
Marjolein: ‘De twijfel of een creatieve
opleiding wel de verstandigste keuze
was, kwam bij mij pas in het derde jaar.
Opeens besefte ik dat de kans dat ik
hierna echt leuk werk vind best klein is.
De mogelijkheden om voor jezelf te
beginnen waren al beperkt, maar het is
nu nog moeilijker. Bijvoorbeeld om de
WWIK (Wet Werk en Inkomen
Kunstenaars, red.) aan te vragen.
Bovendien is de uitkering superlaag, ik
kan me voorstellen dat mensen dan nog
liever twee of drie dagen per week in
een winkel gaan staan.’
Nikki: ‘Mensen maken weleens flauwe
grapjes, zo van: o, je zit op de knutsel-
academie of de knip-en-plak-school.
Maar het is een serieuze opleiding, met
in het laatste studiejaar ook zakelijke
scholing. Dat gaan ze in de toekomst
vervroegen en terecht, want je kunt wel
leuke dingen maken, je moet het ook
verkopen. Ik wil bewust geen WWIK
aanvragen, ik wil het zelf doen.’
Marjolein: ‘Mijn situatie is anders dan die
van de gemiddelde net afgestudeerde.
Ik heb een kind van drie en de tweede is
op komst, dus ik heb nog iets minder
mogelijkheden qua werk. Op zich is
autonoom kunstenaarschap trouwens
heel goed te combineren met moeder-
schap, beter dan een vaste baan.’
Hand op de knip
Nikki: ‘Ergens vind ik de bezuinigingen
wel goed. Ik hoor zo veel verhalen van
kunstenaars die een WWIK hebben en
die de kantjes ervan aflopen. Ze
produceren weinig en werken er zwart
naast, zodat ze toch extra inkomsten
hebben. Daar heb ik wel problemen
mee ja, dat mag best wat strenger
gecontroleerd worden.’
Marjolein: ‘Hier in Rotterdam gaat
subsidie in mijn ogen vaak naar de foute
partijen. Niet de beste of creatiefste
mensen krijgen een kans. Op die manier
voegt die subsidie niets toe aan de stad.
Ik durf het bijna niet te zeggen, maar
Rotterdam is een cultuurarme stad aan
102 ELLE APR11
het worden. En dat is hartstikke zonde.’
Nikki: ‘Wat ook raar is, is dat voor
bepaalde opleidingen een leeftijdgrens
zal gaan gelden. De kunstenaars-
populatie wordt dus steeds jonger. Ik
vraag me af of dat goed is; de kans op
uitval wordt daardoor ook groter, want
jonge mensen weten vaak nog niet
precies wat ze willen.’
Marjolein: ‘Het lijkt een enorme trend
om naar de kunstacademie te gaan.
Dat is vreemd, want je hoort toch overal
dat er wordt bezuinigd? Maar meisjes
van zestien, zeventien jaar zijn momen-
teel vooral geïnteresseerd in mode en
styling. Ik denk dan: meisje, je weet niet
waar je aan begint! Het is keihard
werken, het is niet schoentje aantrekken
en het haar goed doen.’
De noodzaak
Marjolein: ‘Mijn vriend is ook kunstenaar
en we gaan veel met andere kunste-
naars om, en onze beweegredenen zijn
nooit gespreksonderwerp. Maar als ik
eens buiten die kring ben, hoor ik vaak: is
het wel verstandig wat ik doe, zal ik
Nikki: ‘mensen
maken weleens
flauwe grapjes, zo
van: o, je zit op de
knutselacademie’
straks wel een baan krijgen?’
Nikki: ‘Het is anders in steden als
Rotterdam en Amsterdam dan in Oss,
waar ik woon. Daar word ik op straat
nog steeds nagekeken – en zó gek zie
ik er nu ook weer niet uit. Daar snappen
ze toch minder goed waar je mee
bezig bent.’
Marjolein: ‘Als je specifiek kijkt naar
Modevormgeving: ik vind het óók lastig
om aan te geven wat precies het nut
ervan is. Dat je een collectie maakt en
hoopt dat mensen er leuk uitzien? Ja, dat
ís ook heel plat. Terwijl er heus wel meer
achter zit.’
En straks
Nikki: ‘Ik heb liever minder geld,
maar meer geluk in mijn werk. Met
simpele dingen om me heen en de
vrijheid om creatief te zijn. Ik weet ook
niet precies wat ik wil, maar wel steeds
beter wat ik níét wil. En dat is ook
waardevol.’
Marjolein: ‘Soms denk ik: waarom ga ik
niet gewoon bij een groot bedrijf
werken? Maar dan ga ik tegen mijn zin
werken, dat vreet energie. Als ik nu
bijvoorbeeld bij een groot modemerk
zou gaan werken, zit ik de hele dag
werktekeningen maken voor weinig
geld. En niemand die je ziet als je tien
hoog achter van negen tot zeven zit
te ploeteren.’
Nikki: ‘Ik weet dat een baan in de mode
Naam: Marjolein Stormezand
moeilijk is. Ik ben in gesprek met een
modehuis om modeshows te organise-
Leeftijd: 26 jaar
ren en lookbooks te maken. Dat is
Academie: Willem de Kooning,
natuurlijk commercieel, dus daarnaast
richting Modevormgeving
wil ik werken aan een eigen collectie. Status: net afgestudeerd
Ik denk dat ik op een gegeven moment
concessies moet doen. Ik woon in een
koophuis en er moet geld binnenkomen.
Nou, dan steek ik gewoon álle vrije tijd
die ik nog over heb in mijn eigen
projecten.’
Marjolein: ‘In een gezin met twee
kunstenaars wordt het nog wel span-
nend straks. Maar we zijn er tot nu toe
ook uitgekomen, ook daarin zijn
creatief.’ J
APR11 ELLE 103
ELLE reportage
Klaar met
Rietveld
Het taboe
Kaweh: ‘Jezelf leren marketen is op de
Rietveld taboe. Tenminste, dat gevoel
heb ik. Aan de ene kant is dat goed; het
zou jammer zijn als we werden opgeleid
tot zelfstandig ondernemers in plaats
Naam: Kaweh Modiri van kunstenaars. In Engeland zijn ze
Leeftijd: 28 jaar daar veel meer op gefocust, daar
Academie: Rietveld Academie, hebben achttienjarige studenten die nog
Amsterdam, richting maar net komen kijken al helemaal een
Theaterwetenschappen en praatje klaar over de betekenis van hun
Beeld & Taal werk. Daar word ik wel een beetje
Status: net afgestudeerd, misselijk van.’
bezig met boek en film Irene: ‘Op de fotografieafdeling gaan
we zo inhoudelijk op het werk in dat het
moeilijk is om tegelijkertijd ook zakelijk te
leren zijn. Als je het aan de ene kant hebt
over thema’s als filosofie en symbiose,
ga je daarnaast niet een les marketing
volgen. Althans, voor mij zou dat
niet werken.’
Kaweh: ‘Na je studie word je geconfron-
teerd met het feit dat de meeste mensen
echt niet op jouw werk zitten te wachten.
Je hebt weinig tijd om jezelf te laten zien
en de concurrentie is groot. Op de
academie leer je jezelf ontwikkelen
zonder al te veel te stressen over
je toekomst.’
Irene: ‘Dat commercie taboe lijkt op de
academie kun je de docenten niet
kwalijk nemen. Het is niet hun taak om
dat te stimuleren. Maar daar kun je
natuurlijk over twisten.’
De noodzaak
Kaweh: ‘Het is grappig om met mensen
buiten de kunstscene te praten over het
belang van kunst. Mensen die niets
hebben met kunst. Dan merk je hoe
belachelijk zij het dan vinden waar je
mee bezig bent.’
Irene: ‘Als mensen mij vragen wat het nut
is van wat ik doe, stel ik ze een weder-
vraag. Dan vraag ik ze bijvoorbeeld of
ze weleens naar de bioscoop gaan of
Kaweh: ‘Kunst is een dansvoorstelling. Wat is het nut
niet iets wat je kunt daarvan? Voor mijn gevoel beseffen
mensen vaak niet hoe veelomvattend
uitroeien, het zal kunst is.’
altijd blijven bestaan’ Kaweh: ‘Ik erger me zelfs aan de manier
104 ELLE APR11
Naam: Irene OÕCallaghan
Leeftijd: 22 jaar
Studie: Rietveld Academie,
Amsterdam, richting Fotografie
Status: studeert af in juni 2011
waarop kunstenaars nu de behoefte
voelen om de noodzaak van kunst uit te
leggen. Het is een grijsgedraaid plaatje.
Je kunt helemaal niet uitleggen wat de
noodzaak van kunst is, hoe leg je dat uit
aan iemand die nooit naar een museum
of theater gaat? Het is een nutteloze
discussie, want het is niet zo dat we niets
meer kunnen zonder subsidies. Hou eens
op met zeuren en doe gewoon je ding.’
Hand op de knip
Irene: ‘Wat ik bij het schrappen van
subsidies lastig vind is: wie zegt wat er
wel en niet mag blijven? En waar gaat
het geld dan wel naartoe? Ik vind dat ze
dat wel heel goed uit moeten kunnen
leggen.’
Kaweh: ‘Ik denk dat de sector zich
aanpast. Kunst is niet iets wat je kunt
uitroeien, het zal altijd blijven bestaan.
Kijk maar naar Amerika, waar amper
subsidies worden gegeven. Ik heb wel
het gevoel dat kunstenaars in Nederland
in slaap waren gesukkeld. Vooral in de
theaterwereld heb ik dat gezien: daar heb ik goede reacties op
gezelschappen die vijf jaar subsidie gekregen. Maar als ik later niet van mijn
kregen en kwalitatief achteruitgingen, fotografie rond kan komen, ga ik wel bij
alsof ze niet meer werden uitgedaagd. de supermarkt werken. Daar voel ik me
Ergens vind ik het dus wel goed als er niet te goed voor, absoluut niet.
weer meer een uitdaging komt om jezelf Waarschijnlijk komt er nog leuk werk uit
neer te zetten.’ voort ook.’
Irene: ‘Ik ben laatst naar een expositie in Kaweh: ‘Ik had het geluk dat mijn
Groningen geweest over Russische afstudeerfilm, Mijn inbreker en ik, vrij
schilderkunst rond 1900. Ik was de enige goed is ontvangen. Hij is al op veel
jongere in een zaal vol vijftigplussers. plekken vertoond, onder andere op het
Dat vond ik eerst vreemd, maar later filmfestival in Rotterdam. En ik heb ook al
dacht ik: wat tof dat dit gedaan wordt een deal bij een uitgever voor een boek.
voor deze groep die hier echt in Ik ben dus niet in een gat gevallen. En het
geïnteresseerd is. Ik hoop dat als ik zo is nog geen vetpot, maar ik maak me er
oud ben er dan ook nog dingen voor mij geen zorgen over.’
worden georganiseerd.’ Irene: ‘Ik zal nooit stoppen met fotografe-
ren, het is voor mij een bijna therapeu-
En straks tisch proces. Als iemand interesse in mijn
Irene: ‘Ik studeer in juni af, ik ben nu bezig werk toont, schrikt dat me in eerste
met het bepalen van mijn afstudeer­ instantie zelfs af. Natuurlijk, als mensen er
onderwerp. Wat ik hierna precies ga oprecht belangstelling voor hebben, is
doen? Geen idee, maar dat het fotogra-
fie wordt, is zeker. Ik ben 22, dus het kan
dat fantastisch. Maar ik besef goed dat ik
mijn geld er misschien niet mee kan gaan
nog alle kanten op. Onlangs is al een verdienen. Gelukkig vind ik veel andere
boek met mijn werk gepubliceerd en dingen ook leuk, dat scheelt.’ J
APR11 ELLE 105
ELLE reportage
Klaar met
de filmacademie
Het vage van film
Alexander: ‘In België, waar ik vandaan
kom, bestond geen opleiding in de
richting filmproductie. Daarom ben ik
naar Amsterdam gekomen. In het vage
kunstachtige van film wilde ik niet verder,
ik wilde liever iets zakelijks doen. Iets
tastbaars. Misschien omdat ik onbewust
wel wist dat het niet makkelijk is om aan
de bak te komen in de creatieve sector.
Dan kun je maar beter iets concreets
hebben gestudeerd.’
Beau: ‘Als mensen me vragen waarom ik
productie doe en geen regie, zeg ik
altijd: de Oscar voor beste film gaat naar
de producent, niet de regisseur. Ik wil de
beste film maken. Ik heb geen zin om
elke dag op de set te staan en me met
de technische details bezig te houden, ik
vind het leuker om het venster tussen
publiek en geldschieters te zijn.’
Alexander: ‘Het idee dat producenten
heel rijk zijn, is achterhaald. In de jaren
negentig werd grof geld verdiend door
producenten, die tijd is voorbij. Het is nu
zeker nog wel mogelijk om goed geld te
verdienen, maar echt rijk ermee worden
is bijna onmogelijk.’
Beau: ‘Een producent krijgt ongeveer tien
procent van het totale filmbudget. Dus
stel dat het budget 4,5 miljoen is, dan
krijgt de producent 450 duizend euro.
Dat klinkt niet slecht, maar daar moet je
gedurende de productie – soms wel
twee jaar – een kantoorruimte van
huren, je personeel en jezelf van uit-
betalen. Dan blijft er echt niet veel over.’
Hand op de knip
Beau: ‘De subsidieregeling van het
Nederlands Fonds voor de Film is vrij
ingewikkeld, maar het komt er in ieder
geval op neer dat je, afhankelijk van de
winst, altijd een deel van de subsidie
moet terugbetalen. Straks hebben wij
ook echt een probleem. Als net afgestu-
deerde krijg je geen subsidie, omdat je al
een film op je naam moet hebben staan.
Het is een catch-22: je hebt geen geld,
dus krijgt geen film – en je krijgt geen
geld, omdat je geen film hebt.’
106 ELLE APR11
Alexander: ‘Wat ik echt niet begrijp zijn
de bezuinigingen op onderwijs. Dat is
gewoon de kenniseconomie ondermij-
nen. De basis valt dan weg. Je kunt best
bezuinigingen op zaken die minder
prioriteit hebben, maar mensen het
driedubbele laten betalen is beláchelijk.’
Beau: ‘Ik denk dat iedereen zich zorgen
maakt. Mijn moeder is theatermaker en
heeft er veel last van. Ze heeft nu een
halve speellijst ten opzichte van vorig
jaar, dat betekent dus ook de helft
minder inkomsten. Als noodoplossing
staat ze voor de klas. Dat heeft ook weer
zijn weerslag op mij, want nu kan ze mij
ook minder steunen.’
De noodzaak
Alexander: ‘Cultuur is de lijm die de
bevolking bindt. Kijk naar België.
Vlaanderen en Wallonië leven bijna op
voet van oorlog. Vlaanderen heeft
culturele samenwerkingen met
Nederland, Frankrijk en zelfs Spanje.
Maar niet met Wallonië, een gemeen-
schap binnen ons eigen land. Hierdoor
liggen we cultureel ver uit elkaar en
begrijpen we elkaar niet. Volgens mij kan
Alexander: ‘Je moet
leren om vooruit
te kijken, anders red
je het niet’
kunst een grote rol spelen in het
scheppen van eenheid binnen België.’
Beau: ‘Kijk naar voetbal, ook een
belangrijk deel van onze cultuur. Daar
doen heel veel mensen in Nederland
aan, dus de kans dat we daar goed in
worden, is vrij groot. Als heel veel
mensen cultuur zouden uitoefenen, zou
je ook een bloeiende culturele sector
krijgen.’
Alexander: ‘Beaus moeder vertelde dat
ze onlangs in België moest spelen en de
zaal halfleeg was. De zaal ernaast, met
Kabouter Plop, zat bomvol. Dat is een
goed voorbeeld van te veel marketing.
Ik vind het schrijnend dat het Studio 100,
het productiebedrijf achter Kabouter
Plop, door hun enorme budgetten wel
lukt een zaal vol te krijgen en kleine
gezelschappen niet. Er is een verschil in
uitgangspunt tussen geld en creativiteit.
Echte cultuur is niet geldgedreven.’
Naam: Beau van Assem
Leeftijd: 25 jaar
En straks Academie: Nederlandse Film- en
Beau: ‘We hebben niet veel tijd om bij te Televisieacademie (Amsterdam),
beunen; we hebben laatst wel een richting Productie
videoclip voor De Jeugd van Tegen- Status: derdejaars
woordig gedaan, voor de leuk, niet
omdat we er rijk mee werden of omdat
het goed op het cv staat.’
Alexander: ‘De school besteedt veel
aandacht aan de toekomst. Mensen uit
de filmindustrie komen als gastdocent
lesgeven, waardoor je een goed beeld
krijgt van wat je gaat aantreffen. Je moet
leren vooruit te kijken, anders red je het
niet.’
Beau: ‘Een vaste groep producenten
krijgt altijd geld, daar kom je als nieuw-
komer nauwelijks tussen. Daarom moet
je aansluiting proberen te vinden bij een
gevestigde producent. Als dat lukt, kun je
daarna zelfstandig aan de slag. Ik wil
voor mijn afstudeerfilm dan ook als een
adoptiekindje bij een productiebedrijf
worden aangenomen.’
Alexander: ‘We hebben vaak gehoord
Naam: Alexander van Damme
dat vroeger alles beter was. Maar wij
Leeftijd: 22 jaar
leven nú. Ik maak me niet zo veel zorgen. Academie: Nederlandse Film- en
Als je aan een creatieve opleiding Televisieacademie (Amsterdam),
begint, weet je dat er risico’s aan richting Productie
vastzitten. En dat de besten overblijven.’ K Status: derdejaars
APR11 ELLE 107