Nr.

3, maart/april 2011

DeNieuwe Pers
OVER PERSBELEID EN PERSINNOVATIE • NIEUWSBRIEF VAN HET STIMULERINGSFONDS VOOR DE PERS

Gevecht om de macht
in de virtuele kiosk
De tablet deed de strijd om
de macht in de digitale kiosk
ontbranden. “Uitgevers
moeten veel meer de regie
in handen nemen.”

Nieuwe allianties,
tools en platformen
Eenentwintig nieuwe
persinnovatieprojecten gingen
onlangs van start. Met name
diverse regionale samenwerkings-
verbanden. De stand van zaken.

Tien vragen aan

Lou Lichtenberg
Een strateeg en een bevlogen
pleitbezorger van persver-
scheidenheid. 37 jaar wás hij het
Fonds. Nu neemt hij afscheid.

De schijnanalyse van
de stille consensus
Bestond er onder journalisten
een stille consensus vóór massa-
immigratie van moslims?
Nee natuurlijk – die heeft
nooit bestaan.
 AGENDA
Persinnovatiecongres op 6 juni
Er wordt hard gewerkt aan de voorbereiding van Ma. 11 t/m wo. 13 april - Londen
het congres dat het Stimuleringsfonds voor de
Digital Media Europe
Pers op 6 juni a.s. houdt rond het thema innovatie.
De congressen Beyond the Prin-
Het congres zal plaatsvinden in de Beurs van ted Word en Mobile Media Day
Berlage in Amsterdam. van WAN-IFRA zijn nu gebundeld
in het driedaagse congres Digital
Iedereen die om welke reden dan ook is geïnteresseerd in innovatie in de Media Europe. Op de eerste dag
bedrijfstak, doet er goed aan de middag van de 6e juni alvast te blokke- nieuwe business modellen en
ren. De bijeenkomst is niet alleen bedoeld voor een aantal bijzondere sponsor- en advertentiemogelijk-
presentaties op het gebied van vernieuwing, maar ook om bedrijven, heden. Op de tweede dag de
organisaties en individuen die in welke vorm dan ook met innovatie bin- applicaties (voor nieuws, diensten
nen de sector bezig zijn of daartoe plannen hebben, bij elkaar te brengen. en spellen) en extra diensten. Op
We doen dat door thema’s te benoemen die, blijkens de aanvragen die in dag drie de productontwikkelin-
het kader van de tijdelijke subsidieregeling zijn gedaan, kansrijk worden gen, praktijkverhalen en markt-
geacht. analyses. Met veel gerenom-
meerde sprekers.
De thema’s zijn in elk geval: Locatie: Hilton London Olympia
– Samenwerking print en Hotel, Londen. Kosten: € 425 per
(regionale) omroep; dag, € 800 voor twee dagen,
– Hyperlocal; € 1.125 voor 3 dagen. Informatie:
– Verdienmodellen; www.wan-ifra.org/dme.
– Datadriven (onderzoek).
Ma. 11 april - Den Haag
Daarnaast wordt gedacht aan thema’s als ‘tablets’ en ‘social media’.
Op- of aanmerkingen en tips rond de thema’s worden op prijs gesteld. De Tegel 2010
Alle belangstellenden krijgen de gelegenheid om dieper in te gaan op de Bekendmaking van de winnaars
thema’s waarmee ze zich verwant voelen of nieuwsgierig naar zijn. van De Tegel 2010, de prijzen voor
De groepen die op de 6e juni worden gevormd rond deze thema’s, gaan de makers van de beste journalis-
zich die dag vooral bezighouden met de opzet van een vervolgsessie. tieke nieuws- en achtergrondpro-
Deze sessies worden eveneens gefaciliteerd door het Stimuleringsfonds. ducties in dagbladen, weekbladen
Niet alleen de opzet van zo’n vervolgsessie wordt besproken, maar ook of of tijdschriften, op radio en televi-
er tijdens zo’n sessie behoee is aan bijvoorbeeld juridische deskundig- sie, en online. Ditmaal ook met
heid, technische expertise of misschien een tot de verbeelding sprekende een Gouden Tegel, voor de beste
gast. De bedoeling is dat successen en mislukkingen van projecten wor- journalistieke productie van 2010.
den uitgewisseld, dat deelnemers aan de sessie elkaar op ideeën brengen Eurocommissaris Neelie Kroes,
en elkaar – en hopelijk anderen – inspireren. verantwoordelijk voor de Euro-
pese Digitale Agenda, verzorgt
De sessies zullen bovendien worden gebruikt om vorm te geven aan het de keynote.
idee om zoveel mogelijk openheid te betrachten rond de projecten die Locatie: Lucent Danstheater,
door het Stimuleringsfonds zijn gesubsidieerd. Om die reden wordt ook Den Haag. Kaarten te bestellen
een website geopend (www.persinnovatie.nl) waar niet alleen de projec- via www.detegel.info
ten worden beschreven en gevolgd, maar ook zo veel mogelijk informatie
rond de specifieke thema’s wordt verzameld. Wo. 13 april - Hilversum
Details over het congres volgen nog. Actuele informatie is in elk geval te Het Nieuwe TV Kijken
vinden op de site van het Stimuleringsfonds www.svdp.nl. De Beurs van Jaarcongres over alle ontwikkelin-
Berlage hee een beperkt aantal plaatsen, dus het is zaak om de bericht- gen op het gebied van nieuwe
geving rond het congres en de inschrijving goed in de gaten te houden. devices en mogelijkheden, de
laatste onderzoeken over con-
tent & cash, de toekomst van tv-
distributie, etc. Sprekers zijn o.a.
2
Pieter Vervoort, vice president
Philips Net TV, Menno Bangma,
TNO Multimedia en Matthias
Scholten, directeur content RTL
Nederland.
Locatie: Nederlands Instituut voor
Beeld en Geluid, Hilversum. Kosten:
€ 899,- excl. BTW pp. Organisatie
Euroforum Eindhoven.
Zo. 15 t/m di. 17 mei - New York
INMA World Congress
Jaarlijks internationaal topcon-
gres voor marketeers van kranten
en nieuwsmedia. Met veel strate-
gie- en praktijkverhalen, best
cases en onderzoeksresultaten.
Extra aandacht is er voor de
transitie naar een digitaal
business model, het kwantifice-
ren van bezoekers op diverse
platforms, en apps voor lezers
en adverteerders.
Locatie: Sheraton Hotel, New
York. Kosten: US$1,450 voor
INMA-leden, US$2,320 voor
niet-leden. Informatie op
www.inma.org.
Do. 16 juni - Amsterdam
Wilders en de media
Vorig jaar werd aan de UvA de
conferentie ‘Journalistiek onder-
zoek onderzocht’ belegd. Dit
najaar wordt weer zo’n bijeen-
komst gehouden. Als 'entre act'
deze aparte conferentie over het
thema Wilders & Mediaonder-
zoek. De inmiddels ruim 50 acade-
mische mediastudies waarin Wil-
ders een centrale rol speelde, zijn
door communicatiewetenschap-
pers van Journalism Studies UvA
tegen het licht gehouden.
Toelichting op de onderzoeksre-
sultaten door journalisten, poli-
tici en academici.
Locatie: Universiteitstheater,
Nieuwe Doelenstraat 16,
Amsterdam.
 De Nieuwe Pers
Informatie, opinie en debat over pers-
beleid en persinnovatie.
De Nieuwe Pers verschijnt eenmaal
per kwartaal in een oplage van 1500
exemplaren.
De Nieuwe Pers is een uitgave
van het Stimuleringsfonds voor
de Pers en wordt gratis verspreid
onder beleidsmakers bij de overheid
en in het bedrijfsleven.
Hoofdredactie: Wim Verbei
Redactie:
Lex Boon, Lou Lichtenberg,
Alexander Pleijter, Joost Ramaer
Beeld:
Hein de Kort, Egon Viebre
4. H ET IS MOOI GEWEEST, VINDT L OU L ICHTENBERG
Door Wim Verbei Persverscheidenheid bepaalde 37 jaar een groot deel van zijn doen en denken.
De perssector zag hij soms drastisch, soms dramatisch veranderen – en ministers
komen en gaan. Hoewel een strateeg, nam hij niet altijd een blad voor de mond,
soms tot ongenoegen van uitgevers. Gesprek met de man die het Stimuleringsfonds
voor de Pers op de kaart zette. “De journalistiek is voor een echte uitingsvrijheid
van levensbelang.”
8. S TRIJD OM DE MACHT IN DE KETEN
Door Lex Boon Steve Jobs hee een directe relatie met miljoenen credit card-houders met een
tablet. En uitgevers willen het contact met hun klanten behouden. De technologie-
giganten beperken zich niet tot het leveren van het fysieke apparaat, maar nestelen
zich met distributie- en betaalsystemen tussen uitgevers en consumenten. De strijd
om de macht in de digitale kiosk is losgebarsten. Advies: “Uitgevers moeten veel
meer de regie in handen nemen.”

Vormgeving: 10. 21 NIEUWE PER SINNOVATIEPROJECTEN

Sok visueel management Door Lex Boon en Crossmediale platformen, innovatieve diensten, interactieve nieuwe producten,
Odette Koldewey Wim Verbei tablets en tools: er wordt momenteel in het hele land druk aan gesleuteld. Eind
Druk: vorig jaar gingen 21 innovatieve projecten van start in het kader van de tweede
Wilco, Amersfoort ronde van de Tijdelijke regeling Persinnovatie. Waaronder diverse initiatieven van
regionale dagbladen en omroepen samen. Betrokkenen geven nadere toelichting op
Uitgever: hun plannen en de actuele stand van zaken.
Ben van den Camp, AMB
Postbus 7, 1110 AA Diemen
tel. 020 – 6904 144 20. D E MEDIA - ANALYSE VAN M ARTIN B OSMA
mail: info.amb@xs4all.nl Door Joost Ramaer De media maken deel uit van een ‘polyarchie’ die Nederland al veertig jaar in een
w.ww.amb-press.nl ijzeren greep houdt en hee opgezadeld met een miljoen moslims. Dat schrij
Redactieadres: Martin Bosma, rechterhand van Geert Wilders, in zijn boek De schijn-élite van de
Lamarckhof 15 (1 hoog) valse munters. Maar Nederlandse journalisten zijn eerder weifelaars dan strenge ideo-
1098 TK Amsterdam logen, repliceert Joost Ramaer, daarom lopen ze nu ook massaal achter Wilders aan.
tel.: 020 - 6632384
mail: wimverbei@wxs.nl

Contactadres:
Stimuleringsfonds voor de Pers
Prinsessegracht 19
Hein de Kort
2514 AP Den Haag
tel. 070 - 3617111
fax 070 - 3617108
mail: info@svdp.nl
web: stimuleringsfondspers.nl

De Nieuwe Pers werkt redactioneel

samen met De Nieuwe Reporter
(www.denieuwereporter.nl).
De standpunten die in dit blad
verwoord worden, hoeven niet
noodzakelijkerwijs overeen
te komen met het standpunt
van het bestuur van het
Stimuleringsfonds voor de Pers.

ISSN 2211 – 0755

Eind januari werd de tekening van

Hein de Kort op de cover van dit blad
aangeboden aan Lou Lichtenberg, als
afscheidscadeau van de medewerkers
en oud-medewerkers van het
Stimuleringsfonds voor de Pers.

Coverbeeld © Hein de Kort

3
Persverscheidenheid bepaalde 37 jaar zijn denken en doen. De perssector zag hij drastisch, soms
dramatisch veranderen – en ministers komen en gaan. Het is nu mooi geweest, stelt hij. Tien vragen
aan Lou Lichtenberg bij zijn afscheid als directeur van het Stimuleringsfonds voor de Pers.
DR. LOU LICHTENBERG
“Het werkt alleen met de constructie
van een glazen huis”
J e hoe hem niet te vragen of hij zich alle ministers en
staatssecretarissen herinnert die sinds zijn aantreden bij
het Fonds de mediaportefeuille onder beheer hadden.
Natuurlijk doet hij dat! Als secretaris van de Persraad en
parttime-medewerker van de directie Radio, Televisie en
Pers bij het ministerie van CRM begon Lou Lichtenberg, in
maart 1973, in de laatste weken van CRM-minister Piet
Engels. Diens opvolger, Harry van Doorn (kabinet Den
Uyl), richtte in oktober 1974 de Stichting Bedrijfsfonds voor
de Pers op, waarvan Lichtenberg parttime plaatsvervangend
secretaris werd. Daarna volgden op CRM de ministers Til
Gardeniers-Berendsen (kabinet Van Agt-Wiegel), André van
der Louw (Van Agt II) en Hans de Boer (Van Agt III). Na
1982, in de kabinetten Lubbers I en II, was Elco Brinkman
minister van WVC, en vanaf 1989 – Lichtenberg was
inmiddels directeur van het Fonds –, in kabinet Lubbers III,
Hedy d’Ancona. Daarna kwam het mediabeleid onder de
staatssecretaris van OC&W. Allereerst Aad Nuis, vervol-
gens Rick van der Ploeg, Cees van Leeuwen en Medy van der
Laan. Vanaf Balkenende III was weer de minister eerstver-
antwoordelijke voor het persbeleid, achtereenvolgens
Maria van der Hoeven, Ronald Plasterk en sinds 2010
Marja van Bijsterveldt-Vliegenthart.
En aan welke minister of staatssecretaris bewaar je de beste
herinneringen?
Lichtenberg: “Aan Harry van Doorn, Elco Brinkman en
Hedy d’Ancona. De laatste ook omdat ze als minister begin
jaren negentig bereid was het eerste exemplaar in ontvangst
te nemen van mijn tijdschri Scarabee, het huidige Archeolo-
gie Magazine. Daarbij sprak zij de historische woorden dat
ze met de secretaris van het Bedrijfsfonds voor de Pers blij
was met deze nieuwe loot aan de persstam.”
Welke minister of staatssecretaris gaf naar je mening de meest
positieve impulsen aan het persbeleid van de overheid?
“Dat is zonder twijfel Harry van Doorn. Hij is echt trendset-
tend geweest met een meer actief persbeleid en een eerste,
gedurfde, Medianota, waarin serieus aandacht aan de pro-
blematiek van de pers werd geschonken. Goede tweede is
Elco Brinkman, die ook een – korte – medianota op zijn
naam schreef, maar eveneens een echte Mediawet.”
Wat trok je aan in het werk voor het Bedrijfsfonds?
“Dat was het concrete werk. Bij de Persraad, die alleen maar
adviseerde over allerlei perszaken, was dat vaak erg theore-
tisch. Maar het Bedrijfsfonds werd meteen neergezet als de
hoeksteen van het persbeleid. Naast advisering aan de minis-
4
Door Wim Verbei
ter, voerde het heel concreet gesprekken met uitgevers, jour-
nalisten en onderzoekers over mogelijkheden en onmoge-
lijkheden van financiële overheidssteun. Van het begin was
het ook een club waarin belangen, buiten het algemeen
belang, geen rol mochten spelen in de besluitvorming. Bij
de Persraad was dat in theorie ook niet zo, maar in de prak-
tijk speelden die zakelijke belangen van raadsleden (uitge-
vers, journalisten en kroonleden) wel degelijk een rol. Het
Bedrijfsfonds, vanaf 2007 het Stimuleringsfonds, is steeds
een gezelschap geweest waarin na gefundeerde discussie en
op basis van steekhoudende argumenten besluiten werden
genomen. Dat spel hee mij steeds enorm geboeid.”
De perswereld is de afgelopen decennia drastisch, soms dramatisch
veranderd. Welke veranderingen hadden de grootste impact op je?
“Allereerst de fusies en concentraties in vooral de regionale
en lokale pers. Die leidden al in de jaren vijig en zestig tot
drastische veranderingen, maar in de volgende decennia en
vooral in de jaren tachtig zijn van deze fusietendens vooral
regionale dagbladen het slachtoffer geworden. Deels hield
dat verband met een ontzuilingstendens, maar daarmee ver-
klaar je deze teloorgang niet helemaal. Die werd ook veroor-
zaakt doordat uitgevers, in hun pogingen inkomstenverliezen
op te vangen, ervoor kozen dat te doen via kostenbesparingen
“Verscheidenheid en vooral inkrimping, samenvoeging en opheffing van redac-
ties. Bovendien werd daarbij vaak het mes gezet in kosten
is vaak schijn- voor onderzoek en vernieuwing. Als je op dergelijke gebieden
pluriformiteit, gaat snijden, haal je het elan uit een onderneming.”
“De tweede fundamentele verandering is de opkomst van
meer van nieuwe elektronische mogelijkheden voor informatie en
hetzelfde” andere data, met internet als voorlopige katalysator. Dat dit
voor de pers veel consequenties zou hebben, werd ons begin
jaren negentig duidelijk. Het bestuur besloot zich toen in
binnen- en buitenland diepgaander te informeren over de
‘elektronische krant’. Met als gevolg een aantal beleidsessays
waarin die informatie aan de perswereld werd overgebracht.
Helaas hee de pers pas relatief laat onderkend welke grote
gevolgen deze veranderingen teweegbrachten, waarmee ook
te laat werd ingezet op kansen.”
Het belang dat aan persverscheidenheid wordt gehecht, lijkt de
laatste tien jaar aan erosie onderhevig. Hoe kijk jij daar tegenaan?
“De zorg voor persverscheidenheid, pluriformiteit, houdt
verband met de uitingsvrijheid. Wat heb je immers aan
uitingsvrijheid als er maar één bron zou zijn die de informa-
tie kan brengen? Natuurlijk is de laatste jaren de verschei-
denheid aan informatiebronnen in de vorm van persorga-
nen, audiovisuele media, websites enz. alleen maar

toegenomen. Maar daarmee is niet gezegd dat de maat-
schappelijke informatievoorziening beter is gaan functione-
ren. Veel burgers vinden in de informatierijstebrijberg niet
meer de weg. Verscheidenheid is vaak schijnpluriformiteit,
meer van hetzelfde. Dat maakt de functie van iemand die
ervoor doorgeleerd hee om op betrouwbare wijze te dui-
den hoe je de informatie uit verschillende bronnen moet
plaatsen, tegen welke achtergronden, met welke (nieuwe
elektronische en andere) middelen je die kunt doorgeven en
dergelijke, mijns inziens steeds belangrijker. En ook hoe je
de burger daarbij kunt betrekken, wat onder burgers lee.
Die ‘iemand’ is de journalist. De journalistiek is voor een
echte uitingsvrijheid van levensbelang.”
Op welke resultaten van onderzoek of projecten die werden
uitgevoerd met steun van het Fonds kijk je met de meeste
tevredenheid terug?
“Al het onderzoek op het gebied van de elektronische krant,
door derden of onszelf uitgevoerd, hee beslist zoden aan
de dijk gezet. Eigenlijk is al het onderzoek dat de persbe-
drijfstak als geheel ten goede tracht te komen zinvol geweest
om ervan te leren. Ook de projecten die erop gericht waren
persorganen van de ondergang te redden, niet door louter
subsidieverlening om hun verliezen af te dekken, maar door
ze ertoe te bewegen zelf initiatieven te ontwikkelen om met-
terdaad nieuwe paden in te slaan, hebben hun doel gediend.
Verschillende dagbladen en tijdschrien zouden nu niet
meer bestaan als ze die schoenlepel van het Fonds niet zou-
den hebben aanvaard.”
PERSBELEID
Op welke ontwikkelingen of resultaten van het Fonds zie je met
minder tevredenheid terug?
“Met name dat we niet in staat zijn gebleken verschillende
regionale kranten, die in de jaren tachtig en negentig op de
tocht stonden, te helpen overleven in een nieuwe vorm. Dat
lag voor een belangrijk deel aan twee redenen. Allereerst
onze wettelijke beperkingen: volgens de wet konden we pas
iets doen als er geen andere financieringsbronnen meer aan-
wezig waren. In de meeste gevallen werden die regionale dag-
bladen in concernverband uitgegeven en de concerns waren,
althans toen, nog niet verlieslijdend. Een tweede reden was
dat uitgevers soms liever zelf een structurele oplossing voor
hun verlieslijdende titel kozen, zonder de overheid daarbij te
betrekken. Gelet op publieke taken van sommige persorga-
nen valt een dergelijke keuze dan moeilijk te begrijpen.”
Hoe zie je de toekomstige functie van het Fonds temidden van de
fondsen die het kabinet op het gebied van cultuur wil samenvoegen?
“Het Stimuleringsfonds hee steeds een duidelijke band
gehad met de uitingsvrijheid, de zorgplicht van de overheid
voor een goed functionerende informatievoorziening en
journalistiek om onze democratie goed te kunnen laten
functioneren. In die uitingsvrijheid en zorgplicht vindt het
Stimuleringsfonds ook zijn bestaansrecht. Welke construc-
ties er in de toekomst door de politiek met verschillende
Foto: Elisabeth Egon Viebre
fondsen ook gekozen gaan worden, een ding moet voorop
blijven staan: als aan die zorgplicht voor een goed functione-
rende uitingsvrijheid en maatschappelijke informatievoor-
ziening maar uitvoering gegeven kan blijven worden door
een onaankelijk overheidsorgaan.”
Je gaat je proefschri ‘Dilemma’s in het persbeleid van de overheid’
bewerken tot een algemene publicatie. Door je vertrek bij het Fonds
kun je je daarin waarschijnlijk ook vrijerlijker uiten over het
overheidsbeleid. Kun je daar nu al kort een voorschot op nemen?
“Ik beoog in dit boek in een meer anekdotische vorm te laten
zien met welke discussies, in sommige gevallen worstelingen,
je te maken krijgt wanneer je je op het snijvlak begee van
“Al het een overheidsorgaan dat aan de ene kant passief moet zijn en
zich volstrekt niet met de inhoud van uitingen mag
onderzoek op het bemoeien en aan de andere kant zich actief moet opstellen
gebied van de waar de zorgplicht voor uitingsvrijheid om de hoek komt kij-
ken. Daarbij wil ik ook relevante vertrouwelijke informatie
elektronische opnemen die ik in mijn proefschri niet kon opnemen. Dat
krant, heeft is van belang om te laten zien onder welke voorwaarden een
orgaan als het Stimuleringsfonds kan blijven functioneren:
beslist zoden aan net als de rechterlijke macht onaankelijk van de overheid,
toegespitst op het scheppen van voorwaarden voor de
de dijk gezet”
uitingsvrijheid, omgeven door voldoende checks and balances
en met de constructie van een glazen huis. Dan alleen werkt
het, zo hebben mij de afgelopen decennia geleerd.”
Heb je tot slot nog één keer dringende adviezen aan ministers,
uitgevers of journalisten? En: ga je het missen?
“Natuurlijk zal ik de perswereld gaan missen, maar dat hee
meer betrekking op personen. En die hoop ik bij de vele
gelegenheden die ik nog hoop bij te wonen veelvuldig te
kunnen ontmoeten. En die adviezen: ik heb mijn ei gelegd
in de verschillende publicaties die van mijn hand zijn ver-
schenen en ik ga hopelijk nog een prachtig ei produceren in
mijn komende boek. Ik voel weinig voor een orakelfunctie.
Het is mooi geweest.” <
5
DE VIRTUELE KIOSK

Strijd om de macht
in de keten
De markt voor tablets is volop in beweging. Na het
succesverhaal van Apple’s iPad brengen ook Samsung,
Dell, HP en Motorola hun eigen tabletcomputer op de
markt. Daarbij beperken de technologiegiganten zich
niet tot het leveren van het fysieke apparaat, maar
nestelen ze zich met distributie- en betaalsystemen
tussen de uitgevers en de consument. Wat wordt de
nieuwe rolverdeling in de keten?
Door Lex Boon
I n januari lanceerde mediamagnaat Rupert Murdoch
e Daily, een tablet-only krant die het bewijs moet
gaan leveren dat er geld valt te verdienen met digitale
journalistieke content. Of dat ook daadwerkelijk gaat luk-
ken is onduidelijk, maar mede door de samenwerking met
Apple zijn de verwachtingen hooggespannen. News Corp
investeert 30 miljoen dollar in de digitale krant, die volgens
oprichter Murdoch “het beste van traditionele journalistiek
combineert met het beste van hedendaagse technologie”.
Daarvoor zijn ruim 100 journalisten aangenomen die eigen
kwaliteitsjournalistiek combineren met multimediaproduc-
ties, zoals interactieve graphics, 360-graden foto’s en video’s.

Dat het juist de 80-jarige Murdoch is die met een ambitieus

tabletproject komt is opvallend. Hij hee een trackrecord
van weinig succesvolle internetprojecten op zijn naam staan
en hee de afgelopen jaren tevergeefs een felle strijd gevoerd
tegen zoekmachines en nieuwsaggregatoren. “e current
days of the internet will soon be over”, vertelde hij journalis-
ten bij de introductie van de betaalmuur voor e Times
vorig jaar.
Gelijk kreeg hij daar niet meteen mee, maar de tablet biedt
wellicht nieuwe kansen. Murdoch en andere traditionele
uitgevers zien de tablet als een verlengstukje van internet dat
wél makkelijk naar de hand van uitgevers is te zetten, bij-
voorbeeld door er een betaalmuur omheen te plaatsen. Wel
de lusten, niet de lasten: de tablet als potentiële redder van
de digitale kwaliteitsjournalistiek. Het is dus ook wel weer
typerend dat het juist Murdoch is – het gezicht van de tradi-
tionele media – die e Daily hee gelanceerd.

Enthousiasme
Met hetzelfde soort enthousiasme hebben ook Nederlandse
uitgevers zich op de tabletmarkt gestort. Al voordat de iPad
hier officieel verkrijgbaar was, lagen de apps van Nu.nl en
Veronica Magazine al in de App Store. De papieren versie van
de Volkskrant verscheen met een uitgebreide outsert om de
lancering van de app aan te kondigen en zelfs regionale kran-
ten als de Leeuwarder Courant hebben een uitgebreide app
ontwikkeld. Bij de uitgevers van tijdschrien is het niet veel
anders. Zo wordt Vrij Nederland iedere week drie keer apart
opgemaakt. Eén keer voor de papieren versie en twee keer
voor de iPad: een staande en een liggende versie.
Het lijkt een hoop aandacht voor een markt die nog relatief
klein is. In 2010 gingen er in Nederland 206.000 tablets over
de toonbank, waarvan het in 75 procent van de gevallen een
iPad betrof. De groei zit er echter flink in. Naar verwachting
Beeld: Elisabeth Egon Viebre

worden er dit jaar vier keer zoveel tablets verkocht.

Daarnaast komen niet alle uitgevers met uitgebreide applica-
ties die apart moeten worden opgemaakt en die verrijkt wor-
den met foto, audio en video. Er zijn ook uitgevers die zich
beperken tot de basis, door alleen een digitale één-op-één
kopie in de App Store te plaatsen. Daarbij draait het vooral
om de aanwezigheid. De (betaal)slag op internet hee de
E-mags nog lang niet uitontwikkeld

6

journalistiek nooit kunnen maken, de opkomst van de tablets
biedt echter de kans om met een schone lei te beginnen.
Betalen
Het is één van de redenen waarom Weekbladpers Tijdschrif-
ten voor zeven titels een eigen iPad-app hee ontwikkeld,
aldus Eline Deijs, online uitgever bij Weekbladpers. “De
marktpenetratie van de tablet is op dit moment nog relatief
laag, maar we zien wel dat mensen die er één hebben ook
bereid zijn voor digitale content te betalen. Op internet is
dat nooit gelukt, dus daarom is het ontwikkelen van apps
voor ons erg interessant.”
Dat er opties zijn om de consument daadwerkelijk te laten
betalen voor content, bleek vorig jaar ook uit het PwC-
onderzoek ‘Digitaal verdienen’. Als uitgevers durven te
investeren in uitgebreide webedities en de samenwerking
zoeken met sectorpartijen zodat ze ook producten en dien-
sten kunnen aanbieden, dan zou er best geld verdiend kun-
nen worden met online uitgeven, zo luidde de boodschap.
“Goede content, dat is de competentie nummer één van uit-
gevers”, aldus PwC-onderzoeker Marieke van der Donk.
“Maar alleen daarmee ga je het online niet redden. Je moet
de content flexibel en aantrekkelijk beschikbaar maken via
alle verschillende kanalen. Daarbij moeten uitgevers wat dat
betre heel opportunistisch zijn: ze moeten op de platfor-
men zitten waar de consument zit.”
Het belang van die platformen hee grote invloed op de rol-
verdeling in de keten van digitale contentdistributie. Het
zijn niet alleen de traditionele uitgevers die denken dat er
met de digitale verkoop iets te halen valt. Ook de grote tech-
nologieconcerns, de beheerders van die platformen, kijken
of ze een graantje mee kunnen pikken door de distributie-
en betaalkanalen te reguleren.
Abonnementen
De lancering van de e Daily markeerde deze ontwikke-
ling in de keten. De app maakt als eerste gebruik van de veel-
besproken abonnementendienst van Apple. Deze dienst
NIEUWE MEDIA
Steve Jobs en zijn klantenkring
gee consumenten de mogelijkheid om met één klik een
abonnement op een digitale uitgave te nemen, waarbij er
wordt afgerekend via de populaire winkel van iTunes. Voor-
heen waren alleen de relatief dure losse edities te koop. Prijs-
differentiatie voor trouwe lezers was niet mogelijk, waar-
door het voor uitgevers lastig was om aan klantenbinding te
doen. Zo zakte de digitale verkoop van het populaire tech-
nologietijdschri Wired na de introductie snel in. In juni
2010 werden er nog 100.000 exemplaren van verkocht, in
“
november van hetzelfde jaar was dit aantal gedaald tot
23.000 stuks.
De beperkende voorwaarden die Apple aan het gebruik van PwC-onderzoeker
de ‘iTunes voor kranten en tijdschrien’ stelde, zorgde in
eerste instantie voor ophef bij de uitgevers. Apple eiste exclu- Marieke van der
siviteit. Digitale producten zouden alleen via iTunes Donk: “Uitgevers
gekocht mogen worden, waarbij Apple 30 procent commis-
sie zou krijgen. Uitgevers zouden geen toegang krijgen tot moeten heel
de klantgegevens, die marketingtechnisch erg belangrijk opportunistisch
zijn. Apps die abonnementen buiten iTunes om verkochten
– bijvoorbeeld via een eigen webbased systeem – zouden uit zijn: ze moeten op
de Appstore worden geweerd.
de platformen
“In dit scenario wordt Apple wat ons betre veel te domi-
nant”, reageerde Ernst-Jan Pfauth, chef internet van NRC zitten waar de
Handelsblad, op zijn eigen site. “Door de registratie en beta-
ling van de uitgevers over te nemen, nestelt het bedrijf zich
consument zit”
tussen de uitgever en de abonnee. Apple neemt de relatie
met de klant over en reduceert daarmee de uitgevers tot con-
tentfabriekjes.”
Ondertussen is Apple na veel protest de uitgevers deels tege-
moet gekomen. Aan de commissie van 30 procent en het
niet-delen van de klantgegevens verandert niks. Wel mogen
uitgevers hun digitale content ook buiten iTunes om verko-
pen, zolang de prijs niet lager ligt dan de prijs in iTunes.
Volgens Han-Menno Depeweg, uitgever van NRC Digitaal,
is het verhaal van Apple nog steeds onduidelijk en zijn er
nog veel vragen onbeantwoord. “Wij willen bijvoorbeeld
combinatie-abonnementen aanbieden. Hoe gaat Apple dat >
7
 regelen? Daarop hebben we nog steeds geen antwoord, dus
gaan we ook niet akkoord. Apple hee ons echter wel doen
beseffen dat we ervoor moeten zorgen dat we niet aanke-
lijk zijn van een specifieke aanbieder. Wij gaan dus verder
met het ontwikkelen van een webapplicatie via HTML5.
Op die manier komen we misschien alleen met wat omwe-
gen in de App Store, maar kunnen we wel helemaal platform
onaankelijk werken.”
De Weekbladpers maakt wel gebruik van het gesloten distri-
butiesysteem van Apple. Deijs: “Het is één van de modellen
waarmee we experimenteren. De keten verandert en grote
spelers als Apple komen er tussen te zitten. Dat biedt ook
kansen. Wij hebben altijd in brede distributie geloofd en
vertalen dat door naar het web. Het is een andere manier
van het verkopen van onze producten die zonder Apple niet
mogelijk was.”
Virtuele kiosk
Zeker voor kleinere uitgevers is dat het grote voordeel dat
André Knol van
GEA: “Uitgevers
moeten veel
“ Apple biedt: het maakt digitale distributie mogelijk, zonder
dat een uitgever zelf een duur betaalsysteem hoe te ontwik-
kelen. Daarnaast kan de uitgever gebruik maken van het
enorme potentiële bereik dat wordt gecreëerd door aanwe-
zigheid in de App Store.
“Als het gaat om digitale distributie is massa het ecosysteem”,
aldus André Knol van adviesbureau GEA. Vorig jaar publi-
meer de regie in ceerde hij samen met Patrick Swart het boek ‘Massa is Kassa
handen krijgen, 2’, waarin het huidige distributie- en losse verkoopmodel
van tijdschrien onder de loep wordt genomen. *)
zodat ze een In het boek is het ‘ontwikkelen van een virtuele kiosk voor
tijdschrien en crossmediale content’ één van de belangrijk-
betere onder- ste aanbevelingen voor de tijdschrienbranche. Op basis
handelingspositie van de principes van e Long Tail – waarbij de massa in de
kleine aantallen zit – kan er een potentieel rendabel virtueel
hebben” schap worden gecreëerd, aldus de auteurs.
De App Store is een grote generieke kiosk – en zo zijn er nog
een paar – maar er zijn ook kleinere initiatieven. Zo lan-
ceerde Audax afgelopen oktober Magworld, het digitale tijd-
schrienkanaal van AKO. Ook daarbij draait het om massa,
*) Massa is kassa 2 – aldus Dennis Mikkelsen, manager digital bij Audax. “We
Over oude en nieuwe
wetmatigheden in hebben natuurlijk een goede uitgangspositie doordat we
distributie en losse naast onze titels ook met onze AKO-winkels een bestaand
verkoop van
tijdschriften. distributiemerk hebben. Maar de kracht zit vooral in de
Door André Knop en samenwerking, waardoor we nu zo’n 85 bladen van 20 ver-
Patrick Swart.
In boekvorm schillende uitgevers aanbieden. Door deze bladen te bunde-
verkrijgbaar bij GEA len heb je veel meer traffic en een veel grotere kans dat men-
(www.gea.nl). En te
downloaden via sen je bladen kopen.”
www.svdp.nl. Een ander voorbeeld is het in februari gelanceerde eLinea:
8
een nieuwsaggregator waarbij lezers zich kunnen abonneren
op de losse content van verschillende uitgevers. Zo kunnen
gebruikers een persoonlijk artikelkanaal samenstellen, bij-
voorbeeld op basis van hun favoriete auteurs, cartoonisten
of rubrieken.
“Virtuele kiosken zijn er in alle soorten en maten”, aldus
Knol, “maar de basis is relevantie en massa. Daardoor is het
niet alleen aantrekkelijk voor consumenten, maar ook voor
adverteerders. Zeker ook als je de klantgegevens hebt. Voor
een advertentie in een publieksblad betaalt een adverteerder
per oplage omgerekend 6 tot 10 cent voor een pagina. Als je
adwords-achtige technieken kan toepassen kan dit zo rond
de 30 cent opleveren en wellicht nog meer als je het combi-
neert met lead-generation.”
Platformen
Met Magworld wil Audax niet teveel aankelijk zijn van
Apple. Mikkelsen: “De markt is in beweging en blij onze-
ker. We richten ons dan ook op zoveel mogelijk platformen
om het bereik te optimaliseren.” Zo zet Audax naast de iPad-
applicatie ook flink in op concurrerende tablets en andere
schermen (waaronder normale computerschermen) door
ook versies voor Windows- en Android-gebruikers te ont-
wikkelen.
Verspreiding via meerdere platformen is slim, maar uiteinde-
lijk is het toch de consument die kiest, meent PwC-onder-
zoeker Van der Donk. “De grote technologiebedrijven vech-
ten elkaar de tent uit over platformen en tablets. Niemand
weet wie dat gaat winnen, maar als uitgever moet je het
gevecht in de gaten houden en daar gaan zitten waar de con-
sumenten gaan. Tegelijkertijd moet je ervoor zorgen dat je
gezamenlijk een vuist maakt richting de technologie-aanbie-
ders. Samenwerken dus.”
Knol is het daarmee eens. “Het is prima om voor een deel
aankelijk te zijn van een Apple of een Google, maar je
moet ervoor waken dat je als uitgever een speelbal van de
technologieconcerns wordt. Uitgevers moeten zorgen dat
ze veel meer de regie in handen krijgen, zodat ze een veel
betere onderhandelingspositie hebben. Dat kan bijvoor-
beeld door op het gebied van niet-onderscheidende onder-
delen samen te werken.”
Samenwerking
In de Nederlandse dagbladsector wordt in ieder geval nage-
dacht over zo’n branchebrede samenwerking. “Wij zijn van-
uit de Nederlandse Dagbladpers de mogelijkheden aan het
onderzoeken om een one-stop-shop te maken voor alle arti-
kelen uit alle kranten”, vertelt Rob de Spa, bestuurslid van uit-

geversorganisatie NDP. “Zo’n samenwerking biedt vele inte-
ressante mogelijkheden. Lezers kunnen bijvoorbeeld hun
eigen pakket samenstellen. Iemand in Ede kan zo het regio-
nale nieuws van De Gelderlander combineren met het finan-
ciële nieuws van het FD en de achtergrondinformatie van de
NRC. Met een one-stop-shop zouden we wellicht nieuwe
markten kunnen aanboren, of bestaande markten kunnen
versterken.”
De Spa benadrukt dat het om een haalbaarheidsonderzoek
gaat, maar hee er in ieder geval vertrouwen in dat Neder-
landse uitgevers open staan voor dit soort samenwerkingen.
“Wij hebben als NDP-bestuur besloten om dit te laten
onderzoeken. In het bestuur zijn alle grote uitgevers verte-
genwoordigd, dus de wil om samen te werken is er zeker wel.
Het is alleen afwachten of het haalbaar is. Er komt nu eerst
een businessplan met alle plussen en minnen, alvorens we
een besluit nemen.”
Voor het project kijkt de NDP naar soortgelijke initiatieven
in het buitenland. Zo beheert de National Licensing Agency
in Groot-Brittannië de database eClips, waarin alle artikelen
van alle kranten centraal worden opgeslagen. Een soortge-
lijk project in België is Gopress van o.a. Mediargus, een ven-
nootschap waarin alle Vlaamse krantenuitgevers aandeel-
houder zijn. In de digitale persdatabank van Mediargus zijn
naast krantenartikelen ook artikelen uit tijdschrien opge-
slagen. Voor de digitale kiosk Gopress werkt Mediargus
samen met de Waalse persdatabank Pressbanking en maga-
zine-uitgever Roularta. De prijzen voor een krant of maga-
zine zullen in lijn liggen met de prijzen van Apple, maar de
commissie voor uitgevers zal een stuk lager liggen.
Volgens Rudy Bertels, algemeen directeur van De Persgroep
Publishing, bereiken uitgevers op deze manier markten die
ze zelfstandig niet kunnen bereiken. “Door deel te nemen
aan het project van Mediargus zijn we erin geslaagd om
onze digitale content te valoriseren in de B2B-markt. We
worden er niet schatrijk van, maar het is wel een markt die
we anders helemaal niet hadden kunnen bereiken.”
De B2B-markt (business-to-business) is echter wel wat
anders dan de B2C-markt (business-to-consumer) bena-
drukt Patrick Lacroix, directeur van Mediargus. “Ons busi-
nessmodel in de B2B-markt is evident. Het is het traditio-
nele idee van een knipselkrant, waarbij we het nieuws
kunnen monitoren voor bedrijven en daar wat diensten
omheen hebben ontwikkeld. We experimenteren nu met
een B2C-markt door de ontwikkeling van een digitale kiosk,
waarbij consumenten bijvoorbeeld via tablets alle kranten
kunnen raadplegen. We gaan echter niet heel veel anders
doen dan de huidige apps die de uitgevers zelf al hebben.
NIEUWE MEDIA
Wel bouwen we de kiosk in HTML5, waardoor het project
platformonaankelijk kan werken. Maar het is echt meer
een laboratorium waarin we gezamenlijk experimenteren,
dan een berekend businessmodel.”
Of een gezamenlijke digitale kiosk van de Nederlandse kran-
ten ook haalbaar is moet volgens De Spa dan ook duidelijk
worden uit het onderzoek. Het is er volgens hem in ieder
geval niet op gericht om nieuwe ketenspelers buiten de
markt te houden. “Ik kan me best voorstellen dat we voor
dit project in zee gaan met een commerciële, nieuwe partij.
Natuurlijk, wij hebben onze eisen. Zo willen we het directe
contact met de klant en willen we flexibel kunnen zijn met
de prijs. Maar dat betekent niet dat we helemaal niet willen
samenwerken met nieuwe partners.”
Samenwerking in de keten
Dat is ook het advies van Knol. “De samenwerking moet
niet beperkt blijven tussen uitgevers. Uitgevers moeten juist
“
ook de samenwerking met ketenspelers opzoeken.”
En die ketenspelers zijn er genoeg. Apple is op dit moment
dominant, maar er zijn veel andere spelers die de concurren- Rob de Spa (NDP):
tie aan willen gaan. Zo kondigde Google, een dag na de lan-
cering van Apple’s abonneedienst, een soortgelijke dienst “Met een one-
aan onder de naam Google One Pass. Daarbij hoeven uitge- stop-shop
vers maar 10 procent commissie te betalen en hebben ze vol-
ledige toegang tot de klantgegevens. kunnen we
Daarnaast zijn er nog meer spelers te verwachten de wellicht nieuwe
komende tijd. Zo werken ook Amazon en Yahoo aan hun
eigen systemen. En er zijn tientallen kleinere partners die op markten aan-
zoek zijn naar samenwerking. Zo ontwikkelde Audax de vir-
tuele kiosk Magworld in samenwerking met technologie-
boren, of
partner Aemotion. Mikkelsen: “We konden zo snel in de bestaande
markt stappen door het risico te delen met andere partijen.
Op die manier hebben we toch in een hele korte tijd een markten
heel nieuw businessmodel uit de grond gestampt.” versterken”
En ook NRC Handelsblad staat welwillend tegenover dit
soort samenwerkingen. Depeweg: “Er zijn zoveel ontwikke-
lingen en initiatieven dat het niet verstandig is om op één
paard te wedden. De deur staat voor iedereen open.”
Je moet echter wel realistisch blijven, aldus Van der Donk.
“Ook al raakt Apple het komende jaar met alle nieuwe
tablets 25 procent van de markt kwijt, dan zijn ze nog veruit
de grootste en de populairste. Samenwerking moet er vooral
op gericht zijn om met een hele goede propositie richting
Apple te komen. Die sterke onderhandelingspositie heb je
nodig. Het is de grote strijd, het grote gevecht: wie hee de
macht in de keten?” <
9
Toegewezen aanvragen, tweede ronde
Crossmediale platformen, innovatieve diensten,
interactieve nieuwe producten
Eenentwintig innovatieve
projecten kregen oktober vorig
jaar financiële steun toegewezen
in het kader van de tweede ronde
van de Tijdelijke regeling
Persinnovatie. Daarmee brak voor
hen de tijd aan om over te gaan
tot actie. Als vervolg op ons
overzicht van de persinnovatie-
projecten in de eerste ronde – zie
De Nieuwe Pers nr. 1 – vroegen
we de betrokkenen om nadere
uitleg van hun plannen en de
actuele stand van zaken.
Door Lex Boon en Wim Verbei
10
REGIONALE OMROEP EN KRANT
NDC Mediagroep
Samen werken aan een sterke
regionale democratie
€ 107.356
Informeer de burgers in Friesland beter
over de Provinciale Statenverkiezingen van
2 maart, zo luidde de opdracht die de Leeu-
warder Courant, het Friesch Dagblad en
Omrop Fryslân zich bij aanvang van het
project stelden. En ook: kijk waar de twee
dagbladen en de regionale omroep elkaar
kunnen versterken, zonder de pluriformi-
teit geweld aan te doen. Het resulteerde in
de gezamenlijke website fryslankiest.nl
met nieuws en informatie over de verkie-
zingen, debatten in de provincie waarbij
thuisblijvers via Twitter konden reageren,
een bijlage bij de Leeuwarder Courant waar-
van onderwerpen werden ‘vertaald’ naar
reportages bij Omrop Fryslân.
“Een mooie uitdaging”, vertelt projectleider
Maarten Pennewaard van de Leeuwarder
Courant. De eerste werkvergadering met
eindredacteur Sjoerd IJbema van Omrop
Fryslân en verslaggever Erik Betten van het
Friesch Dagblad zette de toon: “Als je gaat
brainstormen over de invulling van zo’n
project, vallen de verschillen meteen weg.
Je gaat op zoek naar mogelijkheden om het
zo creatief en aantrekkelijk mogelijk te
maken. En je moet beginnen met enthousi-
asme. Als je dat via een paar pioniers kunt
overbrengen op de rest van de organisatie
heeft iedereen er zin in en worden foutjes
geaccepteerd. Dat hebben we in elk geval
goed gedaan.”
In vier weken tijd werd een gezamenlijke
website bedacht en gebouwd, die fun-
geerde als verzamelplaats. Nieuws van
Friesch Dagblad en Leeuwarder Courant,
radio- en tv-reportages van de Omrop kwa-
men op www.fryslankiest.nl samen. Daar-
naast werd op de site alle informatie over
de deelnemende politieke partijen, kandida-
ten, standpunten en thema’s gebundeld.
Een belangrijke plaats was ingeruimd voor
sociale media, zoals Twitter en Facebook.
“Tweets van politici in Friesland, maar ook
van mensen die reageren op de standpun-
ten, hebben een prominente plaats gekre-
gen op de site. Dat levert veel dynamiek
op.”
De naam van de site, Fryslân Kiest, groeide
uit tot noemer van de hele campagne:
zowel in de kranten als op radio en tv werd
het verkiezingsnieuws onder deze naam

gebracht. Ook de vormgeving keerde
overal terug. Binnen het project waren de
verschillende partners verantwoordelijk
voor verschillende onderdelen. Zo organi-
seerde het Friesch Dagblad debatavonden
in de provincie, met uiteenlopende the-
ma’s. Omrop Fryslân bracht lijsttrekkersde-
batten op radio en televisie en pakte op de
verkiezingsavond uit met een lange tv-uit-
zending. De Leeuwarder Courant was eind-
verantwoordelijk voor de site en maakte
een speciale verkiezingsbijlage. LC en
Omrop hielden samen een enquête onder
de kiezers.
Bij veel activiteiten was sprake van kruisbe-
stuiving. De debatavonden werden via
Omrop Live ook op de gezamenlijke site
getoond. Thuisblijvers konden via Twitter
reageren en dat gebeurde ook flink. In de
debatten speelden de Tweets weer een rol.
Een verhaal in de bijlage was aanleiding
voor een reportage bij de Omrop; verslag-
gevers van LC, FD en Omrop blikten op de
verkiezingsavond op tv terug op de cam-
pagne, et cetera.
Ging er niets mis? Natuurlijk. Bij de eerste
debatten liet de techniek het af en toe
afweten, waardoor internetters delen mis-
ten. Via Twitter reageerden ze zich af: “Een
ton subsidie en dan niet eens voldoende
bandbreedte voor een goede livestream...”.
Maar per saldo lijkt het een zeer geslaagde
poging tot samenwerking tussen media-
partijen die elkaar in het verleden geregeld
in de haren vlogen. “Eigenlijk is een van de
leukste dingen dat we direct na afloop van
het lijsttrekkersdebat in de tv-studio bij
Omrop Fryslân stonden te filosoferen hoe
we de samenwerking in de toekomst kun-
nen voortzetten”, aldus projectleider Pen-
newaard. “Misschien kunnen we grote jour-
nalistieke producties samen oppakken en
via krant, radio, tv en internet mooi op
elkaar afgestemde artikelen en reportages
bij de lezers, kijkers en luisteraars brengen.
Op de werkvloer hebben de deelnemers
elkaar in elk geval gevonden. Of het project
een vervolg krijgt is nu aan de hoofdredac-
ties. Maar ik ben er van overtuigd dat zo’n
aanpak de impact van het nieuws veel gro-
ter maakt. En daarmee de functie van de
krant en omroep versterkt. Daar is het toch
om te doen.”
Stichting RTV Oost / TC Tubantia
Voor ieder wat wils
€ 184.938
Het publiek gefinancierde televisiestation
RTV Oost en de privaat gefinancierde krant
TC Tubantia werken al langere tijd op inci-
dentele basis samen ter versterking van
hun nieuws- en informatievoorziening en
het ontwikkelen van crossmediale produc-
ten en diensten. De krant en de omroep
gaan dit nu omzetten in een meer structu-
rele samenwerkingsrelatie, waarbij het pro-
ject “Voor ieder wat wils” als proeftuin
dient. Doel is het realiseren van een struc-
turele redactionele en commerciële samen-
werking en het ontwikkelen van nieuwe
crossmediale producten en diensten rond
de thema's Kunst & Cultuur en Lifestyle. De
opzet is om per thema en onder ’n eendui-
dige merknaam een tv-programma, een
printmagazine (katern) en een internetplat-
form te creëren. Het internetplatform staat
los van de eigen sites van krant en omroep,
maar wordt wel door beide partijen met
content gevoed. Commercieel wordt de
combinatie print, tv en internet aangebo-
den. De omroep en krant zijn gezamenlijk
eigenaar van de nieuwe platforms; overwo-
gen wordt deze eigendom onder te bren-
gen in een nieuwe juridische entiteit.
Indien de proeftuin succesvol is, kan de
samenwerking zich uitbreiden naar seg-
menten als Politiek, Economie, Gezondheid,
Werk & Opleiding, Ondernemen & Innova-
tie en Natuur & Milieu. Bij de ontwikkeling
van de crossmediale proposities kunnen
PERSINNOVATIE
ook een aantal grote partijen worden
betrokken als contentpartner, die per
thema redactioneel know how en deskun-
digheid leveren bij de diverse uitingen.
Voor potentiële adverteerders worden pak-
ketten op maat ontwikkeld.
Momenteel wordt de start gemaakt met
het thema Kunst & Cultuur, waarbij het
streven is de online component media
2011 in de lucht te hebben. In het najaar
hoopt men naar buiten te kunnen treden
met de eerste gezamenlijke thematische
aanpak.
De Gelderlander
Interactief in Gelderland
€ 476.500
Het gezamenlijke project van Omroep Gel-
derland en dagblad De Gelderlander heeft
inmiddels als werktitel De rijdende redactie.
Uithangbord van het project wordt name-
lijk een bus die twee jaar door de provincie
rijdt op zoek naar nieuws dat mensen
bezighoudt. Inwoners van Gelderland bepa-
len samen met de redactie welk nieuws aan
bod komt. De onderwerpen worden binnen-
gehaald via oproepen in de krant, op inter-
net, radio, televisie en – voor de eerste keer
op grote schaal uitgeprobeerd – sociale
media. Belangrijke vragen zijn: welke rol
spelen sociale media bij de nieuwsvoorzie-
ning en hoe krijg je dat georganiseerd in
een groot verspreidingsgebied?
Projectleider Frank Bolder, redacteur van
De Gelderlander: “Via sociale media willen
we in de buurten, wijken en straten komen
>
11
Toegewezen aanvragen, tweede ronde
waar het nieuws zich afspeelt en de dingen
gebeuren die mensen bezighouden, die
hun agenda bepalen. Het nieuws dat er toe
doet en dat we met dit project beter
boven water willen halen. Noem het
nieuwe journalistiek, maar in feite praten
we hier over lokale netwerken die we
vooral dankzij sociale media kunnen opbou-
wen. De journalist zal hierin een actieve rol
spelen; niet alleen de rol van luisteraar,
maar hij zal ook moeten terugpraten. Geen
enkel netwerk zal overleven als we het niet
onderhouden. Het is net een puppy, zei
laatst een journalist van de New York Times.
Onze contacten in de buurten en wijken
moeten onderhouden worden, aandacht
krijgen en gevoed worden.”
Binnenkort worden vier jonge journalisten
aangenomen die met de twee projectlei-
ders van Omroep Gelderland en De Gelder-
lander aan de slag gaan. De jonge journalis-
ten werken volledig crossmediaal, dat wil
zeggen dat ze het hele pakket doen: verha-
len maken voor de krant, internet, sociale
media en radio- en tv-reportages.
Naar buiten toe krijgt het project de naam
de Buzz en zal onder die titel te volgen zijn
op Omroep Gelderland, in De Gelderlander,
op Twitter, Hyves en Facebook en op de
website debuzz.nl.
Bolder: “Het wordt een geweldige operatie,
want we gaan zes dagen in de week op
stap. Per jaar zijn dat 310 bezoeken aan
stadswijken, buurten en dorpen. De werk-
wijze zal zich bij ieder bezoek herhalen:
kort voordat we langskomen vragen we via
alle beschikbare kanalen om actuele onder-
werpen. Voor bijvoorbeeld een gevaarlijk
kruispunt zoeken we mensen die we kun-
nen interviewen, die oplossingen kunnen
aandragen en proberen we het onderwerp
te verbreden en te verdiepen voor een gro-
tere regio. We bieden een podium en wel-
licht kunnen we bijdragen aan een oplos-
sing van het probleem.”
De verslaggeving resulteert uiteindelijk in
verhalen in de krant, berichtgeving gedu-
rende de gehele dag via sociale media en
internet, en (film- en geluid-)opnames
voor de radio en televisie. Om de werkwijze
te 'embedden' werken collega’s van
Omroep Gelderland en De Gelderlander
dagelijks mee aan de productie van deze
onderwerpen.
12
TABLETS E.D., DE VORM EN DE CENTEN
PwC i.s.m. FD, TMG en Sanoma
Duurzaamheid van digitale
proposities
€ 193.113
Als vervolg op het eerdere onderzoek van
PwC naar de mogelijkheden van duurzame
digitale proposities voor de Nederlandse
krantenindustrie (“Digitaal Verdienen”),
voert PwC onderzoek uit naar de levensvat-
baarheid van nieuwe digitale proposities. In
algemene zin gaat het hier om betaalde
digitale proposities op verschillende media
(desktop, smartphones, tablets). Onder-
zocht worden zes specifieke business
cases van Nederlandse uitgevers, namelijk
van FD, TMG en Sanoma.
Projectleider Erik Brouwer: “De individuele
samenwerking met deze uitgevers is
gestart na gesprekken met hen naar aanlei-
ding van het eerdere onderzoek. Over de
inhoud van de business cases kunnen we
nu geen informatie geven, gezien de ver-
trouwelijkheid van de proposities.”
Voornaamste doel is het identificeren van
lessen voor de krantenindustrie bij het
opzetten van nieuwe digitale initiatieven.
Ook zal het onderzoek aanknopingspunten
en handvatten bieden aan andere partijen
binnen de krantenindustrie om de eigen
digitale proposities verder te ontwikkelen.
De bij het onderzoek betrokken uitgevers
leveren naast informatie over de betref-
fende proposities (strategische overwegin-
gen, prognoses en doorrekeningen), ook
teamleden aan en toegang tot het manage-
ment, om zo samen met PwC onderdelen
van de proposities uit te werken.
In de eerste fase heeft PwC de bestaande
documentatie van de uitgevers bestu-
deerd, voorbeelden uit de internationale
literatuur gezocht en tevens gefungeerd
als klankbord. Momenteel wordt het markt-
onderzoek uitgevoerd door middel van con-
sumentenonderzoek. Hierbij wordt, zoals
ook het geval was in het vorige onderzoek,
specifiek aandacht besteed aan de beta-
lingsbereidheid van consumenten en het
mogelijke migratiegedrag van fysieke pro-
ducten naar digitale producten.
Brouwer: “Voor het consumentenonder-
zoek stellen wij voor elke digitale proposi-
tie vragenlijsten op, bestaande uit deels
traditionele vragen (multiple choice) ten
behoeve van de consumentenvoorkeuren
en zogenoemde conjunct-vragen ten
behoeve van de betalingsbereidheid. Per
propositie bevragen wij tussen de 500 en
1.500 consumenten via een online
enquête.”
Half mei 2011 zal het onderzoek worden
afgerond door middel van een rapportage.
Dagblad De Pers
iPers
€ 235.000
Afgelopen najaar lanceerde dagblad De
Pers iPers, een webbased applicatie voor
verschillende soorten tablets. Maar de gra-
tis krant heeft nog veel meer plannen met
de applicatie. De app moet zich ontwikke-
len tot een uitgebreid platform waar
gebruikers content van De Pers kunnen ver-
spreiden, maar vooral ook aanvullen. Hoofd-
redacteur Jan-Jaap Heij legt uit: “Onze con-
tent is gratis en het is de bedoeling dat
zoveel mogelijk mensen onze stukken op
zoveel mogelijk plekken lezen en delen. Het
enige probleem daarbij is dat als content
ergens anders wordt geplaatst, de bijbeho-
rende banners altijd worden gestript. Denk
bijvoorbeeld aan applicaties als Flipboard.
Daarom gaan we experimenteren met in-
text advertising, zodat de reclame niet
weggehaald kan worden. Uiteraard moet
dit niet al te storend werken, dus dat is nog
even zoeken.”
Tegelijkertijd moet iPers ook een persoon-
lijke nieuwsapp worden, waarbij mensen op
 PERSINNOVATIE

maar ook locaties, producten, sociale gaan van een zo generiek en flexibel moge-
media-berichten en advertenties kunnen lijk model. Parallel wordt gewerkt aan het
worden gemarkeerd en zijn later verder uit- serverdeel waar alle data aggregatie, selec-
gewerkt terug te vinden in het dagblad. tie en verzending plaatsvindt, de generieke
MyNewsBasket is een generieke oplossing koppensnellermodule voor de verschil-
basis van ex- en interne feeds persoonlijke die door de uitgever van een eigen herken- lende type toestellen, de generieke crowd-
nieuwskanalen kunnen maken. Heij wil ech- bare huisstijl kan worden voorzien. reporter module en het advertentie dash-
ter ook dat mensen zich met het nieuws Ondanks de grote invloed die de gebruiker board en API.
gaan bemoeien. “Enkel en alleen content op de inhoud van het dagblad heeft, blijft “De eerste focus ligt op het implementeren
aggregeren heeft te weinig toegevoegde zo toch het beeldmerk van de verantwoor- van de basisarchitectuur en de basisonder-
waarde, daar zijn teveel partijen mee bezig. delijke uitgever duidelijk op de voorgrond. steuning voor de diverse type toestellen,”
Wij willen echt dat mensen ook gaan publi- Alle mobiele smartphone applicaties die vertelt projectleider Frank Kroondijk van
ceren via iPers. Dat noemde je in 2005 mis- gekoppeld zijn aan het generieke Floqr plat- Floqr BV in Leeuwarden. “De genoemde
schien burgerjournalistiek, maar dat is het form kunnen de ‘koppensneller’ functionali- functionaliteiten zullen als ‘white label’
ook weer niet. We weten nog niet hoe we teit ontsluiten. Deze applicaties kunnen product in de loop van dit jaar (mei-juni) te
het wel gaan noemen.” zowel door Floqr zelf worden ontwikkeld verkrijgen zijn. Gelet op de grote vraag
Het project is vooral ook een technisch pro- als door derde partijen. De eerste invullin- naar locatie gebaseerd nieuws, locatie
ject. iPers moet helemaal platform onafhan- gen hiervan zullen zijn in de Floqr nxt2.me gebaseerde advertenties en Social Network
kelijk werken (door middel van HTML5), app, in de Floqr Drives app en Floqr gerelateerde nieuwsvergaring en -beoorde-
waardoor het op ieder denkbaar scherm te Qneqt.me. ling, verwachten we veel interesse in deze
gebruiken is. Ook moet het hele proces De aan de lezer gepresenteerde artikelen oplossing van de regionale uitgevers.”
geautomatiseerd zijn. Op een paar ‘margi- worden door myNewsBasket geselecteerd
nale dingen’ na hoeft er volgens Heij ner- op basis van de locatie, tijd en het persoon-
gens extra mankracht op gezet te worden. lijk profiel van de betreffende lezer. Dat Axz Media
Het project moet medio 2012 helemaal profiel kan door de lezer zelf worden aange- Kuew iPad mediaproductie
klaar zijn. maakt, maar zal ook automatisch worden applicatie
verrijkt door het detecteren van persoon- € 50.000
lijke voorkeuren.
Floqr BV Een belangrijke module is de crowd-repor- Hoe zouden redacties van de toekomst
myNewsBasket, ter, waarmee de lezers in staat zijn om zelf kunnen werken? Dat is een van aspecten
mijn persoonlijk dagblad verslag te doen van voorvallen in de buurt waar het Kuew-project zich op richt, waar-
€ 95.000 d.m.v. het vastleggen van foto’s, film en bij de focus ligt op tabletpublishing.
tekst. De module verstuurt dit verslag naar “We gaan een pilot maken waarbij we
Het doel van myNewsBasket is om lezers de redactie en wanneer de crowd-reporter gebruik maken van alle mogelijke media-
elke dag van een persoonlijk digitaal in het verleden voldoende goede lezersre- vormen en die we combineren met de spe-
(iPad/tablet) dagblad te voorzien. De con- censies heeft ontvangen, dan kan het arti- cifieke navigatie-eigenschappen van de
tent bestaat uit artikelen die in de loop van kel meteen doorgeplaatst worden. Is de iPad. We werken niet vanuit het idee van
de dag worden uitgewerkt, maar in eerste journalist nieuw of heeft hij onvoldoende een pagina of een vaste deadline. Daar wil-
instantie als koppensnellers aan de lezer positieve terugkoppeling ontvangen, dan len we juist van loskomen. Wij volgen de
zijn gepresenteerd en door hem als interes- zal de redactie het verslag reviewen en ontwikkeling van een verhaal door continu
sante items werden gemarkeerd. Het uit- eventueel aanpassen voor doorplaatsing. updates te publiceren,” vertelt Mike Acker-
werken van de artikelen en bijbehorende Floqr is nu met een multidisciplinair team mans van Axz Media.
achtergrondinformatie zal deels geauto- druk bezig met de ontwikkeling van de ver- Een ander belangrijk onderdeel is de techni-
matiseerd, deels via een professionele schillende componenten. De benodigde sche kant van Kuew. De techniek waarmee
redactie plaatsvinden. Nieuwsartikelen, architectuur is vastgelegd waarbij is uitge- de pilot wordt gemaakt, moet straks gekop-
>

13
Toegewezen aanvragen, tweede ronde

peld kunnen worden aan verschillende con- beert te definiëren. Volgens Nieuwenhui- LOKAAL
tent management systemen van online zen zijn er veel verschillende onderdelen
redacties. De applicatie wordt op deze die een rol spelen bij de interpretatie van
manier een soort plugin die breed inzet- een tekst. Niet alleen het medium en de Stichting Lokaalnieuwsnet.nl
baar is. Met Kuew moet iedere uitgever zijn woorden zelf zijn belangrijk, maar ook de Lokaalnieuwsnet.nl
online content makkelijk kunnen vertalen plek waar iemand iets leest, zijn of haar € 87.596
naar een tabletpublicatie die gebruik stemming en de relatie tussen tekst en
maakt van alle mogelijkheden van de tablet. (bewegend) beeld hebben invloed op de Doel van dit project is het lanceren van een
In de toekomst zou Kuew verschillende ervaring. internetplatform waarop uitgevers van
soorten tablets gaan bedienen, maar in eer- “Als je een tekst leest, dan interacteer je lokale en regionale nieuwsmedia hun
ste instantie draait het om de iPad. Acker- met die tekst”, legt Nieuwenhuizen uit. bestaande en nieuwe websites kunnen
mans: “Deze zomer willen we de pilot “Met de identiteit van iemand ten opzichte beheren en managen. Kern van het plan is
draaien waarbij we dynamische content op van de tekst kan je bij print niks doen, dat is het gezamenlijke gebruik van een CMS
een iPad publiceren. Het zou mooi zijn als eigenlijk een hele basale vorm van commu- (content management systeem) waarmee
we daarvoor zouden kunnen samenwerken niceren. Als je dat printproduct recht- deze veelal kleine uitgeverijen in staat
met een uitgever, maar we kunnen ook zelf streeks naar een tablet vertaalt, is het alsof gesteld worden om tegen lage kosten
de content verzorgen. Met die pilot moe- je analoge video op een digitaal schijfje pro- nieuwe en geavanceerde internettechnie-
ten we laten zien hoe tabletpublishing ook beert te stoppen. Daar zal toch eerst een ken toe te passen. Uitgevers kunnen door
kan werken, daarna moeten we het gaan wezenlijke transformatie plaats moeten middel van de portal ook content met
vermarkten.” vinden.” elkaar delen, naar artikelen op de website
TIJD/SCHRIFT wordt dus ontworpen op van een andere uitgever linken, foto’s en
basis van het proces van lezen op een video’s onderling delen of samen met
LUSTlab tablet. Eind van het jaar moet dit experi- andere uitgevers adverteerders benaderen.
TIJD/SCHRIFT mentele tijdschrift klaar zijn. Pagina’s, num- Bij de portal sluiten de uitgevers zich onder
€ 90.155 mering en de inhoudsopgave verdwijnen. hun eigen domeinnamen aan. “Ze blijven
Het design is flexibel. Tegelijkertijd houdt ook onder de eigen domeinnamen direct
“Er wordt vaak puur vanuit een gebruiker of LUSTlab zich bezig met mogelijke business- op het internet bereikbaar”, geeft Herman
vanuit een bestaand product gedacht. Wij modellen. Smorenberg, samen met broer Rob de ini-
denken vanuit het proces: process-based Nieuwenhuizen: “We horen het heel vaak tiatiefnemer van het project, aan. “Verder
design. Neem bijvoorbeeld de applicaties op de redacties waar we komen. Heel mooi kunnen uitgevers per medium een aparte
op de huidige tablets. Dat zijn eigenlijk ver- dat je er oneindig veel dingen mee kan websitevormgeving hanteren en onder-
edelde boeken, terwijl je nu de kans hebt doen, maar wat levert het uiteindelijk op? scheid maken tussen bijvoorbeeld
om veel meer te doen met die leeserva- Daarom kijken we ook naar concrete zaken. desktops, smartphones en iPads.”
ring”, vertelt Dimitri Nieuwenhuizen van Met de huidige indeling van een tijdschrift Alle online communicatie wordt door het
ontwerpbureau LUSTlab. kan je misschien per artikel betalen. Wij CMS van Lokaalnieuwsnet.nl
TIJD/SCHRIFT is daarom een project waarbij werken bijvoorbeeld met een model waarin in één systeem ondergebracht, met de
LUSTlab het publiekstijdschrift - maar je betaalt voor de tijd dat je de applicatie mogelijkheid platformonafhankelijk (Mac,
vooral ook de lezerservaring - opnieuw pro- daadwerkelijk gebruikt.” Windows) content te sturen naar zowel de
diverse media als de DTP-afdeling. Voor de
uitgever van meerdere titels met elk een

14

aparte website biedt het platform de redac-
tie(s) de mogelijkheid vanuit één systeem
artikelen te publiceren in één of meerdere
(of alle) titels en ook de advertenties cen-
traal te beheren.
Het project, een initiatief van Bureau Tekst
& Uitleg in Schaijk, is ondergebracht in de
Stichting Lokaalnieuwsnet.nl. Deze zomer
hoopt men een testversie van het platform
gereed te hebben.
OLON
Regio TV, Schermen met
lokale media
€ 58.250
OLON, de belangenvereniging van de
publieke lokale omroepen, ziet voor haar
leden grote mogelijkheden in Connected
TV: traditionele huiskamertelevisie met
een internetaansluiting. “Op die manier
kunnen lokale omroepen ook via internet
doordringen tot de huiskamer, in en buiten
hun lokale zendgebied”, aldus Michel van
der Voort, beleidsadviseur bij OLON. De
techniek maakt ook video-on-demand en
interactieve televisie mogelijk en kan er
voor zorgen dat content naar mobiele tele-
foons en andere schermen gestreamd kan
worden. Van der Voort: “Het idee is dat wij
vanuit OLON de techniek ontwikkelen,
zodat alle 300 lokale omroepen met inter-
nettelevisie kunnen experimenteren.”
Het project Regio TV moet ook de samen-
werking tussen verschillende lokale media
stimuleren, waardoor er uiteindelijke een
sterkere lokale nieuwsvoorziening ont-
staat. Van der Voort: “Doordat de techniek
helemaal kant-en-klaar is, wordt het voor
bijvoorbeeld uitgevers van huis-aan-huis-
bladen heel interessant om samen te wer-
ken met lokale omroepen. De techniek faci-
liteert nieuwe samenwerkingsverbanden
en waardenetwerken.”
De subsidie van het Stimuleringsfonds is
maar een klein deel van het totale budget
van 450.000 euro. De financiering is dan
ook nog niet helemaal rond, maar na de
zomer moet dat in orde zijn. “Eind 2012
moeten we enkele pilotprojecten met een
paar lokale omroepen en lokale pers heb-
ben gedraaid,” aldus Van der Voort. “Daarbij
focussen we niet alleen op de technische
kant, maar ook op andere mogelijke proble-
men. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met
wetgeving die samenwerking tussen
publieke omroep en commercie lastig
maakt? Pas daarna kunnen we de techniek
aan al onze leden aanbieden.”
REGIONAAL
PZC-BN/De Stem
Zeelandin2minuten
€ 221.250
Hij werkt al sinds 1978 bij de krant, maar
volgens adjunct-hoofdredacteur Arie Leen
Kroon is dit echt de grootste verandering
die de PZC meemaakt. De redactie gaat
vanaf dit voorjaar vier keer per dag een kort
videojournaal produceren, getiteld Zeeland-
in2minuten. Daarbij krijgt de nieuwsconsu-
ment het laatste nieuws uit de regio voor-
geschoteld - via een smartphone, tablet of
ander beeldscherm.
“We hadden als krant altijd één deadline en
PERSINNOVATIE
met de website
kwam daar een
non-stop dead-
line bij. Met dit
videojournaal
hebben we
opeens vijf echte
harde deadlines.
Daar komt wel
wat bij kijken hoor, bijvoorbeeld in de orga-
nisatiestructuur. Die moeten we in korte
tijd helemaal omgooien, zodat we echt een
crossmediaal bedrijf worden”, aldus Kroon.
Met het ‘flitsende’ videojournaal wil de
krant de ‘moderne, jonge nieuwsconsu-
ment’ bereiken. En dat is volgens Kroon
makkelijker gezegd dan gedaan. “Voordat
je het format goed rond hebt, is er heel wat
water door de Westerschelde gestroomd.”
Op dit moment wordt gewerkt aan ver-
schillende pilotafleveringen. Naast het
korte nieuws komen er enkele vaste items
over bijvoorbeeld sport en muziek. "Maar
allemaal kort en snel," vertelt Kroon. “Het
hoofditem zal niet langer dan 30 seconden
duren.”
Voor de productie van de video’s werkt PZC
met een videokernteam. Daarvoor zijn
enkele camjo’s aangenomen en een paar
vrijgemaakte internetredacteuren bijge-
schoold. Die ruimte is gecreëerd door de
eindredactie samen te voegen met de
internetredactie. Volgens Kroon moet het
kernteam de hele redactie meekrijgen om
met video aan de slag te gaan. “Dat enthou-
siasme moet langzaam gekweekt worden,
maar we krijgen steeds meer mensen mee.”
Koninklijke BDU Uitgevers
‘Anders verdienen met kennis’
€ 25.650
Is het mogelijk om binnen één project een
nieuw verdienmodel te vinden en tegelijk
beter gebruik te maken van de bloggende
lezer of de op sociale media actieve bur-
ger? In dit project wil de uitgever van het
regionale dagblad de Barneveldse Krant
innovatieve en lezersbindende activiteiten
ontwikkelen die op zichzelf omzet genere-
ren, tevens bijdragen aan een positieve
merkbeleving bij relevante doelgroepen en
ook nog de kwaliteit verhogen van de bijdra-
>
15
Toegewezen aanvragen, tweede ronde
gen en reacties van gebruikers en burgers.
In het onderzoek "Advertentiemarkt voor
nieuwssites" – in 2009 in opdracht van het
Stimuleringsfonds uitgevoerd door Phaff &
Partners – wordt de exploitatie van journa-
listieke kennis en vaardigheden genoemd
als een mogelijke alternatieve inkomsten-
bron voor kranten. Deze inkomstenbron
heeft tevens als kenmerk dat het mogelijk-
heden biedt de kwaliteit van de (multime-
diale) journalistiek te verhogen en wel door
training in o.a. kennisdeling van de journa-
list. In genoemd onderzoek wordt ook de
vraag gesteld of het bieden van cursussen
en workshops, ‘masterclasses’, ontmoetin-
gen en discussies met ‘redactionele cory-
feeën’ een haalbaar verdienmodel is met
journalistieke meerwaarde.
De redactie van www.BarneveldseKrant.nl
pakt deze handschoen op en gaat dit ver-
dienmodel in de regionale praktijk testen
met drie pilots, namelijk “Invloedrijk schrij- lijkse blad, dat zich in eerste instantie op
ven” door columnist Erik Roest, “Help, hoe
komt mijn nieuwsfoto in de krant?” door
persfotograaf Janus Visser, en “Help, hoe
komt mijn nieuws in de krant?” door journa- gepersonaliseerd nieuws. Met adverteer-
list Hans-Lukas Zuurman. De pilots zijn
gestructureerd aangepakt door training en innovatieve online diensten opgezet.
ondersteuning van de redacteuren en door Initiatiefneemster Barbara de Roos van uit-
gepaste marketing van de kennisactivitei-
ten. Twee workshops worden in maart
gehouden, een training in het najaar.
Daarna vindt evaluatie en rapportage
plaats.
Friesch Dagblad
Friesch Dagblad voor
nieuwe generaties
€ 241.250
Het project zou tot doel hebben de journa-
listieke definitie en de plaats en functie van
de krant in de Friese samenleving te onder-
zoeken en te vernieuwen. Lútsen Kooistra,
bestuurder van de FD Holding B.V., laat ech-
ter weten dat de uitvoering van het project
is uitgesteld. Momenteel wordt hard
gewerkt aan de vernieuwing van de web-
site van de krant en die werkzaamheden wil
men eerst afronden. In juni a.s. wordt beslo-
ten wanneer en hoe met het innovatiepro-
ject wordt begonnen.
16
JOURNALISTIEKE PLATFORMEN
Roses Unlimited
Dragonfly
€ 175.000
Het project Dragonfly heeft als doel een
gesegmenteerd publiekstijdschrift op de
markt te brengen, waarvan zowel de redac-
tionele inhoud als de advertenties afge-
stemd zijn op de lezersprofielen. In Zweden
is tussen 1999 en 2001 een vergelijkbaar
initiatief geweest onder de naam Voice,
een vrouwenblad waarvan bij iedere editie
200 varianten verschenen. De techniek
heeft sindsdien niet stil gestaan en het ziet
er nu naar uit dat het zelfs mogelijk zal zijn
om volledig unieke varianten te krijgen,
mede dankzij de betrokkenheid van
experts van Kodak en Drukkerij Roto
Smeets de Boer. Naast dit tweemaande-
vrouwen richt, wordt er een website gelan-
ceerd, waarop de gebruikers journalistieke
content op maat krijgen, zoals dagelijks
ders worden een aantal gezamenlijke en
geverij Roses Unlimited BV: “Het tijdschrift
is het nieuwe massablad op niche-niveau
ingestoken. Je hebt daarvoor de breedst
mogelijke doelgroep nodig om vervolgens
goed te kunnen segmenteren. Die doel-
groep bestaat uit positief ingestelde vrou-
wen die van tijdschriften houden en regel-
matig online actief zijn. Ook het aanbod
van journalistieke content is bewust breed
omdat het vervolgens op persoonsniveau
aangeboden gaat worden. Denk aan nieuws
(75 procent van alle content), actualiteiten,
reportages, interviews, columns, rubrieken,
recensies en enkele lifestyle-producties
(recepten, beauty, mode).”
De Roos heeft meer dan twintig jaar erva-
ring als redacteur, bladenmaker, e-mailmar-
keteer en uitgeefster bij publieksbladen als
Libelle en Kampioen. Het gepersonaliseerd
en gesegmenteerd aanbieden van content
is al jaren haar passie. Samen met een team
van creatieven, commerciëlen en webdeve-
lopers is ze ervan overtuigd dat het haar
gaat lukken om zowel het blad als de site in
het derde kwartaal van dit jaar te lanceren.
Al is ze nog wel dringend op zoek naar A-
adverteerders die als eersten dit experi-
ment met haar aan willen gaan.
All Women on Top
Crossmediaal podium AWOT
€ 91.625
Doel van het project is het opzetten van
een interactief, digitaal en crossmediaal
podium dat alle werkende vrouwen stimu-
leert, motiveert en informeert. Het podium
moet uiteindelijk een ondersteuning zijn
voor ondernemende en werkende vrouwen
en hen stimuleren om samen te werken.
Het platform zal een open en een gesloten
gedeelte hebben, waarbij een lidmaatschap
toegang biedt tot informatie over bijvoor-

beeld business, wellness, travel en activitei-
ten.
Initiatiefneemster Josefine van Asdonk van
All Women On Top (AWOT): “De werkende
en ondernemende vrouw is de snelst groei-
ende doelgroep ter wereld. Er zijn echter
maar weinig journalistieke producten en
podia voor deze doelgroep beschikbaar.
Met het crossmediale podium willen we
een koppeling maken tussen de werkende
en ondernemende vrouw, verschillende
media, actuele onderwerpen en relevante
organisaties.”
Tijdens de Internationale Vrouwendag, 8
maart j.l., werd de website (www.allwomen-
ontop.com) gepresenteerd, die ook als
doorgeefluik gaat fungeren voor alle vrou-
wenorganisaties en daarnaast informatie
gaat geven over congressen als The
Women’s Conference.
Stichting Nieuwspost
Nieuwspost
€ 85.000
Een marktplaats voor burgers en journalis-
ten, dat is wat Nieuwspost moet worden.
Journalisten – en burgers – kunnen online
verhaalideeën pitchen, om vervolgens via
crowdfunding financiering te krijgen.
Nieuwspost organiseert alle praktische
zaken, maar als journalist moet je wel zelf
de markt op met je verhaal. En dat vereist
volgens initiatiefnemer Bob van 't Klooster
een hele andere manier van werken voor
een journalist. “Een journalist die aan
crowdfunding doet, moet bewijzen dat zijn
verhaal de moeite waard is. Het is die
directe relatie met het publiek waar journa-
listen nog een beetje koudwatervrees voor
hebben.”
Daarom denkt Van 't Klooster dat het in eer-
ste instantie vooral jonge journalisten zul-
len zijn die met behulp van Nieuwspost
financiering willen zoeken voor hun verha-
len. Daarbij moeten ze hun eigen netwerk
inzetten om donateurs te vinden. Veel geld
hoeven die niet te storten - het idee achter
crowdfunding is dat heel veel mensen een
klein beetje bijdragen. Op de website kun je
precies zien hoeveel geld er nog nodig is
om de financiering rond te krijgen. Van 't
Klooster verwacht dat dit bij de meeste
projecten een maand zal duren, afhankelijk
van het benodigde budget. Daarna gaat het
verhaal in productie en houdt de journalist
zijn opdrachtgevers via de website op de
hoogte van de ontwikkelingen. Het staat
de journalist vervolgens vrij om zijn pro-
ductie aan te bieden aan wie hij maar wil.
Het hele project staat technisch op de rails,
maar het regelen van de micropayments
blijft lastig. Van 't Klooster: “Banken vragen
een behoorlijke commissie voor die beta-
ling. Iedere transactie via iDeal kost ons
een euro. Dat vangen we nu nog zelf op,
maar dat kan niet eeuwig zo blijven. We vol-
gen de markt voor microbetalingen dan
ook op de voet, maar we zagen het niet zit-
ten om te wachten totdat het ideale sys-
teem zich aanbiedt.”
VJ Movement
de Newsgame
€ 285.000
VJ Movement is een internationaal netwerk
van 200 camerajournalisten en cartoo-
PERSINNOVATIE
nisten die internationale thema's vanuit
verschillende perspectieven in beeld bren-
gen. Het hart van de VJ Movement wordt
gevormd door een interactieve, online
newsroom. Aan de hand van thema's pit-
chen videojournalisten hun verhalen. Leden
kunnen stemmen op de verhalen en mee-
discussiëren over de aanpak.
Om ook een jongere doelgroep (14-20 jaar,
wereldwijd) te bereiken, wil VJ Movement
dit journalistieke proces van informatie ver-
zamelen en tot een verhaalvoorstel komen
vertalen naar een online game. Dus is de
deelnemer aan het spel straks een virtuele
(video)journalist met een virtueel budget
die werkelijke keuzes moet maken. In het
spel moet de speler een camera kopen en
bepalen waar hij slaapt en hoe hij reist.
Tegelijkertijd moet hij een verhaal onder-
zoeken door echte informatie te vergaren.
“Het is hier waar de grenzen tussen werke-
lijkheid en virtualiteit bij elkaar komen en
elkaar kruisen”, vertelt Thomas Loudon,
oprichter van VJ Movement. “Voor alles wat
de speler doet, is geld nodig. Door daadwer-
kelijk onderzoek te doen, of andere deelne-
mers daarmee te helpen, verdient de speler
budget waardoor hij verder kan gaan met
zijn verhaal.” In alle aspecten van het spel
wordt de koppeling naar de echte wereld
gemaakt. “Uiteindelijk werkt de speler aan
een echt verhaalvoorstel dat onze professi-
onele videojournalisten kunnen realiseren”,
aldus Loudon.
Het project zit nu nog in de fase van de
voorbereiding, waarbij alle mogelijkheden
in kaart worden gebracht. Loudon: “We zijn
in contact gekomen met Nora Paul, de
directrice van het instituut voor nieuwe
media van de Universiteit van Minnesota.
Zij is een expert op het gebied van newsga-
mes en was zo enthousiast over ons pro-
ject dat ze in april een miniconferentie
over dit onderwerp organiseert. Ons pro-
ject zal daarbij centraal staan. Daar hopen
we heel veel te leren van gamemakers en
reeds ontwikkelde stukjes techniek te ver-
zamelen, zodat we niet het wiel opnieuw
hoeven uit te vinden.”
Na de conferentie gaat VJ Movement
afspraken maken met de bouwers. In
december moet dan de eerste versie van
de newsgame online zijn.
>
17
Toegewezen aanvragen, tweede ronde
TOOLS
Aardverschuiving Media
Dutchstats
€ 38.300
Dutchstats heeft een nieuwe naam. Het
visualisatieproject heet ondertussen Stat-
las, want dat dekt volgens initiatiefnemer
Alper Çugun de lading iets beter. “Wij
maken het makkelijk om statistische gege-
vens op verschillende soorten kaarten te
plotten. Uiteindelijk creëer je dus een soort
persoonlijke atlas op basis van verschil-
lende databronnen.”
De data komen van het Centraal Bureau
voor de Statistiek (CBS), maar gebruikers
hebben ook zelf de mogelijkheid om data-
sets te uploaden. Statlas zorgt ervoor dat
die data op een overzichtelijke kaart wor-
den geplaatst, waarbij de bezoeker zelf het
niveau kan bepalen, gegevens kan vergelij-
ken en filters kan toepassen. De kaarten
kunnen makkelijk gedeeld worden op ver-
schillende platforms.
“Een goede tool om kaarten mee te maken
was er gewoon nog niet,” aldus Çugun. “Dit
terwijl het journalistiek gezien ontzettend
waardevol is. Statlas zorgt er dus voor dat
journalisten, die vaak weinig tijd en niet
altijd de juiste kennis hebben, toch makke-
18
lijk aan de slag kunnen gaan met geografi-
sche data.”
Een commerciële doelstelling zit er niet
achter het project. Statlas moet laagdrem-
pelig en open source zijn, waardoor het
voor iedereen beschikbaar is. Çugun hoopt
dan ook dat mensen niet alleen hun eigen
datasets uploaden, maar die vooral beschik-
baar maken voor andere partijen.
De ontwikkeling van Statlas loopt voor-
spoedig. Het functioneel ontwerp is af en
de tool gaat dit voorjaar live. Daarna zal het
vooral zijn eigen gang moeten gaan.
Çugun: “Als het goed werkt en het ziet er
mooi uit, dan wordt het vanzelf opgepikt.”
Stichting Krant in de Klas
De Digitale Nieuwscollage op school
€ 73.180
Stichting Krant in de Klas heeft als doel jon-
geren kennis te laten maken met dagbla-
den, zowel op papier als digitaal. Krant
lezen moeten je leren, aldus de organisatie.
Bij het pilotproject De Digitale Nieuwscol-
lage werkt de stichting samen met Waag
Society aan een leerarrangement waarbij
technologie een veel grotere rol speelt.
“Nieuwe technologieën doen snel hun
intrede in het onderwijs, maar docenten
zitten vaak nog verlegen om een inhoude-
lijke invulling die bij hun lesstof aansluit”,
vertelt Fifi Schwarz, directeur van de stich-
ting. “Dat kunnen we met dit project ook
daadwerkelijk bieden. Daarbij is het voor de
dagbladen interessant hoe zij jongeren
kunnen bereiken. Daarom staan in het leer-
arrangement de innovaties in de dagblad-
sector en het maken en verwerken van jour-
nalistieke content centraal.”
De bedoeling is dat het voortgezet onder-
wijs gebruik kan maken van het pro-
gramma, bijvoorbeeld in het kader van het
vak Nederlands. Het programma bestaat
uit drie modules. Eerst leren jongeren wat
journalistiek is. Vervolgens gaan ze zelf op
zoek naar verhalen, waarbij ze - gebruikma-
kend van technologie zoals GPS - de infor-
matie verzamelen. Al die informatie komt
samen in het hart van de virtuele redactie:
een multi-touch-tafel. In de laatste module
vormen de leerlingen een redactie en
maken ze met behulp van deze multi-
touch-tafel een collage waarin ze hun infor-
matie presenteren.
Het project heeft enige vertraging opgelo-
pen doordat het Stimuleringsfonds slechts
een deel van het aangevraagde bedrag
heeft toegekend. In het SNS REAAL Fonds
werd een tweede financier gevonden, waar-
door het project nu echt van start is
gegaan. Schwarz: “We hebben een kick-off
meeting gehad en we zijn nu bezig met de
educatieve invulling. Daarna moeten de
programmeurs onze wensen vertalen in
iets werkends. Vanaf 1 juni gaan we het
arrangement testen op twee scholen. Het
streven is om na de zomer klaar te zijn voor
een grotere uitrol.”
AT5 en Headcandy
Connect the Audience
€ 41.580
Hoe kun je je publiek beter betrekken bij je
liveprogramma? Dat is wat Headcandy,
maker van user experience oplossingen,
zich afvroeg. “Als tv-maker maak je toch
vooral programma’s voor je publiek, maar
zelfs bij liveprogramma’s is het nog steeds
vaak eenrichtingsverkeer”, vertelt Jasper
Vis, managing partner bij Headcandy. “Door
gebruik te maken van een multi-touch-
tafel, waarbij de presentator live data kan
oproepen, kunnen we de kijker wel betrek-
ken bij de uitzending.”
Daarvoor werkt Headcandy samen met de
Amsterdamse zender AT5. Sinds afgelopen
zomer wordt er geëxperimenteerd bij
Studio Ajax – het live sportprogramma van

AT5 – waarbij gebruik gemaakt wordt van
zo’n multi-touch-tafel. Daarop kan de pre-
sentator gemakkelijk data oproepen, zoals
de opstellingen van verschillende teams.
Ook kan op de tafel een virtuele tekening
gemaakt worden, waardoor spelsituaties
gemakkelijk geanalyseerd kunnen worden.
Vis: “De mogelijkheden met die tafel willen
we nu een stap verder brengen door de kij-
ker te laten participeren. Straks kan de pre-
sentator bijvoorbeeld tweets de uitzen-
ding inhalen. Laagdrempeligheid is daarbij
belangrijk. De presentator moet zich kun-
nen focussen op het gesprek. Hij moet niet
zijn aandacht verliezen aan interactie met
een tafel. Er zal dus altijd een laag redactie
tussen zitten.”
Ook experimenteert Headcandy met het
tonen van tags op tv. Vis: “Er verschijnt een
soort barcode op je scherm. Als je die met
een mobiele telefoon scant, word je auto-
matisch doorgestuurd naar relevante con-
tent. Denk bijvoorbeeld aan een extra inter-
view of de Hyves-pagina van het
programma. Het zijn dit soort extra dingen
waarmee je een band met je publiek
opbouwt.”
Stichting Maroc.nl
NewsAssist
€ 88.850
De NewsAssist van Maroc.nl moet het
hulpje van elke (web-)redacteur worden.
Om zijn taak uit te kunnen voeren moet die
redacteur een waslijst andere vensters en
programma’s openen (image editor, cms,
social media). De NewsAssist add-on voor-
ziet hem echter van alle benodigdheden
om nieuws te zoeken, te bewerken, te
publiceren en te verspreiden naar sociale
media, zonder zijn webbrowser te hoeven
verlaten. De stappen in het redactionele
proces kunnen zo op een efficiënte, onder-
ling samenhangende manier worden uitge-
voerd, waarbij ook sprake is van eenvoud en
gebruiksvriendelijkheid. Daarbij wordt
gesteund op bestaande diensten en plug-
ins die deelprocessen succesvol hebben
verbeterd (news aggregators, feedreaders,
inline editors, socialmedia "amplifiers").
Doel van NewsAssist is het verbeteren van
het redactionele proces door het integre-
ren van proven concepts in een logische,
gebruiksvriendelijke en productieve work-
flow. De meeste services en tools hebben
tegenwoordig een API (Application Pro-
gramming Interface) waardoor ze “onder
de motorkap” aangeroepen kunnen wor-
den. Dit maakt het mogelijk om deze ser-
vices te gebruiken zonder dat ze in een
apart venster geopend hoeven te worden.
De NewsAssist zal worden aangeboden op
basis van het zogenaamde Freemium con-
cept, een gratis basisversie en een betaalde
premiumversie, en zal verspreid worden via
de add-on bibliotheek van (opensource)
browsers.
Momenteel wordt een inventarisatie
gemaakt van relevante diensten en bruik-
bare plug-ins/add-ons en contact gezocht
met auteurs van de plug-ins en beta-tes-
ters uit de journalistieke praktijk.
PERSINNOVATIE
Ook innovatief
is de buzzAR
buzzAR, het kleine technologiebedrijf
van Jeroen Mol, bekend van Augmented
Reality-activiteiten bij o.a. Esquire en
Quest, heeft een nieuw product.
Inderdaad: de buzzAR.
Het is een gratis mobiele applicatie voor de
iPhone en Android smartphones en een
leuke manier om snel informatie over een
product of dienst te ontvangen. Voorbeeld:
van een filmposter, die te herkennen is aan
een speciaal icoontje, neemt een gebruiker
een foto, die vervolgens automatisch vanuit
de software naar de server wordt gestuurd.
Die server analyseert de foto en zoekt
razendsnel alle informatie over de betref-
fende film op. De gebruiker weet zo binnen
enkele seconden het dichtstbijzijnde thea-
ter waar de film draait, wie erin meespelen
en bekijkt een trailer of een recensie.
Jeroen Mol: “Het gaat dus om een zelf ser-
vice concept om beelden mee te herkennen.
De grote kracht zit ‘m in de enorme hoeveel-
heid afbeeldingen die wij snel kunnen her-
kennen. Het is een zeer gebruiksvriendelijk
concept, waarbij Augmented Reality, op
basis van daadwerkelijke herkenning, tot de
mogelijkheden behoort. Het is interessant
voor adverteerders en media omdat aan elke
afbeelding informatie kan worden gekop-
peld, zoals links naar online content.”
De applicatie is gratis te downloaden op
www.buzzar.net en voor uitgevers gratis te
gebruiken. Probeer het zelf uit: installeer
buzzAR op uw iPhone of Android toestel en
neem een foto van onderstaand buzzAR-
logo en zie (1, 2, 3) het resultaat.
19
De media-analyse van Martin Bosma
Door Joost Ramaer
De media maken deel uit van een
‘polyarchie’ die Nederland al
veertig jaar in een ijzeren greep
houdt en ons land heeft
opgezadeld met een miljoen
moslims. Dat schrijft Martin
Bosma, de rechterhand van
Geert Wilders, in zijn boek De
schijn-élite van de valse munters,
waarvan onlangs een goedkope
herdruk verscheen. Maar Neder-
landse journalisten zijn eerder
weifelaars dan strenge ideologen.
Daarom lopen ze nu ook massaal
achter Geert Wilders aan.
20
Nederland Kiest, het traditionele verkie-
zingsverslag van de NOS op Nederland 1,
begint altijd om half negen ’s avonds.
Tijdens de verkiezingen voor de Tweede
Kamer van 9 juni 2010 was op dat tijdstip al
duidelijk dat de Partij voor de Vrijheid de
grote winnaar was. De club van Geert Wil-
ders sprong uiteindelijk van negen naar 24
zetels – ruimschoots meer dan de opinie-
peilers hadden voorspeld. Toch wachtte
Nederland Kiest anderhalf uur alvorens
over te schakelen naar de uitbundig feest-
vierende PVV’ers in Scheveningen. Ik weet
dat, omdat een vriend van mij – zelf actief
lid van D66 – zijn stopwatch had aangezet
om te kijken hoe de publieke omroep zou
omgaan met het grootste nieuws van die
avond.
In de feestvreugde zal het Martin Bosma
wel niet zijn opgevallen. Het PVV-Kamerlid
rept er in ieder geval niet over als hij zoete
herinneringen ophaalt aan 9 juni 2010 in de
Epiloog van zijn politieke autobiografie De
schijn-élite van de valse munters. (De titel is,
met behoud van de afwijkende spelling,
ontleend aan Het fascisme en de nieuwe
vrijheid uit 1939 van Bosma’s idool Jacques
de Kadt.) Maar de observatie past prachtig
in zijn straatje.
Want in zijn boek kraakt hij harde noten
over de Nederlandse media – vooral over
“de staatsomroep”, zoals hij de publieke
omroep consequent noemt. “Kranten moe-
ten natuurlijk zelf weten wat ze doen,”
schrijft hij. Die zijn in handen van private
ondernemingen. “Hetzelfde geldt voor
onafhankelijke zenders als RTL, SBS of BNR.
Maar de staatsomroep werkt met belas-
tinggeld en op basis van de Mediawet, die
onder andere een afgewogen beeld van de
samenleving voorschrijft. Hoe afgewogen
zijn de redacties van de staatsomroep?”
Bosma weet waar hij het over heeft: van
1981 tot 2004 werkte hij zelf in de media.
Hij begon als journalist bij De Zaanlander,
een krantje met een oplage van zesduizend
stuks voor “de rode Zaanstreek” waar hij
opgroeide. Na een jaar of wat trok hij naar
New York, waar hij onder meer werkte voor
Nightline van ABC News, voor CNN’s Busi-
ness News en Moneyline van presentator
Lou Dobbs en voor Max Westerman, corres-
pondent van RTL Nieuws. Terug in Neder-
land was hij financieel journalist bij Vero-
nica NieuwsRadio, de Wereldomroep en het
NOS Journaal. Bij het productiebedrijf
Cameo leidde hij de internetvideotak. Zijn
laatste mediabaan voordat hij in 2004 de
politieke rechterhand werd van Geert Wil-
ders, was directeur van de Nederlandse
Radio Groep, uitvloeisel van een mislukte
poging om samen met Peter Jelgersma een
commerciële nieuwsradiozender op te zet-
ten. Tussen de bedrijven door studeerde hij
af in de sociologie en de politicologie.
Volgens Bosma maken de media deel uit
van het centrale probleem dat hij in zijn
boek schetst. De revolutie van 1968, in
Nederland belichaamd door Nieuw Links in
de Partij van de Arbeid, bracht ook hier een
‘polyarchie’ aan de macht – de term komt
van de Amerikaanse politicoloog Robert A.
Dahl – die pas nu aan het afbrokkelen is,
vooral door toedoen van de PVV. Een polyar-
chie is een samenstel van deelelites die
zich overal in de maatschappij hebben
genesteld, vooral in het onderwijs, de over-
heid, de politiek, kunst en cultuur en de
media. Ieder voor zich zijn deze elites niet
in staat de macht naar zich toe te trekken.
Maar door een “uitruil” van standpunten en
belangen slagen ze er toch in te domineren.
Juist doordat ze zo verdekt en verspreid te
werk gaan, creëren ze een taaie consensus
die zich moeilijk bestrijden laat – zelfs als
die rechtstreeks indruist tegen de volkswil.
De Nederlandse polyarchie, aldus Bosma,
omarmde het marxistisch internationa-
lisme. Nationalisme, patriottisme en natio-
nale cultuur werden vervangen door de
wereldwijde broederschap der onderdruk-
ten. Daardoor opende Nederland vanaf
1975 de grenzen voor een massale
instroom van voornamelijk islamitische
‘medelanders’. Die instroom “is volledig te
wijten aan beleid”, aldus Bosma. “Niet aan
globalisering of aan andere natuurver-
schijnselen.” De Nederlandse bevolking is
volgens hem altijd in meerderheid tegen
dat beleid gekant geweest – als bewijs
citeert hij talloze malen uit zo’n halve
eeuw onderzoeken en opiniepeilingen.
“Hoe minder democratie”, concludeert hij,
“hoe meer immigratie”, en hoe meer
onvrede en maatschappelijk verval. Want
werkelijk alle problemen waarmee wij nu

kampen – onveiligheid thuis en op straat,
werkloosheid, gebrekkig onderwijs, de ont-
spoorde verzorgingsstaat, begrotingste-
korten, milieuproblemen, overbevolking -
voert Bosma uiteindelijk terug op de
massa-immigratie.
Die boodschap kunnen de Nederlandse
media in hun zak steken. Zij zien zichzelf
immers als pijlers van de democratische
rechtsstaat die zij volgens Bosma al 36 jaar
lang ondermijnen. Door de stille en nooit
democratisch gelegitimeerde consensus
over de massa-immigratie uit te dragen en
te bevestigen, en de tegenstanders ervan
systematisch dood te zwijgen of zwart te
maken, zoals Hans Janmaat, de leider van
de Centrum-Democraten. Janmaat wordt
letterlijk zwart gemaakt wanneer hij in
1986 huilend en beroet ontsnapt aan de
brand van het hotel in Kedichem waar zijn
partij vergadert, een brand die is aangesto-
ken door ‘antifascistische’ actievoerders
die van heinde en verre met busjes zijn
komen aanrijden.
Janmaats medewerker en latere echtge-
note Wil Schuurman “springt in doodsnood
uit het raam, belandt in een stuk glas en
bloedt bijna dood in een wei”. Haar been
moet worden afgezet, maar het komt niet
tot strafvervolging van de brandstichters.
Wel van Janmaat, vanwege zijn “discrimine-
rende uitspraken”. Voor journalisten wordt
de medewerking aan de algehele excom-
municatie van Janmaat en zijn medewer-
kers in die tijd een erezaak. Zij gaan under-
cover in de CD en doen daar verslag van,
sarren hem voor de tv-camera’s of weige-
ren voice-overs uit te spreken in de zend-
tijd voor politieke partijen.
De onbeholpen Janmaat is een gemakke-
lijke prooi, de CD een splinterpartij. Pim
Fortuyn is van een ander kaliber, maar als
hij zich opwerpt als de politieke vertolker
van de volkswil, reageren de media vooral
met onverschilligheid in plaats van actieve
pesterijen. Tijdens zijn opkomst in 2001
doet een instituut als de Volkskrant “nau-
welijks een poging uit te zoeken wie dat
nou waren, die Fortuyn-stemmers, en
waarom ze dat nou gingen doen, op For-
tuyn stemmen”, zo schreef ik in mijn eigen
boek De geldpers (2009), na lezing van alle
artikelen met het trefwoord ‘Fortuyn’ die
de Volkskrant in het jaar voorafgaand aan
de verkiezingen van mei 2002 publiceerde.
Een uitzondering is het duo Jutta Chorus
en Menno de Galan, die de Fortuyn-bewe-
ging als flies on the wall van binnenuit vol-
gen voor NRC Handelsblad. Zelfs Fortuyns
monsterzege met Leefbaar Rotterdam laat
de meeste journalisten koud. Zij schrikken
pas echt wakker als Fortuyn wordt ver-
moord en zijn LPF postuum een landelijke
politieke aardverschuiving bezorgt.
Tot zo ver valt er weinig af te dingen op
Bosma’s analyse. De Nederlandse media
zijn hoofdzakelijk blind geweest voor de
sluimerende volksopstand, en hebben die
soms zelfs ronduit vijandig bejegend. Inder-
daad: “Hoezo kloof?”, zoals Bosma zich her-
haaldelijk retorisch afvraagt in zijn boek.
Maar valt die houding werkelijk terug te
voeren op een stille consensus onder jour-
nalisten vóór massa-immigratie van mos-
lims? Nee natuurlijk – die heeft nooit
bestaan. Net zo min als massa-immigratie
de doorslag gaf bij het verval van de Neder-
landse samenleving, voor zover daarvan
sprake is. De Nederlandse moslims hebben
niet gevraagd om de versplintering van de
Nederlandse Spoorwegen, de halfbakken
‘marktwerking’ in de gezondheidszorg en
de schier eindeloze hervormingen die het
onderwijs ontwrichtten. Die operaties zijn
bedacht en uitgevoerd door politici en
ambtenaren. En de teloorgang van de
Nederlandse maakindustrie in de Zaan-
streek die Bosma zo nostalgisch bejubelt,
kwam wel degelijk voor rekening van de
globalisering. De massa-immigratie is
slechts een van de symptomen daarvan.
Bij de massamedia spelen andere factoren.
Wijlen Jan Blokker toonde dat mooi aan in
Nederlandse journalisten houden niet van
journalistiek, zijn laatste boek, dat vlak voor
zijn dood verscheen. Tot 1968 vulden de
journalisten uit de titel de spreekbuizen
van de katholieke, protestantse, socialisti-
sche en liberale zuilen. Voordat zij publi-
ceerden, vroegen zij zich af wat Carl
Romme, Sieuwert Bruins Slot of Klaas Vos-
kuil ervan zouden denken, al of niet ‘staat-
kundige’ hoofdredacteuren annex partij-
bonzen. Zij groeiden op met zelfcensuur en
ontzag voor het gezag. Getuigen en opinië-
PUBLICATIES
“Getuigen en opiniëren
staan hier hoger in
aanzien dan reporting,
waarmee de beste
Britse en Amerikaanse
journalisten
onsterfelijke roem
vergaarden”
ren stonden en staan hier te lande hoger in
aanzien dan reporting, het hardnekkige
speuren naar de feiten waarmee de beste
Britse en Amerikaanse journalisten onster-
felijke roem vergaarden. Tijdens de revolu-
tie van eind jaren zestig begonnen de
meeste Nederlandse journalisten eenvou-
dig achter andere leiders aan te lopen. They
switched sides, maar hun ietwat onderwor-
pen mentaliteit veranderde niet wezenlijk.
Nederlandse journalisten zijn meer kudde-
dieren dan onthullers. Bosma’s polyarchen
hebben te vaak te weinig van hen te vrezen.
Dat weten ze zelf ook wel, ondanks hun
brutale praatjes in Nieuwspoort en de
kroeg. Het bezorgt hen een permanent
minderwaardigheidscomplex. Worden ze
weer eens overvallen door een nieuwe ont-
wikkeling, dan schieten ze vaak door in zelf-
correctie. Zoals toen met Pim Fortuyn –
dat zal ons niet meer gebeuren!
Geert Wilders is allang niet meer de under-
dog, de poor, lonesome cowboy of the truth
uit de begintijd van de PVV, die Bosma zo
romantisch beschrijft. Nooit echt geweest
ook. Jaren geleden al kreeg hij alle ruimte in
de eens zo linkse Volkskrant, net als eerder
zijn leermeester Frits Bolkestein – op de
opiniepagina. Het eigen onderzoek van de
krant naar Wilders’ nieuwe politieke volks-
beweging kreeg heel wat minder prioriteit.
Tot grote ergernis van Jan Blokker, de kiem
van zijn latere vertrek bij de Volkskrant.
Ja, het gros van de Nederlandse journalis-
ten stemt op een linkse partij. Het is veel-
vuldig vastgesteld in allerlei onderzoeken,
>
21

en Bosma haalt ze allemaal aan. Maar
Ersatz-partij-ideologen zijn ze allang niet
meer. Hun journalistieke opstelling weer-
spiegelt eerder de ideologische verfletsing
van de Partij van de Arbeid. NOVA maakte
in 2007 een item over de ‘radicalisering’
van de Nederlandse Moslim Omroep. De
uitzending moest deels worden gerectifi-
ceerd; de rechtbank Amsterdam stelde vast
dat hij onvoldoende steun vond in de fei-
ten. Kennelijk was de “staatsomroep” zich-
zelf voorbij gelopen in zijn ijver aan te slui-
ten bij de Nieuwe Tijdgeest. Tegelijkertijd
zakte NOVA voor het examen Islam voor
Beginners van ideoloog Martin Bosma: vol-
gens hem zijn er immers geen ‘radicale’ en
‘gematigde’ moslims. Alle moslims zijn aan-
hangers van dezelfde “totalitaire ideolo-
gie”, net zoals de marxisten alle kapitalis-
ten over één kam schoren.
Ja, de permanente terreurdreiging maakt
Wilders tot de gevangene van zijn beveili-
gingsregime, vermoedelijk voor de rest van
zijn leven. Zelfs als hij een luchtje wil schep-
pen moet er een complete militaire opera-
tie op touw worden gezet. Maar in en over
de Nederlandse media heerst hij inmiddels
als geen ander. Iedere uitspraak of hande-
ling leidt tot een stroom aan berichten. Je
kunt er het vernieuwde en verbrede PVV-
asfalt zo langzamerhand mee plaveien. De
tsunami aan publiciteit staat in schril con-
trast tot het gebrek aan openheid van de
leider zelf. Hij bepaalt welke journalisten hij
op welke momenten toelaat – mondjes-
maat, en op zijn voorwaarden. Toch blijven
ze hijgend achter hem aanhollen met ver-
zoeken om interviews. Onder druk van de
tijdgeest is de “staatsomroep” herzuild.
Wilders weet de kranten, tijdschriften en
talloze onderbemande en ondergefinan-
cierde tv- en radiorubriekjes vaardig tegen
elkaar uit te spelen. Ongetwijfeld mede
dankzij de deskundige media-adviezen van
Martin Bosma. Tien zetels in de Eerste
Kamer maken zijn positie alleen maar ster-
ker. Om met Bosma te spreken: hoezo
kloof?
…………………………………………………
De schijn-élite van de valse munters.
Martin Bosma.
Uitgeverij Bert Bakker, 2011 (goedkope
herdruk). Prijs € 10,00.
ISBN 978 90 351 3664 9
22
Knooppunt onbegrensd
Door Wim Verbei
Ontwikkel nieuwe strategieën
en verdienmodellen, start met
scholing in het gebruik van
nieuwe media, ontwikkel een
centrale, strategische portal,
installeer een denktank en richt
een multimediawerkplaats in.
Adviezen uit “Knooppunt
internet en sociale netwerken en besteed
Onbegrensd” aan uitgevers van
meer aandacht aan jongeren. Wat betreft
nieuwsbladen. de inhoud van de nieuwsbladen komen de
onderzoekers eveneens met adviezen. Met
In 2009 en 2010 hield bureau Veldkamp name: informeer de burgers meer over
drie onderzoeken onder de leden van de infrastructurele aanpassingen in de woon-
Nederlandse Nieuwsblad Pers (NNP). Het omgeving, de gemeentelijke politiek of op
betrof allereerst “De Lokale Krant Doorge- het gebied van veiligheid. Stimuleer voorts
klikt”, een inventariserend onderzoek de lokale (interactieve) discussie en opinie-
onder de (64) NNP-leden. Gevraagd werd vorming, en kijk kritisch naar vorm en de
naar hun kerngegevens, hun mening over inhoud van de krant (met als suggestie wat
de bedreigingen en kansen voor de sector, minder aandacht voor auto’s).
en hun wensen en behoeften ten aanzien Naast de onderzoeken van bureau Veld-
van de toekomst. De respondenten (43) blij- kamp organiseerde de NNP zelf in het kader
ken een gemiddelde omzet te draaien van van het project “Knooppunt Onbegrensd”
4,4 miljoen euro, zijn optimistisch over het nog vier studiereizen. Delegaties van
bereik van hun titels (en schatten die in op nieuwsbladuitgevers togen vorig jaar naar
80%) en zien de economische recessie Duitsland, Noorwegen, Finland en Ierland
(63%) als een veel grotere bedreiging voor om polshoogte te nemen van de stand van
een gezonde bedrijfsvoering dan ontlezing zaken en toekomstperspectieven aldaar.
onder jongeren (35%) of stijgend internet- Men moest concluderen dat de wolken
gebruik (16%). Die recessie, in combinatie boven de nieuwsbladsectoren in deze lan-
met verminderde advertentie-inkomsten, den even donker zijn als die boven Neder-
beschouwen ze dan ook als een “tijdbom”. land: het gaat niet goed met de branche.
Daarbij zien ze zowel prijsdumping in de Enerzijds de economische crisis, anderzijds
markt als oneerlijke concurrentie van het gegeven dat de nieuwsbladuitgeverijen
gesubsidieerde media met lede ogen aan. maar moeilijk vorm en een strategische
Behalve de uitgevers zelf lichtte bureau positie kunnen geven aan de nieuwe, digi-
Veldkamp ook de lezers van nieuwsmedia tale media. Er is wel de wil om de transfor-
door. Dit leidde tot twee “Blauwdrukken matie van print naar multimediale of cross-
Lokale Nieuwsmedia”, een voor de lezers mediale uitingen tot stand te brengen,
van de onbetaalde lokale nieuwsbladen, en maar vaak heeft men de benodigde kennis
een voor de lezers van de betaalde kranten. niet in huis, en al evenmin de mankracht of
Die lezers blijken meer van internet als de middelen. “Moeizaam maar moedig voor-
lokaal medium gebruik te (gaan) maken dan waarts” luidt dan ook de titel van dit deel
de uitgevers hoopten. Ook sociale digitale van het onderzoeksrapport.
media worden door een meerderheid van …………………………………………………
de lezers, en vooral door jongeren, in toene- Knooppunt Onbegrensd. Verslaglegging
mende mate gebruikt om op de hoogte te van een onderzoeksproject van de NNP met
blijven van het lokale nieuws. Het advies steun van het Stimuleringsfonds voor de
aan de nieuwsbladuitgevers luidt dan ook: Pers. Hoevelaken, 2010. Verkrijgbaar via de
ontwikkel of verbeter de koppeling met NNP, mail: nnpnl@nnp.nl

De kunst van crowdsourcing
Door Alexander Pleijter
Crowdsourcing is helemaal hip.
Bedrijven schakelen steeds vaker
vrijwilligers in om ze dingen te
laten doen waarvoor men anders
duurbetaalde krachten had
moeten inhuren. Zo biedt LEGO
op internet designsoftware aan
waarmee iedereen nieuwe
ontwerpen voor bouwsels kan
maken. Dure ontwerpers heeft
LEGO dus niet meer nodig.
PUBLICATIES
Ook in de journalistiek is crowdsourcing 2. mensen die het leuk vinden én die
aan een opmars bezig. Het bekendste voor- graag een beloning krijgen voor hun
beeld is vermoedelijk The Guardian, die inspanningen;
lezers vroeg om mee te helpen met het 3. mensen die het doen omdat ze een
doorspitten van duizenden pagina’s aan beloning in de wacht kunnen slepen.
declaraties van Britse parlementariërs. Een
Nederlands voorbeeld is NUfoto, het plat- Op welke groep kan je je het beste richten
form van NU.nl waar fotografen gratis als je gaat crowdsourcen? De eerste groep
nieuwsfoto’s aanleveren. Als ze nieuws- zou je zeggen. Dat zijn immers de mensen
waardig zijn, publiceert de redactie deze die het leuk vinden en die je niet hoeft te
foto’s op NU.nl. De fotografen doen het verleiden met een beloning. En dat klopt
niet helemaal voor nop, ze geven NU.nl ook: zonder beloning zijn dit de mensen
namelijk het recht om foto’s door te verko- die de meeste en beste bijdragen leveren.
pen aan andere media of persbureaus. De Het voordeel is dat deze vrijwilligers lekker
opbrengst gaat naar de maker van de foto. goedkoop zijn: je hoeft geen beloning uit
Hoewel de kans klein is - jaarlijks worden te loven. Het jammere is dat deze groep
maar een klein aantal foto’s doorverkocht - meestal klein is, waardoor het aantal inzen-
hebben fotografen dus kans op financiële dingen beperkt blijft.
beloning. Dus dan maar een beloning uitloven om
groep twee te verleiden om mee te doen?
Het forum van Tweakers.net is een ander Zonder beloning presteren deze mensen
voorbeeld van crowdsourcing. Deelnemers ondermaats, doordat ze hun behoefte aan
aan dit forum geven beoordelingen van erkenning en beloning niet kunnen bevredi-
hardware, software, games en aanverwante gen. Als hen die erkenning en beloning in
zaken. Om nuttige bijdragen te stimuleren het vooruitzicht wordt gesteld, gaan ze
heeft Tweakers.net een slim systeem het een stuk beter doen. Weliswaar niet zo
bedacht. Gebruikers kunnen andermans bij- goed als de groep enthousiastelingen,
drage van een waardering voorzien: -2 voor maar doordat groep twee een stuk groter
ongewenste bijdragen tot +2 voor heel is, levert ze per saldo meer op.
waardevolle bijdragen. Met dit puntensys- Het belonen van mensen heeft bovendien
teem kunnen de deelnemers een goede als voordeel dat je kan sturen door aan te
reputatie verdienen. geven wat je verwacht van deelnemers. Als
Of dit soort beloningen nuttig is bij crowd- je kenbaar maakt dat de beloning gaat naar
sourcing? Daar schreef Irma Borst een originele foto’s, dan stimuleert dat de origi-
proefschrift over dat ze in december 2010 naliteit van inzendingen. Geef dus duide-
verdedigde aan de Erasmus Universiteit lijke beloningscriteria. Nadeel is wel dat
Rotterdam. Onder andere NUfoto en het met hele specifieke criteria de groep van
Tweakersforum waren onderwerp van haar intrinsiek gemotiveerden afhaakt, want zij
onderzoek. En dat leverde enkele interes- voelen zich dan beperkt in hun autonomie
sante lessen op over crowdsourcing. en creativiteit.
Simpel gezegd zijn er twee redenen …………………………………………………
waarom mensen bereid zijn om mee te Understanding crowdsourcing: Effects of
doen. In de eerste plaats omdat ze het leuk motivation and rewards on participation
of interessant vinden. Dit zijn mensen met and performance in voluntary online
een intrinsieke motivitatie. In de tweede activities. Irma Borst (2010).
plaats kunnen mensen meedoen omdat ze Rotterdam: Erasmus Universiteit.
er een beloning voor krijgen. Dit wordt aan- ISBN 978-90-5892-262-5.
geduid als extrinistieke motivatie. Op basis
van deze typen motivaties zijn drie groe-
pen te onderscheiden:
1. mensen die het doen omdat ze het
leuk en uitdagend vinden, beloning doet
ze niet veel;
23
NIEUWS

Brainscan lezersonderzoek zoek wees uit dat de lezeressen een

genomineerd bepaalde binding met hun favoriete tijd-
schrift hebben. Die binding zorgt voor posi-
Een van de tien genomineerde onderzoeken tieve gevoelens en ook ontvankelijkheid
voor de FIPP Research Award is Mediabrain voor de advertenties in het tijdschrift. Hier-
van Sanoma Uitgevers. door staan hun hersenen meer open voor
reclame-uitingen in een tijdschrift dan voor
Op 14 april a.s. weten de Sanoma-mensen of reclames op televisie.”
ze de prijs voor het beste onderzoek dat het Uit de analyse blijkt ook dat de hersenen de
gebruik van tijdschriften als advertentieme- advertenties in een favoriet tijdschrift beter
dium promoot mee naar huis mogen nemen. verwerken dan de redactionele content. En
Het onderzoek, gehouden in samenwerking bij het zien van een favoriet tv-programma,
met het neuro-economisch onderzoeksbu- onderbroken door een reclameblok, wordt
reau Neurensics, richt zich op de lezer-blad- het tv-programma beter verwerkt dan het
binding en werd uitgevoerd met breinme- reclameblok.
tingsapparatuur. Een fMRI scanner meet de De conclusie die de bladenmakers het
bloedtoevoer, en dus de activiteit, van onze meest interessant vonden: onze hersenen
hersendelen. Onder de hersenscanner kre- zijn ontvankelijker voor advertenties in tijd-
gen 36 vrouwen, regelmatige lezers van de schriften dan voor reclamespots tussen tele-
betrokken bladen Viva, Libelle, Flow en Gra- visieprogramma’s. Dennis Hoogervorst,
zia, een uur lang allerlei beelden uit tijd- manager sales intelligence bij Sanoma Uit-
schriften en televisieprogramma’s te zien. gevers en betrokken bij het onderzoek, laat
Vervolgens werd gekeken naar de reactie weten dat medio april een boekje verschijnt
van hun hersenen bij het zien van adverten- over de genomineerde onderzoeksopzet.
ties in de tijdschriften en het reclameblok …………………………………………………
tussen de tv-programma’s. Meer informatie op www.researchblog.nl.

Conclusie: advertenties in tijdschriften wor-

den door de hersenen veel beter verwerkt
dan de reclames op televisie. En: de context
waarin een reclame-uiting wordt gecommu-
niceerd is van wezenlijk belang voor de ver-
werking van die uiting door onze hersenen.
Walter Limpens van Neurensics: “Het onder-
In het blauw de activiteit opgewekt door een
content pagina. In het rood de activiteit
opgewekt door een advertentie-pagina. In de
onderste rij in het groen: het verschil tussen
de activatiepatronen.
Alliantie publieke omroep
en maandblad
Het Historisch Nieuwsblad is een samen-
werkingsverband aangegaan met Geschie-
denis 24, de historische afdeling van NTR
en VPRO. Bij het blad verschijnt nu elke
maand een 16 pagina’s tellend katern met
achtergronden bij de geschiedenisuitzen-
dingen van de omroepen op radio en tv.
Het maartnummer van het Historisch
Nieuwsblad, verschenen op 24 februari,
bevat voor het eerst een dergelijk katern,
samengesteld door medewerkers van
NTR en VPRO. De bijlage heet Geschiedenis
24, naar de titel waaronder de omroepen
ook hun historische programma’s online
bundelen.
Twee jaar geleden al opperde Ad van
Liempt, destijds eindredacteur van “Andere
Tijden”, het plan tot samenwerking. “En het
heeft dus waanzinnig lang geduurd om dit
voor elkaar te krijgen”, verzucht Frans
Smits, hoofdredacteur van het Historisch
Nieuwsblad (oplage 25.000).
In het project investeren beide partijen
evenveel wat betreft inspanningen. Wel is
er een restrictie ten aanzien van het bedrij-
ven van wederzijdse pr. Smits: “De inhoud
van de bijlage wordt aangedragen door de
redacties van de omroepen. Zij hebben ook
iemand vrijgemaakt om het project intern
te begeleiden. De eindredactie en opmaak
van het geheel wordt weer door ons ver-
zorgd. Samen hebben we een bladformule
gemaakt, maar met de inhoud van hun
katern bemoeien we ons niet. Maar we
weten uiteraard wel wat we van elkaar
kunnen verwachten.” <

24