ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ

Σκοπός
Ο τρόπος που χειριζόμαστε τη γλώσσα δείχνει και αναδεικνεύει την καλλιέργειά μας,
αποτελεί δείκτη παιδείας και πολιτισμού, εκφράζει την ίδια την προσωπικότητά μας.
Πάνω σ’ αυτή τη φιλοσοφία στηρίζεται η διδακτική μας προσπάθεια στο μάθημα της
έκφρασης – έκθεσης. Στηρίζεται όχι απλά σε μια εξετασιοκεντρική λογική αλλά στην
ουσιαστική προσπάθεια δημιουργικής επαφής με την ελληνική γλώσσα, τα γραμματικά
και συντακτικά φαινόμενά της, το λεξιλογικό πλούτο της και τις δυνατότητες έκφρασης
μιας σύνθετης σκέψης και επιχειρηματολογίας μέσω αυτής.

Διδακτικοί στόχοι
1. Η εξοικείωση του μαθητή με την τεχνική της οργάνωσης του λόγου μέσα από βασικά
βήματα-στάδια: α) παράγραφος, β) συνοχή – ενότητα – αλληλουχία παραγράφου και
κειμένου, γ) δομή αποδεικτικού κειμένου: πρόλογος-κύριο μέρος / νοηματικές
ενότητες-επίλογος, δ) χαρακτηριστικά άμεσου επικοινωνιακού λόγου.
2. Η δυνατότητά του να προχωρά σε μια πλατιά και σφαιρική ανάλυση των θεμάτων και
να αναπτύσσει έναν πλούσιο και αξιόλογο προβληματισμό: βασικές κατευθύνσεις και
θεμελιώδεις κοινωνιολογικοί προσανατολισμοί στη σκέψη του.
3. Η ικανότητά του να πυκνώνει ένα κείμενο, να το αποδίδει δηλαδή περιληπτικά με
κριτική και αφαιρετική σκέψη.
4. Ο πλούτος και η ευχέρεια γλωσσικής έκφρασής του με τη χρήση συνωνύμων και
αντωνύμων, την εκμάθηση βασικού δοκιμιακού λεξιλογίου ανά θεματική ενότητα, την
κατανόηση και την ερμηνεία γραμματικών και συντακτικών φαινομένων.
5. Η εξάσκησή του σε όλα τα γλωσσικά επίπεδα μέσα από διαγωνίσματα, γραπτές
εργασίες και ασκήσεις, συνθετικές εργασίες και έρευνες.

Μέσα
Η επίτευξη των παραπάνω στόχων απαιτεί ουσιαστική βοήθεια του μαθητή με
γνωστικό υλικό, φυλλάδια ενισχυτικά αλλά και πρόσθετα των σχολικών εγχειριδίων.
Κύριο στοιχείο τους πρέπει να είναι η μορφή εκείνη που προδιαθέτει θετικά το μαθητή
για την ανάγνωση και τη μελέτη τους. Θα παρουσιάσουμε κάποια δείγματα αυτών των
φυλλαδίων με βάση τους παραπάνω διδακτικούς στόχους.

1ος διδακτικός στόχος

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ
Η έκθεση ιδεών συνίσταται από επιχειρήματα δηλαδή τεκμηριωμένες,
αποδεδειγμένες, αιτιολογημένες ιδέες. Το κάθε επιχείρημα εξαντλείται, συνήθως, σε
ξεχωριστή παράγραφο. Έτσι, η κάθε παράγραφος είναι ένα είδος κειμένου, μικρού βέβαια
σε έκταση, τόσου όμως όσο χρειάζεται για να παρουσιαστεί, να αιτιολογηθεί και να
ολοκληρωθεί η ιδέα που επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε στην έκθεση μας.
Η παράγραφος- επιχείρημα πρέπει πρώτα απ' όλα να είναι «επιτυχημένη», ώστε να
αναπτύσσει επαρκώς και να αποδεικνύει μια πλευρά του θέματος. Για να εξασφαλίσουμε
την επιτυχία μιας παραγράφου πρέπει να κινηθούμε πάνω σε ένα μοντέλο σωστού
σχεδιασμού.

ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

Α. θεματική περίοδος: στην αρχή παρουσιάζεται συνοπτικά και συγκεκριμένα η κύρια

ιδέα της παραγράφου. Αυτή είναι η θεματική περίοδος, που αμέσως ξεκαθαρίζει το
«σκοπό» και το «θέμα» της παραγράφου.

Β. Λεπτομέρειες: οι ειδικές λεπτομέρειες διασαφηνίζουν, αναπτύσσουν, υποστηρίζουν,

τεκμηριώνουν τη θεματική περίοδο.

Γ. Κατακλείδα: η πρόταση - κατακλείδα, αν και δεν είναι πάντοτε απαραίτητη,

ολοκληρώνει την παράγραφο. Είναι ένα τελικό συμπέρασμα πάνω στην κύρια ιδέα της
παραγράφου, ένα τελευταίο σχόλιο του γράφοντος, που "κλείνει" ομαλά την περίοδο.
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
Παράδειγμα:
Στην εποχή μας η οικογένεια άρχισε να παραιτείται από τις παραδοσιακές της
λειτουργίες της (θεματική περίοδος). Το οικογενειακά οργανωμένο "σπίτι" ήταν επί
αιώνες το κέντρο όπου ικανοποιούνταν οι βασικές ανάγκες της ζωής τον ανθρώπου· όχι
μόνο ο έρωτας και η τεκνογονία, η αγωγή των παιδιών και η ψυχαγωγία, αλλά και το
μαγείρεμα, το νοικοκυριό και η περίθαλψη στην αρρώστια και στα γηρατιά. Σήμερα στις
εξελιγμένες κοινωνίες τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά. Από τότε που η γυναίκα
εργάζεται βιοποριστικά έξω από το σπίτι, οι πλείστες από τις ανάγκες που αναφέραμε
ικανοποιούνται χωρίς την οικογένεια. Τα παιδιά από τους πρώτους μήνες της ζωής
παραδίδονται στους βρεφονηπιακούς σταθμούς, έπειτα στη φροντίδα του νηπιαγωγείον
και αργότερα τον σχολείου. Το εστιατόριο αντικαθιστά τη σπιτική κουζίνα. Και η
περίθαλψη γίνεται πλέον στο νοσοκομείο και στους οίκους ευγηρίας. Όσο για την
ψυχαγωγία, οι περισσότεροι τη χαίρονται σήμερα έξω από την οικογένεια
(λεπτομέρειες – σχόλια). Η απομάκρυνση, λοιπόν, της οικογενείας από τον
παραδοσιακό της ρόλο αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός (περίοδος – κατακλείδα).

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

 ΤΡΟΠΟΙ / ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. ΜΕ ΟΡΙΣΜΟ:
Η θεματική περίοδος υποβάλλει στον αναγνώστη το ερώτημα «Τι είναι;» ή «Τι εννοεί μ’
αυτό;», οπότε χρειάζονται όλα εκείνα τα στοιχεία που καθιστούν σαφή τη μορφή και το
περιεχόμενο της οριζόμενης έννοιας. Ο αναλυτικός περιγραφικός ορισμός χρειάζεται
ερμηνεία εννοιών με ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΗ, ΔΙΑΔΟΧΙΚΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ, ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ,
ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ...

Παράδειγμα:
«Οικογένεια είναι η ένωση και η συμβίωση δυο ανθρώπων διαφορετικού φύλου, που
διαβιούν υπό κοινή στέγη και έχουν συναποδεχθεί ότι θα αντιμετωπίζουν από κοινού τα
προβλήματα. Αντικειμενικός σκοπός όμως της οικογένειας είναι η τεκνοποίηση και η
διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρώπου. Από αυτήν τη λειτουργία της η οικογένεια καθίσταται
καίριος θεσμός, αφού μέσω αυτής διαιωνίζεται η κοινωνία τόσο βιολογικά όσο και ηθικά,
πολιτισμικά. Έτσι, η οικογένεια έχει συναισθηματικό, αναπαραγωγικό, κοινωνικοποιητικό
σκοπό. Είναι, με άλλα λόγια, ένας θεσμός-κύτταρο και θεμέλιο της κοινωνίας».

ΑΣΚΗΣΗ: «Δημοκρατία»
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

2. ΜΕ ΔΙΑΙΡΕΣΗ:
Η θεματική περίοδος αποκαλύπτει τα στοιχεία (είδη-μορφές) από τα οποία
αποτελείται ένα αντικείμενο ή μια ιδέα.

Παράδειγμα:
«Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21 ο αιώνα
τονίζεται ότι η δια βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις
πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση,
συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης
σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο
επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες
καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω,
κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων –
συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των
συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και
ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου
και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική
υπευθυνότητα(...)».
(από το κείμενο των Απολυτήριων Εξετάσεων της Γ΄ Λυκείου του 2000)

3. ΜΕ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
Αν η θεματική περίοδος χρειάζεται διευκρίνιση, τότε η παράγραφος μπορεί να
αναπτυχθεί με παραδείγματα ή με επεξηγήσεις.

Παράδειγμα:

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

«Η πληρότητα της πληροφόρησης είναι μια από τις μορφές της ακρίβειάς της. Μπορεί
κανείς να δημιουργήσει μια ψεύτικη είδηση με την ίδια ευκολία, είτε ακρωτηριάζοντας την
αφήγηση ενός γεγονότος είτε κατασκευάζοντάς το από την αρχή ως το τέλος. Το καλύτερο
παράδειγμα για τη σημασία που έχει η πληρότητα μιας είδησης είναι το τηλεγράφημα του
Εμς. Πρόκειται για το τηλεγράφημα που έστειλε από το Εμς, το 1870, ο βασιλιάς της
Πρωσσίας Γουλιέλμος ο Α΄ στον υπουργό εξωτερικών της χώρας, Βίσμαρκ, για να τον
κατατοπίσει σχετικά με τις συζητήσεις που είχε με το Γάλλο πρεσβευτή Μπενεντέτι. Ο
Βίσμαρκ δημοσίευσε το τηλεγράφημα, αφού όμως το ανέπτυξε και το αλλοίωσε, ώστε να
έχει έναν προσβλητικό τόνο για τη Γαλλία. Λέγεται ότι το τηλεγράφημα αυτό υπήρξε η
αφορμή, για να κηρύξει η Γαλλία τον πόλεμο εναντίον της Πρωσσίας. Ο γαλλοπρωσσικός
πόλεμος του 1870-71 θα είχε ίσως βρει μια άλλη αφορμή, για να ξεσπάσει, και ίσως να
κατέληγε πάλι στην πρωσσική νίκη. Με τις συνθήκες όμως που διαδραματίστηκε το
κεφαλαιώδες αυτό γεγονός της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας δεν είναι απίθανο να το
προκάλεσε μια ελλιπής και πλαστογραφημένη πληροφόρηση».

ΑΣΚΗΣΗ: «Η δυτικοευρωπαϊκή κοινωνία είναι μια ανεπτυγμένη κοινωνία».

_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
__
______________________________________________________________________

4. ΜΕ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ:
Αν η θεματική περίοδος μας παρακινεί να ρωτήσουμε το «Γιατί;».

Παράδειγμα:
«Ο σημερινός σύζυγος και πατέρας δε θέλει να σκεφτεί τον εαυτό του σε ίση θέση με τη
γυναίκα του και να συνεργαστεί μαζί της για τα κοινά προβλήματα του σπιτιού τους. Αυτό
συμβαίνει γιατί πριν λίγα χρόνια ο τωρινός σύζυγος και πατέρας έζησε σαν παιδί, μέσα σε
μια λειτουργική αυστηρότητα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, η οποία τον είχε
καταπιέσει και ακόμα του είχε κάνει βίωμα ζωής, πως ο άντρας είχε την πρωτοκαθεδρία,
είναι νοικοκύρης, ενώ η γυναίκα είναι η νοικοκυρά και το κοινωνικά ετερόνομο άτομο. Δεν
τολμούσε ν’ aντιμιλήσει στο γονιό, που ήταν η εξουσία. Ο διάλογος ήταν ανύπαρκτος, αφού
ο νοικοκύρης αποφάσιζε για την τύχη των μελών της μονοκρατορικής οικογενειακής
επικράτειας».

ΑΣΚΗΣΗ: «γιατί οι νέοι καταφεύγουν στα ναρκωτικά;»

_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_________________________________________________

5. ΜΕ ΣΧΕΣΗ ΑΙΤΙΟΥ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ:
Στη θεματική περίοδο διατυπώνεται η αιτία που οδηγεί σε ένα
αποτέλεσμα.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

Παράδειγμα:
«Το τραγικό είναι ότι η, τόσο αναγκαία, εξειδίκευση οδηγεί τον άνθρωπο στην
πνευματική μονομέρεια. Ο επίδοξος επιστήμονας αρχίζει να ασχολείται με ένα μόνο
κομμάτι της γνώσης που έχει κατακτήσει η ανθρώπινη σκέψη. Γίνεται βέβαια, τέλειος σ’
αυτό. Όμως χάνει την ολότητα, δεν έχει τη δυνατότητα να μυηθεί και να γοητευτεί από τις
άλλες γνώσεις που θα τον καθιστούσαν άνθρωπο με ευρύτητα πνεύματος. Σιγά-σιγά
διαπιστώνει ότι γνωρίζει μόνο τον τομέα της επαγγελματικής απασχόλησής του. Γίνεται
ένας πνευματικά μονόπλευρος, μονοδιάστατος άνθρωπος».

ΑΣΚΗΣΗ: «Η έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας διαταράσσει την

κοινωνική συνοχή».
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_________________________________________________

6. ΜΕ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΘΕΣΗ:

Η θεματική περίοδος μας παρακινεί να επισημάνουμε τις ομοιότητες και τις
διαφορές ανάμεσα σε πρόσωπα, πράγματα και ιδέες.

Παράδειγμα:
«Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και
καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές
γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο της ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση
μεταξύ σοφιστών και Σωκράτους. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης
υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό μεταξύ των
σοφιστών και του Σωκράτη ήταν ότι αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη
μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για τη εποχή τους».

ΑΣΚΗΣΗ: «Η τηλεόραση ενημερώνει αλλά και χειραγωγεί το άτομο».

_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_________________________________________________

7. ΜΕ ΑΝΑΛΟΓΙΑ:
Η θεματική περίοδος είναι διατυπωμένη ως παρομοίωση ή μεταφορά.

Παράδειγμα:
«Ο οργανισμός καταναλώνει ενέργεια όπως και μια μηχανή. Το αυτοκίνητο λ.χ. ή η
θεριζοαλωνιστική μηχανή εξασφαλίζουν την αναγκαία για τη λειτουργία τους ενέργεια
καίγοντας βενζίνη. Το ηλεκτρικό ψυγείο ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής, δυο άλλες μηχανές,
χρησιμοποιούν ηλεκτρική ενέργεια, ηλεκτρικό ρεύμα. Κι ο οργανισμός βρίσκει την αναγκαία
για τις λειτουργίες του ενέργεια με ανάλογο τρόπο, καίγοντας ή διασπώντας χημικές

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

ενώσεις. Ο μηχανισμός αυτός της παραγωγής ενέργειας λέγεται καταβολισμός. Είναι
φανερό πως ο καταβολισμός είναι φαινόμενο κοινό και για τους οργανισμούς και για
ορισμένες μηχανές, αφού και στις δυο περιπτώσεις για τη λειτουργία τους καταναλώνεται
ενέργεια που παράγεται από τη διάσπαση χημικών ενώσεων».

ΕΝΟΤΗΤΑ – ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ - ΣΥΝΟΧΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ / ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Α. ΕΝΟΤΗΤΑ

Μια παράγραφος έχει ενότητα, αν όλες οι προτάσεις-λεπτομέρειές της σχετίζονται με

την κύρια ιδέα της. Αυτό σημαίνει ότι η προσοχή μας πρέπει να επικεντρώνεται στην
επιτυχή σύνθεση της θεματικής περιόδου, η οποία εκφράζει την κύρια ιδέα και μας βοηθά
να συγκεντρώνουμε την προσοχή μας σ’ αυτήν χωρίς παρεκκλίσεις.
Η θεματική περίοδος, όπως προηγουμένως είδαμε (σελ. ) συνήθως μπαίνει στην αρχή της
παραγράφου. Μπορεί όμως να τοποθετηθεί και στη μέση ή στο τέλος της.
Στην παρακάτω παράγραφο ο συγγραφέας παραθέτει πρώτα τις λεπτομέρειες που
υποστηρίζουν την τελική πρόταση, στην οποία εκφράζεται η κύρια ιδέα του.

Οι μάζες που εθίζονται να υπακούουν σε διαφημιστικά μηνύματα είναι ευκολότερο να

υπακούσουν και σε μηνύματα πολιτικού η ιδεολογικού χαρακτήρα. Όσοι, λοιπόν, ελέγχουν
τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μπορούν να επιβάλλουν ιδεολογίες και ηγέτες  επομένως, η
διαφήμιση συντελεί στη χειραγώγηση του λαού. Επιπλέον, αποδίδοντας σε διάφορα
προϊόντα ιδιότητες ικανές να φέρουν ευτυχία στους ανθρώπους, οδηγεί τον πολίτη στην
άπληστη κατανάλωση και με σκοπό το κέρδος του υποβάλλει μια σειρά από αντιλήψεις για
τη ζωή και τις ανθρώπινες σχέσεις. Έτσι, προβάλλει πρότυπα κατανάλωσης και ζωής
καθώς και αξίες που εύκολα μεταβάλλουν τον καταναλωτή σε θύμα. Είναι, λοιπόν,
φανερό ότι η διαφήμιση είναι επικίνδυνη και πρέπει να καταργηθεί.
(φράσεις από το κείμενο του Θ. Λιανού, Η διαφήμιση και ο ρόλος της)

Στην επόμενη παράγραφο η θεματική περίοδος τοποθετήθηκε στη μέση.

Η ένταξη του θεάτρου σε θρησκευτικό πλαίσιο και η συνακόλουθη μοναδικότητα της

θεατρικής παράστασης προϋποθέτουν –και ταυτόχρονα εξηγούν- τη μεγάλη λαϊκή
συμμετοχή στις εκδηλώσεις αυτές δεν πρέπει, λοιπόν, να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι το
αθηναϊκό θέατρο είχε τη δυνατότητα να φιλοξενήσει 17.000 θεατές, ένα σεβαστό δηλαδή
ποσοστό του πληθυσμού της πόλης. Αν τώρα συνδυάσουμε αυτή την αθρόα
προσέλευση των θεατών με μια μαρτυρία του Αριστοφάνη από την τελευταία
δεκαετία του 5ου αιώνα, θα καταλάβουμε γιατί το αρχαίο θέατρο είχε πολιτική
σημασία. Στους Βατράχους του ο μεγάλος κωμικός της αρχαιότητας υποστηρίζει ότι ο
τραγικός ποιητής είναι δάσκαλος του λαού, και αυτό σημαίνει ότι διαμορφώνει το ήθος και
οξύνει τη διανοητική και κριτική ικανότητα των πολιτών. Η λειτουργία του ποιητή
συνίσταται, επομένως, στη διαπαιδαγώγηση και την ευαισθητοποίηση του κοινού σε
προβλήματα της εποχής του με τη βοήθεια του μύθου.
(Δ. Ι. Ιακώβ, Η πολιτική διάσταση των «Ευμενίδων» του Αισχύλου, από περιοδικό)

Πρέπει πάντως να τονιστεί ότι ο πιο ασφαλής τρόπος δημιουργίας παραγράφου για μας
είναι με την κλασική σειρά: θεματική περίοδος – λεπτομέρειες - κατακλείδα.

Β. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ

Η αλληλουχία δίνει στις επαρκώς ανεπτυγμένες, και σχετικές με το θέμα, ιδέες μια
λογική και φυσική σειρά, και δείχνει καθαρά τη σχέση που έχουν μεταξύ τους.
Η αλληλουχία πετυχαίνεται:

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

 - με τη σαφή διάκριση των τμημάτων (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και των
υποτμημάτων (παράγραφος: θεματική περίοδος, λεπτομέρειες, κατακλείδα) του
κύριου μέρους.
- με τη σωστή διάταξη η χρονολογική π. χ. σειρά εξυπηρετεί συνδέσεις και
συσχετίσεις σε αφηγηματικά κείμενα. Στα περιγραφικά η ύλη διευθετείται τοπικά.
Στα διασαφητικά, επεξηγηματικά, αποδεικτικά κτλ. κείμενα ακολουθείται η λογική
σειρά.

Η παρακάτω παράγραφος αποτελείται από προτάσεις που έχουν διευθετηθεί κατά

χρονολογική σειρά.

Για να σχηματιστεί ένα αίσθημα, πρέπει ορισμένο φυσικό γεγονός να ερεθίσει το

αντίστοιχο αισθητήριο όργανο. Η διέγερση μεταβιβάζεται με τα νεύρα στον εγκέφαλο,
προκαλεί αλλοιώσεις στην ουσία του και τότε ως αντίδραση παράγεται μέσα στη συνείδησή
μας τούτο ή εκείνο το αίσθημα. Κατά την εκτέλεση μιας θεληματικής κίνησης έχουμε την
αντίστροφη πορεία: αρχικά προκαλείται ορισμένη αλλοίωση της ουσίας του εγκεφάλου,
έπειτα η διέγερση μεταβιβάζεται με τα νεύρα στο αντίστοιχο όργανο με τη μορφή εντολής,
και τότε τούτο εκτελεί την κίνηση που επιθυμούμε.
(Ε. Π. Παπανούτσος, Ψυχολογία)
Γ. ΣΥΝΟΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Μια σειρά από προτάσεις αποτελούν κείμενο, μόνο εφόσον υπάρχει σύνδεση μέσα στις
προτάσεις και ανάμεσα σ’ αυτές, όταν δηλαδή η ερμηνεία / κατανόηση ενός στοιχείου
της πρότασης εξαρτάται από την ερμηνεία κάποιου άλλου, στο οποίο αναγκαστικά
καταφεύγει κανείς για μια αποτελεσματική ανάγνωση του κειμένου. Τη σύνδεση αυτή
μπορούμε να την πετύχουμε:

α) με τη χρήση συνδετικών ή διαρθρωτικών λέξεων και εκφράσεων που

διασφαλίζουν τη συνοχή του κειμένου.
 αίτιο – αποτέλεσμα: επειδή, διότι, γιατί, έτσι, γι’ αυτό το λόγο,...
 αντίθεση – εναντίωση: αλλά, όμως, ωστόσο, από την άλλη πλευρά, αντίθετα, αν και,
εντούτοις, άλλωστε, παρ’ όλα αυτά,...
 επεξήγηση: δηλαδή με άλλα λόγια, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, θα σας το
παρουσιάσω με άλλο τρόπο, για να γίνω σαφέστερος,...
 απαρίθμηση – πρόσθεση επιχειρημάτων: πρώτο...δεύτερο... τέλος, καταρχάς,
εκτός απ’ αυτό, επιπλέον, παράλληλα, επιπρόσθετα, επίσης, ας σημειωθεί / προστεθεί
ακόμη ότι – δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι...
 έμφαση: είναι αξιοσημείωτο ότι, αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα, πρέπει να τονιστεί ότι,
θα ήθελα να επιστήσω την προσοχή σας, πράγματι, ειδικά, ξεχωριστά, πιο πέρα,
περισσότερο,...
 συμπέρασμα, ανακεφαλαίωση: συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά, συμπερασματικά,
επομένως, συνεπώς, λοιπόν,...
 παράδειγμα: π. χ., λ. χ., για παράδειγμα,...
 χρονική σχέση: ύστερα, έπειτα, προηγουμένως, εντωμεταξύ, αργότερα, πάντοτε,
αμέσως, συγχρόνως,...
 διάρθρωση του κειμένου: το άρθρο / κείμενό μου χωρίζεται σε τρία μέρη: στο
πρώτο...

Στην παρακάτω παράγραφο η σύνδεση των περιόδων διασφαλίζεται κυρίως με

διαρθρωτικές λέξεις:

Συνήθως προϋποθέτουμε ότι ένας διανοούμενος πρέπει να είναι ένας άνθρωπος

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
μορφωμένος. Όμως κάθε μορφωμένος δεν είναι και διανοούμενος. Από τον διανοούμενο δεν
περιμένει κανείς απλώς να έχει πλούσιες γνώσεις, να είναι καλλιεργημένος ή να κατέχει μια
ειδικότητα. Γιατί ο διανοούμενος είναι, όπως δηλώνει και η λέξη, ένας άνθρωπος, που
διανοείται και αυτό σημαίνει, ότι είναι ένας άνθρωπος, που δε δέχεται τα πράγματα, όπως
του προσφέρονται, αλλά τα περνά μέσ’ από τη δοκιμασία της δικής του διάνοιας – είναι με
άλλα λόγια ένα πνεύμα κριτικό όχι μόνο σε ό,τι αφορά τους άλλους αλλά και σ’ ό,τι αφορά
τον εαυτό του.
(Κώστα Μιχαηλίδη, Οικείωση και Αλλοτρίωση, Πανελλήνιες 2001 Γ΄ Λυκείου)

β) με τη συνεκτικότητα, δηλαδή τη νοηματική συνάφεια και συγγένεια που

υπάρχει ανάμεσα στις προτάσεις και στις παραγράφους.
 η επανάληψη μιας λέξης / φράσης
 η παράλειψη μιας λέξης / φράσης που ήδη αναφέρθηκε
 η αντικατάσταση μιας λέξης με αντωνυμία, με επίρρημα, με άλλη συνώνυμη λέξη.

Στο παρακάτω απόσπασμα παραγράφου η σύνδεση της πρώτης και δεύτερης περιόδου
επιτυγχάνεται με την παράλειψη της λέξης «διανοούμενος» που ήδη αναφέρθηκε, ενώ της
δεύτερης με την τρίτη με την επανάληψη της λέξης «χαθεί».
Η θέση του διανοούμενου μοιάζει κατά πολύ μ’ εκείνη του Σωκράτη. Ξεχωρίζοντας από
τους πολλούς δεν είναι ένας επαϊων, δεν είναι ο ειδικός μιας τέχνης, αλλά αυτός, που
ανοίγεται προς το όλον κινδυνεύοντας όμως να χαθεί μέσα στην αοριστία. Για να μη χαθεί
μέσα στην αοριστία – την ανεύθυνη θεωρητικολογία – ο διανοούμενος σήμερα χρειάζεται
πάνω απ’ όλα μιαν υπεύθυνη περισυλλογή.
(Κώστα Μιχαηλίδη, Οικείωση και Αλλοτρίωση, Πανελλήνιες 2001 Γ΄ Λυκείου)

Με τους ίδιους τρόπους, δηλαδή συνοχή και συνεκτικότητα, συνδέονται μεταξύ

τους και οι παράγραφοι.
Π. χ.
Σήμερα, όλο και περισσότερες γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν εκτός του
σπιτιού, όμως βρίσκονται επιφορτισμένες με αρκετές δουλειές μέσα στο σπίτι και έξω απ’
αυτό. Αυτό συμβαίνει, επειδή η νοοτροπία των ανδρών δεν αλλάζει τόσο γρήγορα όσο
γρήγορα μεταβάλλονται οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι άνδρες εξακολουθούν
να θεωρούν τις οικιακές εργασίες αποκλειστικά γυναικείες, ακόμη κι αν οι γυναίκες τους
εργάζονται τις ίδιες ώρες με αυτούς. Έτσι παρατηρείται αυτό το παράδοξο φαινόμενο οι
σημερινές γυναίκες να είναι απελευθερωμένες και ταυτόχρονα θύματα εκμετάλλευσης.
Αυτός ο γυναικείος φόρτος εργασιών δεν οφείλεται μόνο στην ανδρική νοοτροπία αλλά
και στην ίδια τη γυναικεία φύση, τη μητρότητα....
↓
Η σύνδεση της πρώτης με την δεύτερη παράγραφο γίνεται με συνεκτικότητα, με
νοηματική συγγένεια: μια έννοια – κλειδί της πρώτης παραγράφου (ανδρική νοοτροπία)
επαναλαμβάνεται στην αρχή της δεύτερης. Επίσης, η φράση «επιφορτισμένες με αρκετές
δουλειές» δηλώνεται με συνώνυμο όρο στην αρχή της δεύτερης παραγράφου: «φόρτος
εργασιών».

Οι δυο παράγραφοι θα μπορούσαν να συνδεθούν και με τον εξής τρόπο: η περίοδος –

κατακλείδα της πρώτης παραγράφου να τοποθετηθεί στην αρχή της επόμενης
(συνεκτικότητα).
↓
Σήμερα, όλο και περισσότερες γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν εκτός του
σπιτιού, όμως βρίσκονται επιφορτισμένες με αρκετές δουλειές μέσα στο σπίτι και έξω απ’
αυτό. Αυτό συμβαίνει, επειδή η νοοτροπία των ανδρών δεν αλλάζει τόσο γρήγορα όσο
γρήγορα μεταβάλλονται οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι άνδρες εξακολουθούν
να θεωρούν τις οικιακές εργασίες αποκλειστικά γυναικείες, ακόμη κι αν οι γυναίκες τους

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

εργάζονται τις ίδιες ώρες με αυτούς. Έτσι παρατηρείται αυτό το παράδοξο φαινόμενο οι
σημερινές γυναίκες να είναι απελευθερωμένες και ταυτόχρονα θύματα εκμετάλλευσης.
Αυτή είναι η νοοτροπία που χαρακτηρίζει σήμερα την πλειονότητα των ανδρών. Βέβαια,
δεν ευθύνεται μόνο αυτή για το γυναικείο φόρτο εργασιών αλλά και η ίδια η γυναικεία
φύση, η μητρότητα....

Άλλος τρόπος σύνδεσης των δυο παραγράφων με διαρθρωτική λέξη:

↓
Σήμερα, όλο και περισσότερες γυναίκες έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν εκτός του
σπιτιού, όμως βρίσκονται επιφορτισμένες με αρκετές δουλειές μέσα στο σπίτι και έξω απ’
αυτό. Αυτό συμβαίνει, επειδή η νοοτροπία των ανδρών δεν αλλάζει τόσο γρήγορα όσο
γρήγορα μεταβάλλονται οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Οι άνδρες εξακολουθούν
να θεωρούν τις οικιακές εργασίες αποκλειστικά γυναικείες, ακόμη κι αν οι γυναίκες τους
εργάζονται τις ίδιες ώρες με αυτούς. Έτσι παρατηρείται αυτό το παράδοξο φαινόμενο οι
σημερινές γυναίκες να είναι απελευθερωμένες και ταυτόχρονα θύματα εκμετάλλευσης.
Επιπλέον, στο γυναικείο φόρτο εργασιών συντελεί και η ίδια η γυναικεία φύση, η
μητρότητα....
ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Αξιότιμοι κύριοι του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης,

Αποφασίσαμε ως σχολική κοινότητα να σας αποστείλουμε την επιστολή αυτή, για να

καταθέσουμε τις απόψεις μας σχετικά με τη σημερινή λειτουργία της τηλεόρασης. Με
δεδομένη την κυρίαρχη θέση της στον τομέα της ψυχαγωγίας και της ενημέρωσης,
θεωρούμε χρέος μας ως ενεργοί και σκεπτόμενοι πολίτες να στηλιτεύσουμε τα αρνητικά
της φαινόμενα, τα οποία επηρεάζουν άμεσα και εμάς και γενικότερα την κοινωνία και τον
πολιτισμό της.
Η τεράστια δύναμη επιρροής της τηλεόρασης είναι καθοριστική για τον υποβιβασμό του
πολιτιστικού επιπέδου του μέσου πολίτη. Η τηλεόραση -κυρίως η ιδιωτική- σε όλους σχεδόν
τους τομείς των δραστηριοτήτων της διαφθείρει και ερεθίζει τα ένστικτα των πολιτών και
συστηματικά υποβαθμίζει την πολιτιστική ταυτότητα και αισθητική αυτού του τόπου. Τα
ελάχιστα μορφωτικά και ψυχαγωγικά προγράμματα κάποιας ποιότητας, παραγκωνισμένα
στις ζώνες χαμηλής θεαματικότητας, δεν μπορούν να θεωρηθούν άλλοθι.
Τα παραδείγματα ψυχαγωγικών υποπροϊόντων είναι αναρίθμητα, αλλά κάποια
υπερβαίνουν και τα όρια της πιο νοσηρής φαντασίας. Κυριαρχεί η βία, προσφερόμενη μέσω
ρεπορτάζ, ταινιών και σειρών, παραμορφωμένη και απογυμνωμένη από τα πολιτικά και
οικονομικά αίτιά της. Εγχώριοι και ξένοι «καλλιτεχνικοί κύκλοι» δημιουργούν ανούσιες
σειρές και ταινίες για τα τρία μεγάλα ιδιωτικά κανάλια και την κρατική τηλεόραση. Έτσι,
χιλιάδες τηλεθεατές σπρώχνονται κάθε μέρα στον πνευματικό πάτο έπειτα από γερές
δόσεις φαντασιώσεων κάθε είδους, όπως όνειρα πολυτελούς ζωής, νίκες του φτωχού
ενάντια στο πλούσιο αφεντικό, έρωτες πλουσίων με όμορφες φτωχές κοπέλες,
αστρολογικές προβλέψεις για βάσανα και επιτυχίες των πρωταγωνιστών. Τι να πει κανείς
για άθλιες ψυχαγωγικές εκπομπές ηδονισμού και γυναικείας εκποίησης, όπως τα
καλλιστεία…
Τηλεοπτικά παιχνίδια και εγχώριες παραγωγές μετατρέπουν το μέσο τηλεθεατή σε
τζογαδόρο, εκμεταλλευόμενα την οικονομική δυσπραγία του. Αναλώσιμα άσματα
προβάλλονται κατά κόρον ως αντιπροσωπευτικά ψυχαγωγικών προτιμήσεων της νεολαίας,
ενώ προβάλλονται μουσικά και κινηματογραφικά είδωλα, μόδιστροι, αστρολόγοι.
Τηλεπαιχνίδια ήδη επιβάλλουν το «Μεγάλο Αδελφό» όχι μόνο στη ζωή δώδεκα έγκλειστων
εθελοντών αλλά και στη δική μας καθημερινότητα. Το καινούριο που κομίζουν οι εκπομπές
τύπου «Μεγάλου Αδελφού» δεν είναι μόνο το γεγονός ότι τόσοι άνθρωποι δέχονται να
ξεγυμνωθούν, ψυχολογικά και σωματικά, μπροστά σε εκατομμύρια αγνώστους. Το καινούριο
έγκειται στο ότι εκατομμύρια τηλεθεατές παρακολουθούν τον εθελοντικό κατ’ οίκον
περιορισμό μερικών ανθρώπων και, με την αρωγή της ψηφιακής τεχνολογίας, ορίζουν την
τύχη των εκούσιων τροφίμων. Πρόκειται ίσως για το πλέον ακραίο παράδειγμα έκπτωσης
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
του σύγχρονου πολιτισμού, που κολακεύει τα πιο ταπεινά ένστικτα. Ένα πλήθος ανθρώπων
δέχεται να ξεγυμνωθεί σωματικά και ψυχικά μπροστά σε εκατομμύρια αγνώστους, οι οποίοι
έρχονται με τη σειρά τους να αξιολογήσουν στάσεις και συμπεριφορές και να ορίσουν την
τύχη τους. Και η πολιτεία και η πολιτική απαθείς ή και ανίκανες να παρέμβουν,
συνδιαμορφώνουν μια κοινωνία άκρως δεκτική ακόμη και στα πλέον παρακμιακά φαινόμενα.
Αλλά και στον ενημερωτικό τομέα η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Τηλεοπτικοί
διευθυντές με την αρωγή δημοσιογράφων σχεδιάζουν δελτία ειδήσεων που αποσκοπούν όχι
στην αντικειμενική πληροφόρηση, αλλά στη μέσω εντυπωσιασμού διαμόρφωση
πολιτικοκοινωνικών αντιλήψεων στους πολίτες που τους μαζοποιούν και τους
παθητικοποιούν με τον αποπροσανατολισμό τους από τα ουσιώδη προβλήματα. Στο
αστυνομικό ρεπορτάζ, τα άμοιρα θύματα και οι συγγενείς τους τυγχάνουν ασύστολης
τηλεοπτικής εκμετάλλευσης με τη μορφή ζωντανών συνεντεύξεων, ενώ τα πτώματα
κυνηγιούνται από το φακό μέχρι το νεκροτομείο. Ο ανθρώπινος πόνος γίνεται τηλεοπτικό
θέαμα. Αποδεδειγμένοι ή όχι εγκληματίες προσφέρονται βορά στα εθισμένα αδηφάγα
μάτια μιας πνευματικά υποβαθμισμένης κοινής γνώμης, κι όταν ο στόχος είναι η έμμεση
καλλιέργεια ρατσιστικών αντιλήψεων, αναφέρονται με το όνομα της εθνότητας, του
θρησκεύματος ή της φυλής. Στόχος των ειδήσεων γίνεται πολλές φορές ο εκφοβισμός και ο
πανικός των πολιτών και επιστρατεύεται γι’ αυτό και η ανάλογη μουσική υπόκρουση,
κυρίως κλασικής μουσικής ταινιών τρόμου. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε και την
απαράδεκτη ιεράρχηση των ειδήσεων, αφού προτάσσονται εύπεπτες πληροφορίες που
αφορούν την ιδιωτική ζωή διάσημων προσώπων και υποβαθμίζονται σημαντικά κοινωνικά,
πολιτικά και διεθνή γεγονότα.
Απέναντι σε όλα αυτά τα αρνητικά και εκφυλιστικά φαινόμενα που καταγράψαμε, οφείλει
πρώτα και κύρια να αντιδράσει άμεσα ο δημοσιογραφικός κόσμος. Η ηθική ακεραιότητα και
η επαγγελματική ευσυνειδησία αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για την υψηλή
δημοσιογραφική αποστολή της διαφώτισης και της υγιούς ψυχαγωγίας. Στα πλαίσια αυτά,
οι δημοσιογράφοι επιβάλλεται να τηρούν τους κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας που
επιβάλλουν, μεταξύ άλλων, το σεβασμό στην ιδιωτική ζωή των πολιτών, την
αντικειμενικότητα και την απεξάρτησή τους από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα, τους
φραγμούς στην προβολή βίας και άσεμνων σκηνών. Εδώ, θα μας επιτρέψετε να τονίσουμε
και τη δική σας ευθύνη στην τήρηση των κανόνων αυτών, που άλλωστε έγκειται στην
αρμοδιότητά σας.
Η ευθύνη όμως δεν ανήκει μόνο στους δημοσιογράφους αλλά και σε εμάς τους
τηλεοπτικούς δέκτες. Είναι ανάγκη στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας να διαθέτουμε
παιδεία και ανεπτυγμένη κριτική σκέψη, ώστε να διακρίνουμε το ουσιώδες από το
επουσιώδες, το ποιοτικό από το ευτελές, την κουλτούρα από την υποκουλτούρα. Κρίνεται
απαραίτητο να έχουμε εκείνες τις πνευματικές και ηθικές αντιστάσεις που θα μας
επιτρέπουν να απορρίπτουμε όλες εκείνες τις εκπομπές που διαφθείρουν και υποβαθμίζουν
τον πνευματικό και ψυχικό μας κόσμο. Πρέπει να έχουμε τη δύναμη να κλείνουμε την
τηλεόραση ή να αλλάζουμε κανάλι, την αυτοκυριαρχία και τον αυτοέλεγχο, ώστε να μην
παρασυρόμαστε από τα εύπεπτα ψυχαγωγικά προγράμματα. Έτσι, θα περάσουμε το δικό μας
ηχηρό μήνυμα απόρριψης και καταδίκης του τηλεοπτικού εκφυλισμού, ώστε να
αναγκάσουμε τους διαχειριστές της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας να αναβαθμίσουν τα
προγράμματά τους.
Πιστεύουμε ότι με τις παρατηρήσεις μας ενισχύουμε και εμπλουτίζουμε τον
προβληματισμό σας για τη λειτουργία της τηλεόρασης. Αυτός είναι και ο κύριος στόχος
μας με την επιστολή αυτή, γιατί θεωρούμε ότι ως αρμόδιοι μπορείτε να ενεργήσετε άμεσα
και αποτελεσματικά προς την κατεύθυνση που θα επιθυμούσαμε.
Με εκτίμηση
2ος διδακτικός στόχος
ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΛΟΓΙΑ - ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΓΝΩΣΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ

Για την ανάπτυξη ενός θέματος της σύγχρονης κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής
ζωής, ο μαθητής αναζητά συνήθως:
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
 - τα αίτια ή τους παράγοντες που συντελούν στη δημιουργία ενός φαινομένου ή
προβλήματος
- τις συνέπειες / τα αποτελέσματα
- τις προτάσεις / τους τρόπους αντιμετώπισης ενός προβλήματος.
- τη σημασία / την αξία ή την αρνητική επενέργεια μιας έννοιας.
.........................................................κλπ.

Η διερεύνηση των παραπάνω απαιτεί μια πλούσια επιχειρηματολογία που μπορεί να

αναζητηθεί από τα παρακάτω γενικά πεδία:
• Ατομικό (πνευματικό – ηθικό - ψυχικό)
• Κοινωνικό (ανθρώπινες σχέσεις, κοινωνικοί θεσμοί, φορείς παιδείας και
κοινωνικοποίησης, κοινωνική οργάνωση...)
• Πολιτικό (πολιτεία, κράτος, νόμοι, μέτρα, συμμετοχή στα κοινά...)
• Οικονομικό
• Τεχνολογικό
• Πολιτιστικό (επιστήμες, τέχνες, παιδεία, ...)
• Οικολογικό (σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος...)

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

Σώμα: υλική υπόσταση α. Έμφυτες τάσεις:

αυτοσυντήρηση, αναπαραγωγή, διαιώνιση,
δημιουργία, ελευθερία, κοινωνικότητα...

Πνεύμα: νους, σκέψη, λογική, κρίση,

αντίληψη, μνήμη, φαντασία...
Ψυχή: συναίσθημα, ένστικτο...
β. Ηθικές αξίες και αρχές (κώδικας που
ρυθμίζει τη συμπεριφορά του ατόμου τόσο
προς τον εαυτό του όσο και στους άλλους):
αυτογνωσία, αξιοπρέπεια, αυτοπειθαρχία,
αυτοσεβασμός, σεβασμός, ελευθερία,
δικαιοσύνη, αγάπη, εντιμότητα,....

Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

1. Κοινωνικό
- οικογένεια, σχολείο (άμεσοι φορείς παιδείας και κοινωνικοποίησης)
- επαγγελματικός χώρος, εργασία
- Μ.Μ.Ε.
- διαπροσωπικές σχέσεις (φιλία, αλληλεγγύη / αποξένωση, ιδιοτέλεια, φαινόμενα
κοινωνικής παθογένειας...)
2. Πολιτικό
- πολιτική, συμμετοχή στα κοινά, πολιτικοποίηση, κομματικοποίηση...
- πολιτεία, κράτος, νόμοι, μέτρα...
3. Πολιτισμικό: ανάπτυξη των υλικών και πνευματικών συνθηκών της κοινωνικής ζωής,
υλικά και πνευματικά επιτεύγματα.
↓
Τεχνικός, υλικός τομέας: Πνευματικός τομέας:
- Τεχνολογία - παιδεία
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
 - Οικονομία, αγαθά - επιστήμες
- φιλοσοφία
- τέχνες
- θρησκεία
- έθιμα, παραδόσεις, ιστορία, εθνική
συνείδηση...

4. Φυσικό: σχέση ανθρώπινης ζωής και φυσικού χώρου, σχέση υλικών και πνευματικών
αναγκών με περιβαλλοντικές και φυσικές συνθήκες.

Παράδειγμα:

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΑΙΤΙΩΝ ΤΗΣ ΒΙΑΣ – ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ατομικά: ατομικισμός, ηθική αναλγησία, κυριαρχία αδυναμιών και παθών όπως μίσος,
φθόνος...
Κοινωνικά: ανταγωνιστικές σχέσεις, μαζοποίηση και αποξένωση στις μεγαλουπόλεις, Μ. Μ.
Ε.,....
Πολιτικά: παραβίαση της ισονομίας, απολυταρχισμός, αυταρχισμός εξουσίας, βίαιη
αντιμετώπιση μειονοτήτων...
Οικονομικά: ανεργία, φτώχεια, ανισότητες, απληστία...
Πνευματικά: φανατισμός, υλιστικό πνεύμα...

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΩΝ ΤΗΣ ΒΙΑΣ – ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Ατομικές: άγχος, ανασφάλεια, αγωνία, καχυποψία, αντικοινωνικότητα...

Κοινωνικές: συγκρούσεις, φαινόμενα παθογένειας, κρίση ανθρωπίνων σχέσεων...
Πολιτικές: άκρατη αστυνόμευση, επίδειξη κρατικού αυταρχισμού................κλπ.

3ος διδακτικός στόχος

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

ΚΕΙΜΕΝΟ
ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Είναι τάχα δυνατόν να κινδυνεύει η παιδεία, επομένως και ο πνευματικός μας
πολιτισμός, από την εκπληκτική ανάπτυξη που παρουσιάζουν σήμερα ο τύπος, ο
κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση; Μήπως ήταν υπερβολή να τεθεί εφέτος με
κάποιαν ανησυχία το ερώτημα τούτο στις «Διεθνείς Συναντήσεις» της Γενεύης;
Η προσωπική μου γνώμη είναι ότι, παρά την αισιοδοξία εκείνων που υποστήριξαν με
θέρμη το αντίθετο, ο κίνδυνος αυτός πραγματικά υπάρχει. Κατά τις συζητήσεις της
Γενεύης δύο ειδικοί, οι καθηγητές Edmond Rochedieu και Rene Schaerer, πρόβαλαν μερικές
παρατηρήσεις που δυστυχώς πολύ λίγο προσέχτηκαν από τους άλλους συνέδρους. Η
«εικόνα» που με τα σύγχρονα τεχνικά μέσα προσφέρεται έντονα και αλλεπάλληλα στην κατ’
αίσθηση αντίληψη, είπε ο κ. Rochedieu, αγγίζει άμεσα τη συγκινησιακή σφαίρα της ψυχής
και το βάθος της προσωπικότητας, παραμερίζοντας την κρίση και τη συνειδητή βούληση.
Έτσι αποκτά μυστηριώδη δύναμη απάνω στο θυμικό του ανθρώπου και μπορεί να έχει βαθιά
επίδραση στον ψυχικό του κόσμο. Καλή (παραμυθεί, καθησυχάζει, εναρμονίζει εσωτερικές
τάσεις συγκρουόμενες κτλ.) – αλλά και κακή (υποβάλλει έμμονες ιδέες, διεγείρει, φανατίζει
κτλ.). Τον κίνδυνο των «εικόνων» τόνισε και ο κ. Schaerer. Αφθονούν, είπε, σήμερα και
κατακλύζουν τις αισθήσεις μας οι «εικόνες» που υποκριτικά προσφέρονται ως δήθεν
αντικειμενικά τεκμήρια (images hypocritement documentaires). Η ζημιά που προκαλούν
είναι διπλή. Πρώτα μας συνηθίζουν να ικανοποιούμαστε με τα προσφερόμενα έτοιμα
duplicata, κι έτσι σιγά σιγά χάνουμε τη διάθεση και την ικανότητα να παρατηρούμε την

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

εξωτερική πραγματικότητα. Έπειτα δημιουργούν ένα είδος πλασματικής, ψεύτικης ζωής,
όπου «βολευόμαστε» τόσο καλά, ώστε χάνουμε την αίσθηση της πραγματικής ζωής
(μποβαρισμός, δονκιχωτισμός).
Όταν αναπτύσσεται υπέρμετρα η τάση προς το κατ’ αίσθηση αντιληπτό, φυσικό και
αναπόφευκτο είναι να ατροφήσει η καθαρά διανοητική λειτουργία που δουλεύει με την
αφαίρεση και το λογισμό. Έπειτα, όταν ένας άλλος εργάζεται για μας και προσφέρει στην
αντίληψή μας έτοιμα τα «παρασκευάσματά» του (τύπος, κινηματογράφος και ραδιόφωνο
προμηθεύουν σε μεγάλες ποσότητες αυτού του είδους τη μασημένη τροφή στο Κοινό τους),
μια τάση αποδοχής, μια βολική παθητικότητα μπαίνει στη θέση της πρωτοβουλίας και της
προσπάθειας και σιγά σιγά το πνεύμα γίνεται ανάπηρο.- Θα μπορούσε βέβαια να φέρει
κανείς την αντίρρηση ότι στην περίπτωση αυτή όχι τα ίδια τα τεχνικά μέσα, αλλά ο τρόπος
που τα μεταχειριζόμαστε έχει δυσμενείς για την παιδεία μας συνέπειες. Αλλά υπάρχει το
ζήτημα: άραγε τα μέσα αυτά από την ίδια τη φύση τους δεν προσφέρονται εύκολα σε μια
τέτοια, δηλαδή κακή, χρήση;
Πώς θα αμυνθούμε απέναντι στους κινδύνους για τους οποίους μιλούμε;- Για να
καταλήξουμε σε μια θετική πρόταση, δεν πρέπει, νομίζω, να λησμονούμε ότι σύμφωνα μ’
ένα ανοικτίρμονα νόμο που διέπει τη ζωή και την ιστορία του ανθρώπου, το κέρδος και η
απώλεια, το ωφέλιμο και το επιζήμιο, το καλό και το κακό είναι συνήθως συνυφασμένα το
ένα με το άλλο. Επομένως από τη στιγμή που πραγματοποιήσαμε σημαντικές προόδους με
την τελειοποίηση των τεχνικών μέσων στον τομέα της διάδοσης των ιδεών, έπρεπε να
περιμένουμε ότι θα επακολουθούσαν άλλο τόσο σημαντικές ζημιές. Υπάρχει όμως στη
Βιολογία μια αρχή («ομοιόσταση» την ονομάζουν) που λέει ότι κάθε ζωντανός οργανισμός
έχει στη διάθεσή του δυνάμεις έτοιμες, όταν κλονίζεται η ισορροπία του, να εργαστούν για
να την αποκαταστήσουν το γρηγορότερο. – Τέτοιες δυνάμεις υπάρχουν και στον πολιτισμό
μας. Όταν η πρόοδος, που απότομα πραγματοποιείται σε μια περιοχή, απειλεί την ισορροπία
του συνόλου, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να ξυπνήσουμε αυτές
τις δυνάμεις, να τις κινητοποιήσουμε, για να προλάβουμε την καταστροφή.
Στην περίπτωση που μας απασχολεί ένα μόνο θετικό μέτρο θεραπείας του κοινού νομίζω
ότι υπάρχει: η μ όρφ ω ση τω ν ν έω ν . Μια μόρφωση στερεή που θα κάνει την αυριανή
ανθρωπότητα πιο απαιτητική, πιο ανεξάρτητη απέναντι σ’ εκείνους που θα αναλάβουν να
την πληροφορήσουν, να την καθοδηγήσουν και να τη διασκεδάσουν με τον τύπο, τον
κινηματογράφο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Να οπλίσουμε τη διάνοια με την
ανάπτυξη των κριτικών της δυνάμεων, να τονώσουμε τη συνείδηση του αγαθού με το
βάθεμα του νοήματος της αρετής, ατομικής και συλλογικής  να καθαρίσουμε την αίσθηση
του ωραίου με τη συνεχή και προσωπική επαφή προς τις δημιουργίες της αυθεντικής
Τέχνης – ιδού τα μέσα με τα οποία μια φωτισμένη εκπαίδευση θα μπορέσει να δώσει στην
αυριανή ανθρωπότητα τη δύναμη και την επιδεξιότητα να αντιμετωπίσει χωρίς πολύ
μεγάλες απώλειες τις προόδους μιας τεχνικής που προχωρεί με βήματα γίγαντα.
Με ποιες προϋποθέσεις είναι δυνατόν να θεμελιωθεί και με ποιους τρόπους μπορεί να
γίνει αποτελεσματική μια τέτοια εκπαίδευση – αυτό είναι μια άλλη ιστορία, που πρέπει
χωριστά να εξεταστεί. Εδώ μόνο το τελικό μας συμπέρασμα ακόμη χωράει. Και τούτο
εύκολα διατυπώνεται σύντομα και απλά: Είναι άδικο να καταριόμαστε τις προόδους της
τεχνικής. Ό,τι πρέπει να οικτίρουμε είναι το γεγονός ότι μια άλλη δύναμη του πολιτισμού, η
μόρφωση του λαού, δεν προχωρεί εξίσου γρήγορα, ούτε ενεργεί αποτελεσματικά για να
αντισταθμίσει τις αναπόφευκτες συνέπειες των τελειοποιήσεων που ραγδαία
πραγματοποιούνται στη σφαίρα της εφαρμοσμένης επιστήμης. Η τεχνική δίνει στον
πολιτισμό τη διάσταση του πλάτους. Η εκπαίδευση καλείται να συμπληρώσει το νόημά του
εξασφαλίζοντας σ’ αυτόν μιαν άλλη διάσταση: τη διάσταση του βάθους.
13 Οκτωβρίου 1955
(Ε.Π. Παπανούτσος. Εφήμερα-Επίκαιρα-Ανεπίκαιρα, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1980, σελ. 313-15)

ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1. Η πρόθεση του συγγραφέα είναι να καταδείξει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η

παιδεία από τα τεχνικά μέσα. Εντοπίζουμε το νοηματικό κέντρο του κειμένου
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
 → οι κίνδυνοι της παιδείας από την ανάπτυξη των τεχνικών μέσων και η
αντιμετώπισή τους.

2. Σημειώσεις κατά παράγραφο:

Α. Ο κίνδυνος της παιδείας και γενικά του πολιτισμού από την ανάπτυξη των τεχνικών
μέσων, του τύπου, του κινηματογράφου του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης.

Β.
- Ο κίνδυνος αυτός υπάρχει.
- Η εικόνα αγγίζει άμεσα τη συγκινησιακή σφαίρα της ψυχής και το βάθος της
προσωπικότητας, παραμερίζοντας την κρίση και τη συνειδητή βούληση.
- Με την εικόνα χάνουμε τη διάθεση και την ικανότητα να παρατηρούμε την
εξωτερική πραγματικότητα
- Δημιουργεί η εικόνα ένα είδος πλασματικής ζωής, ώστε χάνουμε την αίσυηση της
πραγματικής ζωής.
↓
Πλαγιότιτλος: Η δύναμη της εικόνας και η αρνητική επίδρασή της στην
προσωπικότητα του ανθρώπου

Γ.
- Ατροφεί η διανοητική λειτουργία του ανθρώπου
- Επέρχεται μια βολική παθητικότητα και το πνεύμα γίνεται ανάπηρο.
↓
Πλαγιότιτλος: Οι επιπτώσεις της εικόνας στη διανοητική λειτουργία του ανθρώπου

Δ.
- Υπάρχουν δυνάμεις στον πολιτισμό μας για να αποκαταστήσουν την ισορροπία και
να αποτρέψουν την καταστροφή.
↓
Πλαγιότιτλος: Οι δυνάμεις του πολιτισμού που αποκαθιστούν την κλονισμένη
ισορροπία.

Ε.
- Η μόρφωση των νέων ως μόνο θετικό μέτρο θεραπείας
- Οπλισμός της διάνοιας με ανάπτυξη των κριτικών της δυνάμεων
- Βάθεμα του νοήματος της ατομικής και συλλογικής αρετής
- Αίσθηση του ωραίου μέσω της επαφής με την αυθεντική τέχνη
↓
Πλαγιότιτλος: Η μόρφωση των νέων ως μοναδικό μέσο θεραπείας

ΣΤ.
- Η τεχνική δίνει στον πολιτισμό τη διάσταση του πλάτους
- Η εκπαίδευση δίνει τη διάσταση του βάθους.
↓
Πλαγιότιτλος: Αίτημα να συμβαδίσει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της
τεχνικής.

3. Απόδοση των παραπάνω κύριων στοιχείων με δικές μας σύντομες φράσεις:

- Η εικόνα υποβιβάζει την κρίση του ατόμου και το χειραγωγεί
- Με τις προσφερόμενες απεικονίσεις της πραγματικότητας μας αφαιρεί τη διάθεση

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

 να την κρίνουμε
- Οι απεικονίσεις δημιουργούν μια πλασματική ζωή, οδηγούν σε απώλεια της
πραγματικής ζωής
- Αδυνατίζει και καθίσταται ανάπηρο το πνεύμα με μια άνετη παθητικότητα που
αντικαθιστά την κρίση.
- Η άμυνά μας σ’ αυτά οι δυνάμεις του πολιτισμού
- Η μόρφωση των νέων είναι το μοναδικό μέσο θεραπείας
- Θα στηρίζεται στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, στην ατομική και
συλλογική αρετή, στην αίσθηση του ωραίου μέσα από την αυθεντική τέχνη
- Αίτημα να συμβαδίσει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της τεχνικής

4. Τρόποι δημιουργίας του κειμένου της περίληψης:

Α. Η σύνθεση των παραπάνω φράσεων με ενεργητική σύνταξη: υποκείμενο ο

συγγραφέας
↓

Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας εντοπίζει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η παιδεία από
την ανάπτυξη των τεχνικών μέσων. Αναφέρει ότι η εικόνα των μέσων αυτών υποβιβάζει
την κρίση του ανθρώπου και τον χειραγωγεί, αφού με τις προσφερόμενες απεικονίσεις της
τού αφαιρεί τη διάθεση να κρίνει την πραγματικότητα και δημιουργεί μια πλασματική ζωή
με απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας. Τονίζει ότι αδυνατίζει και καθίσταται
ανάπηρο το ανθρώπινο πνεύμα με την άνετη παθητικότητα που αντικαθιστά την κρίση.
Επισημαίνει ότι η άμυνά μας σ’ αυτό τον κλονισμό της ισορροπίας είναι οι δυνάμεις του
πολιτισμού μας με μοναδικό μέσο θεραπείας τη μόρφωση των νέων. Υποστηρίζει ότι αυτή
πρέπει να στηρίζεται στην καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, στην ατομική και
συλλογική αρετή και στην αίσθηση του ωραίου μέσω της επαφής με την αυθεντική τέχνη.
Καταλήγει με το αίτημα να συμβαδίσει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της
τεχνικής.

(εκτενής περίληψη → χρήση πλαγιότιτλων και σημαντικότερων λεπτομερειών)

Συνοπτική περίληψη → χρήση μόνο των πλαγιότιτλων:

Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας εντοπίζει τον κίνδυνο που αντιμετωπίζει η παιδεία από
την ανάπτυξη των τεχνικών μέσων. Αναλύει τη δύναμη της εικόνας που προσφέρεται από
τα τεχνικά μέσα, τον κίνδυνο από αυτήν και ιδιαίτερα τις επιπτώσεις της στη διανοητική
λειτουργία του ανθρώπου. Τονίζει ότι οι δυνάμεις του πολιτισμού μπορούν να
αποκαταστήσουν την κλονισμένη ισορροπία με μοναδικό μέσο θεραπείας τη μόρφωση των
νέων. Τέλος, επισημαίνει το αίτημά του να συμβαδίζει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την
πρόοδο της τεχνικής.

Ρηματικές εκφράσεις για την αξιοποίησή τους στην περίληψη:

τονίζει, αναφέρει, επισημαίνει, διατυπώνει τη γνώμη, στηρίζει-ενισχύει το συλλογισμό του,
παρατηρεί, περιγράφει, υποστηρίζει, αναλύει, θίγει το (πρόβλημα / θέμα), προσθέτει,
συμπληρώνει, εντοπίζει, υπογραμμίζει, εκθέτει τον προβληματισμό, αντικρούει,
συμπεραίνει, καταλήγει, θέτει το ερώτημα, απορεί κλπ.

Β. Μετατροπή της ενεργητικής σύνταξης σε παθητική:

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

Στο κείμενο αυτό ο εντοπίζονται οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η παιδεία από την ανάπτυξη
των τεχνικών μέσων. Αναφέρεται ότι η εικόνα των μέσων αυτών υποβιβάζει την κρίση του
ανθρώπου και τον χειραγωγεί, αφού με τις προσφερόμενες απεικονίσεις της του αφαιρεί τη
διάθεση να κρίνει την πραγματικότητα και δημιουργεί μια πλασματική ζωή με απώλεια της
αίσθησης της πραγματικότητας. Τονίζεται ότι το ανθρώπινο πνεύμα αδυνατίζει και
καθίσταται ανάπηρο με την άνετη παθητικότητα που αντικαθιστά την κρίση. Επισημαίνεται
ότι η άμυνά μας σ’ αυτό τον κλονισμό της ισορροπίας είναι οι δυνάμεις του πολιτισμού μας
με μοναδικό μέσο θεραπείας τη μόρφωση των νέων. Αυτή πρέπει να στηρίζεται στην
καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, στην ατομική και συλλογική αρετή και στην αίσθηση
του ωραίου μέσω της επαφής με την αυθεντική τέχνη. Συμπεραίνεται ότι είναι αναγκαίο να
συμβαδίσει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της τεχνικής.

Γ. Άλλος τρόπος σύνταξης του κειμένου της περίληψης:

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η παιδεία από την ανάπτυξη των τεχνικών μέσων,
σύμφωνα με το συγγραφέα του κειμένου, είναι σημαντικοί. Η εικόνα των μέσων αυτών
υποβιβάζει την κρίση του ανθρώπου και τον χειραγωγεί, αφού με τις προσφερόμενες
απεικονίσεις της τού αφαιρεί τη διάθεση να κρίνει την πραγματικότητα και δημιουργεί μια
πλασματική ζωή με απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας. Το ανθρώπινο πνεύμα
αδυνατίζει και καθίσταται ανάπηρο με την άνετη παθητικότητα που αντικαθιστά την
κρίση. Η άμυνα σ’ αυτό τον κλονισμό της ισορροπίας είναι οι δυνάμεις του πολιτισμού μας
με μοναδικό μέσο θεραπείας τη μόρφωση των νέων. Αυτή πρέπει να στηρίζεται στην
καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, στην ατομική και συλλογική αρετή και στην
αίσθηση του ωραίου μέσω της επαφής με την αυθεντική τέχνη. Είναι αναγκαίο, κατά το
συγγραφέα, να συμβαδίσει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της τεχνικής.

↓
Αυτός ο τρόπος έχει το πλεονέκτημα ότι κάνει το κείμενο αυτοτελές και μας
απαλλάσσει από την ενεργητική ή και την παθητική σύνταξη, επομένως και από τη συνεχή
αναζήτηση ρηματικών τύπων, όπως τονίζει, επισημαίνει, αναφέρει, καταλήγει..., που η
κατάχρησή τους κάνει το ύφος μας στεγνό, μονότονο.
Παρατηρούμε και τις διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου (από την άλλη, αλλά, επίσης,
ενώ, έτσι, αντίθετα) που διασφαλίζουν τη συνοχή του κειμένου.

4ος διδακτικός στόχος

ΧΡΗΣΙΜΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ

(συμπλήρωμα στο λεξιλόγιο του σχολικού βιβλίου της Β΄ Λυκείου)

• κοινωνικός ρόλος, λειτούργημα, κοινωνική αποστολή, κοινωνική συνείδηση, συνεργασία,

ευσυνειδησία, εντιμότητα, αλληλεγγύη, άμιλλα, δεξιότητα, μόχθος, προσόντα, ψυχική
πλήρωση, βιοποριστικές ανάγκες, αναπαλλοτρίωτο δικαίωμα, κλίσεις – ενδιαφέροντα,
δημιουργία, ψυχική ισορροπία, κοινωνική καταξίωση, ωριμότητα, αυτογνωσία,
ιδιοσυστασία, οικογενειακή και σχολική επιρροή, ηθικοπνευματική διάπλαση,
διαμόρφωση προσωπικότητας, επίδραση των ΜΜΕ, χειρωνακτική εργασία – διανοητική
και πνευματική εργασία, ευδοκίμηση στο επάγγελμα, επίτευξη – εκπλήρωση σκοπών και
επιθυμιών
• παγκοσμιοποίηση, ελεύθερη αγορά, Ενωμένη Ευρώπη, ελεύθερη επιχειρηματική
δραστηριότητα, οικονομικός φιλελευθερισμός, άνοιγμα των αγορών, «πληροφοριακή
επανάσταση», αυτοματοποίηση της παραγωγής, εισαγωγή της τεχνολογίας,
τεχνογνωσία, ικανότητα αρμονικής συνεργασίας σε ομάδες, ηλεκτρονικό εμπόριο,
τηλεργασία, σύνδεση εκπαίδευσης και παραγωγής, διαρκής επιμόρφωση – ταχύτητα
οικονομικών και κοινωνικών αλλαγών.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

• εξειδίκευση, παραγωγικότητα, ταχύτητα και ακρίβεια, ποιότητα αγαθών, οργανική
αλληλεγγύη, ανάπτυξη δεξιοτήτων και προσόντων, αλματώδης ανάπτυξη επιστημονικών
τομέων, αναπόδραστη ανάγκη / τυποποίηση και μηχανοποίηση εργασίας, μαρασμός
φαντασίας, μονότονη επανάληψη, έμψυχη υπολογιστική μηχανή, ψυχρή τεχνοκρατία,
πνευματική μονομέρεια, μονοδιάστατη σκέψη, αντιανθρωπιστική χρήση της επιστήμης /
σφαιρική καλλιέργεια, κριτική σκέψη, αισθητική αγωγή, πολύπλευρη προσωπικότητα,
ανθρωπιστική παιδεία - δια βίου εκπαίδευση
• αλλοτρίωση, ανορθόδοξος επαγγελματικός προσανατολισμός, «επαγγελματικός
αποπροσανατολισμός», αποξένωση – αποσύνδεση του εργαζόμενου από το προϊόν της
εργασίας – μηχανοποίηση – τυποποίηση– εξάρτημα της μηχανής - ακραία εξειδίκευση,
τεχνοκρατικός προσανατολισμός, άκρατος ωφελιμισμός, ματαιοδοξία, απειλή της
απόλυσης, εκφυλισμός της επαγγελματικής συνείδησης, εμπορευματοποίηση της
εργασίας, πνευματική απονέκρωση, μονοτονία – ανία, ψυχική φθορά.
• ανεργία, υποαπασχόληση, ετεροαπασχόληση, αυτοματοποίηση της παραγωγής,
οικονομική ύφεση – απουσία επενδύσεων, ανύπαρκτη βιομηχανική υποδομή, πνευματικά –
χειρωνακτικά επαγγέλματα, κορεσμός επαγγελμάτων, πρωτογενής – δευτερογενής –
τριτογενής τομέας της παραγωγής, πολυεθνικές εταιρείες, αθέμιτος - άνισος και
σκληρός ανταγωνισμός, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, φαινόμενο της πολυθεσίας,
υπερωριακή απασχόληση, παραοικονομία, φοροδιαφυγή, αγορά εργασίας, αστυφιλία –
υδροκεφαλισμός της πρωτεύουσας, αποβιομηχανοποίηση, έλλειψη ανταγωνιστικότητας
εθνικών προϊόντων, παγκοσμιοποίηση / περιθωριοποίηση των ανέργων, κοινωνικός
αποκλεισμός, κοινωνικές ανισότητες, σχετική και απόλυτη φτώχεια, ανασφάλεια, άγχος,
ψυχολογικά προβλήματα, εγκληματικότητα, αυταρχισμός εξουσίας / εκσυγχρονισμός
παραγωγής, βραχυπρόθεσμος – μεσοπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος πολιτικός
σχεδιασμός, επιστημονική οργάνωση της παραγωγής, αξιοκρατία, αποκέντρωση, μερική
απασχόληση, ευέλικτα ωράρια και ευέλικτες μορφές εργασίας, σεμινάρια – κατάρτιση –
εξοικείωση με τη νέα «κοινωνία της πληροφορίας», τηλεργασία, απόκτηση προσόντων
και δεξιοτήτων
• ανισότητα της γυναίκας, κοινωνικός ρατσισμός, ανδρική κυριαρχία, αίσθημα
κατωτερότητας και μειονεξίας, άνιση αμοιβή και άνισες δυνατότητες επαγγελματικής
ανέλιξης, παραδοσιακά ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, ψυχρή αναλγησία εργοδοτών,
εγγενής βιολογικός καταναγκασμός γυναικείου φύλου – κύηση, σύγκρουση ρόλων
(σύζυγος – μητέρα – νοικοκυρά – εργαζόμενη), απαξίωση της οικιακής εργασίας / υλική
και ηθική αναγνώριση του οικιακού έργου, κράτος πρόνοιας, συνδρομή των
οικογενειακών μελών στο οικιακό έργο, απαλλαγή από προκαταλήψεις και στερεότυπα
• άτομα με ειδικές ανάγκες, πρώην τοξικομανείς και φυλακισμένοι κτλ., κοινωνικός
ρατσισμός – αποκλεισμός και περιθωριοποίηση, απομόνωση, αίσθηση πλήρους
αδυναμίας και εγκατάλειψης / ισοπολιτεία, αξιοκρατία, κράτος πρόνοιας, ειδικά
σεμινάρια και προγράμματα, αξιοποίηση των νέων μορφών εργασίας με τις νέες
τεχνολογίες (π.χ. τηλεργασία), ανατροπή προκαταλήψεων, αλτρουϊσμός, δικαίωμα στη
διαφορετικότητα, κοινωνική ένταξη και επανένταξη, απόκτηση αυτοπεποίθησης,
αίσθηση δημιουργικότητας και συνεισφοράς

5ος διδακτικός στόχος

ΠΡΟΤΥΠΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ

Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΟ

Για την ημέρα της γυναίκας αξίζει να σταθούμε στην αλήθεια μιας γυναίκας που δεν
γιορτάζει ποτέ. Η γυναίκα πρόσφυγας. Η σιωπηλή πλειονότητα ενός κατατρεγμένου σε όλη
την υφήλιο πληθυσμού.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»

 Από τα 22 εκατομμύρια προσφύγων στη Γη, το 80% είναι γυναίκες. Οι 3.000 από αυτές
ζουν στη χώρα μας.
Ένας πληθυσμός που η ζωή του κυμαίνεται ανάμεσα σε δύο πόλους: «Άσυλο»-«
Απέλαση». Όπως λέμε «Ζωή» και «Θάνατος».
Εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ρόλος της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για
τους Πρόσφυγες, ενώ η Ελληνική Αντιπροσωπεία υπερβαίνει σε ζήλο και μόχθο τον εαυτό
της.
Όμως το ευρωπαϊκό τοπίο δεν είναι και τόσο ευνοϊκό. Η πίεση που ασκούν τα ισχυρά
μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ευρωπαϊκή Ένωση γεννά δυσπιστία και φόβο απέναντι
στον απειλητικό ξένο. Η 11η Σεπτεμβρίου επιδείνωσε το ήδη ολισθηρό έδαφος, Στο
Ευρωκοινοβούλιο οι μεταρρυθμίσεις που ψηφίζονται για το καθεστώς των υπηκόων τρίτων
χωρών διαπνέονται από τη μέριμνα της καταστολής και του ελέγχου, ενώ ο επικείμενος
ολέθριος πόλεμος στο Ιράκ θα προκαλέσει την προσφυγοποίηση έως και 2.000.000 ατόμων.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η σύγχυση ανάμεσα στις έννοιες των «αιτούντων άσυλο»
«μεταναστών προσφύγων», «λαθρομεταναστών» αποβαίνει συνήθως εις βάρος του
πρόσφυγα.
Ο εξ ορισμού «δίχως χαρτιά» πρόσφυγας κινδυνεύει να ταυτισθεί με τον
λαθρομετανάστη.
Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, η έννοια του πρόσφυγα έτσι όπως καθιερώθηκε
στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1951 προσλαμβάνει μια εντελώς συγκεκριμένη
σημασία.
«Πρόσφυγας είναι ο άνθρωπος με δικαιολογημένο φόβο διώξεως επειδή ανήκει σε
συγκεκριμένη φυλή, θρησκεία, εθνικότητα, κοινωνική ομάδα ή πολιτική παράταξη,
βρίσκεται μακριά από τη χώρα καταγωγής του και εξαιτίας του φόβου αυτού δεν επιθυμεί
να τύχει της προστασίας αυτής της χώρας».
«Δικαιολογημένος φόβος» και «δίωξη», οι δυο λέξεις-κλειδιά που φανερώνουν μιαν
αλήθεια η οποία εύκολα παρακάμπτεται: «Ουδείς γίνεται πρόσφυγας με τη θέλησή του».
Ο πρόσφυγας δεν έχει άλλη επιλογή από το να εγκαταλείψει τον γενέθλιο τόπο.
Σε αυτόν τον εξαναγκασμό οι γυναίκες είναι διπλά χαμένες. Υφίστανται την πίεση της
προσφυγικής συνθήκης και επιπλέον πρόσθετες πιέσεις.
Έχοντας οι περισσότερες υποστεί διώξεις, στερήσεις, βιασμούς, κακοποιήσεις και
εκμεταλλεύσεις πάσης φύσεως, διαιωνίζουν το ευάλωτο της κατάστασής τους και την
ευθραυστότητα της προϊστορίας τους στον νέο τόπο «υποδοχής».
Εκεί όπου τις περιμένουν οι νέες συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού:
Γλωσσικοί φραγμοί. Ανέχεια. Απομόνωση. Πολιτισμικό σοκ σε μια άγνωστη χώρα με
άγνωστους ανθρώπους. Χαοτικές και ανοίκειες συνθήκες διαβίωσης σε καταυλισμούς.
Και ο βασανιστικός χρόνος που δεν περνά μέχρι να εκδικασθεί το αίτημά τους.
Η σωματική αλλά και η ψυχική υγεία πάσχει. Ερευνητικά δεδομένα φανερώνουν πως μια
στις δύο γυναίκες πρόσφυγες υποφέρει από κατάθλιψη, μια στις τέσσερις από αγχώδη
νεύρωση, ενώ η πλειονότητά τους υποφέρει από το σύνδρομο ενός μετατραυματικού στρες
(ΡΤSD).
«Να προλάβει να ζήσει προτού πεθάνει». Ιδού το μεγάλο στοίχημα της γυναίκας -
πρόσφυγα.
Ο αποχωρισμός από την οικογένεια αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα. Συνεπώς, είναι
σημαντικό το ότι μόλις πριν από λίγες μέρες έγινε δεκτή υπό την ελληνική προεδρία η
οδηγία για την οικογενειακή επανένωση που επί τρία χρόνια ταλάνιζε το Ευρωπαϊκό
Συμβούλιο. (Family Reunification Directive JΗΑ Council meeting of Feb. 27&28).
Οι γυναίκες δεν είναι μόνον θύματα βίας και εκμετάλλευσης, αλλά και θύματα της
ρητορείας και των εύκολων λόγων που αρθρώνονται για να τις υπερασπισθούν. Ο σεβασμός
των διεθνών συμβάσεων είναι ένα πρώτο κανονιστικό βήμα για την τιθάσευση της
ρητορείας.
Τι όμως να γίνει για όλες αυτές τις γυναίκες που κουβαλούν το τραυματικό ίχνος ενός
απειλητικού παρελθόντος σε έναν εξίσου απειλητικό νέο τόπο;
Πώς να γίνει πράξη το άρθρο 1 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη
κάθε Μορφής Διάκρισης εις Βάρος των Γυναικών;
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
 Θα μπορούσε κανείς εδώ να δοκιμάσει να προτείνει την αλήθεια του αυτονόητου, όπως:
Να αναγνωρισθούν οι ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών προσφύγων, καθώς και εκείνων
που ανήκουν σε ακόμη πιο ευάλωτες ομάδες (π.χ. ασυνόδευτα κορίτσια, ανάπηρες, ψυχικά
άρρωστες, ηλικιωμένες).
Να υπάρξει μια αξιόπιστη πληροφόρηση για την κατάστασή τους και να γίνουν σχετικές
εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
Στην κατάρτιση των προγραμμάτων που τις αφορούν να συμμετέχουν ενεργά οι ίδιες.
Το κράτος, οι τοπικές αρχές, οι ισχυροποιημένες μη κυβερνητικές οργανώσεις να
παρέχουν στοιχειώδη υποδοχή, νομική και κοινωνική συμπαράσταση, πρόσβαση σε αγαθά
πρώτης ανάγκης, όπως τροφή, στέγη, ένδυση και ιατρική περίθαλψη, προγράμματα
ένταξης και προστασία κατά τον επαναπατρισμό όταν αυτός γίνεται δυνατός.
Απαραίτητη προϋπόθεση: η εναρμόνιση των διαδικασιών ασύλου στην Ευρωπαϊκή
Ένωση, για την οποία σημαντική αναμένεται να είναι η συμβολή της ελληνικής προεδρίας.
Αξίζει τον κόπο. Δεν είναι μόνον χάριν αυτών, αλλά και χάριν ημών των ιδίων...
Φωτεινή Τσαλίκογλου, ΤΑ ΝΕΑ, 11-3-2003
Η Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου
Πανεπιστημίου

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1. Να αποδώσετε περιληπτικά το άρθρο που σας δόθηκε σε 120 – 130 λέξεις.

2. «Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο,…να τύχει της προστασίας αυτής της χώρας»:
Να αναγνωρίσετε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου και να γράψετε τα συστατικά
του μέρη.

3. α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις εξής λέξεις του κειμένου: αξιόπιστη,
ισχυροποιημένες, απαραίτητη, περίθαλψη, δυνατός. β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για
καθεμιά από τις εξής λέξεις του κειμένου: πλειονότητα, μόχθο, ευνοϊκό, συγκεκριμένη,
θύματα.

4. α) Να δώσετε δυο τίτλους για το κείμενο, έναν με αναφορική και έναν με ποιητική
λειτουργία της γλώσσας. β) «Εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ρόλος της Υπάτης
Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες»: Να σχολιάσετε τη συντακτική
σειρά των όρων της πρότασης αυτής. Τι εξυπηρετεί αυτή;

5. Να σχολιάσετε την τελευταία σειρά του κειμένου σε 5 – 6 σειρές.

6. Με αφορμή το άρθρο που σας δόθηκε, να γράψετε ένα κείμενο που θα εκφωνηθεί σε
σχολική εκδήλωση για το ρατσισμό που υφίσταται σήμερα η γυναίκα. Επίσης, να
αναφερθείτε και σε άλλες μορφές κοινωνικού ρατσισμού (500 – 500 λέξεις).

Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Α. ΚΕΙΜΕΝΟ
Ορισμένοι τα ονομάζουν τηλε-γκράφιτι, άλλοι τα αντιμετωπίζουν ως τα σλόγκαν των
κινητών που αντικατέστησαν τα ποιηματάκια του ημερολογίου…Πολλοί μιλούν για τηλε-
ποίηση και άλλοι διεκδικούν τη δική τους, ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία. Είναι μηνύματα
σύντομα και περιεκτικά, δυνατά και εκφραστικά. Οριοθετούν μια νέα εποχή στη γραπτή
επικοινωνία, που, με 160 χαρακτήρες το πολύ, γράφουν τη…λογοτεχνία των κινητών.
Δείχνουν παράξενα στην όψη. Γραμμένα ανάμεικτα, με ελληνικούς και λατινικούς
χαρακτήρες, αριθμούς σε ρόλο γραμμάτων, πλαισιωμένα από περίεργες «φατσούλες»
(σημεία στίξης που ανασύρονται για να σχεδιάσουν συναισθήματα –τη χαρά, τη λύπη, την
απογοήτευση), αυτά τα μηνύματα που διακινούνται κατά εκατομμύρια μέσω των κινητών
τηλεφώνων, έχουν κατακτήσει και καθιερώσει δικούς τους κώδικες επικοινωνίας,
διεκδικούν τη δική τους δυναμική, δημιουργώντας ή καταστρέφοντας σχέσεις,
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
φλερτάροντας, φιλοσοφώντας…:
«Δικές μας οι επιλογές να κάνουμε την οργή πάθος αγάπης ή απλά πάθος»
«Ξαφνικά τα τραγούδια γίναν οι εχθροί σου…Όλες σου οι αισθήσεις είναι σε συναγερμό.
Το μνημονικό σου δε σε προδίδει, αντίθετα σε βοηθάει να πονέσεις ακόμα περισσότερο»
«Όλες οι μεγάλες ομορφιές είναι καμωμένες από πόνους»
«Όταν τα βλέμματα συναντάνε τις ψυχές, τα όνειρα φορούν τα πιο γλυκά παραμύθια και
τα λόγια τις πιο χρήσιμες σιωπές».
Όσο παράξενα κι αν γράφονται, όσο «συμπιεσμένες» κι αν είναι οι φράσεις για να
χωρέσουν στη θέση των 160 χαρακτήρων, όσο κι αν πολλοί γελούν με τη διεισδυτική τους
διάθεση, είναι λογοτεχνία. Ιδιότυπη, αλλά λογοτεχνία. Η βρετανική εφημερίδα «The
Guardian» υποστηρίζει πως έχει όλα τα προσόντα να χαρακτηριστεί λογοτεχνία. Και για το
λόγο αυτό, οργάνωσε, πριν από μερικούς μήνες, τον πρώτο στον κόσμο ποιητικό
διαγωνισμό για μηνύματα. Νικητής αναδείχθηκε ένας 22άχρονος φοιτητής Πανεπιστημίου,
ο Hetty Huges, ο οποίος και κέρδισε το έπαθλο των 1500 δολαρίων ΗΠΑ. Η κριτική
επιτροπή (αποτελούμενη από γνωστούς Βρετανούς ποιητές και λογοτέχνες) διάβασε
συνολικά 7400 τηλε-ποιήματα για να βρει αυτό που ξεχώριζε. Τα ίδια επτάμισι χιλιάδες
μηνύματα διάβασε και ο V. Keegan, αρχισυντάκτης του ειδικού τεχνολογικού ένθετου της
«Guardian», «Online», για να επιβεβαιώσει την άποψή του πως «η τηλε-ποίηση είναι μια από
τις νεώτερες μορφές λογοτεχνίας. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας επανάστασης στη
λογοτεχνία αλλά και στην επικοινωνία».
Η επανάσταση έχει ξεκινήσει και στην Ελλάδα (η οποία έρχεται πρώτη στην Ευρώπη σε
αριθμό μηνυμάτων που ανταλλάσσονται μέσω κινητών). Λογοτεχνικός διαγωνισμός δεν έχει
διοργανωθεί ακόμη, όμως κάθε παρέα εφήβων ή ενηλίκων γνωρίζει πως με τους 160
χαρακτήρες μπορούν να γραφτούν λέξεις και συναισθήματα που δύσκολα θα τολμούσε
κανείς να εκφράσει σε κάποιον κατά πρόσωπο. Κι έτσι, οι σύγχρονες συλλογές ή τα σχολικά
λευκώματα γράφονται πια στις οθόνες των κινητών. Κάποιοι, όπως η κ. Άννα Βακάλη,
καθηγήτρια φιλόλογος στη Φλώρινα, προσπαθούν να συγκεντρώσουν τα πιο λογοτεχνικά,
βαθιά και ευαίσθητα από τα μηνύματα που ταξιδεύουν στην Ελλάδα και την Ευρώπη, μέσω
του δικτύου κινητής τηλεφωνίας.
Όπως λέει ο κ. Γ. Πιπερόπουλος, καθηγητής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας,
«είναι κι αυτό ένα καινούργιο σύνδρομο της ψηφιακής τεχνολογίας: στην εποχή του
σλόγκαν και της συμπυκνωμένης θυμοσοφικής διάθεσης, είναι κάπως παρήγορο το
φαινόμενο η σοφία της ημέρας, που κάποτε τη μοιραζόμασταν από τα στιχάκια των
ημερολογίων τοίχου, να κυκλοφορεί ίσως σε εκατομμύρια ανθρώπους μέσα από τις
δυνατότητες του ψηφιακού μηνύματος, που γράφεται με λέξεις ή με εικόνες». Ο κ.
Πιπερόπουλος γνωρίζει καλά τον κίνδυνο που έκανε την εμφάνισή του τις πρώτες τρεις
δεκαετίες της μεταπολεμικής περιόδου, παράλληλα με την εξάπλωση των δικτύων
τηλεοπτικών αναμεταδόσεων. «Οι εκρηκτικές διαστάσεις της ψηφιακής τεχνολογίας είχαν
αρχικά ως αποτέλεσμα ακόμη κι ένας λεξιπλάστης –ενίοτε σε βαθμό λεξιλάγνου –λαός όπως
εμείς οι Έλληνες να μεταλλαχθούμε σε λαό λεξιπένητα. Ήρθε ως αντίδοτο σ’ αυτή την
απέραντη μοναξιά της σιωπής το ψηφιακό μήνυμα μέσω τηλεφώνου. Κι όσο κι αν είναι
αμφίβολο, είναι δυνατό να μας προκύψουν ανώνυμοι αυθεντικοί συνθέτες ελπιδοφόρων και
ζουμερών μηνυμάτων. Και ίσως αυτά να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο, ώστε να γεννηθούν
και πάλι άνθρωποι που περνούν στο συλλογικό μας υποσυνείδητο με τα γνωστά
αποφθέγματα της λαϊκής σοφίας».
(πηγή: εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ», 10-11-2001)
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α. Να παρουσιάσετε περιληπτικά το άρθρο που σας δόθηκε στην παρέα σας, με αφορμή μια
συζήτηση που κάνατε για τη χρήση των κινητών τηλεφώνων.
(25 μονάδες)
Β1. α) Ποιος ο κύριος τρόπος πειθούς στην τελευταία παράγραφο του κειμένου και γιατί
τον χρησιμοποιεί ο συγγραφέας του άρθρου; β) Ο συλλογισμός του κειμένου είναι
παραγωγικός ή επαγωγικός; Να αιτιολογήσετε των απάντησή σας.
(5 μονάδες)
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»
Β2. Να δώσετε έναν τίτλο για το συγκεκριμένο άρθρο.
(4 μονάδες)
Β3. «Ήρθε ως αντίδοτο σ’ αυτή την απέραντη μοναξιά της σιωπής το ψηφιακό μήνυμα
μέσω τηλεφώνου»: Να αναπτύξετε σε 60-70 περίπου λέξεις αυτόν το συλλογισμό.
(10 μονάδες)
Β4. Να σχηματίσετε προτάσεις με τις ακόλουθες λέξεις:
εκρηκτικές, αυθεντικοί, εφαλτήριο, αποφθέγματα.
(4 μονάδες)
Β5. λεξιπλάστης, λεξιλάγνος, λεξιπένητα: α) Να σχηματίσετε δυο καινούργιες σύνθετες
λέξεις με το πρώτο συνθετικό των λέξεων αυτών. β) Να γράψετε τα ουσιαστικά των
δεύτερων συνθετικών των παραπάνω λέξεων και να βρείτε ένα συνώνυμο για το καθένα.
(6 μονάδες)
Γ. Στην τάξη σας συζητάτε το συγκεκριμένο άρθρο και αναλαμβάνετε να παρουσιάσετε
στους συμμαθητές σας, σε ένα κείμενο 500 λέξεων, κι άλλες θετικές συνέπειες της
ψηφιακής και ηλεκτρονικής τεχνολογίας στη ζωή των ανθρώπων. Για να γίνετε πειστικός
χρησιμοποιείτε παραδείγματα και άλλα στοιχεία-τεκμήρια που αποδεικνύουν τις θέσεις σας.
(50 μονάδες)

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΜΑΝΕΣΗ»